Wikipedia http://yo.wikipedia.org/wiki/Main_Page MediaWiki 1.9alpha first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk Image Image talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk Main Page 1 6236 2006-12-16T21:38:38Z Freddie Mercury 81 Reverted edits by [[Special:Contributions/217.132.137.179|217.132.137.179]] ([[User talk:217.132.137.179|talk]]) to last version by 128.36.126.224 {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="5" style="border:1px solid #996600;" |- ! bgcolor="#ECE5CA" style="border-bottom:1px solid #996600; font: 125% Verdana; color:black" |'''Ìwé atúmọ̀-ìmọ̀''' |- | bgcolor="#FAF9EC" style="font: 95% Verdana;"| {{WikipediaTOC}}<div style="float: right;"><small>[{{SERVER}}{{localurl:Template:WikipediaTOC|action=edit}} láti ṣàtúnyẹ̀wò]</small></div></td> |} {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="5" style="border: 1px solid #c6c9ff; color: #000; background-color: #f0f0ff" |- ! bgcolor="#ADD8E6" style="border-bottom:1px solid #996600; font: 125% Verdana; color:black" |Wikipéédìyà ni èdèe àwọn |- | bgcolor="#fff3f3" style="font: 95% Verdana;"| <big>You can read articles in many different languages:</big> {{WikipediaLang}}<div style="float: right;"><small>[{{SERVER}}{{localurl:Template:WikipediaLang|action=edit}} láti ṣàtúnyẹ̀wò]</small></div></td> |} [[ar:الصفحة الرئيسية]] [[de:Hauptseite]] [[en:Main Page]] [[eo:ĉefpaĝo]] [[es:Portada]] [[fr:Accueil]] [[he:עמוד ראשי]] [[nl:Hoofdpagina]] [[pag:]] [[ru-sib:]] [[simple:Main Page]] Wikipedia:All pages by title 3 sysop 2651 2004-05-21T02:18:54Z 82.69.16.236 <table> <tr><td align="right"><a href="/w/wiki.phtml?title=Special:Allpages&amp;from=A" class='internal' title ="Special:Allpages">A</a></td><td> to </td><td align="left">Z</td></tr> </table> Template:All messages 4 2652 2004-02-22T03:48:38Z MediaWiki default This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace <table border=1 width=100%><tr><td> '''Name''' </td><td> '''Default text''' </td><td> '''Current text''' </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2] </td><td> $1 moved to $2 </td><td> {{MSGNW:1movedto2}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about] </td><td> About </td><td> {{MSGNW:about}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage] </td><td> Wikipedia:About </td><td> {{MSGNW:aboutpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia] </td><td> About Wikipedia </td><td> {{MSGNW:aboutwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext] </td><td> The Password for &#39;$1&#39; has been sent to $2. </td><td> {{MSGNW:accmailtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle] </td><td> Password sent. </td><td> {{MSGNW:accmailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete] </td><td> Action complete </td><td> {{MSGNW:actioncomplete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch] </td><td> Added to watchlist </td><td> {{MSGNW:addedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been added to your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Watchlist&quot;&gt;watchlist&lt;/a&gt;. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear &lt;b&gt;bolded&lt;/b&gt; in the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Recentchanges&quot;&gt;list of recent changes&lt;/a&gt; to make it easier to pick out.&lt;/p&gt; &lt;p&gt;If you want to remove the page from your watchlist later, click &quot;Stop watching&quot; in the sidebar. </td><td> {{MSGNW:addedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators] </td><td> Wikipedia:Administrators </td><td> {{MSGNW:administrators}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation] </td><td> I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. </td><td> {{MSGNW:affirmation}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all] </td><td> all </td><td> {{MSGNW:all}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages] </td><td> All_messages </td><td> {{MSGNW:allmessages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext] </td><td> This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace </td><td> {{MSGNW:allmessagestext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages] </td><td> All pages </td><td> {{MSGNW:allpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline] </td><td> $1 to $2 </td><td> {{MSGNW:alphaindexline}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin] </td><td> &lt;font color=red&gt;&lt;b&gt;User $1, you are already logged in!&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;br&gt; </td><td> {{MSGNW:alreadyloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled] </td><td> Cannot rollback last edit of &#91;&#91;$1]] by &#91;&#91;User:$2&#124;$2]] (&#91;&#91;User talk:$2&#124;Talk]]); someone else has edited or rolled back the article already. Last edit was by &#91;&#91;User:$3&#124;$3]] (&#91;&#91;User talk:$3&#124;Talk]]). </td><td> {{MSGNW:alreadyrolled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages] </td><td> Oldest articles </td><td> {{MSGNW:ancientpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext] </td><td> ---- &#39;&#39;This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical &#91;&#91;IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.&#39;&#39; </td><td> {{MSGNW:anontalkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists] </td><td> A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. </td><td> {{MSGNW:articleexists}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage] </td><td> View article </td><td> {{MSGNW:articlepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql] </td><td> SQL query </td><td> {{MSGNW:asksql}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext] </td><td> Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes (&#39;like this&#39;) to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. </td><td> {{MSGNW:asksqltext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker] </td><td> Autoblocked because you share an IP address with &quot;$1&quot;. Reason &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:autoblocker}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror] </td><td> This action cannot be performed on this page. </td><td> {{MSGNW:badarticleerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename] </td><td> Image name has been changed to &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:badfilename}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype] </td><td> &quot;.$1&quot; is not a recommended image file format. </td><td> {{MSGNW:badfiletype}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress] </td><td> No user exists by that name </td><td> {{MSGNW:badipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery] </td><td> Badly formed search query </td><td> {{MSGNW:badquery}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext] </td><td> We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example &quot;fish and and scales&quot;. Please try another query. </td><td> {{MSGNW:badquerytext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype] </td><td> The passwords you entered do not match. </td><td> {{MSGNW:badretype}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle] </td><td> Bad title </td><td> {{MSGNW:badtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext] </td><td> The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. </td><td> {{MSGNW:badtitletext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace] </td><td> (Main) </td><td> {{MSGNW:blanknamespace}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext] </td><td> Your user name or IP address has been blocked by $1. The reason given is this:&lt;br&gt;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&lt;p&gt;You may contact $1 or one of the other &#91;&#91;Wikipedia:Administrators&#124;administrators]] to discuss the block. Note that you may not use the &quot;email this user&quot; feature unless you have a valid email address registered in your &#91;&#91;Special:Preferences&#124;user preferences]]. Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make. &#61;=Note to AOL users== Due to continuing acts of vandalism by one particular AOL user, Wikipedia often blocks AOL proxies. Unfortunately, a single proxy server may be used by a large number of AOL users, and hence innocent AOL users are often inadvertently blocked. We apologise for any inconvenience caused. If this happens to you, please email an administrator, using an AOL email address. Be sure to include the IP address given above. </td><td> {{MSGNW:blockedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle] </td><td> User is blocked </td><td> {{MSGNW:blockedtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip] </td><td> Block user </td><td> {{MSGNW:blockip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub] </td><td> Block succeeded </td><td> {{MSGNW:blockipsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext] </td><td> &quot;$1&quot; has been blocked. &lt;br&gt;See &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] to review blocks. </td><td> {{MSGNW:blockipsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext] </td><td> Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy&#124;policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). </td><td> {{MSGNW:blockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink] </td><td> block </td><td> {{MSGNW:blocklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline] </td><td> $1, $2 blocked $3 </td><td> {{MSGNW:blocklistline}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry] </td><td> blocked &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:blocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage] </td><td> Block_log </td><td> {{MSGNW:blocklogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext] </td><td> This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not be listed. See the &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. </td><td> {{MSGNW:blocklogtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample] </td><td> Bold text </td><td> {{MSGNW:bold_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip] </td><td> Bold text </td><td> {{MSGNW:bold_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources] </td><td> Book sources </td><td> {{MSGNW:booksources}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext] </td><td> Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for. Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and this list should not be construed as an endorsement. </td><td> {{MSGNW:booksourcetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects] </td><td> Broken Redirects </td><td> {{MSGNW:brokenredirects}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext] </td><td> The following redirects link to a non-existing article. </td><td> {{MSGNW:brokenredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports] </td><td> Bug reports </td><td> {{MSGNW:bugreports}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage] </td><td> Wikipedia:Bug_reports </td><td> {{MSGNW:bugreportspage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog] </td><td> Bureaucrat_log </td><td> {{MSGNW:bureaucratlog}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry] </td><td> set $1: $2 </td><td> {{MSGNW:bureaucratlogentry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext] </td><td> The action you have requested can only be performed by sysops with &quot;bureaucrat&quot; status. </td><td> {{MSGNW:bureaucrattext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle] </td><td> Bureaucrat access required </td><td> {{MSGNW:bureaucrattitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate] </td><td> by date </td><td> {{MSGNW:bydate}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname] </td><td> by name </td><td> {{MSGNW:byname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize] </td><td> by size </td><td> {{MSGNW:bysize}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror] </td><td> The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. </td><td> {{MSGNW:cachederror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel] </td><td> Cancel </td><td> {{MSGNW:cancel}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete] </td><td> Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.) </td><td> {{MSGNW:cannotdelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback] </td><td> Cannot revert edit; last contributor is only author of this article. </td><td> {{MSGNW:cantrollback}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories] </td><td> Page categories </td><td> {{MSGNW:categories}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category] </td><td> category </td><td> {{MSGNW:category}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header] </td><td> Articles in category &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:category_header}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword] </td><td> Change password </td><td> {{MSGNW:changepassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes] </td><td> changes </td><td> {{MSGNW:changes}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns] </td><td> Columns </td><td> {{MSGNW:columns}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit] </td><td> (comment) </td><td> {{MSGNW:commentedit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm] </td><td> Confirm </td><td> {{MSGNW:confirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck] </td><td> Yes, I really want to delete this. </td><td> {{MSGNW:confirmcheck}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete] </td><td> Confirm delete </td><td> {{MSGNW:confirmdelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext] </td><td> You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy]]. </td><td> {{MSGNW:confirmdeletetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars] </td><td> Characters of context per line </td><td> {{MSGNW:contextchars}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines] </td><td> Lines to show per hit </td><td> {{MSGNW:contextlines}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink] </td><td> contribs </td><td> {{MSGNW:contribslink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub] </td><td> For $1 </td><td> {{MSGNW:contribsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions] </td><td> User contributions </td><td> {{MSGNW:contributions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage] </td><td> Wikipedia:Copyrights </td><td> {{MSGNW:copyrightpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename] </td><td> Wikipedia copyright </td><td> {{MSGNW:copyrightpagename}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning] </td><td> Please note that all contributions to Wikipedia are considered to be released under the GNU Free Documentation License (see $1 for details). If you don&#39;t want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don&#39;t submit it here.&lt;br&gt; You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. &lt;strong&gt;DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:copyrightwarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove] </td><td> Couldn&#39;t remove item &#39;$1&#39;... </td><td> {{MSGNW:couldntremove}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount] </td><td> Create new account </td><td> {{MSGNW:createaccount}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail] </td><td> by eMail </td><td> {{MSGNW:createaccountmail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur] </td><td> cur </td><td> {{MSGNW:cur}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents] </td><td> Current events </td><td> {{MSGNW:currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev] </td><td> Current revision </td><td> {{MSGNW:currentrev}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror] </td><td> Database error </td><td> {{MSGNW:databaseerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat] </td><td> Date format </td><td> {{MSGNW:dateformat}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext] </td><td> A database query syntax error has occurred. This could be because of an illegal search query (see $5), or it may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: &lt;blockquote&gt;&lt;tt&gt;$1&lt;/tt&gt;&lt;/blockquote&gt; from within function &quot;&lt;tt&gt;$2&lt;/tt&gt;&quot;. MySQL returned error &quot;&lt;tt&gt;$3: $4&lt;/tt&gt;&quot;. </td><td> {{MSGNW:dberrortext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl] </td><td> A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: &quot;$1&quot; from within function &quot;$2&quot;. MySQL returned error &quot;$3: $4&quot;. </td><td> {{MSGNW:dberrortextcl}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages] </td><td> Dead-end pages </td><td> {{MSGNW:deadendpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug] </td><td> Debug </td><td> {{MSGNW:debug}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns] </td><td> Search in these namespaces by default: </td><td> {{MSGNW:defaultns}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject] </td><td> Wikipedia e-mail </td><td> {{MSGNW:defemailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment] </td><td> Reason for deletion </td><td> {{MSGNW:deletecomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle] </td><td> deleted &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:deletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext] </td><td> &quot;$1&quot; has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. </td><td> {{MSGNW:deletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg] </td><td> del </td><td> {{MSGNW:deleteimg}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage] </td><td> Delete page </td><td> {{MSGNW:deletepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub] </td><td> (Deleting &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:deletesub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage] </td><td> Delete this page </td><td> {{MSGNW:deletethispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog] </td><td> deletion log </td><td> {{MSGNW:deletionlog}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage] </td><td> Deletion_log </td><td> {{MSGNW:dellogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext] </td><td> Below is a list of the most recent deletions. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{MSGNW:dellogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading] </td><td> For developer use only </td><td> {{MSGNW:developerspheading}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;developer&quot; status. See $1. </td><td> {{MSGNW:developertext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle] </td><td> Developer access required </td><td> {{MSGNW:developertitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff] </td><td> diff </td><td> {{MSGNW:diff}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference] </td><td> (Difference between revisions) </td><td> {{MSGNW:difference}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations] </td><td> Disambiguation pages </td><td> {{MSGNW:disambiguations}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage] </td><td> Wikipedia:Links_to_disambiguating_pages </td><td> {{MSGNW:disambiguationspage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext] </td><td> The following articles link to a &lt;i&gt;disambiguation page&lt;/i&gt;. They should link to the appropriate topic instead.&lt;br&gt;A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.&lt;br&gt;Links from other namespaces are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; listed here. </td><td> {{MSGNW:disambiguationstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage] </td><td> Wikipedia:General_disclaimer </td><td> {{MSGNW:disclaimerpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers] </td><td> Disclaimers </td><td> {{MSGNW:disclaimers}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects] </td><td> Double Redirects </td><td> {{MSGNW:doubleredirects}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext] </td><td> &lt;b&gt;Attention:&lt;/b&gt; This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.&lt;br&gt; Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the &quot;real&quot; taget article, which the first redirect should point to. </td><td> {{MSGNW:doubleredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment] </td><td> The edit comment was: &quot;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt;&quot;. </td><td> {{MSGNW:editcomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict] </td><td> Edit conflict: $1 </td><td> {{MSGNW:editconflict}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent] </td><td> Edit the current version of this page </td><td> {{MSGNW:editcurrent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp] </td><td> Editing help </td><td> {{MSGNW:edithelp}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage] </td><td> Wikipedia:How_does_one_edit_a_page </td><td> {{MSGNW:edithelppage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing] </td><td> Editing $1 </td><td> {{MSGNW:editing}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold] </td><td> &lt;strong&gt;WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:editingold}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection] </td><td> edit </td><td> {{MSGNW:editsection}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage] </td><td> Edit this page </td><td> {{MSGNW:editthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag] </td><td> Disable e-mail from other users </td><td> {{MSGNW:emailflag}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost] </td><td> * Entering an email address is optional. But it enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it also helps you if you forget your password. </td><td> {{MSGNW:emailforlost}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom] </td><td> From </td><td> {{MSGNW:emailfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage] </td><td> Message </td><td> {{MSGNW:emailmessage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage] </td><td> E-mail user </td><td> {{MSGNW:emailpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext] </td><td> If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the &quot;From&quot; address of the mail, so the recipient will be able to reply. </td><td> {{MSGNW:emailpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend] </td><td> Send </td><td> {{MSGNW:emailsend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent] </td><td> E-mail sent </td><td> {{MSGNW:emailsent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext] </td><td> Your e-mail message has been sent. </td><td> {{MSGNW:emailsenttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject] </td><td> Subject </td><td> {{MSGNW:emailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto] </td><td> To </td><td> {{MSGNW:emailto}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser] </td><td> E-mail this user </td><td> {{MSGNW:emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason] </td><td> Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released </td><td> {{MSGNW:enterlockreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error] </td><td> Error </td><td> {{MSGNW:error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle] </td><td> Error </td><td> {{MSGNW:errorpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank] </td><td> content before blanking was: </td><td> {{MSGNW:exbeforeblank}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank] </td><td> page was empty </td><td> {{MSGNW:exblank}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent] </td><td> content was: </td><td> {{MSGNW:excontent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict] </td><td> Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. &lt;b&gt;Only&lt;/b&gt; the text in the upper text area will be saved when you press &quot;Save page&quot;. &lt;p&gt; </td><td> {{MSGNW:explainconflict}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export] </td><td> Export pages </td><td> {{MSGNW:export}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly] </td><td> Include only the current revision, not the full history </td><td> {{MSGNW:exportcuronly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext] </td><td> You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private amusement. </td><td> {{MSGNW:exporttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample] </td><td> http&#58;//www.example.com link title </td><td> {{MSGNW:extlink_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip] </td><td> External link (remember http&#58;// prefix) </td><td> {{MSGNW:extlink_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq] </td><td> FAQ </td><td> {{MSGNW:faq}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage] </td><td> Wikipedia:FAQ </td><td> {{MSGNW:faqpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror] </td><td> Could not copy file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:filecopyerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror] </td><td> Could not delete file &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:filedeleteerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc] </td><td> Summary </td><td> {{MSGNW:filedesc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename] </td><td> Filename </td><td> {{MSGNW:filename}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound] </td><td> Could not find file &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:filenotfound}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror] </td><td> Could not rename file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:filerenameerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource] </td><td> Source </td><td> {{MSGNW:filesource}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus] </td><td> Copyright status </td><td> {{MSGNW:filestatus}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded] </td><td> File &quot;$1&quot; uploaded successfully. Please follow this link: ($2) to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. </td><td> {{MSGNW:fileuploaded}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror] </td><td> Error: could not submit form </td><td> {{MSGNW:formerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia] </td><td> From Wikipedia, the free encyclopedia. </td><td> {{MSGNW:fromwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist] </td><td> fetching image list </td><td> {{MSGNW:getimagelist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Gnunote&action=edit gnunote] </td><td> All text is available under the terms of the &lt;a class=internal href=&#39;/wiki/GNU_FDL&#39;&gt;GNU Free Documentation License&lt;/a&gt;. </td><td> {{MSGNW:gnunote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go] </td><td> Go </td><td> {{MSGNW:go}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch] </td><td> &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;http&#58;//yo.wikipedia.org&quot;&gt;&lt;br&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;http&#58;//yo.wikipedia.org&quot; checked&gt; http&#58;//yo.wikipedia.org &lt;br&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{MSGNW:googlesearch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone] </td><td> Fill in from browser </td><td> {{MSGNW:guesstimezone}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample] </td><td> Headline text </td><td> {{MSGNW:headline_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip] </td><td> Level 2 headline </td><td> {{MSGNW:headline_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help] </td><td> Help </td><td> {{MSGNW:help}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage] </td><td> Wikipedia:Help </td><td> {{MSGNW:helppage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide] </td><td> hide </td><td> {{MSGNW:hide}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc] </td><td> hide </td><td> {{MSGNW:hidetoc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist] </td><td> hist </td><td> {{MSGNW:hist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend] </td><td> Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit </td><td> {{MSGNW:histlegend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history] </td><td> Page history </td><td> {{MSGNW:history}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning] </td><td> Warning: The page you are about to delete has a history: </td><td> {{MSGNW:historywarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip] </td><td> Horizontal line (use sparingly) </td><td> {{MSGNW:hr_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning] </td><td> Ignore warning and save file anyway. </td><td> {{MSGNW:ignorewarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch] </td><td> Show all images with names matching </td><td> {{MSGNW:ilshowmatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:ilsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample] </td><td> Example.jpg </td><td> {{MSGNW:image_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip] </td><td> Embedded image </td><td> {{MSGNW:image_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks] </td><td> Image links </td><td> {{MSGNW:imagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist] </td><td> Image list </td><td> {{MSGNW:imagelist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext] </td><td> Below is a list of $1 images sorted $2. </td><td> {{MSGNW:imagelisttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage] </td><td> View image page </td><td> {{MSGNW:imagepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted] </td><td> Revert to earlier version was successful. </td><td> {{MSGNW:imagereverted}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete] </td><td> del </td><td> {{MSGNW:imgdelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc] </td><td> desc </td><td> {{MSGNW:imgdesc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend] </td><td> Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. &lt;br&gt;&lt;i&gt;Click on date to see image uploaded on that date&lt;/i&gt;. </td><td> {{MSGNW:imghistlegend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory] </td><td> Image history </td><td> {{MSGNW:imghistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend] </td><td> Legend: (desc) = show/edit image description. </td><td> {{MSGNW:imglegend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox] </td><td> Click a button to get an example text </td><td> {{MSGNW:infobox}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror] </td><td> Internal error </td><td> {{MSGNW:internalerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl] </td><td> Interlanguage links </td><td> {{MSGNW:intl}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid] </td><td> Invalid IP range. </td><td> {{MSGNW:ip_range_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress] </td><td> IP Address/username </td><td> {{MSGNW:ipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid] </td><td> Expiry time invalid. </td><td> {{MSGNW:ipb_expiry_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry] </td><td> Expiry </td><td> {{MSGNW:ipbexpiry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist] </td><td> List of blocked IP addresses and usernames </td><td> {{MSGNW:ipblocklist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason] </td><td> Reason </td><td> {{MSGNW:ipbreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit] </td><td> Block this user </td><td> {{MSGNW:ipbsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit] </td><td> Unblock this address </td><td> {{MSGNW:ipusubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess] </td><td> &quot;$1&quot; unblocked </td><td> {{MSGNW:ipusuccess}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect] </td><td> redirect page </td><td> {{MSGNW:isredirect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample] </td><td> Italic text </td><td> {{MSGNW:italic_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip] </td><td> Italic text </td><td> {{MSGNW:italic_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname] </td><td> Problem with item &#39;$1&#39;, invalid name... </td><td> {{MSGNW:iteminvalidname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile] </td><td> It is recommended that images not exceed 100k in size. </td><td> {{MSGNW:largefile}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last] </td><td> last </td><td> {{MSGNW:last}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified] </td><td> This page was last modified $1. </td><td> {{MSGNW:lastmodified}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno] </td><td> Line $1: </td><td> {{MSGNW:lineno}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample] </td><td> Link title </td><td> {{MSGNW:link_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip] </td><td> Internal link </td><td> {{MSGNW:link_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub] </td><td> (List of links) </td><td> {{MSGNW:linklistsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere] </td><td> The following pages link to here: </td><td> {{MSGNW:linkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage] </td><td> The following pages link to this image: </td><td> {{MSGNW:linkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail] </td><td> /^(&#91;a-z]+)(.*)$/sD </td><td> {{MSGNW:linktrail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform] </td><td> list </td><td> {{MSGNW:listform}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers] </td><td> User list </td><td> {{MSGNW:listusers}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist] </td><td> Loading page history </td><td> {{MSGNW:loadhist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev] </td><td> loading revision for diff </td><td> {{MSGNW:loadingrev}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime] </td><td> Local time display </td><td> {{MSGNW:localtime}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn] </td><td> Lock database </td><td> {{MSGNW:lockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm] </td><td> Yes, I really want to lock the database. </td><td> {{MSGNW:lockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb] </td><td> Lock database </td><td> {{MSGNW:lockdb}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub] </td><td> Database lock succeeded </td><td> {{MSGNW:lockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext] </td><td> The database has been locked. &lt;br&gt;Remember to remove the lock after your maintenance is complete. </td><td> {{MSGNW:lockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext] </td><td> Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. </td><td> {{MSGNW:lockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm] </td><td> You did not check the confirmation box. </td><td> {{MSGNW:locknoconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login] </td><td> Log in </td><td> {{MSGNW:login}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend] </td><td> &amp;lt;loginend&amp;gt; </td><td> {{MSGNW:loginend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror] </td><td> Login error </td><td> {{MSGNW:loginerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle] </td><td> User login </td><td> {{MSGNW:loginpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem] </td><td> &lt;b&gt;There has been a problem with your login.&lt;/b&gt;&lt;br&gt;Try again! </td><td> {{MSGNW:loginproblem}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt] </td><td> You must have cookies enabled to log in to Wikipedia. </td><td> {{MSGNW:loginprompt}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess] </td><td> You are now logged in to Wikipedia as &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:loginsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle] </td><td> Login successful </td><td> {{MSGNW:loginsuccesstitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout] </td><td> Log out </td><td> {{MSGNW:logout}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext] </td><td> You are now logged out. You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache </td><td> {{MSGNW:logouttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle] </td><td> User logout </td><td> {{MSGNW:logouttitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{MSGNW:lonelypages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages] </td><td> Long pages </td><td> {{MSGNW:longpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning] </td><td> WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections. </td><td> {{MSGNW:longpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword] </td><td> Mail me a new password </td><td> {{MSGNW:mailmypassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin] </td><td> No send address </td><td> {{MSGNW:mailnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; and have a valid e-mail address in your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Preferences&quot;&gt;preferences&lt;/a&gt; to send e-mail to other users. </td><td> {{MSGNW:mailnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage] </td><td> Main Page </td><td> {{MSGNW:mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext] </td><td> Wiki software successfully installed. </td><td> {{MSGNW:mainpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance] </td><td> Maintenance page </td><td> {{MSGNW:maintenance}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink] </td><td> Back to Maintenance Page </td><td> {{MSGNW:maintenancebacklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext] </td><td> This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) </td><td> {{MSGNW:maintnancepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail] </td><td> &lt;b&gt;User &#39;$1&#39; could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{MSGNW:makesysopfail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname] </td><td> Name of the user: </td><td> {{MSGNW:makesysopname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok] </td><td> &lt;b&gt;User &#39;$1&#39; is now a sysop&lt;/b&gt; </td><td> {{MSGNW:makesysopok}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit] </td><td> Make this user into a sysop </td><td> {{MSGNW:makesysopsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext] </td><td> This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator </td><td> {{MSGNW:makesysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{MSGNW:makesysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals] </td><td> The query &quot;$1&quot; matched $2 article titles and the text of $3 articles. </td><td> {{MSGNW:matchtotals}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math] </td><td> Rendering math </td><td> {{MSGNW:math}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure] </td><td> Failed to parse </td><td> {{MSGNW:math_failure}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error] </td><td> PNG conversion failed </td><td> {{MSGNW:math_image_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error] </td><td> lexing error </td><td> {{MSGNW:math_lexing_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample] </td><td> Insert formula here </td><td> {{MSGNW:math_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error] </td><td> syntax error </td><td> {{MSGNW:math_syntax_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip] </td><td> Mathematical formula (LaTeX) </td><td> {{MSGNW:math_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error] </td><td> unknown error </td><td> {{MSGNW:math_unknown_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function] </td><td> unknown function </td><td> {{MSGNW:math_unknown_function}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample] </td><td> Example.mp3 </td><td> {{MSGNW:media_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip] </td><td> Media file link </td><td> {{MSGNW:media_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength] </td><td> Image names must be at least three letters. </td><td> {{MSGNW:minlength}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit] </td><td> This is a minor edit </td><td> {{MSGNW:minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter] </td><td> M </td><td> {{MSGNW:minoreditletter}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings] </td><td> Pages with misspellings </td><td> {{MSGNW:mispeelings}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage] </td><td> List of common misspellings </td><td> {{MSGNW:mispeelingspage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext] </td><td> The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). </td><td> {{MSGNW:mispeelingstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle] </td><td> The database did not find the text of a page that it should have found, named &quot;$1&quot;. &lt;p&gt;This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. &lt;p&gt;If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. </td><td> {{MSGNW:missingarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks] </td><td> Missing Language Links </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton] </td><td> Find missing language links for </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinksbutton}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext] </td><td> These articles do &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; shown. </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot] </td><td> More... </td><td> {{MSGNW:moredotdotdot}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movearticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto] </td><td> moved to </td><td> {{MSGNW:movedto}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:movenologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext] </td><td> You must be a registered user and &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to move a page. </td><td> {{MSGNW:movenologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movepagebtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext] </td><td> The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it &#39;&#39;&#39;unless:&#39;&#39;&#39; *You are moving the page across namespaces, *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. </td><td> {{MSGNW:movepagetalktext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext] </td><td> Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to &#91;&#91;Special:Maintenance&#124;check]] for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will &#39;&#39;&#39;not&#39;&#39;&#39; be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. &lt;b&gt;WARNING!&lt;/b&gt; This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. </td><td> {{MSGNW:movepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk] </td><td> Move &quot;talk&quot; page as well, if applicable. </td><td> {{MSGNW:movetalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage] </td><td> Move this page </td><td> {{MSGNW:movethispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris] </td><td> My contributions </td><td> {{MSGNW:mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage] </td><td> My page </td><td> {{MSGNW:mypage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk] </td><td> My talk </td><td> {{MSGNW:mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes] </td><td> $1 bytes </td><td> {{MSGNW:nbytes}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges] </td><td> $1 changes </td><td> {{MSGNW:nchanges}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle] </td><td> (New) </td><td> {{MSGNW:newarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext] </td><td> You&#39;ve followed a link to a page that doesn&#39;t exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the &#91;&#91;Wikipedia:Help&#124;help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser&#39;s &#39;&#39;&#39;back&#39;&#39;&#39; button. </td><td> {{MSGNW:newarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages] </td><td> You have $1. </td><td> {{MSGNW:newmessages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink] </td><td> new messages </td><td> {{MSGNW:newmessageslink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage] </td><td> New page </td><td> {{MSGNW:newpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter] </td><td> N </td><td> {{MSGNW:newpageletter}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages] </td><td> New pages </td><td> {{MSGNW:newpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword] </td><td> New password </td><td> {{MSGNW:newpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle] </td><td> To new title </td><td> {{MSGNW:newtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly] </td><td> (new users only) </td><td> {{MSGNW:newusersonly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next] </td><td> next </td><td> {{MSGNW:next}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn] </td><td> next $1 </td><td> {{MSGNW:nextn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks] </td><td> $1 links </td><td> {{MSGNW:nlinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation] </td><td> You must affirm that your upload does not violate any copyrights. </td><td> {{MSGNW:noaffirmation}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext] </td><td> (There is currently no text in this page) </td><td> {{MSGNW:noarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason] </td><td> You must supply a reason for the block. </td><td> {{MSGNW:noblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect] </td><td> Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. </td><td> {{MSGNW:noconnect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs] </td><td> No changes were found matching these criteria. </td><td> {{MSGNW:nocontribs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin] </td><td> Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. </td><td> {{MSGNW:nocookieslogin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew] </td><td> The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. </td><td> {{MSGNW:nocookiesnew}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb] </td><td> Could not select database $1 </td><td> {{MSGNW:nodb}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail] </td><td> There is no e-mail address recorded for user &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:noemail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext] </td><td> This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. </td><td> {{MSGNW:noemailtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle] </td><td> No e-mail address </td><td> {{MSGNW:noemailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch] </td><td> No page with this exact title exists, trying full text search. </td><td> {{MSGNW:nogomatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory] </td><td> There is no edit history for this page. </td><td> {{MSGNW:nohistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere] </td><td> No pages link to here. </td><td> {{MSGNW:nolinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage] </td><td> There are no pages that link to this image. </td><td> {{MSGNW:nolinkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname] </td><td> You have not specified a valid user name. </td><td> {{MSGNW:noname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound] </td><td> &lt;strong&gt;Note&lt;/strong&gt;: unsuccessful searches are often caused by searching for common words like &quot;have&quot; and &quot;from&quot;, which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). </td><td> {{MSGNW:nonefound}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext] </td><td> You have requested a special page that is not recognized by the wiki. </td><td> {{MSGNW:nospecialpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction] </td><td> No such action </td><td> {{MSGNW:nosuchaction}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext] </td><td> The action specified by the URL is not recognized by the wiki </td><td> {{MSGNW:nosuchactiontext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage] </td><td> No such special page </td><td> {{MSGNW:nosuchspecialpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser] </td><td> There is no user by the name &quot;$1&quot;. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. </td><td> {{MSGNW:nosuchuser}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle] </td><td> Not an article </td><td> {{MSGNW:notanarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext] </td><td> You have not specified a target page or user to perform this function on. </td><td> {{MSGNW:notargettext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle] </td><td> No target </td><td> {{MSGNW:notargettitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note] </td><td> &lt;strong&gt;Note:&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:note}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches] </td><td> No article text matches </td><td> {{MSGNW:notextmatches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches] </td><td> No article title matches </td><td> {{MSGNW:notitlematches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:notloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist] </td><td> You have no items on your watchlist. </td><td> {{MSGNW:nowatchlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample] </td><td> Insert non-formatted text here </td><td> {{MSGNW:nowiki_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip] </td><td> Ignore wiki formatting </td><td> {{MSGNW:nowiki_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews] </td><td> $1 views </td><td> {{MSGNW:nviews}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok] </td><td> OK </td><td> {{MSGNW:ok}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword] </td><td> Old password </td><td> {{MSGNW:oldpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig] </td><td> orig </td><td> {{MSGNW:orig}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{MSGNW:orphans}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages] </td><td> Other languages </td><td> {{MSGNW:otherlanguages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub] </td><td> Move succeeded </td><td> {{MSGNW:pagemovedsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext] </td><td> Page &quot;&#91;&#91;$1]]&quot; moved to &quot;&#91;&#91;$2]]&quot;. </td><td> {{MSGNW:pagemovedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext] </td><td> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new Wikipedia login password. The password for user &quot;$2&quot; is now &quot;$3&quot;. You should log in and change your password now. </td><td> {{MSGNW:passwordremindertext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle] </td><td> Password reminder from Wikipedia </td><td> {{MSGNW:passwordremindertitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent] </td><td> A new password has been sent to the e-mail address registered for &quot;$1&quot;. Please log in again after you receive it. </td><td> {{MSGNW:passwordsent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled] </td><td> Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. </td><td> {{MSGNW:perfdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub] </td><td> Here&#39;s a saved copy from $1: </td><td> {{MSGNW:perfdisabledsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages] </td><td> Popular pages </td><td> {{MSGNW:popularpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment] </td><td> Post a comment </td><td> {{MSGNW:postcomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:powersearch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext] </td><td> Search in namespaces :&lt;br&gt; $1&lt;br&gt; $2 List redirects &amp;nbsp; Search for $3 $9 </td><td> {{MSGNW:powersearchtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences] </td><td> Preferences </td><td> {{MSGNW:preferences}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext] </td><td> You are logged in as &quot;$1&quot;. Your internal ID number is $2. See &#91;&#91;Wikipedia:User preferences help]] for help deciphering the options. </td><td> {{MSGNW:prefslogintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:prefsnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to set user preferences. </td><td> {{MSGNW:prefsnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset] </td><td> Preferences have been reset from storage. </td><td> {{MSGNW:prefsreset}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview] </td><td> Preview </td><td> {{MSGNW:preview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict] </td><td> This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. </td><td> {{MSGNW:previewconflict}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote] </td><td> Remember that this is only a preview, and has not yet been saved! </td><td> {{MSGNW:previewnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn] </td><td> previous $1 </td><td> {{MSGNW:prevn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion] </td><td> Printable version </td><td> {{MSGNW:printableversion}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle] </td><td> (From http&#58;//www.wikipedia.org) </td><td> {{MSGNW:printsubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle] </td><td> protected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{MSGNW:protectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage] </td><td> Protected page </td><td> {{MSGNW:protectedpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning] </td><td> WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the &lt;a href=&#39;/wiki/Wikipedia:Protected_page_guidelines&#39;&gt;protected page guidelines&lt;/a&gt;. </td><td> {{MSGNW:protectedpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext] </td><td> This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: </td><td> {{MSGNW:protectedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage] </td><td> Protection_log </td><td> {{MSGNW:protectlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext] </td><td> Below is a list of page locks/unlocks. See &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]] for more information. </td><td> {{MSGNW:protectlogtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage] </td><td> Protect page </td><td> {{MSGNW:protectpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage] </td><td> Protect this page </td><td> {{MSGNW:protectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse] </td><td> Browse </td><td> {{MSGNW:qbbrowse}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit] </td><td> Edit </td><td> {{MSGNW:qbedit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind] </td><td> Find </td><td> {{MSGNW:qbfind}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions] </td><td> My pages </td><td> {{MSGNW:qbmyoptions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo] </td><td> Context </td><td> {{MSGNW:qbpageinfo}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions] </td><td> This page </td><td> {{MSGNW:qbpageoptions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings] </td><td> Quickbar settings </td><td> {{MSGNW:qbsettings}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages] </td><td> Special pages </td><td> {{MSGNW:qbspecialpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn] </td><td> Submit query </td><td> {{MSGNW:querybtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful] </td><td> Query successful </td><td> {{MSGNW:querysuccessful}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage] </td><td> Random page </td><td> {{MSGNW:randompage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled] </td><td> The sysop ability to create range blocks is disabled. </td><td> {{MSGNW:range_block_disabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide] </td><td> in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. </td><td> {{MSGNW:rchide}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks] </td><td> Show last $1 changes in last $2 days; $3 </td><td> {{MSGNW:rclinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom] </td><td> Show new changes starting from $1 </td><td> {{MSGNW:rclistfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu] </td><td> ; $1 edits from logged in users </td><td> {{MSGNW:rcliu}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr] </td><td> Loading recent changes </td><td> {{MSGNW:rcloaderr}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub] </td><td> (to pages linked from &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:rclsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote] </td><td> Below are the last &lt;strong&gt;$1&lt;/strong&gt; changes in last &lt;strong&gt;$2&lt;/strong&gt; days. </td><td> {{MSGNW:rcnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom] </td><td> Below are the changes since &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; (up to &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; shown). </td><td> {{MSGNW:rcnotefrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly] </td><td> Database locked </td><td> {{MSGNW:readonly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext] </td><td> The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: &lt;p&gt;$1 </td><td> {{MSGNW:readonlytext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning] </td><td> WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later. </td><td> {{MSGNW:readonlywarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges] </td><td> Recent changes </td><td> {{MSGNW:recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount] </td><td> Number of titles in recent changes </td><td> {{MSGNW:recentchangescount}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked] </td><td> Related changes </td><td> {{MSGNW:recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext] </td><td> Track the most recent changes to the wiki on this page. </td><td> {{MSGNW:recentchangestext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom] </td><td> (Redirected from $1) </td><td> {{MSGNW:redirectedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword] </td><td> Remember my password across sessions. </td><td> {{MSGNW:remembermypassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked] </td><td> Remove checked items from watchlist </td><td> {{MSGNW:removechecked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch] </td><td> Removed from watchlist </td><td> {{MSGNW:removedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been removed from your watchlist. </td><td> {{MSGNW:removedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked] </td><td> Removing requested items from watchlist... </td><td> {{MSGNW:removingchecked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs] </td><td> Reset preferences </td><td> {{MSGNW:resetprefs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink] </td><td> $1 deleted edits </td><td> {{MSGNW:restorelink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage] </td><td> Hits to show per page </td><td> {{MSGNW:resultsperpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom] </td><td> Retrieved from &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:retrievedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto] </td><td> Return to $1. </td><td> {{MSGNW:returnto}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew] </td><td> Retype new password </td><td> {{MSGNW:retypenew}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload] </td><td> Re-upload </td><td> {{MSGNW:reupload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc] </td><td> Return to the upload form. </td><td> {{MSGNW:reuploaddesc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted] </td><td> Reverted to earlier revision </td><td> {{MSGNW:reverted}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg] </td><td> rev </td><td> {{MSGNW:revertimg}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage] </td><td> Reverted edit of $2, changed back to last version by $1 </td><td> {{MSGNW:revertpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory] </td><td> Revision history </td><td> {{MSGNW:revhistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof] </td><td> Revision as of $1 </td><td> {{MSGNW:revisionasof}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound] </td><td> Revision not found </td><td> {{MSGNW:revnotfound}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext] </td><td> The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. </td><td> {{MSGNW:revnotfoundtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback] </td><td> Roll back edits </td><td> {{MSGNW:rollback}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed] </td><td> Rollback failed </td><td> {{MSGNW:rollbackfailed}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink] </td><td> rollback </td><td> {{MSGNW:rollbacklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows] </td><td> Rows </td><td> {{MSGNW:rows}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle] </td><td> Save page </td><td> {{MSGNW:savearticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs] </td><td> Your preferences have been saved. </td><td> {{MSGNW:savedprefs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile] </td><td> Save file </td><td> {{MSGNW:savefile}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs] </td><td> Save preferences </td><td> {{MSGNW:saveprefs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:search}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled] </td><td> &lt;p&gt;Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.&lt;/p&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;http&#58;//yo.wikipedia.org&quot;&gt;&lt;br&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;http&#58;//yo.wikipedia.org&quot; checked&gt; http&#58;//yo.wikipedia.org &lt;br&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{MSGNW:searchdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage] </td><td> Wikipedia:Searching </td><td> {{MSGNW:searchhelppage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia] </td><td> Searching Wikipedia </td><td> {{MSGNW:searchingwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery] </td><td> For query &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:searchquery}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults] </td><td> Search results </td><td> {{MSGNW:searchresults}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead] </td><td> Search result settings </td><td> {{MSGNW:searchresultshead}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext] </td><td> For more information about searching Wikipedia, see $1. </td><td> {{MSGNW:searchresulttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit] </td><td> (section) </td><td> {{MSGNW:sectionedit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly] </td><td> Only read-only queries are allowed. </td><td> {{MSGNW:selectonly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks] </td><td> Pages with Self Links </td><td> {{MSGNW:selflinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext] </td><td> The following pages contain a link to themselves, which they should not. </td><td> {{MSGNW:selflinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime] </td><td> Server time is now </td><td> {{MSGNW:servertime}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag] </td><td> Set bureaucrat flag </td><td> {{MSGNW:setbureaucratflag}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages] </td><td> Short pages </td><td> {{MSGNW:shortpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show] </td><td> show </td><td> {{MSGNW:show}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor] </td><td> $1 minor edits </td><td> {{MSGNW:showhideminor}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{MSGNW:showingresults}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{MSGNW:showingresultsnum}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast] </td><td> Show last $1 images sorted $2. </td><td> {{MSGNW:showlast}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview] </td><td> Show preview </td><td> {{MSGNW:showpreview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc] </td><td> show </td><td> {{MSGNW:showtoc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip] </td><td> Your signature with timestamp </td><td> {{MSGNW:sig_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats] </td><td> Site statistics </td><td> {{MSGNW:sitestats}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext] </td><td> There are &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; total pages in the database. This includes &quot;talk&quot; pages, pages about Wikipedia, minimal &quot;stub&quot; pages, redirects, and others that probably don&#39;t qualify as articles. Excluding those, there are &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; pages that are probably legitimate articles.&lt;p&gt; There have been a total of &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; page views, and &lt;b&gt;$4&lt;/b&gt; page edits since the software was upgraded (July 20, 2002). That comes to &lt;b&gt;$5&lt;/b&gt; average edits per page, and &lt;b&gt;$6&lt;/b&gt; views per edit. </td><td> {{MSGNW:sitestatstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle] </td><td> The Free Encyclopedia </td><td> {{MSGNW:sitesubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport] </td><td> Donations </td><td> {{MSGNW:sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupportpage&action=edit sitesupportpage] </td><td> &amp;lt;sitesupportpage&amp;gt; </td><td> {{MSGNW:sitesupportpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle] </td><td> Wikipedia </td><td> {{MSGNW:sitetitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin] </td><td> Skin </td><td> {{MSGNW:skin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages] </td><td> Special pages </td><td> {{MSGNW:specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading] </td><td> Special pages for all users </td><td> {{MSGNW:spheading}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged] </td><td> Please note that all queries are logged. </td><td> {{MSGNW:sqlislogged}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery] </td><td> Enter query </td><td> {{MSGNW:sqlquery}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics] </td><td> Statistics </td><td> {{MSGNW:statistics}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion] </td><td> Stored version </td><td> {{MSGNW:storedversion}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold] </td><td> Threshold for stub display </td><td> {{MSGNW:stubthreshold}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories] </td><td> Subcategories </td><td> {{MSGNW:subcategories}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject] </td><td> Subject/headline </td><td> {{MSGNW:subject}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage] </td><td> View subject </td><td> {{MSGNW:subjectpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload] </td><td> Successful upload </td><td> {{MSGNW:successfulupload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary] </td><td> Summary </td><td> {{MSGNW:summary}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading] </td><td> For sysop use only </td><td> {{MSGNW:sysopspheading}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;sysop&quot; status. See $1. </td><td> {{MSGNW:sysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle] </td><td> Sysop access required </td><td> {{MSGNW:sysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform] </td><td> table </td><td> {{MSGNW:tableform}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists] </td><td> The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually. </td><td> {{MSGNW:talkexists}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage] </td><td> Discuss this page </td><td> {{MSGNW:talkpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved] </td><td> The corresponding talk page was also moved. </td><td> {{MSGNW:talkpagemoved}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved] </td><td> The corresponding talk page was &lt;strong&gt;not&lt;/strong&gt; moved. </td><td> {{MSGNW:talkpagenotmoved}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize] </td><td> Textbox dimensions </td><td> {{MSGNW:textboxsize}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches] </td><td> Article text matches </td><td> {{MSGNW:textmatches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted] </td><td> View or restore $1? </td><td> {{MSGNW:thisisdeleted}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more] </td><td> Enlarge </td><td> {{MSGNW:thumbnail-more}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset] </td><td> Offset </td><td> {{MSGNW:timezoneoffset}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext] </td><td> Enter number of hours your local time differs from server time (UTC). </td><td> {{MSGNW:timezonetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches] </td><td> Article title matches </td><td> {{MSGNW:titlematches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc] </td><td> Table of contents </td><td> {{MSGNW:toc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks] </td><td> View the last $1 changes; view the last $2 days. </td><td> {{MSGNW:uclinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote] </td><td> Below are this user&#39;s last &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; days. </td><td> {{MSGNW:ucnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop] </td><td> (top) </td><td> {{MSGNW:uctop}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip] </td><td> Unblock user </td><td> {{MSGNW:unblockip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext] </td><td> Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. </td><td> {{MSGNW:unblockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink] </td><td> unblock </td><td> {{MSGNW:unblocklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry] </td><td> unblocked &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:unblocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{MSGNW:undelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle] </td><td> Restore deleted article </td><td> {{MSGNW:undeletearticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn] </td><td> Restore! </td><td> {{MSGNW:undeletebtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle] </td><td> restored &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:undeletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext] </td><td> The article &#91;&#91;$1]] has been successfully restored. See &#91;&#91;Wikipedia:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations. </td><td> {{MSGNW:undeletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory] </td><td> If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. </td><td> {{MSGNW:undeletehistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage] </td><td> View and restore deleted pages </td><td> {{MSGNW:undeletepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext] </td><td> The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. </td><td> {{MSGNW:undeletepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision] </td><td> Deleted revision as of $1 </td><td> {{MSGNW:undeleterevision}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions] </td><td> $1 revisions archived </td><td> {{MSGNW:undeleterevisions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected] </td><td> Unexpected value: &quot;$1&quot;=&quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:unexpected}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn] </td><td> Unlock database </td><td> {{MSGNW:unlockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm] </td><td> Yes, I really want to unlock the database. </td><td> {{MSGNW:unlockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb] </td><td> Unlock database </td><td> {{MSGNW:unlockdb}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub] </td><td> Database lock removed </td><td> {{MSGNW:unlockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext] </td><td> The database has been unlocked. </td><td> {{MSGNW:unlockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext] </td><td> Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. </td><td> {{MSGNW:unlockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle] </td><td> unprotected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{MSGNW:unprotectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage] </td><td> Unprotect this page </td><td> {{MSGNW:unprotectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages] </td><td> Unused images </td><td> {{MSGNW:unusedimages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext] </td><td> &lt;p&gt;Please note that other web sites such as the international Wikipedias may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use. </td><td> {{MSGNW:unusedimagestext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage] </td><td> Stop watching </td><td> {{MSGNW:unwatchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated] </td><td> (Updated) </td><td> {{MSGNW:updated}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload] </td><td> Upload file </td><td> {{MSGNW:upload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn] </td><td> Upload file </td><td> {{MSGNW:uploadbtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled] </td><td> Sorry, uploading is disabled. </td><td> {{MSGNW:uploaddisabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles] </td><td> Uploaded files </td><td> {{MSGNW:uploadedfiles}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage] </td><td> uploaded &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:uploadedimage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror] </td><td> Upload error </td><td> {{MSGNW:uploaderror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile] </td><td> Upload images, sounds, documents etc. </td><td> {{MSGNW:uploadfile}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink] </td><td> Upload images </td><td> {{MSGNW:uploadlink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog] </td><td> upload log </td><td> {{MSGNW:uploadlog}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage] </td><td> Upload_log </td><td> {{MSGNW:uploadlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext] </td><td> Below is a list of the most recent file uploads. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{MSGNW:uploadlogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:uploadnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to upload files. </td><td> {{MSGNW:uploadnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext] </td><td> &lt;strong&gt;STOP!&lt;/strong&gt; Before you upload here, make sure to read and follow the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Image_use_policy&quot;&gt;image use policy&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;If a file with the name you are specifying already exists on the wiki, it&#39;ll be replaced without warning. So unless you mean to update a file, it&#39;s a good idea to first check if such a file exists. &lt;p&gt;To view or search previously uploaded images, go to the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Imagelist&quot;&gt;list of uploaded images&lt;/a&gt;. Uploads and deletions are logged on the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Upload_log&quot;&gt;upload log&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;Use the form below to upload new image files for use in illustrating your articles. On most browsers, you will see a &quot;Browse...&quot; button, which will bring up your operating system&#39;s standard file open dialog. Choosing a file will fill the name of that file into the text field next to the button. You must also check the box affirming that you are not violating any copyrights by uploading the file. Press the &quot;Upload&quot; button to finish the upload. This may take some time if you have a slow internet connection. &lt;p&gt;The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG for drawings and other iconic images, and OGG for sounds. Please name your files descriptively to avoid confusion. To include the image in an article, use a link in the form &lt;b&gt;&#91;&#91;image:file.jpg]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;image:file.png&#124;alt text]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;media:file.ogg]]&lt;/b&gt; for sounds. &lt;p&gt;Please note that as with wiki pages, others may edit or delete your uploads if they think it serves the encyclopedia, and you may be blocked from uploading if you abuse the system. </td><td> {{MSGNW:uploadtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning] </td><td> Upload warning </td><td> {{MSGNW:uploadwarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists] </td><td> The user name you entered is already in use. Please choose a different name. </td><td> {{MSGNW:userexists}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin] </td><td> Log in </td><td> {{MSGNW:userlogin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout] </td><td> Log out </td><td> {{MSGNW:userlogout}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage] </td><td> View user page </td><td> {{MSGNW:userpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats] </td><td> User statistics </td><td> {{MSGNW:userstats}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext] </td><td> There are &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; registered users. &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; of these are administrators (see $3). </td><td> {{MSGNW:userstatstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version] </td><td> Version </td><td> {{MSGNW:version}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount] </td><td> This page has been accessed $1 times. </td><td> {{MSGNW:viewcount}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext] </td><td> View ($1) ($2) ($3). </td><td> {{MSGNW:viewprevnext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource] </td><td> View source </td><td> {{MSGNW:viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage] </td><td> View discussion </td><td> {{MSGNW:viewtalkpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages] </td><td> Wanted pages </td><td> {{MSGNW:wantedpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails] </td><td> ($1 pages watched not counting talk pages; $2 total pages edited since cutoff; $3... &lt;a href=&#39;$4&#39;&gt;show and edit complete list&lt;/a&gt;.) </td><td> {{MSGNW:watchdetails}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist] </td><td> Here&#39;s an alphabetical list of your watched pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the &#39;remove checked&#39; button at the bottom of the screen. </td><td> {{MSGNW:watcheditlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist] </td><td> My watchlist </td><td> {{MSGNW:watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains] </td><td> Your watchlist contains $1 pages. </td><td> {{MSGNW:watchlistcontains}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub] </td><td> (for user &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:watchlistsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list] </td><td> checking watched pages for recent edits </td><td> {{MSGNW:watchmethod-list}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent] </td><td> checking recent edits for watched pages </td><td> {{MSGNW:watchmethod-recent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange] </td><td> None of your watched items were edited in the time period displayed. </td><td> {{MSGNW:watchnochange}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:watchnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to modify your watchlist. </td><td> {{MSGNW:watchnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis] </td><td> Watch this article </td><td> {{MSGNW:watchthis}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage] </td><td> Watch this page </td><td> {{MSGNW:watchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation] </td><td> &lt;h2&gt;Welcome, $1!&lt;/h2&gt;&lt;p&gt;Your account has been created. Don&#39;t forget to personalize your wikipedia preferences. </td><td> {{MSGNW:welcomecreation}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere] </td><td> What links here </td><td> {{MSGNW:whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext] </td><td> To be allowed to create accounts in this Wiki you have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;log]] in and have the appropriate permissions. </td><td> {{MSGNW:whitelistacctext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle] </td><td> You are not allowed to create an account </td><td> {{MSGNW:whitelistacctitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to edit articles. </td><td> {{MSGNW:whitelistedittext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle] </td><td> Login required to edit </td><td> {{MSGNW:whitelistedittitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to read articles. </td><td> {{MSGNW:whitelistreadtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle] </td><td> Login required to read </td><td> {{MSGNW:whitelistreadtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage] </td><td> View meta page </td><td> {{MSGNW:wikipediapage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix] </td><td> Wikipedia </td><td> {{MSGNW:wikititlesuffix}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote] </td><td> Below are the last $1 changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; hours. </td><td> {{MSGNW:wlnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved] </td><td> This is a saved version of your watchlist. </td><td> {{MSGNW:wlsaved}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast] </td><td> Show last $1 hours $2 days $3 </td><td> {{MSGNW:wlshowlast}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params] </td><td> Incorrect parameters to wfQuery()&lt;br&gt; Function: $1&lt;br&gt; Query: $2 </td><td> {{MSGNW:wrong_wfQuery_params}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword] </td><td> The password you entered is incorrect. Please try again. </td><td> {{MSGNW:wrongpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff] </td><td> Differences </td><td> {{MSGNW:yourdiff}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail] </td><td> Your e-mail* </td><td> {{MSGNW:youremail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname] </td><td> Your user name </td><td> {{MSGNW:yourname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick] </td><td> Your nickname (for signatures) </td><td> {{MSGNW:yournick}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword] </td><td> Your password </td><td> {{MSGNW:yourpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain] </td><td> Retype password </td><td> {{MSGNW:yourpasswordagain}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext] </td><td> Your text </td><td> {{MSGNW:yourtext}} </td></tr></table> MediaWiki:Categories 5 sysop 5502 2006-10-25T21:10:04Z MediaWiki default 98 Categories MediaWiki:Category 6 sysop 2654 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default category MediaWiki:Category header 7 sysop 2655 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Articles in category "$1" MediaWiki:Subcategories 8 sysop 2656 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Subcategories MediaWiki:Linktrail 9 sysop 2657 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default /^([a-z]+)(.*)$/sD MediaWiki:Mainpage 10 sysop 2658 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Main Page MediaWiki:Mainpagetext 11 sysop 4970 2006-03-28T06:57:07Z MediaWiki default <big>'''MediaWiki has been successfully installed.'''</big> MediaWiki:About 12 sysop 2660 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default About MediaWiki:Aboutwikipedia 13 sysop 2661 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default About Wikipedia MediaWiki:Aboutpage 14 sysop 2662 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Project:About MediaWiki:Help 15 sysop 2663 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Help MediaWiki:Helppage 16 sysop 2664 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Help:Contents MediaWiki:Wikititlesuffix 17 sysop 2665 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default {{SITENAME}} MediaWiki:Bugreports 18 sysop 2666 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Bug reports MediaWiki:Bugreportspage 19 sysop 2667 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Project:Bug_reports MediaWiki:Sitesupport 20 sysop 4197 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Donations Template:Sitesupportpage 21 sysop 2669 2004-01-29T13:15:34Z MediaWiki default &lt;sitesupportpage&gt; MediaWiki:Faq 22 sysop 2670 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default FAQ MediaWiki:Faqpage 23 sysop 2671 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Project:FAQ MediaWiki:Edithelp 24 sysop 2672 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Editing help MediaWiki:Edithelppage 25 sysop 2673 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Help:Editing MediaWiki:Cancel 26 sysop 2674 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Cancel MediaWiki:Qbfind 27 sysop 2675 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Find MediaWiki:Qbbrowse 28 sysop 2676 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Browse MediaWiki:Qbedit 29 sysop 2677 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Edit MediaWiki:Qbpageoptions 30 sysop 2678 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default This page MediaWiki:Qbpageinfo 31 sysop 2679 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Context MediaWiki:Qbmyoptions 32 sysop 2680 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default My pages MediaWiki:Qbspecialpages 33 sysop 2681 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Special pages MediaWiki:Moredotdotdot 34 sysop 2682 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default More... MediaWiki:Mypage 35 sysop 2683 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default My page MediaWiki:Mytalk 36 sysop 2684 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default My talk MediaWiki:Currentevents 37 sysop 2685 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Current events MediaWiki:Disclaimers 38 sysop 2686 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Disclaimers MediaWiki:Disclaimerpage 39 sysop 2687 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Project:General_disclaimer MediaWiki:Errorpagetitle 40 sysop 2688 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Error MediaWiki:Returnto 41 sysop 2689 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Return to $1. MediaWiki:Fromwikipedia 42 sysop 2690 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default From Wikipedia MediaWiki:Whatlinkshere 43 sysop 2691 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default What links here MediaWiki:Search 44 sysop 2692 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Search MediaWiki:Go 45 sysop 2693 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Go MediaWiki:History 46 sysop 2694 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Page history MediaWiki:Printableversion 47 sysop 2695 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Printable version MediaWiki:Editthispage 48 sysop 2696 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Edit this page MediaWiki:Deletethispage 49 sysop 2697 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Delete this page MediaWiki:Protectthispage 50 sysop 2698 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Protect this page MediaWiki:Unprotectthispage 51 sysop 2699 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Unprotect this page MediaWiki:Newpage 52 sysop 2700 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default New page MediaWiki:Talkpage 53 sysop 2701 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Discuss this page MediaWiki:Postcomment 54 sysop 2702 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Post a comment MediaWiki:Articlepage 55 sysop 2703 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default View content page MediaWiki:Subjectpage 56 sysop 2704 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default View subject MediaWiki:Userpage 57 sysop 2705 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View user page MediaWiki:Wikipediapage 58 sysop 2706 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View project page MediaWiki:Imagepage 59 sysop 2707 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default View image page MediaWiki:Viewtalkpage 60 sysop 2708 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View discussion MediaWiki:Otherlanguages 61 sysop 4336 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default In other languages MediaWiki:Redirectedfrom 62 sysop 2710 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (Redirected from $1) MediaWiki:Lastmodified 63 sysop 2711 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default This page was last modified $1. MediaWiki:Viewcount 64 sysop 5276 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default This page has been accessed {{plural:$1|one time|$1 times}}. Template:Gnunote 65 sysop 2713 2004-01-29T13:15:34Z MediaWiki default All text is available under the terms of the <a class=internal href='/wiki/GNU_FDL'>GNU Free Documentation License</a>. MediaWiki:Printsubtitle 66 sysop 2714 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (From {{SERVER}}) MediaWiki:Protectedpage 67 sysop 2715 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Protected page MediaWiki:Administrators 68 sysop 5126 2006-07-01T19:17:25Z MediaWiki default {{ns:project}}:Administrators MediaWiki:Sysoptitle 69 sysop 2717 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Sysop access required MediaWiki:Sysoptext 70 sysop 4351 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default The action you have requested can only be performed by users with "sysop" capability. See $1. MediaWiki:Developertitle 71 sysop 2719 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Developer access required MediaWiki:Developertext 72 sysop 4310 2005-07-29T11:23:16Z MediaWiki default The action you have requested can only be performed by users with "developer" capability. See $1. MediaWiki:Nbytes 73 sysop 5203 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|byte|bytes}} MediaWiki:Ok 74 sysop 2722 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default OK MediaWiki:Sitetitle 75 sysop 2723 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default {{SITENAME}} MediaWiki:Sitesubtitle 76 sysop 4750 2005-12-22T07:51:55Z MediaWiki default MediaWiki:Retrievedfrom 77 sysop 2725 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Retrieved from "$1" MediaWiki:Newmessages 78 sysop 2726 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You have $1. MediaWiki:Newmessageslink 79 sysop 2727 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default new messages MediaWiki:Editsection 80 sysop 2728 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default edit MediaWiki:Toc 81 sysop 4352 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Contents MediaWiki:Showtoc 82 sysop 2730 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default show MediaWiki:Hidetoc 83 sysop 2731 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default hide MediaWiki:Thisisdeleted 84 sysop 2732 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View or restore $1? MediaWiki:Restorelink 85 sysop 5241 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default {{PLURAL:$1|one deleted edit|$1 deleted edits}} MediaWiki:Nosuchaction 86 sysop 2734 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No such action MediaWiki:Nosuchactiontext 87 sysop 2735 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The action specified by the URL is not recognized by the wiki MediaWiki:Nosuchspecialpage 88 sysop 2736 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No such special page MediaWiki:Nospecialpagetext 89 sysop 4156 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default You have requested an invalid special page, a list of valid special pages may be found at [[{{ns:special}}:Specialpages]]. MediaWiki:Error 90 sysop 2738 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Error MediaWiki:Databaseerror 91 sysop 2739 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Database error MediaWiki:Dberrortext 92 sysop 2740 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default A database query syntax error has occurred. This may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: <blockquote><tt>$1</tt></blockquote> from within function "<tt>$2</tt>". MySQL returned error "<tt>$3: $4</tt>". MediaWiki:Dberrortextcl 93 sysop 4688 2005-12-02T04:27:11Z MediaWiki default A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: "$1" from within function "$2". MySQL returned error "$3: $4" MediaWiki:Noconnect 94 sysop 2742 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. <br /> $1 MediaWiki:Nodb 95 sysop 2743 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Could not select database $1 MediaWiki:Cachederror 96 sysop 2744 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. MediaWiki:Readonly 97 sysop 2745 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Database locked MediaWiki:Enterlockreason 98 sysop 2746 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released MediaWiki:Readonlytext 99 sysop 4450 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: $1 MediaWiki:Missingarticle 100 sysop 4441 2005-09-05T10:08:56Z MediaWiki default The database did not find the text of a page that it should have found, named "$1". This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. MediaWiki:Internalerror 101 sysop 2749 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Internal error MediaWiki:Filecopyerror 102 sysop 2750 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Could not copy file "$1" to "$2". MediaWiki:Filerenameerror 103 sysop 2751 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Could not rename file "$1" to "$2". MediaWiki:Filedeleteerror 104 sysop 2752 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Could not delete file "$1". MediaWiki:Filenotfound 105 sysop 2753 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Could not find file "$1". MediaWiki:Unexpected 106 sysop 2754 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Unexpected value: "$1"="$2". MediaWiki:Formerror 107 sysop 2755 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Error: could not submit form MediaWiki:Badarticleerror 108 sysop 2756 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default This action cannot be performed on this page. MediaWiki:Cannotdelete 109 sysop 3805 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Could not delete the page or file specified. (It may have already been deleted by someone else.) MediaWiki:Badtitle 110 sysop 2758 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Bad title MediaWiki:Badtitletext 111 sysop 4894 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. It may contain one more characters which cannot be used in titles. MediaWiki:Perfdisabled 112 sysop 4446 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. MediaWiki:Perfdisabledsub 113 sysop 4447 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default Here is a saved copy from $1: MediaWiki:Wrong wfQuery params 114 sysop 4472 2005-09-05T10:08:58Z MediaWiki default Incorrect parameters to wfQuery()<br /> Function: $1<br /> Query: $2 MediaWiki:Viewsource 115 sysop 2763 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View source MediaWiki:Protectedtext 116 sysop 5229 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default This page has been locked to prevent editing. You can view and copy the source of this page: MediaWiki:Logouttitle 117 sysop 2765 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default User logout MediaWiki:Logouttext 118 sysop 4691 2005-12-02T04:27:12Z MediaWiki default <strong>You are now logged out.</strong><br /> You can continue to use {{SITENAME}} anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache. MediaWiki:Welcomecreation 119 sysop 2767 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default == Welcome, $1! == Your account has been created. Don't forget to change your {{SITENAME}} preferences. MediaWiki:Loginpagetitle 120 sysop 2768 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default User login MediaWiki:Yourname 121 sysop 4375 2005-07-29T11:23:21Z MediaWiki default Username MediaWiki:Yourpassword 122 sysop 4284 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Password MediaWiki:Yourpasswordagain 123 sysop 2771 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Retype password MediaWiki:Newusersonly 124 sysop 2772 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (new users only) MediaWiki:Remembermypassword 125 sysop 5539 2006-10-25T21:10:19Z MediaWiki default 98 Remember my login on this computer MediaWiki:Loginproblem 126 sysop 2774 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default <b>There has been a problem with your login.</b><br />Try again! MediaWiki:Alreadyloggedin 127 sysop 4685 2005-12-02T04:27:11Z MediaWiki default <strong>User $1, you are already logged in!</strong><br /> MediaWiki:Login 128 sysop 2776 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Log in MediaWiki:Loginprompt 129 sysop 2777 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You must have cookies enabled to log in to {{SITENAME}}. MediaWiki:Userlogin 130 sysop 4676 2005-12-02T02:56:23Z MediaWiki default Log in / create account MediaWiki:Logout 131 sysop 2779 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Log out MediaWiki:Userlogout 132 sysop 2780 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Log out MediaWiki:Notloggedin 133 sysop 2781 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Not logged in MediaWiki:Createaccount 134 sysop 4640 2005-12-02T02:56:20Z MediaWiki default Create account MediaWiki:Createaccountmail 135 sysop 4641 2005-12-02T02:56:20Z MediaWiki default by e-mail MediaWiki:Badretype 136 sysop 2784 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default The passwords you entered do not match. MediaWiki:Userexists 137 sysop 4675 2005-12-02T02:56:23Z MediaWiki default Username entered already in use. Please choose a different name. MediaWiki:Youremail 138 sysop 5567 2006-10-25T21:10:26Z MediaWiki default 98 E-mail *: MediaWiki:Yournick 139 sysop 4595 2005-11-09T23:30:10Z MediaWiki default Nickname: MediaWiki:Emailforlost 140 sysop 4733 2005-12-22T07:51:52Z MediaWiki default <div style="width:30em">* Optional. An e-mail lets others contact you on this site without revealing your address, and lets us send you a new password if you forget it.<br /><br />Your real name will be used to give you attribution for your work.</div> MediaWiki:Loginerror 141 sysop 2789 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Login error MediaWiki:Nocookiesnew 142 sysop 2790 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The user account was created, but you are not logged in. {{SITENAME}} uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. MediaWiki:Nocookieslogin 143 sysop 2791 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default {{SITENAME}} uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. MediaWiki:Noname 144 sysop 2792 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You have not specified a valid user name. MediaWiki:Loginsuccesstitle 145 sysop 2793 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Login successful MediaWiki:Loginsuccess 146 sysop 4653 2005-12-02T02:56:21Z MediaWiki default '''You are now logged in to {{SITENAME}} as "$1".''' MediaWiki:Nosuchuser 147 sysop 4660 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default There is no user by the name "$1". Check your spelling, or create a new account. MediaWiki:Wrongpassword 148 sysop 4681 2005-12-02T02:56:23Z MediaWiki default Incorrect password entered. Please try again. MediaWiki:Mailmypassword 149 sysop 4655 2005-12-02T02:56:21Z MediaWiki default E-mail password MediaWiki:Passwordremindertitle 150 sysop 2798 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Password reminder from {{SITENAME}} MediaWiki:Passwordremindertext 151 sysop 5216 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new password for {{SITENAME}} ($4). The password for user "$2" is now "$3". You should log in and change your password now. If someone else made this request or if you have remembered your password and you no longer wish to change it, you may ignore this message and continue using your old password. MediaWiki:Noemail 152 sysop 2800 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default There is no e-mail address recorded for user "$1". MediaWiki:Passwordsent 153 sysop 2801 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default A new password has been sent to the e-mail address registered for "$1". Please log in again after you receive it. MediaWiki:Loginend 154 sysop 4652 2005-12-02T02:56:21Z MediaWiki default MediaWiki:Bold sample 155 sysop 2803 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Bold text MediaWiki:Bold tip 156 sysop 2804 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Bold text MediaWiki:Italic sample 157 sysop 2805 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Italic text MediaWiki:Italic tip 158 sysop 2806 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Italic text MediaWiki:Link sample 159 sysop 2807 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Link title MediaWiki:Link tip 160 sysop 2808 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Internal link MediaWiki:Extlink sample 161 sysop 2809 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default http://www.example.com link title MediaWiki:Extlink tip 162 sysop 2810 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default External link (remember http:// prefix) MediaWiki:Headline sample 163 sysop 2811 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Headline text MediaWiki:Headline tip 164 sysop 2812 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Level 2 headline MediaWiki:Math sample 165 sysop 2813 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Insert formula here MediaWiki:Math tip 166 sysop 2814 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Mathematical formula (LaTeX) MediaWiki:Nowiki sample 167 sysop 2815 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Insert non-formatted text here MediaWiki:Nowiki tip 168 sysop 2816 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Ignore wiki formatting MediaWiki:Image sample 169 sysop 2817 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Example.jpg MediaWiki:Image tip 170 sysop 2818 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Embedded image MediaWiki:Media sample 171 sysop 4139 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Example.ogg MediaWiki:Media tip 172 sysop 2820 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Media file link MediaWiki:Sig tip 173 sysop 2821 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Your signature with timestamp MediaWiki:Hr tip 174 sysop 2822 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Horizontal line (use sparingly) MediaWiki:Infobox 175 sysop 2823 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Click a button to get an example text MediaWiki:Summary 176 sysop 2824 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Summary MediaWiki:Subject 177 sysop 2825 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Subject/headline MediaWiki:Minoredit 178 sysop 4330 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default This is a minor edit MediaWiki:Watchthis 179 sysop 2827 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Watch this page MediaWiki:Savearticle 180 sysop 2828 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Save page MediaWiki:Preview 181 sysop 2829 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Preview MediaWiki:Showpreview 182 sysop 2830 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Show preview MediaWiki:Blockedtitle 183 sysop 2831 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default User is blocked MediaWiki:Blockedtext 184 sysop 5371 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default <big>'''Your user name or IP address has been blocked.'''</big> The block was made by $1. The reason given is ''$2''. You can contact $1 or another [[{{ns:project}}:Administrators|administrator]] to discuss the block. You cannot use the 'email this user' feature unless a valid email address is specified in your [[Special:Preferences|account preferences]]. Your current IP address is $3. Please include this in any queries. MediaWiki:Whitelistedittitle 185 sysop 2833 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Login required to edit MediaWiki:Whitelistedittext 186 sysop 5285 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default You have to $1 to edit pages. MediaWiki:Whitelistreadtitle 187 sysop 2835 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Login required to read MediaWiki:Whitelistreadtext 188 sysop 2836 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default You have to [[Special:Userlogin|login]] to read pages. MediaWiki:Whitelistacctitle 189 sysop 2837 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default You are not allowed to create an account MediaWiki:Whitelistacctext 190 sysop 2838 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default To be allowed to create accounts in this Wiki you have to [[Special:Userlogin|log]] in and have the appropriate permissions. MediaWiki:Accmailtitle 191 sysop 2839 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Password sent. MediaWiki:Accmailtext 192 sysop 4730 2005-12-22T07:51:51Z MediaWiki default The password for "$1" has been sent to $2. MediaWiki:Newarticle 193 sysop 2841 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (New) MediaWiki:Newarticletext 194 sysop 5205 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default You've followed a link to a page that doesn't exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the [[{{ns:help}}:Contents|help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser's '''back''' button. MediaWiki:Anontalkpagetext 195 sysop 5131 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default ----''This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical IP address to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please [[Special:Userlogin|create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.'' MediaWiki:Noarticletext 196 sysop 5208 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default There is currently no text in this page, you can [[{{ns:special}}:Search/{{PAGENAME}}|search for this page title]] in other pages or [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} edit this page]. MediaWiki:Updated 197 sysop 2845 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default (Updated) MediaWiki:Note 198 sysop 4913 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default <strong>Note:</strong> MediaWiki:Previewnote 199 sysop 4563 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default <strong>This is only a preview; changes have not yet been saved!</strong> MediaWiki:Previewconflict 200 sysop 5224 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. MediaWiki:Editing 201 sysop 2849 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Editing $1 MediaWiki:Sectionedit 202 sysop 2850 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default (section) MediaWiki:Commentedit 203 sysop 2851 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default (comment) MediaWiki:Editconflict 204 sysop 2852 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Edit conflict: $1 MediaWiki:Explainconflict 205 sysop 4734 2005-12-22T07:51:53Z MediaWiki default Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. <b>Only</b> the text in the upper text area will be saved when you press "Save page".<br /> MediaWiki:Yourtext 206 sysop 2854 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Your text MediaWiki:Storedversion 207 sysop 2855 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Stored version MediaWiki:Editingold 208 sysop 3834 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default <strong>WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.</strong> MediaWiki:Yourdiff 209 sysop 2857 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Differences MediaWiki:Copyrightwarning 210 sysop 4731 2005-12-22T07:51:52Z MediaWiki default Please note that all contributions to {{SITENAME}} are considered to be released under the $2 (see $1 for details). If you don't want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don't submit it here.<br /> You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. <strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong> MediaWiki:Longpagewarning 211 sysop 4135 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default <strong>WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections.</strong> MediaWiki:Readonlywarning 212 sysop 4173 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default <strong>WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later.</strong> MediaWiki:Protectedpagewarning 213 sysop 5228 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default <strong>WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it.</strong> MediaWiki:Revhistory 214 sysop 2862 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Revision history MediaWiki:Nohistory 215 sysop 2863 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default There is no edit history for this page. MediaWiki:Revnotfound 216 sysop 2864 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Revision not found MediaWiki:Revnotfoundtext 217 sysop 4749 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. MediaWiki:Loadhist 218 sysop 2866 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Loading page history MediaWiki:Currentrev 219 sysop 2867 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Current revision MediaWiki:Revisionasof 220 sysop 2868 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Revision as of $1 MediaWiki:Cur 221 sysop 2869 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default cur MediaWiki:Next 222 sysop 2870 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default next MediaWiki:Last 223 sysop 2871 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default last MediaWiki:Orig 224 sysop 2872 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default orig MediaWiki:Histlegend 225 sysop 2873 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.<br /> Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit. MediaWiki:Difference 226 sysop 2874 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default (Difference between revisions) MediaWiki:Loadingrev 227 sysop 2875 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default loading revision for diff MediaWiki:Lineno 228 sysop 2876 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Line $1: MediaWiki:Editcurrent 229 sysop 2877 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Edit the current version of this page MediaWiki:Searchresults 230 sysop 2878 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Search results MediaWiki:Searchhelppage 231 sysop 2879 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Wikipedia:Searching MediaWiki:Searchingwikipedia 232 sysop 2880 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Searching Wikipedia MediaWiki:Searchresulttext 233 sysop 5245 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default For more information about searching {{SITENAME}}, see [[{{ns:project}}:Searching|Searching {{SITENAME}}]]. MediaWiki:Searchquery 234 sysop 2882 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default For query "$1" MediaWiki:Badquery 235 sysop 2883 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Badly formed search query MediaWiki:Badquerytext 236 sysop 2884 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example "fish and and scales". Please try another query. MediaWiki:Matchtotals 237 sysop 2885 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The query "$1" matched $2 page titles and the text of $3 pages. MediaWiki:Nogomatch 238 sysop 4912 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default '''There is no page titled "$1".''' You can [[$1|create this page]]. MediaWiki:Titlematches 239 sysop 2887 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Article title matches MediaWiki:Notitlematches 240 sysop 2888 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No page title matches MediaWiki:Textmatches 241 sysop 2889 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Page text matches MediaWiki:Notextmatches 242 sysop 2890 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No page text matches MediaWiki:Prevn 243 sysop 2891 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default previous $1 MediaWiki:Nextn 244 sysop 2892 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default next $1 MediaWiki:Viewprevnext 245 sysop 2893 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View ($1) ($2) ($3). MediaWiki:Showingresults 246 sysop 2894 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Showing below up to <b>$1</b> results starting with #<b>$2</b>. MediaWiki:Showingresultsnum 247 sysop 2895 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Showing below <b>$3</b> results starting with #<b>$2</b>. MediaWiki:Nonefound 248 sysop 5413 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default '''Note''': Unsuccessful searches are often caused by searching for common words like "have" and "from", which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). MediaWiki:Powersearch 249 sysop 2897 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Search MediaWiki:Powersearchtext 250 sysop 5219 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Search in namespaces:<br />$1<br />$2 List redirects<br />Search for $3 $9 MediaWiki:Searchdisabled 251 sysop 4186 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default {{SITENAME}} search is disabled. You can search via Google in the meantime. Note that their indexes of {{SITENAME}} content may be out of date. MediaWiki:Blanknamespace 252 sysop 2900 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default (Main) MediaWiki:Preferences 253 sysop 2901 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Preferences MediaWiki:Prefsnologin 254 sysop 2902 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Not logged in MediaWiki:Prefsnologintext 255 sysop 4339 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to set user preferences. MediaWiki:Prefslogintext 256 sysop 2904 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You are logged in as "$1". Your internal ID number is $2. See [[Project:User preferences help]] for help deciphering the options. MediaWiki:Prefsreset 257 sysop 2905 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Preferences have been reset from storage. MediaWiki:Qbsettings 258 sysop 2906 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Quickbar MediaWiki:Changepassword 259 sysop 2907 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Change password MediaWiki:Skin 260 sysop 2908 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Skin MediaWiki:Math 261 sysop 4138 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Math MediaWiki:Dateformat 262 sysop 2910 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Date format MediaWiki:Math failure 263 sysop 2911 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Failed to parse MediaWiki:Math unknown error 264 sysop 2912 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default unknown error MediaWiki:Math unknown function 265 sysop 4910 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default unknown function MediaWiki:Math lexing error 266 sysop 2914 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default lexing error MediaWiki:Math syntax error 267 sysop 2915 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default syntax error MediaWiki:Math image error 268 sysop 2916 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert MediaWiki:Saveprefs 269 sysop 4182 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Save MediaWiki:Resetprefs 270 sysop 4177 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Reset MediaWiki:Oldpassword 271 sysop 4560 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Old password: MediaWiki:Newpassword 272 sysop 4555 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default New password: MediaWiki:Retypenew 273 sysop 4568 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Retype new password: MediaWiki:Textboxsize 274 sysop 2922 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Editing MediaWiki:Rows 275 sysop 4569 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default Rows: MediaWiki:Columns 276 sysop 4525 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default Columns: MediaWiki:Searchresultshead 277 sysop 4188 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Search MediaWiki:Resultsperpage 278 sysop 4567 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Hits per page: MediaWiki:Contextlines 279 sysop 4530 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default Lines per hit: MediaWiki:Contextchars 280 sysop 4529 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default Context per line: MediaWiki:Stubthreshold 281 sysop 4572 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default Threshold for stub display: MediaWiki:Recentchangescount 282 sysop 4564 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Titles in recent changes: MediaWiki:Savedprefs 283 sysop 2931 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Your preferences have been saved. MediaWiki:Timezonetext 284 sysop 4202 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default The number of hours your local time differs from server time (UTC). MediaWiki:Localtime 285 sysop 4133 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Local time MediaWiki:Timezoneoffset 286 sysop 4201 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Offset¹ MediaWiki:Servertime 287 sysop 4190 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Server time MediaWiki:Guesstimezone 288 sysop 2936 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Fill in from browser MediaWiki:Emailflag 289 sysop 2937 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Disable e-mail from other users MediaWiki:Defaultns 290 sysop 2938 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Search in these namespaces by default: MediaWiki:Changes 291 sysop 2939 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default changes MediaWiki:Recentchanges 292 sysop 2940 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Recent changes MediaWiki:Recentchangestext 293 sysop 2941 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Track the most recent changes to the wiki on this page. MediaWiki:Rcloaderr 294 sysop 2942 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Loading recent changes MediaWiki:Rcnote 295 sysop 5233 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Below are the last <strong>$1</strong> changes in the last <strong>$2</strong> days, as of $3. MediaWiki:Rcnotefrom 296 sysop 2944 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Below are the changes since <b>$2</b> (up to <b>$1</b> shown). MediaWiki:Rclistfrom 297 sysop 2945 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Show new changes starting from $1 MediaWiki:Showhideminor 298 sysop 4924 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default $1 minor edits | $2 bots | $3 logged in users | $4 patrolled edits MediaWiki:Rclinks 299 sysop 2947 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Show last $1 changes in last $2 days<br />$3 MediaWiki:Rchide 300 sysop 2948 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. MediaWiki:Rcliu 301 sysop 2949 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default ; $1 edits from logged in users MediaWiki:Diff 302 sysop 2950 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default diff MediaWiki:Hist 303 sysop 2951 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default hist MediaWiki:Hide 304 sysop 4324 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default Hide MediaWiki:Show 305 sysop 4454 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default Show MediaWiki:Tableform 306 sysop 2954 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default table MediaWiki:Listform 307 sysop 2955 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default list MediaWiki:Nchanges 308 sysop 2956 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default $1 changes MediaWiki:Minoreditletter 309 sysop 2957 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default m MediaWiki:Newpageletter 310 sysop 2958 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default N MediaWiki:Upload 311 sysop 2959 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Upload file MediaWiki:Uploadbtn 312 sysop 2960 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Upload file MediaWiki:Uploadlink 313 sysop 2961 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Upload images MediaWiki:Reupload 314 sysop 2962 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Re-upload MediaWiki:Reuploaddesc 315 sysop 2963 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Return to the upload form. MediaWiki:Uploadnologin 316 sysop 2964 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Not logged in MediaWiki:Uploadnologintext 317 sysop 4223 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to upload files. MediaWiki:Uploadfile 318 sysop 2966 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Upload images, sounds, documents etc. MediaWiki:Uploaderror 319 sysop 2967 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Upload error MediaWiki:Uploadtext 320 sysop 5275 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Use the form below to upload files, to view or search previously uploaded images go to the [[Special:Imagelist|list of uploaded files]], uploads and deletions are also logged in the [[Special:Log/upload|upload log]]. To include the image in a page, use a link in the form '''<nowiki>[[{{ns:image}}:File.jpg]]</nowiki>''', '''<nowiki>[[{{ns:image}}:File.png|alt text]]</nowiki>''' or '''<nowiki>[[{{ns:media}}:File.ogg]]</nowiki>''' for directly linking to the file. MediaWiki:Uploadlog 321 sysop 2969 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default upload log MediaWiki:Uploadlogpage 322 sysop 5273 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Upload log MediaWiki:Uploadlogpagetext 323 sysop 2971 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Below is a list of the most recent file uploads. MediaWiki:Filename 324 sysop 2972 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Filename MediaWiki:Filedesc 325 sysop 2973 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Summary MediaWiki:Filestatus 326 sysop 2974 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Copyright status MediaWiki:Filesource 327 sysop 2975 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Source MediaWiki:Affirmation 328 sysop 2976 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. MediaWiki:Copyrightpage 329 sysop 2977 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Project:Copyrights MediaWiki:Copyrightpagename 330 sysop 2978 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default {{SITENAME}} copyright MediaWiki:Uploadedfiles 331 sysop 2979 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Uploaded files MediaWiki:Noaffirmation 332 sysop 2980 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You must affirm that your upload does not violate any copyrights. MediaWiki:Ignorewarning 333 sysop 2981 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Ignore warning and save file anyway. MediaWiki:Minlength 334 sysop 4329 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default File names must be at least three letters. MediaWiki:Badfilename 335 sysop 4305 2005-07-29T11:23:15Z MediaWiki default File name has been changed to "$1". MediaWiki:Badfiletype 336 sysop 2984 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default ".$1" is not a recommended image file format. MediaWiki:Largefile 337 sysop 5194 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default It is recommended that files do not exceed $1 bytes in size; this file is $2 bytes MediaWiki:Successfulupload 338 sysop 2986 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Successful upload MediaWiki:Fileuploaded 339 sysop 2987 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default File $1 uploaded successfully. Please follow this link: $2 to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. If this is an image, you can insert it like this: <tt><nowiki>[[Image:$1|thumb|Description]]</nowiki></tt> MediaWiki:Uploadwarning 340 sysop 2988 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Upload warning MediaWiki:Savefile 341 sysop 2989 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Save file MediaWiki:Uploadedimage 342 sysop 4221 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default uploaded "[[$1]]" MediaWiki:Uploaddisabled 343 sysop 4935 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Uploads disabled MediaWiki:Imagelist 344 sysop 4115 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default File list MediaWiki:Imagelisttext 345 sysop 5178 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Below is a list of '''$1''' {{plural:$1|file|files}} sorted $2. MediaWiki:Getimagelist 346 sysop 4087 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default fetching file list MediaWiki:Ilshowmatch 347 sysop 2995 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Show all images with names matching MediaWiki:Ilsubmit 348 sysop 2996 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Search MediaWiki:Showlast 349 sysop 4195 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Show last $1 files sorted $2. MediaWiki:All 350 sysop 2998 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default all MediaWiki:Byname 351 sysop 2999 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default by name MediaWiki:Bydate 352 sysop 3000 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default by date MediaWiki:Bysize 353 sysop 3001 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default by size MediaWiki:Imgdelete 354 sysop 3002 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default del MediaWiki:Imgdesc 355 sysop 3003 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default desc MediaWiki:Imglegend 356 sysop 4326 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default Legend: (desc) = show/edit file description. MediaWiki:Imghistory 357 sysop 4325 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default File history MediaWiki:Revertimg 358 sysop 3006 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default rev MediaWiki:Deleteimg 359 sysop 3007 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default del MediaWiki:Imghistlegend 360 sysop 4118 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Legend: (cur) = this is the current file, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. <br /><i>Click on date to see the file uploaded on that date</i>. MediaWiki:Imagelinks 361 sysop 4114 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Links MediaWiki:Linkstoimage 362 sysop 4132 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default The following pages link to this file: MediaWiki:Nolinkstoimage 363 sysop 4155 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default There are no pages that link to this file. MediaWiki:Statistics 364 sysop 3012 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Statistics MediaWiki:Sitestats 365 sysop 4347 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default {{SITENAME}} statistics MediaWiki:Userstats 366 sysop 3014 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default User statistics MediaWiki:Sitestatstext 367 sysop 4992 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default There are '''$1''' total pages in the database. This includes "talk" pages, pages about {{SITENAME}}, minimal "stub" pages, redirects, and others that probably don't qualify as content pages. Excluding those, there are '''$2''' pages that are probably legitimate content pages. '''$8''' files have been uploaded. There have been a total of '''$3''' page views, and '''$4''' page edits since the wiki was setup. That comes to '''$5''' average edits per page, and '''$6''' views per edit. The [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:Job_queue job queue] length is '''$7'''. MediaWiki:Userstatstext 368 sysop 5436 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default There are '''$1''' registered users, of which '''$2''' (or '''$4%''') are $5. MediaWiki:Maintenance 369 sysop 3017 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Maintenance page MediaWiki:Maintnancepagetext 370 sysop 3018 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) MediaWiki:Maintenancebacklink 371 sysop 3019 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Back to Maintenance Page MediaWiki:Disambiguations 372 sysop 3020 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Disambiguation pages MediaWiki:Disambiguationspage 373 sysop 4311 2005-07-29T11:23:16Z MediaWiki default Template:disambig MediaWiki:Disambiguationstext 374 sysop 3022 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default The following pages link to a <i>disambiguation page</i>. They should link to the appropriate topic instead.<br />A page is treated as disambiguation if it is linked from $1.<br />Links from other namespaces are <i>not</i> listed here. MediaWiki:Doubleredirects 375 sysop 4312 2005-07-29T11:23:16Z MediaWiki default Double redirects MediaWiki:Doubleredirectstext 376 sysop 3024 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the "real" target page, which the first redirect should point to. MediaWiki:Brokenredirects 377 sysop 4896 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default Broken redirects MediaWiki:Brokenredirectstext 378 sysop 4897 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default The following redirects link to non-existent pages: MediaWiki:Selflinks 379 sysop 4920 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Self-linking pages MediaWiki:Selflinkstext 380 sysop 4921 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default The following pages link to themselves: MediaWiki:Mispeelings 381 sysop 3029 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Pages with misspellings MediaWiki:Mispeelingstext 382 sysop 3030 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). MediaWiki:Mispeelingspage 383 sysop 3031 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default List of common misspellings MediaWiki:Missinglanguagelinks 384 sysop 3032 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Missing Language Links MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton 385 sysop 3033 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Find missing language links for MediaWiki:Missinglanguagelinkstext 386 sysop 3034 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default These pages do <i>not</i> link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are <i>not</i> shown. MediaWiki:Orphans 387 sysop 3035 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Orphaned pages MediaWiki:Lonelypages 388 sysop 3036 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Orphaned pages MediaWiki:Unusedimages 389 sysop 4219 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Unused files MediaWiki:Popularpages 390 sysop 3038 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Popular pages MediaWiki:Nviews 391 sysop 5214 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|view|views}} MediaWiki:Wantedpages 392 sysop 3040 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Wanted pages MediaWiki:Nlinks 393 sysop 5206 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|link|links}} MediaWiki:Allpages 394 sysop 3042 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default All pages MediaWiki:Randompage 395 sysop 3043 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Random page MediaWiki:Shortpages 396 sysop 3044 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Short pages MediaWiki:Longpages 397 sysop 3045 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Long pages MediaWiki:Deadendpages 398 sysop 3046 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Dead-end pages MediaWiki:Listusers 399 sysop 3047 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default User list MediaWiki:Specialpages 400 sysop 3048 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Special pages MediaWiki:Spheading 401 sysop 3049 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Special pages for all users MediaWiki:Sysopspheading 402 sysop 3050 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default For sysop use only MediaWiki:Developerspheading 403 sysop 3051 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default For developer use only MediaWiki:Protectpage 404 sysop 3052 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Protect page MediaWiki:Recentchangeslinked 405 sysop 3053 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Related changes MediaWiki:Rclsub 406 sysop 3054 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (to pages linked from "$1") MediaWiki:Debug 407 sysop 3055 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Debug MediaWiki:Newpages 408 sysop 3056 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default New pages MediaWiki:Ancientpages 409 sysop 3057 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Oldest pages MediaWiki:Intl 410 sysop 3058 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Interlanguage links MediaWiki:Movethispage 411 sysop 3059 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Move this page MediaWiki:Unusedimagestext 412 sysop 3060 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default <p>Please note that other web sites may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use.</p> MediaWiki:Booksources 413 sysop 3061 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Book sources MediaWiki:Booksourcetext 414 sysop 4307 2005-07-29T11:23:15Z MediaWiki default Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for. MediaWiki:Alphaindexline 415 sysop 3063 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default $1 to $2 MediaWiki:Mailnologin 416 sysop 3064 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No send address MediaWiki:Mailnologintext 417 sysop 4136 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] and have a valid e-mail address in your [[Special:Preferences|preferences]] to send e-mail to other users. MediaWiki:Emailuser 418 sysop 3066 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default E-mail this user MediaWiki:Emailpage 419 sysop 3067 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default E-mail user MediaWiki:Emailpagetext 420 sysop 3068 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the "From" address of the mail, so the recipient will be able to reply. MediaWiki:Noemailtitle 421 sysop 3069 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No e-mail address MediaWiki:Noemailtext 422 sysop 3070 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. MediaWiki:Emailfrom 423 sysop 3071 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default From MediaWiki:Emailto 424 sysop 3072 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default To MediaWiki:Emailsubject 425 sysop 3073 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Subject MediaWiki:Emailmessage 426 sysop 3074 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Message MediaWiki:Emailsend 427 sysop 3075 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Send MediaWiki:Emailsent 428 sysop 3076 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default E-mail sent MediaWiki:Emailsenttext 429 sysop 3077 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Your e-mail message has been sent. MediaWiki:Watchlist 430 sysop 3078 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default My watchlist MediaWiki:Watchlistsub 431 sysop 3079 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default (for user "$1") MediaWiki:Nowatchlist 432 sysop 3080 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You have no items on your watchlist. MediaWiki:Watchnologin 433 sysop 3081 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Not logged in MediaWiki:Watchnologintext 434 sysop 4373 2005-07-29T11:23:21Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to modify your watchlist. MediaWiki:Addedwatch 435 sysop 3083 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Added to watchlist MediaWiki:Addedwatchtext 436 sysop 5125 2006-07-01T19:17:25Z MediaWiki default The page "[[:$1]]" has been added to your [[Special:Watchlist|watchlist]]. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear '''bolded''' in the [[Special:Recentchanges|list of recent changes]] to make it easier to pick out. If you want to remove the page from your watchlist later, click "Unwatch" in the sidebar. MediaWiki:Removedwatch 437 sysop 3085 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Removed from watchlist MediaWiki:Removedwatchtext 438 sysop 5240 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default The page "[[:$1]]" has been removed from your watchlist. MediaWiki:Watchthispage 439 sysop 3087 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Watch this page MediaWiki:Unwatchthispage 440 sysop 3088 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Stop watching MediaWiki:Notanarticle 441 sysop 3089 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Not a content page MediaWiki:Watchnochange 442 sysop 4372 2005-07-29T11:23:21Z MediaWiki default None of your watched items was edited in the time period displayed. MediaWiki:Watchdetails 443 sysop 5561 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default 98 * {{PLURAL:$1|$1 page|$1 pages}} watched not counting talk pages * [[Special:Watchlist/edit|Show and edit complete watchlist]] * [[Special:Watchlist/clear|Remove all pages]] MediaWiki:Watchmethod-recent 444 sysop 3092 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default checking recent edits for watched pages MediaWiki:Watchmethod-list 445 sysop 3093 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default checking watched pages for recent edits MediaWiki:Removechecked 446 sysop 3094 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Remove checked items from watchlist MediaWiki:Watchlistcontains 447 sysop 3095 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Your watchlist contains $1 pages. MediaWiki:Watcheditlist 448 sysop 4269 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Here's an alphabetical list of your watched content pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the 'remove checked' button at the bottom of the screen (deleting a content page also deletes the accompanying talk page and vice versa). MediaWiki:Removingchecked 449 sysop 3097 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Removing requested items from watchlist... MediaWiki:Couldntremove 450 sysop 3098 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Couldn't remove item '$1'... MediaWiki:Iteminvalidname 451 sysop 3099 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Problem with item '$1', invalid name... MediaWiki:Wlnote 452 sysop 3100 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Below are the last $1 changes in the last <b>$2</b> hours. MediaWiki:Wlshowlast 453 sysop 3101 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Show last $1 hours $2 days $3 MediaWiki:Wlsaved 454 sysop 3102 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default This is a saved version of your watchlist. MediaWiki:Deletepage 455 sysop 3103 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Delete page MediaWiki:Confirm 456 sysop 3104 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Confirm MediaWiki:Excontent 457 sysop 3847 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default content was: '$1' MediaWiki:Exbeforeblank 458 sysop 3846 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default content before blanking was: '$1' MediaWiki:Exblank 459 sysop 3107 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default page was empty MediaWiki:Confirmdelete 460 sysop 3108 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Confirm delete MediaWiki:Deletesub 461 sysop 3109 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default (Deleting "$1") MediaWiki:Historywarning 462 sysop 4902 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default Warning: The page you are about to delete has a history: MediaWiki:Confirmdeletetext 463 sysop 5145 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with [[{{ns:project}}:Policy]]. MediaWiki:Confirmcheck 464 sysop 3112 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Yes, I really want to delete this. MediaWiki:Actioncomplete 465 sysop 3113 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Action complete MediaWiki:Deletedtext 466 sysop 3114 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default "$1" has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. MediaWiki:Deletedarticle 467 sysop 3828 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default deleted "[[$1]]" MediaWiki:Dellogpage 468 sysop 5149 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Deletion log MediaWiki:Dellogpagetext 469 sysop 3117 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Below is a list of the most recent deletions. MediaWiki:Deletionlog 470 sysop 3118 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default deletion log MediaWiki:Reverted 471 sysop 3119 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Reverted to earlier revision MediaWiki:Deletecomment 472 sysop 3120 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Reason for deletion MediaWiki:Imagereverted 473 sysop 3121 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Revert to earlier version was successful. MediaWiki:Rollback 474 sysop 3122 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Roll back edits MediaWiki:Rollbacklink 475 sysop 3123 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default rollback MediaWiki:Rollbackfailed 476 sysop 3124 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Rollback failed MediaWiki:Cantrollback 477 sysop 3125 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Cannot revert edit; last contributor is only author of this page. MediaWiki:Alreadyrolled 478 sysop 4890 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default Cannot rollback last edit of [[$1]] by [[User:$2|$2]] ([[User talk:$2|Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already. Last edit was by [[User:$3|$3]] ([[User talk:$3|Talk]]). MediaWiki:Editcomment 479 sysop 3127 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The edit comment was: "<i>$1</i>". MediaWiki:Revertpage 480 sysop 4949 2006-03-04T11:31:06Z Mark Dingemanse 31 Better revertpage text. Reverted edits by [[Special:Contributions/$2|$2]] ([[User talk:$2|talk]]) to last version by $1 MediaWiki:Protectlogpage 481 sysop 5230 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Protection log MediaWiki:Protectlogtext 482 sysop 5231 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Below is a list of page locks and unlocks. MediaWiki:Protectedarticle 483 sysop 4169 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default protected "[[$1]]" MediaWiki:Unprotectedarticle 484 sysop 4218 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default unprotected "[[$1]]" MediaWiki:Undelete 485 sysop 4462 2005-09-05T10:08:58Z MediaWiki default View deleted pages MediaWiki:Undeletepage 486 sysop 3134 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View and restore deleted pages MediaWiki:Undeletepagetext 487 sysop 3135 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. MediaWiki:Undeletearticle 488 sysop 3136 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Restore deleted page MediaWiki:Undeleterevisions 489 sysop 3137 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default $1 revisions archived MediaWiki:Undeletehistory 490 sysop 3138 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. MediaWiki:Undeleterevision 491 sysop 3139 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Deleted revision as of $1 MediaWiki:Undeletebtn 492 sysop 5263 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Restore MediaWiki:Undeletedarticle 493 sysop 4217 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default restored "[[$1]]" MediaWiki:Undeletedtext 494 sysop 4583 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default [[:$1|$1]] has been successfully restored. See [[Special:Log/delete]] for a record of recent deletions and restorations. MediaWiki:Contributions 495 sysop 3143 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default User contributions MediaWiki:Mycontris 496 sysop 3144 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default My contributions MediaWiki:Contribsub 497 sysop 3145 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default For $1 MediaWiki:Nocontribs 498 sysop 3146 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No changes were found matching these criteria. MediaWiki:Ucnote 499 sysop 3147 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Below are this user's last <b>$1</b> changes in the last <b>$2</b> days. MediaWiki:Uclinks 500 sysop 3148 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default View the last $1 changes; view the last $2 days. MediaWiki:Uctop 501 sysop 3149 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default (top) MediaWiki:Notargettitle 502 sysop 3150 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default No target MediaWiki:Notargettext 503 sysop 3151 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You have not specified a target page or user to perform this function on. MediaWiki:Linklistsub 504 sysop 3152 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (List of links) MediaWiki:Linkshere 505 sysop 5403 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default The following pages link to '''[[:$1]]''': MediaWiki:Nolinkshere 506 sysop 5412 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default No pages link to '''[[:$1]]'''. MediaWiki:Isredirect 507 sysop 3155 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default redirect page MediaWiki:Blockip 508 sysop 3156 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Block user MediaWiki:Blockiptext 509 sysop 5136 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with [[{{ns:project}}:Policy|policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). MediaWiki:Ipaddress 510 sysop 4125 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default IP Address MediaWiki:Ipbreason 511 sysop 3159 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Reason MediaWiki:Ipbsubmit 512 sysop 3160 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Block this user MediaWiki:Badipaddress 513 sysop 3161 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Invalid IP address MediaWiki:Noblockreason 514 sysop 3162 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You must supply a reason for the block. MediaWiki:Blockipsuccesssub 515 sysop 3163 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Block succeeded MediaWiki:Blockipsuccesstext 516 sysop 4895 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default [[{{ns:Special}}:Contributions/$1|$1]] has been blocked. <br />See [[{{ns:Special}}:Ipblocklist|IP block list]] to review blocks. MediaWiki:Unblockip 517 sysop 3165 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Unblock user MediaWiki:Unblockiptext 518 sysop 3166 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. MediaWiki:Ipusubmit 519 sysop 3167 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Unblock this address MediaWiki:Ipusuccess 520 sysop 4130 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default "[[$1]]" unblocked MediaWiki:Ipblocklist 521 sysop 3169 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default List of blocked IP addresses and usernames MediaWiki:Blocklistline 522 sysop 4386 2005-08-19T23:49:05Z MediaWiki default $1, $2 blocked $3 ($4) MediaWiki:Blocklink 523 sysop 3171 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default block MediaWiki:Unblocklink 524 sysop 3172 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default unblock MediaWiki:Contribslink 525 sysop 3173 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default contribs MediaWiki:Autoblocker 526 sysop 4304 2005-07-29T11:23:15Z MediaWiki default Autoblocked because your IP address has been recently used by "[[User:$1|$1]]". The reason given for $1's block is: "'''$2'''" MediaWiki:Blocklogpage 527 sysop 5137 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Block log MediaWiki:Blocklogentry 528 sysop 3803 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default blocked "[[$1]]" with an expiry time of $2 MediaWiki:Blocklogtext 529 sysop 3177 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not listed. See the [[Special:Ipblocklist|IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. MediaWiki:Unblocklogentry 530 sysop 4361 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default unblocked $1 MediaWiki:Lockdb 531 sysop 3179 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Lock database MediaWiki:Unlockdb 532 sysop 3180 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Unlock database MediaWiki:Lockdbtext 533 sysop 3181 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. MediaWiki:Unlockdbtext 534 sysop 3182 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. MediaWiki:Lockconfirm 535 sysop 3183 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Yes, I really want to lock the database. MediaWiki:Unlockconfirm 536 sysop 3184 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Yes, I really want to unlock the database. MediaWiki:Lockbtn 537 sysop 3185 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Lock database MediaWiki:Unlockbtn 538 sysop 3186 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Unlock database MediaWiki:Locknoconfirm 539 sysop 3187 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You did not check the confirmation box. MediaWiki:Lockdbsuccesssub 540 sysop 3188 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Database lock succeeded MediaWiki:Unlockdbsuccesssub 541 sysop 3189 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Database lock removed MediaWiki:Lockdbsuccesstext 542 sysop 5405 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default The database has been locked. <br />Remember to [[Special:Unlockdb|remove the lock]] after your maintenance is complete. MediaWiki:Unlockdbsuccesstext 543 sysop 3191 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default The database has been unlocked. MediaWiki:Asksql 544 sysop 3192 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default SQL query MediaWiki:Asksqltext 545 sysop 3193 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes ('like this') to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. MediaWiki:Sqlislogged 546 sysop 3194 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Please note that all queries are logged. MediaWiki:Sqlquery 547 sysop 3195 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Enter query MediaWiki:Querybtn 548 sysop 3196 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Submit query MediaWiki:Selectonly 549 sysop 3197 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Only read-only queries are allowed. MediaWiki:Querysuccessful 550 sysop 3198 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Query successful MediaWiki:Movepage 551 sysop 3199 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Move page MediaWiki:Movepagetext 552 sysop 4148 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to check for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will '''not''' be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. <b>WARNING!</b> This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. MediaWiki:Movepagetalktext 553 sysop 5202 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default The associated talk page will be automatically moved along with it '''unless:''' *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. MediaWiki:Movearticle 554 sysop 3202 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Move page MediaWiki:Movenologin 555 sysop 3203 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Not logged in MediaWiki:Movenologintext 556 sysop 4147 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default You must be a registered user and [[Special:Userlogin|logged in]] to move a page. MediaWiki:Newtitle 557 sysop 3205 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default To new title MediaWiki:Movepagebtn 558 sysop 3206 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Move page MediaWiki:Pagemovedsub 559 sysop 3207 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Move succeeded MediaWiki:Pagemovedtext 560 sysop 3208 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Page "[[$1]]" moved to "[[$2]]". MediaWiki:Articleexists 561 sysop 3209 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. MediaWiki:Talkexists 562 sysop 4993 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default '''The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually.''' MediaWiki:Movedto 563 sysop 3211 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default moved to MediaWiki:Movetalk 564 sysop 4973 2006-03-28T06:57:07Z MediaWiki default Move associated talk page MediaWiki:Talkpagemoved 565 sysop 3213 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The corresponding talk page was also moved. MediaWiki:Talkpagenotmoved 566 sysop 3214 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The corresponding talk page was <strong>not</strong> moved. MediaWiki:1movedto2 567 sysop 4518 2005-11-09T23:30:05Z MediaWiki default [[$1]] moved to [[$2]] MediaWiki:Export 568 sysop 3216 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Export pages MediaWiki:Exporttext 569 sysop 5157 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML. This can be imported into another wiki using MediaWiki via the Special:Import page. To export pages, enter the titles in the text box below, one title per line, and select whether you want the current version as well as all old versions, with the page history lines, or just the current version with the info about the last edit. In the latter case you can also use a link, e.g. [[{{ns:Special}}:Export/{{int:mainpage}}]] for the page {{int:mainpage}}. MediaWiki:Exportcuronly 570 sysop 3218 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Include only the current revision, not the full history MediaWiki:Allmessages 571 sysop 4301 2005-07-29T11:23:14Z MediaWiki default System messages MediaWiki:Allmessagestext 572 sysop 5129 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default This is a list of system messages available in the MediaWiki namespace. MediaWiki:Thumbnail-more 573 sysop 3221 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Enlarge Wikipedia:!Most wanted articles 574 sysop 3222 2004-04-29T21:45:48Z 207.31.251.130 <ol start=1><li><a href="/w/wiki.phtml?title=Am&amp;action=edit" class='new' title ="Am">Am</a> (<a href="/w/wiki.phtml?title=Special:Whatlinkshere&amp;target=Am" class='internal' title ="Special:Whatlinkshere">2 links</a>)</li> </ol> Wikipedia:!Long articles 575 sysop 3223 2004-02-10T21:18:46Z 65.54.188.40 <ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a> (5323 bytes)</li> </ol> Wikipedia:!Dead-end pages 576 sysop 3224 2004-02-10T21:25:24Z 65.54.188.40 <ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a></li> </ol> Wikipedia:!Short articles 577 sysop 3225 2004-02-10T21:27:12Z 65.54.188.40 <ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a> (5323 bytes)</li> </ol> Wikipedia:!Orphaned articles 578 sysop 3226 2004-04-29T21:45:39Z 207.31.251.130 <ol start=1></ol> Wikipedia:!Popular articles 579 sysop 3227 2004-04-29T21:45:44Z 207.31.251.130 <ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/A" class='internal' title ="A">A</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/B" class='internal' title ="B">B</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/C" class='internal' title ="C">C</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/D" class='internal' title ="D">D</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/E" class='internal' title ="E">E</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/F" class='internal' title ="F">F</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/G" class='internal' title ="G">G</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/H" class='internal' title ="H">H</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/I" class='internal' title ="I">I</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/J" class='internal' title ="J">J</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/K" class='internal' title ="K">K</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/L" class='internal' title ="L">L</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/M" class='internal' title ="M">M</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/N" class='internal' title ="N">N</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/O" class='internal' title ="O">O</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/P" class='internal' title ="P">P</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/Q" class='internal' title ="Q">Q</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/R" class='internal' title ="R">R</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/S" class='internal' title ="S">S</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/T" class='internal' title ="T">T</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/U" class='internal' title ="U">U</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/V" class='internal' title ="V">V</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/W" class='internal' title ="W">W</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/X" class='internal' title ="X">X</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/Y" class='internal' title ="Y">Y</a> (0 views)</li> <li><a href="/wiki/Z" class='internal' title ="Z">Z</a> (0 views)</li> </ol> MediaWiki:Bureaucratlog 580 sysop 3228 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Bureaucrat_log MediaWiki:Bureaucratlogentry 581 sysop 3804 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Changed group membership for $1 from $2 to $3 MediaWiki:Bureaucrattext 582 sysop 3230 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default The action you have requested can only be performed by sysops with "bureaucrat" status. MediaWiki:Bureaucrattitle 583 sysop 3231 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Bureaucrat access required MediaWiki:Defemailsubject 584 sysop 3232 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default {{SITENAME}} e-mail MediaWiki:Googlesearch 585 sysop 4088 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default <form method="get" action="http://www.google.com/search" id="googlesearch"> <input type="hidden" name="domains" value="{{SERVER}}" /> <input type="hidden" name="num" value="50" /> <input type="hidden" name="ie" value="$2" /> <input type="hidden" name="oe" value="$2" /> <input type="text" name="q" size="31" maxlength="255" value="$1" /> <input type="submit" name="btnG" value="$3" /> <div> <input type="radio" name="sitesearch" id="gwiki" value="{{SERVER}}" checked="checked" /><label for="gwiki">{{SITENAME}}</label> <input type="radio" name="sitesearch" id="gWWW" value="" /><label for="gWWW">WWW</label> </div> </form> MediaWiki:Ip range invalid 586 sysop 4735 2005-12-22T07:51:53Z MediaWiki default Invalid IP range. MediaWiki:Ipb expiry invalid 587 sysop 3235 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Expiry time invalid. MediaWiki:Ipbexpiry 588 sysop 3236 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Expiry MediaWiki:Makesysopfail 589 sysop 3237 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default <b>User "$1" could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)</b> MediaWiki:Makesysopname 590 sysop 3238 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Name of the user: MediaWiki:Makesysopok 591 sysop 3239 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default <b>User "$1" is now a sysop</b> MediaWiki:Makesysopsubmit 592 sysop 3240 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Make this user into a sysop MediaWiki:Makesysoptext 593 sysop 3241 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator MediaWiki:Makesysoptitle 594 sysop 3242 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Make a user into a sysop MediaWiki:Range block disabled 595 sysop 3243 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The sysop ability to create range blocks is disabled. MediaWiki:Setbureaucratflag 596 sysop 3244 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Set bureaucrat flag MediaWiki:Version 597 sysop 3245 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Version A 598 6511 2006-12-20T12:26:02Z Azeez rukayat 123 [[Image:Latin_alphabet_Aa.png|right|A]] * el: άλφα a in yoruba {{Ab-Yoruba}} <center>[[aa]] [[ab]] [[ac]] [[ad]] [[ae]] [[af]] [[ag]] [[ah]] [[ai]] [[aj]] [[ak]] [[al]] [[am]] [[an]] [[ao]] [[ap]] [[aq]] [[ar]] [[as]] [[at]] [[au]] [[av]] [[aw]] [[ax]] [[ay]] [[az]]</center> [[als:A]] [[ar:A]] [[arc:A]] [[bs:A]] [[ca:A]] [[cs:A]] [[da:A]] [[de:A]] [[el:A]] [[en:A]] [[eo:A]] [[es:A]] [[et:A]] [[eu:A]] [[fi:A]] [[fr:A (lettre)]] [[fur:A]] [[gd:A]] [[gl:A]] [[he:A]] [[hr:A]] [[hu:A]] [[ia:A]] [[id:A]] [[ilo:A]] [[io:A]] [[is:A]] [[it:A]] [[ja:A]] [[ko:A]] [[ku:A (herf)]] [[kw:A]] [[la:A]] [[lt:A]] [[nl:A (letter)]] [[nn:A]] [[no:A]] [[nrm:A]] [[pl:A]] [[pt:A]] [[ro:A]] [[ru:A (латиница)]] [[scn:A]] [[simple:A]] [[sk:A]] [[sl:A]] [[sq:A]] [[sr:A (латиничко)]] [[sv:A]] [[tl:A]] [[tr:A]] [[uk:А (літера)]] [[vi:A]] [[zh:A]] [[zh-yue:A]] B 599 6614 2006-12-21T15:07:56Z Loadewole 101 [[B]] [[Image:Latin_alphabet_Bb.png|right|B]] * el: ''βήτα'' {{Ab-Yoruba}} <center>[[ba]] [[bb]] [[bc]] [[bd]] [[be]] [[bf]] [[bg]] [[bh]] [[bi]] [[bj]] [[bk]] [[bl]] [[am]] [[bn]] [[bo]] [[bp]] [[bq]] [[br]] [[bs]] [[bt]] [[bu]] [[bv]] [[bw]] [[bx]] [[by]] [[bz]]</center> [[als:B]] [[ar:B]] [[arc:B]] [[bs:B]] [[ca:B]] [[cs:B]] [[cy:B]] [[da:B]] [[de:B]] [[el:B]] [[en:B]] [[eo:B]] [[es:B]] [[et:B]] [[eu:B]] [[fi:B]] [[fr:B (lettre)]] [[gd:B]] [[gl:B]] [[he:B]] [[hr:B]] [[hu:B]] [[id:B]] [[ilo:B]] [[io:B]] [[it:B]] [[ja:B]] [[ko:B]] [[kw:B]] [[la:B]] [[nl:B (letter)]] [[nn:B]] [[no:B]] [[pl:B]] [[pt:B]] [[ro:B]] [[ru:B (латиница)]] [[simple:B]] [[sl:B]] [[sv:B]] [[tl:B]] [[tr:B]] [[vi:B]] [[zh:B]] [[zh-yue:B]] C 600 6192 2006-12-15T19:48:34Z TXiKiBoT 110 robot Modifying: [[el:C]] [[Image:Latin_alphabet_Cc.png|right|C]] {{Ab-Yoruba}} <center>[[ca]] [[cb]] [[cc]] [[cd]] [[ce]] [[cf]] [[cg]] [[ch]] [[ci]] [[cj]] [[ck]] [[cl]] [[cm]] [[cn]] [[co]] [[cp]] [[cq]] [[cr]] [[cs]] [[ct]] [[cu]] [[cv]] [[cw]] [[cx]] [[cy]] [[cz]]</center> [[af:C]] [[als:C]] [[ar:C]] [[arc:C]] [[bs:C]] [[ca:C]] [[co:C]] [[cs:C]] [[da:C]] [[de:C]] [[el:C]] [[en:C]] [[eo:C]] [[es:C]] [[eu:C]] [[fi:C]] [[fr:C (lettre)]] [[gd:C]] [[gl:C]] [[he:C]] [[hr:C]] [[hu:C]] [[id:C]] [[ilo:C]] [[io:C]] [[it:C]] [[ja:C]] [[ko:C]] [[kw:C]] [[la:C (littera)]] [[nl:C (letter)]] [[nn:C]] [[no:C]] [[pl:C]] [[pt:C]] [[ro:C]] [[ru:C (латиница)]] [[simple:C]] [[sk:C]] [[sl:C]] [[sv:C]] [[th:C]] [[tl:C]] [[tr:C]] [[vi:C]] [[zh:C]] D 601 6613 2006-12-21T15:06:59Z Loadewole 101 [[D]] [[Image:Latin_alphabet_Dd.png|right|D]] *ar: ? *el: δέλτα (Δ δ) *he: ? *hi: ? {{Ab-Yoruba}} <center>[[da]] [[db]] [[dc]] [[dd]] [[de]] [[df]] [[dg]] [[dh]] [[di]] [[dj]] [[dk]] [[dl]] [[dm]] [[dn]] [[do]] [[dp]] [[dq]] [[dr]] [[ds]] [[dt]] [[du]] [[dv]] [[dw]] [[dx]] [[dy]] [[dz]]</center> [[als:D]] [[ar:D]] [[arc:D]] [[bs:D]] [[ca:D]] [[cs:D]] [[da:D]] [[de:D]] [[el:D]] [[en:D]] [[eo:D]] [[es:D]] [[eu:D]] [[fi:D]] [[fr:D (lettre)]] [[gd:D]] [[gl:D]] [[he:D]] [[hr:D]] [[hu:D]] [[id:D]] [[ilo:D]] [[io:D]] [[it:D]] [[ja:D]] [[ko:D]] [[kw:D]] [[la:D (littera)]] [[nl:D (letter)]] [[nn:D]] [[no:D]] [[pl:D]] [[pt:D]] [[ro:D]] [[ru:D (латиница)]] [[scn:D]] [[simple:D]] [[sl:D]] [[sv:D]] [[tl:D]] [[tr:D]] [[vi:D]] [[zh:D]] E 602 6615 2006-12-21T15:09:00Z Loadewole 101 [[E]] [[Image:Latin_alphabet_Ee.png|right|E]] *ar: ? *Cyrillic: ? *el: έψιλον (Ε ε) *el: ήτα (Η η) *he: ? *hi: ? {{Ab-Yoruba}} <center>[[ea]] [[eb]] [[ec]] [[ed]] [[ee]] [[ef]] [[eg]] [[eh]] [[ei]] [[ej]] [[ek]] [[el]] [[em]] [[en]] [[eo]] [[ep]] [[eq]] [[er]] [[es]] [[et]] [[eu]] [[ev]] [[ew]] [[ex]] [[ey]] [[ez]]</center> [[als:E]] [[ar:E]] [[arc:E]] [[bs:E]] [[ca:E]] [[cs:E]] [[da:E]] [[de:E]] [[el:E]] [[en:E]] [[eo:E]] [[es:E]] [[eu:E]] [[fi:E]] [[fr:E (lettre)]] [[gd:E]] [[gl:E]] [[he:E]] [[hr:E]] [[hu:E]] [[ilo:E]] [[it:E]] [[ja:E]] [[ko:E]] [[kw:E]] [[la:E (littera)]] [[nl:E (letter)]] [[nn:E]] [[no:E]] [[pl:E]] [[pt:E]] [[ro:E]] [[ru:E (латиница)]] [[simple:E]] [[sl:E]] [[sv:E]] [[tl:E]] [[tr:E]] [[vi:E]] [[zh:E]] F 603 6156 2006-12-13T22:42:40Z Robbot 23 robot Adding: arc, az Removing: sn Modifying: fr, la [[Image:Latin_alphabet_Ff.png|right|F]] :ar :el: φι (Φ φ) :he: ? :hi: ? {{Ab-Yoruba}} <center>[[fa]] [[fb]] [[fc]] [[fd]] [[fe]] [[ff]] [[fg]] [[fh]] [[fi]] [[fj]] [[fk]] [[fl]] [[fm]] [[fn]] [[fo]] [[fp]] [[fq]] [[fr]] [[fs]] [[ft]] [[fu]] [[fv]] [[fw]] [[fx]] [[fy]] [[fz]]</center> [[als:F]] [[ar:F]] [[arc:F]] [[az:F]] [[bs:F]] [[ca:F]] [[cs:F]] [[da:F]] [[de:F]] [[el:F]] [[en:F]] [[eo:F]] [[es:F]] [[eu:F]] [[fi:F]] [[fr:F (lettre)]] [[gd:F]] [[gl:F]] [[he:F]] [[hr:F]] [[hu:F]] [[id:F]] [[ilo:F]] [[it:F]] [[ja:F]] [[ko:F]] [[kw:F]] [[la:F (littera)]] [[nl:F (letter)]] [[nn:F]] [[no:F]] [[nrm:F]] [[pl:F]] [[pt:F]] [[ro:F]] [[ru:F (латиница)]] [[simple:F]] [[sl:F]] [[sq:F]] [[sv:F]] [[tl:F]] [[tr:F]] [[vi:F]] [[zh:F]] G 604 6155 2006-12-13T22:31:57Z Robbot 23 robot Removing: [[sn:G]] [[Image:Latin_alphabet_Gg.png|right|G]] * ar: ? * el: γάμμα (Γ; γ) * he: ? * hi: ? {{Ab-Yoruba}} <center>[[ga]] [[gb]] [[gc]] [[gd]] [[ge]] [[gf]] [[gg]] [[gh]] [[gi]] [[gj]] [[gk]] [[gl]] [[gm]] [[gn]] [[go]] [[gp]] [[gq]] [[gr]] [[gs]] [[gt]] [[gu]] [[gv]] [[gw]] [[gx]] [[gy]] [[gz]]</center> [[als:G]] [[arc:G]] [[az:G]] [[bs:G]] [[ca:G]] [[co:G]] [[cs:G]] [[da:G]] [[de:G]] [[el:G]] [[en:G]] [[eo:G]] [[es:G]] [[eu:G]] [[fi:G]] [[fr:G (lettre)]] [[gd:G]] [[gl:G]] [[he:G]] [[hr:G]] [[hu:G]] [[id:G]] [[ilo:G]] [[it:G]] [[ja:G]] [[ko:G]] [[kw:G]] [[la:G]] [[nl:G (letter)]] [[nn:G]] [[no:G]] [[pl:G]] [[pt:G]] [[ro:G]] [[ru:G (латиница)]] [[simple:G]] [[sk:G]] [[sl:G]] [[sv:G]] [[th:G]] [[tl:G]] [[tr:G]] [[vi:G]] [[zh:G]] H 605 6154 2006-12-13T22:22:03Z Robbot 23 robot Adding: ar, arc, az, ilo, tr Removing: sn Modifying: fr, la [[Image:Latin_alphabet_Hh.png|right|H]] {{Ab-Yoruba}} <center>[[ha]] [[hb]] [[hc]] [[hd]] [[he]] [[hf]] [[hg]] [[hh]] [[hi]] [[hj]] [[hk]] [[hl]] [[hm]] [[hn]] [[ho]] [[hp]] [[hq]] [[hr]] [[hs]] [[ht]] [[hu]] [[hv]] [[hw]] [[hx]] [[hy]] [[hz]]</center> [[als:H]] [[ar:H]] [[arc:H]] [[az:H]] [[bs:H]] [[ca:H]] [[cs:H]] [[da:H]] [[de:H]] [[el:H]] [[en:H]] [[eo:H]] [[es:H]] [[eu:H]] [[fi:H]] [[fr:H (lettre)]] [[gd:H]] [[gl:H]] [[he:H]] [[hr:H]] [[hu:H]] [[id:H]] [[ilo:H]] [[it:H]] [[ja:H]] [[ko:H]] [[kw:H]] [[la:H (littera)]] [[nl:H (letter)]] [[nn:H]] [[no:H]] [[nrm:H]] [[pl:H]] [[pt:H]] [[ro:H]] [[ru:H (латиница)]] [[simple:H]] [[sl:H]] [[sv:H]] [[th:H]] [[tl:H]] [[tr:H]] [[vi:H]] [[zh:H]] I 606 6153 2006-12-13T22:02:56Z Robbot 23 robot Adding: ar, arc, az, co, ilo Modifying: fr [[Image:Latin_alphabet_Ii.png|right|I]] {{Ab-Yoruba}} <center>[[ia]] [[ib]] [[ic]] [[id]] [[ie]] [[if]] [[ig]] [[ih]] [[ii]] [[ij]] [[ik]] [[il]] [[im]] [[in]] [[io]] [[ip]] [[iq]] [[ir]] [[is]] [[it]] [[iu]] [[iv]] [[iw]] [[ix]] [[iy]] [[iz]]</center> [[als:I]] [[ar:I]] [[arc:I]] [[az:I]] [[bs:I]] [[ca:I]] [[co:I]] [[cs:I]] [[da:I]] [[de:I]] [[el:I]] [[en:I]] [[eo:I]] [[es:I]] [[eu:I]] [[fi:I]] [[fr:I (lettre)]] [[gd:I]] [[gl:I]] [[he:I]] [[hr:I]] [[hu:I]] [[ilo:I]] [[it:I]] [[ja:I]] [[ko:I]] [[kw:I]] [[la:I]] [[nl:I (letter)]] [[nn:I]] [[no:I]] [[pl:I]] [[pt:I]] [[ro:I]] [[ru:I (латиница)]] [[simple:I]] [[sl:I]] [[sv:I]] [[th:I]] [[tl:I]] [[vi:I]] [[zh:I]] J 607 6152 2006-12-13T21:56:36Z Robbot 23 robot Adding: arc, co, ilo, sk, tr Removing: sn Modifying: fr [[Image:Latin_alphabet_Jj.png|right|J]] {{Ab-Yoruba}} <center>[[ja]] [[jb]] [[jc]] [[jd]] [[je]] [[jf]] [[jg]] [[jh]] [[ji]] [[jj]] [[jk]] [[jl]] [[jm]] [[jn]] [[jo]] [[jp]] [[jq]] [[jr]] [[js]] [[jt]] [[ju]] [[jv]] [[jw]] [[jx]] [[jy]] [[jz]]</center> [[als:J]] [[arc:J]] [[az:J]] [[bs:J]] [[ca:J]] [[co:J]] [[cs:J]] [[da:J]] [[de:J]] [[el:J]] [[en:J]] [[eo:J]] [[es:J]] [[eu:J]] [[fi:J]] [[fr:J (lettre)]] [[gd:J]] [[gl:J]] [[he:J]] [[hr:J]] [[hu:J]] [[ilo:J]] [[it:J]] [[ja:J]] [[ko:J]] [[kw:J]] [[la:J]] [[nl:J (letter)]] [[nn:J]] [[no:J]] [[nrm:J]] [[pl:J]] [[pt:J]] [[ro:J]] [[ru:J (латиница)]] [[simple:J]] [[sk:J]] [[sl:J]] [[sv:J]] [[th:J]] [[tl:J]] [[tr:J]] [[vi:J]] [[zh:J]] K 608 6157 2006-12-13T22:54:57Z Robbot 23 robot Adding: [[nn:K]] Removing: [[af:K]] [[Image:Latin_alphabet_Kk.png|right|K]] * el: κάππα {{Ab-Yoruba}} <center>[[ka]] [[kb]] [[kc]] [[kd]] [[ke]] [[kf]] [[kg]] [[kh]] [[ki]] [[kj]] [[kk]] [[kl]] [[km]] [[kn]] [[ko]] [[kp]] [[kq]] [[kr]] [[ks]] [[kt]] [[ku]] [[kv]] [[kw]] [[kx]] [[ky]] [[kz]]</center> [[als:K]] [[ar:K]] [[arc:K]] [[az:K]] [[bs:K]] [[ca:K]] [[co:K]] [[cs:K]] [[da:K]] [[de:K]] [[el:K]] [[en:K]] [[eo:K]] [[es:K]] [[eu:K]] [[fi:K]] [[fr:K (lettre)]] [[gd:K]] [[gl:K]] [[he:K]] [[hr:K]] [[hu:K]] [[id:K]] [[ilo:K]] [[it:K]] [[ja:K]] [[ko:K]] [[ku:K (herf)]] [[kw:K]] [[la:K]] [[nl:K (letter)]] [[nn:K]] [[no:K]] [[pl:K]] [[pt:K]] [[ro:K]] [[ru:K (латиница)]] [[simple:K]] [[sl:K]] [[sv:K]] [[tl:K]] [[tr:K]] [[vi:K]] [[zh:K]] L 609 6503 2006-12-20T09:55:23Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[fur:L]] [[Image:Latin_alphabet_Ll.png|right|L]] * ar: * el: λάμβδα * he: * hi: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[la]] [[lb]] [[lc]] [[ld]] [[le]] [[lf]] [[lg]] [[lh]] [[li]] [[lj]] [[lk]] [[ll]] [[lm]] [[ln]] [[lo]] [[lp]] [[lq]] [[lr]] [[ls]] [[lt]] [[lu]] [[lv]] [[lw]] [[lx]] [[ly]] [[lz]]</center> [[als:L]] [[arc:L]] [[bs:L]] [[ca:L]] [[co:L]] [[cs:L]] [[da:L]] [[de:L]] [[el:L]] [[en:L]] [[eo:L]] [[es:L]] [[eu:L]] [[fi:L]] [[fr:L (lettre)]] [[fur:L]] [[gd:L]] [[gl:L]] [[he:L]] [[hr:L]] [[hu:L]] [[id:L]] [[ilo:L]] [[it:L]] [[ja:L]] [[ko:L]] [[kw:L]] [[la:L]] [[nl:L (letter)]] [[nn:L]] [[no:L]] [[nrm:L]] [[pl:L]] [[pt:L]] [[ro:L]] [[ru:L (латиница)]] [[simple:L]] [[sl:L]] [[sv:L]] [[tl:L]] [[tr:L]] [[vi:L]] [[zh:L]] M 610 6604 2006-12-21T14:49:49Z Loadewole 101 [[M]] [[Image:Latin_alphabet_Mm.png|right|M]] :ar: :Cyrillic: :el: μυ (Μ μ) :he: :hi: :ta: :th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[ma]] [[mb]] [[mc]] [[md]] [[me]] [[mf]] [[mg]] [[mh]] [[mi]] [[mj]] [[mk]] [[ml]] [[mm]] [[mn]] [[mo]] [[mp]] [[mq]] [[mr]] [[ms]] [[mt]] [[mu]] [[mv]] [[mw]] [[mx]] [[my]] [[mz]]</center> [[als:M]] [[arc:M]] [[bs:M]] [[ca:M]] [[co:M]] [[cs:M]] [[da:M]] [[de:M]] [[el:M]] [[en:M]] [[eo:M]] [[es:M]] [[et:M]] [[eu:M]] [[fi:M]] [[fr:M (lettre)]] [[gd:M]] [[gl:M]] [[he:M]] [[hr:M]] [[hu:M]] [[ilo:M]] [[it:M]] [[ja:M]] [[ko:M]] [[kw:M]] [[la:M]] [[nl:M (letter)]] [[nn:M]] [[no:M]] [[nrm:M]] [[pl:M]] [[pt:M]] [[ro:M]] [[ru:M (латиница)]] [[simple:M]] [[sl:M]] [[sv:M]] [[tl:M]] [[tr:M]] [[vi:M]] [[zh:M]] [[zh-min-nan:M]] N 611 6504 2006-12-20T10:39:19Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[fur:N]] [[Image:Latin_alphabet_Nn.png|right|N]] :ar: :el: νυ (Ν ν) :he: :hi: :ko: :mn: :ta: :th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[na]] [[nb]] [[nc]] [[nd]] [[ne]] [[nf]] [[ng]] [[nh]] [[ni]] [[nj]] [[nk]] [[nl]] [[nm]] [[nn]] [[no]] [[np]] [[nq]] [[nr]] [[ns]] [[nt]] [[nu]] [[nv]] [[nw]] [[nx]] [[ny]] [[nz]]</center> [[als:N]] [[arc:N]] [[bs:N]] [[ca:N]] [[co:N]] [[cs:N]] [[da:N]] [[de:N]] [[el:N]] [[en:N]] [[eo:N]] [[es:N]] [[eu:N]] [[fi:N]] [[fr:N (lettre)]] [[fur:N]] [[gd:N]] [[gl:N]] [[he:N]] [[hr:N]] [[hu:N]] [[ilo:N]] [[it:N]] [[ja:N]] [[ko:N]] [[kw:N]] [[la:N]] [[nl:N (letter)]] [[nn:N]] [[no:N]] [[pl:N]] [[pt:N]] [[ro:N]] [[ru:N (латиница)]] [[simple:N]] [[sl:N]] [[sv:N]] [[tl:N]] [[tr:N]] [[vi:N]] [[zh:N]] O 612 6151 2006-12-13T21:53:26Z Robbot 23 robot Adding: arc, co, ilo, ku, th, tr Removing: af, ia, sn Modifying: fr [[Image:Latin_alphabet_Oo.png|right|O]] :ar: :Cyrillic: :el: όμικρον (Ο ο) :he: :hi: :ko: :mn: :ta: :th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[oa]] [[ob]] [[oc]] [[od]] [[oe]] [[of]] [[og]] [[oh]] [[oi]] [[oj]] [[ok]] [[ol]] [[om]] [[on]] [[oo]] [[op]] [[oq]] [[or]] [[os]] [[ot]] [[ou]] [[ov]] [[ow]] [[ox]] [[oy]] [[oz]]</center> [[als:O]] [[arc:O]] [[bs:O]] [[ca:O]] [[co:O]] [[cs:O]] [[da:O]] [[de:O]] [[el:O]] [[en:O]] [[eo:O]] [[es:O]] [[eu:O]] [[fi:O]] [[fr:O (lettre)]] [[gd:O]] [[gl:O]] [[he:O]] [[hr:O]] [[hu:O]] [[ilo:O]] [[it:O]] [[ja:O]] [[ko:O]] [[ku:O (herf)]] [[kw:O]] [[la:O]] [[nl:O (letter)]] [[nn:O]] [[no:O]] [[pl:O]] [[pt:O]] [[ro:O]] [[ru:O (латиница)]] [[simple:O]] [[sl:O]] [[sv:O]] [[th:O]] [[tl:O]] [[tr:O]] [[vi:O]] [[zh:O]] P 613 6159 2006-12-13T23:08:07Z Robbot 23 robot Adding: arc, co, ilo, sk, tr Removing: af, sn Modifying: fr [[Image:Latin_alphabet_Pp.png|right|P]] * ar: * el: pi|πι (Π; π) * he: * hi: * ik * ko: * mn: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[pa]] [[pb]] [[pc]] [[pd]] [[pe]] [[pf]] [[pg]] [[ph]] [[pi]] [[pj]] [[pk]] [[pl]] [[pm]] [[pn]] [[po]] [[pp]] [[pq]] [[pr]] [[ps]] [[pt]] [[pu]] [[pv]] [[pw]] [[px]] [[py]] [[pz]]</center> [[als:P]] [[ar:P]] [[arc:P]] [[bs:P]] [[ca:P]] [[co:P]] [[cs:P]] [[da:P]] [[de:P]] [[el:P]] [[en:P]] [[eo:P]] [[es:P]] [[eu:P]] [[fi:P]] [[fr:P (lettre)]] [[gd:P]] [[gl:P]] [[he:P]] [[hr:P]] [[hu:P]] [[ilo:P]] [[it:P]] [[ja:P]] [[ko:P]] [[kw:P]] [[la:P]] [[nl:P (letter)]] [[nn:P]] [[no:P]] [[pl:P]] [[pt:P]] [[ro:P]] [[ru:P (латиница)]] [[simple:P]] [[sk:P]] [[sl:P]] [[sv:P]] [[th:P]] [[tl:P]] [[tr:P]] [[vi:P]] [[zh:P]] Q 614 6150 2006-12-13T21:51:56Z Robbot 23 robot Adding: arc, ilo, sk, tr Removing: af, sn Modifying: fr [[Image:Latin_alphabet_Qq.png|right|Q]] * ar: * he: * hi: * ik: * ko: * mn: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[qa]] [[qb]] [[qc]] [[qd]] [[qe]] [[qf]] [[qg]] [[qh]] [[qi]] [[qj]] [[qk]] [[ql]] [[qm]] [[qn]] [[qo]] [[qp]] [[qq]] [[qr]] [[qs]] [[qt]] [[qu]] [[qv]] [[qw]] [[qx]] [[qy]] [[qz]]</center> [[als:Q]] [[arc:Q]] [[ca:Q]] [[cs:Q]] [[da:Q]] [[de:Q]] [[el:Q]] [[en:Q]] [[eo:Q]] [[es:Q]] [[eu:Q]] [[fi:Q]] [[fr:Q (lettre)]] [[gd:Q]] [[gl:Q]] [[he:Q]] [[hr:Q]] [[hu:Q]] [[id:Q]] [[ilo:Q]] [[it:Q]] [[ja:Q]] [[ko:Q]] [[kw:Q]] [[la:Q]] [[nl:Q (letter)]] [[nn:Q]] [[no:Q]] [[pl:Q]] [[pt:Q]] [[ro:Q]] [[ru:Q (латиница)]] [[simple:Q]] [[sk:Q]] [[sl:Q]] [[sv:Q]] [[tr:Q]] [[vi:Q]] [[zh:Q]] R 615 6149 2006-12-13T21:41:56Z Robbot 23 robot Adding: arc, ilo, tr Removing: af, sn Modifying: fr [[Image:Latin_alphabet_Rr.png|right|R]] * ar: * el: ρω (Ρ; ρ) * he: * hi: * ik: * ko: * mi: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[ra]] [[rb]] [[rc]] [[rd]] [[re]] [[rf]] [[rg]] [[rh]] [[ri]] [[rj]] [[rk]] [[rl]] [[rm]] [[rn]] [[ro]] [[rp]] [[rq]] [[rr]] [[rs]] [[rt]] [[ru]] [[rv]] [[rw]] [[rx]] [[ry]] [[rz]]</center> [[als:R]] [[ar:R]] [[arc:R]] [[bs:R]] [[ca:R]] [[cs:R]] [[da:R]] [[de:R]] [[el:R]] [[en:R]] [[eo:R]] [[es:R]] [[eu:R]] [[fi:R]] [[fr:R (lettre)]] [[gd:R]] [[gl:R]] [[he:R]] [[hr:R]] [[hu:R]] [[ilo:R]] [[it:R]] [[ja:R]] [[ko:R]] [[kw:R]] [[la:R]] [[nl:R (letter)]] [[nn:R]] [[no:R]] [[pl:R]] [[pt:R]] [[ro:R]] [[ru:R (латиница)]] [[simple:R]] [[sl:R]] [[sv:R]] [[th:R]] [[tr:R]] [[vi:R]] [[zh:R]] S 616 6505 2006-12-20T11:33:22Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[fur:S]] [[Image:Latin_alphabet_Ss.png|right|S]] :ar: :el: σύγμα (sygma) (Σ, σ, ς) :he: :hi: :ik: :ko: :mn: :ta: :th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[sa]] [[sb]] [[sc]] [[sd]] [[se]] [[sf]] [[sg]] [[sh]] [[si]] [[sj]] [[sk]] [[sl]] [[sm]] [[sn]] [[so]] [[sp]] [[sq]] [[sr]] [[ss]] [[st]] [[su]] [[sv]] [[sw]] [[sx]] [[sy]] [[sz]]</center> [[als:S]] [[arc:S]] [[bs:S]] [[ca:S]] [[cs:S]] [[da:S]] [[de:S]] [[el:S]] [[en:S]] [[eo:S]] [[es:S]] [[eu:S]] [[fi:S]] [[fr:S (lettre)]] [[fur:S]] [[gd:S]] [[gl:S]] [[he:S]] [[hr:S]] [[hu:S]] [[id:S]] [[ilo:S]] [[it:S]] [[ja:S]] [[ko:S]] [[kw:S]] [[la:S]] [[nl:S (letter)]] [[nn:S]] [[no:S]] [[pl:S]] [[pt:S]] [[ro:S]] [[ru:S (латиница)]] [[simple:S]] [[sl:S]] [[sv:S]] [[tl:S]] [[tr:S]] [[vi:S]] [[zh:S]] T 617 6148 2006-12-13T21:38:26Z Robbot 23 robot Adding: als, arc, az, co, eu, gd, hr, hu, ilo, ru, tl, tr Removing: sn Modifying: fr, nl [[Image:Latin_alphabet_Tt.png|right|T]] :ar: :el: ταυ (Τ τ) :he: :hi: :ik: :ko: :mn: :ta: :th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[ta]] [[tb]] [[tc]] [[td]] [[te]] [[tf]] [[tg]] [[th]] [[ti]] [[tj]] [[tk]] [[tl]] [[tm]] [[tn]] [[to]] [[tp]] [[tq]] [[tr]] [[ts]] [[tt]] [[tu]] [[tv]] [[tw]] [[tx]] [[ty]] [[tz]]</center> [[als:T]] [[arc:T]] [[az:T]] [[bs:T]] [[ca:T]] [[co:T]] [[cs:T]] [[da:T]] [[de:T]] [[el:T]] [[en:T]] [[eo:T]] [[es:T]] [[eu:T]] [[fi:T]] [[fr:T (lettre)]] [[gd:T]] [[gl:T]] [[he:T]] [[hr:T]] [[hu:T]] [[id:T]] [[ilo:T]] [[it:T]] [[ja:T]] [[ko:T]] [[kw:T]] [[la:T]] [[nl:T (letter)]] [[nn:T]] [[no:T]] [[pl:T]] [[pt:T]] [[ro:T]] [[ru:T (латиница)]] [[simple:T]] [[sk:T]] [[sl:T]] [[sv:T]] [[tl:T]] [[tr:T]] [[vi:T]] [[zh:T]] U 618 6160 2006-12-13T23:15:07Z Robbot 23 robot Adding: arc, az, co, ilo, tr Removing: af, la, sn Modifying: no [[Image:Latin_alphabet_Uu.png|right|U]] * ar: * el: upsilon * he: * hi: * ik: * ko: * mi: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[ua]] [[ub]] [[uc]] [[ud]] [[ue]] [[uf]] [[ug]] [[uh]] [[ui]] [[uj]] [[uk]] [[ul]] [[um]] [[un]] [[uo]] [[up]] [[uq]] [[ur]] [[us]] [[ut]] [[uu]] [[uv]] [[uw]] [[ux]] [[uy]] [[uz]]</center> [[als:U]] [[arc:U]] [[az:U]] [[bs:U]] [[ca:U]] [[co:U]] [[cs:U]] [[da:U]] [[de:U]] [[el:U]] [[en:U]] [[eo:U]] [[es:U]] [[eu:U]] [[fi:U]] [[fr:U (lettre)]] [[gd:U]] [[gl:U]] [[he:U]] [[hr:U]] [[hu:U]] [[ilo:U]] [[it:U]] [[ja:U]] [[ko:U]] [[kw:U]] [[nl:U (letter)]] [[nn:U]] [[no:U (bokstav)]] [[nrm:U]] [[pl:U]] [[pt:U]] [[ro:U]] [[ru:U (латиница)]] [[simple:U]] [[sl:U]] [[sv:U]] [[tl:U]] [[tr:U]] [[vi:U]] [[zh:U]] V 619 6162 2006-12-13T23:30:45Z Robbot 23 robot Adding: arc, az, ilo, sq, tr Removing: af, sn Modifying: fr, la [[Image:Latin_alphabet_Vv.png|right|V]] * ar: * el: * he: * hi: * ik: * ko: * mi: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[va]] [[vb]] [[vc]] [[vd]] [[ve]] [[vf]] [[vg]] [[vh]] [[vi]] [[vj]] [[vk]] [[vl]] [[vm]] [[vn]] [[vo]] [[vp]] [[vq]] [[vr]] [[vs]] [[vt]] [[vu]] [[vv]] [[vw]] [[vx]] [[vy]] [[vz]]</center> [[als:V]] [[arc:V]] [[az:V]] [[bs:V]] [[ca:V]] [[cs:V]] [[da:V]] [[de:V]] [[el:V]] [[en:V]] [[eo:V]] [[es:V]] [[eu:V]] [[fi:V]] [[fr:V (lettre)]] [[gd:V]] [[gl:V]] [[he:V]] [[hr:V]] [[hu:V]] [[id:V]] [[ilo:V]] [[it:V]] [[ja:V]] [[ko:V]] [[kw:V]] [[la:V (littera)]] [[nl:V (letter)]] [[nn:V]] [[no:V]] [[pl:V]] [[pt:V]] [[ro:V]] [[ru:V (латиница)]] [[simple:V]] [[sl:V]] [[sq:V]] [[sv:V]] [[tl:V]] [[tr:V]] [[vi:V]] [[zh:V]] W 620 6158 2006-12-13T23:01:08Z Robbot 23 robot Adding: arc, az, co, eu, gd, he, hr, hu, id, ilo, ko, kw, ru, tl, tr Removing: af, sn Modifying: fr, nl [[Image:Latin_alphabet_Ww.png|right|W]] * ar: * el: * he: * hi: * ik: * ko: * mi: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[wa]] [[wb]] [[wc]] [[wd]] [[we]] [[wf]] [[wg]] [[wh]] [[wi]] [[wj]] [[wk]] [[wl]] [[wm]] [[wn]] [[wo]] [[wp]] [[wq]] [[wr]] [[ws]] [[wt]] [[wu]] [[wv]] [[ww]] [[wx]] [[wy]] [[wz]]</center> [[als:W]] [[arc:W]] [[az:W]] [[ca:W]] [[co:W]] [[cs:W]] [[da:W]] [[de:W]] [[el:W]] [[en:W]] [[eo:W]] [[es:W]] [[eu:W]] [[fi:W]] [[fr:W (lettre)]] [[gd:W]] [[gl:W]] [[he:W]] [[hr:W]] [[hu:W]] [[id:W]] [[ilo:W]] [[it:W]] [[ja:W]] [[ko:W]] [[kw:W]] [[la:W]] [[nl:W (letter)]] [[nn:W]] [[no:W]] [[pl:W]] [[pt:W]] [[ro:W]] [[ru:W (латиница)]] [[simple:W]] [[sl:W]] [[sv:W]] [[tl:W]] [[tr:W]] [[vi:W]] [[zh:W]] X 621 6163 2006-12-13T23:51:11Z Robbot 23 robot Adding: ar, arc, az, et, eu, gd, he, hu, ilo, it, ko, kw, nn, no, ru, th, tl, tr Removing: af, sn Modifying: fr, nl, pl [[Image:Latin_alphabet_Xx.png|right|X]] :ar: :el: ξι (Ξ ξ) :he: :hi: :hy: :ik: :ka: :ko: :ml: :mn: :ta: :th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[xa]] [[xb]] [[xc]] [[xd]] [[xe]] [[xf]] [[xg]] [[xh]] [[xi]] [[xj]] [[xk]] [[xl]] [[xm]] [[xn]] [[xo]] [[xp]] [[xq]] [[xr]] [[xs]] [[xt]] [[xu]] [[xv]] [[xw]] [[xx]] [[xy]] [[xz]]</center> [[als:X]] [[ar:X]] [[arc:X]] [[az:X]] [[ca:X]] [[cs:X]] [[da:X]] [[de:X]] [[el:X]] [[en:X]] [[eo:X]] [[es:X]] [[et:X]] [[eu:X]] [[fi:X]] [[fr:X (lettre)]] [[gd:X]] [[gl:X]] [[he:X]] [[hu:X]] [[id:X]] [[ilo:X]] [[it:X]] [[ja:X]] [[ko:X]] [[kw:X]] [[la:X]] [[nl:X (letter)]] [[nn:X]] [[no:X]] [[pl:X (litera)]] [[pt:X]] [[ro:X]] [[ru:X (латиница)]] [[simple:X]] [[sl:X]] [[sv:X]] [[th:X]] [[tl:X]] [[tr:X]] [[vi:X]] [[zh:X]] Y 622 6161 2006-12-13T23:22:27Z Robbot 23 robot Adding: arc, az, co, et, eu, gd, he, hr, hu, id, ilo, ko, kw, ru, sq, tl, tr Removing: af, sn, sr Modifying: fr, nl [[Image:Latin_alphabet_Yy.png|right|Y]] :ar: :el: υψιλον (Υ υ) :he: :hi: :hy: :ik: :ka: :ko: :ml: :mn: :ta: :th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[ya]] [[yb]] [[yc]] [[yd]] [[ye]] [[yf]] [[yg]] [[yh]] [[yi]] [[yj]] [[yk]] [[yl]] [[ym]] [[yn]] [[yo]] [[yp]] [[yq]] [[yr]] [[ys]] [[yt]] [[yu]] [[yv]] [[yw]] [[yx]] [[yy]] [[yz]]</center> [[als:Y]] [[arc:Y]] [[az:Y]] [[ca:Y]] [[co:Y]] [[cs:Y]] [[da:Y]] [[de:Y]] [[el:Y]] [[en:Y]] [[eo:Y]] [[es:Y]] [[et:Y]] [[eu:Y]] [[fi:Y]] [[fr:Y (lettre)]] [[gd:Y]] [[gl:Y]] [[he:Y]] [[hr:Y]] [[hu:Y]] [[id:Y]] [[ilo:Y]] [[it:Y]] [[ja:Y]] [[ko:Y]] [[kw:Y]] [[la:Y]] [[nl:Y (letter)]] [[nn:Y]] [[no:Y]] [[pl:Y]] [[pt:Y]] [[ro:Y]] [[ru:Y (латиница)]] [[simple:Y]] [[sl:Y]] [[sq:Y]] [[sv:Y]] [[tl:Y]] [[tr:Y]] [[vi:Y]] [[zh:Y]] Z 623 6164 2006-12-14T01:08:54Z Robbot 23 robot Adding: arc, co, eu, fur, gd, he, hr, hu, id, ilo, ko, kw, ru, sq, th, tl, tr Removing: af Modifying: fr, nl, pt [[Image:Latin_alphabet_Zz.png|right|Z]] * ar: * el: ζήτα (Ζ; ζ) * he: * hi: * hy: * ik: * ka: * ko: * ml: * mn: * ta: * th: {{Ab-Yoruba}} <center>[[za]] [[zb]] [[zc]] [[zd]] [[ze]] [[zf]] [[zg]] [[zh]] [[zi]] [[zj]] [[zk]] [[zl]] [[zm]] [[zn]] [[zo]] [[zp]] [[zq]] [[zr]] [[zs]] [[zt]] [[zu]] [[zv]] [[zw]] [[zx]] [[zy]] [[zz]]</center> [[als:Z]] [[arc:Z]] [[bs:Z]] [[ca:Z]] [[co:Z]] [[cs:Z]] [[da:Z]] [[de:Z]] [[el:Z]] [[en:Z]] [[eo:Z]] [[es:Z]] [[eu:Z]] [[fi:Z]] [[fr:Z (lettre)]] [[fur:Z]] [[gd:Z]] [[gl:Z]] [[he:Z]] [[hr:Z]] [[hu:Z]] [[id:Z]] [[ilo:Z]] [[it:Z]] [[ja:Z]] [[ko:Z]] [[kw:Z]] [[la:Z]] [[nl:Z (letter)]] [[nn:Z]] [[no:Z]] [[pl:Z]] [[pt:Z (letra)]] [[ro:Z]] [[ru:Z (латиница)]] [[simple:Z]] [[sl:Z]] [[sq:Z]] [[sv:Z]] [[th:Z]] [[tl:Z]] [[tr:Z (harf)]] [[vi:Z]] [[zh:Z]] Wikipedia:General disclaimer 624 3272 2004-04-23T12:14:54Z Angela 3 remove spam '''General disclaimer''' - [[Wikipedia:Risk disclaimer|Use Wikipedia at your own risk!]] - [[Wikipedia:Medical disclaimer|Wikipedia does not give medical advice]] - [[Wikipedia:Legal disclaimer|Wikipedia does not give legal opinions]] - [[Wikipedia:Content disclaimer|Wikipedia contains spoilers and content you may find objectionable]] <center><font face="Arial" size="+2"><b> W<small>IKIPEDIA</small> M<small>AKES</small> N<small>O</small> G<small>UARANTEE</small> O<small>F</small> V<small>ALIDITY</small> </b></font></center> '''Wikipedia''' is an online open-content encyclopedia, that is, a voluntary association of individuals and groups who are developing a common resource of human knowledge. Its structure allows any individual with an Internet connection and World Wide Web browser to alter the content found here. Therefore, please be advised that nothing found here has necessarily been reviewed by professionals who are knowledgeable in the particular areas of expertise necessary to provide you with complete, accurate or reliable information about any subject in ''Wikipedia''. That's not to say that you won't find much valuable and accurate information at ''Wikipedia'', however please be advised that '''''Wikipedia'' CANNOT guarantee, in any way whatsoever, the validity of the information found here.''' It may recently have been changed, vandalized or altered by someone whose opinion does not correspond with the state of knowledge in the particular area you are interested in learning about. We are working on ways to select and approve more trustable versions of articles, but still without warranty. The closest thing to this that currently exists is the [[Wikipedia:Featured articles]] process, but even the articles listed there may have been mercilessly edited shortly before you view them. ::'''None of the authors, contributors, sponsors, administrators, sysops, or anyone else connected with ''Wikipedia'' in any way whatsoever can be responsible for the appearance of any inaccurate or libelous information or your use of the information contained in or linked from these web pages.''' Please make sure that you understand that the information provided here is being provided free and gratuitously, and that no kind of agreement or contract is created between you and the owners or users of this site, the owners of the servers upon which it is housed, the individual ''Wikipedia'' contributors, any project administrators, sysops or anyone else who is in ''any way connected'' with this project or sister projects subject to your claims against them directly. You are being granted a limited license to copy anything from this site; it does not create or imply any contractual or extracontractual liability on the part of ''Wikipedia'' or any of its agents, members, organizers or other users. Any of the trademarks, service marks, collective marks, design rights, personality rights or similar rights that are mentioned, used or cited in the articles of the Wikipedia encyclopedia are the property of their respective owners. Their use here does not imply that you may use them for any other purpose other than for the same or a similar informational use as contemplated by the original authors of these Wikipedia articles under the GFDL licensing scheme. Unless otherwise stated Wikipedia and Wikimedia sites are neither endorsed nor affiliated with any of the holders of any such rights and as such Wikipedia can not grant any rights to use any otherwise protected materials. ''Your use of any such or similar incorporeal property is at your own risk.'' Please note that that the information found here may be in violation of the laws of the country or jurisdiction from where you are viewing this information. ''Wikipedia'' does not encourage the violation of any laws, but as this information is stored on a server in the State of [[Florida]] in the [[United States of America]], it is being maintained in reference to the protections afforded to all under the [[United States Constitution]]'s [[First Amendment]] and under the principles of the [[Universal Declaration of Human Rights]] of the [[United Nations]]. The laws in your country may not recognize as broad a protection of free speech as the laws of the United States or the principles under the UN Charter, and as such, ''Wikipedia'' cannot be responsible for any potential violations of such laws should you link to this domain or use any of the information contained herein in anyway whatsoever. :'''<big>If you need specific advice (for example, medical, legal, financial, or risk management) please seek a professional who is licensed or knowledgable in that area.</big>''' Read [[Wikipedia:Risk disclaimer]], [[Wikipedia:Medical disclaimer]], and [[Wikipedia:Legal disclaimer]] for specific disclaimers. :'''<big>Wikipedia is not uniformly peer reviewed; while readers may correct errors or remove erroneous suggestions they have no legal duty to do so and thus all information read here is without any implied warranty of fitness for any purpose or use whatsoever.</big>''' '''No consequential damages can be sought against ''Wikipedia''''', as it is a voluntary association of individuals developed freely to create various open source online educational, cultural and informational resources. '''This information is being given to you gratuitously''' and there is '''no agreement or understanding between you and ''Wikipedia''''' regarding your use or modification of this information beyond the [[GNU Free Documentation License]] neither is anyone at ''Wikipedia'' responsible should someone change, edit, modify or remove any information that you may post on ''Wikipedia'' or any of its associated projects. Thank you for spending the time to read this page, and please enjoy your experience at ''Wikipedia''. <!--Remain seated until the aircraft stops moving and the seat-belt light goes off. ;-) ha, ha! NO SMOKING IN THE TERMINAL BUILDING...Do not adjust your television set, YOU ARE NOW ENTERING THE TWILIGHT ZONE --> [[en:Wikipedia:General_disclaimer]] [[ca:Viquipèdia:Avís legal]] [[da:Wikipedia:Generelle forbehold]] [[hu:Wikip%C3%A9dia:Jogi_nyilatkozat]] [[no:Wikipedia:Generelle forbehold]] [[pl:Wikipedia:Zrzeczenie si&#281; odpowiedzialno&#347;ci]] [[sv:Wikipedia:Allmänt förbehåll]] [[zh:Wikipedia:%E5%85%8D%E8%B4%A3%E5%A3%B0%E6%98%8E]] Wikipedia:Bug reports 625 3273 2004-04-24T05:21:32Z Angela 3 remove spam Current events 627 6557 2006-12-21T07:00:56Z Loadewole 101 [[Iroyin lori ohun ti o n lo]] '''Current events''': E ku dede iwo yi o eyin eyan mi. Emi gege bi omo yoruba ti a bi ti a si ko ni ilana baba wa oduduwa, ni ki n fi ohun mi sile si oro ti a n so yii. E je ki a fowosowopo lati gbe ede yoruba Laruge. Emi omo yin: Okebukola Oluseyi lati Ipinle Eko ni Nigeria. E le ke si mi bi e ba kowe si mi ni adiresi yi: oluseyi@okebukola.com Be ke mi ti a bi fowo lati gbe je a n so yii, ni ki n fi ohun mahoji kowan. MediaWiki:Accesskey-addsection 628 sysop 3276 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default + MediaWiki:Accesskey-anontalk 629 sysop 3277 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default n MediaWiki:Accesskey-anonuserpage 630 sysop 3278 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default . MediaWiki:Accesskey-article 631 sysop 3279 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default a MediaWiki:Accesskey-compareselectedversions 632 sysop 3280 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default v MediaWiki:Accesskey-contributions 633 sysop 3281 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-contributions&gt; MediaWiki:Accesskey-currentevents 634 sysop 3282 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-currentevents&gt; MediaWiki:Accesskey-delete 635 sysop 3283 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default d MediaWiki:Accesskey-edit 636 sysop 3284 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default e MediaWiki:Accesskey-emailuser 637 sysop 3285 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-emailuser&gt; MediaWiki:Accesskey-help 638 sysop 3286 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-help&gt; MediaWiki:Accesskey-history 639 sysop 3287 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default h MediaWiki:Accesskey-login 640 sysop 3288 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default o MediaWiki:Accesskey-logout 641 sysop 3289 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default o MediaWiki:Accesskey-mainpage 642 sysop 3290 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default z MediaWiki:Accesskey-minoredit 643 sysop 3291 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default i MediaWiki:Accesskey-move 644 sysop 3292 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default m MediaWiki:Accesskey-mycontris 645 sysop 3293 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default y MediaWiki:Accesskey-mytalk 646 sysop 3294 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default n MediaWiki:Accesskey-portal 647 sysop 3295 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-portal&gt; MediaWiki:Accesskey-preferences 648 sysop 3296 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-preferences&gt; MediaWiki:Accesskey-preview 649 sysop 3297 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default p MediaWiki:Accesskey-protect 650 sysop 3298 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default = MediaWiki:Accesskey-randompage 651 sysop 3299 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default x MediaWiki:Accesskey-recentchanges 652 sysop 3300 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default r MediaWiki:Accesskey-recentchangeslinked 653 sysop 3301 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default c MediaWiki:Accesskey-save 654 sysop 3302 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default s MediaWiki:Accesskey-search 655 sysop 3303 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default f MediaWiki:Accesskey-sitesupport 656 sysop 3304 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-sitesupport&gt; MediaWiki:Accesskey-specialpage 657 sysop 3305 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default &lt;accesskey-specialpage&gt; MediaWiki:Accesskey-specialpages 658 sysop 3306 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default q MediaWiki:Accesskey-talk 659 sysop 3307 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default t MediaWiki:Accesskey-undelete 660 sysop 3308 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default d MediaWiki:Accesskey-unwatch 661 sysop 3309 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default w MediaWiki:Accesskey-upload 662 sysop 3310 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default u MediaWiki:Accesskey-userpage 663 sysop 3311 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default . MediaWiki:Accesskey-viewsource 664 sysop 3312 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default e MediaWiki:Accesskey-watch 665 sysop 3313 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default w MediaWiki:Accesskey-watchlist 666 sysop 3314 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default l MediaWiki:Accesskey-whatlinkshere 667 sysop 3315 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default b MediaWiki:Addsection 668 sysop 3316 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default + MediaWiki:And 669 sysop 3317 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default and MediaWiki:Anontalk 670 sysop 3318 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Talk for this IP MediaWiki:Anonymous 671 sysop 4303 2005-07-29T11:23:15Z MediaWiki default Anonymous user(s) of {{SITENAME}} MediaWiki:Article 672 sysop 3320 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Content page MediaWiki:Compareselectedversions 673 sysop 3321 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Compare selected versions MediaWiki:Confirmprotect 674 sysop 3322 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Confirm protection MediaWiki:Confirmprotecttext 675 sysop 3323 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Do you really want to protect this page? MediaWiki:Confirmunprotect 676 sysop 3324 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Confirm unprotection MediaWiki:Confirmunprotecttext 677 sysop 3325 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Do you really want to unprotect this page? MediaWiki:Copyright 678 sysop 3326 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Content is available under $1. MediaWiki:Delete 679 sysop 3327 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Delete MediaWiki:Edit 680 sysop 4389 2005-08-19T23:49:06Z MediaWiki default Edit MediaWiki:Feedlinks 681 sysop 3329 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Feed: MediaWiki:History short 682 sysop 3330 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default History MediaWiki:Import 683 sysop 3331 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Import pages MediaWiki:Importfailed 684 sysop 3332 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Import failed: $1 MediaWiki:Importhistoryconflict 685 sysop 3333 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Conflicting history revision exists (may have imported this page before) MediaWiki:Importnotext 686 sysop 3334 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Empty or no text MediaWiki:Importsuccess 687 sysop 3335 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Import succeeded! MediaWiki:Importtext 688 sysop 3336 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here. MediaWiki:Infobox alert 689 sysop 3337 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2 MediaWiki:Isbn 690 sysop 3338 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default ISBN MediaWiki:Lastmodifiedby 691 sysop 3339 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default This page was last modified $1 by $2. MediaWiki:Loginreqtext 692 sysop 3340 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default You must [[special:Userlogin|login]] to view other pages. MediaWiki:Loginreqtitle 693 sysop 3341 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Login Required MediaWiki:Mailerror 694 sysop 3342 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Error sending mail: $1 MediaWiki:Mainpagedocfooter 695 sysop 5199 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Consult the [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:Contents User's Guide] for information on using the wiki software. == Getting started == * [http://www.mediawiki.org/wiki/Help:Configuration_settings Configuration settings list] * [http://www.mediawiki.org/wiki/Help:FAQ MediaWiki FAQ] * [http://mail.wikimedia.org/mailman/listinfo/mediawiki-announce MediaWiki release mailing list] MediaWiki:Makesysop 696 sysop 3344 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Make a user into a sysop MediaWiki:Math bad output 697 sysop 3345 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Can't write to or create math output directory MediaWiki:Math bad tmpdir 698 sysop 3346 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Can't write to or create math temp directory MediaWiki:Math notexvc 699 sysop 3347 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Missing texvc executable; please see math/README to configure. MediaWiki:Missingimage 700 sysop 4738 2005-12-22T07:51:53Z MediaWiki default <b>Missing image</b><br /><i>$1</i> MediaWiki:Move 701 sysop 3349 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Move MediaWiki:Navigation 702 sysop 3350 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Navigation MediaWiki:Nocreativecommons 703 sysop 3351 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Creative Commons RDF metadata disabled for this server. MediaWiki:Nodublincore 704 sysop 3352 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Dublin Core RDF metadata disabled for this server. MediaWiki:Notacceptable 705 sysop 3353 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The wiki server can't provide data in a format your client can read. MediaWiki:Nstab-category 706 sysop 3354 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Category MediaWiki:Nstab-help 707 sysop 5534 2006-10-25T21:10:17Z MediaWiki default 98 Help page MediaWiki:Nstab-image 708 sysop 4157 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default File MediaWiki:Nstab-main 709 sysop 3357 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Article MediaWiki:Nstab-media 710 sysop 4334 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default Media page MediaWiki:Nstab-mediawiki 711 sysop 3359 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Message MediaWiki:Nstab-special 712 sysop 3360 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Special MediaWiki:Nstab-template 713 sysop 3361 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Template MediaWiki:Nstab-user 714 sysop 3362 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default User page MediaWiki:Nstab-wp 715 sysop 4335 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default Project page MediaWiki:Othercontribs 716 sysop 3364 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Based on work by $1. MediaWiki:Pagetitle 717 sysop 3365 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default $1 - {{SITENAME}} MediaWiki:Perfcached 718 sysop 5217 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default The following data is cached and may not be up to date. MediaWiki:Personaltools 719 sysop 3367 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Personal tools MediaWiki:Portal 720 sysop 3368 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Community portal MediaWiki:Portal-url 721 sysop 3369 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Project:Community Portal MediaWiki:Poweredby 722 sysop 3370 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default {{SITENAME}} is powered by [http://www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine. MediaWiki:Prefs-help-userdata 723 sysop 3371 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default * <strong>Real name</strong> (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.<br /> * <strong>Email</strong> (optional): Enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it. MediaWiki:Prefs-misc 724 sysop 4164 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Misc MediaWiki:Prefs-personal 725 sysop 4561 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default User profile MediaWiki:Prefs-rc 726 sysop 4562 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Recent changes MediaWiki:Protect 727 sysop 3375 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Protect MediaWiki:Protectcomment 728 sysop 3376 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Reason for protecting MediaWiki:Protectreason 729 sysop 3377 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (give a reason) MediaWiki:Protectsub 730 sysop 3378 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (Protecting "$1") MediaWiki:Proxyblocker 731 sysop 3379 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Proxy blocker MediaWiki:Proxyblockreason 732 sysop 3380 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem. MediaWiki:Proxyblocksuccess 733 sysop 4748 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default Done. MediaWiki:Rfcurl 734 sysop 4343 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default http://www.ietf.org/rfc/rfc$1.txt MediaWiki:Rights 735 sysop 3383 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Rights: MediaWiki:Rollback short 736 sysop 3384 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Rollback MediaWiki:Selectnewerversionfordiff 737 sysop 3385 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Select a newer version for comparison MediaWiki:Selectolderversionfordiff 738 sysop 3386 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Select an older version for comparison MediaWiki:Seriousxhtmlerrors 739 sysop 3387 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default There were serious xhtml markup errors detected by tidy. MediaWiki:Set rights fail 740 sysop 3388 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default <b>User rights for "$1" could not be set. (Did you enter the name correctly?)</b> MediaWiki:Set user rights 741 sysop 3389 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Set user rights MediaWiki:Siteuser 742 sysop 4348 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default {{SITENAME}} user $1 MediaWiki:Siteusers 743 sysop 4349 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default {{SITENAME}} user(s) $1 MediaWiki:Specialpage 744 sysop 3392 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Special Page MediaWiki:Talk 745 sysop 3393 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Discussion MediaWiki:Talkpagetext 746 sysop 3394 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default <!-- MediaWiki:talkpagetext --> MediaWiki:Toolbox 747 sysop 3395 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Toolbox MediaWiki:Tooltip-addsection 748 sysop 3396 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Add a comment to this page. [alt-+] MediaWiki:Tooltip-anontalk 749 sysop 3397 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Discussion about edits from this ip address [alt-n] MediaWiki:Tooltip-anonuserpage 750 sysop 3398 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default The user page for the ip you're editing as [alt-.] MediaWiki:Tooltip-article 751 sysop 3399 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default View the content page [alt-a] MediaWiki:Tooltip-atom 752 sysop 3400 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Atom feed for this page MediaWiki:Tooltip-compareselectedversions 753 sysop 3401 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default See the differences between the two selected versions of this page. [alt-v] MediaWiki:Tooltip-contributions 754 sysop 3402 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default View the list of contributions of this user MediaWiki:Tooltip-currentevents 755 sysop 3403 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Find background information on current events MediaWiki:Tooltip-delete 756 sysop 3404 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Delete this page [alt-d] MediaWiki:Tooltip-edit 757 sysop 3405 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default You can edit this page. Please use the preview button before saving. [alt-e] MediaWiki:Tooltip-emailuser 758 sysop 3406 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Send a mail to this user MediaWiki:Tooltip-help 759 sysop 3407 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default The place to find out. MediaWiki:Tooltip-history 760 sysop 3408 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Past versions of this page, [alt-h] MediaWiki:Tooltip-login 761 sysop 3409 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default You are encouraged to log in, it is not mandatory however. [alt-o] MediaWiki:Tooltip-logout 762 sysop 3410 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Log out [alt-o] MediaWiki:Tooltip-mainpage 763 sysop 3411 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Visit the Main Page [alt-z] MediaWiki:Tooltip-minoredit 764 sysop 3412 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Mark this as a minor edit [alt-i] MediaWiki:Tooltip-move 765 sysop 3413 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Move this page [alt-m] MediaWiki:Tooltip-mycontris 766 sysop 3414 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default List of my contributions [alt-y] MediaWiki:Tooltip-mytalk 767 sysop 3415 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default My talk page [alt-n] MediaWiki:Tooltip-nomove 768 sysop 3416 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default You don't have the permissions to move this page MediaWiki:Tooltip-portal 769 sysop 3417 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default About the project, what you can do, where to find things MediaWiki:Tooltip-preferences 770 sysop 3418 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default My preferences MediaWiki:Tooltip-preview 771 sysop 3419 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Preview your changes, please use this before saving! [alt-p] MediaWiki:Tooltip-protect 772 sysop 3420 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Protect this page [alt-=] MediaWiki:Tooltip-randompage 773 sysop 3421 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Load a random page [alt-x] MediaWiki:Tooltip-recentchanges 774 sysop 3422 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default The list of recent changes in the wiki. [alt-r] MediaWiki:Tooltip-recentchangeslinked 775 sysop 3423 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Recent changes in pages linking to this page [alt-c] MediaWiki:Tooltip-rss 776 sysop 3424 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default RSS feed for this page MediaWiki:Tooltip-save 777 sysop 3425 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Save your changes [alt-s] MediaWiki:Tooltip-search 778 sysop 4354 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Search {{SITENAME}} [alt-f] MediaWiki:Tooltip-sitesupport 779 sysop 3427 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Support Wikipedia MediaWiki:Tooltip-specialpage 780 sysop 3428 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default This is a special page, you can't edit the page itself. MediaWiki:Tooltip-specialpages 781 sysop 3429 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default List of all special pages [alt-q] MediaWiki:Tooltip-talk 782 sysop 3430 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Discussion about the content page [alt-t] MediaWiki:Tooltip-undelete 783 sysop 3431 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Restore $1 deleted edits to this page [alt-d] MediaWiki:Tooltip-unwatch 784 sysop 3432 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Remove this page from your watchlist [alt-w] MediaWiki:Tooltip-upload 785 sysop 3433 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default Upload images or media files [alt-u] MediaWiki:Tooltip-userpage 786 sysop 3434 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default My user page [alt-.] MediaWiki:Tooltip-viewsource 787 sysop 3435 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default This page is protected. You can view it's source. [alt-e] MediaWiki:Tooltip-watch 788 sysop 3436 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Add this page to your watchlist [alt-w] MediaWiki:Tooltip-watchlist 789 sysop 3437 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default The list of pages you're monitoring for changes. [alt-l] MediaWiki:Tooltip-whatlinkshere 790 sysop 3438 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default List of all wiki pages that link here [alt-b] MediaWiki:Undelete short 791 sysop 5262 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Undelete {{PLURAL:$1|one edit|$1 edits}} MediaWiki:Unprotect 792 sysop 4365 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default unprotect MediaWiki:Unprotectcomment 793 sysop 3441 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Reason for unprotecting MediaWiki:Unprotectsub 794 sysop 3442 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default (Unprotecting "$1") MediaWiki:Unwatch 795 sysop 3443 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Unwatch MediaWiki:User rights set 796 sysop 3444 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default <b>User rights for "$1" updated</b> MediaWiki:Usercssjs 797 sysop 3445 2004-06-02T11:12:14Z MediaWiki default '''Note:''' After saving, you have to tell your bowser to get the new version: '''Mozilla:''' click ''reload''(or ''ctrl-r''), '''IE / Opera:''' ''ctrl-f5'', '''Safari:''' ''cmd-r'', '''Konqueror''' ''ctrl-r''. MediaWiki:Usercssjsyoucanpreview 798 sysop 3446 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default <strong>Tip:</strong> Use the 'Show preview' button to test your new CSS/JS before saving. MediaWiki:Usercsspreview 799 sysop 3447 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default '''Remember that you are only previewing your user CSS, it has not yet been saved!''' MediaWiki:Userjspreview 800 sysop 3448 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default '''Remember that you are only testing/previewing your user JavaScript, it has not yet been saved!''' MediaWiki:Usermailererror 801 sysop 4938 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Mail object returned error: MediaWiki:Watch 802 sysop 3450 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Watch MediaWiki:Yourrealname 803 sysop 5568 2006-10-25T21:10:26Z MediaWiki default 98 Real name *: Template:All system messages 804 3452 2004-06-02T11:13:37Z MediaWiki default {{int:allmessagestext}} <table border=1 width=100%><tr><td> '''Name''' </td><td> '''Default text''' </td><td> '''Current text''' </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2]<br> [[MediaWiki_talk:1movedto2|Talk]] </td><td> $1 moved to $2 </td><td> {{int:1movedto2}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about]<br> [[MediaWiki_talk:About|Talk]] </td><td> About </td><td> {{int:About}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:About </td><td> {{int:Aboutpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutwikipedia|Talk]] </td><td> About Wikipedia </td><td> {{int:Aboutwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-addsection&action=edit accesskey-addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-addsection|Talk]] </td><td> + </td><td> {{int:Accesskey-addsection}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anontalk&action=edit accesskey-anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-anontalk|Talk]] </td><td> n </td><td> {{int:Accesskey-anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anonuserpage&action=edit accesskey-anonuserpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-anonuserpage|Talk]] </td><td> . </td><td> {{int:Accesskey-anonuserpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-article&action=edit accesskey-article]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-article|Talk]] </td><td> a </td><td> {{int:Accesskey-article}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-compareselectedversions&action=edit accesskey-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-compareselectedversions|Talk]] </td><td> v </td><td> {{int:Accesskey-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-contributions&action=edit accesskey-contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-contributions|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-contributions&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-contributions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-currentevents&action=edit accesskey-currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-currentevents|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-currentevents&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-delete&action=edit accesskey-delete]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-delete|Talk]] </td><td> d </td><td> {{int:Accesskey-delete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-edit&action=edit accesskey-edit]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-edit|Talk]] </td><td> e </td><td> {{int:Accesskey-edit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-emailuser&action=edit accesskey-emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-emailuser|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-emailuser&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-help&action=edit accesskey-help]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-help|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-help&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-help}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-history&action=edit accesskey-history]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-history|Talk]] </td><td> h </td><td> {{int:Accesskey-history}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-login&action=edit accesskey-login]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-login|Talk]] </td><td> o </td><td> {{int:Accesskey-login}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-logout&action=edit accesskey-logout]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-logout|Talk]] </td><td> o </td><td> {{int:Accesskey-logout}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mainpage&action=edit accesskey-mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mainpage|Talk]] </td><td> z </td><td> {{int:Accesskey-mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-minoredit&action=edit accesskey-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-minoredit|Talk]] </td><td> i </td><td> {{int:Accesskey-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-move&action=edit accesskey-move]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-move|Talk]] </td><td> m </td><td> {{int:Accesskey-move}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mycontris&action=edit accesskey-mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mycontris|Talk]] </td><td> y </td><td> {{int:Accesskey-mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mytalk&action=edit accesskey-mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mytalk|Talk]] </td><td> n </td><td> {{int:Accesskey-mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-portal&action=edit accesskey-portal]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-portal|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-portal&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-portal}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preferences&action=edit accesskey-preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-preferences|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-preferences&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-preferences}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preview&action=edit accesskey-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-preview|Talk]] </td><td> p </td><td> {{int:Accesskey-preview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-protect&action=edit accesskey-protect]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-protect|Talk]] </td><td> = </td><td> {{int:Accesskey-protect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-randompage&action=edit accesskey-randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-randompage|Talk]] </td><td> x </td><td> {{int:Accesskey-randompage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchanges&action=edit accesskey-recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchanges|Talk]] </td><td> r </td><td> {{int:Accesskey-recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchangeslinked&action=edit accesskey-recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchangeslinked|Talk]] </td><td> c </td><td> {{int:Accesskey-recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-save&action=edit accesskey-save]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-save|Talk]] </td><td> s </td><td> {{int:Accesskey-save}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-search&action=edit accesskey-search]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-search|Talk]] </td><td> f </td><td> {{int:Accesskey-search}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-sitesupport&action=edit accesskey-sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-sitesupport|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-sitesupport&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpage&action=edit accesskey-specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpage|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-specialpage&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpages&action=edit accesskey-specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpages|Talk]] </td><td> q </td><td> {{int:Accesskey-specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-talk&action=edit accesskey-talk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-talk|Talk]] </td><td> t </td><td> {{int:Accesskey-talk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-undelete&action=edit accesskey-undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-undelete|Talk]] </td><td> d </td><td> {{int:Accesskey-undelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-unwatch&action=edit accesskey-unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-unwatch|Talk]] </td><td> w </td><td> {{int:Accesskey-unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-upload&action=edit accesskey-upload]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-upload|Talk]] </td><td> u </td><td> {{int:Accesskey-upload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-userpage&action=edit accesskey-userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-userpage|Talk]] </td><td> . </td><td> {{int:Accesskey-userpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-viewsource&action=edit accesskey-viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-viewsource|Talk]] </td><td> e </td><td> {{int:Accesskey-viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watch&action=edit accesskey-watch]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-watch|Talk]] </td><td> w </td><td> {{int:Accesskey-watch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watchlist&action=edit accesskey-watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-watchlist|Talk]] </td><td> l </td><td> {{int:Accesskey-watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-whatlinkshere&action=edit accesskey-whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-whatlinkshere|Talk]] </td><td> b </td><td> {{int:Accesskey-whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtext|Talk]] </td><td> The Password for &#39;$1&#39; has been sent to $2. </td><td> {{int:Accmailtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtitle|Talk]] </td><td> Password sent. </td><td> {{int:Accmailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete]<br> [[MediaWiki_talk:Actioncomplete|Talk]] </td><td> Action complete </td><td> {{int:Actioncomplete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatch|Talk]] </td><td> Added to watchlist </td><td> {{int:Addedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatchtext|Talk]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been added to your &#91;&#91;Special:Watchlist&#124;watchlist]]. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear &#39;&#39;&#39;bolded&#39;&#39;&#39; in the &#91;&#91;Special:Recentchanges&#124;list of recent changes]] to make it easier to pick out. &lt;p&gt;If you want to remove the page from your watchlist later, click &quot;Stop watching&quot; in the sidebar. </td><td> {{int:Addedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addsection&action=edit addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Addsection|Talk]] </td><td> + </td><td> {{int:Addsection}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators]<br> [[MediaWiki_talk:Administrators|Talk]] </td><td> Wikipedia:Administrators </td><td> {{int:Administrators}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Affirmation|Talk]] </td><td> I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. </td><td> {{int:Affirmation}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all]<br> [[MediaWiki_talk:All|Talk]] </td><td> all </td><td> {{int:All}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessages|Talk]] </td><td> All system messages </td><td> {{int:Allmessages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessagestext|Talk]] </td><td> This is a list of all system messages available in the MediaWiki: namespace. </td><td> {{int:Allmessagestext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages]<br> [[MediaWiki_talk:Allpages|Talk]] </td><td> All pages </td><td> {{int:Allpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline]<br> [[MediaWiki_talk:Alphaindexline|Talk]] </td><td> $1 to $2 </td><td> {{int:Alphaindexline}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyloggedin|Talk]] </td><td> &lt;font color=red&gt;&lt;b&gt;User $1, you are already logged in!&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;br /&gt; </td><td> {{int:Alreadyloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyrolled|Talk]] </td><td> Cannot rollback last edit of &#91;&#91;$1]] by &#91;&#91;User:$2&#124;$2]] (&#91;&#91;User talk:$2&#124;Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already. Last edit was by &#91;&#91;User:$3&#124;$3]] (&#91;&#91;User talk:$3&#124;Talk]]). </td><td> {{int:Alreadyrolled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages]<br> [[MediaWiki_talk:Ancientpages|Talk]] </td><td> Oldest pages </td><td> {{int:Ancientpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:And&action=edit and]<br> [[MediaWiki_talk:And|Talk]] </td><td> and </td><td> {{int:And}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalk&action=edit anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalk|Talk]] </td><td> Talk for this IP </td><td> {{int:Anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalkpagetext|Talk]] </td><td> ----&#39;&#39;This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical &#91;&#91;IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.&#39;&#39; </td><td> {{int:Anontalkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anonymous&action=edit anonymous]<br> [[MediaWiki_talk:Anonymous|Talk]] </td><td> Anonymous user(s) of Wikipedia </td><td> {{int:Anonymous}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Article&action=edit article]<br> [[MediaWiki_talk:Article|Talk]] </td><td> Content page </td><td> {{int:Article}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists]<br> [[MediaWiki_talk:Articleexists|Talk]] </td><td> A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. </td><td> {{int:Articleexists}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage]<br> [[MediaWiki_talk:Articlepage|Talk]] </td><td> View content page </td><td> {{int:Articlepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql]<br> [[MediaWiki_talk:Asksql|Talk]] </td><td> SQL query </td><td> {{int:Asksql}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext]<br> [[MediaWiki_talk:Asksqltext|Talk]] </td><td> Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes (&#39;like this&#39;) to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. </td><td> {{int:Asksqltext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Autoblocker|Talk]] </td><td> Autoblocked because you share an IP address with &quot;$1&quot;. Reason &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Autoblocker}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror]<br> [[MediaWiki_talk:Badarticleerror|Talk]] </td><td> This action cannot be performed on this page. </td><td> {{int:Badarticleerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename]<br> [[MediaWiki_talk:Badfilename|Talk]] </td><td> Image name has been changed to &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Badfilename}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype]<br> [[MediaWiki_talk:Badfiletype|Talk]] </td><td> &quot;.$1&quot; is not a recommended image file format. </td><td> {{int:Badfiletype}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Badipaddress|Talk]] </td><td> Invalid IP address </td><td> {{int:Badipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery]<br> [[MediaWiki_talk:Badquery|Talk]] </td><td> Badly formed search query </td><td> {{int:Badquery}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext]<br> [[MediaWiki_talk:Badquerytext|Talk]] </td><td> We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example &quot;fish and and scales&quot;. Please try another query. </td><td> {{int:Badquerytext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype]<br> [[MediaWiki_talk:Badretype|Talk]] </td><td> The passwords you entered do not match. </td><td> {{int:Badretype}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitle|Talk]] </td><td> Bad title </td><td> {{int:Badtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitletext|Talk]] </td><td> The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. </td><td> {{int:Badtitletext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace]<br> [[MediaWiki_talk:Blanknamespace|Talk]] </td><td> (Main) </td><td> {{int:Blanknamespace}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtext|Talk]] </td><td> Your user name or IP address has been blocked by $1. The reason given is this:&lt;br /&gt;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&lt;p&gt;You may contact $1 or one of the other &#91;&#91;Wikipedia:Administrators&#124;administrators]] to discuss the block. Note that you may not use the &quot;email this user&quot; feature unless you have a valid email address registered in your &#91;&#91;Special:Preferences&#124;user preferences]]. Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make. </td><td> {{int:Blockedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtitle|Talk]] </td><td> User is blocked </td><td> {{int:Blockedtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip]<br> [[MediaWiki_talk:Blockip|Talk]] </td><td> Block user </td><td> {{int:Blockip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesssub|Talk]] </td><td> Block succeeded </td><td> {{int:Blockipsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesstext|Talk]] </td><td> &quot;$1&quot; has been blocked. &lt;br /&gt;See &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] to review blocks. </td><td> {{int:Blockipsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockiptext|Talk]] </td><td> Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy&#124;policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). </td><td> {{int:Blockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklink|Talk]] </td><td> block </td><td> {{int:Blocklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklistline|Talk]] </td><td> $1, $2 blocked $3 (expires $4) </td><td> {{int:Blocklistline}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogentry|Talk]] </td><td> blocked &quot;$1&quot; with an expiry time of $2 </td><td> {{int:Blocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogpage|Talk]] </td><td> Block_log </td><td> {{int:Blocklogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogtext|Talk]] </td><td> This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not be listed. See the &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. </td><td> {{int:Blocklogtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_sample|Talk]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_tip|Talk]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources]<br> [[MediaWiki_talk:Booksources|Talk]] </td><td> Book sources </td><td> {{int:Booksources}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext]<br> [[MediaWiki_talk:Booksourcetext|Talk]] </td><td> Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for.Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and this list should not be construed as an endorsement. </td><td> {{int:Booksourcetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirects|Talk]] </td><td> Broken Redirects </td><td> {{int:Brokenredirects}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirectstext|Talk]] </td><td> The following redirects link to a non-existing pages. </td><td> {{int:Brokenredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreports|Talk]] </td><td> Bug reports </td><td> {{int:Bugreports}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreportspage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Bug_reports </td><td> {{int:Bugreportspage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlog|Talk]] </td><td> Bureaucrat_log </td><td> {{int:Bureaucratlog}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlogentry|Talk]] </td><td> Rights for user &quot;$1&quot; set &quot;$2&quot; </td><td> {{int:Bureaucratlogentry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattext|Talk]] </td><td> The action you have requested can only be performed by sysops with &quot;bureaucrat&quot; status. </td><td> {{int:Bureaucrattext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattitle|Talk]] </td><td> Bureaucrat access required </td><td> {{int:Bureaucrattitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate]<br> [[MediaWiki_talk:Bydate|Talk]] </td><td> by date </td><td> {{int:Bydate}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname]<br> [[MediaWiki_talk:Byname|Talk]] </td><td> by name </td><td> {{int:Byname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize]<br> [[MediaWiki_talk:Bysize|Talk]] </td><td> by size </td><td> {{int:Bysize}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror]<br> [[MediaWiki_talk:Cachederror|Talk]] </td><td> The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. </td><td> {{int:Cachederror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel]<br> [[MediaWiki_talk:Cancel|Talk]] </td><td> Cancel </td><td> {{int:Cancel}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Cannotdelete|Talk]] </td><td> Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.) </td><td> {{int:Cannotdelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback]<br> [[MediaWiki_talk:Cantrollback|Talk]] </td><td> Cannot revert edit; last contributor is only author of this page. </td><td> {{int:Cantrollback}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories]<br> [[MediaWiki_talk:Categories|Talk]] </td><td> Categories </td><td> {{int:Categories}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category]<br> [[MediaWiki_talk:Category|Talk]] </td><td> category </td><td> {{int:Category}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header]<br> [[MediaWiki_talk:Category_header|Talk]] </td><td> Articles in category &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Category_header}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword]<br> [[MediaWiki_talk:Changepassword|Talk]] </td><td> Change password </td><td> {{int:Changepassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes]<br> [[MediaWiki_talk:Changes|Talk]] </td><td> changes </td><td> {{int:Changes}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns]<br> [[MediaWiki_talk:Columns|Talk]] </td><td> Columns </td><td> {{int:Columns}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit]<br> [[MediaWiki_talk:Commentedit|Talk]] </td><td> (comment) </td><td> {{int:Commentedit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Compareselectedversions&action=edit compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Compareselectedversions|Talk]] </td><td> Compare selected versions </td><td> {{int:Compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm]<br> [[MediaWiki_talk:Confirm|Talk]] </td><td> Confirm </td><td> {{int:Confirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmcheck|Talk]] </td><td> Yes, I really want to delete this. </td><td> {{int:Confirmcheck}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdelete|Talk]] </td><td> Confirm delete </td><td> {{int:Confirmdelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdeletetext|Talk]] </td><td> You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy]]. </td><td> {{int:Confirmdeletetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotect&action=edit confirmprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotect|Talk]] </td><td> Confirm protection </td><td> {{int:Confirmprotect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotecttext&action=edit confirmprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotecttext|Talk]] </td><td> Do you really want to protect this page? </td><td> {{int:Confirmprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotect&action=edit confirmunprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotect|Talk]] </td><td> Confirm unprotection </td><td> {{int:Confirmunprotect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotecttext&action=edit confirmunprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotecttext|Talk]] </td><td> Do you really want to unprotect this page? </td><td> {{int:Confirmunprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars]<br> [[MediaWiki_talk:Contextchars|Talk]] </td><td> Characters of context per line </td><td> {{int:Contextchars}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines]<br> [[MediaWiki_talk:Contextlines|Talk]] </td><td> Lines to show per hit </td><td> {{int:Contextlines}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink]<br> [[MediaWiki_talk:Contribslink|Talk]] </td><td> contribs </td><td> {{int:Contribslink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub]<br> [[MediaWiki_talk:Contribsub|Talk]] </td><td> For $1 </td><td> {{int:Contribsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Contributions|Talk]] </td><td> User contributions </td><td> {{int:Contributions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyright&action=edit copyright]<br> [[MediaWiki_talk:Copyright|Talk]] </td><td> Content is available under $1. </td><td> {{int:Copyright}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Copyrights </td><td> {{int:Copyrightpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpagename|Talk]] </td><td> Wikipedia copyright </td><td> {{int:Copyrightpagename}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightwarning|Talk]] </td><td> Please note that all contributions to Wikipedia are considered to be released under the GNU Free Documentation License (see $1 for details). If you don&#39;t want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don&#39;t submit it here.&lt;br /&gt; You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. &lt;strong&gt;DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Copyrightwarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove]<br> [[MediaWiki_talk:Couldntremove|Talk]] </td><td> Couldn&#39;t remove item &#39;$1&#39;... </td><td> {{int:Couldntremove}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccount|Talk]] </td><td> Create new account </td><td> {{int:Createaccount}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccountmail|Talk]] </td><td> by email </td><td> {{int:Createaccountmail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur]<br> [[MediaWiki_talk:Cur|Talk]] </td><td> cur </td><td> {{int:Cur}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Currentevents|Talk]] </td><td> Current events </td><td> {{int:Currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev]<br> [[MediaWiki_talk:Currentrev|Talk]] </td><td> Current revision </td><td> {{int:Currentrev}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror]<br> [[MediaWiki_talk:Databaseerror|Talk]] </td><td> Database error </td><td> {{int:Databaseerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat]<br> [[MediaWiki_talk:Dateformat|Talk]] </td><td> Date format </td><td> {{int:Dateformat}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortext|Talk]] </td><td> A database query syntax error has occurred. This could be because of an illegal search query (see $5), or it may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: &lt;blockquote&gt;&lt;tt&gt;$1&lt;/tt&gt;&lt;/blockquote&gt; from within function &quot;&lt;tt&gt;$2&lt;/tt&gt;&quot;. MySQL returned error &quot;&lt;tt&gt;$3: $4&lt;/tt&gt;&quot;. </td><td> {{int:Dberrortext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortextcl|Talk]] </td><td> A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: &quot;$1&quot; from within function &quot;$2&quot;. MySQL returned error &quot;$3: $4&quot;. </td><td> {{int:Dberrortextcl}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages]<br> [[MediaWiki_talk:Deadendpages|Talk]] </td><td> Dead-end pages </td><td> {{int:Deadendpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug]<br> [[MediaWiki_talk:Debug|Talk]] </td><td> Debug </td><td> {{int:Debug}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns]<br> [[MediaWiki_talk:Defaultns|Talk]] </td><td> Search in these namespaces by default: </td><td> {{int:Defaultns}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Defemailsubject|Talk]] </td><td> Wikipedia e-mail </td><td> {{int:Defemailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Delete&action=edit delete]<br> [[MediaWiki_talk:Delete|Talk]] </td><td> Delete </td><td> {{int:Delete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment]<br> [[MediaWiki_talk:Deletecomment|Talk]] </td><td> Reason for deletion </td><td> {{int:Deletecomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedarticle|Talk]] </td><td> deleted &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Deletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedtext|Talk]] </td><td> &quot;$1&quot; has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. </td><td> {{int:Deletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg]<br> [[MediaWiki_talk:Deleteimg|Talk]] </td><td> del </td><td> {{int:Deleteimg}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletepage|Talk]] </td><td> Delete page </td><td> {{int:Deletepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub]<br> [[MediaWiki_talk:Deletesub|Talk]] </td><td> (Deleting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Deletesub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletethispage|Talk]] </td><td> Delete this page </td><td> {{int:Deletethispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog]<br> [[MediaWiki_talk:Deletionlog|Talk]] </td><td> deletion log </td><td> {{int:Deletionlog}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpage|Talk]] </td><td> Deletion_log </td><td> {{int:Dellogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpagetext|Talk]] </td><td> Below is a list of the most recent deletions. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Dellogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Developerspheading|Talk]] </td><td> For developer use only </td><td> {{int:Developerspheading}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext]<br> [[MediaWiki_talk:Developertext|Talk]] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;developer&quot; status. See $1. </td><td> {{int:Developertext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Developertitle|Talk]] </td><td> Developer access required </td><td> {{int:Developertitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff]<br> [[MediaWiki_talk:Diff|Talk]] </td><td> diff </td><td> {{int:Diff}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference]<br> [[MediaWiki_talk:Difference|Talk]] </td><td> (Difference between revisions) </td><td> {{int:Difference}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguations|Talk]] </td><td> Disambiguation pages </td><td> {{int:Disambiguations}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationspage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Links_to_disambiguating_pages </td><td> {{int:Disambiguationspage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationstext|Talk]] </td><td> The following pages link to a &lt;i&gt;disambiguation page&lt;/i&gt;. They should link to the appropriate topic instead.&lt;br /&gt;A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.&lt;br /&gt;Links from other namespaces are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; listed here. </td><td> {{int:Disambiguationstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimerpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:General_disclaimer </td><td> {{int:Disclaimerpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimers|Talk]] </td><td> Disclaimers </td><td> {{int:Disclaimers}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirects|Talk]] </td><td> Double Redirects </td><td> {{int:Doubleredirects}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirectstext|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;Attention:&lt;/b&gt; This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.&lt;br /&gt; Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the &quot;real&quot; target page, which the first redirect should point to. </td><td> {{int:Doubleredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edit&action=edit edit]<br> [[MediaWiki_talk:Edit|Talk]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Edit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Editcomment|Talk]] </td><td> The edit comment was: &quot;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt;&quot;. </td><td> {{int:Editcomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Editconflict|Talk]] </td><td> Edit conflict: $1 </td><td> {{int:Editconflict}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent]<br> [[MediaWiki_talk:Editcurrent|Talk]] </td><td> Edit the current version of this page </td><td> {{int:Editcurrent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelp|Talk]] </td><td> Editing help </td><td> {{int:Edithelp}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelppage|Talk]] </td><td> Help:Editing </td><td> {{int:Edithelppage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing]<br> [[MediaWiki_talk:Editing|Talk]] </td><td> Editing $1 </td><td> {{int:Editing}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold]<br> [[MediaWiki_talk:Editingold|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Editingold}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection]<br> [[MediaWiki_talk:Editsection|Talk]] </td><td> edit </td><td> {{int:Editsection}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Editthispage|Talk]] </td><td> Edit this page </td><td> {{int:Editthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag]<br> [[MediaWiki_talk:Emailflag|Talk]] </td><td> Disable e-mail from other users </td><td> {{int:Emailflag}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost]<br> [[MediaWiki_talk:Emailforlost|Talk]] </td><td> Fields marked with a star (*) are optional. Storing an email address enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Your real name, if you choose to provide it, will be used for giving you attribution for your work. </td><td> {{int:Emailforlost}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Emailfrom|Talk]] </td><td> From </td><td> {{int:Emailfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailmessage|Talk]] </td><td> Message </td><td> {{int:Emailmessage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpage|Talk]] </td><td> E-mail user </td><td> {{int:Emailpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpagetext|Talk]] </td><td> If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the &quot;From&quot; address of the mail, so the recipient will be able to reply. </td><td> {{int:Emailpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsend|Talk]] </td><td> Send </td><td> {{int:Emailsend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsent|Talk]] </td><td> E-mail sent </td><td> {{int:Emailsent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsenttext|Talk]] </td><td> Your e-mail message has been sent. </td><td> {{int:Emailsenttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsubject|Talk]] </td><td> Subject </td><td> {{int:Emailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto]<br> [[MediaWiki_talk:Emailto|Talk]] </td><td> To </td><td> {{int:Emailto}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Emailuser|Talk]] </td><td> E-mail this user </td><td> {{int:Emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Enterlockreason|Talk]] </td><td> Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released </td><td> {{int:Enterlockreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error]<br> [[MediaWiki_talk:Error|Talk]] </td><td> Error </td><td> {{int:Error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Errorpagetitle|Talk]] </td><td> Error </td><td> {{int:Errorpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exbeforeblank|Talk]] </td><td> content before blanking was: </td><td> {{int:Exbeforeblank}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exblank|Talk]] </td><td> page was empty </td><td> {{int:Exblank}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent]<br> [[MediaWiki_talk:Excontent|Talk]] </td><td> content was: </td><td> {{int:Excontent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Explainconflict|Talk]] </td><td> Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. &lt;b&gt;Only&lt;/b&gt; the text in the upper text area will be saved when you press &quot;Save page&quot;. &lt;p&gt; </td><td> {{int:Explainconflict}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export]<br> [[MediaWiki_talk:Export|Talk]] </td><td> Export pages </td><td> {{int:Export}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly]<br> [[MediaWiki_talk:Exportcuronly|Talk]] </td><td> Include only the current revision, not the full history </td><td> {{int:Exportcuronly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext]<br> [[MediaWiki_talk:Exporttext|Talk]] </td><td> You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private amusement. </td><td> {{int:Exporttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_sample|Talk]] </td><td> http&#58;//www.example.com link title </td><td> {{int:Extlink_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_tip|Talk]] </td><td> External link (remember http&#58;// prefix) </td><td> {{int:Extlink_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq]<br> [[MediaWiki_talk:Faq|Talk]] </td><td> FAQ </td><td> {{int:Faq}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage]<br> [[MediaWiki_talk:Faqpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:FAQ </td><td> {{int:Faqpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Feedlinks&action=edit feedlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Feedlinks|Talk]] </td><td> Feed: </td><td> {{int:Feedlinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filecopyerror|Talk]] </td><td> Could not copy file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filecopyerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filedeleteerror|Talk]] </td><td> Could not delete file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filedeleteerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc]<br> [[MediaWiki_talk:Filedesc|Talk]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Filedesc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename]<br> [[MediaWiki_talk:Filename|Talk]] </td><td> Filename </td><td> {{int:Filename}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Filenotfound|Talk]] </td><td> Could not find file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filenotfound}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filerenameerror|Talk]] </td><td> Could not rename file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filerenameerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource]<br> [[MediaWiki_talk:Filesource|Talk]] </td><td> Source </td><td> {{int:Filesource}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus]<br> [[MediaWiki_talk:Filestatus|Talk]] </td><td> Copyright status </td><td> {{int:Filestatus}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded]<br> [[MediaWiki_talk:Fileuploaded|Talk]] </td><td> File &quot;$1&quot; uploaded successfully. Please follow this link: $2 to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. </td><td> {{int:Fileuploaded}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror]<br> [[MediaWiki_talk:Formerror|Talk]] </td><td> Error: could not submit form </td><td> {{int:Formerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Fromwikipedia|Talk]] </td><td> From Wikipedia </td><td> {{int:Fromwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Getimagelist|Talk]] </td><td> fetching image list </td><td> {{int:Getimagelist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go]<br> [[MediaWiki_talk:Go|Talk]] </td><td> Go </td><td> {{int:Go}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch]<br> [[MediaWiki_talk:Googlesearch|Talk]] </td><td> &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;{{SERVER}}&quot;&gt;&lt;br /&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;{{SERVER}}&quot; checked&gt; {{SERVER}} &lt;br /&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{int:Googlesearch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone]<br> [[MediaWiki_talk:Guesstimezone|Talk]] </td><td> Fill in from browser </td><td> {{int:Guesstimezone}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_sample|Talk]] </td><td> Headline text </td><td> {{int:Headline_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_tip|Talk]] </td><td> Level 2 headline </td><td> {{int:Headline_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help]<br> [[MediaWiki_talk:Help|Talk]] </td><td> Help </td><td> {{int:Help}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage]<br> [[MediaWiki_talk:Helppage|Talk]] </td><td> Help:Contents </td><td> {{int:Helppage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide]<br> [[MediaWiki_talk:Hide|Talk]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hide}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc]<br> [[MediaWiki_talk:Hidetoc|Talk]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hidetoc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist]<br> [[MediaWiki_talk:Hist|Talk]] </td><td> hist </td><td> {{int:Hist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Histlegend|Talk]] </td><td> Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.&lt;br/&gt; Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit. </td><td> {{int:Histlegend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history]<br> [[MediaWiki_talk:History|Talk]] </td><td> Page history </td><td> {{int:History}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History_short&action=edit history_short]<br> [[MediaWiki_talk:History_short|Talk]] </td><td> History </td><td> {{int:History_short}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Historywarning|Talk]] </td><td> Warning: The page you are about to delete has a history: </td><td> {{int:Historywarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Hr_tip|Talk]] </td><td> Horizontal line (use sparingly) </td><td> {{int:Hr_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Ignorewarning|Talk]] </td><td> Ignore warning and save file anyway. </td><td> {{int:Ignorewarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch]<br> [[MediaWiki_talk:Ilshowmatch|Talk]] </td><td> Show all images with names matching </td><td> {{int:Ilshowmatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ilsubmit|Talk]] </td><td> Search </td><td> {{int:Ilsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Image_sample|Talk]] </td><td> Example.jpg </td><td> {{int:Image_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Image_tip|Talk]] </td><td> Embedded image </td><td> {{int:Image_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelinks|Talk]] </td><td> Image links </td><td> {{int:Imagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelist|Talk]] </td><td> Image list </td><td> {{int:Imagelist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelisttext|Talk]] </td><td> Below is a list of $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Imagelisttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage]<br> [[MediaWiki_talk:Imagepage|Talk]] </td><td> View image page </td><td> {{int:Imagepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted]<br> [[MediaWiki_talk:Imagereverted|Talk]] </td><td> Revert to earlier version was successful. </td><td> {{int:Imagereverted}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdelete|Talk]] </td><td> del </td><td> {{int:Imgdelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdesc|Talk]] </td><td> desc </td><td> {{int:Imgdesc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistlegend|Talk]] </td><td> Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. &lt;br /&gt;&lt;i&gt;Click on date to see image uploaded on that date&lt;/i&gt;. </td><td> {{int:Imghistlegend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistory|Talk]] </td><td> Image history </td><td> {{int:Imghistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imglegend|Talk]] </td><td> Legend: (desc) = show/edit image description. </td><td> {{int:Imglegend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Import&action=edit import]<br> [[MediaWiki_talk:Import|Talk]] </td><td> Import pages </td><td> {{int:Import}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importfailed&action=edit importfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Importfailed|Talk]] </td><td> Import failed: $1 </td><td> {{int:Importfailed}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importhistoryconflict&action=edit importhistoryconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Importhistoryconflict|Talk]] </td><td> Conflicting history revision exists (may have imported this page before) </td><td> {{int:Importhistoryconflict}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importnotext&action=edit importnotext]<br> [[MediaWiki_talk:Importnotext|Talk]] </td><td> Empty or no text </td><td> {{int:Importnotext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importsuccess&action=edit importsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Importsuccess|Talk]] </td><td> Import succeeded! </td><td> {{int:Importsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importtext&action=edit importtext]<br> [[MediaWiki_talk:Importtext|Talk]] </td><td> Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here. </td><td> {{int:Importtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox|Talk]] </td><td> Click a button to get an example text </td><td> {{int:Infobox}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox_alert&action=edit infobox_alert]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox_alert|Talk]] </td><td> Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2 </td><td> {{int:Infobox_alert}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror]<br> [[MediaWiki_talk:Internalerror|Talk]] </td><td> Internal error </td><td> {{int:Internalerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl]<br> [[MediaWiki_talk:Intl|Talk]] </td><td> Interlanguage links </td><td> {{int:Intl}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ip_range_invalid|Talk]] </td><td> Invalid IP range. </td><td> {{int:Ip_range_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Ipaddress|Talk]] </td><td> IP Address/username </td><td> {{int:Ipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ipb_expiry_invalid|Talk]] </td><td> Expiry time invalid. </td><td> {{int:Ipb_expiry_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbexpiry|Talk]] </td><td> Expiry </td><td> {{int:Ipbexpiry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist]<br> [[MediaWiki_talk:Ipblocklist|Talk]] </td><td> List of blocked IP addresses and usernames </td><td> {{int:Ipblocklist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbreason|Talk]] </td><td> Reason </td><td> {{int:Ipbreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbsubmit|Talk]] </td><td> Block this user </td><td> {{int:Ipbsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusubmit|Talk]] </td><td> Unblock this address </td><td> {{int:Ipusubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusuccess|Talk]] </td><td> &quot;$1&quot; unblocked </td><td> {{int:Ipusuccess}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isbn&action=edit isbn]<br> [[MediaWiki_talk:Isbn|Talk]] </td><td> ISBN </td><td> {{int:Isbn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect]<br> [[MediaWiki_talk:Isredirect|Talk]] </td><td> redirect page </td><td> {{int:Isredirect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_sample|Talk]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_tip|Talk]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname]<br> [[MediaWiki_talk:Iteminvalidname|Talk]] </td><td> Problem with item &#39;$1&#39;, invalid name... </td><td> {{int:Iteminvalidname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile]<br> [[MediaWiki_talk:Largefile|Talk]] </td><td> It is recommended that images not exceed 100k in size. </td><td> {{int:Largefile}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last]<br> [[MediaWiki_talk:Last|Talk]] </td><td> last </td><td> {{int:Last}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodified|Talk]] </td><td> This page was last modified $1. </td><td> {{int:Lastmodified}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodifiedby&action=edit lastmodifiedby]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodifiedby|Talk]] </td><td> This page was last modified $1 by $2. </td><td> {{int:Lastmodifiedby}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno]<br> [[MediaWiki_talk:Lineno|Talk]] </td><td> Line $1: </td><td> {{int:Lineno}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Link_sample|Talk]] </td><td> Link title </td><td> {{int:Link_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Link_tip|Talk]] </td><td> Internal link </td><td> {{int:Link_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Linklistsub|Talk]] </td><td> (List of links) </td><td> {{int:Linklistsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Linkshere|Talk]] </td><td> The following pages link to here: </td><td> {{int:Linkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Linkstoimage|Talk]] </td><td> The following pages link to this image: </td><td> {{int:Linkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail]<br> [[MediaWiki_talk:Linktrail|Talk]] </td><td> /^(&#91;a-z]+)(.*)$/sD </td><td> {{int:Linktrail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform]<br> [[MediaWiki_talk:Listform|Talk]] </td><td> list </td><td> {{int:Listform}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers]<br> [[MediaWiki_talk:Listusers|Talk]] </td><td> User list </td><td> {{int:Listusers}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist]<br> [[MediaWiki_talk:Loadhist|Talk]] </td><td> Loading page history </td><td> {{int:Loadhist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev]<br> [[MediaWiki_talk:Loadingrev|Talk]] </td><td> loading revision for diff </td><td> {{int:Loadingrev}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime]<br> [[MediaWiki_talk:Localtime|Talk]] </td><td> Local time display </td><td> {{int:Localtime}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Lockbtn|Talk]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Lockconfirm|Talk]] </td><td> Yes, I really want to lock the database. </td><td> {{int:Lockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdb|Talk]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockdb}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesssub|Talk]] </td><td> Database lock succeeded </td><td> {{int:Lockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesstext|Talk]] </td><td> The database has been locked. &lt;br /&gt;Remember to remove the lock after your maintenance is complete. </td><td> {{int:Lockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbtext|Talk]] </td><td> Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. </td><td> {{int:Lockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Locknoconfirm|Talk]] </td><td> You did not check the confirmation box. </td><td> {{int:Locknoconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login]<br> [[MediaWiki_talk:Login|Talk]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Login}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend]<br> [[MediaWiki_talk:Loginend|Talk]] </td><td> &amp;nbsp; </td><td> {{int:Loginend}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror]<br> [[MediaWiki_talk:Loginerror|Talk]] </td><td> Login error </td><td> {{int:Loginerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginpagetitle|Talk]] </td><td> User login </td><td> {{int:Loginpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem]<br> [[MediaWiki_talk:Loginproblem|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;There has been a problem with your login.&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;Try again! </td><td> {{int:Loginproblem}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt]<br> [[MediaWiki_talk:Loginprompt|Talk]] </td><td> You must have cookies enabled to log in to Wikipedia. </td><td> {{int:Loginprompt}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtext&action=edit loginreqtext]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtext|Talk]] </td><td> You must &#91;&#91;special:Userlogin&#124;login]] to view other pages. </td><td> {{int:Loginreqtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtitle&action=edit loginreqtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtitle|Talk]] </td><td> Login Required </td><td> {{int:Loginreqtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccess|Talk]] </td><td> You are now logged in to Wikipedia as &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Loginsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccesstitle|Talk]] </td><td> Login successful </td><td> {{int:Loginsuccesstitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout]<br> [[MediaWiki_talk:Logout|Talk]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Logout}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttext|Talk]] </td><td> You are now logged out. You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache </td><td> {{int:Logouttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttitle|Talk]] </td><td> User logout </td><td> {{int:Logouttitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages]<br> [[MediaWiki_talk:Lonelypages|Talk]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Lonelypages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages]<br> [[MediaWiki_talk:Longpages|Talk]] </td><td> Long pages </td><td> {{int:Longpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Longpagewarning|Talk]] </td><td> WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections. </td><td> {{int:Longpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailerror&action=edit mailerror]<br> [[MediaWiki_talk:Mailerror|Talk]] </td><td> Error sending mail: $1 </td><td> {{int:Mailerror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Mailmypassword|Talk]] </td><td> Mail me a new password </td><td> {{int:Mailmypassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologin|Talk]] </td><td> No send address </td><td> {{int:Mailnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;{{localurl:Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; and have a valid e-mail address in your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Preferences&quot;&gt;preferences&lt;/a&gt; to send e-mail to other users. </td><td> {{int:Mailnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpage|Talk]] </td><td> Main Page </td><td> {{int:Mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagedocfooter&action=edit mainpagedocfooter]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagedocfooter|Talk]] </td><td> Please see &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_i18n documentation on customizing the interface] and the &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_User%27s_Guide User&#39;s Guide] for usage and configuration help. </td><td> {{int:Mainpagedocfooter}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagetext|Talk]] </td><td> Wiki software successfully installed. </td><td> {{int:Mainpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenance|Talk]] </td><td> Maintenance page </td><td> {{int:Maintenance}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenancebacklink|Talk]] </td><td> Back to Maintenance Page </td><td> {{int:Maintenancebacklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Maintnancepagetext|Talk]] </td><td> This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) </td><td> {{int:Maintnancepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysop&action=edit makesysop]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysop|Talk]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysop}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopfail|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopfail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopname|Talk]] </td><td> Name of the user: </td><td> {{int:Makesysopname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopok|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; is now a sysop&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopok}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopsubmit|Talk]] </td><td> Make this user into a sysop </td><td> {{int:Makesysopsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptext|Talk]] </td><td> This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator </td><td> {{int:Makesysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptitle|Talk]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals]<br> [[MediaWiki_talk:Matchtotals|Talk]] </td><td> The query &quot;$1&quot; matched $2 page titles and the text of $3 pages. </td><td> {{int:Matchtotals}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math]<br> [[MediaWiki_talk:Math|Talk]] </td><td> Rendering math </td><td> {{int:Math}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_output&action=edit math_bad_output]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_output|Talk]] </td><td> Can&#39;t write to or create math output directory </td><td> {{int:Math_bad_output}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_tmpdir&action=edit math_bad_tmpdir]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_tmpdir|Talk]] </td><td> Can&#39;t write to or create math temp directory </td><td> {{int:Math_bad_tmpdir}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure]<br> [[MediaWiki_talk:Math_failure|Talk]] </td><td> Failed to parse </td><td> {{int:Math_failure}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_image_error|Talk]] </td><td> PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert </td><td> {{int:Math_image_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_lexing_error|Talk]] </td><td> lexing error </td><td> {{int:Math_lexing_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_notexvc&action=edit math_notexvc]<br> [[MediaWiki_talk:Math_notexvc|Talk]] </td><td> Missing texvc executable; please see math/README to configure. </td><td> {{int:Math_notexvc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Math_sample|Talk]] </td><td> Insert formula here </td><td> {{int:Math_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_syntax_error|Talk]] </td><td> syntax error </td><td> {{int:Math_syntax_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Math_tip|Talk]] </td><td> Mathematical formula (LaTeX) </td><td> {{int:Math_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_error|Talk]] </td><td> unknown error </td><td> {{int:Math_unknown_error}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_function|Talk]] </td><td> unknown function </td><td> {{int:Math_unknown_function}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Media_sample|Talk]] </td><td> Example.mp3 </td><td> {{int:Media_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Media_tip|Talk]] </td><td> Media file link </td><td> {{int:Media_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength]<br> [[MediaWiki_talk:Minlength|Talk]] </td><td> Image names must be at least three letters. </td><td> {{int:Minlength}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Minoredit|Talk]] </td><td> This is a minor edit </td><td> {{int:Minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter]<br> [[MediaWiki_talk:Minoreditletter|Talk]] </td><td> M </td><td> {{int:Minoreditletter}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelings|Talk]] </td><td> Pages with misspellings </td><td> {{int:Mispeelings}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingspage|Talk]] </td><td> List of common misspellings </td><td> {{int:Mispeelingspage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingstext|Talk]] </td><td> The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). </td><td> {{int:Mispeelingstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Missingarticle|Talk]] </td><td> The database did not find the text of a page that it should have found, named &quot;$1&quot;. &lt;p&gt;This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. &lt;p&gt;If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. </td><td> {{int:Missingarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingimage&action=edit missingimage]<br> [[MediaWiki_talk:Missingimage|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;Missing image&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt; </td><td> {{int:Missingimage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinks|Talk]] </td><td> Missing Language Links </td><td> {{int:Missinglanguagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinksbutton|Talk]] </td><td> Find missing language links for </td><td> {{int:Missinglanguagelinksbutton}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinkstext|Talk]] </td><td> These pages do &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; shown. </td><td> {{int:Missinglanguagelinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot]<br> [[MediaWiki_talk:Moredotdotdot|Talk]] </td><td> More... </td><td> {{int:Moredotdotdot}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Move&action=edit move]<br> [[MediaWiki_talk:Move|Talk]] </td><td> Move </td><td> {{int:Move}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Movearticle|Talk]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movearticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto]<br> [[MediaWiki_talk:Movedto|Talk]] </td><td> moved to </td><td> {{int:Movedto}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Movenologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologintext|Talk]] </td><td> You must be a registered user and &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to move a page. </td><td> {{int:Movenologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage]<br> [[MediaWiki_talk:Movepage|Talk]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagebtn|Talk]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepagebtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetalktext|Talk]] </td><td> The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it &#39;&#39;&#39;unless:&#39;&#39;&#39; *You are moving the page across namespaces, *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. </td><td> {{int:Movepagetalktext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetext|Talk]] </td><td> Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to &#91;&#91;Special:Maintenance&#124;check]] for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will &#39;&#39;&#39;not&#39;&#39;&#39; be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. &lt;b&gt;WARNING!&lt;/b&gt; This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. </td><td> {{int:Movepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk]<br> [[MediaWiki_talk:Movetalk|Talk]] </td><td> Move &quot;talk&quot; page as well, if applicable. </td><td> {{int:Movetalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Movethispage|Talk]] </td><td> Move this page </td><td> {{int:Movethispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Mycontris|Talk]] </td><td> My contributions </td><td> {{int:Mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage]<br> [[MediaWiki_talk:Mypage|Talk]] </td><td> My page </td><td> {{int:Mypage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Mytalk|Talk]] </td><td> My talk </td><td> {{int:Mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Navigation&action=edit navigation]<br> [[MediaWiki_talk:Navigation|Talk]] </td><td> Navigation </td><td> {{int:Navigation}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes]<br> [[MediaWiki_talk:Nbytes|Talk]] </td><td> $1 bytes </td><td> {{int:Nbytes}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Nchanges|Talk]] </td><td> $1 changes </td><td> {{int:Nchanges}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticle|Talk]] </td><td> (New) </td><td> {{int:Newarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticletext|Talk]] </td><td> You&#39;ve followed a link to a page that doesn&#39;t exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the &#91;&#91;Wikipedia:Help&#124;help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser&#39;s &#39;&#39;&#39;back&#39;&#39;&#39; button. </td><td> {{int:Newarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessages|Talk]] </td><td> You have $1. </td><td> {{int:Newmessages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessageslink|Talk]] </td><td> new messages </td><td> {{int:Newmessageslink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage]<br> [[MediaWiki_talk:Newpage|Talk]] </td><td> New page </td><td> {{int:Newpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter]<br> [[MediaWiki_talk:Newpageletter|Talk]] </td><td> N </td><td> {{int:Newpageletter}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages]<br> [[MediaWiki_talk:Newpages|Talk]] </td><td> New pages </td><td> {{int:Newpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Newpassword|Talk]] </td><td> New password </td><td> {{int:Newpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Newtitle|Talk]] </td><td> To new title </td><td> {{int:Newtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly]<br> [[MediaWiki_talk:Newusersonly|Talk]] </td><td> (new users only) </td><td> {{int:Newusersonly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next]<br> [[MediaWiki_talk:Next|Talk]] </td><td> next </td><td> {{int:Next}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn]<br> [[MediaWiki_talk:Nextn|Talk]] </td><td> next $1 </td><td> {{int:Nextn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Nlinks|Talk]] </td><td> $1 links </td><td> {{int:Nlinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Noaffirmation|Talk]] </td><td> You must affirm that your upload does not violate any copyrights. </td><td> {{int:Noaffirmation}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Noarticletext|Talk]] </td><td> (There is currently no text in this page) </td><td> {{int:Noarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Noblockreason|Talk]] </td><td> You must supply a reason for the block. </td><td> {{int:Noblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect]<br> [[MediaWiki_talk:Noconnect|Talk]] </td><td> Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. </td><td> {{int:Noconnect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Nocontribs|Talk]] </td><td> No changes were found matching these criteria. </td><td> {{int:Nocontribs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookieslogin|Talk]] </td><td> Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. </td><td> {{int:Nocookieslogin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookiesnew|Talk]] </td><td> The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. </td><td> {{int:Nocookiesnew}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocreativecommons&action=edit nocreativecommons]<br> [[MediaWiki_talk:Nocreativecommons|Talk]] </td><td> Creative Commons RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nocreativecommons}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb]<br> [[MediaWiki_talk:Nodb|Talk]] </td><td> Could not select database $1 </td><td> {{int:Nodb}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodublincore&action=edit nodublincore]<br> [[MediaWiki_talk:Nodublincore|Talk]] </td><td> Dublin Core RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nodublincore}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail]<br> [[MediaWiki_talk:Noemail|Talk]] </td><td> There is no e-mail address recorded for user &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Noemail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtext|Talk]] </td><td> This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. </td><td> {{int:Noemailtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtitle|Talk]] </td><td> No e-mail address </td><td> {{int:Noemailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch]<br> [[MediaWiki_talk:Nogomatch|Talk]] </td><td> No page with this exact title exists, trying full text search. </td><td> {{int:Nogomatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory]<br> [[MediaWiki_talk:Nohistory|Talk]] </td><td> There is no edit history for this page. </td><td> {{int:Nohistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkshere|Talk]] </td><td> No pages link to here. </td><td> {{int:Nolinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkstoimage|Talk]] </td><td> There are no pages that link to this image. </td><td> {{int:Nolinkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname]<br> [[MediaWiki_talk:Noname|Talk]] </td><td> You have not specified a valid user name. </td><td> {{int:Noname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound]<br> [[MediaWiki_talk:Nonefound|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;Note&lt;/strong&gt;: unsuccessful searches are often caused by searching for common words like &quot;have&quot; and &quot;from&quot;, which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). </td><td> {{int:Nonefound}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Nospecialpagetext|Talk]] </td><td> You have requested a special page that is not recognized by the wiki. </td><td> {{int:Nospecialpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchaction|Talk]] </td><td> No such action </td><td> {{int:Nosuchaction}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchactiontext|Talk]] </td><td> The action specified by the URL is not recognized by the wiki </td><td> {{int:Nosuchactiontext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchspecialpage|Talk]] </td><td> No such special page </td><td> {{int:Nosuchspecialpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchuser|Talk]] </td><td> There is no user by the name &quot;$1&quot;. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. </td><td> {{int:Nosuchuser}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notacceptable&action=edit notacceptable]<br> [[MediaWiki_talk:Notacceptable|Talk]] </td><td> The wiki server can&#39;t provide data in a format your client can read. </td><td> {{int:Notacceptable}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Notanarticle|Talk]] </td><td> Not a content page </td><td> {{int:Notanarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettext|Talk]] </td><td> You have not specified a target page or user to perform this function on. </td><td> {{int:Notargettext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettitle|Talk]] </td><td> No target </td><td> {{int:Notargettitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note]<br> [[MediaWiki_talk:Note|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;Note:&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Note}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Notextmatches|Talk]] </td><td> No page text matches </td><td> {{int:Notextmatches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Notitlematches|Talk]] </td><td> No page title matches </td><td> {{int:Notitlematches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Notloggedin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Notloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Nowatchlist|Talk]] </td><td> You have no items on your watchlist. </td><td> {{int:Nowatchlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_sample|Talk]] </td><td> Insert non-formatted text here </td><td> {{int:Nowiki_sample}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_tip|Talk]] </td><td> Ignore wiki formatting </td><td> {{int:Nowiki_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-category&action=edit nstab-category]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-category|Talk]] </td><td> Category </td><td> {{int:Nstab-category}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-help&action=edit nstab-help]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-help|Talk]] </td><td> Help </td><td> {{int:Nstab-help}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-image&action=edit nstab-image]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-image|Talk]] </td><td> Image </td><td> {{int:Nstab-image}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-main&action=edit nstab-main]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-main|Talk]] </td><td> Article </td><td> {{int:Nstab-main}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-media&action=edit nstab-media]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-media|Talk]] </td><td> Media </td><td> {{int:Nstab-media}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-mediawiki&action=edit nstab-mediawiki]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-mediawiki|Talk]] </td><td> Message </td><td> {{int:Nstab-mediawiki}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-special&action=edit nstab-special]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-special|Talk]] </td><td> Special </td><td> {{int:Nstab-special}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-template&action=edit nstab-template]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-template|Talk]] </td><td> Template </td><td> {{int:Nstab-template}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-user&action=edit nstab-user]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-user|Talk]] </td><td> User page </td><td> {{int:Nstab-user}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-wp&action=edit nstab-wp]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-wp|Talk]] </td><td> About </td><td> {{int:Nstab-wp}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews]<br> [[MediaWiki_talk:Nviews|Talk]] </td><td> $1 views </td><td> {{int:Nviews}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok]<br> [[MediaWiki_talk:Ok|Talk]] </td><td> OK </td><td> {{int:Ok}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Oldpassword|Talk]] </td><td> Old password </td><td> {{int:Oldpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig]<br> [[MediaWiki_talk:Orig|Talk]] </td><td> orig </td><td> {{int:Orig}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans]<br> [[MediaWiki_talk:Orphans|Talk]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Orphans}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Othercontribs&action=edit othercontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Othercontribs|Talk]] </td><td> Based on work by $1. </td><td> {{int:Othercontribs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages]<br> [[MediaWiki_talk:Otherlanguages|Talk]] </td><td> Other languages </td><td> {{int:Otherlanguages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedsub|Talk]] </td><td> Move succeeded </td><td> {{int:Pagemovedsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedtext|Talk]] </td><td> Page &quot;&#91;&#91;$1]]&quot; moved to &quot;&#91;&#91;$2]]&quot;. </td><td> {{int:Pagemovedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagetitle&action=edit pagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Pagetitle|Talk]] </td><td> $1 - Wikipedia </td><td> {{int:Pagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertext|Talk]] </td><td> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new Wikipedia login password. The password for user &quot;$2&quot; is now &quot;$3&quot;. You should log in and change your password now. </td><td> {{int:Passwordremindertext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertitle|Talk]] </td><td> Password reminder from Wikipedia </td><td> {{int:Passwordremindertitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordsent|Talk]] </td><td> A new password has been sent to the e-mail address registered for &quot;$1&quot;. Please log in again after you receive it. </td><td> {{int:Passwordsent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfcached&action=edit perfcached]<br> [[MediaWiki_talk:Perfcached|Talk]] </td><td> The following data is cached and may not be completely up to date: </td><td> {{int:Perfcached}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabled|Talk]] </td><td> Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. </td><td> {{int:Perfdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabledsub|Talk]] </td><td> Here&#39;s a saved copy from $1: </td><td> {{int:Perfdisabledsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Personaltools&action=edit personaltools]<br> [[MediaWiki_talk:Personaltools|Talk]] </td><td> Personal tools </td><td> {{int:Personaltools}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages]<br> [[MediaWiki_talk:Popularpages|Talk]] </td><td> Popular pages </td><td> {{int:Popularpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal&action=edit portal]<br> [[MediaWiki_talk:Portal|Talk]] </td><td> Community portal </td><td> {{int:Portal}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal-url&action=edit portal-url]<br> [[MediaWiki_talk:Portal-url|Talk]] </td><td> Wikipedia:Community Portal </td><td> {{int:Portal-url}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Postcomment|Talk]] </td><td> Post a comment </td><td> {{int:Postcomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Poweredby&action=edit poweredby]<br> [[MediaWiki_talk:Poweredby|Talk]] </td><td> Wikipedia is powered by &#91;http&#58;//www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine. </td><td> {{int:Poweredby}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearch|Talk]] </td><td> Search </td><td> {{int:Powersearch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearchtext|Talk]] </td><td> Search in namespaces :&lt;br /&gt; $1&lt;br /&gt; $2 List redirects &amp;nbsp; Search for $3 $9 </td><td> {{int:Powersearchtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Preferences|Talk]] </td><td> Preferences </td><td> {{int:Preferences}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-help-userdata&action=edit prefs-help-userdata]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-help-userdata|Talk]] </td><td> * &lt;strong&gt;Real name&lt;/strong&gt; (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.&lt;br/&gt; * &lt;strong&gt;Email&lt;/strong&gt; (optional): Enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it. </td><td> {{int:Prefs-help-userdata}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-misc&action=edit prefs-misc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-misc|Talk]] </td><td> Misc settings </td><td> {{int:Prefs-misc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-personal&action=edit prefs-personal]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-personal|Talk]] </td><td> User data </td><td> {{int:Prefs-personal}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-rc&action=edit prefs-rc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-rc|Talk]] </td><td> Recent changes and stub display </td><td> {{int:Prefs-rc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefslogintext|Talk]] </td><td> You are logged in as &quot;$1&quot;. Your internal ID number is $2. See &#91;&#91;Wikipedia:User preferences help]] for help deciphering the options. </td><td> {{int:Prefslogintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Prefsnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to set user preferences. </td><td> {{int:Prefsnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsreset|Talk]] </td><td> Preferences have been reset from storage. </td><td> {{int:Prefsreset}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview]<br> [[MediaWiki_talk:Preview|Talk]] </td><td> Preview </td><td> {{int:Preview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Previewconflict|Talk]] </td><td> This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. </td><td> {{int:Previewconflict}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote]<br> [[MediaWiki_talk:Previewnote|Talk]] </td><td> Remember that this is only a preview, and has not yet been saved! </td><td> {{int:Previewnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn]<br> [[MediaWiki_talk:Prevn|Talk]] </td><td> previous $1 </td><td> {{int:Prevn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion]<br> [[MediaWiki_talk:Printableversion|Talk]] </td><td> Printable version </td><td> {{int:Printableversion}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Printsubtitle|Talk]] </td><td> (From http&#58;//yo.wikipedia.org) </td><td> {{int:Printsubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protect&action=edit protect]<br> [[MediaWiki_talk:Protect|Talk]] </td><td> Protect </td><td> {{int:Protect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectcomment&action=edit protectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Protectcomment|Talk]] </td><td> Reason for protecting </td><td> {{int:Protectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedarticle|Talk]] </td><td> protected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Protectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpage|Talk]] </td><td> Protected page </td><td> {{int:Protectedpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpagewarning|Talk]] </td><td> WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the &lt;a href=&#39;/w/wiki.phtml/Wikipedia:Protected_page_guidelines&#39;&gt;protected page guidelines&lt;/a&gt;. </td><td> {{int:Protectedpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedtext|Talk]] </td><td> This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: </td><td> {{int:Protectedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogpage|Talk]] </td><td> Protection_log </td><td> {{int:Protectlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogtext|Talk]] </td><td> Below is a list of page locks/unlocks. See &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]] for more information. </td><td> {{int:Protectlogtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectpage|Talk]] </td><td> Protect page </td><td> {{int:Protectpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectreason&action=edit protectreason]<br> [[MediaWiki_talk:Protectreason|Talk]] </td><td> (give a reason) </td><td> {{int:Protectreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectsub&action=edit protectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Protectsub|Talk]] </td><td> (Protecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Protectsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectthispage|Talk]] </td><td> Protect this page </td><td> {{int:Protectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocker&action=edit proxyblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocker|Talk]] </td><td> Proxy blocker </td><td> {{int:Proxyblocker}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblockreason&action=edit proxyblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblockreason|Talk]] </td><td> Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem. </td><td> {{int:Proxyblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocksuccess&action=edit proxyblocksuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocksuccess|Talk]] </td><td> Done. </td><td> {{int:Proxyblocksuccess}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse]<br> [[MediaWiki_talk:Qbbrowse|Talk]] </td><td> Browse </td><td> {{int:Qbbrowse}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit]<br> [[MediaWiki_talk:Qbedit|Talk]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Qbedit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind]<br> [[MediaWiki_talk:Qbfind|Talk]] </td><td> Find </td><td> {{int:Qbfind}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbmyoptions|Talk]] </td><td> My pages </td><td> {{int:Qbmyoptions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageinfo|Talk]] </td><td> Context </td><td> {{int:Qbpageinfo}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageoptions|Talk]] </td><td> This page </td><td> {{int:Qbpageoptions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings]<br> [[MediaWiki_talk:Qbsettings|Talk]] </td><td> Quickbar settings </td><td> {{int:Qbsettings}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Qbspecialpages|Talk]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Qbspecialpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn]<br> [[MediaWiki_talk:Querybtn|Talk]] </td><td> Submit query </td><td> {{int:Querybtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful]<br> [[MediaWiki_talk:Querysuccessful|Talk]] </td><td> Query successful </td><td> {{int:Querysuccessful}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Randompage|Talk]] </td><td> Random page </td><td> {{int:Randompage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled]<br> [[MediaWiki_talk:Range_block_disabled|Talk]] </td><td> The sysop ability to create range blocks is disabled. </td><td> {{int:Range_block_disabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide]<br> [[MediaWiki_talk:Rchide|Talk]] </td><td> in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. </td><td> {{int:Rchide}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Rclinks|Talk]] </td><td> Show last $1 changes in last $2 days&lt;br /&gt;$3 </td><td> {{int:Rclinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rclistfrom|Talk]] </td><td> Show new changes starting from $1 </td><td> {{int:Rclistfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu]<br> [[MediaWiki_talk:Rcliu|Talk]] </td><td> ; $1 edits from logged in users </td><td> {{int:Rcliu}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr]<br> [[MediaWiki_talk:Rcloaderr|Talk]] </td><td> Loading recent changes </td><td> {{int:Rcloaderr}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub]<br> [[MediaWiki_talk:Rclsub|Talk]] </td><td> (to pages linked from &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Rclsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnote|Talk]] </td><td> Below are the last &lt;strong&gt;$1&lt;/strong&gt; changes in last &lt;strong&gt;$2&lt;/strong&gt; days. </td><td> {{int:Rcnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnotefrom|Talk]] </td><td> Below are the changes since &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; (up to &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; shown). </td><td> {{int:Rcnotefrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly]<br> [[MediaWiki_talk:Readonly|Talk]] </td><td> Database locked </td><td> {{int:Readonly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlytext|Talk]] </td><td> The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: &lt;p&gt;$1 </td><td> {{int:Readonlytext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlywarning|Talk]] </td><td> WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later. </td><td> {{int:Readonlywarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchanges|Talk]] </td><td> Recent changes </td><td> {{int:Recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangescount|Talk]] </td><td> Number of titles in recent changes </td><td> {{int:Recentchangescount}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangeslinked|Talk]] </td><td> Related changes </td><td> {{int:Recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangestext|Talk]] </td><td> Track the most recent changes to the wiki on this page. </td><td> {{int:Recentchangestext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Redirectedfrom|Talk]] </td><td> (Redirected from $1) </td><td> {{int:Redirectedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Remembermypassword|Talk]] </td><td> Remember my password across sessions. </td><td> {{int:Remembermypassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removechecked|Talk]] </td><td> Remove checked items from watchlist </td><td> {{int:Removechecked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatch|Talk]] </td><td> Removed from watchlist </td><td> {{int:Removedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatchtext|Talk]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been removed from your watchlist. </td><td> {{int:Removedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removingchecked|Talk]] </td><td> Removing requested items from watchlist... </td><td> {{int:Removingchecked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Resetprefs|Talk]] </td><td> Reset preferences </td><td> {{int:Resetprefs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink]<br> [[MediaWiki_talk:Restorelink|Talk]] </td><td> $1 deleted edits </td><td> {{int:Restorelink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage]<br> [[MediaWiki_talk:Resultsperpage|Talk]] </td><td> Hits to show per page </td><td> {{int:Resultsperpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Retrievedfrom|Talk]] </td><td> Retrieved from &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Retrievedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto]<br> [[MediaWiki_talk:Returnto|Talk]] </td><td> Return to $1. </td><td> {{int:Returnto}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew]<br> [[MediaWiki_talk:Retypenew|Talk]] </td><td> Retype new password </td><td> {{int:Retypenew}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload]<br> [[MediaWiki_talk:Reupload|Talk]] </td><td> Re-upload </td><td> {{int:Reupload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc]<br> [[MediaWiki_talk:Reuploaddesc|Talk]] </td><td> Return to the upload form. </td><td> {{int:Reuploaddesc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted]<br> [[MediaWiki_talk:Reverted|Talk]] </td><td> Reverted to earlier revision </td><td> {{int:Reverted}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg]<br> [[MediaWiki_talk:Revertimg|Talk]] </td><td> rev </td><td> {{int:Revertimg}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage]<br> [[MediaWiki_talk:Revertpage|Talk]] </td><td> Reverted edit of $2, changed back to last version by $1 </td><td> {{int:Revertpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory]<br> [[MediaWiki_talk:Revhistory|Talk]] </td><td> Revision history </td><td> {{int:Revhistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof]<br> [[MediaWiki_talk:Revisionasof|Talk]] </td><td> Revision as of $1 </td><td> {{int:Revisionasof}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfound|Talk]] </td><td> Revision not found </td><td> {{int:Revnotfound}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfoundtext|Talk]] </td><td> The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. </td><td> {{int:Revnotfoundtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rfcurl&action=edit rfcurl]<br> [[MediaWiki_talk:Rfcurl|Talk]] </td><td> http&#58;//www.faqs.org/rfcs/rfc$1.html </td><td> {{int:Rfcurl}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rights&action=edit rights]<br> [[MediaWiki_talk:Rights|Talk]] </td><td> Rights: </td><td> {{int:Rights}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback|Talk]] </td><td> Roll back edits </td><td> {{int:Rollback}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback_short&action=edit rollback_short]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback_short|Talk]] </td><td> Rollback </td><td> {{int:Rollback_short}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbackfailed|Talk]] </td><td> Rollback failed </td><td> {{int:Rollbackfailed}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbacklink|Talk]] </td><td> rollback </td><td> {{int:Rollbacklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows]<br> [[MediaWiki_talk:Rows|Talk]] </td><td> Rows </td><td> {{int:Rows}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Savearticle|Talk]] </td><td> Save page </td><td> {{int:Savearticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Savedprefs|Talk]] </td><td> Your preferences have been saved. </td><td> {{int:Savedprefs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile]<br> [[MediaWiki_talk:Savefile|Talk]] </td><td> Save file </td><td> {{int:Savefile}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Saveprefs|Talk]] </td><td> Save preferences </td><td> {{int:Saveprefs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search]<br> [[MediaWiki_talk:Search|Talk]] </td><td> Search </td><td> {{int:Search}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Searchdisabled|Talk]] </td><td> &lt;p&gt;Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.&lt;/p&gt; </td><td> {{int:Searchdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Searchhelppage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Searching </td><td> {{int:Searchhelppage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Searchingwikipedia|Talk]] </td><td> Searching Wikipedia </td><td> {{int:Searchingwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery]<br> [[MediaWiki_talk:Searchquery|Talk]] </td><td> For query &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Searchquery}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresults|Talk]] </td><td> Search results </td><td> {{int:Searchresults}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresultshead|Talk]] </td><td> Search result settings </td><td> {{int:Searchresultshead}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresulttext|Talk]] </td><td> For more information about searching Wikipedia, see $1. </td><td> {{int:Searchresulttext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit]<br> [[MediaWiki_talk:Sectionedit|Talk]] </td><td> (section) </td><td> {{int:Sectionedit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectnewerversionfordiff&action=edit selectnewerversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectnewerversionfordiff|Talk]] </td><td> Select a newer version for comparison </td><td> {{int:Selectnewerversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectolderversionfordiff&action=edit selectolderversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectolderversionfordiff|Talk]] </td><td> Select an older version for comparison </td><td> {{int:Selectolderversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly]<br> [[MediaWiki_talk:Selectonly|Talk]] </td><td> Only read-only queries are allowed. </td><td> {{int:Selectonly}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinks|Talk]] </td><td> Pages with Self Links </td><td> {{int:Selflinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinkstext|Talk]] </td><td> The following pages contain a link to themselves, which they should not. </td><td> {{int:Selflinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Seriousxhtmlerrors&action=edit seriousxhtmlerrors]<br> [[MediaWiki_talk:Seriousxhtmlerrors|Talk]] </td><td> There were serious xhtml markup errors detected by tidy. </td><td> {{int:Seriousxhtmlerrors}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime]<br> [[MediaWiki_talk:Servertime|Talk]] </td><td> Server time is now </td><td> {{int:Servertime}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_rights_fail&action=edit set_rights_fail]<br> [[MediaWiki_talk:Set_rights_fail|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; could not be set. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Set_rights_fail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_user_rights&action=edit set_user_rights]<br> [[MediaWiki_talk:Set_user_rights|Talk]] </td><td> Set user rights </td><td> {{int:Set_user_rights}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag]<br> [[MediaWiki_talk:Setbureaucratflag|Talk]] </td><td> Set bureaucrat flag </td><td> {{int:Setbureaucratflag}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages]<br> [[MediaWiki_talk:Shortpages|Talk]] </td><td> Short pages </td><td> {{int:Shortpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show]<br> [[MediaWiki_talk:Show|Talk]] </td><td> show </td><td> {{int:Show}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor]<br> [[MediaWiki_talk:Showhideminor|Talk]] </td><td> $1 minor edits &#124; $2 bots &#124; $3 logged in users </td><td> {{int:Showhideminor}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresults|Talk]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresults}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresultsnum|Talk]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresultsnum}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast]<br> [[MediaWiki_talk:Showlast|Talk]] </td><td> Show last $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Showlast}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Showpreview|Talk]] </td><td> Show preview </td><td> {{int:Showpreview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc]<br> [[MediaWiki_talk:Showtoc|Talk]] </td><td> show </td><td> {{int:Showtoc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Sig_tip|Talk]] </td><td> Your signature with timestamp </td><td> {{int:Sig_tip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestats|Talk]] </td><td> Site statistics </td><td> {{int:Sitestats}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestatstext|Talk]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; total pages in the database. This includes &quot;talk&quot; pages, pages about Wikipedia, minimal &quot;stub&quot; pages, redirects, and others that probably don&#39;t qualify as content pages. Excluding those, there are &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; pages that are probably legitimate content pages. There have been a total of &#39;&#39;&#39;$3&#39;&#39;&#39; page views, and &#39;&#39;&#39;$4&#39;&#39;&#39; page edits since the wiki was setup. That comes to &#39;&#39;&#39;$5&#39;&#39;&#39; average edits per page, and &#39;&#39;&#39;$6&#39;&#39;&#39; views per edit. </td><td> {{int:Sitestatstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesubtitle|Talk]] </td><td> The Free Encyclopedia </td><td> {{int:Sitesubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesupport|Talk]] </td><td> Donations </td><td> {{int:Sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitetitle|Talk]] </td><td> Wikipedia </td><td> {{int:Sitetitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteuser&action=edit siteuser]<br> [[MediaWiki_talk:Siteuser|Talk]] </td><td> Wikipedia user $1 </td><td> {{int:Siteuser}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteusers&action=edit siteusers]<br> [[MediaWiki_talk:Siteusers|Talk]] </td><td> Wikipedia user(s) $1 </td><td> {{int:Siteusers}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin]<br> [[MediaWiki_talk:Skin|Talk]] </td><td> Skin </td><td> {{int:Skin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontext&action=edit spamprotectiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontext|Talk]] </td><td> The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site. You might want to check the following regular expression for patterns that are currently blocked: </td><td> {{int:Spamprotectiontext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontitle&action=edit spamprotectiontitle]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontitle|Talk]] </td><td> Spam protection filter </td><td> {{int:Spamprotectiontitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpage&action=edit specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpage|Talk]] </td><td> Special Page </td><td> {{int:Specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpages|Talk]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading]<br> [[MediaWiki_talk:Spheading|Talk]] </td><td> Special pages for all users </td><td> {{int:Spheading}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlislogged|Talk]] </td><td> Please note that all queries are logged. </td><td> {{int:Sqlislogged}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlquery|Talk]] </td><td> Enter query </td><td> {{int:Sqlquery}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics]<br> [[MediaWiki_talk:Statistics|Talk]] </td><td> Statistics </td><td> {{int:Statistics}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion]<br> [[MediaWiki_talk:Storedversion|Talk]] </td><td> Stored version </td><td> {{int:Storedversion}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold]<br> [[MediaWiki_talk:Stubthreshold|Talk]] </td><td> Threshold for stub display </td><td> {{int:Stubthreshold}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories]<br> [[MediaWiki_talk:Subcategories|Talk]] </td><td> Subcategories </td><td> {{int:Subcategories}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject]<br> [[MediaWiki_talk:Subject|Talk]] </td><td> Subject/headline </td><td> {{int:Subject}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Subjectpage|Talk]] </td><td> View subject </td><td> {{int:Subjectpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload]<br> [[MediaWiki_talk:Successfulupload|Talk]] </td><td> Successful upload </td><td> {{int:Successfulupload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary]<br> [[MediaWiki_talk:Summary|Talk]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Summary}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Sysopspheading|Talk]] </td><td> For sysop use only </td><td> {{int:Sysopspheading}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptext|Talk]] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;sysop&quot; status. See $1. </td><td> {{int:Sysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptitle|Talk]] </td><td> Sysop access required </td><td> {{int:Sysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform]<br> [[MediaWiki_talk:Tableform|Talk]] </td><td> table </td><td> {{int:Tableform}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talk&action=edit talk]<br> [[MediaWiki_talk:Talk|Talk]] </td><td> Discussion </td><td> {{int:Talk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists]<br> [[MediaWiki_talk:Talkexists|Talk]] </td><td> The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually. </td><td> {{int:Talkexists}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpage|Talk]] </td><td> Discuss this page </td><td> {{int:Talkpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagemoved|Talk]] </td><td> The corresponding talk page was also moved. </td><td> {{int:Talkpagemoved}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagenotmoved|Talk]] </td><td> The corresponding talk page was &lt;strong&gt;not&lt;/strong&gt; moved. </td><td> {{int:Talkpagenotmoved}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagetext&action=edit talkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagetext|Talk]] </td><td> &lt;!-- MediaWiki:talkpagetext --&gt; </td><td> {{int:Talkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize]<br> [[MediaWiki_talk:Textboxsize|Talk]] </td><td> Textbox dimensions </td><td> {{int:Textboxsize}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Textmatches|Talk]] </td><td> Page text matches </td><td> {{int:Textmatches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted]<br> [[MediaWiki_talk:Thisisdeleted|Talk]] </td><td> View or restore $1? </td><td> {{int:Thisisdeleted}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more]<br> [[MediaWiki_talk:Thumbnail-more|Talk]] </td><td> Enlarge </td><td> {{int:Thumbnail-more}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset]<br> [[MediaWiki_talk:Timezoneoffset|Talk]] </td><td> Offset </td><td> {{int:Timezoneoffset}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext]<br> [[MediaWiki_talk:Timezonetext|Talk]] </td><td> Enter number of hours your local time differs from server time (UTC). </td><td> {{int:Timezonetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Titlematches|Talk]] </td><td> Article title matches </td><td> {{int:Titlematches}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc]<br> [[MediaWiki_talk:Toc|Talk]] </td><td> Table of contents </td><td> {{int:Toc}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toolbox&action=edit toolbox]<br> [[MediaWiki_talk:Toolbox|Talk]] </td><td> Toolbox </td><td> {{int:Toolbox}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-addsection&action=edit tooltip-addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-addsection|Talk]] </td><td> Add a comment to this page. &#91;alt-+] </td><td> {{int:Tooltip-addsection}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anontalk&action=edit tooltip-anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-anontalk|Talk]] </td><td> Discussion about edits from this ip address &#91;alt-n] </td><td> {{int:Tooltip-anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anonuserpage&action=edit tooltip-anonuserpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-anonuserpage|Talk]] </td><td> The user page for the ip you&#39;re editing as &#91;alt-.] </td><td> {{int:Tooltip-anonuserpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-article&action=edit tooltip-article]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-article|Talk]] </td><td> View the content page &#91;alt-a] </td><td> {{int:Tooltip-article}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-atom&action=edit tooltip-atom]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-atom|Talk]] </td><td> Atom feed for this page </td><td> {{int:Tooltip-atom}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-compareselectedversions&action=edit tooltip-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-compareselectedversions|Talk]] </td><td> See the differences between the two selected versions of this page. &#91;alt-v] </td><td> {{int:Tooltip-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-contributions&action=edit tooltip-contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-contributions|Talk]] </td><td> View the list of contributions of this user </td><td> {{int:Tooltip-contributions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-currentevents&action=edit tooltip-currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-currentevents|Talk]] </td><td> Find background information on current events </td><td> {{int:Tooltip-currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-delete&action=edit tooltip-delete]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-delete|Talk]] </td><td> Delete this page &#91;alt-d] </td><td> {{int:Tooltip-delete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-edit&action=edit tooltip-edit]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-edit|Talk]] </td><td> You can edit this page. Please use the preview button before saving. &#91;alt-e] </td><td> {{int:Tooltip-edit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-emailuser&action=edit tooltip-emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-emailuser|Talk]] </td><td> Send a mail to this user </td><td> {{int:Tooltip-emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-help&action=edit tooltip-help]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-help|Talk]] </td><td> The place to find out. </td><td> {{int:Tooltip-help}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-history&action=edit tooltip-history]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-history|Talk]] </td><td> Past versions of this page, &#91;alt-h] </td><td> {{int:Tooltip-history}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-login&action=edit tooltip-login]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-login|Talk]] </td><td> You are encouraged to log in, it is not mandatory however. &#91;alt-o] </td><td> {{int:Tooltip-login}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-logout&action=edit tooltip-logout]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-logout|Talk]] </td><td> Log out &#91;alt-o] </td><td> {{int:Tooltip-logout}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mainpage&action=edit tooltip-mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mainpage|Talk]] </td><td> Visit the Main Page &#91;alt-z] </td><td> {{int:Tooltip-mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-minoredit&action=edit tooltip-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-minoredit|Talk]] </td><td> Mark this as a minor edit &#91;alt-i] </td><td> {{int:Tooltip-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-move&action=edit tooltip-move]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-move|Talk]] </td><td> Move this page &#91;alt-m] </td><td> {{int:Tooltip-move}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mycontris&action=edit tooltip-mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mycontris|Talk]] </td><td> List of my contributions &#91;alt-y] </td><td> {{int:Tooltip-mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mytalk&action=edit tooltip-mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mytalk|Talk]] </td><td> My talk page &#91;alt-n] </td><td> {{int:Tooltip-mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-nomove&action=edit tooltip-nomove]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-nomove|Talk]] </td><td> You don&#39;t have the permissions to move this page </td><td> {{int:Tooltip-nomove}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-portal&action=edit tooltip-portal]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-portal|Talk]] </td><td> About the project, what you can do, where to find things </td><td> {{int:Tooltip-portal}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preferences&action=edit tooltip-preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-preferences|Talk]] </td><td> My preferences </td><td> {{int:Tooltip-preferences}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preview&action=edit tooltip-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-preview|Talk]] </td><td> Preview your changes, please use this before saving! &#91;alt-p] </td><td> {{int:Tooltip-preview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-protect&action=edit tooltip-protect]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-protect|Talk]] </td><td> Protect this page &#91;alt-=] </td><td> {{int:Tooltip-protect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-randompage&action=edit tooltip-randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-randompage|Talk]] </td><td> Load a random page &#91;alt-x] </td><td> {{int:Tooltip-randompage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchanges&action=edit tooltip-recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchanges|Talk]] </td><td> The list of recent changes in the wiki. &#91;alt-r] </td><td> {{int:Tooltip-recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchangeslinked&action=edit tooltip-recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchangeslinked|Talk]] </td><td> Recent changes in pages linking to this page &#91;alt-c] </td><td> {{int:Tooltip-recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-rss&action=edit tooltip-rss]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-rss|Talk]] </td><td> RSS feed for this page </td><td> {{int:Tooltip-rss}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-save&action=edit tooltip-save]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-save|Talk]] </td><td> Save you changes &#91;alt-s] </td><td> {{int:Tooltip-save}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-search&action=edit tooltip-search]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-search|Talk]] </td><td> Search this wiki &#91;alt-f] </td><td> {{int:Tooltip-search}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-sitesupport&action=edit tooltip-sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-sitesupport|Talk]] </td><td> Support Wikipedia </td><td> {{int:Tooltip-sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpage&action=edit tooltip-specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpage|Talk]] </td><td> This is a special page, you can&#39;t edit the page itself. </td><td> {{int:Tooltip-specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpages&action=edit tooltip-specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpages|Talk]] </td><td> List of all special pages &#91;alt-q] </td><td> {{int:Tooltip-specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-talk&action=edit tooltip-talk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-talk|Talk]] </td><td> Discussion about the content page &#91;alt-t] </td><td> {{int:Tooltip-talk}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-undelete&action=edit tooltip-undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-undelete|Talk]] </td><td> Restore $1 deleted edits to this page &#91;alt-d] </td><td> {{int:Tooltip-undelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-unwatch&action=edit tooltip-unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-unwatch|Talk]] </td><td> Remove this page from your watchlist &#91;alt-w] </td><td> {{int:Tooltip-unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-upload&action=edit tooltip-upload]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-upload|Talk]] </td><td> Upload images or media files &#91;alt-u] </td><td> {{int:Tooltip-upload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-userpage&action=edit tooltip-userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-userpage|Talk]] </td><td> My user page &#91;alt-.] </td><td> {{int:Tooltip-userpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-viewsource&action=edit tooltip-viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-viewsource|Talk]] </td><td> This page is protected. You can view it&#39;s source. &#91;alt-e] </td><td> {{int:Tooltip-viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watch&action=edit tooltip-watch]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-watch|Talk]] </td><td> Add this page to your watchlist &#91;alt-w] </td><td> {{int:Tooltip-watch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watchlist&action=edit tooltip-watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-watchlist|Talk]] </td><td> The list of pages you&#39;re monitoring for changes. &#91;alt-l] </td><td> {{int:Tooltip-watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-whatlinkshere&action=edit tooltip-whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-whatlinkshere|Talk]] </td><td> List of all wiki pages that link here &#91;alt-b] </td><td> {{int:Tooltip-whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Uclinks|Talk]] </td><td> View the last $1 changes; view the last $2 days. </td><td> {{int:Uclinks}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote]<br> [[MediaWiki_talk:Ucnote|Talk]] </td><td> Below are this user&#39;s last &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; days. </td><td> {{int:Ucnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop]<br> [[MediaWiki_talk:Uctop|Talk]] </td><td> (top) </td><td> {{int:Uctop}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockip|Talk]] </td><td> Unblock user </td><td> {{int:Unblockip}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockiptext|Talk]] </td><td> Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. </td><td> {{int:Unblockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklink|Talk]] </td><td> unblock </td><td> {{int:Unblocklink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklogentry|Talk]] </td><td> unblocked &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Unblocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete|Talk]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undelete}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete_short&action=edit undelete_short]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete_short|Talk]] </td><td> Undelete </td><td> {{int:Undelete_short}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletearticle|Talk]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undeletearticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletebtn|Talk]] </td><td> Restore! </td><td> {{int:Undeletebtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedarticle|Talk]] </td><td> restored &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Undeletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedtext|Talk]] </td><td> &#91;&#91;$1]] has been successfully restored. See &#91;&#91;Wikipedia:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations. </td><td> {{int:Undeletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletehistory|Talk]] </td><td> If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. </td><td> {{int:Undeletehistory}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepage|Talk]] </td><td> View and restore deleted pages </td><td> {{int:Undeletepage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepagetext|Talk]] </td><td> The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. </td><td> {{int:Undeletepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevision|Talk]] </td><td> Deleted revision as of $1 </td><td> {{int:Undeleterevision}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevisions|Talk]] </td><td> $1 revisions archived </td><td> {{int:Undeleterevisions}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected]<br> [[MediaWiki_talk:Unexpected|Talk]] </td><td> Unexpected value: &quot;$1&quot;=&quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Unexpected}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockbtn|Talk]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockconfirm|Talk]] </td><td> Yes, I really want to unlock the database. </td><td> {{int:Unlockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdb|Talk]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockdb}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesssub|Talk]] </td><td> Database lock removed </td><td> {{int:Unlockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesstext|Talk]] </td><td> The database has been unlocked. </td><td> {{int:Unlockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbtext|Talk]] </td><td> Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. </td><td> {{int:Unlockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotect&action=edit unprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotect|Talk]] </td><td> Unprotect </td><td> {{int:Unprotect}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectcomment&action=edit unprotectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectcomment|Talk]] </td><td> Reason for unprotecting </td><td> {{int:Unprotectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectedarticle|Talk]] </td><td> unprotected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Unprotectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectsub&action=edit unprotectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectsub|Talk]] </td><td> (Unprotecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Unprotectsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectthispage|Talk]] </td><td> Unprotect this page </td><td> {{int:Unprotectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimages|Talk]] </td><td> Unused images </td><td> {{int:Unusedimages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimagestext|Talk]] </td><td> &lt;p&gt;Please note that other web sites may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use. </td><td> {{int:Unusedimagestext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatch&action=edit unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatch|Talk]] </td><td> Unwatch </td><td> {{int:Unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatchthispage|Talk]] </td><td> Stop watching </td><td> {{int:Unwatchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated]<br> [[MediaWiki_talk:Updated|Talk]] </td><td> (Updated) </td><td> {{int:Updated}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload]<br> [[MediaWiki_talk:Upload|Talk]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Upload}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadbtn|Talk]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Uploadbtn}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaddisabled|Talk]] </td><td> Sorry, uploading is disabled. </td><td> {{int:Uploaddisabled}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedfiles|Talk]] </td><td> Uploaded files </td><td> {{int:Uploadedfiles}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedimage|Talk]] </td><td> uploaded &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Uploadedimage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaderror|Talk]] </td><td> Upload error </td><td> {{int:Uploaderror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadfile|Talk]] </td><td> Upload images, sounds, documents etc. </td><td> {{int:Uploadfile}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlink|Talk]] </td><td> Upload images </td><td> {{int:Uploadlink}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlog|Talk]] </td><td> upload log </td><td> {{int:Uploadlog}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpage|Talk]] </td><td> Upload_log </td><td> {{int:Uploadlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpagetext|Talk]] </td><td> Below is a list of the most recent file uploads. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Uploadlogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Uploadnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to upload files. </td><td> {{int:Uploadnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadtext|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;STOP!&lt;/strong&gt; Before you upload here, make sure to read and follow the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Image_use_policy&quot;&gt;image use policy&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;If a file with the name you are specifying already exists on the wiki, it&#39;ll be replaced without warning. So unless you mean to update a file, it&#39;s a good idea to first check if such a file exists. &lt;p&gt;To view or search previously uploaded images, go to the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Imagelist&quot;&gt;list of uploaded images&lt;/a&gt;. Uploads and deletions are logged on the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Upload_log&quot;&gt;upload log&lt;/a&gt;. &lt;/p&gt;&lt;p&gt;Use the form below to upload new image files for use in illustrating your pages. On most browsers, you will see a &quot;Browse...&quot; button, which will bring up your operating system&#39;s standard file open dialog. Choosing a file will fill the name of that file into the text field next to the button. You must also check the box affirming that you are not violating any copyrights by uploading the file. Press the &quot;Upload&quot; button to finish the upload. This may take some time if you have a slow internet connection. &lt;p&gt;The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG for drawings and other iconic images, and OGG for sounds. Please name your files descriptively to avoid confusion. To include the image in a page, use a link in the form &lt;b&gt;&#91;&#91;Image:file.jpg]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;Image:file.ogg]]&lt;/b&gt; for sounds. &lt;p&gt;Please note that as with wiki pages, others may edit or delete your uploads if they think it serves the project, and you may be blocked from uploading if you abuse the system. </td><td> {{int:Uploadtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadwarning|Talk]] </td><td> Upload warning </td><td> {{int:Uploadwarning}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:User_rights_set&action=edit user_rights_set]<br> [[MediaWiki_talk:User_rights_set|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; updated&lt;/b&gt; </td><td> {{int:User_rights_set}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjs&action=edit usercssjs]<br> [[MediaWiki_talk:Usercssjs|Talk]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Note:&#39;&#39;&#39; After saving, you have to tell your bowser to get the new version: &#39;&#39;&#39;Mozilla:&#39;&#39;&#39; click &#39;&#39;reload&#39;&#39;(or &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;), &#39;&#39;&#39;IE / Opera:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-f5&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Safari:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;cmd-r&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Konqueror&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;. </td><td> {{int:Usercssjs}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjsyoucanpreview&action=edit usercssjsyoucanpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercssjsyoucanpreview|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;Tip:&lt;/strong&gt; Use the &#39;Show preview&#39; button to test your new css/js before saving. </td><td> {{int:Usercssjsyoucanpreview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercsspreview&action=edit usercsspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercsspreview|Talk]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only previewing your user css, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Usercsspreview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists]<br> [[MediaWiki_talk:Userexists|Talk]] </td><td> The user name you entered is already in use. Please choose a different name. </td><td> {{int:Userexists}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userjspreview&action=edit userjspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Userjspreview|Talk]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only testing/previewing your user javascript, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Userjspreview}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogin|Talk]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Userlogin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogout|Talk]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Userlogout}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usermailererror&action=edit usermailererror]<br> [[MediaWiki_talk:Usermailererror|Talk]] </td><td> Mail object returned error: </td><td> {{int:Usermailererror}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Userpage|Talk]] </td><td> View user page </td><td> {{int:Userpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats]<br> [[MediaWiki_talk:Userstats|Talk]] </td><td> User statistics </td><td> {{int:Userstats}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Userstatstext|Talk]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; registered users. &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; of these are administrators (see $3). </td><td> {{int:Userstatstext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version]<br> [[MediaWiki_talk:Version|Talk]] </td><td> Version </td><td> {{int:Version}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount]<br> [[MediaWiki_talk:Viewcount|Talk]] </td><td> This page has been accessed $1 times. </td><td> {{int:Viewcount}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext]<br> [[MediaWiki_talk:Viewprevnext|Talk]] </td><td> View ($1) ($2) ($3). </td><td> {{int:Viewprevnext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Viewsource|Talk]] </td><td> View source </td><td> {{int:Viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Viewtalkpage|Talk]] </td><td> View discussion </td><td> {{int:Viewtalkpage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages]<br> [[MediaWiki_talk:Wantedpages|Talk]] </td><td> Wanted pages </td><td> {{int:Wantedpages}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watch&action=edit watch]<br> [[MediaWiki_talk:Watch|Talk]] </td><td> Watch </td><td> {{int:Watch}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails]<br> [[MediaWiki_talk:Watchdetails|Talk]] </td><td> ($1 pages watched not counting talk pages; $2 total pages edited since cutoff; $3... &lt;a href=&#39;$4&#39;&gt;show and edit complete list&lt;/a&gt;.) </td><td> {{int:Watchdetails}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watcheditlist|Talk]] </td><td> Here&#39;s an alphabetical list of your watched pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the &#39;remove checked&#39; button at the bottom of the screen. </td><td> {{int:Watcheditlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlist|Talk]] </td><td> My watchlist </td><td> {{int:Watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistcontains|Talk]] </td><td> Your watchlist contains $1 pages. </td><td> {{int:Watchlistcontains}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistsub|Talk]] </td><td> (for user &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Watchlistsub}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-list|Talk]] </td><td> checking watched pages for recent edits </td><td> {{int:Watchmethod-list}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-recent|Talk]] </td><td> checking recent edits for watched pages </td><td> {{int:Watchmethod-recent}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnochange|Talk]] </td><td> None of your watched items were edited in the time period displayed. </td><td> {{int:Watchnochange}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Watchnologin}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to modify your watchlist. </td><td> {{int:Watchnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthis|Talk]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthis}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthispage|Talk]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation]<br> [[MediaWiki_talk:Welcomecreation|Talk]] </td><td> &lt;h2&gt;Welcome, $1!&lt;/h2&gt;&lt;p&gt;Your account has been created. Don&#39;t forget to change your Wikipedia preferences. </td><td> {{int:Welcomecreation}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Whatlinkshere|Talk]] </td><td> What links here </td><td> {{int:Whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctext|Talk]] </td><td> To be allowed to create accounts in this Wiki you have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;log]] in and have the appropriate permissions. </td><td> {{int:Whitelistacctext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctitle|Talk]] </td><td> You are not allowed to create an account </td><td> {{int:Whitelistacctitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittext|Talk]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to edit pages. </td><td> {{int:Whitelistedittext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittitle|Talk]] </td><td> Login required to edit </td><td> {{int:Whitelistedittitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtext|Talk]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to read pages. </td><td> {{int:Whitelistreadtext}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtitle|Talk]] </td><td> Login required to read </td><td> {{int:Whitelistreadtitle}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage]<br> [[MediaWiki_talk:Wikipediapage|Talk]] </td><td> View project page </td><td> {{int:Wikipediapage}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix]<br> [[MediaWiki_talk:Wikititlesuffix|Talk]] </td><td> Wikipedia </td><td> {{int:Wikititlesuffix}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote]<br> [[MediaWiki_talk:Wlnote|Talk]] </td><td> Below are the last $1 changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; hours. </td><td> {{int:Wlnote}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved]<br> [[MediaWiki_talk:Wlsaved|Talk]] </td><td> This is a saved version of your watchlist. </td><td> {{int:Wlsaved}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast]<br> [[MediaWiki_talk:Wlshowlast|Talk]] </td><td> Show last $1 hours $2 days $3 </td><td> {{int:Wlshowlast}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params]<br> [[MediaWiki_talk:Wrong_wfQuery_params|Talk]] </td><td> Incorrect parameters to wfQuery()&lt;br /&gt; Function: $1&lt;br /&gt; Query: $2 </td><td> {{int:Wrong_wfQuery_params}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Wrongpassword|Talk]] </td><td> The password you entered is incorrect. Please try again. </td><td> {{int:Wrongpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff]<br> [[MediaWiki_talk:Yourdiff|Talk]] </td><td> Differences </td><td> {{int:Yourdiff}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail]<br> [[MediaWiki_talk:Youremail|Talk]] </td><td> Your email* </td><td> {{int:Youremail}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourname|Talk]] </td><td> Your user name </td><td> {{int:Yourname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick]<br> [[MediaWiki_talk:Yournick|Talk]] </td><td> Your nickname (for signatures) </td><td> {{int:Yournick}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpassword|Talk]] </td><td> Your password </td><td> {{int:Yourpassword}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpasswordagain|Talk]] </td><td> Retype password </td><td> {{int:Yourpasswordagain}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourrealname&action=edit yourrealname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourrealname|Talk]] </td><td> Your real name* </td><td> {{int:Yourrealname}} </td></tr><tr><td> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext]<br> [[MediaWiki_talk:Yourtext|Talk]] </td><td> Your text </td><td> {{int:Yourtext}} </td></tr></table> MediaWiki:All messages 805 3453 2004-06-03T08:20:41Z Template namespace initialisation script MediaWiki:All messages moved to Template:All messages #redirect [[Template:All messages]] MediaWiki:All system messages 806 3454 2004-06-03T08:20:43Z Template namespace initialisation script MediaWiki:All system messages moved to Template:All system messages #redirect [[Template:All system messages]] MediaWiki:Gnunote 807 3455 2004-06-03T08:20:43Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Gnunote moved to Template:Gnunote #redirect [[Template:Gnunote]] MediaWiki:Sitesupportpage 808 3456 2004-06-03T08:20:45Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Sitesupportpage moved to Template:Sitesupportpage #redirect [[Template:Sitesupportpage]] Wikipedia:Broken/ 809 sysop 3457 2004-08-13T12:56:30Z 24.29.135.164 <table> <tr><td align="right"><a href="/w/wiki.phtml?title=Special:Allpages&amp;from=A" title ="Special:Allpages">A</a></td><td> to </td><td align="left">Z</td></tr> </table> Õgún 812 6454 2006-12-19T11:45:25Z Loadewole 101 [[Ogún]] '''Ogún''' = [[20]] = [[XX]] [[ar:20 (عدد)]] [[ca:Vint]] [[da:20 (tal)]] [[de:Zwanzig]] [[en:20 (number)]] [[eo:Dudek]] [[es:Veinte]] [[fr:20 (nombre)]] [[he:20 (מספר)]] [[hu:20 (szám)]] [[ia:20]] [[it:Venti]] [[ja:20]] [[ko:20]] [[lt:20 (skaičius)]] [[nah:Cempōhualli]] [[nap:Vinte]] [[nl:20 (getal)]] [[nn:Talet 20]] [[no:20 (tall)]] [[pl:20 (liczba)]] [[pt:Vinte]] [[ru:20 (число)]] [[sl:20 (število)]] [[sv:20 (tal)]] [[th:20]] [[vi:20 (số)]] [[zh:20]] Nigeria 813 6395 2006-12-18T22:59:36Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[frp:Nig·èria]] [[Image:LocationNigeria.png|thumb|left]] [[Image:Flag of Nigeria.svg|right|thumb]] '''Naijiriya''', ''Nigeria'' ni ede geesi, je ikan ninu awon orile ede ni ile Afirika. Naijiriya ni orile ede kan soso ti awon eniyan po si ju ni ile Afrika. Naijiriya pada si ijoba alagbada ni odun 1999 leyin odun meedogun labe ijoba ti awon soja. Awon ile Ibini, Sadi, Nije ati Kamerunu ni awon ile ti o sunmo ju si Naijiriya. Awon ilu ti so se pataki ju ni Naijiriya ni [[Abuja]], [[Eko]], [[Ibadan]], [[Ilesha]], [[Kalaba]] , [[Warri]], [[Pot Akotu]], [[Enugu]], [[Kano]], [[Kaduna]], [[Onisa]], [[Nnewi]], [[Jos]], [[Ilorin]], [[Maiduguri]], [[Aba]], [[Bausi]], [[Oweri]], [[Sokoto]], [[Ile-Ife]] ati [[Ilu Ibini]]. [[af:Nigerië]] [[am:ናይጄሪያ]] [[an:Nicheria]] [[ang:Nigeria]] [[ar:نيجيريا]] [[ast:Nixeria]] [[bg:Нигерия]] [[bn:নাইজেরিয়া]] [[br:Nigeria]] [[bs:Nigerija]] [[ca:Nigèria]] [[cs:Nigérie]] [[cv:Нигери]] [[cy:Nigeria]] [[da:Nigeria]] [[de:Nigeria]] [[el:Νιγηρία]] [[en:Nigeria]] [[eo:Niĝerio]] [[es:Nigeria]] [[et:Nigeeria]] [[eu:Nigeria]] [[fa:نیجریه]] [[fi:Nigeria]] [[fr:Nigeria]] [[frp:Nig·èria]] [[ga:An Nigéir]] [[gd:Nigeria]] [[gl:Nixeria - Nigeria]] [[he:ניגריה]] [[hi:नाइजीरिया]] [[hr:Nigerija]] [[ht:Nijerya]] [[hu:Nigéria]] [[id:Nigeria]] [[ilo:Nigeria]] [[io:Nigeria]] [[is:Nígería]] [[it:Nigeria]] [[ja:ナイジェリア]] [[ka:ნიგერია]] [[kg:Nizeria]] [[ko:나이지리아]] [[kw:Nijeri]] [[la:Nigeria]] [[li:Nigeria]] [[lt:Nigerija]] [[lv:Nigērija]] [[mk:Нигерија]] [[ms:Nigeria]] [[nds:Nigeria]] [[nl:Nigeria]] [[nn:Nigeria]] [[no:Nigeria]] [[oc:Nigèria]] [[pam:Nigeria]] [[pl:Nigeria]] [[pt:Nigéria]] [[ro:Nigeria]] [[ru:Нигерия]] [[rw:Nijeriya]] [[sh:Nigerija]] [[simple:Nigeria]] [[sk:Nigéria]] [[sl:Nigerija]] [[sq:Nigeria]] [[sr:Нигерија]] [[sv:Nigeria]] [[sw:Nigeria]] [[ta:நைஜீரியா]] [[tg:Ниҷерия]] [[th:ประเทศไนจีเรีย]] [[tk:Nigeria]] [[tl:Nigeria]] [[to:Naisīlia]] [[tr:Nijerya]] [[ug:نىگېرىيە]] [[uk:Ніґерія]] [[vi:Nigeria]] [[wa:Nidjeria]] [[xh:ENigeria]] [[zh:奈及利亞]] [[zh-classical:尼日利亞]] [[zh-min-nan:Nigeria]] [[zh-yue:尼日利亞]] Ìgbàs 816 6606 2006-12-21T14:53:41Z Loadewole 101 [[Igba]] '''Igbàs''': [[2000]] - [[2001]] - [[2002]] - [[2003]] - [[2004]] - [[2005]] [[als:Jahr]] [[ar:عام]] [[ast:Añu]] [[be:Год]] [[bg:Година]] [[bs:Godina]] [[ca:Any]] [[cs:Rok]] [[cv:Çул]] [[da:År]] [[de:Jahr]] [[el:Έτος]] [[en:Year]] [[eo:Jaro]] [[es:Año]] [[et:Aasta]] [[eu:Urte]] [[fa:سال]] [[fi:Vuosi]] [[fr:Année calendaire]] [[fy:Jier]] [[gd:Bliadhna]] [[gl:Ano]] [[he:שנה]] [[hr:Godina]] [[ht:Lane]] [[hu:Év]] [[ia:Anno]] [[id:Tahun]] [[io:Yaro]] [[is:Ár]] [[it:Anno]] [[ja:年]] [[ka:წელი]] [[ko:년]] [[ku:Sal]] [[la:Annus]] [[lad:Anyo]] [[li:Jaor]] [[lt:Metai]] [[lv:Gads]] [[mi:Tau]] [[ms:Tahun]] [[nah:Xihuitl]] [[nds:Johr]] [[nl:Jaar]] [[nn:År]] [[no:År]] [[nrm:Aun]] [[os:Аз]] [[pl:Rok]] [[pt:Ano]] [[rmy:Bersh]] [[ro:An]] [[ru:Год]] [[sh:Godina]] [[simple:Year]] [[sk:Rok]] [[sl:Leto]] [[sq:Viti]] [[sr:Година]] [[sv:År]] [[ta:ஆண்டு]] [[th:ปี]] [[tl:Taon]] [[zh:年]] [[zh-min-nan:Nî]] Abeokuta 822 6439 2006-12-19T11:12:15Z Loadewole 101 /* External Links */ '''Abeokuta''', [[Nigeria]]. [[Abeokuta]] ==External Links== [http://www.nairaland.com/nigeria/topic-601.0.html Olumo Rock, Abeokuta] [[de:Abeokuta]] [[en:Abeokuta]] MediaWiki:1movedto2 redir 823 sysop 4519 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default [[$1]] moved to [[$2]] over redirect MediaWiki:Monobook.css 824 sysop 5121 2006-07-01T19:17:25Z MediaWiki default /* CSS placed here will affect users of the Monobook skin */ MediaWiki:Monobook.js 825 sysop 5361 2006-08-31T19:38:17Z MediaWiki default /* tooltips and access keys */ var ta = new Object(); ta['pt-userpage'] = new Array('.','My user page'); ta['pt-anonuserpage'] = new Array('.','The user page for the ip you\'re editing as'); ta['pt-mytalk'] = new Array('n','My talk page'); ta['pt-anontalk'] = new Array('n','Discussion about edits from this ip address'); ta['pt-preferences'] = new Array('','My preferences'); ta['pt-watchlist'] = new Array('l','The list of pages you\'re monitoring for changes.'); ta['pt-mycontris'] = new Array('y','List of my contributions'); ta['pt-login'] = new Array('o','You are encouraged to log in, it is not mandatory however.'); ta['pt-anonlogin'] = new Array('o','You are encouraged to log in, it is not mandatory however.'); ta['pt-logout'] = new Array('o','Log out'); ta['ca-talk'] = new Array('t','Discussion about the content page'); ta['ca-edit'] = new Array('e','You can edit this page. Please use the preview button before saving.'); ta['ca-addsection'] = new Array('+','Add a comment to this discussion.'); ta['ca-viewsource'] = new Array('e','This page is protected. You can view its source.'); ta['ca-history'] = new Array('h','Past versions of this page.'); ta['ca-protect'] = new Array('=','Protect this page'); ta['ca-delete'] = new Array('d','Delete this page'); ta['ca-undelete'] = new Array('d','Restore the edits done to this page before it was deleted'); ta['ca-move'] = new Array('m','Move this page'); ta['ca-watch'] = new Array('w','Add this page to your watchlist'); ta['ca-unwatch'] = new Array('w','Remove this page from your watchlist'); ta['search'] = new Array('f','Search this wiki'); ta['p-logo'] = new Array('','Main Page'); ta['n-mainpage'] = new Array('z','Visit the Main Page'); ta['n-portal'] = new Array('','About the project, what you can do, where to find things'); ta['n-currentevents'] = new Array('','Find background information on current events'); ta['n-recentchanges'] = new Array('r','The list of recent changes in the wiki.'); ta['n-randompage'] = new Array('x','Load a random page'); ta['n-help'] = new Array('','The place to find out.'); ta['n-sitesupport'] = new Array('','Support us'); ta['t-whatlinkshere'] = new Array('j','List of all wiki pages that link here'); ta['t-recentchangeslinked'] = new Array('k','Recent changes in pages linked from this page'); ta['feed-rss'] = new Array('','RSS feed for this page'); ta['feed-atom'] = new Array('','Atom feed for this page'); ta['t-contributions'] = new Array('','View the list of contributions of this user'); ta['t-emailuser'] = new Array('','Send a mail to this user'); ta['t-upload'] = new Array('u','Upload images or media files'); ta['t-specialpages'] = new Array('q','List of all special pages'); ta['ca-nstab-main'] = new Array('c','View the content page'); ta['ca-nstab-user'] = new Array('c','View the user page'); ta['ca-nstab-media'] = new Array('c','View the media page'); ta['ca-nstab-special'] = new Array('','This is a special page, you can\'t edit the page itself.'); ta['ca-nstab-project'] = new Array('a','View the project page'); ta['ca-nstab-image'] = new Array('c','View the image page'); ta['ca-nstab-mediawiki'] = new Array('c','View the system message'); ta['ca-nstab-template'] = new Array('c','View the template'); ta['ca-nstab-help'] = new Array('c','View the help page'); ta['ca-nstab-category'] = new Array('c','View the category page'); MediaWiki:Aboutsite 826 sysop 3474 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default About {{SITENAME}} MediaWiki:Acct creation throttle hit 827 sysop 3475 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Sorry, you have already created $1 accounts. You can't make any more. MediaWiki:Addgroup 828 sysop 3476 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Add Group MediaWiki:Allarticles 829 sysop 3477 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default All articles MediaWiki:Alllogstext 830 sysop 3478 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Combined display of upload, deletion, protection, blocking, and sysop logs. You can narrow down the view by selecting a log type, the user name, or the affected page. MediaWiki:AllmessagesnotsupportedDB 831 sysop 5127 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default '''Special:Allmessages''' cannot be used because '''$wgUseDatabaseMessages''' is switched off. MediaWiki:AllmessagesnotsupportedUI 832 sysop 5128 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Your current interface language <b>$1</b> is not supported by Special:Allmessages at this site. MediaWiki:Allpagesformtext1 833 sysop 3481 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Display pages starting at: $1 MediaWiki:Allpagesformtext2 834 sysop 3482 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Choose namespace: $1 $2 MediaWiki:Allpagesnamespace 835 sysop 3483 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default All pages ($1 namespace) MediaWiki:Allpagesnext 836 sysop 3484 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Next MediaWiki:Allpagesprev 837 sysop 3485 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Previous MediaWiki:Allpagessubmit 838 sysop 3486 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Go MediaWiki:Apr 839 sysop 3487 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Apr MediaWiki:April 840 sysop 3488 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default April MediaWiki:Articlenamespace 841 sysop 3489 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default (articles) MediaWiki:Asksqlpheading 842 sysop 3490 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default asksql level MediaWiki:Aug 843 sysop 3491 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Aug MediaWiki:August 844 sysop 3492 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default August MediaWiki:Block compress delete 845 sysop 3493 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Can't delete this article because it contains block-compressed revisions. This is a temporary situation which the developers are well aware of, and should be fixed within a month or two. Please mark the article for deletion and wait for a developer to fix our buggy software. MediaWiki:Blockpheading 846 sysop 3494 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default block level MediaWiki:Categoriespagetext 847 sysop 3495 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default The following categories exist in the wiki. MediaWiki:Categoryarticlecount 848 sysop 5141 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default There {{PLURAL:$1|is one article|are $1 articles}} in this category. MediaWiki:Categoryarticlecount1 849 sysop 3497 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default There is $1 article in this category. MediaWiki:Clearyourcache 850 sysop 5144 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default '''Note:''' After saving, you may have to bypass your browser's cache to see the changes. '''Mozilla / Firefox / Safari:''' hold down ''Shift'' while clicking ''Reload'', or press ''Ctrl-Shift-R'' (''Cmd-Shift-R'' on Apple Mac); '''IE:''' hold ''Ctrl'' while clicking ''Refresh'', or press ''Ctrl-F5''; '''Konqueror:''': simply click the ''Reload'' button, or press ''F5''; '''Opera''' users may need to completely clear their cache in ''Tools→Preferences''. MediaWiki:Copyrightwarning2 851 sysop 4732 2005-12-22T07:51:52Z MediaWiki default Please note that all contributions to {{SITENAME}} may be edited, altered, or removed by other contributors. If you don't want your writing to be edited mercilessly, then don't submit it here.<br /> You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource (see $1 for details). <strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong> MediaWiki:Createaccountpheading 852 sysop 3500 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default createaccount level MediaWiki:Creditspage 853 sysop 3501 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Page credits MediaWiki:Currentevents-url 854 sysop 3502 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Current events MediaWiki:Currentrevisionlink 855 sysop 5148 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Current revision MediaWiki:Data 856 sysop 3504 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Data MediaWiki:Dec 857 sysop 3505 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Dec MediaWiki:December 858 sysop 3506 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default December MediaWiki:Default 859 sysop 3507 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default default MediaWiki:Deletedrevision 860 sysop 3508 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default Deleted old revision $1. MediaWiki:Deleteimgcompletely 861 sysop 4309 2005-07-29T11:23:16Z MediaWiki default Delete all revisions of this file MediaWiki:Deletepheading 862 sysop 3510 2005-06-25T11:31:42Z MediaWiki default delete level MediaWiki:Editgroup 863 sysop 3511 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Edit Group MediaWiki:Editingcomment 864 sysop 3512 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Editing $1 (comment) MediaWiki:Editingsection 865 sysop 3513 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Editing $1 (section) MediaWiki:Editusergroup 866 sysop 3514 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Edit User Groups MediaWiki:Emptyfile 867 sysop 3515 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The file you uploaded seems to be empty. This might be due to a typo in the file name. Please check whether you really want to upload this file. MediaWiki:Feb 868 sysop 3516 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Feb MediaWiki:February 869 sysop 3517 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default February MediaWiki:Fileexists 870 sysop 3518 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default A file with this name exists already, please check $1 if you are not sure if you want to change it. MediaWiki:Filemissing 871 sysop 3519 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default File missing MediaWiki:Friday 872 sysop 3520 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Friday MediaWiki:Geo 873 sysop 3521 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default GEO coordinates MediaWiki:History copyright 874 sysop 3522 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default - MediaWiki:Illegalfilename 875 sysop 3523 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The filename "$1" contains characters that are not allowed in page titles. Please rename the file and try uploading it again. MediaWiki:Imagemaxsize 876 sysop 4903 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default Limit images on image description pages to: MediaWiki:Info short 877 sysop 3525 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Information MediaWiki:Infosubtitle 878 sysop 3526 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Information for page MediaWiki:Jan 879 sysop 3527 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Jan MediaWiki:January 880 sysop 3528 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default January MediaWiki:Jul 881 sysop 3529 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Jul MediaWiki:July 882 sysop 3530 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default July MediaWiki:Jun 883 sysop 3531 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Jun MediaWiki:June 884 sysop 3532 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default June MediaWiki:Listadmins 885 sysop 3533 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Admins list MediaWiki:Listingcontinuesabbrev 886 sysop 3534 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default cont. MediaWiki:Log 887 sysop 3535 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Logs MediaWiki:Mar 888 sysop 3536 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Mar MediaWiki:March 889 sysop 3537 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default March MediaWiki:Markaspatrolleddiff 890 sysop 3538 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Mark as patrolled MediaWiki:Markaspatrolledlink 891 sysop 4137 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default [$1] MediaWiki:Markaspatrolledtext 892 sysop 3540 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Mark this article as patrolled MediaWiki:Markedaspatrolled 893 sysop 3541 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Marked as patrolled MediaWiki:Markedaspatrolledtext 894 sysop 3542 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The selected revision has been marked as patrolled. MediaWiki:May 895 sysop 3543 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default May MediaWiki:May long 896 sysop 3544 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default May MediaWiki:Monday 897 sysop 3545 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Monday MediaWiki:Mw math html 898 sysop 3546 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default HTML if possible or else PNG MediaWiki:Mw math mathml 899 sysop 3547 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default MathML if possible (experimental) MediaWiki:Mw math modern 900 sysop 3548 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Recommended for modern browsers MediaWiki:Mw math png 901 sysop 3549 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Always render PNG MediaWiki:Mw math simple 902 sysop 3550 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default HTML if very simple or else PNG MediaWiki:Mw math source 903 sysop 3551 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Leave it as TeX (for text browsers) MediaWiki:Newbies 904 sysop 3552 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default newbies MediaWiki:Newimages 905 sysop 4331 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default Gallery of new files MediaWiki:Newwindow 906 sysop 3554 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default (opens in new window) MediaWiki:Nextdiff 907 sysop 4397 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default Next diff → MediaWiki:Nextpage 908 sysop 3556 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Next page ($1) MediaWiki:Nextrevision 909 sysop 4398 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default Newer revision→ MediaWiki:Nocredits 910 sysop 3558 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default There is no credits info available for this page. MediaWiki:Noimages 911 sysop 3559 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Nothing to see. MediaWiki:Nonunicodebrowser 912 sysop 4333 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default <strong>WARNING: Your browser is not unicode compliant. A workaround is in place to allow you to safely edit articles: non-ASCII characters will appear in the edit box as hexadecimal codes.</strong> MediaWiki:Nosuchusershort 913 sysop 3561 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default There is no user by the name "$1". Check your spelling. MediaWiki:Nov 914 sysop 3562 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Nov MediaWiki:November 915 sysop 3563 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default November MediaWiki:Numauthors 916 sysop 3564 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Number of distinct authors (article): $1 MediaWiki:Numedits 917 sysop 3565 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Number of edits (article): $1 MediaWiki:Numtalkauthors 918 sysop 3566 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Number of distinct authors (discussion page): $1 MediaWiki:Numtalkedits 919 sysop 3567 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Number of edits (discussion page): $1 MediaWiki:Numwatchers 920 sysop 3568 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Number of watchers: $1 MediaWiki:Oct 921 sysop 3569 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Oct MediaWiki:October 922 sysop 3570 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default October MediaWiki:Others 923 sysop 3571 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default others MediaWiki:Previousdiff 924 sysop 4399 2005-08-19T23:49:08Z MediaWiki default ← Previous diff MediaWiki:Previousrevision 925 sysop 4400 2005-08-19T23:49:08Z MediaWiki default ←Older revision MediaWiki:Protectmoveonly 926 sysop 3574 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Protect from moves only MediaWiki:Pubmedurl 927 sysop 3575 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=$1 MediaWiki:Qbsettingsnote 928 sysop 3576 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default This preference only works in the 'Standard' and the 'CologneBlue' skin. MediaWiki:Randompage-url 929 sysop 4171 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Special:Random MediaWiki:Rcpatroldisabled 930 sysop 3578 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Recent Changes Patrol disabled MediaWiki:Rcpatroldisabledtext 931 sysop 3579 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The Recent Changes Patrol feature is currently disabled. MediaWiki:Recentchanges-url 932 sysop 3580 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Special:Recentchanges MediaWiki:Revisionasofwithlink 933 sysop 3581 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Revision as of $1; $2<br />$3 | $4 MediaWiki:Saturday 934 sysop 3582 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Saturday MediaWiki:Savegroup 935 sysop 3583 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Save Group MediaWiki:Saveusergroups 936 sysop 3584 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Save User Groups MediaWiki:Sectionlink 937 sysop 4402 2005-08-19T23:49:08Z MediaWiki default → MediaWiki:Sep 938 sysop 3586 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Sep MediaWiki:September 939 sysop 3587 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default September MediaWiki:Sharedupload 940 sysop 4192 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default This file is a shared upload and may be used by other projects. MediaWiki:Showbigimage 941 sysop 3589 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Download high resolution version ($1x$2, $3 KB) MediaWiki:Siteadminpheading 942 sysop 3590 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default siteadmin level MediaWiki:Sitenotice 943 sysop 3591 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default - MediaWiki:Sitesettings 944 sysop 3592 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Site Settings MediaWiki:Sitesettings-caching 945 sysop 3593 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Page caching MediaWiki:Sitesettings-cookies 946 sysop 3594 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Cookies MediaWiki:Sitesettings-debugging 947 sysop 3595 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Debugging MediaWiki:Sitesettings-features 948 sysop 3596 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Features MediaWiki:Sitesettings-images 949 sysop 3597 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Images MediaWiki:Sitesettings-memcached 950 sysop 3598 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Memcache Daemon MediaWiki:Sitesettings-performance 951 sysop 3599 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Performance MediaWiki:Sitesettings-permissions 952 sysop 3600 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Permissions MediaWiki:Sitesettings-permissions-banning 953 sysop 3601 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default User banning MediaWiki:Sitesettings-permissions-miser 954 sysop 3602 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Performance settings MediaWiki:Sitesettings-permissions-readonly 955 sysop 3603 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Maintenance mode: Disable write access MediaWiki:Sitesettings-permissions-whitelist 956 sysop 3604 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Whitelist mode MediaWiki:Sitesettings-wgAllowExternalImages 957 sysop 3605 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Allow to include external images into articles MediaWiki:Sitesettings-wgDefaultBlockExpiry 958 sysop 3606 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default By default, blocks expire after: MediaWiki:Sitesettings-wgDisableQueryPages 959 sysop 3607 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default When in miser mode, disable all query pages, not only "expensive" ones MediaWiki:Sitesettings-wgHitcounterUpdateFreq 960 sysop 3608 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Hit counter update frequency MediaWiki:Sitesettings-wgMiserMode 961 sysop 3609 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Enable miser mode, which disables most "expensive" features MediaWiki:Sitesettings-wgReadOnly 962 sysop 3610 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Readonly mode MediaWiki:Sitesettings-wgReadOnlyFile 963 sysop 3611 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Readonly message file MediaWiki:Sitesettings-wgShowIPinHeader 964 sysop 3612 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Show IP in header (for non-logged in users) MediaWiki:Sitesettings-wgSysopRangeBans 965 sysop 3613 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Sysops may block IP-ranges MediaWiki:Sitesettings-wgSysopUserBans 966 sysop 3614 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Sysops may block logged-in users MediaWiki:Sitesettings-wgUseCategoryBrowser 967 sysop 3615 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Enable experimental dmoz-like category browsing. Outputs things like: Encyclopedia > Music > Style of Music > Jazz MediaWiki:Sitesettings-wgUseCategoryMagic 968 sysop 3616 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Enable categories MediaWiki:Sitesettings-wgUseDatabaseMessages 969 sysop 3617 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Use database messages for user interface labels MediaWiki:Sitesettings-wgUseWatchlistCache 970 sysop 3618 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Generate a watchlist once every hour or so MediaWiki:Sitesettings-wgWLCacheTimeout 971 sysop 3619 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The hour or so mentioned above (in seconds): MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistAccount-developer 972 sysop 3620 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Developers may create accounts for users MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistAccount-sysop 973 sysop 3621 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Sysops may create accounts for users MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistAccount-user 974 sysop 3622 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Users may create accounts themself MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistEdit 975 sysop 3623 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Users must be logged in to edit MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistRead 976 sysop 3624 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Anonymous users may only read these pages: MediaWiki:Sitesupport-url 977 sysop 3625 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Project:Site support MediaWiki:Spamprotectionmatch 978 sysop 3626 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The following text is what triggered our spam filter: $1 MediaWiki:Spamprotectiontext 979 sysop 3627 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site. MediaWiki:Spamprotectiontitle 980 sysop 3628 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Spam protection filter MediaWiki:Special version postfix 981 sysop 3629 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default &nbsp; MediaWiki:Special version prefix 982 sysop 3630 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default &nbsp; MediaWiki:Subcategorycount 983 sysop 5253 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default There {{PLURAL:$1|is one subcategory|are $1 subcategories}} to this category. MediaWiki:Subcategorycount1 984 sysop 3632 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default There is $1 subcategory to this category. MediaWiki:Sunday 985 sysop 3633 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default Sunday MediaWiki:Tagline 986 sysop 3634 2005-06-25T11:31:43Z MediaWiki default From {{SITENAME}} MediaWiki:Templatesused 987 sysop 3635 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Templates used on this page: MediaWiki:Thursday 988 sysop 3636 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Thursday MediaWiki:Timezonelegend 989 sysop 3637 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Time zone MediaWiki:Tog-editondblclick 990 sysop 3638 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Edit pages on double click (JavaScript) MediaWiki:Tog-editsection 991 sysop 3639 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Enable section editing via [edit] links MediaWiki:Tog-editsectiononrightclick 992 sysop 3640 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Enable section editing by right clicking<br /> on section titles (JavaScript) MediaWiki:Tog-editwidth 993 sysop 3641 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Edit box has full width MediaWiki:Tog-hideminor 994 sysop 3642 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Hide minor edits in recent changes MediaWiki:Tog-highlightbroken 995 sysop 3643 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Format broken links <a href="" class="new">like this</a> (alternative: like this<a href="" class="internal">?</a>). MediaWiki:Tog-hover 996 sysop 3644 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Show hoverbox over wiki links MediaWiki:Tog-justify 997 sysop 3645 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Justify paragraphs MediaWiki:Tog-minordefault 998 sysop 3646 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Mark all edits minor by default MediaWiki:Tog-nocache 999 sysop 3647 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Disable page caching MediaWiki:Tog-numberheadings 1000 sysop 3648 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Auto-number headings MediaWiki:Tog-previewonfirst 1001 sysop 3649 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Show preview on first edit MediaWiki:Tog-previewontop 1002 sysop 4209 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Show preview before edit box MediaWiki:Tog-rememberpassword 1003 sysop 5547 2006-10-25T21:10:22Z MediaWiki default 98 Remember my login on this computer MediaWiki:Tog-showtoc 1004 sysop 4353 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Show table of contents (for pages with more than 3 headings) MediaWiki:Tog-showtoolbar 1005 sysop 4212 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Show edit toolbar (JavaScript) MediaWiki:Tog-underline 1006 sysop 4578 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default Underline links: MediaWiki:Tog-usenewrc 1007 sysop 4213 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Enhanced recent changes (JavaScript) MediaWiki:Tog-watchdefault 1008 sysop 4997 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Add pages I edit to my watchlist MediaWiki:Tuesday 1009 sysop 3657 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Tuesday MediaWiki:Uncategorizedcategories 1010 sysop 3658 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Uncategorized categories MediaWiki:Uncategorizedpages 1011 sysop 3659 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Uncategorized pages MediaWiki:Undeletedrevisions 1012 sysop 3660 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default $1 revisions restored MediaWiki:Uploadcorrupt 1013 sysop 3661 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default The file is corrupt or has an incorrect extension. Please check the file and upload again. MediaWiki:Usenewcategorypage 1014 sysop 3662 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default 1 Set first character to "0" to disable the new category page layout. MediaWiki:Userlevels 1015 sysop 3663 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default User levels management MediaWiki:Userlevels-addgroup 1016 sysop 3664 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Add group MediaWiki:Userlevels-editgroup 1017 sysop 3665 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Edit group MediaWiki:Userlevels-editgroup-description 1018 sysop 3666 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Group description (max 255 characters):<br /> MediaWiki:Userlevels-editgroup-name 1019 sysop 3667 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Group name: MediaWiki:Userlevels-editusergroup 1020 sysop 3668 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Edit user groups MediaWiki:Userlevels-group-edit 1021 sysop 3669 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Existent groups: MediaWiki:Userlevels-groupsavailable 1022 sysop 3670 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Available groups: MediaWiki:Userlevels-groupshelp 1023 sysop 3671 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Select groups you want the user to be removed from or added to. Unselected groups will not be changed. You can unselect a group by using CTRL + Left Click MediaWiki:Userlevels-groupsmember 1024 sysop 3672 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Member of: MediaWiki:Userlevels-lookup-group 1025 sysop 3673 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Manage group rights MediaWiki:Userlevels-lookup-user 1026 sysop 3674 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Manage user groups MediaWiki:Userlevels-user-editname 1027 sysop 3675 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Enter a username: MediaWiki:Userrightspheading 1028 sysop 3676 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default userrights level MediaWiki:Val article lists 1029 sysop 3677 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default List of validated articles MediaWiki:Val clear old 1030 sysop 4237 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Clear my older validation data MediaWiki:Val form note 1031 sysop 4241 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default '''Hint:''' Merging your data means that for the article revision you select, all options where you have specified ''no opinion'' will be set to the value and comment of the most recent revision for which you have expressed an opinion. For example, if you want to change a single option for a newer revision, but also keep your other settings for this article in this revision, just select which option you intend to ''change'', and merging will fill in the other options with your previous settings. MediaWiki:Val merge old 1032 sysop 3680 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Use my previous assessment where selected 'No opinion' MediaWiki:Val no anon validation 1033 sysop 3681 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default You have to be logged in to validate an article. MediaWiki:Val noop 1034 sysop 3682 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default No opinion MediaWiki:Val page validation statistics 1035 sysop 3683 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Page validation statistics for $1 MediaWiki:Val percent 1036 sysop 3684 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default <b>$1%</b><br />($2 of $3 points<br />by $4 users) MediaWiki:Val percent single 1037 sysop 3685 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default <b>$1%</b><br />($2 of $3 points<br />by one user) MediaWiki:Val stat link text 1038 sysop 3686 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Validation statistics for this article MediaWiki:Val tab 1039 sysop 3687 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Validate MediaWiki:Val table header 1040 sysop 4757 2005-12-22T07:51:55Z MediaWiki default <tr><th>Class</th>$1<th colspan="4">Opinion</th>$1<th>Comment</th></tr> MediaWiki:Val this is current version 1041 sysop 3689 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default this is the latest version MediaWiki:Val total 1042 sysop 3690 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Total MediaWiki:Val user validations 1043 sysop 3691 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default This user has validated $1 pages. MediaWiki:Val validate article namespace only 1044 sysop 3692 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Only articles can be validated. This page is <i>not</i> in the article namespace. MediaWiki:Val validate version 1045 sysop 3693 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Validate this version MediaWiki:Val validated 1046 sysop 3694 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Validation done. MediaWiki:Val version 1047 sysop 3695 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Version MediaWiki:Val version of 1048 sysop 3696 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Version of $1 MediaWiki:Val view version 1049 sysop 4259 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default View this revision MediaWiki:Validate 1050 sysop 3698 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Validate page MediaWiki:Variantname-zh 1051 sysop 3699 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default zh MediaWiki:Variantname-zh-cn 1052 sysop 3700 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default cn MediaWiki:Variantname-zh-hk 1053 sysop 3701 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default hk MediaWiki:Variantname-zh-sg 1054 sysop 3702 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default sg MediaWiki:Variantname-zh-tw 1055 sysop 3703 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default tw MediaWiki:Wednesday 1056 sysop 3704 2005-06-25T11:31:44Z MediaWiki default Wednesday MediaWiki:Yourlanguage 1057 sysop 4594 2005-11-09T23:30:10Z MediaWiki default Language: MediaWiki:Yourvariant 1058 sysop 4286 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Variant Template:Odotcapital 1062 3710 2005-01-23T15:01:24Z Belgian man 8 new! Ọ Template:Edotcapital 1064 3712 2005-01-23T15:02:15Z Belgian man 8 new! Ẹ Template:B 1065 3713 2005-01-23T15:02:32Z Belgian man 8 new! ß Template:Y 1066 3714 2005-01-23T15:03:06Z Belgian man 8 new! ÿ Template:Umacron 1067 3715 2005-01-23T15:03:39Z Belgian man 8 new! ū Template:Umacroncapital 1068 3716 2005-01-23T15:04:08Z Belgian man 8 new! Ū Template:Imacron 1069 3717 2005-01-23T15:04:34Z Belgian man 8 new! ī Template:Imacroncapital 1070 3718 2005-01-23T15:04:56Z Belgian man 8 new! Ī Template:Omacroncapital 1071 3719 2005-01-23T15:05:16Z Belgian man 8 new! Ō Template:Omacron 1073 3720 2005-01-23T15:15:44Z Belgian man 8 new! ō Template:Emacron 1074 3721 2005-01-23T15:16:07Z Belgian man 8 new! ē Template:Emacroncapital 1075 3722 2005-01-23T15:16:42Z Belgian man 8 new! Ē Template:Amacron 1076 3723 2005-01-23T15:17:32Z Belgian man 8 new! ā Template:Amacroncapital 1077 3724 2005-01-23T15:19:40Z Belgian man 8 new! Ā Template:Ecaron 1078 3725 2005-01-23T15:23:37Z Belgian man 8 new! ě Template:Ecaroncapital 1079 3726 2005-01-23T15:23:59Z Belgian man 8 new! Ě Template:Ocaroncapital 1080 3727 2005-01-23T15:24:17Z Belgian man 8 new! Ǒ Template:Ocaron 1081 3728 2005-01-23T15:24:30Z Belgian man 8 new! ǒ Template:Acaron 1082 3729 2005-01-23T15:24:46Z Belgian man 8 new! ǎ Template:Acaroncapital 1083 3730 2005-01-23T15:25:08Z Belgian man 8 new! Ǎ Template:Icaron 1084 3731 2005-01-23T15:26:01Z Belgian man 8 new! ǐ Template:Icaroncapital 1085 3732 2005-01-23T15:26:18Z Belgian man 8 new! Ǐ Template:Ucaron 1086 3733 2005-01-23T15:26:35Z Belgian man 8 new! ǔ Template:Ucaroncapital 1087 3734 2005-01-23T15:26:53Z Belgian man 8 new! Ǔ Template:Itildecapital 1088 3735 2005-01-23T15:27:47Z Belgian man 8 new! Ĩ Template:Itilde 1089 3736 2005-01-23T15:28:03Z Belgian man 8 new! ĩ Template:Utildecapital 1090 3737 2005-01-23T15:30:28Z Belgian man 8 new! Ũ Template:Utilde 1091 3738 2005-01-23T15:30:45Z Belgian man 8 new! ũ Template:Etilde 1092 3739 2005-01-23T15:31:41Z Belgian man 8 new! ẽ Template:Etildecapital 1093 3740 2005-01-23T15:32:29Z Belgian man 8 new! Ẽ Wikipedia:Embassy 1102 5782 2006-11-14T19:29:25Z Belgian man 8 typo <tt><big>'''en</big></tt>''' <center> <big>'''''Welcome to the [[:en:Yoruba language|Yoruba]] Wikipedia Embassy'''''</big> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia_Talk:Embassy&action=edit&section=new New message to the Embassy] ● [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=User_Talk:Belgian_man&action=edit&section=new New message to the ambassador] This is the Embassy of the Yoruba language Wikipedia. Yoruba is a Niger-Congo language, spoken in Nigeria, Benin, Togo, the United Kingdom and the United States by more than 19&nbsp;000&nbsp;000 people. Messages, questions or comments to/about the Yoruba Wikipedia can be posted in English, Dutch, French, Alemannic, Bavarian, Catalan, German, Spanish, Italian, Latin, Norwegian, Romanian or Scots here. Answer will be in English, Dutch or French (mention what language you prefer).</center> ---- <tt><big>'''fr'''</big></tt> <center><big>'''''Bienvenu(e) à l'Ambassade du Wikipédia [[:fr:yoruba|yoruba]]'''''</big> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia_Talk:Embassy&action=edit&section=new Envoyer un nouvel avis à l'Ambassade] ● [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=User_Talk:Belgian_man&action=edit&section=new Nouvel avis à l'ambassadeur] Voici l'Ambassade du Wikipédia à la langue yoruba, une langue nigéro-congolaise parlé au Nigéria, au Bénin, au Togo, au Royaume-Uni et aux Etats-Unis par plus que 19&nbsp;000&nbsp;000 de gens. On peut poster des avis, des questions ou des commentaires pour/à/concernant le Wikipédia yoruba ici en français, néerlandais, anglais, alémanique, bavarois, catalan, allemand, espagnol, italien, latin, norvégien, roumain ou scots. Réponse sera français, néerlandais ou anglais (veuiller mentionner quelle langue vous voulez).</center> ---- <tt><big>'''nl'''</big></tt> <center><big>'''''Welkom op de Ambassade van de [[:nl:Yoruba (taal)|Yoruba]] Wikipedia'''''</big> [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia_Talk:Embassy&action=edit&section=new Laat een nieuw bericht achter voor de Ambassade] ● [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=User_Talk:Belgian_man&action=edit&section=new Nieuw bericht voor de ambassadeur] Dit is de ambassade van de Wikipediaeditie in de Yorubataal. Het Yoruba is een Niger-Congotaal die in Nigeria, Benin, Togo, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten door meer dan 19&nbsp;000&nbsp;000 mensen wordt gesproken. Hier kunnen berichten, vragen of opmerkingen voor/over de Yoruba Wikipedia gepost worden in het Nederlands, Engels, Frans, Alemannisch, Beiers, Catalaans, Duits, Spaans, Italiaans, Latijn, Noors, Roemeens en Schots. Het antwoord zal Nederlands-, Engels- of Franstalig zijn (vermeld welke taal u wilt).</center> [[Category:Wikipedia]] [[na:Wikipedia:Embassy]] Category:Wikipedia 1103 3750 2005-05-17T19:27:04Z Belgian man 8 rv [[Wikipedia]]: Ipin-tokasi:Imo Sayensi 1109 6438 2006-12-19T11:11:02Z Loadewole 101 [[Imo Sayensi]] '''Imo Sayensi''' je apapo [[Imo Oniriri]] ti o se f'idi mule, awon [[Omowe]] kakiri [[ile-aye]], ati awon ona igbajopo ti a le fi se iwadi [[Agbala-Aye]] ti a mo gege bi [[Ona Imo Sayensi]]. [[Imo Sayensi Idaba]] n se ayewo [[Idaba]]; [[Imo Sayensi Oniawujo]] n se ayewo [[Eda Omo Eniyan]] ati [[Awujo]]. [[Ipin-Itokasi:Imo Sayensi]] Image:Yor.jpg 1110 3757 2005-04-17T17:08:57Z Fadipe 17 Category:Nigeria 1115 5915 2006-11-28T19:44:02Z Escarbot 76 robot Adding: [[lv:Kategorija:Nigērija]], [[sk:Kategória:Nigéria]] [[Nigeria]]: [[ar:تصنيف:نيجيريا]] [[bs:Kategorija:Nigerija]] [[ca:Categoria:Nigèria]] [[cs:Kategorie:Nigérie]] [[da:Kategori:Nigeria]] [[de:Kategorie:Nigeria]] [[en:Category:Nigeria]] [[eo:Kategorio:Niĝerio]] [[es:Categoría:Nigeria]] [[eu:Kategoria:Nigeria]] [[fa:رده:نیجریه]] [[fi:Luokka:Nigeria]] [[fr:Catégorie:Nigeria]] [[gl:Category:Nixeria]] [[he:קטגוריה:ניגריה]] [[hu:Kategória:Nigéria]] [[id:Kategori:Nigeria]] [[io:Category:Nigeria]] [[it:Categoria:Nigeria]] [[ja:Category:ナイジェリア]] [[ko:분류:나이지리아]] [[lv:Kategorija:Nigērija]] [[nl:Categorie:Nigeria]] [[no:Kategori:Nigeria]] [[oc:Categoria:Nigèria]] [[pl:Kategoria:Nigeria]] [[pt:Categoria:Nigéria]] [[ru:Категория:Нигерия]] [[sk:Kategória:Nigéria]] [[sl:Kategorija:Nigerija]] [[sr:Категорија:Нигерија]] [[sv:Kategori:Nigeria]] [[sw:Category:Nigeria]] [[tr:Kategori:Nijerya]] [[uk:Категорія:Нігерія]] [[wa:Categoreye:Nidjeria]] [[zh:Category:奈及利亞]] Ona Imo Sayensi 1117 6448 2006-12-19T11:31:33Z Loadewole 101 [[Ona Imo Ijinle Sayensi]] Kini Imo Ijinle Sayensi? Oro oruko "Sayensi" je nkan ti a le pe ni ona ti a fi nse nwadi nkan ti o nsele ni ayika tabi ni awujo wa. Imo ijinle sayensi je ki a le mo idahun si orisirisi nkan ti o soro fun eda eniyan lati mo. Imo ijinle sayensi ki se tuntun rara, ni igba atijo, awon babanla wa gbiyanju lati mo nkan ti o nsele ni ayika won. Fun apeere, won mo ibi ti oorun ti nyo lowuro, won mo ti ojo ba su ati be be lo. Awon ojogbon onimo ijinle sayensi tiraka lati mo nkan ti o nsele ni ayika won nipa sise abojuto ohun ti o sele ni ayika won. Won nlo oju, imu, eti, ati owo won lati fi se iwadi agbegbe won. Awon ojogbon oni'mo ijinle sayensi nse iwadi bi nkan se tobi to, bi nkan se gbona to tabi bi ona se jin to. Onka tabi nomba ni awon onimo ijinle sayensi nlo lati fi se alaye oun ti won se akiyesi ni agbegbe won. Fun apeere, laye ode oni, tamomita tabi igi-yaadi je oun ti won nlo lati fi se apejuwe nomba tabi onka. Awon ojogbon onimo ijinle sayensi nse iwadi agbegbe won, se iwadi imo-ijinle lati fi dahun ibeere ti ta koko. IBERE RANPE 1. Kini awon nkan ti ojogbon onimo ijinle sayensi nlo lati fi se alaye agbegbe re? 2. Kini imo ijinle sayensi Next topic will be on scientific method. By Dr. Wally Adesina Science Department (wadesina@k12albemarle.org) Western Albemarle High School Crozet, Virginia USA MediaWiki:Allmessagescurrent 1125 sysop 3771 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default Current text MediaWiki:Allmessagesdefault 1126 sysop 3772 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default Default text MediaWiki:Allmessagesname 1127 sysop 3773 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default Name MediaWiki:Bad image list 1128 sysop 3774 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default MediaWiki:Laggedslavemode 1129 sysop 3775 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default Warning: Page may not contain recent updates. MediaWiki:Readonly lag 1130 sysop 3776 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default The database has been automatically locked while the slave database servers catch up to the master MediaWiki:Rightslogtext 1131 sysop 3777 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default This is a log of changes to user rights. MediaWiki:Sessionfailure 1132 sysop 3778 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default There seems to be a problem with your login session; this action has been canceled as a precaution against session hijacking. Please hit "back" and reload the page you came from, then try again. MediaWiki:Sorbs 1133 sysop 3779 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default SORBS DNSBL MediaWiki:Sorbs create account reason 1134 sysop 3780 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default Your IP address is listed as an open proxy in the [http://www.sorbs.net SORBS] DNSBL. You cannot create an account MediaWiki:Sorbsreason 1135 sysop 3781 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default Your IP address is listed as an open proxy in the [http://www.sorbs.net SORBS] DNSBL. MediaWiki:Speciallogtitlelabel 1136 sysop 4930 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Title: MediaWiki:Specialloguserlabel 1137 sysop 4931 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default User: MediaWiki:Sqlhidden 1138 sysop 3784 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default (SQL query hidden) MediaWiki:Tog-fancysig 1139 sysop 3785 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default Raw signatures (without automatic link) MediaWiki:Undo 1140 sysop 3786 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default undo MediaWiki:Zhconversiontable 1141 sysop 3787 2005-06-25T11:31:40Z MediaWiki default -{}- Template:WikipediaTOC 1143 5593 2006-10-29T10:27:36Z Qasamaan 100 {| cellspacing="3" bgcolor="#FFFFFF" style="border-width: 2px; border-color:#C1CCD7; border-style: solid" |- valign="top" | width="20%" bgcolor="#FFFFFF" align="center" valign="middle" | <H2>'''Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti [[Wikipéédíà]] ni èdèe [[Yorùbá]]!'''</H2> Wikipedia is a project to create a free and multilingual encyclopedia. In this Yoruba edition, we now have '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' articles.<br/> {| style="background-color: #FAF9EC;" | style="vertical-align: top; width:49.5%;" | ''' Where to start '''<br /> [[Wikipedia:Welcome|Welcome page]] - [[Wikipedia:List of articles which all Wikipedias should have|List of articles which all Wikipedias should have]] ---- ''' Yorubaland '''<br /> [[Èdèe Yorùbá]] - [[Ìtàn àkọọ́lẹ̀ Yorùbá]] - [[Ènìyàn Yorùbá]] - [[Àṣà Yorùbá]] - [[Orílẹ̀-edeé Yorùbá]] - [[Nàìjíríà]] - [[Áfíríkà]] [[Image:Àṣíá yorùbá.png|right|120px|Àṣíá yorùbá]] ''' Mathematical and natural sciences '''<br /> [[Ẹ̀kọ́ nípa èdùmarè]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa oníyè]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀gbìn]] - [[Ẹ̀kọ́ ẹ̀là]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ọjọ̀]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa kòkòrò]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀dá]] - [[Ìṣírò]] - [[Informatics]] - [[Natural sciences]] - [[Ẹ̀kọ́ èèkádẹ̀rí]] ''' Social sciences '''<br /> [[Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀dá-aráyé]] - [[Ẹ̀kọ́ ìgbà àtijọ́]] - [[Ifọ̀rọ̀wérọ̀]] - [[Ètò ẹ̀kọ́]] - [[Ẹ̀kọ́ ọgbọ́n]] - [[Ètò ìnọ́nwó]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ilẹ́-àye]] - [[Àwọn èdè]] àti [[Ẹ̀kọ́ imọ̀-èdè]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa eré-orin]] - [[Ìkọ́ni]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ìhùwà]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa àwùjọ-ẹ̀dá]] - [[Ẹ̀kọ́ itàn àkọọ́lẹ̀]] ''' Politics, law, and society '''<br /> [[Ètò ajé]] - [[Military sciences]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ofin]] - [[Ẹ̀kọ́ ètò-ọrọ̀]] - [[Famee]] - [[Business]] - [[Ìṣèlú]] | style="vertical-align: top;" | ''' Religion and mythology '''<br /> [[Ìgbàgbọ́]] - [[Awọn itàn ayé-àtijọ́]] - [[Ìfẹ́ nínú ẹ̀kọ́ nípa Ọlọ́run]] - [[Islam]] - [[Jainism]] - [[Sikhism]] - [[Buddhism]] - [[Atheism]] - [[Hinduism]] - [[Animism]] - [[Judaism]] - [[Esotericism]] - [[Mysticism]] - [[Spirituality]] ''' Art and culture '''<br /> [[Art]] - [[Dance]] - [[Film]] - [[Culture]] - [[Folklore]] - [[Photography]] - [[Literature]] - [[Music]] - [[Sculpture]] - [[Spetacul]] - [[Theatre]] ''' Applied sciences and industry '''<br /> [[Aerospace]] - [[Agriculture]] - [[Eletricity]] - [[Eletronics]] - [[Management]] - [[Architecture]] - [[Comunications]] - [[Internet]] - [[Ìmọ-ìṣègun]] - [[Industrie]] - [[Ìmọ-ẹ̀rọ]] - [[Tecnologie]] - [[Transport]] - [[Telecomunication]] ''' Daily life and leisure '''<br /> [[Eko]] - [[Hobby]] - [[Gardening]] - [[Game]]s - [[Sport]] - [[Tourism]] - [[Health]] - [[Nutrition]] - [[Entertainment]] - [[Human sexuality|Sexuality]] '''People'''<br /> [[Olusẹgun Ọbasanjọ]] - [[Chuba Okadigbo]] - [[Muhammadu Buhari]] - [[Murtala Muhammad]] ''' Other '''<br /> [[Biographies]] - [[List of lists]] - [[List of Countries of the World]] - [[Waec]] (the West African Examinations Council) <br /> |} MediaWiki:Accesskey-diff 1144 sysop 4383 2005-08-19T23:49:05Z MediaWiki default v MediaWiki:Addgrouplogentry 1145 sysop 3793 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default Added group $2 MediaWiki:Allinnamespace 1146 sysop 3794 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default All pages ($1 namespace) MediaWiki:Allnonarticles 1147 sysop 3795 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default All non-articles MediaWiki:Allnotinnamespace 1148 sysop 3796 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default All pages (not in $1 namespace) MediaWiki:Allpagesfrom 1149 sysop 3797 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default Display pages starting at: MediaWiki:Already bureaucrat 1150 sysop 3798 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default This user is already a bureaucrat MediaWiki:Already steward 1151 sysop 3799 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default This user is already a steward MediaWiki:Already sysop 1152 sysop 3800 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default This user is already an administrator MediaWiki:Badaccess 1153 sysop 3801 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default Permission error MediaWiki:Badaccesstext 1154 sysop 3802 2005-07-03T14:42:48Z MediaWiki default The action you have requested is limited to users with the "$2" permission assigned. See $1. MediaWiki:Changed 1155 sysop 3806 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default changed MediaWiki:Changegrouplogentry 1156 sysop 3807 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Changed group $2 MediaWiki:Confirmemail 1157 sysop 3808 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Confirm E-mail address MediaWiki:Confirmemail body 1158 sysop 4687 2005-12-02T04:27:11Z MediaWiki default Someone, probably you from IP address $1, has registered an account "$2" with this e-mail address on {{SITENAME}}. To confirm that this account really does belong to you and activate e-mail features on {{SITENAME}}, open this link in your browser: $3 If this is *not* you, don't follow the link. This confirmation code will expire at $4. MediaWiki:Confirmemail error 1159 sysop 3810 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Something went wrong saving your confirmation. MediaWiki:Confirmemail invalid 1160 sysop 3811 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Invalid confirmation code. The code may have expired. MediaWiki:Confirmemail loggedin 1161 sysop 3812 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Your e-mail address has now been confirmed. MediaWiki:Confirmemail send 1162 sysop 3813 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Mail a confirmation code MediaWiki:Confirmemail sendfailed 1163 sysop 5503 2006-10-25T21:10:05Z MediaWiki default 98 Could not send confirmation mail. Check address for invalid characters. Mailer returned: $1 MediaWiki:Confirmemail sent 1164 sysop 3815 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Confirmation e-mail sent. MediaWiki:Confirmemail subject 1165 sysop 3816 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default {{SITENAME}} e-mail address confirmation MediaWiki:Confirmemail success 1166 sysop 3817 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Your e-mail address has been confirmed. You may now log in and enjoy the wiki. MediaWiki:Confirmemail text 1167 sysop 3818 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default This wiki requires that you validate your e-mail address before using e-mail features. Activate the button below to send a confirmation mail to your address. The mail will include a link containing a code; load the link in your browser to confirm that your e-mail address is valid. MediaWiki:Contribs-showhideminor 1168 sysop 3821 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default $1 minor edits MediaWiki:Contributionsall 1169 sysop 3822 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default all MediaWiki:Createarticle 1170 sysop 3823 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Create article MediaWiki:Created 1171 sysop 3824 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default created MediaWiki:Delete and move 1172 sysop 3825 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Delete and move MediaWiki:Delete and move reason 1173 sysop 3826 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Deleted to make way for move MediaWiki:Delete and move text 1174 sysop 3827 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default ==Deletion required== The destination article "[[$1]]" already exists. Do you want to delete it to make way for the move? MediaWiki:Deletedrev 1175 sysop 3829 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default [deleted] MediaWiki:Destfilename 1176 sysop 3830 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Destination filename MediaWiki:Eauthentsent 1177 sysop 4643 2005-12-02T02:56:20Z MediaWiki default A confirmation e-mail has been sent to the nominated e-mail address. Before any other mail is sent to the account, you will have to follow the instructions in the e-mail, to confirm that the account is actually yours. MediaWiki:Edit-externally 1178 sysop 3832 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Edit this file using an external application MediaWiki:Edit-externally-help 1179 sysop 3833 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default See the [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:External_editors setup instructions] for more information. MediaWiki:Email 1180 sysop 4644 2005-12-02T02:56:20Z MediaWiki default E-mail MediaWiki:Emailauthenticated 1181 sysop 4645 2005-12-02T02:56:20Z MediaWiki default Your e-mail address was authenticated on $1. MediaWiki:Emailconfirmlink 1182 sysop 3837 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Confirm your e-mail address MediaWiki:Emailnotauthenticated 1183 sysop 5509 2006-10-25T21:10:07Z MediaWiki default 98 Your e-mail address is not yet authenticated. No e-mail will be sent for any of the following features. MediaWiki:Enotif body 1184 sysop 5153 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Dear $WATCHINGUSERNAME, the {{SITENAME}} page $PAGETITLE has been $CHANGEDORCREATED on $PAGEEDITDATE by $PAGEEDITOR, see $PAGETITLE_URL for the current version. $NEWPAGE Editor's summary: $PAGESUMMARY $PAGEMINOREDIT Contact the editor: mail: $PAGEEDITOR_EMAIL wiki: $PAGEEDITOR_WIKI There will be no other notifications in case of further changes unless you visit this page. You could also reset the notification flags for all your watched pages on your watchlist. Your friendly {{SITENAME}} notification system -- To change your watchlist settings, visit {{fullurl:{{ns:special}}:Watchlist/edit}} Feedback and further assistance: {{fullurl:{{ns:help}}:Contents}} MediaWiki:Enotif lastvisited 1185 sysop 4315 2005-07-29T11:23:16Z MediaWiki default See $1 for all changes since your last visit. MediaWiki:Enotif mailer 1186 sysop 3842 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default {{SITENAME}} Notification Mailer MediaWiki:Enotif newpagetext 1187 sysop 3843 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default This is a new page. MediaWiki:Enotif reset 1188 sysop 3844 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Mark all pages visited MediaWiki:Enotif subject 1189 sysop 3845 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default {{SITENAME}} page $PAGETITLE has been $CHANGEDORCREATED by $PAGEEDITOR MediaWiki:Excontentauthor 1190 sysop 5510 2006-10-25T21:10:07Z MediaWiki default 98 content was: '$1' (and the only contributor was '[[Special:Contributions/$2|$2]]') MediaWiki:Exif-aperturevalue 1191 sysop 3849 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Aperture MediaWiki:Exif-artist 1192 sysop 3850 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Author MediaWiki:Exif-bitspersample 1193 sysop 3851 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Bits per component MediaWiki:Exif-brightnessvalue 1194 sysop 3852 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Brightness MediaWiki:Exif-cfapattern 1195 sysop 3853 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default CFA pattern MediaWiki:Exif-colorspace 1196 sysop 3854 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Color space MediaWiki:Exif-colorspace-1 1197 sysop 3855 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default sRGB MediaWiki:Exif-colorspace-ffff.h 1198 sysop 3856 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default FFFF.H MediaWiki:Exif-componentsconfiguration 1199 sysop 3857 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Meaning of each component MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-0 1200 sysop 3858 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default does not exist MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-1 1201 sysop 3859 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Y MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-2 1202 sysop 3860 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Cb MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-3 1203 sysop 3861 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Cr MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-4 1204 sysop 3862 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default R MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-5 1205 sysop 3863 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default G MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-6 1206 sysop 3864 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default B MediaWiki:Exif-compressedbitsperpixel 1207 sysop 3865 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Image compression mode MediaWiki:Exif-compression 1208 sysop 3866 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Compression scheme MediaWiki:Exif-compression-1 1209 sysop 3867 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Uncompressed MediaWiki:Exif-compression-6 1210 sysop 3868 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default JPEG MediaWiki:Exif-contrast 1211 sysop 3869 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Contrast MediaWiki:Exif-contrast-0 1212 sysop 3870 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Normal MediaWiki:Exif-contrast-1 1213 sysop 3871 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Soft MediaWiki:Exif-contrast-2 1214 sysop 3872 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Hard MediaWiki:Exif-copyright 1215 sysop 3873 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Copyright holder MediaWiki:Exif-customrendered 1216 sysop 3874 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Custom image processing MediaWiki:Exif-customrendered-0 1217 sysop 3875 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Normal process MediaWiki:Exif-customrendered-1 1218 sysop 3876 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Custom process MediaWiki:Exif-datetime 1219 sysop 3877 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default File change date and time MediaWiki:Exif-datetimedigitized 1220 sysop 3878 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Date and time of digitizing MediaWiki:Exif-datetimeoriginal 1221 sysop 3879 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Date and time of data generation MediaWiki:Exif-devicesettingdescription 1222 sysop 3880 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Device settings description MediaWiki:Exif-digitalzoomratio 1223 sysop 3881 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Digital zoom ratio MediaWiki:Exif-exifversion 1224 sysop 3882 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Exif version MediaWiki:Exif-exposurebiasvalue 1225 sysop 3883 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Exposure bias MediaWiki:Exif-exposureindex 1226 sysop 3884 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Exposure index MediaWiki:Exif-exposuremode 1227 sysop 3885 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Exposure mode MediaWiki:Exif-exposuremode-0 1228 sysop 3886 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Auto exposure MediaWiki:Exif-exposuremode-1 1229 sysop 3887 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Manual exposure MediaWiki:Exif-exposuremode-2 1230 sysop 3888 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Auto bracket MediaWiki:Exif-exposureprogram 1231 sysop 3889 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Exposure Program MediaWiki:Exif-exposureprogram-0 1232 sysop 3890 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Not defined MediaWiki:Exif-exposureprogram-1 1233 sysop 3891 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Manual MediaWiki:Exif-exposureprogram-2 1234 sysop 3892 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Normal program MediaWiki:Exif-exposureprogram-3 1235 sysop 3893 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Aperture priority MediaWiki:Exif-exposureprogram-4 1236 sysop 3894 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Shutter priority MediaWiki:Exif-exposureprogram-5 1237 sysop 3895 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Creative program (biased toward depth of field) MediaWiki:Exif-exposureprogram-6 1238 sysop 3896 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Action program (biased toward fast shutter speed) MediaWiki:Exif-exposureprogram-7 1239 sysop 3897 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Portrait mode (for closeup photos with the background out of focus) MediaWiki:Exif-exposureprogram-8 1240 sysop 3898 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Landscape mode (for landscape photos with the background in focus) MediaWiki:Exif-exposuretime 1241 sysop 3899 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Exposure time MediaWiki:Exif-filesource 1242 sysop 3900 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default File source MediaWiki:Exif-filesource-3 1243 sysop 3901 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default DSC MediaWiki:Exif-flash 1244 sysop 3902 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Flash MediaWiki:Exif-flashenergy 1245 sysop 3903 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Flash energy MediaWiki:Exif-flashpixversion 1246 sysop 3904 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Supported Flashpix version MediaWiki:Exif-fnumber 1247 sysop 3905 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default F Number MediaWiki:Exif-focallength 1248 sysop 3906 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Lens focal length MediaWiki:Exif-focallengthin35mmfilm 1249 sysop 3907 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Focal length in 35 mm film MediaWiki:Exif-focalplaneresolutionunit 1250 sysop 3908 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Focal plane resolution unit MediaWiki:Exif-focalplanexresolution 1251 sysop 3909 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Focal plane X resolution MediaWiki:Exif-focalplaneyresolution 1252 sysop 3910 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Focal plane Y resolution MediaWiki:Exif-gaincontrol 1253 sysop 3911 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Scene control MediaWiki:Exif-gaincontrol-0 1254 sysop 3912 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default None MediaWiki:Exif-gaincontrol-1 1255 sysop 3913 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Low gain up MediaWiki:Exif-gaincontrol-2 1256 sysop 3914 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default High gain up MediaWiki:Exif-gaincontrol-3 1257 sysop 3915 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Low gain down MediaWiki:Exif-gaincontrol-4 1258 sysop 3916 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default High gain down MediaWiki:Exif-gpsaltitude 1259 sysop 3917 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Altitude MediaWiki:Exif-gpsaltituderef 1260 sysop 3918 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Altitude reference MediaWiki:Exif-gpsareainformation 1261 sysop 3919 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Name of GPS area MediaWiki:Exif-gpsdatestamp 1262 sysop 3920 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default GPS date MediaWiki:Exif-gpsdestbearing 1263 sysop 3921 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Bearing of destination MediaWiki:Exif-gpsdestbearingref 1264 sysop 3922 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Reference for bearing of destination MediaWiki:Exif-gpsdestdistance 1265 sysop 3923 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Distance to destination MediaWiki:Exif-gpsdestdistanceref 1266 sysop 3924 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Reference for distance to destination MediaWiki:Exif-gpsdestlatitude 1267 sysop 3925 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Latitude destination MediaWiki:Exif-gpsdestlatituderef 1268 sysop 3926 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Reference for latitude of destination MediaWiki:Exif-gpsdestlongitude 1269 sysop 3927 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Longitude of destination MediaWiki:Exif-gpsdestlongituderef 1270 sysop 3928 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Reference for longitude of destination MediaWiki:Exif-gpsdifferential 1271 sysop 3929 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default GPS differential correction MediaWiki:Exif-gpsdirection-m 1272 sysop 3930 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Magnetic direction MediaWiki:Exif-gpsdirection-t 1273 sysop 3931 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default True direction MediaWiki:Exif-gpsdop 1274 sysop 3932 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Measurement precision MediaWiki:Exif-gpsimgdirection 1275 sysop 3933 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Direction of image MediaWiki:Exif-gpsimgdirectionref 1276 sysop 3934 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Reference for direction of image MediaWiki:Exif-gpslatitude 1277 sysop 3935 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Latitude MediaWiki:Exif-gpslatitude-n 1278 sysop 3936 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default North latitude MediaWiki:Exif-gpslatitude-s 1279 sysop 3937 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default South latitude MediaWiki:Exif-gpslatituderef 1280 sysop 3938 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default North or South Latitude MediaWiki:Exif-gpslongitude 1281 sysop 3939 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Longitude MediaWiki:Exif-gpslongitude-e 1282 sysop 3940 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default East longitude MediaWiki:Exif-gpslongitude-w 1283 sysop 3941 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default West longitude MediaWiki:Exif-gpslongituderef 1284 sysop 3942 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default East or West Longitude MediaWiki:Exif-gpsmapdatum 1285 sysop 3943 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Geodetic survey data used MediaWiki:Exif-gpsmeasuremode 1286 sysop 3944 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Measurement mode MediaWiki:Exif-gpsmeasuremode-2 1287 sysop 3945 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default 2-dimensional measurement MediaWiki:Exif-gpsmeasuremode-3 1288 sysop 3946 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default 3-dimensional measurement MediaWiki:Exif-gpsprocessingmethod 1289 sysop 3947 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Name of GPS processing method MediaWiki:Exif-gpssatellites 1290 sysop 3948 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Satellites used for measurement MediaWiki:Exif-gpsspeed 1291 sysop 3949 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Speed of GPS receiver MediaWiki:Exif-gpsspeed-k 1292 sysop 3950 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Kilometres per hour MediaWiki:Exif-gpsspeed-m 1293 sysop 3951 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Miles per hour MediaWiki:Exif-gpsspeed-n 1294 sysop 3952 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Knots MediaWiki:Exif-gpsspeedref 1295 sysop 3953 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Speed unit MediaWiki:Exif-gpsstatus 1296 sysop 3954 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Receiver status MediaWiki:Exif-gpsstatus-a 1297 sysop 3955 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Measurement in progress MediaWiki:Exif-gpsstatus-v 1298 sysop 3956 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Measurement interoperability MediaWiki:Exif-gpstimestamp 1299 sysop 3957 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default GPS time (atomic clock) MediaWiki:Exif-gpstrack 1300 sysop 3958 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Direction of movement MediaWiki:Exif-gpstrackref 1301 sysop 3959 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Reference for direction of movement MediaWiki:Exif-gpsversionid 1302 sysop 3960 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default GPS tag version MediaWiki:Exif-imagedescription 1303 sysop 3961 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Image title MediaWiki:Exif-imagelength 1304 sysop 3962 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Height MediaWiki:Exif-imageuniqueid 1305 sysop 3963 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Unique image ID MediaWiki:Exif-imagewidth 1306 sysop 3964 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Width MediaWiki:Exif-isospeedratings 1307 sysop 3965 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default ISO speed rating MediaWiki:Exif-jpeginterchangeformat 1308 sysop 3966 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Offset to JPEG SOI MediaWiki:Exif-jpeginterchangeformatlength 1309 sysop 3967 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Bytes of JPEG data MediaWiki:Exif-lightsource 1310 sysop 3968 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Light source MediaWiki:Exif-lightsource-0 1311 sysop 3969 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Unknown MediaWiki:Exif-lightsource-1 1312 sysop 3970 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Daylight MediaWiki:Exif-lightsource-10 1313 sysop 4536 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default Cloudy weather MediaWiki:Exif-lightsource-11 1314 sysop 3972 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Shade MediaWiki:Exif-lightsource-12 1315 sysop 3973 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Daylight fluorescent (D 5700 – 7100K) MediaWiki:Exif-lightsource-13 1316 sysop 3974 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Day white fluorescent (N 4600 – 5400K) MediaWiki:Exif-lightsource-14 1317 sysop 3975 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Cool white fluorescent (W 3900 – 4500K) MediaWiki:Exif-lightsource-15 1318 sysop 3976 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default White fluorescent (WW 3200 – 3700K) MediaWiki:Exif-lightsource-17 1319 sysop 3977 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Standard light A MediaWiki:Exif-lightsource-18 1320 sysop 3978 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Standard light B MediaWiki:Exif-lightsource-19 1321 sysop 3979 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Standard light C MediaWiki:Exif-lightsource-2 1322 sysop 3980 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default Fluorescent MediaWiki:Exif-lightsource-20 1323 sysop 3981 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default D55 MediaWiki:Exif-lightsource-21 1324 sysop 3982 2005-07-03T14:42:49Z MediaWiki default D65 MediaWiki:Exif-lightsource-22 1325 sysop 3983 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default D75 MediaWiki:Exif-lightsource-23 1326 sysop 3984 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default D50 MediaWiki:Exif-lightsource-24 1327 sysop 3985 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default ISO studio tungsten MediaWiki:Exif-lightsource-255 1328 sysop 3986 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Other light source MediaWiki:Exif-lightsource-3 1329 sysop 3987 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Tungsten (incandescent light) MediaWiki:Exif-lightsource-4 1330 sysop 3988 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Flash MediaWiki:Exif-lightsource-9 1331 sysop 3989 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Fine weather MediaWiki:Exif-make 1332 sysop 3990 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Camera manufacturer MediaWiki:Exif-make-value 1333 sysop 3991 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default $1 MediaWiki:Exif-makernote 1334 sysop 3992 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Manufacturer notes MediaWiki:Exif-maxaperturevalue 1335 sysop 3993 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Maximum land aperture MediaWiki:Exif-meteringmode 1336 sysop 3994 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Metering mode MediaWiki:Exif-meteringmode-0 1337 sysop 3995 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Unknown MediaWiki:Exif-meteringmode-1 1338 sysop 3996 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Average MediaWiki:Exif-meteringmode-2 1339 sysop 3997 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default CenterWeightedAverage MediaWiki:Exif-meteringmode-255 1340 sysop 3998 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Other MediaWiki:Exif-meteringmode-3 1341 sysop 3999 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Spot MediaWiki:Exif-meteringmode-4 1342 sysop 4000 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default MultiSpot MediaWiki:Exif-meteringmode-5 1343 sysop 4001 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Pattern MediaWiki:Exif-meteringmode-6 1344 sysop 4002 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Partial MediaWiki:Exif-model 1345 sysop 4003 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Camera model MediaWiki:Exif-model-value 1346 sysop 4004 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default $1 MediaWiki:Exif-oecf 1347 sysop 4005 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Optoelectronic conversion factor MediaWiki:Exif-orientation 1348 sysop 4006 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Orientation MediaWiki:Exif-orientation-1 1349 sysop 4007 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Normal MediaWiki:Exif-orientation-2 1350 sysop 4008 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Flipped horizontally MediaWiki:Exif-orientation-3 1351 sysop 4009 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Rotated 180° MediaWiki:Exif-orientation-4 1352 sysop 4010 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Flipped vertically MediaWiki:Exif-orientation-5 1353 sysop 4011 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Rotated 90° CCW and flipped vertically MediaWiki:Exif-orientation-6 1354 sysop 4317 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default Rotated 90° CW MediaWiki:Exif-orientation-7 1355 sysop 4318 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default Rotated 90° CW and flipped vertically MediaWiki:Exif-orientation-8 1356 sysop 4014 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Rotated 90° CCW MediaWiki:Exif-photometricinterpretation 1357 sysop 4015 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Pixel composition MediaWiki:Exif-photometricinterpretation-1 1358 sysop 4016 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default RGB MediaWiki:Exif-photometricinterpretation-6 1359 sysop 4017 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default YCbCr MediaWiki:Exif-pixelxdimension 1360 sysop 5154 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Valid image height MediaWiki:Exif-pixelydimension 1361 sysop 4019 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Valid image width MediaWiki:Exif-planarconfiguration 1362 sysop 4020 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Data arrangement MediaWiki:Exif-planarconfiguration-1 1363 sysop 4021 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default chunky format MediaWiki:Exif-planarconfiguration-2 1364 sysop 4022 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default planar format MediaWiki:Exif-primarychromaticities 1365 sysop 4023 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Chromaticities of primarities MediaWiki:Exif-referenceblackwhite 1366 sysop 4024 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Pair of black and white reference values MediaWiki:Exif-relatedsoundfile 1367 sysop 4025 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Related audio file MediaWiki:Exif-resolutionunit 1368 sysop 4026 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Unit of X and Y resolution MediaWiki:Exif-resolutionunit-2 1369 sysop 4027 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default inches MediaWiki:Exif-resolutionunit-3 1370 sysop 4028 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default centimetres MediaWiki:Exif-rowsperstrip 1371 sysop 4029 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Number of rows per strip MediaWiki:Exif-samplesperpixel 1372 sysop 4030 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Number of components MediaWiki:Exif-saturation 1373 sysop 4031 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Saturation MediaWiki:Exif-saturation-0 1374 sysop 4032 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Normal MediaWiki:Exif-saturation-1 1375 sysop 4033 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Low saturation MediaWiki:Exif-saturation-2 1376 sysop 4034 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default High saturation MediaWiki:Exif-scenecapturetype 1377 sysop 4035 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Scene capture type MediaWiki:Exif-scenecapturetype-0 1378 sysop 4036 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Standard MediaWiki:Exif-scenecapturetype-1 1379 sysop 4037 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Landscape MediaWiki:Exif-scenecapturetype-2 1380 sysop 4038 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Portrait MediaWiki:Exif-scenecapturetype-3 1381 sysop 4039 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Night scene MediaWiki:Exif-scenetype 1382 sysop 4040 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Scene type MediaWiki:Exif-scenetype-1 1383 sysop 4041 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default A directly photographed image MediaWiki:Exif-sensingmethod 1384 sysop 4042 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Sensing method MediaWiki:Exif-sensingmethod-1 1385 sysop 4043 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Undefined MediaWiki:Exif-sensingmethod-2 1386 sysop 4044 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default One-chip color area sensor MediaWiki:Exif-sensingmethod-3 1387 sysop 4045 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Two-chip color area sensor MediaWiki:Exif-sensingmethod-4 1388 sysop 4046 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Three-chip color area sensor MediaWiki:Exif-sensingmethod-5 1389 sysop 4047 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Color sequential area sensor MediaWiki:Exif-sensingmethod-7 1390 sysop 4048 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Trilinear sensor MediaWiki:Exif-sensingmethod-8 1391 sysop 4049 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Color sequential linear sensor MediaWiki:Exif-sharpness 1392 sysop 4050 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Sharpness MediaWiki:Exif-sharpness-0 1393 sysop 4051 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Normal MediaWiki:Exif-sharpness-1 1394 sysop 4052 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Soft MediaWiki:Exif-sharpness-2 1395 sysop 4053 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Hard MediaWiki:Exif-shutterspeedvalue 1396 sysop 4054 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Shutter speed MediaWiki:Exif-software 1397 sysop 4055 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Software used MediaWiki:Exif-software-value 1398 sysop 4056 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default $1 MediaWiki:Exif-spatialfrequencyresponse 1399 sysop 4057 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Spatial frequency response MediaWiki:Exif-spectralsensitivity 1400 sysop 4058 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Spectral sensitivity MediaWiki:Exif-stripbytecounts 1401 sysop 4059 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Bytes per compressed strip MediaWiki:Exif-stripoffsets 1402 sysop 4060 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Image data location MediaWiki:Exif-subjectarea 1403 sysop 4061 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Subject area MediaWiki:Exif-subjectdistance 1404 sysop 4062 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Subject distance MediaWiki:Exif-subjectdistancerange 1405 sysop 4063 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Subject distance range MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-0 1406 sysop 4064 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Unknown MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-1 1407 sysop 4065 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Macro MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-2 1408 sysop 4066 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Close view MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-3 1409 sysop 4067 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Distant view MediaWiki:Exif-subjectlocation 1410 sysop 4068 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Subject location MediaWiki:Exif-subsectime 1411 sysop 4069 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default DateTime subseconds MediaWiki:Exif-subsectimedigitized 1412 sysop 4070 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default DateTimeDigitized subseconds MediaWiki:Exif-subsectimeoriginal 1413 sysop 4071 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default DateTimeOriginal subseconds MediaWiki:Exif-transferfunction 1414 sysop 4072 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Transfer function MediaWiki:Exif-usercomment 1415 sysop 4073 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default User comments MediaWiki:Exif-whitebalance 1416 sysop 4074 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default White Balance MediaWiki:Exif-whitebalance-0 1417 sysop 4075 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Auto white balance MediaWiki:Exif-whitebalance-1 1418 sysop 4076 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Manual white balance MediaWiki:Exif-whitepoint 1419 sysop 4077 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default White point chromaticity MediaWiki:Exif-xresolution 1420 sysop 4320 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default Horizontal resolution MediaWiki:Exif-ycbcrcoefficients 1421 sysop 4079 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Color space transformation matrix coefficients MediaWiki:Exif-ycbcrpositioning 1422 sysop 4080 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Y and C positioning MediaWiki:Exif-ycbcrsubsampling 1423 sysop 4081 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Subsampling ratio of Y to C MediaWiki:Exif-yresolution 1424 sysop 4323 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default Vertical resolution MediaWiki:Externaldberror 1425 sysop 4084 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default There was either an external authentication database error or you are not allowed to update your external account. MediaWiki:Fileinfo 1426 sysop 4085 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default $1KB, MIME type: <code>$2</code> MediaWiki:Files 1427 sysop 4086 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Files MediaWiki:Group-admin-desc 1428 sysop 4089 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Trusted users able to block users and delete articles MediaWiki:Group-admin-name 1429 sysop 4090 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Administrator MediaWiki:Group-anon-desc 1430 sysop 4091 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Anonymous users MediaWiki:Group-anon-name 1431 sysop 4092 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Anonymous MediaWiki:Group-bureaucrat-desc 1432 sysop 4093 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default The bureaucrat group is able to make sysops MediaWiki:Group-bureaucrat-name 1433 sysop 4094 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Bureaucrat MediaWiki:Group-loggedin-desc 1434 sysop 4095 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default General logged in users MediaWiki:Group-loggedin-name 1435 sysop 4096 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default User MediaWiki:Group-steward-desc 1436 sysop 4097 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Full access MediaWiki:Group-steward-name 1437 sysop 4098 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Steward MediaWiki:Grouprightspheading 1438 sysop 4099 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default grouprights level MediaWiki:Groups 1439 sysop 4100 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default User groups MediaWiki:Groups-addgroup 1440 sysop 4101 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Add group MediaWiki:Groups-already-exists 1441 sysop 4102 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default A group of that name already exists MediaWiki:Groups-editgroup 1442 sysop 4103 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Edit group MediaWiki:Groups-editgroup-description 1443 sysop 4104 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Group description (max 255 characters):<br /> MediaWiki:Groups-editgroup-name 1444 sysop 4105 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Group name: MediaWiki:Groups-editgroup-preamble 1445 sysop 4106 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default If the name or description starts with a colon, the remainder will be treated as a message name, and hence the text will be localised using the MediaWiki namespace MediaWiki:Groups-existing 1446 sysop 4107 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Existing groups MediaWiki:Groups-group-edit 1447 sysop 4108 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Existing groups: MediaWiki:Groups-lookup-group 1448 sysop 4109 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Manage group rights MediaWiki:Groups-noname 1449 sysop 4110 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Please specify a valid group name MediaWiki:Groups-tableheader 1450 sysop 4111 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default ID || Name || Description || Rights MediaWiki:Histfirst 1451 sysop 4112 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Earliest MediaWiki:Histlast 1452 sysop 4113 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Latest MediaWiki:Imagelistall 1453 sysop 4116 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default all MediaWiki:Immobile namespace 1454 sysop 5514 2006-10-25T21:10:12Z MediaWiki default 98 Source or destination title is of a special type; cannot move pages from and into that namespace. MediaWiki:Importinterwiki 1455 sysop 4121 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Transwiki import MediaWiki:Importnosources 1456 sysop 4122 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default No transwiki import sources have been defined and direct history uploads are disabled. MediaWiki:Invalidemailaddress 1457 sysop 4651 2005-12-02T02:56:21Z MediaWiki default The e-mail address cannot be accepted as it appears to have an invalid format. Please enter a well-formatted address or empty that field. MediaWiki:Invert 1458 sysop 4124 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Invert selection MediaWiki:Ipadressorusername 1459 sysop 4126 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default IP Address or username MediaWiki:Ipboptions 1460 sysop 4327 2005-07-29T11:23:18Z MediaWiki default 2 hours:2 hours,1 day:1 day,3 days:3 days,1 week:1 week,2 weeks:2 weeks,1 month:1 month,3 months:3 months,6 months:6 months,1 year:1 year,infinite:infinite MediaWiki:Ipbother 1461 sysop 4128 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default Other time MediaWiki:Ipbotheroption 1462 sysop 4129 2005-07-03T14:42:50Z MediaWiki default other MediaWiki:Mediawarning 1463 sysop 5200 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default '''Warning''': This file may contain malicious code, by executing it your system may be compromised.<hr /> MediaWiki:Metadata 1464 sysop 4141 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Metadata MediaWiki:Metadata page 1465 sysop 4142 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Wikipedia:Metadata MediaWiki:Movelogpage 1466 sysop 4145 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Move log MediaWiki:Movelogpagetext 1467 sysop 4146 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Below is a list of page moved. MediaWiki:Movereason 1468 sysop 4149 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Reason MediaWiki:Namespace 1469 sysop 4150 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Namespace: MediaWiki:Noemailprefs 1470 sysop 5209 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Specify an e-mail address for these features to work. MediaWiki:Noimage 1471 sysop 4442 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default No file by this name exists, you can $1. MediaWiki:Number of watching users RCview 1472 sysop 4158 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default [$1] MediaWiki:Number of watching users pageview 1473 sysop 4159 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default [$1 watching user/s] MediaWiki:Passwordtooshort 1474 sysop 4160 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Your password is too short. It must have at least $1 characters. MediaWiki:Prefs-help-email 1475 sysop 5220 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default * E-mail (optional): Enables others to contact you through your user or user_talk page without needing to reveal your identity. MediaWiki:Prefs-help-email-enotif 1476 sysop 4662 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default This address is also used to send you e-mail notifications if you enabled the options. MediaWiki:Prefs-help-realname 1477 sysop 4338 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default * Real name (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work. MediaWiki:Print 1478 sysop 4168 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default Print MediaWiki:Recentchangesall 1479 sysop 4174 2005-07-03T14:42:51Z MediaWiki default all MediaWiki:Renamegrouplogentry 1480 sysop 4176 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Renamed group $2 to $3 MediaWiki:Restrictedpheading 1481 sysop 4178 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Restricted special pages MediaWiki:Revertmove 1482 sysop 4181 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default revert MediaWiki:Scarytranscludedisabled 1483 sysop 4183 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default [Interwiki transcluding is disabled] MediaWiki:Scarytranscludefailed 1484 sysop 4344 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default [Template fetch failed for $1; sorry] MediaWiki:Scarytranscludetoolong 1485 sysop 4185 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default [URL is too long; sorry] MediaWiki:Searchfulltext 1486 sysop 4187 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Search full text MediaWiki:Selfmove 1487 sysop 4189 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Source and destination titles are the same; can't move a page over itself. MediaWiki:Setstewardflag 1488 sysop 4191 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Set steward flag MediaWiki:Shareduploadwiki 1489 sysop 4452 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default Please see the $1 for further information. MediaWiki:Showdiff 1490 sysop 4194 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Show changes MediaWiki:Sidebar 1491 sysop 4693 2005-12-02T04:27:13Z MediaWiki default * navigation ** mainpage|mainpage ** portal-url|portal ** currentevents-url|currentevents ** recentchanges-url|recentchanges ** randompage-url|randompage ** helppage|help ** sitesupport-url|sitesupport MediaWiki:Sourcefilename 1492 sysop 4198 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Source filename MediaWiki:Thumbsize 1493 sysop 4777 2006-01-01T14:56:54Z MediaWiki default Thumbnail size: MediaWiki:Tog-enotifminoredits 1494 sysop 4666 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default E-mail me also for minor edits of pages MediaWiki:Tog-enotifrevealaddr 1495 sysop 4667 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default Reveal my e-mail address in notification mails MediaWiki:Tog-enotifusertalkpages 1496 sysop 4668 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default E-mail me when my user talk page is changed MediaWiki:Tog-enotifwatchlistpages 1497 sysop 5254 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default E-mail me when a page I'm watching is changed MediaWiki:Tog-externaldiff 1498 sysop 4207 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Use external diff by default MediaWiki:Tog-externaleditor 1499 sysop 4208 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Use external editor by default MediaWiki:Tog-shownumberswatching 1500 sysop 4211 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Show the number of watching users MediaWiki:Tooltip-diff 1501 sysop 5258 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Show which changes you made to the text. [alt-v] MediaWiki:Tryexact 1502 sysop 4215 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Try exact match MediaWiki:Undelete short1 1503 sysop 4216 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Undelete one edit MediaWiki:Upload directory read only 1504 sysop 4220 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default The upload directory ($1) is not writable by the webserver. MediaWiki:Uploadnewversion 1505 sysop 4222 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default [$1 Upload a new version of this file] MediaWiki:Uploadscripted 1506 sysop 4998 2006-03-28T06:57:09Z MediaWiki default This file contains HTML or script code that may be erroneously be interpreted by a web browser. MediaWiki:Uploadvirus 1507 sysop 4226 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default The file contains a virus! Details: $1 MediaWiki:Userrights 1508 sysop 4227 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default User rights management MediaWiki:Userrights-editusergroup 1509 sysop 4228 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Edit user groups MediaWiki:Userrights-groupsavailable 1510 sysop 4229 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Available groups: MediaWiki:Userrights-groupshelp 1511 sysop 4230 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Select groups you want the user to be removed from or added to. Unselected groups will not be changed. You can deselect a group with CTRL + Left Click MediaWiki:Userrights-groupsmember 1512 sysop 4231 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Member of: MediaWiki:Userrights-logcomment 1513 sysop 4232 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Changed group membership from $1 to $2 MediaWiki:Userrights-lookup-user 1514 sysop 4233 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Manage user groups MediaWiki:Userrights-user-editname 1515 sysop 4780 2006-01-01T14:56:55Z MediaWiki default Enter a username: MediaWiki:Val add 1516 sysop 4236 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Add MediaWiki:Val del 1517 sysop 4238 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Delete MediaWiki:Val details th 1518 sysop 4239 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default <sub>User</sub> \ <sup>Topic</sup> MediaWiki:Val details th user 1519 sysop 4240 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default User $1 MediaWiki:Val iamsure 1520 sysop 4242 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default Check this box if you really mean it! MediaWiki:Val list header 1521 sysop 4243 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default <th>#</th><th>Topic</th><th>Range</th><th>Action</th> MediaWiki:Val my stats title 1522 sysop 4244 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default My validation overview MediaWiki:Val no 1523 sysop 4245 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default No MediaWiki:Val of 1524 sysop 4246 2005-07-03T14:42:52Z MediaWiki default $1 of $2 MediaWiki:Val rev for 1525 sysop 4247 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Revisions for $1 MediaWiki:Val rev stats link 1526 sysop 4248 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default See the validation statistics for "$1" <a href="$2">here</a> MediaWiki:Val revision 1527 sysop 4249 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Revision MediaWiki:Val revision changes ok 1528 sysop 4250 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Your ratings have been stored! MediaWiki:Val revision number 1529 sysop 4251 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Revision #$1 MediaWiki:Val revision of 1530 sysop 4252 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Revision of $1 MediaWiki:Val revision stats link 1531 sysop 4253 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default details MediaWiki:Val show my ratings 1532 sysop 4254 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Show my validations MediaWiki:Val time 1533 sysop 4255 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Time MediaWiki:Val topic desc page 1534 sysop 4256 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Project:Validation topics MediaWiki:Val user stats title 1535 sysop 4257 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Validation overview of user $1 MediaWiki:Val validation of 1536 sysop 4258 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Validation of "$1" MediaWiki:Val votepage intro 1537 sysop 4260 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Change this text <a href="{{SERVER}}{{localurl:MediaWiki:Val_votepage_intro}}">here</a>! MediaWiki:Val warning 1538 sysop 4261 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default <b>Never, <i>ever</i>, change something here without <i>explicit</i> community consensus!</b> MediaWiki:Val yes 1539 sysop 4262 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Yes MediaWiki:Variantname-is 1540 sysop 4263 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default is MediaWiki:Variantname-iz 1541 sysop 4264 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default iz MediaWiki:Versionrequired 1542 sysop 4265 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Version $1 of MediaWiki required MediaWiki:Versionrequiredtext 1543 sysop 4266 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Version $1 of MediaWiki is required to use this page. See [[Special:Version]] MediaWiki:Views 1544 sysop 4267 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Views MediaWiki:Watchlistall1 1545 sysop 4270 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default all MediaWiki:Watchlistall2 1546 sysop 4271 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default all MediaWiki:Wlheader-enotif 1547 sysop 4680 2005-12-02T02:56:23Z MediaWiki default * E-mail notification is enabled. MediaWiki:Wlheader-showupdated 1548 sysop 4274 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default * Pages which have been changed since you last visited them are shown in '''bold''' MediaWiki:Wlhide 1549 sysop 4275 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Hide MediaWiki:Wlhideshowown 1550 sysop 5289 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default $1 my edits MediaWiki:Wlshow 1551 sysop 4277 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Show MediaWiki:Yourdomainname 1552 sysop 4279 2005-07-03T14:42:53Z MediaWiki default Your domain Template:WikipediaLang 1555 5460 2006-10-11T19:54:02Z 75.31.127.198 <div style="font-size:95%"><div id="lang-50000"> ; <small>Wikipedia encyclopedia languages with over 50,000 articles:</small> <big>[[:en:|English]] · [[:de:|Deutsch (German)]] · [[:es:|Español (Spanish)]] · [[:fr:|Français (French)]] · [[:it:|Italiano (Italian)]] · [[:ja:|日本語 (Japanese)]] · [[:nl:|Nederlands (Dutch)]] · [[:pl:|Polski (Polish)]] · [[:pt:|Português (Portuguese)]] · [[:ru:|Русский (Russian)]] · [[:sv:|Svenska (Swedish)]] · [[:zh:|中文 (Chinese)]] </big> </div><div style="font-size:95%"><div id="lang-10000"> ; <small>Wikipedia encyclopedia languages with over 10,000 articles:</small> [[:bg:|Български (Bulgarian)]] · [[:ca:|Català (Catalan)]] · [[:cs:|Česká (Czech)]] · [[:da:|Dansk (Danish)]] · [[:et:|Eesti (Estonian)]] · [[:eo:|Esperanto]] · [[:fi:|Suomi (Finnish)]] · [[:he:|עברית (Hebrew)]] · [[:hu:|Magyar (Hungarian)]] · [[:io:|Ido]] · [[:id:|Bahasa Indonesia (Indonesian)]] · [[:ko:|한국어 (Korean)]] · [[:no:|Norsk (Norwegian)]] · [[:ro:|Română (Romanian)]]· [[:sk:|Slovenčina (Slovak)]] · [[:sl:|Slovenščina (Slovenian)]] · [[:sr:|Српски (Serbian)]] · [[:uk:|Українська (Ukrainian)]] </div><div id="lang-1000"> ; <small>Wikipedia encyclopedia languages with over 1,000 articles:</small><small>[[:af:|Afrikaans]] · [[:ar:|العربية (Arabic)]] · [[:ast:|Asturianu (Asturian)]] · [[:be:|Беларуская (Belarusian)]] · [[:bs:|Bosanski (Bosnian)]] · [[:cy:|Cymraeg (Welsh)]] · [[:el:|Ελληνικά (Greek)]] · [[:eu:|Euskara (Basque)]] · [[:fa:|فارسی (Persian)]] · [[:fy:|Frysk (Western Frisian)]] · [[:ga:|Gaeilge (Irish)]] · [[:gd:|Gàidhlig (Scots Gaelic)]] · [[:gl:|Galego (Galician)]] · [[:hi:|हिन्दी (Hindi)]] · [[:hr:|Hrvatski (Croatian)]] · [[:ia:|Interlingua]] · [[:is:|Íslenska (Icelandic)]] · [[:jv:|Basa Jawa (Javanese)]] · [[:ka:|ქართული (Georgian)]] · [[:ku:|Kurdî / كوردی (Kurdish)]] · [[:la:|Latina (Latin)]] · [[:lb:|Lëtzebuergesch (Luxembourgish)]] · [[:lt:|Lietuvių (Lithuanian)]] · [[:lv:|Latviešu (Latvian)]] · [[:mr:|मराठी (Marathi)]] · [[:ms:|Bahasa Melayu (Malay)]] · [[:nds:|Plattdüütsch (Low Saxon)]] · [[:nn:|Nynorsk]] · [[:os:|Ирон (Ossetic)]] · [[:sa:|संस्कृतम् (Sanskrit)]] · [[:scn:|Sicilianu (Sicilian)]] · [[:simple:|Simple English]] · [[:sq:|Shqip (Albanian)]] · [[:tl:|Tagalog]] · [[:th:|ภาษาไทย (Thai)]] · [[:tr:|Türkçe (Turkish)]] · [[:tt:|Tatarça (Tatar)]] · [[:vi:|Tiếng Việt (Vietnamese)]] · [[:wa:|Walon (Walloon)]] · [[:zh-min-nan:|Bân-lâm-gú (Min Nan)]]</small></div></div> <p id="lang-coord" style="text-align:center"> '''[[m:List of Wikipedias|Complete list]]''' · '''[[m:Multilingual coordination|Multilingual coordination]]''' · '''[[m:How to start a new Wikipedia|Start a Wikipedia in another language]]''' </p> <!--short-cut links to languages with over 10,000 articles; this produces the extra language links on the sidebar on the main page [[da:]] [[de:]] [[eo:]] [[es:]] [[fr:]] [[he:]] [[it:]] [[fi:]] [[ja:]] [[nl:]] [[no:]] [[pl:]] [[pt:]] [[sv:]] [[zh:]]:--> </div> MediaWiki:Exif-focalplaneresolutionunit-2 1556 sysop 4316 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default inches MediaWiki:Exif-subjectdistance-value 1557 sysop 4319 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default $1 metres MediaWiki:Exif-xyresolution-c 1558 sysop 4321 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default $1 dpc MediaWiki:Exif-xyresolution-i 1559 sysop 4322 2005-07-29T11:23:17Z MediaWiki default $1 dpi MediaWiki:Shareddescriptionfollows 1560 sysop 4345 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default - MediaWiki:Skinpreview 1561 sysop 4350 2005-07-29T11:23:19Z MediaWiki default (Preview) MediaWiki:Trackback 1562 sysop 4695 2005-12-02T04:27:13Z MediaWiki default ; $4$5 : [$2 $1] MediaWiki:Trackbackbox 1563 sysop 4752 2005-12-22T07:51:55Z MediaWiki default <div id="mw_trackbacks"> Trackbacks for this article:<br /> $1 </div> MediaWiki:Trackbackdeleteok 1564 sysop 4357 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default The trackback was successfully deleted. MediaWiki:Trackbackexcerpt 1565 sysop 4697 2005-12-02T04:27:13Z MediaWiki default ; $4$5 : [$2 $1]: <nowiki>$3</nowiki> MediaWiki:Trackbacklink 1566 sysop 4359 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Trackback MediaWiki:Trackbackremove 1567 sysop 4360 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default ([$1 Delete]) MediaWiki:Underline-always 1568 sysop 4362 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Always MediaWiki:Underline-default 1569 sysop 4363 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Browser default MediaWiki:Underline-never 1570 sysop 4364 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Never MediaWiki:Unusedcategories 1571 sysop 4366 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default Unused categories MediaWiki:Unusedcategoriestext 1572 sysop 4367 2005-07-29T11:23:20Z MediaWiki default The following category pages exist although no other article or category make use of them. MediaWiki:Val rev stats 1573 sysop 4370 2005-07-29T11:23:21Z MediaWiki default See the validation statistics for "$1" <a href="$2">here</a> MediaWiki:Expiringblock 1576 sysop 4390 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default expires $1 MediaWiki:Infiniteblock 1577 sysop 4391 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default infinite MediaWiki:Ipblocklistempty 1578 sysop 4392 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default The blocklist is empty. MediaWiki:Linkprefix 1579 sysop 4393 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default /^(.*?)([a-zA-Z\x80-\xff]+)$/sD MediaWiki:Mostlinked 1580 sysop 4395 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default Most linked to pages MediaWiki:Namespacesall 1581 sysop 4396 2005-08-19T23:49:07Z MediaWiki default all MediaWiki:Restorelink1 1582 sysop 4401 2005-08-19T23:49:08Z MediaWiki default one deleted edit MediaWiki:Unit-pixel 1583 sysop 4408 2005-08-19T23:49:08Z MediaWiki default px Military sciences 1584 6456 2006-12-19T11:49:52Z Loadewole 101 [[Military Sciences]] eko ijinle nipa ogun jija Eko 1590 6455 2006-12-19T11:47:16Z Loadewole 101 [[Ẹ̀kọ]] '''Eko''' Gbigbona ni mo mu laaro yi. Bayi ni mo se poo... #Re [[agbado]] (corn) si inu omi tutu fun ojo meta. #Lo o ni ero titi ti yo fi kun na. #Jo pelu ase ki fi kun na sii. #Bu die sinu ife (cup) tabi abo(dish) #Bu omi hiho sii titi yo fi ki bi o se fe. #O le bu [[suga]] tabi [[miliki]] si ki o si mu. MediaWiki:Confirmrecreate 1591 sysop 5147 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default User [[User:$1|$1]] ([[User talk:$1|talk]]) deleted this page after you started editing with reason: : ''$2'' Please confirm that really want to recreate this page. MediaWiki:Deletedwhileediting 1592 sysop 4431 2005-09-05T10:08:55Z MediaWiki default Warning: This page has been deleted after you started editing! MediaWiki:Fileexists-forbidden 1593 sysop 4432 2005-09-05T10:08:56Z MediaWiki default A file with this name exists already; please go back and upload this file under a new name. [[Image:$1|thumb|center|$1]] MediaWiki:Fileexists-shared-forbidden 1594 sysop 4433 2005-09-05T10:08:56Z MediaWiki default A file with this name exists already in the shared file repository; please go back and upload this file under a new name. [[Image:$1|thumb|center|$1]] MediaWiki:Fileuploadsummary 1595 sysop 4434 2005-09-05T10:08:56Z MediaWiki default Summary: MediaWiki:Largefileserver 1596 sysop 4435 2005-09-05T10:08:56Z MediaWiki default This file is bigger than the server is configured to allow. MediaWiki:License 1597 sysop 4436 2005-09-05T10:08:56Z MediaWiki default Licensing MediaWiki:Loginreqlink 1598 sysop 5198 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default log in MediaWiki:Loginreqpagetext 1599 sysop 4438 2005-09-05T10:08:56Z MediaWiki default You must $1 to view other pages. MediaWiki:Noimage-linktext 1600 sysop 4443 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default upload it MediaWiki:Nolicense 1601 sysop 4444 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default None selected MediaWiki:Permalink 1602 sysop 4448 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default Permanent link MediaWiki:Prefixindex 1603 sysop 4449 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default Prefix index MediaWiki:Recreate 1604 sysop 4451 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default Recreate MediaWiki:Shareduploadwiki-linktext 1605 sysop 4453 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default file description page MediaWiki:Showhidebots 1606 sysop 4455 2005-09-05T10:08:57Z MediaWiki default ($1 bots) MediaWiki:Tooltip-recreate 1607 sysop 5259 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Recreate the page despite it has been deleted MediaWiki:Undeletehistorynoadmin 1608 sysop 4934 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default This article has been deleted. The reason for deletion is shown in the summary below, along with details of the users who had edited this page before deletion. The actual text of these deleted revisions is only available to administrators. MediaWiki:Updatedmarker 1609 sysop 4464 2005-09-05T10:08:58Z MediaWiki default updated since my last visit MediaWiki:Viewdeleted 1610 sysop 4468 2005-09-05T10:08:58Z MediaWiki default View $1? MediaWiki:Viewdeletedpage 1611 sysop 4469 2005-09-05T10:08:58Z MediaWiki default View deleted pages MediaWiki:Wlhideshowbots 1612 sysop 5288 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default $1 bot edits Cuisine 1613 4475 2005-09-11T06:50:52Z Chamdarae 30 Cuisine moved to Eko #redirect [[Eko]] MediaWiki:Allowemail 1627 sysop 4636 2005-12-02T02:56:19Z MediaWiki default Enable e-mail from other users MediaWiki:Allpagesprefix 1628 sysop 4522 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default Display pages with prefix: MediaWiki:Categories1 1629 sysop 4524 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default Category MediaWiki:Confirm purge 1630 sysop 4526 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default Clear the cache of this page? $1 MediaWiki:Confirm purge button 1631 sysop 4527 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default OK MediaWiki:Datedefault 1632 sysop 4531 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default No preference MediaWiki:Datetime 1633 sysop 4532 2005-11-09T23:30:06Z MediaWiki default Date and time MediaWiki:Doubleredirectsarrow 1634 sysop 4534 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default → MediaWiki:Download 1635 sysop 4535 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default download MediaWiki:Exif-photometricinterpretation-2 1636 sysop 4537 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default RGB MediaWiki:Ignorewarnings 1637 sysop 4539 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default Ignore any warnings MediaWiki:Importing 1638 sysop 4540 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default Importing $1 MediaWiki:Importnofile 1639 sysop 4541 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default No import file was uploaded. MediaWiki:Importuploaderror 1640 sysop 4542 2005-11-09T23:30:07Z MediaWiki default Upload of import file failed; perhaps the file is bigger than the allowed upload size. MediaWiki:Jumpto 1641 sysop 4543 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Jump to: MediaWiki:Jumptonavigation 1642 sysop 4544 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default navigation MediaWiki:Jumptosearch 1643 sysop 4545 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default search MediaWiki:Mimesearch 1644 sysop 4547 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default MIME search MediaWiki:Mimetype 1645 sysop 4776 2006-01-01T14:56:53Z MediaWiki default MIME type: MediaWiki:Mostcategories 1646 sysop 4549 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Articles with the most categories MediaWiki:Mostimages 1647 sysop 4550 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Most linked to images MediaWiki:Mostlinkedcategories 1648 sysop 4551 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Most linked to categories MediaWiki:Mostrevisions 1649 sysop 4552 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Articles with the most revisions MediaWiki:Ncategories 1650 sysop 5204 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|category|categories}} MediaWiki:Newarticletextanon 1651 sysop 4554 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default {{int:newarticletext}} MediaWiki:Noarticletextanon 1652 sysop 4557 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default {{int:noarticletext}} MediaWiki:Nrevisions 1653 sysop 5212 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|revision|revisions}} MediaWiki:Redirectingto 1654 sysop 4565 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Redirecting to [[$1]]... MediaWiki:Redirectpagesub 1655 sysop 4566 2005-11-09T23:30:08Z MediaWiki default Redirect page MediaWiki:Session fail preview 1656 sysop 4923 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default <strong>Sorry! We could not process your edit due to a loss of session data. Please try again. If it still doesn't work, try logging out and logging back in.</strong> MediaWiki:Tog-showjumplinks 1657 sysop 4577 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default Enable "jump to" accessibility links MediaWiki:Uid 1658 sysop 4778 2006-01-01T14:56:55Z MediaWiki default User ID: MediaWiki:Unwatchedpages 1659 sysop 4584 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default Unwatched pages MediaWiki:Username 1660 sysop 4779 2006-01-01T14:56:55Z MediaWiki default Username: MediaWiki:Val max topics 1661 sysop 4588 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default Maximum number of $1 topics reached MediaWiki:Val no topics defined 1662 sysop 4589 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default No topics defined MediaWiki:Val no topics defined text 1663 sysop 4590 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default You have no topics defined which can be rated. Go to [[Special:Validate]], and have an administrator run the "Manage" function to add at least one topic and point range. MediaWiki:Wantedcategories 1664 sysop 4591 2005-11-09T23:30:09Z MediaWiki default Wanted categories MediaWiki:Widthheight 1665 sysop 5286 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default $1×$2 MediaWiki:Badsig 1673 sysop 4610 2005-11-29T21:47:03Z MediaWiki default Invalid raw signature; check HTML tags. MediaWiki:Exif-exposuretime-format 1674 sysop 4613 2005-11-29T21:47:03Z MediaWiki default $1 sec ($2) MediaWiki:Exif-fnumber-format 1675 sysop 4614 2005-11-29T21:47:03Z MediaWiki default f/$1 MediaWiki:Exif-focallength-format 1676 sysop 4615 2005-11-29T21:47:03Z MediaWiki default $1 mm MediaWiki:Metadata-collapse 1677 sysop 4618 2005-11-29T21:47:04Z MediaWiki default Hide extended details MediaWiki:Metadata-expand 1678 sysop 4619 2005-11-29T21:47:04Z MediaWiki default Show extended details MediaWiki:Metadata-fields 1679 sysop 4620 2005-11-29T21:47:04Z MediaWiki default EXIF metadata fields listed in this message will be included on image page display when the metadata table is collapsed. Others will be hidden by default. * make * model * datetimeoriginal * exposuretime * fnumber * focallength MediaWiki:Metadata-help 1680 sysop 4621 2005-11-29T21:47:04Z MediaWiki default This file contains additional information, probably added from the digital camera or scanner used to create or digitize it. If the file has been modified from its original state, some details may not fully reflect the modified image. MediaWiki:Privacy 1681 sysop 4623 2005-11-29T21:47:05Z MediaWiki default Privacy policy MediaWiki:Privacypage 1682 sysop 4624 2005-11-29T21:47:05Z MediaWiki default Project:Privacy_policy MediaWiki:Gotaccount 1683 sysop 5160 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Already have an account? $1. MediaWiki:Gotaccountlink 1684 sysop 4650 2005-12-02T02:56:21Z MediaWiki default Log in MediaWiki:Nologin 1685 sysop 4658 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default Don't have a login? $1. MediaWiki:Nologinlink 1686 sysop 4659 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default Create an account MediaWiki:Signupend 1687 sysop 4664 2005-12-02T02:56:22Z MediaWiki default {{int:loginend}} MediaWiki:Wrongpasswordempty 1688 sysop 4682 2005-12-02T02:56:23Z MediaWiki default Password entered was blank. Please try again. MediaWiki:Edittools 1689 sysop 5698 2006-11-10T09:08:55Z Mark Dingemanse 31 +Naira sign <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> <div id="editpage-specialchars" class="plainlinks" style="margin-top:15px; border:1px solid #aaa; background-color:#f4f4f4; padding:2px 8px;"> '''Characters with the under-diacritic''' (click to insert): <charinsert> E&#x323; e&#x323; O&#x323; o&#x323; S&#x323; s&#x323; </charinsert> &mdash; <charinsert> É&#x323; é&#x323; Ó&#x323; ó&#x323; </charinsert> &mdash; <charinsert> È&#x323; è&#x323; Ò&#x323; ò&#x323; </charinsert> '''Accented vowels''': <charinsert> Á á É é Í í Ó ó Ú ú </charinsert> &mdash; <charinsert> À à È è Ì ì Ò ò Ù ù </charinsert> &nbsp; '''Other special characters''': <charinsert> &#x20a6; </charinsert> <!-- <charinsert>  â Ê ê Î î Ô ô Û û </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü </charinsert> &nbsp; <charinsert> ß </charinsert> &nbsp; <charinsert> à ã Ñ ñ Õ õ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ç ç Ģ ģ Ķ ķ Ļ ļ Ņ ņ Ŗ ŗ Ş ş Ţ ţ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ć ć Ĺ ĺ Ń ń Ŕ ŕ Ś ś Ý ý Ź ź </charinsert> &nbsp; <charinsert> Đ đ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ů ů </charinsert> &nbsp; <charinsert> Č č Ď ď Ľ ľ Ň ň Ř ř Š š Ť ť Ž ž </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ǎ ǎ Ě ě Ǐ ǐ Ǒ ǒ Ǔ ǔ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū </charinsert> &nbsp; <charinsert> ǖ ǘ ǚ ǜ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ĉ ĉ Ĝ ĝ Ĥ ĥ Ĵ ĵ Ŝ ŝ Ŵ ŵ Ŷ ŷ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ă ă Ğ ğ Ŭ ŭ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ċ ċ Ė ė Ġ ġ İ ı Ż ż </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ą ą Ę ę Į į Ų ų </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ł ł </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ő ő Ű ű </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ŀ ŀ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ħ ħ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ð ð Þ þ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Œ œ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Æ æ Ø ø Å å </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ə ə </charinsert> &nbsp; <charinsert> – — … </charinsert> &nbsp; <charinsert> [+] [[+]] </charinsert> &nbsp; <charinsert> ~ | ° § → </charinsert> &nbsp; <charinsert> # ≈ ± − × ¹ ² ³ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ‘ “ ’ ” </charinsert> &nbsp; <charinsert> ¢ £ € ¥ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Α α Β β Γ γ Δ δ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ε ε Ζ ζ Η η Θ θ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ι ι Κ κ Λ λ Μ μ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ν ν Ξ ξ Ο ο Π π </charinsert> &nbsp; <charinsert> Ρ ρ Σ σ ς Τ τ Υ υ </charinsert> &nbsp; <charinsert> Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω </charinsert> &nbsp; <charinsert> ʈ ɖ ɟ ɡ ɢ ʡ ʔ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɸ ʃ ʒ ɕ ʑ ʂ ʐ ʝ ɣ ʁ ʕ ʜ ʢ ɦ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɱ ɳ ɲ ŋ ɴ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ʋ ɹ ɻ ɰ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ʙ ʀ ɾ ɽ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɫ ɬ ɮ ɺ ɭ ʎ ʟ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɥ ʍ ɧ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɨ ʉ ɯ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɪ ʏ ʊ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɘ ɵ ɤ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɚ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɛ ɜ ɝ ɞ ʌ ɔ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ɐ ɶ ɑ ɒ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ʰ ʷ ʲ ˠ ˤ ⁿ ˡ </charinsert> &nbsp; <charinsert> ˈ ˌ ː ˑ </charinsert> &nbsp; --> </div> <div style="margin-top:1em;" id="editpage-copywarn2"> <div style="font-weight: bold; font-size: 120%;">Your changes will be visible immediately.</div> * For testing, please use the '''[[Wikipedia:Sandbox|sandbox]]''' instead. * On '''talk pages''', please [[Wikipedia:Sign your posts on talk pages|sign your comment]] by typing four tildes (<code><nowiki>~~~~</nowiki></code>). ---- <div style="font-weight: bold; font-size: 110%;">Please note:</div> * '''If you don't want your writing to be edited mercilessly or redistributed by others, do not submit it.''' * Only [[Wikipedia:public domain|public domain]] resources can be copied without permission&mdash;this does '''not''' include most web pages. * See our [[Wikipedia:Policies and guidelines|policies and guidelines]] for more information on editing. </div> MediaWiki:Logempty 1692 sysop 4736 2005-12-22T07:51:53Z MediaWiki default No matching items in log. MediaWiki:Newmessagesdifflink 1693 sysop 5532 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default 98 last change MediaWiki:Nocreatetext 1694 sysop 4740 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default This site has restricted the ability to create new pages. You can go back and edit an existing page, or [[Special:Userlogin|log in or create an account]]. MediaWiki:Nocreatetitle 1695 sysop 4741 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default Page creation limited MediaWiki:Protect-default 1696 sysop 4742 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default (default) MediaWiki:Protect-level-autoconfirmed 1697 sysop 4743 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default Block unregistered users MediaWiki:Protect-level-sysop 1698 sysop 4744 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default Sysops only MediaWiki:Protect-text 1699 sysop 5226 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default You may view and change the protection level here for the page <strong>$1</strong>. MediaWiki:Protect-unchain 1700 sysop 4746 2005-12-22T07:51:54Z MediaWiki default Unlock move permissions MediaWiki:Protect-viewtext 1701 sysop 4915 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Your account does not have permission to change page protection levels. Here are the current settings for the page <strong>$1</strong>: MediaWiki:Youhavenewmessages 1702 sysop 4758 2005-12-22T07:51:56Z MediaWiki default You have $1 ($2). MediaWiki:Imagelistforuser 1705 sysop 4774 2006-01-01T14:56:53Z MediaWiki default This shows only images uploaded by $1. MediaWiki:Istemplate 1706 sysop 4775 2006-01-01T14:56:53Z MediaWiki default inclusion Template:Ab-Yoruba 1717 4817 2006-01-22T14:33:15Z Tomchiukc 54 <center>[[A]], [[B]], ''[[C]]'', [[D]], [[E]], [[Ẹ]], [[F]], [[G]], [[Gb]], [[H]], [[I]], [[J]], [[K]], [[L]], [[M]], [[N]], [[O]], [[Ọ]], [[P]], ''[[Q]]'', [[R]], [[S]], [[Ṣ]], [[T]], [[U]], ''[[V]]'', [[W]], ''[[X]]'', [[Y]], ''[[Z]]''</center> Ẹ 1718 6440 2006-12-19T11:15:53Z Loadewole 101 [[Ẹ]] [[Image:Latin_alphabet_Ee.png|right|E]] {{Ab-Yoruba}} Wikipedia:Community Portal 1725 5731 2006-11-11T11:05:03Z Mark Dingemanse 31 Link of interest: ==Editing help== Some basic help pages can now be found at [[Help:Contents]]. [[en:Wikipedia:Community Portal]] [[nl:Wikipedia:Gebruikersportaal]] ==Starting up the Yoruba Wikipedia== Some related discussion can be found in the Afrophonewikis group at Yahoo, especially [http://tech.groups.yahoo.com/group/afrophonewikis/message/109 this thread]. Important subjects to talk about: *Basic policies *Copyrights *Translation of the Mediawiki interface to Yoruba *Manual of Style (orthography, title formatting, use of categories) *Community building Link of interest: [http://oroede.sourceforge.net/index.php?id=about Ọrọèdè]. &mdash; [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|&#9998;]] 11:05, 11 November 2006 (UTC) MediaWiki:Allmessagesfilter 1727 sysop 4964 2006-03-28T06:57:05Z MediaWiki default Message name filter: MediaWiki:Allmessagesmodified 1728 sysop 4888 2006-02-26T02:14:33Z MediaWiki default Show only modified MediaWiki:Anoneditwarning 1729 sysop 5130 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default '''Warning:''' You are not logged in. Your IP address will be recorded in this page's edit history. MediaWiki:Anonnotice 1730 sysop 4892 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default - MediaWiki:Confirmedittext 1731 sysop 4898 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default You must confirm your e-mail address before editing pages. Please set and validate your e-mail address through your [[Special:Preferences|user preferences]]. MediaWiki:Confirmedittitle 1732 sysop 4899 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default E-mail confirmation required to edit MediaWiki:Delete and move confirm 1733 sysop 4900 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default Yes, delete the page MediaWiki:Exportnohistory 1734 sysop 5156 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default ---- '''Note:''' Exporting the full history of pages through this form has been disabled due to performance reasons. MediaWiki:Listredirects 1735 sysop 4904 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default List redirects MediaWiki:Longpageerror 1736 sysop 4905 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default <strong>ERROR: The text you have submitted is $1 kilobytes long, which is longer than the maximum of $2 kilobytes. It cannot be saved.</strong> MediaWiki:Markedaspatrollederror 1737 sysop 4908 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default Cannot mark as patrolled MediaWiki:Markedaspatrollederrortext 1738 sysop 4909 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default You need to specify a revision to mark as patrolled. MediaWiki:Newtalkseperator 1739 sysop 4911 2006-02-26T02:14:34Z MediaWiki default ,_ MediaWiki:Rc categories 1740 sysop 4916 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Limit to categories (separate with "|") MediaWiki:Rc categories any 1741 sysop 4917 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Any MediaWiki:Restriction-edit 1742 sysop 4918 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Edit MediaWiki:Restriction-move 1743 sysop 4919 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Move MediaWiki:Semiprotectedpagewarning 1744 sysop 4922 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default '''Note:''' This page has been locked so that only registered users can edit it. MediaWiki:Showlivepreview 1745 sysop 4925 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Live preview MediaWiki:Spam blanking 1746 sysop 4927 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default All revisions contained links to $1, blanking MediaWiki:Spam reverting 1747 sysop 4928 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Reverting to last version not containing links to $1 MediaWiki:Spambot username 1748 sysop 4929 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default MediaWiki spam cleanup MediaWiki:Thumbnail error 1749 sysop 4932 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Error creating thumbnail: $1 MediaWiki:Tog-uselivepreview 1750 sysop 4933 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default Use live preview (JavaScript) (Experimental) MediaWiki:Uploaddisabledtext 1751 sysop 4936 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default File uploads are disabled on this wiki. MediaWiki:Userinvalidcssjstitle 1752 sysop 4937 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default '''Warning:''' There is no skin "$1". Remember that custom .css and .js pages use a lowercase title, e.g. User:Foo/monobook.css as opposed to User:Foo/Monobook.css. MediaWiki:Youhavenewmessagesmulti 1753 sysop 4939 2006-02-26T02:14:35Z MediaWiki default You have new messages on $1 Ogun 1754 6441 2006-12-19T11:16:58Z Loadewole 101 [[Ogun]] Eku dede asiko yi eyin omo ogun!E jowo ejeki a tun bo sowopo lati gbe ogo ile Yoruba ga.Inu mi adun ti pupo ninu awon ojogbon ti o keko ti won si je omo ile Yoruba yala n'ile Yoruba tabi ni oke okun ba le bere lati ma ko opolopo ninu awon aroko won ni ede abinibi wa nitori oni ko amo nitori ojo ola ki awon omo ti won ko iti bi le ri nkan ka nipa gbogbo ohun mere mere ti o nsele jake jado agbaye.Tia ba wo awon orile ede ti won sese bere si ni ma gberi n'iwon ogbon odun s'eyin a ri wipe pupo ninu won ni won fi ede abinibi ko awon akeko won,kosi ise iwadi kan ti won se ti won ko ko ni ede won bi otile je wipe ede geesi ni won gba fi se iwadi na. O se ni l'anu lati ma pade awon ara ile n'ilu oyinbo ki won ma fara pamo ki won ma ba pe won ni omo Yoruba.Ogun logo awon olukoni n'ilu oyinbo ni won je omo ile Yoruba sugbon pelu gbogbo akitiyan won ko si okan soso ninu ise iwadi won pelu aroko ti o wa ni ede Yoruba- Kilode? Oro tan l'enu sugbon o po n'ikun. Titi di ojo omiran ojo ire, Emi ni ti yin ni t'oto, Omoba Onanusi Olusegun. Onanusi_olusegun@hotmail.com Akiyesi pataki-Ti e ba ni ohun lati so nipa aroko yi,eyin na le bosi gbagede WIKIPEDIA. MediaWiki:Articletitles 1770 sysop 4965 2006-03-28T06:57:05Z MediaWiki default Articles starting with ''$1'' MediaWiki:Editsectionhint 1771 sysop 4966 2006-03-28T06:57:06Z MediaWiki default Edit section: $1 MediaWiki:Hideresults 1772 sysop 4968 2006-03-28T06:57:06Z MediaWiki default Hide results MediaWiki:Missingcommenttext 1773 sysop 4971 2006-03-28T06:57:07Z MediaWiki default Please enter a comment below. MediaWiki:Missingsummary 1774 sysop 4972 2006-03-28T06:57:07Z MediaWiki default '''Reminder:''' You have not provided an edit summary. If you click Save again, your edit will be saved without one. MediaWiki:Rev-deleted-comment 1775 sysop 4974 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default (comment removed) MediaWiki:Rev-deleted-text-permission 1776 sysop 4975 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default <div class="mw-warning plainlinks"> This page revision has been removed from the public archives. There may be details in the [{{fullurl:Special:Log/delete|page={{PAGENAMEE}}}} deletion log]. </div> MediaWiki:Rev-deleted-text-view 1777 sysop 4976 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default <div class="mw-warning plainlinks"> This page revision has been removed from the public archives. As an administrator on this site you can view it; there may be details in the [{{fullurl:Special:Log/delete|page={{PAGENAMEE}}}} deletion log]. </div> MediaWiki:Rev-deleted-user 1778 sysop 4977 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default (username removed) MediaWiki:Rev-delundel 1779 sysop 4978 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default show/hide MediaWiki:Revdelete-hide-comment 1780 sysop 4979 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Hide edit comment MediaWiki:Revdelete-hide-restricted 1781 sysop 4980 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Apply these restrictions to sysops as well as others MediaWiki:Revdelete-hide-text 1782 sysop 4981 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Hide revision text MediaWiki:Revdelete-hide-user 1783 sysop 4982 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Hide editor's username/IP MediaWiki:Revdelete-legend 1784 sysop 4983 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Set revision restrictions: MediaWiki:Revdelete-log 1785 sysop 4984 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Log comment: MediaWiki:Revdelete-logentry 1786 sysop 4985 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default changed revision visibility for [[$1]] MediaWiki:Revdelete-selected 1787 sysop 4986 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Selected revision of [[:$1]]: MediaWiki:Revdelete-submit 1788 sysop 4987 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Apply to selected revision MediaWiki:Revdelete-text 1789 sysop 4988 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Deleted revisions will still appear in the page history, but their text contents will be inaccessible to the public. Other admins on this wiki will still be able to access the hidden content and can undelete it again through this same interface, unless an additional restriction is placed by the site operators. MediaWiki:Revisiondelete 1790 sysop 4989 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Delete/undelete revisions MediaWiki:Searchcontaining 1791 sysop 4990 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Search for articles containing ''$1''. MediaWiki:Searchnamed 1792 sysop 4991 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Search for articles named ''$1''. MediaWiki:Tog-autopatrol 1793 sysop 4994 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Mark edits I make as patrolled MediaWiki:Tog-forceeditsummary 1794 sysop 4995 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Prompt me when entering a blank edit summary MediaWiki:Tog-watchcreations 1795 sysop 4996 2006-03-28T06:57:08Z MediaWiki default Add pages I create to my watchlist MediaWiki:Variantname-sr 1796 sysop 4999 2006-03-28T06:57:09Z MediaWiki default sr MediaWiki:Variantname-sr-ec 1797 sysop 5000 2006-03-28T06:57:09Z MediaWiki default sr-ec MediaWiki:Variantname-sr-el 1798 sysop 5001 2006-03-28T06:57:09Z MediaWiki default sr-el MediaWiki:Variantname-sr-jc 1799 sysop 5002 2006-03-28T06:57:09Z MediaWiki default sr-jc MediaWiki:Variantname-sr-jl 1800 sysop 5003 2006-03-28T06:57:09Z MediaWiki default sr-jl Template:Delete 1811 5035 2006-05-04T09:23:45Z 203.173.151.157 [[Image:Icono aviso borrar.png|80px|left]] '''This page is a candidate for speedy deletion''' If you disagree with its speedy deletion, please explain why on its talk page or at Wikipedia:Speedy deletions. If this page obviously does not meet the criteria for speedy deletion, or you intend to fix it, please remove this notice, but do not remove this notice from articles that you have created yourself. Bíbélì Mimọ 1816 6705 2006-12-23T11:30:24Z Escarbot 76 robot Modifying: [[hz:Ombeibela]] [[Image:Gbible.jpg|right|450px|]] '''Bíbélì Mimọ''', [[Kirisẹ́ńdọ̀mù]]. *[[Jẹ́nẹ́sísì]] *[[Ẹ́kísódù]] *[[Jóòbù]] *[[Òwe]] *[[Dáfídì]] *[[Aísáyà]] *[[Jeremáyà]] *[[Ìsíkíẹ́lì]] *[[Dáníẹ́lì]] *[[Ìṣe]] *[[Sáàmù]] *[[Mátíù]] *[[Máàkù]] *[[Lúùkù]] *[[Jòhánù]] *[[Róòmù]] *[[1 Kọ́ríńtì]] *[[2 Kọ́ríńtì]] *[[Gálátíà]] *[[Éfésù]] *[[Ìṣípayá]] *[[1 Tẹsalóníkà]] *[[2 Tẹsalóníkà]] *[[1 Tímótì]] *[[2 Tímótì]] *[[Hébérù]] *[[Jákọ́bù]] *[[1 Pétérù]] *[[2 Pétérù]] *[[Oníwàásù]] [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[af:Bybel]] [[ar:الكتاب المقدس]] [[ast:Biblia]] [[az:Müqəddəs Kitab]] [[ba:Библия]] [[bg:Библия]] [[bi:Baebol]] [[bm:Bibulu]] [[bn:বাইবেল]] [[br:Bibl]] [[bs:Biblija]] [[ca:Bíblia]] [[cs:Bible]] [[cv:Библи]] [[cy:Y Beibl]] [[da:Bibelen]] [[de:Bibel]] [[diq:İncile]] [[ee:Biblia]] [[el:Αγία Γραφή]] [[en:Bible]] [[eo:Biblio]] [[es:Biblia]] [[et:Piibel]] [[eu:Biblia]] [[fa:انجیل]] [[fi:Raamattu]] [[fj:Ai Vola Tabu]] [[fr:Bible]] [[fur:Biblie]] [[ga:An Bíobla]] [[gd:Bìoball]] [[gl:Biblia]] [[ha:Baibûl]] [[he:תנ"ך]] [[hi:बाइबिल]] [[ho:Baibel]] [[hr:Biblija]] [[ht:Bib]] [[hu:Biblia]] [[hy:Աստվածաշունչ]] [[hz:Ombeibela]] [[ia:Biblia]] [[id:Alkitab]] [[ig:Bible]] [[ilo:Biblia]] [[io:Biblo]] [[is:Biblían]] [[it:Bibbia]] [[ja:聖書]] [[ka:ბიბლია]] [[kg:Biblia]] [[ki:Biblia]] [[kj:Ombibeli]] [[kk:Таурат және Інжіл]] [[kl:Biibili]] [[ko:성서]] [[ku:Încîl]] [[kw:Bibel]] [[la:Biblia]] [[lad:Biblia]] [[lb:Bibel]] [[lg:Baibuli]] [[li:Biebel]] [[ln:Biblíya]] [[lt:Biblija]] [[lv:Bībele]] [[mg:Baiboly]] [[mk:Библија]] [[ml:ബൈബിള്‍]] [[mn:Библи Судар]] [[ms:Bible]] [[mt:Bibbja]] [[na:Bibel]] [[nds:Bibel]] [[nds-nl:Biebel]] [[ne:पवित्र बाइबल]] [[ng:Ombimbeli]] [[nl:Bijbel (christendom)]] [[nn:Bibelen]] [[no:Bibelen]] [[nrm:Bibl'ye]] [[ny:Baibulo]] [[om:Kitaaba]] [[pa:ਬਾਈਬਲ]] [[pap:Beibel]] [[pdc:Biwwel]] [[pl:Biblia]] [[pt:Bíblia]] [[qu:Dyuspa Simin Qillqa]] [[rn:Bibiliya]] [[ro:Biblia]] [[ru:Библия]] [[ru-sib:Библия]] [[rw:Bibiliya]] [[scn:Bibbia cristiana]] [[sg:Bible]] [[sh:Biblija]] [[simple:Bible]] [[sk:Biblia]] [[sl:Sveto pismo]] [[sm:Ole Tusipala]] [[sn:Bhaibheri]] [[sq:Bibla]] [[sr:Свето Писмо]] [[st:Bibele]] [[su:Alkitab]] [[sv:Bibeln]] [[ta:விவிலியம்]] [[te:బైబిల్]] [[tg:Таврот ва Инҷил]] [[th:คัมภีร์ไบเบิล]] [[tk:Injil]] [[tl:Bibliya]] [[to:Tohitapu]] [[tpi:Baibel]] [[tr:Kitab-ı Mukaddes]] [[ts:Bibele]] [[tt:İzge yazu]] [[tw:Twere Kronkron]] [[ty:Bibilia]] [[uk:Біблія]] [[ur:بائبل]] [[uz:Muqaddas Kitob]] [[ve:Bivhili]] [[vi:Kinh Thánh]] [[wo:Biibël]] [[xh:IBhayibhile]] [[yi:תנ"ך]] [[zh:聖經]] [[zh-min-nan:Sèng-keng]] [[zu:IBhayibheli]] Bíbélì 1817 5049 2006-05-13T22:11:11Z Jose77 73 [[Bíbélì]] moved to [[Bíbélì Mimọ]] #REDIRECT [[Bíbélì Mimọ]] Jésù Kristi 1820 6449 2006-12-19T11:33:33Z Loadewole 101 [[Jésù Kristi]] [[Image:Christ Carrying the Cross 1580.jpg|thumb|right|400px|]] '''Jésù Kristi'''. * [[Bíbélì Mimọ]] [[en:Jesus]] [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] Kirisẹ́ńdọ̀mù 1821 6450 2006-12-19T11:35:42Z Loadewole 101 [[Kírísẹ́ndọ̀mù]] [[Image:Latin Cross.svg|right|450px|]] '''Kirisẹ́ńdọ̀mù''' * [[Jésù Kristi]] [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[en:Christianity]] Christianity 1822 5056 2006-05-13T22:18:46Z Jose77 73 [[Christianity]] moved to [[Kirisẹ́ńdọ̀mù]] #REDIRECT [[Kirisẹ́ńdọ̀mù]] Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù 1823 5058 2006-05-13T22:19:35Z Jose77 73 [[en:Category:Christianity]] Jèhófà 1824 6442 2006-12-19T11:19:18Z Loadewole 101 [[Jèhòfà]] [[Image:Creation of the Sun and Moon face detail.jpg|right|200px|]] '''Jèhófà''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[en:Bible]] Àpọ́sítélì Pétérù 1826 6659 2006-12-22T11:56:50Z Escarbot 76 robot Adding: af, ar, be, bg, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, fi, fr, gl, he, ho, hr, hu, id, it, ja, jv, ko, la, li, mk, nl, no, pl, pt, ro, ru, sh, simple, sk, sl, sr, sv, tl, tr, uk, zh [[Apọ́sítélì Pétérù]] [[Image:Francesco del Cossa 017.jpg|right|450px]] '''Àpọ́sítélì Pétérù''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[af:Petrus]] [[ar:بطرس]] [[be:Пётра (папа рымскі)]] [[bg:Петър (апостол)]] [[ca:Sant Pere]] [[cs:Petr (apoštol)]] [[da:Peter (Bibelen)]] [[de:Simon Petrus]] [[el:Απόστολος Πέτρος]] [[en:Saint Peter]] [[eo:Sankta Petro]] [[es:Simón Pedro]] [[et:Peetrus]] [[fi:Pietari (apostoli)]] [[fr:Pierre (apôtre)]] [[gl:Pedro, Papa]] [[he:פטרוס הקדוש]] [[ho:Aposetolo Petero]] [[hr:Sveti Petar]] [[hu:Szent Péter]] [[id:Santo Petrus]] [[it:San Pietro apostolo]] [[ja:ペトロ]] [[jv:Santo Petrus]] [[ko:페트루스]] [[la:Petrus]] [[li:Petrus]] [[mk:Апостол Петар]] [[nl:Petrus]] [[no:Apostelen Peter]] [[pl:Piotr Apostoł]] [[pt:São Pedro]] [[ro:Simon Petru]] [[ru:Пётр (апостол)]] [[sh:Sveti Petar]] [[simple:Saint Peter]] [[sk:Apoštol Peter]] [[sl:Sveti Peter]] [[sr:Свети апостол Петар]] [[sv:Petrus]] [[tl:Simón Pedro]] [[tr:Petrus]] [[uk:Петро (апостол)]] [[zh:聖彼得]] Àpọ́sítélì Jòhánù 1827 6444 2006-12-19T11:25:51Z Loadewole 101 [[Àpósítélì Jòhánù]] [[Image:Diego Velázquez 018.jpg|right|450px]] '''Àpọ́sítélì Jòhánù''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[en:John the Evangelist]] Mósè 1828 6194 2006-12-15T23:44:57Z TXiKiBoT 110 robot Adding: ar, br, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, fi, fr, gd, he, hi, hr, hu, id, it, ja, ka, ko, ku, la, lt, ms, nl, no, pl, pt, ru, sh, simple, sk, sr, sv, ta, tr, uk, yi, zh [[Image:Rembrandt Harmensz. van Rijn 079.jpg|right|450px]] '''Mósè''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[ar:موسى]] [[br:Moizez]] [[ca:Moisès]] [[cs:Mojžíš]] [[da:Moses]] [[de:Mose]] [[el:Μωυσής]] [[en:Moses]] [[eo:Moseo]] [[es:Moisés]] [[et:Mooses]] [[fi:Mooses]] [[fr:Moïse]] [[gd:Maois]] [[he:משה]] [[hi:मूसा]] [[hr:Mojsije]] [[hu:Mózes]] [[id:Musa]] [[it:Mosè]] [[ja:モーセ]] [[ka:მოსე]] [[ko:모세]] [[ku:Mûsa]] [[la:Moyses]] [[lt:Mozė]] [[ms:Nabi Musa a.s.]] [[nl:Mozes]] [[no:Moses]] [[pl:Mojżesz]] [[pt:Moisés]] [[ru:Моисей]] [[sh:Mojsije]] [[simple:Moses]] [[sk:Mojžiš]] [[sr:Мојсије]] [[sv:Mose]] [[ta:மோசே]] [[tr:Musa]] [[uk:Мойсей]] [[yi:משה רבינו]] [[zh:摩西]] Ádámù àti Éfà 1829 6451 2006-12-19T11:38:17Z Loadewole 101 [[Ádàmù àti Éfà]] [[Image:Durer Adam and Eve.jpg|right|200px|]] '''Ádámù àti Éfà''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[cs:Adam a Eva]] [[de:Adam und Eva]] [[en:Adam and Eve]] [[fr:Madame porte la culotte]] [[gl:Adán e Eva]] [[he:אדם וחוה]] [[hu:Ádám és Éva]] [[ja:アダムとイヴ]] [[lt:Adomas ir Ieva]] [[na:Adam me Eva]] [[nl:Adam en Eva]] [[no:Adam og Eva]] [[pl:Adam i Ewa]] [[pt:Adão e Eva]] [[ru:Адам и Ева]] [[sk:Adam a Eva]] [[sq:Adami dhe Eva]] [[sr:Адам и Ева]] [[sv:Adam och Eva (Bibeln)]] [[wa:Adan ey Eve]] Jerúsálẹ́mù 1830 6183 2006-12-15T03:27:49Z Escarbot 76 robot Adding: af, als, am, an, ar, arc, ast, be, bg, bn, bs, ca, cs, cu, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fj, fr, ga, gd, gl, got, he, hi, hr, hu, id, io, it, ja, jv, ka, ko, la, lad, lb, lt, lv, ms, nl, nn, no, nrm, pl, pt, rm, ro, ru, scn, [[Image:Jerusalem from mt olives.jpg|right|550px|]] '''Jerúsálẹ́mù''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[af:Jerusalem]] [[als:Jerusalem]] [[am:እየሩሳሌም]] [[an:Cherusalén]] [[ar:القدس]] [[arc:ܐܘܪܫܠܡ]] [[ast:Xerusalén]] [[be:Ерусалім]] [[bg:Йерусалим]] [[bn:জেরুসালেম]] [[bs:Jerusalem]] [[ca:Jerusalem]] [[cs:Jeruzalém]] [[cu:Їерѹсалимъ]] [[cy:Jeriwsalem]] [[da:Jerusalem]] [[de:Jerusalem]] [[el:Ιερουσαλήμ]] [[en:Jerusalem]] [[eo:Jerusalemo]] [[es:Jerusalén]] [[et:Jeruusalemm]] [[eu:Jerusalem]] [[fa:اورشلیم]] [[fi:Jerusalem]] [[fj:Jerusalemi]] [[fr:Jérusalem]] [[ga:Iarúsailéim]] [[gd:Ierusalem]] [[gl:Xerusalén]] [[got:𐌹𐌰𐌹𐍂𐌿𐍃𐌰𐌿𐌻𐍅𐌼𐌰]] [[he:ירושלים]] [[hi:येरुशलम]] [[hr:Jeruzalem]] [[hu:Jeruzsálem]] [[id:Yerusalem]] [[io:Jerusalem]] [[it:Gerusalemme]] [[ja:エルサレム]] [[jv:Yerusalem]] [[ka:იერუსალიმი]] [[ko:예루살렘]] [[la:Hierosolyma]] [[lad:Yerushalayim]] [[lb:Jerusalem]] [[lt:Jeruzalė]] [[lv:Jeruzāleme]] [[ms:Baitulmuqaddis]] [[nl:Jeruzalem]] [[nn:Jerusalem]] [[no:Jerusalem]] [[nrm:Jérusalem]] [[pl:Jerozolima]] [[pt:Jerusalém]] [[rm:Jerusalem]] [[ro:Ierusalim]] [[ru:Иерусалим]] [[scn:Girusalemmi]] [[sh:Jeruzalem]] [[simple:Jerusalem]] [[sk:Jeruzalem]] [[sl:Jeruzalem]] [[sm:Ierusalema]] [[sq:Jeruzalemi]] [[sr:Јерусалим]] [[sv:Jerusalem]] [[tg:Иерусалим]] [[th:เยรูซาเลม]] [[tl:Lungsod ng Jerusalem]] [[tpi:Yerusalem]] [[tr:Kudüs]] [[ug:يېرۇسالېم]] [[uk:Єрусалим]] [[ur:بیت المقدس]] [[vi:Jerusalem]] [[vo:Hierusalem]] [[wa:Djeruzalem]] [[yi:ירושלים]] [[zh:耶路撒冷]] Párádísè 1831 6446 2006-12-19T11:27:43Z Loadewole 101 [[Párádísè]] [[Image:Jan Bruegel d. Ä. 003.jpg|right|450px|]] '''Párádísè''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[en:Paradise]] Mílíọ̀nù 1832 6447 2006-12-19T11:29:31Z Loadewole 101 [[Mílíọ̀nù]] [[Image:1000000.png|right|550px|]] '''Mílíọ̀nù''' [[en:Million]] Jùdíà 1833 6184 2006-12-15T06:39:34Z Escarbot 76 robot Adding: ca, de, eo, es, fi, fr, he, hr, ja, ka, nl, nn, no, pl, pt, ru, sh, sk, sr, sv [[Image:Judea province.png|right|450px|]] '''Jùdíà''' àti '''Samáríà''' [[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[ca:Judea]] [[de:Judäa]] [[en:Judea]] [[eo:Judio]] [[es:Judea]] [[fi:Juudea]] [[fr:Judée]] [[he:יהודה (חבל ארץ)]] [[hr:Judeja]] [[ja:ユダヤ]] [[ka:იუდეა]] [[nl:Judea]] [[nn:Judea]] [[no:Judea]] [[pl:Judea]] [[pt:Judéia]] [[ru:Иудея]] [[sh:Judeja]] [[sk:Júdsko]] [[sr:Јудеја]] [[sv:Judeen]] Image:Judea province.png 1834 5079 2006-05-13T22:46:50Z Jose77 73 [[en:Image:Iudaea province.svg]] Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà 1835 6506 2006-12-20T11:56:03Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[fur:Stâts Unîts di Americhe]] [[Image:Average precipitation in the lower 48 states of the USA.png|right|450px|]] [[Image:Flag of the United States.svg|right|thumb|]] '''Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà''' [[af:Verenigde State]] [[als:USA]] [[am:አሜሪካ]] [[an:Estatos Unitos]] [[ang:Geānlǣht Rīcu American]] [[ar:الولايات المتحدة الأمريكية]] [[ast:Estaos Xuníos d'América]] [[az:Amerika Birləşmiş Ştatları]] [[bat-smg:JAV]] [[be:Злучаныя Штаты Амэрыкі]] [[bg:Съединени американски щати]] [[bn:মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র]] [[br:Stadoù-Unanet Amerika]] [[bs:Sjedinjene Američke Države]] [[ca:Estats Units d'Amèrica]] [[chr:ᎠᎺᎢ]] [[cs:Spojené státy americké]] [[cv:Америкăри Пĕрлешӳллĕ Штатсем]] [[cy:Unol Daleithiau America]] [[da:USA]] [[de:Vereinigte Staaten]] [[dv:އެމެރިކާ]] [[el:Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής]] [[en:United States]] [[eo:Usono]] [[es:Estados Unidos de América]] [[et:Ameerika Ühendriigid]] [[eu:Amerikako Estatu Batuak]] [[fa:ایالات متحدهٔ امریکا]] [[fi:Yhdysvallat]] [[fo:USA]] [[fr:États-Unis d'Amérique]] [[frp:Ètats-Unis d’Amèrica]] [[fur:Stâts Unîts di Americhe]] [[fy:Feriene Steaten]] [[ga:Stáit Aontaithe Mheiriceá]] [[gd:Na Stàitean Aonaichte]] [[gl:Estados Unidos de América - United States of America]] [[gu:સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકા]] [[he:ארצות הברית]] [[hi:संयुक्त राज्य अमेरिका]] [[hr:Sjedinjene Američke Države]] [[ht:Etazini]] [[hu:Amerikai Egyesült Államok]] [[hy:Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]] [[ia:Statos Unite de America]] [[id:Amerika Serikat]] [[ilo:Estados Unidos iti America]] [[io:Usa]] [[is:Bandaríkin]] [[it:Stati Uniti d'America]] [[iu:ᐊᒥᐊᓕᑲ]] [[ja:アメリカ合衆国]] [[jbo:mergu'e]] [[ka:ამერიკის შეერთებული შტატები]] [[km:សហរដ្ឋ]] [[kn:ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]] [[ko:미국]] [[ks:संयुक्त राज्‍य अमेरिका]] [[ku:Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] [[kw:Statys Unys]] [[la:Civitates Foederatae Americae]] [[lb:Vereenegt Staate vun Amerika]] [[lg:Amereka]] [[li:Vereinegde State van Amerika]] [[lt:JAV]] [[lv:Amerikas Savienotās Valstis]] [[mk:Соединети Американски Држави]] [[ml:അമേരിക്കന്‍ ഐക്യനാടുകള്‍]] [[mo:Стателе Уните але Америчий]] [[mr:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]] [[ms:Amerika Syarikat]] [[mt:Stati Uniti]] [[my:အမေရိကန္‌ပ္ရည္‌ေထာင္‌စု]] [[nah:Tlahtocayotl In Cepanca ihuicpa America]] [[nds:USA]] [[nds-nl:Verienigde Staoten van Amerika]] [[nl:Verenigde Staten]] [[nn:USA]] [[no:Amerikas forente stater]] [[nrm:Êtats Unnis d'Améthique]] [[nv:Wááshindoon bikéyah ałhidadiidzooígíí]] [[oc:Estats Units d'America]] [[os:Америкæйы Иугонд Штаттæ]] [[pam:United States]] [[pdc:Amerikaa]] [[pl:Stany Zjednoczone]] [[ps:د امريکا متحده ايالات]] [[pt:Estados Unidos da América]] [[qu:Hukllachasqa Amirika Suyukuna]] [[rm:Stadis Unids da l'America]] [[rn:Leta Zunze Ubumwe za Amerika]] [[ro:Statele Unite ale Americii]] [[ru:Соединённые Штаты Америки]] [[rw:Leta Zunze Ubumwe z’Amerika]] [[sa:संयुक्त राज्‍य अमेरिका]] [[scn:Stati Uniti]] [[sco:Unitit States]] [[se:Amerihká ovttastuvvan stáhtat]] [[sh:Sjedinjene Američke Države]] [[simple:United States]] [[sk:Spojené štáty]] [[sl:Združene države Amerike]] [[sq:Shtetet e Bashkuara të Amerikës]] [[sr:Сједињене Америчке Државе]] [[su:Amérika Sarikat]] [[sv:USA]] [[sw:Marekani]] [[ta:ஐக்கிய அமெரிக்க நாடுகள்]] [[tg:Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] [[th:สหรัฐอเมริกา]] [[tl:Estados Unidos]] [[tpi:Yunaitet Stets]] [[tr:Amerika Birleşik Devletleri]] [[ty:Fenua Marite]] [[ug:ئامېرىكا قوشما شتاتلىرى]] [[uk:Сполучені Штати Америки]] [[ur:ریاستہائے متحدہ امریکہ]] [[uz:Amerika Qo`shma Shtatlari]] [[vec:Stati Unìi d'Amèrica]] [[vi:Hoa Kỳ]] [[wa:Estats Unis]] [[yi:פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע]] [[za:Meijgoz]] [[zh:美國]] [[zh-classical:美國]] [[zh-min-nan:Bí-kok]] [[zh-yue:美國]] List of Countries of the World 1836 6526 2006-12-21T03:27:55Z Codex Sinaiticus 113 [[Awon Orile-Ede Agbaye]] *[[Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà]] *[[Israel|Israeli]] *[[Kánádà]] *[[Jámánì ]] *[[Nàìjíríà]] Kánádà 1837 6360 2006-12-17T20:24:39Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[frp:Canada]], [[sw:Kanada]] [[Image:Ca-map.png|right|450px|]] [[Image:Flag of Canada.svg|right|thumb|]] '''Kánádà''' [[af:Kanada]] [[als:Kanada]] [[an:Canadá]] [[ang:Canada]] [[ar:كندا]] [[ast:Canadá]] [[bat-smg:Kanada]] [[be:Канада]] [[bg:Канада]] [[bn:কানাডা]] [[bs:Kanada]] [[ca:Canadà]] [[cs:Kanada]] [[cy:Canada]] [[da:Canada]] [[de:Kanada]] [[dv:ކެނެޑާ]] [[el:Καναδάς]] [[en:Canada]] [[eo:Kanado]] [[es:Canadá]] [[et:Kanada]] [[eu:Kanada]] [[fa:کانادا]] [[fi:Kanada]] [[fr:Canada]] [[frp:Canada]] [[fy:Kanada]] [[ga:Ceanada]] [[gd:Canada]] [[gl:Canadá - Canada]] [[gv:Yn Chanadey]] [[haw:Kanakā]] [[he:קנדה]] [[hi:कनाडा]] [[hr:Kanada]] [[ht:Kanada]] [[hu:Kanada]] [[ia:Canada]] [[id:Kanada]] [[ilo:Canada]] [[io:Kanada]] [[is:Kanada]] [[it:Canada]] [[iu:ᑲᓇᑕ]] [[ja:カナダ]] [[jbo:kadnygu'e]] [[ka:კანადა]] [[ko:캐나다]] [[ku:Kanada]] [[kw:Kanada]] [[la:Canada]] [[lb:Kanada]] [[li:Canada]] [[lt:Kanada]] [[lv:Kanāda]] [[mk:Канада]] [[mr:कॅनडा]] [[ms:Kanada]] [[na:Canada]] [[nah:Canauhtlān]] [[nds:Kanada]] [[nds-nl:Kannede]] [[nl:Canada]] [[nn:Canada]] [[no:Canada]] [[nrm:Cannada]] [[oc:Canadà]] [[pam:Canada]] [[pdc:Kanadaa]] [[pl:Kanada]] [[ps:کاناډا]] [[pt:Canadá]] [[rn:Kanada]] [[ro:Canada]] [[ru:Канада]] [[sa:केनडा]] [[scn:Canadà]] [[sco:Canadae]] [[se:Kanáda]] [[sh:Kanada]] [[simple:Canada]] [[sk:Kanada]] [[sl:Kanada]] [[sq:Kanadaja]] [[sr:Канада]] [[sv:Kanada]] [[sw:Kanada]] [[ta:கனடா]] [[tg:Канада]] [[th:ประเทศแคนาดา]] [[tl:Canada]] [[to:Kānata]] [[tpi:Kanada]] [[tr:Kanada]] [[ty:Tanata]] [[ug:كانادا]] [[uk:Канада]] [[uz:Kanada]] [[vi:Canada]] [[yi:קאנאדע]] [[zh:加拿大]] [[zh-classical:加拿大]] [[zh-min-nan:Canada]] [[zh-yue:加拿大]] Yúróòpù 1838 6394 2006-12-18T17:30:24Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[hsb:Europa]] [[Image:Europe satellite globe.jpg|right|450px|]] '''Yúróòpù''' [[af:Europa]] [[als:Europa]] [[am:አውሮፓ]] [[an:Europa]] [[ang:Europa]] [[ar:أوروبا]] [[arc:ܝܘܐܪܘܦܐ]] [[ast:Europa]] [[ay:Iwrupa]] [[az:Avropa]] [[bar:Europa]] [[bat-smg:Euruopa]] [[be:Эўропа]] [[bg:Европа]] [[bn:ইউরোপ]] [[bo:ཡོ་རོབ་གླིང་]] [[br:Europa (kevandir)]] [[bs:Evropa]] [[ca:Europa]] [[chr:ᎡᎶᏆ]] [[co:Europa]] [[cs:Evropa]] [[csb:Eùropa]] [[cv:Европа]] [[cy:Ewrop]] [[da:Europa]] [[de:Europa]] [[el:Ευρώπη]] [[en:Europe]] [[eo:Eŭropo]] [[es:Europa]] [[et:Euroopa]] [[eu:Europa]] [[fa:اروپا]] [[fi:Eurooppa]] [[fo:Evropa]] [[fr:Europe]] [[frp:Eropa]] [[fur:Europe]] [[fy:Jeropa]] [[ga:An Eoraip]] [[gd:An Roinn-Eòrpa]] [[gl:Europa]] [[gn:Europa]] [[gu:યુરોપ]] [[gv:Yn Europey]] [[haw:ʻEulopa]] [[he:אירופה]] [[hi:यूरोप]] [[hr:Europa]] [[hsb:Europa]] [[ht:Ewòp]] [[hu:Európa]] [[ia:Europa]] [[id:Eropa]] [[io:Europa]] [[is:Evrópa]] [[it:Europa]] [[ja:ヨーロッパ]] [[jbo:rontu'a]] [[ka:ევროპა]] [[kk:Еуропа]] [[kn:ಯೂರೋಪ್]] [[ko:유럽]] [[ksh:Europa (Kontinänt)]] [[ku:Ewropa]] [[kw:Europa]] [[la:Europa]] [[lb:Europa (Kontinent)]] [[li:Europa]] [[lij:Euròpa]] [[lmo:Europa]] [[lo:ເອີລົບ]] [[lt:Europa]] [[lv:Eiropa]] [[mi:Ūropi]] [[mk:Европа]] [[mo:Еуропа]] [[ms:Eropah]] [[mt:Ewropa]] [[my:ဥရောပ]] [[na:Iurop]] [[nah:Eutlocpan]] [[nds:Europa]] [[nds-nl:Europa (continent)]] [[ne:युरोप]] [[nl:Europa (continent)]] [[nn:Europa]] [[no:Europa]] [[nrm:Ûrope]] [[oc:Euròpa]] [[os:Европæ]] [[pdc:Eiropaa]] [[pl:Europa]] [[pt:Europa]] [[qu:Iwrupa]] [[rm:Europa]] [[rmy:Europa]] [[ro:Europa]] [[roa-rup:Europa]] [[ru:Европа]] [[ru-sib:Европа]] [[sc:Europa]] [[scn:Europa]] [[sco:Europe]] [[se:Eurohpá]] [[sh:Evropa]] [[simple:Europe]] [[sk:Európa]] [[sl:Evropa]] [[so:Yurub]] [[sq:Evropa]] [[sr:Европа]] [[st:Europa]] [[sv:Europa]] [[sw:Ulaya]] [[ta:ஐரோப்பா]] [[tg:Аврупо]] [[th:ทวีปยุโรป]] [[tk:Ýewropa]] [[tl:Europa]] [[tpi:Yurop]] [[tr:Avrupa]] [[udm:Европа]] [[ug:ياۋروپا]] [[uk:Європа]] [[uz:Yevropa]] [[vec:Eoropa]] [[vi:Châu Âu]] [[wa:Urope]] [[war:Europa]] [[wo:Óróop]] [[yi:אייראפע]] [[zh:欧洲]] [[zh-classical:歐羅巴洲]] [[zh-min-nan:Europa]] [[zh-yue:歐洲]] Jámánì 1839 6359 2006-12-17T14:04:04Z TXiKiBoT 110 robot Adding: [[ig:Germany]] [[Image:Deutschland topo.png|right|450px|]] [[Image:Flag of Germany.svg|right|thumb|]] '''Jámánì''' [[af:Duitsland]] [[als:Deutschland]] [[am:ጀርመን]] [[an:Alemaña]] [[ang:Þēodiscland]] [[ar:ألمانيا]] [[arc:ܓܪܡܢ]] [[ast:Alemaña]] [[az:Almaniya]] [[bar:Deitschlånd]] [[be:Нямеччына]] [[bg:Германия]] [[br:Alamagn]] [[bs:Njemačka]] [[ca:Alemanya]] [[cs:Německo]] [[csb:Miemieckô]] [[cv:Германи]] [[cy:Yr Almaen]] [[da:Tyskland]] [[de:Deutschland]] [[el:Γερμανία]] [[en:Germany]] [[eo:Germanio]] [[es:Alemania]] [[et:Saksamaa]] [[eu:Alemania]] [[fa:آلمان]] [[fi:Saksa]] [[fiu-vro:S'aksamaa]] [[fo:Týskland]] [[fr:Allemagne]] [[frp:Alemagne]] [[fur:Gjermanie]] [[fy:Dútslân]] [[ga:An Ghearmáin]] [[gd:A' Ghearmailt]] [[gl:Alemaña - Deutschland]] [[gn:Alemaña]] [[gv:Yn Ghermaan]] [[he:גרמניה]] [[hi:जर्मनी]] [[hr:Njemačka]] [[hsb:Němska]] [[hu:Németország]] [[hy:Գերմանիա]] [[ia:Germania]] [[id:Jerman]] [[ig:Germany]] [[ilo:Alemania]] [[io:Germania]] [[is:Þýskaland]] [[it:Germania]] [[ja:ドイツ]] [[jbo:dotygu'e]] [[jv:Jerman]] [[ka:გერმანია]] [[kk:Алмания]] [[kn:ಜರ್ಮನಿ]] [[ko:독일]] [[ku:Almanya]] [[kw:Almayn]] [[la:Germania]] [[lb:Däitschland]] [[lg:Girimane]] [[li:Duutsjlandj]] [[lmo:Discüssiun sura la fundazziun]] [[ln:Alémani]] [[lt:Vokietija]] [[lv:Vācija]] [[mi:Tiamana]] [[mk:Германија]] [[mo:Ӂермания]] [[mr:जर्मनी]] [[ms:Jerman]] [[mt:Ġermanja]] [[na:Germany]] [[nah:Teutōtitlan]] [[nds:Düütschland]] [[nds-nl:Duutslaand]] [[ne:जर्मनी]] [[nl:Duitsland]] [[nn:Tyskland]] [[no:Tyskland]] [[nrm:Allemangne]] [[oc:Alemanha]] [[os:Герман]] [[pam:Germany]] [[pdc:Deitschland]] [[pl:Niemcy]] [[pms:Germania]] [[ps:جرمني/آلمان]] [[pt:Alemanha]] [[qu:Alimaniya]] [[rm:Germania]] [[rmy:Jermaniya]] [[ro:Germania]] [[roa-rup:Ghermãnia]] [[ru:Германия]] [[ru-sib:Германия]] [[sc:Germània]] [[scn:Girmania]] [[sco:Germany]] [[se:Duiska]] [[sh:Nemačka]] [[simple:Germany]] [[sk:Nemecko]] [[sl:Nemčija]] [[so:Jarmalka]] [[sq:Gjermania]] [[sr:Немачка]] [[st:Tôitšhi]] [[su:Jėrman]] [[sv:Tyskland]] [[sw:Ujerumani]] [[ta:ஜெர்மனி]] [[tet:Alemaña]] [[tg:Олмон]] [[th:ประเทศเยอรมนี]] [[tl:Alemanya]] [[tpi:Siaman]] [[tr:Almanya]] [[ty:Heremani]] [[udm:Германия]] [[ug:گېرمانىيە]] [[uk:Німеччина]] [[uz:Olmoniya]] [[vec:Germania]] [[vi:Đức]] [[vls:Duutsland]] [[vo:Deutän]] [[yi:דייטשלאנד]] [[zh:德国]] [[zh-classical:德意志]] [[zh-min-nan:Tek-kok]] [[zh-yue:德國]] [[zu:IJalimani]] Nàìjíríà 1840 5478 2006-10-21T03:11:11Z Picaroon9288 95 #REDIRECT [[Nigeria]] #REDIRECT [[Nigeria]] Ijo Jesu l’otito 1846 6508 2006-12-20T12:10:10Z TXiKiBoT 110 robot Modifying: [[pa:True Jesus Church]] [[Image:TJC.jpg|right|]] “'''Ijo Jesu l’otito'''” ti a da s’ile ni ilu [[Beyijini]], Shaina ni odun [[1917]], je ijo t’o da duro ninu awon oni-[[pentokosti]]. Ijo yi faramo ikoni “okan soso l’Ọlọ́run”. Won gbabgo pe okan l’Ọlọ́run ati pe [[Jésù Kristi|Jesu]] je Ọlọ́run. Ijo yi ko ikoni “metal’okan” pe ko to, ko si dogba lati s’apejuwa Ọlọ́run. Ijo gba pe ikoni “metal’okan” ko wa lati inu [[Bíbélì]] nikan sugbon lati inu awon orisirisi afikun lehin akojo Bíbélì, eyiti awon olutele “okan soso l’Ọlọ́run” ka si ero eniyan lasan, ti ko ni ase imisi Ọlọ́run bi ti Bíbélì. Bi o tile je pe a kaasi ijo awon ara [[Shaina]], “Ijo Jesu l’otito” lode oni ti ntan kale agbaye bi a ti nwasu ihinrere Jesu kari aye. Iye awon olutele “Ijo Jesu l’otito” je egbajo egberun eniyan ni orile [[kotinenti]] mefa ni agbaye. ---- Translation provided as a public service by: His Royal Highness, The Ọba’lúmò of Òkè-Ìlá Òràngún: Dr. Olúfémi Ọládàpòmádé Babalọlá-Adékéyè. <!-- The True Jesus Church is a non-denominational (independent) church that was established in Beijing, China in 1917. The church is a Chinese offshoot of the Pentecostal branch of Christianity that emerged during the early 1900s. The church also adheres to Oneness Pentecostal theology (Jesus-Name doctrine). They believe in the one God, and the complete and full deity of Jesus Christ. They explicitly reject the doctrine of the Holy Trinity as an inadequate and inaccurate description of God. The Trinitarian doctrine of God was not derived from the Scriptures alone but also on post-biblical stream of teachings (decisions and creeds of historic Christian Councils), which Oneness adherents consider to be merely the opinions of men, not inspired or infallible as the Bible. Although still regarded as a Chinese church, the True Jesus Church is becoming increasingly globalized today as the gospel of Jesus is preached in countries all over the world. There are approximately 1.6 million believers in six continents. --> [[af:Ware Jesuskerk]] [[als:Wahre Kirche Jesu]] [[am:ዕውነተኛ ኢየሱስ ቤተ ክርስቲያን]] [[an:Berdadera Ilesia de Chesús]] [[ang:Sōþ Iesus Cirice]] [[ar:كنيسة يسوع الحقيقي]] [[arc:ܕܘܨ ܝܫܘ ܥܘܡܪܐ]] [[as:প্ৰকৃত যীশু গীৰ্জা]] [[ast:Verdadera Ilesia de Xesús]] [[az:Həqiqi İsa Kilsəsi]] [[bar:Wahre Jesus Kirchn]] [[bat-smg:Tėkruojė Jezaus bažninčė]] [[be:Праўдзівая Царква Ісуса]] [[bg:Истинска църква на Исус]] [[bn:সত্য যীশু গীর্জা]] [[bpy:হায় যীশুর গীর্জাগ]] [[br:Iliz Gwir Jezuz]] [[bs:Prava Crkva Isusova]] [[ca:Veritable Església de Jesús]] [[cbk-zam:El Verdadero Iglesia de Jesus]] [[ceb:Matuod Simbahan ni Jesus]] [[chr:ᏗᎦᎳᏫᏍᏗ ᏥᏌᏯ]] [[cs:Pravá církev Ježíšova]] [[csb:Prôwdzëwô Cerkwiô Jezësa]] [[cv:Иссусăн чăн чиркĕвĕ]] [[cy:Eglwys y Gwir Iesu]] [[da:Den Sande Jesus Kirke]] [[de:Wahre Kirche Jesu]] [[diq:Kiliseyê Gercek Hz. İsay]] [[dv:ހަގީގީ މަސީހީ ކަނީސާ]] [[el:Αληθινή Εκκλησία του Ιησού]] [[en:True Jesus Church]] [[eo:Vera Eklezio de Jesuo]] [[es:La Verdadera Iglesia de Jesús]] [[et:Tõeline Jeesuse Kirik]] [[eu:Jesusen Egiazko Eliza]] [[fa:کلیسای حقیقی عیسی]] [[fi:Todellisen Jeesuksen Kirkko]] [[fiu-vro:Tõõlinõ Jeesusõ Kerik]] [[fj:Dina Jisu Lotu]] [[fo:Sannur Jesus Kirkja]] [[fr:Véritable Église de Jésus]] [[fur:Vere Glesie di Jesù]] [[fy:Wiere Jezustsjerke]] [[ga:Eaglais Fhíor Íosa]] [[gd:Eaglais Fhìor Ìosa]] [[gl:Verdadeira Igrexa de Xesús]] [[glk:Isǎ haqiqi kalisǎ]] [[got:𐍃𐌿𐌽𐌾𐌰 𐌰𐌹𐌺𐌺𐌻𐌴𐍃𐌾𐍉 𐌹𐌴𐍃𐌰𐌿𐍃]] [[gu:સત્ય ઈશુ મસીહ ઘર]] [[gv:Agglish Yeesey Firrinagh]] [[haw:Ka Ho'omana Iesū 'Oia'i'o]] [[he:הכנסייה האמיתית של ישו]] [[hi:ईसा मसीह सत्य गिरजाघर]] [[hr:Prava Crkva Isusova]] [[ht:Legliz de Vre Jezi]] [[hu:Igaz Jézus Egyház]] [[hy:Հիսուսի ճշմարիտ Եկեղեցի]] [[ia:Ver Ecclesia de Jesus]] [[id:Gereja Yesus Sejati]] [[ig:Ezigbo ulo uka Jesu]] [[ilo:Agpayso a Simbaan ni Jesus]] [[io:Vera Eklezio di Iesu]] [[is:Sanna Jesús kirkjan]] [[it:Vera Chiesa di Gesù]] [[ja:真イエス教会]] [[jbo:stace lijda befi la .iecuax]] [[jv:Gréja Yesus Sajati]] [[ka:ქრისტეს ჭეშმარიტი ეკლესია]] [[kg:Dibundu ya Yesu ya Kyeleka]] [[kk:Исаның Нағыз Шіркеуі]] [[km:ព្រះវិហារយេស៊ូគ្រិស្គពិត]] [[kn:ಟ್ರೂ ಜೀಸಸ್ ಚರ್ಚ್]] [[ko:참예수교회]] [[ksh:Kirresh fum Woohre Jesu Krißti en Shiina]] [[ku:Klîsa ya Îsa yê rastîn]] [[kv:Истинная церковь Иисуса]] [[kw:Eglos Wir Yesu]] [[ky:Ыйсанын Нукура Чиркөөсү]] [[la:Vera Ecclesia Iesu]] [[lad:Verdadera Eglesia de Jesus]] [[lb:True Jesus Church]] [[li:Ware Zjezus Kèrk]] [[lmo:Vera gesa da Gesüü Criist]] [[lo:ນິກາຍ ໂບດທູຈຶຊັດ]] [[lt:Tikrojo Jėzaus bažnyčia]] [[lv:Patiesā Jēzus Baznīca]] [[map-bms:Gereja Yesus Sejati]] [[mg:Tena Fiangonan'i Jesoa]] [[mi:Hāhi Tika o Ihu]] [[mk:Вистинска црква на Исус]] [[ml:സത്യ യേശു സഭ]] [[mn:Үнэн Есүсийн Сүм]] [[mo:Бисeрикa Aдeвэрaтулуй Исус]] [[mr:सत्य येशू प्रार्थनास्थळ]] [[ms:Gereja Jesus Benar]] [[mt:Knisja Vera ta' Ġesù]] [[my:စစ္‌မ္ဟန္‌ေသာေယရ္ဟုဘုရား၏အသင္‌းေတာ္‌]] [[nap:'A chiesa overa 'e Giesù]] [[nds:Wohre Jesuskark]] [[nds-nl:Waore Jezuskärke]] [[ne:साँचो यशु गिर्जाघर]] [[nl:Ware Jezuskerk]] [[nn:Den sanne jesuskyrkja]] [[no:Sanne Jesus Kirke]] [[nov:Veri Jesu Eklesie]] [[nrm:Véthitabl'ye Églyise dé Jésû]] [[oc:Glèisa vertadièra de Jèsus]] [[os:Чырыстийы æцæг аргъуан]] [[pa:True Jesus Church]] [[pam:Tutung Pisamban nang Jesus]] [[pap:E Misa Berdadero di Hesus]] [[pdc:True Jesus Church]] [[pl:Prawdziwy Kościół Jezusa]] [[pms:La Vera Cesa ëd Gesù]] [[ps:د مسيح حقيقي کليسا]] [[pt:Verdadeira Igreja de Jesus]] [[rm:Baselgia Vaira da Jesus]] [[rmy:I Khangeri le Chache Jesuseski]] [[ro:Biserica Adevăratului Isus]] [[roa-rup:Bisearica di Dealihea al Isus]] [[ru:Истинная церковь Иисуса]] [[ru-sib:Праведна церьква Христова]] [[rw:Idini Ryitwa Yezu Nyakuri]] [[sa:ट्रु जीसस चर्च]] [[scn:Vera Chiesa di Gesù]] [[sco:True Jesus Kirk]] [[sd:سَچِي يَسُو چَرچ]] [[sh:Prava Crkva Isusova]] [[si:සත්‍යයේ ජේසු සමිදාණන්ගේ සභාව]] [[simple:True Jesus Church]] [[sk:Pravá cirkev Ježišova]] [[sl:Prava Jezusova Cerkev]] [[so:Mida Rumeed Kaniisada Ciise]] [[sq:Kisha e Vërtetë e Jezusit]] [[sr:Прaвa црквa Исусoвa]] [[su:Gareja Yesus Sajati]] [[sv:The True Jesus Church]] [[sw:True Jesus Church]] [[ta:உண்மையான இயேசு தேவாலயம்]] [[te:నిజ ఏసుక్రీస్తు మండలి]] [[tg:Масчиди хаконии Исо]] [[th:โบสถ์ทรูจีซัส]] [[tk:Çyn Isa Serkowy]] [[tl:Totoong Simbahan ni Hesus]] [[to:Siasi moʻoni ʻa Sēsū]] [[tpi:Tru Jisas Lotu]] [[tr:Gerçek İsa Kilisesi]] [[tt:Ğaysanıñ Çın Çirkäwe]] [[ug:ئەمەلیي ئەيسا چەركوۋ]] [[uk:Істинна церква Ісуса]] [[ur:کلیساۓ عیسوی حقیقی]] [[uz:Chin Iso Cherkovi]] [[vec:Vera Ciesa de Gesù]] [[vi:Chân Giê-xu Giáo hội]] [[vls:Woare Jezuskerke]] [[wa:Vraiye Eglijhe da Djezus]] [[war:Tinuod Hesus Simbahan]] [[wuu:真耶稣教会]] [[yi:ישו'ס ריכטיגע קירכע]] [[zh:真耶稣教会]] [[zh-min-nan:Chin Iâ-so͘ Kàu-hōe]] [[zh-yue:真耶穌教會]] [[zu:True Jesus Church]] Image:TJC.jpg 1847 5114 2006-06-25T06:09:33Z Jose77 73 [[en:Image:TJC.jpg]] [[en:Image:TJC.jpg]] MediaWiki:Common.css 1849 5120 2006-07-01T19:17:25Z MediaWiki default /** CSS placed here will be applied to all skins */ MediaWiki:Accountcreated 1850 5123 2006-07-01T19:17:25Z MediaWiki default Account created MediaWiki:Accountcreatedtext 1851 5124 2006-07-01T19:17:25Z MediaWiki default The user account for $1 has been created. MediaWiki:Autoredircomment 1852 5132 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Redirecting to [[$1]] MediaWiki:Blockededitsource 1853 5133 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default The text of '''your edits''' to '''$1''' is shown below: MediaWiki:Blockedoriginalsource 1854 5134 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default The source of '''$1''' is shown below: MediaWiki:Boteditletter 1855 5138 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default b MediaWiki:Cannotundelete 1856 5139 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Undelete failed; someone else may have undeleted the page first. MediaWiki:Catseparator 1857 5142 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default | MediaWiki:Clearwatchlist 1858 5143 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Clear watchlist MediaWiki:Confirmemail needlogin 1859 5146 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default You need to $1 to confirm your email address. MediaWiki:Displaytitle 1860 5150 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default (Link to this page as [[$1]]) MediaWiki:Editinginterface 1861 5151 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default '''Warning:''' You are editing a page which is used to provide interface text for the software. Changes to this page will affect the appearance of the user interface for other users. MediaWiki:Editold 1862 5152 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default edit MediaWiki:Export-submit 1863 5155 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Export MediaWiki:Feed-invalid 1864 5158 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Invalid subscription feed type. MediaWiki:Filewasdeleted 1865 5159 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default A file of this name has been previously uploaded and subsequently deleted. You should check the $1 before proceeding to upload it again. MediaWiki:Group 1866 5161 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Group: MediaWiki:Group-all 1867 5162 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default (all) MediaWiki:Group-bot 1868 5163 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Bots MediaWiki:Group-bot-member 1869 5164 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Bot MediaWiki:Group-bureaucrat 1870 5165 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Bureaucrats MediaWiki:Group-bureaucrat-member 1871 5166 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Bureaucrat MediaWiki:Group-steward 1872 5167 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Stewards MediaWiki:Group-steward-member 1873 5168 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Steward MediaWiki:Group-sysop 1874 5169 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Sysops MediaWiki:Group-sysop-member 1875 5170 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Sysop MediaWiki:Grouppage-bot 1876 5171 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default {{ns:project}}:Bots MediaWiki:Grouppage-bureaucrat 1877 5172 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default {{ns:project}}:Bureaucrats MediaWiki:Grouppage-sysop 1878 5173 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default {{ns:project}}:Administrators MediaWiki:History-feed-description 1879 5174 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Revision history for this page on the wiki MediaWiki:History-feed-empty 1880 5175 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default The requested page doesn't exist. It may have been deleted from the wiki, or renamed. Try [[Special:Search|searching on the wiki]] for relevant new pages. MediaWiki:History-feed-item-nocomment 1881 5176 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default $1 at $2 MediaWiki:History-feed-title 1882 5177 2006-07-01T19:17:26Z MediaWiki default Revision history MediaWiki:Import-interwiki-history 1883 5179 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Copy all history versions for this page MediaWiki:Import-interwiki-submit 1884 5180 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Import MediaWiki:Import-interwiki-text 1885 5181 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Select a wiki and page title to import. Revision dates and editors' names will be preserved. All transwiki import actions are logged at the [[Special:Log/import|import log]]. MediaWiki:Import-logentry-interwiki 1886 5182 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default transwikied $1 MediaWiki:Import-logentry-interwiki-detail 1887 5183 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 revision(s) from $2 MediaWiki:Import-logentry-upload 1888 5515 2006-10-25T21:10:13Z MediaWiki default 98 imported [[$1]] by file upload MediaWiki:Import-logentry-upload-detail 1889 5185 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 revision(s) MediaWiki:Import-revision-count 1890 5395 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|revision|revisions}} MediaWiki:Importbadinterwiki 1891 5187 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Bad interwiki link MediaWiki:Importcantopen 1892 5188 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Couldn't open import file MediaWiki:Importlogpage 1893 5189 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Import log MediaWiki:Importlogpagetext 1894 5190 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Administrative imports of pages with edit history from other wikis. MediaWiki:Importnopages 1895 5191 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default No pages to import. MediaWiki:Importstart 1896 5192 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Importing pages... MediaWiki:Importunknownsource 1897 5193 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Unknown import source type MediaWiki:Licenses 1898 5195 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default - MediaWiki:Loginlanguagelabel 1899 5196 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Language: $1 MediaWiki:Loginlanguagelinks 1900 5197 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default * Deutsch|de * English|en * Esperanto|eo * Français|fr * Español|es * Italiano|it * Nederlands|nl MediaWiki:Metadata help 1901 5201 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Metadata (see [[{{ns:project}}:Metadata]] for an explanation): MediaWiki:Nmembers 1902 5207 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|member|members}} MediaWiki:Noexactmatch 1903 5210 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default '''There is no page titled "$1".''' You can [[:$1|create this page]]. MediaWiki:Nouserspecified 1904 5211 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default You have to specify a username. MediaWiki:Nstab-project 1905 5213 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Project page MediaWiki:Oldrevisionnavigation 1906 5215 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Revision as of $1; $5<br />$3 | $2 | $4 MediaWiki:Perfcachedts 1907 5218 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default The following data is cached, and was last updated $1. MediaWiki:Prefs-watchlist 1908 5221 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Watchlist MediaWiki:Prefs-watchlist-days 1909 5222 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Number of days to show in watchlist: MediaWiki:Prefs-watchlist-edits 1910 5223 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Number of edits to show in expanded watchlist: MediaWiki:Projectpage 1911 5225 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default View project page MediaWiki:Protectedinterface 1912 5227 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default This page provides interface text for the software, and is locked to prevent abuse. MediaWiki:Randomredirect 1913 5232 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Random redirect MediaWiki:Rcshowhideanons 1914 5234 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 anonymous users MediaWiki:Rcshowhidebots 1915 5235 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 bots MediaWiki:Rcshowhideliu 1916 5236 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 logged-in users MediaWiki:Rcshowhidemine 1917 5237 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 my edits MediaWiki:Rcshowhideminor 1918 5238 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 minor edits MediaWiki:Rcshowhidepatr 1919 5239 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default $1 patrolled edits MediaWiki:Rightslog 1920 5242 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default User rights log MediaWiki:Rightslogentry 1921 5243 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default changed group membership for $1 from $2 to $3 MediaWiki:Rightsnone 1922 5244 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default (none) MediaWiki:Session fail preview html 1923 5246 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default <strong>Sorry! We could not process your edit due to a loss of session data.</strong> ''Because this wiki has raw HTML enabled, the preview is hidden as a precaution against JavaScript attacks.'' <strong>If this is a legitimate edit attempt, please try again. If it still doesn't work, try logging out and logging back in.</strong> MediaWiki:Sp-contributions-newbies-sub 1924 5247 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default For newbies MediaWiki:Sp-contributions-newer 1925 5248 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Newer $1 MediaWiki:Sp-contributions-newest 1926 5249 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Newest MediaWiki:Sp-contributions-older 1927 5250 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Older $1 MediaWiki:Sp-contributions-oldest 1928 5251 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Oldest MediaWiki:Sp-newimages-showfrom 1929 5252 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Show new images starting from $1 MediaWiki:Tog-extendwatchlist 1930 5255 2006-07-01T19:17:27Z MediaWiki default Expand watchlist to show all applicable changes MediaWiki:Tog-watchlisthidebots 1931 5256 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Hide bot edits from the watchlist MediaWiki:Tog-watchlisthideown 1932 5257 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Hide my edits from the watchlist MediaWiki:Unblocked 1933 5260 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default [[User:$1|$1]] has been unblocked MediaWiki:Uncategorizedimages 1934 5261 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Uncategorized images MediaWiki:Undeletecomment 1935 5264 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Comment: MediaWiki:Undeletedfiles 1936 5265 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default $1 file(s) restored MediaWiki:Undeletedpage 1937 5266 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default <big>'''$1 has been restored'''</big> Consult the [[Special:Log/delete|deletion log]] for a record of recent deletions and restorations. MediaWiki:Undeletedrevisions-files 1938 5267 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default $1 revisions and $2 file(s) restored MediaWiki:Undeleteextrahelp 1939 5268 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default To restore the entire page, leave all checkboxes deselected and click '''''Restore'''''. To perform a selective restoration, check the boxes corresponding to the revisions to be restored, and click '''''Restore'''''. Clicking '''''Reset''''' will clear the comment field and all checkboxes. MediaWiki:Undeletereset 1940 5269 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Reset MediaWiki:Unusedtemplates 1941 5270 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Unused templates MediaWiki:Unusedtemplatestext 1942 5271 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default This page lists all pages in the template namespace which are not included in another page. Remember to check for other links to the templates before deleting them. MediaWiki:Unusedtemplateswlh 1943 5272 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default other links MediaWiki:Uploadnewversion-linktext 1944 5274 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Upload a new version of this file MediaWiki:Viewsourcefor 1945 5277 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default for $1 MediaWiki:Watchlistanontext 1946 5279 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Please $1 to view or edit items on your watchlist. MediaWiki:Watchlistclearbutton 1947 5280 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Clear watchlist MediaWiki:Watchlistcleardone 1948 5562 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default 98 Your watchlist has been cleared. {{PLURAL:$1|$1 item was|$1 items were}} removed. MediaWiki:Watchlistcleartext 1949 5282 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Are you sure you wish to remove them? MediaWiki:Watchlistcount 1950 5563 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default 98 '''You have {{PLURAL:$1|$1 item|$1 items}} on your watchlist, including talk pages.''' MediaWiki:Watchlistfor 1951 5284 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default (for '''$1''') MediaWiki:Wldone 1952 5287 2006-07-01T19:17:28Z MediaWiki default Done. Israel 1963 6452 2006-12-19T11:40:22Z Loadewole 101 [[Israel]] '''Israel''' árù jéis irfà‎. [[en:Israel]] [[he:ישראל]] MediaWiki:Allpagesbadtitle 1964 5362 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default The given page title was invalid or had an inter-language or inter-wiki prefix. It may contain one more characters which cannot be used in titles. MediaWiki:Anononlyblock 1965 5363 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default anon. only MediaWiki:April-gen 1966 5364 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default April MediaWiki:Ascending abbrev 1967 5365 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default asc MediaWiki:August-gen 1968 5366 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default August MediaWiki:Badaccess-group0 1969 5367 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default You are not allowed to execute the action you have requested. MediaWiki:Badaccess-group1 1970 5368 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default The action you have requested is limited to users in the group $1. MediaWiki:Badaccess-group2 1971 5369 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default The action you have requested is limited to users in one of the groups $1. MediaWiki:Badaccess-groups 1972 5370 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default The action you have requested is limited to users in one of the groups $1. MediaWiki:Cantcreateaccounttext 1973 5372 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default Account creation from this IP address (<b>$1</b>) has been blocked. This is probably due to persistent vandalism from your school or Internet service provider. MediaWiki:Cantcreateaccounttitle 1974 5373 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default Can't create account MediaWiki:Categorypage 1975 5374 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default View category page MediaWiki:Confirmemail noemail 1976 5375 2006-08-31T19:38:18Z MediaWiki default You do not have a valid email address set in your [[Special:Preferences|user preferences]]. MediaWiki:Createaccountblock 1977 5376 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default account creation blocked MediaWiki:Databasenotlocked 1978 5377 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default The database is not locked. MediaWiki:December-gen 1979 5378 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default December MediaWiki:Descending abbrev 1980 5379 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default desc MediaWiki:February-gen 1981 5380 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default February MediaWiki:Fri 1982 5381 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Fri MediaWiki:Imagelist date 1983 5382 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Date MediaWiki:Imagelist description 1984 5383 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Description MediaWiki:Imagelist name 1985 5384 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Name MediaWiki:Imagelist search for 1986 5385 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Search for image name: MediaWiki:Imagelist size 1987 5386 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Size (bytes) MediaWiki:Imagelist user 1988 5387 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default User MediaWiki:Imgfile 1989 5388 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default file MediaWiki:Imgmultigo 1990 5389 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Go! MediaWiki:Imgmultigotopost 1991 5390 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default MediaWiki:Imgmultigotopre 1992 5391 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Go to page MediaWiki:Imgmultipagenext 1993 5392 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default next page &rarr; MediaWiki:Imgmultipageprev 1994 5393 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default &larr; previous page MediaWiki:Import-interwiki-namespace 1995 5394 2006-08-31T19:38:19Z MediaWiki default Transfer pages into namespace: MediaWiki:Ipb already blocked 1996 5396 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default "$1" is already blocked MediaWiki:Ipb cant unblock 1997 5397 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default Error: Block ID $1 not found. It may have been unblocked already. MediaWiki:Ipbanononly 1998 5398 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default Block anonymous users only MediaWiki:Ipbcreateaccount 1999 5399 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default Prevent account creation MediaWiki:January-gen 2000 5400 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default January MediaWiki:July-gen 2001 5401 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default July MediaWiki:June-gen 2002 5402 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default June MediaWiki:Listusersfrom 2003 5404 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default Display users starting at: MediaWiki:Lockfilenotwritable 2004 5406 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default The database lock file is not writable. To lock or unlock the database, this needs to be writable by the web server. MediaWiki:March-gen 2005 5407 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default March MediaWiki:May-gen 2006 5408 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default May MediaWiki:Mediawikipage 2007 5409 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default View message page MediaWiki:Mon 2008 5410 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default Mon MediaWiki:Newpages-username 2009 5411 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default Username: MediaWiki:November-gen 2010 5414 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default November MediaWiki:October-gen 2011 5415 2006-08-31T19:38:20Z MediaWiki default October MediaWiki:Old-revision-navigation 2012 5416 2006-08-31T19:38:21Z MediaWiki default Revision as of $1; $5<br />($6) $3 | $2 | $4 ($7) MediaWiki:Sat 2013 5417 2006-08-31T19:38:21Z MediaWiki default Sat MediaWiki:Searchbutton 2014 5418 2006-08-31T19:38:21Z MediaWiki default Search MediaWiki:Searchsubtitle 2015 5419 2006-08-31T19:38:21Z MediaWiki default You searched for '''[[:$1]]''' MediaWiki:Searchsubtitleinvalid 2016 5420 2006-08-31T19:38:21Z MediaWiki default You searched for '''$1''' MediaWiki:September-gen 2017 5421 2006-08-31T19:38:21Z MediaWiki default September MediaWiki:Statistics-mostpopular 2018 5422 2006-08-31T19:38:21Z MediaWiki default Most viewed pages MediaWiki:Sun 2019 5423 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Sun MediaWiki:Table pager empty 2020 5424 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default No results MediaWiki:Table pager first 2021 5425 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default First page MediaWiki:Table pager last 2022 5426 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Last page MediaWiki:Table pager limit 2023 5427 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Show $1 items per page MediaWiki:Table pager limit submit 2024 5428 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Go MediaWiki:Table pager next 2025 5429 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Next page MediaWiki:Table pager prev 2026 5430 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Previous page MediaWiki:Templatepage 2027 5431 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default View template page MediaWiki:Thu 2028 5432 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Thu MediaWiki:Tue 2029 5433 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default Tue MediaWiki:Upload source file 2030 5434 2006-08-31T19:38:22Z MediaWiki default (a file on your computer) MediaWiki:Upload source url 2031 5553 2006-10-25T21:10:24Z MediaWiki default 98 (a valid, publicly accessible URL) MediaWiki:Viewhelppage 2032 5437 2006-08-31T19:38:23Z MediaWiki default View help page MediaWiki:Viewpagelogs 2033 5438 2006-08-31T19:38:23Z MediaWiki default View logs for this page MediaWiki:Wed 2034 5439 2006-08-31T19:38:23Z MediaWiki default Wed Wikipedia:Administrators 2040 5452 2006-09-27T09:51:31Z Mark Dingemanse 31 admins '''Administrators''' can help you with administrative tasks such as deleting nonsense articles and blocking vandals from editing. If you were blocked and you want to contest this block, you can contact the blocking admin via the 'email this user' button to the left of his or her userpage. List of administrators: *[[User:Mark Dingemanse|Mark Dingemanse]] (since early 2006) *[[User:Freddie Mercury|Freddie Mercury]] (since July 2006) Wikipedia:Welcome 2041 5473 2006-10-17T15:21:21Z 82.206.239.9 Literature 2042 6473 2006-12-20T06:28:54Z Loadewole 101 /* ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ */ [[Ajoriiwin]] ==ORÍKÌ AJOJRIIWIN== Omo ibú owó, Omo orilè bo yìgì Omo aninure tó dára Omo inú u re ò bòsumàrè Omo Aláo téè dabù èrin Wón á láró laáfúsá fé a re, À tó bòkùn ye e. Abisòkòtò bí ìgbókin mefà nilé Aláró, Òpó ilé kìrì mole Esin oba kó máa móko je Eyin le fòfè móba loyòó Lení kóba ó gbó kóya ó tó, Ìlú ò jísé omo a jísé e re fóba. Èyin le fòfè móba loyòó Téni kóba ó gbó, kóya ó tó O ò fóhùn ògìì. Baba à mi, ó sì fin nu se o o Àjàlá ògbó, baba à mi, ó sì fún mi se Omo Arówá lá mole, Baba a mi ó sì fún mi se Omo Arówó òkè yá ìwòfà, Omo òletù lagbàlá, Abéyé e sisé oko, baba à mi, ó sì fún se Omo íwù ló wù ìjòkùn, Èyí té e dúdùú èlú Omo Aláró lá a fun láso, ó sì jòkìn ye Omo bàbá Epééle, Baba à mi, ó sì fún mi se Ìlu, ó sì dá a o , Ìlú s sì tòrò Yóó tòrò títí bí omi a faro pon, Baba à mi, ó sì fún mi se Àjàlá òkò, Baba à mi, ó dúró léyìn mi Omo Epééle, omo ìwù ló wù jòkùn tée dúdu èlú Omo Aláró láa rún laso re, ó kù jòkùn re Ò ò gbó bó ti n kì wón O kìjàlá owó tán. Àpóo lórigi, n lèrún pekun óná o, Wón lé lááyinba ti I jásé omo Boò pekun poyáaá Olúuwa à mi moo pekún pa yinniyinni À ó máa darijo pèlé ò rín. Emi le ní kómo eranko ó mó ri mú je Omo ò ji lóru tìnrin, tinrin rin Oluùwa à mi, mo be ròrò loòkùn Ma wulé, ó wùjòkùn-un Báyìí kée dúdú èlú Omo on a múlé tegbó Oníkèé gbàmí baàsàlè Omo on kan dúdú gbó jònù À á se é bókan oya, kan ni, Àkanlú òkín Omo Èjìgbà ìlèkè Omo òkan ti i féé sowó aso funfun ní lala ní lala. E è póluuwa mí oo, Omo a bá à gbàjà, Àpó o lóri igi èrin pèkún enu o o. O ò gbó bó ti wi yìí o, Adénìólá Ake o, èdú, Adé ni, Baba dada Ojúolápe Ajojo, a boju were Omo ò fi bere bóyin wi Baba à mi lomo o fi béefe bóyin jà Omo Baba ó jà, bábá á, O nílùú kú tán, ó jalé tàjá book Olúáyé, oya a kiri aye oba ó roku Omo a ì bóba ja ni mèfe Baba à mí, oya méta ìjà ò fi èn Oníbùdó yeja, O n yiki, bó ti jókòó è jéjé éjé Omo amuni lóòle, ò mohun ti i se ni O ò gbó bó ti n kì won Omo a gún léyinjú ú Máa double dú tewutewu Èwù ògún lójú elégàn Baba òdétólá Agogo ò, bi eni ti n tení se O ò gbo bó ti n pàjàó ó o Ajàó ògun omo òkún yéye Àkànbí èdú, omo òjéléye Pópóolá omo ara táako Omo a yí gbìgbi yi gbigbí lóko Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà Omo apa èkúré e lé, won ò káwùsá Pópóolá omo a yi gbigbi ló gbé won Onílé oko, omo àrélu oba Erúmosá, omo ateko tó ó mu bé wu lórí gbegbeegbe Béè ló sí ti é gbèjè dànù lorà kan Tétu taáyán tóde àyín Erúmosá ta ni a wa, eniree ó mú pa Eniire kò ó lóun ò ní jade, Idà babà à mi kò lé won ò wàkò E è bá mi sìpè fàdá kó wàkò Eniire ni perí mórìn ìlú ò jísé. Omo a jísé e re fóba . Odérìnólá a, Àkèó òdú, Adérin baba Dàda, Ojúolápé Ajolóriwin Olálomi, Agbéjà lójú olálomi Omo a dugun nlá tó subu lawo A-kí-ni, kò mòjàlà ìsègùn Yèké ò ri yèké, yeke ni yeke Yéké ò lépà ni pa oba Òtòsì, nilé olúmòká nib o lùgìn è jéjé Olálomí, olówó wa ni bo o le bi awo Òòsà jé n tótá, n là lofà Kí n fo ó luri awo yèrú ògbóbi Nibi igi tó n sunyé kéte A bi i lófá , ó kiri, ó bìkàlò Ìjàlò wón fayé lò wón, oláálomí A ki i fowó leni a bi loaf kó dìnde Láomí, omo oyege olú se. A ti pe tòní, aadéolá Àmòri òpó, baba ni n o máa pè ó Bó dòla ò o Adéolá, omo epééle e, Omo iwù ló wu u jòkin À ni ké e dúdu èlú Omo a yoró làbú táso rè ò jòkin re Omo a rówó olá mole, Baba à mi lomo a ráwó-fà-ya-wòfà Omo on ò létù lagbàlá, omo abaye Ní won on sisé oko À tip è ní tòrú o Àmòri-ilá, àwon baba a ni n o máa pè o, bó dòla Baba re ti gbéràlé abate O mí máa helá a wà lérí Baba yísá, ó gbo te pénpé té e deri arè Baba a mi, erú n gbe áwà Aténi gbò ò ni gbà á Ládiípò, omo ògèdè, won ò yàgèn À tì pè ni tònìí lónìi í o Wón mú e sin ta pòlé o o, À tólé àpá, omo jékó Wón ò ni ke kari iba ìsàlè Onílé láyinba ti jájó omo Omo o ‘tago o rugi tèrù èkò Oko ò mi, o muji teko abare fagbe leyìn Omo a sole digbo, omo a sògbé dìgboro o Olùúwa a mi, o sì yá a sààtàn dojà Yóó so kèèké fidàní dìgbéjó Omo a múnlé kangbó, E ò rolúuwa a mi o Òtá á lé yóò gboyè lábé Adéolá kó somo gbogbo níbaníba A à sì pè ni tònì í o Báyìí, baba ní o máa pè ó bó dòlá Adéolá, iba Ajolórínwin A sí pè ní tònì í Baba ni n ó máa pè o bó dòla o Adéolá ìbá, a-jo-lorí-iwu Omo opó ó ó. Ládéjobi Àhéjajùkú, À sì pè ni tònìí, ládéjobí Ahéjàjúkú, Baba ní n o máa pè ó bó dòla Ládéjobí, omo olówó tí I ni bí ose Baba à mi ò bè mi owó rúrú, òpòtò mose ìwè Ahe ni ó to o rì yè egbèje Béè ni òfà won ònjò Àhéke, àhèkè nílé àmòri to jège rèké Ládéjobí,. Opa ile, opa oko Ni i pa je. Opa má pami je hain o lu Opa má pamí je hain de júkú Ládéjobí omo olówó ti i ru bi ose Baba à mi obe mi owo riru òpòtò mose ìwè Ahe to bí nìkú ibi abéré Wón n yájú, wón n pera won lókinni Ilé e re o jegbàá gbèje lo, Níbi a gbé bi o lómo Ajíbóròjí, ó jegbàá gbèje lo Ajíjolá, ó jegbàá gbèje lo Omo ekée re tó méku fóba Baba a mi, òpò ò sì yá a tà kà Ìyàwàrà, Oko i jà lojà, larogún digbe nlé Orogún digbé nlé mòóòko Orogún digbe nlé mò ó òkété Ajíjólá, omo ojú tí o gbélé jegbe oko Òjé n wónyò, omo abéré won lókó Owú ni ó ti ò jé kó o lókò obìnrin láyibi Èwà okò tí o je o bomo olórò méjì gbélé Awon ni bó ò bomo olórò méjì gbélé Ajíjolá bi eni fomo óba lojúpo ló jo O mo fomo omo lójúpo mò ón òpo Ajíjola oya, sola gberú, o sola gbesin Béè ló wòòyàn tàfà, ó foya gba lo gà Elénté ni ó, béè lo ò yoko Baba à mi, o sì yènà Kò rook, ò yènè O mo n kun fúya je mi òko O nihin ti fáya je mò ó òkété Ajíjolá omo ojú to o le genge sóko Oje yoo ó omo àbèrè òko. [[Kiisi]] ==ORIKI OBA KÌÌSI== Wón ni e jé á wolé è léyìn-ín wó ó, Yóò jé a jówó lówó ikú a-jo-kòjo o Yóò jé a kígbe kárá ìlú òun lólá yánkú, Ode ti n sunkú eran. Irúfe onigbìn, omo afebinuyanoè Omo bónlé sìkinringìndín, Bo gbó buburukú tìjága jigijìgí Omo bónlé ò sìn, sìkinringìndin Omo bejakùlé ò sùn Omo pé lékùlé e titi O pe titi, oorun a gbe bale ilé lo sùn Tí pómo oba orúkú ní yìgì O n nib a re pe ó ma sàsùn pewà Òrò ìlú ti mo gbo rè é Ti n o gbó bí wón ti n wi Wón lékan, ònà kan Kò je yáa máa bode síkeke ìlú Báa búsin nú mò, oba afebinuyanpè Omo òbà àlàrákú, wón lá won ò mekun sun Oba Alàrúkú, wón lá won ò mààwè é gbà kókóókó la fi dóya ní yìgì Ni gbogbo wón bá n hu, bí aja jòngbeni Won lánkú ode léti gbére Ìlu tá a gbé sìn, omo afebinuyànpè Omo oba ti o jóólú yero Lólóko wón ti wi, ode dúdú lá a lé è lo. Tòrò ìlú ti mo gbó rè é Ti n ó gbó bi wón ti n wí Wón lónkú, ode ti n máwobora ìlú Taajísìn, omo afebinuyànpè Bàbàrú, omo bónlé sìnkinrìngindín. Tani ó bá lóbá méjì, tí o fáyé ó rójú Omo ògúndijo? Bó o lóba nijàwó, wón lóba méta Omo òdò òrògún ò yèkan. E wá, e jé mó sìpa Omo à sìn kònà pagun láyà, baba àgbà Ká tó rirú karanjágbín, Ó digbó, omo lálónpe ìbà Yé é re, béè ni a dèyìn wò Omo a sèsó wolé e ìgbéjó Eye bí òkin, dòhun, Oko ayaba ti i polómose, E wi e jé mó sìpà, obe ìtòló yìí o léè. Omo ò gbó buburúkú, ìsàkàsiki E ba mi pé lóóyè, omo sàbì Giiwá oko ayaba, pmo oba ninú ìlú yanyan Afinjú oba tí i korá òsìn lójú Baba ládìgbòlù, òtòtò osìn Omo òjòrògún ni I se báyìí, Baba ògúndíjo [[Opadijo]] ==OLÚAYÉ ÒPÁDÌJO== Baba ló gbe n lé èkìtì ògàn Baba Akande soko lóru lákànjì Olúnikàn sìbii Baba látóójayé, ó gbé nle apá Ó pelému tantan, Elemi ò rótòòtò Oro akàngbé, ò rirà òwón Káwi karò, baba látóójayé, Afinjá níkànyin. Ìjà ò súnwon kan ò yé e wi, Adáná lókàn, won ò gbódò pesin olúáyé je Oko ayaba jàìnjàn ni baba ògà E pè é tún , béè ni i jé Omo a-ku-fáyaba, ki wón ó pàyá lóròòdo Olúáyé! Omo a nilu ìlú yanyan, Kó mó sìpa, oko ayaba Oba làákó ò dùn mí, òkè ibadàn Omo n lé ka dún ni, é é kààwò Òrò Àkàngbé so nip é ò tó gbó A-bi-kaja, baba kátóójayé A dana lókan, won ò gbógò pesin Gúáyé je Olúáyé, iba a nihulu yanyan, E è pe fún mi béè ni I jé, Baba latóó jayé [[Olodungbe]] ==ÀKÀNGBÉ OLÓDÙNGBÉ== Oko ayaba, àìríbi sáàgbon Àdìkalè ewà, Oko ayaba tó o bá won nijà wààlà Kó bá won níjà léèdi ilé é Ti o ba ponílù, a pàrìnjó, Ojú télékún, a peni ti n jó A peni ti n dárin. E é pè é fún mí, béè ni je e Omo jagunjagun to mòdì o dànìrè Omo Àkàngbé tó dológìnní ìgbé Olú, baba ogbìn omo Baba omo olúáyé ìbà A mú yanyan E è pomo, ò gbòre bubúrúkú jìjàba jigi Jagunjagun, a ji pofò ìpè Ká tó rírú karanjángbón O digbó , omo lábósìnde. Ìtèkùn bí erin, èyin a dàyìn wò Omo ò gbó buburúkú, sìgà jà jígí Erú òkin lòri, Bá n bá rù tèdè, Àkàngbé bá n bá rù tèsé Baba olúáyé, iba Omo olúáyé, omo a jí bokoni tosan tòru Oko olú lo. [[Lagboro]] ==LÁGBÒRO== Ìgbà tí ó sì láyé o o. Lákan-lákan n ni bí àgbá Ó ku fómo eni gbòòkí aládogun Tènì kara okùnrin Ogun léè siwó Baba mówáare Pèlú òyó ní í jó, Baba ládìgbòlù Sònàdìgbé, Aláso finni àárò ò jísé fún baálè Apéjókè, kànnàdìjó lu, Baba ògúndíjo pókúterí gba aro gba nínú ìlú yanyan Dúdú mòó dú baba ògúndíjo Teyin baró, baba Adéwoyin Dúdú mòó dú, iba aréèyìn kè Oko ayaba dúdú tán, ó feyin sòòjé Iba, la du-máa-dan, ogun akangbe ní kànyìn Ìjà ò sunwòn, won o se é wí Iba dúdú janjan, baba ògúndíjo Oko ayaba dúdú mò ó-dú, Tí ó sì táyé mó, baba ògúndijo Ká sun lo sìn si légbèé Ká kú lakandídí à n gbá Alájogun, Tìmìkara, Akínwùmi Ló pogun ilée sírá, Baba mówaare Tó kòsùpá ní í gbéjó, Baba ládìgbòlù Òsùmàrè eegun òdé Jàgùdà, sònà dìgbé, Aláso fínní à n ro oósé fún, Baálè a-pé-lówó ó, òsùpá nígbèjóó Oko ayaba Tóòsábí o Òòsà loko bàràwé, Fíríjígógó, eléwele, Abakefiri kìkì ìde Àbàkí mówu níyì, omo ìbàlà Wón ní ó lé mo lójú àlá Bóo rí loso gege Atoó tí, baba mówáare. Ìran ìjèsà, won a sì máa lóso òwú Wón a ni bówó le rò apòmù Sònà dìgbè, à ní kò sí Ola-lo-n-seni jogo jègé Lákandídí, àbá Alájogun Oko ayaba, a fèyìn jarakùnrín Ogun lé è sí o lagba Ní wón fí í kó won lójú ogun, baba mówáare A pò ma ma bá kun nápòmú tòsùmàrè Ifè Jàgùdà, sònà dìgbé, bólúkínní-ìn sòtà Baálè baba móriolá, omo akunrijìgbin porí ogun Ò ró gbàngbàlà dàgbo omokùnrin nù Omo dójú àlá, bale ibá omo sàbí Wón ni aféfé tí n fé e fún won lókun Tòkun ni i se Gbogbo èfùfu lèlè, ti n jó lódò òsà Tòsà ni è Gbogbo musulumi tí n be lékù òsù, Erú oba ni won n ja, Arójó gbòrò Òjò leegun èèkí, ó ró Iná burada, gbàdàmósí, omo arékèke-mó-se Ò ró gbàngbàlà, dàgbo omo kùnrin nù O rook ayaba ti fàìmo o jó Òsùpá nígbèjóó, sàngó ojú àlá Lálékè tó béso béwúù saájú sere Baálè, iba omo sàbì Ohun rigirigi, baba moríolá se è wá lágbe Alájogun, òtàtà èèyàn ló fonílù òsùmàrè gbòngbò Ènìyàn méjó ni sòònà dìgbé, Bó wí bá a lá ò fé Oko ayaba jùmòké, bá a lá ò fé Baálè baba móríólá, Adégbàálésè Òòsà loko bàràwé, Firijégógó, eléwele Àkààkí kìkì ide, Àkàkí mógun níyì fomo gbà Òsoògùn, soògùn, Oko ayaba tó se fónlé ìgbá ló ó . Òsùpá nígbèjóó, lákékè ti se hunhu re Oorun lé e kìlá, baba mówáare Ìgbà ti omo ilé e síra ò ò súmó o Wón ni e so pé ta lo nírú oòni, Isún wa ò parun, Oko ayaba a wa be ò sì padá, Òsùmàrè gàngàn, lókun lóngé nigbèé Tètékú, omo Adépèlé Igba omo da ò bí ó n múrá, Lóngé nigbèé Adédòkun Àjùwòn, iba omo Bòòdé Alótu nlé, iba omo móríbi, kàngbò majè lawè Jànkágún àgá dá mo ní, baba yéjídé Kékéèkè lóko nígboro Adéyemí, ó ló pùró puró, won a maa jora won O ló kòrebete to bènté jo sòkòtò jèbètè Baba ló-ngé Wón léni tí hùwà à bà jé Ló le méè iba Oko sòro o, Yètékú, omo adépèlé Lógun mójà, ni baba ba sòro Ikú to sebo ti mó n rójú Lógun mójà, baba to de wá ki Lóngé ni I je lógun mòjà Ni baba to de, Gíiwá, Baba Yéj;idé Erin kú ága kò yé baba yéjìdé Erin kú ága wòyé, Erin kú iba wò ná Oko kú, omo lálékan, oko mórì-ni Oko ayaba, ìwo lo ni gbogbo won Aloti nlé, iba omo olú kú ewu Kò níi to ó bo párá, Ikú tí sebo, ti mo n rójú Ki oko ayaba, mó-yo-nnkan Tóóbalá, iba omo olú kú ewu bi ègbé eéré ka Olódòdó, oko moyeni Àjùwòn, iba omo Bòòdé Ayóoyo, oko ayaba dale je n le òfe Aládòkun, Aato òsùpá ní ba dóju kara Oko omo. [[Onisanbo]] ==ORÍKÌ ONÍSÀNBÒ ÒGBÒÒRÒ== Nìgbínrín nilé onísànbò Ará ègbinrín ni wá èé sòdodo Mo rálá kí pakún ara wa òkùn se rògbòdò jalè Kìkùnmì ló mú kowéèdá lóró Won daro ‘gba, gbìngbìnrìn an ò gbódò rinso Won a sì dá tìkòkò a ò gbód o debè Ìdó a won dáró lè légbé Àwá regbá àwá rèwo a sì rèkòkò baba ìsasùn Omo dìdìbálè faso bò ó Torí èmi mo bí o lómo Béèni èyìn mi mo fi pon o dagba Omo odò méta tí n be lálàde gbé Mo yó késé mo bu yalúmo Mo bòsùsì mo sì i sansè Òkan yòóku ni n be láje òmó ni pópó owá Èyí àwon àjòjì ò gbodò de bè Òyájú àjòjì tó ti débè tó bù fójú Títí ó délé ariwo ekún a so Níbè ní n selé onísègùn Ló deléèkínní wón ni wón n ponísogbò lóyó n lókó gbogbo wa Ó deléèkejì èwèwè wón sì ní wón ponísanbò lóyó o lórúko gbogbo wa ò Àlo onísanbò yoó ma gùn baka Àbò onísanbò a sì ma gun òtòtò ènìyàn Nítorí onísanbò lègbón, ori oba làbúrò won Omo agúnpopo kó sórí omi Omo aganjú oró ta òrò méjì sènbù sènbù Àkókó wolá òbé dìé omo esin oba ò se gùn sè Esè oba n jó ta méní tonífè ebù ni ò Èsin tí ò dìjó ta mí n ò sì jónà doko Lígbín n lé mi, omo póró pa À á è n bínú n ó mo bè ó lóhùn ni Wónyínólá omo asubú o tó joba Àtóké àwon babà òdò sokùnrin làwò Omo sèjìdé won á pà dábàké n pópó owá Eè nlé dohun mi baba oyin Omo ògùnpàtà bérìn lorò lé won só Ilé ìjéwùmí omo ajolóríiwin Níbè ní n selé àwon baba tèmi O ò gbó bó ti n ponísànbo O ò gbó bó ti n poko ìyá mi, omo owúré Wón láwon mo onísànbo pè dandan Wón ni kí owúré kó ponísànbo Ó ní onísànbo ni Wón ní àgùntàn bòlòjò tó sì lóhun Moníganbo pè jojo Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó Ó lónísanbò men Adìe òkòkò ó lóhun monísanbò pè jojo Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó O lonísanbò ke Ológìnní wá só sí ólóhun monisanbò pè jojo o Wón ni ó ponisanbò káwon ó gbó o Omo agúnpopo, ológìnní ní Onisanbò léwuwo ‘mo léwúuwo Omo mejì sèpà tológìnní ló wá mo Onísanbò pè jojo Omo agúnpopo kó só róhun mo O jé rèé wélòmìì ò do bàbà Mojami esè wélòwò àgbà Òòsà èjìdé omo apàjé pò mo ní pópó owá Olóòfin oko ìgàn ni baba oyin Òyò pàtà bó ti mule dekùn mojami esè ni ràwò àgbà Níbè ní n selé oníbebò mo asúdede Adéjoké mó dáké a ò mo ponísanbò sèbèsé omo ìyáyò Ará ègbinrín nilé àwon baba tàwa. Ará ègbínrín won è kúkú sòótó Ará ègbínrín won èé sòdodo Iró la fi n pa fúnra wa Òkè a dìde rògbòdò jalè Òkò won ò mòlú wón n porín ìdáró Wón ró igbá àyé mi wón darò bó dòle Wón sì da tìkòkò àwa ò gbodò debè Ìyàwó tó ri àwa ni n lóni ó omo agúnpopo Àwá sì á ràwo a sì re kòkò baba ìsasùn Gbà ta ò róhun re mó ará egbínrín La ràkísà oko omo agúnpopo Won ò rí ewúré ná ni wón ni kí won ó pèrun; ó ní onókí Meme mònìwò Ò ni n ó ni ki ó pè eranko ma lo Omo àgùntàn kan mìnnìjò Olóhun ó ni kí won ó pèrun O lóni kí han sè bo lápá bo ní kun wón ní won ò ní móní Kì í sè yen ko mo lo. Omo adìe òkòkò olóhun monísi pè omo ajolórí iwin Ìn wón ni ponísin ká gbó Olónisin bo lápá bo nítan Won ni ò nì monisìn pè eye oko mo lo o Ológìnní bo si òlóhun monisìn pè Moléwú ogbo, wón ní ìn ponísìn ká gbó O lónísìn sanbo sanbo àkóko lá o dó dìyé òhun lotórí won Òun ló monìsìn pè omo agúnpopo Kósó róhun mo mo dodo molò yokùn niràwò àgbà Mòjò èjìdé mo é nì ó sì tún gbápa jó Eè lese oko ìgàn ni baba oyin Oò lóbìnrin ní bi domo ìyá àwa oba ò Oò lóbìnrin gungunnu kì i pe moléwú bu ara egínrín nilé àwon babà mi Babà re náà ó gbè ó Adé oké omo agúnpopo Mòkèmòkè ní ko lóyè, omí gbóná won a ma pa Bolójoi ejò kò kà ín-ín Omí gbóná a sì ma polóju E ò pé taló bí adédòkun Adisa E ò pé taló bí farélá Adédòkun Àdìsá Adédòkun Farélá omo Agúnpopo Kósó róhun mo, ò jéèyàn clóòsà omo àgbà ràwò Dòkun lomo kò si bi òlé bò Gbogbo e ló le bi i táko Àjìnàkú biná gbèdu gbèdu Wón ni erín de, erin kó bùrubùru Efòn náà dé wón n kó bùrubùru ò Bùrubùru Àjànàkú bo te fòn mole Babà mi lóhun tájánàkú gbójú sé Ìyawó lé ògún ti fi n se ró gbèdugbèdu níwájú ode Àbí àjànàkú ò sì mò mode loko ìyá òun Omo ajánmólá, omo àpé olójò ofà Jáamólá oba tí n délé tejiteji Baba Dòkun ló léhin sálà mo ya gbà mi níre níkùn babà mi O ní oba séríkí olóhun nìkan nib n gbani lówó ohun tó tóbi tó juni lo Òsùnmòrè ni n gbéjó baba lárèhìn Wón láwon ò mo ohun ti oba jáamólá tí baba mi jet ó i pón roro bí igbá epo Won ò mo ohun àfin ó je tá pón lese bí òsùmàrè Òjó àwón n fopo nijàyè òjèpà Nílé Alárá òje sèsè epo làwón dáse àtìó dójò ofà n ba ti délé tijiteji Òun ló bí Adédòkun Òòsà àwon baba ni o gbó gbè ò Móyóólá omo ìyá ìlòrí Oyìnyín omo Abíóyè oba ìjerin Móyóólá omo ajolú o tó joba Olówo lòyokùn ni ràwò àgbà Babà mi Àkìnó òun ni ó mo gbóro gbè Ìyá àtomo mójóólá omo agúnpopo ooo Babà mi lo gba kékèke ìjàyè Mèdùndún odérìndé ó bá kógun won dà á lé Ní re níkùn babà mi baba Bángbádé N reti kúnrunmí baba won tó kó won wagon Ó lédè ò gbá baba won náà tó kó won wagon abèké tìnrìn tìnrin Orínpolá oba bii tápoba bìdì òké tómo sòwò abokun sòkòtò sowa láyà pa Baba Èkúnbùnmi Erinpolá oba bí i tápo Awon náà ni ó se dé bi àríke lórùn re ò Oba Ajánmólá omo ò jokan òjòkàn Àdéolájibu táa ríjà ni mòdà Nire níkùn babà mi eni o kuru Wón tán puru kan, àgbà tó bùrú n bèrè Àwon àgbàgbà àwón n wolé Wón n wolé òòsà nlá baba Èkúnbùnmi Erínpolá oba bí i tápo Babà mi ò kuru béè ni ò wùnbè Apé ò kò béè ni ò ríkú sá Nire níkùn babà mi gbangba ló dúró níwájú jagunjagun Àfinolájìbuoba ó láya lókùnrin ò Erinpolá oba bii tápo O ò pé ta ló bí Adédòkun Àdìsá agbo pé ta ló bí Adédòkun, tó bí onísànbo tó bí Farélá Adédòkun okùnrin rògbòdò bíi ikó òwú, ìpé té pé yìi, ìpò te pò yi òòsà ó mó je raran Dòkun E è bá mi se kábiyèsi f’Adédòkun ò Àdìsá omo mórínólá E tún bá mi se kábíyèsi f’Àdédòkun Adédibú omo Adésiyan omo òjóló gbóò Agídí omo, enimojò, mòjó Èmi sì mòjó olúkùlóyè agídì omo’nú òjó ti bá biyamo ti ba téni alé Èmi sì mòjó tí bábíyamo jà téè lasa Èmi sì mòjó tí jókòó tolówùú má ran Babà mi ó fèsòsò yóò mówó rebi ìdi rè O ní n gbàti olódùú òjà, ó ní ti olówùú ò bínú Àmòdó baba lápàdé ni Kó oko olówùú ó jà se Baba náà ní ó omo gbóran gbù ò Àmòdó baba lápàdé ni o selépè Àjíké lódò re móyóólá ye Adétóyin Èmi náà mòjó, àjé torí ò gbodò pomolagun Níwájú baba wa, àwon sèkà sèkà Won ò leé somo sùgùdù loògùn Babà mi ní sùgùdù t;I n se gbónnkú gbón nkù gbónnkú Àmòdó baba lápàdé oba ni e fìdé è bomi Ojúróngbé abaso gbé kóko bánu Mòlú òtéété é gùnmólè oko ìlú Arítókòsí pewure ìyá rè je ojúrongbé oko bákin. ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN (1) E ki onísànbò mó ìràwò - omo osú kan náà ni ìràò, ògbòòrò àti tedé. (2) Kín ni ègbínrín - Orílè onísànbò (3) Kín ni Baba - Kétékété (4) Kín ní Agunjú - Orílè wa ni (5) Kí ló pa Onísànbò àti Aláàfin pò - ìyá kan náà ló pa wón pò ==Baba yín ló dáko sínú igbó== Ó wí éè jiyàn alákedun Ó kò kò siyàárà éè jiyàn òjò Baba àgbà ló dáko si gbèri àwéré Gbágbède yò gbéwú solá Ó wi bómi le kó ki máa kó mo Àyé ò yéké, oyún éè y’olùnrin abo loyún ye Àbòdémògún músé owó se oya À ó tómiíyò omo s’alè rè Sìmí kárelé tolóyan jì dó o Omo Afoláyanká omo omiyéke abé ota Àkòlórò loyàn omi méta òtòòtò È yó n be lóyan gìdó Ìkan á ké mérin lo òun kò dòkun nínú nílé yin Òkán á ké mágbò mòmò kó kóhun dòsì Òkán á ké mákùko òtàlà làngà wá Kó n mú dagún lókò niyèrú Ìyé mérin lá kò è le dòkun Èyí a mágbò mòmò kò eè le dòsà Èyí a mákùko òtàlàngà kò náà ló dágun lókò niyèrú o Omo omi yéké abé ota àkò lórò loyàn Ilé àyinlá tí mo mò ó pégégbèje Àyìnlá bile ìyá dùn gbónkókó Alébíosù abilé baba bí ení láyin Èjèjì ló dùn adùnpò A wa júwejuwe è lé ò mónúle e wa Asàkàjúwe sàkàjúwe e lé ò mònà Tani ò wá mòpópó Adégborò lójà oba? Erí bá le bá mi sé Ki n wá jolówò nínú ilé e wa A fi séríkí je balógun Oyíndàólá Àbíké yé lo je ‘yálóde Àbíké èmú n ló je mùnísìpà nínú eléré Ire lónìí o omo Ejídándólá erì mi afire Enìní lààlá awúrò ni gbò Obáyomi omo agúnbíagodi aworo Ìwòbùbá a suwòn labìrì àpà Àìtòwórìn ejò, nílé Adébínpé nílé Afoláyanká Ní án sé paá lódodún Bóká bá seé jú lódodún Bólúmòmi bá wó ròrò ní tejò lehìn Bába tani éduro nílé agbólúmolé N é sàjé sòsò mo pani tán bé so ára Mo mùjè ènìyàn, si ‘àn labìrì àpà Wón pe sisí bilé ò Nílé Agbólúmolé won pe olùbòsí bode Wón gbé esi ni eé je àbénìyàn È è ní jènìyàn àpà kí an má mú mi lósó Adébínpé ebora inú lé e yin ní n jé Sagúnmòmí, pákelúmoja, sèkùní báwon sorò lasèrì àpà Iru lé nìí erì mi à fi re Móje ò kó só mo wá kuwo bí ení ku réfe Mo fi kònkòsò kuwò mi lùnùlùbù Ògùnràn ‘lá ni án rán mi á wò Won è rán jujó omo elòmiì lo Àyìnlá òkín, irú re sòwón láyé Omo foláyanká tó táyé ro bi agogo Pupáyemi elérìnèye lénu Abìrìn asà lehìn esè mejèèjì O è rìnrìn àsà ki o dégbèésèré Afoláyanká gbogbo e ló bá o láa jo Òjé ni ó mo wójè é lè mi Àrè àgbà èyí monà meji Òjé òkó só mo kuwo bí ení ku réfe Mo fi kònkòsò mo mú kuwo mi lùbùlùbù Erí ahun è ni burú nínú agbá o Àyìnlá eri re è ní ourú Òràn yí pu ó láyò baba è ní jé kí pu ó lékún Ò kàn ní móso tì láabò Ò wá dowó òbosi omo Afoláyanká Ò wá dowó ìkúnlè abiyamo Gbèhìnsí ayère kò kúkú ni bu ó ní rú O ò ní pòfo roof gégébí isé ago O ò ní fèwòn lògbà kí o má denìrahù ayé ti o wá Òràn yí pu ó láyò baba è ní jé kí pu ó lékún. O ò kàn nimóse tì laàbò Ire ló nìí erí mi afire ìrènímògún yará yoyo Bi an bá wá bèèrè wi ta lo korin èyí sínú àwo E wí emi àbíké oyíndà ògúnfúnké o Omo Àrìndé omítóyìnbo omo Foláyanká Baba wa ló yúnso mógùn jíga yará ìlágbède Omo èlùbó èsí bàká jé Ta pé yapebénu abèlùbó sírì àjà kale nirè Ìlú Èdúmowó oun nìlú mí Bí mo tí du lójú ni n e máa du lénu N é sàgbòn ìsàlè yóò yáà nirèbè Ire lo nìí eri mi à fire Baba wa ló térí bo lé aró o Baba wa náà ló tètè lówoo sílè koyìnbó ó tó ní Ìse mo wí èè sé bìnrin nínú ilé wa Ìyà náà è ní jooìnrin ònà ìrè Gbìnrin ìrèmògún Èyí ó bá ti wí ìyà n je’un E wí kí máa lo sínú ilée baba re Àyé lé n lé ti mú ya rè wá Torì kéjégé n é ká yè mi Gègègè mo káyà mì jìnà Gégé-gègè-gègé mo káyà mi dòdún ojó Ìsé mo wí è sébìnrin inú’lé wa sé Igbá sékété n la mú won wó eyo Mògún sèje mògún sèsán Omo ota yi gbíriririri Ò dajú omi Amònà òkàn nìnù Kìkà kí n káìn mo rè síéjú Aré wéjú ni é máa sú yará ìlágbède Mo finá ni é máa sú yará ìlágbède Omo òfówó iná kù terí bo’lé aró Alébíosù omo foláyanká o Ìwo lomo òfòwó ìná kù terí bolé aró Baba yín ló tètè lówó sílé koyìnbó ó tó ní Omo alóko nídìí ògun omo olábíwon nínú Omo àkékèlé egun èrè won è gbodò sìjè Ìrè è sìjè èé jé kí won mú ‘rè bògún lówá Lurín níjó yará ìlágbède Mo foná yayaya mórin Ire ló nìí erí mi à fire Mo tún á dé o bí mi tí dé o Mo rìnrìn gbèrè lójú u búnibúni Mo yo kóntá dugbe lójú u búnibúni Nítorí pègàn pègàn won è lókàn awèrè Aténilóde è lódó lówó Binkín laso abúni n se Ilé Ayìnlá tí mo mò ó p’égbèje Àyìnlá lomo ò káso ‘lè kerù baláso Omo yíkéti Alébíosù omo Foláyanká o N lomo yíìkétì, omo fowórorí Omo àwíná owó mo ní éè ti è yeni Omo àgbàbò sòkòtò eè yomo ènìyàn Bí è bá fún won lese a sò wón N ení ní ní báni láá jo Baba an oun ló ràpékù òdìdè èyó dábéré ko líìlí Líìlí mo wi éè fi ti è ránso Òdìdè è ní fi ti è tafà Bí wón bá wá won níjà be è bá rí Adé oba kée náa mú tagí nínú o o mo tírékété Ònà è ti je níbè e nì mo o O wa dile omo Adégúnlolá Olójèé òkósó Mo kuwo bí ení ku réfe Mo fi kònkòsò kuwo mi lùbùlùbù Won èé rájekù erin nínú igbó o Won èé ri tefòn lárìnjù Kìkà ki e rájekù baba nínú igbó Adégúnlolá Won é gbélè bíríkótó Won á gbélé kan bìrìkòtò Won é à dojú opón dèpèlè òti Babá ni n kí e lòjé e lé Babá wí n kí o òjé òde Babá wí n kí o éè bá wà nínù lé Omo eégun fi gbíngbin jéni Sòrò lokùn han nígbàlè E è á ní kìjàbé ké fonísàn le Yèkan ara won ni án nse O wádì lé olódìí sèkun Ògàín sègun gòkè O wá deléè kínní Omo olódìí de ólóun é mà ti è mawo Bó b á se wó é mawo O o gúnyán erù méta O o sùlèlè erù mejì O o gbe sípàkèlè atókun Níbi eégun tip o mariwo Omo olódìí gúnyán erù méta Ò sù lèlè erù mejì Béè ni mo sì ti wìnnìkìnkìn Mo re jekùn jalè, ìdí àmù jóóró o Eléyà mí àjè n já ló pàtàri, nígbòho wá ò Eè ní jé n mú towóolá o Se room kékeré jòjòló Náà ni n salé patá ní nìgbòho Agbe ò ní siré kádìye ó gbàgbé òkun Mòrìkò ò ní siré kó gbàgbé òsà Òhun ni ò jé kilé ó gbàgbé ìyá láíláí Olárànmi nìyí àgbà òje ni Oyé ni wón olúbekun béèni ilèkùn tiwon ò gbodò kèyò ‘Mo àyònyò tán ekùn tí n gbórí opó bola ló nìí ni wón lo békùn ton Won a kùn kan tiwón n fori jeran O o sì jé lólá olórun omo omi ni tí bú kókó wúwo Omo àyònyò tán ekùn, ti n gbó ri opón bola Títí báyìí lè é Alépátà n gbòho Wón lo békùn ton béè mo se wìnìkìnkìn Mo i jelùn jalè, Ilé yín ilé ìyá àgbá mi ni Ta ló dùn bi ilé ìyá àgbà mi Ìté orí ìté oba oko ìyá mi kèrèkún Ìrù léhìn gbàgede Àsèbáyìi ni gbàyí gbe bé òkùn o Ìkún abiyamo ni ó ma mú sun Àbíkún ilé abiya rèurùjè Omo titun òun ni ó wole tòwá A ò ré lòmíì sérí sí oba Àpèwá déwù lonà òsì Mobá à joji kí won lókan ò ni se é tó Bo bá tó won kéré ide ní ró gbongan Nílé wón á gbo gbùrin wòn re ké gbèji lé èkinni won lápinni ilé èkuni. Ìyà ke kú yá jemo kálá abojú yebe Ò sì se kái sálaì lè tuwo O ò pale Alépátà o, kó pàlé Alépátá n ‘gbòho Àwon elérí ode gègèlè òún ti lodò sàyà Ìsànyà ò tómi lese lábò ti ponti Tí n sé sí mi lénu Bá won jábenugbo Àjòjì ò gbodò gòkè, àjòjì tí è é Geri òtin-ìn-ìn tán omo bíbí inú won Òun ni bá won lo, nílé òhun nílé Alépátà nígbòho ni Alágbon nó omo lápotio bí ìrì aka Ìrì àké tí mo kébàápon lénu odi Béè mo tegbèfà mo fi rà sasùn Wón bá bi mi wón lori kíni Mo ní terí kéni ó leè joko lójú Owó ló té orí lé pé aláwòn ni jo júmó Ni baba n gbá mi nígi lénu Ìgbà ké tí mo kégbà á kana Mo sì kegbàfà mo fi rà sasùn Ìgbà ké ti mo má móyè lábé Nibo ni n kólá títí mo domo gbogbo níbaníba Alágbon ni é ba bale ní gúngùn gbooro Kò sì ní le ràrìn rá, séni ti ò ran Kè é kú nílé onílé Iko òníkéjò léhìn odigun kò ní gba létà ìbànújé Ògùn ò ni kojú ìjànbá fún gbogbo wa ò ní ríjà omi Tolètolè ò ní rí n kó tòdè gbogbo lo Gbòrò wòn ti ni n de tutu Kénu máa wá onígbòho Kénu máa wá kénu máa rìn láàpin baba Gbooro wón ti n te kuku Agbé ó jé tiré kádìyè ó gbabú òkun Gbalépátà bá n gbó tí baba bá sì n gbóhun mi Kó sì máa sàmín àse. N tí mo bá so ‘làwúrò yìí arò ó rò mo ni Àfi tóbe ò bá besu, àfi bóbe ò bá Gégi gbe, à fi book ò bá role Tóò bá fèjè mó déhìn aso nímébora la Mòpémòpé lobì n gbòwú Ota báyìí orógbó won ò lójú aáwé Òtá ò ní ráyè gbó tìe Èlà ìlèkè ò lójú àtokùnbò Òtá ò ní ráyè gbó tìe dandan Gégé bí ení sáye lóyin pèlé Alépátà Nigbòho omo olórí ode Gègèlè lodò sànyà, ìsànyà ò tómi lábòlábò Kini poki n sési ni lénu se, n sì n sé Si mi lénu àlókè kan tí n bá won jé Abenugbe won à té lé gbòodì Won à lé bá òtá Èése pé ìran tìe ní kúkú ye ò Òta ò ní ráyè gbó tìe N e ti tí o bí méjì nígbòho ni gbogbo won O bá ti mú kan lòbokosi Ò bá ti mú kan bò sànyà Ò bá ti mú kan yòókù jerú wá Nílé onígbòho more omo atapete inú omi Ilé ìyá mi gègèlè òun sì lodò Sànyà N e tí tí ó bí méjì mígbòho mo gbàgédé gbòwó san léè kó Babá ní kí o beere, kó ma rá Bere n sì n rá beere mà lókè kan Ti n já won já benugan lojo oni ti baba ba tì n gbóhùn mi Kó sì ma sàmín àse Àfi tóbe ò bá besu Ejó mí wá deléè-keta Omo òjè kúyàwó e jé n wí bè léèkan kun Bá se bóse ò bá o esu, à ti bádàá Ò bá gégi gbe à fi oókó bá role Tó ò bá fèje mádé laso n ní mébora la Òta ò ni ráyè gbó tì e dandan E è gbó Alépátà nígbòho baba e ma gbo Ibi téè bá n gbádùn léèdè wa E è ní té níse kí é sàmín è daadaa Ògun ò ni kojú ìjà dà yín gbogbo omo wa e ò mi ríjà omi, òtá ò ní ráyè gbó tèyin, èé sì jáde ayò, èé sì seríire, se mò pé béèni età n gbódò je ni È n ta lòwúrò yìi é je Oba pátápátá ti n be nígbòho ni mo korin yìí fún o yóò sì ye yin Àtèyi tó ti kú àtèyi ti n be lóyè yi Kékeré ìjèsà ti n jólóye bò wá . ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN (1) Kíni igbá Rekété - igbá funfun àdému tí omo àgnà Ìjèsà yóò gbérù máa jó nígbà òkú àgbàlagbà (2) Nìlèbé ilé - Àlàjé àwon ìjèsà (3) Jìmi Àgbé - Àwon olóòlà ní n jé béè (4) Kannakánná - Àlàjé ni (5) Òjèjé - Àwon olóòlà ní n jé béè (6) Enini - Ìrì tó sè sórí ewéko (7) Àrélù - Àwin ìlókó là n kì béè (8) Tètú - Àwon ìlòkó ló n jé béè (9) Ìsànyà - Odò ìgbòho ni (10) Olóbòroyè lábé - Oba tó bá je mó Aláìfin (11) Àgbónni - onílè (12) Ségi sóòrùn - Àdúrà nip é, Olórun ò ní jé bánújé ó bá Oba yìí bó bá tip é lóyè tó. (13) Mò pèpé - Ìgbà àse lówó àwon eégún (14) Made - Oun tí mo bá so kó se (15) Atepété - Alaje Oríkì ùdílé Oba (16) Awojínníjà - Àpónlé enílè ilé baba won (17) Ràgùdù - Tí ó tóbi (18) Bàyamù - Olóòlà tí ó tile Igbón wá. (19) Eléyòmí - Gbogbo eni tó tile Olóyé wá. (20) Jìnán-àn-bè - Ilé Olóòlà ni (21) ká lo sálà ká lè tuwo - Oríkì alépátà (22) Abenugbó - Òrìsà ìgbòho ni, àlejò kìí ri (23) Bímonímowó - Ìjèsà là n pè bé è. (24) konsi odò - Odò ni Nígbòho ==ORÌKÌ OBA ÒKÈ-IHÒ== OBA OBÀTÚMÒ TORÍOLÁ ÈRÈOLÁ LÁTI ENU ÌYÁÀFIN GRACE OMIGBÌRE ILÉ OBÀTÚMÒ, ÒKE-IHO Ogunlabí oo Baba mi ò ò Ase-é-perí omo Okúlé Lójù Abèro Dálémofófí Omo anáwó fáhun lo Léèbó lóbìnrin Tárúgbó se níyàwó Lomo Adéniyì Òkè baba Dèjì Òkè baa Baba Dèjì oko Abí o Àse-é-perí ló ní n má a lo Èrù ò ní bà mí o a Adébáyòò Elérímodé-gbèélé ò Baba Rábí Oròbádé Oba wa tí ò se é perí o Iyálémòsó Baba Mopélólá Obìnrin tì ò lóro o………. Lórogun ò màrùn Oko ayaba Kò màrùn tí n sèun Oko Mopélólá Òkè baba Mókúnmi Orogún ìyá kún lé Kò sú wa ní táá pótó Baba Dèjì Àkànbí Loba kan Òseléyá seégún Baba Moyoyin Ò seléyá dàpò mófá Omo Adéníyì Òkè omo È-è…. Òkè omo Èsùú Ase-é-péri ló lo nílè yìí Ò dé mó Onjò Oníbìíyá afigba kérú Oróo jamo jamo omo pò Opò ayaba nínú eégún oo Sànpònná, Sàngó Won pò lórìsà Irú ajá baba, Já bàbá Baba tí í járúgbó A tobi má ránró Onbìíyá Oko wa o pò lókùnrin Giwá egbe tí n be n lé jorò bí omú oge Mo ní tí ò bá sí Omú omo ìmúnmúná Tí n be láyà obìnrin Bí ò sí èjìgbà ìlèkè Tí n be nídìí ìyàwó Baba Mopélólá A-jáde-má-tán-n-lé A-tóbi-má-ràn-án-ró Onbìíya Oko wa tó léwà jobìnrin lo. Oko mi léni-sányán wù ó rè lorin Ilorin nile aso Baba Mojoyin Eni àrán wù ó rèbàdàn Àsàdú ògò Eni àbàjà àrán wù ó lò Kógbówé A-jáde-má-tán-nílé Tóbi-má-ràn-án-ro Bi eyé méjì gbàga ni Òkè baba Mókúnmi Ogunlabi o o Baba mi ò A-tóbi-ma-ràn-án-ró Baba Mopélólá Ajáde-má-tán-nílé Onbìíyá N ó sì máa pe baba mi Òyó ló ti gbóyè wá Omo Abíólá Onpèéde Baba tó tbóyè sáàfin Mo mòmò súrè mo délé Obádìjí baba Mopé o o A-tóbi-má-ràn-án-ró Onbìíyá Tí mo se bi n ó ri N ò rí i Mo mòmò sáré mo dé kòbì Àrèmú Akande baba Mplé o o A-tóbi-má-ràn-rò Onbìíyà Tí mo se bí n ó ri N ò rí i Mo relé obádìjí Baba Mope o o A-tóbí-má-ràn-án-ró Onbìíyá Tí mo se bi n ó rí ì N ò rí i N-wón-wé-róró N- wón-wé-ròró Omo Abíólá Onpèédé Wón fi kú omo Adéniyì sí bèru Ìbèru ni kú oko kún’tómo Baálé Fásèye Ìbèru ni kú oko Aláyò Èrè omo Àdùkéé A-dùn-ún bá-jayé Baba wa ròyó ò wálé mó ò a a Adébáyòò Èrín ní í rí í konijà lójù ò Baba Mogbónjú Ogunlabi o o Baba mi ò ò Èrèolá omo àrán-òrófó Omo Eégún légi Afínjú oba tí í bèèbó lówó Baba Múlíká A-jáde-má-tàn-án-nílé Folánmí N ó sì máa pe baba mi Giwá egbé tí n gbe n lé Joro bí omó oge Kó ko ó mo se é lo Okè má wòó Kí n má wòó Kí n má wòó Òkè omo Dèjì Òkè oo Omo Dèjì Àlàmú o o Ase-é-perí tó lo n lè yìí Ó dé mó ò a a Adébáyò Pè-éni-béè-níí-jé ò Baba Mopé é N ó sì máa ròyìn àjò Èrèolá o o Baba mi ò ò N ó má a ròyìn àjò, Bó mo bá dé nú ilé A-tóbì-má-ràn-án-ró onbìíyá N ó máa rò léyìn odi Giwa egbé Igi lo ri bí owó eyo Arí’an má sòjo Oko wa lò rí powó ìlú dà Òkè omo Dèjì Òkè o o Omo Dèjì Àlàmú o o À se é perí ló ní n máa lo eru ò nib a mi o ba Adébáyò o o W’orú-ù-ké-koto Baba Múlíká Ogunlabí o o È rèolá o À ní bí ò bá si omu Omo oto Omo ìmúnmúná ló jù aro Dálémofótí Omo a ní ó báwon lo Bí ò bá sí èjìgbà ìlèkè Tí n be nídìí ìyàwó Baba Mopélólá A-jáde-má-tàn-án-nílé Folárànmi oko wa tó léwà jobìnrin lo Giwa egbé Igi lorí bí owó eyo A rì’an má sojo Oko ayaba lò rí powó ìlù dà. Òkè omo Dèjì Òkè o o Omo Dèjì Àlàmú o . A-se-é-perí oba tó tèlí Ò ní í jé ó tú o a Adébáyò ò Pèé ni béè níí jé o Baba Rábí. Ìfòròwánilénuwò lóri àwon òrò tó ta kóko Ìbéèrè: kin ni ìtumò olórímodélé ti e pè wón yìí Ìdáhùn: ìtúmò rè ni pé òun (oba) ni olórí gbogbo ìlí. Ìbéèrè: E pé wón ní ò seléyá pò mófá. Èèrè ìdí rè? Ìdáhùn: ìdí ni pé gbogbo odún pátápátá ni oba máa n se. Ibéèrè: A jáde má tàn-án nílé nkó? Ìdáhùn: ìdí ni pè ó máa n dá àwon erú re àti ayaba si méjì tí ó bá n lo sí òde. Àwon ìdajì á bà a lo. Ìdajì a sì wà nílé. Ìbéèrè: Eése tí e fi kì wón pé òyó ló ti gbóyè wá sílé? Ìdáhùn: Nígbà tí ó joyè, Aláàfin n rán ni pè é ní òyó, ó sì bó sí àsìkò eègún wà. O rán onìsé sí aláàfin sùgbón kò gbà, ó ní àfi bi òun gan-an bá wá. Nígbà tí ó sì lo òkú rè ni wón gbé wale! Òyó ni wón ti fi joyè, òyó náà ló kú sí. Ìbéèrè: kin ni ìdí tí e fi pé iìbèru ni kú oko Aláyò? Ìdáhun: ibéru ni ikú rè je nítorí àìsàn kò se é fi jáde nílé tí ó sì jé pé òkú rè ni wón obé bò Ìbéèrè: A tóbi má ràn-án ro nkó? Ìdáhùn: Bí ó se lólá tó nnì, kì í rán ró fún enikéni. Ìbéèrè: E pè wón ní Dálémofótí. Kin ni ìdí rè? Ìdáhùn: ó jé eni ti ó máa n foti se alejò dáadáa. Nítorí ìdí èyí, odidi yàrá kan ni o fi máa n kó otí pamó sì, kò sèsè ní í lo ra otí bí aléjò bá dé. [[Iseyin]] ==ORÌKÌ OBA ÌSÉYÌN== OBA ADÉYERÍ LÁTI ENU (PA) ÁLÍMÌ AJÉYEMÍ ILÉ ALUSÈKÈRÈ NÍ ÌLÚ ÒYÓ Adéyení omo Alájogun Adéyení omo wúràólá Adéyení omo wúràólá Ìyàndá a-báni-sòrò-má-tannìje Adéyení omo Alájogun À n bó’bo, òbó hun Adéyení omo alájogun Òbo kìkì are rè. A à féná à ní ò jò A féná tán Oníkálukú n gbénu ú sá kiri Àká baba ìrókò Asawo lode ò febè paní Adéyení omo Alájogun ònà ìbàdàn la ò gbodò rìn O n káà koko Adéyení omo Alájogun Òjò pa kòkò rè gbìn-gbìn-gbìn Òjò tí ì bá pa tápà A dòtúbáté Adéyení omo Alájogun Elébùrú ìké Omo Alájogun Òbo kìkí are rè. N ó k’aséyìn oba àrànse Oyinbó omo Èjìdé àgbé Gbógun léye Àsoba jagun Oyinlolá Oláwóore Peranborí Peran bofá Oláwóore a bèyìn àrò gele-mò-gelé-mò. Kò se é mú ròdá Ò se é mú Gbógunléye Àsobajagun Nlé Oláwóore Baba enìkan ò gbin yánrin Baba enìkan ò gbin gbòrò Omo èjìdé Àgbé Fúnra rè lóhù Aséyìn Oba àrànse Oyinlolá Oláwóore A gbó onísé Oba má mà dúró Omo èjìdé àgbé tí í gbónísé onjò Tí í tún fìlà se ge-ge-ge Oyinlolá Oláwóore Àsán-àn-jòmì-eye Oláwóore Ekùn-abi-làà-làà-ìjà-layà Láwóore ekun-abi-làà-làà ìjà-layà Agbógbe má gbóyàn Oba Àyínde Oyinlolá Láwóore Àbe Afàdàmò-ragun-jànyìn-jànyìn Oyinlolá omo Èjìde Àgbé Dákun má gbéná Oba àrànse ohinlolá Láwóore Nígbà tí ò sí mó Aséyìn ò ti è parun Oyinlolá Oláwóore O kan Adégbìté Sùkú-séré Adégbìté Omo alálè-òrun A-jó-kí-de-ó-ró Baba ori dagogo Àrán kún lé Baba odún sàrìnnàkò ààlà yìgì Ààlà yìgì baba ò dé títí dodún Omo afòkú sòwò Àrèmú Arówólóyè Àbíkú oníjànmón Baba ládépé N-n-gb ó gbinrin lówó òtún Sùkú-mì-séré Mo se bálágbède òrun ní n lurin A-jó-kí-de-ó-ró Baba orí dagogo, n-n-gbó gbinrin Lówó òsì, Adégbìte Mo se bálágbèdè-òrun ló n lurin. A-jó-kíde-á-ró baba orí dagogo Èmi-ò-tetè-mo-pówó-fá-gùn-má-ràjà-gún-gbe Arówólóyè Àbíkú oni jànmó Baba ládépé O dèèkínní onísé ìbàdàn dé wón lógun jà ni Mókín ilé Arówólóyè Oba èse Wón ní mo kí séríkí Mo kí Balógun Mo kótùn-ún Mo kósì O dèèkejì èwèwè Onísé ará ìbàdàn dé Wón lógun jà ni mòkín ilé Arówólóyè Wón ní wón ó kí séríkí dáadáa Wón ó kótùn-ún Wón ó kósì ìbàdàn O dèèketa èwèwè Onísé ará ìbàdàn dé Wón lógun jà ni Mòkín ilé Arówólóyè Oba èse Wón lógun le fún séríkí Ogún le fún Balógun Ogun le fótun-ún Ogun le fósì Kóso kó kí e má le è kó won A-jó-kí-dé-ó-ró Baba orí dagogo Sèkèrè kó ní e má le è sétè Tètè kò pé e má le è kójèbú Arówólóyè Abíkú onijànmó Baba ládépé Járun-járun Kó máa jáwon lo Jósèèké jósèèké Kó pé e má le è kójèbú Arówólóyè Abíkú oníjànmó Baba ládépé O kan Olúgbilé Ìgbà tí ò sí mó Aséyìn ò ti è parun Olúgbilé Eléwu oyè Òmùdún kókò Oba asàwòlòlò Oní jànmó alátise Olúgbilé Aberan nílé bí ode aperin Afàlùkò-jèjèè Jejèé-nílé-oníjànmó Jejèé-lóde Olugbile tó tó baba Láwóore re i se Aborí esin báá-báá lónà komu Abìrù esin tìkòtìkò Lónà ababja Sèrùbàwón baba Àjíà Ológòdo ègi Olúgbilé Aberun nlé bí ode aperin Rèwó-rèwó ní e má ti è rèwó mó Ológòdo egi Olúgbilé ni bá a bá lo Emi ni í máa se ní wàye Mo ní jà mo jùlo N-n-jù-tòsun-lo Òmùwè tí n wè lódò òsà Kó múra kó lè wèé já Iba mi olúgbilé aláwòye Òmùdún kókò oba asàwòlòlò Ìfòròwánilénwò lóri àwon òrò tó ta kókó Ìbéère: kín ni ìtumò gbólóhùn yìí “A à féná, à ní kò jò? Ìdáhùn: ìtumò rè ni pé nígbà ti ìnà kò ì jò ni à n dúró, tí iná bá ràn tán ènìyàn ó ho. Ìbéèrè: kinni ìtúmò omo Alájogun. Ìdáhùn: omo jagun jagun Ìbéèrè: kín ló fa ‘ona ìbàdàn la ò gbodò rìn? Ìdáhùn: Nítorí pé ológun jo ni wón. Ìbéèrè: Abèyìn àrò gelemò-gelemò nkó? Ìdáhùn: ó jé eni tí í máa n ni eran nílé ní gbogbo ìgbà tí ó sì máa n fi í se àlejò. Ìbéèrè: kínni ìtumò Ekùn abi làà-làà ìjà layà? Ìdáhùn: Jagun-jagun tí ó le ni à n pè béè. Ìbéèrè: ìdí tí e fi n pè é ni Oba àrànse? Ìdáhùn: Onírànlówó ènìyàn ni ó n jé béè. Ó n ran ènìyàn lówó. Ìbéèrè: Omo aláte-òrun nkó? Ìdáhùn: Eégún baba won ni aláte-òrun tí a fi n pè é béè. Ìbéèrè: kin ni ìtumò àbíkú oni janmo? Ìdáhùn: E ni tí n dákú. Ìbéèrè: kín ni ìdí tí a fi so pé ó se ori esin báá-báá Lónà kòmu? Ìdáhùn: ìdí ni pé kòmu ni oko rè. Ìbéèrè: òmùdún kókò a sàwòlòlò nkó? Ìdáhùn: Oba tí ara tè ndán ni eléyìní. [[Oyo]] ==ORÍKÌ ALAAFIN TI ÌLÚ ÒYÓ== LAMIDI OLAIWOLA ATANDE ADEYEMI III LÁTI OWÓ ÀLGÀÁJÌ SHÍTÙ ÀKÀNÓ ALUSÈKÈRe Láíwolá omo Alésu lépò, àkóbi bódéjóko Láíwolá ayé re ìdèra ni, Ojó gbogbo bíi odún omo baba Móríye Tótó ki n mómo ri òrò ò gbayaba Ò gbà léyo bé è Omo baba Àkèè, Láíwolá ta gbékèlé Ò ni kú, sákì Oba lomo Adéyemí Ewé gbígbe tíí fojú diná, omo ìyá Àkèé, baba Babátúndé oko ìyá Núúrù Àkóbí Bádéjókó, èkúté ò mòwòn are rè N dájó súúná, óní kólógìnní ko Kálo kó lo wòran, a mo wo Àbò won, àbò won o sé se Láíwolá, Akéréburú, omo láwoyin Òkè gbogbo lo o f’ajélè é si Baba Babátúndé, àkóbí Bádéjókò Láíwolá Oba lomo lawoyin Okú olúkókun, pòjù, oko ìyá Abioye Ató báa ti n pé, oko Ràmótù Ti n jélébóló, baba kábíèsí Oko súúlá, láíwolá ayé re ìdèra, Láíwolá omo olúkúewu, okú olúkókun Òsónúlé o béjìré, babamótáyé Àkóbí Bádéjókó, baba omo méjì láàfin Láíwolá oba lomo láwoyin Tótó ki n mó ri òrò ayaba ò Gbà léyo bé è . Àwon bàbà re àgbè n won, o Fowó ti o kó o pé títí Ónlé oró, omo ìyá òkè Àsàbí Adé, Adéwínnbí, lájoólù Látúnbòsún, omo ogbón le n Nímò, eni ògbèrú alé mólo Ikú pupa tééré oko sobadiwin Sún on sóhùn oba gbogbo wa, Nílè eèpò, òkiri ò fìjàlò Eléwele èjìòbò ró etí àá wón Yéri ogun ódì. Látúnbòsún omo arólúa kúndùn Níkàrè Ìkàré omo egun oju Òsí lèkùn o to joba O fìdí oko rumo gègè O yo s’ógun lórùn omo Àwùsàn, àgbasà, bórí kan sun òn A sì rangba orí, ori ògè Àkàndó Ló sunòn ló ran òyó Alé mólo, ófori rerú, o forí romo Ayé èjìòbò ró laségìtà n là Hán yérí ogun ódì Latunbosun omo arólúa kúndùn Níkàrè, o pàlú méje pò Adéwínbí n bá gbogbo won jagun Àgó agódóngbó won o gbodò Rogun, òjòngbòdú ò gbodò rodò Odòfin o mo ònà kò dúró Delégàn ìlú, omo ajà léyìn Sóóró gidi, Adéwínbi, olúkúewu Kàngí bòòlì, Àtàgbániyògò Ekùn gbálájá oko òwérùn Apani mo mógun jo oko Ìyá Nàso Ikú pupa tééré oko sobadiwin Sún on sóhùn Oba wa nílè eèpò Nítiri méje làá polúkúewu Kó tó jé ni, Ilá tiiri ilá kó Aláàfin ikàn tiiri, ikàn wèwù èjè Ìkònkó só Ìwò tiiri peja Okà bàbà tiiri polóko Oní bómo kékèké ilé, omo ìyá Òkè Àsàbí, bí o bágbà jehun Adéwínbí nítiirí ni tiirí Òkèrè nítiirí mómò wó baba Kúdééfù Eléwele èjìòbòró etí à á won Yérí ogun odi Bí mo bá gbé lákàndó Ògè Àkàndó omo ìyá òkè Àsàbí Oba lélèlelè, ikú pupa tééré Ma bóba ni lílelíle Hàharan gbangbà, ègun, bàtàbútú Ni líìlí pèyìndà, omo ìyá Òkè Àsàbí Igba ajá o le e mu Adéwínbí ògùn o lo rí Alé mólo, won bi ó won lómo Tani í se be e, o léyin o Moromo Àsàbí tó joba sílè eèpò Èyí ti n dawo owó lùwón Lájoólù, látúnbòsún omo arólù Akúdùn níkàrè, ìkàrè omo ègún Ojú, ìgbà ti o sí mó Aláàfin o parun, ó tún bímo Tó ju omo lo, ó bí Adékáfé Omo sùnbò Àlàó, torì náà Ajagun mógberin, ìdòòmì okùnrin Bówó tíí pé lo o pè, Oko ayaba, asokùnrin ní Gbóngbódó omo aíkan ìyá Ò sun gbèdè jí gbèdè Aláàfin A námónáwó owó o tán Adélù làlàlà olújìdé jàlàlá Asáarí, ò gbélékalè o mo Osìn, omo òra nísèkè Okó etilé òhun ègbin Adéyínká omo oromojogbo Aláàfin àdàpò òwò òhun ìyà Ònà gburugudu Adélù Àlàó Látòbàárìn omo sàngó Alaafin Olújídé omo Oromojogbo Asokùnrin ní gbóngbódó Omo aíkan ìyá, ònà gbugudu Adétònà Àlàó, Látòlàárìn Olúkúewu lo tun kú ola Fi saya, omo ewé rare Nísèkè tó bí kúola ìyá Àlàó Nínú Adétònà làlàlà Olújídé Omo òra nísèkè Ìgbà to kú Aláàfin o parun O bímo tó jomolo Adéseéró, Asesese bi eléèmò Adéyemi igi jégédé Alówólódù, òpádíjo bàtà ba n Súa, Ajígbonrí Àrán, Abegun omú dáranjè Bámúbámú, irúmì okùnrin Okùnrin abegun apá lo bi kúsanrín Òròkí, amólésè bíí òsùmòrè Táyé se májáyé bó Okan tó e kú alówó lódù Baba òókán esin Adéyemi ode ni baba láwoyin Káà kan ìbon Káà kan ètù Káà kan àkádésí Òpádíjo, Adéyemi abílé gbogbo Ní jíje, ní mímu Okú aláàfin omo Moluru, agbàlú olú àjo Bánánbanàn Lójú òrun, boun boun Omorí igbá fi túlásì jókò Táyé se májáyé o bó Òkan to e bado loju Ìgbà ti o sí mó Aláàfin o sí mó Aláàfin o parun Obímo tó tún jomo lo Dúrósinmí, mósaléwá Bangbádé omo Olúkúewu Ìgín-rìn-tádé Adédèjì Ládìgbòlù, Àjò Àkànní Òkúmorà èyí ka mo pe Láwánì Aso oko òkúbánké ofiafia Ní wóndo eléyín ni jogún Èrín omo sèfíánátù Omo Àrìbà, ìgbà to ní sèfi Níyà tan, òtukóko améyò Gún emi lo ni sèfí Lobìnrin se, Dúrósinmín omo Olúkúewu Ajírérìn òkinkin, Dúrósinmí Omo olúkúewu, Aláàfin Àtìbà Siansian, o ri n tó s’àgbìbà Òtukókò améyò gún to fi Dékun èrin rin Adédèjì, Bángbádé Omo olukúéwu, láfìàgi Adùn Àkànní o omo ara iroko Sùúrù baba ohun gbogbo Sùúrù baba ìwà, àgbàlagbà Tóní sùúrù lo n se bóhun Gbogbo lóní, mósaléwá, omo Olúkúewu ìgbà ti ò sì mó Aláàfin o parun Obimo tó tún jomo lo Òkan kúnjó omo sulolá Omo láaróyè omo èsù Àkèsán Soládèmí Aido la se toto Fun, Adégbóyèga Òdugbàngbà dura Ikúòjó aráleé íléwomo Adégbóyèaga àrólé láwánì Àrèmo Àwèró òkúmorà Omo Àjùòn Àkànní kú mo pe A i johun mo e pe n mi Oko ofun onílé nlá ojó O tójó Aítúnjí, Mósaléwá Gíwá o, jo gbajagbì Sóládèmí Lójó tomo onílé àrán o fogun Tì omo wòwò lode Sókè Agodi Ikú o jó gbogbo omo ojo Won sa kíjokíjo Adégbóyèga omo òbùn tò ó Sòkòtò dìgbòlù omo ògè Òní mobèrè monàró omo Onílé àrán oní ibi to ba wu Ìbon nìbon tí í ba jagunjagun Ikúyó ara ilé Bíléwomo Adégbóyèga òràn dìgbòlù Àkànní Tótótó fùn-ún èrè agogo Ìgbà tí o sí mó Aláàfin o parun O bímo to tún jomo lo Èèbó Adé Agboolá, Bónlékojú Oba aláyélúwà Òré Adéòtí oko Moyíólá Baba kábíyèsí aláàfin ìdèra Ààrinolà, oba lomo olúkúewu Tótó kin mo ri òrò ayaba O gbà léyo be Ijo lo jo de kàdúná Omo Móyíólá, rárá lo sun wo Jungbu sérìn ànfààní baba Kábíyèsí ohun lo rin dójà eréko Ààrinolá oba lomo Láwoyin N nì hún tàlá oko ábí, n Hùn níhùn tálá lónà òkè ògùn Àlàbí oko Àdísátù Àlàbí Agboolá baba káyíyèsí Lo mú mi lo mògbòho, àwa Aarinlolá lajo de kútúwenji Àwa kábíyèsí la jo le dójà ìlorin Aarinolá omo olúkúewu Ìgbà ti o sí mo Aláàfin o kúkú parun Súàrá Adéyanjú olóde a ún Dáró baba mojísólá, Bánjókò Modékùnrin tòótó Koko lológun rojú oko yoyin Ládéjo wò mi lójú omo Ládìgbòlù Àjékùnrin Abèèmò layà Omo Tèllà, èèyàn tan konú E, Àkèé ti o konú ara re Gbénú-edé báláró jowú Oko yoyin- Ládèjo ì ran Àgbon Atiba, e dára tì Ìgbà ti o sí mó aláàfin O parun, o bímo o ju omo lo Láíwolá, Akéréburú baba Àsìáwù Àtàndá baba Babátúndé Oko ìyá Núrù, Ibi ònà to lo yán Baba Babáúndé, baba kábíyèsí Mó yà silé mi. Láíwolá Oba lomo Láwoyin Tótó ki n mo ri òrò Ayaba o gbà léyo be . (1) sákì - kábíyèsí (2) Akéréburú ko ga o si lágbára (3) ikú pupa tééré- oríkì Aláàfin Àtìbà (4) Àharan gbàngbàn –Aliun-eranko kan (5) Igi jégbédé – Eni ti o ga (6) Ewé gbígbe ti fojú diná – o laya ==ORÌKÌ OBA ARÈSÀ-ADÚ== LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKANLÈ ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYANMU 1. Ìrìn mi gbèè, ó dilé wa lohunun ooo Témi bá n lo sónà ibè mo monlé wa Omo Arèsà tó lépo níkèté, omo serúbóba délé o … Dèku ràpò òrí elégbàá Ìresà Búra mójòrí omo Oba gbándú igi òpe Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro Ì na sòkòlònbó aa gbátà sebè. Omo àkókó méta ètí òkun Àrèrè kotì-kotì eye òsà Òtàátàá leye Àágberí jé Eléyun nì lomo Oba tó jesin-jesin té e gbéso sórí isin Tóbo sí enu àwon àgbìgbò Póbó tó lo ó bó ó denu àtíòro Òkan lomo Oba tí í jepo Òkan lomo Oba tí í joyin Kò tètè wi fún mi pohun ó jòrí ikin ìna àbo omo dágun Ìyèkan Oníyèkán Ìyekan Oyínyèkán Ìyekan tìgè tàdùbí Oníìkèyé 2 Àdùbí ONíkéyè anumo bí eye Èyí tó jí ni kùtù kùtù, tó ti jí ní fèlí ìdájí O wá ló perú re sagbàlá níjó ojó sí Ún wá n pé erú mi àrùn wo leyin? Àrùn wo lèyi? Erú ní àrùn kan, àrùn kàn tíí geo mo ni poríkí-poríkí owó O sì tún berú rè léèrè wò Ó ní erú mi àrùn lèyí ? Àrùn wo lèyí Erú ní àrùn kan, àrùn kàn ti í gé omo ní porìkì esè dànù Erú bínú wonú igbó , ó gbérin lójú pàá erin sáré ikú Lo mòngodo-mòngodo O fìbínú bo sí àwón esè òdàn Òun náà bá tefòn láyà Òun náà bá tefòn láyà Efòn sáré ikú lo mòngàlà-mòngàlà Ni won n péni tó bá bègè Àdùbí nísé ara rè ló bè Kò ni pápaà jé, Oníkèéyo gbengberí-olá, omo ajolú joba Òun lògèdè àgbàgbà ti somo rè kó dèèrè Onípònná omo ikú méta àfiri ogun Àparò méta òyòòyò méta à loràn Òkan ní n se e jé á ba, e jé ába 3 Òkan ní e jé pòkòkò ká re káè lafònjá, ìlafònjá ilé ò je pànbóló Un la ba kolúrón adé, la bá roba jó geere Ataresa ò bá won pé jì njòwòn àlò Eléyun nì n lomo Oba túpe áà; omo Oba tùpe, Omo Oba òmìnì to a gbó àasà Omo Oba túàgbá Omo Oba Ògún òroke Èé tó fìbòòsí ta lo sáàfin Òyó lé njó ojósí O ní ó síkin ládàálè táale mó o bo Oba ni ó mó o lo sínú ilé Ó ní bóbá dojó méje òní, Oba ní kó sérí kó wá Kí ojó méje ó tó pé ò ò ò ò Esin baba won, ó kú gbó olóòwá Ó rànrú sílé Oba a loràn 4 Ó fagbedegbédé sílé Obàdíwò maa róhún nú lebo Aráa gbó olówa dé won ò gbodò yagada kí won ó kunran esin Eran esin kò sì gbodò rà á bè Lóòtó ni béè ni òdodo Wónranse lo o lé olúgbon, wón ní ó fún ni lobe àáfí kunran esin O lóhun ò lobe ti han fí kunran esin Lóòtó ni béè ni òdodo ni Wón ránse lo sílé Olórà wón ni o fáwon lobe àáfi kunran esin Ó lóhun ò lobe tó han fi kunran esin Wón wa ránsé lo sílé èrìmòjé omo a fò lérìn Elérìn ó wá fún won lobe merin àwon wá kunran esin Gbà tí hán kunrab esin náà tán Wón bá n gbé apá Olúmokò ló n gbé mèmèsì àyà Ògáálá nìkan n ló jolori kórà kófà a gbórí esin Omo Baríolá ni ò tètè dé ni wón bá e rò mónrù esin 5 Lóòtó ni béèni òdodo ni N ní han fí sèrù esin làwon fì bo nlé ìresà Bariolá omo Oba gbándú eti ekoro Témi bá n lo sónà ibe mo monnú ilé won, ènì ò bùrà kò jòrí aará ìresà. Búra mo jo`rí elégbàagi ope Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro Ni ìgbà tó di ní sègbè ooo Gbogbo egbé mi lo sí oko igi, èmi sì lo sì oko igi Gbogbo egbé mi ségi wale Mo se kèkéè wale Mòmó rimi lókèèrè, mòmò fekún si èmi ferin si Mo ni táa bá ségi wálé emi ni mó on se? Mòmò lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke Omo Oba kèké fújà lalò Wón lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke, Omo Oba kèke fújà merìndínlógún 6 Tí won n joba nínú ilé ìresà Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro ìna sòkòlònbó máa gbátà sebe Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé waa Arèsà dúdú lègbón pupa làbúrò Inú ló konú ni won e fomo fúnra won Lóòtó ni béèni òdodo ni Ìran kánhìndé un ni joba Ìresà dúdú Ìran Táyéwò un ní joba Ìresà pupa Ìdòwú nìkàn, tí í somo ìkányìn won lénje-lénje ni n joba ìnísà Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa, èdè bùrà ko jori aa rá ìresà. Búra mó jòri elégbàágí òpe Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro Ìna sòkòlònbó aa gbátà sebe. Àlà e wà bí o , gbogbo ilé ti ri o o o ? Inú ilé gbogbo kàà sí nkan ni ti wa Omo Oba túpe, omo Oba tùpe, omo Oba òmìnìtúá igbó àasà Omo Oba túàgbá, omo Oba Ògún ò rokin 7 Témi bá n lo sónà bè mo mo lé wa a Àlà e wá bí o, gbogbo ilé ti rí ? Inú gbogbo kàà sí n kan ròdò- rodo pòòmú aara Ìresà Arèsà dúdú lègbón pupa lààbúrò Lóòtó ni béè ni òdodo ni inú ló konú ni wón e fomo fúnra won Ìran kánhìndé a joba Ìresà dúdú Ìran Táyéwo nìkàn ní joba ìresà pupa Ìdòwú nìkàn tíí somo kányìn won lénje-lénje, ìdòwú nìkàn ni n joba ìnisà Témi bá n lo sónà bè mo mole wa Bá n fènì si, èmi ò fènì si eléyunnì N ní mo on bí ìresà nú Bóólé kóo bupo ló yá mode lára Témi bá n lo sónà bè mo mole pón ròdò-ròrò Àlà e wà bí o, gbogbo ilé ti ri ooooooooo Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni ti wa Ròdò-rodo pòmú aa rá ìresà Kálo o lé lónìí elégbàagi òpe Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro Ìná sùn kólónbó n la gbátàà sebè Àlà e wa wà bí ? Inú ilé gbogbo kàà si nkan kan an ní ti wa Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa Àlà e wà bí ò ò mo a pón bépo ré ò ò ò ò Ròdò-rodo pòòmú aará Ìresà 8 Búra pòó jòrí eelégbàagí òpe Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé wa a Àlàfà ke wa bi o ? ilé ti rì ò ò ò ò Oyèdépò orí Olóyè sáájú ò ò ò ò, in won ó ràn o lówó won a so tìkanyìn ní Oyèdépò mó ón gbórò enu un mi Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé waaa Omo Oba Túàgbá, bórí won ó ti mo on ran ló tó ò pin ni Témi bá n ló sónà bè, mo mo on lée waa ‘Dépò orì gbogbo Oba tó je bí won ó ti- mó on ràn ó lówó tó ò pin ni Àlà e wà bí inú ilé gbogbo kaa si nkan ni ti wa, ròdò rodo pòòmú aará Ìresà. Orin: Edé odì ò níresà Mi ò gbàgbé n ó pèyin ò níresà Ègbè: Èdè odí o níresà Mi ò gbàgbé n ó sìnyin ò níresà Ègbè: Èdè odí o níresà Mi ò gbàgbé n ó sinyin ò níresà 9 Ègbè: Èdè odí o níresà Èmi kòkòyín n ó sinyín ò níresà Ègbè: Èède odí o níresà a a a. ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKO NÍNÚ ORIKÌ OBÁ ARÈ SÀ 1 Omo ìyá kan náà ni Oba Arèsà-Adú, Aresà-Apa. Apa.àti Oba ìnìsà. Arèsà-Adú ni kéhìndé Arèsà-Apa ni Táíwò Oba Ìnísà ni Ìdòwú [[Ikoyi]] ==ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ== LÁTI ENU ALÀGBÀ OYEKALE ALADE OMO ISÉ FÓYÁNMU) Ùn n lo ilé wa lóhun ò ò ò ò Nílé ìkòyí omo erù ofà Olóòótó omo gbáà, omo gbèdu Yánbínlólú omo Arágáláká kee fikú pogun 1 Àrònì gbonra jìgì dagi erù oògùn nù Omo gbélé Omo gbégbèé Omo gbé ijù, gbébi Ò-gbódi-gbé-yàrá O gbebadan ò kè pé, o gbákínmòórìn, o gbáawé Ò-gbé-fìdítì-gbewàré O gbákínelé, o gbéléefón run O gbélé kúata, òtè ò tán e e bibì làá dé si Kú fúnwon rérìn-ín Olóyè n ni baba mi Ó níbi táa bá gbé, ibe nilé eni Jagunjagun lèrò ìkòyí jé, omo oba a jò lápó wòròwòrò Ogun ló bámi ni gbo Mo dolú igbó N lé mi lóhùnún ma dòsó esin Bí bá n rogun Èrò òdàn bamii lódan mo dèrò òdàn Ogun ló bámi pàlàpálá mee dòpá à bon Àsé Olú nìkòyi jé omo eèru Ofa Témi bá n lo sónà ihè mo mo on lé wa Olúkòyí àfeji, àfeji n lo bí onikoye àfòjò àfòjò Olúkòyí àfòjò àfòjò, un lo wa bí Olúkòyí èèrùn gan gan gan 2 Olúkòyí èèrun gang an gan N ló bí Olúkòyí ìrìwòwò Olúkòyí ìrì wòwò, un ló bi Oníkòyí òdá gbágbá Olúkòyí òdá gbá gba, un ló bi Oníkòyí ò koko Un ba won tó pón kángun síkoto níjóhun Témi bá n sónà bè mo monú ilé wa, Eléyun nì taa lóbí, taa lóbí ? Un ló bí òkéré lèrù gan gang an Òkéré-lèrù gan gan gan gàgbon n baba won àgbà took tó kori òde ìsálayé N lé ìkòòòyí omo eerù ofà Olóòtó omo gbáà omo gbèdu Yánbíniólú omo arágálá efikú pogun Témi bá n lo sónà be mo molé wa Omo Oba ìjí peké-peké N lé ìkòòyí omo erù ofà Àwon ni, àwon lomo Oba ìjí pokùn-pokùn Ìjí mó pokùn mó Igi àtòrì ni ko yá mó on pa Ìji mó pagi àtòrì mó Igi àtòrì òun nigi àse 3 Igi àtòrì òun nigi òrìsà òwójì Láwòójì n be nlé owínsí dara Omírìn dara lóri ofa òòò Ota rìn dara lóri omi ò ò ò Làwa n pèkòyì omo eerú ofà Olóòtó ègi yánbinlolu omo arágálá e fikú pogun. Àrònì gbonra jìgì dagun erùù oògùn nù N lé ìkòòyí omo eerù ofà Àlà e wà bí, inú ilé gbogbo kààà sí nkan kan nítiwa Omo sírò n togun Omo gbàro n togun Omo jìgan n tode Omo jìgan-jìgan láà rùkú alaigbodoràn mote serù bòtè Mo letí mo fi n gbóràn láyé òòò Enikéni kó mó rúmí gbajú òde baba mi lo olórí ogun Àwa lomo òsèsè ‘kòyí Tí mo réèrín gán án ni kú Tú kí n dérin, elégbà ni mo di pèle níjó tí mo fi lo gán án ni ogun ìlànlá omo èrù oofà Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Ìkòyí omo eerù ooofà 4 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu Èyin obìnrin ìkòyí e mó pagbòn lágbòn mó Gbogbo obìnrin ìkòyí tí bá n pagbòn lágbòn wón n rán oko won léti ogun ni Lóòtó ni béè ni òdòdò on yùn Àkà kè wà bí, inú ilé gbogbo káà sí n kan ní tiwa ìlànlá omo gbáà erù ooofà Olóòtó omo gbáà omo gbèdu yánbínlólú omo arágálá omo e fi kú pogun Orin: Eruwa nil é omo agbòn, ta n níkòyí ò nílé Omo agbon ? Ègbè: Eruwa ni lé omo a Lílé: Ta n ni kòyí ò ni lé omo agbòn Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn Lílé: Ta n níkòyí ò nílé omo agbon? Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn on on. Ìrìn mi gbèrè ó dilé wa lóhùn ún òòò Àdesítèé oníkòyí òòò Ìkòyí omo eerù oofà Adésítèé loba tí nbe lé kòyí omo agbàawà 5 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu, yánbímilólú omo arágálá e fikú pogun, Àrònì gbonra jìgì dabo erù oògùn nù Okùnrin gbon gbon gbon bí ojó kanrí Adésítèé, Okùnrin gbòn gbòn gbòn bí eni fìbon tì Ìsépo méjì omokùnrin Adésítèé mo o bá tòde baba a re lo Ìkòyí omo gbáà, omo gbedu yánínlólú omo arágálá e fi kú pogun Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Orin: Tapó tapó ;à á bómo ogun Tapó tapó là á bomo ogun Ìgbà ìkòyì ò tó déedé Ègbè: Tapó là á bómo ogun Lílé: Èsò kòyí ò rìkú sá Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun Lílé: Àgbà à kòyì ò ríkú sá Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun Lílé: Àgbà kòyí ò ríkú sá Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun Lílé: Àgbàà kòyì ò ríkú sá Ègbè: Taapó taapó làá bómo ogun un. ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ OBA ÌKÒYÍ 1 Olúkòyi je jagunngagun tí kì í gbélé kò se inú ìgbé. Ìdì nìyi to wón fi máa n so pé èrùwà nilé omo agbòn. ==ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSÓ== LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKALÈ ÀLÀDÉ (Omo Isé Fóyámu) Ògbómòsó òle ò gbé Ògbómòsó òle ò gbé, eni ó bá lágbárá ni gbébe 1 Lóótó ni béèni Òdodo ni Ògbómòsó ‘mo ajekà ká tó mùko yangan Ògbómòsó ‘mo a jòrépo-tú-yì Àlà e wà bí o ? Inú ilé gbogbo kàà sì n kan an ní tíwa. Ògúnlola lorúko sòún àkókó je Soun kéìtán iwin lábérinjo Àísá Òkin onígùru-gùrù kéta Adàdá mówù moja àpà Oba tóbá onígògòngò jagun àlùsì àpà Eléyun ni ni oòòò Òun loba tó kókó tèlú ògbómòsó òòòòòò Un lókó tèlú Ògbómòsó dó Lóòtó ni, béèni òdodo ni kì gbogbo Oba kí won ó tó mó on je N gbà tí ò dè si eléyun nì mó o Ògbómòsá òle ò gbé eni ó lágbára ní gbébe Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilée wa Èyi loríkì ti ògbómòsó ajílété Béè náà ni Oba ajísegírí niilé wa E dáké Ògbómòsó òle ò gbé Eni ó lagbara ni gbebe. Ògbómòsó, Ogbomojúgun Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa Báàbá bára wa tan, a fògbó kògbó nnú lé Àlà e wà bí ò ò ò 2. Inú ilé gbogbo kàà sí n kan ní ti waaa kótó wá kàjàyí-Olú-Ògídí oníkànga àjí pon Aíléwólá agidingbi lójú Ogun Àtilé atona ni baba mi Àrèmi fi sá nka ìjà á sí Béènáàni Aíléwólá agidingbi lójú ogun O lájá ti n be nínú ilé méì wulè gboni, Ènìyàn Àjàyí té e rí ò gbodò ya só o mó lásán Béè náà ni omo aráyé nì n kóba lóro Ìgbà ti ò dè si eléyùn nì mó o N ló wa kan Oba Ajagunbádé Témi bá n lo sónà ibè mo mo on mi ilé wa Ìbísùnmí, Lákanngbò, oko aràgan Ajagungbádé Onídugbe Àráráriri, Gbángbóyè ìrèlè baba òkè Kójú ó torì, kóràn ó dòrìsà Òrìsà mo kaàbá Bábà bá yè Ajagungbádé Jánjanjan ní mo ón dunni Ajírèrín Òkeke Àdàgbàlagbà Sinyan àgbìgbò nìwòn Ìbísùnmí ní n tósàgbònìwòn té e dékun èrín rín Tobá segúnnugún a kowo móri eyin Nnkan to sàjààsá té e délé ìbàdàn Tóbá solówó erú ni, à bá ti rérú è mó pátápátá 3 Atìbàdàn wá joyè bí omo jógíoró Okùnrin pon pon pon bí ìbon ògodo Gbongbòn janran baba mi ìbisùnmí tó wúwo bí àte àdí Aja-n-gba-da-gírì-jagi Ò-jebòlò jegi ìdi rè Sara-sara làá kina bolé Òjò pàà pàà ti tújà Abomo on mú sànpònná kàrà-kàrà nìgbà osàn Ó yi éyìn osè, o pomo òsú lékún O sìkà osumí ògódó ó kanga oní kanga Báni bù ú wò omo òkèèbàdàn Àlá ó ba bùú, ó ní iyán lémo Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mo òòòò N ló wá kàlàbí Òyéwùmí Oyèwùmí Ládiméjì, Ládèjo Afolábí omo Tinúuwin Ajíkobi Dèjì omo iwin ìgbàlè Dèjì omo Àsààkún eni tó bá wolodumare ní dá lólá Òkìkí ò posù, ariwo ò ní pojó 4 òkìkí ò nó somo onílè ni n kankan Ojo ò tòòjó, ojó ò tojò Ojó táwon kenimoni gbórí àbíkú kale lójàajagun Eni tó kúrú n wón n tiro Ènìyàn tó gùn n bèrè Àlàbí ò gùn béè ni ò kúrú Ó dúró gbangba, óbálábòsí wijo Níwájú òyìnbó ajélèèèè o jàree abínú eni Orí ewúré sunwòn itú ló bí Tàgùtàn sin àn ó bí yàgbò Ìpàdéolá abesin gbórùlé jìgbàró Orí baba Láléye sin àn tó bárá Ìbàdàn tan A rí bí won tí n sojú oko Olúgbódi Àrán inú àpóti oko Efúntádé Àrìnjó káàkótó oko ògboyà Méèle nìkàn sùn, méèle nìkàn dájí Nílé làlàbí òkín lóti málàké ròòde Témi bá n ko sónà ‘bè mo monú ilé wa Agbe tori omo rè dáró Àlùpò dùdù tori omo rè kosùn Lèkélèké gbàràndá ó torí omo rè déwù aso funfun 5 Torí Àbáké lo fi ránmo láyédé Torí Àbáké lo fi lo o kóògùn aremo Àsoba sàrìnjó tí n gbonílù tí fi gbèwù àrán Oyèwùmí Àlàbí n ní gbomo Ológbàó tí fí wé gèlè genga Eléyelé ìyàwó, oko jólásún Ará ilé Àdùnní, OLókan aya bale ajísomo Dèjì Àlàbí oko látúndùn Oyèwùmí Àlàbí ló fi Ládùnní rópò ara rè tó dip ó térí gbaso Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa Òun loládùnnúnní Àkànó Oba tí n be lógbomòsó òòòò Oba ògbómòsó tí n be lórí oyè ní ìsinsin in Témi bá n lo sónà ibè mo on lé wa Ìbà baba mi Àkànó Oládùnúnní òòò Oládùnúnní Oba tó rojó ilè tó jàreee Bémi bá n lo sónà ibè mo monú ílé waaa O jàre gbogbo àwon ìjòyè tí n be lórí ilè náà Àlàa`fíà ke wà bí o Témi bá n lo sónà bè mo molé wa Eléyelé ìyàwó òko Lárónké òòò Ará ilé Àbìó ò ò ò Oyèwùmí Àlààbí 6 Oyèwùmí Àlàbí Oládùnní Ajagungbádé kan Olá òkan ò jòkan aya Bale ajísomo Dèjì Àlàbí Oko Túndùn Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé won *Àwon lomo Ìbàrùbá niwón elégùn esè Ìbàrùbá niwon elégùn esè Olàyankú omo ode bárán eti oya Omo Abérisé Omo Agbònkájù Omo Ajijoperin Ìbàrùbá omo olójà n lìkì Ìbàrùbá mojà lójà Ilé yìí, ilé àwon baba mi Mo bá e dó kááda oníkáadé Oníkáda won ò sì ní gbèsab àwò ò ní tánmo lórùn n lìkì Omo pákí nimi, mé je sìgo Omo nàmù-námú, erú ò joòrì Omo kékeré Ìbàrìbá téerì ò gbodo jáwé apá sié lánlán Ìbàrùbá Olákòndórò, Oláyínnkú, omo ode bare eti oya Omo abérinsé, omo agbònkájù, omo ajíjóperin Looto ni béèni òdodo ni Ìbàrùbá won èé sunlé àjà Won a ní e bámi wéké yógùn nanana ki ni róhun kólé 7 Ìbàrùbá onílè lìkì Ìbàrùbá won è é pèkùlù Won a ní e kálo o lé lóhunún ká lo rèé kédò erin Ìbàrùbá Olákòndórò Oláyankú Omo amérin wá á mòlú, omo aréfòndiyàyà Àrá abowó òjà lálálá Baba mi ògìdán tí fowó ìjà ralè Óní bí elérèé ò bá réni Tí ìjèsà ò bá tajà láwìn A kòí molésà lásán Òyíìrí lápó Oládòkun èjè ti ti ti lénu esin Tayérunwón, Tègbésòrun Agbesin lówó Olúpaje Aare akòta sùsùsù ofà Sòún abiléfà n wájú Kéètán abilé ofà léyìn Dáùsí abilé ofà láàrin Baba wa ló soró kan bí agogo A fìbènbé ooró kù bi òjò Eléyun ni nú ò ò ò Àwon Oba tó tògbómòsó o Jógioró akandehunso, àpáti Olúmokò tí kogun lójú tòsán tòòru 8 léfá wolé, lóòsà wolè kò jé ki elénpe bòdé mó o gbesin lówó Olúgbaja, ààre a-ko-ta-sù sù ofà témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa Ìgbà ti ò dè sí eléyùn nì mó ò ò ò ti jógioró kú ò Eranko orí ráre tii dún mònnàhun-mònnàhun Témi bá n lo sónà bè mo mole wa N ló wá kan Ik’’umóyèdé Àjàsá alátò oyè lábé Oba lábé bánbóba bánbóba Oba tóláya márùn-ún táwon márààrún ti an bímo oyè Wórókòòkan Oba ni wón je Témi bá n ló sónà ibè mo mo on nú ilé wa Eléyun nì óòòò` Taa lóbí, taa lóbí òòò? Òun ni baba Àjàjí Olú ògidí òòò Olúwùsì Àjàyí Lóòtó ni béè ni òdodo ni Olúwùsì Àjàyí Onísòro sègì òpónrororo, baba mi akòtòpò iyùn Òbá jègbè ìlèkè Àjàyí ebí láàrin lòbá mó on gbé Ailéwólá o yanjú Olá gandangbon Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó ò ò ò Taa lóbí, ta a lóbí ò ò ò ? N lókàndòwú bólántà a wùwón 9 ìdòwú Bólántà a wuwòn on bólá bá dojúdé a súwon súwon Àkèyìn sí olá kì í rò Ìdòwú Olóde Àgbánká Fárónbi abesi kan kúro lójú ogun Gúdúgúdú abojú légbèé Àlùkojú órun àpinti Adáso mó fágírí, oko ògúnyìnmí Agbinni mó gbinsè, oko Ajíbólá Ògòngò gongo nírìhànló Oko òjíbù ti jájolá Ayìndòwú nibon kò kú, a tomo jógíoro lóra o mú gbogbo e je Ògbó dì ofà tii semú wìlìkí O ní kòsí oya òòòò Ogun a kólé e rá òòò Bí ò sí olùfòn ogun a jà lérìn Tí ò bá síi lákidófà Ìdòwú Ogun ni jòsogbo Ó gòkè òrá, o seré nà fún gàmbàrí Ò se rebee níjó dósogbo Ògbèkè n gbekè, rábesè gbékèlé Ó fàtògòrò, ó súwon lóòrógàn títí Ó gbójúlé lé jagun níjó ogun níjó ode Èdù òkin ti fóhnn sà Témi bá n lo sónà bè molé wa Ìgbà tí ò dè si eléyun nì mó ò ò ò 10 lówá kan Akíntúndé òwè ìsòlá Tí jówólè Oòni Akíntúndé Apébu Apéébu wóló, atìdí yògòlò Amúlé gbolófófó Àwa la múlé gbelé aseni Ilé aseni won ò jìnnà ó jà Àbá molé olórò ni, a ò sì molé aseni Àbá mole aseni, òràn won a tètè tán N lèmi pogunlabí Òwè ò jejò kínní o feran ejò se lénu Yàkàtà yakata kò jé a rí ìdí ìsápá Ìbíkúnlé ìbàdàn, won ò je á sodún arò ní nkankan Ìgbì tí n gbìkúnlé A jade tòun tòbùrù gege bi elégbára ègbè léyìn gbogbo àgbà Bàdàn. Òháhá ilé lógundégèlé ò eruku esin lofi légún Déyemo Awon ará Òòyì, àwon n won ò gbón Àwon n won ò mònràn Won ò mò pérúukú lòwò o báwí 11 Ogunlabí kójúmó tó mo lo kó gbogbo won lóóde Òlémo gbó Àsàmú baba Àb áàsì Ìgbà ti ò dè sí eleyun nì ìn mó òòòò` N mí Oba márun òòòò Lóòtó ni béè ni òdodo ni in Temi bá n lo sónà bè mo monlé wa Ó wa kàbàrí Olúòyó, ebìíyà Àbàrí OlúÒyó, Oyèédòjun, Látiri abólugun-Oba Oba táaké ké ti ò juke Oba táa gègè tí ò jugè Òrìsà tí ò jugè, ojú pópó ní gbé Dúdú fílàní n lomo lákan lé fi modi Pupa re ní sàatà, ìdùkúrùkú Témi bá n lo sónà bè, mo monú ilé won Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mó ò Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé e wa a In ló wá kàlàó, Onísòrosègi Àlàó témi bá n lo sona Òun ni baba Àtàndá Ògúnwèndé òòò Àlàó táa wí yìí, òun ni baba Àtàndá Ògúnwèmdé òòò Òun ni baba Láoyè tíí jórumogegege 12 Apásánlá abaralómú, lómú omo kélébe Ààre asòkò senbe àbàjà Sòún dáìsí Oláoyè ni baba ònpetu Bàbá lelébùrú àásáká Oláoyè abìlé gbogbo lóógunlóógun Odán nigi àwúre Òpè nigi ìràdà Àgbà ti n féni láfèé lólé Iwo nlá ni fólúwa re je Té lésin, bàà lésin Òkètè n ketè, a mò ón gùn jomo àgbè Àtùké bóun àsá baba lágbéndé pinpin pin lórí esin Òpòló tóo yírò òo se é to Oláoyè okólé baba re lóbá kan kórí Alùfáà a pàkòi, Oúnlé orí omo kélebe Témi bá n lo sónà be momolée wa Ìgbà ti ò dè si eléyun nì ìn mó o N ló wá kàntá Olóndé omo Omídélé òòò Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Bá à kègbón taní kàbúrò Mo kókó fe e lo sílé baba itabiyi Témi bá kó n lo sónà bè mole wa 13 òjó aburúmoku ò ò ò ò Témi ba n lo sónà bè mo monlé wa Kékeré àsá omo ajùújù bala Àgbàlagbà àsá omo ajùújù bala Kékeré làdàbà subu táwon tí n je láàrin òtá Olóumí kékée lo ti n soko won nílé Kekere lo ti n soko won lóki Kékeé lòjó ti n soko won lóna ijù Oníyòówón, Inásírù, Ibasòrun Kínyodé Iba tíí begun wolé e rémo lo Iba tí n bá n bò, a kòdi órun Òfesè mejeèjì gungi òbobò Eléyun nì ní ò ò ò Òun ni baba ìtá Olóndé omo Omídélé ò ò ò Òré ò sí, Olórun Oba dada Ináwolé baba kóta Ó ní Ifá firipò nínú igbó Òpèlè firipò laàtàn Òrìsà ké kè firipò lágbède agodi Ináwolé baba kóta 14 Témi bá n lo sónà bè nmo monlé wa Tí ún bá n lo sónà tòkun, òkun lolórí omi Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó ò ò ò ò N lówá koláyodé ò ò ò Adékúnkèé, Adégòkè oko pàte Oláyodé omo egúngún oko Àrà n baba mi Àatàndá Adégòkè omo iwin ìgàlè Lékèélékèé eléwù akese Ahan ran mòjàngbòn, eléwù pànpànkusà Ògbómòsó ní wón gbé, won ó mo lòó sàyonuso, sí Láyodé omo egúngún oko Ò-déyìn-ìlèkùn-di-baba-àgbàlagbà Òmìmyín-mìnyín té e rí ò le è meyín erin Èfúùfùlèlè n won ò leè mi òkun Won ò sì leè mi òsà Ìse tí èfúùfùlèlè táwon n se sókè lorùn Àtàndá Òkín Olóun Oba nu ò joke ó wó Àsá n ta, kò leè tagba raso Àwòdì wón n rà, won ò le e rewin ìgbàlè Títí tí àwòdì òkè tée gbélé ò ile mò pé ojú eye oko a mó on ri íri-íri Ìse ègbón, n wón n pe àbúrò Àbúrò ìba sègbónm ojú won n pón 15 Àbúrò ìba sègbón, ojú won a pón kankan bí oju alala, orùn won a wò pèrè-pèrè bí èwù àgbàlagbà Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Ó wa kan Ajíbnólá, Adogun Eléèpo àrán Ajíbólá Oba to kobi sóyi Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa Ajíbólá Oba tó kobi sóyi sógun Àlà e wà bí, gbénkan dùgbè-dùgbè Un ní pé Olóun Oba gbàmi Oba séríkí, in ní gbani lóhun tótóbi ní nla tóbi Sòkòtò èfà mi ò òn balè Adìgún ni kásá paà lówó lówó Táa bá ti lówó lówó gbogbo e níí tóní Àlà e wà bí ò, inú ilé gbogbo kàà si nkan nítiwa. Agbà ti ò dè sí eléyun nì mó o Ó wa kòkò lánipèkun 16 Témi bá n lò sónà an bè, mo mo on nú ilé wa aa Àlàáfìà ke wà bí o ? Òkè Olánipèkun? Òkè kéé kèè ké, mó on jólè rè sánpónná Kóniyangí kó mó on jélégbáa Òkè tó lo sóòwu òbò Eléèé tó lo sóowu ò dé Adéowó dáké mo joke kóòwu jojololá omo Bádéjéorúko Òkè ni ò ri powó awon èlèdà Àlà e wà bi, inú ilé gbogbo kàà si n kan nít iwa Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó o In ló wa kan Olátúnjí Eléèpo àrán Olátúnji omo gbángbéfun Àrágada sí bààmú lójú oko Oyèládùn Kòlù-kòlù mó kolùmi Olátúnji ò ò ò Eni Olátúnjí Àlàó Àlàó bá kolù yó febo jura Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o N ló wá kolágidé, Olágíde Àjàgbé òkin baba Lúfójè Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé waaa 17 Òyìnbó funfun ò doable fóba láàfin sòún ri o Níjó títáláyé ti dáyé ò ò ò Béè náà ni, níwájú omo Odérónké ti n wó tuuru Níjó tó fòyìnbó párì joyè Àlà e wà bí inú gbogbo kàà si n kan ni tiwa a Àjàgbé Òkin baba ìlúróyè Tí ùn n bá tún lo sónà bè mo mo mole wa Ìgbà tí ò dè si eléyin ni mó ò Ó wá korímádégún àjààgbé Òkin, Tí ùn bá n lo sónà an be mo nú ilé wa Salami Àjàgbé, omo ìtá Olónjó, omo Omídélé Òré Òsú, Olóun Oba dàda Ináwole baba kóta Gbogbo won pata-pátá táa wí yí òòò Orílè ti wón ti wá Gbogbo won lomo ìbààrú onílè lìkì Oláyankú omo ode báré etí oya Ìbàrùbá won è é sunlé àlà Won a ni e bami wéké yógùn nanana kí n róhun kole adodo 18 ìbàrùbá oonílè lìkì Ìbàrùbá niwon eledin ese, omo ode báré eti oya Òun ni baba tó se gbogbo wón lè pátápátá pogodo Nílé è bààrú onílèe lìkì. ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSO 1. Ìran ìbàrùbá ni sòún ògúnlolá, ode ni ó se dé ibi ti a mò só Ògbómosò lónìí yìí. Sòún Ògúnlolá àwon kan pàdé nínú igbo, gégé bí ìtàn ti so, èéfìn iná ni wón fi mò pé àwon kan tún wà nínú igbó nàá. Lára àwon kan tún Ògúnlolá bá pàdé ni Aálè èyí tí ó jé bale Òkèelérin, òbé ti ó jé bale Ìjérù, ìran Ègbá ni Òbé jé, nígbà tí Aálè jé ìran Tápà, gbogbo won jo n se ìpàdé ní òdò Sòún Ògúnlola, wón sì fi se alága. 2 Ìtumò Ògbó mòsó: Ìyàwó Sòún Ògúnlólá jé eni tí n pon Otí tà, orúkootí náà ni oti ewe. Ìyàwó Ògúnlolá je bábá ìjèsà kan ní Owo, nibi ti wón ti jo n sòrò lówó ni Sòún Ògúnlolá wolé, èdè àìyedè dé láàrin Ògúnlolá àti baba náà, Sòún si lu bàbá náà pa. wón fún Sòún Ògúnlolá ni àrokò pé kí ó lo fun Aláàrin, bí ó ti débè, ó so fún Oba pé òun yóò bá won ségun elémòsó ti n pa ará Òyó. Ògúnlolá bá elémòsó jà ó sì paá ni ó bá gé ori rè, o sì gbe fún Aláàfin. Ògbórí elémòsó ni o di gbomoso. Akínkanjú ti Ògúnlolá jé yìí ni o jé kí ó jé Olórí fún àwon Oba aládé tí ó wà ní agbègbè Ògbómòsó. Lára àwon Oba aládé náà ni Oba Arèsà, Oba Ònpetu abbl. 3 Ìtumò Otí ewe: Otí erèé ni à n pè ní otí ewé . ==ORÌKÌ OBA ÒNPETU ÒJÉ== lati ENU LÀGBÀOYÈKALÈ ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYÁNMU) Ó dilé wa lóhùn-ún òòò Témi bá n lo sónà token òkun lolórí omi, in Mo fé lolé Oba bí adé ò mèedi òjé aa dígò sorò 1 Lótùú olójà lodòjé ilé Omo afínjú eye tíí mumi lágbada tòdò tí mo n bà lonà èbì, Òró gangan ni wón fomo odó fún odó òòò, N lé ni lóhùn ú nose okúmorò lónpetu, Lóòró gangan gan táwo todò lónpetu Ìda kàlà n baba mi àgbà kan ó tó mùko àdò mònyàn Ìyá ò dámi ní àgbalè rí, n dúró gangan le fi múmi ní omo Obí n jesu kò wale írí, Mo bá tòde baba mi lo, Omo obí tàlùpò lówó won ò wasà, Obí, obí te túkùú ò gba toríigi keke Omo Oba gbélo, gbébò lebì. Mo pàdé egún kan lókè lààká o Ojó ò t òòjó, oojó ò tojò, Tí mo pàdé egún kan lókè lààká o, Mo rò pé were ò tètè dami mo pemi ni in, Témi b á n lo sónà be mo monlé e wa, Ó ní banyan ò gòkè, tó dòkè kó mo on rókè, kómó on bo á sísàlè èè 2 Ó ni ò ní bóun dé pálò baba òun Mo ní n bo ni in? Olóun lomo èbì òjé a dígò soorò Mo bèèrè, mo bèèrè lówóo láyèwú n jósí òòò Ólólúefón leni tó kókó joba lójèé O lólú eyìn ló tèle Mo níró loo pa Mo ní àwon lomo Oba mínrin, Àwon lomo Oba mìnrin Omo Oba òmìnrìn mínrín tolú òmínrín tó kókó tile-ifè wá jònpetu, Eléyun nì baba tó bi Obandí, Obándé un ló bí ògánndolè Ògándolè un lóbí Ona dede Obadede un lóbí ifátólú Ifátólú un baba Àsàmú Atóèbí eni tó kókó degbó òòjé tó ò parun Àsàmú òhún un ló sore onílè À sore onílé Un ló sore Olóólà Un ló dìyekan won 3 Tí an bá pónko olóólà òhún tí jé Olóólà ohun nííjé abú-bí ekùn-mo-pani-je Aké kaaka kí olórò ó gbo baba òtún àgòrò Òtún àgòrò, kó tó kolúdé, òkìkí amúlè bí ìbon Òkè léyìn pòrò Akìí kamo fónbí, un ó bi t`mi pòpò Oba mèdì òjé maa dígò sorò Lókùú Olójà lodòjé ilé Omo afínjú eye tí í mumi lágbada Témi bá n lo sónà bè mo mo on lée waaa Ojó ò tójó Ojo òò tojò Ìyàwó Olúòjé ó lo sí àwon ona èyìnkùlé Ó lo rèé sègbònsè O rógun lókèè odò loogun bá sú dededee Un ló bá sáré wolé Ó ni baálé wa, òlóòdè e wa Ó ni wá wogun lókè odò, ogun sú dededee N baálé re bá kápó, ó kórun Olúòjé ó kófà N ló bá sòló Ó wàgbo sòló N ló bá lógun lo 4 Ìgbà tó di ni sègbè eléèkejì yi èwèwè wè, Ìyàwó lo sí ònà àwon èyìnkùlé n N ló bá rógun lókè odò n logun bá su de de de, Ó ní baálé wa, olóòdè wa O ní wá wogun lókè odò ogun sú de dè dee, N ní baálé re, n lo ba kápó, N ló bá kórun Olúòjé ba wàgbo sàlàà, n lo ba wàgbo sòló, n lóbá lógun lo Lóòtó ní, béè ni, òdodo ni Ìgbà tó di ní sègbè eléèketa yí èwè wèwè Lóòtó ni béèni òdodo ni Baálè, ìyàwó bá lo sónà oja N ló bá rógun lókè odò, N logun bá sú de de de N ló bá sáré wolé wá Ó ni baálé won, òlóòdè wa O ní wáá wogun lékùlé re ogun dé dan dan dan an 5 N ló bá w’`agbo sàlà, o wàgbo sòló N ló bá kápó N ló bá kórun N ni ún bá n lógun ún lo Ó lógun ti ti ti Owó re ò bógun O lógun tí tí tí, lówó re ò bógun Ìgbà tó lógun tí tí tí ogun jìnnà N logun bá polúòjé ò ò ò Ó polúòjé so sáàrin ììgbé òo Won retí Olúòjé tí tí tí, won ò ri Ìgbà tó dojó èkejì Ni wón bá fín wá Obi á kiri Igbà ti an waja Obi ti an fi woba kiri títí Wón bá koba láàrin ìgbé òo Níbi tógún paá si ò ò ò ò, In wón bá kàn-án níhòhò Kò sáso kankan lára re Wón léèse, Èétirí enìkan kìíri, enìkan kìí rùkú oolójà nihòhò, N wón bá mája Oba 6 N wón bá pa á Ni wón bá bó awo re Ni wón bá fi bo Oba Ni wón bá n pé àbáà dáso epínrín lé epínrín, Kòtíì táso òjé mu ròrun aso aláso ni, Èbáà dáso kókò lagbàlá alé Kòtíì táso táwon òjé mú ròrun aso alaso ni, Kée dáso kókò láàrán Kèè táso tólúòjé múròrun aso aláso ni Awo ajá pélénjá pèlènjà pélénjá N laso òjé é mú pèkun Moparun yékété etí I yemetu Ìrà mokò un o sòkùn fún won lónà tèbì Omo gbálújobi, 7 Mo sùsú lódò kan oso ti í je weru Sùsú lelénmò bínú, eléruku jámò Akìí bèèrè àgbà nílé Olúòjé mo olórí adé ò ò ò N jé nú lé lóhùn-ún san àbi ò san Bí ò bá san mó, baba anìnùn ló dà hun un Témi bá n lo sónà an bè è, mo mo on le e wa aa Àlàfià ke wàà bí o ? Àjàmú ní n be lólúòjé níhà hin ò, Àjàmú ní n be lólúòjé mó on gbórò enu mi Tí ùn n bá n lo sónà be mo monlée wa Bóri gbeni gbeni bá gbeni, Àtàrí gbènyàn gbènyàn tí an ba n gbàwon ènìyàn Oò póríi taa ní ó mo gbè è o o o ? Lóòtó ni béè ni òdodo ni, Òri sàlàkó, oníìlí ò fé ó tú Agbara-bi-awú abáni gbélé ní se bée Òjúòjú elérù gbérù Ó tì lójú elégàn mo rèé tamó baárú Sàlàkó, ni kúrú níhìn-ín, lóhùn-ún 8 Lèkùn òjòwú, wón tìgbásè gbó tútú Aso pami un kú in ní lu kára bí ajere O láì wíni loran kó sìì di teni Oníkálùkù kó yáa senu ti è láàbò Bóri gbeni gbeni báa’gbeni, Atari gbènyàn, bí won bá gbawon ènìyàn, Oò póríi taa ni ó mo on gbèè ó o ? Àjàmú mó on gbórò enu mi Abídoyè Àjàmú tí n be lólúòjé lòò ni o, Òò pórí taa ní ó mo gbèè o o ? Lóòtó ni, béè ni òdodo ni, Oríi Bóládé, bí ó ti mo on gbè ó tòó pin ni Àwon omo Atóbatélè kó tó wáá joba Bémi bá n lo sónà bè mo molé wa aa Àjàa`mú àró afúgò sorò Àjàmú àró okúmorò lónpetu mo aparun jékété etíi yemetu ìlá mokò un ò sokùn tún won lónà an tèbì Témi bá n lo sónà be, mo monú ilé waa 9 Oò pori ta ní ó mo gbe ó ò ò ò ò ? Orí Adéolé bí ó ti mó on gbèè ó ótóópin in in Ò póri ta ni ó mo gbèè ó o ? Orí òsékùnmólá, bí ó ti mó on gbè e o tóò pin ni, Ò pórí ta ni ó mo gbèè ó o ? Orí Atóyèbí bí ó ti mó on gbè è o tóò pin ni in Ó póri ta ni ó mo gbèè ó o ? Orí Atóyèbí atówúrà sabàjà Atóyèbí Alárìnje è baaka, abi kété kété babaáje ní tako tabo Ìbaaka bàbà sojú òtún ní kànnà kànna kànna O ní, kì í se pésin baba enìkan màrà Kìí jé pésin baba enìkan mo òn jó Sùgbón esin Atóyèbí N lo mò ón jó ju taráyòókù lo Abi kété kété baba á jó wariwo ojú ogun Àbénté ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo Àbèntè ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo káloolé lónìí mo jákàn mo on jììgan bìbaaka bàbá soojú òtún kànnà O pori ta ní ó mo gbè ó ò ò ò ò ? 10 Orí Àmódù, bí ó ti mo on gbè ó tó ò pin ni, Eja ló nibú, bí ó ti mó on gbè ó tó ò pin ni O pórí ta ní ó mo gbè o ? Adédoyin, Àgbàkiri Òsùn sí, N wón n yoko Efúndélé lénu O fárí kondoro o fiyawo kan, babaa lúfóyè Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóòpin ni in Témi bá n lo sónà bè mo mo on le e waa Ò póríi ta ni ó mo gbèè ó o Témi gbogbo Oba sónà bè mo mo on le wa Bórí gbogbo Oba wònwònyi dááko bórí won ó ti mó on gbèè o tóò pin ni Témi bá n lo sónà bè mo mo on le wa aa Àlà e wà bi ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ní tiwaaa? 11 Tí ùn n bá n lo sónà tòòkun, nkun lolórí omi Ojàre òsà làbábi níyìn yò Àjeku, a jèkàà làbá lókèrè Èmi náà làbá bi lókì orin mi Orin láwèéréke, orin àwérèke Orin asínsínndada, asìnsínndada Bàtá ògèdè Saworo Òkótó Atiro ò yàrìnjó Àrìnjó ò yeni ti n tiro E kilo fún mo lárìnjó Ki molárìnjó mó on mésè rè le le le Témi bá n lo sónà be mo mo on lé e e wa a a Omo Oba n mínni Omo Oba minni Omo Oba òmìnnì mínní tolú òmínní to kókó tile-Ifè wa jònpetuu Témi bá n lo sónà an bè mo mo on lé e wa aa Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóò pin ni in Tí un bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa aa 12 Àlà e wà bí òòò? Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni tiwaa, Èbì òjèé a bidò sorò Lótùnún Olójà lodoje ilé, Omo afinjú eye tíí muni inú agbada Orin: Àlùfáà ni ò ya ní wá Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo Lílé: Àlùfáà ni ò yà ní wa Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo Lílé: Àlùfáà ni ò yà níí wa Ègbè: Bódún dé áá fòkó sebo Lilé: Àlùùfáà ni ò yà nííu wa Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo o o o . ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KOKO NÍUN ORÍKÌ OBA ÒNPETU 1 Omo Odùduwà ni ònpetu kí ó tó wá je Oba ni Òjé Ilé. 2 Oríkì Òrànányàn Òrànmíyàn Akòtún Akin nílé Akin lógun Òràn ni mo yàn, un ò yankú Òràn mo yan, un ò yàrùn Baba ni á yènà àyèbá Ó ní a yenú òwú, a rook abé re. ==OLUKOYI OBA BAMITALE OTUNLA== Ó dáa béè ó dùn mo mi Móo gbó bi mo se n wí omo Arógundádé Olánínlólú Àjàdi móo gbálàyémi Yísá Bámitálé, Olúkòyí mó o gbó omo sànsí òtunla Rógundádé omo olórí ogun jèníàgbè omo akúdá gbèdu àkàlà Ogún ká n mógbó mo darágbó Olúkòyí ogún ká n módàn mo dèrò òdàn Ogún ká n mo Mòkitì mogiroro Igioro ní hulé esun, èsó ò délé pé Lábíntán omo gbéjù gbeègi Gbebàdàn gbétakínnòórìn gbóko gbááwé Òtòtóbìkan àágbé sóngbé ilé ibi à n gbé ní selé eni Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè Omo òbe yína, omo òbe yìna Omo òbe lààlàgbàjá, baba mi á pa sísè á pàisè Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èkannabuse Omo kólúèdé omo abólórun sèléri ikú Yánbínlólú lomo akúróun dogun Elégbà omo a sùn roundogun. Èsó nù láàlà Yánbínlólú lebá puró tan gúnnugún je Igún lóun ó balè lóun ó jojú o Àkàlà ní tóun bá balè lóun ó jèdò Àwon tetèré ori àgbon yèwú n kó ? Tí on ba balè won a jèdò akoni ti n solírí ogun Ìkòyí ogún dùn won a pèje, ìkòyí ogún dun won apèfà Ogún dùn ogun ò dùn èsó pa méìndínlógún Omo a bà wón je n lé olúgbón, Ajagunjagun wón gbé n lápata orun lo Ajágun ò gbéran mi, èrogun èrolè Èsà tí n bówólé omo a sale mó sàfóórá Yánbínlólú ìkóyí móogbálàyé mi Bíolú mo tantantan ti mo bómi tan Ìlú mi mò jáa’gún, omo labalábá eti wéruweru Ogún ká n mógbó mo darágbó o Ogún sì ká n módàn mo dèrò òdàn Ogún ká n mó mòkítì mogiroro Igiroro ní n hulé sun Èsó ò délé pé, la fi n jé omo gbégbó Gbéjù gbéègi, gbébàdàn gbéta Gbákínmòórìn gbóko à á gbé, Sóngbé ilé a bá n gbé ní selé eni Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí Jálànígbó omo a kú dágbèdu àkàlà Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí Omo àá kú fepo télè kòtò Rógundádé móo gbórò enu mi N jé ní mo bóbà mí n lé Olúgbón Òòjó mo bóbà mí n lé olúgbón ajagunjagun Wón gbé n lápata orún lo Ajagun ò gbérànmi, èròogun èròolè Omo asolè mó sàfóórá Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí Ó dijó kìn-ín-ní yánbínlólú Baba wa o dagboòfálè níkòyí ilé yánbínlólú Apònfunyòyò dagboòfálè, eèni dagboòfálè mó Omo arógun bérí, mi mó lónpetu le è mo dagboòfálè mo Òsààsàrà kéni mí mó sìse ò sóró Eyín kan n ne lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé a mònà òtè Yánbínlólú móo gbóhùn enu mi Ijó tí Olúkòyí, tó dógun lè níkòyí ilé Ògbó lolúkòyí fà lówó, aso lósán Apata ní fi n jagun, Jálànígbón ní n jalè lèyìn won Jálànígbón omo akúdágbèdu àkàlà Yánbíngbón móo gbóhùn enu mi Jènígbè omo olè lósì Omo arógunmósàá omo arógun dádé Móo gb óhùn enu mí Omo jagunjagun lógbénu lápata orún lo Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè Fàsánsì omo asolè mó sàfórá Abímo níkòyí ilé, omó n sunkún Omo ò dábò ekún sun, Omo n sunkún òun ò bógun, òun ò bógun Bóò bá bógun edùn ni binlólú Emilóba bógun èmí lo yánbínlólú ìkòyí o Olódùmarè kappa ayé le lówó Ogun ò ríbí iyán o, Olúkòyí ogun ò ríbi èko Bíolúìkòyí omo akúdágbèdu àkàlà Yánbínlólú móo gbálàyé è mi Ìkòyí omo o bà bà won jé nílé olúgbón Òòjó mopó báà bàmí n lé olúgbón Jagunjagun wón gbé n lápata orún ùn lo Jèníàgbé móo olè níkàbì Rógundádé móo gbó bí mo se n wí Omo apóyapo omo ofàyofà Omo orúnyórun, omo èlírígbàjò tó dógun lé níkòyi ilé Bíolú ìkòyí omo olè ní kàbà òkè Yánbínlólú ìkòyí baba móo gbóhùn enu mi Jálànígbón omo a kú bá won dágbèdu àkàlà Ijóti Olúkòyí, yánbínlólú Tí n finú gbofà níkòyí ilé yánbínlólú E pórin kínní yánbínlólú ko lójú ogun? Tí n se kínríndin-kínrìndin o Bó mobáyótán a fikùn han baba Lólúkòyí bá finú gbofà níkòyí ilé Ijó tí Olúkòyí tí n fèyìn gbofà níkòyí ilé Yánbínlólú, ó ni èyìn èyìn lèsó fi n rìn Èyìn èyìn, lolúkòyí bá fèyìn gbofà nikòyí ilé Rógundádé ìkòyí lolódùmarè kápá aye lé lówó Níjó ti Olúkòyí, ti n fèyìn gbofà níkòyí ilé Yánbínlólú ni n pójú ògbó laj, èyìn ògbó lajà Ojú ògbó yèréyèré, èyin ògbó yèréyèré Lolúkòyí bá omo Oba, Jèníàgbé omo dè níkàbà òkè Yánbínlólú lomo ojú oró o E è jé sèye kótóbi lómi, òsíbàtà ò jómi Obà ó tòrò Bí ò si kònkò, bí ò sí ànkèré Emi lèbá ró n múbò, bá á tó òsun A tó bajagun tééré atí opa Á tóbòsà kan òsà kan, tí n be nípèkun sèkere Won ì í jíyán, won ì í jèko Tí ojúmó bátimó, ogun baba wa á tolóoba Obá kò won ò sígun, òtòsì won ò sesèdà Obá ní a fodún ni kàgbo ofe, èmi soògùn ìlàyà Tóbádòní, odún méta òni n ko Ogún n be n le, ogún n be lóoba Béèni òbebe, bí ení ti n busú je Jálànígbón omo akú dágbèdu àkàlà Rógundádé, Rógunmótìdí omo olófà asòlèlè Yánbínlólú móo gbálàyé mi Ìkòyí omo bà óbàwón jé nílé Olúgbón Òòjó mogbó mobà ó bà mi n lé olúgbón Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó Yánbínlólú móo gbóhún enu mí, òdanle yánbínlólú E mó sèdí n dan móo bógun lo Àpèrè mí, e sèdi pìrùn kale lojà Làpálàpá ìkòyí ló fara kégùn-ún èsó ìlú n lá E é pàá, e é mu té è bá rogun Èyin le mò béè le è pá , èyin le mò béè le è mu Èyin ò rù nnkan dùgbèdùgbè mó o já mò olòtè Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhun enú mi Omo arápata tikú n kóògùn si, wón peléwà ni Yení Olúsádé omo àgbàrá bojú ònà jé Yánbínlólú o yá a wá, e wá à tónà baba yín se Omo a lérikan fota Oba, òrugùdùgbè tomi bò lósì Òsàsàrà kéni mí mó ì se òsósóró mó Eyín kan n be lénú ejò, tógbédè jeyín eku lo Mògbótikán gbólógun lójú ara ò jé à mònà òtè Bíolú moó bàwón jé n lé olúgbón E gbóhùn enu mí Bámitálé omo sànsí Òòtunla E mó o gbó babá je kódàólú omo è sì joba Yánbínlólú omo Olúkòyí Omo o bà ó bà wón jé nílé Olúgbón Òòjó mo bá bábá mí n lé Olúgbón Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo Jèní n gbó mògbó omo olójà oko ò kùtà Bínlólú móo gbó bi mo se n wi Omo a kú rónudoogun, eléwà asùnroundoogun Èsó nù láàlà yánbínlólú Le bá puró tan gúngbún-ùn je Igúnnugún ní tóun bá balè, oún ó joyú Àkàlàmàgbò ní tóun bá balè, a sì mó jèdò Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó? Ti òn bá balè, won á pakoni ti n solórí ogun Ìkòyí ogún dùn won a pèje Baàmi ìkòyí o, ogún dùn won a pèfà Ogún dùn ogun ò dùn, èsó pa méìndínlógún Omo o bà ó bà wón jé n lé Olúgbón Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo Yèni à gbé omo olè ni kàbà òkè Yánbínlólú, yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé Níjó on bá pagbòn nìkòyí ilé Ojú ogun ni baba wa móo n rè Yèníàgbé omo akú dágbèdu àkàlà Rógundádé e móo gbo Olúkòyí òsun lolúrí Olúkòyí, òsun odún lóhùn-ún Òsun odún dágbèdu omo àkàlà Òsun ni odún baba, baba tó bí a lóòòmó Olúkòyí omo Obà ón bà ón jé nílé Olúgbón Yánbínlólú je, ìkòyí móo enu tèèemi Mójànkoko bí lànkáti o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó Bínlólú móo gbó bi mo se n wí Yánbínlólú ìkòyì móo gbógùn enu mi Èmi ò mò pólè n jolè n lé yánbínlólú Olúkòyí ròde rè kólé, kótódé lolè lé kó lé è lo Pèkínrèkí, wón pàdé Olúkòyí lónà Olè bé Olùkòyí lórí, omo òkégé Orí wón yí lo bí lénílé, orí yánbínlólá Gbà tó dijó kokàndinlógún, orí yánbínlólá Wón bóri Olúkòyí, móo bi mo ti n wí Wón bé Olúkòyí lóri, omo òkàkà Ori n yí lo bíbàdàn, bí Ògbómòsó bí áwé Yánbínlólú gbà tó dijó kokàndínlógún Ori baba wá yídé kórì Olúkòyí ó tó dé Esin n gbamú Olúkòyí kóólé Ó n gbàpàkó Olúkòyí góòde, ó ní sànpònná Sàngó, Oya náà ní ò pàde Tóbéri n lo àròní omo arógunbérí Rógunmótìdí akúdágbèdu àkàlà Rógundádé móo gbó, bínlólú koyí móo gbóhùn enu mi Aràpàtà rikú kógùn sí ní n peléwà ni Jèní-Olúsádé, bínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi Jèníàgbé omo akú bólóun sèlérí ikú Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí ìkòti o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Yánbínlólú mo kí baà mi ìkòtí o Olódùmo-morè kápá ayé lé lówò Rógundádé, ò bá móo gbóhùn enu tèmi Jèníàgbé omo akú bá n dágbèdu àkàlà Móo gbó bí mo se n wí, ò bá móo gbó i Omo èlérí ìgbàjò, n náà ló dógun-ún lè rí kòyí lé Yánbínlólú Ká tó gba bàbà wa ní owó eranko weere Kólúèdé omo o bà bá wòn jé n lé Olúgbón Rógundádé, Rógunbérí Jèníàgbé omo a kú bólórun sèlerí ikú Yánbíàgbé móo gbóhùn enu tèmi ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Omo akúróhun doogun, omo eléwà a sùn roundoogun Yánbínlólú omo a béebógun lo Òsà ti n bówó jé omo asolè mó sàfoórá Yánbínlólú omo rúebó bógun lo Jèní n gbónmòkú omo olójà oko ò kùtà Bínlólú móo gbó Ìkòyí dorí àwon baba wa ni Yánbínlólú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Èmi ò mò pé ìran kòyí o won ì í jókété Yánbínlólú lóròde rè é kólé Yánbínlólú omo yánbínlólú ìkòyí Omo akúbóndá gbèdu àkàlà Omo labalábá eti weruweru Ogún ká n mógbó mo darágbó Ogún ká n módàn mo dèrò òdàn Ogún ká n mó mìkítì mogiroro Igiroro níhulé esun, èsó ò délé pé La fi n jómo gbégbó gbééjù gbeègi Gbebàdàn gbéta, gbákínmòórìn gbóko gbáawé Òtòòtánbìkan à á gbé, sóngbé ilé ibi a bá n gbé Ní selé eni, mògbórì kán gbólógun lójù Ara ò ké á mònà òtè Ilé Olúkòyí tómi pè níjó méèje, yánbínlólú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Òòrè ni ò réni fìpééta ní fi n pé n ba tagi oko Òòrè ni ò réni fìpée’ta ní fi n pé n bá tagi okó kiri Omo kólúèdé, omo akú modágbèdu àkàlà Rógundádé, Rógunbérí moo gbóhùn enu tèmi Yánbínlólú omo asápópó bónú apata Òpòlopò fà balè sogun làìlàì Bí ò sí kònkò, bí ò sí àkèré Emi lè bá róhun múbò? Bá tó bòsun Atóbajagun tééré, etíopa Àtobòòsàkan òòsà kan, tí n be nípèkun sèkere Won ì í jiyán, won ì í jeko Tí ojúmó bá ti mo, ogun n baba wa N bá tolóun oba, obá rò mo Won ò sígun, Ìkòyí ogún dùn ogun a pèfà Ogún dùn ogun ò dùn, baàmi Ìkòyí Yóó pa méìdínlógún, omo bà wón jé nílé Olúgbón Òòjó ti mo bà bàmí nílé Olúgbón Ajagunjagun, wón gbé n lápata orún lo Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè ká kápá ayé lé lówó Rógundádé, Rógunbérí ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Rógunbérí móo gbálà là yé è è è mi Olúkòyi omo a kú wáà gbà wà Yánbínlólú omo tantan ti mo bómi tan Ìlú mi mòjáágún, omo labalaba eti weruweru Jènìágbé omo olè losì, e móo gbó Rógundádé Ìkòyí tó mi pè níjó méta, jálàní gbó omo olè losì Omo akúróhundoogun, móo gb óhùn enù mí Àdìsá o Bí mo se n so lé è e e enu mí Àdìsá o Olójè oko Mùíná ní n wí Kóni bí a ti n náwó baba Sínmíá Dìsá mo ri nnkan osù mí, kólóun ó jé ó domo Mo rógun mó sàá Bínlólú kòyí móo gbóhùn enu tèmi Jènìàgbé omo olè ní kàbà òkè Rógundádá kòyí ní á pa sísè kápàìsè Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èèkanna Kànnàbùsè omo kannakánná eti omo Yánbínlólú, ó di léèkin-ín-ní Wón ni á gbéle kan kótó ikòtò Wón ní á gbélè kan ikòtò ikòtò Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbélè kan kótó, a gbélè kan kótó kótó A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Mololá Olúkòyí, o láàtí dójú oróórì baba òun Wón ní ká lo sáàrin ìta gbùngbùn Ká sin Mololá Olúkòyí si, omo yánbínlólú Wón ní á gbélè kan I kótó Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbélè kan i kótó a gbélè kan i kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Wón ní Moloá Olúkòyí Ó láà ti dojú orórì baba òun Wón nógbo la á tòó dójú orórì baba re Wón ni é bó àa`rin yàrá, ká soélè kan kótó Ká gbélè kan i kòtòkòtò, Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó sáàrin yàrá, a gbélè kan kótó A gbélè kan i kòtòkòtò, A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Molalá Olúkòyí, ó láà tí dójú orórì baba òun Wón nígbó la á tò ó dójú orórì baba re Wón ní á bó ààrin pálò, ká gbélè kan kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò , Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó àa`rin pálò, a gbélè kan kótókótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè, Mololá Olúkòyí Ó láà tí dójú orórì baba òun ìkòtí o Olódùmarè kápá orórì baba òun Ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Yánbínlólú n bo la á tò ó dójú oróórì baba re Wón ní á bó ààrin òdè gbùngbùn Ká gbélè kan kótó, ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin òdè gbùngbùn, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè Mololá Olúkòyí ó láàtí dójú orórì òun Wón nígbó laá tòó dójú oróòrì baba re Wón ní á bó ààrin òdàn, ká gbélè kan kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin òdàn, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè Mololá Olúkòyí ó láà ti dójú orórì baba òun Wón nígbó la á tò ó dójú oròórì baba re Wón ní á bó ààrin ààtàn, ká gbélè kab kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin ààtàn, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè, Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun Wón nígbó laá tò ó dójú orórì baba re Wón ní ká bó ààrin àpata, ká gbélè kan kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin àpata, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun Ó nígbó la á tò ó dójú orórì baba òun Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jùngbùnrùn Wón ní á lo sáàrin ìgbé jìnàjìnà Ká sin Mololá Olúkòyí sí A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà, wón ní á gbélè kan kótó Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò Won ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Mololá Olókòyí Ó nígbà yìí la tó dójú orórì baba òun Bè lá gbè é, ìgbé laá ti là wánu lé Yánbínlólú omo a kú fepo télè kòtò Yánbínlólú abádan méje egbèje, abádan méfà egbèfà Abógodè gbóngbó omo eléégún Wón ti n jawo èyíde méje egbèje Le fi n jómo olórun à á mú rebi Ibààbà mefà egbèfà Le fi n jé molúwadè òròmò dè díàgbá nílé Olúfón Èyí òkotè gbóngbó, tómo eléégún fi n sawo Le fi n jé òjògbìn ará ògbojò ògbólúké Ológbojò báwíde omo abìroko, Mógáinmógáin alalópo lógbín dùn momomo Èyí eyelé funfun, le fi n jé òsèsè ìkòhyí Tí mo rérìn ín rè kokú lójú Rógundádé omo olóri ogun Yèníàgbé omo akú mónà iyì Yànbínlólú ìkòyí tó mi pè níjó méta Yánbínlolú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé ló Jèní n gbó mòkú omo olójà oko ò kùtà Rógundádé Rógunbérí omo olórí ogun ìkòtí o Olódùmo more ká kápá ayé lé lówó Òòrè níjé ajítafà n gbònnà Ogun ló kó on kà á dóje Elérí ò bo bàtà ló dógun lè n kòyí ilé Yánbínlólú kénlé omo, kúnlá orí n dogun Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè Yánbínlólú òòrè ni ò réni fì pééta Níbá fi n tagi okó kiri Yèníngbónmòkú omo akú dágbèu akàlà Rógundáde omo elégìíìrì Won ò jówu Obà ó tòrò, omi Obà bá tòrò Eyè kí lè bá róun mú b obà? Ká tó bòsun Ká tó bajagun tééré eti opa, átóbòsà kan òsà kàn Tí n be nípèkun sèkèrè ilé, Won ò ní fiyán èni yèko, tójúmó bá ti mó Ogun baba wa a móó tolóba Obá kò oba ò sìgun, òtòsì won ò pèsè dà Baba ni á fofún nì í kàgbo ofe Èmí so ògùn ìlayà, tó bá dèní Odú méta oní, ogún n be nílé ogún n be lóoba Jèními òbebe bí eni n besú je Jèníàgbé omo akúdá gbèdu àkàla Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi Yánbínlólú ìkòòtí o, Olódùmarè káp ayé lé lówó Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí o ìkòtí Olódùmarè kápá ayé lé ló Rógundádé omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón Òjó mo gbóbà bà wón jé nílé Olúgbón Rógunmótìdí omo olójà oko ò kùtà Ogun ò ríbí iyán o ìkòyí ogun ò ríbí èko Sapólosoo omo agbòn tí n yáà rùn òtè Bínlólú ìkòyí e e jagun à béè jagun? Yáníàgbé ogun oba wón tit ó lo Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi ìkòti o Olódùmo morè ká kápá ayé lé lówó Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí Yànbínlólú ìkòyí omo akúmónà niyì Omo a kú yanyan bòtè lerù Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi Ìgbé la á ti là wánulé Rógundádé Rógunberí omo olóríogun Yèníàgbé omo olè losì Ìkòyí ti o ti mo mò pé témi ó ò Ìkòyí omo arógunmótìdi Rógundádé Yèníàgbé omo olè losì Èsèsè ìkòyí móo gbóhgùn enu mí Jèníngón mòkú omo akú bá won dágbèdu àkàlà Ogún ká n mógbó Yánbínlólú ni mo darágbó Ogún sì ká n módàn ni mo dèrò odan Ogún ká n mó mòkitì mogiroro Igiroro ní n hulésun, èsó ò délé pé Lo fi n jómo gbégbó gbééhjùgbèegi Gbebàdàn gbéta gbákínmòórìn gbóko gbááwé Òtòtò níbìkan à á gbé Sóngbé ilé ibi a bá n gbé ni selé eni Mògbó tikán omo akúdágbèdu àkàlà Rògundádé ìkòyí é rogun à béè rogun? Ogun Obá, wón tit ó lo Jèníàgbé omo akúmónàniyì Rógundádé ìkòyí torí àwon baba mí ni Sapó ósòó omo ó bà ó bà ó bà wón jé nílé Olúgbón Òòjó mopó bo bà mí jé nílé Olúgbón Ajagun jagun wón gbé n lápata orún lo Èrogun, èrolè Sànsí omo asolè mó sàfóófá Abímo níkòyí ilé, om;ó n sunkún Omo ò dábò ekún sun, omo n sunkún pónu ò bógun Òun ò bógun, bó ò bá bógun edùn ni Yànbínlólú ìkòyí emi lé wa bógun èmí ì lo Òsàsàrà kéni mi mó ì se òsosoro Eyín kan n be lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo Mògbó tikán I gbólógun lójú ara ò jé mònà òtè Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tè tèmi Aríkú mó sàá omo olófà asòlèlè Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi Omo akúta kó torun Omo apòfun yoyo dagbofà lè Eèní dagbogà lè mó Rógundádè Ikin lè é mo dà sórùnmo Jèníngbó mòkú omo o bà ó bà wón jé n lé olúgbón Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu mí Jáàlárógúnmó yòmo obà a tèlèwùsì Rógundádé móo gbó Òsèsè ìkòyí tí mo mórèrín rèé ko kú lójú Yánbínlólú móo gbálàyé è mi Bíolú ìkòtío Elédùmarè kápá ayé lé ló Rógunbéri ìkòyí móo làbárè enu mí Bántálé omo sànsí Òtunla Rógundádé móo gbó bí mo se n wí Bántálé je, ó joba baba è sì joba Obá wá di méjì lá à obá di méjì láàrin àwon Oba Bíolú omo kúnlé orí dogun Jènìngbómòkú omo abólórun sèlérí ikú Yánbínlólú ò, mo tan ti mo bó o omi tan Lúmòjáágún molabalábá etí weruweru Mo à kú fepo télè koto Rógundádè Rógunberí omo Olúkòyí Móo gbóhùn enu-un-unun tèmi Jèníngbó mòkú omo a kú dágbèdu àkàlà Òsèsè ìkòyí omo rérìn-in rèé kokúlójú Yánínlólú mo rúbóo bógun lo je Yèníàgbé omo akúólórun sèlérí ikú E wàgbòn sèsè kée gbámùré kà n lórí Olója bèbí omo agbónsinsin tìntolóko lénu Jèníngbónmòkú omo a kú dágbèdu àkàlà Ìkòyí é rogun à béè rogun? Ogun Oba wón tit ó lo Jèníngbónmòkú omo olè ní kàbà òkè Rógundádé móo gbó bi mo se n wi Òòrè ní jájítafà n gbònnà Yánbínlólú òòrè náà ni ò réni fì pééta Ní bá fi n tagi okó kiri Omo pérúèdé, omo abólorun sèlérí ikú Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé Omo àgbàrá sojú ònà jé yánbínlólú Omo àgbàrá sojú ònà kotonporì loaf Omo àrógun mó sàá Bínlólú ìkòyí Móo gbóhùn enu tèmi Jènimósàá mòkú omo o bà wónjé nílé olúgbón Rógunmósàá móo gbó omo Olúkòyí Yánbínlólú ò, mo so béè léèkan póbìnrin ìkòyì Won ò jé pagbòn níkòyí ilé Jó tí ón bá pagbòn níkòyí ilé Odi ogun tóri ni wón mó n lo Yánbínlólú ìkòyí tí Olódùmarè kápá ayé lé lówó E móo gbó, ìbílè ìkòyí won ì í jòkélé Yánbínlólú atúgun n baba wa n fapá ewú se Àsèìnwá àsèìnwá àsèìbò mo rólúkòyí N bi tí gbè n fitan òkété jèko Rógundádé, é rogun à béè rogun Yánbíolú ogun obá ti tóòlo Arikúmósàá omo olófà a sòlèlè Omo òbeyína, omo Òbe yàlàgbàjá Yánbínlólú olé lóòmo fíkanlé, fikan lójú ogun Yánbíolú ìkòtío Olódùmarè kápá ayé lé lówó Èmi bánré Àdìsá olójè oko Mùiná A kóni bá a tí náwó baba sínmíá Èsó olójè ni tèmi, Àdìsá gbajúmò arèkú eléégún E móo gbó bí mo se n eí, gbálàyé mi Bínlólú Èmi omo arógunmósàá Bìolú Èmi bániré ò dékùn eni, a sèìndeni ò wópò Sàsà èèyàn ní féni léyìn báà bá sí n lé Bánré bándélé tajá teran ni feni feni lójú eni Olúkòyí omo bò bà wón jé nílé Olúgbón Yánbínlólú omo olúkòyí mi ni Yánbínlólú omo sápópó bonu apata Arikú ó sàá omo olófà a sòlelè Yánbínlólú ìkòyí e é jagun à bé Yánbínlólú ìkòyí omo a kú bó n dá gbèu àkàlà Molódomlé Yánbínlólú Rógúndádé e móo sèdi didan móobógun lo Apèrède e sèdí pìmù kale lojà Làpálá ìkòyí n ló faara pédun èsó ìlú n lá A á pà á, a á mu Là á bá rogun, èyin le mò béè le pà á Èyin le mò béè le mu Èyin bò kan dùgbèdùgbè mojágbón olòtè Ó dìgbà a bá pàrapòtònlò, ká tó gba bábá à wa Ní owó eranko weere Omo kólúèdé, omo abólórun sèlérí ikú Yánbínlólú mo, mo lo tantan tí mo bómi tan Ìlú mòjàágún omo labalábá etí weruweru Omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón Bíolú ìkòtío, Olodumo morè kápá ayé lé lówó Rógunmósàá omo arógundádé o Ìkòyí bóogbóhun mí o dìde Oníkòyí omo o bà bà wón jé nìlé Olúgbón Rógunmósàá Rógundádé Móo bò lódòo wa Ìkòyí omo a bà ó bà wón jé nílé Olúgbón. Àwon Ìbéèrè àtki ìdáhùn won ní sókí lórì oríkì Oba Olúkòyí (1) Ogún ka n mó mòkìti mogiroro Mòkìtì yì í ni olú tí máa n hù ti àwon baba wa fi máa n jeun ní ayé àtijó (2) lábíntán omo gbéjù gbèègi gbéjù yìí túmò si gbígbé inú igbó. Gbeègi tímò si gbígbé ààrin ìlú. (3) Baba mi á pa sísè á pàìsè Èyí túmò sí pé á pa eni tó sè àti eni tí kò sè lójú ogun. (4) Olúkòyí ló burin burin tó so níbàtá èkennabuse Soníbàtá èkennabuse yìí túmò sí pé onílù ó salo lójú ogun tógun bá le tán. (5) yánbínlólú lomo akúrónu dogun Elégbà omo a sùn ronudogun Èyí túmò sí pé ó sùn dológun kótó wá dìde láti máa jagun. (6) Àwon tètèré Èyí ni àwon eye eye tin-in-tin-in (7) wón gbé n lápata orún lo Apata orún ni ohun èlèogun tó dàbí apó ti àwon ológun n kó nnkan ogùn sí. (8) Ajagun ò gbéràn mi Pé jagunjagun kò le gbé ìran mi. (9) Omo a sole mó sàfoórá Pé Olúkòyí kì í kèrù elérù lójú ogun Sùgbón ó máa n gbé àwon ìyàwó tó bà rewà lójú ogun. (10) Ogún ká n mó mòkitì mogiroro Èyí ni igi mòkítì tí wón sá sí nígbà ogun (11) Èsó ò délé pe Èyí nip é iye àwon tí wón lo sí ogun Olúkòyi kó ni wón padà wá lé. (12) Omo òbe lààlàgbàjá Oríkì ni eléyìí (13) Omo à á kú fopo télè kòtò Èyí ni ètùtù tí won máa n se kí wón tó sin àwon akíkanjú (14) Apòfunyòyò dagbofàlè Èyí ni pé p máa n po ofá òògùn lè. (15) omo apóyapo Túmò sí ohun èlò ogun bí apó àti ofà (16) jálànígbón omo akú bá won dágbèdu àkàla Èyí niu gbèdu tí won máa n dá tí wón bá joba tán láàfin. (17) Yánbínlólú ní n pójú ògbó lajà èyòn ògbó lajà Ògbó yì í náà jé ohun èlò ti wón fi n jagun (18) Obà kò won ò sígun Èyí ni náà kò jagun. (19) Yánbínlólú ìkòyí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó Èyí túmò si jagunjagun tí won kó apata tàbí ohun èlò ogun lé lówó. (20) jèníàgbé omo a kú lólóun sèléri ikú Èyí nip é ó ti múra ikú lo sí ojú ogun pé ti ikú bá yá ó ti yá náà ní. (21) Ò ru gùdìgbè tomi bò losì Gùdùgbè yìí ni ohun èlò omi. (22) Sànsí, Òtúnla, kódàólú Gbogbo wón jé orúko oba olúkòyí. (23) Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó ? Èyí ni òpe tí tin-ín-tin-ín-ín bà lé lórí. (24) Yèníàgbé omo olè ní kàbà òkè Èyí túmò sí bíbejú wolé ológun (25) Àwon yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé ìdí èyí ni pé atúgun ni baba won náa n fi agbòn se. (26) Òsun lolórí Olúkòyí Èyí nip é òsun ni ìran baba Olúkòyí máa n bo. (27) Òsun odún dágbèdu omo àkàlà Gbèdu yìí ni ìlù tí won máa n lù ki wón tó lo sójú ogun. (28) Aràpàtà ríkú kógùn si ní n peléwà ni èyí ni pé wón kòógùn sínú apata ogun. (29) Ò dìgbà tá bá pàra pòtòlò Àra àti pòtòlò yìí jé orúko àwon irúfé eranko tó lágbára nínú igbó. (30) Omo a kú róhun dogun, omo eléwà a sùn ronudogun. Èyí túmò sí pé Olúkòyí máa n díbón lójú ogun bí eni pé ó ti ku. (31) Òtòòtánbìkan à á gbé Èyí ni pé ibi gbogbo ni ológun le máa gbé lójú ogun. (32) Olúkòyí omo a kú wáà gbà wà Igbá ìwà ni igbá tí jagunjagun gbà nigbà tó bá ségun lójú ogun. (33) Mololá Olúkòyí Èyí ni orúko ìyá olúkòyí kan tó ti je oba ri. (34) A gbélè kan òjingbúnjingbùn jingbunkúnrin Èyí ni kòtò ti a gbé tó jìn gan-an. (35) Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jìngbùnrùn Èyí túmò sí ààrin igbó tó jìnnà. (36) A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà } Wón ní á gbélè kan kótó } Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò} Ìtumò àwon gbólóhùn métèètà yìí ni pé a sin Mololá Olúkòyí sí ààrin ìgbé jínjin èyí tó túmò sì pé ìgbé la á ti là wá inú ilé. (37) Mógbáinmógáin Èyí túmò sí ológbojò tí í se ìran eléégún. (38) Rógundádé, Rógunbérí Àwon yìí jé oríkì olúkòyí. (39) Omo àgbàrá sojú ònà kotònporì lofà Kotonporì yìí ni pè àwon kòtò ojú ònà Olúkòyí jìn púpò. (40) Atúgun n baba wá n fapá ewú Pé òkété jíje jé èèwò fún ìran Olùkòyí torì wón fi máa n se ètùtù nígbà ti wón bá n lo sójú ogun ni. ==AKESÌN ti ÒRA== OBA PROF. OLÓLÁDÉ AFÓLÁYAN LÁTI OWO ASÌMÁWU OGUNKAYODE- IPERIN (ILE OSÓLÒ) Omo awùlú wará è omo Awóbínpé Lójèé òkésó, mo kuwo bí eníkurégbe Mo fi kònkùsò kuwò mi lùlù Àyè Òjé bí mo gbénà bi è pé Mo gbégi rékété kóba àyè à pagi dà a dènìyàn Omo enígbó máyà mayà su Omo enígbó máyà mayà tò Omo enígbó máyà mapètú Omo onígbó kánrin kése Àjèjì é gbodò wò Àjòjì é wogbó wean n kó Àyún la rí a è rábò re Awo ló pa mú je Aìráyekù erin nínú igbó Aànírí t’efòn lánìjù Kì fòn ó kì kà kí Arájekù baba nínú ibú Agbélè kan bí i kòtòngìrì Adòdòbálè afàgbònwómú Adòdòbálè afàgbònwó mú Babá wí n kí o lòjé e lé Babá wí n kí o kìbáà wálé Omo ojúrógun ó le mo yàgbàlàgbà oyè leyò Àkórí mo mú gbòkán sàwídíwídí Omo Síngínnigín awo Gbà won bá gbé ayaba ‘lé oni ní tuni lára Omo àwówò yàrà Omo akáso wégùn jàgàjígí yaráà ján sò lóló Omo olókó emery Ìkà kán kí n kányìn ni pèsán Péjú ni é sure léran pa Amònà ìkeyìn nirè Omo èlùbú èsí bàká je Ba pée n lé a pée lénu Abèlùbó tìrì àjà balè nirè Omo oníkáà oyè omo jáwé lémo lérí Ki n jáwé lémo lérí mògún ján Mo já kerú mo já kayaba Mo já jàjòjì gòdògbò yí n be lódò mèjá Mo mú yókù mo mú kayaba ki ri n tójú Omo ní mògún sèje ní mògun sèsán Omo olókó emery àbòwolè ní tòsà Omo oníkáà oyè omo Ejíbbojó yará ìlágbède Mo múrin túnrin ro, òkè àlosò nirè Aìbínúmo nírè ká pose Abó owó laá gbé kayaba Nímògún sèje nímògún sèsán Omo ajídáre bí omo òkè àlobò nirè Iyèjan Fákáyòdé mògún ìyèkan aráfúnmi láso Abòdìdì aso pèlèmò Omo àkóbó fàrí n be lónà ìrò Ó yan kúngbonna-kúngbonna A yan kùngbonna-kùngbonna Eè kàn mò pókó ni án ro nírè won èé rook Omo alágbède àtètèkàn yìí jíogúnrennìlékún L’ójú ení jé bá n gbéwúgege Ò bá bá n gbéwú àìlágbède omo ojúdúró Ìbán nirè omo fowórorí Omo àkóbó kan ònà ìrè Yòó ti dé bòyí àrémó ri Bo’bá yan kúngbonna-kúngbonna Asàì yan kùngbonna-kùngbonna Eè kàn mò ókó ni ó ran bile won èé rokó Baba wa ló dáko sínú igbó Èyí éè jiyàn alákedun Ó kò kùrò si ì áyà éè jiyàn òjò Ò dáko si gbèri àwéré O bomi lé ko ma ki ma kó ma Bògún sèje omo ajídára bí omo òkè àlobò nirè Lóyan gìjó omo onuyéké abé ota Àkòlórò loyàn omo táyàn lékù Omo Olóri egbé Òtènté làlá aríkùn táyàn lé Ilé ìyá à re omo akútorí ègún sònà. Ire lónìí o orí mi à mà fire Iré lónìí o orí mi à mà fire Nítorí tani, nítorí olójèé lù kó só Lója lù kósó Mo a kuwo bí ení réte Ma fi kònkòsò kuwò mi lùwèlùwè Mo júwe júwe o èléo mo lée wa Mo sàkàjúwe èléo mònà E ò mò pópó Adégborò lójà Oba B’órí mi bá le sé Bí n bá jolójomò láàrín ilée wa Dúpé a je balógun Ma f’Odúnolà ìjomò Ire ló nìí erí mi à mà fire Bó wù mí dún bi eégún o Bó bá wù mí ma fohùn bi ènìyàn Kè é hun mí kè é hùn’ran mi Ìyá mi làrè lojè monà mejì Lóje lù kósó lójowòn nì ya à mi Omo wùlú wará è omo Awóbínpé o Omo ògbàìgbé ésàrun ni mò n ké sí Omo afélélé wogbó awo N lé omo enígbó máyà mayà su N lé omo enígbó máyà mayà tò Omo enígbó máyà mapèdó o Omo enígbó o kánrin kése Àjèjì won è gbodò wò Àjèjì yó sá wogbó be nà n kó o Àyún la ri a ò rábò re Omo olójà yée mú gbanó Igba egúngún ni wón n mú ná be ò Omo àgbákan lè yagédé Àwàkan lè yàrà Àwàkan òun àwàkàn kán wa lè orò nílé asánlú Omo Òdù mefà omo èrèlè Ètá gbóná èta kò gbóná Agbada gbóná tinútinú Wón lu kósó lónìí orí mi kò jo Wón lu yànda mi è pasè dà Obìnrin bìrìn ló sowó sóbìrì pèté lorí mi dìde Orí mi dìde nílé asánlú o Orí mi dìde nílé asánlú o Òyó layé wà àtùgbà erò Ológbà awo ògbarìwò ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN 1 Onigbanaya mayato, Onigbo maya su Inú igbo eegbun ti won ti n ségún, baba Akesin ni n ségún. 2 Afélélé wogbó awo Baba Akesin, aso funfun ni o maa n wo nijo ìségún eyi ti yóò máa fé lélé bó bá ti n wogbo lo. ==Mo wá dé bí mi ti dé o== Àbíké èmú omo Òrò nirè Jurín nijó yará ìlágbède Mo kina yaya mórin dùgbè lehìn ewùrì Omo òfowó ìná kù teri bolé aró Mo dé bí mi tí dé o Àbíké èmú omo orò nirè N ó wá lo sílé e bàbá re Alébíosù omo afoláyan ká o Omo òdù nlá ferí làlú Omo eja nlá ferí labú omi omo olójèé òkósó. Mo kuwo bí ení ku réfe Mo ri kònkòsò kuwò mi lùbùlùbù Ègàn è gan gbá mo wí ègàn é gàn àwo Ègàn é gàn kòkò baba ìsasùn Ègan é gàn ó òrín lòó rín Elégàn n gòkun, òkun n tóbi lómi Ègàn n gòsà, n bodò mole Ègàn è gàn ó èrín lòó n rín Omo Afoláyan ká Bá à bá ní puró báà ní sàwàdà Ojú òrun téye fò láì mapá kanra won Bá à ní puró báà ní sàwàdà Olá n be níbì ran babà re Omo Àyánpónlé omo Afoláyanká Olá n be níbì ran babà re fa Ògùnrà lá ni ón rán mi wá won è rán mi ní jó Ògùnrànlá eléjìká òré Pupáyemí eléjìká òré Abìrìn àsà lese mejèèjì Èrò ìkòyí omo agbòn yí è ríkú sá Yánkídolú ò ní mokú lápó Yé lo rèékú lórun Àrònì è gbélè n lé oníkòyí Oníkòyí è simi ogun Àrònì è gbélè oníkòyí è gbélè Eníyàá ìlù dúró má je ‘lù jorin lo O jé n wá k’Olóta yìn ó o Omo Ota gbáná n sérin Èfà won ò gbodò tàkàn Níjó èfà yóo ta méjì niyèrú ilé Erú èfà ye pà ní sun ìwòfà wéfà we pà nísin Omo bíbí ìrè Ìrè ló ti wé pà ye pà kó Lámèká méjì ogbè èyí bawo lójú opón Ésàrun n lóta ògìrì òjè láwaríkò lojè Agungi soro Ìmélé lànlá yará lù yàkóyó Omo nú opa ti n jó réfe lóri awo Òfìfà yé fa kùn awo nàjànnàjàn Omo ésàrun gègègè Omo agbéná wojú eégún o Omo abégúnje má ba lòrun Baba yín ló begun sòrò wúyé wúyé bí Olódùmarè Ìyá bí o ní mèje mèjo bí Olú esunsun Àkànì moye àwon ìràwò Enì yó moyè ìràwò Àyìnlá ni yeé bì án bi o dé Gegege nilé e yín se Ìmògùn yará à yó yò Ejídándólá yará n lágbède Omo awúrin túnrin ro Òpò ewìrì semo fàkáfìkì lónà an ìrè ==ÒRÀNGUN TI ÌLÁ OBA== WILLIAM ADÉTÒNÀ AYENI ARÍEÀJOYÈ 1 LÁTI OWÓ ABIGAEL ADENIYI ILÉ OLÚTOJÓKÙ HUMAANI ABIKE ILÉ OLÚTOJÓKÙ Adétònà Àkànbí, Aládé-àásá-sí Abiyamo níjò jà iná gerí lé fejú Baba kíkelomo Kò róun fálejò ó fowólabí toro fálágbe Yánbídolú ará èsó éè délé pé Eni mo lérí ikú dogun Àrònì mo tì fà bèwò àrònì gbélé Oníkòyí ò sinmi ogun Nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bá kú lójú Ení mo sú rondogun mo sùn rondogun Mo tà kaka gbáriwo òrun ròrò Àkànbí ni dúó dè mi Omo ogún apó Àkànbí ni dúó dè mí omo erù ofà Dúó dè mi omo Àádórin èsó Omo olúgbón sáakin Mo jàjà diò tidò leyò Orígun mérin le é sígun nínú léeyu Erèrin ni mo mò bálápó bá síwájú Olófà a tèle enímò a lárin Alápàlànpó n ní somo kehìn ogun nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bákú lójú Ení mo kú rondogun mo sùn rondogun Mo tà kaka gbánwó òrun ròrò Àkànbí ni duó dè mí omo ogún apó o Àkànbí ni dúó dè mi omo erù ofà Àkànbí ni duó dè ni omo Àádórin èsó Omo Olúgbón sáarin mo jàjà mi ò tidò leyò Bàbá Àkànbí lomo Òyìnbó gbága làlú Omo egbínrin baba aso àlàárì baba èwù Ilé òyìnbó n be nísò atèkuru nínu ‘lé baba tó bí mi lómo Ilé òyìnbó n be nísò atàkàrà Ilé òyìnbó n be níso atòwú dúdú Ki an gbé n sowó aró kúsu kóse Erí ti bá gbé ni désò atèkuru Erí kó erí ni Erí tó bá gbé ni désò atàkàrà Erí kó erí ni Erí tó bá gbé ni désò atòwúdúdú Erí kó erí ni Obà mi òkò, obà mi sàlè Olójó òní jé n bímo pò tádìye Nínú lé baba tó bí mi lómo Bádìye bá se kókò lagbàlá Omo ní kó je níbe Omo òyìnbó gbága làlú Omo egbírín baba aso Àlàárì baba èwù èrólà Àkànbí Àjíún là rín rín omo Erínwókùnwoyè gbé Omo erínwó gbanra bí okó tuntun Ò gbó kuku òjò dami agbada lore Òjòse tábn è ti rò mó Ayabá wolé án rò mó Lópèpèkun láwéré olómo ofe Òbàrànkàtà mo boyè mole omo òkè wù Omo ìrókò tééré làkànbí Ìyiún be nípadé Òra Nínú ilé ìyá à re ni Ìyíun jé won ó sè won Òra Ìyí èrú jé won ó sè won òkè wù Ìyí èní jé won ó sè won àté lé odán Omo Àdè tutu làkànbí Mo radio bù éri mo somodé, Mo rékuku mo mú sínú isu Òrìsà jé n bade lade, Jé kí n bode lódé Agó è ni è sé jí nínu ‘lé wa Bó bá dòsán ganrín ganrín Won a mótúrù n sàwon nílé odé Òrìsà òkè òrìsà ìsàlè Olójó òní má je n bá gíè lerù nílé odé Ogómodì mo sinmo gaga relé oko Mo jeer ewà bí ení yòwú là ladì Òsèsèkòyí l’Àkànbí mo rínrin rè bákú yájú Elégbà mo fì gbámú jagun Mo gbòn gìrì joyè olòtè Erígun méje lèésígun nínu ‘lé yin Èjèje nì mò Alápó gba wájú nílé kòyí Olórà a gbàrin aláàrin a gbàbon Alápàtàkó òun ní somo ìkéhìn ogun Òsèsèkòyí mósò lènù mo gbàgbé ‘lé Omo a gbòn yéè ríkú sá Nílé olégbà mo dìgbámú jagun Mo gbòn gìrì joyè olòfè Ègbè: Enì yó wí ìkòyí è nílé ogun agbòn Èrùwà nílé ogun Omo akú má jègbin òjó ogun agbòn Èrùwà nílé ogun Omo àsádi eni kòyí ogun agbòn Èrùwà nié ogun agbòn o Èrùwà ní selé kòyí omo agbòn yéè ríkú sá Omo olósàá èji Eni mo lérí ikú dogun Mo gbon gìrì joyè olòtè Àkànbí loníyàá òkánkán Omo Ajìdágbèdu àkàlà Àkànbí lomo oníyàá òkánkán Omo Asélémuré arógangan Àkànbí lomo oníyàá òkánkán Om òfèlè bókùnrin jà Àkànyé lomo oníyàá òkánkán Omo iso àkàlà yí n je ní mògún òde Afínjú eye ni n je ní gbangba oko Omo ekùn omo ebóse Ìjèsà òsèré lákànbí Mo ká tín ìn léní omo eléní eléwele Jèsà lodú mo pànà dà Ìjèsà ò rídi ìsáná Ilé leru Owá ti n muná rook Omo olóbì kan owówóntiriwó Omo olóbì kan òwòwòntìriwò Ìyó bá wò níjù Omo eranko a mú je Omo ènìyàn ní hè yún un a yáa mú je E jé ká ragun Yánsidolu E dìde e jé ká rogun E kápó lápó Ìkòyí é kofà loaf E dìde e jé ká rogun Ìkòyí o E dìde e jé ká rogun Yánbídolú E dìde e jé ká rogun E kápá lápó Ìkòyí é kofà lofà E dìde e jé ká rogun Bàbá rere Ee o Owá ò Ì-ín la wà Àkànbí lèrò ará dúó dè nisàn Ládéjobí àrán ò félélé Omo mo félélé wogbó awo Àjòjì lè pokùn nisàn Àtòrì wówòwó yó pekùn ni sàn n kó nílée ládéjobí Nílé Àkànbí èsó ò délé pé Elégbà mo sùnde níjó ogún le Àrònì mo tìe lèyò Àrònì è gbélé oníkòyí è sinmi ogun Yàwó eníkòyí èé sèyàn yàwó eníkòyí lòjóró Òun ló sekú pà báà mi Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà Sìgìdì yéè jepo Wón ti mépo si lénu Sìgìdì yéè jàdí án ti mádìí si lénu Sìgìdì yéè jòrí án ti mórìí si lénu Eníkòyí dìde ogún tó lo ò Eníkòyí bá dapá dasè ‘le níkòyíi lé o Òyí dapá dàsè le níkòyíi lé Ibè logún ti mú bàbá mi Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà Yàwó Eníkòyí è sé finú hàn Yàwó Eníkòyí è jé gbénú’lé Ikú ti pa bàbá mi Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà wón se ni Tá ló ni kòyí ò nílé Ogun agbòn o Èrùwà nilé ogun agbòn Ta ló ní kòyí ò nílé Ogun agbòn o Èrùwà nilé ogun agbòn. Kúléhìn lanà mi Ayeni n be nílè ‘bìkan Okò mi n be nílè ‘bìkan Baba Adétólá e kú ìnáwó, e kú náwó E mà kú àseye Oníkòyi e bá mi kì ká lè lo Òsèsènílékòyí omo agbòn yéè ní bákú yájú ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN (1) Kò róhun fálejò ó Léhin ogun ni àwon alágbe n ki fowólabi toro fálágbe Oba báyìí. (2) Kíló dé tí e ki Kábíyèsí Òra ni ilé ìy lo sí Òra òra ni (3) jíló dé tí e tún ki Gbogbo Owá ni ó bá ìjès kábíyèsí lo sí Ora (4) Erímopópó Bí Okó Ilé Ìyá Oba ní Òkè Ìlá ni à n kì tuntun báyìí (5) kilo dé ti e fi wón wé Okó Omo alágbède ni wón titun ==ASÁÒNI OF ÒRA== OBA SAMUEL AYANTOYE LÁTI OWÓ MORÁDÉKÉ SÉRÀ ONÍRÁDÉ- ÒKÈ ÀFIN (ILE ASÁÒNI) Adétáyégún, baba ‘Dékémi Àrèmú èsin omo Òdùduwà Won è bí e níran ìyà Won è bí e níran ìsé Omo lójà lójà omo ládéládé, Omo Asáòni àbàtà Omo Asáòni ògángán Omo Arémóyèédùn Àbú ni ó omo oyè ifè Àbú t’Onífè àbùré eni a bá bó owó re mo èdìdèdè nífè Oòyè Won èé dúró kíni n’ifè Oòni Won èé bèrè kíni n’ifè Oòyè Tègùn tègùnré ni wón n kíni n’ifè Oòtólú Omo gbábá owó remo Omo ògúntéré, Asákéké débe éè ri bù Amònà èbùdé ti dodo ó dìjà Àbú ni ó omo Odùduwà Àbú t’Onífè won ò tólú Eni agbábá owó re mo Omo Asáòni àbàtà Omo Asáòni Ògángán Àdèsí onípònlewù Àdèsi mo kádiyàrán mo pámúlétan Mo rìn rìn lájà mi ò nù Won èé dúró kíni n ‘ Ifè Oòni Won èé bèrè kíni n ‘Ifè Òòyè Tègùn tègùnré ni wón n kíni n ‘Ifè Oòtólú Omo lójàlójà, omo ládéládé Èrèké dìran àbàtà Àbàtà ó dìran èrèké o A wí lóbalóba dìran àn re Omo Àyántóyè, omo Omípónnlé Àbú ni ó omo Oyè Ifè Omo lójàlójà, omo ládéládé Omo òró ló ti móyè Omo ológún adé Ògbóró akánwò olòsì asònà obèjì òsà Gbogbo kòtò yí n se níwo odò yìí Gbogbo re loba Arónpé n tún se Omo panígbó paníjù Baba ìbíyínnká Ayógun má kárúgbó Baba Àyányèbi Àbú ni ó omo oyè Ifè . Ayógun má báwòjé Baba ìbídòkun Àbú ni ó omo Oyè Ifè Àbú t ‘Onífè won ò tólú Omo Asáòni àbàtà Iroko kan teere n be nipade Ora Iroko kan teere n be nipade Okewu E e je se won Ora E e je se won Oke ‘wu E e je se won ote le odán Òtéré eé sàn pásè ròdi Adéróyè má sàngbe re wòwò, ìpàdé eríwo won ò téré Gbogbo eja ní n jó bebe l ‘ójú omi Alágbon débe éè gbodò gbon Amògòrè ló ti dodo orókè ó mòye Ó tirii ó wénu odó ti se Enu odí dùn bánbán ará mi ò sápàgbon Enu odí dùn bánbán ará mi ò té lode Àté ta gèlùwò teníwè é omo ò wè kí lè be sésé, àbèsí ará òkè kèságbé Omo fìtílà kan gogoro Fìtílà kan gàgàrà n be lókè kèságbé Iná èé kú be tòsán tòrú Àsèsí Onípòlowù Omo lèdúndún lèdú omo lèpupa n lèpa Omo lèsáká sàkà sáká ni wón n pè ní nílè àpálóró Omo Oba Òró ló ti m ‘óyè Omo Oba Ológún adé Àbú ni í omo Odùduwà Àbú t ‘Onífè àbùré eni agbábá owó r’emo èdìdè n ‘Ìfè Oòyè Adétáyégún baba Dékémi Arèmú èsí omo Odùduwà Omo mésò móyè, omo afélélé w’adé Omo sèdìbà rán gbó de Abisú ta ní eyin are won Abisú ta bí eyin ara won O mú kan è fegbèje Ó mú kan è fegbèfà Ó mi kan è fegbèédógún, Oko L’apónlé Afínjú wojà ó rìn geere Òbùn wojà a rìn ràìràì Òbùn yéè mòórìn ní rerù afínjú wolé Omo òkándùnmóyè omo Oyínkánolá Omo kúkúndùkú sewé gèrugèru Òpò oògùn rumo gale gàlè Bóo lópò Oògùn Bóo lékèé éè ní jé Abinú ponrangandan Inú ponrangandan bíi fá fore Ifá fore èé béré Opele fore èé béèrè Bí baba ‘Fádkóredé fore abuse bùse Àfàòlélé mo ródò kán làlú Omo eléyinjú efun Omo ò láso n lè búnlè je Omo o ragòjò oyè sotò Ori òle ò le gbé baba Fákóredé Ìbítóyè Oba Atéwógbadé Atéwógbadé Oba Ògbòngó rè tomitomi Òrí róyìí róbìnrin rè láso Ònwòyí wará rè lewù Ó ròyó dùn tajà oko Arísaké Ó délé tejiteji, ò joyè tán fará è gbondò Ìmò ní fi n sèlú Ogbón inú ní fi n kólé baba ré jo Oba yóyìn óyè Oba Aríbidésé Àbú ni ó omo oyè Ifè Àbú t’enífè, a tìlú omo gbábá owó remo Omo ayélóro àtije, omo asòró dà bí àgbà Omo bàbà détì lósinyòlé Omo eja tí ma gbójú omo ríregba Òjíyí mo wí éì gbodò ji Ètùrì ò gbodò lasà Omo ògongo logòó Omo àjànà ti éì jákùn mórùn Omo Arésikéyè omo síjúwolá Arépo Bósè Baba ‘Déolá Àbú ni ó omo oyè Ifè Àbú t ‘enífè abùré eni gbásá owó remo, èdìdèdè n ‘Ifè Òòyè Won èí bí e níran ìyà Won èí bí o níran ìsé Omo lójà, omo Ládéládé Èrèké dìran àbàtà Àsàtà ó dìran èrèké o Awí lóbalóba dìran re Àbú ni ó omo Odùduwà Ìbàbé ni ó Òkóyè kólá Kóláwolé eni a kógun á koto Èlú mo wí èé dire Wòfà ò duyè e jàlùsìn Wofà ò duyè ni tàbé ‘lé Òun ogun ní jo n lo Àkùko mi gàgàrà Ni n é mu kàn ó lórúnkún Omo Olórúnkún abenu yíyi Adédára lórí omo baba Détóun Àbú ni ó omo oyè Ifè Omo Oba Òró ló ti móyè wá Omo Oba Ológún adé Omo Sogbódilé, sogbédìgboro Sàkìtàn dilè ojà Ò sòdí odán dì yá baba Ìbíyínká Panígbó panijù, baba Ìbíyínká Ayógun má kárúgbó, baba Àyányèbi Àbú ni ó omo Oyè Ifè Àbú tenífè àbìy;e, eni agbábá Owó remo, èdìdèdè nífè Oòyè Won èí bí o níran Ìyà Baba ‘Détóun won èé bí e níran ìsé Èrèké dìran àbàtà Àbàtà ó dìran èrèké o A wí lóbalóba dìran àn re Inú ilé Àdèsí ni án dé du oyè sí Bégbòn bá je tan àbúrò a je Bí baba abó je tán omo a máa je nínú ilé Àdèsí i. Àdèsí wolé m’úyì oyè lé mi lówó. DÚRÓTADE: Àrèmú le bá mi pè káw ÀJÍDÉ Òkò mí omo Oyèniràn Láyínká òkò mí ògé Láyínká eni ma fínjú eréko Òpìtàn ìrayè lejù Àrèmú lomo ògékolókèé èko Nínú ilé e re Asánlú mi èta òdòpetù mi èjù Àpèránsé leléjù mi òkán nígbó nlá Mo wí éèsì nínú ilé o Ni wón joyè kan léhìn mi N bá be nínú ilé N bá jeléjù majòfé Ma jàkíoró, ma jejemu, ma jòlàlèjù, Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó Kárelé omoge oko dárí n kó réfe N é kó sègi dúdú janjan Sègi làgbà omo okùnlejù Mo wí sè mo gìgí egúngún èko nínú ilé e wa Àlàyè obìnrin èewo gbàlè Ògbóbìnrin wò gbàlè bòrò Éè gbodò mójú keégún Mo gún orórò eni ma rólá yan ní mokin Obìnrin èe làkàkà oyè lejù Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó Àdèsí ojú làá mògo nínú ilé e wa Ìrìn osè òòbùn Ètìtísè omògán nílé odán Ìn a lomo olólo méèta, lo nílé e wa Àdèsí ti mú nnkan sè lota Àdèsí ti mú nnkan se lògì Ókin Àdèsí ti mú nnkan sè wé gúgúrú nílé odán Mo wá fìtílà kan segede o In be lókè kèságbé Mo wí iná èé kú níbè tòru Àdè wolé o gbérù oyè lé mi lówó Eè somo aláketè Omo aládé ni ó Adé mà mà n be l’áadèti àwa Okin Ádé dúdú mo mi Òtéré é é sànpásè odi nínú ilé e wa Adéroyè ma sàngbèrè wòwò Ipàdé eíwò òun ò tééré Ko sá le mò eja gbogbo o n jó bebe lóju omi. Alágbón débe éè gbodò gbon Abògèrè ló ti d’ódò sìn Abo kùrùbúló d’órí orókè óo wòye Ó wénu odí ti se Mo wénu odí dùn gbógbó ará sápàgan Àdè dúdú mo mu yà dín lódán. ÌBÉÈRÈ KÍNI ÌTUMÒ ÀWON ÒRÒ TI E SO YÌÍ 1. Àbú ni ó omo Odùduwà Ifè ni wón ti wá, wón sá láti je oyè Oòni, ìdí èyí ni a se n pè wón ní ASÁÒNI 2. Òró ló ti móyè, omo Àlàjé orúko ni Ológún Adé 3. Omo panígbó paníjù Àlà jé orúko Oyè won ni. 4. Fitílà kan gàgàrà tí n Oke kesagbe yìí ni igbo be lókè kèságbè logbaloba ti won koko do si i ibe ni a n sin awon Asaoni to ba ku si. 5. Ìjàbé ni o Òkóyè kólá Ìjàbé je ilé ìyá re (asaoni). 6. Oro lo ti moye wa Ibe ni won ko lo nigba ti ogun da won laamu, sugbon lehin ogun won pada sibi ti won wa yii. ==MARIA Àgbémakòyeè, l’ádé omo eye== AJITERU kú torí womi, sègùngùn o mo we lókè ojà Ìyákíyàá è sé bí ni lómo Òbùn ràìràì èé bíni ká yò sèsè Tani é jogún ìsé bó dòlá? Ìyaà mi àdè dúdú eléwà bùjé Tégún búra bóosá dénú igbó Paràká búra bó ò dégbàlè Eníkèépé Àwèlé búra bó ò b ‘Asáòni tan Àwèlé mo Asáòni Òkésé Képéolá omo olódó ide Omo arise lóorò okùnrin Òpò oògùn rumo gàlègàlè bí olóopò oògùn Àsòlá bí o lékèé eè ni jé Baba Fákóredé abinú fonrangandan bí Ifá fore Ifá fore è ti è bééré òpèlè fore eè béèrè B’óyínkánlá Asòlá ti á fore àbùsébùse Ojó è tójó, ojó à n ròsogbo Enífá n gbéfá e té Olórìsà n bòrìsà è níkòkò Òótó inú Àsòlá ló ti kó wa wòlú Òra Àsòlá yará bìba àdó Oyínkánolá omo agbéríodó jagun Èrùjèjèjè n ‘Ifè Oòyè Won èé dúró kíni n’Ifè Oòni Won èé bèrè kíni n’Ifè Oòyè Gigan tàìbèrè ni á n kíni n’Ifè Oòtólú Oní onífè apàpa dárí oni è Òla onífè apàpa làdò ènìyàn Àpa dárí oni, àpa làdò ènìyàn Ni e è ní jé n dé Ifè Oòni Àsòlá yaráyà wàlé Oyínkánolá omo eléyinjú efun Elèyì ènì sun gbè lopin Ògínyán lé mo wí ée déjì poro nínú ‘lé e yin Èjì poro nì ja òn lopìn, on gúnyán Kórò ni wàlé si é Se bó dijó kú won Se bíjó kú u won làrónò kan pèléyabnlá àsórù kán Lárobù kán omo eníyán yi ó jawo Àsòlá bílé ìyá dùn gbóngbón Baba Fákóredé a bile baba bí eni láyin Àdèsí o pò lewù O n kó lé ó yo lóko N ‘Ídòólilé, Nídòó ère Láré olómo ‘fe òbàràkàrà mo f’oyè mole l’ókè èwù Ayé mò mò n be l’Adèsí yin Bí e bá sàkànpò èwù tán Kí e mélà ebì sénu kéréwú Ègbè: Èwo omo Odélotán òwo lo n fé se Adékáyégún Baba ‘Dékémi Àrèmú Èsí omo Òrun lààlà Àdèsí mo ká di yàná mo kómú léso Mo rin ìhòhò, mo rin ìhòhò yàlè Eni Àdèsí bá ti bá sùn yéè lóyún n nú Odélotán la bómo sùn kéwà ran mo Àdèsí leléwù wòyí Odélotán bó bá wo dúdú máa wo pupa a wò kan mònàmòmà si à lade Ègbè: Èwo omo Odelotán èwo lò n fé se E è somo elésèkìí omo aláwé ni yín o Adékáyégún baba ‘Dékémi Àrèmú èsi omo òrun lààrà Adékáyégún baba ‘Dékémi O ò ní fòpá nànànà ko tó mo bi ò n rè láyéláyé O ò ní yan páló sókè gbàdà Adékáyégún baba ‘Dékémi Àrèmí èsí omo òrun lààlà Ayé n be l’Ádèsí ì re o Ayé n be l’Adèsí re Bi o sá sàkànpò ewù tán O mélà obì sénu Ègbè: Àmín ni ká wí Bòlogbón sòrò tó dára lénu Àmín ni ká wí Adékáyégún Baba ‘ Dékémi Ibi tí o ti n je tí o ti n mu tí ò n wò sìnsìn tínú re n dùn nígbà gbogbo olórun má ba bè jé mó o lówó Ààmín o Àmín Àse Bòlogbón sòrò tó dára lénu Àmín ni ká wí Èmi lomo òkándùnmóyè Omo Oyínkánolá o Omo kúkúndùkú sewé gèrugèru Òpò oògùn rumo gàlègàlè si olópò oògùn Àsòlá bí o ní èké eè ní jé Baba Fákóredé asinú ponrangandan bíi Ifá fore Ifá for eè ti è bééré Òpèlè fore è béèrè Bóyínkánolá Àsòlá ti á fore àbùsébùse Níjó àgàn ti gbágàlà ní kèságbé Mo gún yan’lé mo wí éè gbodò s’odó poro O dìlò téè gbodò solo sìrì Omo tuntun òrùjó, mo wi éè gbodò Até màà n se l’Adèsí yin Àdèsí omo òrun ààlà Ègbè: Ayé n be l’Adèsí àwa Ba bá kàkànpò èwù tán á melà obì sénu kéré Ayé n be l’Àdèsí àwa Ba bá kàkànpò èwù tán á m’írù oyè sówó Adékáyégún Baba ‘Dékémi Èmi lomo erúb idùn képéolá o Èmi lomo èwù òjíjí elékòlé aró gedegede womi Èmi àsùnlé bile ‘yá dùn gbóngbón Moróhunfólá a sílé baba sí eni láyin Èjèjì ló dùn ládùnpò Mo wí ìyá kìíyá è sé sí ni lómo o Òbùn ràìràì èé sí ni ká yò sèsè Tani é jogún ìsé bó dòla Èmi ò nijogún ìsé ni tèmi Emi àsùnle yará bìba àdó Ègbè: Èwp ,próhunfólá Èwo lo n fé se Omo ògésé olójàá Omo ojó gbogbo o bí ofún o Omo àbàtà nlá sojú règírègí Omo adágún omo ti n sojú gbegedede Ó mo d’òkè, ó dusàlè Ó dòkè nílé Asóòni òkésé ALÁYÉ N KI O, KÁBÍYÈSÍ N KÍ O Ò . Ayé n be l’Adèsí èyin Ayé n be l’Adèsí èyin Bí e bá sàk`danpò èwù tán E mélà obì sénu kéré Ibi ti a ti n je, ti a ti n nu Tí a n wo sìnsùn tínú wa n dùn ní’gbà gbogbo Olórun mó bas è jé mó a lówó Àmín ni ké wí, Bologbón sòrò Bó dára lénu àmín ni ká wí Ìpè ti a pé gbogbo wa, ìpò tí a pò lapòjù A à ní tanná wo sàréè omo Omo ni é tanná wo sara baba ra tàwa Jànbá Olórun eè ni a bá láíláí Moróhunfólá o ti dé o Moróhunfólá o tí dé Àbùkù è ní ó kàn ó Eè láburú rí Olórun má je n se ráaráa bí isé ago Ká má fèwòn lògbà, kolóun má jé a gàgótí rojó Àmín ni ká wí Bòlogbón sòrò bó dára lénu Àmín ni ká wí Èmi l’omo Oníbídùn, omo képéolá o Omo Mórìmóyè omo Fákóredé Omo àpéké olósè kèé moyé, ibi tí e wà máa gbó o . Fákórede omo eléo ojú efun Elèjì è ní sungbè lopìn Wón gúnyán fòkú, mo wókùú è je nínú ilé e yin Wón pòkètè f’Okùú wò lopìn Bókù je, bókùú è je Bókùú je bókùú è yó Eníyán a múyán je òkú à di Èsù má se mi omo olòmíì lo se Èsù má se mi omo elòmíì ni o se ò Pèlé yará òkó à wóló L’ókùú àwóló omo eka tééré ojú eerin Elèjì eè ní sugbìn nísàlè òpìn Ibi tí e wà ké máa gbó o Oníbídùn képéolá mórìnwóyè Fákóredé Ibi tí e wà ké máà gbó o Èsù má se mí omo elòmíì ni o se Pèlé yará òkó àwóló Lókùú àwólò omo eníyán yó jawó lo Tìpà mo mà n fà lopìn Omo èsù kán òun èsù kán Ló ti kúndùn pònlá Nílé onírá janjanjan bi o n dunní Ibi wó niwón mú kílé re Èsù kan òun èsùn nílé onírá Ibi búke níwón mú kóle re Omo èsù kán òun èsù kán Ló ti kúndùn sùn nílé onírá Nílé onírá janjanjan bí o ndunni Èsù kán òun èsù kán ló ti kúndùn kola Ibi wó ni wón mú èsù máa se mí omo elòmíì ni o se Pèlè yará bùkú àwóló L’ókùú àwóló omo eléyinjú efun elèjì è ní sùngbè lopìn Ibi tí e wà ké máa ìyákújàá ké sé bí ni lómo Òbùn ràìràì kí bí ni ká yò sèsèsè Mo ti dúpé lówó ìyá à mi òò Àfòlélé yará yobò kàn Lárobòkán omo eníkú olóore Iléjì è ni sungbè lopìn Adékáyégún baba ‘Dékémi Adékáyégún baba ‘Dékémi Àrèmú omo òrun ààlà Omo Lárèbòmi, omo Folásadé o Omo òkè molápà àngbéjó Òké monígbárìgì esè méjéèjì Òké hàn láti wò gbé méjéèjì Omo Àrèmú akéròtòpópótòpópó Sé e rí bába a rè ni Akéwúndíá yelé oge Ìpèlè èé se fárèmú Ajóláyemi kí má se kó wa rèé mòsogbo Omo Àrèmú Amólè mú nnkan Afèhìn olè gbo kàìnkàìn Okún Àrèmú bó o mole bóò mú délé Fádípèé lè póláyemí omo aráyé a wíró l’Olúwá Àdèsí omo òrun lààlà Èwo Moróhunfólá èwo lò n fé se Ayé mà mà n be l’Adèsí èyin ò Bí e bá sàkànpò èwù tán A mélà obí sénu kéréwú ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN 1. Agemo górí odó jagun Oríkì Ilé-Ifè ni 2. Àdèsí Odélotán Oríkì Ilé-Asáòni ==OLÓKUKÙ TI ÒKUKÙ== –OBA ABÍÓYÈ OLÚRÓNKÉ TI LÁTI OWÓ RÁFÁTÙ OYÈTÓÚN –ILÉ OLÓKUKÙ Olúrónké Abíóyè sèsó ará ìbá làlúké Olúrónké omo orunkunkun tí n jé ó sán ngbáa Mo dàgbà n ò tí fòrò loyè Àkànní eníjà mo tòsín mo mú raso Mo tà kòrò mo sìn sosìn sòrò loyè Èmí wá teléfe rà kókó Omo Olúrónké mo teja nlá Mo mú rerú were sókun Omo Olúrónké Àbìrókò gogongo nínú oko Babaà mi Abìrókò kò ní yòyòyò Elékùlé à á pàdé Olúrónké abilé kere níwájú ebu Ibájáde ò tún nlé Abasó gbé kóko hánu Abìrìn aso jèntièlè Elékùlé ànpàdé omo ‘Mówálé Abilé kere níwájú ebu Ìsájáde ò tán n lé omo Olúrónké Abí bó bá máso dúdú a mú pupa A fèyí wìnìwìnì bora sùn Ará odò kòsi Ará odò kòbìnìyàn Mo tólá bí eni tóyin énu Eníjá mo tàsín mo mú raso Mo tà kòrò mo sín sosìn sorà loyè Èmí wá telébe rà kókó Mo teja n lá mo mú rerú were Wón bú mi lárùpè nìjàbé osólú Éràn oyè mo délé mo su kún sí baba wa Ìsèsó ará ìbálà lúké Mo wá délé mo súré telé N ó rè bá gògo lómo àgògo mi sòsò layè mokò lotìn Eni ó kìjàsé tí ò kiwi E máa bá mi ségi gangan lóri olúwa re Eríja mo tàsín mo mú rase Mo tà kòrò yofà loyè Èmi teléèbé ràkókó Mo teja nlá mo mú rerú were lóko Òtònpòrò mí yodà loyè Obukun wá n bá mí relé ìbálàmoko Omo alárá ti n gesín mawo Eèkí eríjà mo tàsín mo mú raso Mo ta kóró mo sìn sosìn sorà loyè Èmí wá telébe rà kókó Igi mélòó ní sowó níran babà re Áwé wón n sowó àràbà kàn mà soyùn Nípópó oníjàbé mo ró o Áwé n sowó o Àràbà mà soyùn nípópó oníjàbé mo ró o Ìsèsó alárá mi won ò ní jewe Mo loòràn òwè jálè nìlàkùn N ò jé polódòó yò símo Omi kúnkún tí n yayaba lénu Ìsèsó ará odò kòbini Ìsèsó ará odò kòbìyàn Ìsèsó ará odò Mòtólání Njó àwéré wón n sòwón lòwó n nú ilé wa Owó wá sun gbeere wa sì tiè lòtìn Njó àwèrè àwèrè wón pàd;e jà n jàbé osólú Eéràn oyè mo teja dúdú mo mú rerú were Mo tà kòrò mo sìn sosìn sorà loyè Èmí wá telébe rà kókó Eéràn oyè mo teja nlá mo mu rerú were Àwé wón sowó o Àràbà kán mà soyùn Áwé sowó ará ìbálàmoko Omo alárá ti n gesin mawo E bá n kárelé ará ìbálàlúké E bá n kárélé omo omifunfun tí n yayaba lénu Ìsèsú tí mo kówè n ò kójó tí mo wá kójó tán tíjó n yo mí lénu Omo Olúrónké omo Òtínkànle Omo Mádòlótìn Ó wá gbòtìn kan kan kan Ìsèsú ará odò orò Ará odò mòtòlénú bí eni tóyin émi Pí tí wón kése sùbú Oba Babà mi àlà agemo òjó gèlè àsò Omo bó di gigùn ó gùn Olúrónké Obá ni bó di gíga ó ga Omo kòga ò bèrè lòkùnrìn kún Omo arógangan gún kèsewà nìyá tó bí mi lómo Ìsèsú ará odò mòtólárí o Aásìn-n nì won ò gbe nílé Oba gòdògògò won ò dé n léràn-án sè Ebúkú wá n sé síin lénu Àbálàlúké omo arunkunkun tí wón n jósán agbáa Ìsèsú ará odò orò E bá n kárelé ará ìbálàwóko Omoalárá tí n gesín mawo Omo alias eníwèé òye Baba mi oòsà won ò gbohùn odì títí òsà sé pàyá ìkókó Mo síbá olá lómo ode a máa súngi so Baba mi Àdìsá lásáré mi èkan kìí se lásán Bí baba ò bá ti lé nìkan Nkan ní baba lo Ará ibú aró ará àgbón ìgbe Ará omi kúnkún tí yayaba lénu Ìrókò tété modé ò gbodò sa Eníjó orí òrìlé baba Oyéédùn Kì í logun ó mó mérú wálé Láganjú à n gbó à n té é n gbopa bí ò lèrin E bá n ká relé o Ìsèsù bí mo kówè lotìn E bá n ká relé o Ará ìbálàmóto E bá n kárelé ìbálàmóko Omo orunkúnkún tí jósán gbáa Mo dàgbà n è tíì bòrò loyè Omo èkè ò jé wí felékèé nòdí Babà mi èsìkà won ò pera è níkà Sápé lode èké n jó Omo won n jó wón n bá ní kòyi Èké ò tètè mò pé tòun là n wi Baba Lápéri Àrèmú Oyèuemí Babà mi Àrèmú enisànpònná se léwà lajàsé Tálájogún wá n wó bí ení gbón ni Ègùn Àjàsé wá n tirí wó tònà Ó ní bárèmú ò bá kú ló tán Baba Lápérí E bá n kárelé ará odò kòbini É bá n kárelé ará odò kòbìyàn É bá n kárelé ará odò mòtólání Omo oríaré àdé sùnyàn ni wón máa n poba Babà mi àgbàlagbà lajò Ònjó àbú bànté Orí aré arókó po wá bì ságbàdo lára babà mi abàgbàdo sòsò legàn Elékùlé ànpàdé Ó ti took Omówálé se Omo ajímá sé n sé sègí babà mi ò jiníkìtùkùtù se hùn Ò sùn jáláte sùn mójúmó Mójúmó sìn bá yowó dúdú á yowó pupa Omo òwàrà Àlàdé tó ti fón sègo dà á gbó Ajímosìn-in nítorí aséwé nítorí aségi Ó ni nótorí ìlàpá ti won n wògbè sùà sùà E bá n kárelé o Ìsèsún ará odò orò E bá n kárelé o Lérìn koko babà mi mòrìwò sara Ògún jìè Olúrónke abilé kiri mò níbòkun Babà mi abòlè kiri mò nílè jèsà Ìbá mómo è rè Jèsà nímòkun nì bá kú sí Oko Lálété Ará ibú aró ará àgbón ìgbe Ará omo kúnkún tí yayaba lénu Ìsèsó ará odò orò Omo p’ptí wón kesè sùsú Oba Babà mi àlà agemo òtó gèlè àsà Omo bó di gúngùn ógùn Olúrónké Obá ní bó di giga ó ga Omo à pè á joyè ogun ará ibú aró o Ará ibú aró ará àgbón ìgbe Níbo nilé yín o Ìsèsún tí mo kómè n ò kójó tí mo wá kójó tán tójó wá n yomí lénu Odò Òtìn le mò E ò mo bú aró o Ibú aró n be Òkóyè kólé Odò Otìn le mò E ò ma bú owó o Ibú owó n be Òkóyè kólá Eníkòyí omo agbònyìn Eníkòyí omo agbòn ti è rikú sá Yánbídolú omo alérí ikú kangun Òsèsèkòyí omo agbonyìn Yánbídolú lóòtó ègin Omo awí bée bógun lo Èsó wón n rode rèé kólé Nígba tó níkòyí é fid é olè kólé è lo Omo akú omo oru Omo akú bi ó dí Omo akú bi ti tèntèré eye ò gbodò dé Omo akú tán gurí è gún sòyìn Òsèsèkòyí eníkòyí dìde Yánbìdolú ogún tó lo Òsèsèkòyí wón n rode rèé kólé Nígbà ti Èníkòyí é ti dé olè kólé è lo Yánbídolú omo a kú tapó torun Òsèsèkòyí omo agbònyìn Eníkòyí o ì dìde Omo a wí bée bógun lo Òsèsèkòyì omo akúmó yànyìn kórí Yánbídoyí olóòótó ègímo Alérí ikú kangan Òsèsèkòyí omo agbònyín Eníkòyí dìde Yánbídolú ogún wá ti lo Òsèsèkòyí omo agbòntíè ríkú sá Eníkòyí dìde ogún tó lo ogún tó lo Èsó ò délé pé ogún tó lo Èsó ò fara rogi Òsèsèkòyí gbapó gbofà tán ogún wá le Eniíkòyí wo ló ti ì le ogún tó lo Ìdí òyélù a ròkún Ìdi oyélù a ròsà Ìdí oyélù a rèkòyi ilé Onikoyi ò í dìde ogun Oba tó lo Òsèsèkòyí omo àgbonyìn Yánbídoyí olóòótó èyin Omo awí lée bógun lo. ==ALICE FADÉRERA== ILÉ OLÓKUKÙ Olúrónké Olókukù Oba Abíóyè Àkànní Olókukù Oba ni n se Omo Olúrónké omo òkínkìnrin Omo arógangan bókè segbèra Ikókè ó le ba à sóbùru Omo Oba jánsáí ará àgóì Olúrónké wá doba lé won lóde Babà mi Àkànní o ní n ó là tèmi Omo Olúrónké o ní n ó là tèmi Ìdúó làá sure nínú lé Oba Ìbèrè rèpè tiè ni è Èyàn to bá ní yó là a là Àlàmú Omo Olúrónké eni o bá sébi lé Ibi a bá ‘lúware Àkànní nlé ará Odò Mòside Àkànní nlé ará odò Mòsìlèkè Àkànní lará odò Mòtólá béeni tóyin énu bée ló jo Orotùn-ún jókósó o Abíóyè Àkànní orósì gbádìye tó dúdú janjan Àkùko gàngà Àkànní n láá mú kàn ó lókún Ókún nkó abenu yíyi Abíóyè Àkànní o ní nn ó là tèmi O ní n lówó o ní n bímo Àkànní alárá re ò ni jewe nínú ilé Oba Okòròyè jálè nímùlà Òtìn Oòní gbolódo yò sié láéláé Ooni èjíwera tó borí olóhun Tòtò ní bori àsán bàrà loyè Àkànní níjó Àwéré-Àwèrè-Àwéré Wón pàdé jà níjàbé Osólú E sá tiè wá weja gbogbo bí ti n já bebe lube lójú omi Ojó náà mo tàsín mo mú raso nínú ‘lé Oba Mo tà kòrò mo mà tiè sosìn sorà Èmi wá telébe rà kókó erú Eja nlá tó o rí mo mú rerú were sóko Àkànní o ní n là tèmi Kí n yá a lówó kí n yá a bímo Eni ó k’àgbà ìjàbé ti ó kíwì Eléyun n nì edidandan ni e bá n sé lérí olúware Mo mogi tí n sowó ará àgbónòngbe Àwé ló sawó ará molúgbede Àràbà kán mà soyùn lòtìn Nípópó Oníjàbé mo ró o Àwé sowó o Áwé sowó o Araba kan ma soyùn Nípópó eníjàbé mo ró o Mo ríbà rí bá o Babà mi mo mà mà ya ríbà babà mi Mofúnlúké Olókukù Oba ní n se Babà mi Àlàdé Arójòjoyè À n pàlàdé n ló dihùjé Ilé loko Omítólá n mo bí mo bí aládi Oba tó mú jèjènké rèé mòyó Nofúnlúké Oba ló mú Bebéyejú momi agbo Mo mogi tó n sowó. Ará àgbón ìgbe ará Molúgbede Mo mogi ti n sowó o nílé Oyinlolá o Abórìsàdé Olókukù Oba Ìlú bá n wá yóyin óyè babà mi Àjàlá O má jebà ó hè mi Bàbá ò sáré sésé Babá lo rèé bòsun Ìrìngbèdè mò tiè lo rìn lo mà tiè I bòtìn Kùtùfèlè Àjàlá o sí sanyìn támóri Eégún lé è re mò yo patie tí n lé mi kiri Kòtò pòrò re a sì yodà lotìn babà mi Àjàlá O má jebà ó hè mi Odò Òtìn te mò E ò mobú ow Ibú owó n be Òkóyè kótá Odò Òtìn le mò E ò mobú owó o Ibú owó n be Òkóyè kótá ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN 1 Elékùlé Ànpàdé -Baba Olókukù àti bogbo lókukù ni à n kì béè. 2 Ara Odò Kobini - Bo bá se rere won ò ní Ara Odò kobiyan bini bí o sì se búburú Ara Odò Molo lani….. won ò ní béèrè 3 Ará Molúgede - Ibú owó 4 Àkùko gàgàrà la mú - Orò ilé won tí wón máa kàn ó lórúnkún n se nílé Olókukù tómo won bá n lo lé oko 5 Ó mú jèjènké rèé mòyó - Ìyàwó Olókukù ni jèjènké, ìgbà tí ó joba ni ó múu lo o Òyó. ==ÒRÀNGÚN TI ÒKÈ ÌLÁ== – OBA SAMUEL ADÉYEMÍ LÁTI OWO Owóyemí Àyìnlá, omo Aródùnjoyè Omo Adélétejiteji Ò pabàbà mésin lese oko èmíolá e Esín joko bàbà n mì pege Bàbà mé è mì mò Ó jé ési Adájalé jóko Òpé ò wón omo Alápó win Omo elétìtísè osùn omo olówó aró Ìya re omo Akéré ma mú peji Mo fòjò aro sùsù lowà Òjò àgbá èé rò lásán Bó bá perú a pomo A pàjòjì a gbòbílè lowà Omo enímolè mérìndinlógún Omo eléri owó ebora Kúlúkúlù sé òjò tí balùwè sé wòwò Omo alágbàá se Omo ètílóyè joyè Adéwolé tílérí Oba ó dórí Oba Ò se kèkè di baba àwon àgbà Wéré nikùn amúnije nílé Adéwolé Oba Sòkòtò nikùn Ajìfà Ikùn Àsòlá jègun o sìfà sí Inú re re rè é pélébé Pélébé nínú se àkótì se Àkótì se rè moba léri o jóko Àímoba ìfá tì Bó mo bàbá o mó padà wale Ológun ádé ni baba ré se Baba enìkán éè róba níjetàdínlógún Ojojúmó ni baba ‘Déwolé n róba Lákòtì se rè é móba lérí o jókòó Gba bàba tòrùlé loyè re dèje Omo erinlolá awúwo bí irin Sèmò tolókùn olà Omo Adébáyò omo Foláwolé Omo òpóre kí máa bónísu lo Òkè àlobò lonà rè Oyèdépò omo Erínfolámí Omo Àrìndé a pé láyà mò so Oníbànté ògbegede omo Òbesòrò wojà mòjò Omo baba agbógúnbò níjó ayé rójú Omo awúwo bí irin Eléwù wòyí Bó ti n wo dúdú ní n wo pupa Ó wòyí mònàmònà lókè ojà Omo baba agbógùnnbò níjó ayé rójú Omo awúwo bí irin sèmò tolókùn olà Omo Ajíbésí Adéwolé Àsòlá Ó sèdì sùsùsù bí ewé ìgbá Alárá jojojo bí esú oko Baba Rádéké ìwà pèlé ni fi n sèlú Onínúure ní í káyé jo Ojúódì baba Àjidé Omo Amétíkowá aróbasá ni bí ogada Àbèfè mo jorì lotùn omo Akínlabí Omo Àjàmú ebí jàre òle Omo Apète ènìyàn lojò Omo Ajàmú ti méte òle mójú fa Ó gùn táso ó lò baba Àyánfúnmiké ==TINÚOLÁ ADÉDAYÒ== - ILÉ OBAJÒKÒ Oba tó tó bí ení daró o Òba nì nì bí ení gbon òwu èfunfun tó tó bat ó ni èmí dásà oba ko lé nìní ni tejò ta yìnìyìnì N é kó berúlè léré wó Àmóyìnké ma buúlè léèrè wò Omo Efádùnmóyè omo Moróhunkádé Bé e bá jé n kégbe làlú un lo Lé nìnì mo tejò ta yìnìyìnì Aródùnjoyè, Adélé tejiteji Ò pa bàbà mésin lese oko èmíolá Esin n joko bàbà n mì pegepege Bàbà má e mì mó Yésé Adéyalé joko Mòpéòrún omo lápó olóore Àyìnlá lomo gbàgìdó Adínjú eye tí n je ní gbangba oko Omo ògòngò balè kó sèru Babá jà nígbón mo ló jà léyìníìgbo Ó ri n léhìn Obàtélá Ó lé abuké here kánú oko Lé nìní mejò mejò Bólúmolé sago sàgemo tolówó ru bí ose Sàkòsè lonà Tàpà Omo Ajàmí onísé ògún yàn áyé Adéyalé baba ‘Dédoyin Èrò sá árè mó igi n pejò lépò àpà Òní lejò é rìn lápà nílá Agbólúoká Òla n loká é yan Bóká bá sé é jú ténìní pamólè a tèle Èjòlá n wó rurú bò nísàlè àpà Erú e kàn bì mí mo mí pomo àbèrè àpà Gbálègbálè àpà kí an má mà gbaràwé Kí an wí be loká ti kómó je Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose Sàkòsè lonà Tàpà Ègbè: O mò sosriire o O soríire O mò soriire o A soríire Ifé dayò lókè’lá o A soriire Àyìnlá lomo ògbàgìdá mo níyà sonú Omo alérú omo kó Baba enìkán o mà tètè dáyé ko lá won jáyà orùn won Bo pa nì n é kàyìnlá sí Kí pa mó bà bè jo Wón bí o ní bèje bejo bí olú esunsun O nì ó moye ìràwò òkè Adéyemí Àyìnlá Ni é mo bì wón bí o dé Àyìnlá bile ìyá dùn gbóngbón Baba Moròhunrádé Se lé baba bí ení láyin Àdùndùntán báyìí nilé mòwó re Aródùntádé ‘mo Adéríefun èwù nílè mi òjè Òjó pa mí o Baba Moróhunfádé Àyìnlá Ó yé òjó pèmi nínú lée yin Ójò ò pewà mi dànù Ójó pa tápà o pàboki Ó ponoge ó kó tomú e Òjò yó pamí è mì dìn mí Mo wó bù kéwá mi ni Mo bóko délé àròjò dádé Ilé ìyá Oba là á mò Adéymí ta ní molé baba omo Ògbé lànlá motájàlá mògún Adèyemi omo àtérí eléri mo gbà mí o Baba Moróhuntádé Kó bá mi tájàlá mò mi se Mo bá o délé àfójò dádé E tété bèlè jé o Baba Moróhunfádé o gbóhùn lénù mi Ibí gbòkán ni mo wà yi n é è lo be Wón bí o ní tèje tèjo bó olú esunsun O nì ó moye ìràwò òkè Àyìnlá kèé mobì wón bí o dé Bo pa nì n é kayìnlá sí Ki pa mó bá bè jo Lé nìní no pejò pa jìnìjìnì Èjolá ní n jésà lápa nílé Agbólúoká Bólúmolé oká n ní jejemu okin Abìrù sóóró débè éè róyè je ló bá bílésanmí Ó je bílésamí sàjé sòsó Mo pani tán mo béso síra Mo mùjè ènìyàn sihàn lapà N è ní mùjè ènìyàn kí han má ba pè mí lósó Bólúmolé, ebora ‘lé eni ní ma mú ni Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose Sùkòsè lónà tàpà Eléyìí á nsini Baba Móróhunfádé ire la pábe bá lo Àyìnlá bá tile mòmó rò lo ni Arójòdádé ‘Mo adéri efun sewù nílè ní òyè kúlúkulú sé o òjò o mà ti bàlùwè sé o n náà ló yará lorò Atótésèré mo ké séji séran Àkùrò Tónà mi òjò Bónílé n lé lé Àyìnlá bolónà n rònà Fúlàní n relé rè lálágbo idè Òjò àgbá ee fòórò yin Òjò àgbá èé rò lásán Akéekúyá bó bá perú a pomo A pagùntàn a pòdílè lowà Òjó pa mí Àyìnlá Mo wó yá bòjó père Òjò ò pewà mi dànù Ojò pa tápà mi pàbókí Ó p’omoge ó kó tomú o Òjò yó pa mí è mà dùn mí Mo wó bù kéwà mi ni Mo book délé Aròjòdádé Ègbè: Lórùjó aye rójú o Lórùjó aye Adéyemí seun rere Lórùjó ayé rójú Kábíyèsí Aláyé o Kábíyèsí Aláyé Oba reere Kábíyèsí Aláyé Adéyemí mo se kábíyèsí lódò oba Ìfédayò lókè ìlá o soríire Òkè ìlá soba ìlú Òkè ìlá kékeré Oko ìlú bàntátá Kékeré ata èé se fi bójú Oko ìlú bàntátá Orí burúkú se tìe fa Àyìnlá Òràngún omo Ògoyè Ègbè: O mò soriire obá soríire Ìfédayò lókè ìlá O soríire Ìfédayò lókè ìlá o O soríire Láyè Aláyé Èmí ti kéborùn méje N è ma fì wé lérin Ayé Arèsà Lade ‘borùn A è ma fìwé lérin Aáyé àyìnlá Èmí ra léèsì, mo ràrán Mo regbínrín, baba aso Àfòle, ló le woke ìlá ò dùn Láye a Arójo kábíyèsí o máa gbó o Adéyemí ma gbóhùn lénù mi dáadáa Omo Moróhunfádé ma gbóhùn lénù mi Àyìnlá lomo Àjàmú enísé ògúnrìn áyé Adéyelé baba ‘Dédoyin Èro sáa rìn mó ebi n pejò lókè àpà Ìgbà gbogbo bí ojó o Adéyemí Àyìnlá N é máa pè ó nígbà gbogbo Ìgbà gbogbo là á pelédùmarè tó dá mi sáyé È è ní rú o lójú o Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú Kènírè ó, Agara è ní dólórun Oba òsì è ní wò ó , oò ní mòsì Orí adáni oò ní sìse Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú Ègbè: Lórùjó Ayé rójú o Lónìjó Ayé Adéyemí seun rere Lórùjó Ayé rójú Mo súnmó Oba níwòn ebè kan oso N è jinnà sóba lébè mefà Nítorí aróbafín lobá máa n pa Kóba mó baà pa mi Oba è ní pa mí mo dìmó ‘dà Oba lmi Lè nìní mo pejò pa jìnìjìnì Bólúmolé lónà sàgbó tolówó ru bí ose. Sàkòsè lónà tàpà Gbálègbálè ònà àpà kí an má gba ‘ràwé Òní lejò é rì lápà nílé Agbólúoká Òla loká é yan bóká bá sí é jú Bí lénlénìní pamólè a tèle Èj`p;á n wó ruru bó nísàlè Àpà Bóká bá sí é jú bólúmolé pamólè a tèle Èjòlá n wó ruru bò nísàlè àpà Èru è kàn bà mí mo méjò lagbàjá Lálánké mo móká mo mú pon ‘mo yóko Mo fìrù àwòn báyìí lalè omo àbèrè àpà Èjòlá n ní jésà lapà nílé Agbólúoká Oká n ní jejemu okín ibe Abìrù sóró débè éè róyè je Ó je bílé sanmí Sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose Sàkòsè lónà tàpà Ó deléèkínní o nílé Agbólúoká Adá má yóko má yódò lápà nílé Agbólúoká Alápa búra bógùn a rook Àlùsì obìnrin Àpà ó wálá pàndetí Mo wó bù kéwà mi ni Mo book délé àwòpòdádé B ‘Éji ba n pa ra yòókù o È ma pèyókù be Èjòlá wonú òkun kò sé mú Èjòlá wonú òkun kò sé mú Adéwolé Òràngún náà se sáà nígbà tie Àgámògún molókó titun òkè àlobò lonà ‘rè Olóun yóò delè fénìyàn eníní ‘re Ògún gàn-án mo mírin túnrin ro Òkè àlobò lónà rè Baba náà se sáà nígbà tie fa Àgbámògún olókó titun òkè àlobò lónà ìrè Ògá nisu won ‘jomu nílé akéyemó Oba Àlòkò nisu àwon òkè ‘rèbè Eè kilo fárá òkè’rèbè kí an má yí gbàgá mó Enírè osìn akéyemó Oba Eléyinsú wón ti táyàba wón je mògún Lórò mokín fón ‘ná mògún wò jannje Àgámògún molókó titun òkè àlobò nirè Èjòlá wonú òkun kò sé mú Adéwolé náà se sáà nigbà tie Mánukàn a mókófon ‘ná tiwájú re a máa jé Folámodi Elénà ní modi ògùn lágbède Omo rówòròwòrówó bí alágbèe ì bá rówó Tolóló taládàá ni an é máa pè lónà oko An á ní baba won múrin je níwájú enírin Èyin ògbèrì e jòjó wò e ó mò béyín Alágbèe è ran ‘rin Èjìdá lomi n nájà a mògbon nínu ‘lé yin tòtò bá n nájà tòrò Àtoji àti tòtò kí bá n nájà mògún N é b’ówó alé leléyi mògún lórò mokin Amókó fon ‘ná mògún yè jan nje Olúwa é delè fánìyàn olóló ire Ègbè: Olúwa é delè fún bàbà tó lo láyé Kábíyèsí aláyé o Kábíyèsí aláyé Èyin Oba rere Kábíyèsí aláyé Oba tó ó bi eni baró o Oba nìnìnì bi eni gbònwúo èfunfun Adéyemí Àrìndé se sáà nígbà tie Àrómòjé ‘mo ajá se bí olóko Àrìndé náà se sáà nígbà tie Àrìndé ‘mo alápò fún ògún Adéyemí omo aní n lákese abògó kè bí àlà Baba ló torí àgbàyèwò ó ti kégbàá rèkó Ontóyè Oyèyemi sowó gegege nílé yín ni Adéyemi Àrìndé se sáà nígbà tie Àrómòyé ‘mo ajá se bí Olóko À nò se gìlò mo dekùn nibà Olúdékùn n è jeni nínú ‘lé yin Àmòtékùn mi è jènìyàn N è jeni n è jènìyàn kí an baà pè mí lósó Oló ní è máa ráni ‘re àró ò re Oló ni è máa rá nì re àrómòjé Àrómòjé mo mégbàá jó Àrómòjé mo mégbàá wòran Òjò kú bénílù mi eè lù Òjò kú bégbàá mi eè jó N é máa mégbàá mi lelé Omo a já se bí olóko Ènìyàn yè bá nn lóré rí Ki ká lo sójúde bàbá à re lo Òjó kú elégbèrìn òsúnsún Mò férè sodún o Mò fore sódún Òjó kú tolú jokò Mò fore sódún o Mò fore sódún o Òjò kù Olámoyè Mo fore sódún o Oba tóo bí ení aróo Oba nìnìnì bi eni gbònwú èfunfun Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko Akóláwolé mògún ò jó Èyídùnmádé se sáà nígbà tie Àyàndáao Èyídùnmádè Akóláwolé Àyàndá se sáà nígbà ti e Ó mò pa má mò ón jú Baba jidé ó pa níjó ògún kola Baba Odéye Òbe tì ló n tojú o, àní ò mú Ó mú tán ó ko wón lápá gengele Àgánwògún mo olókó tuntun Òkè àlobò nirè Omo Ayéróso Omo Ayépolá se sáà nígbà tie Tótó bat ó ni èmí eásà Oba ko Kóláwolé mògún n gán Mògún gán ‘mo olóló tuntun òkè Àlobò nirè Èmún ni jesà nirè nílé Amókó fon’ná Ewé ni jejemu ‘kin won Ewìrì ògún dé bè éè róyè je Ewìrì ògún la mu jè ‘yálóde won Mókó fon’ná mògún n gán Tótó ‘ba tó ni èní dásà Oba ko Amókó fon’ná mògún eè ní bínú Omo èjìdá lónìi n nája màgbon nínú ‘lé won Tòtò bá n nájà tòrò Àteji àti tòtò ki bá n nájà mògún n é bówó alé relé o Mògún lórò nmokin a mókó fon ná mògún mè jan n je Irin owú kó mo gbó mo yà lágbède ni N è mò bókó ni wón ro nírè won èé roké Amókó fon ‘ná arámògún lórò mo kin Mókó fon ‘ná mògún n ján Kábíyèsí náà se sáà nígbà ti e Kóláwolé Ayàndá se sáà tie Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko Amókó fon ‘ná mògún n jan Omo Ajíbùlúyò omo Ajíbésidé awúwo bí irin Omo Olódùmò àpà omo alee ‘lá Omo òpa se sí isí sé lu sèmò tolókùn olà Pélénbé nikùn amúnje sòkòtò báyìí nikùn ajìfà Ikùn Àyòndá jìfà sinú re rè é pélébé Pélébé nínú se Àkótì se, n é kótì se Ma rèé moba lórí odópon Àìmoba eè sìyàn Bé è bá moba ke mó padà wálé oko woléyelá Mo mo baba eléwù sègidi Mo mo bàbá eléwù Sègèdè Èmi mo bàbá eléwùwòyí Babá ní bó bá wo dúdú a wo pupa A wòyí mònàmònà dókè ojà Kóláwolé mògún n ján Ègbè: Èyin Oba rere mo se Kabvíyèsí aláyé Gbogbo Oba mo se kábíyèsí aláyé ÌDAHUN ÌBÉÈRÈ 1. Èjòlá ní jeésà lápà, -Nínú ilé won won kò goódò oká ní je jemi ‘kin je ejò oká. 2. Nílé Agbólúoká -Gbogbo ilé Alápà ni won n ki béè 3 Òjò àgbá èé rò lásán - Orò tí wón máa n se tí òjò yóò rò ní ìgbà èèrùn tàbí òjò, tí eni tí kò bá bímo yóò sì bímo ní àsìkò yen. 4 Èjòlá wonú òkun kò -Àlàjé tí wón fún un torí pé ó seé seé mú ó sanra. 5. Amóko fon’ná Gbogbo eni tí a bá bí ní Ìrèmògún . ==Kábìyèsí Aláyé o== Kábíyèsí Aláyé Oba rere Kábíyèsí Aláyé Ìgbà gbogbo bí ojó o Adéyemí Àrìnlá la é mo pe nígbàgbogbo Ìgbàgbogbo la pelédùmarè tó dá ni sáyé Àyìnlá lomo onílé èdí òre Òre rèrèrè lóke ‘Jìgbò Àrìnlá lomò dí Ò gbélánlá ‘mo tájàlá mògún Adéyemí lomo Atísí elérí mo Ò gbé gbà mí erí mi o gbàgbàhgbà Àyà mi ò tiè gbà kòkò Ò gbé sù mí kìrìbìtí Adéyemí Àrìnlá kó gbé mi rèé s`dagbo Erí awo ò gbàmí erí òsanyìn ni o gbémi lé Omo Fágbe Olúmo Kábíyèsi Aláyé o káyèsí aláyé Oba rere kábíyèsí aláyé Oba rere kábíyèsí aláyé Tótó bat ó ni èmí dásà Oba ko Èmi è ní á rásà dèsò so Sàjé sò ró ladéyemí Mo pani tán mo bóso jóra Mo mùjè ènìyàn siyàn lapà Orí re dára ò Orí rè dára ò Àrín làá ri lapà Orí rè dára ò Àrín làá rí lapà Orí rè dára ò Nítorí ìgbà Olúgbón Èmí ti dáborùn méje N ó ma fìwé lórin Ìgbà areas Mo ní borùn méfà N é ma fìwé lórin Láyé Ayìnlá Èmí ra léèsì mo ràrán mo ra sányán baba aso À fòle, lo lé poke ìlá o dùn laye Àrójo A fòle, lo ló póko ìlá ò dùn laye Àrójo. ==TIMI EDE== A à ní joyin, ká tún gbàgbé adùn. Òrúmo gégé láoyè ako ekùn akùnyùngbà. Gbóyè ólá Àkànjí ì mi Láoyè tó tóyèse. Àgbàdá tolómù omo kélébe . Àre lágbà lóyè bí ògèdè. Àkànjí omo Àjénjù Àyà mi kò pé méjì, n bá fi òkan fún omo Ojo. Àgbàdá ta lómù omo kélébé. Ò ránmo ní isé fàyàtí. Àkànjí ì jí lo . A ò rí okùnrin Ogun. Àgbàdá talómù omo kélébé. Ìgbà tí ò sí láyé mó tó kú. Fólórunsó, Ajífòní baba Baba Bólánlé Oláníyì Ajítòní Ajàgbé. Olá à re ì ‘dèra ni Fólórunsó omo lórí demo Àjàgbé omo Béllò Àjítòní aran ee deyin. Béèni àgbo o won A sì ti àn ti ròrò ti ròrò Ajítòní Ajàgbé. Síyán ti e dé pinnu ara. Fólórunsó omo lórí demo . Fólórunsó. Orí Oba ni ó bi wón. Eni tí n bá Obá á je . Tí n sòrò Oba léyìn . Ori Oba ni ó bi wón . Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun. Orí Oba ni ó bi wón. Eni tí n bá Oba á je. Tí n bá Oba á mú. Orí Oba ni ó bi wón . Ajítòni Fólórunsó. Àjàgbé mo gbà fún Oládòkun. Tìmì Oba Ede O kú mèye ìbàdàn . Ajítòní baba wa. O kú mèye Òsogbo. Fólórunsó omo Béllò Kò sí ibi owó ìjà erin ò mà mà tó. Owó tó Sókótó. Owó tó ìlorin. Owó tó ìmèsí olójà òkè. Àjàgbé owó tó ìlú Èbó. Oláníyì ìwo lomo Eégúnjobí . A ó lese tàì leè kó . Bée bá dé ilée wa lóhùú. A ó le se tàì le kose kó o A ó lese Fólórunsó lerí yen. Àlaré aláwàdà. Àjàgbé lerí yen. Àlaré aláwàdà. Àjàgbé lerí yen. Àwàdà laré yìí. Aremo n be lówó o e e e e Aremo n be lówó. Àwàdà laré yìí o . Aremo n be lóó o eeeee Aremo n be lóla. Ikúmóruwá Olórun ló lóògùn. Kò mò sónísègùn tó ju Olórun lo. Olórun lo lóògùn Ikúmoruwá, Àjàgbé Oladokun. Iró, Iró. Iró ni wón n pa. èké, èké ni won n sa. Iró enìkan kì í bá Oba á jà, iró. È báà pa àgùntàn, àgùntàn È báà pa tòló tòló olórí eye. Omo tí Olórun yó se, ó ti sé. Àjàgbé Oládòkun. Ìyá àjé kú è n yò sèsè Omo tí àjé fi sílè, ó lè pani je. Àjàgbé Oládòkun. A wí, wí, wí wón ò fé. Won ò fé. Won ó fé. A fò fò, fò, won ò gbà. A bólù sílè a fi enu wí. Àpótí alákàrà ká bí á wó. Abánise mó sì bánise mo. A jìnnà sátákètè kété kété. Ojú ti babaláwo yín. Ibi e gbé ojú lé ònà ò gba ibè lo. Ojú ti babaláwo yín. Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun. Kùkùté ò mira jìgì. Kùkùté ò mira jìgì. Ení mi kùkùté ara è lómì o. Kùkùté ò mira jìgì, Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun Kùkùté ò mira jìgì. Kùkùté ò mira jìgi. Eni ó mi kùkùté ara è lónìmo. Kùkùté ò mira jìgì. Fólórunsó Ajàgbé Oládòkun. Orí Oba ni ó bi yín. Orí Oba ni ó bi yín. Eni tí n bá Oba á je Ti n bá Oba léyìn. Ajitòni. Orí Oba ni ó bí yín. Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun. Orí Oba ni ó bi yín. Eni tí n bá Oba á je. Ti n bá Oba á mu. Tí n sòrò Oba léyìn. Orí Oba ni ó bi yín. ==ATAOJA OSOGBO== A kì í joyin ká gbàgbé adùn. Enu àgò bàbá ìbà o. Oòmulè o. Àjàní Òkín. Mo juba baba à mi. Pópóolá omo Adédoyin Àjàní Òkín. Mo fé kí oba ìlú òsogbo. Morónkólá omo òkè bí Oba aláyélúwà. ‘Ládiméjì omoàkógbé. Àlàmú ÒKín, Làdiméjì Lálékan. Ìranolá Morónkólá a bi baba joba. Taani ì bá lóba méjì tí ò fáyé lójú. Àlàmú Òkín lóba méjì O tún n sènìyàn rere. Morónkólá Oba Olóríire. A bà gbàlá tó kokò sáré. Àgbàlá Àlàmú ju Oko baba elòmíràn lo. Omo ìjèsà tó gun làlú. Morónkólá Oba Olóríire. Elégòdòmì aso ìgbájo. Elégòdòmì aso ìyèlà. Èyí tó dùn ni e rà fún mi wá. Kí n ró n jó ló yè ìjèsà Ò sere adé eléní ewá. Béwùúlè o má so bora. Omo Ajólówu. E wòó nílé ìré. E wòó nílé Olórò níjèsà abé. A ríléwó ní mòkun. A bèdè kirimì ní ìjèsà. Láì jé mo ro Àlàmú. Láì ro Morónkólá. A bi baba je Oba A bile gbágà léyìn. Àlàmú Òkín. A bilé gbágà láàrin. Ojó ojó kan ò dùn. Ni ojó a fé yan omo oyè ní Òsogbo. Gbogbo omo Oba dúró gégé bí Ogun. Jagun Akínsòwòn di aláfèyìn tì. Ìyìolá Morónkólá. A bi baba jóba. Akogun Òsogbo àgbàlagbà oyè Omo Folásodé Lólá. Salátìléyìn Oba Morónkólá. A bi baba j’oba. Òsà Àkàndé lalátìléyìn Oba. Morónkólá a bi baba j’Oba Ìyálóde Òsogbo . Omo Adélékè. N náà ló salátìléyìn Oba. Morónkólá a bi baba j’Oba. Àti awo àti Ògbèrì. Won ò tètè mò pé. Jagun Akínsòwón sòtító. Pé Lápàdé lobá kàn. Omo Aládéyófin. Àlàmú Òkín j’Oba ìlú tòrò kin kin. Morónkólá Oba Olóríire. Àlàmú omo Mátànmí lósogbo. Mótànmí aní Kanngúndù Omo àkógbé alágbàborò. Mufúolájé baba Mówunní. Amúgbùrùwá fúo. Baba Olúgbèjà. Láyànféélé baba Oyin dà. Olá aláyélúwà j’Oba káyé ó leè rójú. Ò joyè lógun omo Oba. Ò joyè tán fará è módò. Ará níu gbe ni. Egbàá ò gbe ni. Àtélewó kì í pé Lájobí. Lójó Mátànmí n fò de sòkan. Baba béeni àtànpàkò kò yara è lótò o. Òde gbangba kò sé dààsè sí. Lásojú ìlú kan diè-lójú òde. Àwìrì omo selé oko owó e dan. Àwìrì tanwì oko owo e dan. Ò gbó èlùbó Òsèlú orí emo oko Arinkékànbi. Alátise ò rómo róye. Ò rómo róye baba Olúgbèjà. Oba ò rómo ìlekò. Aláyélúwà baba ‘Lábímtán. Ò joyè jogún omo Oba. O joyè tán fará è módò. Ará ní n gbe ni. Egbàá ò gbe ni. B’Oobásùn bóobá jí. Àlàmú Òkín, Móojúbà baba à re. Àjànà kan ó mó pefòn léjó mó. Oláa baba kálukún ni kálukú n je. Àlàmú n je Oláa Mátànmí láàfin. Morónkólá abí baba j’Oba. A bi àgbàlá tó ìkookò sáré. Àgbàlá Àlàmú ju oko baba elòmíràn lo. Èmòilègùnlè baba Gbógbéjó. A dàgbà Ládìgbéjó. Baba Ládàpò. Bàbá à mi Àlàmú. A à mo ibi tí yó mo ilé yìí dé. Omo Mopé. Àlàmú Òkín. Bó parí òkanmòkan. Morónkólá abi baba j’Oba . Kábíyèsaí Oba Òsogbo Oba to léducátìon. Tó lógbón lórí. Kábíyèsí Oba Òsogbo. Iyìolá omo Mákànjúolá. Kábíyèsí Oba Òsogbo. Oba tó léducátìon. Tó lógbón lórí. Kábíyèsí Oba Òsogbo. Iyìolá omo Ládéjobi. Kábíyèsí Oba Òsogbo. ==ORÍKÌ OLÚWÒ== OBA ÁSÍRÙ OLATUNBOSUN TADESE LÁTI OWO ÒGBENI GÀNÍYÙ ÀKÀNO ARIWÀJOYÈ 1 Olátúnbòsún Oba o Olátúnbòsún Àlàgbé Oba alèwílèse Àìrédùn òràn Àlàgbé oko Fàlílátù Bí Olórun Oba ò bá d’ánitán Enìkan o le fìkánjú se n T’Olórun Oba o yònda Látúnbòsún Oba tí í jí yo bí egbin Adùn ún bá rìn wokò ká má s’awo omo Àsìáwù Àlàgbé. Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà Lajo d’Osogbo, Látúnbòsún Oba Onímúúre Ìgbín tenu mógi ógùn ún Olátúnbòsún tenu móyè o si muje Atilè yanrí wa, o sayé é ‘re Àlàgbé omo bé ò nítèté kú, Ásírù Alolo mágbagbé ilé, Atì’bàdàn wa gboyè lówó eni ti n be nílé. Omo Àsìáwù, Àlàgbé, Olátúnbòsún Àlàgbé léni ti n be n le o r’óyè je. Bí t’atílé-yanrí wá o sayéé re Àlàgbé omo bé o ni tèté ku Ásírù ololo má gbàgbé ilé. Àlàgbé omo Tádése Àlàgbé oko Fáúsá Ìgbín tenu mógi ó gùn-ún Olátúnbòsún, Àlàgbé tenu móyè Ó sì mu je. Atilé yanrí wa Oba onínúure. Àlàgbé ti n se ìlú bò lójó tó ti pé Àlàgbé omo Àsìáwù, Àlàgbé je alága, Àlàgbé tún je kánsílò. Àlàgbé omo bé o ní tètè kú Àsírù alolo ma gbagbé ilé Ìwó nilé odíderé Ìbàrà nilé àwón awodi Sókótó ìbàbá n’ilé Àtíòro Látúnbòsún Oba tí ji yo bi egbin Dáralóyè o, Àlàgbé Olátúnbòsún Alagbe, o dáralóyè o oye baba re Atilé yanrí wá, o sayéé re Àlàgbé oko mùnrátù Àlàgbé, Latunbosun, Àlàgbé Oba àlàfíà ara. Adùn bá wokò ká má sawo Omo Àsìáwù Àlàgbé Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà Lajo d’Òsogbo, Atilé yanri wá Oba Onínúure Òun tani, torí Erínfolámí Erínfolámí omo Mìínátù Àjàní Baba kárónwí, Oba aláyélúwà Bíàná, Adégoróyè baba Àrèmo Erínfolámí, Oba Onínúure Adìe y’ógún o p’ogún Agbábíàká Bíàká Ajàní won a l’ádìe o pomo re. Adìe baba sídì, Biaka won a l’ádìe o p’omo re. A gbádìe tà a fowó re yelé Eyelé ta kólé káàsè fún Bíàká, Ajaní, eyelé yé méjì O pà kan soso, Erínfolámí Oba ti ji yo bi egbin Baba eni tó j’Oba tí o k’ádún Baba re ni Àjàní Bíàká Àjàní yá ju baba eni tí o je lo Erínfolámí, Oba omínúure Baba eni o joba tí o k’ásù Alibi oko Bàrìkíìsù Elémòsó Ìgè Àdùbí Èsínrógunjó e boo dólá a kola Abímbólá Oba lomo lámúye Kédú n gboro gàràbara nídì olote. O dé bè o gbè gbón Abímbólá délé ó fi baba fóní baba Àwon ìbàdàn kìí bèrù Oba be lásán Elémòsó ìgè Àdùbí Èsínrógunjó tori ogun n’Ìbàdàn Fi féràn Oba Abímbólá Oba lomo lámúye Tó báyè lónísé Àláàfin Tó báyè lónsé ará ìbàdàn N o reni baba wa Àlàbí o Torí ogun doable kí mó láíláí Olórí olókò omo ni mokun Esínrógunjó, gbóládalé, sáání Sáríà Onìsòkòtò òdòdò Baba Sàláwù, Elémòsó Ìgè Àdùbí, Esínrógunjó Ládíípò, Lániyonu omo Abimbolá So wa tori tani Tori Akéréburu Àdìgún òpó, Àdìgún òpó, Oba àlàáfìá ara Akéréburú, omo Láníyonu Oti Ìkìrun wa gboyè Lówó eni ti n be n lé Àdìgún léni ti n be n lé o róyè je Baba Adégbóyèga, Àdìgún Ni baba Gbóládalé, Akéréburú omo Lámúye Àdìgún olórò loko wèmímó Ajùlégbojó, Àdìgún Oba àlàáfíà ara (1) Alèwílèse o ma n mu ìlérí se (2) Atiléyanrí ori re rò mo. (3) aìlódìn òràn – O kájú rè (4) Awo o so lókó, gbòòrò o fa loja – Oríkì Alaka ==ALAPOMU== Omo Òpómúléró mòjaàlekàn Omo rírí ti n máso womi Omo òpó róso, omo òpó gbàjá Omo òpó kàn níwájú ológun Omo báso ò bárí, ki là bá fò lódò? Bi ò si aso, bí ò sí òwú Omo elòmíì ìbá bóra lè a jòmòdò Omo lámúkúderin, àjefèyìn tì n la jesu ègbodò Omo òpó korobítí-korobítí- korobíti Omo òpó korobìtì –korobìtì Lámúkúderin, ajagaàsè Àwa lomo olórí igbó, omo adúrójà Omo okùnrin tán, a móbìnrin regbó ode Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni Àwa lomo oní apá òtún nígbà táabá n roko Awa lomo apá òsì nígbà táabá n took bò Omo àtòtun àtòsì, igbó baba wa ‘ Omo onítòtò wééré igbómolè Èétórò tó pani, tó jeeji lo Èmi lomo eni tó tètè dé, ilé tiè lójà Àwon eni tí ò tètè dé, ilé tiè lónà oko Àwa lomo èse tín seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn Àjàgbé òpó, Olásùpò Òbe Mósemí gbigbà ni kó o gbàmí oko wúlè Baba Tinúké, baba Ràmónì Oko Sídíkátù, Baba Bùkólá, baba Àkéèmù Àwa lomo òpó tikò gbóràn, wón ní ká kojú è síná Omo iná tí ò gbóràn, e jé ká kojú è sómi Omo omi ti ò gbóràn, ká kojú è eí èèrùn baba gbedògbedò Baba mi náà ló méni méfà re Mòòsà O mú hóró kan soso bò á lé Omo onígbó ruru, àjòjì ò gbodò wò Ajòjì tó bá wogbó ìyá a wá, egbora là á mú se Omo èse ti n seni, ègbà tí n gbà à yàn. Àwpm òrò kan àti ìtumò won (1) Omo Lámúkúderin Lámúkúderin jé orúko tí a lò fún alágbára (2) Ajagaàsè Èyí ló n fi ìbátan àwon ará Apòmù pèlú àwon ará ìlú bí ilé-ifè, ìwó hàn tí àwon náà jé jagunjagun ní ayé àtijó. (3) Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni Èyí ni ibi tómo onísòbòró ti rapá kan bóòni tan. (4) Omo onítòtò wééré igbó mole Ní ayé àtijó, ibgó mole yìí wà ní ààrin ìlí. Ìgbó sì kún bòó. Molè yìí sì jé tako tabo. (5) Èmi lomo eni tó tètè dé ilé tiè lójà Pé àwon Oba bí i Alápòmù, Aláàfin, Olówu àti Àwùjalè ni wón jé àwon Oba tó tètè te ilè won dó. (6) Àwon eni tí ò tètè dé ilé tiè lónà oko Jásí [é kò sí eni tó le bá Alápòmù du ilè tó tèdó sí torí pé ó ti gba ilè tipé tipé. (7) Àwa lomo èse tí n seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn Pé àwon ará ìlú yìí jé alágbára. ==AKIRE== – OBA OLÁTÚNDÉ FÁLÀBÍ ÒRÌSÀTÓLÁ II Ewínwìn-ín, omo asagbogbo yíwaká Níwìn-ín omo asogbàkárì sà Erú file hàn mí, Erú mònà a fònà hàn mi N ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni Oba sákúmawò mòróòyìn Omo apehinlá bajé ilé Ìkirè, omo a rómo se Omo olórìsà kan, òrìsà kàn Táà n mú ni méjì sèbo lójó gbogbo Òrìsà tóbá dojú kini àlùwó Lóòsà tóbá dojú koni àlórò Baba mí mòmò n re Mòrìsà, ó ní n jókò ó dè n n gbà tó ti Mòrìsà dé Ló bá rún n léèsébì, òhun hóró atare Ataré bá dowó mo dìlókò Èsébì ló bá sì domo Baba mi mo o jéyán un, omo sùnbò Oba sá à yánjú omo a jà ní bèbè ònà Oba sá à yánjú omo a jà ní mòpèsoro Erú ì í menu ò, ògìyán ì í jogòngò òpè Kínnì gbábó òpè, tí ó [è n mó ròm lálède baba mi se? Baba mi erú kú morè mope àyè Akínfálàbí, Adégbénlé, gògómò Baba mi areso asúbieji Didú tó dúó ò wùmí, olúfàlàbí bí jíjà tó n jà were Omo ajéyàn hun, omo sùnbò Fálàbí, Adégbénlé Omo olórìsà kan, òrìsà kàn Tá à n mú n méjì sèbo n lé wa Omo erúkú morè, mope àyè Erú mònà a fònà hàn mí o Èmi ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni Baba mi erú kú morè mope àyè Lámómi tó Fàlàbí , Adégbénlé, gògómò Baba mi areas a sú bí eji, a rò bi òjò Dídú tó dúó ò wùmí, bi jíjà tó n jà gbere N bá mo Lábérinjo, omo Àkànbí àrán Erú filé hàn mi, erú mònà a fònà hàn mi N ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni Baba mi oba sákúmawo mòróòyìn Omo aleegun, omo alàjà Omo apehinlá bajé ilé ìkirè, baba mi omo arómo se Ikú-jè-kí-n-láyò, n ló tèkirè dó Baba mi tobo Olábérinjo, toba Àkànji àrán Jíjé ló ti male sunòn, àìjé àlè abisun gbaagba baba mi abàyà kòtò Abirun wínrìn kàn túrú morólókò Baba mí fèhìn takòko, ó n ta kókó lójà òkò Ó faso bàábòkò bora Omo eléégún e, omo eléégún kan Tómófun mósùn, tó gbòde lo Kòtònpòrò lóbí bàmí, ìbà Olábérinjo Ìbà Àkànji Àrán, Ìbà Sáyànjú omo a jà ní bèbè ònà o Oba sáyànjú oba jà ní mope soro Baba mi Oba apàma jàre Oba onísé ní kábì ònà Omo kújèkín-Láyò tó bí bàmí Ìbà síso ní yèyèré ògán, àìso ò yèyèré Jíjé ló ti máàlè sunòn àìjé àlè abigun gbaagba Baba mi abàyà kòtò, erú file hàn mi Erú mònà a fònà hàn mi Erú ti ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni Baba mi Oba Sákú mawo mòróòyìn malegun Omo alèjà, omo apehinlá bajé ilé ìkirè Òsògìyán ló bí bàmi, a róyó ya yán a bù bí ògì kan obè, a rópón nlá jiyán oko Láye Oba a sòòsà lósù agàn, oba a sebo bí ení n seku Ona onísé ní kábì ònà, baba mi oba pàna jàre Oba a tata bí àkun Omo olórìsà tá n mú n méjì sèbo lójó gbogbo nile wa erú kú morè mope àyè Eru file hàn mí, erú mòla fònà hàn mi Baba mi ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni Baba mi erú kú morè mòpé àyè Olúfálàbí, Adégbénlé, gògómò Baba mi areso asúbíeji, a rò bí òjò Didú tó dúó ò wùmí Olúfàlàbí bí jíjà to n jà gbere Omo jéyán-un, omo sùnbò Olúfàlàbí, Adégbénlé, gògómò Baba mi areso asú bí eji, a rò bí òjò Dídú tó dúó ò wùmí Olúfàlàbí bíu jíjà tó n jà gbere Omo Lábérinjo, omo Akàngbé àrán Kújè-kinláyò tó bi bàmi, Ìbà Olábérinjo Ìbà Akànjí àrán, ìbà síso ní yèyèré ògán Àìso ò yèyèré Jíjé ló ti máàlè sunòn, àìjé àlè abigun gbaagba Baba mi abàyà kòkò Abirun wínrìnkàn lúrú moróolókò Tó n ta kókó lójà òkò, o faso bàábòkò bora Omo elégúngún rèé, èyí tó n jó mòrìwò òpè Omo elégún kan to méfun mósùn Tó gbòde ayéye lo Baba mi mo Lábérinjo, omo Àkànjí àrán Omo kólúdìsàmú, moólá akápò osìn Baba mi ti tihún nígba, tí fòrún sònì Taláso ní ràjò jéjé, èèjé, èèyàn ti ò ráso ró ó sòfin òde Baba mó mò ráso ró, ó sì réwù wò Kinní ó sòfin òde se omo jéyán-un omo sùnbò Gólótó ni mí, náà ló laso di mi Oko mó tàmi yarú o, oko mó mò ya tàmí yògìdì Oko tó nimí n náà ló laso ìdí ni Tóò bá tàmi yanrú Erí ní wìnrin ma kànkú èjìgbò Erú ní wìnrín ma kànkú olómò láì re teni Onlé jéjì oko òké, alákòdì òkéké baab Òrìsà-dáàre Baba mi lanídìí níwòn esin Òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin Onlé jíjì oko òké, alákòdì òkéké baba jìnmádé Anídìí níwòn esin omore Abídolá Láìwón lésin-lóyè omo ògìyán Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Abayá jó morè mòrí o lómò, èyí tó bómò tan Ìgbà tí bàbá mí bérú tan tán lò n béèrè oro Èyí n tó o , sé mo padà bìri o Mo book ibòmí lo, èmi olm erú file han mi Erú mònà a fònà hàn mi o Erú ti ò jéfàbùjá ilé ìkirè han ni Ba sákú mawò, mòrí o lóyìn Èyì tó bóyìn tan more láìwón Lésin líyè anídìí níwòn esin Baba mí lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Abayá jómorè mòri o lómò Oko Oyínkánólá ò. O ní sòkòtò bèpéjé Bi ò bá tójú aré kòní jade abayá jómorè Baba mí lomo oba dúdú kandú Omo oba ò dú mì nnì kanlè Èyí tó dú feyin sèjí, èjí òpéréngédé Eyin para è télè, èyí n tó o o ò Aláàwé mo pàdà, mo padà séyìn baba mí Èmi lomo ení tètè dé, aláwèé ilé tiè ógbójà Oba Ìgbà àwon ìyá mi ò tètè dé Ni ón bá rówó jo sole lókè ade Èmi lomo Oba lóò jé, alápè lóòde Ìyá mi abodán kefòn, abosè gbà rèrè Ewé odán wéréwéré yíò Aláwèé bí kásè lobe jé, abará jó morè Èyí n tó o ò, ín mo book bìmí lo Ìyálé re lomo owó lé ò, omo bókó bòmí lo Béèni Àlàbí, àtowó àtìlèkè náà ni n so níkùlé yámi Omo owó kégbélé, ó kefùn nisà Omo òkú yalé sùn, nígbèji gbéjo Àwon yámi yalé sùn, nígbèje gbèìndínlógún Eni owó báso ni ìran rè kó wáá wí Àtowó àtìlèkè náà ní n so lájùlé yámi mowó gbélé ókefun Ìdí ìyá láà serú o, ti baba làá sèwòfà o Olúfálàbí, Adégbénlé omo Òrúnmò Alákànmú, orí re ó mò sere Omo Oba dúdú kandú, omo oba òdú mìnnì kanlè Alákànmú, ìdi ìyá là á serú Ti mo bá pè ó léèkan, o dáhùn lóùn léèmejì Omo oba dúdúkandú, omo oba òdú mìnnì kanlè Ìwo lomo Akínoró, kínoró èyìnbó mo kinróyìn Kínróyìn abòrìsà o, ìlí mi àgbágbá Baba mi ni n fowó olá gbábìnrin yoyo lóri esin Akinfàlàbí, Lúfàjoyè, Dégbénlé Baba mi òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin abarájómorè Alákànmú mo pè ó léèkan, dáhun lóhùn léemejì Omo Akínoró Òyìnbó mokúnróyìn abòrìsà Ìlú mí agbágbá Bábá re ló n fowó àlá gbábìnrin yoyo lórí esin Onlé jéjì oko òké Alákòdì òkèké baba òrìsà-dáàre Ìmore Fájìnmádé, Mímàjìnmádè Aròlókùn o, baba mi Alájómorè mòri o lókò, èyí tó bómo tan ò Ìgbà tí bàbá mi bérú tan tan lóún bèèrè Omo won kì í bágì tan Omo òpè bópè rin, omo ológòngò ò Tí won fi n jé e bàmí ò gbodò memu Béè lòrìsà ò gbodò mu Ògòngò òpè náà ni ón fi n sebè lájùlé èyin Alákànmú, omo oba dúdú kandú Omo oba òdú mìnnì kanlè, tódú feyín sèjí o Èjí òpéréngéjé, eyín pare è télè Èyí n tó o o o ò, e pé mo book bòmí lo ò Alakanmu, omo oba dúdú kandú Omo oba ò dú mìnnì kanlè Èyí tó dú feyì sèjí, èjí òpere Eyín pare télè Kin n book bòmi lo, à béyi n náà tó o ò ? Omo Adégbénlé, ìdí ìyá ni bálo ni Àbí ti bàbá? Ìyá mi lomo Àágberí ògágá ilé mo yòórò Omo òrá n wón kólé ewé kiribítíbiribíti o Omo òrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò Wón gbéyàwó ògbéngbé won ó gbà lowo èyin Omo onílù bánbántibá o, omo onílù bànbàntibà Omo òfesè méjèèjì di yèyè wojà Omo òsán pón ganrin-gànrín Omo òòrùn pón gàngàn wojà Baba mi lomo òsán pón ganrí-ganrín o Omo òfesè méjèèjì di yèyè, ó di yèyè wojà Ìyá mi lomo kálomò, káláìmò ó kúò Omo ò fomo rúbo kí yèyè è ó dúpé àná Ìyá mi lomo mowá gbèjé mo wáà gboògun Aláwèé mo wá sìkejì ebora lórópo Omo mo wá gbèjé, mo wáà gboogùn Ìgbà téwé ò jémó, mo kóbì méjì Ará mo kóbì méjì mo pewé lójú lolo ìrayè Ìyá mi lomo àágberi ògáká ilé mo yòórò Níjòórò ma sibo mójú lele Omo béwé ò bájè, ma pobì méjì ma pewé lóhú olo Àwon àrá n wón kólé ewé kiribití-kiribítí Àwon àrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò Àrá n wón gbéyàwó ògbéngbé Sebi wón gbàá lówó, omo e jé a sinmi Omo àrá o ò, ìgbàkan ìgbàkan Sé mo kóbì méjì, mo pewé lójé olo Àlògbà lolo ìrayè Àfìgbà ti mo kóbì méjì, tí mo pewé lójú olo Àrá mo wá gbèjé, mo wáà gbòògùn Igba ewé ní n jé n lójú olo Ìyá mi lomo àágberí ògáká ilé mo yòórò Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o Omo àrá n wón yòdèdemò kelemò N bí wón gbéyàwó ògbéngbé, won ó gbàá lówó èyin E jé a sinmí, ìlú jáwé omo ajínájà oògùn Omo òsán pón ganrínganrín Omo oòrùn n yò sèsè omo àrá o ò Alákànmú, bí mo bá pè ó léèkan Ìlú jáwé omo ajínájà oògùn Ìyá re lomo ò fesè méjèèjì di yèyè wojà Alákànmú, dáhun lóhùn o ò Ebí wo ni mò n kéésí Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o Omo àrá n wón yòdèdemò kelomò Àrá wón gbéyàwó ògbéngbé Won ó gbàá lówó èyin, e jé á sinmi Omo òsán pón ganrín-ganrín Omo oòrùn n pón sèsè wojà Èyi n tó o, omo mo wá gbèjé Kárelá mo wáà gbóògùn Àtìgbàkan ìgbàkàn tí mo kóbì méjì Ti mo pewé lójú olo, igba ewé ní n jé n lójú olo Àlògbà loloòrayè, èyí n tó o ò Alákànmú, omo oba dúdú kandú Omo oba òdú mìnnì kanlè, èyí tó dú feyín sèjí Èjí òpéréngédé Onlé jééjì oko òké Alákòdì òkéké baba òrìsà-dáàre E mó pèéní àpèjù mó, èmi lo moore Láìwón Lájìnmádé aròólókùn Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Lájìnmádé lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Momoore Alákànmú n be n lé àbóròde ni ò ? Oko Oyínkánólá ò , onlé jéjì oko òkó n Alákòdì òkánkán baba Òrìsà-dáàre Omoore láìwón lésinlóyè omo ògìyán A nídìí níwòn esin Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin Omo mo wáàgbèjé mo wáà sòògùn Mo wá sèkejì oba tó je, omo jáwé sere Omo tèégbèlè, omo ògbá yìgìytígí wolé òsaìn lo O wá jeun lójú o lojò so Seyín lósòó omo yòórò, o sùó mo mójúle Èdìdà mo pè lógùró, igba ewé n ló jémi lójú olo Àlògbà olo mi rayè Ò b á tètè fún mi lérùúgùdùgbà Ma bùn o lébòótòró Nlá-nlá lajo n gbóri fúnra wa Omo mo wá gbèjé, mo wá sòògùn Mo wá sìkejì oba tó je lórópo Olúfálàbí, oba ìkirè Olúfálàbí, Olúfàjoyè Oba dúdú modú, obaòdú mùmùmù kanlè Oba òrokoroko gbówó sílé óbìnrin O n be n lé àbórède, Etí were n tèkúté ilé, àsùnparadà n tigi àjà Abiamo ì i gbékún omo rè bó mó mò seti were Gberínlógàá, omo aròtorò Mo sùó mo mójúle Èdìdà n ò gbodò dahùn òràn Omo mo ha gbèjó, mo wá sìkejì oba tóje lórópo Omo gberí olúmólá, omo ògbá yìgìyígí Ó wonnlé òsaìn le, omo gberíogó Omo a yòórò, mo sùó mo mójúle Mo wáá gbèjé, mo wáà soògùn Omo ògbàyìgìyígí mo wolé òsaìn lo Omo lórópo, pere ti mo gbó mi yà lágbède Omo mo á gbèjé, mo wá à soògùn Iwo á jóun o n lejò n sò Olúdìsàmí, ,moólá akápò osìn Baba mi tiún nígba, tí forum sènì Taláso ní ràjò jéjè, èèyàn tí ò raso ró ó sòde dòla Baba mí mò ráso ró ó réwù wò Kínni ó sòdo dòla se ? Mojéyán-un, omo sùnbò Òrìsáwùmí. Olúbánké Ògólò Oba kòkòrò lábé oge, atómúlé tilédè oko Èdú Oko Èdúwándé, Èdú omo ò gbókàn, Èdú nìkan ní ó fale baba Bóládalé, Oyègúnle omo Akinbóedé Òjílòjo baba mi ahúnnúgba afòrun sènì Omo Akínnoró èbó, omo Akínróyìn abòrìsà lúùmí ògbàgbà Baba mi n fowó àlá gbábìnri yoyo sínú ago. ==ORIKI OBA ALÓKÒ TI ÌLOKÒ== OBA LASHORE Omo ògbágbà sami sile Àgbágbá Ilé ria se é sun Kí an fònìyàn le ki an mérèé dú Omo òréré kóni níjanu Omo àgbágbá sami sílé Àgbágbá ilé ria see sun Mesi oko ri wa A kìí bani jeku kan abàyà suésùé A kìí báni in sisré òjá finfin nílokò Oso ìgbà mo fi gbígbin n sèye òkè ilokò Wón nit ó bá gbin níbòmíràn won a ni ogun ló dé Ogun ò mò dé Àgùntan ni Àgùntàn oke bàbá lashosre ló n joko nígbà náà Omo olórò kan òrò kan Tí won fi n se lóròlórò ìbà tetè Ilórò agba aiku ile wa nílokò Èje ló bí fún wa Omo òréré ko ni nijami Ko dàíjù kó dá ni ní kòró boko Omo oréré o pojú wode ìjèsà míbò O ni ti won kò bá poju wò ó À remo nílé re Omo agbagba sami síle lo sélé yà ònà ìlokò Àgbágbá Ilé ria se é sun Ibi ti won feniyan sile ti won gberee ru omo olójà àlténí fún Àwon to bójà ni be ki ni won o se O ni bi mo boja ki ni màá se nítèmi Se ni n bá ro pòsí ide Ti n bá ròyìyà iyùn Se ni a ba gbóità kalé ki an to ru ìlokò ka lo gba’run Omo ògúnyán baba ba lérí ota kólórun bùje nígbórò Éyin lómògbà lómógba rí yèyé ria nígbó òsé Se ni méwàá ní fobi aperiri wò mí Obì aperiri Ilé gbara oso ùsì ònà Ìlokò Obi apèrírí lúpaa ra nólè kale Omo olóro a fii gbágùnmòkèkè kalè Omo olórò an fi í sori èsí wonin nígó òké Èsí Ilémi ko bàmí àbàyè ni e rè Kó bá ti la ba omo elomirin ke wa je èsí Esi pajá je o fegbe laa seun ni mùrè ògègè ria Omo olórò un fi i se hóròhórò ìbàtetè Iloro a bolórò a remo nílé re Iloro agba aiku ria nílokò èje lo bí kò á Omo olorere kó ni níjanu ‘ O daiju kí an dá ni ni kòró bo ko Iba mi kára oní mure Agege a Baba mi kare oní mùrè àgègè o Ajagun si òtè wonrin wónrin Òjagbáríigba òkè Ìlokò Omo oboko jà padìye oko je I be si ti sájí oko àgbò n ba gbà N ba gbagbo tó sàmù rederede N ba gbòbídìye bàyà péke Omo olúygbó aré o Asébi gbodidi emi Èlúsémusé Elufagba sile ka ma ba silé yà o Agba gòkè bèrè mole Kómo alókò mó baà nà toto lórí omi Àgbágba òkè nawó kanlè é mú ohun oni í je Oní mùrè àgègè n lé Bàbá mí káre onimùrè àgègè o Me mo roni kebì a pè run òní Obi o peru ni para e jólè kíká Omo asoro de mèkun kèkun Omo olórò a fi í kun olójà lóta e fun Omo olórò a fi í kun hóròhòrò ìbà tetè Horo a boyún Hóró a remo Hórò a gànyìn bì meje lo bi n Ilòkò Onìmùrè agegé nlé Bàbá mi káre onimùrè àgègè o Omo obóko já padiye oko je O ni bi ko si ti saji oko agbo n bá gbà N bá gbagba kò í bàmú rederede N bá gbòbídìye bàyà péke Mo ra gbagiri o Olugbo are o Asebi gbogogo okun Asebi gbodidi eni Elusemuse Elu fògbàgbà o sami súlé Ka ma ba sulé ya o Onímùrè agege nle Bàbá mi káre onímùrè agege o Omo oloro a fi pa hórò hórò ìbàtetè Hórò á boyún horo á remo Horo a gànyìn bí meje lóbí Onímùrè àgègè nlé Bàbá mi káre onimùrè àgègè o Omo Ajagun sia ko omo ló reni Àjàgúnsi lo lereja to fi wa bogun níjèsà obokun Owá mò ni n jíle ní ogboní lásòrè Baba mi káre oni mure Àgègè o. Omo okeinísà Ategboro esu Ki mo ro poke inias nisu tii ta Mé ra méwùrà dé bè. Tori kísu mo baà tàtawòde Kí mo jògèdè aigbo loko Ki me ba ti jalè Se ni a jo a jígbo Omo Alágádá kilo fólè Àgádá farumo Ó fa rùmò Eni bá ti pé loko nijo náà A je wí pé ó ni ohun tí n se Alákàtàkì á kilo fólè Selége tìrege légbòrò Òrò sí bá yèpè Ó tun fi báyín erinlá Ó wá fi mu okuta látìbà Oloro lo làtìbà Ogboni oge lo lodò agidi Àgbàrá atiba gbómo paroko sórí òsé Ara ojúgboro ò gbó Èrò àtìbà ò mò Omo arí herehere enu gbéde yàde Oníjukùn so agogo mo ìrókò Àgbà iwoye so agogo mó kun Eran yòkòkò mù Omo ògbùrùkù yàkè Ogbùrú yàkè o dabi kò papò somijè Oníjùkù àgbé Omo abìdèdè ònà omi Obi ko wò ó séun eni Yè é é hò sénu eni Kó hò síjù Omo eranko á fije Omo olobi yèé ó ho Kó petu nígbó àgbó Tòótó lobi hò Tòótó letu kú nílé ni Irin kí mía rin Kí màa bóba relé ògún àlròtélè Oba dirù sílè Ojú roni koro koro bi uwo Omo bàtá kumirin babe gèru nílé ògbóni oyé Loro lo latiba Ogboni lo lodo agigi nílé mi Omo elékùn ònà kí an kàn fide se nílé ògbòni Omo elékùn ìgbòrò àwíhò Èkùn ònà kóó fòó san ni bí òyìyè Bàbá mi káre onímùrè àgègé o. ==ORIKI APETU ÌLÚ ÌPETU== Omo Arámora bí ahéré Jìganjìgan tònà Aránláyè bí ìkookò A – sòróó gùn bí igi òbobò Eè ri i èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu Emi ló se mí mo rìn mó baba mi Emi ló se mí mo rìn mó bàba mi Adéyemí ògbodò gboko lówó won Òsìkà èèyàn tí ri ara rè mó bèbè ònà Bàbà mi pa òkan Ó mú méjì wá inú ilé oko ìyálóde Eè ri bàbá mi ni òbóbìnrìn sùn tomútomú Omú kì í sí lo láyà obìnrin Eè ri bàbá mí wá fàkóbí olórò bí obinrin Eè ri i Eè rí èmi bákóbí òbogiláwo Mo ríba sànpònná igbó nlá Omo esì lóògùn Oògùn tí ò boí ti jé lágbo ilé lágbo ilé baba mi Tori ikòyí ni mí Ìkòyí èsó omo ogun ìbirò Omo Ajègbíyèkarahun omo afìkarehun fóri mù Ìkòyi èsó kò nkú sá Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró Tó bá ti pagbòn lágbòn Ní jó ti obìnrin ilé oníkòyí B á ti pagbòn lágbòn Legan obá tó lo Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró Tó bá gbofà léhìn ojo ló se Eè rí i , omo won lérú owá lèmi Àwa náà kúú nù un A dé bàa se mó on dé náà kúkú nù un Eè ri kì n tó menu ba ìlú ìpetu Ma kókó ríbá Tori ìbà ìbà ni no fòní jé Sebáré mí dòla Ìbà kí n ríbà lódò Ajunilo Kékéré Ìpetu mo kàn lódò won Apetu ìlú ìpetu mo kàn lódò won Àgbàlagbà tí n be nílú ìpetu Mo kàn lódò won Omode tí n be nílú ìpetu Mo ní mo kàn lódò won Eè rí i Aje ile Ajè ode Tí n be nílú ìpetu Mo ní mo kàn lódò won Àwon lomo Apetu je báà mù Eè rí i ìbà lódò won Ìbà lówó awónránwón kan bí èsù ònà Ìbà lódò ìyá iyè tí n be nílú ìpetu Adéri lólá kò ilègùn Òdèdè sèré ni lólá rìn káàdè Obalúayé rin lólá rèé kí tòrun Kó tó máa lo Eè rí i erin tó n be lówó Tótún ni t’olúwo Òpì rè ni Apènà Ògangan ònà-án ni okó n se lobo obìnrin Ìyá ilé mo kàn lódò won Obalúayé mo ní mo kàn lódò won Òsoòsò Àkànní mo ní mo kàn lódò won Omo atérí kí wón gbeji Torí sápósáp;o ni sawo Atórígbeji Òpòrònpòrò ní sawo lébá lébá ònà Òpá tó wonú forí so ìlú Orúko béè ni ònà mi je o Ona yii naa ni mo to to Ti mo fid é ìlú òsorongíso Abuké ni mí n ò séé sá lógbe Abuké ni mí n ò séé lù mí kùnmò Eè rí i eré ògún mí jawó jasè ríkùn mi Ìbù lówó olóde ni mògún òjòjò Iba lowo olóde ni mògún ojojo Tori Asípa ló lògún ilé o Ònà ògègè ode àárò Sebí òun ló lògún òde gan-an Tí wón n bé fún won Ibi tí wón petu sí Là n pè ní ìpetu Eè rì i, mo wá fé délé bàbá mi o Omo won ni petu modù àárò mi Mo fe denu ile baba mi sapetu Eè ri i, sebí ode ni bàbá mi Se délè ibèun gan-an Ode ni Sàpetu se délè bè gang an Tí mo bá paró Kí wón máa yèlé Odù mi Éè rí i ayó kò ni má mi Ayó o n má o mú ohùn enu re Yóó se yóó se kò ní sàláì se Torí àwise ni ti’ifá náà gan-an Àfòse ni t’orúnmilà Eè ri ti kéeekéee ni se láwùjò òwú Ti ìjímèrè ní se Láwùjo Obogi nú aso Eè rí i, èyí tí a bá ti wí Níbà ibìkan ni arò á rò mo Eè rì í torí gbangba loró n pa eran Ìbà lówó kábíyèsí ikú babá yèyé Aláse èkèji òrìsà, Eè rì í, ìbà lódò won Ìbà lówó sápetu ti ìlú ìpetu Ìbà lówó lórí awo ìlú ìpetu Ìbà lówó owátóyè ìlú ìpetu Eè rí Látóyè ìlú ìpetu Olórí onímolè ìlú ìpetu Olórí awo mo kan lódò won Àgbàlagbà awo, mo ni mo kàn lódò won Omo eku, a kàn láyà eku Omo eja won a kan láya ejà Eè rí i àfòfànù náà lobìnrín n foso àlèjo N ó gbórí oró rì òtá mi, ma memu Ìbà lówò owá bòkun bùsì Sebí àwon lomo owa omo ekun Tíí dérú bojo Eè rí ì, ìjèsà kò rídí ìsáná Ìlú ìpetu ni mo wà mé tì lo Eè rí í, ìjèsà won ò rídí ìsáná Omo owá bòkun bùsi ni gbogbo won Nílú ìpetu Níbikan nìbìkàn ló pa ìpetu ìjèsà Pèlú Ìjèsà òsèré onílè obòkun pò níhà ibè hun Sapetu ìlú ìpetu, ìwo lomo Àgbà tí ò jobi Yòkòtòyokùn, Àgbà tí kò bá yokùn Ahun ló se Àwon lomo erú owá bòkun bùsì Omo owá, omo owa àárò gan-an ni Owa Ajíbógun ló bí bàbá sàpetu Eè ri í sepetu n be níhà ibìkan Owá ló gbé adé fún won nílú ìpetu Eè rí, baba tí mo ni Owájàká ògírì gbedu Ikú babá yèyé, aláse èkèji òrìsà Oba baba won ni káárò oò jíi re nì Eè ri i, òun ló mi wa fi esè kan Fi so pe oríkògbófo ni baba gbé fún Atáoja ni ìgbà àárò gan-an Omo òwá ‘binrin ni Òhun náà ló wá gbé fún sapetu ilú ìpetu Oríkògbófo òhun náà gan-an ni Ni gbogbo won n gbé kiri Iyen tún di sìí níbèhun Ti a bá n lo sílú ìpetu Àwon lomo onísèrú àjèjì Tí won ò gbodò wesè Àjèjì tó bá wesè níbè a deni ebora Omo omi sa lo legbetegbe Omo àsáàsinmi àgbàrá Eè rì i, omo omi kàn tó sàn térégun Tó sàn térègun Eè rí i tónígèrú tí won ò gbodò wesè Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora Eè rí i , omo amómo rúbo niwón Nílú ìpetu Àrúfín ebo àrúdà ebo ni Eè rí i , omo ekùn tí dérù bojo Eè ri ì, omo ekùn n pa wón Omo ekùn jeran tòun tìrù Omo ekùn tí kò gbodò jèran kèran há won lénu Mo tun se sìì níbehun Kábíyèsí, kábíyèsí kébíyèsí ò Kábíyèsí ni n o moo kì nígbà gbogbo Kábíyèsí amóroro nínú aso Akólesè bí àlàárì Oba ikú bàbá yèyé aláse èkèji òrìsè Òrìsà wá rìn wá Omo lrínmolè lokè Mo on gbo o Kábíyèsí oba ìpetu Èèméta ni won n pe òtìtè nítè Nítorí tani, Nítorí ki ebora òrun le gbó Oko Adéyebá máa gbó òrò enu mi Ègbón rere legbón mi Téti sí mi gbóhùn enu mi Omodé ló lorin àgbà ló nìtàn Ìgbà tí o bà kómi lórin ode díè Ma sòtàn Ìbà méta làá jé nílé ayé Ìbà ònàje ìbà ònàmu Ibà ìnà se wòrùko wojà Mo ríbá mo ríbà baba Má so pé mo bá o lóyè mo pè ó lórúko Ikú bàbá yèyé Aláse èkejì òrìsà Ìlú ìpetu la wa aà tí ì lo Ìtàn tó te ìpetu dó Ibi tí won petu sí ni wón n pè ni ìpetu Eè ri, omo owá àrólé Ló je oba fun won nílú ìpetu Bó bà se rí ni o máa kì mí lódù Wón ní bó bá ti bá Alárá kó pa á Won nib ó bá ati b’Ajerò kó pá Wón ní bó bá ti bá ògún ilé ilá Kó pa a gan gan . Nígbà tí owá dè Tí bàbá dé Àkùre Ibè ló ti fade òhún jì wón Bàtà esè bàbá ló bo kale sódò won Òhun ló wá di Deji Àkúré A fade òjhún jì wón lona ibe gan Òhun logun ò se kó Àkúré Oò rí mi báyìí, òbegi nínú awo Eè ri i mo ti kì wón sàràsàrà Torí a ìí béléye jeye Tàgbà ojé ní se níjù o jàre Tòni ní ó se láwùjo Akorin Èmi Àjàní ìkó sánmo léwòn mòlà Èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu Èmi Àjàní ìkó igí dókè a ya pàkàlà Eè rí mi báyìí, ìkòyí ni mi Ìkòyí èsò ogun ibiro Ìyén tún se sii níbèhun Torí bó bá di ojó míràn Tori àá mèhìn èrò A kìí mojá àí sí nílé Wón á ní ta ni ó n se eré òhún Àjàní Ìkó, sánmo léwón jànnìjìnnì. ==ORIKÌ OWÁ OBÒKUN TI ILÈ ÌJÈSÀ== Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà Eee Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà Eee Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà Mo dé mo fé lo rebile mi Kabiyesi, Oba abiri ye ade Aborun ye Ejigba Okun Aromolaran ojiji omo Akeji Ekutu lua Omo amomo rubo ki yeye re la dupe ana Omo ògòngò lérunwá yìó gbágùntàn mèri Oní se háà níbè Ògòngò ló gbe se Kaka I ju koo jimigbe Ò mò lá gbàgùntàn kàn ó kù Omo eléko onà an fidese Owá, an wí ìwo igi O wí o í somo igi Owá an wí ìwo lomo eye O wí o i somo eye O wí ìwo lomo elérugèru Àjòjì o wesè Àjòjì ó wesè níbè ebo ni o fi se Kábíyèsí bàba mi ò Bá báá ní pá níró Mo molé momònà mo mo ibi An bí bàba mi Òtùtù bí òsùn Òsùpá ìledì Amóroro lójú agbo Fúlàní ìjèsà kéé mómo ní pèlépèlé Ilá gorí egbón rè so Omo bépo Òyìnbó enù re kònkò Bí ení fàdá bani ni Owá ti mí je mé tì rí yèé rí Oba kéé fobaá je Olórí aládé ajìwàjiwa ìlèkè Bó ti wù o daa to E si un an fògèdè je ní ìlekì Eran léé jé Ògèdè sòkàn mo ra gaga békan nì Ògèdè bàjé nílé bépo lórùn bàba mi O pon bí oni an fàrín lò Bàba re ló bí o Eranko ó jo òbo ò sí nígbò A fi ìjímèrè kó mí pe ara rè lélóògùn Kábíyèsí mo foríbalè kí bàba mi o Bí á bá ní pá níró Mé le kì nì yàn sàrà Kí mí sài ki’lukù mi Lábá owó Oko ògbóni Àlàbá, oko ògbóni Omo aláyere yèrè àdidùn Omo aláyèrè yìnkàrà dánì Kóni má file jigba ori Kábíyèsì òun ògbóni méji Ló mo ohun an dì sérù ara Ó dé onígboro sègboro jéjé Ikú abidodo gbóògùn pòn Àràbà lílá omo abèrú gbàáké Takutaku o see fokóré Ògbóni adúlójú omo ajòmúkàn ejire Bó ti wu ògboni dáa tó Ìyèmògùn ni an bi Lárìkú èkìrì, yè só je faworè dá gbèdu Ògbóni abánnijà abániré Àkéekèé wá di gàárì O ku baba oni áa gesin Mo tún ya aká òhun nù bètè Oba alábarísà òrun àga Omo arégberin òlèlè soro Ebèrin òlèlè ni an fii sodún ìdó oko Obaálá mò i sònìyàn béè Ìgòdan a là komo lórùn Bi òsùmòrè Lárìkú èkìrì mé réní á fawo rè dá gbèdu O káre ò Kábíyèsí Maa gbo È sóba mélekì àfi yè ó je Kí an i sè bí mi Adelékun Omo ajímókó bí Òyìnbó An wí kí lówá mí se Kó laa dáládiri An wí làjànàkú mí se Kó làa gòkè àyésò Àjàká kólé òtútù ó kó tòrinrin Òun nìkan ló bímo méfà Ò see fèfèèfà dodo Alábá, un o moo pè ó nígbàgbogbo Òun ló bí olúmobì Bàba mi lóinà ìwàrà Mopo omo ànára Omo epo sese lórí ebo An roni pòyùnkún igbó oridì ó ni Lónà ìwàrà ò Yèe nì i sì Báá bá ní pá níró Gbogbo rè ló mí se “HY” níkùn mi Oba tó je tí ò bólèse nílésà Ìwàrà mèkún omo ànarà Omo bepo sese lórí ebo Ìn lé o bàba mi Abínú gbadé Takutaku ò séé fokó ré Mo rí o lókánkán mo yò bí èse Bàba mi Baa ba ni pa niro Oba tíi je mé tì rí yèé rí Ó se mí lore mé le gbàgbé láéláé Oba Ìjèsà mèkún omo ànaràn Omo abepo sese lórí ebo Lári kú èkìrì Yèsí láá fawo rè dá gbèdu Ìn pèlé o Ìjèsà Èee Ìjèsà òbèní Akábì sorò Omo eléníu ewele Omo eléní àtéèká Baa ba ni pa niro Àgbà Ìjèsà ò rídí ìsáná Ile lomo Owa tii muna rook Ìjèsà modù apònàdà Omo eléní ewele Omo olóbì kòkòrò gbágò Obì ó forí màró lèmí á je Nílé kábíyèsí Oba ìlú Ìjèsà A – Múni – má parò – oko- eni Kówá mú ni Kí tàparò oko oni ti jé Omo ogbegùrù lòlò sórí ugi Kóbo bù je lórìgbò Àsá ké èrù beye oko Eye lápó nu omo rè lárà òtò Oba tii foba je Gbogbo Ìjèsà Tilétoko ní jèsà o Ìwo ni Ìwo náà ni Eye lápó nu omo rè lárà òtò Mo fé móo lo rìjérìjé Bí igbá nlá tií lo lórí omi Àlàní omo onílé iré Òkú ègbele oji Ìgèdè bérí olósà sonù Lárì kú èkìrì, mé róní Aá fawo rè dá gbèdu Gbogbo alare tií be níbòkun. Àlàní un o mo gùn wón Nígùn eran ni Kábíyèsí O sée Mé le kìbìyàn sàrà Kí mi i sè kiràmi Onílé uré ni bàbà mí Omo òbàrá òpo nídì okùn Omo olówó alétìlé ònà ígílá Níbi erùkòyè ògùrù lèlèèlè Kí an í sè so ònà ìgílà In òbàrá ló bàba mi o II yèsí e níbòdì I à fi lógán II akòkò ìbòdì Yèé a fórí gbadé oun Ogbara dè yà yúnbè Un o mo pè ó nígbàgbogbo Láti ùdí òro òkèèsà Ní an ti bóní méjì méjì laa dónígèrú oba Omo elénugèrú àjòjì kò wèse Òbàrá ló bí bàba mi o II yèsí e níbòdì Osiiri ja nibodi An gbádé owá rìgbájo Ibi ó wù ó wù An gbáde owá yà sí Òsììrì làà túbè Kábíyèsí bàba mi o Eranko bí òbo ò sí óko Owá ló bí bàba mi níjèsà o Àlàní omo onílé iré Mé le kìniyàn sàrà Kí mi í sè ki bàba mi Dúdú oko ìyálóde Igi jégédé ìgbórò kó mí yayoo dabò Onílé iré ìjé egbele omi Gègè àgbò tíí bí ìkokò nínú Oko gbóláborí Oko béjidé n lé o Àlàní mo jíbà bàba mi to jade Bekòló bá ti juba ilè léé lanu Emi Àlàní olóhùn iyò O sé ògèdèngbé Bàbá ìjèsà Dáná fógun yé Bàbá ògúnléye Ò pa sótún ó bòtún jé Ó pa sósì ó dèè bòsì jé pè Ogedengbe baba ijesa N óó mo pè ó nígbàgbogbo Owó ògèèngbé ti níyi jù Yèé an fi mí rota Yèé só màsìkò ìgbeè Ògèdèngbé se die lokunrin Kó tó bónítoni lo Jagunjagun eranko bí obo ò sí kóko Mo tínbá, mo kúnlè Mo dòdòbálè Olórí akéwejè Ògèdèngbé ogun obá datunlo ò Eranko bí òbo ò sí lóko Olóògùn éé jé bí iná Kèe dàrà lotò Akeran se béè O bólórun lo Bàbá babalolá Ko móo fi gègé léròmi Akeran ti lo Ko sígi méjì obì nínú igbó Kii tíì bá jo bí obì Ó jábìdan Ògèdèngbé le rí Leè kúnlè ki Kán bèrè Kí an yíìká An kaà dúró gbangban An bélésin dógba Ìyà – á je án omo tálikà Ono oko Ògèdèngbé èrù re yólè í bà mí Gbóagungbórò okùnrin dain-dain Kò sólúwarè Tó le tèsó mó mo rè, lórí o Kò sólúwarè Omo olúgbó mòrónsògún Omo ajísomo Omo asélú gbodidi oni Omo akólòsó làgbàyè ejì Akólòsó tòrò kí mi lá ponmi Mo bójì àmù níbè Ìwòfà bàbà fákanyé jé mi ponmi Lákólòsó Ìwòfà bàbà fákanyé gbewù kòmí wò Òjò ló pèwù dúdú oba lórò Kó di kele nílé re Íi kími gbékùn sóyì bíi Elégbe ùgbarí. Èkí lade ugbó Èkí jagun Èki ii jewé uran Èkí ii jàdò ùdí rè Àárín rian lèkí gbà la i lo Omo aríla pekòrò ukù Omo arílà mefà bówá sèye Ògbùrugbàlá omo arílà mefà bówá sèye II kí mé mò II kí mé í kúkú yeni Kí n ba fekoro la re Omo aríkòko dìyà pàrokò II kòko dìyà an fi fáboyún ijabo Èkí á bí tibitire II arúgbó oni kí a mo mu sàgbágbà Onílé ure kí a mó mú sèrókò Kí e í sè gbádùn oni je Se ni an fomo ílè Kí nan bèrè ugi II àgbágbá tèléni Lódò ùrò Èkí dárà omo oni. ==ORIKI OWÁ ÌLÚ ÌGBÁJO== Ibá, kí n ríbà se Osó ìlú mo kàn lódò won Kékeré ìlú mo kàn lódò won nì Àjé ìlú mo kàn lódò won Tomodé tàgbà tí n be nílú A kàn lódò won nì Ìbà ni o fòní jé o Aré àwá dòla kátó maa lo Ìbà lówó owá ìlú ìgbájo Náà kúkú nù un Ìgbájò ní ìlórò gan-an Ee rí i omo aloagogo memu Nígbájo nílórò, Ìgbájo nílórò omo alagogo memu Omo ìgbájo tí n pé Jèresì Gèní òké n pé Ìresì máa sé o maa se. Ìresì ni n o se lóní náà kúkú nù un Sún mó mi kóo rìn mó mi Ti ìresì ni màá se lóní Kí n mú ìgbá dòla nì Omo Owá, omo Òwá otìn yéye Eè rí i , Ìjèsà modù apònàdà Omo won nígbájo lèmí n là gan-an ni Torí ó rìn mo baba rè náà gan-an ni N se ló fesè kan jògbájo Tó wa fesè náà jòjèsà Ee n bàbá re bàbá mi Ma bínú pé mo bá o lóyè Ma pè é lórúko Owá Ìgbájo, dákun dábò Mo fìdòbálè mo pàgúnmó Mo forí okó balè lódò Ajunilo Kádé pé lórí kí bàtà pé lésè Oba Eè rí i nínú ilé, nínú ilé bàbá mi gan-an Àwon lomo Owá òtún yéye Ìjèsà modù apònàdà Ilé lerú owá tí wón ti n múná yóko Ee rí i omo owá òjí alágogo àárò ni Omo owá òjí, owá amúniníbo Ee n i omo owá a mú àparò yóko Yòkòtòyokùn, àgbà tí ò yokùn ahun ní n se Àgbà Ìjèsà tí `ko yokùn, ahun ni Eè rí i , omo yèyé rí lókè dodo naa ni Omo kíúkú fun, kérù ba olójà Omo amómomúmú Omo amómomójèé náà kúkú nù un. E ma gbo O fi oníbàdàn joyè náà kúkú nù un Ó gún lóyè bí òyìnbó Ó gún lóye bí òyìnbó níhà ibìkan Òsùpá ojú ògún Tó là rororo lágbo tiwon. Nínú ilé won nínú ilé bàbá mi A gbá won bí ení jò Òsùpá ojú ògún Nínú ilé bàbá àwon Omo a gbá won bí ení jo Omo a i wo o Omo ojó oyè rè àti ojó Oba Ojó ire ni Mú wò o, ojo tí won n sorò rè Ojó náà ojó ire ni Bólóko n rook, bólódò n rodò náà gan-an ni Towá Ìgbájo náà ni maa se Kábíyèsí, kádé pé lórí Kí bàtà pé lese oba wa Ìgbájo la wà a ò tíì lo Háa gbó, eré ògún n jawójasè Níkùn àwa, ní a se dúró Tí a n memu Àwa Àjàní ìkó Ògín gbèdu Àwa lomó erú owá Omo Ìjèsà modù apònàdà Omo eleni ateeko, omo eléní ewele Omo Ìjèsà, ìbèrèkòdó ará ìlú èní A mo oye wa Omo owá bòkun bùsì Eè rí i omo owá ni ìlòrò omo alagogo memu Ìgbàjo nínú ilé bàbá àwa gan-an E máa gbó A kì i mèhìn òrò A kì í mojó à í sí nílé Tí wón a ní kí a wa sòtàn ìbílè baba wa Ni won se fi le wa lowo gan gan Kí baba wa to lo sájùle òrun Ló ti so ìtàn náà fún wa Bí oní ìlówá, ìlú ìlówá Bí onígbájo ti ìlú Ìgbájo, bí onírèsì Bí won se déle Obòkun gan-an ni Ee n mi báyìí òbogi nlá nínú awo Mo rí sànpònná igbó nlá domo esì lóògùn nù Àbúrò kékere léhin mi bó bá ti rí Koo là á mole gan an ni. Tòótó ni béè náà ni Ìbà lódò àgbà, ìbà lódò Ajunilo Mo ríbá mo nbà lódò Ajunilo Ìbà, ìbà lówó Òkó tó foríkodò tí kò somo Ìbà lówó Òbò tó soríkodò tí kò sèjè Ìbà meta laa jé nile aye Ìbà ònà je ìbà ònmu Ìbà ònà se wùrùkù wojà Mo nba, mo ríbà lódò baba tí bí mi lómo Ìgbájo ni Ìlórò omo Alagogo memu Bàbá re bàbá mi, Àgbà tí kò yokùn Ahun ló ní, Yòkòtòyokùn nikùn Ajèpà Níbè gan-an. Àgbà tí kò yokùn sebí ahun ló se Tòótó ni béè náà ni Ìràwé igbó ló n bo àsírí igbó Irun orí ní n bo àsirí orí Bí kò bá ní pe a níró Kínní òhún jo ara won àbi kò jo ara won Bàbá mi lomo àmòmòmúmú Tíí dékù bomo nínú igbó gangan Omo ekùn tíí ké tí àgbà n bèrù Tará ilé tará oko ní bèrù won Béè ní, tóótó ní béè náà ni Kínní òhún jo ara won náà gan-an in Kée wenu okó, kee wenu òbò Kée wenu ìgbín o jora àbí ò jora Maa gbo òótó nì béè kúkú nù un Òkan bíi ikun bí ikun kì í tùn lobo àgbèrè Òkan bí èjè bí èjè kì í tán lobo abiyamo Omo owá, omo ekùn tí àáwò jelè Omo ekùn múnije gbáriwo Ere gbénimì tí kò je nnkan Omo ekùn ajèran tòun tìrù Eè rí i, bàbá mi bàbá mi Ìbà ònàje, ìbà ònànu Ìbà ònàse wòròkò wojà Ìbà lówó àwon ìya ni òsòròngà Ìbà lówó elúpekún Èyí tí n somo yèyé òrun Àjànpèkun èyí tí i somo yèyé òná Ìbà kí a nbà kíbà wa máa se Torí bi èkòló ba tí ríbà ilè a lanu Omodé ò gbodo morúko eleye kí eleye pa á Àgbàlagbà ò gbodò morúko eleye kí eleye pa á Èmi morúko àwon ìyáà mi Se e rí i mo di ewé òji lónìí Kí won o máa fi tèmi jìn mí náà gan-an. Bó bá ti n ni o máa là á lè gan-an II Tìóótó ni béè náà ni gan-an Ìbà lódò bàbá mi Adéríbigbé o Ògúnnìbon Nítorí a ri sànpóna pa wón tèwetèwe Ìràwé òrà tó n to titi kitòrìn Àgbà ìmòle ni kò sí fìlà lòrí Ta ló ní n sí ìbòrí mi memu o Kábíyèsí oba ní ìlórò Ta ló pé o sí ìbòrí re Se bí emu ni won n fí mu ní ìlòrò Omo alagogo memu ni won gan ní ìlórò Ìgbájo ní ìlórò omo alagogo memu Ilé Onígbájo mo wà n ò ì lo Awon lomo agúnlòyè bi Òyìnbó Omo òsùpá tí ò gún ojú là rorooro Mo rí won ní tèpó, mo ri won Ní tolóógun tolóógun. Mo kí won ní ti ìjòyè, ti ìjòyè E bá mi kí bàbá mí, Adé á pé lérí Bàtà á pé lésè Àsodúnmódùn ni sawo àsodúnmódùn Àsoròmorò ni sawo àsoròmorò Bàbá oó pé lórí oróyà gan ni Bàbá mí pé lórí oróyà gan ni Omo alagogo memu O lóhun tó selè níbè gan-an tí won fi n lagogo memu Èmi Àjànì ìkò o kéwòn sómo lórùn Somo di jinni jinni Omo ilé ò gbodò gboko lówó won Òsìkà èèyàn tí ri ara pè mó bébè ònà Bó bá ti ri i ni o móo tè mì lódù Gbangba ni oró n pa eran Lónìí nil ala á lù gongo á so E sé, mo n gbò Etí mí ò dì èrìgì mí ò se gèdègbè Ìwòsí ehín kò sí lénù mi Ègbón ere lègbón mi Kábíyèsí o, kábíyèsí, E ti sodún odún yìí Ee se tèmìn táyátomo Isu omo a jinna fun yin jè Èrè lobìnrín n jè lábò ojà Máa gbó mi gbórò enu mi Olúyawó orúko Ìyá ònà Orítaméta abìdí pèré Sekete pérè lorúko èsù tí n be lóríta méta I Okùnrin dúdú tí won fi n la ìlú wo Ìgboro O seun àbúrò mí, Èsù ò ní se ó, Èsù kó dákun mó se omo enìkòòkan Èsù ló se ìyàwó ojo kerìndínlógún Tó lo gbé tóró lórí ebo Iyen tun se sii nibe Èsù éè ní se omo èni kóòkan nínú wa Torí àwa ti mo orúko tí won n pe èsù Nígbà àárò gan Eè rí i eré ògún làwá n se látàárò gan Ògún dákun dábò má kanwó kansè Nílé àwa Eè rí i ògún onírè jasìn gan gan Ògún ilé làá bé ká tó bé tòde Ìrè kì í se ilé ògún N se lògún yà nírè lo memu Ìlé Ògún n be ní ìlájèrin Eni e bá rí e bi Méta nìyá ògún bí nígbà àárò gan A moye won tí wón bi gan-an ni Ìyan tun se sii níbèun Òtító òrò kò pé a mó so òun Eni a bá tenu rè gbó Ni yóó di ìjàngbòn Erin máa gbó òrò enu mi Baba rere bàbá mi Amólésè bí Òyìnbó baba ìbítóyè Oba ìlú ìgbájo nílórò omo alagogo memu Pándèré fò na omi na òkìtì Kí eye máa dárá léhìn eye Ìgbájo nílórò Omo alagogo memu Eye kékeré gbére rè yìí gòkè àgbà Bàbá rere bàbá mi Awon lomo ma wo o Ó jo baba àbí ó jo yeye re Nílú Ìgbájo, nílórò omo alagogo memu Omo onígèrú àjòjì kò wesè Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora Omo a rìn wéréke a rìn wérèke Omo a rìn wérèke wòlú Orin: Gbogbo òrò ta ti mí so látòórò Ògún ló ní Gbogbo òrò tá ti mi so látòórò Ògún ló ní , Ògún onírè jasin oko mi Lákáyé ejemu olúwinrin àjàngbólóngò Ògún dákun dábò má kanwó kanse nílé mi Ògún ò ní kanwó kansè nílé àwa Yanpon bi ogbé Ayánpon níràn a sòwó èjè Ìpètè tii jori aláìgboràn omo ni Olúlànà lorúko ògún láárò kùtù E má je á se o . Èèyan tó bá mògún onírè kó yànírè ko lo memu Ìgbàgbé ò ní se omo èni kóòkan nínú wa. Oò rí mi báyí òbogi nínú awo E máa gbó nàsíà lénu omo olóde O nse báyìí làá se é tórò yìí fi a gbà o Báyìí làa se e tórò yìí fi a yóò Owá òjií lowá Igbájo Won a pe èèyàn jo Wón a lu agogo fún èèyàn Emu tí oníkálukú bá da Ní ìgbà ti ìgbà bá jo Ìgbà yìí má jo nìgbájo Omo owa igbájo ni òtín yéye Omo òjìí ni òtín yéye Akínkonjú èèyàn làwon ìgbájo Esó làwon Ìgbájo Ìgbájo ló mú ìbàdàn joyè Omo- a – mú ìbàdàn joyè Ìkòyí èsó omo ogun ìbìro Ìkòyí ni mi Àjàní ìkó Omo oníkòyí bó bá gbofà létùn Ojo ló se Omo Ogún burú èsó ò déléwì Omo ogún burú èsó ò pe ara won lóóko Bí mo bá n rónú Ilé bàbá mi Èsó ni mí èsó làwon Ká jo máa só ara wa ni Ìkòyí èsó ni mi omo agbòn sú bèlèjà Bí a kò bà ní pa á níro Ká pa teré ti kò pa àwàdà tì O ní ohun èsó Ìkòyí òun Owá Ìgbájo Tí won jo di sérù ara won Ìgbájo náà kúkú nù un Sùgbón n kò fé káwon omodé wònyí Ó kó mi sájàgbón òru ni Tórí a bàá mèhìn òrò A bàá mojó à í sí níle Tí wón a so pé kómo eni Ó wá sorò léhìn eni ni Torí omo eni ní sorò léhìn eni A baa mehin oro Tí won á ní kó mo eku ó wá sarò lehìn oku Torí omo eku ní sorò léhìn eja Omo eja ní sorò léhìn eja Torí omo eja ni sorò léhìn eja Torí bája bá lo níbú Omo eja ní sorò léhìn eja Omo tèmi ní ó sorò léhìn mi Omo ti gbogbo yin náà ní ó sorò léhìn yin Yóó se yóó se kò ní gbáláìse Torí mo bólósé lónà mo dè wese Torí àwíse ni tifó Àfèse ni tosanyin Tìjínmèrè náà ní se láwùjo òboginínú awo Èyí táa bá ti wí lóní larò ó rò mó Ó ti di dandan pé kíbà wa ó se Torí a ti se iba Kí a tó wonú ilé odù lágbàde Ìyen tún se sì níbèun Ológbò n lo Oyin a gba kókó igi E má ko mi sájàgbón òru Ó n se ògún ló ní ò Ogun lo ni Orí ló pé mo ti bi Yémisí o Ògún ló ní Orí ló pé mo ti bí yémisí ò Orí ló pé ==ORIKI OBA ÌJÈBÚ-JÈSÀ== Oba Ajífolókùn sayà Nlé Obà Ajífolókùn sayà o Ijebu Ògbòrò omo awúre fàse banu Omo aborí yedé Aborùn yejigba okùn Abiségógó owo yìn-ni-yìn-ni Nlé Oba Ajifolókùn sayà o Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè Ki an kú lomode À sokò won rebete Eran kuku jumolè Kan yòkòkó nù Mo mi re yalè re Onile mi relé Ìjèbú ni mo mí rè o Ìjèbú mò í sàrùn Kán lo bugbá rè fún bábá re Oba Ajífolójùn sayà ò Bi a à bá pa niro Oba Ajifolokun, Láìkú èkìrì E si eni a fawo re sín gbèdu Ó jo bàbà rè tojú tenu Omo ó jo bàbá rè ló gbèrí ìyá jé Pele ògùrò, bí a sínlà sègi Omo dára ó jegbin lo Mo ba o milo bi ibi ekòló bójò Lójó o joyè níjèbú jèsà Emi ni o Onílé òkun ègbele omi Àlàní baba ìyábo o Èdùmàrè mo mò jékú poníyì léyìn gbogbo wa. Ebá mi sàmi Àse Torí pé kí n tó jáde nílé Mo ti gúnyán lálò Mo yanko látupa Iba iyami òsòròngà Apani mo wàágún òlókìkí òru E jé kóde òní ó aan mí Bekolo bá ti juba ilè se ni í lanu Nlé oba Ajífolókùn sayà o O dára díè jobìnrin lo Okunrin lúbúlúbú bí emó òyìnbó O bómosùn fewà remo Ògbòrò omo Awúre fàse banu Erán mò kúkú jumolè Kán yòkòkò nù. Òkù ìjèbú ò sunlè pèpè Ki an kú lomode À sokò rian rebate N ó mo o pè ó nigba gbogbo Oba Ajifolokùn sayà o. Méle kìnìyàn sàrà Ki mí mó sè kirà mi Oba máa gbó Irú mí kojá Ajeèfiyin ni Oba aborí yedé Aborùn-ún yèjìgbà okun Abigba emu kàrándudu Omo Akólé ebora méyìn rè sefun Bílé á reni reni Labalaba ó bá dìgbò lègún Aso rè á fàya Etí wonran ló bóyin Emi mi mo n pe ó N ó mó o pe ó bí ológún erú N ó mó o pè ó bí olójì owòfà O jo bàbá rè tojútenu Ò sùn sílé fèrán tìkùn Bí ò si nílé egbé rè n bèèrè rè Labalábá ó bá ti dìgbò lègún aso rè á fàya Ó ye ko mò wí èmi ni Kábíyèsí máa fi kèké lérò mi Mo mo jámi sílé bí ìbì isòbò jéyìn Torí àgbàlagbà ó bá ti dé òbòn-nbon-ùn mó fìlà, Etí rè á gbáriwo Tègbá tijesa ló mo kékùú otan Sebí o mò wí èmi ni A jo je lórí ewé A jo sùn lórímò A jo falawe aso kan bora bi aso Láìkú èkìrì me reni a fawo rè sín gbèdu Mómò rook tuntun lójà ko so èkùkù èsí nù Ò a pé bí ara ìsaájú Ò a dàgbà bí ará òórò Gbogbo ara lalágemo fi hulú Owo olubi ò ní térù re Mo dé, mo fé mó o lo rèjérèjé Bígbá seé lo lójú omi Òréere òré mi ni Ògbó ológbó omo olómo Ogunlaye n be ti o mo o sèdárò mi gidigidi Kabiyesi òbóra sílè sobìnrin lóore Akoki onímolè okùnrin dan-in-dan-in Ope sigidi lótí òrúbe Jagun aró mó bèrù òtè Ekùn méfà ló wà nílé odi Loro lo pèfèèfà-a –nì Yeye re má a dele oni Ki obìnrin ròrò mó nù Omo onigo tíí dán bí ide Ki mo bá tètè mo wí ògùrùgàgà n lò ó ró memu ní ìjámò N ba ragogo sile dèkími Omo ejìwòwo Eye lákó nu o mo re lónà àrà lótò N ó móo pè ó nígbà gbogbo ni Ajá a gbàgbé olóore Aja a jámo léyìn ekùn Omo ra já sonù léyìn re Ijebu òtín sìn Lábáawú Omo a là kílè mó Omo a làkàkà kéé jèrú ebo Ìjèbí ò sunlè pèpè Kí an ku lómodé An sokò rian rebete Onijebu fakóto múròóko Eran kúú jumolè Kan yòkòkó nù Òkòkó bìrìkìti lé é yemolè níjèbú Ota fori yeje Kabi an ko níjèbú nígbà to n ti àwòdìí bò Agboja ona ni mo ko níjèbú Omo egbùrù kò yàgàn Omo egbùrúyà kéé rí bí eni bake làá somiye Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè Ó ní bi an kú lómodé an sokò ri an rebate. Omo afun ni ni ohun je nígbà an an fìkèlè kàn pòrúndúnrún Omo mórà mora ó ra igba eni lórijó Ekun méfà lée nílé odi Lóórò ló pèfèèfà rè. Àtijé Àtìjè ni lóógun ti í fawo ekùn dìlèbé ìdí Gbògbòrò bi esia iyawo Ajikosun bi iya egbin Omo onígèrú Àjòjì kò wesè Àjòjì tó bá wesè níbè á ti eni ebora Omo Alágbòójà Àgbòjàkàn tó forí jeja Omo Àgbójà omo Afejagbori Omo oniroko ó sagogo mokun yinbon ode Àgbà ìjèbú sagogo mókun Ìrókó kan n be nílé Ìrókò kan n be loja Omo oniroko méjì takotabo Omo Àgbà ìjèbú o sagogoo mókun yìnbon nigbo eerin Omo arogogo igbó pónyè, isin ebora ni Iba lowo omode Iba lódò àgbà Ìbà loso Ajídolókùn náà gan ni Ìbà lówó kékeré Iba lodo àgbà ti n be lodo jàgan Nijèbú-jésà Ìbà lódò won ode tí n wón n be níjèbú-jèsà Torí ògbóni ló leréjà Abíódún móo gbo nàsíà orin mi Ìjèbú jèsà sebí àwon lomo onigeru àjòjì ti mo ní won O gbodò wesè náà gan. Àjòjì tó bá wesè níbè A deni ebora Omo Arógògò pon-ón-ni ebora ni se Ogun n be níwá Ogun n bò léyìn Ògògó wón wá gbojú ònà rere-mù reremù O lóhun tijebu-jèsà pèlú ìwó se Tí wón jo papò níbèun Ìwòyè ò jìnnà síjèbú-jèsà E e ri omo Amookin yìnbon nígbó eerìn Oye ode ti wón lo síbè gan won ò dénú ilé mó. Ode tí wón lo síbè won ò padà bò Ìbà lówó oniroko gan Sebi ogboni lo lereja á rè gan Tó fi wá fààyè fówá bokun gbùsì To ní kó móo mó mi sorò nibè gan N ó mo o sòrò, N ó mó o yo kòmóòkun ni Tori emi o ni si ninu ilé Sùgbón ohun tí inu bá ti wí sílè omo náà ni o bò ba ni Ise orí bá ti ránmi lemi ó móo jé Ònà tóòsà là á le N lèmi ó mo o to Ònà ni mo tò tò tò Ti mo fi délùú òsorogíso Abuké ni mí, n ò ni seé sá lógbé Ìbà lódò baba Ìbà ìbà lódò baba ba bàbá mi Ìbà lódò pétélé owó Ìbà lódò pètèlè àtesè Ìbà lódò àtélesè tí ò hunrun dójúgún Ìbà ìbà, ìbà lódò òpó ilé Arerù mósò Oríta méta pèré mo juba lódò baba bàbá mí Akátá nlá tí dá gbòrò sìrìn okùn Kìí fowo lùdí pèpèpè Elékùn un gbàmí babá dé omo yà léyò Ò ò ní san kú Kómo bá pe o mó se ti e Bí légédé bá yowó ìjà Ilè níí fi í nà Iwase tìyìnsé lomi agbò mí jo dánù Àfòdànù lobinrin n foso àlejò Òtún òde àbà Ló lífá fún Alálàde Àbà Òsìri Àse ló tun dífá fun Alálàde Àse Àtòtún Àtòsì ló dífá fún won lóde mòsé ewélé ríjósí Eran tóká bá ti so Enu oká níí kú sí Ako lo bá perí awa nibi ni Jìrìn jirin báyìí lese n bò ojà Àwa won la ó sorò olúwa re Aho ní bá pérí àwa nibi Òdómodé ni bá perí àwa nibi Olokùnrin olobìnrin ni ba peri tèmi Àjàní nibi Emi won la ó sorò oluwa re Yíò se yíò se kò ní sàì se. ==ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ== O sé Akínlà bàbà mi Òré mi ni òré mi Akínlà o Akínlà ló lèrìn Akínlà èrìn ó joba Ibòmírìn lo Èló èrìn kí an mí je léjà méfà sí Wón je nire àlúà An jèhà Àlúà Ó ku dedere lódò ojà Ìgbeè ni wón je lémèdó Lemedo èrìn Abòmo esè bí ìwo etu Akínlà ó ti mí je Mé ti ri yèé rí Omo Àjíké Àjígè lódò ìyá rè Regbodo bí ìyàwó Ajikosun bi ìyere jéje Akinla’N o mo sèdárò re gidi Tori ajá à a gbàgbé olóore Emi re meji wèwé Ore re òré mi ni Oba tó je tí ò bole se lérìn Akeekèé wá di gàárì Baba ta ni yíò gbé e sin Wón pè ó lorun o ò jé O feso finfin so hun sí an Kórí e máa dàwón ká Orí Efòn a degba eran káko Won ì í pé jiyán àná Òtá rè ò ní rójú sojú Akíríboto kìí lójú awé Èlè ìlèkè kìí lójú àtokùnbò Èyí tí mo wí Arò á rò mó ò Àlàní o mo ebora gbàgbé eni Tí a ò gbódò rójú rè Odùduwà ló bí ìyá mi Erin de tipè tipè Àgbààgbà àgbórín mo dé tòun tòwo Aja kìí gbàgbé olóore O mo oloke ojà níbi igi gbé já lósàn án gang an Kaka kígi dá pami Màá ròkè ojà Kabiyesi mo juba lódò re Kí n tó máa lo Bekolo bá ti juba ilè Se ló ó lanu fun Èmi re méjì wèwè Bí ojú, Bí inú bi àtélesè òhun ònà pimù Orò baba yínká nlé o O sodún odún yìí o a sèrèmírìn Odoodún làá bágba obì lórí àte Ìyen béè Igbo oba odò lo fìyà jomo arágan Bi ko bá sí tìyen Ta ló n jáláta Tí ata rè n tani Gbogbo aláré tó wà nílè obòkun Àlàní n ó mó o gùn wón nígùn eran ni Tori ekukéku kìí borí asín Eèrà kéèrà kìí borí Ìkamùdù Àlàní mo ti juba bàbá mi Bekolo bá ti juba ilè Se lóó lanu Eye tó máa beje ké Enu re á béjè sere sere sere Se ní won bí eyìn mó èètán Se ní wón bí soso mó odi Ìbà bàbá mi onile òkun egbele omi Orin: Kó rorí kó pé o Kó rorí kó pé Eni máa bá wa rin A rorí á pé. Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Oba Ajínkà lóbòkun Oba nlá Akínlà lóbòkun Oba nlá Akínlà lóbòkun Àpèlé Àpèlé lorú à n poba Won kìí poba lápèdín láàfin Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo Ìjèsà ni mo mo wà Kí mo ti mí pakínlà mo mò so Mo bínú pé mo bá o lóyè Mo pè ó lórúko Mó bínú O dodún odunni o O ó se tèèmírìn O ó se tèèmirin taya tomo Tàìkú bale orò Isu omo á jinná fún o je Èrè lobìnrin mí je lábò ojà gan ni O dá mi lójú o Òpá eku kan láyà eku Òpá eja kan láyà eja Ina lo mi siwaju òpàná Iná tó ràn ló n síwájú eni tí ó pa ohun Kànrìnkàn to bá ti búsulésò Won a fisu sínú ilé ayé lo Inu ilé ayé o lota a fi ó sile tí á lo sorun alákeji Inú ilé ayá lá padà wá bá o Kaka kó o gbélé mó o sin nígbà gbogbo Kò séwu légbèrin èko Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Ìbà lówó Aklínlà tó lèrìn òkè Ìbà lówó Aklínlà to tèrìn òkè Ògún ló ni mi Ógún ló se mi Ògún náà ló ni didi mi tí mo fi n soko Abiyamo Báà bá ní pá níró Sebí Akínlà lo lèrìn òkè Akínlà lérìn òkè Ikú ò ní rójú pa ó Ikú ò ní rójú gbomo re lówó pe Àmó sá iré tiwa juré Àdàmò A ní ká feré Adamo Ká fi jálùbósà orin si ni To ba se díè sí Ò á máa gbó nàsía omo ode Akínlà lérìn òkè Wón níwo lo nìlú bàbá re Ìwo lo niwón tadétadé Ìwo lo lojà kan òjà kàn Ti wón pa ti ríbè gan Iye lérìnmo Ìbà lódò re Iye mi lérìnmo Iba lódò re Iba lódò bàbá mi lórí awo lèrínmò gun Lori awo mo kàn lodo re o Kékeré èrìn mò gan Àgbàlagbà Èrìnmò mo ni mo kàn lódò yin Torí ààtan kò ní lo kìí kódèdè Odede ko ni lo láì ki àdeun Obalúyé kìí lo lai ki tòrun Kó tó mó o lo Ìyá ayé mo kàn lódò won Orin: Obalúayé o Obalúayé o Mó mò jógbìgbà gbé si lóhùn o Ó tó onílù mó lè le À ì tó onílù a dìjà È è rí mi báyìí nù-un Mo mí sere ìhímàgbon mi fákínlà Sùgbón ògún ló bí Ajínlà nigbà ààrò gan o Bó bá ti wí ni ko tè lódù Ìjálá ni ko fi máa wi O o ó o Akínlà kínlà kínlàdé Náa gbóhùn enu mi Akínlàdé o Akínlàdé o Akínlàdé Ìtì ògèdè kò pé kí won mó fòun sòpó Eni màa dúró lábé re mó sàfira Ó ye kí mi kókó máa juba lódò bàbá mi Akínlà Akínlàdé o Òsùpá Ìlekì A dénú ilé kìji kìji Akínlà ò Akínlà o Akínlàdé o Akínlàdé se bi òun ho nìlú èrìnmò o Èrìnmò osere omo onílè obi o Omo Ajipori ori nì ni bóse dára ni láwùjo Orí bá mi se o Mé mò le nìkàn se ó Oba mímo Akínlà lérìn Ìjèsà o Bá mi se o me mò le níkàn da se Ko séwu légbèrin èko Ìbà lowo okó to doríkodò tí kò somi Iba lowo obo to doríkodò tí ò sèjè Ìbà lówó pétélé owó ni láwùjo Ìbà lodo pètélè àtesè o Ìbà ìbà Iba sá n o moo fòní jú nígbà gbogbo O dá mi loju o Oluwonkoko mo wi pe mo wonkoko mórò enu mi Mo roar n kì béènì gan Torí wípé o Bàbá ire bàbá ni Akínlà Won lómodé ló lori Àgbà ló nìtà Àgbà ni mo dà yìí Ijó mo bá da dé Màá relé oko Èrù ò bà mí Mo dérù barà mi Mo wá tejo mólè Mo se bomo eku lasan ni Emi Àjùní mo tún wá dúró gbofà bí ògiri gbígbe Ilé Akinla ni mo wá, n ò ì lo Nílé Akínlà tó lèrìn Mo ni sebí Akínlà ló lèrìn ìjèsà Omo won lerú owá bòkun gùsì Owá owá Ajímókò náà gan an ni baba won E è ri Akínlà to lèrìn Tí n bá n le sílé Akinla tó lèrìn Ko sénìyàn tí jé tepo nìlú Èrìn Ko sénìyàn fí ó tepo nìlú Èrìn Èyìn odi làá pade o Ho léyìn odi làá pàdé E è ri ikú oníkú kìdán n gbàákú Ikú eníkú lèdìdè á gbà Èhìn odi ni n ó mo o pòtá mi Akinla omo odo Àgbà Ehin odi ni won o mo o pòtá re Tori ehin odi ni won ti n tepo nilu Èrìn Iyen tun se si ni yen Ìbà lówó owarí esèsù Ìbà lówó owarí esèsù Sèbí owari náà lo tèlú kan To se were, tó se wèrèjè Ìpólé ni mo tun lo re e ni Ìpólé ni owári ti dìde ogun nígbà gan To ti le sí ìlú èrìn Òhun ni won kìí se é polówó epo nílùú Èrìn Bee ni ko sénìyàn tó jé polowo epo nísókùn náà gan Erú owá bòkun gùsì Àwon lomo bépo lorun A bèjè sórí ògún sùrù Akinla dákun dábò Mo bínú pe mo bá o lóyè Mo pè ó lóruko Ògún ló so mi dòdájú gbagara Tí mo fi pe bàbá mi lórúko E ò rí mi báyìí bi obo igi nú awo Sanponna igbo la domo esì lóògùn nù Òògùn tí ò bá ti jé Ewé è ló kù kàn E è ri emi Àjàni òpò oògùn rumo gàlè rumo gàlè Mo gbójú lóògùn títí Mo somo Àjé níkòó Mo ni kí làjé ayé fé fomo Àjá òrun se E è ri mo lákínlà ló lérin Ke dákun dábò ko mo mò bánú ni Akínlà ló ponifa aare gan an Ó ni onírá, ìlú n dàrú Kini òhún ò tilè rorùn gan Akínlà dákun dábò fiyè dénú o Bí mo ba puro kóo móo te mi lódù láàfin oba O ni ilu dàrú titi O ní kí ló dé gan an Tori àdàgbà kúkómo lodo ló lèrìn E e ri onífá òhún wá dífá fún won Ifa ti won da lagogo jegele ti so mó won logbob iperin Lonifa ba difa O ni o dijo ti won bá lo Mojòkótèje Ìbà lodo won Àdàgbà kúkó mo lódò ló lerin Iba lodo won E e ri Orin: Ó mí se ma fomo sáyé mi lo o Emí ò ni se bayìí ku o Ègbè: Ma fomo saye mi lo Kini kan selè lerin in mo fe so Nijo gbóun níjó gbòn un Ewúré fòpá ti Wón pa lóró kún Won se pé kò si nnkan Àgùntàn fòpá ti Wón pa lórúnkún Wón so pé kò si nnkan Ohun to sowa lo yo náà Se erí i kini kan selè nílé Akínlàdé nijo si Kabiyesi kabiyesi Oba nílùú Erin Bee ni béè tòótó ni Béè náà ni o ò O nijo ijó náà ni àtìyàwó rè porogodo pátá wón lo símú oko Won teme si ààlà won lo sínú oko tí wón ti n sise Won ò mò pe ìgbín ti rin mó aso ìyàwó akinle nijo hun Mo o gbo Etu igbó ri mi o tadi reke o Sebi etu ijósí mo eni o pà hun Etu òbèjé alawo tó wu ni Abikoko gbon ni Ipere lo dìjà Sùgbón omode o gbodo pìtàn ìpòrí o E e ri tán bá ni ka móo só ó O lohun ti won fii so níhà ibìkan ni E e ri Akínlà se bí won báyàwó òun se ni to moo be won le E e rí, Ìyàwó ojó kìíni meni tó pa òun Torí Akínlà ló lèrìn Se bi omo Ìyàwó ijo kìíní Tomo tomo ni won fi rubo níbè E mo ko mi sájàgbon ni Tori oro n be lódò ikù mi Emi Ajani ko sánmò mewon jìnnì Orin mi náà ko orin bàbá mi ni Aranme agé é Jigab jigan ni tèrìn Òsòroógùn bí igi òbobò , Kábíyèsí oba Akínlà béè ni Kabiyesi mo ríbá mo ríbè Ajunilo Mo forí balè lódò àgbà Kábíyèsí oba o Oba nlá Akínlà béè ni Tooto ni béè náà ni Kìí bá ran won ón règbé Afi kóo ran won kí wón lo peran wánú ilé gan-an Kabiyesi bee ni Oba Akínlà lèrìn òkè Sebi Akínlà ló lerin ilé Akínlà lo lèrìn òkò O gbodo gboko lowo won ni Sebi Akínlà yi lomo Aloso modìí gbagbon lówó omo ojo Eè ri èrù ò bà mí mo dérù barà mi ni Omo amomo rubo niwon Omo bibi inú oduduwa ni gbogbo won Omo Olofin ni Iyen tu se si nibe yen Atoto arere Atòtò arere Ale ò ni le komo ejò mó rìn Tomo eku ló nira. ==ORIKI OBA OWA OMIRAN ESA-OKE== Omo Owá ùn mí bèrù Omo Owá tó n ba teni Kí mo kánlè yánhú nílé Owá Kí mo fèwù ògbò telè I èwù ogbo mo fi telè I é dùn mí I èdú a máa bá tègbe mi lo Omo Owá bìdí òbèlèsékè Omo Owá bìdí etu ganganran láàfin I gbèrin opó ló mú tile O bèfèèfà luyì Omo elégbèrin àtùpà Omo elégbèrin àtoro Omo elégbèrin àwò Kí an fi gbogbo rè sobè sí láàfin Omo olúlé kí an gbúkú àjòjì í wò Kójú á ro omo alòmírìn Omo apàgbò sójú obo mú tòúrò lo ààfin Àgbà ìkà án I jeran rian lórìjé Omo apódìyé dìkàrà sokè Omo apódìyé romi apata Omo òkè kike oke apata Tí won n pèyè òwè lowè I se ni mo dàgbà Kí mi ya susé èyo mèsíò Ibi an pèyò bí eni pesú èyo yéye Omo olókè ìyòdú I òkò rú ìyò kí mi lá forí òkè í kàn Òkè rú ìyò, kí mi lá sulé òké sara dota nílé mi. Omo àkàràkàsà nílé oko Mó jé èyìn òbùn yílè Omo elébíbó oko kee yó àgbùnrín Omo ìgbàdo dì órí ó pomo bò Omo akébìyé ra ìkàrà sókè. Omo akébìyé romi apata Alè igbó ota ni òmìràn í jà le omo onímògù. Òmìrán ló ni igbó ota Òun náà ló ni alèpèpè ìtómì Àlè bàbà ni a fi dáni Igi oko afín bí dáni Igi mo bá jí gàdà òkon Ki mo bá jí gàdà rolé soji Má rìnà òru bò Àbùjá ulé oní mò Ará ulé oni obibo Ó jí dàgbà ògèdè O bómodé yìnbon ìdájí I mo gòkè ògèdè Mo dojú ulé ùkirè àkàlà gbojú òhún I jíje jíje é sí Àkàlà bà I ùsí àkàlà bà titi O relé ùkirè ria lópé òjé I òtún ulé ria ní tíkire Omi ni I oní bá ti sàbùjá ulé ria nírikirè I ùgbèe láá bá apá òjé lo Eye ba lori ugi Ugbeè lòmìrán yagba ode Ubí ìbòbó dúró sí Ùbòbó bòdì àkankà I àrìmòtíta lúbè ló ta Òríndín èjo Omo èlùjé ùsà Omo èlápó í ta bi èsúru Omo alápó ípa ni Sílè kó kèìyò sílè Í koni mo nikan sun Kóni mó sìkejì oni II kóni mó tùmò sùn ÍI kóni mó sùn úlé Kóni mó sùn alè II èrù òmùjé léé bà mi Omo asaújì ùgbì òsùpá là Omo asáújì òsùpá jère Ugbi obinrin gia goroni Kókùnrín kàn tia se I kí mé ba rolúgi I mèbá rònà èsà laa yà I kígí yà ke yà I òmùjé a figi narùn Omo olúmòjò Omo owa omiran Omo olúmòjò Omo otafatafa Ta ihò okinni Omo loupe ekutu Kían jí fon túùrú Taara lónà Efon Ìbílè obòkun ni èsà òkè wà Ìbásepò wà láàrín Ilésà àti èsà òkè Ìyàtò àárín won nip e láti Ilé Ifè Ni èsà òkè ti yà wá tààràtà Owá òmìrán jé òkan lára àwon tó te Ìlú Èsà Òkè dó Pelu ojòkò ati Òsòdì. Agbo Ilé Àdàgbá ni àdúgbò láfogbó Ní ifè ni òmìrán ti wá Òmìrán kúrò ní ifè ó gba ìgbájo lo O kúrò ni ígbájo ó lo tèdó si òkè òwu Ó jagun ni òwu labe Owa àjàká Léhin èyí ni won tún tèdó sí Orókè ní ìhà gúúsù Èsà Òkè Lóbé wà ní òkè ìtá Lósì wà ni ìlórò Asába je babaláwa kan láti Ilé Ifé Wà ní Òkè Eèsún Èmìlà náà sì wà ní Tòsí Owá òmìrán wá sí Èsà òkè ni ìgbà ogun èkìtì paràpo Ku bí igba odún Won jagun lábé pákú Àsìkò Owá òmìrán ni a tó ní agbo ilé tí ó n joba Olumokò mi àbúrò òmìrán Olúmoko lo tèdó sí Èsà Odò Agbo ilé Èsà ní Ìlú Ilé Ifè Ni àwon méjèèjì ti wá Owá òmìrán bá òpòlopo èèyàn sore Láti mú ìlosíwájú bá ìlù Lára won ni: Olóyè Ògbóni láti ìnísà Olóyè Asálú Ìsálú Odobaja náà dúró sí òdó Obafin ni Èsà Odò Obafin ni Olórí Agbo Ilé Ìdòfin Owá òmìrán yan Olórí nÀdúgbò Àti Olórí Ogbon Láti máa ràn án lówó Láti se ètò Ìlú ==ORIKI OBA ERIPA== Eléripa e n lé n bé un Àbíyèsí Oba Sákì Oba tí n ba lóyè n lèmi n ké sí. Oba tótó mo lémi o kò perí Oba Oba ná n perí re ní Sókótó Mo lémì kò perí Oba Eléripa àbíyèsí ni wón n perí rè ní Sàbàrà. Àbíyèsí ni wón perí níbi gbogbo . Apórógunjó omo akúnlè bógùn sòrò Onílànlá omo erù Ofà. Omo Òdógbó ní Ìkòyí Ilé. Béè ní omo Òdógbò ni gboro. Omo ò síjú yoyo mó kolé ìkòyí. Omo eranko méta ò lásán Líiìlí ò lásán. Béè ni Òpá àkèrè won ò loaf. Ábòsìnbósín alábà abèyìn jáyìn ó Omo igbó dídá n o lo re de ògba Béè omo ònà se rìbìtì Àní n o lo rè ko òrúnlá sí. Omo ogun lósàn-án omo olè lóru Olè tí kó aso kéwù kó Omo gbórógunjó onílànlá Olè tí gbé obìnrin eni tí fi saya nì ! Bí Obìnrin kò bá se omún rògbòdò Tí kò bá se Ìdí rùwonwon nílé ajikánle Tí kò bá lábe lórùn mó fe Pórógunjó onílànlá omo erù Ofà. Ìkòyí tí ròde rè kólé Sebí ìgbà tí yóò fi dé olè kólé e lo. Óní yoo bàyá Olè tí ó kólé òun lo. Oníkòyí ogun ìbirò n lé mo bénlé òsùn. Yekan ará ilé Ilá-esè ní Ìkìrun wa ní. Yekan eni olá Yekan atibire somo Apórógunjó omo Oba tí kú tapá torùn. Onílànlá omo arerù tú bèlè ìjà Omo pórógunjó e wà ní bèun Omo bénlé ò sùn Wón ní kí á pe lékùlé títí. Apórógunjó tí ó bá di alé won a maa dun lo. Oníkòyí omo arerù tú bèlè ìjà. É é sà o o o kú ìnáwó ojó O kú àfi omonìyàn se kòmí ògé Omo oyè niran omo tí o tó kò ní kú mó o lójú Orí re kò ní darúrú Ilé tí o kó. Kò ní jé àsemo fún o Eésà ajàdí awemo gaga reléko. Omo bàgé fújà ma tósìsà Òkòmí omo oyè niràn wá jòfé ará igbó télé. Eésà ni n ké sí baba léripa wá jòfé ará igbó télé Bérú molé Oba. Oba tí n jí wewó wesè nísàlè òràn Òkòmí elédè won a sèsó yányán Oba tóní wéré jeje Òkòmí mo lérè lómi Èjè òkòmí mo bèjè lódò Tawá lóni elédè lókòmí Ilé Tawá lo lorí ota. Ta lóni èsìsí tí símo lódò tòjò tèrùn . Ewúré ólóun oun a joyè ni kómì Ilé Nílé eésà léripa wón gbéwù kalè Won kó yan bí babanlá won ti n yan Ewúré wèwè é lè wè tán Tó fi pón yanyan lójú omi ará Ilé mi Èjè bàràbìrì léyìn orùn E bi mí ení taní joyè ní òkòmí Ilé. Ògà ni o joyè ní òkòmí Ilé Wón gbéwù kale ó wá yan bí babánla won se n yan Nílé èdùn òkòmí omo oyè nísàlè òràn. Kòmí onílè won ròdúdú Oba torí ni ó ni weréjéjé Òkòmí omo oyè niràn ará jóba jí O kun ará légùdu àyàbù èrò N lé ará òpa òpe àánú. Ésà mo mò dúpé ojó. Mo dúpé ójó o nírare omo Làlùrí re kò ní dajúrú Ohun tí gbé tò le gbé bàbá re yoo bá o gbé. Mo yìbírì mo tún padà ní be un. Mo tún lo ilé baba léripa Àgbérií Ògà olórò edùn Torí tí a bá n korin a n juba eni tó lórin Afínjú ológun tó mótò Ilè lo. Omo gbérí olá o kú ìnáwó ojó O kú àfi omo nìyàn se Ojó ò tójó tí won sìkú baba léripa Owó tí mo gbà jékan Gbérí olá omo gbérí olómo Alámò omo akúnlè bá óògùn sòrò. Èmi wá tún yè wèrè Mo kúrò nílé ògúndìran baba léripa Torí tí a n ba korin a n juba eni tó lorin Àdìó mo juba orin mí Orímodélé wí mo juba orin mí Gbangba lásà a soro pàdé oníbodè lápèrò N só léripa n só léripa Pórógunjó nlanlá n só léripa. ==ORÍKÌ OBA ÌKÌRUN== Òláwálé akìnrun Àbíyèsí akìnrun o Oláwálé arékùjó oko Adéyolá Oríburúkú kò ní jé tire. Ánlàgbá omo Ojà Obì Gbólérù lakìnrun oba gbóléké olúgba Ob èyó atòrò Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòkun Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòsà Omo èyò tó ti mú ìkìrun dùn gbóngbón Igbó ò lérù mó gbogbo igbó ni wón di lómi lómi Ánlàgbá omo ojà obì Àgùnbé aágbòró pète a pósí dórí aágbòró mó Oláwálé orí òkúta latí pète ara wa. Tile oníláà omo ojà obì. Omo òkan kómi lésè ní pèté yányán Òkan ní kíni mo wá dé ìlú ète Òkan ní kíni mo wá dé ìlú èrò. Òkan ní kíni mo wá dé ìlú òdájú yányán Oláwálé ibi tí won tí dáyó ara won. Onílàá omo ojà obì àbíyèsí Oba. Oba tótó mo lémi kò perí oba. Oba ní wón n pe orí re ní Sókótó Oba ni wón perí rè ní Sàbàrà oko Adéyóólá Oko Adéyóólá ni wón n peri rè ní ìkirun wa. Àgùn-toní-jà omo ojà ebì Mo tún yí yun tì gédéngbé Kábíyèsí Oba àná tó wàjà Àkànjí tí wo mótó Ilè lo. Omo amólà oyè Àkànjí omo erin jogún olá Omo àdó bákan làdífá Erin jogún olá ebo ní ju eboó lo Àkànjí omo a rí léwò ní ìkìrun. Omo abi òdèdè làdífá Erin jogún olá ebo ni ju ebo lo Kábíyèsí oba èyí tó wò àjà. Kábíyèsí lásúnkánmì ni ò n pè mi mu gòrò. Olásúnkànmí ojó ò tó tó ójó tí oba náà wàjà Mo rówó mo rómo Mo jeran títí eyín mi kán. Mo ni odidi ojó mérìndínlógún Epo kò tán létè mi Àbíyèsí akìnrun arísekóilá Oba Kòsámótù Oba Àbíyèsí erin sí erin lo. Àjànàkú wón tí jákùn arà lo. Oba tí ó jé ní ìjerin ni n ké sí Àbíyèsí baba làmídì Ògìrìgìdì ayí ti káà wá Àbíyèsí mo lémi kò perí oba Baba jíyì mo lémi kò peri oba Oba ni wón n perí rè ní Sókótó Baba làmídì oba náà ni won n perí re ni Sàbàrà Oba ni wón n perí ní ìkirun Anal omo ojà obì gbólérù akìnrun Oba gbóléké olúgba E wá wo onílé oríoke tí ri àfòpin eye Àgùn tonílàá omo Ojà Obì Ará làyè esun alátíse e rook Oba Ará Ilé mi Òbùn won kò tagìrì sòwò. Oláyiwólá tó joba tán Ilè n tòró Adédeji tó joba tán roko Oba Òbùn won kò tagìrì sòwò Òbùn tí kò ta gìrì sòwò Àkàní ti ní kó jòkó de ìsé yányán Kó wo jábálá ebi bí tí mó já mó baba won lára. Olójà tí fi òdòdó jagun won kò wówò bòrò Baba b ólájì ti gbé òdòdó wo kógun Adédeji lóti gbé òdòdó wo òkun ogun. Àbí èyìn orùn gbé òdòdó rù fùkèfùkè Àwon onilànlá omo ojà obì Oko Adéyóólá Adédeji àkàní ire owó re kò ní bó. Eni tó bá lóun yoo bà ó lórí jé Orí re yóò ju bà ó lórí jé Orí re yóò ju tirè lo. Ti gbólérù akìnrun Oba gbóléké olúgba Oba èyò atòrò omo èyò tí ó tí mú Ìkirun dòkun Omo èyò tó mú Ìkirun dòsà. Omo Oláwálé omo arékù jó Ìlú kò ní dàrú mó o lórí Wágùnùn tí n be léyìn re kò ní já. Òsó náà n kó sé n be ní àláàtì ara. Oba Oláwálè Adédeji onílànlá omo ojà obì . Igbólerù mode igbólerù mo dé. Gbóléké igbólerù mode. ==ORÌKÌ OBA ÒRÒRÚWÒ== Olóròrúwò oba Oba tótó mo forí balè lódò re Ìlú kò ní dàrú mó o lórí Òràngún omo Ògboyè Lángbóyè gbólá omo orubu Tí wá sámo láàké é Pàkàn lokun pàkàn lónà tèdè, Ewúré Olóràngún ní je lónà gbàgede Àgùntàn Olóràngún ní je lésè yàrà. À je wèyìn ló ba selédè jé yányán . E woo mo Adéjoorìn ní màgbon Yangadá bí eni wemo relé oko Bàgéfúj`da omo èjìjà yekan Olórúwò ni gbogbo won Omo Oba bi wón perin sí Ni wón n pè ní ìta aperin Ibi tí won pa àgùntàn si Ni wón n pè ní Òkè àgbò Ibi wón pa elédè sí Ni wón n pè ní òkè èdè Ni wón fi n pe ní òràngún ará ìlá màgbon Òràngún omo ògbóyè gbólá Gbóyè gbólá omo orubu Tí sámo láàké e Béè ni bàtà logun Bata lónà tèdè Tile Olóràngún omo ògbóyè gbólá Ibi mo mònà dé ni n o je dé Ibi emi sì kún mí dé ni n o kì mo. Mo bá Olóràngún relé Òròrúwò ni mo lo. Géndé lawa kábíyèsí Oba, Olóròrúwò Oba Kábíyèsí Oba èyí tó wàjà Orokun tápà bèlé èsun Òtèté omo afi àróò dáná kúlíkúlí Tèté omo a fi àróò dánà kúlíkúlí Mo kí ìgunun, ìgunun rojú kókó À bí òré tápà tí n se ni. Bàmún lóye tápà bonàákó yányán Olúbísí omo aláwo ló lesin Mo mèdì okò telè ni mògàmògà Mo kí yekan wa tí jé òdòfín wa Akéréburé omo oláníyanun Àdìgún omo mòmóódù Ìdáméjì àgùnbé tí won n pè ní enìkan soso Ni wón fi n pe Olúbísí ará lódò oya Sebí yakan Olóròrúwò ni òràngún omo okù òkáyá Iyekan ti bimo ogun òsìngìndìn Olúbísí mo kí òyagadá mo yí omi Omo igbá Òdí ni mí mo dé Odò mo rìn gerere. Ìkòkò òdí ni mí dé odò mo rìn tàràràrà Omo bíbí òdí ni mí mode odò mo pa òdódó orí Olúbísí omo káló káló ni wón sekú pèja. N lè yekan le láyé yekan menu gún ola, Omo òkánkán Ilé la sìbi Olúbabi kébísí olú ará Ilé mi gògò la sìbi ìmùlè Tàbí ránti Ìbi láyé Ojó tí a bá kú ará Ilé eni ní gbé ni sin Òtèté omo a fi àróò dáná kúlíkúlí Omo káló ni wón sekú peja Omo Olúbanké ìbòsí mo bá ònà odò lo. E kú bè láàsín ekú bèláàsin Yé wo naa ekú bàláàsin. ==ORIKI OBA ÌRÁGBÌJÍ== Kábíyésí Oba Oba tótó Oba ìrágbìjí Àbíyèsí Oba Oba mo fé pè n kò ní mu emu Oba ni mo fé pè n kò mu gòrò Àbè togún ràlú onmo ará lósìn Téní wíjó ará lóbòkun sá loba ìrágbìjí n jé. Ònkókóló omo oníyán kónkólóyo Omo bárígídí níyán ògún Omo arílù mó lulu fún ìrà Àrílá ílànkí mo gbé òkè je nàmùn Gbéléwadé mo gbélé se bí Oba Omo Òké gbélé wùsì lónà tòrà Anal mo kéde jègbe Ará mú lege ará òkun esè kè Omo òkan ti yí lulè Ó kù okan Omo olórò kan òrò kàn Èyí tí fáwù lógànjó yányán Gódógódó Ilé won kò gbodò sowó odó poro Béè ni alògì kan won kò gbodò solo ògì sàrà Omo kékèké Ilé won o gbodò sunkún omú Èyì tí ò bá sunkún mo lórò ni yoo mo gbe lo. Omo òkè kékéké ni yíkè yíkè yí láyé. Àbè togún ràlú omo arà lósìn Téní wíjò ìjèsà kò rídìí ìsáná Ilé loní Owá ti mú iná roko Àbè togún ràlú omo arà lósìn. Mo tún yí yun tì kédéngbé Ònyín mo tún lo re dé òkè àgbò. Oba tótó mo lémi kò perí Oba Oba won n perí e ní Sókótó Oba ni wón n perí rè ní Sàbàrà Oba ni wón n perí rè nílè ìrágbìjí Oba olókùn esin Ará Ilé mi abi ìrù esin mi tìèmì A gbún esin ní késé à ló mò jó édòko Gbogbo ara esin wón wá koná sasa Oba kólérán tí n retí eni tí yoo tè fun. Oba n náà ní í be lónà ti òkè àgbò. Àbè togún ràlú omo arà lósìn Téni wíjó ará lódó kánkán Èyin lomo olóyè nílé omo olóyè lóde. Oyè náà won kò ní pare mó yin lówó. Orí àpéré yoo gbé yín dòyè baba èyin Èyí tó n be níbè won kò ní kú mo yin lówó Oba tótó àágbìgí mo lémi kò perí oba Oba ni n be lónà ti ìjèsà àbè Ìjèsà àbè togún ràlú omo arà lósìn Téní wíjó ará lódò kánkán. Mo onípokítí Ide Ikú kò ni pa Oyàdókùn wa Ìjèsà ìsèrè onílè obi Omo ojú rábe sá mó gbódó pea be lórúko. Omo ojú réjò ata wàrà Sòbòrò la bí ìgbín kò fi abe kan ara. Àwon ni omo olóbìkan òbìkàn Èyí tí ó kò bá fé won ní wò sílé Èyí tí ò kò bá fé won a wò síjù Eranko igbó á mu soko je A kì ki Ìjèsà kí a má je Obi tógbó. Tí e kò bá rí obì tógbó Kí e wá gba Obì lówó mi Àwon lomo olódò kan òdò kan Tósàn wéréke tó sàn wèrè ke. Tí ó dé èyìn èkùlé osólò tó di àbàtà Èyin lomo tí e bá jáwé kan Eègbá kan ni Bí e bá já méjì Eègbá méjì ni. Tí e bá já méta Eègbá méta ni Ò pé pep e aso won lóde ìgbájo Elégbòdò ni aso àwon ìjèsà Èyí tí e bá ri lójà ni kí e rà nfún wá Kí n ró jó Olóye lo Torí a kà jò olóye dun ìran baba yin Àbè togún ràlú omo arà lósìn Mo bá àágbìjí relé Mo bá àágbìjí relé. Folklore 2049 6458 2006-12-19T12:03:54Z Loadewole 101 [[Yoruba Folklore]] ==Oju-iwe Kiini== [[Yoruba Folklore]] [[Ijapa Tiroko Oko Yannibo]] [[Olagoke Ojo]] [[Ojo]] ==Yorùbá Literature: A Review of Ìjápá Tìrókò Ọkọ Yánníbo by Ọlágòkè Òjó published by Longman Nigeria PLC, Lagos, Nigeria in 1973. Àỵèwò Ìwé Ìjápá Tìrókò Ọkọ Yánníbo tí Ọlágòkè Òjó se. Ogún ni ìtàn tí ó wà nínú ìwé yìí== ==1 Ìjàpá àti Àtíòro== Ìtàn ní Sókí Ìtàn yìí, dá lé orí Ìjàpá àti Àtíòro. Ìyàn mú púpò ní ìlú Ìjàpá. Ó to Àtíòro tí ó ń rí oúnje je lo. Àtíòro mú Ìjàpá lo sí orí òpé tí ó ti máa ń rí oúnje je. Nígbà tí won dé ibè, wón jeun, Àtíòro so pé ilé yá, Ìjàpá kò, Àtíòro sì fi sílè níbè. Nígbà tí Ìjàpá se tán láti padà sílé, ó puró gba ìyé lówó àwon eye. Ìyé yìí ni ó fi ń fò bò nílé tí ó fi já sínú odò. Ònì ríi, ó fé pa á je. Ìjàpá puró pé òun yóò bá Ònì ko ilà fún àwon omo rè. Ó pa gbogbo omo Ònì je tán. Ibi tí Ònì náà ti ń lé e láti pe á ó dá ogbón sun Ònì ní iná. Òkú Ònì tí ó ń rù lo ni ó pàdé Ekùn lónà. Ekùn fé gbà eran Ònì lówó rè sùgbón Ìjàpá fi ogbón so irun Ekùn mó igi. Ìgbín tú Ekùn sílè. Ekùn tún rí Ìjàpá, ó fó Ìjàpá mó òkútà. Aáyán àti Eèrà nì ó sa Ìjàpá jo kí ìkámùdù tó wá bá a dán èyìn rè tó bí ó se wà lónìí yìí. Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Ó lo bá Àtíòro pé kí ó mú òun lo sí ibi tí ó ti ń rí oúnje je bí ìyàn ti mú tó ní ìlú won Àtíòro: Òun ni ó gbé Ìjàpá lo sí orí òpe tí ó ti ń rí eyìn je Yánníbo: Ìyàwó Ìjàpá. Ìjàpá kò so fún un pé òun ń bá Àtíòro lo sí ibì kankan kí ó má baà lo ba je nínú oúnje tí ó máa rí níbè Àkùko: Ìjàpá ni ó lo ko légbèé ilé Àtíòro kí Àtíòro bàa rò pé ilè ti mó Elému: Ìpàpá ni ó kó agbè kórùn tí ó se bí elému kí Àtíòro bàa rò pé ilè ti mó, àwon elému ti ń lo sí oko. Elékòo: Ìjàpá náà ni ó ń palówó èko pé ipáába èko ó légbèé ilé Àtíòro kí Àtíòro bàa rò pé ilè ti mó kí wón lè tètè lo sí ibi tí oúnje wà tí wón ń lo Odo ńlá: Àtíòro gbé Ìjàpá kojá odò yìí nígbà tí wón ń lo sí ibi tí wón ti fé lo jeun. Odò yìí ni Ìjàpá ja bó sí nígbà tí ó ń dánìkan bò nílé Eku Àgó: Níbi tí Ìjàpá ti ń je eyìn ní orí òpeni ó ti rí eku yìí. Ìjàpá pa á ó sì so ó sí àpò Ònì: Òun ni ó fé pa Ìjàpá je nígbà tí ó já bó sí inú odò. Ìjàpá so pé kí ó má pa òun pé òun lè bá a ko ilà fún àwon omo rè bí òun se ko ilà fún eku Àgó. Ó fi eku náà hàn án Oba: Nígbà tí Ìjàpá fé padà sí ilé léyìn ìgbà tí Àtíòro ti fi sílè lórí òpeni ó bá pe àwon eye jo. Ó ní Oba ló ní kí òun lo wo àlàáfíà won wá. Ó ní kí wón dá ìyé fún òun kí òun fi padà sí ilé Eye Òpéère: Òun ni ó dúpé lówó Ìjàpá lórúko àwon eye yòókù. Atuko : Adití atukò ni ó gbé Ìjàpá kúrò ní òdó Ònì. Olóóla: Eni tí ó máa ń kolà fúnmi Ìjàpá ni ó pa ara rè ní Olóólà fún Ònì. Alákàn: Òun ni Ìjàpá sá sí ihò rè nígbà tí Ònì fé mú un. Iná tí Òní dá láti fi lé Ìjàpá jáde nínú ihò yìí ní Ìjàpá padà wá fi sun Ònì jinná. Àgbònrín: Òkan nínú àwon eranko tí Ìjàpá pàdé lónà nígbà tí ó ń ru òkú Ònì lo. Ìjàpá puró fún àgbònrín pé òkú ìyá òun ni òún rù. Kò jé kí àwon eranko yìí se ìrànlówó fún òun nípa òkú tí ó pè ní ti ìyá rè yí. Ekùn: Òun ni ó fi agbára mú Ìjàpá láti tú ohun tí ó pè ní òkú ìyá òun tí ó sì bá eran Ònì níbè. Ekùn gba eran Ònì yìí sùgbón kí ó tó je é, Ìjàpá puró fún un pé òun fé bá a di irun, ó di irun rè mó igi ó sì eran Ònì je tán lójú Ekùn. Etu: Ekùn bè é pé kí ó tú òun sílè. Kò túu sílè. Ó ní yóò pa òun Ológèdé: Òun náà kò láti tú Ekùn sílè. Ìgbín: Òun ni ó ti Ekùn sílè. Ekùn fi pamó sí abé ìràwé kí àwon ènìyàn má baà rí i pa. Láti ojó yìí ni ó ti ń gbé abé ìràwé. Ìyá Arúgbó: Òun ni ó pàdé Ekùn lónà tí ó tí ó sì so fún Ekùn pé rírì mó inú àbàtà kò lè pa Ìjàpá bí ó tilè ń yo ìdin. Òun ni ó so fún Ekùn pé kí ó fó Ìjàpá mó orí àpáta Aáyán àti Eèrà: Àwon ni wón sa Ìjàpá jo léyìn ìgbà tí Ekùn ti fó o mólè tán Ikamùdù: Òun ni ó fé dán èyìn Ìjàpá léyìn ìgbà tí Aáyán àti Eèrà ti sà á jo tán. Rírùn tí ó so pé Ìkamùdù ń rùn ni kò jé kí ó bá a dán èyìn rè mó. Èyí ni ó jé kí èyìn Ìjàpá rí Kúdakùsa. ==2 Ode, Ará-òrun àti Ìjàpá== Ìtàn ní Sókí Ìtàn yìí dá lé orí ode kan. Ode yìí lóògùn. Gbogbo eranko burúkú inú igbó ni ó ti parun tán. Èyí ni ó wá mú kí ó bèrè síí máa pa eye. Ní ojó kan ó ta ìbon mó eye Òrofó kan. Ó rò pé eye yìí ti kú ni sùgbón eye náà kò kú, ó sá lo. Ibi tí ó ti ń wá eye yìí ni ó ti dé òdò àwon Ará-òrun. Wón ní kí ó wá máa dá emu fún àwon sùgbón kò gbodò dúró wo àwon tí ó bá ti gbé emu náà sílè. Ó se èyí fún ìgbà pípé kí ó tó wá rè é ní ojó kan. Ó be Ìjàpá kí ó bá òun gbé emu lo sùgbón Ìjàpá dúró wo àwon Ará-òrun. Inú bí won. Wón lé Ìjàpá, won kò rí i mú. Nígbà tí Ode padà dé, wón bá a fi ìjà pa eéta. Ó ségun won. Léyìn èyí ni àwon Ará-òrun tó so ohun tí ó se fún un. Ó sàlàyé pé Ìjàpá ni ó dúrò wò wón kì í se òun. Wón dárí jì í ó sì bèrè síí gbé emu rè lo sódò won ó sì ti ipa èyí di Olówó tabua. Àwon Èdá-ìtàn àti Àwon Ohun tí ó se Kókó nínú Ìtàn Òrófó: Eye tí Odé yan ìbon sí tí kò kú tán tí atégùn fé sí tí ó sì fò lo. Ode: Òun ni ó pa gbogbo eran inú igbó tán tí ó wá bèrè sí fé máa pa eye. Òrófó tí ó ta ìbon mó jí Ibi tí ó ti ń wá a lo ni ó ti sonù sí inú igbó tí ó ti di eni tí ó lo ń dá emu fún àwon Agbada: Ibè ni àwon Ará-òrun ní kí ó máa da emu sí. Pón-ùn márùn-ún ni ó ń gbà fún èkún agbada emu. Àwon Obìnrin: Wón ní àwon yóò máa bá Ode ru emu sùgbón kò gbà fún won. Ìjàpá: Òun ni ó ń bá Ode gbé emu lo fún àwon Ará-òrun nígbà tí sòbìà mú Ode. Ìjàpá dalè, ó dúró wo àsírí àwon Ará-òrun. Àwon Ará-òrun fé mú un, won kò rí i mú. Nígbà tí ó dé ilé, ó puró fún Ode pé àwon jàgùdà ni ó dá òun lónà tí ó jé kí òun pé. Àwon Ará-òrun: Àwon ni ó sánú ode tí wón ní kí ó wá máa dá emu fún àwon tí wón sì ń fún un ní owó. Wón kilo fún ode pé kí ó kàn máa gbé emu sílè ni o kí ó má dúró láti wo àwon. O se báyìí fún ìgbà pípé títí di ìgbà tí ara rè kò fi ya tí ó fi be Ìjàpá kí ó máa bá òun gbé emu lo fún won. Ìjàpá lo gbé emu fún won sùgbón ó dúrò wo àwon ará òrun. Àwon ará-òrun lé e, won kò rí i mú. Nígbà tí Odé padà dé, àwon ará-òrun bá a jà gidi ni sùgbón ó ségun won. Léyìn ìgbà tí agbára won kò ká a yìí ni wón tó so ìdí tí wón fi bá a jà fún un, ó sì toro àforíjì. Wón dárí jì í. Ó ń ta emu rè lo ó sì di Olówó ==3 Ìjàpá àti Omobìnrin Oba== Ìtàn ní Sókí Ìtàn yìí dá lé orí Oba kan tí ó fé fi omobìnrin rè fún oko tí ó wá so fún àwon okùnrin pé kí wón wá se ìdíje ebè kíko tí ó sì so pé eni tí ó bá borí ni òun yóò fi omobìnrin òun fún. Lára àwon tí ó kópa nínú ìdíje yìí ni Ìjàpá, Ekùn àti Kannakánná. Ìtàn yìí kò fi agbára kógo járí nítorí pé nígbà tí a ó fi dé òpin ìtàn, a kò gbo nnkan kan nípa omobìnrin oba mo a kò sì mo eni tí omobìnrin oba já mó lówó. Àwon Edá-ìtàn Omobìnrin Oba: Òun ni gbogbo ènìyàn àti eranko nífèé láti fé. Ìjàpá: Òun náà wà lára àwon tí ó fé fé omobìnrin oba. Ó gbé omobìnrin yìí sá lo sú inú igi. Alákàn so àsírí yìí fún Ekùn. Ekùn gbé omo yìí lo sí ilé rè. Ìjàpá dá ogbón pa Ekùn. oba sì dá ilé àti ònà rè sí méjì, ó kó o fún Ìjàpá. Ekùn: Ó wà lára àwon tí ó fé fi omobìnrin oba se ìyàwó. Òun ni ó ń pe ofò kí okó kannakánná máa ya. Òun ni ó lo jí omobìnrin oba gbé níbi ojú rè méjèèjì kí ó tó pa á. Kannakánná: Òun náà fé fé omobìnrin oba. Òun ni máa ń saájú nínú ebè kíko tí Ekùn ń pofò kí okó rè lè ya. Ìyá arúgbó kan ni ó fon ikun sí ara okó rè tí okó rè kò fi ya mó. Alákàn: Òun ni ó fi àsírí ibi tí Ìjàpá gbé omobìnrin oba pamó sí han Ekùn. Ìrè: Ìrè ni Ìjàpá dín tí ó ń je tí ó pà ní ojú ara rè. Ìrè díndín tí ó fún Ekùn je ni ó fi ráyè yo ojú Ekùn tí ó sì pa á. Àsá: Àsá ni ó rí Ìjàpá níbi tí ó ti ń pa Ekùn tí ó lo puró fún Oba pé òun ni òun pa á. Nígbèyìn, ó jéwó fún Oba pé kìí se òun ni òun pa Ekùn. Yánníbo: Òun ni ó lo gbé Ìjàpá tí a dì sínú ewé lo fún Àsá tí ó pè é ní obì. Ó ní Ìjàpá ní kí Àsá bá òun gbé obì náà pamó. Inú ewé yìí ni Ìjàpá ti gbó àsírí tí Àsá fi enu ara rè tú síta pé òun kó ni òun pa Ekun. Ìyàwó Àsá: Òun ni oko rè so pé kí ó dé òun mó inu akèngbè kí ó lo gbé òun fún Ìjàpá tí Ìjàpá fir í Àsá pa je. ==4 Àwon Eye àti Ìjàpá== Ìtàn ní Sókí Ìtàn yìí dá lé orí Ìjàpá tí ó fé dara pò mó àwon eye nítorí àsè tí wón máań se fún ara won. Léyìn òpòlopò ìpè, àwon eyé gba Ìjàpá láyè láti dara pò mó won. Kò ni Ìjàpá lára láti lo sí ibi àsè tí Eyelé pè nítorí pé orí ilè ni ó ń gbé. Ogbón ni Ìjàpá dá láti lo sí ibi àsè àgbìgbò, ogbón náà ni ó sì fi padà. Ìtàn yìí fi ogbón èwé Ìjàpá hàn. Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun ní o dara pò mó àwon eye kí ó lè ráyè máa lo sí ibi àsè won. Kò sí wàhálà, fún un láti lo sí ibi àsè Eyelé sùgbón nígbà ó kan àsè ibi ìkómojáde Ògbìgbò, ó ní kí Yámníbo di òun sínú ewé kí ó sì fi òun rán ìyàwó Ògbìgbò pé obì ti òun fit a á lóre ni ó wà níbè. Báyìí ni Ìjàpá se dá ogbón lo sí àsè Ògbìgbò. Nígbà tí ó ń bò, o ní kí Ògbìgbò jé kí àwon se orò kan. kí ó kí owó bo ìrán ìdí òun kí òun náà ki owó bò ó lénu. Ó ní orò yìí ni yóò jé kí omo rè ye. Àgbìgbò se, bí ó se so, Ìjàpá kò sì jé kí ó yo owó re àfi ìgbà tí ó tó gbé e padà sí orí ilè. Yánníbo: Òun ni Ìjàpá fi ‘obi’ iró rán sí Àgbìgbò. Ìjàpá di ara rè sí inú ewé ó pè é ní obì. Awon Ìyàwó Àgbìgbò: Méta ni wó. Òkán bímo, òkán wa ra nnkanlójà, èkéta sì ń dáná oúnje àsè ìkómojáde. Eyelé: Òun ni Ìjàpá lo fi ìròrùn je àsè ní ilé rè Àgbìgbò: Ogbón èwé ni Ìjàpá fi lo je àsè ní ilé rè, ogbón èwe náà ni ó sì fi padà. ==5 Ìjàpá àti Àwon Eranko== Ìtàn ní Sókí Àwon eranko kò rí omi mu. Wón gbìmò pò láti gbé omi tí ó jinlè kan tí gbogbo won yóò máa mu. Ìjàpá kò bá won gbé níbè. Nígbà tí wón gbé e tán, Ìjàpá bèrè síí fi orin, ‘Ma bÉrin lódò ma tè é’ dérù bà wón tí ó sì ń lé won sá kúrò létí odò tí òun nìkan sì ń dá omi mu. Ó se, àwon eranko gbé ère ènìyàn kan tí wón fi àtè ra lára tí wón rì mó ònà odò yìí. Ibi tí Ìjàpá ti ń na ère yìí ni gbogbo ara rè ti lè mó on. Ibi tí àwon eranko ti ń dábàá àti fi ìyà je é ni wón rí i tí ó ń ta ìdin jáde. Wón rò pé ó ti kú ni wón sì gbé e jù sí inú igbó. Ìdí nìyí tí Ìjàpá fi ń gbé abé ìràwé ní inú aginjù. Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun ni ó bínú ní ìpàdé àwon eranko nítorí pé won kò fi je alága. Kò bá won gbé omi síbè, ó ń dá ogbón mu omi. Wón dá ogbón fi ère ènìyàn tí ó ní àtè lára mú un síbè, àwon eranko kò rí àyè fi ìyà je é. Ehoro: Òun ni oríkì rè ń jé ‘Ò-gbékèlésè fowó elésin ná’. Òun ni ó kéde ìpàdé fún gbogbo eranko. Kìnìún: Òun ni wón fi se alága àwon eranko. Ó kò láti dánìkan só omi tí Ìjàpá ń fi ogbón èwé mu nítorí pé òun ni oba. Ekùn: Òun ni igbákejì alága Erin: Òun ni Baálè àwon eranko. Òun náà kò láti dánìkan só omi. Àgbònrín: Òun ni ó dábàá pé kí won rú ebo nítorí omi tí ó wón won. Ekùn náà kín in léyìn. Òun náà ni Etu dámòràn pé kí ó lo bá ohun abàmì tí ó ń dà wón láàmú jà tí ó kò Òkété: Òun ló dábàá pé kí won gbé odò tí ó jìn. Òun àti Ikún ni ó sì saájú won nínú isé yìí Òyà: Òun ni ó dábàá pé kí Kìnìún lo bá ohun abàmì jà tí Kìnìún kò nítorí pé òun ni oba. Túùpú: Òun ni ó dábàá pé kí erin lo bá ohun abàmù jà tí Erín kò. Ehoro: Òun ni wón ní kí ó gbé igi ni ère rè. Ère yìí ni wón fi mú Ìjàpá Omodé: Ère tí Ehoro gbé ni Ìjàpá ń pè ní Omodé. ==6 Àjá àti Ìjàpá== Ìtàn ní Sókí Ìjàpá ni ó lo bá Ajá pé kí ó mú òun lo sí ibi tí ó ti máa ń rí oúnje je. Ajá mú Ìjàpá lo sí oko Olóko tí ó ti máa ń jí isu wà. Ajá wa isu tí ó mo ní ìwòn sùgbó Ìjàpá wa isu ti apá rè kò níí ká. Olóko rí Ìjàpá mú. Ìjàpá so pé Ajá ni ó jalè. Ó mú olóko lo sí ilé Ajá. Won kò bá Ajá nílé sùgbón wón lo fi ejó rè sun oba. Nígbà tí wón wá mú Ajá, o díbón pé ara òun kò yá. Ó fó eyin méjì tí ó ti fi sí enu mólè níwájú oba. Oba gbà pé òótó ni ara Ajá kò yá, ó sì dá a sílè. Láti ojóyìí ni olóko ti máa ń de tàkúté sí oko rè láti lè fi mú eni tí ó máa ń jí isu rè wà. Àwon Èdá-ìtàn Àwon èdá-ìtàn tí ó se pàtàkì ni a ti ménu bà ní sókí, ìyen Ìjàpà Ajá àti Oba. Orin Orin tí Ìjàpá ń ko nígbà tí ó ń ru isu bò láti oko ni, ‘Ajá o, Ajá o, ràn mí lerù- Jáláńká-toofé”. ==7 Ìjàpá àti Òrò-Ìrókò== Ìtàn ní Sókí Ìjàpá ni ó lo bá Òrò-Ìrókò pé kí ó fún òun ní isu méjò kí ó sì wá lu òun ní kùmò méjì dípò rè. Bí Ìjàpá se ń lo sí ilé ni ó pàdé Òyà. Ó mú Òyà lo sí ilé. Léyìn ìgbà tí won jiyán tán, ó ní kí Òyà sùn ní enu ònà. Òyà ni Òrò-Ìrókò lò ní kùmò méjì dípò Ìjàpá. Òyà sì kú. Báyìí ni Ìjàpá se se sí àwon eranko mìíràn tí òun àti eranko náà sì ń fi òkú eran tí ó bá ti kú je iyán. Nígbà tí ó kan Ìgbín, Ìgbín ran lo. Ìjàpá wá dá ogbón ta òwú tín-ín-rín mó okèngbè. Òrò-Ìrókò fi akèngbè pe Ìjàpá, ó lu akèngbè fó sùgbón ní ojó kejì, ni Ìjàpá tún yo sí Òrò-Ìrókò. Èrù ba Òrò-Ìròkò. Ó wá rí i pé owó òun kò lè ká Ìjàpá, àwon méjèèjì sì di òré kòríkòsùn. Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun ni ó lo ń gba isu lówó Òrò-Ìrókò Òrò-Ìrókò: Òun ni ó gbà láti máa fún Ìjàpá ní isu méjì méjì kí ó sì máa lù í ní kùmò méjì méjì dípò isu yìí Òyà: Òun ni Òrò-Ìròkò kókó lù pa dípò Ìjàpá léyìn ìgbà tí òun àti Ìjàpá ti fi isu Òrò-Ìrókò je iyán tán tí ó sì sùn sí enu ònà. Òkété: Léyìn ìgbà tí òun òun àti Ìjàpá ti fi eran Òyà je iyán tán ni Òrò-Ìròkò lù ú pa ní enu ònà tí ó sùn sí Etu: Léyìn ìgbà ti òun àti Ìjàpá ti fi eran Òkété je iyán tan tí ó sì sùn sí enu ònà ni Òrò-Ìrókò fi kùmò lù ú pa Ìgbín: Léyìn tí òun àti Ìjàpá ti fi eran Etu je je iyán tan ni ó ti ràn gun igi lo. Eléyìí ni kò jé kí Òrò-Ìròkò rí i pa. ==8 Eyelé àti Ìjàpá== Òré nì Ìjàpá àti Eyelé. Òpò ìgbà ni Ìjàpá máa ré Eyelé je ti Eyelé máa ń fi ara dà á. Ó se ní ojó kan, Ìjàpá bá Eyelé lo sí ilé àna rè. Ní òhún, Ìjàpá fi òkánjúa jeun níbè. Bàbá Ìyàwó Eyelé pinnu láti ta wón lóre. Ó so àkúgbó okùn mó esin tí ó ti tì mó inú yàrá lórùn, okùn yìí sì wà ní ìta. Ó so okùn tuntun mó àgbò lórùn. Inú yàrá náà nì ó ti àgbòmó. Ó ní kí Eyelé àti Ìjàpá mú won ní òkòòkan. Ìjàpá fi òkánjúà mú okùn tuntun láìmò pé àgbò ni wón so ó mó lórùn. Eyelé mú okùn àkúgbó tí wón so mó esin lórùn. Nígbà tí wón ń lo sí ilé Eyelé ta lé orí esin rè, esin ń lo fe fe fe. Ìjàpá náa gun àgbò rè sùgbón àgbò kò lè sáré. Ó se Ìjàpá fi ìbínú pa àgbò, ó tún dá ogbón èwé, ó jé kí Eyelé pa esin tirè náà. Ogbón burúkú náà ni Ìjàpá dá tí ó fi gba gbogbo eran esin lówó Eyelé nípa síso fún un pé eran tí ó ba fi òbe òun gé tí ó dún ‘pébé’ jé ti òun Ìjàpá tí ó ni òbe tí wón fi pa esin. Èyí tí ó bá dún ‘kìdìrì’ni ti Eyelé. Báyìí ni Ìjàpá se gba gbogbo eran esin tí ó gbé orí fún Eyelé. Eyelé rí orí esin mólè, ó yo ojú rè méjèèjì sí ìta. Èyí dá èrù ba Ìjàpá. Ó da gbogbo eran owó rè sílè láti lo so fún oba pé òun rí ibi tí ilè ti lójú. Nígbà tí Ìjàpá ti lo tán, Eyelé yo orí esin ó sì kó gbogbo eran yòóku lo si ilé. Oba bá Ìjàpá wá sí ibi tí ó ti so pé ilè lójú sùgbón won kò bá nnkan ní ibè mo. Oba fi ìyà je Ìjàpá nípa rírì í mó ilè. Ìjàpá yo jáde sá nígbà tí Obá lo tán. Ìtàn yìí kó wa pe kí a má máa se ojú kòkùrò. Àwon Èdá-Ìtàn Ìjàpá àti Eyelé ni àwon èdá-ìtàn tí ó se pàtàkì. Àwon mìíràn tí wón tún menu bà ni ìyàwó àfésónà Eyelé àti bàbá re. Wón tún sòrò nípa oba àti àwon onílù nínú ìtàn náà. Orin Orin tí wón ko nínú ìtàn yìí ni, “Mo ríbi ilè gbé lójú ----------ilè” ==9 Ìjàpá àti Omo-Alákàrà== Ní ìgbà kan, ìyá alákàrà kan wà tí ó máa ń dín àkàrà ní etí ilé Ìjàpá. Ìjàpá fé je nínú àkàrà yìí sùgbón kò ní owó lówó. Ó wá dá ogbón láti lo máa korin ní ojú ònà ibi tí omo àlàkàrà máa ń gbà lo ta àkàrà re pé, “Oníràwé mo gbònà….Torofínní tofínní”. Omo alákàrà gbó, ó gbé àkàrà jù sílè, ó bèrè síí jó. Ìjàpá gbé ìgbá àkàrà, ó lo je gbogbo àkàrà inú rè. Ìyá alákàrà náà tèlé omo rè wá sí ibè, ijó ni òun àti omo rè bèrè síí jó nígbà tí ó gbó orin Ìjàpá. Oba ìlú pàápàá dé ibè, ó fi ijó bé e títí tí adé rè fi sí dànù. Òsanyàn elésè kan ni ó wa tèlé won tí ó wá rí Ìjàpá mú nítorí pé kò jó ní tirè. Gégé bí ìse rè, Ìjàpá ká owó àti esè wonú, ó bèrè síí se ìdi. Òsanyìn se bí ó ti kú ni. Ó fi sílè. Ó wá wow o igbo lo. Àwon Èlá-ìtàn Ìjàpá omo alákàrà ìyá alákàrà, oba àti òsanyìn elésè kan ni àwon èdá-ìtàn tí ó se kókó. ==10 Adígbónránkú, Ekùn, Ajá àti Ìjàpá== Ní ìgbà kan, ebi ń pa Ìjàpá. Láti lè rí oúnje je, ó be Adígbónránkú lówè pé kí ó lo ná èko ní ìnákúùná lódò ìyá eléko lójà. Bí ìya eléko bá ti fi ìbínú nà án kí ó dákú. Adígbónránkú sì se béè. Ìjàpá so pé àbúrò òun ni Adígbónránkú àti pé kí ó tó lè jí, ìyá eléko gbódò gbé òpòlopò oúnje lo sí ilé òun. Ìyá eléko se béè Ìjàpá sì jí Adígbónránkú. Léyìn tí Adígbónránkú ti jí, ó wá bá Ìjàpá kí ó pín òun ní òúnje tòun. Ìjàpá kò jálè. Adígbónránkú sì lo fi ejó re sun Ekùn. Ekùn móra láti wá pa Ìjàpá sùgbón Ìjàpá puró fún un pé tEkùn ni gbogbo oúnje náà sùgbón kí ó tó lè kó o lo, òkòòkan àwon gbódò se orò kan. Orò náà ni síso okùn mó ara àwon lórùn mó igi ìrókò. Báyìí ni Ìjàpá se so orùn Ekùn mó igi ìrókò tí ó sì pa á. Léyìn ìgbà tí Ìjàpá ti se eran Ekùn sílé tán, ó lo fi ewìrì Ajá ní ìsò àgbède so pé òun ti se eran Ekùn sílé. Ajá gbó, ó lo gba eran lówó Yánníbo nílé ó sì je é. Òun náà sì tún wá ń fi ewìrì so pé òun ti je eran Ekùn tán. Ìjàpá sáré lo sí ilé. Nígbà tí ó gbó pé Ajá ti je eran Ekùn, ó padà sí ìsò agbède Ajá ó sì fi iringbígbóná bo ajá nímú. Ìdí nì yí tí imú Ajá fi di dúdú Orin Ìjàpá: mo ní sìnkìn nílé………Sìnkùn Ajá: mo jé é tan, mo jé é tán ……….Porongodo ==Oju-iwe Keji== Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun ni ó so fúnm Adígbónránkú pé kí ó ná èko ní ìnákúùnà, kí ó sì dákú bí ìyá déko bá ti nà án. Òun ni ó fi ogbón èwé jí Adígbónránkú. Òun ni kò fún Adígbónránkú lára oúnje tí ìyá eléko gbé fún un. Òun ni ó fi ogbón èwé pa Ekùn tí ó lo fi ewìrì ko orin nípa eran Ekùn tí ó sè sílé. Òun ni ó fi irin gbígbóná jó Ajá nímú. Adígbónránkú: Òun ni ó ná èko ní ìnákúùná tí ó sì díbón pé òun kú nígbà tí ìyá èléko nà án. Òun ni Ìjàpá kò fún lára oúnje tí ìyá eléko kó fún Ìjàpá. Òun ni ó fi ejó Ìjàpá sun Ekù Ekùn: Òun ni Adígbónránkú fi ejó Ìjàpá sùn. Òun ni Ìjàpá so orùn rè mó igi ìrókò títí tí ó fi kú tí Ìjàpá sì se eran rè. Ajá: Òun ni ó lo gba eran Ekùn lówó Yánníbo tí ó sì je é. Òun ni ó fi ewìrì ko orin pé òun je eran Ekùn. Òun ni Ìjàpá fi irin jó ní imú tí imú rè fid i dúdú di òní. ==11 Ìjàpá àti Yánníbo== Ìtàn ní Sókí Yánníbo be oko rè Ìjàpá pé kí ó yé lo máa jí isu wà ní oko olóko mó pé kí òun náà máa gbin isu fúnra rè. Ìjàpá bèèrè owó tí òun yóò fi ra èbù, Yánníbo fún wa ní pónùn márùn-ún pé kí ó fir a egbèrún èbù sùgbón dípò egbèrún, èédégèta ni Ìjàpá rà ní pónùn méjì tí ó sì da pónùn méta sí àpò. Ìjàpá kò fún àwon tí ó bá a se isé oko rè ní owó isé won. Nígbà tí isu náà ta dáadáa tán, ó wà á wálé, Yánníbo sì fi gún iyán. Ìjàpá so pé àfi tí kYánníbo bá mo orúko isu òun ni ó tó lè je nínú iyán náà. Léyìn òpòlopò ojó tí Yánníbo kò ti je nínú iyán yìí ni ó bá to, ìgbín lo pé lá ó kó òun lógbón. Ìgbín kó o lógbón pékí ó ra òpòlopò ilá kí ó dà á sí ònà tí Ìjàpá máa ń ru isu gbà. Yánníbo se béè. Ibi tí Ìjàpá ti ń ru isu bò ni ó tit e ilá mólè tí ó subú tí àwon isu rè sì dá. Ibi tí ó ti ń sa àwon isu yìí ni ó ti dárúko won tí ó pè wón ní Lásinrín àti Tètèègún. Báyìí ni Yánníbo se gbó orúko àwon isu yìí níbi tí ó fi ara pamó sí. Ó so ó fún oko rè nígbà tí ó bèèrè, ó sì ráyè bá a je iyán àti obè adìye tí ó sè ní ojó máà. Báyìí ni Ìgbín se yo Yánníbo nínú ìwà aláìláàánú ti oko rè ń hù Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun ìyàwó rè rò pé kí ó máa gbin isu tí ó gbìn ín tán tí kò sì fé kí ìyàwó je nínú iyán tí wón fi isu náà gún Yánníbo: Òun ni ó fún oko rè ní owó tí ó fi ra èbù isu tí isu tat í wón fi gúnyán tí oko rè kò fé kó je nínú iyán náà Ìgbín: Òun ni ó kó Yánníbo lógbón tí ó fi ráyè je nínú iyán tí wón gún tí oko maań dánìkan je télè Aláàárù àti Alágbàse: Àwon ni ó bá Ìjàpá ru isu tí wón sì bá a sisé ní oko sùgbón tí Ìjàpá kò san owó òyá won fún won. ==12 Ìgbín àti Ìjàpá== Ìgbín àti Ìjàpá jo ń de èbìtì. Òkánjúà kò jé kí Ìjàpá fé gba eran kékeré tí èbìtì mú nútorí pé àdéhùn ni pé bí eni kan bá gba eran tí èbìtì mí ní ojó kan, eni kejì ni yóò gba ti ojó kejì. Nígbà tí ó pa eku, ìgbín so fún Ìjàpá pé òkété ni yóò mú ní ojó kejì, Ìjàpá fún Ìgbín ní eku, ó ń dúró de òkété. Nígbà tí ó mú òkété, Ìjàpá tún fún Ìgbín ó tún ń dúró de òyà. Báyìí ni Ìjàpá ń se tí kò rí nnkan kan mú lo sí ilé ti Ìgbín sì ń gbé eku, òkété òyà, túùpù àti àgbònrín lo sílé. Gégé bí ise rè Ìgbín tún so pé Èèmò ni èbìtì yóò mú léyìn àgbònrín. Ìjàpá rò pé Èèmò gbódò tóbi ju àgbònrín lo, ó gbé àgbònrín fún Ì`gbín ó ń dúró de Èèmò. Lóòóto, Èèmò ni èbìtì mú ní ojó yìí. Ìgbín kò wá, Ìjàpá nìkán ni ó wá. Èèmò yìí fi ojú Ìjàpá rí. Ó ní kí ó máa ru òun lo sí àárín ìlú. Nígbà tí Ìjàpá kò fé se èyí ó ní kí ojú Ìjàpá di òbérékété. Léyìn ìgbà tí Ìjàpá tó gbá láti gbé e niojú rè tó là. Ó sì ní kí Ìjàpá máa korin pé “Mo gbéèmò dé--- Èèmò”. Nígbà tí ó gbé Èèmò dé ààfin tí oba ní kí ó gbe e padà, ó ní kí ojú oba fó. Ó ní kí oba fún òun nílé. Ìjàpá ni ó sì ń se wàhálà láti tójú Èèmò yìí. Léyìn ìgbà tí oba ti ké gbààjarè pé kí wón gba òun. Ìgbín náà ni ó gbà láti ran oba lówó. Ó gbé emu wá fún Èèmò èyí tí Èèmò ní kí Ìjàpá máa gbé sí òun lénu. Ó mu emu yó, Ìgbín so fún oba pé kí ó wá àwon géńdé tí yóò jó o mole. Wón jó o pátápátá. Léyìn tí ó ti jóná tán ni Ìjàpá wá mú òpá tí ó fi ń lù eérú rè tí ó sì ń korin pé, “Eérú ìkà rèé…. Ìkà”. Eérú tí ó fé sí Ìjàpá ní imú ni ó fid i aránmú. Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun àti Ìgbín ni won jo ń de èbìtì kí ó tó fi òkánjúà gbé Èèmò wálé Ìgbín: Wón ní gbogbo ogbón tí alábaun ní, èyìn ló fi ń to ìgbín. Ogbón ni Ìgbín fi gbé gbogbo eran tí wón pa lo ilé tí ó sì fi Èèmò sílè fún Ìjàpá. Àwon eran tí Ìgbín gbé lo sí ilé ni eku, òkété òyà, túùpù àti àgbònrín. Òun ni ó sì wá ònà tí wón fi pa Èèmò nípa fífún un ní emu mu tí wón sì jó o mole. Oba: Òun ni ó se ìlérí láti dá ilé àti ònà rè sí méjì tí òun ó sì kó o fún eni tí ó bá lè pa Èèmò. Òun ni ó so fún àwon géńdé pé kí wón lo ki iná bo ilé ti Èèmò ń gbé. ==13 Omokùnrin kan àti Ìjàpá== Omokùnrin kan wà tí ó jé wí pé nítorí pé òun nìkan ni àwon òbí rè bí, wón ké e ní àkébàjé. Nígbà tí wón bi í pé isé won i yóò se, ó ní isé ode ni. Wón ra, òbúko kan àti àgbò fún un pé kí ó máa fi ofà àti orun ti wón rà fun un se ode lára won. Ó kò jálè, ó ní inú igbó ni òun yóò ti se ode. Ó lo sínú igbó. Ó se ode títí kò rí eran pa. Ó rè é ni ó bá sùn lo. Òjò ńlá rò. Òjò yìí gbé e lo. Ìjàpá rí i, Ìjàpá yo ó nínú omi, ó sì ki omo yìí sí inú ìlù kan. Bí Ìjàpá bá ti lu ìlù yìí ni omo yìí máa ń korin pé, “Réré o, réré o, omo olúwo…À-gbáyùn-ré-ré…Bàbá mérin sílè ó ní n kóde se …………A-gbáyùn-ré-ré… Mo ló digbó efòn, ó digbó erin ……..À-gbáyùn-ré-ré Àgbàrá òjò ló kó mi lésè mo derú Ahun ---------À-gbá yùn-ré-ré. Báyìí ni Ìjàpá se bèrè sí máa lu ìlù yìí ká tí ó sì fi ń pa owó. Kí ó tó di ìgbà yí, àwon òbí omo yìí ti wá omo won títí won kò rí i. Oba pàápàá bá won wá a pèlú. Ó se Ìjàpá lo lu ìlú yìí fún oba léyìn tí oba ti fún un ní àpò owó kan. Oba fetí sí òrò tí ó ń jáde láti inú ìlù yìí. Ó ránsé pe àwon òbí omo yìí. Nígbà tí àwon náà fi etí sí orin omo yìí, wón mò pé omo àwon ni. Oba pàse pé kí wón fa ìlù ya, wón fà á ya, wón sì bá omo yìí níbè. Oba ti kókó fé fi ìyà je Ìjàpá sùgbón nígbà tí ó fi yé won pé se ni òun gba omo náà là nínú àgbàrá òjò, obá dárí jì í, ó sì fún un ní òpòlopò owó àwon òbí yìí sì mú omo won lo sí ilé. Ìtàn yìí kó wa pé kí a má máa ké omo wa ní àkébàjé ó sì kó àwon omodé pé kí won máa gbóràn sí àwon òbó won lénu. Àwon Èdá-ìtàn Omokùnrin: Òun ni àwon òbí rè ké ní àkébàjé tí ó se ode lo sínú igbó tí Ìjàpá yo jáde nínú omi Ìjàpá: Òun ni ó yo omokùnrin yìí jáde nínú àgbàrá òjò tí ó gbé e sí inú ìlù tí ó sì ń fi ìlù máà pawo Oba: Òun ni ó sàkíyèsí orin tí omo yìí ń ko tí ó ránsé pe àwon òbí rè tí wón fi ráyè yo omo náà kúrò nínú ìlù. ==14 Ìjàpá àti Olókun== Ìyàn mú púpò ní ìlú Ìjàpá. Oba bèèrè ohun tí wón lè se lówó àwon ará ìlú. Ìjàpá gbà á ní ìmòràn pé kí àwon máa ko òpe kí àwon máa ta epo rè sí ìlú mìíràn kí àwon sì máa gbé oúnje bò láti òhún. Oba gbà ó sì ní kí gbogbo ènìyàn lo se bí Ìjàpá ti wí. Ìjàpá náà lo sí oko rè. Kò rí eyìn tí ó pón. Ààbòn (eyìn tí kò pón) kan soso tí ó rí ní orí ope, bí ó se ní kí òun gé e báyìí ni ó bó sínú òkun. Ìjàpá tèlé e ó sì ń korin pé, òkun gbáàbòn-----Téré ààbòn……” Ibi tí ó ti ń lúwèé tèlé ààbòn yìí ni ó dé ilé Olókun. Olókun bi i ohun tí ó ń wá ó sì sàlàyé fún un. Olókun se ìrànlówó fún un. Ó fún un ní ìgbako kan. Ìgbako yìí sì ń pèsè oúnje fún Ìjàpá tí Ìjàpá bá ti so fún un pé kí ó se isé owó rè. Ìjàpá nìkan ni ó ń dá je oúnje yìí láìfún ìyàwó rè pàápàá je. Ìyàwó lo fi ejó sun oba, oba ránsé pe Ìjàpá ó sì fi agídí mú Ìjàpá fi ìgbako rè bó àwon ènìyàn tí ó wà níbè. Inú Ìjàpá kò dùn sí bí ó se bó gbogbo òpòlopò ènìyàn yìí. Ó lo sí okorè, ó tún lo gé eyìn kan Eyìn yìí ko bó sí inú omi sùgbón ó fi owó ara rè jù ú sínú omi o sì ń lúwèé tèlé e. Ó se, ó dé òdò Olókun. Olókun bi í ohun tí ó ń wa. Ó puró pé eyìn òun ni ó bó sínú omi. Olókun fún un ní ìlagba kan. Nígbà tí Ìjàpá dé ilé tí ó so fún ìlagba pé kí ó isé owó rè, nínà ni ó na Ìjàpá ní ànà-já-sí-sí-méjì tí ó sì tún so ó pò. Ìjàpá mú ìlagba yìí lo sí ààfin ó sì ní kí oba pe àwon ènìyàn jo. Oba se béè, Ìjàpá yí odó borí ó sì ní kí ìlagba se isé owó rè. Ìlagba yìí sì na àwon ènìyàn wònyí. Inú Ìjàpá dùn sùgbón nígbà tí ó máa fid é ilé, igbá rè tí ó ti fi lé orí àjà ti ré bó sílè ó sì ti fó. Báyìí ni òwe àwon àgbà tí ó so pé, “Má bàá mu jadùn, igbó ni eran won ń rá sí” se se sí i lára Àwon Èdá-ìtàn Oba: Òun ni ó ní kí àwon ará ìlú mú àbá tí wón fi lè ségun ìyàn wá. Ó fi agídí jé kí Ìjàpá wá fi ìgbako rè bó àwon ènìyàn. Òun ni ìlagba Ìjàpá kókó nà ní ànà-já-sí-méjì tí ó sì so ó pò. Ìjàpá: Òun ni ó dábàá ònà tí ìlú fi lè yo nínú ìyàn. Òun ni ó mú ìgbako àti ìlagba wo ìlú tí ó jé kí won se isé owó won. Olókun: Òun ni ó fún Ìjàpá ní ìgbako láti ràn án lówó. Òun náà ni ó fún Ìjàpá ní ìlagba láti fi ìyà je é fún iró tí ó pa nípa eyìn tí kò bó, sí omi tí ó ní ó bó sí omi Yánníbo: Òun ni ó lo so fún Oba nípa ìgbako tí tí Ìjàpá gba bò láti òdò Olókun nírorí pé Ìjàpá kò fún un je lára oúnje tí ìgbako náà ń pèsè. ==15 Òrìsà-Oko àti Ìjàpá== Ìtàn ní Sókí Àgbè ni Òrìsà-Oko. Ó rí se daadáa. Àgbè náà ni Ìjàpá sùgbón kò rí se. Ìjàpá wá lo bá Òrìsà-Oko pé kí ó ran òun lówó. Òrìsà-Oko gbà láti ràn án lówó. Ó fún Ìjapá ní èso igbá kan, ó ní kí ó gbìn ín sínú oko re sùgbón kí ó rí i wí pé òun wà nínú ààwè odidi ojó kan nígbà tí òun bá ń gbìn ín. Ìjàpá gbin èso igbá sùgbón kò gba ààwè. Nígbà tí igbá yìí so, tí Ìjàpá gé òkan nínú rè, se ni ó bèrè síí lé Ìjàpá ni Ìjàpá bá fi orin sénu pé, “Igbá lÁhun ……..Tere-gúngún-mòjà-gúngún-tere”. Opélopé Àgbò ni ó bá Ìjàpá fi ìwo rè fó igbá yìí. Léyìn ìgbà tí Àgbò ti fo ó tan nì Ìjàpá tún mú èkúfó igbá yìí tí ó fi ń seré. Ibi tí ó ti ń fi seré ni èkúfó igbá yìí ti fò mó on lórùn. Nígbà tí Àgbò kò tún lè ran Ìjàpá lówó mó ni ó bá lo sí òdò Òrìsà-Oko ni oníyan bá fi iná jó èkúfó igbá yìí. Ibi tí ó ti ń jó o ni irun Ìjàpá ti jó. Ìdí nì yí tí Ìjàpá kò fin í irun lórí títí di òní. Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun ni oko rè kò se dáadáa tí ó lo bèèrè fún ìrànlówó lódò Òrìsà-Oko tí kò sì se ohun tí Òrìsà-Oko ní kí ó se gégé bí ó se ní kí ó se é tí ó sì jìyà sí i. Òrìsà-Oko: Òun ni ó ran Ìjàpá lówó sùgbón tí Ìjàpá kò se ohun tí ó ní kí ó se gégé bí ó se ní kí ó se é Àgbò: Òun ni ó bá Ìjàpá fó igbá tí ó ń lé e. ==16 Ìjàpá àti Òbo== Ní ìgbà kan, Ìjàpá pe àwon eranko jo pé òun fé, kí wón bá òun lo sí ilé àna òun. Lára àwon tí ó jé ìpè rè ni Òbo, Agbònrín, Òkèté, Etu, Ikún, Òyà, Ológèdè, Molókò àti Kéké. Òbo gba àwon eranko yìí ni ìmòràn pé kí wón máà bá Ìjàpá lo sùgbón wón kò sí i lénu nítorí náà gbogbo won ni wón lo àfi Òbo nìkan. Ìjàpá sì se ìlérí láti fi ìyà je Òbo fún ìmòràn tí ó gba àwon eranko wònyí`ati lílo tí kò lo. Ní ojó tí wón ń lo, àwon erankó jí wá ni nítorí náà won kò jeun. Ìjàpá nìkan ni ó ti jí jeun. Ní ònà, Ìjàpá so pé Gbogbo-yín ni orúko tí òun yóò máa jé ní ilé àna òun. Nígbà tí wón dé òhún tí wón bá ti gbé oúnje wá tí wón so pé ti gbogbo yín ni, Ìjàpá nìkan yóò dá a je. Báyìí ni Ìjàpá nìkan se dá gbogbo oúnje jet í ebí sì pa àwon yòókù wálé. Nígbà tí wón dé, Ìjàpá lo sí òdò Òbo, ó sì gbàdúrà pé òrò tí a kò mowó tí a kò mesè kí Olórun máà jé kí ó di tiwa. Òbo kò se àmín. Ìjàpá wá lo fi oyin dín àkàrà ó sì fún Ekùn je ní ara rè. Ekùn bi í ibi tí ó, rí nnkan tí ó dùn báyìí. Ìjàpání ìgbé Òbo ni. Ó ní tí Ekùn bá ti rí Òbo kí ó gbá a ní inú dáadáa kí ó so fún un pé kí ń su dídùn. Ekùn se bí Ìjàpá se wí sùgbón bí Ekùn se gbé òbo ní inú tó kò su dídùn ni Ekùn bá fi i sílè. Kò pé léyìn èyí ni Ìjàpá tún lo bá Òbo tí ó se àdúrà tí ó se ní ìjósí. Wéré ni Òbo se àmín. Àmín sì ni Òbo máa ń se títí di òní. Àwon Èdá-ìtàn Ìjàpá: Òun ni ó be àwon eranko pé kí wón bá òun lo sí ilé àna òun Òbo: Òun ni kò bá Ìjàpá lo sí ilé àna rè. Òun náà ni Ìjàpá jé kí Ekùn fi ìyà je. Ekùn: Òun ni Ìjàpá fún ní àkàrà olóyin. Òun náà ni Ìjàpá lò láti fi ìyà je Òbo. Àgbònrín, Òkété, Etu, Ikún, Òyà, Ológèdè àti Kéké: Àwon ni wón bá Ìjàpá lo sí ilé àna rè ti ìyà sì je won bò láti ibè. ==17 Kerebújé àti Ìjàpá== Obìnrin tí ó léwà ni Kerebùjé. Gbogbo okùnrin ni ó fé fé e. Ìjàpá náà fé fé e kò sì féé fún un ní kóbò. Ìjàpá lo toro oko lódò okùnrin àgbè kan ní ònà tí Kerebùyé máa ń gba lo sí ojà. Ó pa ejò kan, ó gé orí rè ó sì gbé e sí ònà tí Kerèbùjé yóò gbà. Kerebùjé dé ibi tí ejò wà, ó ké sí àgbè tí ó wà nítòsì láti wá bá òun pa ejò. Ìjàpá jáde, ó se bí eni tí ó pe ejò ó wá fi èjè ejò ra ojúgun. Ó wá bèrè sí korin pé, “Bùjébùjé pAhun o… Kerebùjé”. Ìjàpá ní òun kò lè rìn ni ó wá so pe kí Kerebùjé gbé òun pòn lo sí ilé Oba láti lè bá won yanjú òrò náà. Wón dé ilé Oba, wón ro ejo, Ìjàpá kò jálè láti sò léyìn Kerebùjé. Ó ní òun kò rí ojúgun fi telè. Ó ní ohun tí òun sì ń fé ni pé kí Kerebùjé fé òun kí òun sì wá ònà tí esè òun yóò fi san. Báyìí ni Kerebùjé se di ìyàwó Ìjàpá tí Ìjàpá kò sí ná owó kankan lé e lórí. ==18 Ìjàpá, Erin àti Erinmilókun== Ní ìgbà kan, Ìjàpá Erin àti Erinmilókun jo ń se òré pò. Nítorí pé ìjàpá kéré jù wón lo, àwon méjèèji ni wón máa ń fi se yèyé. Ìjàpá pinnu láti fi ìyà je wón ó sì fé fi yé won pé òun lágbára ju àwon méjèèjì lo. Ní ojó kan, ó mú okùn kan, ó lo mú un bá Erin. Ó ní kí ó mú apá kan rè dání kí ó fà á tí òun bá tin í kí ó fà á, yóò rí i pé òun Ìjàpá lágbára ju òun lo. Ó mú okùn kan náà lo bá Erinmilókun ó sì so fún un ki ó fa ègbé kejì tí o mú fún un, yóò rí i pé òun Ìjàpá lágbára ju òun lo. Nígbà tí ó ti so báyìí tán fún àwon méjèèjì ni ó bá fa okùn yìí sí òtún àti sí òsì tí ó ní ó yá tí ó sì sá gun igi lo láti máa wòran. Nígbà tí ó pé tí àwon méjèèjì yìí ti ń fi ara won tí kò sí eni tí ó borí òkòòkan nínú won gbà láti wá tuba fún Ìjàpá pé ó lágbára ju òun lo. Wéré, Ìjàpá ti yára sòkalè lórí igi, ó gé okùn yìí sí méjì, ó sì mú un dání ní òkòòkan láti fi hàn pé owó kan ni òun fi ń fa Erin, owó kan ni òun sì fi ń fa Erinlókun. Nígbà tí àwon méjèèjì rí Ìjàpá wón túúbá fún un, wón sì gbà á ní alágbára Ohun tí Ìtàn yìí ko wa Ìtàn yìí kó wa pé kí a má máa fi omodé se yèyé àti pé alágbára má mèrò ni baba òle. ==19 Erin àti Ìjàpá== Nïgbà kan, Erin ń da ìlú kan láàmú oba sì pe gbogbo ará ìlú jo láti wá eni ti yóò bá àwon mú un. Obá sèlérí pé òun yóò dá ilé àti ònà òun sí méjì fún eni tí ó bá lè bá àwon ségun rè. Ìjàpá so fún oba pé òun yóò lo. Ó gbé ìlù rè, ó lo sí ibi tí Erín wà, ó sì ń korin fún pé “A ó mérin joba……Èrèkú-ewele”. Rí Ìjàpá tó kúrò ní ìlú, ó tin í kí won gbe ihò ńlá kan sílè kí wón sì té ení tí ó dára lé e lórí. Ibi ihò yìí ni Ìjàpá ń mú Erin lo. Bí ó ti kù díè kí Erin dé ibi ihò yìí ni eye kan ń korin fún un pé “Erin o…..Ìwòyí òla re, Agada á se féré, Èjè á ru bàlà”. Nígbà tí Erin gbó orin eye yìí, ó kókó fé kò láti máa lo sùgbón nígbà tí àwon onílù àti sèkèrè tún lù sí i ó ní ìdí ó gbà láti jókòó lé ori ení náà. Bí ó se jókòó lé orí ení yìí ni ó jìn sí kòtò tí àwon géńdé sì lùú pa. Báyìí ni Erin se fi àìgbó ohun tí eyé fi orin se fún un pa ara rè. Oba sì dá ilé àti ònà sí méjì ó sì kó o fún Ìjàpá. ==20 Ìjàpá àti àwon Omo-ìyá méta== Àwon omo-ìyá méta kan wà tí òbí won ti kú tí wón sì máa ń lo sí òdò Ìjàpá láti gba ìmòràn. Ní ìgbà kan, wón lo bá Ìjàpá láti gba àwon ní ìmòràn lórí isé tí àwon lè se. Ìjàpá gbà wón ní ìmòràn láti wá máa bá òun sisé pò. Léyìn ìgbà tí àwon omo ti ronú lórí ìmòràn Ìjàpá, wón rán-ègbón won sí i láti lè so fún un pé àwon kò lè bá a sisé pò nítorí pé bí olè bí àfowórá ni isé tí Ìjàpá ń se. Isé ti wón ni àwon kò lè bá a se yìí bí Ìjàpá nínú púpò. Létìn tí wón ti kò sí Ìjàpá lénu tán ni wón ti pàrò pò tí èyí ègbón ti gbà láti se isé òpe kíko, èyí èkèjì ní òun yóò wa okò ojú omi, èyí èkéta sì gbà láti máa fi ofà se ode. Ìjàpá lo bá Oba ó sì kó bá àwon omo yìí. Ó ní òkan nínú won (Ó pè wón níjàndùkú) ní òun lè fi owó lásán gun igi àgbon èkéjì ní òun yóò we òkun, èkéta sì ní òun yóò ta òrun Obá ránsé pe àwon omo yìí láìgbó tenu won, ó pàse fún won pé kí wón se ohun tí Ìjàpá ní won yóò se. Ó fún won ní ojó méje láti se é. Nígbà tí àwon omo yìí dé ilé, ìyá won tí ó ti kú yí ara padà ó di eye, ó fún omo rè tí yóò gun àgbon ní igbà ti àwon ènìyàn kò lè rí láti fi gun àgbon. Ó fún èyí tí yóò we òkun ní ìbànté ó sì fún èyí tí yóò ta òrun ní ofà. Báyìí ni àwon omo yìí lo hunt í eye yìí fún won tí èyí tí ó jé ègbón gun òpe, èyí tí ó tèlé e we òkun ja tí èyí àbúrò sì ta òrun Orin tí eye yìí ń ko ni “Omodé méta ń seré………Eré o, é …….Eré ayò, Òkan lóun ó gagbon…………….Eré o, é ………Eré ayò……” Báyìí ni àwon omo yìí lo àwon ohun ti eye yìí fún won tí èyí tí ó jé ègbón gun àgbon, èyí tí ó tèlé e we òkun ja èyí tí ó sì kéré ju ta òrun. Oba ní kí wón pa Ìjàpá ó sì dá ilé àti ònà rè sí méjì, ó kó o fún àwon omo yìí. Orílẹ̀-edeé Yorùbá 2050 6561 2006-12-21T07:10:40Z Loadewole 101 [[Adugbo]] ==1 ÌJÈBÚ-RÉMO== '''ADÚGBÒ''' [Ìkénné] #Ìtunmò: Koríko ìkólé ti a ń pè ní ìken nì èdè Rémo ni ó wópò púpò ní agbegbe kan nì ayé ojoún. Nìgbà ti ó wà dì wí pé awoòn ènìyàn ń gbé agbègbè yìí bí ìlú ni won bá n so wí pé a tun ni ni ikèn néè o. èyí ti a wa se ìsúnkì gbólohùn náà sí ìkènné. [Sònyìndo] #Ìtunmò: Òkunrìn jagunjagun kan ni àdúgbò yìí ni ó ka ení rè kan mo ibi ti ó tí n kínrin aya re ken leyin nigbati aránbìnrin náà ń wè ní ile iwe. Inu bi okunrin yìí pàápàá nitori pe erúbinrin náà kò sá nìgbà ti é rí ì. Èyí mu kì ó bínu pa ìyàwó rè àti erúbìnrin náà Nìgbà ti won sì bì í ìdí ti ó fi se béè o sàlàyé pé ń se ni erú yìí sànyín-dó. Lati ìgbà náà ni a ti ń pe adugbo ohun ní sànyìndó. [Ajíno] #Ìtunmò: Nì ayé àtijó, òwúrò kùtùkùtù ni won máa ń ná ojà agbègbè kan báyìí ni ìlè Remo. Kèrèkèrè, awon ènìyàn bèrè sí ìlé ní í ko sí ibi ofà yii, wón sì ń gbé ibe. Bayìí ni won se so ojà náà ní Ajino ti àwon ènìyàn sì so adugbo náà nì Ajìwo titi di ìsìnsìnyí. [Ìmóbìdo] #Ìtunmò: Agbègbè ti a fi igi Obì pààlà tàbí sàmì sí. Àwon méjì ti ó ń jà du ààlà ilè ni o fa orúko yìí jáde nítorí awon tì ó nì ìlè salàyé wí pé ìgi obì ni àwon fì dó: ìlè àwon láti fi se idámo sí ilè elòmìíràn. [Ìdótun] #Ìtunmò: Ní asìko ogun ti awon Yorùbá ń ti ibi kan dé ibì kan ni àwon kan ko ara won jò láti te ìlú tìtun dó. Léyin ti awon ènìyàn ti n pò níbe ni wòn wa so ìbùdó won yìí ní ‘Ìdótùn’ èyí ti ó túmò sí ibùdó tìtun. [Ìdómolè] #Ìtunmò: Nítorí àgbára àti ìwa ìpànle tàbí ìwà jàgídíjàgan okunrin kan báyìí ti a pe orùko rè ní Ìdó ni àsìkò Ojoun ni a se so oruko adugbo yìí ní Ìdómolè léyìn ikù okunrin yìí ni awon ènìyàn bérè sì fi okunrin yìí júwè adúgbò ré. Won a ní awon n lo sí Ìdó akínkayú nì tàbí okùnrin imolè nì. Báyìí ni a kuku so adúgbà di Ìdómolè. [Ìròlù] #Ìtunmò: Léyìn ìgbà ti awon Yorùbá ken ti gbà latí parapò máa gbe pèlu ìrépò ni agbègbè kémo, yìí ni won kùkú wá pè è ní Ìrolù. Èyí túmo sì pé awon jo kò ó lù ni kí àwón tó ‘péjo síbè. [Sáàpàdé] #Ìtunmò: Àwon ìlu méta ni ó parapò sí ojú kan. Nígbà tí ó wà di wì pé okan kò yònda oruko tirè oún èkèjì ni wón wà yo nínú oruko awon meteeta; làti yo sàaàpàde Ìsarà – láti ibi ni wón ti yo ‘sá’ Ìparà – láti ibi ni wón ti yo oá’ Odè – láti ibi ni wón ti yo dé’ Àpaofò sá- pà-dé ni ó wá di sápadè. [Ìsarà] #Ìtunmò: Òde nì awon tí ó parapò te ìlú ìsara dó. Kaluku awon ènìyàn wònyi ni won sì wá láti agbègbè òtòòtó. Nígbà ti ó wá dì wí pè ènìkan fé so ara re di olorí ‘àpàpàndodo ni won bá làá yée pe n se nì awon sa ara awon jo sibe! Ti won sì ‘sun orúkò náà kì di Isarà. [Ògèrè] #Ìtunmò: Áwon tí ó ń gbé òkèèrè ni won ti kèrèkèrè só dì ògèrè. Láyé àtijó bì ó bà ti dì wí pé awon ènìyàn Remo bà fé lo sí ibi ti awon are ‘Ògèrè wá won a so wí pè awon fe ló sí agbègbè awon ara òkèèrè. Awon ènìyàn wònyí búrú púpò jù, won sì taari won sìwaju. Won á ni Okeere ni ó ye won. Nígbà ti ójú ń là nì wón bà so oruko ìlú yìí di Ògèrè. [Ajítaádùn] #Ìtunmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn). ==ABEOKUTA== '''ADÚGBÒ''' [Ìlúgùn] Ìtunmò: Ni ìgbà láéláé, ìtàn so fún wa pé omo kan sonù tí kiri títí, léyìn tí wón ti wáa kiri títí ni wón ríini ìlú ken tí ó jìnà. Nítorí pé ibi tí wón ti rí omo náà jìnà, ni wón se ń pè ní ìlúgùn. [Àgó Òkò]: Òkúta ni wón ń pè ní òkò nì èka èdè ègbá. Ní ìgbà ogun, awon ará àdúgbò yìí ko ni ohun elo ìjà kankan ayàfi òkúta. Òkò ni wón má a ń so fún àwon ota won. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wòn ní Àgó Òkò Ojà Àgbò: Eran àgbò ni wón ń tà níbè kí ó tó di ìbi tí awon ènìyàn ń gbé Ìtokò: Adágbà je omo ìrówò ìbàràpá òun ní ó kókó dé Abéòkúta, Ogun lé won dé orí dímo (Àwon ìbàràpá) wón bá Adágbà tí ó ń se isé ode ní orí olúmo. Adágbà fi àwon ìbàràpá tí ogun lé dé ori olúmo yìí sí ìdi igi ìto kan. Àwon náà bèrè sí í se ode. Ní ojó kan wón ro oko yí ìdi igi ìto yìí ká, wón gbá pàntí sí abé igí ìto yìí, wón fi iná sí i. Nígbà tí Adágbà rí i, ó pariwo lé won lórì pé: Ah! Èyin ènìyàn yìí ìto le kò (Kò túmò sí kí á pa igi). Bí a se rí ìtokò nì yí. Ìjemò: Ìjemò túmò sí Àjumò. Ohun tí a fìjo mò nípa rè Kémta: Kémta tumo sì kèeta, Àsòjóró, òtè. Wón máa ń se keèta ara won ìdí èyí ni wón fi ń pe wòn ni kémta. Ìjeùn: Ìtumo re ni “èjì ohùn” áwon olórò méjì héun Àgó òwu: Àwon ará àdúgbò yìí jé àwon tí ó ń jowú, owú jíje won ló mú won sokún gba adé àwon omo ìkijà. Ìdí nìyí tí wón se ń ki won pé “Ara òwu, omo asunkún gbadé Arégbà: Àdúgbò tí àwon ìbàràpá tèdó sí. Nígbà tí wón dífá pé kí wón mú Ègbá wá. Wón ní ati-re-gbà ó. Bí ó se dí arégbà nìyí. Kúgbà: Ikú-gba-èyí. Odò ńlá kan tí ó gbé omo lo ní Arégbà ní àwon ènìyàn ìgbà náà fi ń so pé íkú gba èyí lówó wa. Kúgbà. Òkè Èfòn: Àwon ará Efòn Alàyè láti ìpínlè Òndó ni wón ń gbé àdúgbò yìí. ìdí nìyí tí a fi ń pè àdúgbò náà ní òkè èfòn. Àdátán: Ogun àti oko ríro, léyìn tí wón tí ja ogun tán, wón fé roko àyíká àdúgbò náà ní a so fún òkunrìn kan pé kí ó lo mú Àdá láti fi sisé wá. Òle ènìyàn nì okùnrin yìí, ó dáhún, ó ní Àdá ti tán. Bayìí ni a se ń pe ibè ní Àdátá. Sábó: Sábó wá láti inú Sábánímó. Àdúgbò tí àwon Hausa tèdó si ni. Òrò yìí kì í se òrò Yorùbá tàbí ti Ègbá. Odédá: Àdúgbò tí àwon ode má a ń fàbò sí lèyìn tí wón bá ti sode lo tán ni ibè ní won yóò péjo sí tí won yóò sì dá àwon eran tí wón bá pa jo sí ibè. Òkè Agbède: Àdúgbò yìí ni àwon ìbàdàn tí wón wá sí Abéòkúta tèdó sí ní igbà tí wón wòlú Egbá. Won kò gba ará ìlú mìíràn móra níbè àfi omo ìbàdàn. Àgó Ìjèsà: Àdúgbò àti ìbìdó àwon ará ilésà nínú ìlú ègbá Ìsàle Jagun: Ìsàlè (AJAGUN) – Àdúgbò tí wón ti ń ja ogun ní ìlú Ègbá ní ìgbà àtijo. Kòtò wà ní ibè nì wón fi ń pè é ní ìsàlè jagun. Àgó Tápà: Ibùdó àwon Tápà nígbà tí wón dé sí Ègbá Eléwéran: Ewé iran tí a fi ń pón èbà tàbí àmàlà ní o hù àyíká yìí ni ìgbà tó tip é láé. Ibè nì àgó olópàá wà ní Abéòkúta. Àdúgbò: Panséké Ìtumò: Igì ken wa ti èso rè máa ń dún bì ìgbà ti ènìyàn bá ń mi beere. Ibì tì igi yìí wà gan-an ní gbogbo ènìyàn si máa n lo lati mú u fún lìlò ni awón ara ìlú fún ni orúko ti ó jò mo dídún tie so inu rè màa ń dun. – Pasiséké Adúgbò: Mókóla Ìtùmò: Àwon ará Òkè-Ìdó ni Abéòkúta nìkan ni ó mo awo ti ó wà nínú àgbùdo gbíngbìn. Odò won sì ni gbogbo awon ènìyàn ti máa n ra àgbàdo. Nítorí ìyànje yìí nì Oba Aláké se fun Olórí àdúgbò yìí ni Omobìnrin re kan lati fi se aya. Obinrin yìí ni o ridìí àsiri ìkòkò yìí tì ó sì sàlàyé fún awon ènìyàn rè. Ibì ti arabinrin yìí wà pàdà nì Oko si ni a fùn ni orunko yìí. Mókólà – Omo ko olá wá sílé. Adúgbò: Fàjé Ìtùmò: Iyá ken ni ò ń dààmú awon ara àdùgbò ìbi ti ó n gbé. Nìgba ti idààmú yìí wá pòju tí awon ènìyàn si mú ejo rè to Oba lo ni ìyá yìí wá sàlàyé wì pé lóòótò ni òún jé àjé ati wì pé ení ti ó bat ó òun ni òún ń da sèrìyà oún. Kábiyèbi bà so pé àsàjemátèe ni obìnrin yìí o. Bi wòn se ń fi ìyá yìí fúwe àdùgbò tì ó ń gbé nìyèn. Won a ní àwón ń lo sí sàje: Adúgbò: Quarry Ìtùmò: Àdugbò yìí ni awon òyìnbó tédò sí làtí máa fo òkútà si wéwé oún ilé kíko tàbi òná sise. Awon Òyìnbó yìí ni wón n pè ni Òyìnbó Quarry nítori Orúko òyìnbo ti ó koko gbé àdùgbò yen. Won ní àwon ń lo sí agbègbè Qùarry. Adúgbò: Àgo Òwu Ìtùmò: Ní àsìkò Ogun nígbà ti ogun tú awon ènìyàn Owu ti onìkàlùkù won sì fónká. Awon ti ó tédó sí àdúgbò yìí ni o kúkú fé se ìdámò ara won si awon Ègbà yookù. Ìdí nìyìí ti won fí so Ibùdó won nì Àgó Òwù Àgò ti a tì ilè rí awon ara Owù Adúgbò: Ita-eko Ìtùmò: Ní àtijó àdúgbò kookan ni ó ní ise ìdamo won. ‘Sùgbón nì tí awon ara àdúgbò yìí eko nì gbogbo awaon obìnrin won màá ń tà. Bí ó bà sì dì ale gbogbo won a pate eko won sì ojú kan. Bì a bá wà rí ení ti o bá fe lo sí ojúde yìí onítòhùn yòó sò pé òun lo si Ìtà-eko. Orúko yìí nì ò sì mo àdúgbò náà lòrí dì onì yìí ni pàtàkí fún ìdamò ìta-eko ojóun. Adúgbò: Ita Ìyálòde. Ìtùmò: Akínkanjú obinrin kan wa ni Ègbá ni ayé ojóun. Efúnróyè Tínubú nì orúko rè. ‘Nítorí ibe ìdàgbàsòkè re sù ìlú Ègbá ni oba Àláké se fí jè Ìjatóde ìlù. Oún ni ìyálódè Ègbá àkòkó. Ibì ti Ìyá yìí wá kólé sí ní àdúgbò rè ni won so di ‘Ita ìyálódè. Adúgbò: Kútò Ìtùmò: Nì àyé àtíjó àbikú ń da bàbá kan láàmu. Nigbà ti ó dáfá, won ni ki ó fe síwáju bì ó bà ń fé kì àbìkú dúró. Bàbá yìí wá dó sí ìbi ti a mo sí Kútò lónìí. Sùgbon léyìn odún díè omo ti ó bà tún kú nì o bá bérè ariwo pé ikú tun to òun léyìn dé ibí yìí. Báyìí ni awon elégbe rè se ge orúko kéré di`kútò tí ó sì wà dòní yìí Adúgbò: Ìdí àbà Ìtùmò: Nígbà tì kò tíì sí ònà móto bí àwon ti a ní lònìí yìí àwon ènìyàn ti wón jè yálà ode tàbí àgbè a máa fi adúgbò Ìdí Àbà se ìpàdé won. Igi àbà po ni àdúgbò yìí nìgbà náà. Awon ènìyàn wonyi a sì maa sinmi ni àbe àwon Ìgi yìí yàlà ní àlo tabì ní àbò. Báyìí nì won se kúkú so agbégbè yìí ni Idí àbà. Bì ó file jè pé olàjú ti dé báyìí èyí kò yí oruko adugbo náà páde dì báyìí. Àdúgbò: Ajítaádùn Itùmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn). ==ILA== Ilé-Àwòrò-òsé: ìtàn ti a gbo nipa adugbo tabi agbo-ile yì so fun wa pe ilé. Àwòrò-òsé je ibi pàtàkì ti won ti ma n se orò, ò sì tun je ile-Olorisa. Ìlé-Olúóde: A gbó pe ode ni ìran àwon wònyí n se láti ìgbà ìwásà. Ibe sì nì Olórí àwon ode n gbe. Ile-Olutojokun: Àwon ìdílé yi ni o ma ń joba ni ìlú-ìlá-òràngún. Ile-Olorirawo: Adugbo ati Agbo-ile ni eyi je. Ìtan ti a si gbo nipa won núpé ìbè ni Olori awon awo tedo sì. Ìjímògòdò: Akoni èdá kan ni o je, jagunjagun sin i pelu, oun lo te àdúgbò yì dó. Ìgbonnìbí: jé òkan nínú àwon oba akíkanjú ti o wolè ni ìlá. Níbi ti o wolè sin i a n pe ni Ìgbonnìbí loni yìí. Ajagúnlá: Ode ni ajagunle nigba aye re, o si je jagunjagun O si bínú wolè lo ni. Ògbún Ìperin: Nibi ti a pa Erin sin i a n pe ni ìperin Òkè-Èdè: túmò si ibi ti a pa elédè si Ògbún ìsèdó: Eyi tumò si ibi ti isé sodo si. Agbègbè yin i ìlú ma n lo gégé bi ojúbo isé. Ilé- Olóòsà! A gbo pe wón ma n ko òrìsà pamó sì adugbó yií. Òkè-Alóyin: Odò kan ti o n san ni àdúgbò yì, wón ma n lo omi yì láti fi se ìmúláradá àwon omo wéwé. Ilé-Agbérùkóó: A gbó pe ìdílé yì ma n gbe èrúkó tà, ni won fi ma n pé wón ni agbérùkóó. Ilé-Alápìnni: Ìtàn so pe idile Oloje tabi eleegun ni won je. Àwon sin i Olórí gbogbo àwon eégún. Ilé-Ìyálóde: Obìnrin ni o te idile yi do, O gbé fáàrí O sit un je akikanju obinrin láàrin ìlú. Ilé-Akogun: Jagunjagun naa ni o te adugbo yi do Akogun sit un je Oloye pàtàkì ni ìlú Ilé-Òjá-bèbè: Isé abèbè ni wón yàn láàyò ni àdúgbò yì. Ìlé-Agbèdègbede: Àwon ìdílé Alágbède ni àwon wonyi n se. Ilé-Òdú: Èfó òdú ni won ma ngbin ni akoko ti won so orúko ile yii. Ilé-Ajengbe: Isé Ìsègùn ni won ma n se ni ìdílé yi. Won sit un je akoni èdá kan. Ilé-Obajisun: Ìdílé oba ni won jé won sì tun je Olóyè ìlú. Èfó òsùn pò púpò nì àdúgbò yìí Ilé-Onílù: Àwon àyàn ni o te ile yìí do, ìdílé onilu ni àwon wonyi je Ilé-Awúgbo: àwon ìdílé yi saba ma n gbìn erè kan ti a n pen i awúje, èyítí o ti gbilè ti won fi n pe won lórúko loni. Ile-Èelemukan : Èkan po ni àdúgbò yìí Ìle-Obajoko: Idile yin i won ti ma n sábà fi Oba je, eyìti a mo si kugmaker. Òkè-Ògbún: Nígbàtí ìlú ko ti làjú àdúgbò yin i wón ma sábà ko gbogbo àwon òhun ìdòtí pamó si, o si je ògbun eyìti wòn so di oke-ògbún lòni yì. Ilé-Àtèéré Ilé-Àbálágemo: Ilé-Asóyòò: Ilé-odogun: Ìdílé àwon jagunjagun ni won. ==ÌLÚ PÀMÒ-ISIS== Òkè-Àgó: Gégé bí ìwádìí tí mo se, àdúgbò yìí ni àwon tí ó kókó tèdó sí ìlú yìí dé sí. Láyé ìgbà náà, kò ì tí ì sí ilé-búlókù, àgó ni wón ma ń pa, ibi tí wón rook pàgó sí ni wón wó ń pè ní òkè-àgó ní oorí pé, ó bó sí ibi tí òké wà. Ilé-Ita: Gégé bí ìtàn se so, ní orí ilè yí nì àwon ará ìlú pàápàá jùlo àwon àgbàgbà lókìnrin ti ma ń ta ayò bí wón bá ti took dé láyé ìgbà náà. Ilè-ìtayò nì wón ń kókó pè é kó tó di wí pé, wón kó ilé síbè gan-gan. Ilè-ìtayò ni ó wá yí padà sí ilé-ìtayò, ìgbà tí ó yá, wón so ó di ilé-ita. Eyí ni, ibi tí a ti ń ta ayò. Ilé-Okógbà: Àdúgbò yìí gba orúko rè nípa sè Baba kan tí ó fé ràn isé oko púpò. wón ní Bàbá yìí ma ń fi àyíká ilé e rè gbin orisirisi nnkan lódodún sùgbón wón wí pé, àwon eran òsìn bíi ewúré ma ń yo ó lénu púpò. Nígbà tí ó yá, ó wá bèrè sí ní pa àwon erúré tó bá ti won ú ogbà a rè. Eléyìí ló wá fà á tí ìjà fi wà láàárín òun àti àwon ènìyàn, ni wón bá fim ni orúko wí pé, Baba ológbà. Léhùn tí bàbá yìí kú tán, ni wón bá ń pe àdúgbò ibè ní ilé-Ológbà. Ìdí-Isin : Gégé bí ìwádìí, won ni igi ńlá kan wa níbè nígbà náà tí a ń pè ní igi-isin. wón wí pé, lábé rè ni wón ti ma ń gba aféfé nítorí pé igi-ńlá ni, wón sì tún ma ń je èso ara rè. Bí ó tilè jé pé, èyìn ìlú ni igi-isin yìí wà, sùgbón ní gbà tí wón kó ilé de ibè, ni wón bá ń pè é ní ìdí-isin Ilé-Lódò: wón ní àdúgbò yìí jé ibi ilè àkèrò nígbà náà. Odò kékeré kan sì wà níbè nígbà náà tí wón ń pon mu. Orúko Odò yìí ni a ń pè ní Odò-àwéré, Ibí yìí ni àdúgbò yìí tí gba orúko rè. Ilé- ńlá: Wón wí pé láàti àdúgbò kan tí a ń pè ní ilé-ńlá nilu ilé-ifè ni àwon àdúgbò yìí ti sè wá nípa sè ogun Ìdí nìyìí tí wón fi ń pè é ni ilé-ńlá. Òkè-Ganmo Àdúgbò yìí gba oríko jè láà ti ìlú kan tí ó wà ní tòsí ìlorin tí a ń pè ní Gunmo. Lati ìlú yìí ni wón ní àwon ènìyàn tó kókó tèdó sí sórí ilè náà o wá. Ìdí nìyìí tí wón fi ń pè é ní àdúgbò ara ganmo títí ó fid i wí pé, wón ń pè rí òkè-Ganmo. Òkè-Abà Àdúgbò yìí náà jé òkan lára àwon àdúgbò tó tí pé jù nilu yìí. wón wí pé, nígbà tí ìlú kò ì tíì pò rárá, bí ènìyàn dúrói ní àdúgbò yìí, yóó máa wo gbogbo ìlú tókù ketekete, ìdí nìyìí tí wón kúkú fi ń pe ibè ní òkè-abà. Ilé- alágbè Àdúgbò yìí gba orúko nípasè igi-tòròmogbè tí wón ma ń gbìn sí àyíká ilé ní agbègbè náà. Wón ní àdúgbò á wón ti ń kókó gbin igi yìí ní ìlú yìí náà ni wón so di ilé-alágbè títí di òní yìí. Ìsàlè-ojà Àdúgbò yìí ni àdúgbò tí ó wa ní ojúde-ojà gan-an tí wón ti ń ná jà di òní-olónú. Àdúgbò yìí kò jìnnà sí ilé-Oba. Oníbàtá Láyé ojóun, wón ní, Olórí àdúgbò yìí ni wón fi je olórí àwon alubàbá àti igangan ní ìlú yìí. Láàti ìgbà tí wón ti fi je é, ni wón ti ń pè é ní baba-oníbàbá, tí wón sì ń pe ilé e jè ní ilé Baba-oníbàtá. Lati ibí yìí ni wón ti so àdúgbò ibè ní àdúgbò oníbàtá èyí ni àdúgbò ilé Baba oníbàtá. Olú-ìpo Orúko oyè kan pàtàkì ni orúko àdúgbò yìí. Ìwádìí fihàn wí pé, eni tí ó je oyè yìí nígbà ìkéjì jé akíkanjú ènìyàn tí ó lágbára tí ó sì tún jé ode. Oyè yìí ti di àsómodómo. Ìlálè Wón wí pé, nígbà kan tí àwon ará ìlú-òbà wá sígun bá àwon ìlú pàmò wón wí pé nígbà tí wón dé lojiji, ni enìkan nínú àwon asájú tàbí olóyè ìlú pàmò bá fowó fa ìlà tàbí fowó la ilè wí pé àwon ará ìlú-òbà kò gbodò kojá ilà yen kí won tó pa dà séhìn sùgbón wón dá ilà náà kojá tí ó sì fa ìjà ńlá. Ibi tí wón ti ja ìjà tí ó wá di ìlálè lónìí. Aráròmí Ìtàn fi yé wa wí pé, ogun ló lé àwon tí ó tèdó sí àdúgbò yí wá. Nígbà tí wón dé, ìlú pàmò gbà wón láàyè láàti dúró tì wón. Ìdí nì yìí tí wón fi ń pe ibè ní aráròmí. Tèmíoire Gégé bí ìtàn ti so, eni tí ó kókó tèdó sí àdúgbò yìí wá láàti se àtìpó fún ìgbà díè ni sùgbón nígbà tí ó di wí pé ìwà sè dára, tí ó sì kó àwon ènìyàn móra, ni ó bá kúkú fi ibè se lé. Isé àgbè ni a gbó wí pé ó ma ń se, ó ń gbé ní òdò okùnnn kan kí ó tó di wí pé òun náà kó ilé ara rè. Ibi tí ó wá lo kó ilé ara rè sí ni ó pè ní tí èmí di ise ní ìlú pàmò. ==ÌLÚ ÒBÀ-ÌSIN== Ilé-tààrà Àdúgbò yìí ni wón ti kókó kó ilé pèlú búlókù ní ìlú yìí, ilé koríko ni ó pòjù láyé àtijó. Bí àwon ènìyàn bá ti wá ń sòrò, won yóò máa wí pé àwon ń lo sí ilé tààrà, èyí ni ilé-gidi, tí a kù fi koríko kó. Bí àdúgbò yìí se gba orúko nìyí. Ìsawo Ìtàn fi yé wa wí pé, inú igbó ni àdúgbò yí télè kí ilé tí dé ibè. Igbó yìí ni wón ti ń se awo tàbí ńbo. Wón ma ń pe igbó yìí ni igbó-ìsawo sùgbón nígbà tí wón kó ilé ibè, wón wá ń pe ibè ní àdúgbò ìsawo. Bàkókò Emi tí ó te àdígbò yìí dú ni wón wí pé, ó wá láàti ilu won tí a ń pè ní òkù lébgbè é òmù-àran. Ìtàn wí pé, àdúgbò yìí ni bàbá yìí pé sí tí ó sì dàgbà kí ó tó kú. Nígbà tí, ó wà láyé, Baboko ni wón ma ń pè é, Léhìn tí ó kú tán, ni wón bá ń pe àdúgbò yìí ní Babuko. Ìsàlè-Òbà Ìdí tí wón fi ń pe àdúgbò yìí béè ni pé, àdúgbò yìí jé ibi tí kòtò wà, ó sì tún jé wí pé, ó tèdó sí ibi àbáwo ìlú. Iwó-road: Àdúgbò yìí tèdó sí òpópó-ònà tí ó lo sí ìlú iwó-ìsin. Ìdí nì yìí tèdó sí òpópó-ònà tí ó lo sí ìlú iwó-ìsin. Ìdí nì yìí tí wón fi ń pe àdúgbò yí ní Iwó-road. Imojì Gégé bí ìwádìí tí mo se, orí-ilè àdúgbò yí ni wón ma ń sin òkú sí láyé àtijo. Orí-ilè yìí kò jìnnà púpò sí àárín ìlú kí ó tó di wí pé, ìlú fè dé ibè, ni wón bá kúkú ń pè é ní àdúgbò imojì. Odò-ilé Ìdí tí àdúgbò yí fi ń jé béè ni pé, ó wà nítòsí Odò kan tí àwon ará ìlú fi ń foso. Odò yìí kò tóbi púpò, kódà, ó ma ń yaw o àdúgbò yìí ní ìgbà òjò. Ilé-Odò ni wón ma ń pè é télè kí won tó so ó di odò-ilé báyìí. Òkè-Àgbàá: Àdúgbò yìí wà láàárín gùn-gùn ìlú. Ìtàn wí pé, bí òjù bá ti ń rò, àgbàré òjò yíò kó ìdòtín láàti òkè yìí lo sí ìsàlè-òbà, àwon ará ìsàlè-òbà yóò wá a wí pé, àgbàrá òrè ló kó ìdòtí wá sí àdúgbò àwon. Kò pé púpò, ni wón bá ń pe àwon ará òkè yìí ní awon onílé ìdòtí àgbàrá-òkè. Àgbàrá-òkè yìí ni wón wá fi ń pe àdúgbò yìí kí ó tú di wí pé, ó ń jé òkè-àgbàrá tàbí òkè-àgbàá. Gbádéyan Kì í se orúko yìí ni àdúgbò yí ń jé télè. Ayédùn ni orúko jè télè sùgbón nígbà tí ó di wí pé, enì kan tí ó tip é lénu isé-oba ní ìpínlè Èkó tí ó jé omo ìlú yìí kú, ni wón bá ń fi orúko rè pe àdúgbò yí nítorí pé, ó jé omo bíbí àdúgbò yí bákan náà. Wón sì gba ìwé-àse rè láàti òdò ìjoba ìbílè won. Òkè-Òbà: Àdúgbò yí wà ní òpópó-ònà tí ó lo sí ilu owó-kájolà. Ìwádìí kò fi ìdí rè mule. Ìdí tí wón fi ń pè é béè. Elékùú: Àwon ènìyàn àdúgbò yí wí pé, ní ìgbà kan, tí àwon ènìyàn ma ń sepo, orí ni wón fi ma ń ru eyìn lo sí ìlú pàmò sùgbón nígbà tí ó yá, ìjá wà láàárín àwon ará ìlú méjèjì, ni àwon ará-òbà bá sòfin wípé enikéni nínú àwon Obìnrin kò gbódù lo se epo ní ìlú-pàmò mó. Àwon ará ìlú Òbà gba àwon Ègbìrà láàti bá won gbé ekùú ti won náà. Wón wá ilè sí èhìn odi ìlú, wón sì ń pe ibè ní ilè-ekùú. Sùgbón ní báyìí, wón ti kó ilé yí ni wón wá ń pè ní elékùú sùgbón èyí kò túmò sí wí pé, àwon àdúgbò yí ló ni èkùú náà. Àwon ekùú tí wón gbé nígbà náà wà níbè di ìsisìyí. Òfé-Àrán Ìwádìí kù fi ìdírè mule pàtó bí àdúgbò yí se jé sùgbón àrí-gbámú ìtàn kan ni wí pé, àwon àdúgbò yí jé Ìbátan kan ni wí pé, àwon àdúgbò yí jé ìbátan kan ní ìlú òmù-Àrán nitorí pé, àdúgbò ń jé òfé-àrán. Eésabà: Gégé bí ìtàn, oye ti won n je ní àdúgbò yí ni a ń pè ní eésabà. Ìdí nì yí tí wón fi ń pe ibè ní àdúgbò Eésabà . Agbo ilé-Òbà: Gégé bí ìtàn, agbo ilé kan soso ni ó ma ń je oba ní ìlú yìí. Orúko tí àdúgbò yìí ń jé télè ni òkè-ìsolà, ìran won lú ma ń joba ni ìlú yìí kí ó tó di wí pé, ó di agbo ilé-jagboolé báyìí sùgbón nítorí pé àwon ìran òkè-ìsolà ti je é fún òpòlopò odún séhìn, ní àkókò tí wón ń je é yìí, ni wón ti ń pè wón ní agbo ilé-oba. Orúko yìí kò sì yí padà títí di òní yìí bí ó tilè jé wí pé, kì í se àwon nìkan ló ń joba báyìí. Òkè-Ìdèra: Gégé bí ìtàn ìsèdálè àdúgbò yìí, àdúgbò imojì ni àwon wònyí ti wá. Wón wí pé, enì kan tí ó so wí pé, òun kò le kó ilé sí ibi tí wón ń sin òkú sí ni ó sí kúrò ní àdúgbò imojì lo sí ibòmíràn tí ó sì pe ibè ní ibè ní ibi-ìdèra fún òun. Láàti ibi-ìdèra ni wón ti so ibè di òkè-ìdèra. Omo àdúgbò imojì ni àwon ará òkè-Ìdèra jé. ==IJÈBÚ IGBÓ== Àdúgbò: Òkè Àgbìgbò – Òkè Àgbò Ìtumò: Ní ayé atijo, àdúgbò yìí wà nínú igbó kìjikìji, àwon eye àgbìgbò ni o sì pò si ibè. Àwon eye wònyí a máa fò káàkiri orí igi t’osan t’òru, bákan náà ni òkè pò sí àdúgbò ti a ń so nipa rè yìí. Ní ìgbà tì o se, àwon ènìyàn bèrè sì tèdó sí àdúgbò yìí, wón ń kó ilé mole síbè àwon eye wònyí kò fi àdúgbò náà sílè. Obinrin kan lára àwon ti ó kókó te ìlú náà dó ti orúko rè ń jé “Bèje” akíkanjú obìnrin ni, òun ni ó pa àwon eye àgbìgbò náà run. Wón sì so àdúgbò náà di oke àgbìgbò, ti wón wá ń pè ni “Òkè Àgbò” ni òde òní. Won sì máa ń ki àwon omo àdúgbò náà báyìí; “Omo òkè àgbò Bèje” ìdí ni wí pé Òun (Bèje) ni o pa gbogbo àwon eye àgbìgbò náà run Wikipedia:Sandbox 2051 5496 2006-10-25T12:50:05Z Anjachoon 97 Just testing, Bọ́lá MediaWiki:Allpages-summary 2052 5497 2006-10-25T21:10:03Z MediaWiki default MediaWiki:Ancientpages-summary 2053 5498 2006-10-25T21:10:03Z MediaWiki default MediaWiki:Blocked-mailpassword 2054 5499 2006-10-25T21:10:03Z MediaWiki default Your IP address is blocked from editing, and so is not allowed to use the password recovery function to prevent abuse. MediaWiki:Booksources-summary 2055 5500 2006-10-25T21:10:03Z MediaWiki default MediaWiki:Brokenredirects-summary 2056 5501 2006-10-25T21:10:04Z MediaWiki default MediaWiki:Deadendpages-summary 2057 5504 2006-10-25T21:10:06Z MediaWiki default MediaWiki:Deadendpagestext 2058 5505 2006-10-25T21:10:06Z MediaWiki default The following pages do not link to other pages in this wiki. MediaWiki:Disambiguations-summary 2059 5506 2006-10-25T21:10:06Z MediaWiki default MediaWiki:Doubleredirects-summary 2060 5507 2006-10-25T21:10:06Z MediaWiki default MediaWiki:Editinguser 2061 5508 2006-10-25T21:10:07Z MediaWiki default Editing user <b>$1</b> MediaWiki:Feed-atom 2062 5511 2006-10-25T21:10:11Z MediaWiki default Atom MediaWiki:Feed-rss 2063 5512 2006-10-25T21:10:11Z MediaWiki default RSS MediaWiki:Imagelist-summary 2064 5513 2006-10-25T21:10:12Z MediaWiki default MediaWiki:Ipblocklist-summary 2065 5516 2006-10-25T21:10:13Z MediaWiki default MediaWiki:Lastmodifiedat 2066 5517 2006-10-25T21:10:13Z MediaWiki default This page was last modified $2, $1. MediaWiki:Lastmodifiedatby 2067 5518 2006-10-25T21:10:13Z MediaWiki default This page was last modified $2, $1 by $3. MediaWiki:Listredirects-summary 2068 5519 2006-10-25T21:10:13Z MediaWiki default MediaWiki:Listusers-summary 2069 5520 2006-10-25T21:10:13Z MediaWiki default MediaWiki:Lonelypages-summary 2070 5521 2006-10-25T21:10:14Z MediaWiki default MediaWiki:Lonelypagestext 2071 5522 2006-10-25T21:10:14Z MediaWiki default The following pages are not linked from other pages in this wiki. MediaWiki:Longpages-summary 2072 5523 2006-10-25T21:10:14Z MediaWiki default MediaWiki:Mimesearch-summary 2073 5524 2006-10-25T21:10:14Z MediaWiki default MediaWiki:Mostcategories-summary 2074 5525 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default MediaWiki:Mostimages-summary 2075 5526 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default MediaWiki:Mostlinked-summary 2076 5527 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default MediaWiki:Mostlinkedcategories-summary 2077 5528 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default MediaWiki:Mostrevisions-summary 2078 5529 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default MediaWiki:Mypreferences 2079 5530 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default My preferences MediaWiki:Newimages-summary 2080 5531 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default MediaWiki:Newpages-summary 2081 5533 2006-10-25T21:10:15Z MediaWiki default MediaWiki:Pagecategories 2082 5535 2006-10-25T21:10:18Z MediaWiki default {{PLURAL:$1|Category|Categories}} MediaWiki:Popularpages-summary 2083 5536 2006-10-25T21:10:18Z MediaWiki default MediaWiki:Preferences-summary 2084 5537 2006-10-25T21:10:18Z MediaWiki default MediaWiki:Prefixindex-summary 2085 5538 2006-10-25T21:10:18Z MediaWiki default MediaWiki:Revdelete-nooldid-text 2086 5540 2006-10-25T21:10:20Z MediaWiki default You have not specified target revision or revisions to perform this function on. MediaWiki:Revdelete-nooldid-title 2087 5541 2006-10-25T21:10:20Z MediaWiki default No target revision MediaWiki:Searcharticle 2088 5542 2006-10-25T21:10:20Z MediaWiki default Go MediaWiki:Shortpages-summary 2089 5543 2006-10-25T21:10:20Z MediaWiki default MediaWiki:Specialpages-summary 2090 5544 2006-10-25T21:10:21Z MediaWiki default MediaWiki:Throttled-mailpassword 2091 5545 2006-10-25T21:10:22Z MediaWiki default A password reminder has already been sent, within the last $1 hours. To prevent abuse, only one password reminder will be sent per $1 hours. MediaWiki:Tog-nolangconversion 2092 5546 2006-10-25T21:10:22Z MediaWiki default Disable variants conversion MediaWiki:Uncategorizedcategories-summary 2093 5548 2006-10-25T21:10:23Z MediaWiki default MediaWiki:Uncategorizedimages-summary 2094 5549 2006-10-25T21:10:23Z MediaWiki default MediaWiki:Uncategorizedpages-summary 2095 5550 2006-10-25T21:10:23Z MediaWiki default MediaWiki:Unusedtemplates-summary 2096 5551 2006-10-25T21:10:24Z MediaWiki default MediaWiki:Unwatchedpages-summary 2097 5552 2006-10-25T21:10:24Z MediaWiki default MediaWiki:Userrights-summary 2098 5554 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default MediaWiki:Variantname-kk 2099 5555 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default kk MediaWiki:Variantname-kk-cn 2100 5556 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default kk-cn MediaWiki:Variantname-kk-kz 2101 5557 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default kk-kz MediaWiki:Variantname-kk-tr 2102 5558 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default kk-tr MediaWiki:Wantedcategories-summary 2103 5559 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default MediaWiki:Wantedpages-summary 2104 5560 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default MediaWiki:Watchthisupload 2105 5564 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default Watch this page MediaWiki:Whatlinkshere-barrow 2106 5565 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default &lt; MediaWiki:Whatlinkshere-summary 2107 5566 2006-10-25T21:10:25Z MediaWiki default Àwàdà 2108 6488 2006-12-20T07:05:08Z Loadewole 101 [[Awada]] 1. Omo oba kan tó ń rìnrìn àjò sí ìletò abe baba rè tó wá rí omokùnrin kan tó jo ó bí eléèmò. Ó pè é, ó bi í pé se kì í se pé mòmó rè ti sesé láàfin rí. Omo ní rárá, ó ní sùgbón baba òun ti sisé ńbè rí. 2. Ògágun kan ló ń kó omo ogun kan bí wón se ń pesé. Bí omo ogun yìí ti ń pesé ni wón ránsé pe òjágun yìí. Ògágun gbàgbé kí ó so fún omo ogun yìí kí ó dáwó dúró ná. Ìgbá tí òjágun yóò fi jáde, kò rí omo ogun mó. Nígbà tí ó tó nnkan bí ogbòn odún léyìn èyí ni arúgbó ológún kan wolé wá tó ń pesé bò. Àsé omo ogun tí Ògágun gbàgbé kí ó so fún pé kí ó dáwó dúró ló sì ń pesé yípo ìlú won fún ogbòn odún. Arúgbó ken ní o ń kó édè kàlàmi tí wón bi léèrè pé kí ló fé fèdè titun se. Ó ní òun ò mò bóyá òrun rere ni òun ń lo. Èdè yìí ni wón sì ń so ní òhún. Wón ní bí o bá se òrùn àpáàdì ló lo ń kó. Ó ní kò sí ìyònu torí èdè abínibí òun ni wón ń so níbè. 3. Àlùfáà kan ló fé bomi lo tí gbogbo àwon ènìyàn ń pariwo sí i pé kí í mú owó rè wá, ko dáhùn, béè lo sì fé rí sì ìsàlè odò. Enì kan tí ó wà ní ìtòní ló wá kégbe tòò pé kó gba owó òun. Ìgbà yìí ni àlùfáà yìí tó dáhùn. Ìgbà tí àwon ènìyàn yìí bi í léèrè pé àlùfáà yìí se gbó tirè. Ó ní òun ti mo àlùfáà yìí ti pé. Ó ní kò gbó mú-wá àti gbà. 4. Ògágun kan làwon tálákà àti àwon kòlàkòsagbe kan lo bá. Wón bi í pé kí á dé tí ó jé pé àwon olórò àti àwon olówó nìkan ni a maa ń rí ní iwájú tí ó jé pé léyìn léyìn làwon máa ń wà. Ó ní kí won máa bínú bí ogún bá ti bèrè léyìn léyìn làwon olówó àti olórò yóò máa wa. iwájú làwon ó máa dúro sí. 5. Kògbédè ni orúko enì kan ti ó fé wo agbo eré ni ojó kan sùgbón ó gbàgbé ìwé tí wón fi pè é sí ilé. Nígbà tí ó dé òdò eni tí ń só ònà oníyen so fún un pé báwo ni òun se lè mò pé Kògbédè ni. Ó fi yé e wí pé òjó olórin wá léèkàn, ó gbàgbé ìwé tirè náà silè sùgbón nígbà tí òun ní kí ó korin ó korin bí òjó tí òun ti máa ń gbó nípa rè. kò pé náà ni Adé elewù dé tí òun náà gbàgbé iwé rè sílè. Òun ní kí ó kéwi, ó sì kéwì. Ewì tí ó ké sì jo ewì tí òun ti máa n gbó nípa re, òun sì jé kí ó wolé. Báwo ni òun se lè mò pé ìwo ni Kògbédè. Kògbédè ní “tan i won àwon òjó àti Adé tí ìwo dárúko won nátòní?” Eni tí ó ń sónà so pé kó wolé, Kògbédè ni ní tòótó. 6. Wódà kan ló ń bèèrè lówó àwon eléwòn wí pé nínú ojú òun méjèèjì, èwo ni ayédèrú. Eléwòn kan dáhùn pé ojú òsì ni. Wódà bèèrè bó se mò. Ó ní òun ni kìí tètè rí yàn bí ènìyàn bá ń se nnkan tí kò dára. 7. Àgàn kan ló lo sí òdò onísèègùn hánúnhánún kan tí àwon ènìyàn ní kìí bà á tì. Bó ti ń dé ibè tí ó sàlàyé ara rè ni àwon ará ilé ti so fún un pé kó padà séyìn nítorí ànà ni onísèègùn náà ta téru nípàá. 8. Ní àárín ìlú kan, àwon arà okè odò kóríra àwon ará ìsàle òdò bí kàasínnkan. Ó wá di ojó kan ni àwon ará òkè odò bú mélòó kan wá bá òkannínú àwon Olórí ìsàlè odò ní ilé. Bí ó ti gbò bí wón ti jé ni ó so fún àwon emèwà ré pe kí wón dà wón sita. Àwon emèwà yìí so pé wón mà lówó lówó Olórí yìí ni e jé kí wón wolé torí pé kò dájú pé wón mo nnkan tí wón se. 9. Àwa ń jà fówó èyìn ń jà fúnyí enì kan ló so báyìí sí òré rè. “Han, kí ló búrú ńbè?” èkejì rè dá a lóhùn, “oun tó wu oníkálùkù ló ń jà fun”. 10. Bàbá kan lo jókòó ní ojó kan tí ó fèyìn ti igi tí ó ń mu ìkokò tí ó ń gbádùn ara rè. Tálákà ni. Okùnrin Olówó kan wá bá a níbè, ó nì kí ló dé tí ìwo kìí fi àsìkò re sisé, kí o sisé kí o lówó, tí o bá lówó kí o kólé, kí o ra mótò, kí o sì ra gbogbo ohun tí ènìyàn nílò láyé. Baba yìí wá dáhùn pé tí òun bá ní gbogbo nnkan yìí tán ń kó? Okùnrin yìí ní kí ó wá máa simi. Baba yìí ni kí ní òun yóò wá máa se ara òun ní wàhálè sí nítórí ìsimi tí o dárúko yen ni òun ti sere si simi báyìí láètíì se òkankan nínú gbogbo ohun tí o kà kalè. 11. Àlejò kan ló so fún okunrin kan pé tí wón bá dé ìlú àwon okùnrin yìí, kí okùnrin yìí jé kí òun mò. Okò dúró ní ibi kìíní, Okùnrin yìí na owó sí ìta o ká owó wolé, ó wo owó rè, ó dáké kò sòrò. Àleyò yìí bi í léèrè bóyá wón ti dé ìlú won, ó ní rárá okò sí, ó ń lo. Ìgbà tí ó tún se ti wón dé ìlú mìíràn tí okò tún dúró, okùnrin, yìí tún náà owó sóde, ó ká à wolé, ó wo owó rè ó dáké, kò sòrò. Àlejò yìí bi í bí wón ti dé ìlú won, o ní rárá. Okò tún sí, ó ń lo. ìgbà tí okò dúró ní èèkéta tí ó tún ná owo sí ìta tí ó ka a wolé tí ó wo owó rè, òun gan-an ni ó so fún àlejò yìí pé àwon ti dé ìlú àwon. Àlejo yùí bi í bó se mò láìyojú sí ìta. Ó ní ni gbogbo ibi méjèèjì tí àwon ti kókó dúró tí òun na owó sí ìta, won kò jí aago owó òun sùgbón nígbà tí òun ti dé ibi tí wón ti jí aago owó òun ni òun ti mò pe ìlú òun ni àwon dé yìí. 12. Ará òkè kan ló dé Èkó ló ń fónnu. Ó ní ní ìlú àwon náírà kan làwon ń ra odidi adìye. Enì kan wá dá a lóhùn pé kí ló ń wá bò ní Èkó tí o kò dúró ní ìlú yin, ìlú ìyànu, ni ibi tí àdìyè kan ti jé náírà kan. Okùnrin ará òkè yìí dáhùn pé tí òun bá dúró ní ibè níbo ni òun yóò ti ri náírà kan. 13. Oníjàgbara kan tó ń jà fún ùtúsílè àwon èléwòn ló pàdé àlùfáà kan lójó kan. Àlùfáà bi í pé ìdándè àwon eléwòn ló ń jà fún. Ó ni hen. Àlùfáà bi í pé tó bá jé béè kí ló dé tí kò lo sí ogbà èwòn láti lo jà fún won. Òkunrin yìí bi àlùfáà léèrè ó ní ìwàásù rè dálérí pé kò fé enì kankan ní òrun àpáàdì. Àlùfáà ní béè ni. Okùnrin yìí wá dáhùn, ó ní, tó bá jé béè ni kí ló dé ti àlùfáà kò lo sí òrun àpáàdi láti lo wàásù tí ó dúró ní ilé ayé 14. Ògá ilé-ìsé kan ni wón bi léèrè pé egbé won i àwon omo isé rè ń se. Ó ní àwon kan ń se egbé ònígi, àwon kan ń se egbé elépò, àwon kan ń se egbé eléye. Won túb bi í léèrè pé kò sénì kankan tó ń se egbé elésè ni. Ó ní pátápátá, egbé elésè ni gbogbo won ń se. Ó fi orin kín òrò rè léyìn pé “bó o résè mi o, o ò rínu mi o, tiwon ni mo wà.” 15. Odi tí wón kó yítá èwòn jigíjigí gat ó ìwòn ìbùrò méwàá. Àwon tó gbé ìbon lówó tí wón dúró wá wá wá lórí odi yìí kò lónìkà. Ààbò ibè kò se é fenu so ni sùgbón kí ènìyàn máà tí ì so òrò kan ni yóò ti bá ara rè nínú rè. 16. Àwon omodékùnrin méta kan ló ń koja lo tí wónrí aya Oba ìlú won tó ń rì sínú omi. Àwon omodé méta yìí àti àwon ènìyàn won wà lára àwon tí kò féràn Oba yìí rárá sùgbón àwon omo yìí yo aya Oba nínú òjìn tí ó wà. Bí Oba ti gbó ni ó so fún àwon omo yìí pé kí won dáríko nnkan kínnken tí wón bá ń fé, òun yóò fún won. Èkin so pé òun ń fé owó, Obá se ìlérí àti-fúnun. Èkejì so pé òun ń fé ilé, Obá se ìlérí àti-fún un. Èketa so pé òun ń fé kí gbogbo ìlú pé sí ibi àyeyè òkú òun. Oba ní ìwo omo yìí kéré ju eni tí ó lè máa ronú núpa ikú lo. Omo yìí dáhùn, ó ni tí òun bá délé tí òun so fún baba òun emi tí òun gbàlà, Òba ni yóò dà dé òun lórùn. 17. Ìyàn mú hánúnhánún ní òba ní àsìkò kan tí ó fi jé pé se ni gbogbo ènìyàn ń tò fún oúnje ìjoba. Àwon aláse ìlú òba férán àwon ará Ònìkò rárá béè ni won kò sì fi agbára férán àwon ara Èkejì ilé náà. Ní ibi tí àwon ènìyàn tit ò fún oúnje ní ojó kan, won kò tíì dúró fún ìséjú márùn-ún tí àwon aláse yìí fi so pé oúnje kò lè kárí kí àwon ará ònkò máa lo. Léyìn bú wákàtí méfà tí won ti wá ni idúró ni àwon aláse tún jáde, wón ní oúnje kò lè tó kí àwon ará Èkejì-ilé máa lo. Nígbà tí ó di òru dúdú ni wón wá jáde tí wón so fún àwon ará Òbà kí wón máa lo pé oúnje ti tán. Inú bí àwon ará Oba won ní ó se wá jé pé àwon ará Ònkò ló máa ń gba gbogbo nnkan tó bá ti dára jù láti òdò àwon aláse wa wón ti kúrò níbí láti àárò. Won yóò ti wá ònà mìíràn tí won yóò ti rí oúnje. 18. Aláse ìbílè kan ló lo sí ilé ìwowèrè kan tí ó wà ní abé àse rè. Gbogbo àwon wèrè yen ni wón ti mú dúró dè é ti gbogbo won ń pariwo tí wón ń kí i. Eni tí ó ń wo àwon wèrè yìí kò kí aláse yìí. Nígbà tí wón bi í léèrè pé kí ló dé. Ó ní òun kì í sa wèrè àbí. 19. Àwon ará ìlú Òbà ń ségun ìlú ònkò lówó wón sì ń kó àwon omobìnrin ìlú Ònkò wá sí ìlú òbà láti wá máa se omo òdò. Ó wá se ni nnkan yín bírí, ìlú Ònkò fé máa borí ìlú Òbà, èrù wá ń ba Obìnrin kan. Omo òdò Obìnrin yìí fi yé e pé kí ó má bèrù torí pé kò fi ìyà je òun tó bí àwon mìíràn se ń fìyà je omo òdò won nítorí náà bí awon ológun Ònkò bá dé òun yóò ní kí wón yára pa á kí won má fìyà je é lo títí. Olusẹgun Ọbasanjọ 2110 6524 2006-12-20T21:32:54Z 38.116.192.13 [[Image:Olusegun Obasanjo (Brasilia 6 September 2005).jpg|right|220px|Olusẹgun Ọbasanjọ]] Ogagun to feyinti, Oloye '''Olusegun Obasanjo''', ni Aare Orile-ede [[Nigeria]] lowolowo. Eyi ni igba keji ti Baba Obasanjo yoo je Aare orile-ede Naijiria. Obasanjo ni Aare laarin odun 1976 si 1979. Oun ni Ogagun akoko ti o da ijoba pada fun awon alagbada. Leyin ti o feyinti, o bere ise adase tire, iyen ni ise agbe. Ile-ise agbe re, iyen Obasanjo Farms, gbooro; o fere ma si abala ise agbe ti ko si nibe. Laarin odun 1976 si 1999, oruko Obasanjo di eni mimo ni gbogbo agbaye. Akinkanju ni ninu eto oselu agbaye. O wa ninu awon Igbimo to n petu si aawo ni awon orile-ede to n jagun, paapaa ni ile adulawo. O je ogunna gbongbo ninu egbe kan to koriira iwa ibaje, iyen ni Transparency International. Ni odun 1999, Obasanjo tun di aare alagbada fun orile-ede Naijiria, labe asia egbe PDP. A tun fi ibo yan an pada gege bi aare ni 2003. Okan pataki ninu afojusun ijoba Obasanjo ni igbogun ti iwa jegudujera (Anti-Corruption). Obasanjo gbiyanju dida ogo Naijiria pada laarin awon akegbe re ni agbaye (Committee of nations). O tun iyi owo naira to ti di aburunmu bi gaari omí se, gbigbowo-lori-oja (inflation) ti dinku jojo. Iye owo afipamo-soke-okun (external reserves) Naijiria ti ga gan-an ni, o to $40 billion bayii. Obasanjo tun fidi awon banki wa mule, pipo ti won po yeeriye tele ti dinku, won o ju meeedogbon lo mo bayii. Eyi mu ki awon eniyan ni igbekele ni fifi owo pamo si banki, won si tun le ya owo fun idagbasoke okowo won gbogbo. Lara awon eto ti ijoba Obasanjo n se ni tita awon ogun ijoba fun awon aladaani (''privatisation policy''). Eto yii ku die kaato. Idi ni pe awon olowo lo le ra awon ogun bee, talika kankan ko le ra won. [[ [[ar:أولوسيجون أوباسانجو]] [[cs:Olusegun Obasanjo]] [[de:Olusegun Obasanjo]] [[en:Olusegun Obasanjo]] [[es:Olusegun Obasanjo]] [[fr:Olusegun Obasanjo]] [[gl:Olusegun Obasanjo]] [[io:Olusegun Obasanjo]] [[id:Olusegun Obasanjo]] [[it:Olusegun Obasanjo]] [[nl:Olusegun Obasanjo]] [[ja:オルシェグン・オバサンジョ]] [[no:Olusegun Obasanjo]] [[oc:Olusegun Obasanjo]] [[pl:Olusegun Obasanjo]] [[pt:Olusegun Obasanjo]] [[fi:Olusegun Obasanjo]] [[sv:Olusẹgun Ọbasanjọ]] Folktale 2112 6461 2006-12-19T15:39:47Z Codex Sinaiticus 113 Redirecting to [[Folklore]] #redirect [[Folklore]] Awada (Humour) 2113 6368 2006-12-18T07:35:39Z Loadewole 101 [[Awada]] Oriki (Yoruba Descriptive Poetry) 2114 6462 2006-12-19T15:43:22Z Codex Sinaiticus 113 Redirecting to [[Literature]] #redirect [[Literature]] Yoruba Place Names 2115 5608 2006-11-05T08:47:54Z 82.206.239.9 ([[see Orílẹ̀-Èdè Yorùbá]]) Ijebu-Remo, Ogun State, Nigeria, Place Names 2116 6474 2006-12-20T06:31:53Z Loadewole 101 /* ÌJÈBÚ-RÉMO */ [[Ijebu-Remo]] ==ÌJÈBÚ-RÉMO== Adugbò: Ìkénné Itumò: Kòríkó ìkólé ti a ń pè ní ìken nì èdè Rémo ni ó wópò púpò ní agbegbe kan nì ayé ojoún. Nìgbà ti ó wà dì wí pé awoòn ènìyàn ń gbé abbègbè yìí bí ìlú ni won bá n so wí pé a tun ni ni ikèn néè o. èyí ti a wa se ìsúnkì gbólohùn náà sí ìkènné. Adugbò: Sònyìndo Itumo: Òkunrìn jagunjagun kan ni àdúgbò yìí ni ó ka ení rè kan mo ibi ti ó tí n kínrin aya re ken leyin nigbati aránbìnrin náà ń wè ní ile iwe. Inu bi okunrin yìí pàápàá nitori pe erúbinrin náà kò sá nìgbà ti é rí ì. Èyí mu kì ó bínu pa ìyàwó rè àti erúbìnrin náà Nìgbà ti won sì bì í ìdí ti ó fi se béè o sàlàyé pé ń se ni erú yìí sànyín-dó. Lati ìgbà náà ni a ti ń pe adugbo ohun ní sànyìndó. Àdúgbò: Ajíno Itumò: Nì ayé àtijó, òwúrò kùtùkùtù ni won máa ń ná ojà agbègbè kan báyìí ni ìlè Remo. Kèrèkèrè, awon ènìyàn bèrè sí ìlé ní í ko sí ibi ofà yii, wón sì ń gbé ibe. Bayìí ni won se so ojà náà ní Ajino ti àwon ènìyàn sì so adugbo náà nì Ajìwo titi di ìsìnsìnyí. Adúgbo: Ìmóbìdo Itumò: Agbègbè ti a fi igi Obì pààlà tàbí sàmì sí. Àwon méjì ti ó ń jà du ààlà ilè ni o fa orúko yìí jáde nítorí awon tì ó nì ìlè salàyé wí pé ìgi obì ni àwon fì dó: ìlè àwon láti fi se idámo sí ilè elòmìíràn. Adúgbò: Ìdótun Itumò: Ní asìko ogun ti awon Yorùbá ń ti ibi kan dé ibì kan ni àwon kan ko ara won jò láti te ìlú tìtun dó. Léyin ti awon ènìyàn ti n pò níbe ni wòn wa so ìbùdó won yìí ní ‘Ìdótùn’ èyí ti ó túmò sí ibùdó tìtun. Àdùgbò: Ìdómolè Itumò: Nítorí àgbára àti ìwa ìpànle tàbí ìwà jàgídíjàgan okunrin kan báyìí ti a pe orùko rè ní Ìdó ni àsìkò Ojoun ni a se so oruko adugbo yìí ní Ìdómolè léyìn ikù okunrin yìí ni awon ènìyàn bérè sì fi okunrin yìí júwè adúgbò ré. Won a ní awon n lo sí Ìdó akínkayú nì tàbí okùnrin imolè nì. Báyìí ni a kuku so adúgbà di Ìdómolè. Àdùgbó: Ìròlù Ìtumò: Léyìn ìgbà ti awon Yorùbá ken ti gbà latí parapò máa gbe pèlu ìrépò ni agbègbè kémo, yìí ni won kùkú wá pè è ní Ìrolù. Èyí túmo sì pé awon jo kò ó lù ni kí àwón tó ‘péjo síbè. Àdugbò: Sáàpàdé Itumò: Àwon ìlu méta ni ó parapò sí ojú kan. Nígbà tí ó wà di wì pé okan kò yònda oruko tirè oún èkèjì ni wón wà yo nínú oruko awon meteeta; làti yo sàaàpàde Ìsarà – láti ibi ni wón ti yo ‘sá’ Ìparà – láti ibi ni wón ti yo oá’ Odè – láti ibi ni wón ti yo dé’ Àpaofò sá- pà-dé ni ó wá di sápadè. Àdúgbò: Ìsarà Itúmò: Òde nì awon tí ó parapò te ìlú ìsara dó. Kaluku awon ènìyàn wònyi ni won sì wá láti agbègbè òtòòtó. Nígbà ti ó wá dì wí pè ènìkan fé so ara re di olorí ‘àpàpàndodo ni won bá làá yée pe n se nì awon sa ara awon jo sibe! Ti won sì ‘sun orúkò náà kì di Isarà. Àdugbò: Ògèrè Ìtumò: Áwon tí ó ń gbé òkèèrè ni won ti kèrèkèrè só dì ògèrè. Láyé àtijó bì ó bà ti dì wí pé awon ènìyàn Remo bà fé lo sí ibi ti awon are ‘Ògèrè wá won a so wí pè awon fe ló sí agbègbè awon ara òkèèrè. Awon ènìyàn wònyí búrú púpò jù, won sì taari won sìwaju. Won á ni Okeere ni ó ye won. Nígbà ti ójú ń là nì wón bà so oruko ìlú yìí di Ògèrè. Àdúgbò: Ajítaádùn Itùmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn). ([[see Yoruba Place Names]]) Abeokuta, Ogun State, Nigeria - Place Names 2117 6389 2006-12-18T12:40:52Z Irede 117 /* ABEOKUTA */ ==ABEOKUTA== Ìlúgùn: Ni ìgbà lááláé, ìtàn so fún wa pé ọmọ kan sọnù tí kiri títí, léyìn tí wón ti wáa kiri títí ni wón ríini ìlú ken tí ó jìnà. Nítorí pé ibi tí wón ti rí omo náà jìnà, ni wón se ń pè ní ìlúgùn. Àgó Òkò: Òkúta ni wón ń pè ní òkò nì èka èdè ègbá. Ní ìgbà ogun, awon ará àdúgbò yìí ko ni ohun elo ìjà kankan ayàfi òkúta. Òkò ni wón má a ń so fún àwon ota won. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wòn ní Àgó Òkò Ojà Àgbò: Eran àgbò ni wón ń tà níbè kí ó tó di ìbi tí awon ènìyàn ń gbé Ìtokò: Adágbà je omo ìrówò ìbàràpá òun ní ó kókó dé Abéòkúta, Ogun lé won dé orí dímo (Àwon ìbàràpá) wón bá Adágbà tí ó ń se isé ode ní orí olúmo. Adágbà fi àwon ìbàràpá tí ogun lé dé ori olúmo yìí sí ìdi igi ìto kan. Àwon náà bèrè sí í se ode. Ní ojó kan wón ro oko yí ìdi igi ìto yìí ká, wón gbá pàntí sí abé igí ìto yìí, wón fi iná sí i. Nígbà tí Adágbà rí i, ó pariwo lé won lórì pé: Ah! Èyin ènìyàn yìí ìto le kò (Kò túmò sí kí á pa igi). Bí a se rí ìtokò nì yí. Ìjemò: Ìjemò túmò sí Àjumò. Ohun tí a fìjo mò nípa rè Kémta: Kémta tumo sì kèeta, Àsòjóró, òtè. Wón máa ń se keèta ara won ìdí èyí ni wón fi ń pe wòn ni kémta. Ìjeùn: Ìtumo re ni “èjì ohùn” áwon olórò méjì héun Àgó òwu: Àwon ará àdúgbò yìí jé àwon tí ó ń jowú, owú jíje won ló mú won sokún gba adé àwon omo ìkijà. Ìdí nìyí tí wón se ń ki won pé “Ara òwu, omo asunkún gbadé Arégbà: Àdúgbò tí àwon ìbàràpá tèdó sí. Nígbà tí wón dífá pé kí wón mú Ègbá wá. Wón ní ati-re-gbà ó. Bí ó se dí arégbà nìyí. Kúgbà: Ikú-gba-èyí. Odò ńlá kan tí ó gbé omo lo ní Arégbà ní àwon ènìyàn ìgbà náà fi ń so pé íkú gba èyí lówó wa. Kúgbà. Òkè Èfòn: Àwon ará Efòn Alàyè láti ìpínlè Òndó ni wón ń gbé àdúgbò yìí. ìdí nìyí tí a fi ń pè àdúgbò náà ní òkè èfòn. Àdátán: Ogun àti oko ríro, léyìn tí wón tí ja ogun tán, wón fé roko àyíká àdúgbò náà ní a so fún òkunrìn kan pé kí ó lo mú Àdá láti fi sisé wá. Òle ènìyàn nì okùnrin yìí, ó dáhún, ó ní Àdá ti tán. Bayìí ni a se ń pe ibè ní Àdátá. Sábó: Sábó wá láti inú Sábánímó. Àdúgbò tí àwon Hausa tèdó si ni. Òrò yìí kì í se òrò Yorùbá tàbí ti Ègbá. Odédá: Àdúgbò tí àwon ode má a ń fàbò sí lèyìn tí wón bá ti sode lo tán ni ibè ní won yóò péjo sí tí won yóò sì dá àwon eran tí wón bá pa jo sí ibè. Òkè Agbède: Àdúgbò yìí ni àwon ìbàdàn tí wón wá sí Abéòkúta tèdó sí ní igbà tí wón wòlú Egbá. Won kò gba ará ìlú mìíràn móra níbè àfi omo ìbàdàn. Àgó Ìjèsà: Àdúgbò àti ìbìdó àwon ará ilésà nínú ìlú ègbá Ìsàle Jagun: Ìsàlè (AJAGUN) – Àdúgbò tí wón ti ń ja ogun ní ìlú Ègbá ní ìgbà àtijo. Kòtò wà ní ibè nì wón fi ń pè é ní ìsàlè jagun. Àgó Tápà: Ibùdó àwon Tápà nígbà tí wón dé sí Ègbá Eléwéran: Ewé iran tí a fi ń pón èbà tàbí àmàlà ní o hù àyíká yìí ni ìgbà tó tip é láé. Ibè nì àgó olópàá wà ní Abéòkúta. Àdúgbò: Panséké Ìtumò: Igì ken wa ti èso rè máa ń dún bì ìgbà ti ènìyàn bá ń mi beere. Ibì tì igi yìí wà gan-an ní gbogbo ènìyàn si máa n lo lati mú u fún lìlò ni awón ara ìlú fún ni orúko ti ó jò mo dídún tie so inu rè màa ń dun. – Pasiséké Adúgbò: Mókóla Ìtùmò: Àwon ará Òkè-Ìdó ni Abéòkúta nìkan ni ó mo awo ti ó wà nínú àgbùdo gbíngbìn. Odò won sì ni gbogbo awon ènìyàn ti máa n ra àgbàdo. Nítorí ìyànje yìí nì Oba Aláké se fun Olórí àdúgbò yìí ni Omobìnrin re kan lati fi se aya. Obinrin yìí ni o ridìí àsiri ìkòkò yìí tì ó sì sàlàyé fún awon ènìyàn rè. Ibì ti arabinrin yìí wà pàdà nì Oko si ni a fùn ni orunko yìí. Mókólà – Omo ko olá wá sílé. Adúgbò: Fàjé Ìtùmò: Iyá ken ni ò ń dààmú awon ara àdùgbò ìbi ti ó n gbé. Nìgba ti idààmú yìí wá pòju tí awon ènìyàn si mú ejo rè to Oba lo ni ìyá yìí wá sàlàyé wì pé lóòótò ni òún jé àjé ati wì pé ení ti ó bat ó òun ni òún ń da sèrìyà oún. Kábiyèbi bà so pé àsàjemátèe ni obìnrin yìí o. Bi wòn se ń fi ìyá yìí fúwe àdùgbò tì ó ń gbé nìyèn. Won a ní àwón ń lo sí sàje: Adúgbò: Quarry Ìtùmò: Àdugbò yìí ni awon òyìnbó tédò sí làtí máa fo òkútà si wéwé oún ilé kíko tàbi òná sise. Awon Òyìnbó yìí ni wón n pè ni Òyìnbó Quarry nítori Orúko òyìnbo ti ó koko gbé àdùgbò yen. Won ní àwon ń lo sí agbègbè Qùarry. Adúgbò: Àgo Òwu Ìtùmò: Ní àsìkò Ogun nígbà ti ogun tú awon ènìyàn Owu ti onìkàlùkù won sì fónká. Awon ti ó tédó sí àdúgbò yìí ni o kúkú fé se ìdámò ara won si awon Ègbà yookù. Ìdí nìyìí ti won fí so Ibùdó won nì Àgó Òwù Àgò ti a tì ilè rí awon ara Owù Adúgbò: Ita-eko Ìtùmò: Ní àtijó àdúgbò kookan ni ó ní ise ìdamo won. ‘Sùgbón nì tí awon ara àdúgbò yìí eko nì gbogbo awaon obìnrin won màá ń tà. Bí ó bà sì dì ale gbogbo won a pate eko won sì ojú kan. Bì a bá wà rí ení ti o bá fe lo sí ojúde yìí onítòhùn yòó sò pé òun lo si Ìtà-eko. Orúko yìí nì ò sì mo àdúgbò náà lòrí dì onì yìí ni pàtàkí fún ìdamò ìta-eko ojóun. Adúgbò: Ita Ìyálòde. Ìtùmò: Akínkanjú obinrin kan wa ni Ègbá ni ayé ojóun. Efúnróyè Tínubú nì orúko rè. ‘Nítorí ibe ìdàgbàsòkè re sù ìlú Ègbá ni oba Àláké se fí jè Ìjatóde ìlù. Oún ni ìyálódè Ègbá àkòkó. Ibì ti Ìyá yìí wá kólé sí ní àdúgbò rè ni won so di ‘Ita ìyálódè. Adúgbò: Kútò Ìtùmò: Nì àyé àtíjó àbikú ń da bàbá kan láàmu. Nigbà ti ó dáfá, won ni ki ó fe síwáju bì ó bà ń fé kì àbìkú dúró. Bàbá yìí wá dó sí ìbi ti a mo sí Kútò lónìí. Sùgbon léyìn odún díè omo ti ó bà tún kú nì o bá bérè ariwo pé ikú tun to òun léyìn dé ibí yìí. Báyìí ni awon elégbe rè se ge orúko kéré di`kútò tí ó sì wà dòní yìí Adúgbò: Ìdí àbà Ìtùmò: Nígbà tì kò tíì sí ònà móto bí àwon ti a ní lònìí yìí àwon ènìyàn ti wón jè yálà ode tàbí àgbè a máa fi adúgbò Ìdí Àbà se ìpàdé won. Igi àbà po ni àdúgbò yìí nìgbà náà. Awon ènìyàn wonyi a sì maa sinmi ni àbe àwon Ìgi yìí yàlà ní àlo tabì ní àbò. Báyìí nì won se kúkú so agbégbè yìí ni Idí àbà. Bì ó file jè pé olàjú ti dé báyìí èyí kò yí oruko adugbo náà páde dì báyìí. Àdúgbò: Ajítaádùn Itùmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn). ([[see Yoruba Place names]]) Ila, Osun State, Nigeria - Place Names 2118 6475 2006-12-20T06:32:52Z Loadewole 101 /* ILA */ [[Ila]] ==ILA== Ilé-Àwòrò-òsé: ìtàn ti a gbo nipa adugbo tabi agbo-ile yì so fun wa pe ilé. Àwòrò-òsé je ibi pàtàkì ti won ti ma n se orò, ò sì tun je ile-Olorisa. Ìlé-Olúóde: A gbó pe ode ni ìran àwon wònyí n se láti ìgbà ìwásà. Ibe sì nì Olórí àwon ode n gbe. Ile-Olutojokun: Àwon ìdílé yi ni o ma ń joba ni ìlú-ìlá-òràngún. Ile-Olorirawo: Adugbo ati Agbo-ile ni eyi je. Ìtan ti a si gbo nipa won núpé ìbè ni Olori awon awo tedo sì. Ìjímògòdò: Akoni èdá kan ni o je, jagunjagun sin i pelu, oun lo te àdúgbò yì dó. Ìgbonnìbí: jé òkan nínú àwon oba akíkanjú ti o wolè ni ìlá. Níbi ti o wolè sin i a n pe ni Ìgbonnìbí loni yìí. Ajagúnlá: Ode ni ajagunle nigba aye re, o si je jagunjagun O si bínú wolè lo ni. Ògbún Ìperin: Nibi ti a pa Erin sin i a n pe ni ìperin Òkè-Èdè: túmò si ibi ti a pa elédè si Ògbún ìsèdó: Eyi tumò si ibi ti isé sodo si. Agbègbè yin i ìlú ma n lo gégé bi ojúbo isé. Ilé- Olóòsà! A gbo pe wón ma n ko òrìsà pamó sì adugbó yií. Òkè-Alóyin: Odò kan ti o n san ni àdúgbò yì, wón ma n lo omi yì láti fi se ìmúláradá àwon omo wéwé. Ilé-Agbérùkóó: A gbó pe ìdílé yì ma n gbe èrúkó tà, ni won fi ma n pé wón ni agbérùkóó. Ilé-Alápìnni: Ìtàn so pe idile Oloje tabi eleegun ni won je. Àwon sin i Olórí gbogbo àwon eégún. Ilé-Ìyálóde: Obìnrin ni o te idile yi do, O gbé fáàrí O sit un je akikanju obinrin láàrin ìlú. Ilé-Akogun: Jagunjagun naa ni o te adugbo yi do Akogun sit un je Oloye pàtàkì ni ìlú Ilé-Òjá-bèbè: Isé abèbè ni wón yàn láàyò ni àdúgbò yì. Ìlé-Agbèdègbede: Àwon ìdílé Alágbède ni àwon wonyi n se. Ilé-Òdú: Èfó òdú ni won ma ngbin ni akoko ti won so orúko ile yii. Ilé-Ajengbe: Isé Ìsègùn ni won ma n se ni ìdílé yi. Won sit un je akoni èdá kan. Ilé-Obajisun: Ìdílé oba ni won jé won sì tun je Olóyè ìlú. Èfó òsùn pò púpò nì àdúgbò yìí Ilé-Onílù: Àwon àyàn ni o te ile yìí do, ìdílé onilu ni àwon wonyi je Ilé-Awúgbo: àwon ìdílé yi saba ma n gbìn erè kan ti a n pen i awúje, èyítí o ti gbilè ti won fi n pe won lórúko loni. Ile-Èelemukan : Èkan po ni àdúgbò yìí Ìle-Obajoko: Idile yin i won ti ma n sábà fi Oba je, eyìti a mo si kugmaker. Òkè-Ògbún: Nígbàtí ìlú ko ti làjú àdúgbò yin i wón ma sábà ko gbogbo àwon òhun ìdòtí pamó si, o si je ògbun eyìti wòn so di oke-ògbún lòni yì. Ilé-Àtèéré Ilé-Àbálágemo: Ilé-Asóyòò: Ilé-odogun: Ìdílé àwon jagunjagun ni won. ([[see Yoruba Place names]]) Ijebu-Igbo, Ogun State, Nigeria 2119 6476 2006-12-20T06:34:15Z Loadewole 101 /* IJÈBÚ IGBÓ */ [[Ijebu-Igbo]] ==IJÈBÚ IGBÓ== Àdúgbò: Òkè Àgbìgbò – Òkè Àgbò Ìtumò: Ní ayé atijo, àdúgbò yìí wà nínú igbó kìjikìji, àwon eye àgbìgbò ni o sì pò si ibè. Àwon eye wònyí a máa fò káàkiri orí igi t’osan t’òru, bákan náà ni òkè pò sí àdúgbò ti a ń so nipa rè yìí. Ní ìgbà tì o se, àwon ènìyàn bèrè sì tèdó sí àdúgbò yìí, wón ń kó ilé mole síbè àwon eye wònyí kò fi àdúgbò náà sílè. Obinrin kan lára àwon ti ó kókó te ìlú náà dó ti orúko rè ń jé “Bèje” akíkanjú obìnrin ni, òun ni ó pa àwon eye àgbìgbò náà run. Wón sì so àdúgbò náà di oke àgbìgbò, ti wón wá ń pè ni “Òkè Àgbò” ni òde òní. Won sì máa ń ki àwon omo àdúgbò náà báyìí; “Omo òkè àgbò Bèje” ìdí ni wí pé Òun (Bèje) ni o pa gbogbo àwon eye àgbìgbò náà run. 2. Àdúgbò: Jàpara Ìtumò: Ní ìgbà láyéláyé ni ìlú Ìjèbú Igbó, ti wón bá ń jagun, ìbi ti ogun ti má a ń le ni won ń pè ni Jàpara, nitorí wí pé ni ibè ni wòn ti máa ń lérí mó ara won pé a o pa ara wa lónìí ni, won a sì jà titi won ó fi férè pa ara won tán. Ní gbà ti won wa bèrè sì te ibè dó, àwon àgbà wá so orúko àdúgbò ni “Jàpara” oríkì “Jàpara a kó obì se esà, a kérógbó bo ojú ogun. Ìjà ìpara – Jàpara”. 3. Àdúgbò: Itúndosà. Ìtumò: Àwon Yorùbá máa ń pe àdúgbò ní “itún nígbà míràn, àdúgbò ti won ń pè ni itún yìí wà ni Ìjèbú Igbo, se ni àwon ara àdúgbò dédé jí ni ojo kan, won rí i ti omit i di odò nla sí apá kan itún won. Káwí káfò, àwon ara itún bèrè sì ni pa eja nínú odò náà. Báyìí ni wón so àdúgbò náà di “Itúndòsà”. Won a sì máa pe àwon ti won wá lati àdúgbò yìí ni “Omo Ìdósà maye”. 4. Àdúgbò: Igbáàìré – Igbáìre- Ìtumò: Àdúgbò yìí jé ibi ti igi igbá ti máa ń so, igi igbá pò sí àdúgbò yìí tó béè gee, ti awon eniyan sì máa ń seré lábé rè. Bí enikan báni àlejò ti ó wá a wá, won a ni kì won lo wòó ni abé igi igbá àìré- Ìgba ti won kò tii ré kúrò lórí Igi. Won wá so àdúgbò náà di Igbáìre. 5. Àdúgbò: Ojówò- Òjóò Ìtumò: Ibi ti ojó máa ń wò si ni won ń pè ni Ojó wò ti o wa di Òjóò loni yìí. 6. Àdúgbò: Itún alágbède-itúnlágbède Ìtumò: Itún ni èdè Ìjèbú je “Agbo ilé”. Ó sì jé ibi ti àwon alágbède pò sì, bí àwon enìyàn bá sì fé júwe àdúgbò lati agbo ilé yìí, won a ni e lo sí itún alágbède, tí ò sì di itúnlágbède di oni yìí. 7. Àdúgbò: Asìsgbìdì Ìtumò: Ní ayé àtijú won máa ń mo sìgìdì nú ni àdúgbò yìí, àwon ènìyàn ati àwon Ode, Babaláwo ati lébo lóògùn a máa be sìgìdì lówè fún isé ibi, a sì je isé náà fún won. Tí sìgìdì bá padà dé, won a sì se ètùtù, won a fún-un ni epo mu. Nítori ìdí èyí ni won se ń pe àwon ti won tèdó sí àdúgbò yìí ni Omo Asìgìdì mode, Omo Mode ráàtà Omo atà je epo má pòn ón. 8. Àdúgbò: Imò alágbon-Imòàgbon-Imàgbon. Ìtumò: Ibi ti ìgi àgbon pò sí ni àdúgbò yìí, igi àgbon yìí pò to béè ti o fi je wí pe kò si ílé ti e kò tin i ríi. Béè sì ni imò wà lórí rè lópòlopò. Àwon eniyan Ìgbà náà sì ń pe ibè ni Imò àgbon, ti awon enìyan ode òní sì so ó di “Imàgbon” 9. Àdúgbò: Imòro Ìtumò: Àdúgbò yìí je ibi ti ìgi òro pò sí. Àwon ènìyàn a sì máa je òro yìí, Imó ni agbègbè ibi ti òro yìí ń so sí jìngbìnni. Àwon ènìyàn wá so àdúgbò náà di imó òro ìmòro ni won ń pe ibè lónì yìí. Oríki! “Imòro àláà, a rérun (enu) gé òrò bí òbe” 10 Àdúgbò: Òkè Erefòn Ìtumò: Ní ìgbà Ìwásè, Efòn ńlá kan wa ni Àdúgbò yìí ti o máa ń dààmú àwon ènìyàn ti won bá fe bojá lo sí oko. Odò nlá kan sì wà ni orí òkè ibì ti Efòn yìí máa ń lúgo sí. Bí àwon eniyàn ba ń darí bò lati oko won máa ń bu omi mu ninu odò yìí. Tí enikeni bá se ohun míràn yàtó sí mímu nínú omi náà, Efòn yóò fi imú onitòhún fon fèèrè. Sùgbón ti Efòn wáà bá ti rí wí pé won ń mu omi ni, kì yóò se ohunkóhun fun irú eni béè, won yóò sì la omu náà dúpé lówó Olódùmarè wí pé àwon gun òkè Efòn, ati wí pé omit i àwon mu ninu odò ti re Efòn té lati má se ìjàmbá titi àwon fi gun òkè. Won wa so àdúgbò náà di òkè Odò re’fòn teti àgékúrú rè wá di “Òkè-erèfon” 11. Àdúgbò: Ládugbó Ìtumò: Ládugbó ni èdè Ìjèbú túmò sí ìkokò ni Yorùbá àjùmòlò. Ìtàn sò wí pé Odò ńlá kan wà ni àdúgbò yìí ti ìkòkò (ládugbó) àbáláyé kan wà nínú rè. Tí àwon enìyàn bá fé pon omi múmu, nínú Ládugbó yìí ni won ti máa ń pon-ón. Sùgbon, bi o ba je ki a fo aso, ìwè ati ohun miran ni won a lo omit í ó yí Ládigbó náà kà á. Nígbà ti o se won se àdúgbò náà di “Odò-o-Ládugbó” ti àgékúrú rè wá di Lágugbó. 12. Àdúgbò: Igà Eran Ìtumò: Ní ìgbà láyéláyé, Bàbá kan wà ti wón ń pè ni Òsígbadé Olómo òdo-nitori kò mo iye omo ti o bi, sùgbón ó jé onísòwò eran Màlúù. Ó ní àgbàlá ńlá ti ó máa ń da eran sí lati je pápá, kò si ohun òsìn míràn ti ó ń ba àwon màlúù náà gbé ni àgbàlá náà. Àgbàlá ńlá yìí ni àwon Ìjèbú máa ń pè ni Ugà eran ti o wa di “Igbà Eran’ lónìí 13. Àdúgbò: Ìdágòlu Ìtumò: Ní ayé àtijú won a máa sa ìgò jo sí àdúgbò yìí fún fífo lati tà á. Ìtán so wí pé èyìn odi ìlú ni ibè jé, wón tún máa ń da àwon àkúfó ìgò jo síbè, àwon tí ó bá jé odùndùn, won a fó won sí wéwé. Ìgbà tí ó se, àwon ènìyàn bèrè sí tèdó sì àdúgbò yìí. won wa ń pe ibè ní “Abúle Ìdágòlu” ti o wa di “idágòlu”lónìí 14. Àdúgbò: Ìdí Isin Ìtumò: Inú Igbó ni àdúgbò yìí jé nígbà àtijó, Igi ti o máa ń so èso isin ni ó pò nínú igbó yìí jù. Àwon eniyàn a máa sinmi labe àwon igi náà bí won bá ń ti ònà oko tàbí odò bò. Ìgbà tí ó se, ìgbó náà bèrè sí súnmó abúlé, nìtori àwon ènìyàn ń tèdó sí etí bè. Tí àwon àgbàlagbà ní abúlé pàápàá àwon Okùnrin bá jeun tan won a “tàtaré”sí abé igi yìí lati lo gba atégùn, ìbi ti wón bá ti ń tayò, tí won ń “tàkúrò so” won a wà níbè fún ìgbà pípé. Enikéni ti ò ba ni àlejò, won a ni kí ó lo wo eni ní ó ń bèèrè ni ìdí igi isin tí ó wa di “Ìdí Isin” lónìí. 15. Àdúgbò: Ìdí scale (síkéèlì) Ìtumò: Ní àdúgbò yìí, ìwòn tì àwon alágbède ro ni wón ń lò lati máa fi se òsù wòn kòkó. Gbogbo àwon onísòwò kòkó pátápátá ni won máa ń pàdé ni àdúgbò ti a ń so yìí lati wa rà ati ta kòkó won níbè. Ní ìdí èyí, won so ibè dí ìdí scale ti wón ti ń won kòkó, ti àgékúrú rè sì di “Ìdí scale” lónìí 16. Àdúgbò: Òkè sópen Ìtumò: Ní ìgbà atijo, àwon osó ati Àjé kò fi ìse won bò rárá, isé ibi won kò ni àfìwé, sùgbón àwon Àgbààgbà pinnu lati da sèríà fún enikeni ti owó won bá tè. Tí won bá mú enikeni ti o ni osó tabi Àjé ibi tì wón ti yàn sótò, ti won ti ń so òkò pa wón ni wón ń pè ní òkè ti osó pari emir è sí, tabí òkè tie mi osó pin sí. Èdè àdúgbò Ìjèbú ni “pen” – Yorùbá àjùmòlò ni “Pin” Nígbà ti ojú ńlà ti àwon enìyàn ń kólé sí bè won wa so àdúgbò náà dí “Orí òkè osópen”ti àgékúrú rè wá di “ÒKE SÓPEN” 17. Àdúgbò: Odò-Rámúuségun Ìtumò: Ìtàn so fún wa wí pé àdúgbò kan wà ti ogun máa ń jà wón lópòlopò, bí ogun bá sì ti wolé tò wón, won máa kó won lérú ni. Ní ìgbà ti o se àwon àgbaàgbà ti won kù ni ìlú náà fi orí kan orí won sì to “ifá” lo lati bèèrè ohun ti won tè se ti agbègbè àwon kò fin i parun lowo àwon ti o ń ko won lérú. Ifá ni kì won bo Odò ti o nà ni ìlú won, kì won sì máa pon omi Odò náà sí ilé, gbàrà tì won bá gbó wí pé ogun wòlú, ki oníkálukú bu omi náà mu. Láìpé Ogun miran wolé tò wón, wón se bi ifá ti wí, wón jagun won sì ségun. Wón wá ni odò ni awon fí ségun, ti ó wá di “Odò-rámúùségun” 18. Àdúgbò: Itún-Lógun Ìtumò: Itún ni èdè ìjèbú túmò sí “Agbólé”. Àwon jagunjagun ìlú ni ibi ti wón ti máa ń pàdé dira ogun ti won ba fe lo sí ojú ogun. Àkókò ti won bá fe lo jagun nikan ni won máa ń pàdé ni ibè. Tí àwon ènìyàn tì kò mo ohun ti o ń selè télè bá ti ń ri àwon jagunjagun ti won ń dé sí itún yìí, won a ni àwon Ológun ti dé sí itún won. Won wa so ibè di “itún Ológun” ti àgékúrú rè wa di “itún Lógun”. 19. Àdúgbò: Odò Asóyìn Ìtumò: Odò kan wà ni àdúgbò kan, ti èso Òyìn máa ń so repete ní bèbè rè. Àwon àgbàgbà a máa jókòó ta ayò ni abé àwon igi yìí, won a si máa fi èso òyìn panu bí ayò bá ń lo lówó. Báyìí ni wón so ibè di “Odò ti o ń so èso Òyìn” tí ó wá di “Odò asoyìn”. 20. Àdúgbò: Orímolúsì Ìtumò: Ní Ìgbà Ìwásè orúko àdúgbò ńlá kan ni ìjèbú Igbó ni “Orímolúsì”. Sùgbón, gégé bi a ti mò wí pé àwon Yorùbá máa ń ye ìpún tabi Àyàmó wò (ori). Àwon ènìyàn àdúgbò náà a da Obì won a wí pé “Orí ìwo lo mo Olùsìn, Olùserere, je kí ìgbésí ayé mi dára o. Báyìí ni eni ti o kókó je Oba ìlú náà wí pé òun ni Olórí ìlú, òun ni orí fún àwon ènìyàn ti o wà ni ìlú gbogbo ènìyàn yóò sì ma pe sin òun ni. Ní ìdí ènìyàn, won so Oba náà di “Orí-mo-Olùsìn” ti ó di “orímolúsì” lónìí. 21. Àdúgbò: Bógije Ìtumò: Ní ayé atijo okùnrin kan wà ti o kúrò ni àárin ìlú lati máa lo gbé inú Igbo nitori wí pé o ti ya wèrè, wèrè yìí pe lára rè to béè gè é ti o gbé òpòlopò odún nínú igbó náà. Ní ìgbà míràn ti kinní òhún bá wò ó lára tán, a bèrè sí yà èèpo igi a máa rún-un wòmùwòmù; Àwon èrò ti ó ń lo, tó ń bò lónà oko máa ń wòó tàánú-tàánú; nígbà tì o yá kò jo wón lójú mo. Wón wá ń pè é ni wèrè ti ó ń bó igi je, òun a sì máa le won bí wón bá ti pè é béè. Sùgbón nígbà tì àwon ènìyàn bèrè sí ko ilé ibè, won wa so ibè di àdúgbò wèrè tò ń bó igi je, àgékúrú rè wá di “bógije” 22. Àdúgbò: Òkè Idán Ìtumò: Àwon eléégún ati àwon abòrìsà ìlú máa ń se ayeye Odún won ni Odoodún ni ayé atiju. Orí Òkè ńlá kan ni won sì ti máa ń pa Idán Orísirísi fún àwon ara ìlú. Nígbà tì o se àwon ènìyàn kólé sí Orí Òkè yìí, won sí so àdúgbò náà di “Orí Òkè Idán pípa” tó wa di Òkè Idán” lónìí. 23. Àdúgbò: Iwáta Ìtumò: Ní ìgbà ti àwon ènìyàn bá je Oyè tan ní ìlú, àwon Ìjòyè a sì wá sí Iwájú ìta àafin Oba pèlú àwon ebí, ara ati òré won-lati wa jó, lati se àjoyò pèlú Olóyè tuntun. Nígbà ti ó so àwon ènìyàn féràn lati máa se ayeye orísirìsì ni iwájú ìta àafin Oba nitori pé enikeni ti o ba fe se ayeye ti Oba bat i gbó nipa rè ni yóò ri èbùn gbà lówó Oba. Báyìí ni won, bèrè sì lo ìtà Oba fun ayeye, bí won ba sì fé se àpèjúwe ìbì ti won yóò ti se ayeye fun àwon ará, òré, ati ojúlùmò, won a ni kí wón wá bá won se ayeyre ni iwájú ìta Oba. Níbo ni e o ti se ayeye? “iwáta Oba ni” kèrèkèrè wón so àdúgbò náà di “Iwátá”. 24. Àdúgbò: Òkè Ererú Ìtumò: Kí o tó dì wí pé a gba òmìnira, àdúgbò yìí ni wón ti máa ń ta erú, tì àwon ènìyàn sì ti máa ń ra àwon erú lo sí “Àgbádárìgì”. Nígbà ti ó se Ojà erú títà sá féré ni orí òkè yìí, àwon Olùtajà a sì wá so ibè di Òkè-Ererú 25. Àdúgbò: Òkè Tákò Ìtumò: Ní ìgbà àtijó, ti wón ba fe fi Oba je ni ìlú, àdígbò yìí ni won ti máa ń gbìmò eni ti Oba kan, lati ìdílé ti Oba kan. Tí ètò fífi Oba je yìí bá takókó ti o díjú tan pátá, àwon àgbààgbà afobaje á kó ara won lo si Ori Òkè kan lati lo tú gbogbo ohun ti o bá dìju palè. Ní orí òkè yìí won a dìbò, won a dá ifá, ohun gbogbo yóò sì ni ojútùú kì won tó padà sí ilé. Nitorí ìdí èyí ni wón se so òkè náà di “Òkè Tákò” Òkè ti a ti ń tú ohun lèrò ti ó ta kókó. 26. Àdúgbò: Òkè Àtààfíà Ìtumò: Léyìn Ìgbà ti àwon afobaje bá ti ri ojùtùú enì ti yóò joba, Okan won a balè, won a wá gun orí òkè kan lo lati lo gba atégùn sára, nìbe wón a mu emu, won a sì máa wí pé àlàáfíà ti dé bá ìlú. Orí òkè yìí ni o di àdúgbò ńlá lónì, ti won so di “Òkè àlààfíà”. 27. Àdúgbò: Òkè ìfé Ìtumò: Orí òkè kan wà ti àwon àlejò ti wón ba sèsè wo inú ìlú ti máa ń lo búra wí pé àwon kò ni se búburú sí Oba ati àwon omo onílùú Orisìrìsi àwon èyà enìyàn ni won máa ń pàdé ni orí oke yìí ni asìko ìbúra náà, Ègbá, ìbàdàn Òyó. Hausa, Ìgbò, abbl. Orò ajé ni ó gbe won wá sí ìlú náà (Ìjèbú Igbó). Ní gbà tí ó se Oba se akiyesi wí pé gbogbo àwon àlejò wònyí ń se bí omo ìyá kan náà, a fi bi eni pe ile kan ni gbogbo won ti wá. Láì fa òrò gùn, àwon àlejò yìí ń pò sí, won ń bí sí i, won ń rè sí, ìlú sì kún to béè géè tì onílé kò mo àlejò mó. Ní ojo kan, Ob ape gbogbo àwon àlejò ìlú jo tèbí tàráawon, Ó sì so fún won wí pé òun ríi pé won ni ìfé ara won, lati òní lo, òun (Oba) yàn-n-da orí òkè tì wón tì bura ni ojósí fún won, ki won ko àwon enìyàn won ki wón lo tèdó sí ibè. Gbogbo àwon àlejò wònyí sì dupe lówó oba. Won sì se bi Oba ti wí. Lati Igba náà ni won ti so àdúgbò náà di orí òkè ìfé ti o di “Òkè Ìfé” loni yìí. 28. Àdúgbò: Atìkòrì Ìtumò: Ní ayé atijo, ìko tìí wón fi ń hun eni ni ó pò ni àdúgbò yìí. Bàbá kan wà ti o je ògbóntagí onísègùn; ìko ni o máa ń fi ríran sí àwon ènìyàn. ohun kohun ti ènìyàn bá bá lo si òdò rè ìko yìí ni ó máa kó kalè ti yóò sì máa ba sòrò bí ènìyàn; sùgbón ohun nìkan ni o máa ń gbo èdè tì ìko náà ń so, òun yóò wa túmò fún eni tí ó wa se àyèwò. Ní ìdí èyí, won so “Baba’yìí ni “Ati ìko ri ohun ti o ń sele si ènìyàn” ti o di “Atìkorí nigba ti awon ènìyàn tèdó si àdúgbò náà. Lónìí Atìkòrì ni àwon ènìyàn ń pè é. 29. Àdúgbò: Odòdóoróyè Ìtumò: Ní aye atijo, Okùnrin ken wà ni ìlú ó je alágbára atì alákíkanjú ènìyàn. Orúko rè ń jé “omódóríoyè” Ó se isé takun-takun fún ìlú Baba rè, ò sì jè omo Oba”. Ní ìgbà tì Oba tó wà lórí Oyè wàjà, Ìdílé rè ni Oba kàn òun sì ni o ye ki wón mú, nínú ìdílé náà. pàápàá tì o tún jé alágbára ènìyàn. Àwon afobaje gba àbètétè lowo elòmíràn won sì kojú “Omódoríòyè” sóòrù alé. Kàkà ki ilè kú, ilè á sá ni Omódérìoyè fi òrò náà se ati bi a se mò wí pé àwon alágbára kò kò Ikú Omodorioye se Okunrin, ò sì pinnu wí pé bí won kò tilè fi òun joba won kò ni gbàgbé òun láyéláyé. Báyìí ni “omódóríoyè tí àwon ènìyàn ti se àgékúrú orúko rè sí “Dóróyè” télè, di odò ńla kan sí odì ìlú náà, ó sì fi ohùn sílè wí pè, Oba tí ó ba je ti kò bá mu nínú omi náà kì ni pe lori oyè tí wón fi je, atì wí pé eníkéni tí ó bá ń mu omi náà yóò di alágbára. Bíí àwon ènìyàn se bèrè sí ni tèdó si eti odò náà ni yìí, ti won sí so àdúgbò náà ti “Odòdóoróyè” iyan nip e “Odò Omódórí oyè”. 30. Àdúgbò: Station (Sitésòn) Ìtumò: Léyìn Ìgbà ti awon Gèésì dé, ti Okò ayókélé ati irúfé okò mìran bèrè si won orile èdè wa, àwon Okò akérò tì o ba wo ìlú ìjèbú Igbó ni ibikan ti won ti gbódò ja awon èrò won sile, ti won yóò sì kó àwon èrò miran. Ibè ni won ń pè ni station, Ibikiri ti ènìyàn bá ń lo lati ìjèbú Igbó, Ibe nikan ni e ti lè ri oko wò. ([[see Yoruba Place Names]]) Ilobuu 2120 6495 2006-12-20T07:14:14Z Loadewole 101 [[Ilobuu]] 1. Agbo ilé gbóbamú: Gégé bí itàn se so wón ni, àwon ìdílé yìí jé igbákejì oba, Iyen nip é ìdílè yìí náà le joba sùgbón kí Oba má baà pé méjì láàrin ìlú ni won se ni kí àwon jé gégé bíi ìgbá kejì Oba. Ìdí nìyí yí wón fi ń pè wón ní ilé Gbóbamú. 2. Agbo ilé Akéyán: Wón ní àwon ìdílé yìí fèrán láti máa je iyán púpò tóbè géè tó fi jé pé wón ti so ò dì orò láti máa gunyán ní àfèmójú fún ìyàwó tó bá sèsè wolé tàbí tí wón bá ń somo lórúko. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé akéyán. 3. Agbo ilé Jagun: Àwon ìdílè jagunjagun ní àwon ara ilé yìí. Ìdí nìyen tí wón fí ń pè wón ní jagun Olórò. 4. Agbo ilé Baara Olókùúa: Itan so pé òkúta ló wà ní àdúgbò yìí télè kí ó tó dí pé àwon kan kólé síbè, kódà àwon okuta kòòkàn sì wòn yíkà agbo ilé yìí títí di àsìkò yìí. 5. Agbo ilé Akín-in-nú: Akín-in-nú gbangba ló se e yan. Igbákeji Oba ni àwon ìdílé yìí, Ààyè púpò wà ní àjúde won tí ó fi ààyè sílè fún ènìyàn láti rìn bó se wù ú pèlú ìròrùn. Ìdí nìyen tí wón fi ń pè wón ní Akín-in nú gba se e yan. 6. Agbo ilé Alápata: Wón ní egúngún kan ní ilé yìí tó jé pé gbogbo ìgbà tí ó bá jáde ni ó máa ń gbé apata dání. Ìdí nìyen tí wón fi ń pè é ní ilé alápata 7. Agbo ilé Olú Òfin: Wón ní àwon ìdílé yìí ló máa ń pa kóríko fún esin Oba je. 8. Agbo ilé Àgànná : Orúko agbo ilé yìí. Ìyen bale Àgànná 9. Agbo ilé Ajítàpèé: Orúko eégún ìdílé yìí tí ó mòójó gaan ni wón fi so orúko ilé yií. Ìyen nip é tí egúngún yìí bá ti ń jó a máa tàpá sókè, á sì máa jó bíi òkòtó. O ní òsó bíi ìpépé lára. 10. Agbo ilé Òjáwúro: Wón féran láti máa ye ewúro ní ilé yìí tí ó fi jé pé ibe ni gbogbo àwon ará ìlú ti máa ń já ewúro fi se ègúsí. 11. Agbo ilé Ládòó: Wón ní àwon ìdílé yìí ní òògùn gidi gaan tí gbogbo ilé agbara won kìkì àdó ni wón fi kó sí ara ìlé náà. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé aládòó 12. Agbo ilé Amúnímòrun: Eégún kan wà ní ilé yìí tí ó le púpò tí ó jé pé tí ó bá jáde egba owo rè kò gbodò kan ènìyàn lárà, enikéni tí egba yìí bá kàn lára òrun lèrò rè. Ìdí abájo tí wón fi ń pè wón ní orúko yìí nìyí. 13. Agbo ilé Ògúnkéye: Olóògùn gidi ní àwon ìdílé yìí, Ológùn-ún ni wón. Won a sì máa kì wón báyìí “ata bíntín bojú jé” 14. Agbo ilé Afolú: Àwon ìdílé yìí féran láti máa fi olú je iyán. 15. Agbo ilé Ewé: Wón a máa gbin ewé èko ní ilé yìí ní ayé àtijó. Ìdí nìyen tí wón fi ń pè wón ní ilé onílé Ewé. ([[see Yoruba Place Names]]) Akungba-Akoko, Ondo State, Nigeria - Place Names 2121 6477 2006-12-20T06:36:03Z Loadewole 101 /* ÀKÙNGBÁ-ÀKÓKÓ */ [[Akungba-Akoko]] ==ÀKÙNGBÁ-ÀKÓKÓ== ÀKÚNMI : ìsèlè tí o mu ìpayà wa sele ní àdúgbò yi ti o mu ki ìpàdé pàjáwìrì wáyé nílé Oba. Nígbà tí onísé yoo jísé fún oba ohun tí o kó so ni pé àkún mi eyi tí o túmò sip e Àkùn ni àdápè Àkùngbá sugbon nígbà tí ìsèlè yi mi gbogbo Àkìngbá ni won fi n so pe Akun mi ti won si waa so adugbo naa ní Akunmi lati ìgbà naa ni won ti n je olóyè ti a n pè ni Alákúnmù. ÒKELÈ : Àwon jà-n-dù-kú ènìyàn ni won fe àdúgbò yìí dó; Awon alo-kólóhun-kígbe, olè ati ìgára. Ibi ti won si tèdó si je ibi ti o ga sókè. Bi enikeni ba fee lo sí àdúgbò yi won a ni o lo òkè olè. Òkè olè ni won so di òkelè di òní-olónìí. AKÙWÀ: Ìgbàgbó awon ènìyàn nip é awon to wa ni àdúgbò yi je òdàlè, atan-ni-je Àgàbàgebè ènìyàn ni won. Èdè Akungba ni Akuwa eyi ti o túmò sí pe ìwà nikan ni o kù won kù. ÙBÈRÈ: Eni ti o kókó kó ilé ni ilú Àkùngbá Ùbèrè ni o ko o sí. Ibè ni àwon ènìyàn sì gbàgbó pe Àkùngbá ti se wá Ibè ni olóyè àkókó ti je. Idi niyi tí wón fi ń pè é ni Ubere-ibi ti nnkan ti bèrè tàbí sè. OKÙSÀ: Orúko eni tí o kókó kó ilé ni àdúgbò yí ni a fi n pèé. Òhun ni won n pè ni Okusa. Ìdílé re ni won ti n je oye olókùsà. ÌBÀKÁ: Òbe ìrelé ti bàbá àgbà kan lo lati ségun àwon òtá ni àwon omo-omo rè ri ni òkè àjà ti won n pe ni ìká ni àkùngba. Lati igba yen ni won ti n pe àdúgbò náà ni ìbàká. ÒDODÒ: Àgbàrá san gba èhìnkùlé àdúgbò yi kojá. Gbogbo Ilé ti o wa ní àdúgbò yi ni won si n pè ni òdodò eyí tí o túmò si ode (ile)-odo Òde-ode tasí Ododo. ÒLÁLÈ: Oloye ti o koko je ni àdúgbò yi ni o létòó lati máa pín ilè fún àwon ènìyàn. Ilè ni Akungba n pè ni alè. Ìdí nìyí tí won fi n pea won to leto lati tai le tabi latí pín ìlè ni alale ti adugbo won sì n jé Olale. Ni adugbo bi ni won sit i n je oba titi ji oni-Oloni eyi wá wà ni ìbámu pèla òrò Yorùba tó so pé Oba ló nile. AROKUNPANLE : Oke pupo wa ni adugbo yi to béè gee bi ènìyàn ko ba jeun kánú dáadáa yoo maa fidi wo kó tó wolé míràn ni. Itumo arokunpanle ni afìdímólè. APOLE: Eni ti o koko te àdúgbò yi do maa n mo ògiri yi àwon ilé ibè po. Awon ilé tí a bá sì mo ògiri yip o ni a n pè ní apolé lati ìgbà náà ni wón ti ń pe àdúgbò yìí ní apolé. ÀLÙJÙ: Ni àràárò ni baba arúgbò kan máa n fi ìlù ji awon ara adugbo yòókù. Nigba ti won bi baba yi léèrè èrèdí to fi n lu ilu o ni o n mu oun larada ni. Lati igba naa ni won ti n pe àdúgbò yìí ni àlùjù. OKOGBO: Inú igbó ni bàbá àgbàlagbà ti o te àdúgbò yi do ń gbé kí àwon ènìyàn to de ba a nibe ìdí nìyí ti awon ènìyàn fi n pe àdúgbò náà ni okogbó. ODÈÈGBÒ: Àwon to kókó te àdúgbò yí dó máa n da agbàdo sise sinu omi to n sàn to wà níbè. Àgbàdo yìí ni won n pè ni ègbo tì won sì ń pe odò yìí ní odo-egbo ti wón sì so àdúgbò yin i odèègbo. ÒNÀKÈ: Ile pupa àti òpòlopò òkìtì-ògán wa ni adugbo yìí. Òpòlopo ona ni o sì já si ìlú yìí. Ona ti o wà ni ese òkè yi ni eni ti o te e dó ń gbé ìdí nìyí ti won fi n pe àdúgbò yí ní ònàkè. ([[see Yoruba Place Names]]) Egba ati Awori, Ogun State, Nigeria - Place Names 2122 6478 2006-12-20T06:37:34Z Loadewole 101 /* ÈGBÁ ÀTI ÀWÓRÌ */ [[Egba]] [[Awori]] [[Egba ati Awori]] ==ÈGBÁ ÀTI ÀWÓRÌ== 1. Ìta oseìn: ibi tí àwon ajagun tí màa ń bo soìnmolè tí wón bá fé lò jagun, ni ìgbákìgbá tí wón bá ti boo shin náà wòn maánsègun. 2. Pansekè: igi kan ni tí ó ní èso, tì éso náà bá ti gbe yóò máa dun sékéséké, ibi tí igi na ise ni aso 3. Onikólóbo: àdúgbò ti won tí lo kolobo láti gba owó okò ní ayé àtijó 4. Aké: àdúgbò orí rún ègbá, ààfin agbogbo ègbá. 5. Ìmó: agbolé, tí won tí amò tí ó dára jù légbà 6. Àjítàádùn: isé àádùn síse ni emit í ó kókó te àdúgbò náà dó ń se. 7. Arule olónì: ní ayé àtijó èni kan wà tí won máa ń sìn ní abúlé yìí 8. Ìta Èko: Àdúgbò tí wón tí ń ta èko, ní ìgbà náà ibè nìkan ni wón ti ń ta èko. 9. Ìjàyè: Ibi tí àwon ará ìbàdàn tèdó sí ní ìgbà tí won ja ogun àjàyè 10. Àgó òwu: Àdúgbò tí ajagun tà kan ní ìlú ìbàdàn tí ó jé akódé tèdó sí. 11. Sàpón: Ní ayé àtijó ìyá a kan wà tí ó jé wípé èwà ní ó máa ń tà èyì sì se ànfàń púpò fún àwon àpón tí kòì tí láya, ní ìgbà kígbà tí ó wun àwon àpón yìó ní wón máa ń lo ra èwà tí ó sì jé pé wón á rí ìyá eléwà yìí níbè ìdí éléyìí ni a se ń pè ìyá eléwà yìí ní sàpón lóore. 12. Adédòtun: Orúko bale tí ó kókó tèdó sí Àdúgbò yen ní wón fi ń pèé. 13. Ìdí Àrà: Igi ńlá kan wàn ní àdúgbò yìí ní ayé àti jó tí ó jé wípé ìgbà túgbà tí àwon àgbè bá ń ti oko bò wón máa ń simi sí abé igi náà nítorí pé ibojì àti atégùn wà ní abé igi náà. 14. Ìjógun: Àdúgbò tí àwon àwórì tí ńjagun ní ayé àti jo ìdí ògún ni wón pè ní ìdógun 15. Ìmòré: Ní ayé àtijo igi kan wà tí ó ń so èso kan tí à ń pè ni òré, igi yìí pò ní àdúgbò yìí tí ó fi jé pé nígbà tí wón tèdó sí bè ni wón soódi imòòré. 16. Ìrobè: Àdúgbò tí awon aborè tí máa ń fi ènìyàn bore, ìdí èyí ni wón fi ń pèé ní ìborè. 17. Ojà Àgbó: Agboolé yìí jé ibi tí àwon tí ó kòkòtèdó síbè tí ń sé isé òsìn eran, wón dó ojà sílè tí won ti ńta àgbò, ní torú ìdí èyí ni wón se so ibè ní òjà àgbò. 18. Ìlú Gùn: Àdúgbò yìí jé àdúgbò tí ó gùn jù ní gbogbo ègbá. 19. Ìjejà: Ní ìgbà kan Oba kan náà ní àdúgbò yìí tí o burú tí ó sì jé wí pé àsé tí ó bá pa ní abé gé. Ó so fún àwon ará ìlú rè ní ojó kan wí pé tí won bá náa ojà sùgbón wok o, Oba pàsè kí wón lo je ojà náà run. 20. Láfénwá: Orúko eni tí ó kókó àdúgbò yìí ni oláféniwá ìdí èyí ni wón fi so àdúgbò yìí ni orúko eni tí ó kókó tebè dó. 21. Mókóla: Ní ayé ojo un ní ìgbà tí àwon ajagunlà ti ń jagun, wón jagun wón kérú wón kérù, ibi tí wón dé simi tí wón kó àwon erù won sí ni wón sinmi sí ibè tí wón pè ní omokólá. 22. Asérò: Abúlé yìí ni àwon kan kókó tèdó sí tí ogun fí léewá, nígbà tí wón dé ibè, bí tí n sì bò ní ibi tí wón lo gégé bí àwon èrò se pò tó ní wón ti sì dé ibi tí wón tèdó sí, ibi tí wón sit i sí kúrò ní wón ń pè ní Asérò 23. Ìgbésa: Àdúgbò yìí jé ibi kan tí ó jé pé igbó ni ó pò níbè télè sùgbón ìgbà tí àwon ènìyàn tèdó síbè ní ó di ìlú èyí ni wón se ń pè ní igbésà. 24. Ìkujà: Jé abúlé kan tí akínkanjú kan ti kòyá fún àwon ará abúlé lówó àwon adigun jalè Akinkanjú yìí máa ń jà, ìdí èyí ni wón fi ń pè é ní ìkijà. 25. Kútò: Ikútòmíwá ni àpè sale orúko yìí ní ìgbà kan okùnrin kan wà ní abúlé kan tí ó jé ohun nìkàn ni ó ń gbé ibè, ní ojó tí eranko búburu kan wá bá ní ibi tí ó ń gbé ni eran kò náà paá je kí ó tó kú ni ó ké tí enìkan fi gbó ohùn rè tí ó si sàlà yé fún ìdí èyí ni wón fi so abúlé ní kútò. 26. Olósun: Ení tí ó ti bè dó jé abo òsun tí wón sì ń pèé ni eni tí ó òsun tí ó di Olósun báyìí. 27. Ológùn-ún: Ìse Òde ni eni tí ó kókó dé bè n se tí ó sì máa ń bo ògún nígbà tí ó bá ti oko ode dé tí owó si de tí wón sì ń pèé ní ilé eni tí ó ń bo ògún, tí won ń dàpè ni ilé Ológùn-ún báyìí. 28. Ìbèrè kòdó: Okùnrin tí won fi ń be àpèjúwe ibí yìí kò dó sí ilé yìí, eni tí ó jé àbúrò rè ni ó wá padà dó sí ilè yìí. Béèrè ni won máa ń pe ègbón ni tiwon gégé bí ó se wà ní àwon ìlú tàbí agbègbè kòòkàn lode òní, tí okùnrin náà sì máa ń so fún òpòlopò ènìyàn pe ibí yìí ló ye kí béérè òun dó sí, sùgbón tí kò dó síbè, òun yóò wá máa pe ibí yìí ni “ìbi tí béérè kò dó sí” tí won ń dà pè ní Ìbèrèkòdó báyìí. 29. Ìgbórè: Bàbá kan àti ìyàwó rè ni wón ń rìn kiri tí wón fid é ibi tí àdúgbò yìí wa báyìí, wón gbé erèé lówó wón sì gbo ó ni ibè wón sì fi din àkàrà je, Báyìí ni wón ń se àpèjúwe ibe ni “Ibi tí àwon ti gbo erèé” tí o di Ìgbórè báyìí 30. Ìbàsà: Ibí yìí jé ibì kan tí wón tí ń bo àwon àsà ilè Yorùbá ní ayé ìgbà náà, wón sì so ibè ní ilé “ibo àsà tí ó di Ibasa lónìí. ([[see Yoruba Place Names]]) Lagos, Lagos State, Nigeria - Place Names 2123 6485 2006-12-20T06:57:34Z Loadewole 101 /* Èkó, Lagos */ [[Eko, Lagos]] ==Èkó, Lagos== 1. Sàsá: ìtumo rè ni pé àdúgbò yíì gbe. Kò ní eròfò rárá. Awon ènìyàn díè ló kókó tèdó sí àdúgbò náà. Bí àwon èniyàn tuntun bá tí dé, kí won ma ba lo mo, won a ma so fun won pe omi ko le yo won lenu. Bí agbègbè náà se di sàsá nì yen. 2. Bámméké: Ìtumò re ni pé wa-ba-mi-ja ìjàkádì ni eke. Okurnin náà mo ìjàdadì, a ma pea won ènìyàn ní ìjà. Bayi ni won se ń pe àdúgbò yíì ní bámméké. 3. Lágá: Ìtumò re ni pé Lágá-ni-ara-yá. Baba agba kan ni ó ma a ń dáhùn dahun pé Lágá nígbà tí won bá ń kii pé se ara yá. Láti ìgbà náà ni won ti ń pe agbegbe náà ní Lágá. 4. Múléró: Ìtumò re ni pé Òpómúléró awon omo òpómúléró ni ó te àdúgbò yíì dó. Won wa kúkú fi orúko oriko won so ibè. 5. Ojokòro: Ìtumò re ni wí pé ojo-ko-dúró kìkì àwon alágbára ni ó tèdó sí àdúgbò yíì. Awon bíì Babalawo, Olóde àti onísègùn ni ó ń gbe àdúgbò náà. bí àlejò bá ti wo àárín won, won a fi oògùn dan eni náà wò. Òun funra re a mo pé ìsèlè ń sele sí oun, àwon gan a mo pé kò ní agbára kìa òun funra re a sálo. Awon alágbára náà wá ń so pé ojokòró won wá ń pe ibè ni Ojókoró. 6. Abúlé-Ègbá Kìkì àwon ará Ègbá ni ó te ìlú náà dó. Won kò tilè gba àlejò láyè atijo sugbon ojú ti la lóde òní, aléjo ti wà nibe. Abule-Ègba yíì náà ni won ń pe àdúgbò yì náà di òní. 7. Àwórì: Ìtúmò eleyi náà ni pé àwon ará Àwórì ni ó kókó tè àdúgbò náà dó. Àlejò náà ti wa ladugbo náà báyi. Àwori náà ni won n pe ibe. 8. Ìfàko: Itúmò re ni pé ifá-ko eleyi. Ògbójú Babalawo kan wà tí ó ma a ń wo orisirisi aisan. Won wá gbé Okùnrin aláìsàn kan wá, Bàbá difa sii sùgbón ifá kò gba Okunrin náà. Ó ya gbogbo ènìyàn lénu nítori irú rè kò wáyé rí. Bí gbogbo won se wa ń so pé Ifá koo tí ó di ìfàko títí di òní. 9. Dopemu: Ìtúmò ni Di-òpe-mú. Ní àdúgbò yíì, efufu líle ma a ń fé, òpè ni won maa ń dim ú kí èfufu líle ma bag be ni subú. Òpé pò níbè. Bí won se ń ibè ni Dopemu dòní yíì. 10. Obáléndé: Ìtumò re nip é, Oba-le-mi-dé Emi ken dáràn nílu tirè, Oba le jáde kúrò ní ìlú. Ibi tí ó ń gbe yen, bí ènìyàn bá ti fé, a maa sàlàyé ìdí tí oun fi débè. Bi won se ń pé be ní obálénde ni yen. 11. Ajáko: Ìtúmò re ni wí pé, owó-ni-won fi já oko níbè. Awon eni kan dé sí àdúgbò yíì, inú igbo ni nígbà náà, won kò ní ada lati sánko. Owó ni won fi tulè. Bí àlejo kan bá fe kún won, won a so fún owó ní a fi já oko ibi yi o . 12. Musin: Ìtúmò re ni pé igi isin wà nibe. Ìgbà tí ó yá tí won bèrè sí gbé, ìbè ni won so ìbè di Musin nítorí pé won ń ka isin níbè. 13. Agége: Agégi ni ìtumò òrò yíì. Igí pò ní àdúgbò yíì. Won ń gé igi níbè. 14. Agbélékalè: Ìtúmò re ni pé ilé-tí –o-dara ori oke ni won ko ilé yíì sí, ilé náà dára, bi gbogbo ènìyàn bá ń bò, won a rí ilé yi, won a ma a so jáde pé bawo ni won se gbé ilé yíì kalè si orí òkè yíì. 15. Ìkòtun: Oruko baba tí ó tètè dé sí àdúgbò náà. ó fi oruko ara re so àdúgbò náà. 16. Alakara: Àdúgbò kan nítòsi Musin ni ó ń jé be. Ìtumò re ni pé ìyá kan ń din àkàrà níbe kí ó tó di pé èrò pò ní àdúgbò náà. Won ń fi oruko yíì sàpèjùwe ibè yen fún àwon ènìyàn. Bí alakara se di oruko ibe dòní oloni yíì. 17. Ìdí oro: Ìtumò re ni pé igi oro pò ní inú igbó náà télè. Won wa ń sa èso-opo níbè. Nígbà tí won sí bèrè sí kólé tí won, ń gbé níbè, ìdí –òro náà ni won ń pè ìbè 18. Ojuelegba: ìtúmò eleyi ni ibi ti won ti ń ta oré tàbí egba. Bí won se so ojuelegba di oruko ibi yíì ni yen. Adugbo kan ni ilu Eko ìdíkò tun ni pelu. 19. Ebírípejò: Ebí-ń-pé-jo ni ìtumò oruko yíì. Awon ìdílé tàbí ebi kan ni o ń se ìpàdé ní àdúgbò yíì nígbà gbogbo. Bí won se so orúko yíì di Ebinpejò. O tilè wá yàtò pátápáta sí ohun tí ó jé ni ìbèrè. 20. Àlímòsó: Àlímòsó: ìtumo orúko yíì ni Àlí-tí-ó-mo-òsó. Omokunrin tí ó ma a ń se tónítóní, tí ó ni afínjú tí ó tún ma a ń se òsó ni eni náà. bí eni kan bá ń lo sápá ibe, a so pé òun ń lo sodò Alí tí ó ma a ń se èsó. Bí won se so di Àlímòsó ni yen. 21. Àdúgbo: Ilasamàjà Ìtumò: Òkò ni àdúgbò yíí ayé àtijó, ilé ni wón sì máa ń gbìn sí orí ilè yíí ní ìgbè náà tó béè tí ó fi jé pé gbogbo èrò tí ó bá ti ń kojá ni eni tí ó ni oko yíí máa ń fún won ní ilá. Wón ti wá so di àsà pé kí lo fe lo já, wón á ní ìlasa ni ìdí nìyí tí wón fi ń pe àdúgbò yíí ní ìlasamàjà títí di òní 22. Àdúgbo: Àdúgbò-Igbó elérin Ìtumò: Àdúgbò yíí ni ayé àtijó jé igbó kìjìkìjì tí ó máa ń ba àwon ènìyàn lérù láti wòn nítorí wón gbà pé ibè ní`awon erin fi se ibùgbé. Fún ìdí èyí won kìí dé bè. Sùgbón bàbá ode akíkanjú kán wà tí ó wo igbó yí lo tí ó sì fi ibè se ìbùgbé. Ìgbà tí won kò rí i wón rò pé ó ti kú ni sùgbón ìgbà tí ó yá, wón wá rí pé bàbá yí ti kó abúlé síbè ó s1i ti ń dá oko síbè. Bí ibè se di àdúgbò títí di òni nì yíí 23. Àdúgbo: Agbóìòkóò Ìtumò: ö jé ibi tí igi ìwókò pò sí ní ayé àtijó. Tí àwon ènìyàn bá ti wá ń jáde tí wón sì bèèrè pé ibo ni wón ń lo. Wón á dáhùn pé agbo ìrókò ni. Bí wón se so ibè ní agbóròkóò títí de òní ni yíí. ([[see Yoruba Place names]]) Ijebu-Ode, Ogun State, Nigeria, - Place Names 2124 6326 2006-12-17T09:42:19Z Loadewole 101 [[Ijebu-Ode]] ==IJEBU-ODE== 1. Àdúgbò: Itaolówájodá Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjòyè Oba ìlú yìí tí a ń pè ni olówá tè dí, ti won si ń se ìjoba lórí àwon ènìyàn tó wà ládùgbó yìí 2. Àdúgbò: Olíwòro Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà alá wà tétètélè, Àwon àwòrò òrìsà yìí ni ó te àdúgbò yìí dó. 3. Àdúgbò: Ìdóbì Ìtùmò: Igi obì púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí bá nígbà ti wón fé te ìbè dó. 4. Àdúgbò: Ìtaòsù Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà òsù wa. ni tori pe ibí yìí ni wón ti ń bo òrìsà yìí ni wón se ń pe e ni ìta òsù. 5. Àdúgbò: Imèpè Ìtùmò: Igi òpe púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí ban i ibi yìí nígbà tí wón fé te ibè dó 6. Àdúgbò: Ayegun Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni òkan lára àwon akoni ode to máa ń ye ojó ogun ti awon olóde yòókù bá ti dá síwájú tè dó ìdí niyìí tí won fi ń pe àdúgbò yìí ni Ayegun. 7. Àdúgbò: Ìtalápò Ìtùmò: Awon ounje orisirisi tí a dì sínú àpò bii àgbàdo, ìyo, ni àwon ara àgbègbè máà ń gbé wá si àdúgbò yìí wá lati tà kí ó tó di àdúgbò. Wón si máà ń na ojà ni àdúgbò yìí títí di òní yìí . 8. Àdúgbò: Ìsasà Ìtùmò: Isé ìkokò mímo ni isé àwon to té àdúgbò yìí dó. Díè lára àwon omo omo won si ń se ìsé yìí 9. Àdúgbò: Ìta Òsùgbó Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon Olósùgbó ti máà ń se ìpàdé. Níbè ni ilé ìpàdé wón wa, kí ó tó di pé won te ibè dó. 10. Àdúgbò: Ìsesí Ìtùmò: Ibí yìí ni ójúbo osi esi wà télètélè kí o to di pé won te ibè do tí o si dí àdúgbò ojúbo osi yìí si wa níbè títí dònìí. 11. Àdúgbò: Ìta Opó Ìtùmò: Àwon Opó ni won máà ń na ojà yìí ni alaalé. Òríta ti wón ń náà yìí ni o di adúgbò, ti wón si ń pe ni ìtà opó. Wón si máà ń ná ojà alé ni àdúgbò yìí títí dònìí 12. Àdúgbò: Molípáà Ìtùmò: Okunrin kan tó mú opà dání ló te apá ibí yìí dó. Ìtàn so fún wa pé àpá ase Oba ìlú ibòmíìràn ló mu dàni nígbà tí o ń bo, àwon kan tilè so pé Àremo oba ìlú náà ni. Nígbà tí o, fé te àdúgbò náà do ó mú òpá yìí dá ni, Ìdí niyìí tó fi je pé won ń je oba ni àdúgbò náà títí di òní yìí 13. Àdúgbò: Ìtóòrò Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé omi nigbogbo àdúgbò yìí teletélè kí ó to dí pe wón te ibè do. Okunrin akoni ti a ń pè ni òró ni o pé ofò tí ó sì le omi náà lo. Ìdí nìyìí ti a fi ń pé àdúgbò náà ni Ìtóòró. 14. Àdúgbò: Olóde Ìtùmò: Ibí yìí ni òkan lára àwon akoni tó te ìlú yii dó kokó dúró si kó tó dip é ó wo àárin ìlú lo. Nígbà ti ijà dé láàrin òun àti àwon tí wón fo wo ìlú yìí, o bínú pàdà si ibi yìí o si wolè. Ìdí niyìí tí wón fi ń pe àdúgbò naa ni Olóde. Oórì okùnrin yìí si wà níbè títí dòníì. 15. Àdúgbò: Odò Èsà Ìtùmò: Eégún kan ti won ń pè ni obrinrin ojòwú ní o te ibí yìí dó. Èégún Odoodún ni eégún máà ń jáde ni àdúgbò yìí títí donii. Ìdí igi ìrókò ni won fi se ojúbo eégún yìí Igi ìrókò yii wà níbè títí dónì yìí. 16. Àdúgbò: Ìdépo Ìtùmò: Isé epo ni àwon to te àdúgbò yìí yàn láàyò léyìn tí wón ti dó síbè. Bí o tilè jé pé won kò se ise epó níbè mó, won si ń ná ojà epo níbè titi dò níí. 17. Àdúgbò: Fìdípòtè Ìtùmò: Lára àwon ìjòyè oba Gbélébùwà àkókó tí won kò fara mo on pé kí wón pa Oba náà ni won wa te àdúgbò yìí dó léyìn ti wón kúrò ni ààfún. 18. Àdúgbò: Apèbi Ìtùmò: Oríta yìí ni àwon ìjoyè Oba Gbétebùwá àkókó péjo sí láti bi ara won ohun ti o ye kí àwon se fún oba náà. 19. Àdúgbò: Ìdéwòn Ìtùmò: Ìtàn so gún wa pé nígbà tí wín fe te ibí yìí dó, wón bá òrìsà kan níbè tó dé adé sórí tó sì fi èwòn onírin se ileke owó àti tí esè. Ìdí ni yìí ti à fi máà ń yan Oba láti ìdílé enití ó te àdúgbò náà dó. Ìdílè yìí náà tílè ni ààfún tí a ń pè ni ààfin Òba ìdéwon. 20. Àdúgbò: Ìta Àfín Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé bí ó tilè jé pé èrúktí o té àdúgbò yìí do kii se àfín, sùgbón gbogbo àwon omo tí won bi láti ìdílè enití o te àdúgbò náà do je àfín. Nígbà ti won lo bi ifá wo, Ifá ni ki won máà bo Obàtálá ni ìdílé náà, láti ìgbà náà lo ni won ti ń bo Obàtálá ni ìdílè yìí. Ti o bad i àsìkò odún òrìsà yìí, àríyá ni fún gbogbo àwon omo àdúgbò yìí àti fún ìlú pàápàá. ([[see Yoruba Place Names]]) ==Oju-iwe miiran== [[C.O. Onanuga]] [[Ijebu-Ode]] [[Ilu Ijebu-Ode]] C.O. Onanuga (1981), ‘Ìlú Ìjèbú-Òde’, láti inú ‘Odún Òrìsà Agemo ní Agbègbè Ìjèbú-Òde.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL. OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 3-6 ITAN IJEBU-ODE Orísìírísìí ni ìtàn tí à ń gbó nípa ìsèdá ìjèbú Òde. Sùgbón èyí tí ó wó pò jù nínú àwon ìtàn náà ni mo ménu bà yìí; Aládùígbò ni Odùduwà àti Alárè jé ni apá ilè Lárúbáwá. Odùduwà ni a gbó pé ó kókó sí kúrò ní agbègbè náà wá sí Ilé-Ifè. Léhìn rè ni Alárè kúrò ní ilè Wàdáì; tí ó gba asálè Núbíà dé Ilé-Ifè, tí ó sì se “e-nlé-ń bèun o” fún Odùdùwà. Alárè fi omobìnrin rè kan Gbórowó, fún Odùduwà láti fi se aya. Léhìn èyí, ó gba ònà Ìseri dé Ìbesè, títí ó fi dúró ní Ìjèbú-Òde. Ajèbú àti Olóde jé lára àwon àtèlé Alárè. Fún isé ribiribi won fún ìlú ni a se so Ibùdó náà lórúko won - Ajèbú-Olóde. Àpèjá orúko yìí ni ó di Ìjèbú-Òde lónìí yìí. Léhìn Alárè ni Lúwà (OLÙ-ÌWÀ) náà dé láti asálè Núbíà. Òun náà gba ònà Ilé-Ifè, ó sì yà kí Odùduwà. Lúwà àti Àlárè bí omokùnrin kòòkan. Osi ni omo Lúwà; Eginrin sì ni omo Alárè. Ní àsìkò yìí. Osìn tàbí Olójà ni à ń pe Olórí Ìjèbú-Òde. Èdè àìyédè bé sílè láàárín Alárè àti Lúwà lórí, i eni tí yóò je olójà. Nígbà tí wón to Ìfá lo lórí òrò yìí, ó fí yé won pé eni tí yóò je olórí kòì tíì dè!. Kò pé kò jìnnà, léhìn ikú Alárè àti Lúwà, ni àjèjì kan tí o múrá pàpà-rere wòlú. Ònà Ondó ni àjèji yíí gbà wo ìlú. Kò pé, ìròhìn ti tàn ká pé àjìji kán fé gbógun wòlú. Èyí ni ó mú Apèbí (Olóyè pàtàkì kan ní ibùdó yìí) lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì ju pé “Ìjà dà?. láti fi hàn pé òun kò bá ogun wá. Àjèjì náà fi yé wón pé Ògbòrògánńdá-Ajogun ni orúko òun. Ó jé omo Gbórówó tí í se omobìnrin Alárè tí ó fún Odùduwà fé ní Ilé-Ifè, Ipasè àwon ebí ìyáa rè ni Ògbòrògánńdà tò wá, léhìn ikú bàbá rè. Títí di òní, àdúgbò tí Apèbí tí pàdé Ògbòrògánńdà ni à ń pè ní ÌJÀDÀ. Àpàbí lo fi tó olóyè àgbà Jaginrìn tí ó rán an nísé pé owó èrò ni àjèjì náà mú wá. Nígbà tí Jaginrìn bi Apèbí ibi tí àjèjì náà wà, Apèbí dáhùn pé “Oba-ńníta” (Oba wà ní ìta) nítorí ipò Óba ni ó rí i pé ó ye eni pàtàkì bí i tí Ògbòrògbánnńdà-Ajogun. Láti ìgbà yìí ni a tí mo Ògbòrògánńdà ní Obańníta, tí àjápè rè di Obańta di òní. Agbègbè tí Oníseémù ti lé òsà lo tí a fún Ògbòrògánńdà láti máa gbé ni ó júwe pé” ó tóó ró”- (Ibí yìí) tó láti dúró sí) ni à ń pè ní Ìtóòró di òní. Àdúgbò yìí ni a se òwón kan sí ní ìrántí Obańta, nítorí a kò mo bí ó se kú. Inú igbó kan ni tòsí Orù-Àwà ni a gbó pé ó rá sí. Ògbórògbánńdá Ajogun (Obańta) gbé Winniadé, omo Osi níyàwó. Ósi yìí, bí a ti mò sáájú jé omo Lúwà. Obáńta sì jé omo-omo Alárè. Wón bí omokùnrin kan tí ó ń je Monigbùwà. Síbè aáwó tí ó wà láàárín Lúwà àti Alárè nípa óyè jíje kò í tán láàárín àwón ebí méjèèjì. Láti fi òpin sí aáwò yìí, àwon ará ìlú ní kí Monigbùwà, omo Obańta, jáde rè ti se ní ojó kìíní. ‘Monigbùwà gbà láti se béè. Ó lo sí ìletò kan tí a mò sí Òdo, láti ibè ní ó sì ti padà wo ìlú pèlú ìfon àti orin. Ojó yìí ni a gbé adé fún Monígbùwà. Oùn ni ó jé eni àkókó ti ó je oyè Awùjalè - ‘A-mu-ìjà-ilè’-èyí ni eni tí ó parí ìjá tí ó bá nílè. Àpápè oyè yìí ni ó di Awùjalè dòní yìí. Títí di òní yìí ni enikéni tí a bá yàn gégé bí oba tuntun gbódò jáde ní ìlú lo sí Òdo, kí ó sì wo ìlú padà gégé bí i Monigbùwà àti Obańta kí ó tó ó gbadé. Lára àwon olóyè pàtàkì-pàtàkì ní Ìjèbú-Òde ni Olísà Egbò, Àgbòn, Kakanfò, Jaginrìn àti Lápòekùn, tí wón jé óyè ìdílé. Àwon oyè bí i Ògbéni Ojà kìí se oyè ìdílé. Àwùjalè kokànléláàádóta ni a gbó pé ó wà lórí oyè báyìí. Àwon Ìjèbú féràn láti máa je kókò àti òjòjò. Wón tún féràn lati máa fi ògìrì sí obè àti oúnje won mìíràn bíi ikókoré láti fún un ní adùn àjepónmulá. ÈSIN Elésìn ìbílè ni àwon ènìyàn Ijèbú Òde ní ìgbà láíláí. Wón máa ń bo orísìírisìí òrìsà tí a ń bo ní gbogbo ilè Yorùbá bí i Ògún, Ifá, Èsù àti béè béè lo. Àwon òrìsà ìbílè bíi Agemo, Òrò, àti Obìnrin-Òjòwú wà pèlú. Lóde oní àwon èsìn ìbílè wònyí kò ranlè bíi ti àtijó, síbè a sì ń bo wón lójú méjèèjì. Èsìn Mùsùlùnì ni òpò àwon ará Ìjèbú-Òde ń se báyìí. Mosálásí kan wà ní àdúgbò Òyìngbò tí ó jé òkan nínú mósálásí tí ó tóbi jù ni apá ìwó oòrùn Afríka. Àwon elésìn àtèlé Krístì Lórísìírísìí kò gbéhìn. Àwon náà pò ní iba tiwon. Àwon ìjo Àgùdà tilè fi Ìjèbú Òde se ibùjúkóó fún dáyósíìsì ti ekùn Ìjèbú. ==ADUGBO== 1. Àdúgbò: Itaolówájodá Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjòyè Oba ìlú yìí tí a ń pè ni olówá tè dí, ti won si ń se ìjoba lórí àwon ènìyàn tó wà ládùgbó yìí 2. Àdúgbò: Olíwòro Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà alá wà tétètélè, Àwon àwòrò òrìsà yìí ni ó te àdúgbò yìí dó. 3. Àdúgbò: Ìdóbì Ìtùmò: Igi obì púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí bá nígbà ti wón fé te ìbè dó. 4. Àdúgbò: Ìtaòsù Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà òsù wa. ni tori pe ibí yìí ni wón ti ń bo òrìsà yìí ni wón se ń pe e ni ìta òsù. 5. Àdúgbò: Imèpè Ìtùmò: Igi òpe púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí ban i ibi yìí nígbà tí wón fé te ibè dó 6. Àdúgbò: Ayegun Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni òkan lára àwon akoni ode to máa ń ye ojó ogun ti awon olóde yòókù bá ti dá síwájú tè dó ìdí niyìí tí won fi ń pe àdúgbò yìí ni Ayegun. 7. Àdúgbò: Ìtalápò Ìtùmò: Awon ounje orisirisi tí a dì sínú àpò bii àgbàdo, ìyo, ni àwon ara àgbègbè máà ń gbé wá si àdúgbò yìí wá lati tà kí ó tó di àdúgbò. Wón si máà ń na ojà ni àdúgbò yìí títí di òní yìí . 8. Àdúgbò: Ìsasà Ìtùmò: Isé ìkokò mímo ni isé àwon to té àdúgbò yìí dó. Díè lára àwon omo omo won si ń se ìsé yìí 9. Àdúgbò: Ìta Òsùgbó Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon Olósùgbó ti máà ń se ìpàdé. Níbè ni ilé ìpàdé wón wa, kí ó tó di pé won te ibè dó. 10. Àdúgbò: Ìsesí Ìtùmò: Ibí yìí ni ójúbo osi esi wà télètélè kí o to di pé won te ibè do tí o si dí àdúgbò ojúbo osi yìí si wa níbè títí dònìí. 11. Àdúgbò: Ìta Opó Ìtùmò: Àwon Opó ni won máà ń na ojà yìí ni alaalé. Òríta ti wón ń náà yìí ni o di adúgbò, ti wón si ń pe ni ìtà opó. Wón si máà ń ná ojà alé ni àdúgbò yìí títí dònìí 12. Àdúgbò: Molípáà Ìtùmò: Okunrin kan tó mú opà dání ló te apá ibí yìí dó. Ìtàn so fún wa pé àpá ase Oba ìlú ibòmíìràn ló mu dàni nígbà tí o ń bo, àwon kan tilè so pé Àremo oba ìlú náà ni. Nígbà tí o, fé te àdúgbò náà do ó mú òpá yìí dá ni, Ìdí niyìí tó fi je pé won ń je oba ni àdúgbò náà títí di òní yìí 13. Àdúgbò: Ìtóòrò Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé omi nigbogbo àdúgbò yìí teletélè kí ó to dí pe wón te ibè do. Okunrin akoni ti a ń pè ni òró ni o pé ofò tí ó sì le omi náà lo. Ìdí nìyìí ti a fi ń pé àdúgbò náà ni Ìtóòró. 14. Àdúgbò: Olóde Ìtùmò: Ibí yìí ni òkan lára àwon akoni tó te ìlú yii dó kokó dúró si kó tó dip é ó wo àárin ìlú lo. Nígbà ti ijà dé láàrin òun àti àwon tí wón fo wo ìlú yìí, o bínú pàdà si ibi yìí o si wolè. Ìdí niyìí tí wón fi ń pe àdúgbò naa ni Olóde. Oórì okùnrin yìí si wà níbè títí dòníì. 15. Àdúgbò: Odò Èsà Ìtùmò: Eégún kan ti won ń pè ni obrinrin ojòwú ní o te ibí yìí dó. Èégún Odoodún ni eégún máà ń jáde ni àdúgbò yìí títí donii. Ìdí igi ìrókò ni won fi se ojúbo eégún yìí Igi ìrókò yii wà níbè títí dónì yìí. 16. Àdúgbò: Ìdépo Ìtùmò: Isé epo ni àwon to te àdúgbò yìí yàn láàyò léyìn tí wón ti dó síbè. Bí o tilè jé pé won kò se ise epó níbè mó, won si ń ná ojà epo níbè titi dò níí. 17. Àdúgbò: Fìdípòtè Ìtùmò: Lára àwon ìjòyè oba Gbélébùwà àkókó tí won kò fara mo on pé kí wón pa Oba náà ni won wa te àdúgbò yìí dó léyìn ti wón kúrò ni ààfún. 18. Àdúgbò: Apèbi Ìtùmò: Oríta yìí ni àwon ìjoyè Oba Gbétebùwá àkókó péjo sí láti bi ara won ohun ti o ye kí àwon se fún oba náà. 19. Àdúgbò: Ìdéwòn Ìtùmò: Ìtàn so gún wa pé nígbà tí wín fe te ibí yìí dó, wón bá òrìsà kan níbè tó dé adé sórí tó sì fi èwòn onírin se ileke owó àti tí esè. Ìdí ni yìí ti à fi máà ń yan Oba láti ìdílé enití ó te àdúgbò náà dó. Ìdílè yìí náà tílè ni ààfún tí a ń pè ni ààfin Òba ìdéwon. 20. Àdúgbò: Ìta Àfín Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé bí ó tilè jé pé èrúktí o té àdúgbò yìí do kii se àfín, sùgbón gbogbo àwon omo tí won bi láti ìdílè enití o te àdúgbò náà do je àfín. Nígbà ti won lo bi ifá wo, Ifá ni ki won máà bo Obàtálá ni ìdílé náà, láti ìgbà náà lo ni won ti ń bo Obàtálá ni ìdílè yìí. Ti o bad i àsìkò odún òrìsà yìí, àríyá ni fún gbogbo àwon omo àdúgbò yìí àti fún ìlú pàápàá. ([[see Yoruba Place Names]]) Ipetumodu, Osun State, Nigeria - Place Names 2125 6483 2006-12-20T06:55:56Z Loadewole 101 /* ÌPETUMODÙ */ [[Ipetumodu]] ==ÌPETUMODÙ== 1. Àdúgbò: Aájè Ìtùmò: Òrìsà ìlú ni Òòsà Aájè. Ojúbo ti a ti ń bo ó láti ìpilèsè wá ni ó gbé orúko náà rù títí di òní yìí. 2. Àdúgbò: Àgó Ìtùmò: Ìbi ìsinmi tí ó di ibugbé fún àwon ènìyàn 3. Àdúgbò: Oba ìdó (èyí tí àrànmó so di OBAÀDÓ) Ìtùmò: Èyí ni ibi tí Oba idó Osun àti àwon ènìyàn rè gbé 4. Àdúgbò: Olú Òde Ìtùmò: Ilé àwon aborè ode tí a tèdó láti owó àgbà-ode 5. Àdúgbò: Alágbàáà Ìtùmò: Ìdílè olójè, nibi tí èsìn egúngún bíbo ti gbilè 6. Àdúgbò: Ikuléwondé Ìtùmò: Èyí ni ibùdó àwon tí ikú das í léyìn ìbésílè àjàkálè àrun. 7. Àdúgbò: Arówóòsùn Ìtùmò: Ìdílé tó ń rí sí ògbìn èfó òsùn, èyí tó so wón di olówó, tó béè tí won ń rówó ná si ohun tó bá yojú sí won. Èyí ni wón fi ń pè wón ní omo Arówóòsùnjoyè 8. Àdúgbò: Amúgbá Ìtùmò: Ìdílé abòrìsà ni èyí, bàbá tó máa ń gbé igbá òrìsà náà lówó ni won te orúko náà mó lára tí ó fid i ilé AMÚGBÁ 9. Àdúgbò: Apéláyé Ìtùmò: A fi fún àwon ènìyàn ìdílé yìí láti máa gùn lémìí, wón máa ń gbó, wón sì máa ń tó kí won tó papòdà. 10. Àdúgbò: Oósà Ìtùmò: ìdílé tó gbajú-gbajà pèlú òrìsà-bíbo ni èyí 11. Àdúgbò: Obánínsún Ìtùmò: Èka ìdílé oba, tí àwon èyà tó ní ètó oyè jù, pàse fún láti sún síwájú-Oba ni ó so pé kí e sún síwájú. Èyí ti a súnki sí Obá-ní-n-sún 12. Àdúgbò: Mésùúrúke Ìtùmò: Dókítà onísègùn kan ti orúko rè ń jé Nmezuruke ni ó gbajú-gbajà ní òpópónà náà. Nínú orúko náà – Mésùúrúke, ó ń so fáyé pé gbogbo àìsàn tàbí àrun ni òun le wò, sùgbón òun kò rí tí ikú se – MÉRÌÍTIKÚSE. 13. Àdúgbò: Kòso Ìtùmò: Oríki Sàrigó ni Kòso-“Oba kò so”. Ibè gán-an ni ojúbo òrìsà Sàngó wà 14. Àdúgbò: Bólà Ìtùmò: Àdúgbò tó lajú, ibùdó tó mú olá àti olà bá àwon ènìyàn tí Elédàá fi sòdó síbè, Oba òkè bégi olà fún won 15. Àdúgbò: Òsùntééré Ìtùmò: Odò kan tí ó máa ń sun térétéré ni ó bí orúko yìí. Àìfè ojú-odò náà, ó ri tééré, ó rí tóóró, ni wón se so ó di odò tó ń sun tééré – ÒSÙNTÉÉRÉ 16. Àdúgbò: Arójèé Ìtùmò: Àdúgbò ibi tí wón tí se àwárí ohun àlumónì iyebíye tí a ń pè ní òjé (lead). Ilé kan náà ni a ń se ìpamó àwon ohun ìsè-in-báyé pamó sí pèlú. 17. Àdúgbò: Wáàsinmi Ìtùmò: Ibí ìjókòó, ìtura àti ìsinmi ni èyí. Léyìn tí àwon ènìyàn bá tì sísé térùn, ibè ni won ń lo láti sínmi – “WÁÀSÌNMI” E wá, kí e sínmi. 18. Àdúgbò: Òruùgùn Ìtùmò: Ibùdó àwon olóògun (tí ó ń ru òògùn kiri) tí ilèégbóná túká. 19. Àdúgbò: Òrùkú Ìtùmò: Òkú rírù ni isé àwon tí wón te àdúgbò náà dò. 20. Àdúgbò: Ìsàlè Olà Ìtùmò: Ìsàlè olà ni èyí. Ibi tí olá àti Olà tí í se ìbùkún Olódùmarè ti je jáde. ([[see Yoruba Place Names]]) Ikire, Osun State, Nigeria - Place Names 2126 6484 2006-12-20T06:56:36Z Loadewole 101 /* ÌKIRÈ */ [[Ikire]] ==ÌKIRÈ== 1. Ilé Atóbatélè : Ìwàdìí fi yé mi pé enití ó pilèsè ìlè yìí eni pàtàkì àti alákíkanjú tí ìsesí àti ìhùwàsí rè láàrin àwùjo fi ara jot í oba ìlú. Nígbàtí ó wà pàpà je oba, ibi tí ó fi se ibùgbé tèlè ni wón ńpè ní ilé Ató-Oba-télè lónìí. Ìwádìí tún fi yé mi pé wón máa ńki àwon omo bíbí ilé yìí báyìí. “Òrìsà-ńlá wùmí Atóbatélè. Omo ládèkàn, Omo Àmúlé lámùlé orí kò rerù, orí dada ponponran. 2. Ilé Arósùn: Ìwádìí fi yé mi pé enitó pèsè ilé yìí jé àgbè tó féràn láti máa gbin èfó òsùn tàbí ilá. Èyí ló fà á ti wón fi ńpe ilé yìí ní Arí-Òsùn-pa-ojà. Wón sì máa nkì wón ní “Arósùn pajà tilátilá omo oba adélé tejiteji 3. Ilé Sagbá: Nínú ìwádìí, mo rí I dájú pé omùtí ni enitó pèsè ilé yìí. Ìwádìí tún fi yé mi pé óní ojú igbá tí òmùtí yìí fi máańmu otí. Èyí tó jásí pé ó máa ń sa ìgbá mu otí. Bí orúko ìlé yìí se jeyo nì yìí. wón sì máa ńki àwon omo bíbí ìlé yìí ní “Sagbá mutí sàwo mùko, sa eni –rere bátan sa àgbààgbà bárìn, àwa òní bá enití kò sunwòn tan nílé tiwa. 4. Ilé ejilolá: Enìtó pèsè ilé yìí jé alágbède. Àwon alágbède ló sì máa ńjé “Eji” Èyí ló fá a kíkì wón ní “Ejíwándá ará ìlágbède”. Bí orúko ilé yìí se jeyo nì yí nípasè pipe ilé yìí ní Ejìlolá léyìn Olùpilèsè rè. 5. Ile onílù: Ìwádìí fi yé mi pé enitó pèsè ilé yìí yan ìlù lílù láàyò ó sì mu gégé bí isé. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe ilé yìí ní ilé onílù. 6. Ile Alábe: Nínú ìwádìí mi, mo ríi dájú pé enitó pèsè ilé yìí máa ńkolà. Èyí ló fà á tí wón fi npe ilé yìí ní ilé alábe. 7. Ilé kéye: Enitó pèsè ilé yìí jé olóògùn háńhán tí ó máa ńkó eye àjá. Mo rí èyí gbó nínú ìwádìí mi. Ìdí ni yí tí a fi ńpé ìlé yìí ní ilé kéye dòní. 8. Ilé Olúkúnlé: Ìwádìí fi yé mi pé okùnrin pò jojo nínú ilé Olupilèsè yìí. Èyí tó fà á tí wón fi ńpe ní ilé olúkúnlé nítorí ìgbàgbó àwon Yorùbá pé “Olú” ni Okùnrin jé nínú omo. 9. Ilé búoyè: Ìwádìí fi yé mi pé omo oba ni àwon omo ilé Búoyè àti wípé àwon ni wón kókó dé ìlú Ìkirè. Enití ó kókó dé agbo-ilé yìí ni ìwádìí fi yé mi pé ó ńjé Búoyè. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe ilé yìí ní ilé Búoyè. 10. Ilé sèsan: Okùnrin kan ti orúko rè ńjé Òbísèsan ni ìwádìí so pé ó te àdúgbò náà dó. Gégé bí olùpilèsè, wón ní láti máa pe àdúgbò ibití arákùnrin yìí ńgbé ní ilé sèsan ní ikékúrú. 11. Ilé Fáfióyè: Ìwádìí fi yé mi pé ifá ló fi enití ó kókó dé sí agbo ilé yìí je oyè. Èyí ló fà á tí won fi ńpé ilé yìí ní ilé Fáfióyè. 12. Ilé òjísé: Ìwádìí fihàn gbangba pé enitó pèsè ilé yìí jé olóyè kan pàtàkì tó máa ńjé isé pàtàkì fún Oba. Ìdì nì yí tí wón fi ńpe ilé yìí ní ilé òjísé. 13. Ilé Alusèkèrè: Ìwádìí fi yé mi pé alusèkèrè ni olùpìlèsè ìlé yìí. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe ìlé yìí ni ilé Alusèkèrè. 14. Ile kósùn: Ìwádìí fi yé mi pé olùpìlèsè ilé yìí kì í páyà tàbí bèrù ní àkòkò tí rògbòdìyàn bá bé sílè láàrin ìlú. Ó máa ńsùn pèlú ìfòkànbalè lásìkò làásìgbò. Èyí ló fà á orúko ilé yìí “ilé kósùn-ko-nà-tán”. 15. Ilé olórìsàoko: Ìwádìí fi hàn mí pé òrìsàoko ni orìsà tí olùpilèsè ilé yìí máa ńbo. Èyí tó fa sáàbàbí orúko ilé yìí ILÉ OLÓRÌSÀOKO. 16. Ìyànà Ègbá: Ìwádìí fi hàn gbangba pé ni ìgbà ìwásè àwon ègbá pò jojo ni agbègbè yìí. Èyí ló fún ìyànà agbègbè yìí ní orúko Ìyànà Ègbá. 17. Ilé elékuru: Ìwádìí fi yé mi pé Olùpilèsè ilé yìí féràn láti máa bo Èsù. Òrìsà tí a mo oúnje rè sí èkuru. Èyí ló sì tún fà á tí olùpilèsè náà fi féran láti máa je èkuru. Ìdí nìyí ti ilé yìí fi ńjé ilé Elékuru. 18. Ilé Balógun: Ìwádìí fi yé mi pé enìtó kókó je balógun ni ìlí Ìkirè ló pèsè ìlé yìí. Èyí ló fà á ti ìlé yìí fi ńjé ilé Balógun. 19. Ilé Omódá: Ìwádìí fi hàn mí pé Oba lóni ìlú. Ibití omo oba fúnra rè dúró sí ni a mò sí Omódá ní ìlú Ìkìrè lónì í. 20. Ile Orí-Eérú: Àdúgbò kan ní ilú Ikìrè tí ìwádìí fi hàn pe eérú ti séyo láì mo ìdí rè ni à ńpè ní Orí-Eérú. 21. Ilé súnmóyè: Ìwádìí fi yé mi pé orúko arákùnrin tó pèsè àdúgbò yìí ni a mò sí súnmóyè. Eléyìí tí ó fa orúko àdùgbò yìí. 22. Ilé láàkoosìn: Ìwádìí fi yé mi pé olóyè kan tó ńjé Osìn wo ìlú Ìkirè wá fún àbèwò. Ibití Oba ti téwógbà á ni à ń pè ni láàkoosìn – Olá-kò-ko-osìn. 23. Ilé Ìsàlè-Àbàtà: Àdúgbò kan ti àbàtà tip ò jojo ni à ń pè ní Isale-Àbàtà. 24. Ilé Òkè Awo: Ìwádìí fi hàn pé olórí àwon awo ìlú ló te àdúgbò yìí dó. 25. Ilé Késińjó: Ìwádìí fi yé mi pé bàbá kan máa ńso esin kan mólè ní àdúgbò yìí, esin náà sì máa ńjó lóòrèkórèè. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe àdúgbò yìí ní késińjó. 26. Ilé Òkè Olá: Ìwádìí fi hàn mí pé gbogbo àwon tó ńgbé àdùgbò yìí lóní owó lówó ní ìgbà ìwásè. Èyí ló faa orúko rè yìí òkè olú. Wón máa ńki àwon ará àdúgbò yìí pé “Omo olá tó pò títí, Olá tí ò ní pèkun. Olá tí pò títí, Olá tí ò lábùkù. 27. Ilé Sábó: Ìwádìí fi hàn mí pé ìbití àwon Haúsá máa ńsábo sí tàbí tí àwon Haúsá tí máa ńse àtìpó ni à ń pè ní sábó. 28. Ilé Mòsà: Ìwádìí fi yé mi pé ibití a gbé mo òrìsà tí a sì gbé ńbo ó ni à ńpè ni Mòsà. 29. Ilé Kúògbó: Ìwádìí fi hàn mí pé arákùnrin tó pilèsè ilé yìí jé ìríjú gbogbo ìlú. Àìsàn ńlá kan se tó béè gè tí won fi kó ilé ohílèkùn ńlá kan fún un gégé bí ifá se wí. Látàrí gbogbo èyí, ìwádìí fi yé mi pé ikú pàpà mulo. Èyí ló fà á ti wón fi ńpe ilé yìí ní ìlé ikú-kò-gbó-ìlèkùn. 30. Ìlé pàràkòyí: Ìwádìí fi yé mi pé olórí àwon onísòwò ìlú tí orúko ńjé pàràkòyí ló pilèsè ilé yìí. Èyí ná fi máa ńki àwon omo ilé yìí ni “Pàràkòyí ògá-ìsòwò”. Ní àkotán, ìwádìí fi yé mi pé kò sí àdúgbò tàbí agbo-ilé tí orúko tó ńjé kò ní ìdí. ([[see Yoruba Place names]]) Ibadan, Oyo State, Nigeria - Place Names 2127 6304 2006-12-17T09:01:13Z Loadewole 101 [[Ibadan]] ==ÌBÀDÀN== 1. Àdúgbo: Ìdí Ayìnré Ìtumò: Igi ayùnmé règèsì kan tí ó gbalè kankan, tí àwon ènìyàn máa ń ta osà ní abé rè ni wón fi so àdúgbò yìí ní ìdí-ayùré 2. Àdúgbo: Òjé-Ìgósùn Ìtumò: Ìyá àgbà kan tí orúko rè ń jé Morádéyò ni ó máa ń gún osùn tá ní bií yìí ni wón fi so ibè di Òjé-ìgósùn, 3. Àdúgbo: Òkè Dàda Ìtumò: Werè kan tí orúko rè ń jé Dàda láyé àtijó ni ó máa ń jókòó lórí òkè téńté yìí, ni àwon ènìyàn bá so àdúgbò yìí di Òkè-Dàda. 4. Àdúgbo: Ògbèré Ìtumò: Èmí àìrí kan ni wón fún ní orúko yìí, Olú-odò nì èyí ní ìlú Ìbàdàn, èyí sì ni wón fi ń pe àdúgbò náà ní Ògbèré. 5. Àdúgbo: Ojà Oba Ìtumò: Oba aládé kìíní ní ìlú Ìbàdàn Olúbàdàn Àbásì ni ó te oja titun dó ní ààrin gbùngbùn Ìbàdàn, ìdí nì yí tí won fí ń pe àdúgbò yìí ní Ojà Oba. 6. Àdúgbo: Oríta mérin Ìtumò: Òpópónà mérin tí ó forí so ara won ni èyí ibí yìí ni àwon àgbà ti máa ńse ìpàdé egbé aro láyé àtijó, 7. Àdúgbo: Láoyè Ìtumò: Àgbà òjè ken ní ìlú Ìbàdàn ni alàgbà Laoye, àdúgbò tí ó tèdó sí ni èyí tí a ń fi orúko rè pe ibè ní Láoyè. 8. Àdúgbo: Elékùró Ìtumò: Bàbá ken tí orúko rè ń jé gbàdàmósí ni onísòwò èkùró, Ògangan ibí yìí ni òsùwòn èkùró rè wà gégé bí ilé ìsé rè tí àwon àgbè onísòwò èkùró ti máa ń ta èkùré fún-un, ìdí nìyí tí won fi so agbègbè yìí ní elékùró. 9. Àdúgbo: Oríta Aperin Ìtumò: Erin ń lá kan tí ó yaw o ààrin ìlú láyé àtijó, oríta yìí ni àwon Ode ti pawópò pa erin náà, ìdí nìyí tí won fi so ìkóríta yìí di oríta-aperin. 10. Àdúgbo: Idí Aró Ìtumò: Ìyá àgbà kan tí orúko rè ń sé sìfááwù ni ó máa ń dá aró ní gbàgede yìí láyé àtijó. Ìsé aró dídá yìí ni ìyá náà yàn láàyò, ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò yìí ní ìdí aró. 11. Àdúgbo: Òde-ajé Ìtumò: Ìyá eléko kan tí orúko rè ń jé wúlèmótù ni wón máa ń ta àkàsù èko ní gbàgede yìí. Tí ìyá bá ti gbé àpèrè èko rè dé gbàgede yìí, ní kíá ni yóò ti tà tán. Tí ìyá bá ti ń lo ni ó máa ń dágbére fún àwon ènìyàn pé òun ń gbé èko lo sí ode, ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fi so àdúgbò yìí ní Òde-ajé. 12. Àdúgbo: Kòsódò Ìtumò: Òdá omi ní àdúgbò yìí ni ó fàá tí gbajúmò alágbàfò Jádésolá se gbé ilé gégé bí odò adágún, tí ó sì fi ń fo aso àgbàfò rè, odò adágún yìí ya gbogbo ará agbègbè náà lénu, ìdí nìyí tí won se ń pe àdúgbò náà ní kòsódò. 13. Àdúgbo: Eléwùrà Ìtumò: Ètò sògbé-dìgboro ló bá àdúgbò yìí, isu ewùrà ni isu stí ó gbajú-gbajà ní ibè láyé àtijó tó bé è tí won ń fi isu ewùrà se ààrò ìdánà. Ilè ibè tí ó gba isu yìí ló fàá tí won fi so àdúgbò yìí di eléwùrà. 14. Àdúgbo: Ògùn Ìtumò: Èyí ni ibi tí ogun abélé parí sí ní ayé àtijó, Ogun parí ni ó dì Ògùnpa orúko àdúgbò náà. 15. Àdúgbo: Àgbède Adodo Ìtumò: Èyí ni ìbùdó tí àwon alágbède tí máa ń ro irun, ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà di Àgède. 16. Àdúgbo: Abébì Ìtumò: Igi Obì kan règèsì ni ó wà níbí yìí, gbàgede ni igi náà wà, èyí ló sì so àdúgbò náà dí ìdí obì. 17. Àdúgbo: Ináléndé Ìtumò: Baálè Gbàdàmósí tí iná jó ilé rè ráúráú nì ó sá dé ibùdó yìí tí ó pè ní ibi tí iná le òun de, tí ó wá di Ináléndé. 18. Àdúgbo: Òkè Ààre Ìtumò: Èyí ni òkè tí ó wà ní ògangan ibi tí Ààre Látóòsà gúnwà sí ní ìlú Ìbàdàn. 19. Àdúgbo: Àlíìwó Ìtumò: Ìbi tí jagunjagun Àlí láti ìlú Ìwó tí ó jagun fún Ìbàdàn tí ó sì ségun, ni ó tèdó sí ìbí yìí. 20. Àdúgbo: Olódó Ìtumò: Alàgbà sùpò ní ó máa ń gbé odó tà ní ibí yìí, tí won bá ti fé ra odó, inú ilé ní wón ti máa ń pe bàbá yìí jáde láti wá ta odó fún won, báyìí ni wón se so ìbùdó yìí di olódó. 21. Àdúgbo: Gbági Ìtumò: Ìtàn kan fi ye wa pé. Gbaji tó jé erú ìbàdàn ni o wa te Gbági ìbàdàn do. wón ní ìgbà tí ogun ti mú Gáà ni Gbagi wa salo si ìbàdàn ìtàn miiran tún so fún wa pé àwon òyìnbó olókòòwò ló jé ki ìbè yen di Gbagi. Torípé gbogbo àwon èèyàn wá ń gba ìsò níbà. Àwon tó nà kan ìsò yen ló ń so fún àwon tó bá fé gba ìsò láti lo máa gbági mo ààyè won. 22. Àdúgbo: Dùgbè-Aláwo Ìtumò: Àwo ni wón ń tà níbè. 23. Àdúgbo: Aliwo Ìtumò: Ali iwo gan-an ni orúko re omo ìlú ìwó gan-an ni Àlí yìí. Sùgbón ó wá tèdó sí Ìbàndàn 24. Àdúgbo: Bódìjà Ìtumò: Ní ayé àtijó kìkì koríko ló kún ibì tí a pè ní Bódìjà yìí. Ibè ni àwon eégún tó ba dára won lójú máa ti ń pe ra won nija. Àwon onílù á wá m;aa lùlù pé: Bó bá dìjà só le dúró Bó bá dìjà sí lé adúró Ibi tí wón ti rí Bódìjà nìyí 25. Àdúgbo: Odińjó Ìtumò: Ìtàn fi yé wa pé odi kan wa ni àdúgbò yìí télè, ó máa ń sùgbón lójá kan ti onílù ń lù ìlù. Bí odi se bèrè sí jó nìyèn. Bí wón ti rí Odińjó nìyí 26. Àdúgbo: Amínígun Ìtumò: Amúnígun bi esin Bàbá àlùfáà kan wa tí o maa ń kó àwon omo ni kewu. Ó wá ní esin kan tó máa ń gùn lásìkò tí àwon omo bá ń se wòlímò. Esin yìí lágbára gan-an Esin bàbá yìí ni won fi so ni orúko amúngun 27. Àdúgbo: Òré-méjì Ìtumò: Àwon òré méjì ló te àdúgbò náà dó. 28. Àdúgbo: Ináléndé Ìtumò: Àwon eni to ń gbé àdúgbò yìí jé bí ìjèbú tí ogun lé dé àdúgbò Naléndé. 29. Àdúgbo: Ìtamérin Ìtumò: Oríta mérin ló pàdé ní àdúgbò yìí. 30. Àdúgbo: Ojà Oba Ìtumò: Òjà yìí jé ojà tí wón ń ná ní ojúde Oba ìbàdàn. Ìdí rè é tí wón fi só ni ojà Oba. 31. Àdúgbo: Agbolé Ìtumò: sàngóomí- Nínú àgbolé yìí òrìsà sàngó ni wón ń sìn níbè. 32. Àdúgbo: Ìsàlè ìjèbú Ìtumò: Ìwádìí fi yé wa pé àwon ìjèbú lé pò níbè jù. 33. Àdúgbo: Ìdí Obì Ìtumò: Igi obì kan wa nì ògangan, ìbí yìí ìdí rè é tí wón fi pè ní ìdí obì 34. Àdúgbo: Ìdíosè Ìtumò: Igi osè ràbàtà kan wa ni ògangan ibi yìí. 35. Àdúgbo: Abà alágbàá Ìtumò: Ní àbà yìí eégún ni òòsà won níbè. Orúko eégún yìí sì ni eégún alágbàá. 36. Àdúgbo: Ìyànà Ìtumò: ìwó-ònà yìí jé ònà tó lo sí ìlú Ìwó. 37. Àdúgbo: Sábó Ìtumò: Àwon Hausa ló ń gbé ni ibè. 38. Àdúgbo: Ìdí osàn Ìtumò: Igi Osan ló wà ní ògangan ibi yìí 39. Àdúgbo: Òkèàdò Ìtumò: Àwon àjèjì ló pò níbè. 40. Àdúgbo: Orita uil Ìtumò: Ilé ìwé gíga yunifásitì ìbàdàn ni wón fi so ibè lórúko. 41. Àdúgbo: kúdetì Ìtumò: 42. Àdúgbo: Pópótemoja Ìtumò: Èèyàn ló di Bolò tí wón ń pè ni pópó temoja yìí. 43. Àdúgbo: Pápá ìsèré lékan salami Ìtumò: Orúko èèyàn kan ni won fi se pápá ìsèré yìí. Eni yìí jé olórí àwon agbá bóòlù. 44. Àdúgbo: Academy Ìtumò: Orúko ilé-ìwé kan tó wà ni ìbúdò ko yìí ni won fib o ni Academy orúko ilé-ìwé náà ni Bishop Philips Academy. 45. Àdúgbo: Oníyanrìn Ìtumò: Ìtàn fi yé wa pé ìyèpè yanrìn po ni àdúgbò yìí télè ìdí rè tí wón fi so ni oníyanrìn 46. Àdúgbo: oriyangi Ìtumò: Òkúta yangí ńlá kan wa ni ògangan ibí yìí. 47. Àdúgbo: Wákájayé Ìtumò: Àdúgbò tuntun ní àdúgbò yìí. Ìgbà tí àwon àjèjì bèrè sí wá ralè kale síbè ni àwon ará abà náà yìi orúko ibè padà si Wákájaye. 48. Àdúgbo: Òkè Àrèmò Ìtumò: Ògangan yìí ni Àrèmo Aláàfin Òyó kókó dé nígbà tó wá sí Ìbàndàn. 49. Àdúgbo: Sevent-day Adventish Ìtumò: osrúko sóòsì tó wà ní àdúgbò yìí ni won fi so. 50. Àdúgbo: Òkèodò Ìtumò: Àdúgbò yìí wa ni èyìn odò kan ni ònà odíńjó 51. Àdúgbo: Mòpó Ìtumò: Ilé ńlá kan tí ìjoba kó sí ìbàdàn ló ń je mòpó. Mapo Hill gangan ni orúko ibi yìí sùgbón ìgbà tó yá àwon ènìyàn bèrè sí ní pè nì òkè mòpó 52. Àdúgbo: Alésìnlóyé Ìtumò: orúko ojà kan ní ìbàdàn ni. Sùgbón orúko èèyàn kan ló ń jé béè. 53. Àdúgbo: Olówó ti n fi owó sànú-un Ìtumò: Ìbùdókoo kan ni èyí ní ìbàdàn; orúko èèyàn kan ni wón fi so. orúko eni náà ni Alhaji Múfútàù Oláníhùn. Ìbùdókò yìí wà ní ònà Gate. 54. Àdúgbo: Ìbàdàn Ìtumò: Èbá-Òdàn ni wón kókó ń jé télè nítorí pé ní èbá-òdàn ni àwon ògúnmólá tó té Ìbàdàn dó kókó de si kí wón tó ó bó sí àárín ìlú nígbà tí ojú ń là ni wón yí orúko náà padà sí Ìbàdàn. 55. Àdúgbo: Orogún Ìtumò: Ìyàwó méjì ni won jo wà lóòdò Oko gbogbo ìgbà ni ìjà ma ń wáyé láàrin àwon méjéèjì èyìn ìyàwó si ni oko ma ń gbèè sí Ìyàálé ka èyí sí àrínfín ló fi bínú dodo èyí ni wón fi ń pe odò yìí ní Orógún orúko yìí náà ni wón fi ń pe àdúgbò yen. 56. Àdúgbo: Ajíbode Ìtumò: Orúko ode kan ni wón fi ń pe ibí yìí kò sí ìgbà tí ènìyàn lè kojá níbè ti kò ní í bá odè náà níbè ìdí nìyí tí wón fi ń pe òdúgbò náà ni Ajíbóde. 57. Àdúgbo: Adéòyó Ìtumò: Adé ti àwon omo Osòrun gbé wá láti òyó ni wón kó sí ìlé kan ní àdúgbó yìí ni wón bá so ibè ní Adéòyó. 58. Àdúgbo: Ilé atééré Ìtumò: Ìrísí bàbà kan tí ń jé Yusuff ni wón fi so agboolé yìí ilé bàbá yìí ni ó wà ní àkókó kàn ní àdúgbò náà. Bí ó sé tééré ló mú won so àdúgbò náà béè 59. Àdúgbo: alágbàáà Ìtumò: ìdílé elégún ni ìdílé yìí. Eégún ilé won tí ń jé alágbàáà ni wón fi so àdúgbò náà 60. Àdúgbo: Dàádàá Ìtumò: enìkan tí ń jé Dáúdá ni wón so orúko rè di Dàádàá tí wón fi ń pe àdúgbò yìí. 61. Àdúgbo: Agbadagbudù Ìtumò: Odò àgbàrá tó ma ń dégún sí àdúgbò yìí tí ó ma ń dún gbodagbùdù ni wón fi so àdúgbò yìí ní agbedàgbùdù. 62. Àdúgbo: Agboolé Bánjo Ìtumò: Ode ni Okùnrin yìí ni àsìkò ogun ti àwon èèyàn bá ń sá sógùn ún sósì ó wá pe àwon ènìyàn pé tí àwon dijo dúró síbí ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ní àgbolé Bánjo ibi tí àwon ènìyàn jo sí. 63. Àdúgbo: Òkè-Àrèmo Ìtumò: Àrèmo Obo kan ló yòó ti orúko rè ń jé Lándànì ló wá te ibí yìí dó nítorí ti ibè jé orí-òkè ni wón fi só di òkè-Àrèmo. 64. Àdúgbo: Basòrun Ìtumò: Ìdílé Osòrun òyó ló wá te àdúgbò yìí dó ni wón fi so orúko oyè ti ìdílé won ń je lóyòó so àdúgbò náà. 65. Àdúgbo: Olómo Ìtumò: Nínú àwon tí wón ma ń mo ilé-pàálábàrá láyé ìgbà yen bàbá kan wà ládùgbó yìí tó jé ìlú mò-ón-ká nínú ìsé òmòlé ló jé kí wón so àdúgbò náà ní ilé-olómo. 66. Àdúgbo: Ìdí-Osè Ìtumò: Igi ló ń jo osè yìí àwon ènìyàn ma ń dúró sídìí rè láti won okò nígbà tí ó wá dip é àwon ènìyàn ń kí ilé sí agbègbè yìí ni wón wá á fi igi yìí so àdúgbò náà. 67. Àdúgbo: Adábaálé Ìtumò: Egúngún ló ń jé Adábaálé láti ìlú òyó ni wón ti gbé eégún yen wá síbè, orúko eégún yìí ni wón fi ń pe àdúgbò yìí 68. Àdúgbo: Iyemetu Ìtumò: Ìyá kan wà lágbègbè yìí tó ń ta etu, ti àwon ènìyàn bá ń lo sódò ìyá yìí won á so pé àwon ń lo sílè yèyé metu, èyí ni wón súnki di Ìyemetu. 69. Àdúgbo: Odò onà-Eléwé Ìtumò: Odò kan ló ń jé onà àwon ìyá kan ma ń ta ewé lápákan ibi tí odò wáà ti sàn kojá idí nìyí ti wón fi ń lo ewé láti yán an kí ènìyàn lè mo ibi tí à ń tóka sí lápá odò náà. 70. Àdúgbo: Olóya Ìtumò: Wón ń bo òrìsà Oya ládùgbó náà ni orúko òrìsà yìí ni wón fi so àdúgbò yìí. 71. Àdúgbo: Bodè-Òjà Ìtumò: enu òpin ìlú ni bode wón tún wá á dé ojà síbè ni wón fi ń pè é ní bode-ojà. 72. Àdúgbo: Mòlété Ìtumò: Okùnrin kan tó jé àáfà mùsùlùmí ló ma ń kínrun níbi yìí yóò wàá lé téńté èyin ló jé kí wón máa wi pé ìmòle lé téńté èyí ni wón se àsúnkì rè sí mòlété. 73. Àdúgbo: Ògúntnlà Ìtumò: Òde ni bàbá yìí ìlú Abéòkúta ló ti sode wá sí Ìbàdàn ibi tí ó wá tèdó sí tó ń gbé ni wón ń pé lábè ògúntulà. 74. Àdúgbo: Òjé Ìtumò: ìdílé yìí jé ti àwon alágbède Òjé. 75. Àdúgbo: Òke-Sápátì Ìtumò: Òkè yìí ga ò wé rí gánrangánran bi òkè yúse rí ni wón fi ń pe àdúgbò yìí. 76. Àdúgbo: Ògbèré Ìtumò: Odò kan ló sàn kojá ládùgbó yìí ti orúko rè ń jé àgbèré èyí ni wón so di orúko fun àdúgbò náà. 77. Àdúgbo: Kòsódò Ìtumò: ní àdúgbò yìí kò sí omi kankan ní be tó jé pé tí wón bá gbé kànga kò lè kan omi èyí ló mú won so àdúgbò yìí ní kosódò. 78. Àdúgbo: Ayékalè Ìtumò: gbogbo àwon tí wón kókó wá láti ilú ìbòmíran sí Ìbàdàn agbègbè yìí ni wón kókó dúró sí kí wón tó ó fónká ló sí ìgboro orísìírìsìí àwon èyà ní ilè-Yorùbá la lè bá pàde nib í ìdí nìyí tó fi ń jé Ayékalè. 79. Àdúgbo: Ìdi-Obì Ìtumò: Igi Obì kan ràpàtà ló wà ládùgbóò yìí òhun ni wón ń to láti fi pè é. 80. Àdúgbo: Omólàde Ìtumò: Orúko ìnagije tí wón fún jagunjagun kán tí àwón ènìyàn rè rò pé ó ti kú sójú ogún nítorí won kò gbúròó rè fún ìgbà pípé. Ojó tó dé ó ua àwon ènìyàn lénu ni wón ba so pé omólàde tó di orúko àdúgbò yìí 81. Àdúgbo: Odińjó Ìtumò: Ní ayé àtijó, a maa n ní odi ìlú, bákan náà ni a máa n ní bode ìlú. Nígbà tó di ojó kun, àwon omodé tó ń dègbé bá seesi finá sí oko. Báyì ni odi ìlú se bèrè sii jóná. Enìkan sáré wádè sáàrín ìlú láti so fún wón pé odí ìlú ti ń jóná. Báyi ni gbogbo ènìyàn se ń pari wop e Odíńjo odíńjó tí `dúgbò náà sì dí odíńjó loni 82. Àdúgbo: Pópó Yemoja Ìtumò: Ojúbo òrìsà yemoja wà ni àdúgbò náà, ti kò sì sí onà míràn láti gbà dé ibè yàtò sí ojú ònà kan soso. Nítorí ìdí èyí ni won se ń pe ojú ònà yìí ní òpópó yemoja 83. Àdúgbo: Bodè Ìtumò: Ibi tí ojà Bodè wà lónì yìí ní enu odì ìlú nígbà náà. Ibè ni àwon omibodè maa ń dúró sí láti máa só ìlú náà. 84. Àdúgbo: Òrányàn Ìtumò: Ènìyàn ni ó n jè òrániyàn yìí, tí ó di odò pèlú ìbínú ńlà. Ojúbo odò náà ni wón fi so àdúgbò ibè ní orúko tó ń jé láti máa fi se ìránti rè. 85. Àdúgbo: Ògùnpa Ìtumò: Akínkanju Ológun kan ni ó di odò láyé àtijó. Ìdí nìyí tí wón fi ń pe odò náà ní orúko re Ògùnpa, ti oruko náà sì di orúko àdúgbò náà. 86. Àdúgbo: Èsù Awele Ìtumò: Ojúbo èsù ńlá kan wa ni ibi tí wón ń pè ni èsù àwèlé lorni. Ìdí sì nìyí tí wón fi ń pé àdúgbò náà ni orúko yìí. 87. Àdúgbo: Òrè-Àré Ìtumò: Orí òkè ti ààre Látóòsà kole sí ni wón ń pè ni òkè àrelónì 88. Àdúgbo: Ile-tuntun Ìtumò: Ibi tí a ń pè ní ilé-tuntun lónì jé igbó ń lá télètélè ti kò sì sí àwon ilé oní bíríkì kankan níbè. Àdúgbò yìí ni wón kókó kó ilé oní bíríki sí ní ìlú Ibadàn. Ìdí nìyí tí a fi ń pé é ní Ilé-tuntun. 89. Àdúgbo: Ìta ègé Ìtumò: Ilé eléégún tí ó ń jé afìdi èlégèé ni ó wà ní àdúgbò náà, tí ó sì ní orúko ńlá ní ìlú Ìbàdàn. Àti pé ibè ni wón ti máa ń se àseye fún eni tó bá kú tí kìí se elésìn mùsùlùmí tàbí ìgbàgbó. 90. Àdúgbo: Ìta-Baale Ìtumò: Àgbègbè tí bale kan tó n jé Olúgbòde ni ìlú Ìbàdàn láyé àtìjó kólé sí ni a ń pè ni Ìta-baálè lónì yìí. 91. Àdúgbo: Kudeti Ìtumò: Akinkanjú ológun kan un ó di Odò láye àfìjó nígbà tí àwon òdá rè fé mu. Ó wòó pé kàkà kí ilè kú ilè á sá. Ìdí nìyí tí wón fi so Odò náà ni kúde tì láti máa fi se ìrántí akoni náà, tí gbogbo agbègbè náà sì di kúdetì bákan náà. 92. Àdúgbo: Ìsale-Ìjebu Ìtumò: Ìbi yìí gan an ni ògangan agbègbè tí àwon Ìjèbú tèdó si nígbà ti wón de Ìbàdàn. 93. Àdúgbo: Inalende Ìtumò: Agbègbè kan tí àwon ènìyàn tí ogun lé kùró ní ìbùgbé won tèdó sí, tí wón sì fin í ìsinmi ni a ń pè ni Ináléndé lónì yìí. 94. Àdúgbo: Òde-Ajé-Olóòlù Ìtumò: Egúngún ni lá olókìkí kan wà ilú Ìbàdàn tí kìí pojú kan Obìnrin. Agbègbè tí ilé eni tí maa ń gbé eégún náa wà ni a ń pè ní Òde-ajé Olóòlù sì ni orúko egúngún náà ní Òde-ajé-Olóòtù. 95. Àdúgbo: Beyerunka Ìtumò: Okùnrin kan wà láyè àtíjó tó ní n àsìn bíi adìye ati eyele, okùnrin yìí sì fún je eni tó burú púpò. Bákan náà, okùnrin yìí féràn àgbàdo púpò. Gbogbo ìgbà tí ó bá fi ń fun àwon ń nkan òsìn rè lóńje, ni oùn náà máà ń je àgbàdo ti rè. Nítorí ìwà yìí, àwon ènìyàn máa ń júwe ìlé rè gégé bíi bàbá-a-bá-eye-rún-oka bàbà. Báyìí ni wón se só ó di Béyerúnkà. 96. Àdúgbo: Elekùró Ìtumò: Agbègbè yìí jé ibi ti òwò èkùr’’o pípa wópò sí. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní elékùró. 97. Àdúgbo: Ilé Abòkè Ìtumò: Agbègbè yìí ni bàbá tí ó máa ń bo òrìsà òkè-Ìbàdàn ń gbé. Ìdí nìyí tí won fi ń pe àdúgbò náà ni ìlé abòkè. 98. Àdúgbo: Dùgbè Ìtumò: Agbegbe tí àwon ènìyàn, tí ogun lé kúrò níbì kan, tí gbogbo wón sì ro gìlàgìlà dé sí ni a ń pè ní Dùgbè 99. Àdúgbo: Amúnígun Ìtumò: Ìtàn fi yé wa pé Òkan léhìn àwon omo Ogun Bashorun Ìbíkúnlé tí ó jé jagun-jagun pàtàkì ní ìlú Ìbàdàn ní ó ńgbé àdúgbò yìí. Nítorí àkíkanjú rè lójú ogun tú won fi ńpè ni amúló ju ogun. Ìnagije yìí sì ni won so di Amunigun 100. Àdúgbo: Agodi Ìtumò: Ibí jé àgó àwon abìrun kan, àwon odi ni wón máa ńkó síbè fún ìtójú, ní ayé àtijó ilé-ìtóju odi ní ibè jé. 101. Àdúgbo: Abébi Ìtumò: Ní àyé àtijó oko obì ní wón fi adúgbò yìí dá àwon àgbè alóko osì ní ó ńgbé ìbè tí o fí jé wípé tí ènìyàn bá ńlo abé obì ni yío màà tò lo. 102. Àdúgbo: Béyerúkà Ìtumò: Okùnrin kán wà ní àdúgbò tí féràn láti máa je àgbàdo, ni ìgbà yen àwon àgbe ka àgbàdo kún oúnje ye nítori, ìdí èyí ní wón se ńjè Okùnrin náà ní eni tí ó ń bá èye rú Okà. 103. Àdúgbo: Beere Ìtumò: Ibí yìí jé Ibi tí iwón máa ń pa koríko kan tí ó ń jé beere lo fún Aláàfin láyé àtijó. 104. Àdúgbo: Alakìa-Adegbiyi Ìtumò: Ìnagije alàgbà tí ó jé baákì àdúgbò yìí rí, tí ò si je oloro pèlu oun ti eni àkoko láti dé àdúgbò yìí. 105. Àdúgbo: Agbeni Ìtumò: Ní àárò ojó àwon onísòwò ni àwon tí ó tèdó sí ibí yìí. Ìtumò orúkoyìí ni agbeni bí owó. 106. Àdúgbo: Bédyà Ìtumò: Àwon àgbà fí yé wá pé awuye wuye kún tí ó wáyé láàrín àwon elegbé ode lórí ode tí ó tédòó láti de igbó yìí. Orúko àdúgbò yìí gan ni “Igbódìjà” 107. Àdúgbo: Adámásìngbà Ìtumò: Ìtàn yíì dá lórí okùnrin kan tí ó yá owó sùgbón tí kò lè singbà nípasè àíró wó san, ó dá ìgbà àti dá owó yìí padà sùgbón kò ri san. 108. Àdúgbo: Èkótèdó Ìtumò: Nítorí Ìwà òlàjú, òmòwé àti aláfé ti gbayì ní àdúgbò yìí ni wón fi so lórú ko yìí. 109. Àdúgbo: Òja Igbó Ìtumò: Igbó ni àdúgbò yí jé ní ayé Ìgbà yen, àwon ará àdúgbò yìí ni wón béèrè sì nà ojà alé ní bè Ìdí nà yí tí orúko àdúgbò yìí fi wáyé. 110. Àdúgbo: Ìdí arere Ìtumò: Igi kúnwá nì àdúgbò ewé aréré ni ó maa ń wù lórí rè, ewé yìí máa ńtàn tí o fi sé wípé Ibòji ré pò púpò, ìwon ènìyàn máa ńjoko láti gba ategùn níbè won sì máà ń se fàájì níbì pèlú. 111. Àdúgbo: Ita-maya Ìtumò: Alàgbà ken tí orúko rè ńké máyabìkan ni wón gé kúru ti wòn sí ńpè ní ìta máyà. 112. Àdúgbo: Ìsàlè-Òsì Ìtumò: Òkin lára àwon olóyè olúbàbàn kan tí ó ńjé òsì máyè ni ó tèdó sí ibí yìí láyé àtijó 113. Àdúgbo: Oke foko Ìtumò: Nkan ti o mu oriko adugbo yii wa nipe adapo yangi ati ile erofo ni olorun da ibe, o sit un je oke, Ibe maa n nira lati gba. 114. Àdúgbo: Ode Aremo Ìtumò: Ibi yíi ni awon oyinbo ajele gbe aremo Alaafin Oya sa pamo si ki o maa ba ku lehin Iku baba re gere bi asa awon Oyo. 115. Àdúgbo: Apata Ìtumò: Ibí yii ni awon ara ilu Egba fi se Ibí isadi won ni igba aye ogun nigabi. 116. Àdúgbo: Idi Ayanre Ìtumò: Igi ayanre kun ni o ti wa ni adugbo yìí kí ó ti wa dí wipe awon ènìyàn la ile loju de ibe. 117. Àdúgbo: gbénlá Ìtumò: Àdúgbò yìí jé ibi tí won ní orúkí asiwájú kan ni akoko kan ni Ibadan tí orúko rè ń jé Ológbéńlá. Ológbéńlá yìí ni wón wá so di “Gbenla”èka-èdè ló fà á 118. Àdúgbo: Alékúsó Ìtumò: A gbó pé ni àsìkò ogun Ìbàdàn àti ìjàyè, owó àwon ìjàyè ló kókó dun àwon Ìbàdàn ti won sì mu olórí ogun Ìbàdàn ìgbà náà sí ìgbèkùn won. Àwon omo-Ogun Ìbàdàn padà sí ilé láti lo tún ara mu, won sì padà ìjàyè ni àkókó yìí ni Ibàdàn ségun Ìjàyè pátápatá tí wón mú lérú Okàn àwon Ìbàdàn kò bale nígbà tí wón dé ilé nítorí èèyàn líle ni awon ìjàyè ìdí nìyí tí wón fi wá yan àwon òpò omo-ogun won sí ojú ònà tí àwon ìjàyè mó ó ń rìn wo Ìbàdàn, lásìkò ìgbà náà láti máa só won. A gbó pé àwon omo-ogun wònyí lò to osù méta dáádáá kíwon tó kúrò níbè, ni wón fi so ògangan ibè ni Alékúsó (ibi tí a gbé uan eeyan kó máa so won). 119. Àdúgbo: Òde-Ajé Alálùbósà Ìtumò: Ojà kan ló wà nì adúgbò yìí tó jé wí pé kìkì àlùbósà nì wón máa ń tà, ní bè gégé bí isé ajé won. Ibikíbi ní àwon ìlú tó wà léti Ìbàdàn sin i won ti máa ń wá ra àtùbósà tó bá ti je enì tó fé ra òpò. 120. Àdúgbo: Òde-Ajé Olóòlu Ìtumò: Àbúrò ni eni tó/te/ Ode-Ajé olóòlù yìí jé sí eni tó te àdúgbò òde-Ajé alálùbósà dó ó, kó tó di ojà. A gbó pé jagunjagun ni wón àti wí pé eégún Olóòlù yìí òkan lára erù ti wón ko bò láti ojú-ogun ni. Ègbón ló ní kí àbúlò òun sún sí ìsàlè díè kí ó tó dúró, èyí ló fà á tí àdúgbò mejeeji yìí kò fi jìnnà si ara won. 121. Àdúgbo: Òkè-Àpón Ìtumò: Àdúgbò yìí ń be láàrin òjé sí yemétu Ìdí tí wón fi ń pè é ni Òkè-Àpón ni pé òke-kere ni àdúgbò òhún wà tó sì takété sí títì lákòókò kan àwon tí kò tíì ni Ìyàwó nílé nì wón máa ń sáábà gba tàbí réntì ilé sí àdúgbò yìí, pàápàá àwon omo ile-ìwé èkósé Nóòsì ti na ìwe èkóse noosí tiko jinna sibe àti àwon òsìsé sekiteríàtì. Nítorí pé àwon òdó wá po níbè tíwon kò sì tíì ni ìyàwó tàbí oko ni won fi so àdúgbò yìí ní òkè-Àpón. Tí àwon olóńje bíi èbà, iyán fùfú èwà àti béèbéè/ lo bá ti apé ońje lé omo won lórí fún kíkiri, won á wà so fún-un pé kó tètè mó o gbé ojà rè lo oke-Àpón nítorí ojà, pàápàá ońje, a máa tà níbè púpò. 122. Àdúgbo: Agbeni Ìtumò: Abénà ìmò mi so pé àwon ará Ìbàdàn gbèjà Ìbikúnle tó jé Balógun won ní àkókò ken pé wón wá ta òtúu rè lójì (ojì -> gbèsè tàví fáìnì) wón wá so pé ibi ti baba won ìyen (ìbíkúnlé) gbé sanwo ojì náà ni won ń pè ni Agbeni ìdí nìyí tíwón fi máa ń ki àwon Ìbàdàn ní “Agbeniníjà omo òkè Ìbàdán 123. Àdúgbo: Móníyà Ìtumò: Àdúgbò yìí jé bí oríta tó ya ìlú ìjàyè àti Òyó sótò ní Ìbàdàn. Ìdí nip é ni Móníyá nì èèyàn tó ń lo sí ìlú ìjàyè yóò ti yà. Ní ojó ti àwon ará Ìbàdàn/wá ń lo sógun ìjàyè nígbà tí won dé móníyá wón pín ara won àwon kan yà sí ona tó gba ìjàyè lo tààrà, àwon kan gba ojú ònà òyó lo láti lè gba fìdítì wo ìjàyè Ògúnmólá ni wón so pé, ó sájú Ogun lódún náà, wón ní Ìbíkúnlé ò lo “Ibi ti gbogbo wa ti yà là ń pè ní Móníyà” 124. Àdúgbo: Gégé Ìtumò: Lójó tí àwon Ìbàdàn ń lo Ogun Èkìtì parapò ti àwon omo ogun tó jé akoni wa kó ara won jo sójú kan tí won ró gégé kí won ó tó wa ránsé re ilé Balógun Ìbíkúnlé pé kó máa bò pé àwon ti se tán ni “Gégé” “Won ró gégé-tan won ranse re ilé Balógun won”. 125. Àdúgbo: Òdè-Òlóló Ìtumò: Nígbà tí wón ń lo ogun Èkìtì parapò yìí wón ní ó pé won díè ki wón ó tó fi ìlú Ìbàdàn sí ilè nítorí won kò múra fún ogun yìí, òjíjì ni won rónísé Alaafin kí omo ogun tó ye kó lo, ó tó múra tán ó pe díè. Ibì tó wà gbé ló won jáí púpò kí won ó tó fi odi ìlú sílè ni wón so nì “òde-òóló”. 126. Àdúgbo: Lábó Ìtumò: Láyé ìgbà kan, Okùnrin ìjèsà kan wà nì ìlú. Ìbàdàn tó jé pé ó máa ń sòsómàáló. Okùnrin yìí gbajúmò púpò aso-òkè ló máa ń tà. Ní ojó kan owó rè wá bó sonù, ó wa owó yìí títí, kò ri, bàbá yìí wá bèrè sì í ké nitori owo yìí ká a lára, owó tó ti ń pa á bò láti àárò ni ‘Òwó bó, Olá bó, ìbòòsí àrè” Ibi tówó bàbá ìjèsà gbé bó sonù là ń pè nì “Lábó” 127. Àdúgbo: Eléta Ìtumò: Àdúgbò yìí ni won ti máa ń pín àgbá ota fún àwon omo-ogun Ìbàdàn tí wón bá ń lo ogun. Ibi ti won ti rí yíta Ogun fún wa ni “Eléta” 128. Àdúgbo: Ayéyé Ìtumò: Abénà-ìmó mi so fun mi pé ibi ti won ti yé àwon eni àkókó sí ni ayéyé. Òkan lára àwon tí wón yé sí nígbà náà lóhùn-ún nì “Agbájé Ayéyé “Ibi tí a gbé yéni sí là ń pè láyéyé”. 129. Àdúgbo: Òpóyéosà Ìtumò: Láyé ijóun, tí wón bá fe lo sí ogun ní ìlú Ìbàdàn, Balógun yóò se ìkéde láti pé àwon ode, olóògùn ológun tó bá dára rè lójú tó fé bá won lo sójú ogun. Nígbà tí gbogbo àwon èèyàn wòn yí ba péjú sìbà, ni Balógun àti àwon ìjòyè rè yòókù yóò tó wá á sa àwon to pójú-òsùwòn láti lo léhìn òpò Ìdánrawò. Òpóyéosà ni gbangba ibi tí wón ti máa ń se èyí Níbàdàn wà nitori ko jinnà si ilé Balógun. Irú èyí náà selè nínú ìwé Ògbójú Ode nínú Igbó Irúnmolè tí D.O. Fágúnwà ko. Ibi tí a gbe n sa won lójó tá a bá n lo ogun là ń pè ni yéosà nijo-un. 130. Àdúgbo: Náléndé Ìtumò: Wón ní ìná ló lé àwon ènìyàn tówà ní àdúgbò yìí dé ibè láyé ijóun. Wón wá so pé ní àdúgbò odinjo ni iná ti sé lójó náà, èyí fíhàn pé àwon tó sá kúrò níbè tí won kò padà síbè mó ni won so ibè ni orúko ìtumò re nip é (Ní-hàà-ín ní iná lémi dé) 131. Àdúgbo: Ìdí Arere Ìtumò: Lójó ti iyò wón ti gbogbo Ìbàdàn àti ìlú agbègbè rè kó rí iyò je tàbí se Obè. Ológbó tawón pé iyò pé iyò wà nì ìkòròdú lébàá Èkó ni gbogbo Ìbàdàn bá to jánà rere bí esú jáko. Ìyá baba mi máa ń pe odún náà ní “Odún gágá”. Nígbà tí wón wá n padà bò látìkòròdú, Ìdí Arere ni àwon èrò kókó gbé sò. Níjó èrò ìbàdàn n wayo o rekorodu tí gbogbo wón to jánà rere bi esú jáko, ìdí Arere lakokoso èrò” 132. Àdúgbo: Olóòsà-oko Ìtumò: Òòsà-oko nì won máa ń bon i àdúgbò yìí Níbàdàn. Àwon Oloosa oko ló wà ní bè títí di òní. Awoni ènìyàn a sì máa lo toro omo níbè 133. Àdúgbo: Agodi Ìtumò: Àgó-odi-ìlú ló di Agodi nítorí èhìn odi ìlú ni àdúgbò yìí wà láyé àtijó Níbàdàn Ibè si ni ilé-isé Telifísòn àkókó wà nítorí ìbè máa ń dáké róró ni. 134. Àdúgbo: Òkè Páàdì Ìtumò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjo Àgùdà fi Ìbùjokòó sí nígbà tí wón dé pèlú èsìn won páàdi ni wón máa ń pe àwon olórí èsìn yìí. 134. Àdúgbo: Ìdí Ìrókò Ìtumò: Bàbá kan ni ó máa ń dá oko sí èbá ìdí Ìrókò ní àtijó. Ìgbàkúùgbà tí wón bá ti ń wá bàbá yí tàbí wón fé gba nnken lówó rè, wón á ní kí won lo wò ó ní Ìdí-Ìrókò. Bí bàbá yí se kó abúlé síbè nìyí àti ìgbà yìí ni wón ti ń pe ibè ní ìdí Ìrókò. 135. Àdúgbo: Òkè Sápátì Ìtumò: Òyìnbó kátólíìkì ni a gbó pé ó kó ilé rè si orí okè kàn ti àwon ènìyàn sì máa ń wo ilé náà lórí òkè téńté ríí wón bá wá béèrè pé níbo ni enìkan ń lo o le ni ibi tí sápátì kólé kólé si. Bí wón se so ibid i òkè sápátì nìyí ([[see Yoruba Place Names]]) Ofa, Kwara State, Nigeria - Place Names 2128 6384 2006-12-18T08:33:16Z Loadewole 101 /* Ofà */ [[Ofa]] ==Ofà== 1. Àdúgbo: Atan Oba Ìtumò: Agbègbè yìí ni àwon ìdílé Oba máa ń de ilè àti ìdòtí sí ni ayé atijo. Sùgbón ìgbà tí ó yá ni ilé bèrè sí ní dé àdúgbò yíí. Bí wón se ń pe àdúgbò yìí ní Atan Oba. 2. Àdúgbo: Aponbi Ìtumò: Ní àyé àtijó àwon ara àdúgbò yìí máa ń gun igi obì láti ká obì, nítorí wón gbà pé obì yìí máa ń mówó wólé. Èyí ni àwon ènìyàn rí tí wóm fi so àdúgbò yìí ní apónbì 3. Àdúgbo: funfunleye ńsu Ìtumò: Igi ń lá kán wà ni agbègbè yìí tí àwon eye lékeléke máa ń bà le. Gbogbo àwon ilé tí ó wà níbè ni àwon lékelékèé yìí máa ń yàgbé sí tí asogbo ara ilé náà á sì funfun. Sùgbón ìgbà tí olájú wá dí òfà ni wón kó àgó olópàá sí àdúgbò yíi. Tí wón bá ti wá fe júwe àgó olópàá yìí wón máa ń so wi pe àdúgbò funfun leye ń sun. Bí orúko yìí se mó won lára títí dóní nìyí. ([[see Yoruba Place Names]]) Modakeke, Osun State, Nigeria - Place Names 2129 6357 2006-12-17T10:34:13Z Loadewole 101 [[Modakeke]] ==MỌDÁKẸ́KẸ́== 1. Àdúgbo: Ajíbésinró Ìtumò: Ilé olá ti won ti n so esin mó èèkàn. Esin ni babańlá wa máa ń gùn jáde. Ìdí ni yìí to je yo nínú wón pé: Omo Ajíbésinró, Omo òlésin léèkàn, Omo ògbajè gboko lówó olóko. 2. Àdúgbo: Ògúnsùà. Ìtumò: Ògún lo so won pò nínú egboilé yìí. Orúko oba to kókó je ni Modákéké ni Agboilé yìí ni Oba náà ti wá o ké si gbogbo àwon ènìyàn rè pe e wá, e jékí orùsà ògún ti a ń bo yìí so wá pò. 3. Àdúgbo: Alágbàgun Ìtumò: Won máa n be àwon ara gboile yìí lówè fun iyàn gígún nínú oríkì agboile yìí lo ti jáde to so pé : Omo alágbàgún kò gbodò fìyán tore 4. Àdúgbo: Ilé pàràkòyí Ìtumò: Orúko Oye olóórí onísòwò láyé àdijó ni Abé rè ni àboujútó òwò síse wà. 5. Àdúgbo: Arókómo Ìtumò: A rówó gbé omo. Omo tó ba yanjú làágbé ti kò se òkùnrin nínú oríkì agboilé yìí lo ti jáde tó so jé: Omo ri jùkú a bá ìyá rè gbe, Omo dari ara a kòó sílè. 6. Àdúgbo: Ilé Oósà Ìtumò: Orúko Oyè ìlí, òun ni olóórí àwon afobaje 7. Àdúgbo: ilé Ògòkú Ìtumò: A ri èyin kágò eégún ijó níí jó. Òrìsà eégún ni won ń bo níbè 8. Àdúgbo: Agbo ilé káríkárà Ìtumò: Onísòwò ni gbogbo won. nínú oríkì won lo ti jáde tói so pé. Kárí kárà kámó sanwó, ká sin owó kó dìjà 9. Àdúgbo: Olóyà Ìtumò: orisa oya ni won ń lo níbe, ojúbo oya wà nibe, won sì gbàgbó pé o máa ń fun won lómo 10. Àdúgbo: Ajóńbàdí Ìtumò: Gbajumò aláfé ènìyàn ni bale agbo ilé yìí. Ti o ba n rin lo lójúde ìrin oge pèlú fáàri ni. 11. Àdúgbo: Olókúta Ìtumò: kìkì òkúta ni agbo ilé náà. Àwon ènìyàn rip e ko si ohun to lè hù níbè. 12. Àdúgbo: Ilé Elébiti Ìtumò: Orúko Eégún to maa ń jáde ni agboile yìí ni. Nínú oríki rè ló ti jáde tó so pé. Elébiti sàgbá ko níjà. 13. Àdúgbo: jágbéegùn Ìtumò: Onísègùn ni won. Kò si àrùn ti won gbé dé Ibè ti ko san 14. Àdúgbo: òòpó òsun Ìtumò: Ilé olósun òrìsà òsun máa ń fún won lómo. 15. Àdúgbo: Ilé Èkerin Ìtumò: Orúko òye Balógun. Òun lo je igbá kerin si Oba. 16. Àdúgbo: Ilé òsó Aró Ìtumò: Aró dídá ni isé won níbi. Ko si aso ti won ko le se òsó sí lára. 17. Àdúgbo: Agbo ilé Fágúnwá Ìtumò: Ifá gúnwá síbì. Onífá niwón ni agbo ilé yìí wón ni ojúbo Ifá níbè. 18. Àdúgbo: Olórò Ìtumò: Orò ni won ń bò. Àwon ara agbo ilé yìí máa ń dásà pe bi obìnrin bá fojú di orò, orò yóò gbe e. 19. Àdúgbo: Ilé ògóbùlà Ìtumò: Ogo bu olá fún won nínú ilé yìí. Ibi ti olóórí àwon onísàngó ń gbé. Ojúbo sàngó wà níbè 20. Àdúgbo: ilè Àsàmú Ìtumò: Orúko oyè ìlú ní, onílù ni wón níbè 21. Àdúgbo: Alágbòn Ìtumò: Agbón ni wón ń hun ta. pàtàkì isé owó won ni àgbòn híhùn. 22. Àdúgbo: játíná Ìtumò: Oti títà ni isé owó won. Eléyìí hàn nínú oríkì won tó sap é: Játi jákà bí àdèbà Oti sèkètè ni won máa ń se 23. Àdúgbo: Olómi Ape Ìtumò: Omi inú orù won máa ń mu. Won máa n re omì nínú ape. 24. Àdúgbo: Ilé Eléwúro Ìtumò: Ewúro gbigbo ni ise won, àwon ènìyàn kìí wá ewúro ti níbè 25. Àdúgbo: Adélérè Ìtumò: Orúko eni tó te agbo ilé yìí dó. Won gba pe oruko ajemoyè ni èrè nínú 26. Àdúgbo: Wúgbolú Ìtumò: òun lo kókó je oba ògúnsùà. O ni ìfé àwon ènìyàn re 27. Àdúgbo: Agbo ilé yangun Ìtumò: Àgbàdo títà ni ise won. Àwon ni kò jékí ebi pa èlú . 28. Àdúgbo: Àgbójà Ìtumò: Àlùbàtá ni won. Bàtá ni won máa ń lù fún Eégún won 29. Àdúgbo: Ilé epo Ìtumò: Onísowò epo ni won. Epo kìí won nílé yìí 30. Àdúgbo: Baálè Sàngó Ìtumò: Ibi ti olóórí àwon onísàgó ń gbé, Ojúbo sàngó wà níbè. 31. Àdúgbo: Iráyè Ìtumò: Ní àtijo òrìsà kan wà ni ibi tí à ń pè ni ìráyè yìí orúko òrìsà náà ni ìrá láti ipólé òwu ni wón ti gbé òrìsà yìí wá léyìn ogun húkù húkù, obaláayè ni orúko àwòro rè. Bí wón bat i n bo òrìsà yìí tí won da Obì tí Obì si yàn àwon Olùsìn rè yóòmáa pariwo ayò pé ìra ti yè, Ìráyè, ìráyè láti ibi yìí ni a ti mu orúko àdúgbò yìí 32. Àdúgbo: pónńtan Ìtumò: Ìrísí ìyá ken tí ó jé gbajúmò ni agbo ilé yìí ni won fi n pè é ìyá náà lówó lówó béè ni ó sì pupa wèè ó sì tún sígbonlè pípupa tí ìyà yìí pupo ni won fi n fi àwò rè júwe rè tí wón si fi so agbo ilé yìí 33. Àdúgbo: Okè èsó Ìtumò: Àwon ìran oníkòyí ni wón te agbo ilé yìí dó, jagunjagun sin i wón àwon ni won máa n jagun fun ìlú. 34. Àdúgbo: Esin Oye Ìtumò: Ilé Alésinlóyè ni won máa n pè é télè kí won fi n pe béè ni pé okùnrin ken wa níbè nígbà náà tí ó máa n gun esin ni àsìkò ilé odún tí wón bá wa sí ilé láti oko àsìkò yìí sì ni oyé máa n mu ni agbègbè wa; èyí ni won fi máa n pè é ni Alésin nígbà oyé. 35. Àdúgbo: Ilé Èkerin Ìtumò: Ní Ìdílé yìí oyè Èkerin ni wón máa ń je níbè èyí ni won fi máa n pè won ni ilé èkerin 36. Àdúgbo: Òkè ìpàlò Ìtumò: Orí òkè ni ìbí yìí ó sì kún fun kìkì òkuta èyí ni a fi n pè é ni òkè ìpàhò 27. Àdúgbo: Ajíbésinro Ìtumò: Aji bá esin lórí òòró ni wón sún kid i ajíbésinró. Ní àtijó àwon ìdílé yìí ni won máa n fie sin rin ìrìn àjò béè wón sì ni esin yìí to pò gan-an débi pe won máa n so won mólè ní iwájú ìta nit í eni tí ó ń lo tí o ń bò yóò máa ba won níbè. 28. Àdúgbo: Okè Òwu Ìtumò: Àwon ènìyàn tí ogun lé kúrò ni ìpólé òwu nígbà ogun húkùhúkù ni wón tèdó si ibí, orúko ìlú won ni won si fib o agbolé won 29. Àdúgbo: Ìtaàsìn Ìtumò: Níbí yìí ni ilè ìjósìn àkókó ni ilú Modákéké kókó wa àwon ìjo sítifáánù mimó ni wón kó ilé ìjósìn yìí bákan náà légbèé rè ni ilé ìjósìn àwon mùsùlùmí wà èyí ni won fi so Ibè ni ita ìsìn èyí tí ó wa di itaàsìn 30. Àdúgbo: Agbo ilé Oláyá Ìtumò: Ní agboole yìí òrìsà oya ni won n sìn níbí orúko òrìsà yìí ni a fi n pe agbo ilé yìí. 31. Àdúgbo: Olúgbòóyàn Ìtumò: Orúko odò kan ni olúgbo ògàn yìí orúko odò yìí ni a fi n pe agbo ilé yìí. 32. Àdúgbo: Òkè Olá Ìtumò: Orí òkè kan ń be ni àdúgbò yìí àwon ènìyàn ń dá àníyàn pé kí òkè náà ó jé òkè olá fún àwon 33. Àdúgbo: Ilé Arídìíèké Ìtumò: Ìnágije babaláwo kan ni ń jé báyìí ìdí ti wón fi n pè é béè ni pé babaláwo náà máa n tu eni ti àwon àjé bá dè mólè béè ni ó sì máa n gbogbo kùrukùn ti bá n be ní ìgbésí ayé omo èdá. Babalawo náà gbónà ìlú mo ká sì nib í àwon ènìyàn ba ti n lo si ilé rè won a ni àwon ènìyàn ba ti n lo si ilé rè won a ni àwon n lo si ilé arídìíèké èyí ni won fi n pe agbe ilé yìí di òní olónìí 34. Àdúgbo: Ilé onílé àrán Ìtumò: Ní ìdílé yìí aso àrán ni won máa n tà níbè ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ni onílé àrán 35. Àdúgbo: Eréta Ìtumò: Ìdì ti wón fi ń pe agbo ilé yìí ni ilé eréta ni pé níògangan agbo ilè yìí ni àwon ará ijóhun ti máa n wa ota tí àwon alágbède máa n yó sínú ìgbá kí won ó tó so ó di Irin ti won fi n rokó ròdá. 36. Àdúgbo: Ilé Alubàtá Ìtumò: Ìsé ìlù lílù ni wón n se níbí ìlù bàtá ni won sì máa n lù àwon onílù ìdílè yìí ni wón máa n lu bàtà fun àwon tí won ń bo òrìsà sàngó àti àwon eléégún ibé owó won yìí ni won fi so agbo ilé won loruko. 37. Àdúgbo: Òkè Amólà Ìtumò: Orúko enìkàn tí ó jé gbajúmò ní ìlù Modákéké ni ó ń jé Amólà ní àgbègbè Ibi tí ó kó ilé sí òkè yí. Ibè po ni béè ni orí òkè yìí ni ó kó ilé sí tente èyì ni won fi n pe agbo ilé yìí ni òkè Amolà 38. Àdúgbo: Ilé Aláró Ìtumò: Látijo isé aró dídà ni àwon idílè yìí máa n se isé yìí ni àwon ènìyàn sì mo wón mó bí enìkàn bá ti fe lo si ilé won, won á ni àwon ń lo sí ilé aláró, orúko yìí ni wón tè mo agbo ilé yìí lára dòní olónìí. 39. Àdúgbo: Òkè Awo Ìtumò: Níbí ni igbódù àwon baba awo kí ilù ó to máa fè si nígbà tí ìlú wá kúrò ni inú igbó ni àwon babalawo wá fenu kò pé ibè ni àwon yòó ti máa se ìpàdé owo àwon yóò lo se igbódù mìíràn ni wón bá n se ìpàdé awo ni òkè awo. Èyí ni won fi ń pe ibè ní òkè awo di òní. 40. Àdúgbo: ilé atàgbèdò òjo Ìtumò: Ní agbo ilé yìí ni won ti máa n ta àgbàdo ju ní àsìkò òjò èyí rí béè torí pé àwon kíì sábà gbin oúnje mìíràn àfi àgbàdo ìdí nìyí ti won fi n pè won ni ilé àtàgbàdo òjò. 41. Àdúgbo: Olómi Ape Ìtumò: Odò ti ó ń sun láti ilè tí won wa gbé ape le lórí láti inú àpe yìí ni won ti máa n pon omi yìí idí nìyí ti wón fi so ni agbo ilé olomi ape. 42. Àdúgbo: Egbédòré Ìtumò: Àwon egbé ni wón parapò tí wón dá àdùgbò yìí sílè èyí ni wón fi so agbo ilé yìí ní orúko. 43. Àdúgbo: Ilé Akirè Ìtumò: Àwon ìdílé Obá ìkirè ni won te agboolé yìí dó ìdí nìyí ti won fi só lórúko mo orúko ìlú won 44. Àdúgbo: Ìta mérin Ìtumò: Orita ni àdúgbò yi jé títì mérin ni wón sì pàdé níbè èyí ló fà á tí wón fi n pè é ni ìtamérin. 45. Àdúgbo: Ilé gbénà Ìtumò: Ní agbe ilé yìí – isé gbegilére ni isé won àwon ìdílé Ajibógun ni won sì máa n gbénà ni wón ba kúkú so ìdílé náà ní ilé gbénàgbénà sùgbón akekúrú rènì àwon ènìyàn ń pè dòní 46. Àdúgbo: Kóìíwò Ìtumò: Ìtàn ìgbà ìwásè so fun wa pe tokotaya kan wà níbí agbo ilé yìí tí won n bí àbìkú omo bí won bat i bi omo yìí ni yóòkú ni won wá pinnu láti kó omo tí wón bi ni àsìkò kan jade kí won ó si se ináwó rè kí ayé gbó kórun mò. Nìgbà tí wón se báyìn ni omo bá dúró ni kò bá kú mó èyí ni ó fà á ti won fi so ibè ni kóìíwò èyí tí àpajá rè ń jé kó èyí wò ná bóyá a jé dúró. 47. Àdúgbo: Okè D.O Ìtumò: Ìtàn so pé Ibè ni (District officer) ń gbé orí òkè sì ni ibè ilé àwon tí ó ti di ipò D.O. yìí mu ti wón jé òyìnbó sì wà níbè pèlú. Léyìn ìgbà tí a gba òmìníra àwon òyìnbo ti ń gbé ibè kí Obásanjó ó tó sòfin kí àlejò m;aa lo ní (1978) 48. Àdúgbo: Bodè Ìtumò: A rí orúko agbo ilé yìí nipa sè pé ibè ni enu odi ìlú. 49. Àdúgbo: Ilé Akálà Ìtumò: Àwon ìdílè yìí jé ìdílé tí wón wa láti ede wá tèdó sí Modákéké. Ilá ni wón sì máa ń gbìn. Wón ni wón máa n sòrò pé ilá odun yìí o àkálà ni o ohun tí wón máa n wí yìí ni won fi so agbo ilé won ni ilé àkálà. 50. Àdúgbo: Alágbàáà Ìtumò: Télètélè rí, àwon eléégún ni àwon ti wón ń jé alágbàáà yìí ibè sì ni àwon olórí òjè won wa. lénu kan kìkìdá àwon eléégún ni wón dá àdúgbò yìí sílè. 51. Àdúgbo: Agbóríití Ìtumò: Ní ayé àtijó, ode niwón nínú agboolé yìí Akíkanjú ènìyàn sì ni wón nínú ode sisé nígbà náà, tí wón bá degbó lo títí tí wón bá pa erankéran àwon ni wón máa ń gbé orí rè fún. Ìdi rè nìyí tí wón fi ń pè wón ní agbóríitú. 52. Àdúgbo: Ilé Owá Ìtumò: Gégé bí wón ti so, wón ní láti Ilésà ni àwon tí ó da àdúgbò yìí sílè ti wá. Nítorí pá àwon ìjèsà ni a máa ń kì ni “Omo owá, obokun rémi”. 53. Àdúgbo: Irépòlérè Ìtumò: Gbogbo àwon tí wón kólé ládúgbò yìí ni wón femu kò láti so àdúgbò won ni Ìrépòlérè. A lè so pé pèlú ìsòkan tí wón ní ni orúko àdúgbò yìí se di 54. Àdúgbo: ile péròó Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé, àwon tó wà ni àdúgbò yìí láyé àtijó jé ologbón gidigidi, tó fi jé pe tí òrò bá rújú tan níbò míràn àwon ni wón máa ń báwon dá eyó pèlú. Èyí ló mú kí àwon aládùúgbò won panupò so àdúgbò yìí dó títí di òní olónìí yìí. 55. Àdúgbo: Ilé Olómù Ìtumò: Àwon tí wón wá láti òmù àrán la gbó pé àwon ló té àdúgbò yìí dó títí di òní yìí. 56. Àdúgbo: Awótóbi Ìtumò: Ní ayé àtijó àwon babaláwo ni wón wa ní àdúgbò yìí. Ní ìgbà náà gbogbo wa mò pé ipa pàtàkì ni Ifá ń kó láwùjò àwon Yorùbá, èyí ló mú kí àwon ènìyàn máa so pé, àwon ń lo sílé baba awo títí wón fi so ó di ilé Awótóbi. 57. Àdúgbo: Amókèegùn Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pe àdúgbò yìí ni Amókèegùn nip é, kí èègùn tó débè yóò gun òkè bíi mélòó kan, lénu kan òkè ni a máa gùn débè ni wón se so àdúgbò ni Amókèegùn. 58. Àdúgbo: Onílàálì Ìtumò: Ìsé àwon àdúgbò yìí ni wón se so wón lórúko. Ní ayé àtijó làálì tí àwon Hausa máa ń lé sórí èékánná ni àwon fi ń sisé se ní ti won. Idí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé Onílàálì. 59. Àdúgbo: Ogérojú Ìtumò: Ní ayé àtijó ìtàn kan so fún wa pé àwon tí wón wa nínú agbo ilé yìí gbáfínjú dáadáa, kò sí ibi tí wón lè dé nígbà náà tí wònkò ní mò pé inú àdúgbò yìí ni wónm ti jáde wá, ni àwon ènìyàn se pa emu pò láti so wón ni ilé Ogérojú. 60. Àdúgbo: Agbónanni Ìtumò: Wón ni ní ìgbà ken Igbó tí ouni máa wa lára rè ni ènìyàn máa wà dé àdúgbò yìí, àárò kùtù hàn ni omi yìí máa ń wà ní ara igbó yìí tó fi jé pé kò sí bí ènìyàn se lè jí lo sì àdúgbò yìí ki aso irú eni béè ma tutu wálé. Idí nìyí tí wón fi so àdúgbò yìí ni agbón-an-ni. 61. Àdúgbo: Atólógun Ìtumò: Ní ilé yìí, àwon jagunjagun má fit i ìbon se ni wón, tí ogun bale tán won ki í lo ìbon láti fi jà rárá bí kò se kùmò àti ada pèlú ida. Ko sì sí bí ogun náà se lè le tó ti wón lè pa wón lójú ogun, fóniladìe toko èèmó bò nit ì won. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé Atólógun. 62. Àdúgbo: Àgbója Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé àwon tó wà ni ilé Àgbójà máa ń bínú púpò tó fi jé pet í enìkan bá yan ènìyàn je lójú won, wón lè so ìjà náà di ti won pátápátá, kò sì sí ibi tí wón ti lè gbá pé wón ń jà ní àdúgbò tó tì wón, tí won kò ní débè láti loo jà. Òpèbé aríjà sorò ló mú won di ìlé àgbójà. 63. Àdúgbo: Òsúnaró Ìtumò: Isé owó tí wón ń se ló mú ki wón máa pe àdúgbò won ni òsúnaró. Isé aró rife ni wón fi sísé òjó won, bí ó tilè jé pé isé aró ríre yìí kò wópò láàrin won mó 64. Àdúgbo: léwèéré Ìtumò: Nínú agbo ilé yìí láyé àtijó, wón ní àwon omo agbo ilé yìí máa ń wéré nígbà náà, èyí ló mú kí won máa pe agbo ilé won ní ilé léwèéré. 65. Àdúgbo: Ibágbé Ìtumò: Wón ni inú àwon tí ń gbé àdúgbò yìí té púpò, won kì í ba èèyàn jà rárá, wón sì máa n ba èèyàn dámòràn púpò tàbí gba ènìyàn nímòràn nípa ohunkóhùn tí ba se ènìyàn. Idí nìyí tí wón fi ń pé wón ní ilé ìbágbé. 66. Àdúgbo: Agbédè Ìtumò: Wón ní ní ayé àtijó bàbá kan wà tí ó máa n sòrò tí yó sì yo kòmóòkun òrò tó bá so pèlú, àwon aládùúgbò tí ò tí won máa ń wá kó ìlànà tí ènìyàn fi máa ń ba ènìyàn sòrò tírú eni béè yó sì gbó òrò náà ni àgbóyé. Idi nìyí tí wón fi so ilé máa ní ilé agbédè. 67. Àdúgbo: Òkodò Ìtumò: Wón ní ìdí ti wón fi ń pe àwon ní òkódò ni pé ilé àwon ti omi pé omi yìí gan-an ló sì yí àwon ka pèlú. 68. Àdúgbo: Ògo: Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé, nítorí pé àwon tó wà ní agbo ilé yìí féràn láti máa yin olúwa logo ni wón se so wón di agbo ilé ògo. 69. Àdúgbo: Báálèsàngó Ìtumò: Sàngó ni wón so pé àwon tí wón wà nínú ilé yìí máa ń bo láyé àtijó, ibè gan-an ni a lè so pé ojúbo sàngó gan-an wà nígbà náà láti ìgbà tí à ń wí yìí ni wón ti ń pè wón ni agbo ilé baálè Sàngó. 70. Àdúgbo: Òkò Ìtumò: Wón ní àwon omo tó wà ni agbo ilé yìí burú ju èpè ìdílé lo láyé àtijó tó fi jé pé òkò ni gbogbo àwon omo yìí máa ń lè kiri àdúgbò nígbà náà, èyí ló mú won so orúko agbo ilé won ní agbo ilé òkò. 71. Àdúgbo: Ańdù Ìtumò: Orúkò enìkàn tí ó kókó dé àdúgbò nì wón fi so àdúgbò náà ni orúko rè. Wón ní òun gan-an ni wón fi je alága àdúgbò náà. 72. Àdúgbo: Ògìdìgànún Ìtumò: Wón ní eni tí ó bá sè ni àwon ilé yìí máa ń gbé ni gídí gánún lo bá baálè láàfin rè láyé àtijó, won kì í jé kí esè irú enì béè kanlè títí tí won ó fi gbé e dé ibi tí wón bá gbé e lo. Ìdí nìyí tí wón fi ń pe ilé yìí ní agbo ilé ògìdìgànún 73. Àdúgbo: Adébóyè Ìtumò: Adúgbò yìí náà dàbí ti okè tí mo kókó menu bà télè, orúko eni tí ó kókó dé àdúgbò yìí ni wón fi so àdúgbò yìí lórúkò tí wón sì ń jé orúko náà di òní olómìí yìí. 74. Àdúgbo: Bérí Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé, wón le nílé béré yìí láyé àtìjó, Ìbèrù yìí ni wón gbìn sókàn àwon ènìyàn láti má jè é kí àwon omodé máa ta félefèle lo sí àdúgbò won láti se ohunkóhun. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón nílé bérí. 75. Àdúgbo: Òòtà Ìtumò: Ní ayé àtijó, wón ní kò sí irú ojà tí ènìyàn lè gbé dé agbolé yìí tí kò ní rí tà. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ni ilé òòtà. 76. Àdúgbo: Móńdé Ìtumò: Wón ní ní ayé àtijó, wón ní ilé kan soso tó wà ni àdúgbò yìí pa amò ni wón fi kó ilé náà, fún ìdí èyí tí ènìyàn bá ti ńlo ibè won a ní ilé monde, ilé móńdé. Ìdí nìyí tí wón fi só dilé móńdé. 77. Àdúgbo: Ońsàká Ìtumò: Gégé bí a se mò pé sàká gan-an jé Ìtore àánú fún àwon aláìní ènìyàn, èyí lò mú kí àwon ara ile ońsàká sora won ni orúko yìí nítorí pé wón ní bàbá kan wa ní agbolé yìí ni ayé àtijó to máa ń se ìtore àánú fún àwon ènìyàn lopolopo. Bí àwon alámùlégbè won se so won ní agbolé ońsàká nìyen. ([[see Yoruba Place Names]]) Ile-Ife, Osun State, Nigeria - Place Names 2130 6322 2006-12-17T09:36:29Z Loadewole 101 [[Ile-Ife]] ==ILÉ-IFẸ̀== 1. Àdúgbo: Ìjíó Ìtumò: Agbolé yi jé ibi tí òsùpá ìjíó wà ìdí nìyí tí wón fi ńpè ni ìjíó 2 Àdúgbo: Ìrémo Ìtumò: Ìwádìí so fún wa wípé nígbà tí òrànmíyàn fé wolè ó so fún àwon àgbà ifè wípé tí won bá tí ní ìsòre kí wón má pé òuni kò pé ní àwon àláìgbàgbó kan bí lope láìsí ìsòrò bí óse fí ìbínú jáde sí wón tí ó sí ńbe wón lórí lo ibè ní àwon àgbègbè bá le pàdé rèní wón bá so fún wípé kó má bínú pé àwon omorè náà ní bí àwon àgbàgbà se so wípé Ìré-lórí-mo Iremo. 3. Àdúgbo: Lókòóré Ìtumò: Àgbolé yí jé ibi tí wón má ń sin àwon tó bá pokùnso sí idi ní tí wón fí máń pè ní lókòóré 4. Àdúgbo: Ajàgbuà Ìtumò: Nípa sè erú ní orúko yíi ti je jáde erú kan ti olówó kan ni agbègbè yíi ni óni ogún ni ojó kan wón níkí o gun orí àjà lo láti lo sisé ó gún orí àjà naa ó sì bímo sí ibè osì so wípé láti ojó naa ni aboyún àdúgbò naa yo tí má bímo sí orí àjà àwon tí kò sí tèlé ohun tí ó so omo yìí, omo won ń bèrè sí ń ku. 5. Àdúgbo: Arùbidi Ìtumò: Ni àdúgbò yíi isu ti ó dára pò ni ibè, ìdí ni wípé wón ńbe ógbin isu ògbìn isu daradara íbè wón sí má ń di isu ní ìdì, bí ìdi ní, ìdi nìyí tí wón se ń pe ni Arùbidì 6. Àdúgbo: kééku Ìtumò: Eku ní wón sábà má ń rú ní àdúgbò yí àti egúngún ìdí nìyí lí wón se ń pen í Kééku 7. Àdúgbo: Ìtaakogun Ìtumò: Orúko àdúgbò yìí je yo ni pa sè olóyè Akogun, ìta olóyè Akogun ni wón so di Itakogun. 8. Àdúgbo: Oyárò Ìtumò: Ìtàn so wípé oya ni ó rò sí àdúgbó yìí 9. Àdúgbo: Igótàn Ìtumò: Jé ibi ti wón má ń sin àwon tó bá kú pèlú oyún síi 10. Àdúgbo: Àgbàgbànyagbà Ìtumò: Ènìyàn kan tí ó tì Ibòmíràn wá ti ó sì wá di olówó àti olórò jù eni tó gba látì dúrò lo. 11. Àdúgbo: Àpáta Ìtumò: Jé ibi tí wón má ń sin àwon tí ó bá fori sole kú síi 12. Àdúgbo: Ìta àgbon Ìtumò: Jé Ibì tí àgbon pò sí ni wón fi ń pè ní Ìtà àgbon. 13. Àdúgbo: Enuwá Ìtumò: Ìtàn so wípé àdúgbò yí jé bi tíó jé àlà nígbà tí ifè àti ilésà fé má jà sí ilè wón wá so wípé kí àwon mó jà pé tí ó bá din í òla kí á jí sí ònà kí á pàdé ara sùgbón àwon ilésà kò sùn sùgbón ifè tí sùn ìgbàtí wón má jí ilésà tí dé òdò won, wón wá wò pé Enu owá la ó ma pe àdúgbò yi Enuwa. 14. Àdúgbo: Agbèdègbede Ìtumò: Àdúgbò yí jé ibi tí wón ti má ń ro okó àti àdá àwon Àgèdè 15. Àdúgbo: Edènà Ìtumò: Orúko àdúgbò yíi wá nipa sè wípé ó jé Ogbà tí olórun fí Adámù àti Éfà sin i ìsèdálè ayé gégébí ase mò. 16. Àdúgbo: Ìtajéro Ìtumò: Àdúgbò yi jé ibi tí odùduwà àti àwon omo rè ti jo se Àjorò kí wón tó pín yà. 17 Àdúgbo: Lúwoo Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè lúwon gbágidá tí ó jé óbìnrin àkókó tí ó jé òòni 18. Àdúgbo: Abéwéla Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè oba Adékúnlé Abewéla 19. Àdúgbo: Ìrésùmi Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo òrànmíyàn. 20. Àdúgbo: Osògún Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo ògún lákoko olójó. 21. Àdúgbo: Obaláyan Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Èsù-Obásan. 22. Àdúgbo: Obadíó Ìtumò: Àdúgbò yì je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Òduduwà. 23. Àdúgbo: Ìlárá Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Obàlùfòn. 24. Àdúgbo: Olópo Ìtumò: Adúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Orè. 25. Àdúgbo: Òkè-Itasè Ìtumò: Àdúgbò yí ní òrúnmìlà dé sí nígbà tí o de sí ilú ilé-Ifè. 26. Àdúgbo: Èsìnmìrìn Ìtumò: ó jé ibi odò tí wón tí fí Èlà, tí ń se omo morèmi rúbo, òun ní wón sínpè ní, Mòkúrò. 27 Àdúgbo: Ajígbáyín Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè ìyá Oba adésojí Adérèmí tó jé àfé kéhìn tí ó má gbá àwon imín àwon eran tí ó má ń wá níta ilé wón òun ní wón wá so dí ajígbáyín 28. Àdúgbo: Okùnora Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè olóyè tó má ń bo Elésìje. 29. Àdúgbo: Igbó-ìtàpá Ìtumò: Jé ibi tí won má ń sin àwon tí ó bá kú pèlú Oyún si. 30 Àdúgbo: Jétanwo Ìtumò: (Enuwa Square) Eni tí ó te agboolé náà dó ni orúko rè ń jé Jétawo, Ìdí nìyí tí wón fi so ilé náà ní jétawo. 31. Àdúgbo: Ìta-Òsun-Ilé-Lówá Ìtumò: Nígbàtí kò sí ààyè mó láti kólè sí mó ní ilé-Jétewo (Enuwa) Àwon omo Àkàntìokè wá lo sí Adugbo Ìtà-Òsun. Ìdí nìyí tí wón fi máa ń so wípé Enuwa kò gbàà yè, lówá yalémo ó lo Ìta-òsun. 32. Àdúgbo: Moremi Ìtumò: (Ìlórò Square) àdúgbò morèmi jé Àdúgbò ibi tí ojúbo òrìsà morèmi wa. 33. Àdúgbo: Òkè-Atan Ìtumò: Àdúgbò yí jé ibi tí omí-odò kan tí won ń pè ní Atan wa, ìdí nìyí tí won fi ń pe Àdúgbò náà ní Òkè-Àtan. 34. Àdúgbo: Láfogídó Ìtumò: Àdúgbò yí ni Oba Láfogído wolè sí, ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní Láfigído. 35. Àdúgbo: Sèru Ìtumò: (Enuwa Square) Oba Olófin pe sèru láti Ìta-ye mò ó wá sí agbègbè Enuwá láti wá tèdó. Ìdí nìyí tí wón fi so Àdúgbò náà ní Ilé-Sèru. 36. Àdúgbo: Alákàá Ìtumò: Orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó ni Alákàá. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní Ilé-Alákàá. 37. Àdúgbo: Òròkó Ìtumò: (Enuwa Square) Òkòrí ni orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó. 38. Àdúgbo: Àlútú Ìtumò: (Enuwa Square) Orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó ni Àlútú. 39. Àdúgbo: Àká Ìtumò: (Enuwa Square) Àká ni orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó. 40. Àdúgbo: Obàloràn Ìtumò: Orúko eni tí ó te àdúgbò yí dó ni Ogua Ògìdigbo, O yè ti o jé ni Obaloran, isé ré nip é ó ní àse láti gbésè lé èsè késè ti àwon ènìyàn tàbí ará ìlú bá dá. èyí túmò sí Oba-ló ni òràn. Ìdí tí won fi so àdúgbò yí ni Agboolé Obàloràn. 41. Àdúgbo: Odù Ìtumò: (Ilódè-Oríyangí Square). Ní ayé àtijó, eni tí ó bá kó isé-Ifá, tí ó tó àkókò láti ní Odù-Ifá, ilé tàbí àdúgbò yí ni wón máa ń lo láti gba Odù-ifá náà. 42. Àdúgbo: Ogbón-Oya Ìtumò: (Láàkáyè) Láakáyè ni oruko eni tí ó te àdúgbò yí dó. Àdúgbò yí tún jé ibi tí won ti máa ń bo Oya. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ni Ògbón-Oya. 43. Àdúgbo: Obàsa o Ìtumò: (Oríyangí) Eni tí ó te agboolé yí dó jé Aláwo. Ìdí nìyí tí won fi so ilé tàbí àdúgbò yí ní Ilé-Obàsa o. 44. Àdúgbo: Òpá Ìtumò: (Èdènà) Orúko eni tí ó te àdúgbò láà dó ni Òpá, Ìdí nìyí tí won fi so agboolé náà ní ilé-Òpá. 45. Àdúgbo: Omìtótó: Ìtumò: Orúko ìyàwò Obalòràn ni ó ń jé omìtótó, òun ni eni tí ó te àdúgbò náà dó. 46. Àdúgbo: Déboóyè Ìtumò: Orúko eni tí ó te agboolé náà dó ni Déboóyè. 47. Àdúgbo: Ìdú Ìtumò: Orúko eni tí ó te agboolé náà dó ni won Ìdú-Oládère. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní Ilé-Ìdú. 48. Àdúgbo: Lákòró Ìtumò: (Ojà-Ifè) Orúko eni tí ó te agboolé náà dó nì ó ń jé Olákòró. 49. Àdúgbo: Òjájá Ìtumò: (Mòòrè Square) Oba òjájá ni ó te Àdúgbò náà dó. 50. Àdúgbo: Ìtàpá Ìtumò: Àdúgbò ibi yí jé ibi tí Ojúbo Obàtálá wà. Òpá tí won máa ń ta tabi ní gbàtí wón bá ń se odún Obàtálá. Ìdí nìyí tí won fi ń pe àdúgbò náà ní Igbó-Ìtàpá. 51. Àdúgbo: Obalásè Ìtumò: Obalásè jé orúko eni tí o máa ń bo Olúorogbo, òun sin i eni tí te àdúgbò Obalásè dó. 52. Àdúgbo: Obalùbo Ìtumò: Ilé yìí jé ilé tí won ti máa ń bo Odùduwà. 53. Àdúgbo: Njasa Ìtumò: Oníjà-kìí-sá ni Orúko eni tí ó te àdúgbò yí dó. Ìdí nìyí tí wón fi so àdúgbò náà ní Njasa. 54. Àdúgbo: Oláyodé Ìtumò: Ilé yìí jé agbo ilé tí won ti máa ń je oyè ní ayé àtijó, sùgbón nígbà tí ó yá won kò rí omo okùnrin tí yóò je oyè mó, nígbà tí ó pé òkan lára àwon ìyàwó agbo ilé náà bí omo Okùnrin kan, èyí tí won fi je oyè náà, tí won sì ń pe orúko rè ní Oláyodé orúko olóyè yìí ni wón fi so agbo ilé náà tí won fi ń pèé ní Oláyodé. 55. Àdúgbo: Olókó Ìtumò: Ilé Olókó jé ilé tí a mò sí ilé àgbède tí ó jé pé isé okó ní isé tí won. Kò wá sí orúko tí àwon ènìyàn lè fi pè wón, wón bá so ilé won ní ilé Olókó. 56. Àdúgbo: Ààre-Òjè Ìtumò: Agbo ilé yìí jé agbo ilé Eléégún, eni tí ó jé olórí àwon eléégún yìí ni a ń pè ní Ààre-òjè. Orúko rè ni àwon ènìyàn fi so agbo ilé yìí. 57. Àdúgbo: Jagun Ìtumò: Ilé Jagun ni ilé tí àwon ènìyàn mò gégé bíi ilé Olóógun, nígbà tí ayé sì wà láìsí omo ogun rárá. Eni tí ó je olórí Ogun nígbà náà ni Jagun. Wón wá so agbo ilé rè di ilé Jagun nínú ìlu. 58. Àdúgbo: Òjóbàtá Ìtumò: Bàbá kan ní agbo ilé yìí tí orúko rè ń jé òjó tí ó féràn láti máa jó ijó bàtá ni à ń pè ní Òjóbàtá tí a fi so agbo ilé yìí ní Òjóbàtá. 59. Àdúgbo: Baba Alásé Ìtumò: Asé ni wón máa ń hun nínú ilé yìí bíi isé e won ìdí nìyí tí a fi so agbo ilé náà ní ilé Baba Alásé 60. Àdúgbo: Badà Ìtumò: Agbo ilé yìí ni a ti máa ń je oyè Badà. Ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Badà. 61. Àdúgbo: Baálè-Àgbè Ìtumò: Agbo ilé yìí ni wón ti máa ń je Oyè Baálè-Àgbè ìdí nìyí tí won fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Bálè-Àgbè 62. Àdúgbo: Baba-Elégún Ìtumò: Ní ìgbà àtijó Okùnrin kán wà tí ó jé elégun tí àwon ènìyàn máa ń pè ní Baba-Elégun, nínú ilé náà ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fi ń pe agbo ilé náà ni ilé Baba-Elégún. 63. Àdúgbo: Máyè Ìtumò: Orúko Oyè won ní agbo ilé yìí ní Máyè, ìdí nì yí tí a fi ń pe ilé náà ní ilé Máyè. 64. Àdúgbo: Àgòrò Ìtumò: Agbo ilé yìí ni wón ti máa ń je Oyè Àgòrò, ìdí nìyí tí a fi ń pe ilé náà ní ilé Àgòrò. 65. Àdúgbo: Baálè Ìtumò: Orúko Oyè tí won ń je bákannáà ní agbo ilé yìí, ni wón fi ń pe ilé náà ní ilé Baálè 66. Àdúgbo: Eléyelé Ìtumò: Eyelé ni wón ń sìn gégé bí ohun òsìn nínú ilé yìí, ìdí nìyí tí a fi ń pe ilé náà ní agbo ilé Eléyelé. 67. Àdúgbo: Alusèkère Ìtumò: Ìlé yìí jé ilé tí won ti máa ń lu sèkèrè, ìdí nìyí tí wón fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Alusèkèrè. 68. Àdúgbo: Olóni Ìtumò: Ní agbo ilé yìí ni wón ti ń sin òni, ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Olóní. 69. Àdúgbo: Basòrun Ìtumò: Orúko oyè won ní agbo ilé yìí ni Basòrun, òun náà ni a sì fi ń pe agbo ilé yìí. 70. Àdúgbo: Ààre ìlù Ìtumò: Okùnrin kan ní agbo ilé yìí ni à ń pè ní Ààre ìlù tí ó jé olórí àwon onílù, Orúko rè ni a fi so agbo ilé yìí. 71. Àdúgbo: Dáódù Ìtumò: Agbo ilé yìí ní ayé àtijó ni àkóbí oba tí à ń pè ní Dáódù kó ilé sí, ìdí nìyí tí wón fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Dáódù. 72. Àdúgbo: Ìkólàbà Ìtumò: Agbo ilé yìí ni ilé tí agbápò sango ń gbé, agbápò sàngó yìí ni à ń pè ní ìkólàbà, ìdí nìyí tí a fi n pe agbo ilé náà ní ilé Ìkólàbà. 73. Àdúgbo: Arífájogún Ìtumò: Ní ayé àtijó eni tí ó jé baálé ilé náà onífá ni, sùgbón nígbà tí ó kú tán, gbogbo àwon omo ìlé náà àti ègbón àti àbúrò ni won ń se èsìn ifá yìí, ìdí nìyí tí wón fi so agbo ilé náà ní agbo ilé Arífájogún. 74. Àdúgbo: Olóólà Ìtumò: Agbo ilé yìí ni àwon tí won máa ń ko ilà fún àwon ènìyàn wa. ìdí nìyí tí a fi ń pe ilé náà ní ilé Olóólà 75. Àdúgbo: Baba-Ìsàlè Ìtumò: Ní ayé àtijó ní agbo ilé yìí àwon egbé kan fi baba àgbàlagbà kan je baba ìsàlè inú egbé e won, ilé tí baba yìí ń gbé ní àwon ènìyàn so di agbo ilé Baba-ìsàlè. 76. Àdúgbo: Seriki Ìtumò: Agbo ilé yìí ni eni tí ó jé Olórí àwon alápatà tí à ń pè ni Séríkí ìnú ìlú náà wà, agbo ilé tí ó ń gbé ni à ń pè ní agbo ilé Séríkí. 77. Àdúgbo: Alókońgbó Ìtumò: Orúko agbo ìlé yìí ń tóka sí ilé tí wón ti ń dá oko ju, tí won sì ní oko jù ní inú ìlú, ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Alókońgbó. 78. Àdúgbo: Aládìe Ìtumò: Láti ayébáyé ni onílé yìí ti ń sin adìe, kí ó tó kú, núgbà tí ó sì túnkú àwon omo rè náà tun ń sin adìe náà. ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fi so agbo ilé náà ní ilé Aládìe 79. Àdúgbo: Asúnmádódò Ìtumò: Agbo ilé yìí jé agbo ilé tí ó súnmó Odò, tí awon ènìyàn si so di agbo ilé Asúmádódò. 80. Àdúgbo: Anísulájà Ìtumò: Láti ayábáyé ní agbo ilé yìí ni a ti rí àwon àgbè tí ó jé pé isu kìí wón ní orí àjà won, títí tí àgbodò fi máa ń dé, ìdí nìyí tí won fi so agbo ilé náaà ní agbo ilé Anísulájà. 81. Àdúgbo: Alájá Ìtumò: Ilé yìí ni ilé tí wón ti máa ń sin ajá lópòlopò fún títà, tí àwon ènìyàn sì ń pe agbo ilé náà ní ilé Alájá. 82. Àdúgbo: Alaro Ìtumò: Ilé yìí ni ilé tí eni tí ó máa ń lu aro wà tí ó ń gbé, tí àwon ènìyàn sì ń pe agbo ilé rè ní ilé Alaro 83. Àdúgbo: Baba-tedé Ìtumò: Ìlé yìí jé ilé tí baba kan àti ìyàwó re wá tèdó sí láti ìlú Tedé tí wón sì bímo sí ibè tí won sì di púpò ní agbo ilé náà. ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé baba-Tedé. 84. Àdúgbo: Ìrédùmí Ìtumò: Nípa sè Èrédùmí tí ó jé Olusìn Òrànmíyàn tí ó sì ma ń fún oòni tí ó bájé ní idà. 85. Àdúgbo: Odùduwà Ìtumò: Àdúgbò yìí ni Odùduwà wolè sí. Wón sì ń pe àdúgbò yìí ni odùduwà fún ìrántí. 86 Àdúgbo: Olúrìn Ìtumò: Wón ń fi orúko yìí rántí Gómìnà ìpínlè òyó àná fún isé ribiribi tí ó gbé se. 87. Àdúgbo: Òpa Ìtumò: Bàbá tí a ti ipasè rè n pe Òpa ni Akíngbolá. Agbo ilé yìí wà ní ègbé àfin Oba. 88. Àdúgbo: Pédrò Ìtumò: Àdúgbò yìí ni wón fi ń se ìrántí pédrò gan-an fún rarè tí ó gbé ìgbé-ayé tí o burú jojo. 89. Àdúgbo: Adérèmí Ìtumò: Àdúgbò yìí ni a fí ń se ìrántí Oba àná tí ó wà jà 90. Àdúgbo: Ajámopó Ìtumò: Bàbá ològùn ni ó te ibè dó, Orúko yi wá jásí aláki ajámopó, Bàbá olóógùn yi ma ń já omo nínú apó ni wón so di ajámopó. 91. Àdúgbo: Ìta òsun Ìtumò: Òsun kan wà tí orúko re ń jé òjìyàn ibè ni okúka kán wá tóní ojú ihò méje gégé bi poón ayò tí enikéni kò mò enití ó gbe ìdí èyí ni wón fi sodi ìta òsun. 92. Àdúgbo: Oke Isoda Ìtumò: Okùnrin kan lo ma ń gba ibè lo sí inú oko rè nígbà tí ń kan rè dàgbà tan olè ma ń wo inú oko rè lo, ìgbà yen ni bale la ojú ònà ibè ìdí èyí ni wón fi ń pe nì òkèsòdà. 93. Àdúgbo: Ìta Yosùn Ìtumò: Ibití oòni Ilé Ifè bònsè rè sí nígbà tí wón bá ń se odún òrìsà kan tí a ń pè ní jùgbè ìta ni wón sì ti ma ń se odún náà ni wón so di ìtasìn 94. Àdúgbo: Òkèràwè Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pen í òkèrèwè nip é ògbón ni ojó, nígbà tí enití ó te ibè dó fi so pé òun á kó ilé òun sí orí òkè níbí ibè ni wón so di òkèrèwè. 95. Àdúgbo: Fájuyì Ìtumò: Ògbón nì o náà ń jé ifájuyì ni wón ń pe ttélè nígbà tí enìkan kú tí wón sì dá Ifá níbè pé kí wón ma gbé òkúrè àfi tí wón bá sin sì ibè, bíwón se bèrè sip è ní fájuyì nìyàn. 96. Àdúgbo: Ilugbade Ìtumò: Omo aládé ni wón ń jé télè, nígbà tí wón dá Ifá tí ifá mú enití adé tósí ni wón sí bèrè sí pe ibè ni lúgbadé 97. Àdúgbo: Dógbónya Ìtumò: Ògbón ni ibè ń jé ògbón Oya yen wón ti ibì kan ya wá ni wón wá te ibè dó ni wón fi kó ilé síbè bíwón se bèrè sí pè wón ni ògbón-oya. 98. Àdúgbo: Ìlórò Ìtumò: Àwon ará ilé òpá ni wón, níbè ni wón tí so pé àwon ń lo si oko àwon ni olórò ni wón fi ń pé gbogbo ibè ni ìlórò. 99. Àdúgbo: Wánísàní Ìtumò: Àwon ìdílé Obaláyè ni wón ní ibè sùgbón òkè kúta ni wón n pe ibè òkè kúta pò níbè ni wón fí so ibè di wánísánì òkè kúta 100. Àdúgbo: Odò Yàrá Ìtumò: Omi tí ó wà níbè láyé ni wóni sì ti ma ń pon omi náà bíwón se so ibè di odo Yàrá. 101. Àdúgbo: Òtutù Ìtumò: Obu ìjéta ni ó je oba níbè ibi tí agbo ilé náà wa ni wón ń pe nì ìta-òtutù bí wón se so ibe di otutu niyen. 102. Àdúgbo: Látalè Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pe ibè ni látalè ni pé ilè ni wón ń tà níbè ni ayé àtijó, bí wón se so ibè di látalè (compound) 103. Àdúgbo: Iyékéré Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pé ni yèèkéré ni pé nígbà tí enití ó te ibè dó bèrè si pin ilé fún won ní won bèrè sí so pé yèèkéré ìdí èyí ni won fi ń pen i ìyékéré. 104. Àdúgbo: Ìgboyà Ìtumò: Ní ayé àtijó ènítí ó te igbó òyà dó ni okùnrin. Òyà ni ó sì ma ń pa nítorí pé kò sí isé nígbà náà ju isé ode lo bíwón se bèrè síí pe ibè ni ìgboyà. 105. Àdúgbo: Aroko Ìtumò: wón ń pe ibè ní aroko nítorí pé oko ni wón ma ń jù ní gbogbo ojó ayé wón ìdí nìyen ti wón fi ń pen i aroko. 106. Àdúgbo: Ondó rodù (Road) Ìtumò: ó jé sírítí tí wón ma ń gbà lo sí òndó bí wón se bèrè sip é ni òndó Road ojú ònà, òndó. 107. Àdúgbo: Ìtà olópo Ìtumò: Ìdí tí ó fi á jé orúko náà ní pé wón ma ń jòró opó ni àdúgbò náà ìdí nìyen ti ó fi ń je ìtáolopo 108. Àdúgbo: Òrunobadó Ìtumò: Ìdí pàtàkì ti o fi á jé òrunobadó nip é ni ayé àtijó tí oba bá fé wàjà tí ó bá ti wo odò tàbí kànga náà á lo sí òrun bí wón se bèrè sip é ni òrunobado nìye 109. Àdúgbo: Jaàrán Ìtumò: Ní àdúgbò jàrán yi àrán ni wón ń jàn nibe láyé àtijó bíwón se bèrè sí pen i jàrán nìyan. 110. Àdúgbo: Agesinyówá Ìtumò: Ní ayé àtijó bàbá kan wá tí ó má ń gun esin yówá sí àdúgbò náà láti ìgbà yen ní wón ti bèrè sip e ibè ní agesinyówá. 111. Àdúgbo: Ògbón àgbàrá Ìtumò: àdúgbò ògbón àgbàrá yìí àgbàrá ma ń sàn níbè gan ti wón sì ma ń fi igbá gbón omi náà kúrò lónà, bí wón se so ibè di ògbón àgbàrá. 112. Àdúgbo: Igbódò Ìtumò: Ìgbódò jé ìdílé tí wón ti ma ń gbé odó ìgbà tí enití ó ń gbé odó náà kú ni wón bèrè sí so ibè di igbódò. ([[see Yoruba Place Names]]) Ilesa, Osun State, Nigeria - Place Names 2131 6323 2006-12-17T09:37:23Z Loadewole 101 [[Ilesa]] ==ILÉSÀ== 1. Àdúgbo: Ìkótì Ìtumò: Ìbí yìí ni àwon omo ogun Ìjèsà gbà lé àwon òtá won ni ìgbà ogun ni èyí, èka ède ló fà á tí ó fi jé Ìkótì. 2. Àdúgbo: Bíládù Ìtumò: Orúko owá ketàlá tó jè ni Ilésà ni Bíládù Arère, ìrántí rè ni won fi so àdúgbò yìí ni orúko rè. Nìgbà tí ò ti dé orí oyè, ó wá gbajúmò débi pé fí àwon èèyàn ba n lo si àdúgbò yen, dígbò ki won so pe àwon n lo si ògbón wón á ni àwon n lo sí ilé Bíládù bí wón se so ó àdúgbò yìí di Bíládù nìyí 3. Àdúgbo: Ota pèté Ìtumò: ibi tí àwon jagunjagun Ìjèsà pelu àwon omo Ogun Èkìtì ti pàdé ní ìgbà Ogun ni àdúgbò yìí torí pé ota ìbón pò ni ilè ibi yìí léyìn Ogun yìí ni won se so o ní ota pèté. 4. Àdúgbo: Omi Asorò Ìtumò: Omi kan wà ni àdúgbò yìí tí won ń pè ni asorò tori omi yìí ni won se so àdúgbò yìí ni omi-asorò. 5. Àdúgbo: Orinkùnràn Ìtumò: Àwon ènìyàn gbà pé igbó tí ó wà ni àdúgbò yìí ni ìgbà àtijó ni àwon abàmì lópòlópò eni tó sì mú ki won gbà pé òràn ni yóò ri, Orìn-ken-òràn (èdè Ìjèsà) O rìn kan òràn. 6. Àdúgbo: Ìdí àyàn Ìtumò: Igi ààyàn kan wà ní agbègbè yìí tele èyí ló fàá tí won fi so àdúgbò yìí ní ìdí àyàn. 7. Àdúgbo: Ita-Balogun Ìtumò: Àdúgbò yìí ni ilé Obalógun Ilesa wà ní àkókò ti won so orúko àdúgbò yìí (Ìta-Obalogun). 8. Àdúgbo: Mùrókò Ìtumò: Ibi yìí kojá ibi tí ìrókò kan wà díè, èyí ló fà á ti won fi so pe o-mu-iroko (èdè Ìjèsà) ìtumò-mu-iroko nip é ó kojá ìrókò mùrókò. 9. Àdúgbo: Isarè Ìtumò: Ibi tí àwon Haúsá ń gbé tí won sí ti n ta ojà, àlejò ni arè ní èdè Ìjèsà 10. Àdúgbo: Ìdásà Ìtumò: Àwon tí won ón dá ara won sà sí ònà kan ni ìtumò ìdásà, àwon kan kúrò ni àárín ìgboro, wón sì lo da àdúgbò yìí sílè ni won ba so o ni Ìdásà. 11. Àdúgbo: Òkè-Padre Ìtumò: (Páàdì) Ibi yìí ni àwon Òyìnbó ìjo Rátólíkì tí a gbà pé won mu ìgbàgbó wá ń gbé nígbà yen ni òkè-Páàdì. 12. Àdúgbo: Arágan Ìtumò: Eni tí ó kókó dá àdúgbò yìí sílè bínú kúrò láàrin àwon ènìyàn lo dá dúró síbè ni, èyí ni awon ènìyàn fì so ibè ní arágan torí pé, wón gbà pé ìwà eni tí ó kókó dé àdúgbò yìí kò jot i ènìyàn tó kù lò fàá to fi wá dá àdúgbò tirè sílè. 13. Àdúgbo: Bámúso Ìtumò: Òtè ló gbé àwon tó kókó de adugbo yìí dé ibè torí pé wón ń gbèrò láti yan olóyè láàrin ara won, Owá gbó èyí ló bá lé won kúrò ni ibi tí won ti wá télè. 14. Àdúgbo: Ìlórò Ìtumò: Àwon tí ó kókó dé adúgbò yìí jè ólòwó pàápàá àwon tí ó kókó jáde to se awo ni èyìn odi tí won fi wá n kólé sí ilé. 15. Àdúgbo: Òkè èsó Ìtumò: àdúgbò yìí ni won ti máa n ta aso àwon oyinbo nigba tí àwon kòráà kókó gbé aso títà dé Ilesa, ìdí niyi ti won fi n pè é ni Òkè-eso. 16. Àdúgbo: Ìsònà Ìtumò: Ibi tí àwon tó ma n se isé onà pò jù sí láyé àtijó, ìtàn so fún wa pé ibè ni won ti máa n hun òpá àse àti ìlèkè owá, tí àwon ìyàwó rè àti àwon olóyè. 17. Àdúgbo: Ìgandò Ìtumò: Ìgi ìgandò kan náà ló wà ní àdúgbò yìí láyé àtijó. 18. Àdúgbo: Òkè-Ayò Ìtumò: Àwon désìn kinyó ló so àdúgbò yìí ni òkè ayò nígb`atí won kó ilé ìjósìn ati ibi ìsojí àti lé isun won síbè. 19. Àdúgbo: Omo-Ofe (Omife) Ìtumò: Ìtàn so pé àdúgbò yìí àwon omo ogun ti níláti gbéra lati sigun lo sibi ti won ti fé jagun. Béè náà ni won sì gbódò wá jábò ti won si pin enìati erú tí wón kó bò lójú ogun. 20. Àdúgbo: Ìlájé Ìtumò: ìbi tí ará ìgboro ti má a ń wá pàdé àwon ará oko láti ra ojà lówó won èyí ló fà á tí wón fi so àdúgbò yìí ní Ìlájé. 21. Àdúgbo: Òkè Ìrò Ìtumò: Orúko igi kan tó wà ládùgbóò yìí télè ni wón fi so àdúgbò yìí 22. Àdúgbo: Odò Ìrò Ìtumò: Ibi tí ó bó sí aopá ìsàlè ní adúgbò òkè ìrò ni odò ìrò 23. Àdúgbo: Ìjòfì Ìtumò: ibí yìí ni wón ti máa n aso ofì nígbà tí ó kókó dé Ilésà. 24. Àdúgbo: Ìkòyí Ìtumò: Àdúgbò yìí jè ìbi titun tí òpòlopò àwon tí ó fi jáde nílùú tipé tipé ń gbé òpòlopò won lo ti Èkó wá kólé síle, ojú tì wòn fi wo ìkòyí Estate l’Ekoo ni won fi mu àdúgbò náà. 25. Àdúgbo: Enú Odi Ìtumò: Ibí yìí ni ìlú parí si látijó sùgbón ìlú ti fe séyìn si i ju ibí yìí lo 26. Àdúgbo: Adétí Ìtumò: Ibi tí àwon Ìbòkun dúró dí nígbà tí ogún parí ti won wá láti dúpé lówó Owá ti o ràn wón lówó láti segun òtá wòn (A-de-eti-owá) À dé tòsí ilé Owá Adètí Owá. 27. Àdúgbo: Ìjòkà Ìtumò: Àwon ará Òwò ló so adúgbò yìí lórúko yìí, àgbàdo ni won máa n tà níbè télè bóyá àgbàdo tí won máa n dàpè ní okà ló fa orúko yìí. 28. Àdúgbo: Ìmàdín Ìtumò: Ní ìgbà àtijó àwon ìyá àgbà má a n se àdín níbí yìí (Ùmàdín) 29. Àdúgbo: Temìdire Ìmàdín Ìtumò: àdúgbò titun tó jáde lara Ìmàdín nìyí 30. Àdúgbo: Omo Olúpè Ìtumò: Òríkì èèyàn tí ó kókó kólé sí àdúgbò yìí ni won fi pe ibí yìí. 31. Àdúgbo: Òkèsà Ìtumò: Ìkòkò ni àwonìjèsà máa ń dà á pè ní ìsà. Àdúgbò yìí sì ni wón ti máa ń ná oyà ìkòkò saájú kí ilésà tó di ilé-ìsà. 32. Àdúgbo: Ìsòkùn Ìtumò: Ìsò okùn ló di ìsokùn yìí, ibè ni àwon àgbè àti elému ti máa ń wá okùn láti fid i erù tàbí òpe-emu won ní ìgbà láéláé. 33. Àdúgbo: Ìdí Ose Ìtumò: Igi osè ńlá kan ló wà ní ìbí yìí ni ìgbà láéláé tí àwon ènìyàn máa ń dúró ta ojà mí abé rè. 34. Àdúgbo: Ìdí Ògún Ìtumò: Ìbí yìí ni wón ti máa ń bo ògún owá ní ìgbà àtijó, wón sì máa ń pa ajá ògún sí ibé yìí títí di oní. 35. Àdúgbo: Ìta Akogun Ìtumò: Ibí yìí ni àwon ológun máa ń dúró sí de àwon òtá ní ìgbà láéláé, ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ní ìta akogun. 36. Àdúgbo: Adétí Ìtumò: Àgékúrín fún “A dé etí owá” mí èyí, ibè ni àwon ará ìbòkun dúró sé nígbà tí ogun parí tí wón fé wá dúpé lówó owá-omo-Ajíbógun tó ràn wón lówó láti ségun àwon Ìlàré. 37. Àdúgbo: Ìbàlá Ìtumò: Òrúko akoni kan tó wá láti ìbòkun sùgbón tó wolè láàrin ìlésà àti ìbòkun nígbà tí ó gbó pé ogun ti pa ìyàwó àti omo òun mi ìbòkun. 38. Àdúgbo: Erégúrìn Ìtumò: Orí egúrù ló di Erégúrù, ìlè tó le ló wà ní ibí yìí télè àwon omodé sì máa ń seré níbè. 39. Àdúgbo: Ìsònà Ìtumò: Ibi tí àwon tó má a ń se isé onà pò jù sí láyé àtijó ìtàn so fún wa pé ibè ni wón ti máa ń hun òpá ńlèkè owá, tí àwon Olóyè rè àti ti àwon ìyàwó rè. 40. Àdúgbo: Araromi Ìtumò: Orúko ìgbàlódé ní èyí, Arágan ni orúko àdúgbò yìí télè wón sèsè yíi padà sé Aráròmí ni 41. Àdúgbo: Ìtinsin Ìtumò: Ìgi Isis ńlá kan ló wà ní ibí yìí télè tí àwon ènìyàn máa ń ta ayò ní idi rè èyí ló di ìtà-isin lónìí (Ìhnsin). 42. Àdúgbo: Bólórundúrò Ìtumò: Orúko tuntun ni orúko àdúgbò yìí nítorí pé àwon tó kókó dé ibè kò tètè kólé kan ara won, wón gbà pé àwon bá olórun dúrò. 43. Àdúgbo: Ìgbàyè Ìtumò: Ní ìgbà ogun, Ibí yìí ni àwon Ológun ìjèsà gbà láti sá àsálà fún èmí won. “Ibi tí a gbà tí a fi yè”ni àpèjá rè. 44. Àdúgbo: Eréjà Ìtumò: Orí ojà ni wón gé kúrú sí Eréjà, ibí yìí ló jé bíi oríta fún gbogbo àwon ìlú kékèèké ibè sì ni wón ti máa ń pàdé láti ta ojà won. 45. Àdúgbo: Ìkòyí Ìtumò: Àdúgbò tuntun ni èyí, àwon tó sì fún un ní orúko yìí yá a lò láti ìlú Èkó ni. 46. Àdúgbo: Omi-Oko Ìtumò: Àdúgbò tí omi tí àwon ènìyàn máa ń pon ní ayé àtijó, omo yìí wà ní ìtòsí ibi tí wón máa ń dá oko sí, èyí ni wón fi máa ń pè é ní omi-oko. 47. Àdúgbo: Enu-Odi Ìtumò: Ibí yìí ni ilésà dé ní àkókò yìí, èyí ló fà á tí wón fi ń pe ibí yìí ní Enu-Odi. 48. Àdúgbo: Ìróyè Ìtumò: Ìróyè yìí kò jìnà sí ìgbàyè, ibè ni àwon tó sá fún èmí won ní ìgbà ogun ti kókó dúró. 49. Àdúgbo: Ìlórò Ìtumò: Àwon tí ó kókó dó àdúgbò yìí jé olówó, pàápàá wón jé òkan lára àwon tó kókó jáde lo sòwò ní òkè oya tí wón wá ń kólé sílé. 50. Àdúgbo: Òlómilágbàlá Ìtumò: Àdúgbò yìí kò jìnà sí omi kan tí àwon ènìyàn máa ń mu, èyí ló jé kí àwon ènìyàn máa pe àwon tó ń gbé àdúgbò yìí ní òlómilágbàlá. 51. Àdúgbo: Ògbón Àgbède Ìtumò: Àgbède kan wà ní àdúgbò yìí ní àkókò tí wón fún un ní orúko yìí, omo Èfòn alààyè ni àgbède yìí. 52. Àdúgbo: Òkè-jìgbà Ìtumò: Òrúko Babaláwo kan ni Jìgbà, àdúgbò yìí ló sì máa ń gbé tí ó ti ń se isé owo rè. ìdí nìyí tí wón fi ń pe àdúgbò náà ní òkè-jìgbà. 53. Àdúgbo: Òkè-omi-irú Ìtumò: Òmi kan wà ní ibí yìí tí wón ti máa ń fo irú ní ayé àtijó, ìgbà tí àwon ènìyàn téèrè sin í kólé omi irú. 54. Àdúgbo: Omi-Aládìe Ìtumò: Oko kan wà ní ibí yìí ní ìgbà àtijó tí wón ti máa ń sin adie (poultry) omi kan sì wà ní ìtòsí oko yìí, èyí ló mú kí won máa pe omi yìí ní omi aládìe èyí tó di o’ruko àdúgbò náà lónìí. 55. Àdúgbo: Olórunsògo Ìtumò: Àdúgbò yìí ti wà láti ìgbà láéláé sùgbón àwon ènìyàn kò tètè wá ko ilé sí ibè, nígbà tí ó sì yá ààrin ìgbà díè ni àwon ènìyàn kó òpòlopò ilé sí ibè, èyí ló mú kí won pè é ní Olórunsògo. 56. Àdúgbo: Ìjámo Ìtumò: Ibí yìí ni àwon àgbè tó bá ń bò láti oko ti máa ń já imò òpe láti di erù won ibè ló di Ìjámò nígbà tí ilé bèrè si ní de ibè. 57. Àdúgbo: Ògúdù Ìtumò: Orúko akíkanjú kan ni ìgbà ogun ògèdèngbé ni èyí, ní ìrántí rè ni wón se so àdúgbò yìí ní ògúdù. 58. Àdúgbo: Ìfòfín Ìtumò: Òmi kan wà ní àdúgbò yìí télè tí àwon ènìyàn ti máa ń do nnkan, torí omi yìí ni wón se so àdúgbò yìí ní Ìfofín. 59. Àdúgbo: Omi-Eran Ìtumò: Ibi tí àwon alápatà ti máa ń pa eran won fún títà ni wón so di omi-eran. 60. Àdúgbo: Imàdín Ìtumò: Ibi tí àwon ìyá àgbà ti máa ń se àdín ní ìgbà àtijó ni wón ń pè ní Umàdín ní èka èdè ìjèsà, èyí ló sì di Imàdín lónìí ([[see Yoruba Place Names]]) Yoruba Serial Verb Construction - Gbolohun Asinpo Ise Yoruba 2132 6435 2006-12-19T09:20:25Z Loadewole 101 /* Yoruba Serial Verb Construction - Gbólóhùn Àsínpò Ìse Yorùbá */ [[Oro-ise Asinpo Yoruba]] [[Yoruba Serial Verb]] [[Serial Verb]] [[Oro-ise Asinpo]] ==Yoruba Serial Verb Construction - Gbólóhùn Àsínpò Ìse Yorùbá== Àbá méta la ó ye wò lórí gbólógùn àsínpò ìse Yorùbá. Àbá kìíní nit i Awóbùlúyì, èkejì ni ti Bámgbósé, èkéta sì nit i Oyèláràn. Lóju Awóbùlúyì, gbólóhùn méjì ló máa ń wà ìpìlè gbólóhùn àsínpò ìse. Ìyen ni pé tí a bá rí ‘Mo ra isu tà’, ‘Mo ra isu, Mo ta isu’ló wà ní ìhun ìpìlè rè. Bámgbósé gbà pé òótó ni a rí gbólóhùn àsínpò ìse tí ó ní gbólóhùn méjì ní ìhun ìpìlè èyí tí a lè pè ní gbólóhùn àsínpò ìse áláso (the co-ordinate type). Àpeere iru èyí ni ‘Mo ra isu tà’, Ó ní àwon kan wà tí a kò lè topa lo sí gbólóhùn méjì, fún àpeere, ‘Obè dùn tó; tí a kò lè so pé ‘Obè dùn, Obè tó’ ni ìpìlè rè. Irú àpeere yìí ni Bámgbósé pè ní ‘the modifying type’. Lójú Bámgbósé, isé èyán ni ‘tó’ ń se nínú ‘Obè dùn tó’. Awóbùlúyì so pé báwo ni ó se seé se pé nínú ‘Obè tó’ ‘tó’ je òrò-ìse kíkún sùgbón nínú ‘Obè dùn tó’, ‘tó’wá di òrò-ìse èyán. Ó ní òun kò fara mó on. Eni kéta tí ó sisé lórí gbólóhùn àsínpò ìse ni Oyèláràn. Ní tirè, a kò lè topa gbólóhùn àsínpò ìse lo sí ìhun ìpìlè mìíràn. Bíi àpólà ìse inú gbólóhùn abode ni àpólà ìse (APIS) rè se máa ń hùwà. Fún àpeere, bákan náa ni a se máa ń yí APIS rè àti ti gbólóhùn abode sódì, ba: ‘mo lo/nkò lo, mo ra isu tà/n kò ra isu tà’ kìí se kò ra isu, n kò ta isu’. Ibá kan náà ni wón jo ń gbà bíi ti gbólóhùn abode, ba: ó ti sùn lo’ kì í se ‘*ó ti sùn, ó ti lo’, òna kan náa ni a fi máa ń se àpètúnpè elébe fún ìsodorúko won bíi ti gbólóhùn abode, ba: ‘lílo ni ó lo’, ‘rírasu ni ó rasu tà/ríra ni ó rasu tà/rírasutà ni ó rasu tà’, kì í se ‘*rírà títà ni ó rasu tà’. Àpapò àwon òrò ìse méjèèjì ni o m;aa ń yan olùwà àti àbò bí ti IS inú gbólóhùn abode. Fún àpeere, ‘mú’ tàbí wá kò lè gba ‘òrò’ (ìyen òrò tí a so jáde lénu) ní olùwà won nítorí ìdí èyí ni a kò se lè so pé ‘*òrò wá’ ‘*òrò un’, sùgbón apapò ‘mú’àti ‘wá’ lè yan ‘òrò’ ní olùwà nínú gbólóhùn àsínpò ìse, ba: ‘òrò náà mú mi wálé’. Bákan náa, àwon IS méèjèèjì inú àsínpò ìse ni ó máa ń yan àbò won. Fún àpeere, ‘rò’ tàbí ‘pin’ kò lè dá yan ‘wá’gégé bí àbò, èyí ni a kò se lè rí ‘*wón rò wá’ tàbí ‘wón pin wá’ sùgbón, a lè rí ‘wón rò wá pin’ níbi tí àwon IS méjèèjì ti jo yan ‘wá’ ní àbò won. Bí a se ń se ìtenumó IS nínú gbólóhùn abode náà ni a ń se ìtenumó ÌS won, ba: bí a se lè suo pee ‘esín ta ta ta (ó kú)’ béè náà ni a lè so pé ‘ó mumi yó, mumi yó, mumi yó (kó tóó kú)’. Àwon IS méjèèjì ni a fi máa ń dáhùn ìbéèrè, ba: tí a bá so pé ‘ó mumi yó’, tí eni kan bá bèèrè pé kí ló se?’, a ó ní ‘ó mumi yí’, a kò níí so pé ‘*ó mumi, ó yó’. Àwon IS méjèèjì la máa ń yán papò kì í se eyo kan nínú won, ba: ó mumi yó ní àárò. Nítorí gbogbo ìdí wònyí, Oyèláràn so pé a kòs nílò láti topa ìpìlè gbólóhùn àsínpò ìse lo síbì kankan. Bí àpólà ise inú gbólóhùn abódé se máa ń hùwà ni àpólà ise tirè náa se máa ń hùwà. Atóka Ìnfínítíìfù (òrò ìse òbòró) Enu àwon onígírámà kò kò lórí ohun tí ó ń tóka òrò ìse òbòró ní èdè Yorùbá. Àpeere òrò ìse òbòró ni a fa igi sí nídìí yìí: Ó mo okò ó wà. Isé tí Awóyalé se lórí òrò ìse òbòró ni a ó yè wò. Awon kan so pé àfòmó ìbèrè /í/ ni ìpìlè rè. Awóyalé ta ko àbá yìí nítorí pé fáwèlì olóhùn òkè kì í bèrè òrò ní èdè Yorùbá àti pé tí a bá fi àfòmó sèdá òrò, òrò tuntun ló máa ń ti ibè yo sùgbón àpólá ìse òbòró, gégé bí ó se hàn nínú gbólóhùn yìí (ó mo okòó wà), kìí se òrò tuntun. Àbá kèjì tí ó wáyé lórí òrò ìse òbòró ni pé ara ìsodorúko àpètúnpè elébe (KíKF) ni ó ti wa. Sùgbón Awóyalé so pé èyí kò lè rí béè nítorí pé ìró pípaje lásán ko ye kí ó yí ìrumò padà béè rè é ìtumò àwon ìpèdè méjèèjì yìí yàtò sí ara won: Òjó fé rírò # Òjó féé rò, Òjà kò ní títà # Òjà kò níí tà. Yàtò sí èyí, ìsodorúko onihun KiKF kò lè jeyo nínú àsínpò-ìse bí òrò-ìsè òbòró se lè jeyo, ba: Adé fé é wá á bèrè í kó isé é se # *Adé fé wíwá bíbèrè sí kíkó ise síse. A lè pe àkíyèsí alátenumó sí ìhun oni-KíKF, a kò lè se èyí sí ihun alápólà ìse òbòró, ba: Adé pé lílo-ilé -----> lílo ilé ni Adé pé sí, * Adé pé é lo ilé --> *é lo ilé ni Adé pé sí. A lè so pé Isé sòro ní síse fún ìhun oní KíKF, a kò lè so pé *Is; sòro ní í se fún àpólà ìse òbòró. Àpólà tí a fa igi sí nídìí ninú àpólà ìse òbòró, Mo fé é máa lo sì jé àpólà ìse sùgón ti ìhun oní-KíKF yìí, *Mo fé mímáalo kìí se àpólà ìse. Gbólóhùn oní ìhun KíKF yìí ní ìtumò méjì: Ó mo okò wíwà (i: ó mo bí a se ń wa okò, ii: ó mo okò tí a lè wà) sùgbón ìtumò kan ni gbólóhùn olórò-ìse òbòró máa ń ní: Ó mo okò ó wà = Ó mo bi a se ń wa okò. Tí ó bá jé pé ìhun oní KíKF ni ìpìlè òrò-ìse òbòró ni, gbogbo àìbáramu tí a se àkíyèsí lókè yìí kò ye kí ó wáyé. Àwon kan tún so pé láti ni ìpìlè atóka òrò-ìse òbòró. Awóyalé ní èyí kò lè rí béè nítorí pé kò sí bí a se lè je títí tí atóka òrò-ìse òbóró fi lè je lyo látin inú ‘láti’ nínú gbólóhùn kejì yìí: Mo fé láti lo àti Mo fé é lo. Ní ìparí, Awóyalé wá so pé kò nílò pé a ń topa òrò-ìse òbòró lo sí ibì kankan nítorí pé nínú àwon èdè tí ó sún mó Yorùbá, irú nnkan kan náa ni wón fi ń tóka òrò-ìse òbòró won kì í sì í topa rè lo sí ibì kankan, fún àpeere: Yorùbá Mo fé é rí I Ìgbò: Achor-m Yorùbá Ó bèrè sí í sokún Ìgala I tsare e raku Àwon atóka òrò-ìse òbòró ni a fa igi sí n ídìí nínú àwon òrò yìí. Níwon ìgbà tí àwon èdè wònyí kò ti topa atoka òro-ìse òbòró won lo sí ibì kankan, Yorùbá náa kò nílò láti topa tirè lo sí ibi kankan. Gbólóhùn Àkíyèsí Alátenumó (GAA) àti Gbólóhùn Asàpèjúwe (GA) Láti ayé Crowther ni àwon onímò èdè ti máa ń so pé gbólóhùn ni gbólóhùn àkíyèsí alátenumó (GAA ni a ó máa pè é láti ìsinsìnyí lo) sùgbón pé àpólà-orúko ni gbólóhùn asàpèjúwe (a ó máa pe èyí ni GA) Awóbùlúyì ni ó wá so pé béè kó. Ó ní APOR ni àwon méjèèjì. Ó ní ìdí tí òun fi so béè ni pé gbólóhùn kì í tèlé se àpólà nìkan ni ó máa ń tèlé e. Àwon méjì yìí sì lè tèlé e, ba: ‘Kìí se ìwé ni mo rà’ tàbí ‘Kìí se ìwé tí mo rà’sùgbón e wo gbólóhùn: ‘*Kìí se mo ra ìwé’. Ó tún ní a kì í so pé ‘*Ra ni mo ra iwé’ tàbí ‘*Rà tí mo ra ìwé’ nitorí pé àwon méjèèjì jé àpólà-orúko, òrò-òrúko ló sì gbódò jé olórí fun APOR. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’ di orúko nípa àpetúnpè elébe tí ó fid i ‘Rírà ni ó ra ìwé’. Bí GA se ń yán OR béè náa ni GAA se ń yán OR, ba: ‘iwé ni mo rà’ àti ‘iwé tí mo rà: GA ń ya iwé kan sótò sí ìwé mìíràn GAA ń ya iwé sótò sí nnkan mìíràn. Ìdí nì yí tí GA àti GAA kìí fi jeyo pò pèlú arópò orúko nítórí òrò èyán kìí jeyo pèlú arópò orúko, ba: ‘*Mo ni ó ra ìwé’/ *Mo tí ó ra ìwé’. Sùgbón o, GAA lè dúró gégé bíi gbólóhùn láijé pé nnkan tèlé e, ba: Ìwé ni mo ra/*Ìwé tí mo ra’. A kò lè fi àti àti pèlú so ó pò bí àpólà, ba: ‘*Ìwé ni mo rà àti aso ni mo rán/Ìwé tí mo rà àti aso tí mo rán: Bíi gbólóhùn ni a se ń so ó pò, ba: Ìwé ni mo ra aso ni Olú sì rán/Mo lo mo sì rí i'. Bíi gbólóhùn, a lè fi pe so GAA di OR, a kò lè se èyí sí GA, ‘Kì í se pé ìwé ni mo ra?/Kì í se pé mo ra iwé/*Kì í se pé iwé tí mo ra’. Ohun tí gbogbo eléyìí ń fi hàn ni pé ní ihun ìpìlè. APOR ni GAA sùgbón ní ihun òkè, ó lè di APOR tàbí gbólóhùn. Èyí ni ó fà á tí a fi lè rí ‘Kì í se Òjó ni a fé ri’ (APOR), ‘Kì í se pé Òjó ni a fé rí’ (GBOL). Èyí kò ye kí ó yà wá lénu nítorí pé tí a bá so pé ‘Lo’, ní ìpìlè. Òrò-ìse ni sùgbón, bí a se lò ó yìí, gbólóhùn ni. Owólabí ni ó dá Awóbùlúyì lóhùn. Ó ní òun gbà pé gbólóhùn ni GAA àti pé APOR ni GA. Ó ní lóòótó. GAA lè tèlé se sùgbón gbólóhùn kò lè tèlé e, ba: ‘Kì í se ìwé ni mo rà/*Kì í se mo rà ìwé’. Ó ní ohun tí ó fà á ni pé gbólóhùn ìpìlè ni ‘mo ra iwé’, gbólóhùn asèdá ni GAA. Gbólóhùn asèdá ló lè tèlé se, ti ìpìlè kò lè tèlé é. Lóòótó, kò sí ‘*Rà ni mo ra iwé’. Ìdí tí kò fi sí èyí ni pé Gbólóhùn ni GAA, APOR ni ó sì máa ń je olùwà fún GBOL. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’dorúko kí ó tó di olùwà GBOL, ba: ‘Rírà ni mo ra ìwé’. Ti pé GAA àti GA kò lè bá arópò-orúko (AR ni a ó máa pè é láti ìsinsínyí lo) se kì í se torí pé wón jé APOR. Òpòlopò ni òrò tí kò lè bá AR se tí won kì í se APOR, ba: ‘*Mo dà?/*Mo ń kó?’ Òkan nínú àbùdá AR ni pé kò lè bá awon òrò yìí se pò. Léyìn ìgbà tí Ówólabí ti ta ko Awóbùlúyì báyìí tán ni ó wá so àwon ìdí tí ó fi ye kí a gba GAA ní GBOL, Ó ní GBOL ni awon òrò bíi ‘njé, lóòótó, síbèsíbè’ máa ń bá se pò, wón sì bá GAA náa se torí pé ó je GBOL, ba: Njé ìwé ni Olú rà?/ Njé Olú ra ìwé?/* Njé iwé tí Olú rà?. Bí I GBOL, a lè fi ‘sùgbón, àmó, sì’so GAA pò, ba: Ìwé ni mo rà sùgbón bàtà ni Olú rà/Olú ra ìwé sùgbón Èmi ra bàtà/*Olú tí ó ra ìwé sùgbón èmi tí ó ra bàtà. Atilè lè so GAA mó GBOL, ba: Ìwé ni Bólá rà súgbón Dada ra bàtà’, A lè se àtenúmó sí GAA bí i GBOL, ba: ‘Mo ra bàtàa/Bàtà ni mo ràa/*Bàtà tí mo ràà’. Ihùn díè nínú GAA jot i GBOL gaan, ba: ‘Olùkó jo mi/Olùkó ni mí’ Pèlú gbogbo àkíyèsí wònyí ni Owólabí fi so pé GBOL ni GAA sùgbón APOR ni GA. Òrò Àpèjúwe Ase-kókó Gbólóhùn (OAAG ni a ó máa pè é) [Predicative Adjective] tàbí Òrò-ìse Asèyándìse (OA ni a ó máa pè é) [Adjectivisable Verb) Enu àwon onímò èdè kò kò lórí ìsórí tí à bá pín àwon òrò bíi ‘ga, pón pupa, funfun abbl’sí. Lójú àwon onímò èdè bí i Afoláyan. OAAG ni o ye ka máa pè wón. Ó ní ìdí ni pé wón ní ònà tí wón fi jo AJ (òrò-àpèjúwe ni a lo àmì yìí fún) bí dúdú inú ‘Aso dúdú yìí’ wón sì ní ònà tí wón fi jo IS (òrò-ìse nì a lo èyí fún) bí I lo àti gé. Ga jo gé àti lo nípa pé (i) wón lè jeyo nínú GBOL (gbólóhùn nì yí) abódé, ba: ‘omo náà gé igi/omo náà ga/omo náà lo’(ii) ibá àti àsìkò lè jeyo pèlú won, ba: omo náà ń gé igi/omo náà ń ga/omo náà ń lo’(iii) a lè so wón dorúko nípa àpètúnpè elébe, ba: ‘gígé ni omo náà gé igi/gíga ni omo náà ga/lílo ni omo náà lo’ (iv) a lè yí won sódì, ba: omo náà kò lo/omo náà kò gé igi/omo náà kò ga’ (v) wón lè jeyo nínú GBOL ìbéèrè, ba: ‘sé omo náà gé igi/sé omo náà ga/sé omo náà lo?’ (vi) múùdù lè jeyo pèlú wón, ba: ‘omo náà lè lo/omo náà lè ga/omo náà lè gé igi (vii) sílébù kan ni púpò nínú IS jé, sílébù kan ni àwon náà ní (viii) wón lè tèlé sílébù olóhùn òkè, ba: ‘omó ga/omó gé igi/omó lo’. Ga yàtò sí gé àti lo nípa pé (i) kò lè jeyo nínú GBOL àse, ba: ‘Lo/Gé igi/*Ga’ (ii) kò lè gba àfikún, ba: ‘lo sí ilé/gé igi/*ga omo’ (iii) a kò lè se àtenumó ìyísódì sí i, ba: ó saláìgé igi/ó saláìlo/*ó saláìga’ (iv) kò gba IS láti fi yán OR, ba: ‘ilé ìgégi/àkókò ìlo ilé/*oògùn ìga omo. Pèlú gbogbo àlàyé wònyí, Afoláyan ní ga ní ònà tí ó fi jo AJ ó sì ní ònà tí ó fi jo IS. Isé kókó GBOL ni a mo IS mó, isé èyán ni a mo AJ mó. Ó ní nítorí ìdí èyí, kí á máa pe àwon òrò bíi ga ni OAAG. Ó ní èyí yí o fi ìbásepò rè pèlú IS àti AJ hàn àti pé tí a bá se báyìí, ìbásepò tó wà láàrin irú èdè Gèésí àti Yorùbá yóò hàn torí àwon náà ni Predicative Adjective, ba: ‘All things will be cold’ tí àwon omo mìíràn máa ń sì pè ní ‘All things will cold’ nítorí èdè Yorùbá ‘Gbogbo nnkan yóò tutu’ tí ó ti yi mó won lára. Awóbùlúyì ni ó da Afólayan lóhùn. Ó ní Òrò-ìse asèyándìse ni ó ye kí á máa pè àwon òrò bíi ga. Ó wá bèrè sí níí wo gbogbo ohun tí Afoláyan rí tí ó fi so pé kí á máa peg a ní OA, ó sì ní gbogbo rè ni kò fesè mule. (i) Ó ní ká wo tì, ní, ń kó àti dà. Ó ní gbogbo won, IS ni wón síbè, won kò lè dá je yo nínú GBOL àse Nnkan tí èyí fi hàn nip é a kò lè lo ìlànà yìí láti so pé ga kì í se IS. (ii) Njé ó ye kí a fi ìsodorúko alátenumó bíi saláìga, saláìlo tàbí saláìgé igi dá IS mò. Ohun tí ó se pàtàkì ni pé kí á fi ‘àì’ so IS di OR, a sì lè se èyí sí ga kí ó ‘àìga’. Èyí ló pon dandan Njé òòtó nip é a kò tilè lè so pé Omo náà slaáìga?. Lójú Awóbùlúyì, a lè so béè. (iii) Nípa ti ìgbàbò àti àìgbàbò, Awóbùlúyì so pé ga náà lè gba àbò bó se àbò péékí tí a sèdá lára rè, ba: ‘omo náà ga ìga àgéré’. (iv) kìí se òótó ni pé ga kò lè je pélú òrò-ìse òbòró torí alè rí ‘gíga seé ga’. (v) lóòótó, a lè rí ‘ilé ìgé igi’ àti pé a kò lè rí *ilé ìga gíga’ sùgbón nnkan tí ó selè nip é kìí se gbogbo IS lóòótó, a lè rí ‘ilé ìgé igi’ àti pé a kò lè rí ‘*ilé ìga gíga’ sùgbón nnkan tí ó selè ni pé kìí se gbogbo IS ni alè se báyìí sí, ba: kò sí ‘*ilé ìlo lílo, *ilé ìwà wíwà abbl’. (vi) ga yóò wo férémù Àwóbùlúyì yii, //APOR------- (APOR)//, nítorí náà, lójú Awóbùlúyì, OA ni àwon òrò bíi ga. Èdè Gèésì ti Afoláyan fi ń se òdiwòn Yorùbá ni ó je kó pè é ní OAAG. Orò-ìse (IS) lédè Yorùbá Àlàyé tí Awóbùlúyì se lórí èyí ni a ó kókó yè wò. Ó ní àwon ìlànà tí a fi lè mo IS ní èdè Yorùbá nìwònyí: (i) Òrò tí ó bá ti wo férémù yìí, //OR ----(OR)//, IS ni. Gbogbo òrò tí a fa igi sí nídìí yìí ló wo férémù náà, ‘Ò lo, Ó ra isu. (ii) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètunpè elébe. IS ni, ba: ‘lílo ni ó lo’. (iii) IS ni ó máa ń yan olùwà nínú GBOL, ba: ‘Olu gbin isu’, ‘*Igi gbin isu’. (iv) IS ní ó máa ń yaa àbò nínú GBOL, ba: ‘Olú gbin isu’, ‘*OLú gbi Adé’. (v) Òrò tí a bá ti lè fi è se se ìbéèrè nípa rè, IS ni, ba: ‘Sé Olú lo?’, ‘Ó lo’. (vi) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètúnpè elébe tí a sì yí sódì pèlú kó, IS ni, ba: ‘Lílo ko ni ó lo’, (vii) Òrò tí a bá lè fi GBOL asàpèjúwe yán léyìn ìgbà tí a bá ti se àpètúnpè elébe sí i, IS ni, ba: ‘Lílo tí ó lo’. Bámgbóse ni ó dá a lohùn, ó ní merin ni òun yóò yewò nínú àbá méje tí Awóbùlúyì dá nítorí pé méjì jé àwítúnwí, òkan kò sì kápá gbogbo IS. Ó ní a gbódò kókó so IS di OR pèlú àpètúnpè elébe kí á tó lè se àbá (i), (vi) àti (vii), nítorí náà, àbá kan ni métèèta. Yàtò sí èyí, kì í se gbogbo IS ni a lè fi se bèèrè ìbéèrè nípa rè, ba: tí a bá ní ‘Olú ga’, a kò níi so pé ‘kí ni Olú se?’. ‘báwo ni Olú ti rí?’ ni a ó so. Èyí fi hàn pé àbá mérin péré ni ó kù, ìyen (i), (ii), (iii), àti (iv), àwon yìí ni Bámgbósé yè wò. Ó ní nípa àbà mérin yìí, kí á kókó mú òrò kan tí gbogbo onímò èdè mò sí IS, ìyen ‘saájú’. Ó ní àbá mérèèrin ni ó sisé fún un, ba: (i) omo náà saájú. (ii) sísaájú ni omo náà saájú (iii) *igi náà saájú (iv) * ó saájú igi náà. Ó ní sùgbón tí a bá wo GBOL àsínpò-ìse ‘igi náà saájú ilé yìí wó/igi náà wó saájú ilé yìí’, a ó rí i pé gbogbo ìlànà yìí kò sisé mó, ba: a kò lè se àpètúnpè elébe sí ‘saájú’ mó, ba: *sísaájú ni igi náà wó saájú ilé yìí’. Kò lè yan olùwà béè ni kò lè yan àbò mó. Nítorí ìdí èyí ni ‘igi’ àti ‘ilé’ fi lè jé olùwà àti àbò fún un, èyí tí kò seé se nínú GBOL abódé. Pèlú gbogbo eléyìí, a ó rí i pé ìlànà (ii), (iii) àti (iv) náà kò wúlò fún dídá IS mò. Ó wá sé ku àbá (i) ti Láti orí Crowther ni àwon onímò èdè ti gba ti inú ‘ìwé ti Òjó’ sí ‘possessive marker’ àfi ìgbà tí Awóbùlúyì dé tí ó so pé OR ni. Ó ní nínú ‘iwé ti Òjó’, ‘ti’ je OR nínú APOR, ‘ti Òjó’àti pé APOR, ‘ti Òjó’ dúró ní àdàpè (apposition) fún ‘ìwé’. Èyí fi han pé nínú ‘ìwé ti Òjó’, ‘ìwé’ ń yán ‘ti’. A wá ní OR méta níní ‘ìwé ti Òjó’. Ìbásepò ‘ìwé’àti ‘ti Òjó’wá dàbí ìbásepò tí ó wà láàrin ‘Òjó’àti ‘àdému’ nínú ‘Òjó adému ń bò’. Owólabí ni òrò kò ri báyìí. Ó ní isé jénítíìfù (tàbí possessive) ni ‘ti’ ńse nínú ‘ìwé ti Òjó’ Ó ní tí a bá so pé ‘tèmi’, nnkan tí a ní lókàn ni ‘nnkan kan tèmi’ tàbí ‘nnken kan tìre’. Lójú Oyèláràn, òrò kò rí bí Owólabí ti là á sílè yen. Lójú tirè, a lè fi ‘ti’ wé ‘oní’ nínú ‘ti aró/ti aso’ àti ‘aláró/aláso’, isé kan náà ni wón ń se. ‘Ti aró’ ń tóka sí ohun kan tí a mo aró mó. Ohun yòówù tó lè je, kìí se aró fúnra rè. Aró wá dàbí olókòó ohun tí a ní lókàn. Ní ti ‘aláró’, ohun tí a mò mo aró ni a ní lókàn. Ohun tí a ní lókàn yìí sì ni olókòó aró. Lórò kan, gbogbo APOR (ti + OR) jé òdì APOR (oní + OR). E ó rí i pé kò sí ohun tí a lè se sí ikíní tí a kò lè se sí èkejì. (i) Wón lè se olùwà GBOL, ba: Onílé kò lè gbé e lo sí òrun/Tilé kò lè gbé e lo sí òrun. (ii) Wón lè se àbò GBOL, ba: Mo ránsé só onílé/Mo ránsé sí tilé (iii) A lè yán won, ba: onílé gogoro/tilé gogoro (iv) a lè sèdá òrò mìíràn lára won, ba: olónigbaojúlé/onítilé. (v) a lè fi wón yán òrò mìíràn ba: owó onílé/owó tilé. Lójú Oyèláràn, ìgbà tí a bá lo ‘ti + OR’ ní àkànlò ni ó máa ń dàbí èyánrò lásán. Èyí ni Owólabí pè ní ‘marked genitive construction’ (owó ti onílé) tí ó fa àtenumó lówó yàtò sí ‘unmarked genitive construction’ (owo onílé). Ìdí nì yí tí Owólabí fi lè túmó ‘owó tilé’ sí ‘owó kan tí a mò mó ilé’. Oyèláràn túmò ‘owó tilé’ sí ‘owó tí a mò mó ohun kan tí a mo ilé mó’ Ojú yòówù kí a fi wò ó, lójú Oyèláràn, ìsòrí gírámà tí a bá to ‘oní’ sí ló ye kí á to ‘si’ sí. Níwòn ìgbà tí ‘oní’ti jé mófíímù àfòmó tí a lè lò láti sèdá OR láti ara OR, ‘ti’ náà ní láti jé àfòmó tí a fi ń sèdá Or láti ara OR. Mo, o, ó, a, e àti wón Oyèláran ní òrò gírámà lásán ni àwón òrò yìí. Ó ní ìdí ni pé òrò gírámà ni òrò tí kò bá níìtumò gúnmó kan à á finú rò tàbí tí a lè tóka sí ju isé won nínú GBOL lo. Irú òrò béè máa ń níye wón sì máa ń nísé kan pàtó nínú GBOL. Orísìí orúko ni àwon onímò èdè tip e ‘emi, ìwo, òun, abbl’. Àwon tí wón pè wón ní arópò-orúko (AR) pe ‘mo, o, ó abbl’ní àgékù AR. Tí a bá wò wón dáadáa, a ó rí i pé kò sí ojú abe lára ‘mo, o, ó abbl’àfi bóya ‘wón nìkan tí a lè so pé ara ‘àwon’ló ti wá. Àwon mììràn pe ‘èmi. Ìwo abbl’ ní àdálò arópò orúko (independent pronoun) yàtò sí àwon aládaradé (dependent pronoun) bíi ‘mo, o abll’, bóya nítori pé ènìyàn kò lè fi àwon wònyí dáhùn ìbéèrè bí i ‘ta ni yen?’ kí èniyàn wí pé ‘*mo’ béè ènìyàn lè dáhùn pé ‘èmi, ìwo, abbl’. Awon onímò èdè bí i Bámgbósé gba àwon òrò tí ó bá ti lè se olùwà tàbí àbò nínú GBOL, tí a lè fi OR mìíràn tàbí òrò àpèjúwe yán tí a sì lè sèdá OR lára rè nípa lílo àfòmó ‘oní’ ni OR (wo i-v lókè lábé ‘ti’). Yoruba Infinitive Phrase - Apola Infinitiifu lede Yoruba 2133 6430 2006-12-19T09:01:55Z Loadewole 101 /* Atọ́ka Ìnfínítíìfù (Ọ̀rọ̀-ìse ọ̀bọ̀rọ́) */ [[Infinitiifu (Infinitive)]] [[Oro-ise Oboro]] [[Apola Infinitiifu] ==Atọ́ka Ìnfínítíìfù (Ọ̀rọ̀-ìse ọ̀bọ̀rọ́)== Enu àwon onígírámà kò kò lórí ohun tí ó ń tóka òrò ìse òbòró ní èdè Yorùbá. Àpeere òrò ìse òbòró ni a fa igi sí nídìí yìí: Ó mo okò ó wà. Isé tí Awóyalé se lórí òrò ìse òbòró ni a ó yè wò. Awon kan so pé àfòmó ìbèrè /í/ ni ìpìlè rè. Awóyalé ta ko àbá yìí nítorí pé fáwèlì olóhùn òkè kì í bèrè òrò ní èdè Yorùbá àti pé tí a bá fi àfòmó sèdá òrò, òrò tuntun ló máa ń ti ibè yo sùgbón àpólá ìse òbòró, gégé bí ó se hàn nínú gbólóhùn yìí (ó mo okòó wà), kìí se òrò tuntun. Àbá kèjì tí ó wáyé lórí òrò ìse òbòró ni pé ara ìsodorúko àpètúnpè elébe (KíKF) ni ó ti wa. Sùgbón Awóyalé so pé èyí kò lè rí béè nítorí pé ìró pípaje lásán ko ye kí ó yí ìrumò padà béè rè é ìtumò àwon ìpèdè méjèèjì yìí yàtò sí ara won: Òjó fé rírò # Òjó féé rò, Òjà kò ní títà # Òjà kò níí tà. Yàtò sí èyí, ìsodorúko onihun KiKF kò lè jeyo nínú àsínpò-ìse bí òrò-ìsè òbòró se lè jeyo, ba: Adé fé é wá á bèrè í kó isé é se # *Adé fé wíwá bíbèrè sí kíkó ise síse. A lè pe àkíyèsí alátenumó sí ìhun oni-KíKF, a kò lè se èyí sí ihun alápólà ìse òbòró, ba: Adé pé lílo-ilé -----> lílo ilé ni Adé pé sí, * Adé pé é lo ilé --> *é lo ilé ni Adé pé sí. A lè so pé Isé sòro ní síse fún ìhun oní KíKF, a kò lè so pé *Is; sòro ní í se fún àpólà ìse òbòró. Àpólà tí a fa igi sí nídìí ninú àpólà ìse òbòró, Mo fé é máa lo sì jé àpólà ìse sùgón ti ìhun oní-KíKF yìí, *Mo fé mímáalo kìí se àpólà ìse. Gbólóhùn oní ìhun KíKF yìí ní ìtumò méjì: Ó mo okò wíwà (i: ó mo bí a se ń wa okò, ii: ó mo okò tí a lè wà) sùgbón ìtumò kan ni gbólóhùn olórò-ìse òbòró máa ń ní: Ó mo okò ó wà = Ó mo bi a se ń wa okò. Tí ó bá jé pé ìhun oní KíKF ni ìpìlè òrò-ìse òbòró ni, gbogbo àìbáramu tí a se àkíyèsí lókè yìí kò ye kí ó wáyé. Àwon kan tún so pé láti ni ìpìlè atóka òrò-ìse òbòró. Awóyalé ní èyí kò lè rí béè nítorí pé kò sí bí a se lè je títí tí atóka òrò-ìse òbóró fi lè je lyo látin inú ‘láti’ nínú gbólóhùn kejì yìí: Mo fé láti lo àti Mo fé é lo. Ní ìparí, Awóyalé wá so pé kò nílò pé a ń topa òrò-ìse òbòró lo sí ibì kankan nítorí pé nínú àwon èdè tí ó sún mó Yorùbá, irú nnkan kan náa ni wón fi ń tóka òrò-ìse òbòró won kì í sì í topa rè lo sí ibì kankan, fún àpeere: Yorùbá Mo fé é rí I Ìgbò: Achor-m Yorùbá Ó bèrè sí í sokún Ìgala I tsare e raku Àwon atóka òrò-ìse òbòró ni a fa igi sí n ídìí nínú àwon òrò yìí. Níwon ìgbà tí àwon èdè wònyí kò ti topa atoka òro-ìse òbòró won lo sí ibì kankan, Yorùbá náa kò nílò láti topa tirè lo sí ibi kankan. Yoruba Relative and Focus Construction 2134 6434 2006-12-19T09:18:05Z Loadewole 101 /* Gbólóhùn Àkíyèsí Alátenumó (GAA) àti Gbólóhùn Asàpèjúwe (GA) */ [[Gbolohun]] [[Gbolohun Akiyesi Alatenumo]] [[Aew-Gbolohun Asapejuwe]] [[Yoruba Relative and Focus Construction]] ==Gbólóhùn Àkíyèsí Alátenumó (GAA) àti Gbólóhùn Asàpèjúwe (GA)== Láti ayé Crowther ni àwon onímò èdè ti máa ń so pé gbólóhùn ni gbólóhùn àkíyèsí alátenumó (GAA ni a ó máa pè é láti ìsinsìnyí lo) sùgbón pé àpólà-orúko ni gbólóhùn asàpèjúwe (a ó máa pe èyí ni GA) Awóbùlúyì ni ó wá so pé béè kó. Ó ní APOR ni àwon méjèèjì. Ó ní ìdí tí òun fi so béè ni pé gbólóhùn kì í tèlé se àpólà nìkan ni ó máa ń tèlé e. Àwon méjì yìí sì lè tèlé e, ba: ‘Kìí se ìwé ni mo rà’ tàbí ‘Kìí se ìwé tí mo rà’sùgbón e wo gbólóhùn: ‘*Kìí se mo ra ìwé’. Ó tún ní a kì í so pé ‘*Ra ni mo ra iwé’ tàbí ‘*Rà tí mo ra ìwé’ nitorí pé àwon méjèèjì jé àpólà-orúko, òrò-òrúko ló sì gbódò jé olórí fun APOR. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’ di orúko nípa àpetúnpè elébe tí ó fid i ‘Rírà ni ó ra ìwé’. Bí GA se ń yán OR béè náa ni GAA se ń yán OR, ba: ‘iwé ni mo rà’ àti ‘iwé tí mo rà: GA ń ya iwé kan sótò sí ìwé mìíràn GAA ń ya iwé sótò sí nnkan mìíràn. Ìdí nì yí tí GA àti GAA kìí fi jeyo pò pèlú arópò orúko nítórí òrò èyán kìí jeyo pèlú arópò orúko, ba: ‘*Mo ni ó ra ìwé’/ *Mo tí ó ra ìwé’. Sùgbón o, GAA lè dúró gégé bíi gbólóhùn láijé pé nnkan tèlé e, ba: Ìwé ni mo ra/*Ìwé tí mo ra’. A kò lè fi àti àti pèlú so ó pò bí àpólà, ba: ‘*Ìwé ni mo rà àti aso ni mo rán/Ìwé tí mo rà àti aso tí mo rán: Bíi gbólóhùn ni a se ń so ó pò, ba: Ìwé ni mo ra aso ni Olú sì rán/Mo lo mo sì rí i'. Bíi gbólóhùn, a lè fi pe so GAA di OR, a kò lè se èyí sí GA, ‘Kì í se pé ìwé ni mo ra?/Kì í se pé mo ra iwé/*Kì í se pé iwé tí mo ra’. Ohun tí gbogbo eléyìí ń fi hàn ni pé ní ihun ìpìlè. APOR ni GAA sùgbón ní ihun òkè, ó lè di APOR tàbí gbólóhùn. Èyí ni ó fà á tí a fi lè rí ‘Kì í se Òjó ni a fé ri’ (APOR), ‘Kì í se pé Òjó ni a fé rí’ (GBOL). Èyí kò ye kí ó yà wá lénu nítorí pé tí a bá so pé ‘Lo’, ní ìpìlè. Òrò-ìse ni sùgbón, bí a se lò ó yìí, gbólóhùn ni. Owólabí ni ó dá Awóbùlúyì lóhùn. Ó ní òun gbà pé gbólóhùn ni GAA àti pé APOR ni GA. Ó ní lóòótó. GAA lè tèlé se sùgbón gbólóhùn kò lè tèlé e, ba: ‘Kì í se ìwé ni mo rà/*Kì í se mo rà ìwé’. Ó ní ohun tí ó fà á ni pé gbólóhùn ìpìlè ni ‘mo ra iwé’, gbólóhùn asèdá ni GAA. Gbólóhùn asèdá ló lè tèlé se, ti ìpìlè kò lè tèlé é. Lóòótó, kò sí ‘*Rà ni mo ra iwé’. Ìdí tí kò fi sí èyí ni pé Gbólóhùn ni GAA, APOR ni ó sì máa ń je olùwà fún GBOL. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’dorúko kí ó tó di olùwà GBOL, ba: ‘Rírà ni mo ra ìwé’. Ti pé GAA àti GA kò lè bá arópò-orúko (AR ni a ó máa pè é láti ìsinsínyí lo) se kì í se torí pé wón jé APOR. Òpòlopò ni òrò tí kò lè bá AR se tí won kì í se APOR, ba: ‘*Mo dà?/*Mo ń kó?’ Òkan nínú àbùdá AR ni pé kò lè bá awon òrò yìí se pò. Léyìn ìgbà tí Ówólabí ti ta ko Awóbùlúyì báyìí tán ni ó wá so àwon ìdí tí ó fi ye kí a gba GAA ní GBOL, Ó ní GBOL ni awon òrò bíi ‘njé, lóòótó, síbèsíbè’ máa ń bá se pò, wón sì bá GAA náa se torí pé ó je GBOL, ba: Njé ìwé ni Olú rà?/ Njé Olú ra ìwé?/* Njé iwé tí Olú rà?. Bí I GBOL, a lè fi ‘sùgbón, àmó, sì’so GAA pò, ba: Ìwé ni mo rà sùgbón bàtà ni Olú rà/Olú ra ìwé sùgbón Èmi ra bàtà/*Olú tí ó ra ìwé sùgbón èmi tí ó ra bàtà. Atilè lè so GAA mó GBOL, ba: Ìwé ni Bólá rà súgbón Dada ra bàtà’, A lè se àtenúmó sí GAA bí i GBOL, ba: ‘Mo ra bàtàa/Bàtà ni mo ràa/*Bàtà tí mo ràà’. Ihùn díè nínú GAA jot i GBOL gaan, ba: ‘Olùkó jo mi/Olùkó ni mí’ Pèlú gbogbo àkíyèsí wònyí ni Owólabí fi so pé GBOL ni GAA sùgbón APOR ni GA. Ibadan 2135 6486 2006-12-20T07:00:16Z Loadewole 101 [[Ibadan]] Ibadan je ilu ti ijagidijagan oselu saba nma sele. Professor T.M. Ilesanmi and Yoruba Studies 2136 6413 2006-12-19T08:12:54Z Loadewole 101 [[Ilesanmi]] [[T.M. Ilesanmi]] [[Thomas Makanjuola Ilesanmi]] [[Paadi Ilesanmi]] [[Professor T.M. Ilesanmi]] PROFESSOR T.M. ILESAMI AND YORUBA STUDIES Ojogbon Thomas Makanjuola Ilesanmi ni eni ti o koko gba oye B.A. ni eka-eko ede ati litireso Aafirika ni Obafemi Awolowo University. O sese fi eyin ti ni aipe yii ni leyin igba ti o ti sise ni eka-eko yii kan naa lati odun 1975 si 2005. Opolopo ise ni ojogbon yii gbe se lori ede Yoruba. Die ninu won ni a ko ni ede Geesi ni isale yii. Professor T.M. Ilesanmi joined the services of the University of Ife (now Obafemi Awolowo University, Ile-Ife), Nigeria as a Graduate Assistant at the Department of African Languages and Literatures on November 25th, 1975 having taken two Bachelor degrees from Pontifical University, Rome and University of Ife (now Obafemi Awolowo University). He steadily rose to a full fledged Professor in October 1997; the position he occupied until his retirement at the statutory ripe-age of sixty five in 2005. Going through his academic profile and records, one discovers an unwavering total commitment and seriousness. He has built round himself an edifice of enviable scholarship, especially in the areas of Yoruba cultural studies. His research findings on traditional rituals and folklore are quite monumental and remain major reference points in Yoruba scholarships. Receptive and humble, Professor Ilesanmi has presented many controversial, intriguing and noteworthy academic papers on Yoruba orature. More than anyone in the history of his department, Professor Ilesanmi has supervised a greater number of reputable Masters and Ph.D. theses on Yoruba language and literature. The findings of these theses have been credited to have opened up new horizon and perspectives in Yoruba studies. Professor Bade Ajuwon and Yoruba Studies 2137 6411 2006-12-19T08:03:21Z Loadewole 101 [[Bade Ajuwon]] [[Ajuwon]] [[Professor Bade Ajuwon]] [[Ojogbon Bade Ajuwon]] Ojogbon Bade Ajuwon ati awon Ise ti won se lori ede Yoruba (PROFESSOR BADE AJUWON AND YORUBA STUDIES) Oluko ni Ojogbon Bade Ajuwon ni Eka-eko Ede ati Litireso Ile Aafirika ni Yunifasiti Obafemi Awolowo fun ojo pipe. Ko pe ti won fi eyin ti. Won ti se opolopo ise ni ile-eko yii ki won to feyin ti ni pataki lori ijala ati eremoje. Opolopo ipo naa ni won ti dimu ri. Won fi igba kan je oludari Institute of Cultural Studies. Won si tun je Dean Faculty of Arts. A soro nipa won ede Geesi ni isale yii. Professor Bade Ajuwon joined the services of the then University of Ife (now Obafemi Awolowo University, Ile-Ife) Nigeria as a Junior Research Fellow in Yoruba in October 1st, 1974; having had a B.A. Honours degree in English and History from the University of Lagos, Nigeria in 1969, Diploma in Law in 1972 from the same University and M.A. in Folklore from the famous Indiana University, USA, in 1973. Following his appointment, he was given a study leave to go back to the same Indiana University to study for his Ph.D. From the very beginning of his academic career which spans three decades, Professor Bade Ajuwon proved himself to be very dedicated, diligent and resourceful. His keen interest and commitment to research were total and unwavering. This became evident from his continuous appointment as a Research Assistant during the long vacations throughout his three years as an undergraduate and also for two years after he graduated from Lagos. His thirst for knowledge also led him to study law and he graduated with a Diploma. So, his combined honours degree in English and History, his fleeting acquaintance with law and his training as a teacher combined to put him in a good stead to pursue his research with rare vigour and zeal and as well equip him to be an indefatigable teacher and scholar. His impressive and celebrated scholarship culminated in his rapid and steady growth to become Professor in 1985, the Director of the Institute of Cultural Studies, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria from 1986-1992, and Dean Faculty of Arts, Obafemi Awolwo University, Ile-Ife, Nigeria from 1995-1997. Professor Bade Ajuwon has served his University on various committees and panels, too many to mention here. Professor Ajuwon’s academic career and scholarship received international acknowledgement and accolades. For example, his book Eremoje Ere Isipa-Ode (Hunter’s Dirge) was singled out for HONOURABLE MENTION by the distinguished international panel of assessors of the 1983 NOMA Award for publishing in Africa. Professor Ajuwon was also a FULBRIGHT scholar whose academic career has produced no fewer than twenty five publications on Yoruba folklore in respectable academic outlets. His publications have been found to be major breakthroughs and very monumental in the scholarship of Yoruba Folklore. Yoruba Descriptive Poetry - Oriki Onitede 2138 6429 2006-12-19T08:59:33Z Loadewole 101 /* YORÙBÁ DESCRIPTIVE POETRY */ [[Oba Onitede]] [[Onitede]] [[Tede]] [[Oriki]] ==YORÙBÁ DESCRIPTIVE POETRY== ==ORÍKÌ OBA ONÍTEDÉ== E è sì gbó bó ti wí, eè jàre Ìyá ìjo aláró, Àmòké alárogun ò mo ni Akígbemárù omo Àgòrò O ò gbó bí olóhùn mi ti n wí Wón nì n pe igi jégédé, a dé káyà ó já Yemoja nílé, yemoja lógun Àkàsò fara tile, o ò yó a fara tile Omo kùkùté ò mìnra jíngún Adé káyà ó já ni n pè roro Omo kùkùté ò minra jìngìn Eni mi kùkùté, are è ló mì Bi wón ní won n soko odúnntán, Ara won ní won n se Bí n tí réèdì, Alade béè ní n rèbo Oko òyédèye Ó pé nílé ifá, oko ariwo Omo kúkúùdùkú, a dé káyà o ja Báyìí ní í sewé gèrugèru Gèru, òpò oògùn gèrugèru Bí o lékèé, kò ní í jé O ní inú re jé ó jewé lo A dé káyà ó já nì n pè roro Èké, won ò pékèé làwon A dé káyà ó já nì n pè roro Ìkà, won ò pera rè níkà Bá a bá ní á kóbì fósìkà A dé káyà ó já O ní kó wúre enu re kágbó O yanu kótó Búburú baba won ní n kó sí won lénu Omo iréwolédé, a dé káyà ó já Eelìjìgbà, Àmòké lore omokémi Ìyá mi mo bè e sè Ìyá mi mobè e sè ju omókémi lo Okùnrin gbágbá, Adéjùmòbi Adéòtí ní n pè roro Irin gbágbá omo Egbémo Abita Abìje, a náwó bí elédà Adéòtí nì n pè roro Irin gbágbá Adéjùmòbí nì n pè roro Ilé yin ò kú si léde Elékùlé ibi à á wúra Elékùlé ibi ìmòdò Olúbódún, oba tí n jé Esíkìmo Irin gbágbá ‘Déjùmòbí nì n pè roro Anáwó bi Eléda, omo Ajini Irin gbágbá, omo Egbémo Kì í bi àlejò pé ibo ló ti wá Adéòtí ní i fowó àlejò bomi A bì ìkéran bí ìsù èlú Irin gbágbá omo Egbéomo Ojó n ò n Àlàbí, ojó òún ò se Níjó iringágbá n re bi Adéjùmòbí bí o dòhún o gbòhún lówó omo ojo Oko Adéróunmú, oba ò Alábárúmó, oba ò Oyásìngún, oba díè kó ni olúkókun ‘Rónumú omo Atóba ojó n ò rí Àlàbí, ojó òún ò se Adéróunmú omo láwoyin Kò kún bí igbó ìjèbú Olárìndé dára bí ará okúkúmodi ‘Róunmú omo Atóba Kò dàgbà, Àlàbí tó fi déwù eyè sílè Àlàbí kólé, ó sì joba Adéróunmú omo láwoyin Eegun bí eyín sòwón Olárìndé, baba sòwón láàrin oba gogbo Adéróunmú omo Atóba Báyìí ní ó se onígbàmí èko yangan Póòròpó ni o se onígbàmí àkèsù Bámigbádé ìsòlá Ará ìkó ni se onígbàmí àbíkú Bámigbádé baba láwoyin Ikú Ìsòlá n je Adébáyò nìyà Ní Bámigbádé fi n yo láwoyin lénu Omo ìgbìn kaka, èbìtì kaka Èbìtì tí ò peku kì í pa ìgbín Pátákò ekùn, kaka ni i ta ejá lénu Ojó Àlàbí wogbó òeájú Tí Àlàbí wo gbó oro Àlàbí igbó ò jehun Àlàbí yó òré jeran esin Omo ònilarí tó ti ìjòhùn wá Omo Alébíosù, omo ibara sinsin Osù ni baba àòàlà Àgòàlà báyìí ni ti n bósù rùn wáyé Erú ara won ni wón se Òsùpá kò ní serú àjò-àlà Àgò-àlà ní ó serú òsùpá Ó tutu bì ìmòle Òun loko ayaba Baba ni ò sí nílé Ni wón bí èjìré dè é Alébíosù má fara sínsín Baba ò bimo bóòsà Eègbó, Àlàbí ni mò n pè roro Àlàbí omo láwoyin. Yoruba Descriptive Poetry - Oriki Okere ti Saki 2139 6428 2006-12-19T08:57:44Z Loadewole 101 [[Okere ti Saki]] [[Okere Saki]] [[Oriki]] [[Saki]] [[Adepeju Adejumobi]] [[Adejumobi]] ==ORÍKÌ ÒKÈRÈ TI SAKÍ== Ìbà ni n ó ojó òní jú Adépéjú omo Adéjùmòbi Mo júbà baba mi Omo Adéjùmòbí, ìyá Ajéìgbé Mo júbà baba mi Ìran ígún ni jebo, ìràn àkàlà won a jòkú Ìran baba mi agbe ní ì se Bí à bá ki olórò, orò kì í fún E è pé ta a lo ssebè sílè, Tí gbogbo wa fi n run? Òkèrè òkìkì Bóyèdé Ló sebè sílè, tó ní ki gbogbo wa ó run Abógunlóko-má rò fénì kan Èyíbùkólá, ogún jà lódìgbó Baba ló lé ogun títí Tó fi dápá ibe Èbè ló pò lápòjù, baba làlógun dájàsé Arógunjó sàtá ewà Arógunjó paragada bí iná jóko Eléyín èja, òkèrè baba mojirádé Òun ló so ahéré oilé Aréwàkálé ogun léyìn osòrun Òun ló so ààtàn dojà Ló so òpópó filàni dìgbéjó Òun ló dá òkè sílè Tí won fi n je oba ni sakí Ìjì-àlùgbó nilé àwon baba èyin Aféfé n teri oko ba Eyin sèbà lobe omotési Ìgbà tí kò sí mó Ta la fi dédù fún òòni O kan Gbólásiré Àdìó òji Gbóláiré eyin lówó olóógun Ajírérìn-in òkinkin Adàgbà siyan àgùdù Ohun tó se àgbìgbà òkèrè Àdìó Tó bá se igúnnugún A wo n koko mórí eyin Ò jò tó pa àgùngàn, tó fi kójo Tó bá se ewúré, á ta téru ní tete Adéwuyì oko Elékúndé Alémólo, jagun jagun tó mo yaba Ìgbà tí kò sí mó ta la fi dódù fún òòni? Àsiirí èko kò tú lójú ewé ri Ló kan Atééré kanrí Ajíbikèé olúgásà Òkèrè, ekùn ni baba ayaba Bùtùbútú yánrí yánrí oko tùrúrà Tí í jé elébóló O pa lókè yìí, ó tún lókè òhún Ajibikèé so ri ògun kòbìtàkòbita Bùtùbùtù, ó bó lowo bamubámú Ajíbíkèé o bo lówó ìyá won Atééré kanrí, oko ayaba Ìgbà tí kò só mó, ta la fi dédù fún òòni? Ìgbà tí kò sí mó, ló kan òkèrè Àsàmú ìjí Ebi kò ní kéyìn ayo èyin Omo a-kó-rèé-lówó Ìgbà tí kò sí mó ta la fi dédù fún òòni? Ológbénlá Àkànó òji la fi dédù fin òòni Baba Àjàmi, ò sùn kaakà oòfùn Baba okunyè, àrán inú èsó Òkèrè baba olusami. Foláwuyó, afinú gbofa, afèyìn gbota Kí lo fún onílé pamó? Òkèrè Àkànó baba mójòláógbé Ti o kò, tí o kò lo B’ájá ó padà léyìn erin Foláwuyó, i dá gbére fún un ni A kò mògbà téèyàn n padà léyin èèyàn Ó kù dèdè tí Baba Mójóóláógbé Tí ó se Ilésà kábíráwó Ológbénlá Àkànó Lará sakí padà léyìn baba Ni iró bá n ró won kiri Ègún ojó kìíní n be nílè Won kò ì tan Ìgbà tí kò sí mò Ó kan Aselébe láyìgbò Àkótókòró, jogbo bi oro Ará òtan kò morò Aselébé forò Aselébé forò lé won Àkótókòró tó fón ìmòle dà sínú igbó Ibi ìmòle ti n se káì káì Gbogbo agbádá ló ya Ìgbà tí kò si mó, Ta la fi dédù fún òòni? Afolábí ‘Ládiipò ‘lárùninre Ajobo N ò réye ti kò si mó, Abéré ti lo kí ònà okùn tó ó di Ládiípò Àdìgun ìji Oba díè kí lárìnninre Afolábí òkèrè omo òji sàkì Àdìgún omo Aréwàkólá O ti lo, kí tembèlèkún ó tó gbòde Olúgbón joba nílè yì í Lárìninre Ajoba olóúnje Aláàfom kò fim lómó Arèsà joba nílè yì í Aláàfin kò fun lómó Ìwà pèlé ni Àdìgún fi mú Àkèrè tòyó wá Òkèrè oko obádoyin Òkèrè omo òjísak Ìgbà ti kò si mó, ta la fi dédù fún òòni? Ó kan kòsálápatà tí í pa gúnnugún Baba òkánlàwón la fi dédù fún òòni Igi jégédé, arómókùn baba bàda Omo atìjàkurò wá gbóyè ró Omo baba onikèké ide Igi jégédé, arómókùn baba bàda Òkú òle kò nip ó si Àkànmú ìjí okere oyètòrò Ìgbà ti kò si mó, ta la fi dédù fun òòni? Òkánlàwón, Elénpe kòso Ìyen yojú ní bàràkàsìn Òkánlàwón, Elénpe kòso baba jayéolá Òkèrè òkánlàwón náà papòdà Ó kú séyìn odi Òsè tó pò ní sakí Eèjé á ge péépèèpé bi aso bàbá ìsònà E bi mí, e ni ta ló sebè sílè Tí gbogbo àwon Abímbólá fi n run? Àjàní ló se bè sílè Apònmòle ló ní kò gbogbo won ó máa run Òhun ló bímo ti kò bi ìbèrun Fúnmiláyò Àkàkàtirikà Òjo n pààlà má gbáròyé Òhun ló fón omo kale bi àfè Ó yé omo kale bí ì dun Ègbón lówó àbúrò lówó Òhun ló bi Agbógunmolé Oyèdòkun. Ibúolá omo lájogun Àwon ni omo òkò ní ilé owó Ìpàkó pò lójà Baba Abímoó;á ní í jébé e Oníkálukú ló mo ti e Ìpàkó se olúwa rè ni dànbiri Bó bá kori sílé, won a ló ran Asòro kì, bi a kò dájú dánu Omo bòòlì bí okò àlejò Tééré lokó onílé Omo ìpàkó pò lojà Kálukú ló mo ti e. Help:Contents 2142 5651 2006-11-08T08:59:01Z Mark Dingemanse 31 +one I will be copying some help pages an basic policies from the English Wikipedia to here. Later on we will need to translate help texts and interface texts to Yoruba of course, but since a few scholars (bilingual in Yoruba and English) are starting to contribute here I figured it might be good to have something in English to start with. &mdash; [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|&#9998;]] 08:53, 8 November 2006 (UTC) *[[Help:How to edit a page]] *[[Help:Starting a new page]] Help:How to edit a page 2143 5709 2006-11-10T10:15:43Z Mark Dingemanse 31 {{english}} {{english}} :''See also [[Help:Starting a new page]]'' [[Wikipedia]] is a [[Wiki]], which means that anyone can easily edit any [[Wikipedia:Protected page|unprotected page]] and save those changes immediately to that page. After your first edit, you are a Wikipedia editor! ===Introduction=== Editing most Wikipedia pages is not very difficult. Simply click on the "'''edit this page'''" tab at the top of a Wikipedia page (or on a [[Wikipedia:Section | section-edit]] link). This will bring you to a new page with a text box containing the editable text of the original page. '''If you just want to experiment, please do so in the [[Wikipedia:Sandbox | sandbox]]; not here'''. You should write a short [[Wikipedia:Edit_summary | edit summary]] in the small field below the edit-box. You may use shorthand to describe your changes, as described in the [[Wikipedia:Edit_summary_legend | legend]], and when you have finished, press the [[Help:Show_preview | Show preview]] button to see how your changes will look. You can also see the difference between the page with your edits and the previous version of the page by pressing the "Show changes" button. If you're satisfied with what you see, [[Wikipedia:Be_bold_in_updating_pages | be bold]] and press the '''Save page''' button. Your changes will immediately be visible to other Wikipedia users. You can also click on the "'''Discussion'''" tab to see the corresponding [[Wikipedia:Talk page|talk page]], which contains comments about the page from other Wikipedia users. Click on the "'''+'''" tab to add a new section, or edit the page in the same way as an article page. You should remember to [[Wikipedia:Sign your posts on talk pages|sign your messages]] on [[Wikipedia:Talk pages|talk pages]] and some special-purpose [[Wikipedia:Project namespace|project pages]], but you should '''not''' sign edits you make to regular articles. In [[Wikipedia:Page history|page histories]], the [[MediaWiki]] software keeps track of which user makes each change. ==Minor edits== ''See also [[Wikipedia:Minor edit]]'' When editing an article page on this site, a [[Wikipedia:How to log in|logged-in]] user can mark that edit as being "minor". Minor edits generally mean spelling corrections, formatting, and minor rearrangement of text. It is possible to "hide" minor edits when viewing the [[Wikipedia:Recent Changes|recent changes]]. Marking a significant change as a minor edit is considered bad behavior, especially when it involves the deletion of some text (not counting errors such as repeated words). If you accidentally mark an edit as minor, you should edit the source once more, mark it major (or, rather, ensure that the check-box for "This is a minor edit" is not checked), and note that your previous edit was major in the new edit summary. == Major edits == All editors are encouraged to [[Wikipedia:Be_bold|be bold]], but there are several things that a user can do to ensure that major edits are performed smoothly. Before engaging in a major edit, consider discussing proposed changes on the article discussion/talk page. During the edit, if doing so over an extended period of time, the {{[[Template:inuse|inuse]]}} tag can reduce the likelihood of an edit conflict. Once the edit has been completed, the inclusion of an [[Help:Edit summary|edit summary]] will assist in documenting the changes. These steps will all help to ensure that major edits are well received by the Wikipedia community. ==Wiki markup== The '''wiki markup''' is the syntax system you can use to format a Wikipedia page. The [[Table (information)|table]] below is an extensive list of various edits (for a more succinct reference, please refer to [[Wikipedia:Cheatsheet|Wikipedia cheatsheet]]). The left column shows the effects available. The right column shows the wiki markup used to achieve them. You may want to keep this page open in a separate browser window for reference. '''If you want to try out things without danger of doing any harm, you can do so in the [[Wikipedia:Sandbox|Sandbox]]'''. Try opening the Sandbox in a separate window or tab and keeping this page open for reference. ===Examples=== <!-- :'''The rest of this page is deprecated but will be updated periodically.''' :'''Please direct edits to the [[meta:Help:Editing|Meta-Wikimedia version of this page]]''' --> {{right|Please direct edits to [[meta:Help:Editing|the Meta-Wikimedia version of this page]].}} {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | width=50% | What it looks like | width=50% | What you type |-valign="top" | Start your [[Wikipedia:Manual of Style (headings)|sections]] as follows: <!--The following code messes up the table of contents and makes the section edit links much less useful, so please do not use it for this example. ==New section== ===Subsection=== ====Sub-subsection==== --> <!-- The following should look almost the same, using HTML headings markup instead of wiki headings. However, it messes up the section edit links, so please do not use it. <h2>New section</h2> <h3>Subsection</h3> <h4>Sub-subsection</h4> --> <!-- The following just uses bolding and font changes, so it should be safe. However, it might not look exactly right, especially when people use non-standard CSS stylesheets. --> <div style="font-size:150%;border-bottom:1px solid #aaa;padding-top:0.5em;padding-bottom:0.17em;">New section</div> <div style="font-size:132%;font-weight:bold;padding-top:0.5em;padding-bottom:0.17em;">Subsection</div> <div style="font-size:116%;font-weight:bold;padding-top:0.5em;padding-bottom:0.17em;">Sub-subsection</div> * Start with a second-level heading (<tt><nowiki>==</nowiki></tt>); don't use first-level headings (=) (consider the article heading to be the first-level heading if you like). * If possible, place subsections in an appropriate order. If listing countries, place them in alphabetical order rather than, say, relative to population of [[OECD]] countries or some random order. * A [[#Placement_of_the_Table_of_Contents_.28TOC.29|Table of Contents]] will automatically be added to an article that has four or more sections. | <pre><nowiki> ==New section== ===Subsection=== ====Sub-subsection==== </nowiki></pre> |- valign="top" | A single [[newline]] generally has no effect on the layout. These can be used to separate sentences within a paragraph. Some editors find that this aids editing and improves the function ''diff'' (used internally to compare different versions of a page). But an empty line starts a new paragraph. * When used in a list, a newline ''does'' affect the layout ([[#lists|see below]]). | <pre><nowiki> A single [[newline]] generally has no effect on the layout. These can be used to separate sentences within a paragraph. Some editors find that this aids editing and improves the function ''diff'' (used internally to compare different versions of a page). But an empty line starts a new paragraph. </nowiki></pre> |- valign="top" | You can break lines<br/> without starting a new paragraph. * Please use this sparingly. * Close markup between lines, do not start a [[Help:Link|link]] or ''italics'' or '''bold''' on one line and close it on the next. | <pre><nowiki> You can break lines<br/> without starting a new paragraph. </nowiki></pre> |- id="lists" valign="top" | * It's easy to create a list: ** Start every line with a star ([[asterisk]]). *** More stars means deeper levels. **** A newline in a list marks the end of a list item. * An empty line starts a new list. | <pre><nowiki> * It's easy to create a list: ** Start every line with a star. *** More stars means deeper levels. **** A newline in a list marks the end of a list item. * An empty line starts a new list. </nowiki></pre> |- valign="top" | # Numbered lists are also good ## very organized ## easy to follow ### easier still | <pre><nowiki> # Numbered lists are also good ## very organized ## easy to follow ### easier still </nowiki></pre> |- valign="top" id="definition" | ; Definition list : list of definitions ; item : the item's definition ; another item : the other item's definition * Begin with a semicolon. One item per line; a newline can appear before the colon, but using a space before the colon improves parsing. | <pre><nowiki> ; Definition list : list of definitions ; item : the item's definition ; another item : the other item's definition </nowiki></pre> |- valign="top" | * You can even create mixed lists *# and nest them *#* like this *#*; can I mix definition list as well? *#*: yes *#*; how? *#*: it's easy as *#*:* a *#*:* b *#*:* c | <pre><nowiki> * You can even create mixed lists *# and nest them *#* like this *#*; can I mix definition list as well? *#*: yes *#*; how? *#*: it's easy as *#*:* a *#*:* b *#*:* c </nowiki></pre> |- valign="top" | : A colon indents a line or paragraph. A manual newline starts a new paragraph. * This is primarily for displayed material, but is also used for discussion on [[Wikipedia:Talk page|Talk page]]s. | <pre><nowiki> : A colon indents a line or paragraph. A manual newline starts a new paragraph. </nowiki></pre> |- valign=top | When there is a need for separating a block of text <blockquote> The '''blockquote''' command will indent both margins when needed instead of the left margin only as the colon does. </blockquote> This is useful for (as the name says) inserting blocks of quoted (and cited) text. | <pre><nowiki> <blockquote> The '''blockquote''' command will indent both margins when needed instead of the left margin only as the colon does. </blockquote> </nowiki></pre> |- valign=top | (See formula on right): *This is useful for: ** pasting preformatted text; ** algorithm descriptions; ** program source code; ** [[ASCII art]]; ** chemical structures; * '''WARNING''': If you make it wide, you [[page widening|force the whole page to be wide]] and hence less readable, especially for people who use lower resolutions. Never start ordinary lines with spaces. | <pre><nowiki> IF a line starts with a space THEN it will be formatted exactly as typed; in a fixed-width font; lines will not wrap; END IF </nowiki></pre> |- valign="top" | A [[horizontal dividing line]]: this is above it ---- and this is below it. * Mainly useful for **disambiguation - but to be used sparsely, only when separating completely different, unrelated (groups of) meanings **separating threads on Talk pages. | <pre><nowiki> A [[horizontal dividing line]]: this is above it ---- and this is below it. </nowiki></pre> |} ===Links and URLs=== {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- style="width=100%" ! What it looks like ! What you type |- valign="top" | London has [[public transport]]. * A link to another Wikipedia article. * Internally, the first letter of the target page is automatically capitalized and spaces are represented as underscores (typing an underscore in the link has the same effect as typing a space, but is not recommended). * Thus the link above is to the [[URL]] en.wikipedia.org/wiki/Public_transport, which is the Wikipedia article with the name "Public transport". See also [[Wikipedia:Canonicalization]]. | <pre><nowiki> London has [[public transport]]. </nowiki></pre> |- valign="top" | San Francisco also has [[public transport| public transportation]]. * Same target, different name. * This is a [[piped link]]. * The "piped" text must be placed '''first''', then the text that will be displayed second. | <pre><nowiki> San Francisco also has [[public transport| public transportation]]. </nowiki></pre> |- valign="top" | San Francisco also has [[public transport]]ation. Examples include [[bus]]es, [[taxicab]]s and [[streetcar]]s. * Endings are blended into the link. * Preferred style is to use this instead of a piped link, if possible. * Blending can be suppressed by using <nowiki><nowiki></nowiki></nowiki> tags, which may be desirable in some instances. Example: a [[micro]]<nowiki>second</nowiki>. | <pre><nowiki> San Francisco also has [[public transport]]ation. Examples include [[bus]]es, [[taxicab]]s, and [[streetcar]]s. [[micro]]<nowiki>second</nowiki> </nowiki></pre> |- valign="top" | See the [[Wikipedia:Manual of Style]]. * A link to another [[Help:namespace|namespace]]. | <pre><nowiki> See the [[Wikipedia:Manual of Style]]. </nowiki></pre> |- id="link-to-section" valign="top" | [[Wikipedia:Manual of Style#Italics]] is a link to a section within another page. [[#Links and URLs]] is a link to another section on the current page. [[#example]] is a link to an anchor that was created using <div id="example">an id attribute</div> * The part after the number sign (#) must match a section heading on the page. Matches must be exact in terms of spelling, case, and punctuation. Links to non-existent sections are not broken; they are treated as links to the top of the page. * Identifiers may be created by attaching an <code>id="..."></code> attribute to almost any HTML element. This doesn't work with legacy browsers. * Include "| Link title" to create a stylish link-title. | <pre><nowiki> [[Wikipedia:Manual of Style#Italics]] is a link to a section within another page. [[#Links and URLs]] is a link to another section on the current page. [[#example]] is a link to an anchor that was created using <div id="example">an id attribute </div> </nowiki></pre> |- valign="top" | Automatically hide stuff in parentheses: [[kingdom (biology)|kingdom]]. Automatically hide namespace: [[Wikipedia:Village Pump|Village Pump]]. Or both: [[Wikipedia:Manual of Style (headings)|Manual of Style]] But not: [[Wikipedia:Manual of Style#Links|]] * The server fills in the part after the pipe character (|) when you save the page. The next time you open the edit box you will see the expanded piped link. When [[Wikipedia:Show preview|preview]]ing your edits, you will not see the expanded form until you press '''Save''' and '''Edit''' again. The same applies to links to sections within the same page ([[#link-to-section|see previous entry]]). | <pre><nowiki> Automatically hide stuff in parentheses: [[kingdom (biology)|]]. Automatically hide namespace: [[Wikipedia:Village Pump|]]. Or both: [[Wikipedia: Manual of Style (headings)|]] But not: [[Wikipedia: Manual of Style#Links|]] </nowiki></pre> See [[Wikipedia:Pipe trick]] for details. |- valign="top" | <!-- A village pump proposal was made so that users would be allowed to create the article shown here. Pages here would be articles requested for a long time. If you find someone has created the article, please look in requested articles and put one in its place --> [[National sarcasm society]] is a page that does not exist yet. * You can create it by clicking on the link. * To create a new page: *# Create a link to it on some other (related) page. *# Save that page. *# Click on the link you just made. The new page will open for editing. * For more information, see [[Wikipedia:How to start a page|How to start a page]] and check out Wikipedia's [[Wikipedia:Naming conventions|naming conventions]]. * Please do not create a new article without linking to it from at least one other article. | <pre><nowiki> [[National sarcasm society]] is a page that does not exist yet. </nowiki></pre> |- valign="top" | [[Wikipedia:How to edit a page]] is this page. * [[Self link]]s appear as bold text when the article is viewed. * Do not use this technique to make the article name bold in the first paragraph; see the [[Wikipedia:Manual of Style#Article titles|Manual of Style]]. | <pre><nowiki> [[Wikipedia: How to edit a page]] is this page. </nowiki></pre> |- valign="top" | When adding a comment to a Talk page, you should sign it by adding three tildes to add your user name: : [[User:Brockert|Ben Brockert]] or four to add user name plus date/time: : [[User:Brockert|Ben Brockert]] 00:18, Nov 19, 2004 (UTC) Five tildes gives the date/time alone: : 00:18, Nov 19, 2004 (UTC) * The first two both provide a link to your [[Wikipedia:user page|user page]]. | <pre><nowiki> When adding a comment to a Talk page,you should sign it by adding three tildes to add your user name: : ~~~ or four for user name plus date/time: : ~~~~ Five tildes gives the date/time alone: : ~~~~~ </nowiki></pre> |- valign="top" | * [[Wikipedia:Redirect|Redirect]] one article title to another by placing a directive like the one shown to the right on the ''first'' line of the article (such as at a page titled "[[USA]]"). * Note that, while it is possible to link to a section, it is not possible to redirect to a section. For example, "<nowiki>#REDIRECT [[United States#History]]</nowiki>" will redirect to the [[United States]] page, but not to any particular section on it. This feature may be implemented in the future - see [[MediaZilla:218|feature request 218]] (it appears as a bug). | <pre><nowiki> #REDIRECT [[United States]] </nowiki></pre> |- valign="top" | * Link to a page on the same subject in another language by using a link of the form: <nowiki>[[language code:Title]]</nowiki>. * It does not matter where you put these links while editing as they will always show up in the same place when you save the page, but placement at the end of the edit box is recommended. * Please see [[Wikipedia:Interlanguage links]] and the [[Wikipedia:Complete list of language wikis available|list of languages and codes]]. | <pre><nowiki> [[fr:Wikipédia:Aide]] </nowiki></pre> |- valign="top" | '''What links here''' and '''Related changes''' pages can be linked as: [[Special:Whatlinkshere/Wikipedia:How to edit a page]] and [[Special:Recentchangeslinked/Wikipedia:How to edit a page]] | <pre><nowiki> '''What links here''' and '''Related changes''' pages can be linked as: [[Special:Whatlinkshere/ Wikipedia:How to edit a page]] and [[Special:Recentchangeslinked/ Wikipedia:How to edit a page]] </nowiki></pre> |- valign="top" | A user's '''Contributions''' page can be linked as: [[Special:Contributions/UserName]] or [[Special:Contributions/192.0.2.0]] | <pre><nowiki> A user's '''Contributions''' page can be linked as: [[Special:Contributions/UserName]] or [[Special:Contributions/192.0.2.0]] </nowiki></pre> |- valign="top" | * To put an article in a [[Wikipedia:Category]], place a link like the one to the right anywhere in the article. As with interlanguage links, it does not matter where you put these links while editing as they will always show up in the same place when you save the page, but placement at the end of the edit box is recommended. | <pre><nowiki> [[Category:Character sets]] </nowiki></pre> |- valign="top" | * To ''link'' to a [[Wikipedia:Category]] page without putting the article into the category, use an initial colon (:) in the link. | <pre><nowiki> [[:Category:Character sets]] </nowiki></pre> |- id="link-external" valign="top" | Three ways to link to external (non-wiki) sources: # Bare URL: http://www.nupedia.com/ (bad style) # Unnamed link: [http://www.nupedia.com/] (only used within article body for footnotes) # Named link: [http://www.nupedia.com Nupedia] :See [[MetaWikiPedia:Interwiki_map]] for the list of shortcuts. * Square brackets indicate an external link. Note the use of a ''space'' (not a pipe) to separate the URL from the link text in the "named" version. * In the [[URL]], all symbols must be among:<br/>'''A-Z a-z 0-9 . _ \ / ~ % - + &amp; # ? ! = ( ) @''' * If a URL contains a character not in this list, it should be encoded by using a percent sign (%) followed by the [[hexadecimal|hex]] code of the character, which can be found in the table of [[ASCII#ASCII printable characters|ASCII printable characters]]. For example, the caret character (^) would be encoded in a URL as '''%5E'''. * If the "named" version contains a closing square bracket "]", then you must use the [[HTML]] special character syntax, i.e. '''&amp;#93;''' otherwise the [[MediaWiki]] software will prematurely interpret this as the end of the external link. * There is a class that can be used to remove the arrow image from the external link. It is used in [[Template:Ref]] to stop the URL from expanding during printing. It should '''never''' be used in the main body of an article. However, there is an exception: wikilinks in Image markup. An example of the markup is as follows: ** Markup: <nowiki><span class="plainlinksneverexpand"> [http://www.sysinternals.com/ ntw2k/freeware/winobj.shtml WinObj]</span></nowiki> ** Display: <span class="plainlinksneverexpand"> [http://www.sysinternals.com/ntw2k/freeware/winobj.shtml WinObj]</span> * See [[Wikipedia:External links]] for style issues. | <pre><nowiki> Three ways to link to external (non-wiki) sources: # Bare URL: http://www.nupedia.com/ (bad style) # Unnamed link: [http://www.nupedia.com/] (only used within article body for footnotes) # Named link: [http://www.nupedia.com Nupedia] </nowiki></pre> |- valign="top" | Linking to other wikis: # [[Interwiki]] link: [[Wiktionary:Hello]] # Interwiki link without prefix: [[Wiktionary:Hello|Hello]] # Named interwiki link: [[Wiktionary:Hello|Wiktionary definition of 'Hello']] * All of these forms lead to the URL http://en.wiktionary.org/wiki/Hello * Note that interwiki links use the ''internal'' link style. * See [[MetaWikiPedia:Interwiki_map]] for the list of shortcuts; if the site you want to link to is not on the list, use an external link ([[#link-external|see above]]). * See also [[Wikipedia:How to link to Wikimedia projects]]. Linking to another language's wiktionary: # [[Wiktionary:fr:bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|fr:bonjour]] * All of these forms lead to the URL http://fr.wiktionary.org/wiki/bonjour | <pre><nowiki> Linking to other wikis: # [[Interwiki]] link: [[Wiktionary:Hello]] # Interwiki link without prefix: [[Wiktionary:Hello|]] # Named interwiki link: [[Wiktionary:Hello| Wiktionary definition of 'Hello']] Linking to another language's wiktionary: # [[Wiktionary:fr:bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|]] </nowiki></pre> |- valign="top" | ISBN 012345678X ISBN 0-12-345678-X * Link to books using their [[Wikipedia:ISBN|ISBN]]. This is preferred to linking to a specific online bookstore, because it gives the reader a choice of vendors. However, if one bookstore or online service provides additional free information, such as table of contents or excerpts from the text, then a link to that source will aid the user and is recommended. * ISBN links do not need any extra markup, provided you use one of the indicated formats. | <pre><nowiki> ISBN 012345678X ISBN 0-12-345678-X </nowiki></pre> |- valign="top" | Text mentioning RFC 4321 anywhere * Link to [[Internet Engineering Task Force]] [[RFC]]s. | <pre><nowiki> Text mentioning RFC 4321 anywhere </nowiki></pre> |- valign=top | Date formats: # [[July 20]], [[1969]] # [[20 July]] [[1969]] # [[1969]]-[[07-20]] # [[1969-07-20]] * Link dates in one of the above formats, so that everyone can set their own display order. If [[Special:Userlogin|logged in]], you can use [[Special:Preferences]] to change your own date display setting. * All of the above dates will appear as "[[20 July|20 July]] [[1969|1969]]" if you set your date display preference to "15 January 2001", but as "[[20 July|July 20]], [[1969|1969]]" if you set it to "January 15, 2001", or as "[[1969|1969]]-[[July 20|07-20]]" if you set it to "2001-01-15". | <pre><nowiki> Date formats: # [[July 20]], [[1969]] # [[20 July]] [[1969]] # [[1969]]-[[07-20]] # [[1969-07-20]] </nowiki></pre> |- valign="top" | Special [[WP:AO]] links like [[As of 2006|this year]] needing future maintenance | <pre><nowiki> Special [[WP:AO]] links like [[As of 2006|this year]] needing future maintenance </nowiki></pre> |- valign="top" | [[media:Sg_mrob.ogg|Sound]] *To include links to non-image uploads such as sounds, use a "media" link. For images, [[#Images|see next section]]. Some uploaded sounds are listed at [[Wikipedia:Sound]]. | <pre><nowiki> [[media:Sg_mrob.ogg|Sound]] </nowiki></pre> |} ===Images=== Only images that have been uploaded to Wikipedia can be used. To upload images, use the [[Special:Upload|upload page]]. You can find the uploaded image on the [[Special:Imagelist|image list]]. {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- ! What it looks like ! What you type |- valign="top" |A picture: [[Image:wiki.png]] |<pre>A picture: <nowiki>[[Image:wiki.png]]</nowiki></pre> |- valign="top" |With alternative text: [[Image:wiki.png|jigsaw globe]] |<pre>With alternative text: <nowiki>[[Image:wiki.png|jigsaw globe]]</nowiki></pre> * Alternative text, used when a mouse hovers over the image or when the image is not loaded in a text-only browser, or when spoken aloud, is '''strongly''' encouraged. See [[Wikipedia:Alternate text for images|Alternate text for images]] for help on choosing it. |- valign="top" |Floating to the right side of the page and with a caption: [[Image:wiki.png|frame|Wikipedia Encyclopedia]]<br clear=all> |<pre>Floating to the right side of the page and with a caption: <nowiki>[[Image:wiki.png|frame|Wikipedia Encyclopedia]]</nowiki></pre> * The frame tag automatically floats the image right. * The caption is also used as alternate text. |- valign="top" |Floating to the right side of the page ''without'' a caption: [[Image:wiki.png|right|Wikipedia Encyclopedia]] |<pre>Floating to the right side of the page ''without'' a caption: <nowiki>[[Image:wiki.png|right|Wikipedia Encyclopedia]]</nowiki></pre> * The help topic on [[En:Wikipedia:Extended image syntax|Extended image syntax]] explains more options. |- valign="top" |A picture resized to 30 pixels... [[Image:wiki.png|30 px]] |<pre>A picture resized to 30 pixels... <nowiki>[[Image:wiki.png|30 px]]</nowiki></pre> * The help topic on [[En:Wikipedia:Extended image syntax|Extended image syntax]] explains more options. |- valign="top" |Linking directly to the description page of an image: [[:Image:wiki.png]] |<pre>Linking directly to the description page of an image: <nowiki>[[:Image:wiki.png]]</nowiki></pre> * Clicking on an image displayed on a page (such as any of the ones above) also leads to the description page |- valign="top" |Linking directly to an image without displaying it: [[media:wiki.png|Image of the jigsaw globe logo]] |<pre>Linking directly to an image without displaying it: <nowiki>[[media:wiki.png|Image of the jigsaw globe logo]]</nowiki></pre> * To include links to images shown as links instead of drawn on the page, use a "media" link. |- valign="top" |Using the div tag to separate images from text (note that this may allow images to cover text): |<pre><nowiki>Example: <div style="display:inline; width:220px; float:right;"> Place images here </div></nowiki></pre> |- valign="top" |Using wiki markup to make a table in which to place a vertical column of images (this helps edit links match headers, especially in Firefox browsers): |<pre><nowiki>Example: {| align=right |- | Place images here |} </nowiki></pre> |} See the Wikipedia's [[Wikipedia:Image use policy|image use policy]] as a guideline used on Wikipedia. For further help on images, including some more versatile abilities, see the topic on [[En:Wikipedia:Extended image syntax|Extended image syntax]]. ===Character formatting=== {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- valign="top" ! What it looks like ! What you type |- id="emph" valign="top" | ''Emphasized text''<br />'''Strong emphasis'''<br />'''''Even stronger emphasis''''' | <pre><nowiki> ''Emphasized text'' '''Strong emphasis''' '''''Even stronger emphasis''''' </nowiki></pre> |- valign="top" | A typewriter font for <tt>monospace text</tt> or for computer code: <code>int main()</code> * For semantic reasons, using <code>&lt;code&gt;</code> where applicable is preferable to using <code>&lt;tt&gt;</code>. | <pre><nowiki> A typewriter font for <tt>monospace text</tt> or for computer code: <code>int main()</code> </nowiki></pre> |- valign="top" | You can use <small>small text</small> for captions. | <pre><nowiki> You can use <small>small text</small> for captions. </nowiki></pre> |- valign="top" | Better stay away from <big>big text</big>, unless <small> it's <big>within</big> small</small> text. | <pre><nowiki> Better stay away from <big>big text</big>, unless <small> it's <big>within</big> small</small> text. </nowiki></pre> |- valign="top" | You can <s>strike out deleted material</s> and <u>underline new material</u>. You can also mark <del>deleted material</del> and <ins>inserted material</ins> using logical markup. For backwards compatibility better combine this potentially ignored new <del>logical</del> with the old <s><del>physical</del></s> markup. * When editing regular Wikipedia articles, just make your changes and do not mark them up in any special way. * When editing your own previous remarks in talk pages, it is sometimes appropriate to mark up deleted or inserted material. | <pre><nowiki> You can <s>strike out deleted material</s> and <u>underline new material</u>. You can also mark <del>deleted material</del> and <ins>inserted material</ins> using logical markup. For backwards compatibility better combine this potentially ignored new <del>logical</del> with the old <s><del>physical</del></s> markup. </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Suppressing interpretation of markup:''' <br/> <nowiki>Link &rarr; (''to'') the [[Wikipedia FAQ]]</nowiki> * Used to show literal data that would otherwise have special meaning. * Escape all wiki markup, including that which looks like HTML tags. * Does not escape HTML character references. * To escape HTML character references such as <tt>&amp;rarr;</tt> use <tt>&amp;amp;rarr;</tt> | <br/> <pre><nowiki> &lt;nowiki>Link &amp;rarr; (''to'') the [[Wikipedia FAQ]]&lt;/nowiki> </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Commenting page source:''' <br/> ''not shown when viewing page'' * Used to leave comments in a page for future editors. * Note that most comments should go on the appropriate [[Wikipedia:Talk page|Talk page]]. | <br/> <pre><nowiki> &lt;!-- comment here --> </nowiki></pre> |- valign="top" | '''<span id="diacritics">Diacritical marks:</span>''' <br/> À Á Â Ã Ä Å <br/> Æ Ç È É Ê Ë <br/> Ì Í Î Ï Ñ Ò <br/> Ó Ô Õ Ö Ø Ù <br/> Ú Û Ü ß à á <br/> â ã ä å æ ç <br/> è é ê ë ì í<br/> î ï ñ ò ó ô <br/> &oelig; õ ö ø ù ú <br/> û ü ÿ * See [[meta:Help:Special characters|special characters]]. | <br/> <pre><nowiki> &amp;Agrave; &amp;Aacute; &amp;Acirc; &amp;Atilde; &amp;Auml; &amp;Aring; &amp;AElig; &amp;Ccedil; &amp;Egrave; &amp;Eacute; &amp;Ecirc; &amp;Euml; &amp;Igrave; &amp;Iacute; &amp;Icirc; &amp;Iuml; &amp;Ntilde; &amp;Ograve; &amp;Oacute; &amp;Ocirc; &amp;Otilde; &amp;Ouml; &amp;Oslash; &amp;Ugrave; &amp;Uacute; &amp;Ucirc; &amp;Uuml; &amp;szlig; &amp;agrave; &amp;aacute; &amp;acirc; &amp;atilde; &amp;auml; &amp;aring; &amp;aelig; &amp;ccedil; &amp;egrave; &amp;eacute; &amp;ecirc; &amp;euml; &amp;igrave; &amp;iacute; &amp;icirc; &amp;iuml; &amp;ntilde; &amp;ograve; &amp;oacute; &amp;ocirc; &amp;oelig; &amp;otilde; &amp;ouml; &amp;oslash; &amp;ugrave; &amp;uacute; &amp;ucirc; &amp;uuml; &amp;yuml; </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Punctuation:''' <br/> ¿ ¡ § ¶<br/> &dagger; &Dagger; &bull; &ndash; &mdash;<br/> &lsaquo; &rsaquo; « »<br/> &lsquo; &rsquo; &ldquo; &rdquo; | <br/> <pre><nowiki> &amp;iquest; &amp;iexcl; &amp;sect; &amp;para; &amp;dagger; &amp;Dagger; &amp;bull; &amp;ndash; &amp;mdash; &amp;lsaquo; &amp;rsaquo; &amp;laquo; &amp;raquo; &amp;lsquo; &amp;rsquo; &amp;ldquo; &amp;rdquo; </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Commercial symbols:''' <br/> &trade; © ® ¢ &euro; ¥<br/> £ ¤ | <br/> <pre><nowiki> &amp;trade; &amp;copy; &amp;reg; &amp;cent; &amp;euro; &amp;yen; &amp;pound; &amp;curren; </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Subscripts:''' <br/> x<sub>1</sub> x<sub>2</sub> x<sub>3</sub> or <br/> x&#8320; x&#8321; x&#8322; x&#8323; x&#8324; <br/> x&#8325; x&#8326; x&#8327; x&#8328; x&#8329; '''Superscripts:''' <br/> x<sup>1</sup> x<sup>2</sup> x<sup>3</sup> or <br/> x&#8304; x&sup1; x&sup2; x&sup3; x&#8308; <br/> x&#8309; x&#8310; x&#8311; x&#8312; x&#8313; *The latter methods of sub/superscripting cannot be used in the most general context, as they rely on Unicode support which may not be present on all users' machines. For the 1-2-3 superscripts, it is nevertheless preferred when possible (as with units of measurement) because most browsers have an easier time formatting lines with it. &epsilon;<sub>0</sub> = 8.85 &times; 10<sup>&minus;12</sup> C&sup2; / J m. 1 [[hectare]] = [[1 E4 m&sup2;]] | <br/> <pre><nowiki> x<sub>1</sub> x<sub>2</sub> x<sub>3</sub> or <br/> x&amp;#8320; x&amp;#8421; x&amp;#8322; x&amp;#8323; x&amp;#8324; <br/> x&amp;#8325; x&amp;#8326; x&amp;#8327; x&amp;#8328; x&amp;#8329; </nowiki></pre> <pre><nowiki> x<sup>1</sup> x<sup>2</sup> x<sup>3</sup> or <br/> x&amp;#8304; x&amp;sup1; x&amp;sup2; x&amp;sup3; x&amp;#8308; <br/> x&amp;#8309; x&amp;#8310; x&amp;#8311; x&amp;#8312; x&amp;#8313; &amp;epsilon;<sub>0</sub> = 8.85 &amp;times; 10<sup>&amp;minus;12</sup> C&amp;sup2; / J m. 1 [[hectare]] = [[1 E4 m&amp;sup2;]] </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Greek characters:''' <br/> &alpha; &beta; &gamma; &delta; &epsilon; &zeta;<br/> &eta; &theta; &iota; &kappa; &lambda; &mu; &nu;<br/> &xi; &omicron; &pi; &rho; &sigma; &sigmaf;<br/> &tau; &upsilon; &phi; &chi; &psi; &omega;<br/> &Gamma; &Delta; &Theta; &Lambda; &Xi; &Pi;<br/> &Sigma; &Phi; &Psi; &Omega; | <br/> <pre><nowiki> &amp;alpha; &amp;beta; &amp;gamma; &amp;delta; &amp;epsilon; &amp;zeta; &amp;eta; &amp;theta; &amp;iota; &amp;kappa; &amp;lambda; &amp;mu; &amp;nu; &amp;xi; &amp;omicron; &amp;pi; &amp;rho; &amp;sigma; &amp;sigmaf; &amp;tau; &amp;upsilon; &amp;phi; &amp;chi; &amp;psi; &amp;omega; &amp;Gamma; &amp;Delta; &amp;Theta; &amp;Lambda; &amp;Xi; &amp;Pi; &amp;Sigma; &amp;Phi; &amp;Psi; &amp;Omega; </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Mathematical characters:''' <br/> &int; &sum; &prod; &radic; &minus; &plusmn; &infin;<br/> &asymp; &prop; &equiv; &ne; &le; &ge;<br/> &times; &middot; &divide; &part; &prime; &Prime;<br/> &nabla; &permil; &deg; &there4; &alefsym; &oslash;<br/> &isin; &notin; &cap; &cup; &sub; &sup; &sube; &supe;<br/> &not; &and; &or; &exist; &forall; &rArr; &lArr; &dArr; &uArr; &hArr;<br/> &rarr; &darr; &uarr; &larr; &harr;<br/> * See also [[Wikipedia:WikiProject Mathematics|WikiProject Mathematics]] and [[TeX]]. | <br/> <pre><nowiki> &amp;int; &amp;sum; &amp;prod; &amp;radic; &amp;minus; &amp;plusmn; &amp;infin; &amp;asymp; &amp;prop; &amp;equiv; &amp;ne; &amp;le; &amp;ge; &amp;times; &amp;middot; &amp;divide; &amp;part; &amp;prime; &amp;Prime; &amp;nabla; &amp;permil; &amp;deg; &amp;there4; &amp;alefsym; &amp;oslash; &amp;isin; &amp;notin; &amp;cap; &amp;cup; &amp;sub; &amp;sup; &amp;sube; &amp;supe; &amp;not; &amp;and; &amp;or; &amp;exist; &amp;forall; &amp;rArr; &amp;lArr; &amp;dArr; &amp;uArr; &amp;hArr; &amp;rarr; &amp;darr; &amp;uarr; &amp;larr; &amp;harr; </nowiki></pre> |- valign="top" | <math>\sin x + \ln y</math><br> sin''x'' + ln''y'' <!-- no space between roman "sin" and italic "x" --> <math>\mathbf{x} = 0</math><br> '''x''' = 0 Ordinary text should use [[#emph|wiki markup for emphasis]], and should not use <code>&lt;i&gt;</code> or <code>&lt;b&gt;</code>. However, mathematical formulas often use italics, and sometimes use bold, for reasons unrelated to emphasis. Complex formulas should use [[Help:Formula|<code>&lt;math&gt;</code> markup]], and simple formulas may use <code>&lt;math&gt;</code>; or <code>&lt;i&gt;</code> and <code>&lt;b&gt;</code>; or <code><nowiki>''</nowiki></code> and <code><nowiki>'''</nowiki></code>. According to [[Wikipedia:WikiProject Mathematics#Italicization and bolding|WikiProject Mathematics]], wiki markup is preferred over HTML markup like <code>&lt;i&gt;</code> and <code>&lt;b&gt;</code>. | <pre><nowiki> <math>\sin x + \ln y</math> sin''x'' + ln''y'' <math>\mathbf{x} = 0</math> '''x''' = 0 </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Spacing in simple math formulas:''' <br/> Obviously, ''x''&sup2;&nbsp;&ge;&nbsp;0 is true when ''x'' is a real number. *To space things out without allowing line breaks to interrupt the formula, use non-breaking spaces: <tt>&amp;nbsp;</tt>. | <br/> <pre><nowiki> Obviously, ''x''&amp;sup2;&amp;nbsp;&amp;ge;&amp;nbsp;0 is true when ''x'' is a real number. </nowiki></pre> |- valign="top" | '''Complicated formulas:''' <br/> : <math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math> * See [[Help:Formula]] for how to use <tt>&lt;math></tt>. * A formula displayed on a line by itself should probably be indented by using the colon (:) character. | <br/> <pre><nowiki> : <math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math> </nowiki></pre> |} ''(see also: [[Chess symbols in Unicode]])'' ===No or limited formatting - showing exactly what is being typed=== A few different kinds of formatting will tell the Wiki to display things as you typed them - what you see, is what you get! {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- ! style="width:8em" | !What it looks like !What you type |- |'''&lt;nowiki&gt; tags''' | <nowiki> The nowiki tag ignores [[Wiki]] ''markup''. It reformats text by removing newlines and multiple spaces. It still interprets special characters: &rarr; </nowiki> |<pre><nowiki> &lt;nowiki&gt; The nowiki tag ignores [[Wiki]] ''markup''. It reformats text by removing newlines and multiple spaces. It still interprets special characters: &amp;rarr; &lt;/nowiki&gt; </nowiki></pre> |- |'''&lt;pre&gt; tags''' | <pre> The pre tag ignores [[Wiki]] ''markup''. It also doesn't reformat text. It still interprets special characters: &rarr; </pre> |<pre>&lt;pre&gt;<nowiki> The pre tag ignores [[Wiki]] ''markup''. It also doesn't reformat text. It still interprets special characters: &amp;rarr; </nowiki>&lt;/pre&gt;</pre> |- |'''Leading spaces''' | Leading spaces are another way to preserve formatting. Putting a space at the beginning of each line stops the text from being reformatted. It still interprets [[Wiki]] ''markup'' and special characters: &rarr; |<pre><nowiki> Leading spaces are another way to preserve formatting. Putting a space at the beginning of each line stops the text from being reformatted. It still interprets [[Wiki]] ''markup'' and special characters: &amp;rarr; </nowiki></pre> |} === Table of contents === <!-- ==== Placement of the Table of Contents (TOC) ==== --> At the current status of the wiki markup language, having at least four headers on a page triggers the TOC to appear in front of the first header (or after introductory sections). Putting <nowiki>__TOC__</nowiki> anywhere forces the TOC to appear at that point (instead of just before the first header). Putting <nowiki>__NOTOC__</nowiki> anywhere forces the TOC to disappear. See also [[Wikipedia:Section#Compact_TOC|compact TOC]] for alphabet and year headings. <!-- THE TEXT BELOW IS COMMENTED OUT SINCE THE DESCRIBED TECHNIQUE DOESN'T WORK AFTER UPGRADING TO MEDIAWIKI 1.5 ====Keeping headings out of the Table of Contents==== If you want some subheadings to not appear in the Table of Contents, then make the following replacements. Replace <nowiki> == Header 2 == with <h2> Header 2 </h2> </nowiki> Replace <nowiki> === Header 3 === with <h3> Header 3 </h3> </nowiki> And so forth. For example, notice that the following header has the same font as the other subheaders to this "Tables" section, but the following header does not appear in the Table of Contents for this page. <h4> This header has the h4 font, but is NOT in the Table of Contents (actually, it is)</h4> This effect is obtained by the following line of code. <code><nowiki><h4> This header has the h4 font, but is NOT in the Table of Contents </h4></nowiki></code> Note that when editing by section, this approach places the text between the tags in the subsequent section, not the previous section. To edit this text, click the edit link next to "Tables", not the one above. --> ===Tables=== There are two ways to build tables: *in special Wiki-markup (see [[Help:Table]]) *with the usual HTML elements: &lt;table&gt;, &lt;tr&gt;, &lt;td&gt; or &lt;th&gt;. For the latter, and a discussion on when tables are appropriate, see [[Wikipedia:When to use tables]]. ===Variables=== ''(See also [[Help:Variable]])'' {| |- ! Code ! Effect |- | <nowiki>{{CURRENTWEEK}}</nowiki> || {{CURRENTWEEK}} |- | <nowiki>{{CURRENTDOW}}</nowiki> || {{CURRENTDOW}} |- | <nowiki>{{CURRENTMONTH}}</nowiki> || {{CURRENTMONTH}} |- | <nowiki>{{CURRENTMONTHNAME}}</nowiki> | {{CURRENTMONTHNAME}} |- | <nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki> | {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} |- | <nowiki>{{CURRENTDAY}}</nowiki> || {{CURRENTDAY}} |- | <nowiki>{{CURRENTDAYNAME}}</nowiki> || {{CURRENTDAYNAME}} |- | <nowiki>{{CURRENTYEAR}}</nowiki> || {{CURRENTYEAR}} |- | <nowiki>{{CURRENTTIME}}</nowiki> || {{CURRENTTIME}} |- | <nowiki>{{NUMBEROFARTICLES}}</nowiki> | {{NUMBEROFARTICLES}} |- | <nowiki>{{NUMBEROFUSERS}}</nowiki> | {{NUMBEROFUSERS}} |- | <nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki> || {{PAGENAME}} |- | <nowiki>{{NAMESPACE}}</nowiki> || {{NAMESPACE}} |- | <nowiki>{{REVISIONID}}</nowiki> || {{REVISIONID}} |- | <nowiki>{{localurl:pagename}}</nowiki> | {{localurl:pagename}} |- | <nowiki>{{localurl:</nowiki>''Wikipedia:Sandbox''<nowiki>|action=edit}}</nowiki> | {{localurl:Wikipedia:Sandbox|action=edit}} |- | <nowiki>{{fullurl:pagename}}</nowiki> | {{fullurl:pagename}} |- | <nowiki>{{fullurl:pagename|</nowiki>''query_string''<nowiki>}}</nowiki> | {{fullurl:pagename|query_string}} |- | <nowiki>{{SERVER}}</nowiki> || {{SERVER}} |- | <nowiki>{{ns:1}}</nowiki> || {{ns:1}} |- | <nowiki>{{ns:2}}</nowiki> || {{ns:2}} |- | <nowiki>{{ns:3}}</nowiki> || {{ns:3}} |- | <nowiki>{{ns:4}}</nowiki> || {{ns:4}} |- | <nowiki>{{ns:5}}</nowiki> || {{ns:5}} |- | <nowiki>{{ns:6}}</nowiki> || {{ns:6}} |- | <nowiki>{{ns:7}}</nowiki> || {{ns:7}} |- | <nowiki>{{ns:8}}</nowiki> || {{ns:8}} |- | <nowiki>{{ns:9}}</nowiki> || {{ns:9}} |- | <nowiki>{{ns:10}}</nowiki> || {{ns:10}} |- | <nowiki>{{ns:11}}</nowiki> || {{ns:11}} |- | <nowiki>{{ns:12}}</nowiki> || {{ns:12}} |- | <nowiki>{{ns:13}}</nowiki> || {{ns:13}} |- | <nowiki>{{ns:14}}</nowiki> || {{ns:14}} |- | <nowiki>{{ns:15}}</nowiki> || {{ns:15}} |- | <nowiki>{{SITENAME}}</nowiki> || {{SITENAME}} |} '''NUMBEROFARTICLES''' is the number of pages in the main namespace which contain a link and are not a redirect, in other words number of articles, stubs containing a link, and disambiguation pages. '''CURRENTMONTHNAMEGEN''' is the genitive (possessive) grammatical form of the month name, as used in some languages; '''CURRENTMONTHNAME''' is the nominative (subject) form, as usually seen in English. In languages where it makes a difference, you can use constructs like <nowiki>{{grammar:case|word}}</nowiki> to convert a word from the nominative case to some other case. For example, <nowiki>{{grammar:genitive|{{CURRENTMONTHNAME}}}}</nowiki> means the same as <nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki>. <!-- Is there a reference for this, other than the source code (for example, phase3/languages/Lnaguage*.php) ? --> ===Templates=== The [[Wikipedia:MediaWiki|MediaWiki]] software used by Wikipedia has support for templates. This means standardized text chunks (such as [[Wikipedia:Template messages|boilerplate]] text) can be inserted into articles. For example, typing {{tl|stub}} will appear as "''This article is a [[Wikipedia:Stub|stub]]. You can help Wikipedia by [[Wikipedia:Stub|expanding it]].''" when the page is saved. See [[Wikipedia:Template messages]] for the complete list. Other commonly used templates are: {{tl|disambig}} for disambiguation pages, {{tl|spoiler}} for spoiler warnings and {{tl|sectstub}} like an article stub but for a section. There are many subject-specific stubs for example: {{tl|Geo-stub}}, {{tl|Hist-stub}}, and {{tl|Linux-stub}}. For a complete list of stubs see [[WP:WSS/ST]]. ==More information on editing wiki pages== You may also want to learn about: * [[Help:Starting a new page|How to start a page]] * Informal tips on [[Wikipedia:Contributing to Wikipedia|contributing to Wikipedia]] * Editing tasks in general at the [[Wikipedia:Editing FAQ]] * [[Wikipedia:Cheatsheet]] * Rename pages boldly, at [[Wikipedia:How to rename (move) a page]] * Preferred layout of your article, at [[Wikipedia:Guide to layout|Guide to layout]] * Style conventions in the [[Wikipedia:Manual of Style]] * An article with annotations pointing out common Wikipedia style and layout issues, at [[Wikipedia:Annotated article]] * General policies in [[Wikipedia:Policies and guidelines]] * [[Wikipedia:Naming conventions]] for how to name articles themselves * Help on [[Wikipedia:Page size#If you have problems editing a long article|editing very large articles]] * If you are making an article about something that belongs to a group of objects (a city, an astronomical object, a Chinese character...) check if there is a [[Wikipedia:WikiProject|WikiProject]] on the group and try to follow its directions explicitly. <noinclude> [[Category:Wikipedia how-to|How to edit a page]] [[Category:Wikipedia basic information|How to edit a page]] <!-- Interlanguage links --> [[am:Help:Editing]] [[ang:Wikipedia:How to edit a page]] [[ar:ويكيبيديا:مساعدة التحرير]] [[be:Вікіпэдыя:Як рэдагаваць існуючы артыкул]] [[bg:Уикипедия:Как се редактират страници]] [[br:Skoazell:Penaos kemmañ ur bajenn]] [[bs:Wikipedia:Kako izmjeniti stranicu]] [[ca:Viquipèdia:Com s'edita una pàgina]] [[cs:Wikipedie:Jak editovat stránku]] [[da:Wikipedia:Hvordan redigerer jeg en side]] [[de:Wikipedia:Seite bearbeiten]] [[el:Wikipedia:Πώς να επεξεργαστείτε μια σελίδα]] [[eo:Vikipedio:Kiel redakti pagxon]] [[es:Wikipedia:Cómo se edita una página]] [[eu:Wikipedia:Artikuluak nola aldatzen diren]] [[fa:ویکی‌پدیا:چگونه صفحات را ویرایش کنیم]] [[fi:Wikipedia:Kuinka sivuja muokataan]] [[fr:Wikipédia:Syntaxe wikipédia]] [[ga:Vicipéid:Conas alt a chur in eagar]] [[he:ויקיפדיה:איך לערוך דף]] [[hi:लेख को कैसे बदलें]] [[hu:Wikipédia:Hogyan szerkessz egy lapot]] [[id:Wikipedia:Menyunting sebuah halaman]] [[ia:Wikipedia:Como formatar texto]] [[it:Wikipedia:Guida essenziale]] [[ja:Wikipedia:編集の仕方]] [[lt:Wikipedia: Kaip Redaguoti Puslapį]] [[ms:Wikipedia:Menyunting]] [[nl:Help:Uitleg]] [[nn:Hjelp:Redigering]] [[no:Wikipedia:Hvordan man redigerer en side]] [[pl:Wikipedia:Formatowanie tekstu na Wikipedii]] [[pt:Wikipedia:Como editar uma página]] [[ro:Wikipedia:Cum să editezi o pagină]] [[ru:Как редактировать страницу]] [[simple:Wikipedia:How to edit]] [[sk:Wikipédia:Prehľad editácie stránok]] [[sl:Wikipedija:Urejevanje slovenskih strani]] [[sr:Википедија:Како се мења страна]] [[sv:Wikipedia:Hur man redigerar en sida]] [[th:Wikipedia:การแก้ไขหน้า]] [[tr:Wikipedia:Sayfa nasıl değiştirilir]] [[ur:صفحgکس طرح ترميم کريں]] [[vi:Trợ giúp:Sửa đổi]] [[zh-min-nan:Help:Pian-chi̍p]] [[zh:Wikipedia:如何编辑页面]] [[zh-yue:Wikipedia:點樣編輯一頁]] </noinclude> Wikipedia:How to edit a page 2144 5649 2006-11-08T08:56:18Z Mark Dingemanse 31 [[Wikipedia:How to edit a page]] moved to [[Help:How to edit a page]]: All help pages in help namespace #REDIRECT [[Help:How to edit a page]] Help:Starting a new page 2145 5710 2006-11-10T10:16:12Z Mark Dingemanse 31 +{{english}} {{english}} <div style="border: 2px solid #fc0; background: #fe9; margin:0; padding: 1em; text-align:center"><big>'''Anyone can write for {{SITENAME}}!'''</big> <div style="border: 2px solid #fd6; background: #fff; margin:1em 1ex 1ex 1ex; padding: 1em; text-align:center"> {| cellpadding="8" cellspacing="0" border="0" | align="right" |'''''Type a title:'''''<br/><small>and click "Create page"</small> | align="left" | <inputbox>type=create width=45 </inputbox> |} </div> </div> Clicking the "Create page" button takes you to an '''edit page''' where you can enter the new text, so long as you have set up an [[WP:USERNAME|account]]. The edit page also has a link for ''Editing help'', in case you need it. Other helpful links include [[Help:Filling the page]] and [[Help:Editing]]. You do not have to always return to this page to create a new article. New pages can also be started by following a link to a non-existent page, which likewise leads to an edit page (''see [[#Starting a page through the URL|Starting a page through the URL]], below''). Users are encouraged to [[WP:BB|be bold]] when starting a new article. When creating a new article, you should bear in mind the following: * The title that you choose is important, as this will be the title of your new article. * Un-doing mistakes is rarely easier than avoiding them, so it is always a good idea to do a little homework first (''see [[#General principles|General principles]] below''). * Remember what [[Wikipedia]] is and [[Wikipedia:What Wikipedia is not|what Wikipedia is not]]. * ''If you just want to experiment, use the [[{{ns:4}}:Sandbox|sandbox]] first.'' __TOC__ == General principles == * '''[[Help:Searching|Search]]''' to see whether someone has written a similar page before you start one yourself. Choose the title carefully. * Review conventions of the project you are working in regarding e.g.: **naming conventions; see also [[Help:Page name]]. **whether a separate page is justified; perhaps it is better to add the text to a related page (especially if the text is not very long); that page can always be split later, after it has grown. **how-to guidance for writing regarding style, content and formatting. E.g. for the Wikipedia project see [[w:Wikipedia:How to write a great article|How to write a great article]]. <!--If there is an appropriate meta HowTo article, please update above ~~~~ --> * While creating the page and '''before''' saving it, check the <u>''What links here''</u> link on the creation page. Align the new content with existing links, or change the new title, or fix the other links. * If nothing points here, the page is isolated. Links to it will need to be added on other pages. <!-- There is long list of Guiding Principles which could be cited, I think this is the essential few. LarryLACa--> == Starting a page from a red link, after a search == To start a new page, you will have to [[Special:Userlogin|sign in]] with your account name. If you do not have an account, you can create one [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup here]. After signing in, you can click the red link to that new page. This takes you to [[Help:Editing|edit]] mode of the new page, which allows you to edit that page. <!-- Before following the link, or saving the page, decide whether you want to use the suggested name. If not, check the <u>''What links here''</u> option on the [[Help:Editing|edit]] mode page. If changing the name will not break any other links (inappropriately), update the link on the referring page. This text is a repetition of the General principles about choosing names. Omit. LarryLACa 10/8/05 --> Another way to start a new page, on the [[English Wikipedia]], which uses the [[MediaWiki:Noexactmatch]] option, is to perform a search for the new title with the Go button (as you should have done before). When the search finds nothing, press "create the article". Links to non-existing pages are common. They are typically created in preparation for creating the page, and/or to encourage other people to do so. Links are not only convenient for navigation, but also make people aware of the new page (those who read a related page and also those who [[Help:Watching pages|watch]] the related page). New page links are not really broken, as long as the name correctly identifies the intended content. (A new page link with a "wrong" or misspelled name, or that duplicates content found under another name is "broken", but in a different sense.) New page links typically look different from links to existing pages. Depending on [[Help:Preferences|settings]], a different color or a question mark is used. (Sometimes links to new pages are called "red links", the display option of one of the settings). Links to non-existent pages are created with <nowiki>[[New page name]]</nowiki> from the wiki editor. (In this case, the empty page "New page name" would be created). Of course, you can also create the link yourself, in a related page, index page or your user page. However, it may be better to wait with creating links until after creating the new page, especially if the new link replaces one to an existing page. In this case, create the link but press Preview, instead of Save. From preview area, clicking the new link will create the new page (without updating the referring page). == Starting a page through the URL == <!-- if you edit only the pagename of an existing URL, is has to be in the same project. Omit 'in the same project'--> Using the [[browser]] address bar to enter a [[URL]] to a new page is an easy way to start the new page process. Easier still is editing the pagename part of a URL for an existing page. Using the URL for the new page displays the default 'no article' message (see [[MediaWiki:Noarticletext]]). The default page has the usual <u>''Edit this page''</u> link, which can be used to begin adding content. An [[Help:Interwiki linking|interwiki link]] to a non-existent page gives the same result, but is not recommended. Such an attempt will usually not work as different Wikis have different sets of usernames. Thus, you will be led to a page where you will find yourself in logged out condition. Furthermore, interwiki links should be added only after the page exists, hence avoid doing it. To get access to a [[MediaWiki]] project page, with the links at the edges but without the superfluous loading of a page, use a bookmark to a non-existing page. The default 'no article' page will display the edge links. == Creating an empty page == A '''new page''' is distinguished from a blank page: the latter has a [[Help:Page history|page history]]. However, creating a new page is just like editing a blank page, except that a new page displays the text from [[MediaWiki:Newarticletext]] (which may vary by project). Occasionally it is useful to create an empty page &mdash; For example a template can be made such that, depending on a parameter, it produces either just a standard text or also an additional text. This is done by having it call another template, of which the name is a parameter; one version of the other template contains the additional text, the other version is blank. See [[Help:Template names%2C variable names and parameters depending on a variable or parameter#Optional text|optional text]]. To create an empty page, save a page with the [[wikitext]] <nowiki>__END__</nowiki>. This code will not be saved, it just prevents refusal by the system to create an empty page. Alternatively, first create a non-empty page, e.g. with just one character, then edit the page to make it empty. A page with one or more blank spaces at the end, including a page only containing one or more blank spaces, is not possible. == Using the sandbox and user sub-pages == The [[{{ns:4}}:Sandbox|sandbox]] can be used for temporary experimentation, but is emptied on a regular basis. For persistent draft material, you can use your user account sub-pages, and move the sub-page to the main article namespace when ready. This will require a user account. To create a user sub-page, use a reference (title) like: 'User:UserName/New sub page'. User sub-pages can also be used for testing new template material with the syntax <nowiki>{{User:UserName/Sub page name}}</nowiki>. Use your own username in place of <nowiki>UserName</nowiki>. Using any name would result in a sub-page, but it is strongly recommended to use your own. [[Category:Editor handbook]] [[af:Wikipedia:Hoe om 'n nuwe bladsy te skep]] [[als:Hilfe:Neue Seite anlegen]] [[zh-min-nan:Help:Khui sin ia̍h]] [[ca:Ajuda:Com iniciar una pàgina]] [[cv:Википеди:Çěнě статьясене пуçласси çинчен]] [[da:Wikipedia:Hvordan starter jeg en side]] [[de:Hilfe:Neue Seite anlegen]] [[eo:Helpo:Kiel krei paĝon]] [[eu:Wikipedia:Sarrera berriak]] [[fr:Aide:Comment créer une page]] [[ga:Cabhair:Tús a chur le leathanach nua]] [[id:Wikipedia:Memulai halaman baru]] [[ia:Wikipedia:Como crear paginas]] [[is:Wikipedia:Að byrja nýja síðu]] [[ku:Wîkîpediya:Gotareke nû]] [[ms:Wikipedia:Bagaimana memulakan laman baru]] [[nl:Help:Nieuwe pagina aanmaken]] [[ja:Wikipedia:新しいページを作成する方法]] [[no:Hjelp:Hvordan starte en side]] [[pt:Ajuda:Como começar uma página]] [[ru:Википедия:Как создать статью]] [[su:Wikipedia:Cara nyieun artikel]] [[vi:Wikipedia:Viết trang mới]] [[zh:Help:创建新页面]] Yoruba Verb 2148 6513 2006-12-20T12:29:26Z Lasisi Isiaka Abiola 121 [[Yoruba Verb - Orò-ìse (IS) lédè Yorùbá]] [[Awóbùlúyì]] '''Atunse lati owo o Isiaka Abiola''' Àlàyé tí Awóbùlúyì se lórí èyí ni a ó kókó yè wò. Ó ní àwon ìlànà tí a fi lè mo IS ní èdè Yorùbá nìwònyí: (i) Òrò tí ó bá ti wo férémù yìí, //OR ----(OR)//, IS ni. Gbogbo òrò tí a fa igi sí nídìí yìí ló wo férémù náà, ‘Ò lo, Ó ra isu. (ii) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètunpè elébe. IS ni, ba: ‘lílo ni ó lo’. (iii) IS ni ó máa ń yan olùwà nínú GBOL, ba: ‘Olu gbin isu’, ‘*Igi gbin isu’. (iv) IS ní ó máa ń yaa àbò nínú gbólóhùn, bí àpeere: ‘Olú gbin isu’, ‘*OLú gbin Adé’. (v) Òrò tí a bá ti lè fi è se se ìbéèrè nípa rè, IS ni, ba: ‘Sé Olú lo?’, ‘Ó lo’. (vi) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètúnpè elébe tí a sì yí sódì pèlú kó, IS ni, ba: ‘Lílo ko ni ó lo’, (vii) Òrò tí a bá lè fi GBOL asàpèjúwe yán léyìn ìgbà tí a bá ti se àpètúnpè elébe sí i, IS ni, ba: ‘Lílo tí ó lo’. Bámgbóse ni ó dá a lohùn, ó ní merin ni òun yóò yewò nínú àbá méje tí Awóbùlúyì dá nítorí pé méjì jé àwítúnwí, òkan kò sì kápá gbogbo IS. Ó ní a gbódò kókó so IS di OR pèlú àpètúnpè elébe kí á tó lè se àbá (i), (vi) àti (vii), nítorí náà, àbá kan ni métèèta. Yàtò sí èyí, kì í se gbogbo IS ni a lè fi se bèèrè ìbéèrè nípa rè, ba: tí a bá ní ‘Olú ga’, a kò níi so pé ‘kí ni Olú se?’. ‘báwo ni Olú ti rí?’ ni a ó so. Èyí fi hàn pé àbá mérin péré ni ó kù, ìyen (i), (ii), (iii), àti (iv), àwon yìí ni Bámgbósé yè wò. Ó ní nípa àbà mérin yìí, kí á kókó mú òrò kan tí gbogbo onímò èdè mò sí IS, ìyen ‘saájú’. Ó ní àbá mérèèrin ni ó sisé fún un, ba: (i) omo náà saájú. (ii) sísaájú ni omo náà saájú (iii) *igi náà saájú (iv) * ó saájú igi náà. Ó ní sùgbón tí a bá wo GBOL àsínpò-ìse ‘igi náà saájú ilé yìí wó/igi náà wó saájú ilé yìí’, a ó rí i pé gbogbo ìlànà yìí kò sisé mó, ba: a kò lè se àpètúnpè elébe sí ‘saájú’ mó, ba: *sísaájú ni igi náà wó saájú ilé yìí’. Kò lè yan olùwà béè ni kò lè yan àbò mó. Nítorí ìdí èyí ni ‘igi’ àti ‘ilé’ fi lè jé olùwà àti àbò fún un, èyí tí kò seé se nínú gbólóhùn abódé. Pèlú gbogbo eléyìí, a ó rí i pé ìlànà (ii), (iii) àti (iv) náà kò wúlò fún dídá IS mò. Ó wá sé ku àbá (i) Yoruba Pronoun 2149 6433 2006-12-19T09:12:54Z Loadewole 101 [[Pronoun]] [[Oro-aropo-oruko]] [[aropo-oruko]] [[O.O. Oyelaran]] [[Oyelaran]] ==Yoruba Pronoun - Mo, o, ó, a, e àti wón== Oyèláran ní òrò gírámà lásán ni àwón òrò yìí. Ó ní ìdí ni pé òrò gírámà ni òrò tí kò bá níìtumò gúnmó kan à á finú rò tàbí tí a lè tóka sí ju isé won nínú GBOL lo. Irú òrò béè máa ń níye wón sì máa ń nísé kan pàtó nínú GBOL. Orísìí orúko ni àwon onímò èdè tip e ‘emi, ìwo, òun, abbl’. Àwon tí wón pè wón ní arópò-orúko (AR) pe ‘mo, o, ó abbl’ní àgékù AR. Tí a bá wò wón dáadáa, a ó rí i pé kò sí ojú abe lára ‘mo, o, ó abbl’àfi bóya ‘wón nìkan tí a lè so pé ara ‘àwon’ló ti wá. Àwon mììràn pe ‘èmi. Ìwo abbl’ ní àdálò arópò orúko (independent pronoun) yàtò sí àwon aládaradé (dependent pronoun) bíi ‘mo, o abll’, bóya nítori pé ènìyàn kò lè fi àwon wònyí dáhùn ìbéèrè bí i ‘ta ni yen?’ kí èniyàn wí pé ‘*mo’ béè ènìyàn lè dáhùn pé ‘èmi, ìwo, abbl’. Awon onímò èdè bí i Bámgbósé gba àwon òrò tí ó bá ti lè se olùwà tàbí àbò nínú GBOL, tí a lè fi OR mìíràn tàbí òrò àpèjúwe yán tí a sì lè sèdá OR lára rè nípa lílo àfòmó ‘oní’ ni OR. Professor Pierre Verge 2150 6412 2006-12-19T08:08:38Z Loadewole 101 [[Pierre Verge]] [[Pierre Fatumbi Verge]] [[Verge]] [[Fatumbi]] Pierre Fatumbi Verge ati awon ise ti won se lori ede Yoruba (PIERRE VERGE AND YORUBA STUDIES) Ni odun 1975 ni won gba Pierre Verge si ise ni Department of African Languages and Literatures ti o si wose ni 1976. Opolopo ise ni o gbe se nigba ti o wa ni Ile-Ife o si je ki ede Yoruba gbayi ki o gbeye debi pe awon ti o n kose isegun Oyinbo ni ile-eko naa wa n mu ise ti o n ko lori isegun ibile mo ise. Die ninu awon ohun ti ojogbon yii se lori ede Yoruba ni a ko ni ede Geesi ni isale yii. Pierre Verger was appointed as a visiting Professor at the Department of African Languages and Literatures in October 1975 but he took up the appointment in March 1976. He was one of the leading scholars of Yoruba studies especially in the area of religion, folk medicine and the Yoruba culture in the New World. He gave many seminars in the Department: His paper on the Yoruba Medicinal Plants was well written with detailed exemplification from the Ifa Literacy Corpus. He also presented another paper on the Yoruba culture in Brazil. He worked on the identity, meaning and function of the orisa especially as revealed in the Ifa corpus. He planned to publish a Monograph on each of the major orisa but he could not do this before he left. By the time Professor Verger was at Ife, he was already an old man at 75 but he was still very energetic. He attended departmental meetings and seminars regularly and contributed meaningfully to discussions. He also executed any assignment given to him with dispatch. He was a humble man despite his age and world-wide recognition as an eminent scholar. Although he was at Ife, he was an associate member of the Institute of African Studies, University of Ibadan, Nigeria. Professor Verger was involved in the teaching of the Yoruba folk medicine component of YOR 303 (Yoruba Civilization, Sociology, Religion and Thought, Art, Music, and Yoruba folk medicine). It was the only course in the Department where students from the Faculty of Health Sciences were enrolled and understandable, because of the medical component. The Novels of D.O. Fagunwa 2151 6423 2006-12-19T08:43:44Z Loadewole 101 [[D.O. Fagunwa]] [[Fagunwa]] [[Bamgbose]] [[Ayo Bamgbsoe]] [[Novels of D.O. Fagunwa]] [[The Novels of D.O. Fagunwa]] ==Awon Iwe Itan-Aroso D.O. Fagunwa== ==The Novels of D. O. Fagunwa by Ayo Bamgbose published by Ethiope Publishing Corporation, Benin, Nigeria in 1974.== Iwe ti Ojogbon Ayo Bamgbose ko lori awon iwe Fagunwa ni eleyii. Fagunwa wa lara awon ti o koko ko iwe itan-aroso lori ede Yoruba. Ekunrere alaye ni Ojogbon Bamgbsoe se lori awon iwe wonyi. Oro akoso lori awon iwe naa ti won ko ni ede Geesi ni wa ni isale yii. The Novels of D. O. Fagunwa is a detailed study and assessment of literary works of D. O.Fagunwa. D. O. Fagunwa was not only a pioneer of creative writing in Yoruba but also the foremost novelist in the language. This study is the first critical examination of his work, and includes chapters on the background, influences and the narrative tradition of Fagunwa’s work as we;; as pm the themes, technique and the language of his novels. The book has been written in English, and translations of the examples from the novels have been given, also in English, in order to make it accessible to a wider audience, including those not primarily concerned with Yoruba literature, but who are interested in traditional African literature and the way it has influenced African writing in English, or in the general field of comparative literature. The illustrative texts taken from the novels are quoted in their original form, except for the addition of tone marks where necessary. All page references are to the Nelson editions of the novels. Features of Yoruba Oral Poetry by O. Olatunji 2152 6295 2006-12-17T08:45:49Z Loadewole 101 [[Abuda Litireso Afohunpe Yoruba]] [[O. Olatunji]] Features of Yoruba Oral Poetry by Olatunde O. Olatunji published by the University Press Limited, Ibadan, Nigeria in 1984. ISBN: 978 1544805 (NIGERIA) Atupale ti o peye ni a se ninu iwe yii. Iwe yii gbiyanju lati fi gbogbo ohun ti o ya eya litireso afohunpe kan soto si omiran. Apa meta ni iwe yii pin sin. Ifaara ni apa kiini. Apa keji soro nipa ibi ti apa ise naa mo ati ilana ti onkowe lo ati awon isoro ti a le koju ti a ba fe se atupale bi eleyii. Awon ona-ede ni apa keta moju to. Oriki ni o wa ni apa kerin, Ese Ifa ni apa karun-un, Ofo ni apa kefa, owe ati alo apamo ni o wa ni apa keje. The book is primarily an analytic study of the feature class of Yoruba oral poetry. The author describes the literary and stylistic or linguistic devices which are shared by all Yoruba oral poetic forms before isolating which of these features can be said to characterize the class of poetic forms under discussion. What distinguishes one poetic form from the other is, by and large, the degree to which some features dominate the form. And because work on Yoruba written poetry has demonstrated that these features are basic to all Yoruba poetry, they can safely be posited as features of Yoruba poetry. This book should contribute in no small measure to Yoruba poetic criticism and the definition of definition of African oral poetics. The study is in three parts. Part One consists of an introductory chapter which deals with the scope of the study, the methodology adopted, and the problems of classification and lineation. Part Two is a treatment of the features which are found in all the oral poetic types. It consists of Chapters Two and Three. Chapter Two deals with the features—word-play, rhythm, non-casual language and figurative language—are discussed in Chapter Three. Part Three deals with those features that characterize each of the poetic types. A feature is held to be characteristic of a type if its incidence is higher in that poetic type than in others, or if the feature is used for special effects in the poetic type. Oriki is discussed in Chapter Four, Ese Ifa in Chapter Five, Ofo in Chapter Six, and Owe and Alo-Apamo in Chapter Seven. Yoruba Proverbs with Feminine Lexis 2153 6487 2006-12-20T07:04:13Z Loadewole 101 /* J.O. Sheba:Yoruba Proverbs with Feminine Lexis */ {{english}} [[J.O. Sheba]] [[Yoruba Proverbs]] [[Owe Yoruba]] [[Yoruba Proverbs with Feminine Lexis]] ==J.O. Sheba:Yoruba Proverbs with Feminine Lexis== Yoruba Proverbs with Feminine Lexis compiled by Laide Sheba (PhD), published by Spectrum Books Limited, Ibadan, Nigeria in 2006. ISBN 10: 978-029-721-9; ISBN: 13:978-978-029-721-3, 131 pp. Dr. Laide Sheba, the compiler of these proverbs, is a Lecturer at the Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria. Awon obinrin ni iwe owe yii da le lori. Ni soki, awon nnkan ti o wa ninu iwe naa ni a ko si isale yii ni ede Geesi. The collection consists of proverbs with feminine lexis in their structures. Such lexis include: Ìyá/mama/ìyálómo (mother) ìyálójà (chief market woman); ìyekan (maternal relatives); ìyálóde (head of the womenfolk); ìyáwó/aya (wife); ìyáálé (senior wife); orogún (wife; rival); olorì/ayaba (queen); abiyamo (nursing mother); àjé (witch); aséwó/dókodóko (promiscuous woman); gèlè (head tie); bímo(give bith); ponmo (carry child on the back); omidan/omoge/wúndíá (spinster); opó (widow); arewá/èlè (damsel) (a) Marriage/Love/Sexuality/Immorality: These are proverbs dealing with marriage, Love, sexuality and other indecent acts by women. (b) Motherhood: These are proverbs addressing the role of women as mothers. ( c) Womwn’s speech: These are proverbs containing either direct or indirect speeches of women. They are proverbs in which women’s voice can be identified. (d) Women’s social status/importance: These are proverbs expressing the importance and the status of women in the society. (e) Women definition: These are proverbs defining the physical and material attributes of women. (f) Malevolence attitudes to female: These are proverbs portraying negative attitudes of men and the society at large to women. (g) Miscellaneous issues: This class consists of proverbs that do not fit into the above categories. They only contain the lexis in their structure and their usage is not all that related to the women issue. Template:English 2156 5756 2006-11-14T19:04:41Z Belgian man 8 English is English... <div style="padding:5px;border:1px solid #ccc;background-color:#f4f4f4;text-align:center"> '''Gbogbo ohun ti a bá kọ ní èdè Gẹ̀ẹ́sì ni a gbọ́dọ̀ kọ Yorùbá rẹ̀.'''<br /> <small>(This article is written in English. It needs to be translated to [[Èdèe Yorùbá|Yoruba]].)</small> </div> J.O. Sheba: Yoruba Proverbs with Feminine Lexis 2157 6344 2006-12-17T10:15:21Z Loadewole 101 [[J.O. Sheba]] [[Owe Yoruba]] [[Owe Yoruba Ajemabo]] ==Yoruba Proverbs with Feminine Lexis== compiled by Laide Sheba (PhD), published by Spectrum Books Limited, Ibadan, Nigeria in 2006. ISBN 10: 978-029-721-9; ISBN: 13:978-978-029-721-3, 131 pp. Awon owe Yoruba ajemabo ni onkowe yii se akojo won sinu iwe yii. Iwe naa da le awon owe ti o ba ti ni iru awon oro bii iya, mama, iyalomo, iyaloja, iyekan, iyalode, iyaale, orogun, ayaba, olori, iyaale ati bee bee lo ninu. Gbogbo awon owe bi iwonyi ni onkowe se atupale. Isonisoki nipa iwe naa ni yi ni isale yii ni ede Geesi. Dr. Laide Sheba, the compiler of these proverbs, is a Lecturer at the Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria. The collection consists of proverbs with feminine lexis in their structures. Such lexis include: Ìyá/mama/ìyálómo (mother) ìyálójà (chief market woman); ìyekan (maternal relatives); ìyálóde (head of the womenfolk); ìyáwó/aya (wife); ìyáálé (senior wife); orogún (wife; rival); olorì/ayaba (queen); abiyamo (nursing mother); àjé (witch); aséwó/dókodóko (promiscuous woman); gèlè (head tie); bímo(give bith); ponmo (carry child on the back); omidan/omoge/wúndíá (spinster); opó (widow); arewá/èlè (damsel) The proverbs are then classified as follows: (a) Marriage/Love/Sexuality/Immorality: These are proverbs dealing with marriage, Love, sexuality and other indecent acts by women. (b) Motherhood: These are proverbs addressing the role of women as mothers. ( c) Womwn’s speech: These are proverbs containing either direct or indirect speeches of women. They are proverbs in which women’s voice can be identified. (d) Women’s social status/importance: These are proverbs expressing the importance and the status of women in the society. (e) Women definition: These are proverbs defining the physical and material attributes of women. (f) Malevolence attitudes to female: These are proverbs portraying negative attitudes of men and the society at large to women. (g) Miscellaneous issues: This class consists of proverbs that do not fit into the above categories. They only contain the lexis in their structure and their usage is not all that related to the women issue. E fori ji mi 2158 6271 2006-12-17T07:56:03Z Loadewole 101 [[E fori ji mi]] ==1 Ẹ FORÍ JÌ MÍ== #Mo mọ̀ pé tẹ́ ẹ bá rèyìí #Mo mọ̀ póhun tẹ́ ó bèèrè #Ni pé #Ta ni ń jẹ́mi? #Ta lèyí tó ń tẹlẹ̀ sùàsùà 5 #Ẹ dákun ẹ má bínú #Ẹ fiyè désàlẹ̀ ikùn #Ọmọdé ni mo jẹ́, n ò sòyájú #Ìdánwò ni mo gbà, ẹ yé bá mi gbà á bẹ́ẹ̀ #N ò kúkú mọbẹ̀ẹ́ sè #Ẹ má bínú pé ó láta 10 #Àwọn àgbà ló bẹ̀mí ńsé #Mo sì se kí n sá #Sùgbọ́n ẹni tí Aláàfin bẹ̀ níṣẹ́ ni #Tódò Ọbà sì kún #Ìrònú di méjì, ká bomi sẹ́nu fẹ́ná 15 #Iná ò gbọdọ̀ kú, omi ò gbọdọ̀ dànù #Odò ọbà sòroó kán lù #Isẹ́ ọ̣ba sòroó sàijẹ́ #Ni mo se se bí òjísẹ́ náà se se #Mo ní kí á fìyànjú se gbígbà 20 #Pé bí ó bá kù díè káàtó #Kẹ́ ẹ bá mi tún un se #Bó sì se gbígbà bẹ́ẹ̀ náà ni #Kẹ́ ẹ bá mi gbà á bẹ́ẹ̀ #Kẹ́ ẹ̣ bá mi fi mọ́ra 25 #Kọ́rọ̀ wá dàbí isó inú ẹ̀kú #Kẹ́ ẹ bá mi se é ní àgìdímọ̀làjà, awo Ifẹ̀ #Níbi tí àwọn awo ti ń se ìgbọ̀wọ́ ara wọn #Tí títẹ́ sì jìnà sáwoo wọn tèfètèfè #Tọ́rọ̀ wáá dà bí ọmọ babaláwo 30 #Tí babaa rẹ̀ dolóògbé #Lọmọ bá bọ́ síwájú àwọn awo #Ló yílè sọ́tùn-ún, ló yílẹ̀ sósì #Ló figbe bọnu, ló ń ké tantan #Ó lóun ò mọ̀dá ọwọ́ 35 #Òun ò mọ̀kẹrẹrẹ ẹbọ íha #“Ẹwáá bá mi tọ́rọ̀ yí se o, ẹ̀yin àgbà” #Njẹ́ àbọ̀ mi rè é o #N ò mọ̀kan #N ò mọ̀kàn 40 #Ẹ dákun ẹ́ bá mi gbà á bẹ́ẹ̀ #Kẹ́ ẹ fìyókù sàforíjìì mi Wikipedia:Sign your posts on talk pages 2159 5692 2006-11-09T19:03:06Z Mark Dingemanse 31 copied from the English Wikipedia '''Signing your posts on talk pages''' and other Wikipedia discourse (but not on articles) is not only good etiquette; it also facilitates discussion by helping other users to identify the author of a particular comment, to navigate talk pages, and to address specific comments to the relevant user(s), among other things. Discussion is an important part of collaborative editing as it helps other users to understand the progress and evolution of a work. ==How does it work?== At the end of your comments, simply type four tildes (~), like this: <nowiki>~~~~</nowiki>. The Mediawiki software automatically converts this as shown in the table below. {| class="prettytable" cellpadding="5" border="1" ! Wikimarkup !! Resulting code !! Resulting display |- | <center><code><nowiki>~~~~</nowiki></code></center> | <code><nowiki>[[User:Example|Example]]</nowiki> {{CURRENTTIME}}, {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}} {{CURRENTYEAR}} (UTC)</code> | [[User:Example|Example]] {{CURRENTTIME}}, {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}} {{CURRENTYEAR}} (UTC) |} Ẹ̀yà ara 2162 6238 2006-12-16T22:10:12Z Codex Sinaiticus 113 {{Eyaara|float=right}} [[Òde Ara (Outer Part):]] Irun (hair), orí (head), iwájú (forehead), ojú (eye/face), imú (nose), àgbọ̀n (chin), ẹnu (mouth), orùn (neck), èjìká (shoulder), àyà (chest), ọmú/ọyàn (breast), apá (arm), ikùn (belly), idodo (navel), ọmọ ìka/ika ọwọ́ (fingers), èékánná (finger nail), ìdí (buttock), itan (thigh), ẹsẹ̀ (leg), orúkún (knee), ojúgun (shin), ìka ẹsẹ̀ (toes), àtẹ́lẹsẹ̀ (sole of the foot), and gìgísẹ̀ (heel). [[Inú Ara (Inner Part):]] eyín (teeth), ahọ́n (tongue), ọ̀fun (throat), ọkàn (heart), ẹ̀dọ̀ fóró (lung) ẹ̀dọ̀ki (liver), ẹjẹ̀ (blood) and eran ara (muscle). Oruko Adugbo ni Ondo, Ipinle Ondo, Naijiria 2163 6489 2006-12-20T07:05:58Z Loadewole 101 /* ONDO */ [[Ondo]] ==ONDO== # Adugbò:Òkòòtúnba Itumò:Ibi ti olóyè òtúnba ko ile sit i o ngbe ni a npe ni òkè òtúnba #Adugbò:Òkè-Àyàdi Itumò: Ibi ti àwon òyìnbó tó mú èsìn ìgbàgbó wá, ilé ibi tí wónńgbé tí ó wà lórú òkè tú won ńpè ni yádì ni àwon so di òke àyàdí tí àdúgbò náà ńjé dòní. #Adugbò:Odòjòmù Itumò:Ìsàlè ondo tí olóyè òjòmù kólé sí ni won ńpè ni odòjò nù, #Adugbò:Òdòlúà Itumò: Òrìsà kan tí won ńpè ní odòlúà ní ó tè àdúgbò yí dò, Ibìtí o wole si ni a npe ni odòlúà. #Adugbò:Òkèlísà Itumò: Oke ibi ti o kole si ti o ngbe ti peka sit i won npe ni okelise lisa ni o wa ali adugbo ti a npe ni okelisa. #Adugbò:Ìdímògé Itumò:Idi igi kan ti eye oge ma n pos i ni won so di Idimoge ni ilu Ondo. #Adugbò:Ìdí Isin Itumò: Igi kan wa ti won n pe ni igi sin. Abé igi yíìféjú, ó tutu, o sì si gi ó sì gbòòrò tó bè tí o lè gba èèyàn púpò láti seré bíì ìjàkadì ayoó opón abbl. Béì tití ni àwon èèyàn bérè sí kólé sí àyóká igi yi ti o wa di ibi ti a npe ni idi isin di oni. #Adugbò:Òkèròwò Itumò: ni àdúgbò ti àwon onísòwò tí ó jé ìsòbò pò si won a sì máa se kánà kí tà won ni àdúgbò naa idi niyi ti Ondo n fi pe àdúgbò náà ni Oke isowo ni won igbati ó jé wípé òkè ni ó wà. Òkè ìsòwò yíì ni àwon ìsòbò yíì se àsìse ni pípé rè ti won fi n pen i òkè ìròwò ti ó di òkèrówó títí di òní. #Adugbò:Ògbònkowò Itumò:O je ibi ti Ogboni ti bere ti won nko ìlédi won si, ti won bas i ń lo wán a mu Ogbó dani gégé bí àmìn egbé won. Won á ma so wipe à kìí wòó’Adugbo yi ni won so di Ogbo-ti-a-kii-wo ti o fi Ogbonkowo loni #Adugbò:Odòtù Itumò: Ojó ti Ondo i ba daru ti Ondo iba tuka nitori awo nla kan to sele, oju ibi tí won joko si pètù sòro òun. #Adugbò: Òkà Itumò: ìdí tí wón fi ńpè won ni òkà ni pe àwon ará oka àkókó lo fi agbègbè yi se ibugbe. Àwon ará òkà yii sit i pe ni Ondo to bee get i won ti gbo èdè Ondo yinrinyirin se téwé bá pe lára ose a dose ìdí nì yen tí won ń fi pé won ní òkà Ondo ti o doruko adugbo won ti a mo si oka. #Adugbò:Odò yègè Itumò: Ijoye nla kan lo nje yege, ibi to tedo di to n gbe bo si owo isale Ondo ìdí niyi ti won fi n pe won ni òdò yègè. #Adugbò: Ìgèlè alé Itumò: Ojà ni won n pen i igele ni èdè Ondo. Tomodé tàgbà won ni o ma fi aro won lo oko ni agbèègbè ti a nsoro bay ii nigba ti o ba di owo, ale won a pate oja won si ita ile won, titi ti o fid i ojà ti won náà ni alale. #Adugbò:Ìgbònkúta Itumò: Ó jé agbègbè ti okuta pos i agbegbe yin i àwon molé molé ti n ma wa ko okuta àwon ni o si so agbegbe naa di ibi-a-n-gbo-òkútà oun lo wa di ìgbònkúta lóní #Adugbò: Ìtapín Itumò: Ibi tí Ondo ati Bágbè ti pinya ni a npe ni ìtapín #Adugbò:Lósìnlá Itumò: lósìnlá-là gbalá ni àpètán lósùlá ibè ni won ti kókó ń se osùn tí won ńrà osìn, tí won ńtà osìn ní Ondo. #Adugbò:Sùrúlérè Itumò: àwon òlàjú ti o kókó lo sí Èkó ti won tàjò dé ni won so agbegbe yin i sùrúlérè nigba ti won tàjò de lati ma fí rántí agbègbè tí won gbé ni Èkó #Adugbò:Yaba Itumò: Àwon òlàjú ti o koko lo sí Èkó ti won tajo dé ni won so agbègbè yin í Yaba nígbà tí won tàjò dé láti le ma fi rántí àgbègbè ti won gbé ní Èkó. #Adugbò:Akínjàgunlà Itumò: O je akínkanjú okùnrin kan tí ó lòkíkí ti a wa fi orúko re so agbègbè tí ó ńgbé. #Adugbò:Idim- Sòkòfí Itumò:Olóyè ló ń jé sokoti àdúgbò rè ni won wá so di idim-sòkòtí. # Adúgbò:Odòshídà Ìtumò: Jé ìtà oba tí won ti ń ma pa olè àti òdaràn idà ni a fi ń pa won ibi tí a n tójú idà náà sí ni Ìsídà níwòn ìgbà tí ó si jé pé apá ìsàlè Ondo ló bó sí ni a fi ń pè ní Odòshíndà. #Adúgbò:Òde-Ondó Ìtumò: Ibi tí àwon ará Ondó tí máa ń jo ibi tí ó téjú tí ó gba èrò púpò ni, ó sì bó sí àrín ìlú a sì ma ń se ìpàdé níbè náà pèlú agbègbè yíì ni won ń pè ní òde Ondó. #Adúgbò:Àdúgbò Obitun Ìtumò: Ibè ní agbèbbè tí a ma ńkò àwon omobìnrin tí kò tí mo Okunrin si fun Idabobo lowo isekuse ki won tó ní oko ní ayé àtijó agbègbè náà sì ni eré obìtun ti bèrè. #Adúgbò:Ìjòkà Ìtumò: O je agbègbè tí òkà ti ń pò ti àwon èèyàn ń rà tí won si ńtà. Ìdí nìyí ti won fi ń pè ní ibi-ìje-okà ti ó di ìjòkà lónìí. #Adúgbò:Tèmídire Ìtumò: O je àdúgbò ti èèyàn kan tédó nipe bayìí ti o so àdúgbò naa ni orúko Tèmídire: Tèmi-di-ire. #Adúgbò:Odòmíkàn Ìtumò: Ó jé agbègbè tí babaláwo kan tí ó gbójú wa ni àtijó a sì máagbà èmí eniyan la pupo lowo iku. Igbàgbó sì ni wipe eni ti o bat i mikanlè lówó Iku lódò rè ko le rí ajínde mo idi niyi ti won fi ń pè ni odò-ìmí-kanlè tí àgékúrú rè wa di odòmíkàn. #Adúgbò: Odòlílí Ìtumò: Eni tó ní ilé ni a ńpè ni ‘nuli’ ni èdè Ondó. Agbègbè yi si wa je agbègbè ti àwon oní ilé ń gbé idi niyi ti won fi n pe ni odò-núlí ti ó wá di odòlÍlí #Adúgbò:Ajíférere Ìtumò: Orúko ìlagije akíukanjú kan ló ń jé béè. Agbègbè tí ó n gbe ni a fi orúko re so lati se aponle fún un. #Adúgbò:Lípàkálà Ìtumò: Baba kan wa ti o ni, irúfé, irúgbìn kan ti a mo si pakala ni ede Ondó. #Adúgbò:Òkègbàlà Ìtumò: Àgbègbè tí àwon elésìn Kiriyó ti máa se ìsìn won fún ìgbalà okàn ni won pè ní òkè-ìgbàlà ti o wa di okegbala lónìí yíì. Adugbo Eko, Ipinle Eko, Naijiria 2164 6514 2006-12-20T13:34:45Z Oluwaseyi 118 /* +EKO-LAGOS */ [[Eko]] =+EKO-LAGOS= #.1Adúgbò: Fastac Town Ìtumò: Agbègbè yí jé ibi tí àwon ará ìlú orísirísi latí orílè èdè káàkiri gbé ní gbà a ayeye yí ní 1977 (Festival of Arts and culture). #.2Adúgbò:Iyana-Iba Ìtumò: Ibí yí jé agbègbè tí àown Ìbàrì bà ńgbé, nítorínáà ni wón fi pèé ní Ìyànà-Ibà. #.3Adúgbò:Abule-Ijesha Ìtumò: Abúlé –Ìjèsà ni apá ibi tí àwon ìjèsà kókó pò sí ní èkó, èyí ni ìdí tí ó fi ńjé Abúlé-Ìjàshà. #.4Adúgbò:Mile 2 Ìtumò: Ìdí tí a fí só ní mile 2 nìípé máìlì méjì ni ókù láti ibè sí ìbi tó ńjé Tincan-Island. #.5Adúgbò:Kosoko-Road Ìtumò: Ibí ni ówà nínú Èkó, orúko yí ni orúko Oba Èkó níìgbà tó tipé, sùgbó orúko rè ni wón fi so agbègbè yí tí ó ńjé kòsókó road. #.6Adúgbò:Tafa Balewa square Ìtumò: Orúko ènìyàn Tàfá Bàléwà, eni náà jé lára àwon tí ó ti jé ààre orílè wa, lé yìn ikú rè ni wón fi so ibè ní Tàfá Bàléwà “Square”. #.7Adúgbò:Technology Road Ìtumò: Technology Road, ìdí tí wón fi só ní oruko yi nípé, Yaba Technology kò jìnà sí ibè rárá, ìdí náà ni wón fi soóní Technology Road. #.8Adúgbò:Kéke Ìtumò: Ní agbègbè yí enìkan péré ni óní kéké sùgbón nítorí èyí ni won fi so ibè ní kèké, sùgbón ní ìgbà tí àwon òyìnbó fid é ní wón só di kéké. #.9Adúgbò:Herbert Macanlay way: Ìtumò: Orúko èyàn ni óún jé Herbert macanlay, eni yì jé okan lára àwon òyìbó tí wón wá sí orílè èdè yí, nítorí èyí ni wón fi só ní Herbert macaulay way. #.10Adúgbò:Maryland Ìtumò: Ní ìlú Èkó ìdí tí wón fi só ní Maryland nipé, orúko aya oba ìlú òyinbó ni Mary, ìdí èyí ni a fi só ní Maryland. #.11.Adúgbò:Masamasa Ìtumò: Èdè yí ni èdè àwon haúsá, ìtumò rè sì ni kíá-kíá, àwon Haúsá ni wón pò sí ibí yìí jù, ní-ìgbà tí wón tèdó tí bè wón kò mò bí wón áse bá àwon èèyàn sòrò, sùgbón nínú ìwònba ìgbà tí wón ń tajà èdè won ni másámásá, ìdí ètí ni wón fi só ní másámásá-kíá-kíá. #12.Adúgbò:Cocoanut Village Ìtumò: Ìdí tí wón fi só ní “coconut village” niípé omi pò ní ibè gan, àti cocoanut (àgbon). O wa ni agbègbè Ajégúnlè. #13.Adúgbò:Ajegunle Ìtumò: Ajégúnlè jé ibi tí wón ti ń ra jà àti ta jà ní Èkó, àti wípé ibè jé lára ibi tìí àwon èèyàn pòsí ní ìlú Èkó, ojà títà sì ń lo déédéé tí aje ati owó dè tińwolé nígbà náà, ìdí náà ni ófinjé Ajégúnlè. #14.Adúgbò:Pen-Cinema Ìtumò: Èyí jé orúko agbègbè kan ní ìlú Agége cinema ńlá kan ní ó wà ní ibè, tí wón pè ní PEN-CINEMA. #15.Adúgbò:Ìdúmotà Ìtumò: Ibí ni won sin àwon Ológun tí wón ti won ti kú, wón sìn o àre ńlá kan sí bè tí ó je sójà ológun. #16.Adúgbò:Ilú-ńlá Ìtumò: Ilú yíì wà ní agbègbè Àpápá ní Èkó, ìlú ńkí jé ibi tí àwon èèyàn pò si, tí àwon sì gbèrò sí gan. #17.Adúgbò:Tincan-Island Ìtumò: Ibì jé agbègbè tí àwon custom pò sí, ibè sì ni ibi tí àwon erù sì pò sí àti àwon kòntánà idí èyí ni wón fi pèéní Tincay-Island. #18.Adúgbò:Volkswagen Ìtumò: Agbègbè èyí ní Èkó ni ilé-isé ibi tí wón ti ń se àwon Okò Volkswagen. #19.Adúgbò:Aluminum Village Ìtumò: Agbègbè yí ni ówà ní Dòpèmú ní ìlú Èkó, ibè ni àwon ohun ìkólé yìí pò sí (aluminum) ìdí náà ni wón fi ń pèé ní aluminum #20.Adúgbò:Port Way Ìtumò: Agbègbè yí ni wón ti má n já erù tí óún bò láti òkè-ògun àti èyí tí wón bá fé gbé jáde, ìdí èyí ni a fi ń pèé ní “port’ #21.Adúgbò:Lekki Ìtumò: Lékki jé ibi tí wón kó àwon eléwòn sí ìdí yìí ni wón fi ń pèéní Lékkí. #22.Adúgbò: Abule-Osun Ìtumò: Abúlé òsun jé lára ibi tí àwon abò-òrìsà òsun pó sí ní ìlú Èkó èyí ni wón fi só ní Abúlé-òsu, àti pé omí pò ní bè lópòlópò. #23.Adúgbò:Kirikiri Ìtumò: Kiríkirì ni ibi tí àwon eléwòn má n gbéé kiríkirì sì jé lára, ilé èwèn tí ó tóbí jù, nítorí è ni wón fi ń péè agbègbè náà ní kiríkirì. #24.Adúgbò:Abule-Ado Ìtumò: Abílé-Àdó jé lara ibi ti awon àlàdó pos i ni aiye atijo ni ilu Eko opolopo ni ko mo ibe nitori ise ti won nse ni ibe. #25.Adúgbò:Satellite Town Ìtumò: Eyi je ibi ti nkan alaworan yip o sin i ilu Eko, nkan ti ounje “satellite” nitori náà ni won fi pee ni “Satellite Town”. #26.Adúgbò:Saw-Mill Ìtumò: saw mill jé lára àwon agbègbè tí ó tóbi jù tí wón ti máa n se ìtójú igi tí a fin kólé ìdí náà ni ó finjé saw-mill. #27.Adúgbò: Sabo Ìtumò: Ibi agbègbè ni ibi tí a ti má n rí àwon Haúsá tí wón pò sí jù ní agbègbè tàbí ìlú. #28.Adúgbò:Salvation Avenue Ìtumò: “Salvation Avenue” je ibi ti awon elesin Christi posi “choistians”, ibi ti awon elesin bas i posi igbala ni won ma n pariwo (salvation) idi ti won fi n pe ni “salvation Avenue” #29.Adúgbò:Idi-Araba Ìtumò: Idi-Ararba yi je ibi ti idi araba po si lopolopo, agbegbe náà ko jina si mushin ni ìlu Eko. adugb bariga Gbolohun Yoruba 2165 6301 2006-12-17T08:56:41Z Loadewole 101 [[Gbolohun Yoruba]] Kí ni [[Sińtáàsì]]? Síńtáàsì ni èka kan gírámà èdè tí ó níí sè pèlú bi a se ń so òrò pò tí ó fi ń di gbólóhùn àti bí a se ń fún gbólóhùn yìi ní ìtumò. Nínú ìdánilékòó yìi, a ó máa mú enu ba ohun ti a pè ni òfin. Ìtumò òfin gégé bí a se lò ó ní ìyín ni àwon ìlànà ti elédè máa ń tèlé nígbà tí ó bá ń so èdè rè yii yàtò si ìlò èdè. Ìmò èdè ni ohun tí elédè mò nípa èdè rè sùgbón ìlò èdè ni ohun ti elédè so jáde ní enu. Elédè lè se àsìse nípa ìlò èdè sùgbón eléyìi kò so pé elédè yìí kò mo èdè rè. Òpò ìgbà ni ènìyàn lè mu emu yó ti yóò máa so kántankàntan. Kì í se pé elédé yìí kò mo èdè rè mo, ó mò ón. Àsìse ìlò èdè ni ó ń se. Nìgbà ti otí bá dá ní ojú rè, yóò so òrò ti ó mógbón lówó. Nínú ìdánilékòó yìí, a ó ménuba ohun tí a ó pè ní ofin. Ohun tí a pè ni òfin yìí ni bi elédè se ń so èdè rè bí ìgbà pé ó ń tèlé ìlànà kan. Fún àpeere, eni tí ó bá gbó Yorùbá dáradára yóò mò pé (1a) ni ó tònà pe (1b) kò tònà, (1) (a) Mo lo sí oko (b) Sí lo oko mo Ohun tí eléyìí ń fi hàn wá nip é ìlànà kan wà tí elédè ń tèlé láti so òrò pò di gbólóhùn. Irú gbólóhùn tí ó bá tèlé ìlànà tí elédè mò yìí ni a ó so pé ó bá òfin mu. O ye kì a tètè menu ba ìyàtò kan ti ó wà láàrin tíbá òfin mù àti jíjé àtéwógbà. Gbólóhùn lè wà ti yóò bá òfin mu sùgbon tí ó lè máà jé àtéwógbà fún àwon tí ń so èdè. Bíbófinmu níí se pèlú ìmò èdè; ìlò èdè ni jíjé àtéwógbà níí se pèlú. Fún àpeere, àwon kan lè so pé (2a) kò jé àtéwógbà fún àwon wi pé (2b) ni àwon gbà wolé. (2) (a) Àwon ti ó lo kò pò (b) Àwon ti wón lo kò pò Méjèèjì ni ó bófin mu nítorí méjèèjì ni a máa ń so nínú èdè Yorùbá. Ìyen ni pé méjèèjì ni ó wà nínú ìmò wa gégé bí eni tí ó gbó Yorùbá. Nínú ìlò ni àwon kan ti lè so pé òkan jé àtéwógbà, èkejì kò jé àtéwógbà. Èyé kò ni nnken kan án se pèlú pé bóyá gbólóhùn méjèèjì bófin mu tàbí won kò bófinmu. Ìmò elédè nípa èdè rè ni yóò je wá lógún nínú ìdánilékòó yìí. Ó ye kí á tún pe àkíyèsí wa sí tip é àbínibí ni èdè o. Ènìkan kì í lo sí ilé-ìwé láti kó o. Ohun tí a ń so ni pé bí ìrìn rinrìn se jé àbìnibì fún omo, béè náà ni èdè jé. Fún àpeere, tí kò bá sí ohun tí ó se omo, tí ó bá tó àkókò láti rìn yóò rìn. Kì í se pé enì kan pe omo gúnlè láti kó o ni èyi. Báyìi gélé náà ni èdè jé. Àbínibí ni gbogbo ohun ti omo nílò fún èdè, ó ti wà lára re. Kò sì si èdè ti kò lè lo èyí fún sùgbón èdè ibi tí a bá bi omo sì ni yóò lo àwon ohun èlò yìí láti so. (2) Òrò àti Àpólà: Òrò ti a bat ò pò ni ó ń di àpólà. Ó seé se kí àpólà jé òrò kansoso. Ìyen tí òrò yìí kò bá ní èyán. Fún àpeere, àpólà-orúko ni a fa igi sí ní ìdi ní (3a) àti (3b). (3) (a) Olú gíga lo (b) Olú lo Ìyàtò àpólà-orúko méjèèjì yìí ni pé òrò méjì ni ó wa nínú àpólà-orúko (APOR’ ni a ó má a pè é láti ìsinsìnyí lo) (3a); òrò-orúko àti èyán rè tí ó jé òrò-àpèjúwe (AJ ni a ó máa pe òrò-àpèjúwe). Ní (3b), òrò kansoso ni ó wà lábé APOR. Òrò yìí, òrò-orúko (OR ni a ó máa lò fún òrò-orúko) ni, APOR náà sì ni. Ìsòri-òrò méjo ni àwon tètèdé onígìrámà so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìsòrí òrò méjo yìí ni wón sì pín si Olùwà àti Kókó Gbólóhùn. Olùwà àti kókó gbólóhùn yìí ni àwa yóò máa pè ní APOR àti APIS (àpólà-ìse) nínú ìdánilékòó yìí. Ìyen nip é àwa yóò ya ìsòrì-òrò àti isé ti ìsòri yìí ń se sótò si ara won. Ìsòri ni APOR tí ó ń sisé olùwà tàbí àbò nínú gbólóhùn. Ìsòrí ni APIS ti ó ń sisé kókó gbólóhùn. 3. Gírámà ti a ó lò: Gírámà ìyidà onídàro ti Chomsky ni a ó mú lò nínú isé yìí. Ohun tí ó fà á ti a ó fi mú gíràmà yìí lò nip é ó gbìyànjú láti sàlàyé ìmò àbinibí elédè nípa èdè rè. Gírámà yìí sàlàyé gbólóhùn oónna, gbólóhùn ti ó jé àdàpè ara won abbl. Gírámà yìí yóò lo òfin ti ó níye láti sàlàyé gbólóhùn tí kò niye. Àwon àmì kan wà ti a ó mú lò nínú gírámà yìí. Fún àpeere: (4) GB ---> APOR APIS Òfin ìhun gbólóhùn ni a ń pe (4). Ohun tí àmì òfà yìí ń so ni pé kí á tún gbólóhùn (GB) ko ni APOR àti APIS. Ó ye kì á tètè so báyìí pé ohun tí ó wà nínú gbólógùn ju èyí lo. Ohun tí a máa ń rí nínú gbólóhùn gan-an ni (5). (5) GB ---> APOR AF APIS Àfòmó ni AF dúró fún. Òun ni a máa ń pè ní àsèrànwò-ìse télè. Abé rè ni a ti máa ń rí ibá (IB), àsìkò (AS), múùdù (M) àti ìbámu (IBM). A lè fi èyí hàn báyìí: (6) AF ---> AS, IB, M, IBM Kì í se dandan kí èdè kan ní gbogbo mérèèrin yìí. Yorùbá kò ni àsìkò sùgbón ó ni ibá. A ó menu ba àfòmó dáadáa ní iwájú sùgbón kí a tó se èyí, e jé kí á sòrò nípa APOR àti APIS Apola Oruko Yoruba 2166 6510 2006-12-20T12:17:37Z Ola Taibat Laitan 120 [[Oluwaseyi]] ''' ÀPÓLÀ ORÚKỌ YORÙBÁ (APOR)''' Èyí ni ẹni ti ó kópa nínú ohun ti òrò-ìse ń so. OR tàbí arópò-orúko (AR) ni ó máa ń jé olórí fún/APOR. Ohun tí a máa ń pè ní olórí fún àpólà kan ni òrò kan soso tí ó bá è dúró fún àpólà yen. Fún àpeere 'omo' ni olórí fún (1a) àti (1b) àpólà orúko sì ni méjèèjì. 'Mo' ni olórí fún àpólà orúko olùwà ní (1d), oro-arópò-orúko sì ni 'mo' yìí. (1) (a) Ọmọ pupa (b) Ọmọ (d) Mo lọ A lè bá àpólà orúko ni ipò olùwà (ohun ni a ka mo ni (2a)), ipò àbò (òun ni a ka mo ni (2b)) àti ní ipo àbò fún atókùn nínú gbólóhùn (wo òrò tí a ka mo ní (2d)). (2) (a) 'Aso pupa' ti ya (b) O ti ya 'aso pupa' (d) Ó rí Olú ni 'ilé' òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè tún APOR ko ni: (3) APOR ---> OR APAJ Àpólà àpèjúwe ni APAJ dúró fún. Láti fi hàn pé OR ni ó se pàtàkì jù nínú APOR, a lè ko òfin ìhun gbólóhùn wa báyìí. (4) APOR ---> OR (APAJ) Àmì yìí “( )” dúró fún pé ohun tí ó wà nínú rè kò pon dandan. Àkámó ni a ń pe àmì yìí. Níbi tí a kò bá ti lo àmì yìí, gbogbo ìsòrí òrò tí ó tèlé àmì ofà yen ni ó pon dandan nìyàn. (5) APOR ---> AR Nìgbàkúùgbà tí a bá ti ni oro-arópò-orúko gégé bi APOR, oro-arópò-orúko náà kì í ní èyán nítorí a kì í fi òrò mìíràn yán oro-arópò-orúko ní èdè Yorùbá béè ni a kì í fi oro-arópò-orúko Yorùbá yán òrò mìíràn. Àwon APOR tí a lè rí ni. (6) (a) Mo (b) Olú (d) Omo pupa (e) Omo pupa tí ó ga Àfikún ni ohun tí a pè ní AFK nínú àwòrán yìí. Ohun tí ó dúró fún ni àwon òrò bíi tí (Omo ti ó lo), pé (Ó so pé ó lo) abbl tí a ń pè ní atoka gbólóhùn. Ohun tí tirayángu maa n dúró fún ni pé a kò fé fó ohun tí ó wà ní abé rè sí wéwé nítorí pé kò se pàtàkì fún ohun tí a ń so lówó. Sé e mò pé a tì lè fó GB sí APOR, AF àti APIS, a kò se èyí nítorí pé kò je wá lógún nínú ohun tí a ń so lówó. A lè so APOR mó APOR lábé APOR. Òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè fi èyí hàn ni (7). (7) APOR ---> AS APOR Apeere ni 'Olu ati Ade sun' nibi ti 'Olu ati Ade' ti je apola oruko. Jona Akada Ede Yoruba 2167 6346 2006-12-17T10:17:53Z Loadewole 101 [[Jona Akada Ede Yoruba]] [[Research in Yoruba Language and Literature]] =Jónà Akadá Èdè Yorùba= Ìwádìí lórí Èdè àti Lítírésò Yorùbá (RESEARCH IN YORÙBÁ LANGUAGE AND LITERATURE) (ISSN 1115-4322) Jónà tó dá lé èdè, lítírésò àtì àsà Yorùbá (A Journal of Yorùbá Language, Literature and Culture) Wéèbù(Website): researchinyoruba.com Íímeèlì(Email): researchinyor@yahoo.com tàbí (or) CWillis664@aol.com Ìwadìí Èdè àti Lítírésò Yorùbá jé jónà tí gbé átíkù jade lórí gbogbo èka èdè, lítírésò àti àsà Yorùbá (Research in Yoruba Language and Literature is a journal that publishes articles on all aspect of Yoruba Language, literature and culture). Àwon tí a ti Tè Jáde (Back Issues) Nónbà 1, Osù kìíní, 1991 (No 1, January, 1991) O O Oyèláran: Theoretical Implications of the Syllabic Nasal in Yorùbá; P A Ògúndèjì: A Classification and Some Literary Aspects of Dúró Ládipò’s Plays; A Olúfàjo: A Socio-Cultural Analysis of Criminality in Yorùbá Detective Novels; T M Ilésanmí: Ritualised Paediatrics among the Yorùbá: B A Oyètádé: Tones in the Yorùbá Personal Praise Names: Oríkì Àbíso and L O Adéwolé: Some Yorùbá Verb Subclasses in GPSG. Nonbà 2, Osù Kéta 1992 (No 2, March 1992) Ayò Bámgbósé: Corpus Planning in Yorùbá; The Radio as a Case Study; Oládélé Awóbùlúyì: Lexical Expansion in Yorùbá: Techniques and Principles; O O Oyèláran: Tense/Aspect in Òwórò; O B Yáì: Religious Dialogue, Peace and Responsibility of Translations: Some West African Examples; A Ìsòlá: Presenting Revolution in Omo Olókùn Esin; O Àlàbá: Bilingualism as a Source of Humour in Speech Usage: Contact between English and Yorùbá; A Akinlabí: A Two Tone Analysis of Yorùbá and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of African Language and Literatures, Obáfémi Awólówò University, Ilé-Ifè, Nigeria; Nonbà 3, Osù Kokànlá, 1992 (No 3, November, 1992) Bádé Àjàyí: The Role of the Yorùbá Talking Drum in Social Mobilisation; Ore Yusuf: On the Use of Serial Verbs; I F Omójolà… Of Saints and Devils: Women in the Novels of Fágúnwà; S A Ekúndayò: Some Semantic Implications of Suppressive Interference; O O Oyèláran: The Category AUX in the Yorùbá Phrase Structure; Ayò Bámgbósé: Relativization of Nominalization: A Case of Structure Versus Meaning and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of Linguistics and Nigerian Languages, University of Ìbàdàn, Ìbàdàn, Nigeria. Nonbà 4, Osù káàrùn-ún, 1993 (No 4, May, 1993) S M Opéolá: From Ifá Divination to Computer Science; O O Oyèláran: West African Languages: A Window on African-American Contribution to the Uniqueness of South Carolina; S A Ekúndayò: Political Linguistics: Uses of Yorùbá Suggestive Puns and Graded Insults; T M Ilésanmí: The Language of African Religion; Olúdáre Olájubù: Who is Òbótúndé Ìjímèrè?; F A Soyoye and A O Olájuyìgbé: Numerals in Yorùbá: An Investigation of Native Speakers’ Knowledge of a Language Sub-system; Charles Uji: Soyínká’s The Road as a Romantic Tragedy; Láídé Shebe: How Yorùbá Women Address Themselves; Yísá Yusuf: The Diffusion of the Male-Favoured Praising and Persuasion of Children in Yorùbá, and Sexual Naming in English; A Olúfàjo: Women: The Cornerstone of Òkédìjí’s Sàngó and Uko Atai: Towards a Relevant Theatre. Nonba 5, Os`u kìíní, 1996 (No 5, January, 1996) A Ìsòlá: The Problem of Presentation in Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; P A Ògúndèjì: Yorùbá Drama on Television; L O Adéwolé: Yorùbá Poetry in Music as a Follow-up Material for Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; S A Sàlámì: Strategies for the Development of Standard Orthographies of Nigerian Languages and B A Oyètádé: Strategies for Retaining Yorùbá Identities in the Diaspora. Nonba 6, Osù kejì, 1996 (No 6, February, 1996) Essays in Honour of Professor Akínwùmí Ìsòlá O Olájubù: Akin Ìsòlá: Contentment Personified; A Ògúndèjì: Passage-rites, Creativity and Dynamic Perspective in Akin Ìsòlá’s Fiction; A Olábòdé: Akin Ìsòlá’s Àfàìmò. A Prolegomena; L O Adéwolé: and A Akínyemi: A Survey of the Literay Works of Akin Ìsòlá: B. A Oyetade: Akin Ìsòlá’s Abé Ààbà An Exposition on Socio-Cultural and Religious Tensions in Yorùbá and A Ìsòlá: The Use of Literature among the Yorùbá: The Survival of Cultural Eco-System. Nonba 7, Osù kéfà, 1996 (No 7, June 1996) Y K Salami: Pre-Destination, Freedom and Responsibility: A Case Study in Yorùbá Moral Philosophy; J A Ògúnwálé: The Form and Meaning of Yorùbá Place Names; Láídé Sheba: Widow-Inheritance among the Yorùbá: A Socio-Cultural Analysis; Eben Sheba: Folkloric Interpretation of Graphic Designs of Ayé and Orí: Humorous Yorùbá Proverbs: A Semantic Analysis: P S O Àrèmú: The Physical Defects for Artistic Perfection and Recognition; Opé Arówólò: A Critical Look at the Question of Destiny: Angelina Pollak Eltz: The Brazilian Umbanda in Venezuela: M Darrol Brayn: African Wisdom and the Recovery of the Earth: O Oládìtàn: Regulation Funeral Celebrations towards Development in Nigeria: The Dynamics of Law and Society in a Cultural Phenomenon: A Òpéfèyítìmí: The Metaphysics of Yorùbá Incantations; O Oláníyan: The Musician as an Artist, His Language and His Audience and A Adégbìté: Ipa tí Tìlùtifon ń Kó láwùjo Adúláwò. Nonba 8, Osù kéjìlá, 1996 (No 8, December, 1996) Essays in Honour of Professor Wándé Abímbólá Bádé Àjàyí: Citation on Professor Wándé Abímbólá; Y K Yusuf: English and Yorùbá Proverbs and Spiritual Denigration of Women; Ayò Òpéfèyítìmí: The Aesthetico-Stylistic Exposition of Professor Wándé Abímbólá’s Supplicatory Poetry; O Olájubù: African Traditional Religion and the Nigerian: The Status of the Divinities Revisited; Bádé Àjàyí: Ifá Divination Process; Láídé Sheba: The Uses of Ifá and Its Literary Corpus in Yorùbá Written Plays; D O Ògúngbilé: Prognostication, Explanation and Control: The Interaction of Ifá Divination process and the Aládúrà Churches; M K Adémilókun: The Attitude of the Yorùbá Traditional Religion to Nation Building; Eben Sheba: Ìróké as a Vital Ifá Symbol of Authority; O Adébòwálé: The Form and Structure of Ese Ifá in Ojúlówó Oríkì Ifá I; A G Adéjùmò: Belief System in Ifá: Yorùbá Playwrights’ Perception; S M Opéòlá: Ifá as an Esoteric Knowledge; Angelina Pollak-Eltz: The Globalization of an Afro-American Religion: Cuban Santeria (Regla Ocha) in Venezuela; L O Adéwolé: Sacrifice in Eérìndínlógún System of Divination. Nonba 9, Osù kéjìlá, 1997 (No 9. December, 1997) A Adégbìté: The Effect of Acculturature on Contemporary Nigerian Popular Music, Bòdé Agbájé: A Socio-Historical Appraisal of Yorùbá Orature: The Èkìtì Folksong as a Case Study; Bádé Àjàyí: Language and Style in Ifá Literary Corpus; Javier Perez de Cuellar: A Marshall Plan for Culture and Development Culture - Key to the 21st Century; O. Olúránkinsé: Elements of Prognosis in Kólá Akínlàdé’s Novels; P.S.O. Àrèmú and T. Y. Ògúnsìakàn: Red, Black and White Inevitable Currencies in Yorùbá Traditional Religion; O. Oláníyan: African-American Spirituals: A Study of Bi-Cultural Influence; O.O. Bátéye: Mood Setting/Pictorial Imagery in the Nigerian Art Song; B.O. Oláyínká. Proverbs - Issues of Yorùbá Femininity from a Feminist Hermeneutical Perspective; O. Adébòwálé: Political Communication in Yorùbá Novels; Kínyò Bólórundúró: The ‘Language’ of the Ijesa; O. Oyèsakin: Performance in Yorùbá Traditional Poetry Revisited; Lérè Adéyemí: Yorùbá Family Life as a Theme in Women Narratives – A Feminist Approach; Solá Owólabí: The Semantic of Women Oppression – A Linguistic Analysis Nonba 10, Osù kejìlá 2000 (No 10. December, 2000) Yorùbá Language: A Bibliography by L. O. Adéwolé Nonba 11, Osù kéjìlá, 2001 (No 11. December, 2001) Beginning Yorùbá 1 by L.O. Adéwolé Nónbà kejìlá (No 12). Beginning Yoruba 2 by L.O. Adewole Nónbà ketàlá (No 13). A Bilingualized Dictionary of Yorùbá Monosyllabic Words compiled by L.O. Adéwolé Àwon Isé Mìíràn (Other Publications) (1) Òrìsà Tradition edited by L. O. Adéwolé (2) Ìsènbáyé àti Ìlò Èdè Yorùbá (Tradition and the Use of Yorùbá Language), edited by O. O. Oyèláran and O. O. Adéwolé Àwon Isé tì ó n Bò lónà (Forthcoming) (1) The Yorùbá Auxiliary Verb by L. O. Adéwolé (2) Ikú Olówu (An Adaptation of Biko’s Inquest into Yorùbá) by L.O. Adéwolé (3) Okan-ò-jòkan Àròfò (A Collection of Yorùbá Poems) by L.O. Adéwolé A lè rí won rà ní (Obtainable from): C. Willis Ogaa mi n kii yin 2168 6386 2006-12-18T08:35:58Z Loadewole 101 /* 2 ÒGÁÀ MI Ń KÍI YÍN */ [[Ogaa mi n kii yin]] ==ÒGÁÀ MI Ń KÍI YÍN== #Ògáà mi ń kíi yín, èyin òmòwé #Ó ní n kí i yín tòmèyetòmèye #Ó ní n kíi yín, èyin òmòràn #Ó ní n kíi yín togbóntogbón #Bó ti ń kí àgbè tí ń síká 5 #Lo ni n kíyàá tí ń síkòkò #Ló sì ni n kákòwé tí ń síwóo woyo #Ó ní gbogbo ìyà tí ń jeni #Gbogbo ìyà tí ń jènìyàn #Ojó ń bò, bá ò tilè padà léyìn sísí 10 #Tí sísí náà yóò padà léyin àwa náà #A ó wáá wewó ìsé nù iténí iténì #A ò sì wewó ìsé nù itènì itènì #Njé tí yóò fi di ojó náà ojóore #Lògáà mi ní n kí gbogbo yín 15 #Nílé lóko àti lónà odò #Wí pé e dákun okàn ni e mú #Bó pé títí, ó sì ń bò wáá dára Isinku Abinibi Yoruba 2169 6338 2006-12-17T10:00:59Z Loadewole 101 [[Isinku Abinibi]] #Bóníkéké bá fi kú #Tólóbòrò bá fò sánlè #Tálábàjà sì ráyé sá #Njé mo bi o ìwo omo yoòba #Báwo lo ó se sin wón? 5 #Báwo ni o ó se se òmètó #Kí ó se òmètó tán #Kó o tún sòmèye pèlú rè #O tún léyìí kà ó láyà #Ó kà ó láyà ó tóbí fún o 10 #O ò fara balè o má fòró èmí re #O jé n sí o lójú n là ó lóye #N là ó lóyè n fònà hàn ó. #Njé ìwo tilè mò #Pé Yoòbá ò lówó nínú à ń boyún-ún jé? 15 #Ìyen látìbèrè ayé wá #Mo mò pé o ó bi mí pé #Ó se yé mi #Ojú ò sàìmo ohun tó kúngbá #Ojú ò sàìmo ohun àwó gbà 20 #Bòkùú jókùú inú #Bóyá oyún bàjé ni tàbí ó rò wàlè #Inú aso funfun ni Yoòbá #Yóò lo kò ipón tó se àti olè tó rò #Lo sin láàtàn 25 #Èyí fi hàn gbangba #Pé inú la ti ń ka oyún mó ara wa #Eni sì pa irú èyí pàniyàn #Sùgbón tómo bá kú ní pínísín #Ní bí odún méjì, méta, bó tilè se méfà 30 #Inú àkísà ni won on kó eléyún-ùn sí #Tí won ó lo rèé sin sígbóńgbó #Tí won ó lo rèé sin sáàtàn #Sùgbón tókùú bá ti ń dòkú òdó #Ó ti ń dòkú àgbá nù-un 35 #Òkú agbà òkú tó ń gba pósi #Bí won kò sìn in si esè ilé #Won a si ín sí ojútò #Aráyé a sunkun sunkún #Sé o ń fokàn bá òrò mi lo ìwo òrée mi 40 #Mo rò pé o kò ni ibi í lo #Torí òrò pò lénu #Òrò pò létè mo níun-un wí #Mo níun-un wí mo níun-un so #Òkú àgbà lòkún yààrá #Òun lòkú òòdè níbì bàbá ń gbàlejò 45 #Tágbà bá nílé tó lónà, ìlé ni wón ń sin irúu won #Táráyé yóò máa jori, jèko, jàmòlà, jokà! #Ògòròo mèháyà àgbà nìkan ni #Wón ń sìnkú won síta gbangba 50 #Ìdí ìsìnkú àgbà sílé kó lo so? #Òró tún dòrò à ń relé aláwo dífá #Awó ní á fobì boríi bàbá eni #Èyí kò ní pé a ń fèdí eni sítàa #Inú yààrá eni lá ń bó sí serú è. 55 #Bó sì jé àdúà la gbà #Tórò dì bàbá è á gbè é #Inú òòdè là á tì í sawo irúu won #Ká kúrò léyún-ùn ká bó síkú awo #Mo ti ń wòkú ògbóni òná ti na 60 #Ojó sèè jìnà #Húrùhúrù réè bojú mi mé rí nnkànkàn #Mo ní kí n kúkú jéwó òbùn #Ké e dáso ró mi #Báwo bá kú awo ní sìnkú awo 65 #Ògbèrì a sìnkú ògbèrì #Tògbóni lojú ò tó, ó tò tonísàngó bò #Mo mo bá a se é sìnkú eni àrá pa #Bírúu won bá kú, onísàngó ní í sìnkú won #Ètùtù a pò pò pò #Gbogbo ohun wón ń mú bo Sàngó 70 #Ní won a gbà lówó olúwa rè #Sójú bòrò kó nìmòle fi ń yin Sàngó télè #Torí bónísàngó wí lógún #Tó wí lógbòn pèlú è #Onímòle á ní àfi dandan àfi Álà 75 #Sùgbón jé kí àrá bù yèrì #Kó sáná láìrò òjò #Ìmòle á ló dowó re o Sàngó oko Oya #Àwon onísànpònná náà ló ń sin 80 #Irú òkúu ti won. #Ìyen eni ìgbóná pa tàbí tí Sànpònná dàlù #Olóde fúnra rè ò so gbogbo ilé dahoro #Gbogbo ohun òkú pátápátá ni won ó gbà tèfètèfè #Èyí ló jé kí n mò pé Yoòbà #Mo Sáyénsì tó pò jù! 85 #Won a gbé òkúu sànpònná pamó #Pamó sínú ìkòkò #Omi ara òkú a máa se sòòròsò kalè #Won a nà án sá sóòrùn #Bó pé omi ara a gbe, 90 #Ibi a bá fé e sí #Nnkan a sènìyàn #Òrò wáá dilé ògún onire okoò mi #Iyèkan agbólú-irin, àjàngbódó èrìgì #Koriko òdò tí í rú mìnìmìnì 95 #Bórò bá dòrò ení fòbe gbánú #Tàbí tí ó yànbon je #Tàbí tá a fòbe gbá nínú tàbí tí a yànbon kò #Àwon ológùn-ún náà ní í sin wón #Láti gbà ìwásè 100 #Won a gbohùn ìnì òkú #Won a mu sètùtù #Kórò wáá dorí òkú omi #Ìyen eni omi gbé lo tódò rù rè #Bóníyemoja bá ń be 105 #Àwon ní í sìnkú won sípadò #Won a gbà gbogbo ohun ìní ení lo #Won a mú sètùtù #Mo ti rè, mo ti sèhìndé, èmi eni ìgbà kàn #Mo rántí eni igi wólù, eni igí pa 110 #Ìsìnkú èyí pé méjì n tètè fò #Bó bá kú sídìí igi #Ìdí igi náà nigi í wówé sí #Sùgbón tó bá délé ó tóó kú #Eléyún-ùn tún yàtò 115 #Ilé ni wón ń sinrúu won sí láìsosè #Ojó kò tójó kò tójò #Níjóo bàbá ìsàlè ojà pokùnso #Akíntúndé oníbàtá kò dúró dolómole #Gbogbo aráyé ń ké, èró ń pariwo 120 #Ìgbé ń mì dùgbè #Bí kò sí tàwon olórò #Òró lòkú ìbá rà sí #Àwon olórò ló dé wá sìnkú bàbá #Àná ni mo tibì kan dé enú kòròhìn 125 #Níbi mo gbókú adétè lóko won #Abódúndé se nnkan lójó náà, èrín pànìyàn #Gbogbo ohun ìní adétè ló ko jo lókòòkàn #Ó fi iná sáhéré nígbó tòkútòkú tohun ìní i rè #Inú igbó ladétè kúkú ń gbé, ìyen ti hàn 130 #Ìbànújé gbàlú, òfò gbòde kan #Níjó táboyún kan fò sánlè tó kú #Àwon olórò layé ké sí wáá sìnkú èèmò #Òtò ni wón sìnkú inú, òtò niti yeye #Terùterù Labukéé wòlú lèyí mo kó gbó #Wón gberù sílè lówó elérù #Wón ti gbogbo won bò kòkò òtò #Ìkòkò yìí ni wón gbé lo igbó #Loo rì dohun ilè 140 #Mo ní è é ti rí wón se sèyí séni òòsà? #Wón lábuké nìkan kó #Kódà tó fi kan àfín alára funfun ni #Bí èyí là á sin dede won #Torí a ò mògbà kàn 145 #Tára iké é di lílò #Tá a fee làfín nírun #Inú ìkòkò yìí la ó lo ni pèsèpèsè #Loo táwó sóhun tá ó lò lára eni òrìsà #Òrò yìí sè wá ń parí bò, ó ku erú eni 150 #Erú yàtò séèyàn gidi, mo se bé e mò béè #Abé ìgbàsòrò là á sìnkú èyí sí #Kó fìyàtò hàn #Òrò dorí onígbèsè tó ń gbówó eni kógi #Orí igi ni wón ń sinrú èyí sí 155 #Nígbà ìgbà sèse sè #Kó lè fi han aráyé pé gbèsè kò sunwòn #Kúsílé kúsílé sàn jù ká kú sílé àna #Aláìnítìjú loolé àna rèé kú sí kò wùnìyàn #Ojúu fèrèsè ni wón-ón gbé 160 #Irú òkú béè bá jáde #Gbogbo tapá titan á ti já tán kó tóó yo #Òró kan eégún ńlá tí í kéyìn ìgbàlè #Èyíi ni Oba #Báyìí là á se nílée wa, ó sèèwò lóhùn-ún nì 165 #Òna tí Yoòbáá gbà sin oba pégbàágbèje #Sùgbón ohun a mò ni pé #Òkú olá òkú iyì #Lòkú Oba i se #Eni ìyésí loba látayé ròrun 170 #Kárìn ká pò yíyé ní í yeni #Kò jé dánìkàn rìn #Erú á lo #Aya á lo #Òpò ounje a sì kún sàréè 175 #Gbogbo rè fún jíje lónà òrun #Àrèmo oba tilè ń bóba lo lÓyòó #Láti rèé jayé? #N ò ní í so jèyí òrò pò níkùn #Àmó mo fee ménu ro 180 #Kí n ménu ró kí n mu gáà ife omi #Kí n tìlèkùn ètè #Lórí ìsìnkú àbìnibí Yoòbá lórísirísi #Eni wà láyé tó ní tòun bàjé #Ení kú, emi ni ó se? 185 #Kólúwa fikú ire pani, iyén wùnìyàn! E wálé 2170 6275 2006-12-17T08:01:34Z Loadewole 101 [[E wale]] #A kì í rebi á má bò #A kì í regbè á má wálé #Bíkùn bá joko tán #Ikún á lo #O ò ní ríre ńlè yí 5 #N kò rò pépè àlejò nù un #Èyin èèyàn-an wa #Tí ń be lókè òkun #E dákun e wálé 10 #Eni tó rèlú èèbó #Èyí tó wà Èèbó rÁméríkà #Ti Pàn-àn yán-àn, ti Potogí #Èyí ó wà ní Jámánì #Ti Rósíà #Kí wón fetí ségbèe wa 15 #Ilé oníle kò jolé eni #Bómodé bá pé lóko #Yóò gbóhùnkóhùn #Ìbòòsí iléè mi, iléè mi #Leye ń ké #E dákun e máa bo 20 #Ké e jé á wáá #Gbórílè èdèe wa yí gègè #Ká agbé e gègé #Kó lè dé bi ó ye ó dé lágbáláayé #Wón ni àgbájo owó lafi ń sòyà 25 #E dákun e máa bo #Omo eni ò níí sèdí bèbèrè #Ká fi ìlèkè sídìí omo elòmíìn #Bílèe wa yìí ò tílè dáa tó #Àwa náà la ó tún un se 30 #Omo àlè ní í fowó òsì júweleé bàbá rè #Ó kì í somo àlè #Èmi náà kì í somo àlè #E dákun e maa bo #Mo gbó pó o ti kàwé bànbà 35 #O gboyèe dókítà #Dákun wáá bá wa tójú àwon èèyàn-an wa #Afárá ń be ńlè té-nginíà ó se #Sòfíò ò kùtà, lóóyà ò ní í wásé tì #E jélosíwájú orílè èdè yí je wá lógún40 #Olórun jé á kérè oko délé ni mo gbó rí #E dákun e fi sèwà hù #Péyin le jìyà #Té e sésèé #Té e fi ránraa yin nílé èkó 45 #Ojú ò férú è kù rí #Béè náà ní í seé rí fáwon òpìlèsè nnkan #E dákan e wálé #Nítorí ìkúnlè abiyamo #Nàìjíríà ń pè yín Ipadabo Aafirika 2171 6329 2006-12-17T09:47:36Z Loadewole 101 [[Ipadabo Aafirika]] #Gbogbo àwa èèyàn dúdú #Gbogbo wa ló ń sunkún kíkorò #Ekún àsun-ùn dabò #Fún o, ìwo Aáfíríkà #Tí wón gbà lówó awon babaa babaa wa 5 #Nígbà tójú ò ì tíì là tó yìí #Mo ní o padà bò #Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà #Táwon Èèbó gba lówóo wa #Nígbà tójú sì dúdú 10 #Mo ní o padà bò #Dákun padà bò, ilè Aáfírikà #Táwon àjòjì so derú #Nígbà ojú sì dúdú #Mo ní o padà bò 15 #Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà #Tá a tà látowó àwon òdàlè #Nígbà ojú sì dúdú #Mo ní o padà bò #Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà 20 #Kí gbogbo ìyàa wa kojá #Kí gbogbo wa dòmìnira #Mo ní o padà bò #Dákun padà bò, ilè aáfíríkà #Òmìnira yìí ò tíì kárí 25 #Wòyà tí ń je wón ní gúsùù re #Mo ní o pada bò #Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà #Òmìnira òsèlú yìí ò tíì tó #A tún ń fé torò ajé pèlú 30 #Mo ní o padà bò #Dákun padà bo, ilè Aáfíríkà #Tó o bá fi torò ajé kún un tán #Kó o wáá fi tèdè kún un pèlú #Mo ní o padà bò 35 #Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà #Tó o bá se gbogbo èyí tán #Kó o wáá fìsòkan sáàárín-in wa. <nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki> Èjì gbòrò 2172 6496 2006-12-20T07:23:24Z Loadewole 101 [[Eji gboro]] #Mo ti rìn #Mo rìn jìnà réré #Mo délèe Kùsà #Mo dé Kútíwenji #Mo délè Àgàn-ìn 5 #Mo délèe Sàró #Mo gba Dàhòmì bò #Mo belè wò #Torí se léwúréé belè wò #Kó tóó jókòó 10 #Esinsin-ìn mi bólóde rìn #Kò sùn lébi #Mo topa odò tí kò kún #Mo pàdé Olúweri #Olúweri wáá pè mí kàsá 15 #Ó ní njé mo sàkìyèsí #Péjì gbòrò lOlórun #Ń dá gbogbo nnkan #Èmi náà wáá ronú jinlè #Mo lóòótó mà ní 20 #Méjì méjì lohun gbogbo ń rìn #Torí tesè, tapá titan #Tojú timú, tinú tèyìn #Tibi tire, tèdò tìfun #Tako tabo, tàgbà tèwe 25 #Baba omo, òré òtá #Mo wò títí #Mo lanu, n ò lè pa á dé #Mo ló o kú ogbón, Olúweri #Mo lópò nnkan ló wà 30 #Tí n ò lè dárúko #Tó jé pé bá á bá dárúko òkan #Èkejì á so sí wa lókàn #Mo ní káábíyèsí o #Obaà mi Èdùmàrè 35 #Oba asohun bó ti tó Ojúù mí rí tó 2173 6490 2006-12-20T07:06:56Z Loadewole 101 [[Ojuu mi ri to]] #Ó ti tójó méta #Tí mo ti délé ayé #Àgbà ni n ò tíì dà #Mo ti kúrò lómodé #Òjò ti tojúù mi kù kù kù 5 #Tí kò rò #Òjò ti tojúù mi rò rò rò #Tí kò kù #Mo ti ríbi tólógbò ti jalè #Tí wón májá 10 #Tóbo lo #Adìye ti jèfun araa won lójùù mi #Odé ti seraa won lése láìléèwò #Mo ríbi tómo dóko #Tí wón fokùn dèyá towótesè 15 #Àjé kò sàìwà láyé nígbàa wón bóba #Kò rí i fi se @Njé èyin òsèlú #Òdòo yín lòrò ń bò #E dákun e bá wa se é 20 #Kó ye ni #Nítorí tiwa kó #Nítorí omo-on wa ni #Oba tó je #Tílé digbó 25 #Tígboro dìgbòrò #Àwa ò ní í fìgbà kan gbàgbé #Òba tó je #Tá a ń figbá kówó #Tá a ń fagbòn-ón ru góòlù 30 #Gbogbo rè náà #La ó kúkú máa rántí #Ìgbà kan la wà lábé Èèbó #Tá a ń singbà #Tájá peran tí ò je ńbè 35 #Ká sisé okòó #Ká fún ni lódoó #Wón ń fi tiwa gbó ti won #Gbogbo ohun àlùmóónì ilèe wa #Ní wón kó lo sókè òkun tèfètèfè 40 #Àbíwo bá won wí o jàre #O rí Gbàdà, o ò gba towó rè #O rí Múdà, o ò mú un nídà #O rí eni téégún ń lée lo #O ò gbé e lébà 45 #O sì ló ó ò jeun ará òrun #Ojó wo ló wa dà? #Má kojáà mi Olùgbàlà #Lò ń kúnlèé ko lórin ùn #Ìgbà táwon Èèbó ti mò 50 #Páwon ti fi bowó bowó #Bò wá lówó #Tí wón fi sújúsújú #Sújúu wa #Wón kó èyí tówóo wón bà lérùu wa 55 #Wón fesè fé e #Sé kì í pé títí kógún odún má kòla #Àwa náà dòmìnìra, a wà ní yòtòmì #A deni ń dórò araa waá se #Sùgbón ìwo àtèmi 60 #Yóò máa rò pé #Ìyá àjé ò ní í bíbìn-in mó #Pé kò ní í gbéye gorí eye mó #Sùgbón béè kó #Kò séyìí tí gígùn fi gbón ju kúkurú lo 65 #Kesekese ni tàtèyìn wá #Kàsàkàsà lá sèsè wáá rí #Dúdú fojúu dúdú rí mòbo #A báraa wa jà #A báraa wa ta 70 #A fìyà jera #A sòtè sílùú # Pabambarì, a ń jólé, a ń sun mótò #Ògòrò èèyàn ló rà ròdò bí àkàrà #Kiní ohún ò se 75 #Kò wò gbáà #Ìyá ò màbúrò #Àbúrò ò mègbón #Kóńkó jabele ni #Kálukú wá ń se tirè 80 #Kálukú wá ń dómú ìyá rè gbé #Àgbà kì í sì í wà lòjà #Kórí omo tuntun se àìgún #Àwon ológun pèètù sóro #Wón ló tó géé 85 #Omo Lééfì #Alu dùndún è é tenu borin #Bátabàta tí ń jáde lénu-un bàtá ùn-ún ti tó #Bímòlé kúkú se ń sòrò náà lòjò ń kù #Tá ní ń jé won 90 #Ojú iná lewùrà ń hurun? #Ajá lè yájú sékùn ni? #Wón léèyàn méjò ó gbe o wa # O ló ò, lo lójúu wíwó #Lójú iná omo òrara 95 #Lójú ètù omo a bù tùkè #Wéré loníkálukú towó omo è boso #Tí kóówá sagbéjéé mówó #Báyìí náà la se ń ba aá yí #Lá todún tó kù díè kó pókòó 100 #Kì í kúkú se pé ó dán tán náà #Lówó àwon ológun #A kì í sáàá mò-ón rìn #Kórí má fì sápákan #A kì í mo on gún, mò ón tè 105 #Kíyán ewùrà máà ní gbàndùn #A rèyìí tó gbákúlá #A reyìí tó jÓlórun nípè #A réyìí tó file bora bí aso #Èdè àìyedè kò sàìsè láàárín omo ìyá 110 #Débi tá a ti féé pín gààrí #Tá a féé pín ábó oúnje #Sùgbón a dúpé lówó Olú #Digbí la sì wà #Nàìjíríà sì wà nísòkan 115 #Ká sopé ńlá #Njé èyin èèyàn yìí #Ibi a wí la dé yìí #O dowóo yín, ó dowó àgbààgbà #Kò níí bàjé lówó èmi o 120 #Ìwo ń kó, ìwo àti ìwo? #E dákun e se é kó ye ni Ejigboro 2174 5735 2006-11-11T17:13:47Z Mark Dingemanse 31 [[Ejigboro]] moved to [[Èjì gbòrò]]: better title #REDIRECT [[Èjì gbòrò]] Èdè Abínibí 2175 6497 2006-12-20T07:24:13Z Loadewole 101 [[Ede Abinibi]] #N ò réni tó fèdè elédè ronú rí #Àfi ti wa #E wo gbogbo àwon ìlú ńlá #Àwon ìlú kànkà-kànkà #Ní gbogb ayé yíká kódà tée délèe Kùsà 5 #Irú èdè wo ni wón fi ń kómo? #Èdèè-bílèe wón ni wón ń lo #Wón sì ti digi osè, wón ti dàràbà #E wAmerika, e wo Rósíà, ké e wáá wòlú Èèbó #E ó ri pédèe won ni won fi ń ronú 10 #Ni wón fi tóbi #Sùgbón bíi tèmi tìre kó #Ká tóó pèrò ní Yoòbá #Ká tóó yí i sÉèbó #Gbogbo tepotiyò inú òrò 15 #Ti gbákúla #Bóo la se lé fèdè elédè ronú jinlè #Wón fomo odún méta sílé èkó #Pé ó máa ko Faransé, ó máa kÉèbó #Ó se, omó gbó Faransé díè, ó gbÉèbó díè 20 #Torí pó jómo-on Yoòbà #Ó fi Yoòbá sàbùlàa won #Òró di sákálá sokolo sòkòlò sákálá #Ó ń relé kò délé #Ó ń roko kò délé 25 #Àfóòfótán ojú a sì dásòólè #Àdàlú èdè a fa hówùhówù dání #Omo ò ní í lè dánú olóódoó rò #Ohun a bá so fún un náà ní ó so padà bí ayékòótó #Omo a délé 30 #A ní ‘Dádì, Yò bíládù fuù’ #Kò kúkú gbó, kò yé e páà #Wón ti ní bí wón se ń so #Séni tó se un tí ò dáa nù un #Omo o sì mò péyìí yo bàbá òun sílè 35 #Bákan náà ni gbogbo èèyàn sorí lójúu won #Won a kéyelé pò mádìye bó se wu wón #Won a kó terú tomo tìwòfà pò #Sé kò kúkú sówò nílúu won #Ko sagba lómo ajá, àkóbí ajá, abíkéyìn béè 40 #N náà ni awon omo naa yoo se #Ajísebí Èkó, Èkó ní í kúú sí #Èyí tí ò yé won #Po jèyí tó yé won lo #N ò kúkú ráwon omo báwí ní tiwon 45 #Ohun a fi kó won ni wón gbà #Wón ní amúkùn-ún, erù ré wó #Ó ni e ò wòsàlè #Mo ń bá ògá ilé ìwé pàtàkì kan #Fòrò jomitoro òrò ńjó kan 50 #Ògá yìí kàwé a ò rírú e rì #Ìwé tó kà tó bàmbà bamba #Mo ní ‘Ògá, e bá n parí òwe yìí #Edákun e fiyè dénú’ #Mo ní 55 #‘Òní, àgbé pokó mó #Òla, àgbé pokó mo’ #Wéré, Ogá ti kó sí mi lénu #Ó lóun ti mò yóókù #Kí n máà déènà penu 60 #Ó ní #‘Lótùn-ún-ùn-la, àgbè á gbókó ńbi ó fi pamó sí #À bé è réèmò, èyàn èèyàn-àn mi #Èèmò lu kutu pébé tan #Ó tún lu pèbé pèlú è 65 #Àgbàlagbà ló se báun parí òwe #Ta ni ò mò péparí òwe ùn ni pé #Ojo tókó ó pàgbè mó ń bò #Táriwó á so #E jòwó, e má se fojú òpè wògá 70 #Òpò ló ń pòwè Láwúwo #Tó se bí gidi làwón ń se #Ení jìn sí kòtò #Ló dá lésè #Ení forí tì í dópìn-in 75 #Àfàìmò kó mó daláàrúù #Nnkan àrà gbáà #Omo Oòdùa ò fálà fédèe rè mó #Èdè tó ládùn tó yìí #Le fowó òsì tì dànù 80 #Níbi orirí ti ń sunkún ilé #Tówìwí ń sunkún àtibò oko #Ibè le ti ta won-nle #Tèdè elédè #A wí tán 85 #Wón lédèe wa ò kún tó #Wón lósàn tó wò tí ò dùn #Bí ò kúkú wò, ó tó #Kí lànfààni olówó tí kò níyì? #E sé, a dúpé 90 #Ó tán n bó kù? #E máa pónró ńbíbà #E máa so tiyín di sáré pegbé #Ilé eni lèmí mò pónà pèkun sí #Wón ní sòkòtòo Yoòbà ò balè 95 #Wón ní bá a gbá a létí #Tá a kàn án ńkòó #Tinú è ni yóò se #E kú isé #Èyin ologbón, èyin òmòràn 100 #‘Òmòràn tí í mo tinú ìgbín nínú ìkarahun’ #Wón ní bá a bá ń fi Yoòbá kékòó #A ó ti se pògòrò òrò tí ń be ní sáyénsì? #A ó ti se pojíbírà àti joméńtìrì? #A ó ti se poósínjìn? 105 #A ó ti pe kábóńdàosàìdì? #Ti pai-áárú-sukuàdì ń kó? #Sùgbón gégé bí mo se so sáájú #Èyí tí ò yée yín #Pò jèyí tó yée yín lo 110 #Tá ni ò mobi tóbìn-in fi ń tò? #Tée ní ó kòdí sígbó #Ó joun pé ò mohun tédè ń jé #Ló jé e móon sò yú-ùn #Àìmòkan, àìmòkàn 115 #Ló kúkú n báayín-ín jà, o jàre #E kò mò pé #Bí gbogbo omo káàárò o ò jíbí? #Bá pé báyìí la ó máa pé nnkan-an wa #Òyìyè tí ń yè é ò sí 120 #Báyìí là ń se ńlèe wa #Èèwò ibòmín-ìn #Bá a bá so pé #Báyìí la ó mó on poósínjìn #Tá a sì fún kábó-ńdà-osàìdì lóóko 125 #Tá ni yóò ya sùtì ètè #Tí ó so pé Sàngó ò ponmo-on re? #E tilè so pé Yoòbá ò kún tó #Njé èyín mò pé #Se lèdèé mó-on ń dàgbàá sí i 130 #Ó dàbí aso #Tokan gbó tá a mú mí-ìn #Èyin ti lo sápótí ìsúra #Ké e wá à won èdè té e ti pa tì #Ké e mú nínú-un won 135 #E fi fáwon nnkan wònyí lóóko tuntun #Bá a tilè sì ta á bó tì #Kì ló so pé á mó lo sédè mí-ìn #Loo yá oóko tá a ó máa pohun tuntun #Púpò nínú Èèbó té è ń wò un 140 #Ara èdèe won kúkú kó nísènbáyé #Mímú ni wón mú láti ara èdèe Látín-ìn-nì, Gíríìkì àti Hébéérù #Kò sóròò Matimátíìkì kankan ni Èèbó #Tí kì í sèdèe Lárúbáwá ló ti wa 145 #Tá ni Lárúbáwá wáá sun mó jù nínú àwa àti Èèbó? #Bóo ni tèmi tìre ti wáá jé #Omo ìyáà mi? #Ohun tí ò sì yée yín ni pé 150 #Òpò èdè ló sáà ti wo tiwa #Tí kò sì se wá ni háà! #Bóyá o ti gbàgbé àwon òrò #Bí ‘àlàáfíà’, ‘àlùbáríkà’ àti ‘Dàńsíkí’ #Tí wón tinú Haúsá di ti wa 155 #N ò sèsè lè so tÈèbó #Ìyún-ùn pò bíi kàasínkan #Kí ló dé tá a tepele mó yìí #Ká fóhun gbogbo lórúko #Kó di ti wa? #Bóya ògòrò èdè #Tó wà ńlèe wa #Ló ń ko yín lóminú #Pé bí Haúsá bá ń fi ti è kómo #Tí Íbò ń se bákan náà 165 #Ìgbà wo lòròo wa #Ò ní í dàbí ilé gígaa Bábéélì? #Ìdáhùn síyún-ùn-ùn ò le, òrée wa #Bóko ò jìnà, ilá kó tì #Orin tí kò sòro í dá 170 #Kì í sòro í gbè #Bá a bá so pé ìsá nsalùbó #Peerepe sì lègbèe rè #Ìjà ò sí ńsóòsì #Sàdúrà n sàmín ni 175 #Bí Íbò bá ń fèdè abínibí kómo #A ó tún rò ó kó dákun fiyè dénú #Kó fòkan nínú Haúsá tàbí Yoòbá #Kómo náà pèlú #Bí Yoòbá bá ń lo tirè 180 #A óò ní kó fi òkan #Nínú Haúsá tàbí Íbò kún un #Bá Haúsá náà sì ni #Yóò fi òkan nínúun #Yoòbá tàbí Íbò tì í 185 #Kò ní í pé, kò ní í jìnà #Tá a ó fi máa gbóraa wa #Lágbòóyé #Ìyún-un ni pé #A fewé àdúgbò kàgbo omo 190 #Gbogbo rè a sì kú dùn-ún-ùn #Bí ojú tó ti kékeé fo #Sé tójú bá ti kékeé fó #Se ní í kú mòràn-ìn moran-in #Òròo wa a sì dayò 195 #À sì fopé fÓlúwa #A kúkú mò pédèe wa è é jé béè #Àwa la tajà eèpè #Tá a ń gbowó òkúta #A ko fìlà fún wèrè 200 #Wèrè sì féé lo fìlà gbó #N ò kúkú bá won wí #Àbí ta ni a ó gbókó fún #Tí ò ní í roko sódò ara è #Àsá ló sì ń mádìyee wa sòle 205 #Òjò ló sì ń pàyèrèpè lówó #Tó fi deni àkolù #Kì í sì í règà títí #Kómó inú rè má gbòn lebelebe #Yóò balè yóò balè 210 #Ni labalaba fi ń wogbóó lo #Bí wón se ń dìrò mápáá tó #Apáa won ò kúkú ní í kápá #Bí wón dìrò mógi osè #Apáa won ò ní í kósè 215 #Òjò iwájú ì í pahun #Gbogbo epe tí a bá se lu Onítibí #Ara ní í fi í san #Ológbò o ní í fìgbà kan kúkú ìwò sílè #Ìjímèrè ò ní í bá won kúkú òwòowòó 220 #Èdèe Yorùbá ò ní í kú mó wa lójú #E dákun, e sàmín è. Ojuu mi ri to 2176 5738 2006-11-11T17:14:36Z Mark Dingemanse 31 [[Ojuu mi ri to]] moved to [[Ojúù mí rí tó]]: orthography #REDIRECT [[Ojúù mí rí tó]] Ìlú Òró 2177 6498 2006-12-20T07:25:02Z Loadewole 101 [[Ilu Oro]] #Lábáńbí la ti bí mi lórí omi òsà #Ìlú se é wà lórí omi? #Mo mò pébéèrè tí yóò kó so sí wa lókàn nù-un #Bí n ó bá fún-un yín nídáhùn tó ye #Ko ní yéé ko wá ní háà! 5 #Nítorí kí ni ń kó? #Nítorí bírú èyí bá sè #Tílùú forí omi selé #Tómi ń be níwá, tí ń be léyìn #Tí ń be lótùn-ún, tí ń be lósì 10 #Tó wa jé pé ìwònba ìyàngbe #Ilè tí ń be láàárín #Lá wá dó lé gégé bí ìlú #Erékùsù nìlúù mi nù-un #Erékùsù, ilè tómí yípo pátápátá poo 15 #Tí ò séni ó lè débè láìwokò ojú omi, okò olópón #Ìyún-ùn ni pé #Erékèsù Lábánbí ni mo forí solè sí #Ibè la bí mi, tí mo forí rìn dé #Ìrókò se wá se bí eré wá so osàn? 20 #Tí mo fi Lábánbì sílè dára Òró #Ìyen ni pé #Bawo ni mo se dará ìlú Òró? #Èyí ò le #Bí mo se dará ìlú Òró kò le páàpáà 25 #Ogun ló gbalé, totè gbòde kan #Ìyen nígbà tá a bí mi #Ń se ni rògbòdùyàn gba gbogbo sánmò lókè #Ìlú wa ò kúkú tóbi, rébété báyìí ni #Kò pé tí wón bí mi tógun kólùú wa terú tomo 30 #Eni tó bá mí pínkín #Ń se ni wón ní kénu rè ya dépàkó #Wón ní á panu mó, á yéé pera wa lára Lábánbí #Wón ní látojó ùn gan-an la ti dará Òró #Mo rò ó 35 #Mo rú u #Mo là á #N ò já a #Emi la wá lè se? Emi la lè so? #Olórun ló dá o léjó tó o fé pe kòtémilórùn un 40 #Ìyà tólúwa rè yóò je sí i, kò ní í mo ní wín-ńwín #Àbí téni ó mádàá lówó bá ni á káwó sókè #Òsé là á tún máaá pá? #Àfeni tí ó se tán láti jÓlorun nípè #Eni tó gbórí míìn pamó sílé 45 #Tí yóò fi pààrò èyí tó bá lo #Báyìí ni mo se domo ìlú Òró #Tí mo gbàgbé ìlú àbínibí mi #Mo domo ìlú Òrò tán nù-un nì #Isé ológun ni mo gbà 50 #Sóhun ló kúkú pé jù ní sáà yìí #Mò ń gbàsé ológun tan #Ń se nìgbéga ń tèlé ìgbéga fún mi #Ó wá bùse gàda, ó bùse gèdé #N làwon mèkúnnù panu pò 55 #Pé báwon olówó se ń sèjoba #Ò táwon lórùn #N ni won bá pòbìrìkòlò #Tí wón gbára jo, tí wón láwon ó kòwòsí #Sémi náà ti mobi tÓlórun ó ti bepo sí bòòlì fún mì 60 #Mo dara pò mó àwon púrúntù #A réyùn àwon olówó ayé #Àwon ajeniséni, àgbòn ìsàlè bí ìkéèmù #Àwon wònyí wáà pàmò pò #Wón ní ń wá solórí àwon 65 #Mo dolórí Òrò ìlú ròsòmù #Sùgbón kò sí bá a ó ti sèfó òdú tí ò ní í rùngbé #Isé ogun tí mo fi dolórí kò kúò lókàn-àn mi #Àfì bí èyí kí ìlú Òró máà fè sí i lábé ìtójúù mi #Nnkan sì ń jé fún èmi náà 70 #Àfi bí èyí pé mo wègbo #Àfi bí èyí pé mo fosé rarí #Bí mo bá ìlú iwá jà, n ó ségun #Bí mo bá tèyìn jà, n ó ségun #Ìgbà ó wá se 75 #N ló wá dàbí èyí pé kí n dolórí gbogbo ilú #Tí ń be ládùúgbòo tàwa #Sùgbón àwon tí ń be ládùúgbòo mi ò ponú #Béè ni, won ò pòdà #Ń se láwon náà pèrò pò tí wón bá mi fìjà peétà 80 #Wón ségun, àwé, wón lémi lugbó #Ìgbà mo dóhùn-ún #Ìpò olá tí mo wà sì ń wù mí jojo #Níbi táwon tó ségun mi ti ń sètò ìpíngún #Ibé ni mo ti bé lù wón gìjà 85 #Pèlú àwon èrò wóńwé tí mo rí kó jo #Ero won tí kò jo #Die bín-ńtín báyìí ló kù n ségun won #Sùgbón wón ní olópò èrò logun ń séé fún #Eyi ni wón fi rí mi fi se ní nnkan 90 #Tí wón ráyè ségun #Ìgbà yìí ni wón wá rù mí regbóńgbó #Níbi ojú olómo ò to #Ibè ni mo sá wà #Tí mo ri i pé ìgbésí ayé mi féé #Tí mo da gègé dé ìwé #Pé kí n ko ìtàn ayé mi fáráyé kà. Ètò Òwò 2178 6499 2006-12-20T07:25:59Z Loadewole 101 [[ÈTÒ ÒWÒ]] #Kò síjó tí mò máa wètò òwò wa #Tí n kì í máaá sunkún #Tómijé ò ń gbònmí #Àánú èdá owó Olúwa a sì se mí se mí #Okàn mi a gbò jìgì 5 #Nítorí irú òwò tá à ń se nílè yìí #Kò dáa, kódà, kò wùùyàn #Èèyàn kò sì lè ya òrò òwò kúrò ní tòsèlú #Òrò òwò ló di àsà mú pàápàá, té è bá mò #Níbi tí ànìkànjopó bá wà 10 #Nnkan ò lè gún #Níbi tí ìréje bá pò sí #Nnkan ò lè jo #Nítorí alánìkànjopón fé kí ohun gbogbo di tòun nìkan #Onírèéje ní ń sora rè dàsadì 15 #Táwon yòókù ń be ládìe òsóóró #Sùgbón té e bá bi mí #Pérú emi ni á se? #Pérú òwò wo ló wù mí? #N ó ní irú òwò ténìkan èé je kílè ó fè 20 #Èyí tá a fi ń ro tomonìkejì wa móhùn tí ń se wá #Ká fi òrò nípa òwò fún ìjoba #Ìyen ìjoba tó fé ni tó sì mosé rè nísé #Tó mètò, tó mètó, tó sì mo onà tó ye #Kí tèmi tì e máa sisé 25 #Fún ìjoba tàwa #Kíjoba máa bá wa gbó gbogbo bùkátà wa, ìyen àwon tó se gírìkì #Mo mò pé àwon ènìyàn yóò so pé #Ká tó rírú ìjoba èyí, ó dòrun 30 #Sùgbón iró ńlá nù-un, ìró tí kò bòòyàn ní èyin gígìísè #Èyin e wolè Sáínà #Bí wón se pò tó bí esú #Won ò se “bólùúyó” #Won ò mo “tún isé àgbè se” 35 #Tá wa ń pariwo won láìmú ohun tó ye se #Ságbàá òfìfo níí kúkú pariwo telè #Ìfé là won fi se àkójá òfin #Tí wón músé se #Tomodé tàgbà, lóbìnrin, lókùnrin, tèwetèwe atarúgbó ilé #Tí wón ń sisé sìnjoba #Tíjoba ń bó won tí ń bá won gbó bùkátà won #Bí wón sì se pò tó bíi kàasínkan #Tílè sì wón bí ojú #Ń se ni wón ń bó ara won pèlú #ròsòmù 45 #Yàtò sí Sáínà, mo ní e wo Rósíà #Kó tó di nnkan bí ogóta odún séyìn #Rósíà kò sé wa, kò yà wá #Sùgbón lónìí ń kó #Eni tí yóò koyán-án Rósíà kéré 50 #Yóò múra, yóò túnra mú #Wón ti digi àràbà, wón dosè pèlú #Wón ti dòkan nínú àwon ìlú tó lágbára #Nínú ohun gbogbo poo #Tá a lè fojú dá, fojú wò 55 #Ká tilè kúrò ni àwon wònyí #Ká wá wo Kúbà #Ìyun-un légbèé Àméríkà lóhùn-ún #A ó ri i pé ìlú yìí ti deegun eja lónà òfun Àméríkà #Ó ti dègún ògàn lára rè pèlú 60 #Nítorí ètò òwò tí wón ń se ni #Ètò òwò ká féni fére #Ká féni ká fénìkejì #Tí gbogbo ibi ti mo ń dárúko bá jìnà #Èyin e lo sÁyétòrò 65 #Ní ìpínlè Ondó wa #Níbi tí wón ń dá sèjoba ara won #Irú ìjoba yìí ni wón ń se #Tó dè won lórùn tó ròsòmù #Wón so pé nnkan ó nira ká tó lè serú èyí 70 #N ò so pé nnkan ó dè #Kírú èyí tó lè wáyé #Eni tí yóò kú yóò kú #Eni tí yóò lo yóò lo #Ní Rósà, egbàágbèje ènìyàn ló gbákúlá 75 #Ní Sáínà, gbogbo eni ní #Kébó má dà ló bébo lo #Sùgbón wón se gbogbo èyí #Nítorí omo tí ń bò léyìn ni #Tí won yóò gbádùn kánrinkánse 80 #Báwa bá se irú èyí ni ò léèwò. #Káyé lè je ohun tí yóò rójú #Tí yóò ro gbogbo omo tí ń bò léyìn wa Mókùú 2179 6500 2006-12-20T07:26:49Z Loadewole 101 [[Mókùú]] #Njè tó o ba fé lóbìnrin òrée wa, #Òrò gbàdúà #Tori òrò kan sè nígbà isènbáyé #To j’óhun to kóni lóminu to gbogbón jojo, #Okunrin ògágun kan lo fáya ti ò b’òpèlè wò #T’ayá ijówo níhìn-ín wáá d’eni tó ń kó ba ‘ni 5 #Kédùmare jòwó fún wa lóbinrin eni, aya àtàtà, #K’aa má se gb’ákóbáni sílé ka lá a fáya #Ògá yii ń toju ogun bo tòun t’òré #Pèkí mo ko’re ni wón ko awon àgbà méta #Sórò awon àgbà si maa ń se télè nísènbáyé. 10 #Ríríi won ri won làwon èníyán móhùn sénu #Wón ni, “Mókùú, àbí won ti ń pè o ri?” #Eni à ń soro yìí ni wón ń fò sí t’ó ò bá mò #Wón ní “Kaabiyesi, olori ogun lo jé, o máa doba” #Òrò yìí gbèrò, o fa háà dani 15 #Nitori oba ti ń be lóyè ò kú, béè ni, kò sàìsàn #“Bi n ó se joyè yìí yóó sojú gbogbo wá” #Bayii ni Mókùú so to dára le nì tìrè #Sùgbon won ni, ‘Ibi ti a ti ń wo alaáìsán la ń wo’ra eni #Eni dáké ti è náà a bá a daké,” kìí sèèwò 20 #Nnáà lòré Mókùú, eyi ti ń je Jojo #Lo ni k’awon àgbà ye oun lowo kan ìbò wò #Ni òrò di fàà ńlè #N ló m’orin bonu to ń ké tantan #Pe “Ire ti n ó ní ń kó ni mo wí, 25 #Oju àgbà mò ń wò. #Ireè mi gbogbo lowo àgbà #Aso tí n o ni ń ko ni mo wi, #Oju àgbà mò ń wò #Ire mi gbogbo lowo àgbà, #Ire gbogbo tí n ó ni ń ko ni mo wi, 30 #Oju àgbà mò ń wò. #Ire mi gbogbo lowo àgbà. #Èyin eníyán, èyin ènìyàn #K’e tètè wa ba mi dámòràn #B’íwá o ti rí fun mi o.” 35 #Awon àgbà náà ò kúkú fìkan pe méjì #Wón ni “Bi Dàda ò lè jà #Aburo ti ń be leyin rè gbóju jojo” #Wón ni “Jojo o níí joba sugbon tìrandíran-an rè loba ó se.” #Bayii lawon àgbà so mo 40 #Tí won pòórá, ti won d’àwá tì #Nnáà làwon òré meji ba file se lílo #Won dele, oba ń file potí, o ń fònà rokà #Nítori ogun won sé, ogun gidi ni í se #Ìjàa won jà lo s’è’jà àtàtà 45 #Loba ba fi pèrò pò to kúkú selérí #P’oun á be Mòkùú wò délédélé #Gege bi ògágun pàtàkì, ako ninu ogun. #Mókùú délé, o fìròyìn tétí aya rè lóòdè #K’Oluwa ma f’ayaabú fun wa fé, e sàmín è 50 #Aya ni, “Kò si sise kò sáìse, pípa lo yoba” #“Kó fipòóle f’ólòó eléjè tútù #K’oba wàjà ká felòmíìn joba.” #S’o kúkú ti mò p’órò oba míìn ò le koja Mókùú #À b’é è rímòràn ìyàwó oníràdà 55 #Aya burúkú tí í mú’ni sebi #Mókùú gbo, o gba tìyàwó è àfé-sílé #O pèrò pò, o fi tikú se toba #Ìránsé oba t’o ko háà láfèmójú #Lo ni k’ènu è ya dépàkó láìsè tì 60 #Kò pe náà, kò jìnà tí wón fi Mókùú joyè #Won gbadé lé e lórí ń ló fi doba #Ó joye tan ìrònú ò tán, ìrònú ò kúrò #Ó rántí óhun ayé wi, o ranti ohun éníyán so #Pe Jojo ò ní í joyè sùgbon omo è ni yóó j’àrólé, 65 #Àsé t’ójó bá ro tán, adìye a máa jèfun ara won, #Ode a máa pode, kò léèwò, #Ògún a máa poko séyìnkùnlé #A pàlè sídìí ààrò #A paya sìta gbangba 70 #Bayii náà ni Mókùú ránsé sawon panipani #Pe won ó gbóríi Jojo wá tomotomo #Ki won o pa erú ikú t’oun t’èso inu rè #Sàwon wonyi ò moju to fo yàtò sì tìding #Awon lolórí ńlá, awon lalátàrí gèlèmò 75 #Wón múrìn àjò pòn, won lo dode Jojo #Won dode Jojo bi òkété je’gbó #Won s’eni eléni dohun a ń fihun pa #Sugbon oba ń be loke ti ò nii je a pa Jojo lápàarun 80 #Jojo la rí mú, omo feré gé e #Oro yii sè wa ń dòràn, o ń di kàyéfi #Oba tun gb’ádé ori, ó lo fi pàdé won #Awon ìyá mi òsòròngà, awon ayé, #Àwon tí ń tinú jeran ti ń tèdò jokàn 85 #Won a tìdí jòróòro #“Nje bá wo la o ti se ti omo Jojo ti o sá?” #“A á ti í se tá à á fi í te, èyin iyá mi àgbà lórùn-un?” #Sé e n fokàn sítàn mi èyin èsówere? #Sé è ń fokàn s’ítàn mi, èyin èèyàn àtàtà? 90 #Awon àgbà tun fokàn Mókùú balè #Pé kó má mikan, kó ma kominú, #Gìrì àparò lásan ni, kò séwu lóko #Eni yóó w’odò lominú ń ko, kè é s’odò #Wón ló dijó igi ba sídìí tó ń rìn bi èèyàn 95 #Wón ló dijó a bímo ti ò tabé ìyá jáde #Nnáà nikú ayé tó lè pa Mókùú. #Ó ti gbàgbé p’énìkan ò tìdí bímo fún Jojo #Páwon Èèbó ló fomo se gbígbé nínú-un yeye #Nígbà ó fe dòràn nílé ìwòsàn 100 #Sugbon k’a ménu kúrò ní Mókùú k’á wòyàwó è nílé #Ohun to ń saya ńle kojáa ti jáwéjura #Ń se ló ń dáárìn látojú orun bì òrò #Àsééyàn ò nii gb’àlùbósà ko h’èfó láyé #A ò ní í gbé’wò sómi kó p’ekú fún wa 105 #Ohun a gbìn ní ó hù, eni gbin oró k’ó rántí òla #Ìkà ò ní í f’oníkà sílè, ire á maa b’éni ire. #Báyìí ló sèyàwó tó gbákúlá láìròtélè #Tó ròrun alákeji, òrun àrèmabò #Ká tún lo rèé w’omo Jojo níbi ó gbé ń se tie. 110 #Wón láìdúró n’ijó, ń se lomo músé se #Ó ti se ohun gbogbo ní gírímókáí, ó ti kógun jo. #Wón ti sígun tìpá tìkúùkù pàdé Mokùú. #Òró dòrò tán, ó wa dojú olómo ò tó o #Àwon ológun omo Jojo ti j’éka igi kòòkan dání 115 #Láti fi sèdáàbòbò iye won. #Mókùú r’ígi tó ń bò, lóòótó, òró gbàrònú #Sùgbon èrò ti tán, èrò tun si kù #“À f’eni t’óbìnrin ò tì’dí bí, eléyùn-ún-ùn nìkan #N ló lè r’óba mú, lo lè r’óba fi se 120 #K’á sì tó rírú èyí, di sánmò lókè. #Báyìí lobá rò láìmò pétàdógún ti kù si dèdè, #Pójó lésìn-ín oba kòla. #Won d’ójú agbo, òrò d’òrò ìjà #Kìnìún pàdé ekùn, nnkan se 125 #Ojú ìjà kúkú lomo Jojo ti fi tóba létí #P’óbìnrin ò bí òun, se ni a gbe òun nínú abo. #Èèmò lukutu pébé, ń se lowo obá ro #Omo Jojo toju oba yodà, o tèyin rè kì í s’ákò, #Mokùú se béè, o kú, igí dá! 130 #Mólomó se béè, o lo, nkan se. #Èyìn èyí náà nìlú fenu kò #Pómo Jojo obá ye #Won f’omo Jojo joba, ìlú ròsòmù #Gbogbo wa la kúkú mò pé 135 #Eku tó da’ èyí ile là ń pè lédá. #Aya ladárúgúdù #Òun ló sún Mókùú dógbùn-un àìnísàlè. #N náà ni a wáá kúkú rò pò o jèe, #N la se ní tá a, bá féé f’áya #Ká s’àdúà, ká sètùtù #Ká b’orúnmolè, ká bòòsà #K’órí má faya aláya s’aya wa, e sàmín è. J.G. Fagborun: Wunren Onitumo Girama 2180 6491 2006-12-20T07:08:51Z Loadewole 101 [[J.G. Fagborun]] [[Fagborun]] [[Wunren onitumo Girama]] J.G. Fagborun (1985), “Wunren Onítumò-Gírámà nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria. ISÉ NÍ SÓKÍ: Ète ìwádìí yìí ni láti se àkóyamo àlàyé tó je mó àtúnpínsísòrí àti àlàyé Wùnrèn Onítumò-Gírámà nínú èdè Yorùbá dípò ìtókasí lásán tí àwon onígírámà máa ń se láti èyìn wá. A gbìyànjú láti pààlà sí ààrin Wúnrèn Onítumò-Gírámà àti Wúnrèn Onítumò-Àdémó nípa wiwo áwòmó fonólójì, mofólójì, síńtáàsì àti ti sèmáńtíìkì bí àkíyèsí. Ìlànà Gírámà Eléhun Gbólóhùn ni a lò dípò àyèwò eyo òrò nítorí pé àwon kan lára Wúnrèn Onítumò-Gírámà tó jé Wúnrèn èdè tó sòroó fi ojú ìtumò pín sí ìsòrí òrò pàtàkì bí òrò-orúko àti òrò-ìse. Léyìn ìfáárà tó jé mó àyèwò tíórì tí a gbé isé yií kà àti àyèwò ibi tí isé dé dúró, kókó ohun tí a dojú ko ni àtúnpínsísòrí àti àtúpalè gírámà bí ó se kan Wúnrèn Onítumò-Gírámà. Ohun tí a fi se òpákùtèlè fún àwíjàre wa ni ìlànà ìfirópò wúnrèn èdè, bátànì àgbékalè gbólóhùn tó je mó ìlò atónà, tíórì síńtáàsì tó je mó ìhun gbólóhùn, fónrán ìhun èdè, ìlò àkámó, ìlò wúnrèn nínú gbólóhùn àti àyídà wúnrèn ìpìlè. Àpilèko yìí fi ojú sùnnùkun wo ipó Wúnrèn Onítumò-Gírámà nínú òfin ìyídà wúnrèn nípa wíwo ònà tí ìlò won máa ń gbà pa kádàrá ìhun ìpìlè dà, bí ó tilè jé pé àwon fúnra won kò dá ìtumò ní kàrè ìlò won nínú gbólóhùn. Bí àpere, àfibò njé ló yí Olú lo dà sí gbólóhùn ìbéèrè láti gbólóhùn àlàyé bá yìí: “Njé Olú lo?” Ìwádìí yìí túbò ràn wá lówó láti se àyèwò àbá òfin gírámà tó wà nílè gbogbo. A se àgbéyèwò isé àwon onígíràmà pàtàkì pàtàkì bèrè lórí Crowther (1852) tó fi kan àwon onímò òde-òní bí Awobuluyi, Oyelaran àti àwon omoléyìn won. Èyí ló mú kí àgbékalè isé yìí fara jo tí àwon onímò èdá-èdè tí ìtàn ìdàgbàsókè èdè je lógún. Lákòótán, a ní ìrètí pé bí a bá se àtúnpín Wúnrèn Onítumò-Gírámà dáadáa, ó le túbò tan ìmólè sí ìhun orísirísI gbólóhùn tí a le rí nínú èdè Yorùbá. A wo ohun tí ìwádìí yìí hú jáde àti ibi tí isé kù sí ti ipa wa kò ká ní ìparí isé náà. O.A. Aboderin: Gbolohun Ibeere 2181 6492 2006-12-20T07:10:15Z Loadewole 101 [[O.A. Aboderin]] [[Aboderin]] [[Gbolohun Ibeere]] O.A. Aboderin (1995) “Ònà Ìsèdá Gbólóhùn Ìbéèrè nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fun Oyè Emeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria. ÀSAMÒ: Ète ìsé yìí ni láti se àfihàn bí tíórì ìjoba àti àdìpò se sisé sí lórí àlàyé ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-ni tí à ń sèdá nínú ìpèdè ojoojúmó l’èdè Yorùbá. Tíórí ìjoba àti àdìpò yìí ní àwon òté, ìlànà àti òfin kan tí o gbé kalè fún àtúpalè ìhun gbólóhùn. Irú àgbékalè yìí ń sàlàyé òfin tó de àgbéfò bíi: Ìdí tí o fi wáyé tàbí tí kò fi lè wáyé nínú ìhun. Ní ònà kejì; a lo tíórì onípele tí o jé ohun èlò fún tíórì ìjoba àti àdìpò. Láti sàlàyé ìfarakínra òrò nípasè ikómúpò àti ìgàba, ìdè ìso itókasí, ìjoba, àse omo-inú, àse ìpèkun àti béè béè lo. A lo tió rì yìí láti sàlàyé òté ìsòrí òfo, òté ìhun òkè, ààlà àgbéfò tí kání isúnmóra. A lérò pé isé yìí yóó se àfihàn ibi ti girama ìjoba àti àdìpò sisé dé lórí gbólóhùn ìbéèrè èdè Yorùbá. Lénu ìwádìí yìí, a se àkójo àwon ìwé tó se kókó lórí tíórì yìí gégé bíi ìpìlè fún isé wa. A tún lo àwon ìbéèrè tí a gbó lénu àwon elédè nínú àlàyé isé náà. ìmò wa gégé bí omó Yorùbá náà tún ràn wa lówó, pàápàá láti sàlàyé ìbófinmu àti àìbófinmú àwon gbólóhùn ìbéèrè oní-ni. Isé yìí fi hàn pé, bí ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-‘ní’ se pò náà ni àgbéfò pe orísìírísìí. Ó sì tún fi hàn pé òpòlopò àwon òté, ìlànà àti òfin tí tíórì ìjoba àti àdìpò ń lò, ló sisé lórí èdè Yorùbá, bí o tilè jé pé àwon àfi kòòkan náà sì wà. Ní sókí, isé yìí fi hàn pé tíórì ìjoba àti àdìpò dára ní tòótó sùgbón ipò rè gégé bíi tíórì káríáye nílò àtúnyèwò. Nítorí òpò àwon òté àmúlò tíórì ìjoba àti àdìpò fún èdè Yorùbá ló sì nílò àtúnse. Bákan náà ni tíórì ijoba àti àdìpò tún lè jé ìpìlè láti sàlàyé ihun gbólóhùn lápapò nínú èdè Yorùbá. #Orúko Alábòójútó: Professor L.O. Adéwólé #Iye Ojú Ewé Ìwé: Aárùn-ún-dín-lógóje (135). O. Olutoye: O pegede 2182 6493 2006-12-20T07:11:46Z Loadewole 101 [[O. Olutoye]] [[O Pegede]] [[Adeboye Babalola]] [[Babalola]] O. Olútóyè (2000) (olóòtú), Ó Pegedé. Ikeja, Nigeria: Longman. ISBN: 978 1396385 Afolábí Olábímtán ni ó ni àpilèko àkókó. Bí àwon òsèfè se ń lo èdè won ni wón fè lójú nínú ìwádìí won. Nínú àpilèko yìí, Olábímtán se àlàyé lórí bí àwon òsèfè se máa ń fi èdè ìbà tu òrìsà nínú, tí wón ń fi èdè inú orin won ráwó sí àwon ìbo, tí wón ń fi tòwòtòwò bá oba àti ìjòyè wí, tí wón ń nu àgbà ìlú lórò láìyo èébú lára won. Olábímtán fi hàn wá pé òsèfè kó ni ó ń dá orin rè kó jo-gbogbo ènìyàn ló ń bóbùn ún sòwò ni. àmó nígbà tí ó bá dé ojú eré, ó se àlàyé bí òsèfè yóò se gbé òrò rè kalè bí eni pé gbogbo ìsèlè òhún, ojú rè ló se. Ó sì tún se àpeere irú onà èdè tí òsèfè máa ń lò jù nínú eré won. Nínú òrò ti Olúdáre Olájubù, ó se àlàyé kíkún lórí isé bótò nínú egbé olórin Ìlorin. Ó lo àwon àpeere láti gbé isé bótò gégé bí oníjó, alákòóso, agbódegbà, agbowó àti akéwì jáde. Ní ìkádìí, ó fún gbobgo onímò ìjìnlè pàápàá àwon afìmòwíwásisé ní ìsítí láti máa ye gbogbo akópa-nínú-orin wò fínnífínní, kí wón sì máa ko àkokún àwon orin tí wón bá gbà sílè lénu olórin, kí isé lámèyító ó lè kógo já. Eré-enu ti àwon Èkìtì ni Omótáyò Olútóyè ko àpilèko tirè lé lórí. Ohun tí ó sì fà yo nínú rè ni àwon òrò tí àwon eléré máa ń fi wónyò sí eré won fún ìdí kan tàbí èkejì; tí àwon onímò sì ti máa ń kà sí àyàbá lásán. Olútóyè fi àpilèko rè àti àwon àpeere tí ó fà yo láti inú àsamò àti ùjaamèsè mú un dá ni lójú pé àwon òrò náà wúlò púpò nínú eré enu. Ó ní bí ó tilè jé pé irú wá ògìrì wá ni kókó tí irú àwon òrò bèè máa ń dá lé; síbè, àwon eléré máa ń lò wón fún àtifi ìmò kún ìmò àwon òwòran, àtikìlò ìwà, àtikóni lógbón, àti láti mú àwon ènìyàn agbègbè kan se àkíyèsí ohun pàtàkì kan yálà ní rere tàbí ní búburú, tí ó ń selè ní ìtòsí won. Nínú ìwé tirè, Olúgbóyèga Àlàbá fi ìdí àbò ìwádìí rè múlè nípa isé tí àwon òrò àgbórérìn-ín ń se nínú ìgbésí ayé àyé àwon Yorùbá. Ibi tí ó gúnlè sí nip é isé òrò àgbórérìn-ín kò pin sí mímúni-rérìn-ín láti dá ni lára dá ni lára yá nìkan, wón tún wúlò láti gba ònà èro kó ni lógbón, wón sì tún ń lò wón láti to àjose tó bá fé wó láàrin àwùjo. Ìtàn Fèyíkógbón Yorùbá ni babátúndé Ògúnpolú fi se àgbéyèwò aáyan Babalolá fún ìdàgbàsókè-ìjìnlè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, tí ó fi dá Babalolá lóla fún gbígbé ìtàn àbáláyé Yorùbá láruge dé òkè òkun, ó se àtúnpín ìtan Fèyíkógbón, ó sì se àlàyé tàpeere tàpeere lórí ipa tí ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú ìgbéayéàwon Yorùbá. Ó tenu mó ìtan Fèyíkógbón Alálòó Àpamò, Ìtan Fèyíkógbón Arúmolójú Onísìírò àti Ìtàn Fèyíkógbón Arúmolójú Èwo-ni-káse nípa kíkó omo Yorùbá. Ní ogbón tí yóò fi we ilé ayé já. Ó fi kún òrò rè pé ìwádìí ń lo lówó lórí ipa tí Ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú lítírésò òde-òni. Àwon àpilèko yòókù nínú ìwé yìí tàn dé èka ìmò ìjìnlè Yorùbá tí Babalolá sisé dé. Olásopé Oyèláràn se àgbéyèwò ipá tí Babalolá sà nípa isé akómólédè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, ó se àkàwé àwon ìwé ìkónilédè tí babalolá ko àti ìwé ìlànà ìkóni tí N.E.R.C. gbé jáde. Ó wo gbogbo àròjinlè tí Babalolá fi kó omo lédé lónà tí èdè yóò fi wu ni í kó, àti ìlànà lìngúísíìkì tipá tipá tí kòríkúlóòmù N.E.R.C. fé kí akómolédè ó lò, ó wá dábàá pé kí á padà sí ese àárò tí Babalolá ti là sílè; kí èdè Yorùbá máa wá di àríbélùgbé fún àwon omo wa. Ní orí keje, Bísí Ògúnsínà se aáyan takuntakun láti ye àwon ìwé olórò geere tí Babalolá ti ko wò. Ó fi sùúrù àti ìmò ìjìnlè se ìtúpalè imò ti ó wà nínú won, èkó ibè, àti ìhà tí Babalolá ko sí ìgbésí ayé àwon Yorùbá ní àkókó tí ó ko àwon ìwé náà. Kò sàìménu ba àwon ogbón ònkòwé tí Babalolá mú lò. Ògúnsínà fi hàn nínú àpilèko yìí, pé Babalolá fi àwon ìwé rè tóka sí èto àrògún àti ogbón ìbáraeni-gbé-pò àwon Yorùbá, ó sì fi ogbón yònbó èyí tí ó dára nínú àsà ìgbà náà, ó tún bu enu àté lu ìwà àìdáa láìfi òrò bopo boyò. Ògúnsínà wá fúnka mó on pé ohun tí Babalolá fi àwon ìwé rè se ni pé ó fé kí á mo irú ènìyàn tí ó fé kí omo Yorùbá ó jéníàwùjo, èrò rè (Babalolá) sì ni pé eni tí yóò bá jé asíwájú omo Yorùbá gbódò ní àwon èròjà ewà tí òun kó jáde lára àwon eni-ìtàn òun. Ní tirè, ohun tí Tàlàbí Olágbèmí gbé yèwò ni lítírésò alohùn. Àlàyé jinná ni ó fi se isé yìí tí ó sì tú ìfun àti èdò èka lítírésò yìí jáde. Àwon àpilèko méjì ni ó wà nínú ìwé yìí tí ó je mó ìtàn àti èsìn, kí ààrò méta tí obè ìmo Yorùbá dúró lé ó lè jókòó dáadáa. Ní orí kesàn-án, Oyin Ògunbà ko àpilèko tirè lórí Òrìsà Èkìnè ní ilè Ìjèbú. Kókó tí Ògunbà yo jáde àpilèko òhún nip é ìbásepò ti wà láàrin àwon Yorùbá àti àwon yòókù tí wón n gbé esè odò, ojó ti pé. Àlàyé rè lórí Èkìnè fi àjùmòsepò tó wà láàrin àsà àti èsìn Yorùbá hàn; ó sì fi ìyàtò tó wà láàrin egúngún àti Èkìnè hàn pèlú. Ohun tí àwon Ìjó fi ń se àríyá lásán, tí wón kàn fi ètùtù síse díè bò, ètùtù pereu ni, ìbo sì ni láàrin àwon Yorùbá Ìjèbú, tí ó gba òrìsà náà lówó won (Ìjó). Òrìsà kejì tí àpilèko akínwùmí Ìsólá dé lé ni Sàngó. Ohun tí ó tún gbé òrò tuntun dìde lórí Sàngó nip é Ìsòlá ti wá rí i ibi tí a fojú sí nípa orírun Sàngó, ònà kò gba ibè rárá. Àbò ìwádìí rè lórí ‘Ta ni Sàngó?, Sàngó?, Sàngó mélòó ló tilè wà? Kí ni orúrun rè/won?’ àti béè béè lo ni a fi àpilèko yìí se. Ó sòrò títí, ó fi Ifá se elérìí. Gbogbo àpilèko wònyí fi ibi ìjìnlè ti fè dé nípa èdè Yorùbá hàn. Wón kó òpòlopò èdè ìperí tí a ti kó jo jáde, wón sì mú un dá ònkàwé lójú pé iná ìwádìí, isé ònkòwé àti aáyan àtigbé èdè Yorùbá kalè ní fègbékègbé pèlú èdè yòówù ní àgbáyé, ń jó geregere. Àwon ìkádìí inú àwon àpilèko náà sì fi yé ni pé isé gbére ni isé ìwadìí, ó se é se kí ohun tí a fúnka mó gégé bí òótó lónìí di iró ní òla, ìwádìí mìíin ni yóò fi ìmò yìí yé ni. A lérò pé àwon àpilèko náà yóò bénà ìmò tuntun, kí wón sì ta ònkàwé jí gìrì láti se ìwádìí lórí èyí tí a kò tíì fè lójú tó. Ire o Folarin Olatunbosun: Okan-o-jokan Ibeere 2183 6494 2006-12-20T07:13:15Z Loadewole 101 [[Folarin Olatunbosun]] [[Olatunbosun]] [[Asa]] [[Litireso]] [[Girama]] Folárìn Olátúnbòsún (200), Òkan-ò-jòkan Ìbéèrè, èwonìdáhùn lórí Àsà, Àkàyé, Lítírésò, Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún ìdánwò SSC Yorùbá. Òsogbo, Nigeria: Olátúnbòsún Publishers, ojú-ìwé 62. Ìwé yìí se èkúnréré àlàyé lórí àwon àsà àti ìse ilè Yorùbá èyí tí Àjo WAEC ti yàn fún ìdánwò SSC Yorùbá fún odún 2006 dé 2010 Ònkòwé lo àwon àlàyé orí àsà kòòkan gégé bí àyokà fún isé síse lórí àkàyé. Òpòlopò àpeere ni ònkòwé lò láti fi se àlàyé lórí orísirísi nínu àwon àsàyàn ìwé litirésò Àkóónú ìwé náà ní. # Àsà Ìlè Yorùbá àti Àkàyé # Lítírésò # Ètò Ìró àti Gírámà # Ìdáhùn sí Ìbéèrè èwonìdáhùn Àwon ìwé mìíràn tí ònkòwé yìí tún ko ni # Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún Ilé-ìwé Sékóńdìrì Àgbà # Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn fún Ìdánwò SSC Yorùbá # Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kìíní # Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kejì. E Yé Sako Séranko 2184 6501 2006-12-20T07:28:37Z Loadewole 101 [[E Ye Sako Seranko]] #Alára ò ní í se kó má gbára è ga #Eèyàn ò ní í se kó má sera è pèlé #Mo wò títí wò tìtì #Mo wò déwèé àwon-on kiriyó #Ìwé àwon Ìmàrò tí wón ń pè ní #Bíbéélì 5 #Mo wo Jénésíìsì àkókó ìwé Olórun #Wón lÓlórun dáyé, mo gbà #Sùgbón wón ló déèyàn kéyìn #Ó sì fèèyàn jobaa gbogbo won #N gbó òré? #O ríbi eni iwájú ti deni èyhìn rí? 10 #Tí tèyìn di tiwájú? #Ìbá sewúré ló ko Bíbéélì ni #Ìbá fewúré joba adádé ayé #Wón lÓlórun ní á máa peran jé #E è má jáwon eran ó gbó 15 #Kìnìún méjì túlùú té è bá mò #Bómo ènìyàn bá sáré #Tó fo mítà méjì nífò #Wón a gbéfe, won a gbóhun èye #Won a mó on fi ta á lóre 20 #Njé èyin wòbo lágídò #Níbì tó ti ń fogi àfòòjábó #Tí ò mo ní mítà okòó? #Ńjówo le rí i tó pariwo araa rè? #Bénìyàn sì sórún-un mítà láré 25 #Tàbí tó rójú tó sárinwó #Won á ló pegedé, ó fi gbòrò jekà #Èyin ò wehoro #Bó ti ń pabùsò móbùsò tí ò rera #Ó ń pabùsò móbùsò, kò sòrò 30 #Awógedú bí erin sòwón #Katapílà ń yájú ni #Èyín lóògùn ìdenimólè bí ìtò ekùn? #Òjò iwájú ò pahun rí, tèyìn ò pàgbín #Òkété ni babaa dífádífá 35 #Oká ni baba bówobówo #Njé té e bá ráwon ènìyàn, omo adáríhurun #Tí won ń yangàn tí wón ń fónnu #E dákun fiyè dénú, e fi yé won #Pé kò síhun wón se, ténìkan ò se rí 40 #Eranko lásán se díè ńbè láìsèèwò Leta 'a' Yorùbá 2185 6515 2006-12-20T15:38:11Z Loadewole 101 /* Mófíìmù, Fóníìmù àti Létà ‘a’ nínú èdè Yorùbá */ [[leta 'a' Yoruba]] ==Mófíìmù, Fóníìmù àti Létà ‘a’ nínú èdè Yorùbá== #á= Òrò-arópò-orúko ènì kéta eyo ní ipò àbò – ‘Ó gbà á’ á= Òrò-arópò-orúko eni kìíni òpò ní ipò olùwà ‘O pè á’ á= Atóka àsìkò ojó-iwájú – ‘Olú á sùn’ á= Létà àkókó nínú ‘abd’ a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò olùwa – ‘A sùn’ a= A ń lò ó láti fi dípò ‘kí’nígbà mìíràn – ‘Ó féràn kí ó sùn = Ó féràn a ń sùn’ a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò àbò - ‘Ó gbá a létí’ a= A ń lò ó láti fi dípò ‘omo-tí-a’- ‘Omo-tí a-bí-sí-ònà = A-bí-sí-ònà = Abíónà a= A ń lò ó láti dúró fún ‘gbogbo eniyàn’ tàbí eni kan – ‘A kì í lówó kí a má ná an’ a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘Peja - apeja’ a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò àbò - ‘Ó rí a’ a= A fi ń túmò òrò Gèésì, ‘I’ nínú irú gbólóhùn bíi ‘I was seen = A rí mi” a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘rò ko = àròko’ a= Àfòmó ìbèrè tí a fi ń yí òrò-orúko tí a ti fi ‘i’ sèdá láti ara òrò-ìse sódì – ‘lo = ìlo = àìlo’ a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò olùwà – A bá sùn E wale 2186 5759 2006-11-14T19:11:11Z Belgian man 8 [[E wale]] moved to [[E wálé]]: sp #REDIRECT [[E wálé]] Ilobuu, Osun State, Nigeria 2188 5763 2006-11-14T19:13:10Z Belgian man 8 [[Ilobuu, Osun State, Nigeria]] moved to [[Ilobuu]]: situation is normally not necessary in the title #REDIRECT [[Ilobuu]] Ede Abinibi 2189 5767 2006-11-14T19:15:20Z Belgian man 8 [[Ede Abinibi]] moved to [[Èdè Abínibí]]: sp #REDIRECT [[Èdè Abínibí]] Ilu Oro 2190 5770 2006-11-14T19:16:33Z Belgian man 8 [[Ilu Oro]] moved to [[Ìlú Òró]]: sp #REDIRECT [[Ìlú Òró]] Eto Owo 2191 5773 2006-11-14T19:18:06Z Belgian man 8 [[Eto Owo]] moved to [[Ètò Òwò]]: sp #REDIRECT [[Ètò Òwò]] Mokuu 2192 5775 2006-11-14T19:18:33Z Belgian man 8 [[Mokuu]] moved to [[Mókùú]]: sp #REDIRECT [[Mókùú]] E Ye Sako Seranko 2193 5778 2006-11-14T19:26:01Z Belgian man 8 [[E Ye Sako Seranko]] moved to [[E Yé Sako Séranko]]: sp (but I doubt what's correct sp: title or headline + I cannot insert subdots) #REDIRECT [[E Yé Sako Séranko]] Leta 'a' Yoruba 2194 5781 2006-11-14T19:26:45Z Belgian man 8 [[Leta 'a' Yoruba]] moved to [[Leta 'a' Yorùbá]]: sp #REDIRECT [[Leta 'a' Yorùbá]] N ò fipá Jalè 2195 6516 2006-12-20T15:41:51Z Loadewole 101 /* N ò fipá Jalè */ [[N o fipa Jale]] ==N ò fipá Jalè== #Aago méfà àbò ńj óòún ni mo dúró tí mo ń najú #Ni mo rénìkan tó ń sá bí eni ejò ńlé #Àpámówó abo tó fà dání lójé n mohun ó se #Bígbe dè ti ń ké níhìn-ín, lòkìkí dè ń kàn lóhùn-ún #Tí gbogbo aráyé fi lé e bí eni ń sígun 5 #Kò séni tí ò sapá láti mú un, èmi náà dán an wò #Àwé, okùnrin náà gbón ó jehoro, ó mòràn ó ju kòlò #Kó o wáá wò bó se ń sáré tó ń ye gbogbo ohun wón so sí i #Igi, bàtà, òlùgbóńgbó, kò séyìí ó dá a ró ńbè #Àfi bí àgbònrín tóde ń lé tájá náà ń fi tì 10 #Béè làwon èrò ń ya tìì tí wón ń pò sí i. #Èrò tìì léyìn ole, àgbon gbáà lórí ení sè #Ó se sá, wón mú un #Ìgbátí ìgbámú bíi kéríkerì #Olè èyí yàtò kódà ó yàjorá 15 #Ó ní e se mí jéé, e jé n sòrò #Ká wí ká fò lolópàá yo lókèèrè #Lolè bá dìmólópàá pàpà pópó #“Ògá, olè lásán ni mí, n ò digun jà á #Àpamówó tí mo gbé nìyìí, n ò gbápó, n ò gbébòn-ón 20 #Kódà, òbe ló kéré jù, kò sí lápòò mi #Èwòn lásán ni e mú mi rè, e máà mú mi retíkun” #Ta ní so pé ò fòore? ==Ẹ yéé ṣakọ sẹ́ ranko== #Alára ò ní í se kó má gbára è ga #Eèyàn ò ní í se kó má sera è pèlé #Mo wò títí wò tìtì #Mo wò déwèé àwon-on kiriyó #Ìwé àwon Ìmàrò tí wón ń pè ní Bíbéélì 5 #Mo wo Jénésíìsì àkókó ìwé Olórun #Wón lÓlórun dáyé, mo gbà #Sùgbón wón ló déèyàn kéyìn #Ó sì fèèyàn jobaa gbogbo won #N gbó òré? #O ríbi eni iwájú ti deni èyhìn rí? 10 #Tí tèyìn di tiwájú? #Ìbá sewúré ló ko Bíbéélì ni #Ìbá fewúré joba adádé ayé #Wón lÓlórun ní á máa peran jé #E è má jáwon eran ó gbó 15 #Kìnìún méjì túlùú té è bá mò #Bómo ènìyàn bá sáré #Tó fo mítà méjì nífò #Wón a gbéfe, won a gbóhun èye #Won a mó on fi ta á lóre 20 #Njé èyin wòbo lágídò #Níbì tó ti ń fogi àfòòjábó #Tí ò mo ní mítà okòó? #Ńjówo le rí i tó pariwo araa rè? #Bénìyàn sì sórún-un mítà láré 25 #Tàbí tó rójú tó sárinwó #Won á ló pegedé, ó fi gbòrò jekà #Èyin ò wehoro #Bó ti ń pabùsò móbùsò tí ò rera #Ó ń pabùsò móbùsò, kò sòrò 30 #Awógedú bí erin sòwón #Katapílà ń yájú ni #Èyín lóògùn ìdenimólè bí ìtò ekùn? #Òjò iwájú ò pahun rí, tèyìn ò pàgbín #Òkété ni babaa dífádífá 35 #Oká ni baba bówobówo #Njé té e bá ráwon ènìyàn, omo adáríhurun #Tí won ń yangàn tí wón ń fónnu #E dákun fiyè dénú, e fi yé won #Pé kò síhun wón se, ténìkan ò se rí 40 #Eranko lásán se díè ńbè láìsèèwò ńlé Iyísódì (Negation) 2196 6517 2006-12-20T15:46:40Z Loadewole 101 [[Iyisodi]] [[Aboderin]] [[O.A. Aboderin]] [[Awori]] O. A. Abóderìn  (2006), ‘Iyísódì àti Atúpalè Ìhun rè nínú Éka-èdè Àwórí.’, Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==Àṣ amọ̀== Isé àpilèse yìí ye ìyísódì òrò àti gbólóhùn inú èka-èdè Àwórì wò, ó sì fi ihun èyí wé tí ìhun iyisódì inú èka-èdè Yorùbá Àjùmòlò. O se èyi láti lè fi kún ìmò nipa ihun ipìlè àwon atóka iyisódì ti ó ń je yo ninú èka-èdè Àwórì àti èka-èdè Yorùá Àjùmòlò. Ogbón isèwádìí tí a lò ní gbigba ohùn sílè láti enu abénà ìmò méwàá méwàá láti àwon ìlú Àwórì bii Akèsán, Ojo ìgandò, Ìkòtún, Òtò, Ibà, Òkòkòmaikò ti wón wà ni Ìpinlè Èkó. Àwon ti a fòrò-wá-lénu wò jé àwon ti ó dàgbà ti a sì ri i pé wón mo èka-èdè yìí lò dáadáa fún ìbánisòrò. A tún lo si ilé-ìkàwé àti ilé-ìkohún ìjìnlè ajemo ìtán si láti se ìwádìí. A se àyèwò àkójo-èdè-fáyèwò nipa lílo Girámà ìhun Gbólóhùn Alákòótán (GIGA). Àkíyèsí ti a se nínú ìwádìí yìí ni pé iye atóka ìyísódì àti èdá won pò nínú èka-èdè Àwórì ju ohun ti a bá pàdé nínú Yorùbá Àjùmòlò lo. Ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé orísun kóńsónàńtì aránmúpè asesílébù ni mu gégé bi o se ń hàn nínú kò mú kì í se i gégé bí àwon asèwádìí isaájú se so. Ìwádìí yìí kin èrò Awobuluyi (2003) léyìn ko ni orison àì sùgbón pé sílébù kan soso méjì ni sùgbón o sàlàyé gégé bi àtakò sì èrò Awóbùlúyi (2003) pé sílébù mérin ni. Ìwàdìí yìí fi hàn pé bí èka-èdè Àwórì se ń lo méè àti máá dípò máa ń tóka ìbàtan láàrin EA èka-èdè Àwórì àti èka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn nitori pé méè ni eka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn ń lò fún máa. Isé ìwádìí yìí tún fi hàn pé òrò-ìse inú gbólóhùn alásinpò-ise ni àpólà orúko méjì gégé bii olùwà won; èyí tí ó tako abá oní àpólà orúko kan tí àwon asèwádìí kan ti dá sájú. Àfikún mìíràn ni pé ìrísi atóka ìyísódì máa ń dá lé irú òrò-astrópò-orúko ti ó bá je yo ni sàkáni rè. Ìwádìí yìí fi hàn ìyísódì jé èka ìmò sińtáàsì tí ó sì fún ònlò ni ìsòro nípa pé a rí i pé ìgbésè rè lójú díè sín-un sìni bí oye ré se yé òpò àwon tí ó ń lò ó. Alábòójútó: Professor L.O. Adéwolé Ojú-Ìw é: 340 Bẹ̀nbẹ́ àti Dùùrù 2197 6518 2006-12-20T15:48:19Z Loadewole 101 /* BÈNBÉ ÀTI DÙÙRÙ */ [[Benbe ati Duuru]] ==BÈNBÉ ÀTI DÙÙRÙ== #Wón ń tàpá lókùn-un, wón ń tàkìtì lósàà #Ìbèmbé ń ró, ìlù ń dún kìì olómolé ò dáwó ró #Bàtá ń se bátabàta, mo gbó dùndún, mo gbóyáàlù #Níbii wón ń sàjoyò ilée wa #Olóòlù gbápóló orí méjì rù séyìn 5 #Èjé werí, èjé werùn, ojú pón koko, kò fó #Àwon ode kò sàìkó tapó mó tapò #Tó wonú agbòn tó dìpà ode #Wón ń sèrántí araa won #Eni tó rí i péran tà lórun, tó wéran lo 10 #Ìsàlè tí mo wò, òtò nihun mo rí #Àwon omo ìmàrò ni wón jókòó #Wón jókòó sídìí igii dùùrù #Àwon kan ń ta gìtá #Àwon kan ń funpè 15 #Orin-in kiriyó ní ń be lénu-un won #Ijó kó ni wón ń jó, isé ni wón ń pè #Tí wón ń pesé bí eni ń rogun #Ìrònú di méjì n ò mèyí mà se #Ìbèmbé ń kù bí òjò, dùùrú ń korin 20 #O ò sì wáá là mí lóyè òrée wa #Èyí mà ga! 22 ==KÍ NI KÁDÁNÀ SE?== #Ewúré sún ó kàngiri lójó à ń wí #Òrò òhún ò wò #Àwon dánàdanà ló pàdée lókoláya #Lágádágbó pèlómo-on won takotabo #Oko ni wón kó kojú sí bí olórí ilé 5 #“Aya lo ń wá àbómo? Kó o sòrò sókè ní kíá” #“E fayaálè e máa mómo lo, kómi dànù kágbè má fó” #‘N gbó yélò’ wón kojú sábo, “n gbó òrò kàn ó” #“Oko lo ń fé àbí á fomo ta ó lóre?” #Ìyá tó rántí ojó ìbí tó mò bíí tíi seni figbe bonu ó pariwo gèèè 10 #Ó ní e fomo jì mí, ibi e rí, e máa móko lo #Séni ó gbejó apákan dá làgbà òsìkà #Wón yíjú sáwon omo pé baba lé ń fé ni àbí yeye? #Ké e fohùn-un yín gbèyí ó wù yín sílè #Àwon omo tójúu won ti dá wón ní kí baba ó máa lo 15 #N gbó, ta lo rí bá wí? ==ÒSÁN PÀDÉ ÒRU== #Tomokùnrin yìí ni mo rí tó jo mí lójú #Ó lómoge awéléwà kan tá à rírú è rí #Tó fi saya #Sémi ló dáa tóyìí ní ó pobìnrin télè #Ojú omoge ò gbélé, ojú è ò gbébìkan 5 #Kè é se pé won ò lómo ká lóhun ló ń dabo láàmú #Sùgbón síbè, ń se ló fi gbogbo ìlú se kìdá òré #Ó wáá dijó kan wàyíò #Pèkí mo kore, okó túlé kànwé olólùfé #Ìwé yìí pò kò mo ní méjì, méta kó pèlú 10 #Lokó bá mówó ìyàwó sowó, ló kòwé sáwon òré #Pé won ó pàdé òun lójà oba kálé tóó lé #Àwon olólùfé gbàwé ètàn láìmò #Káya tóó dé okó ti gbòde lo #Ó ránsé sílè lápàpà-n-dodo 15 #Pé káya ó pàdé òun lójà lóòrùn kàtàrí #Aya alárékérekè tí yóò réèmò #E jé á sí á jo lo, ìpàdé dojà oba #Òsán òun òrú pàdé, nnkan se, ajá pàdé ekùn #Àlè bíi mérin márùn-ún wáá pàdée 20 #Okoláyà pèláyaa rè #Oko ò se méní kò se méjì #Ó níhun e ń wáá re sókótó rèé lápòo tòbí #Ló pèyìn dà ló file sònà 24 Iṣẹ́ Ológun 2198 6519 2006-12-20T15:49:43Z Loadewole 101 [[Ise Ologun]] #Ilé n mo dúró sí tí mo gbé ń gbó #Ònà n mo wà tíròyìn fi kàn #Páwon kan ń yo sùtì ètè wón ń sohun kò-tóó kiri #Wón níjoba ó dòpò ológun-únlè ní wàrànsesà #Kí wón dológun-únlè ní kíámósá 5 #Wón lógun ti tán, kò sótè mó #Kó ńlé relé, kílè férè #Won kò tilè gbèròo kí ni won ó jé #Kí won lo, kí won lo sá ni tiwon #Sùgbón ń se làwon wònyí gbàgbé 10 #Wón gbàgbé, won ò wòtàn wò, pé #Kò síbi wón dológun-únlè béè rí tó tùnìyàn pèsè #Won ò mò pógbón làgbà fi ń sá féran ko tó yòwo #Ogbón loníkóbò méta fi ń gbéléé gborún #Ogbón ló ye won ó fi dológun-ún lé 15 #Kórò má dàbíi tìgbà kan, ìgbà kàn #Tá a wà lábé Èèbó, tógun Iítílà sèsè parí #Tí wón dológun-únlè bí ení dèèpèélè #Èyí parí ogun àjojà, ó kàdájà #Wón ń gbéni níhun bí ení ń láyin 20 #Bíyàwó dàfèmójú tí yóò fòdò oko selé #Wón ń gbé e lo tèfètèfè #Ayé dàrú, gbogbo dídùn di rúdurùdu #Wón fojúu kòga woke, #Òkè wá ń pá won láyà 25 #Wón rò ó, wón rù ú, wón là á, #Kò yé won mó #Ó parí wàyí, owóo pálábá wáá ségi #Obìnrin-in won sòpá isé di torò #Apáríi won mòòkùn lósà, nnkan se 30 #Mèkúnù ò gbádùn, olórò ò fokàn balè #Ológun a dà sílè fojúu won rí mòbo #Sérú èyí le tún ń fé ó sè nígbà yí #Ká má ríbi forí lé ká ma ríbi fesè tè #Sáfipájalè la rí tá à ń wí 35 #Adigunjalè là bá tún wáá fojú kàn #Toráwon wònyí ò ní í sàìjeun #Bíkán bá jeun tán, a feèpè díbè #Èyin ò féé fisé lólógun lóó kó tóó loolé #Béè ilè yí le wà nígbàa wón gbasé ogun 40 #Té e dúró ńlé té è fojú sóde #Obè tutù tán, e tún ń bú éni sè é #Aláìmoore èèyàn ké e féé yàn un? #Èyin è bá dolóógun-únlè ká ríran #Kí gbogbo ayé gbò rìyè 45 #Aré tete ni n bá sá loolée wa lókè egàn #N loo fara pamó #Sùgbón a dúpé lówó ìjoba ológun #Wón dológun-unlè lóòótó, a mò #Sùgbón díèdíè ni 50 #Wón fàwon kan solópàá #Wón fàwon kan só àwòn eléwòn #Wón fisé míìn fáwon kan #Ayé sì wáá se béè dáa #E sé, a dúpé, e kú ogbón 55 #E kú ogbón, e kú àgbà #E kúu májèóbàjé, e kún yóò sì dáa #Olórun ò ní í jágbà bíi yín ó tán ńlè yí. #E sàmín rè 60 N o fipa Jale 2199 5803 2006-11-16T18:56:58Z Belgian man 8 [[N o fipa Jale]] moved to [[N ò fipá Jalè]]: sp #REDIRECT [[N ò fipá Jalè]] Iyisodi (Negation) 2200 5809 2006-11-16T19:01:43Z Belgian man 8 [[Iyisodi (Negation)]] moved to [[Iyísódì (Negation)]]: sp #REDIRECT [[Iyísódì (Negation)]] Benbe ati Duuru 2201 5812 2006-11-16T19:05:35Z Belgian man 8 [[Benbe ati Duuru]] moved to [[Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]]: sp (but: Ḅẹ̀nbé, Ḅẹ̀ nbé or Ḅẹ̀ Nbé?) #REDIRECT [[Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]] Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù 2202 5814 2006-11-16T19:05:51Z Belgian man 8 [[Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]] moved to [[Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]]: sp (?) #REDIRECT [[Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]] Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù 2203 5816 2006-11-16T19:07:59Z Belgian man 8 [[Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]] moved to [[Bẹ̀nbẹ́ àti Dùùrù]] #REDIRECT [[Bẹ̀nbẹ́ àti Dùùrù]] Ise Ologun 2204 5818 2006-11-16T19:11:23Z Belgian man 8 [[Ise Ologun]] moved to [[Iṣẹ́ Ológun]]: sp (but: Iṣẹ́ or Iṣ ẹ́?) #REDIRECT [[Iṣẹ́ Ológun]] Yorùbá àti Oko Osanyen 2205 6546 2006-12-21T06:45:17Z Loadewole 101 [[Yoruba ati Oko Osanyen]] [[Oko Osanyen]] [[A.S. Salawu]] [[Salawu]] [[Sintaasi]] A.S. Salawu  (2006), ‘Àfiwé Ìtúpalè Síńtáàsì Yorùbá àti Òko-Ósànyèn’., Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==Àṣ amọ̀== Isé ìwádìí yìí se àfihàn àwon ìjora àti ìyàtò tó wá ní aágbon síńtáàsì èdè Yorùbá Àjùmòlò àti Òko-Ósànyèn tí wón ń so ní Ìjoba ìbílè Ògòrì-Magóńgò ní ìpínlè Kogí. Isé náà sì tún se ìfàjáde àwon àbùdá èdè káríayé àti àbùá àdání nínú òpò ìpele síńtáàsì èdè méjéèjì. Ìdí tí a fi se isé àfiwé yìí ni kí a baà lè pe àkíyèsí sí ìse pàtàkì síse àtúntò sí àtúnpínsísòrí àwon èdè ilè Aáfiríkà tó wà ní abé ìpín-èdè West Benue-Congo àti Niger-Congo. A gba àwon àkójo-èdè fáyèwò láti enu àwon olùso tó jé abínibí fún èdè mejèèjì. A sì tún se àmúlò àtòpò-òrò onírinwó ti Ìbàdàn àti àwon ìbéèrè tó se kókó kan, tí a tò jo. Isé ìwádìí yìí tún se àmúlò àwon àbò ìwádìí ní ilé-ìkàwé láti baà leè se àgbéyèwò finnífinní sí àwon isé tó tì wà nílè. Tíórì gírámà onídàro tí à ń pè ní Tíórì Awòté-wògàba ni a lò láti fi se àfiwé ìtúpalè sí àwon àkójo-èdè-fáyèwò. A wá se àwárí pé àwon èdè méjéèjì jora nínú àwon ìgbésè síńtáàsì bii ìsodi awé-gbólóhùn asàpèjúwe àti ìgbésíwájú àkíyèsí alátenumó. Àwárí mìíràn ni pé àwon èdè méjéèjì yàtò nínú ìgbésé síńtáàsì ìgbéséyìn àkíyèsí aláìlátenumó. Béè sì tún ni èdè méjéèjì náà yàtò lórí ipa tí ìpele fonólójì máa ń ní lórí òrò arópò-orúko àti ìyísódì won. Isé ìwádìí yìí tún ri i pé àríyànjiyàn tó máa ń wáyé lórí sílébù olóhùn àárín, àwon èdà wúnrèn gbódò àti ìrísí ìpìlè òrò-arópò-orúko eni keta asàbó nínú Yorúbá Àjùmòlò kò bá tí wáyé ràrá bi a bá ti wo isé àti irisI àwon wúnrèn wònyen nínú èdè Òko-Ósànyèn Isé yii ti gbìyànjú láti dábàá àwon ònà àbáyo sí àwon àríyànjiyàn wònyi. Èrò isé náà nip é bi a bá fojú ijora síńtáàsì tó wà láàrin èdè Yorùbá àti Òko-Ósànyèn wò ó, a lè so pé wón sè wá láti orírun kan náà ni. Orúko Alábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolè Ojú ìwé: 361 Mofoli 2206 6358 2006-12-17T10:35:57Z Loadewole 101 [[Mofoli]] [[Asiko]] [[Iba-isele]] [[F.A. Fabunmi]] F.A. Fábùnmi (2006), ‘Àsìkò àti Ibá-ìsélé mínú Èka-èdè Yorùbá Mòfòli’., Àpilèko fún Oyè Ph.D., DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==Àṣ amọ̀== Isé ìwádìí yìí se àtúpalè síńtáàsì àsìkò àti ibá-ìsèlè nínú èka-èdè Mòfòli. Ní ìpínlè Plateau, lórilè-èdè Bènè, ni áwon èyà Yorùbá tó ń so èka-èdè Mòfòlí wà. Isé yìí sáfihàn ìjeyo àsìkò àti ìbá-ìsèlè nínú ìhun gbólóhùn Mòfòlí nipa sise àfiwé rè pélú ti Yorúbà Àjùmòlò. Ìdí tí a fi se àfiwé yìí ni láti jé kí a safihàn àgbéyè ti òrò-ìse Mófólí máa ń ni nínú ìjeyo rè pèlú àsìkò àti ibá-ìsèlè; ìsàfihàn béè máà ń fa àriyànjìyàn láàrin àwon onimó èdá-èdè Yorùbá. Isé yii gbára lé àyèwò àti àmúlò áwon àbò ìwàdìí. Àwon ábò ìwádìí ti a sàmúlò je àwon ti a gbà lénu àwon ágbálagbá tó gbó Mòfòlí jinlè jinlè. A se àmúlò àwon àtòpò-òrò onirinwó ti Ibadan àti àwon ibéèrè tó se kókó kan, ti a tò jo. Ní àfikún sí ìlànà ìgbàmúsése, a se àmúlò ilé-ikàwé, a tún se àgbéyèwò kíkún lórí áwon isé tó ti wá nilé nilé lórí àwon òrò girámà lédè Yorùbá. A gbé átúpalè àbò ìwádìí wa lórí àmúlò tíórì, tíórì ti a sì se àmúlò rè ni Gírámà Awòtéwògàba (GAWW). Isé yìí fi hàn pé àsìkò àti ibá-isèlè nínú àwon òrò-ìse Mòfòlí máa ń se àgbéyo irúfè ìsèlè, ìtókasí ìsèlè àti ìgbà ti olúsòrò sòrò. Èyi náà ló ń sàfihàn àwon àbùdá abèji àsìkò hàn bi i ìsèlè ojó-ìwájù àti èyí ti kì í se ti ojó-ìwájú. Ó tún fi àbùdá abèjì ibá-ìsèlè hàn bi isèlà àsetán àti èyi ti kì í se àsetán Àkíyèsí wa nínú isé yìí ni pè, ti a bá gbé ìjeyo àsìkò àti ibá-ìsélè, gégé¸bi wón se hàn nínú áwon èdè àgbáyé tó ń fi mófíìmù àfarahe tàbì àfòmó sàfihan ìjeyo won, wo inú èka-èdè Mòfòlí, ìtúpalè síńtáàsì wa yóò kùnà. Nípasè àgbéyèwò ìpèdé Mòfòlí, isé yìí wá fi hán pé gbólóhùn ó lè jé iso aseégbà láàrin àwon elédè, ti gbólóhùn béè kò bá ni ibátan àkòkò kankan. Ohun tó fi ìbátan àkókó inù gbólóhùn hàn ni ìsòri gírámá àsìkò. Bi ó bá rí béè, a jé pé àsìkò wà léka-èdè Mòfòlí bí ó tilè sí àfòmó ti yóò ta mó òrò-ise láti fi i hàn. Ibi ti a fi ori isé yìí ti si ni pé èdè Yorùbá, àti àwon èka rè bii Mòfòlí, ni ónà tí wón ń gbà fi àsìkò hàn; wón lè lo àwon atóka asáfihàn olorò-àpónlè. Orúko Aábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolé Ojú ewé: 311 F.A. Fábùnmi (2006), ‘Àsìkò àti Ibá-ìsélé mínú Èka-èdè Yorùbá Mòfòli’., Àpilèko fún Oyè Ph.D., DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé ìwádìí yìí se àtúpalè síńtáàsì àsìkò àti ibá-ìsèlè nínú èka-èdè Mòfòli. Ní ìpínlè Plateau, lórilè-èdè Bènè, ni áwon èyà Yorùbá tó ń so èka-èdè Mòfòlí wà. Isé yìí sáfihàn ìjeyo àsìkò àti ìbá-ìsèlè nínú ìhun gbólóhùn Mòfòlí nipa sise àfiwé rè pélú ti Yorúbà Àjùmòlò. Ìdí tí a fi se àfiwé yìí ni láti jé kí a safihàn àgbéyè ti òrò-ìse Mófólí máa ń ni nínú ìjeyo rè pèlú àsìkò àti ibá-ìsèlè; ìsàfihàn béè máà ń fa àriyànjìyàn láàrin àwon onimó èdá-èdè Yorùbá. Isé yii gbára lé àyèwò àti àmúlò áwon àbò ìwàdìí. Àwon ábò ìwádìí ti a sàmúlò je àwon ti a gbà lénu àwon ágbálagbá tó gbó Mòfòlí jinlè jinlè. A se àmúlò àwon àtòpò-òrò onirinwó ti Ibadan àti àwon ibéèrè tó se kókó kan, ti a tò jo. Ní àfikún sí ìlànà ìgbàmúsése, a se àmúlò ilé-ikàwé, a tún se àgbéyèwò kíkún lórí áwon isé tó ti wá nilé nilé lórí àwon òrò girámà lédè Yorùbá. A gbé átúpalè àbò ìwádìí wa lórí àmúlò tíórì, tíórì ti a sì se àmúlò rè ni Gírámà Awòtéwògàba (GAWW). Isé yìí fi hàn pé àsìkò àti ibá-isèlè nínú àwon òrò-ìse Mòfòlí máa ń se àgbéyo irúfè ìsèlè, ìtókasí ìsèlè àti ìgbà ti olúsòrò sòrò. Èyi náà ló ń sàfihàn àwon àbùdá abèji àsìkò hàn bi i ìsèlè ojó-ìwájù àti èyí ti kì í se ti ojó-ìwájú. Ó tún fi àbùdá abèjì ibá-ìsèlè hàn bi isèlà àsetán àti èyi ti kì í se àsetán Àkíyèsí wa nínú isé yìí ni pè, ti a bá gbé ìjeyo àsìkò àti ibá-ìsélè, gégé¸bi wón se hàn nínú áwon èdè àgbáyé tó ń fi mófíìmù àfarahe tàbì àfòmó sàfihan ìjeyo won, wo inú èka-èdè Mòfòlí, ìtúpalè síńtáàsì wa yóò kùnà. Nípasè àgbéyèwò ìpèdé Mòfòlí, isé yìí wá fi hán pé gbólóhùn ó lè jé iso aseégbà láàrin àwon elédè, ti gbólóhùn béè kò bá ni ibátan àkòkò kankan. Ohun tó fi ìbátan àkókó inù gbólóhùn hàn ni ìsòri gírámá àsìkò. Bi ó bá rí béè, a jé pé àsìkò wà léka-èdè Mòfòlí bí ó tilè sí àfòmó ti yóò ta mó òrò-ise láti fi i hàn. Ibi ti a fi ori isé yìí ti si ni pé èdè Yorùbá, àti àwon èka rè bii Mòfòlí, ni ónà tí wón ń gbà fi àsìkò hàn; wón lè lo àwon atóka asáfihàn olorò-àpónlè. Orúko Aábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolé Ojú ewé: 311 Ewì Ológundúdú 2207 6547 2006-12-21T06:47:28Z Loadewole 101 [[Ewi Oloogundudu]] [[Ewi]] [[Oloogundudu]] [[A.S. Oyewale]] [[Oyewale]] [[Ajemo-oselu]] [[Oselu]] A. S. Oyewale (2003), ‘Ìtúpalè kókó-Òrò Ajemósèlú nínú Ewì Ológundúdú’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==Àṣ amọ̀== Àgbéyèwò kókó-òrò ajemósèlú ilè Nàìjíríà gégé bí ó ti se jeyo nínú ewì Ológundúdú ni ó je isé yìí lógún. Àpilèko yìí se òfìntótó ìtàn nípa ìsèlú ilè. Nàìjíríà ní ìbámu pèlú ojú tí akéwì fì wo àwon òrò ìsèlú náà. Èyí wáyé léte àti gbé isé akéwì náà lérí ìwòn àti èròngbà láti mú kí ìwòye wa lè gbòòrò nípa ojú tí a fi ń wo òrò ìsèlú ìgbàlódé ní orílè-èdè Nàìjíríà gégé bí akéwì ti sàgbékalè rè. Fún àpilèko yìí ní pàtó, a se àsàyàn àwon ewì tí Ológundúdú ti ménuba òrò nípa ìsèlú Ìgbéléwòn isé náà dá lórí fífi tíórì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò gégé bí i tíórì àmúlò. Isé yìí se àkíyèsí nínú ewì Ológundúdú pé, àwon kókó-òrò tó je mó ìsèlú ilè Nàìjírí lóje akéwì náà lógún jùlo. Fún ìdí èyí, isé àpilèko yìí fihàn pé, àwon akéwì ìgbàlódé Yorùbá ti bèrè síi nawójà won kojá agbo Yorùbá títí dé orílè èdè Nàìjíríà lápapò. Bákan náà, isé ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé àwon akéwì Yorùbá kì í se afonrere àwon ìsèlè nìkan sùgbón wón tún jé agbáterù fún àlààfíà àti ètò ìsèjoba tó móyán lórí. Agbéyèwò àwon kókó-òrò inú ewì Ologúndúdú fihàn pé, ohun tó je é lógún jùlo ni láti se ìkìlò fún gbogbo àwon tó ń kópa nínú ìsèlú ìgbàlódé ilè Nàìjíríà láti se pèlé. Ohun tó je é lógún la sàpèjúwe gégé bí i lámèyító tí ewu isé rè dá lórí ojúsàájú síse. Àkíyèsí wa nínú isé Ológundúdú ni wí pé, o máa ń se ojúsàájú, ìdájó àìkógo já, àti sísé àfihàn òduwòn àwon ènìyàn àti ìsèlè láìmímò kíkún nípa won. Orúko Alábòjúútó: Òmówé A. Akínyemí Ojú ìwé: 303 Fíìmù Yorùbá 2208 6548 2006-12-21T06:49:08Z Loadewole 101 [[Fiimu Yoruba]] [[Fiimu]] [[C.O. Odejobi]] [[Iwa Odaran]] [[Fiimu Agbelewo]] C. O. Odejobi (2004), ‘Àyèwò Ìgbékalè Ìwà Òdaràn nínú fíìmù Àgbéléwò Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==Àṣ amọ̀== Isé yìí se àyèwò sí bí isèlè inú àwùjo se jé òpákùtèlè ìwà òdaràn nínú ìsòwó àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá kan, b.a. ‘Ogun Àjàyè’, ‘Owo Blow’, ‘Aséwó Kánò’, ‘Agbo Òdájú’, ‘Saworoide’, ‘Ìdè’, abbl. Àlàyé wáyé wáyé lórí ònà ìgbékalè òràn nínú fíìmù àgbéléwò Yorùbá, bákan náa ni a sì tún se àyèwò ipa tí fíìmù àgbéléwò ajemó òràn dídá ń ní lórí àwon ànwòran, òsèré lókùnrin-lóbìnrin àti àwùjo lápapò. Isé yìí se àyèwò ohun tó ń mú kí àwon asefíìmù ó máa se àgbéjáde fíìmù Yorùbá ajemó òràn dídá tó lu ìgboro pa báyìí, a sì tún wo orísirísi ìjìyà tí àwon òdaràn máa ń gbà. Tíórì ìmò ìfojú ìbára-eni-gbépò ni a lò kí a lè fi òràn dídá inú fíìmù wé tí ojú ayé. Ìfóro wá àwon asefíìmù lénu wò wáyé láti mo ìdí tí wón fi ń gbé fíìmù ajemó òràn dídá jáde. A tún fi òrò wá àsàyàn àwon òsèré lókùnrin àti lóbìnrin àti ònwòran lénu wò láti mo ìhà tí wón ko sí fíìmù ajemó òràn dídá àti ipa tí wíwo irúfé fíìmù béè lè ní lórí àwon ènìyàn nínú àwùjo. Àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá tó je mó isé yìí ni a wò tí a sì tú palè. Ní àfikún. Olùwádìí tún lo sí ilé ìkàwé láti ka òpò ìwé bíi jónà, atíkù, ìwé isé àbò-ìwádìí láti lè mo àwon isé tó ti wà nílè. Isé ìwádìí yìí fi hàn pé ìyàgàn àti àìní tó je mó owó, ipò, obìnrin àti àwon nnkan mìíràn tí èdà lépa ló ń ti àwon ènìyàn sínú ìwà òdaràn. Isé yìí se àkíyèsí pé lára àwon tó ń lówó nínú ìwà òdaràn ni a ti rí òré, ebí àti àwon agbófinró. Bákan náà ni isé yìí tún se àfihàn onírúurú ònà tí àwon òdaràn wònyí ń gbà dá òràn. Ní ìparí. isé yìí gbà pé àwon ìwà òdaràn tó ń selè ni a lè kà sí òkan lára ohun tí ìsèlè àwùjo bí àti pé ìjìyà ti a ń fún òdaràn máa ń ní ipa nínú ebí won nígbà mìíràn. Alábòójútó Kìíní: Òjógbón T.M. Ilésanmí Alábòójútó Kejì: Òjògbón B. Àjùwòn Ojú Ìwé: 249 Olopaa ninu Itan Aroso Yoruba 2209 6556 2006-12-21T06:59:21Z Loadewole 101 [[O.R. Faturoti]] [[Olopaa ninu Itan-aroso]] O. R. Faturoti, (1998), ‘Àyèwò Ipa tí awon Olópàá kó nínú Ìwé Ìtàn-àròso Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==Àṣ amọ̀== Ise yìí se àyèwò ipa tí àwon olópàá kó nínú àsàyàn àwon ìwé-ìtàn-àròso Yorùbá kan. Orí tíòrì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò ni a gbé isé náà kà, a sì se àtúpalè èrèdìí àgbékalè àwon ònkòwé tí a ye isé won wò. Ònà tí a gbà sisé yìí ni síse àyèwò àwon ìwé-ìtàn-àròso tó je mó isé yìí fínnífínní. Ìfòrò-wáni-lénu-wò sì tún wáyé pèlú àwon tó ń so èdè abínibí, láti lè ní ìmò tó jinlè nípa ìbágbépò àwùjo àwon Yorùbá. Ní gbogbo àwùjo ènìyàn láti ojó tó ti pé, ipa ribiribi ni àwon olópàá ń kó láti rí i pé òfin àti àse àwùjo kò di títè lójú. Ìdí nìyen tó fi jé pé àwon ará ìlú ń wò wón gégé bí àpeere ìrètí. Àmó sá, isé yìí rí i wí pé àwon olópàá kan ti pa ojúse pàtàkì tí àwon ará ìlú mò wón wònyìí tì. Èyí rí béè nílorí àwon ìdí kan bíi ìfé àwon alágbára lati lò wón fún ànfààní ara won nìkan àti ìfé àwon olópàá tí wón ń lo ànfààní ipò won láti pawó sápò ara won àti béèbéè lo. A fi orí isé yìí tì sí ibi wí pé, nípase ogbon ìsèdá àwon ònkòwé tí a ye isé won wò, ó hàn kedere wí pé àwon olópàá pàápàá, gégé bí ènìyàn eléran ara láwùjo tí ìwà ìpàjé ti wò léwù n tè síbi tí ayé ń ayé ń tè sí ni. Alábojútó: Òmòwé A. Akínyemí Ojú ìwé: Métàdínláàádóje. Ilu Aje-oruko-mo-Erin 2210 6521 2006-12-20T15:55:45Z Loadewole 101 [[Ilu Aje-oruko-mo-Erin]] [[Erin-Ile]] [[Erinmo]] [[Erin-Osun]] [[Erin-Ijesa]] [[Erin-Oke]] [[Boyede]] [[O.M. Boyede]] [[Oriki]] O. M. Bóyèdé (2005), ‘Àgbéyèwò Oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn ní Ilè Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==ÀSAMÒ== Isé yìí se àyèwò oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn bí Èrìn bí Èrìnmò, Èrìn-Ìjèsà, Èrìn-Òkè, Èrìn-Ilé àti Èrìn-Òsun láàrin àwon Yorùbá apá Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà. Bákan náà, isé yìí se àgbéyèwò orírun àwon ìlu wònyí, àjosepò tó wà láàrin ìsès àwùjo àti Ìbáratan won, pèlú ètò ìsèlú won. Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí ni pé a gba ohun enu àwon oba ìlú wònyí, òpìtàn ní ààfin oba, àwon tó mò nípa oríkì ati àwon awo Ifá. A se àdàko àti ìtúpalè àwon ìfòròwánilénuwo àti oríkì tí a gbà sílè. Tíórì lítírésò ìbáraenigbépo àti ìfìwádìí-sòtumò ni a mú lò láti se àtúpalè àkóónú àti ìsowóloèdè nínú àwon oríkì yìí. Àwon ìwé tí ó wúlò fún isé yìí ni a yèwò ní àwon ilé ìkàwé. Àtúpalè isé yìí jé ká mò pé Ilé-Ifè ni orírun àwon ìlú Ajórúko-mo-Èrìn àti pé Èrìnmò ni wón koko tèdó sí kí àwon yòókù tó fónká lo sí ibi tí wón wà lónìí. Isé yìí tún fi hàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn gba Ilé-Ifè gégé bí orírun won síbè, ìyàtò wà nínú èka-èdè, ètò ìsèlú àti odún ìbílè won. Bákan náà, o tún hàn nínú isé yìí oríkì jé kí a mo àwon àwòmó apààlà tí ó je mó àwùjo àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn kòòkan àti àwon èèyàn won. Ní ìparí, isé yìí fihàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú wònyí fón káàkiri agbègbè Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà nítorí ogun abélé Yorùbá, ìjà oyè, orò-ajé àti ìjà fún òmìnira ara eni, wón sI ní àjosepè tó fi wón hàn gégé bí òkan. Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje Ojú-Ìwé: 172 Iwe Iroyin 2211 6341 2006-12-17T10:06:13Z Loadewole 101 [[Iwe Iroyin]] [[T.A. Olunlade]] [[Litireso Alohun]] T.A. Olúnládé (2005), Ìlò Lítírésò Alohùn Yorùbá nínú Ìwé-Ìròyìn Yorùbá láti Odún 1859 sí 1960’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==ÀSAMÒ== Isé yìí dágbá lé wíwo ìlò lítírésò alohùn Yorùbá nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá. Ìwádìí náà se àyèwó ìlò lítírésò alohùn Yorùbá tí a rí fà yo nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá láti odún 1859 dé 1960. Síse àwárí àwon ìlò lítírésò alohùn yìí ràn wá lówó láti wo àkóónú àwon ìwé-ìròyìn ojó pípé wònyí. Ìwádìí yìí wo ipa tí ìlò lítírésò alohùn yìí ní lórí àwùjo yìí. Isé yìí se àgbéyèwò, ìpínsísòrí àti àlàyé fínnífínní nípa akitiyan àti àtinúdá àwon ònkòròyìn pàápàá nípa àmúlò orísìírísìí lítírésò alòhùn Yorùbá bó se hàn nínú àwon ìwé-ìròyìn. Ònà tí a gbà se isé yìí ni pé a wá ogún ìwé-ìròyìn Yorùbá tí wón jáde láàrin odún 1859 dé 1960. Ìwádìí ní yààrá ìkàwé àti yààrá tí a se àwon ìwé pàtàkì lójò sí ni a fig be ìwádìí yìí lésè. A se èkúnréré ìwádìí lódò àwon àgbà tí wón ni òye àsìkò tí àwon ìwé-ìròyìn wònyí jáde. A se ìtúpalè àwon àkójopò èdè-fáyèwò tí a rí láti inú ìwé-ìròyìn tó je mó ìlò lítírésò alohùn pèlú tíórì ìmò ìbára-eni-gbé-pò ajemó lítírésò. Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé lítírésò alohùn Yorùbá bí oríkì, àló onítàn, òwe, ìtàn àtinúdá àti àbáláyé, àwàdà, èèwò àti orin ni àwon oníròyìn àsìkò tí a yàn lò. Ìwádìí yìí jé ká mó pé orísìírísìí ònà ni àwon oníròyìn gbà lo lítírésò alohùn. Ònà mókànlá ni àwon akòròyìn gbà lo oríkì nínú àwon ìwé-ìròyìn. Won tún lo orísìírísìí lítírésò alohùn mìíràn ni ìlànà wònyí. Wón lo àwon kan ko àkolé àti olú-àkolé ìròyìn, won fi òmíràn ko ìtàn-ìgbésí-ayé-eni àti àkomònà, wón sì fi òmíràn gbé àwàdà kalè fún èrò àwùjo. Ìwádìí náà tún fi hàn pé orin ni ònkòròyìn mìíràn fi bá èrò àwùjo sòrò. Ìwádìí yìí tún jè ká mò pé àwon oníròyìn se àtinúdá àti àdàko lítírésò alohùn Yorùbá láti se ìbánisòrò pèlú àwon èrò àwùjo ti wón lè ka ìwé-ìròyìn Yorùbá nígbà náà. Ní ìparí, a rí èrí tó pò pé lítírésò alohùn Yorùbá tí a lò níní ìwé-ìròyìn Yorùbá wúlò fún ìkónilékòó àti ìdánilárayá láwùjo Yorùbá. Èrí tó móyán lórí sì fi hàn pé tawo-tògbèrì ní ń se àmúlò lítírésò alohùn Yorùbá saájú àti léyìn ìgbà tí wón ń ko nnkan sínú ìwé-ìròyìn. Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé ìlò lítírésò alohùn láwùjo Yorùbá ni ó se okùnfà lítírésò alákosílè láwùjo Yorùbá. Alábòójútó: Òjògbón T.M. Ilésanmí Amúgbálégbèé Alábòójútó: Òmòwé Bòdé Agbájé Ojú-Ìwé: 516 T.A. Olúnládé (2005), Ìlò Lítírésò Alohùn Yorùbá nínú Ìwé-Ìròyìn Yorùbá láti Odún 1859 sí 1960’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé yìí dágbá lé wíwo ìlò lítírésò alohùn Yorùbá nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá. Ìwádìí náà se àyèwó ìlò lítírésò alohùn Yorùbá tí a rí fà yo nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá láti odún 1859 dé 1960. Síse àwárí àwon ìlò lítírésò alohùn yìí ràn wá lówó láti wo àkóónú àwon ìwé-ìròyìn ojó pípé wònyí. Ìwádìí yìí wo ipa tí ìlò lítírésò alohùn yìí ní lórí àwùjo yìí. Isé yìí se àgbéyèwò, ìpínsísòrí àti àlàyé fínnífínní nípa akitiyan àti àtinúdá àwon ònkòròyìn pàápàá nípa àmúlò orísìírísìí lítírésò alòhùn Yorùbá bó se hàn nínú àwon ìwé-ìròyìn. Ònà tí a gbà se isé yìí ni pé a wá ogún ìwé-ìròyìn Yorùbá tí wón jáde láàrin odún 1859 dé 1960. Ìwádìí ní yààrá ìkàwé àti yààrá tí a se àwon ìwé pàtàkì lójò sí ni a fig be ìwádìí yìí lésè. A se èkúnréré ìwádìí lódò àwon àgbà tí wón ni òye àsìkò tí àwon ìwé-ìròyìn wònyí jáde. A se ìtúpalè àwon àkójopò èdè-fáyèwò tí a rí láti inú ìwé-ìròyìn tó je mó ìlò lítírésò alohùn pèlú tíórì ìmò ìbára-eni-gbé-pò ajemó lítírésò. Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé lítírésò alohùn Yorùbá bí oríkì, àló onítàn, òwe, ìtàn àtinúdá àti àbáláyé, àwàdà, èèwò àti orin ni àwon oníròyìn àsìkò tí a yàn lò. Ìwádìí yìí jé ká mó pé orísìírísìí ònà ni àwon oníròyìn gbà lo lítírésò alohùn. Ònà mókànlá ni àwon akòròyìn gbà lo oríkì nínú àwon ìwé-ìròyìn. Won tún lo orísìírísìí lítírésò alohùn mìíràn ni ìlànà wònyí. Wón lo àwon kan ko àkolé àti olú-àkolé ìròyìn, won fi òmíràn ko ìtàn-ìgbésí-ayé-eni àti àkomònà, wón sì fi òmíràn gbé àwàdà kalè fún èrò àwùjo. Ìwádìí náà tún fi hàn pé orin ni ònkòròyìn mìíràn fi bá èrò àwùjo sòrò. Ìwádìí yìí tún jè ká mò pé àwon oníròyìn se àtinúdá àti àdàko lítírésò alohùn Yorùbá láti se ìbánisòrò pèlú àwon èrò àwùjo ti wón lè ka ìwé-ìròyìn Yorùbá nígbà náà. Ní ìparí, a rí èrí tó pò pé lítírésò alohùn Yorùbá tí a lò níní ìwé-ìròyìn Yorùbá wúlò fún ìkónilékòó àti ìdánilárayá láwùjo Yorùbá. Èrí tó móyán lórí sì fi hàn pé tawo-tògbèrì ní ń se àmúlò lítírésò alohùn Yorùbá saájú àti léyìn ìgbà tí wón ń ko nnkan sínú ìwé-ìròyìn. Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé ìlò lítírésò alohùn láwùjo Yorùbá ni ó se okùnfà lítírésò alákosílè láwùjo Yorùbá. Alábòójútó: Òjògbón T.M. Ilésanmí Amúgbálégbèé Alábòójútó: Òmòwé Bòdé Agbájé Ojú-Ìwé: 516 Isele Kayeefi 2212 6339 2006-12-17T10:02:55Z Loadewole 101 [[Isele Kayeefi]] [[C.O. Elegbeleye]] C.O. Elégbéléye, (2005), “Àgbéyèwò ìtàn Ìsèlè Kàyééfì lórí Rédíò’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==ÀSAMÒ== Nínú isé yìí, a gbìyànjú àti se àgbéyèwò ewà, ìhun àti èdè nínú ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí rédíò. A sapá láti wo àwon ìtàn ìsèlè kàyéèfi tí wón ń so nínú àwon ètò bí i “Gba-n-kogbì”, ‘Ó-séléńké-jò” “Òwúyé” àti “Tatíwere”. A sì tiraka láti wo àwon ìsèlè ìyànu tí ó súyo nínú àwon ìtàn yìí lórí rédíò. Onà pàtàkì tí a gbà se ìwádìí ni síse àbèwò sí ilé-isé méérèrìn tí a yàn láàyò fún isé yìí, pèlú èròngbà láti gba àwon èròjà tí a nílò. A gba ìtàn ìsèlè kàyéèfì méjìléláàdóta sílè. Díè lára ìtàn yìí la gbà sílè pèlú téèpù nígbà tí a sì gba àwon mìíràn láti òdò àwon olóòtú ètò náà. Àwon ilé-isé rédíò ti a lo Ilé-isé Rédíò ti Ìpínlè Òsun, lókè Baálè ní Òsogbo, ilé-isé Rédíò Ìpínlè Ondo àkókó lóríta Òbèlé ní Àkúré, Ilé isé Rédíò lóríta Basòrun, Ìbàdàn àti Rédíò amìjìnjìn lókè Màpó, Ìbàdàn. A tún se ìfòrò-wáni-lénu-wò pèlú àwon Gííwá Ilé isé Rédíò wònyìí ní òkòòkan àti àwon olóòtú ètò ilé isé mérin òkè yìí lórí irúfé èdá ìtàn, orú ìtàn tó jé, ètò àgbékalè ìtàn láti mò bóyá ìtàn ìsèlè-ojú ayé ni. A tún sé ìwádìí lórí ipa àwon onígbòwò ètò wònyìí àti èrè won lórí ètò yìí. A se àbèwò sí ilé-ìkàwé fún ìwádìí lórí àwon ohun tí ó je mó àkosílè lórí isé yìí. A se àdàko àbò oko ìwádìí. A sì fi tíórì ìlànà ìmútànso se gbogbo àtúpalè tí a gbà sílè. Ìsé ìwádìí yìí se àseyorí nípa síse àfikún ìmò lórí ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí radio. A rí pé ó jé ètò tó gbájú gbajà, tó sì se àkópò ìmò àwon ènìyàn nípa ohun tó ń selè tó je mó àsà àti ìse wa. Won ń gbé ètò náà kalè nípa síse àmúlò onà èdè bíi ìpanilérìn-ín àti orísìírísìí ìyapa. Asì rí pé ìkóniláyàsókè jé ogbón ìsòtàn pàtàkì. Ìtàn wònyìí kojá òye èdá lórí ìsèlè ojoojúmó, ó jo ni lójú púpò gidigidi, àwon ìtàn wònyìí kún fún ìsèlè ìyànu, tó mèrù bani, àwon ìsèlè tí a lérò pé kò lè selè ní àwùjo tó wá ń selè tó kóni láyà je, tó sì yàtò sí ìwà omolúwàbí. Àwon ìwà bíi ká fi ènìyàn se òògùn owó, lílo agbára òkùnkùn tó le. Ìlò èdè àwon olóòtú, ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì jé èyí ló lówúra, tó kún fún àkànlò èdè, èdà òrò, àti àmúlò òwe tó bójú mu. Àwon se àmúlò àwítúnwí, àpèjúwe, àfiwé, orin kò gbéyìn rárá. Pàtàkì èyí ni láti fi ewà ètò náà hàn. Nígbà mìíràn, asòtàn lè pín odidi ìtàn ìsèlè kàyéèfì kan sí ònà méta tàbí mérin ìdí èyí ni láti fi ààyè gba ìpolówó-ojà àti láti jé kí àwon àwon olùgbó ètò kó ipa pàtàkì nípa síso èrò okàn won. Asòtàn á wá so ìtàn náà ní sísé-n-tèlé fún òsè méta tàbí mérin ní ìbámu pèlú bí àsòtàn se pín-in. Ní ìparí, a fi ìdí rè múlè pé ìtàn ìsèlè kàyéèfì ara lítírésò alohùn Yorúbá ni. Ní pàtàkì òpò àbùdá tó je mó èyà lítírésò alohùn bí i òwe, ìfòròdárà, àwàdà, àsorégèé ló wópò nínú ìtàn wònyí. Ìrètí wa ni pé isé ìwádìí yìí yóò jé àtègùn tí àwon isé mìíràn lórí rédíò yóò máa gùn lé lójó iwáju. Alábòójútó: Prof. Bádé Àjùwòn Ojú-Ìw é: 186 C.O. Elégbéléye, (2005), “Àgbéyèwò ìtàn Ìsèlè Kàyééfì lórí Rédíò’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Nínú isé yìí, a gbìyànjú àti se àgbéyèwò ewà, ìhun àti èdè nínú ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí rédíò. A sapá láti wo àwon ìtàn ìsèlè kàyéèfi tí wón ń so nínú àwon ètò bí i “Gba-n-kogbì”, ‘Ó-séléńké-jò” “Òwúyé” àti “Tatíwere”. A sì tiraka láti wo àwon ìsèlè ìyànu tí ó súyo nínú àwon ìtàn yìí lórí rédíò. Onà pàtàkì tí a gbà se ìwádìí ni síse àbèwò sí ilé-isé méérèrìn tí a yàn láàyò fún isé yìí, pèlú èròngbà láti gba àwon èròjà tí a nílò. A gba ìtàn ìsèlè kàyéèfì méjìléláàdóta sílè. Díè lára ìtàn yìí la gbà sílè pèlú téèpù nígbà tí a sì gba àwon mìíràn láti òdò àwon olóòtú ètò náà. Àwon ilé-isé rédíò ti a lo Ilé-isé Rédíò ti Ìpínlè Òsun, lókè Baálè ní Òsogbo, ilé-isé Rédíò Ìpínlè Ondo àkókó lóríta Òbèlé ní Àkúré, Ilé isé Rédíò lóríta Basòrun, Ìbàdàn àti Rédíò amìjìnjìn lókè Màpó, Ìbàdàn. A tún se ìfòrò-wáni-lénu-wò pèlú àwon Gííwá Ilé isé Rédíò wònyìí ní òkòòkan àti àwon olóòtú ètò ilé isé mérin òkè yìí lórí irúfé èdá ìtàn, orú ìtàn tó jé, ètò àgbékalè ìtàn láti mò bóyá ìtàn ìsèlè-ojú ayé ni. A tún sé ìwádìí lórí ipa àwon onígbòwò ètò wònyìí àti èrè won lórí ètò yìí. A se àbèwò sí ilé-ìkàwé fún ìwádìí lórí àwon ohun tí ó je mó àkosílè lórí isé yìí. A se àdàko àbò oko ìwádìí. A sì fi tíórì ìlànà ìmútànso se gbogbo àtúpalè tí a gbà sílè. Ìsé ìwádìí yìí se àseyorí nípa síse àfikún ìmò lórí ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí radio. A rí pé ó jé ètò tó gbájú gbajà, tó sì se àkópò ìmò àwon ènìyàn nípa ohun tó ń selè tó je mó àsà àti ìse wa. Won ń gbé ètò náà kalè nípa síse àmúlò onà èdè bíi ìpanilérìn-ín àti orísìírísìí ìyapa. Asì rí pé ìkóniláyàsókè jé ogbón ìsòtàn pàtàkì. Ìtàn wònyìí kojá òye èdá lórí ìsèlè ojoojúmó, ó jo ni lójú púpò gidigidi, àwon ìtàn wònyìí kún fún ìsèlè ìyànu, tó mèrù bani, àwon ìsèlè tí a lérò pé kò lè selè ní àwùjo tó wá ń selè tó kóni láyà je, tó sì yàtò sí ìwà omolúwàbí. Àwon ìwà bíi ká fi ènìyàn se òògùn owó, lílo agbára òkùnkùn tó le. Ìlò èdè àwon olóòtú, ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì jé èyí ló lówúra, tó kún fún àkànlò èdè, èdà òrò, àti àmúlò òwe tó bójú mu. Àwon se àmúlò àwítúnwí, àpèjúwe, àfiwé, orin kò gbéyìn rárá. Pàtàkì èyí ni láti fi ewà ètò náà hàn. Nígbà mìíràn, asòtàn lè pín odidi ìtàn ìsèlè kàyéèfì kan sí ònà méta tàbí mérin ìdí èyí ni láti fi ààyè gba ìpolówó-ojà àti láti jé kí àwon àwon olùgbó ètò kó ipa pàtàkì nípa síso èrò okàn won. Asòtàn á wá so ìtàn náà ní sísé-n-tèlé fún òsè méta tàbí mérin ní ìbámu pèlú bí àsòtàn se pín-in. Ní ìparí, a fi ìdí rè múlè pé ìtàn ìsèlè kàyéèfì ara lítírésò alohùn Yorúbá ni. Ní pàtàkì òpò àbùdá tó je mó èyà lítírésò alohùn bí i òwe, ìfòròdárà, àwàdà, àsorégèé ló wópò nínú ìtàn wònyí. Ìrètí wa ni pé isé ìwádìí yìí yóò jé àtègùn tí àwon isé mìíràn lórí rédíò yóò máa gùn lé lójó iwáju. Alábòójútó: Prof. Bádé Àjùwòn Ojú-Ìw é: 186 Ijijagbara 2213 6316 2006-12-17T09:27:21Z Loadewole 101 [[Ijijagbara]] O. A. Adéyemo (2005), Ìjìjàgbara nínú ìwé eré-onítàn Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==ÀSAMÒ== Isé àpilèko yìí dá lórí ìjìjàgbara nínú àsàyàn àwon eré-onítàn tí a ko ní èdè Yorùbá-Réré Rún, Ayé Ye Wón Tán àti Orí Mèkúnnù. Isé yìí se àgbéyèwò ìdí abájo àti àbùdá àwon àjìjàgbara gégé bó ti se hàn nínú àsàyàn ìwé eré-onítàn àti ònà tí àwon tí ìyà ń je gbà láti ko ìjegàba. A gbé isé yìí lórí síse àyèwò fínní-fínní àwon àsàyàn ìwé eré-onítàn Yorùbá. A sáyéwò ìsòro àti ònà àbayo tó dá lórí ìjìjàgbara, akitiyan àwon egbé, àbayorí ìwà agbèyinbebojé. A tún se àgbéyèwo orísìírísìí ònà tí àwon arénije fi ń je àwon mèkúnnù níyà. Tíórì Marx in a se àmúlò láti se àtupalè àwon àsàyàn eré-onitan tí a gbé yèwò. Isé yìí fi hàn pé ìdí abájo tó ń fa ìjìjàgbara ní àilè mú ìlérí se àwon tó wà nípò nípa mímú ayé derùn fún àwon ènìyàn. Ó tún hàn pé àwon tó wà nípò aláse máa ń mòn-ón-mò gbàgbé àwon ènìyàn ní gélé tí owó won bá ti ba eèkù idà, tí wón sì ń mú ìgbé ayé le koko fún àwon mèkúnnù nípa lílo orò tó tó sí gbogbo mùtúmúwà àwùjo fún ànfààni ara won Ní ìparí, isé yìí fi hàn pé àwon tí ìyà ń je kò káwó gbera rárá sùgbón wón jà fitafita nípa gbígbé orísìírísìí ìgbésè láti so ara won di òmìnira kúrò lówó àwon amúnisìn. Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje Ojú-Ìw é: 119 O. A. Adéyemo (2005), Ìjìjàgbara nínú ìwé eré-onítàn Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé àpilèko yìí dá lórí ìjìjàgbara nínú àsàyàn àwon eré-onítàn tí a ko ní èdè Yorùbá-Réré Rún, Ayé Ye Wón Tán àti Orí Mèkúnnù. Isé yìí se àgbéyèwò ìdí abájo àti àbùdá àwon àjìjàgbara gégé bó ti se hàn nínú àsàyàn ìwé eré-onítàn àti ònà tí àwon tí ìyà ń je gbà láti ko ìjegàba. A gbé isé yìí lórí síse àyèwò fínní-fínní àwon àsàyàn ìwé eré-onítàn Yorùbá. A sáyéwò ìsòro àti ònà àbayo tó dá lórí ìjìjàgbara, akitiyan àwon egbé, àbayorí ìwà agbèyinbebojé. A tún se àgbéyèwo orísìírísìí ònà tí àwon arénije fi ń je àwon mèkúnnù níyà. Tíórì Marx in a se àmúlò láti se àtupalè àwon àsàyàn eré-onitan tí a gbé yèwò. Isé yìí fi hàn pé ìdí abájo tó ń fa ìjìjàgbara ní àilè mú ìlérí se àwon tó wà nípò nípa mímú ayé derùn fún àwon ènìyàn. Ó tún hàn pé àwon tó wà nípò aláse máa ń mòn-ón-mò gbàgbé àwon ènìyàn ní gélé tí owó won bá ti ba eèkù idà, tí wón sì ń mú ìgbé ayé le koko fún àwon mèkúnnù nípa lílo orò tó tó sí gbogbo mùtúmúwà àwùjo fún ànfààni ara won Ní ìparí, isé yìí fi hàn pé àwon tí ìyà ń je kò káwó gbera rárá sùgbón wón jà fitafita nípa gbígbé orísìírísìí ìgbésè láti so ara won di òmìnira kúrò lówó àwon amúnisìn. Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje Ojú-Ìw é: 119 Yoruba ati Hausa 2214 6527 2006-12-21T06:22:35Z Loadewole 101 [[S.L. Adesokan]] [[Adesokan]] [[Iwa Omoluabi]] [[Yoruba ati Hausa]] S. L. Adésòkàn, ‘Àfiwé Àkóónú Ajemó-Èkó-Ìwà-Omolúàbí ní Àwùjo Yorùbá àti Haúsá bí ó Se Hàn nínú Orin Orlando Owoh àti Dan Maraya Jos!, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==ÀSAMÒ== Isé yìí se àgbéyèwò kókó inú orin Orlando Owoh àti Dan Maraya Jos. A wo àfojúsùn àwon òkorin méjéèjì a sì fi wón wé ara won. Ní àfikún, isé yìí wo ipa ti àwùjo kòòkan òkòòkan tí àwon orin òhún je mo n lórí re bí ó se je mó ìsédá, òkìkí àti ìtéwógbà àwon orin òhún. Nínú àwon kókó tí ó jeyo nínú áwon orin òkorin méjéèjì, a yan èkó ìwá omolúwábí ni ààyò, a si se ìtúpalè re. Lára àwon ogbón ìsèwádìí tí a lò ni síse àkójopò, àdàko àti ìtumò àwon orin òhún. A se àsàyàn ènìyàn méwàá láti inú ìpínlè merin tí ó je ti Yorùbá a si se ìwádìí lénu won nípa orin Orlando Owoh. Bákan náà ni a lo ìlànà yìí fún ènìyàn méwàá tí a yàn láti inú ìpínlè merin tí a fi òrò wá lénu wò lórí orin Dan Maraya. Gbogbo àwon èrí tí a kó jo ni a fi ìlànà tíónà tíórì ìmò-ìfíjú-ìbára-eni-gbé-pò wo lítírésò tú palè. A rí àrídájú pé àyípadà pàtàkì ti dé bá okòwò orin kíko ní àwùjo méjééjì. Ki ìmò èro tí ó jé kí ó seése fún wa láti gba orin sílè sórí káséètì to dé, léyìn tí a bá gbó orin tan ni à ń náwó fún òkorin. Ní òde òní a ó ti sanwó káséètì tí ó ní orin nínú kí ó tó wa dip é à ń gbó o. Isé ìwádìí yìí fi ìdí re múlè pé àyípada tí ó dé bá isé orin kíko ní àwùjo méjéèjì, túbò mú isé àwon òkorin méjéèjì rorùn lórí ìkóniníjanu nipa ìwà ìbàjé híhù. Ipò won yìí ba isé àwon òkorin ìgbà ìwásè mu kí ó tó dip é àsà àwon aláwò funfun so ó di ìdàkudà. Name of Supervisor: Dr. J.B. Agbájé No. of Pages: 272 Ewi Omode 2215 6528 2006-12-21T06:24:23Z Loadewole 101 [[Ewi Omode]] [[Y.O. Awolusi]] [[Yoruba ati Hausa]] [[Awolusi]] Y. O. Awolusi, Àgbéyèwò Ewì Omodé láàrin Àwùjo Yorùbá àti Haúsá.! Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==ÀSAMÒ== Isé ìwádìí yìí jé àgbéyèwò ewì omodé láwùjo Yorùbá àti haúsá. Nínú rè, a wo àwon kókó-òrò inú àwon ewì náà ní ìbámu pèlú isé ìkóni tí a fi wón ń se láwùjo méjèèjì. Láfikún, ìwádìí náà wo ipa tí àwon àgbà ń kó nínú ìmúwáyé ewi omode láwujo Yorùbá àti Hausa. Ó wo onà-ìsèré láwùjo méjèèjì, ó si sàlàyé àkíyèsì ajeméwà àti tí àsà tó súyo nínú àwon ewì náà. Isé yìí je mó lílo oko-ìwádìí níbi tí a ti se àgbàko ewì omodé ti Haúsá àti Yorùbá. A ya fótò díè, a sì fèro gbòrò sílè lákòókò tí ewì omodé ní lo lówó. A lo àwon isé onímo ìsáájú tó wà lákoólè lórí lítírésò omodé láti gbé àkójo-èdè-fáyèwò láti okó òwádìí tiwa nígbònwó. Àwon àkójo-èdè-fáyèwò tí a gbà yìí ni a dàko tí a sì túpalè nípa lílo tíórì ìmò ìbára-eni-gbépò láwùjo. Isé ìwádìí yìí se àwárí pé àwon onímò ìsáájú kò tí ì sisé tó jinlè nípa ewì omodé pàápàá láwújo Haúsá. Isé ìwádìí yìí fi hàn pé àwùjo ló so bí lítírésò omodé tí ń ri, débi pé ó soro láti sòrò ewì omodé láìsòrò bá ipa àwon àgbà lórìí lítírésò náà láwùjo. Isé ìwádìí yìí tún se àfihàn ipò pàtàkì tí àwùjo méjèèjì tí a wo àpónlé, pàtàkì omodé, ìlera àti àjose sí bí won tí je yo nínú ewì omodé láwùjo. Àgbálogbàbò isé ìwádìí yìí fihàn pé lááríjà ipa àwon àgbà nínú ewi omodé ni láti fi ipa adarí won hàn ní ìbámu pèlú ààyè omo wéwé láwùjo gégé bó ti wà nínú ìgbàgbó àwon ènìyàn. Supervisor: Dr. J. B. Agbájé Number of pages: 257 Ewi Ajemokuu 2216 6529 2006-12-21T06:26:05Z Loadewole 101 [[Ewi Ajemokuu]] [[Ewi Ajemo-oku]] [[M.A. Karimu]] [[Karimu]] [[Egba ati Ijebu]] [[Egba]] [[Ijebu]] M. A. Karimu ‘Ìtúpalè Ewù Ajemókùú láàrin àwon Ègbá àti Ìjèbú.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ==ÀSAMÒ== Isé se àyèwò orísìírísìí ewì ajemókùú láàrin Ègbá àti Ìjèbú ni ìpínlè Ògùn. Bákan náà, isé yìí se àgbéyèwò àwon àkóónú ewì ajemókùú láàrin agbègbè méjèèjì. Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí nip é a gba ohun enu àwon apohùn ìbílè ewi ajemókùú láàrin Ègbá àti Ìjèbú sílè A se àdàko àti ìtúpalè ìfòròwánilénuwo. Tíóri lítírésò ìbáraenigbépò àti ìfìwádìísòtumò ni a mú lò láti se àtúpalè àkóónú àti ìlò èdè àwon ewì ajemókùú wònyìí. Àwon ìwé tí ó wúlò fún isé yìí ni a yèwò ni àwon ìlé-ìkàwé. Àtúpalè isé yìí jé kí á mò pé isé kò tíì pò lórí ewì ajemókùú láàrin àwon Ègbá àti Ìjèbú bíi ti àwon Òyò. – Yorùbá. Bákan náà, ó tún se àfìhàn ìgbàgbó àfòyemò àwo Ègbá àti Ìjèbú nípa ìyè léhìn ikú. Ní iparí, isé yìí fi hàn pé ìrìnàjò ayé jé èyí tí kò lo títí: àtègùn sí ayé mìíràn sì ni pèlú. Àìgúnrégé, ìnira, ayò, ìfé, ìdùnnú àti Ikú ni ó parapò sínú eyo nnkan aláìlesàpèjúwe tí à ń pè ní ayé. Name of Supervisor: Dr. J.B. Agbájé No. of Pages: 235 Sooko 2217 6530 2006-12-21T06:27:34Z Loadewole 101 [[Sooko]] [[E.O. Salami]] [[Salami]] [[Oriki]] [[Ile-Ife]] E. O. Salami, ‘Agbeyewo Alawomo Litireso fún Oríkì Àwon Sòókò ní Ilé-Ifè.’, Àpilèko fún Oyè Éémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria ==ÀSAMÒ== Isé yìí se àgbéyèwò oríkì Sòókò ni ilè Ifè ní ìbámu pèlú èrò áwon Sòókò, àsà won àti ìgbàbò won. Irú àwon ìlú béè ní Ifè ni Ókè-Igbó. Ìfétèdó, Ìpetumodù, Edúnàbòn àti Ifèwàrà. Isé yìí tún se àtúnpalè ìlò èdè oríkì náà. Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí ni pé a gba ohun enu àwon ìjòyè, akígbe oba àti àwon Sòíkò láti ìdílé oba ní Ilé-Ifè àti àwon ìlú mìíràn tí a dárúko lókè. A se àdàko àti ìtúpalè àwon ìfòròwánilénuwò àti oríkì tí a gbà. Isé yìí se àmúlò àwon ise tó wà nílè lórí lítírésò àtenudénu Yorùbá pàápàá jù lo oríkì. Tíórì lítírésò ìbáraenigbépò àti tíórì ìfìwádìí-sòtumo èrò okàn ni a lò láti se àtúpalè àwon ohun àrífàyo inú orikì náà, Àtúpalè isé yìí fi hàn pé oríkì Sòókò jé èrí tí ó kun ojú òsùwòn láti le tóka si àwon kan ní Ilè gégé bí omo oba. Ó se àláyé ìtumò Sòókò. Ó se àfihàn ipò Sòókò gégé bí asojú àwon omo oba lókùnrin, lóbìnrin nínú ètò ìsèlú ìlè Ifè. Bákan náà ni ó tan ìmólè sí àkóónú oríkì Sòókò tí í se ipò won, agbára oògùn, isé won, ìrísí àti ìwùwasí won, orin èèwò àti àwon odún won gbogbo. Àtúpalè isé yìí tún fi hàn pé ilè Ifè nìkan ni Sòókò ti gbajugbajà àti pé tí a bá rí won ni ibòmíran, ti Ifè ni won í se. Nítorí náà, níwòn ìgbà tí ó jé pé Ilé-Ifè ni orírun gbogbo Sòókò ni Ilè Ifè, àjosepò wà láàrin won Isé yìí wá gbà pé oríkì Sòókò se pàtàkì ni àwùjo bí Ilé-Ifè èyí tí olá àti òwò tí ó ga wà fún oba. Name of Supervisor: Dr. (Mrs) J. O. Sheba Number of Pages: xv, 211 Ewi Ayaba 2218 6531 2006-12-21T06:29:10Z Loadewole 101 [[Ewi Ayaba]] [[M.O. Oyewale]] [[Oyo]] [[Osun]] [[Oyewale]] M. O. Oyewale, ‘Àgbéyèwò Ewì Ayaba láàrin Àwon Òyó-Òsun’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé yìí se àgbéyèwò ewì ayaba láàrin àwon Òyó-Òsun. Ó sì jé kí á mò nípa àbùdá ewì ayaba, ìsowólò-èdè ewì ayaba, ogbón ìsèré ewì ayaba àti ìwílò rè láwùjo. Ogbón ìwádìí tí a yàn láàyò nínú isé yìí ni gbígba ohùn ewì ayaba sínú fónrán. Àwon ìlú márùn-ún tí agba ohùn ewì ayaba won sínú fónrán ni Òsogbo, Ede, Ìláwó-Èjìgbò, Ìwó àti Ìkòyí. Léyìn náà, a se àdàko ewì wònyìí, a sì se àtúpalè rè. Síbè, a fi òrò wá àwon oba ìlú tí a ménubà yìí lénu wò. A tún ka àwon ìwé tó bá isé yìí mu. Tíórí ìbára-eni-gbépò láwùjo ni a yan láàyò láti fi se àtúpalè àkòónú àti ìsowólò-èdè inú ewì ayaba yìí. Ìwádìí lórí isé yìí fi hàn pé ewì ayaba jé èyà lítírésò alohùn Yorùbá tó jé ti àwon obìnrin; ní pàtàkì jùlo ìyàwo oba olorì oba tàbí ayaba. A jé kí ó di mímò nínú isé yìí pé àwon ayaba a máa ké ewì won yìí láàfin tàbí nínú ayeye tó kan oba ìlú dáradára. A so nínú isé yìí pé ìsòrí ayaba méjì tí a mò sí ayaba àgbà àti ayaba kéékèèké ló ń lówó nínú ewì yìí. Ní ìkádìí, isé yìí sàlàyé pé orin àti ìsàré ni ewì ayaba Òyó-Òsun. Ìwádìí lórí isé yìí sì jé kí á mò pé ewì ayaba yìí gbajúgbajà nínú síse ìjíyìn nípa ayaba, oba àti àwon ìsèse inú àwùjo kòòkan. Síbè ewì ayaba yìí tún je mó ìwúre fún oba àti ebi oba Alámòójútó: Òmòwé J.B. Agbájé Ojú Ewé: 228 Ewebe 2219 6292 2006-12-17T08:31:24Z Loadewole 101 /* Ewébè */ [[Ewebe]] ==Ewébè == Gbúre, ilá, tètè, sokoyòkòtò, yánrín, òdú, ìsápá, ìgbó, ìgbágbá, ewúro, oóyó (ewéédú) Aran 2220 6532 2006-12-21T06:31:48Z Loadewole 101 [[Aran]] ==Awon Aràn== Sòbìà, Eépà, Áràn mùjèmùjè/Aràn Okèelè, Jèdíjèdí, Ejò inú, Tanmona, Ekóló. Ile 2221 6533 2006-12-21T06:32:42Z Loadewole 101 [[Ile]] ==Orísìírísìí ilè== Yanrìn , Amò, Ìlèdú, Taràá. Awon Eye 2222 6534 2006-12-21T06:33:52Z Loadewole 101 [[Eye]] ==Àwon Eye == 1. Ògòngò 2. Pépéye 3. Adie 4. Àsá 5. Àwòdì 6. Odíderé 7. Igún/Igúnnugún 8. Eyelé 9. Tòlótòló 10. Òwìwí 11. Òkín 12. Ológosé 13. Eye Oba 14. Lékèélékèé 15. Wasowaso 16. Àdàbà 17. Tin-ín tin-ín 18. Èluulùú 19. Àparò 20. Ègà Awon Ododo 2223 6535 2006-12-21T06:34:39Z Loadewole 101 [[Ododo]] ==Àwo n Òdòdó díè== 1Korotin 2Àkálífà 3Ìlá abilà 4Alámáńdà 5Kerebùjé 6Marigó 7Píńróòsì 8Róòsì 9Abóòrunyí 10Bó-giri-rìn 11Òdòdó 12Okán 13Yún-únyun 14Ìgbàlódó/Ìràwò ilè 15Ìdò 16Oró agogo/oró adétè Awon Igi 2224 6536 2006-12-21T06:35:26Z Loadewole 101 [[Igi]] ==Àwon Igi== 1. Afàrà 2. Ahùn 3. Idí 4. Gedú 5. Ìrókò 6. Ògánwó 7. Òmò 8. Òsè 9. Apá O ni n Dake 2226 6537 2006-12-21T06:36:19Z Loadewole 101 [[O ni n Dake]] ==O NÍ N DÁKÉ N MÁ FOHÙN== #Ó ní n dáké n má fohùn #Ńgbàa wón ń fihun ó rè wón-ón se mí #Wón múmi kúò lókùnrin, mo dobìnrin kalè #Wón gbalé, wón gbònà, wón lé mi jáde #O ò lo rèé so fóyin 5 #Tó ń solùsó àdò #Pé ó mó tani #Nígbà a wólée rè mólè #O ní n dákè n má fohùn #Wón ń tojúù mi kómi lómo lo 10 #Lo rèé máa sisé lórílè èdèe wa yìí náà Fún rere araa won #Tébi ń pará, tíyà ń jokàn #Tí ò síhùn tá a lè pè lómìnira #O ò lo rèé so fádìye 15 #Tó ń kómo rè jè kiri #Pé ó dáké bí Olúńdu #Nígbà àsá ń kó o lómo #O ní n dáké, èmi òló eléjè tútù #Tá a pa lóko láìròtì 20 #Níbi tó ti ń sisé olómo kúùyà #Kébi wáá pa tiyá tomo ròrun #Torí tí n bá gbin, wón ó se mí lósé #O ò loo so féye àdàbà #Tó fé omo tó béè 25 #Tó jé páféfé ò gbodò fé jura #Nígbà ó bá ń bóraa rè lómo #O ní n dáké n má fohùn #Nígbà èèyàn dúdú bá se nnkan iyì #Tó se nnkan iyì tó se tèye 30 #Kí n má folá féni olá ye #O ò loo so féye àwòko #Nígbà tó bà ti féé fò #Pé kó má forin enu se kíko #Láfèmójú ayé mó 35 #O tún ń so láìsimi pé #Lékè ogbón àtòyeè mi #Pé n dúró n má mú un lò #Láti kòsé, kègbin, kòyà #O ò loo so féèrà 40 #Pé ńgbà òjò bá dá, tóòrùn ta #Kó fojú kan sèdúró #Kó má tara pàpà rÀpápá #So féèrùn kó máa se bí òjò #So fójò kó máa se bí èèrùn 45 #So fóòrùn kó má wò níròlè #So fókùnkùn #Kó má dìde gírímókáí #Kó fire sísá sisé se #Nígbà oòrùn ràn lókè. O Gbero 2227 6538 2006-12-21T06:37:04Z Loadewole 101 [[O Gbero]] ==Ó GBÈRÒ== #Òdì ni gbogbo nnkan tiwa #Ńgbà ó ye á bò, là á lo #Ńgbà ó ye á lo, là á bò #Bí nnkan bá sì féé se wá ní háà! #A ò ní í so páwa ni mó 5 #Igbe oba la ó máa pa #Torí àgbà níí faraá gbà #Sùgbón kí la se tí gbogbo ojó fi lo? #Oká níbii rè, erè níbii ló ni mo gbó #Nàìjíríà ò sosè 10 #E jé á fèrò sí i, e dákun #Èrò lobèe gbègìrì #Òròo wa gbète, kódà, ó gbèrò pèlú #Ó ti ń tó àádóta odún tá a ti bó lóko erú #Síbè, a ò jájáá je, a ò jéèràá rìn 15 #Abéré ló kéré jù, a ò lè ro #Kèké tó ń rìn, a ò lè kàn #Àwa làgbàlá ìgbinkà fáwon ìlú ńlá #Tíwón fi ń sehun ribiribi ńtiwon #Ká sì múra séyìí náà, sé ìbá dùn 20 #Owó la ká léwó tá a ń bojúú wepo #Wón lówó tó níye, àbùkù kàn án #Béè náà lepoo wa #Bó pé, a tán ńbi ó ti ń wá #Bó pé, epo a gbe, olórùka a gbòrùka 25 #Owó àjé a dòfo #Níbo ni tèmi tìre ó fojú sí? #Tá a ti jólórí tá a tún féé dìdí #Ibi a bá pè lórí, a kì í fi telè ni mo gbó rí #Àwa là ń kíni pó dàárò tá à ń gbékú alé lénu-un wa 30 #Asíwájú se tán, ó tún féé deni èyìn #Òrò yìí gbèrò, e dákun orée wa #Ká tètè pekan ìrókò kó tóó dohun tó ń gbebo #Igi tó ń bò lókèèrè yí, ká tètè yejú fún un #N ò so pé gbogboo wa la burú 35 #N ò so pá a bùlùmò tán #Béèyan gidi ti ń be láraa wa #Ìyen eyin awó #Béè la ò sàìfé àwon òbu kù #Tó ti bu lójó tó ti pé 40 #Àwon igi wórókó tí ń danáá rú #Dákun, òrò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa #Bólógbón-on wa se ń kú mó wa lójú lójoojúmó #Béè làwon olósà ń pò si #Ohun burúkú la fi ń pààrò ohun rere Gbéwiri ò jé á sùn 45 #Wón ń gbàbètélè, wón ń gba rìbá #Wón ń fi burúkúú sayò, wón ń sòsì #E dákun, òrò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa #Owó ara eni la fi ń túnwà ara enií se #Olórun ò ní í sòkalè wáá ràn wá lówó 50 #Òkè náà ní ó wà tá a ó máa ran araa wa lówó fúnraa wa #Ohun rere tÓlúwa fi ránsé #Eni tó sùn ò rí i gbà #Má kojáà mi olùgbàlà, enì kan ò kúnlè ko ó rí #Ó kúkú bà ni, kò bàjé 55 #Bá a bá múra, nnkan ó sì dáa #Olórun ò níí jóbu eyin-in wa ó fó kó tóó yé gbogbo wa #Toríóbu eyin kan ba méfà jé #Tó jéyin tó péye #E dákun, orò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa 60 #Omo ilé ìwé tó ń jíwèé wò #Dákun síwó #Ògá olópàá tó dúró #Mo se bó o gbowó osù léèkan #O tún fé won ó sowó kúdúrú 65 #Ògá tísà, èyí ò mò dáa #Omo ni wón ní o kó, orun lo fi gé e #Akòwée wa, o sì tún ń ta tété #Níbi isé láìtíì síwó #Béè, a ìí ta tété á má je 70 #Eni tí ò jowó, á je gbèsè #Dákun, òrò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa #Béè, ilúu wa yìí sì tóbi #Ó tóbi ó buyì kún-ùnyàn #E má mà jé ó dòmìrán alápá kan 75 #Tó tóbi tí ò le jà #Òrò yìí gbèrò, ó gbèrò, dákun òrée wa #A mò pókòo wa gbèrò #E dákun, èròore ni e kó sí i #Òròo wa náà gbèrò 80 #Èròore ni e pa #Kóde ó jí kó mú tógò wò #Kélému ó jí kó táwó sí jìgìdá #Kímàrò ó jí kó re sóòsì #Kóníkálukú jí máa sehun ó bá tó sí i 85 #Ká má fòwúrò wúrèké ká má fòwúrò jápàlà #Ká má fòwúrò molójèé #Ká má fàbùrò mímu bojó jé #Òrò yìí gbèrò, ó gbèrò, òrée wa #E dákun e, fèrò sí i, èrò lobèe gbegìrì. 90 Ko Seni Ti Ee Re 2228 6539 2006-12-21T06:37:58Z Loadewole 101 [[Ko Seni Ti Ee Re]] =KÒ SÉNI TÍ È É RÈ= #Mo ní kò séni tí è é rè láyé #Torí ó ré Mosálásí n lé e dilé epo #Ó re sóòsì, ó di ráńdàbaòtì #Rírè tó rAdésolá tó dAperin #N ló re Mótàílátù tó dodo-Onà 5 #Ó ragbégedú ó godó #Ó rakóyèpè ó godò tì #Ó rògágun ó dògbéni #Ó rara ènìyàn pàápàá #Ó wó, ó kojá sésèe Jéèsù lókè 10 #Rírè ló rOba té e wàjà #N ló re kòfésò té e rò kalè láìròtì #Rírè tó re ìjì ńlá té e datégùn #N ló rònà tó pèkun #Ó rená, ó feérú bojú 15 #Ó rògèdè, ó fomo rópò #Ó ré Fébúárì, ó kò, kò dógbòn #Mo ní kò séni tí è é rè láyé #Bó romi, a gbe #Bó regi, a wó 20 #Bó retí, a di #Bó rojú, a fó #Bó resè, a ro #Bó rapá, a dá #Bó sì reyín pàápàá 25 #Kíká ní í ká #Kò séni tí è é rè #Mo se bí #Kó má baà dowó àárè #Lolórun Oba fi simi 30 #Léyìn tó sèdá ayé tán #Lójó méje #Ìyen bí wón se so #Nnú ìwé àwon kiriyó #Ntorí kò séni tí è é rè 35 Akoole Yoruba 2229 6540 2006-12-21T06:38:49Z Loadewole 101 [[Akosile Yoruba]] =ÀKOÓLÈE YOÒBÁ= #À bó ò gbó, àwé #Mo níre tó wà ńnú-unbi pò #Ó kúrò ní wín- ńwín #Lóòótó la mò #Póyìnbó kó wa lérú, wón kó wa singbà 5 #Sùgbón tá a bá ń bá won wí náà #Ó ye á yìn wón díè #Fóhun ribiribi tí wón se fún wa #Àwon ló fèdè kíko sílè jí-nkíi wa #À bé è tètè mò? 10 #Tóri náà, e má jé á pa gbogbo eye #Tó ní hùùhùù lápá pò mádìye #Adìe kí i gbogbo won #Bóòrùn ti ń mú hanhan #Tó ń ní sánmò dúdú díè 15 #Béè la réyìí tó se wá lóore #Ńnú àwon Èèbó #Èdè sì pò láyé re re re #Tí è è tí ì lákoólè #Súgbón a dúpé, Yoòbá ti ń dàgbà nínú-un kíko 20 #Ó ti ń digi àràbà nínú-un kíkà #Àwon Èèbó ló sì se ribiribi méje #Yàhàyà mefà #Láti rí i pé èyí kò forí sánpón #Ó ye ká fopé fúnjo Sémeèsì 25 #Tó salábojútó ìkosílè èdè yí #Ká dúpé lówóo Gómà #Ká fòòsù bànbà fún Kíráódà #Erú dúdú tó di Bísóòbù #Wón se é, a ò ní í gbàgbée won 30 #Lóòótó, ó yéni, a sì mò #Pé torí èsìn àjèjì #Ni wón se sèdèe wa di kíko sílè #Torí è ni mo se so sáájú #Pére pò ńnú-unbi 35 #Nnú ìkòkò dúdú #Lèko funfun ringindin ti jáde #Wón dèsìn-in wa láàmú #A ò jiyàn #Sùgbón láìsí won, èdèe wa ha lè di kíko sílè bí? 40 #Èyí lohun à ń wí #Bí yóò sì di kíko sílè #Ńnú-un ká sèsè máa gbìyànjú #Kò tí ì lè gbégi osè rù #Kò fàràbà dání 45 #Èyí sì jé nnkan pàtàkì #Tá a rí lóore tí wón se #N la se ń kí won #Pé wón sé èyí ná #Òmíìn la à mò 50 Adebayo Faleti 2230 6541 2006-12-21T06:40:01Z Loadewole 101 [[Adebayo Faleti]] ==ADÉBÁYÒ FÁLÉTÍ== #Obìin méìndínlógún #N ní ń bé lóòdèe Sàngó #Ńbi ká sánpá #Ńbi ká yan #LOyá fi gboko lówóo gbogbo won 5 #Ńbii ká sòrò, ká fa kòmóòkun yo #N la se ń perúu yín léléwì pàtàkì #Fohùn òkè ta ko tìsàlè nìkan #Kó là ń pè léwì #Yàtò sáfiwé elélòó àti tààrà 10 #Òwe tún ń be rerere #Won a sòrò tó gbayì létè #Won a fi wíwúni lórí lé e #Èyún-ùn nìkan kó, kò séni tí ò mòyún-ùn #Àní níbii ká másà ìsènbáyé 15 #Kí gbogbo rè tún kú dùn-ún-ùn bí ojú afójú #N la se ń peruu won ní baba #Eni tó mòBàdàn tán tó tún mo Láyípo pèlú è #Tó gbégùn tó gbó wóyòwóyò #Iwájú lòpá èbìtì ó kúkú máá ré sí 20 #A kò ní í sàìmáa rí yín bá To ba Joooto 2231 6542 2006-12-21T06:40:56Z Loadewole 101 [[To ba Joooto]] ==TÓ BÁ JÓÒÓTÓ== #Tó bá jóòótó #Ni pá a ti deye ègà #Tó wíjó ilé tán tó tún wí toko #E è wa jé á dáké díè #Ká má fààyè gbeye ègà 5 #Tó bá jóòótó #Ni páráyé ń fejú toto #Móhun tó jé tolóhun #E è wa jé á pajú òde dé #Ká fi tinú sèran wò 10 #Lábé ojú tá a padé #Tó ba jóòótó #Ni pá a ń fetí gbógbòkúgbòó #E è wa jé á sányán mótí #Ká métí ògbon-in lò 15 #Ká máa fetí inú #Sehun tó ye kí tòde se #Tó bá jóòótó #Ni pé báyé se ń yí sè ń pò jù #E è wá jé á dáyé ró 20 #Bí òpá Òràn-án yàn #Kó dúró gbé bí igi #Tó ń dàgbà fojú kan sèdúró #E é bi mí pé mo se sò yí #O sé jàre, òré, tó o ràn ń lóó 25 #Bá à sòrò, a è é puró #Bá a fojú síbi tó ye #Kò ní í rírìkúrìí #Bétí ò gbó yìnkìn #Inú è é bàjé 30 #Aro è é sì í fesè dáràn #Àbó o ti ní mo so? Ile-Ife 2232 6558 2006-12-21T07:01:48Z Loadewole 101 [[Ile-Ife]] =ILÉ -IFÈ= #Ilé Ifè, Ifèe tèmi #Ilé Ifè, ìlú àwon akoni #Ibùgbé àwon ènìyàn jànkàn #Ibi ìfisolè oríi Yoòbá #Àbí béè kó, bí mo puró, e só 5 #Ibè nilé Àdìmúlà Oòni Ifè #Àjàláyé Olófin Oòduà #Òrànmíyàn oba aláyé lu jára #Morèmi òngbà tíí gbará àdúgbò #Èlà Ìwòrì, ikò àjàlórun 10 #Òrìsà bàmùtàtà bàmùtata tá a fi rómo èdá padà #Ilé Ifè, ìlú àwon olùdá ayé #Ifè, ìlú àwon àtòrunbò #Ifè ni wón gbé gbolúbi dúdú, funfun #Ìyín lèèyàn òòsà pàápàá forí rìn dé 15 #Njé ìwo Ifè oòyè dabò, olórí ayé gbogbo #Mo rántí bíyàà mi àgbà se mó-on ń fi ó korin #Létí odò èsìnmìrìn #N kò rí o rí ká so pàtó #Sùgbón mo ríyà tó o je lóríi wa 20 #Ojúù mi kò sàìtéjèè re #Èjè tó o ta sílè fún wa #Èjè tó towó ìyà wá #Ìyà tó towó ìsé wá #Ìsé tó towó ègbin ròólè 25 #Nígbà tómo tá a bí dé #Wáá fowó orò júweelée baba è #Tí funfun dé wáá kó o lérú #Tó kó e tomo tòòsà #Ògòrò òòsàa wa la fi sàféèrí 30 #Tá a firúnmolè sàwátì #Òsùpá Ìjió ti lo tèfètèfè #Ilé-Ifè, njé so fún mi, Ifè oòyè dabò #Séwo náà làwon alára bátabàta se báyìí se? #Tí wón dójú tì ó, tí wón kégbin bá #o láa 35 #Njé kí la ó ti sòròò won sí, ìwo Ifè? #Ká sáà fi wón sílè máa wòye #Ká fòrò fúnrúnmolè #Ká fáwon igbámolè lórò so #Ká fòrò sebo ká fi sètùtù 40 #Kóhun rere tún lè padà sílé ifè #Ení bá ní kébo má dà #Kó máa bébo lo réré ayé. [[de:Ile-Ife]] [[en:Ife]] [[fr:Ife]] [[pl:Ife]] Ta ni wa? 2233 6543 2006-12-21T06:41:42Z Loadewole 101 [[Ta ni wa?]] ==TA HA WÁÁ NI WÁ?== #Ta ha wáá ni wá? #Àwa lalágbáraa nì #Tókun ń be lówó, tísan ń be lésè #Síbè, tá a wà ní dídè towó tesè #Ìdajì ò rídajìi yangan je tán, nídajì òòjó #Àfi ká máa wá gbere kòtónkan kiri #Mo se bádìye nìkan lOlórun dá níràbàbà àsádì #N ò mò pé ìsèèyàn náà nìseranko n náà nìseye #Bá a mú won kúrò táwa sì wà #Ìlúu wa yóò máa gbòrègèjegè sí i ni 10 #Nítorí owó olá ni wón fi ń gbáwa lójú #À bé è rí gbogbo òsì, òfò, ìyà, ìréje #Tí ń tòdòo ti won rò sódòo tàwa #Òdòo ti wa lègbin pò sí bíi ti póò #Béè ìgèdè eyín-in won ò se é fè sóde 15 #Won ò dáa, won ò sunwòn, won ò tún lóhùn-unre lénu #Ta ha wáá ni wá? #Àwa ni gbogbohùnse #Gbogbohùnse tá a dè lówó tá a ń fìyà je20 #Tá a dè lówó tá a ń fìyàà lò #Tísèe gborí, tíyà gborùn, tójuju je gbogbo ara #Bí ò sí won kí ni yóò selè? #Ń se ni gbogbo rè á dùn bíi kàasínkan #Kò síhun tó lè sisé láìsí wa 25 #Toráwa lará iwájú tí wón so dèrò èyìn #Àwa la sisée tóró tí ò tè wá lóó #Kóbò lo sódò oba #Kóbò lo sódò ìjòyè #Arénije fowó méépínì  30 #Wón jòódúnrún tó kù sí wa #Bígbádùn yóò bá wà láyé pénrén #Gbogbo wa ló ye ó kàn o jàre #À bé è gbóhun wón so #Wón láwa ò lè sòfin 35 #E fi wáálè, a ò lá ó sòfin #Bá à lè sòfin, a ó lè selé araa wa #E sá lo ńlè yí fún wa ká gbádùn #Gaàrí di pón-ùn, omí wón bí ojú #Eran ò se é kàn, tèja ò se é so 40 #E sì ní á dáké á má fohùn #Mo ló dijó e bá ló ńlè yí káyé ó tóó rójú #Kígbà ó tóó derùn, ká tóó sohun-unre #E ó sì lo ńlè yí náà ni #Lílo le ó lo, e ò ní í sàìlo dandan 45 #Àloo rámirámi là á rí #Lílo ní í kéyìn-in bòyí. Ibo mi 2234 6544 2006-12-21T06:42:40Z Loadewole 101 [[Ibo mi]] =ÌBÒÒ MI= #Èmi ò ní í fowó òwón rojà òwón #N ò ní í fohun mo ní sohun ibi #Koro má wáá lo dàbámò nígbèyìn #Kó má dihun à á jeyín-ín sí #Ìbò kan, ìbò kàn 5 #Tó wà lówóò mi yìí #Ojú ológbò ni, ó sòroó kò lójà #Torí náà ni n ó fi fi gbéni tó dáa wolé #Kó wolé wáá sehun rere fún mi #Èkó ń wù mí béè n ò lówó 10 #Mo ń wéni tí ó firúu won kó wa #Isé ń wù mí kò sónà #Eni tí ó gbó o nì ń wá #N ríhun fibòò mi se lóore #Kórí máa fóni 15 #Ká relé aláwo náwó goboi #Ìyen ò wù mí #Òfé lOlórun bùn a láféfé #Ló bùn a lóòrùn #Òfé ló ye kíjobaa wa 20 #Máa tójúu gbogbo wa #Jíje sì tún ń kó èwè? #Ògàjà fowóméké #Tó délée tálíkà tó fàpò rò #Eni tí ó so jíje di gbèfé nì ń wá 25 #Tí ó sosé àgbè dihun iyì #Tí yóò sàn féku, sàn féye #Àwon ni n ó fìbòò mi gbé wolé #Èmi mètóò mi, n ò ní í sì í lò #Ìwo ń kó, ìwo àti ìwo? Kenyata 2235 6545 2006-12-21T06:43:37Z Loadewole 101 [[Kenyata]] =KÉNYÁTÀ ÒRUN-UNRE= #Jíjí tí mo jí lórí ení #Ewú ni mo fojúù mi kàn lóòrùn hanhan #Njé kí n natíì mi gàà bí ògàgà #Koowéè ni mo gbó tí ń ké #Tó ké tí ó sèròsèsè 5 #Bí mo ti ní n sáré síwá séyìn #Pé kójú má ríbi n fesè soògùn #Esè òsì n mo fi gbá, tó ró gbàù #Wón sì ní tá a bá réwú lósán-angan, ibi ní í fíí seni #Òfò ní í fi í sèèyàn 10 #Wón ní tí koowéè bá ké #Tó gbàgbé èròsèsè #Ohun burúkú a máa sè lé burúkú #Bùrùkù a máa sè lé bùrùkù #Mímésè òsì ko sì ń kó èwè 15 #Ìbànújé ní í fà dání #Tí ó fàbànújé lésè #Oríì mi lèmi sì e rìn délèe Yoòbá kè é sesè #Bá a bá gbówó ijó jìngín #Mo mobi esè ń rè 20 #Wàràsesà náà n mo ti fokàn mi pèrò #Póhun ibi ti sè níhàabìkan #Bímòle sì ti ń sòrò náà lòjò ń kù #Èro asòròmágbèsì náà ti tenu bòrò #Tó ní Kéńyátà, olú ìjoba Kéńyà ti filè saso bora 25 #Wón ló ti kú torítorí #Wón ló ti kú tesètesè #Wón ló ti kú porogodo #Iró ńlá ni mo kó se bí #Mo sáré sÉkòó, 30 #Ará Èkó pa lóló, #Mo fòn ón, ó di Nàíróbì #Ojú Olórun ni wón fi ń se wíwò #Ojú témi náà gbé sókè roro #Omi tó fibè selé tó gàlònù méfà 35 #Tó ń dà sílè bí àgbàrá #Tó ń sàn sílè bí òjò #Mo fi Kéńyátà tó kú sèrántí #Àtisé ribiribi tó se #Póun ló wáá lo tí ò ménì kan dání 40 #Jóhun tó yà mí lénu gidigidi #Póun ló se béè papòdà tó fayé sílè #Jóhun tó sèrù bèèyàn #Mo nírúukú wo wáá nù-un #Tí ò lu búńtùu rè síwájú 45 #Eni tó fi gbogbo ara jà fómìnira Kéńyà #Ó se, ó gbòmìnira tán #Ó daríi Kéńyà fójó gbooro #Tó gun bi okùn-ùn sòkòtò àwé #Síbè, kò gbé e tà, béè, kò gbé e ta #Òun nikú wolé nikú mú ló 50 #Ìgbà yí ni mo tóó gbòrò àwon àgbà #Pélé ayé, ilé iró #Ilé ayé, afowóbà fíilè #Ayé selá tán, ó kó lórí #Ayé sekàn, ó wèwù èjè 55 #Béèyàn ló serú èyí #Kóun náà máà kú mó #Kó file ayé sàwáàlo #Kéńyátà, o sé púpò #O sé púpò, o sé gidi 60 #O se bebe fúnlèe Kéńyà #Kéńyátà, bó o bá dórun #Má mà sùn bó o dórun o #Rántí ìyàwó re, rántí omo re #Bí mo kúkú ń pè ó ní Yoòbá 65 #Tí mo ń kì ó bí oyin #Tí mo ń kì ó bí àdò #Won ò ní í gbó nílèè re ní Kéńyà #Ta ló ha mò pékú erin lè yá lógún odún #Áhà! Ayé mà le o, ayé ló le tó yìí 70 #Sé n bá fi ròrò erin sàdìmó #Nbá fi di mérin kó máa gbé mi lo #Ká ní mo mò pé tefòn ó yá lógbòn osù ni #Ìrùu rè ni n bá gbá mú sinsin #Kó máa firù rù mí rè 75 #Tó bá jé mo mò pé yóò yáa yá o báùn ni, Kéńyátà #N bá ti kédèe Kéńyà lákòóyé #Kí n ríhun Keniire tó lo #Ekùn omo tí Kéńyà bí tó so ní Kéńyátà #Njé ó di gbére, ó di kése 80 #Ó dòrun àrè mabò, dákun sùn-unre #Ìpàdé dojú àlá Yoruba ati Oko Osanyen 2236 5865 2006-11-20T18:49:07Z Belgian man 8 [[Yoruba ati Oko Osanyen]] moved to [[Yorùbá àti Oko Osanyen]]: sp #REDIRECT [[Yorùbá àti Oko Osanyen]] Ewi Ologundudu 2237 5870 2006-11-20T18:55:44Z Belgian man 8 [[Ewi Ologundudu]] moved to [[Ewì Ológundúdú]]: sp #REDIRECT [[Ewì Ológundúdú]] Fiimu Yoruba 2238 5872 2006-11-20T19:01:52Z Belgian man 8 [[Fiimu Yoruba]] moved to [[Fíìmù Yorùbá]]: sp #REDIRECT [[Fíìmù Yorùbá]] Lawuyi Ogunniran 2239 6353 2006-12-17T10:29:42Z Loadewole 101 [[S.T. Adelabu]] [[Lawuyi Ogunniran]] [[Iwi]] [[Eegun Alare]] S.T. Adalabu, (1989), ‘Ìtàn Ìgbésí Ayé Láwuyì Ògúnníran’, nínú ‘Ìlò Èsà tàbí Iwì nínú Eégún Aláré.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ife. pp.24-25. ÌTÀN ÌGBÉSÍ AYÉ ÒNKÒWÉ A bí Láwuyì Ògúníran ní ojó Etì ojó kìíní osù Bélú (Novermber), odún 1935 ní abílé Akínkúnmi ní ekùn Ìròkò ní Ìjoba ìbílè Àríwá Akínyelé ní ìlú Ìbàdàn ní Ìpínlè Òyó. Orúko bàbá rè ni Samuel Àmòó Ògúnníran nígbà tí tí ìyá rè tó ti di olóògbé jé Julianah Oyáróhunké Àlàké Ògúnníran. Àgbè hán-ún ni bàbá Láwuyì nígbà tí ìyé rè jé onísòwò pépèpé. Inú èsìn kírítenì ni a bí Láwuyì sí. Èsìn kírítenì ni àwon ara ilé bàbá rè ń se nígbà tí àwon ará ilé ìyá rè jé elésìn kírítenì àti elésìn mùsùlùmí. Bàbá Láwuyì kóríra èsìn abòrìsà púpò. Láwuyì Ògúnníran kò tètè bèrè ilé-ìwé nítorí àsà owó tétí kò tétí tí àwon olùkó ìgbàanì máa ń wí. Nígbà tí Láwuyì pé omo odún mésàn-án ló bèrè ilé-ìwé alákòóbèrè ní ilé-èkó ìjo Elétò ní ìlú Fìdítì lékùn Òyó. Nígbà tí ó jáde nílé ìwé náà ó sisé fún ìgbà díè kí ó tó tún tè síwájú nínú èkó re nítorí pé owó já a ní tànmó-òn. Lásìkò yìí ni àmódi kolu òbí rè. Léyìn èyí Láwuyì Ògúníran kàwé abélé láti gbàwé èrí oníwèé méwàá (General Certification of Education). Láwuyì sisé ní ilé isé orísìírísìí kódà ó se akòwé kékeré lábé ilé-isé agbejórò (Lawyers Chambers). Ní osù Agemo ní odún 1962, Láwuyì dara pò mó àwon òsìsé ilé-ìtèwé “People’s Star Press Limited”. Ìgbà tí àwon ògá rè rí í pé Láwuyì Ògúnníran gbó èdè Yorùbá dáadáa wón sí i nípò lo sílé ìtèwé “Ìmólè Òwúrò” tí ó jé èka ìwé ìròhìn tí won ń tè jáde. Láwuyì ni ó ń mójútó àwon ìròhìn tó bá wolé, léhìn èyí Láwuyì di igbákejì olótùú ìròhìn kí ó tó tún wá di olótùú ìwé ìròhìn náà. Láwuyì ní ìwé èrí dípúlómà nínú isé akóròyìnjo (journalism). Lónìí, Láwuyì Ògúnníran ni Olótùú Òkin Olójà ti ilé-isé Túbòsún Oládàpò ń gbé jáde. Isé mìíràn tí Láwuyì tún ń se léyìn isé ìròhìn ni isé ònkòwé àti àgbè alároje. Láwuyì Ògúnníran ni ìyàwó ó sì ti bi àwon omo okùnrin àti obìnrin. L.O. Adewole (2006), 'Eegun Alare', DALL, OAU, Ife, Nigeria. ==Eégún Aláré== #Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó Òré tímótímó ni Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó ní Òkèehò. Òjè Lárìnnàká lo pidán ní ìlú kan tí idán pípa ti tà. Ìdíwó ilé kò jé kí Dásofúnjó lo ní tirè. Aya Òjè Lárìnnàká tí ó ń jé Iyadunni ti lóyún ní àkókò yìí. Òjè Lárìnnàká dágbére fún àwon ebí rè àti fún Dásofúnjó. Dásofúnjó fún un ní ìwon nnkan tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí òun náà ní. Ó dágbére fún ìyàwó rè ó sì sèlérí láti wá mú un kí ó tó bímo. Àwon omo èyìn rè gbé òkètè tí ohun èlò ìpidán wà nínú rè rù wón sì mú ònà ìrìnàjò won pòn. Ìyádùnní sìn wón sónà ó sì fi èsà ki oko rè. Èsà ni ewì tàbí iwì eégún. Nínú èsà tí Iyadunni fi ki oko rè ni a ti rí i pé Ìrèmògún, ará Ìlágbéde, eni tí ó máa ń lu irin tí ó ń tún un ún se ni Òjè Lárìnnàká. Ìyádùnní be oko rè nínú èsà yìí pé kí ó má gbàgbé òun nítorí pé lílo tí ó ń lo, kò dá ìgbà kankan tí òun yóò padà. Òjè Lárìnnàká náà fi èsà dá aya rè lóhùn pé ki òun náà má se gbàgbé òun. Dásofúnjó se ìtójú ìyàwó òré rè dáadáa. Títí tí ìyàwó fi bímo Òjè Lárìnnàká kò dé. Dásofúnjó àti àwon ebí ni ó so omo náà ní Ojélàdé fún esèntáyé omo yìí tí wón lo yè wò lódò babalawó odù òsá méjì ni ó go lójú ópón. Ese Ifá yìí so pé isé baba re ni omo yìí náà yóò se. Ifá ní ‘…Awo ààsàì goróyè’. Wón ní kí won rúbo. Awon ohun ebo sì ni eyelé mérin, àgbébò adìye mérin, obì gidi mérin àti òpá aso mérin. Wón rú ebo yìí. Léyìn odún méwàá tí ó ti bímo, Ìyádùnnì pinnu láti wá oko rè lo nítorí pé lójú rè, oko eni kú sàn ju oko eni nù lo àti pé wo ìsò dè mí kò lè dà bí onísò, ojú méwàá kò sì lè jo ojú eni. Ìyádùnní ní, lóòótó, Dásofúnjó tójú àwon síbè, àwon nílò láti wá Òjè Lárìnnàká lo. Léyìn odún kan ti Ìyádùnní àti omo rè ti kúrò ní ilé, wón pinnu láti dúró ní ìlú kan láti sisé díè nítorí pé owó ti ń tán lówó won. Wón ń gba àárù láti fi lè rí owó díè. Léyìn ìgbà tí wón ti se eléyìí fún ìgbà díè ni wón bá pinnu láti padà sílé nítorí pé bí iwájú kò bá seé lo, èyìn á á seé padà sí. Nígbà tí wón dé ilé, wón fi Òjélàdé sí òdò Dásofúnjó láti máa kó idán pípa. Dásofúnjó kó o ní isé yìí fún odún méwàá, ó sì yege. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti kó isé tí ó yege tán ni ó pinnu láti wá ire tirè lo sí ìlú mìíràn nítorí pé “Erin kìí fon kí omo rè fon” Kí Òjélàdé tó lo, Dásofúnjó fún un ní omo rè, Ànséètù láti fi saya. Ní ojó kejì léyìn ìgbéyàwó ni Òjélàdé, ìyàwó rè àti àwon omo isé rè lo sí àjò. Nígbà tí wón dé ìlú kan, wón pinnu láti fi ibè se ibùdó kí wón sì máa ti ibè lo máa saré ní ìlú mìíràn. Tí Òjélàdé bá ń lo seré kì í mú ìyàwó rè dání nítorí pé kì í lo àlosùn. Nígbà tí ó se, Baálè ken pè é pé kí ó wá seré fún òun. Nígbà tí Òjélàdé ń lo jé Baálè yìí, ó mú ìyàwó rè dání. Ìrìn ojó méta ni ìlú yìí. Nígbà tí wón dé ibè, wón fi wón wò sí ilé Balógun ìlú yìí. Kí wón tó seré Òjélàdé àti ìyàwó rè jo lo kí àgbà eégún aláré kan ní ìlú yìí. Wón fún un ní èbùn. Òjélàdé so fún bàbá yìí pé òun wá saré ní ìlú náà ni. Bàbá yìí sì kí won dáadáa sùgbón gbàrà tí ó ti rí ìyàwó Òjélàdé ni ó tin í ifé rè gidi gan-an nítorí pé obìnrin tóí ó léwà púpò ni. Bàbá yìí be ìyàwó Òjélàdé pé kí ó fé òun sùgbón ìyàwó Òjélàdé kò jálè. Nígbà tí Ànséètù so fún oko rè nípa òrò yìí, oko rè lo ba bàbá yìí bàbá yìí sì so pé òun ti gbó. Ó ní òun kò mò pé ìyàwó rè ni. Kí ó tó di pé Òjélàdé be bàbá yìí kí ó tó gbà gan-an, bàbá yìí ti lérí pé òun lè pa Òjélàdé tí ìyàwó rè bá kò láti fé òun. Sùgbón gégé bí a se so sáájú, Òjélàdé be bàbá yìi, ó sì so pé òun gbà Òjélàdé. Ó se wón dá ojó eré. Ní ojó eré, wó kerèé ó ta òkìtì, ó di Òyìnbó, ó di olópàá ó sì di ekùn. Nígbà tí ó wó kerèé, ìyen nip é nígbà tí á di erè (ìyen òjòlá) ni Òjélàdé kò bá lè yí padà di ènìyàn mó. Oníbàtá ń so pé kí won la òjòlá kí won gbé omo ènìyàn jáde. Bí wón ti ń la òjòlá ni Òjélàdé ń so pé ara òun ni wón ń gé. Òjélàdé bèrè síí pèsà. Ó pè é dé ibi tí ó ti so pé “Lárínnàká, oko Iyadunni” ni bàbá òun. Bí ó ti pèsà dé ibí yìí ni bàbá kan bá jáde tí ó so pé omo òun ni Òjélàdé àti pé òun ti fi owó ara òun se ara òun. Ó ní òun ni òun se Òjélàdé nítorí pé òun fé gba ìyàwó rè. Ó tún se àlàyé síwájú sí i pé omo òun ni Òjélàdé àti pé ìyá rè ní oyún rè sínú ni òun kúrò ní ilé. Ó ní àdámò ni ó dà fún òun. Báyìí ni àwon èrò ìwòran se so ó di “Bàbá Àbámò”. Wón ní kí bàbá yìí lo mú èrò wá. Ó lo mú ìdó kan tí ìkóóde wà lénu rè wá ó sì gbé sìgìdì kan tí ó ń rin sin-in fún epo dání. Ó bèèrè fún èjè ewúré, Baálè wá a fún un. Ó ní kí won, ta kerèé yípo òjòlá náà, wón sì se béè. Ó dúró sí èyìn kerèé náà, ó fi èjè ewúré yí àdó oníkóóde náà. Ó mú àdó sí owó òtún, ó gbé sìgìdì sí owó òsì, ó sì bèrè síí pe ofò. Léyìn ofò yìí, Òjélàdé jáde kúrò nínú kerèé. Òjé Lárìnnàká fi èsà dúpé lówó Baálè wón sì korin pé, “E jé ká relé, ilé là ń lo; Àjò kan kò gbeni gbeni, kó dàbí ilé”. Wón padà sí ìlú won. #Òjélàdé Omo Ojè Lárìnnàká Léyìn ìgbà tí wón ti padà dé ilú tan ni Òjélàdé bá tún múra àtilo sí àjò mìíràn. Òjé Lárìnnàká ti dàgbà nígbà náà. Ó fi òpòlopò agbára rè han omo rè. Kò pé léyìn èyí tí ó fi kú. Omo rè se òkú rè fún osù méta Léyìn ìsìnkú yìí ni Òjélàdé wá múra ìrìnàjò rè. Nígbà tí ó dé ìlú kan tí ó ti fé saré, ó lo láti gbàyè lówó Baálè, oníyen sì fún un. Ní ojó eré, gbogbo ènìyàn pé jo láti wòran. Ní ojó yìí, Òjélàdé kò júbà kí ó tó bèrè eré gégé bí ó se máa ń se télè. Dípò tí Òjélàdé ìbá fi kókó júbà kí ó tó bèrè eré, ofò ni ó ń pè pé, “A kìí ráféfé mú…” A kò mò bóyá páàgùn ni ó ń dà á láàmu nítorí pé “ó gbékè lé agbára tí bàbá rè fún un”. Nínú èsà rè, ó ki Baálè ní “Ìkòyí omo erù Ofà” Nígbà tí Òjélàdé ki Baálè dé ibi tí ó ti so pé, “Èsó Ìkòyí, dá mi lóhùn ìwo ni ng ké sí” ni Baálè ni Baálè àti àwon ìyòyè bá fún Òjélàdé ní òpòlopò owó Baálè sì tún fún un ní Omobìnrin kan kí ó fi se aya. Òjélàdé fi èsà dúpé. Léyìn èyí ni ó bèrè síí pidán. Ibi tí Òjélàdé ti ń pidán ni àwon àgbà òjè tip é kí ló dé tí kò júbà kí ó tó bèrè eré. Orin àrífín ni Òjélàdé fi dá wo lóhùn pé, ‘Ìkòkò tó fojú deyìn, a fó…”. Àwon àgbà òjè yìí wá dan án. Ó di ònì, kò lè yí padà di ènìyàn mó. Nígbà tí Òjélàdé ti rí i pé òun kò lè yí padà di ènìyàn mó ni ó bá fi èsà so fún omo èyìn rè kan tí orúko rè ń jé Òjékúnlé pé kí ó lo bá òun mú èrò kan wá. Ó ní ‘O ó bá mi délé babami. Àdó kan ń be lájà a-mi-ló-ló-ló’. Àdó yìí ni Òjélàdé fi èsà so fún Òjékúnlé pé kí ó bá òun mú wá. Bí Òjékúnlé ti gbó ni ó ti mú ònà pòn láti lo mú àdó náà wa. Kí ó tó padà dé, òjó ti sú ó sì ti rò lé ònì lórí. Bí òjò yìí se rò lé e lórí ni ó bá wó wo inú omi lo. Etí omi yìí ni ó wà tí obìnrin kan wá sí etí odò yìí láti da eèrí nù. Bí ònì ti rí obìnrin yìí ni ó pe èsà sí i. Èrù ba obìnrin yìí bí ó se rí ònì tí ó ń pé èsà ó sì fi ìbèrùbojo da eèrí orí rè nù. Bí eèrí ti ó dànù yìí se kan ònì yìí lórí ni ó bá yí padà tí ó di ènìyàn, ìyen ni pé ó yí padà ó di Òjélàdé. Òjélàdé wá tèlé obìnrin yìí lo sí ilé. Nígbà tí ó dé dé obìnrin yìí, ó se àlàye gbogbo ohun tí ó selè fún òun àti oko rè. Òko yìí ni ó sì fún un ní aso tí ó wò lo sí ilé. Ó tilè dé ilé sáájú àwon omo èyìn rè. #Òjélàdé di Baálè Arèkú-Eégún Èdìdì tí a mú di ìrókò olúwéré, ara ló fi san Báyìí ni ó rí fún Òjélàdé. Lékèé gbogbo ohun tí ó selè sí i, ń se ni òkìkí rè ń kàn sí i. Ó se, òkìkí rè kàn dé òdò Aláàfin. Aláàfin wá pè é pé kí ó wá fi iga gbága pèlú Dúdúyemí kí won fi lè yan eni tí yóò je ‘Baálè. Arèkú Eégún’. Ìyàwó rè kékeré tí Baálè fi ta á lóre bè é pé kí ó má lo sí ibi ìdíje yìí, kò gbà. Ó ní ijó ‘Ijó eégún kì í hun bàtá, àborúboyè kì í hun omo Awó. Ó ní isé bàbá òhun kò lè hun òun. Ìyàwó yìí bè é títí, ó fi orí so ó láyà, ó sì dákú. Nígbà tí ìyàwó yìí jí, Òjélàdé fi lókàn balè pé, ‘Odíderé kì í kú sóko ìwáje, béè ni omo inú odi kì í kú séyìn odì’. Nígbà tí òrò ti rí báyìí ni Ànséétu, ìyen ìyàwó tí ó dákú tí ó sì jí yìí bá so pé òun yóò bá won lo, Òjélàdé sì gbà fún un láti bá àwon lo sí ibi ìdíje náà. Èsà pípè, àti ijó nìkan ni wón fé fi se ìdíje. Òjélàdé kò jé kí iná èsìsì jó òun léèméjì, ìbà, ni ó kókó jú lójú agbo. Léyìn ti ó júbà tán, Dúdúyemí náà júbà. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà so àwon itú tí ó ti pa. Dúdúyemí náà fi èsà so itú tí òun náà ti pa. Ní ìparí èsà Dúdúyemí ni ó tip e Òjélàdé níjà pé kí ó fi èsà kí àwon Ológbùró. Òjélàdé kì wón. Ó so gbogbo ohun tí wón ń se àti èyí tí won kì í se. Ní ìparí, ó ní kí Dúdúyemí èsà sàlàyé eni tí ó kókó gbóyín Ògburò lo sódò tó pòsé. Dúdúyemí so pé ìyàwó Ológburò nì. Ó ní òun ni oyún inú rè jáde tí ó sì gbé rù ú ní odò. Nígbà tí obìnrin yìí dé ilé, ó so fún oko rè. Wón dífá, Ifá so pé okùnrin ni omo náà yóò jé àti pé ogun ni yóò máa jà. wón bí mo tán omo kò yéé sunkún nì wón bá gbé e jù sí, inú igbó. Nígbà tí won yóò fi padà dé ibè ní ojó kerìndínlógún, won kò bá omo mó. Omo ti bójú ogun lo. Bí Dúdúyemí ti dáhùn báyìí tán ni òun náà bèèrè ìbéèrè lówó Òjélàdé lórí Ológbùró ken náà. Òjélàdé sì dáhùn pé, ‘Oníkòyi lomo tí wón gbé jù sí gbàgede rè. Òun lÈsó Ìkòyí, omo erù Ofà’. Ogun tí omo bá lo, nígbà tí ó di odún kerìnlélógún tó tì bógun lo ni ó ránsé wálé pé kí won ó bá òun kí bàbá òun, ‘Omo a jáwé gbogbo pè é lóògùn’. Oríkì rè yí fi hàn pé onísèègùn ni. Dúdúyemí ní òótó ni Òjélàdé ń so. Òjélàdé náà wá ni kí Dúdúyemí bá òun dé, ‘Ilé Èdè Òdí Mode Ìresà’. Dúdúyemí náà fi èsà dá a lóhùn ó sì fí yé nip é isé epp síse ni isé won. Bí Dúdúyemí ti parí ni ó so fun Òjélàdé náà pé kí ó so ohun tí ó jé èèwò nílé ará Ìresà. Òjélàdé fi èsà se àlàyé ohun méta tí ó jé èèwò won. Won kì í fi kèké retí. Won kì í fi kèké ròfó. Won kì í fi agbada dínran je. Dúdúyemí náà tún gbà á lénu Òjélàdé léyìn ìgbà tí ó ti so pé òótó ni Òjálàdé ń so. Ó ní, Ìrù esin lòòsà nílé ara Ìresà’béè ni, ‘Ikin níí gbe ni’. Bí Dúdúyemí ti so eléyìí tán ní Òjélàdé wá bi í pé ta ló kókó rèkú eégún, ìyen ni pé tan i eégún àkókó ní ilé ayé. Dúdúyemí dáhùn pé Ológbojò ni, ìyen. ‘Èsà Ògbín, ará Ògbojò’. Duduyemí náà wá bi í pé ta ni ó ni eégún gan-an. Òjélàdé dáhùn pé Àrè Òjé Olójowòn ni ó ni ín kí Èsà Ògbín Ológbojò tó bá agbé e. Léyìn èyí ni Dúdúyemí wá ki èsà tí ó sì sàlàyé bí wón se ni kí àwon eégún lo ponmi wá tí àwon àgbààgbà méje òde Ògbín-ilé yóò mu lé kóókò tí wón sun je lóko lásìkò tí ìyàn mú. Eégún méfà ni ó kò láti lo pé tí àwon bá lo tán, won yóò gba àgó lówó àwon. Èkéje tí ó lo, òhún tí ó rí òkú eégún tí ó fó agbè mólè ni eégún tó jí. Léyìn tí Òjélàdé ti so pé Dúdúyemí yege tán ni Dúdúyemí wá bèèrè lówó re pé ibo ni Yorùbá ti sè. Òjélàdé sì dáhùn pé Ifè ni. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti dáké tán tí àwon ènìyàn sì ti pàtéwó fún un tán ni obá bá pa á láse pé kí wón pa ìtàn síso tì kí won wá ohun mìíràn se. Bí oba ti so eléyìí tán ni Dúdúyemí bá ki enu bo èsà ó sì so bí Òjélàdé se di ere àti bí ó se di òòni tí ó jé pé obìnrin kan tí ó lo da ògì nù ni ó jé kí ó yí padà di ènìyàn láti ipò òònì tí ó wà. Léyìn èyí ni Òjélàdé náà wá fi èsà so pé se kí òun náà wí o, sé kò níí sí nnkan. Oba, Dúdúyemí àti àwon ènìyàn ní kí ó máa wí. Bí wón ti gbà á láyè yìí ni Òjélàdé wá fi èsà wí pé Àmòó tí ó jé bàbá “Dúdúyemí di mààlúù ó sì wogbó lo. Ó ní nítorí ìdí èyí ni Dúdúyemí se ń hùwà bí eranko. Òrò yìí dun Dúdúyèmí. Àwon ènìyàn ń fi se yèyé wón sì ń fi owó fo Òjélàdé lórí. Dúdúyemí wá yo ìwo kan ní àpò, ó pe ofò kélékélé sí i ó sì so fún Òjélàdé pé kí ó tún ìtàn rè pa. Bí Òjélàdé ti fé máa pèsà báyìí, gbígbó ni ó ń gbó bí ajá. Ìyàwó rè, Ànséétù rí ohun tí ó ń se é, ó wá lo sí ibi òkètè oko rè ó sì mú oògùn kan jáde, ó bèrè síí pofò. Kò pé léyìn tí ó ti ń pofò yìí tí oko rè bèrè síí pèsà ó sì fi ewà ìyàwó rè wé ti Sábárúmó, ìyen fúlàní. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti sojí yii ni ó wá so fún Dúdúyemí pé kí ó bá òun ki ‘Ìyèrú Òkún Olófàmojo nílé Olálomí’, ìyen oríkì ìyá oba. Bí Dúdúyemí se nì kí òun máa sòrò báyìí ikó ni ó ń hú tí èjè sì ń dà lénu rè. Gbogbo oògùn tí ìyàwó àti àwon omo èyìn rè se fún un kò sisé. Lékèe gbogbo ohun tí ó ń selè yìí orin ni Òjélàdé àti ìyàwó rè ń ko tí wón sì ń jó tí wón ń korin tí gbogbo ènìyàn sì ń wòran won. Nígbà tí ó se, obá so fún Òjélàdé pé kí ó tú Dúdúyemí sílè. Òjélàdé se bí oba ti wí. Oba wá so pé Òjélàdé ni ó yege ó sì fi je Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí lo bá Òjélàdé ní ibi tí ó ti ń jó. Oba ní kí Dúdúyemí júbà fún Òjélàdé gégé bíi ‘Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí sì se béè’. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà ki Ìyèrú Òkín Olófàmojo. Bí ó ti se èyí tán ni oba bá fi omo rè kan ta á lóre kí ó fi saya. Òjélàdé fi èsà dúpé lówó oba fún omo rè tí ó fún un yìí. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá padà sí ilé. Nígbà tí ó dé ilé, ó lo kí baálè ìlú rè. Ó fi èsà dúpé lówó gbogbo àwon tí ó bá a wálé láti ìgbà tí ó ti joyè yìí ni kò ti lo sí òde eré mó. Pèlú owó tí ó ti rí, ó di onísòwò pàtàkì. Baálè nìkan ni ó sì lówò jù ú lo ní ìlú yìí. Àwon omo isé rè tí ó ń lo sí òde ijó sì wá ń fi àbò jé e, ìyen nip é wón wá máa ń fún un ní nnkan tí wón bá ti ti òde idán dé. #Àwon Òrò tí ó Ta kókó Òkèrè: Erù tí a dì sínú aso tàbí àpò tí ó rí bànbà. Irú àpò yìí ni àwon omo èyìn eléégún máa ń di erù ìpidán won sí (ojú-ìwé 3) Awórintúnrinro: Àwon alágbède ni wón máa ń lo òrò yìí fún nítorí pé àwon ni wón máa ń lu irin tàbí pé kí won na irin tí wón sì fi ń ro nnkan (ojú-ìwé 3) Soró: Kí ènìyàn se oró, ìyen igi oró agogo (ojú-ìwé 4) Esèntáyé: Yíye ohun tí omo tí a sèsè bí yóò gbé ilé ayé se wò. Esèntáyé tí wón yé wo ni wón fi mò pé isé eégún onídán ni Òjélàdé yóò se (ojú-ìwé 6) Kerèé: Fààfàá ni èyí. Tí onídán bá n pa idán, yóò ta ení fààfàá yíká ara rè yóò sì máa wó gburugbu lo. Èyí ni wón fi máa ń so pé ó ń wó kerèé Eléyìí nì Òjélàdé se tí ó fi di òjòlá tí kò sì lè padà di ènìyàn mó. Bàbá rè Òjè Lárìnnàká ni ó se é láìmò pé omo òun ni. Ewúsà: Òkété ni ó ń jé weúsà (ojú-ìwé 26) Abá-òwú: Irú idán ken tí onídán fi máa ń di abá-òwú nì yí. Òjélàdé di abá-òwú nínú idán tí ó pa, ìyen nip é ó di òwú gulutu (ojú-ìwé 27) Èrùùgàlè-kó-dìde: Idán kan nì yí tí onídán yóò ti máa ga lo sókè bí àwon omo èyìn rè bá ti ń korin fún-un (ojú-ìwé 27) Olúwéré: Igi ìrókò ni ó ń jé báyìí (ojú-ìwé 34) Arèsà: Oba ìlú Ìresà. Òjélàdé ti jó ní iwájú rè rí (ojú-ìwé 41) Ìròré: Orísìí eye kan tí ó kéré nì yí (ojú-ìwé 41). O. Olurankinse 2240 6549 2006-12-21T06:50:45Z Loadewole 101 [[Ogbon-isotan]] [[Ogbon-isotan Imunimotele]] [[O. Olurankinse]] [[Olurankinse]] [[L.O. Adewole]] [[Adewole]] O. Olurankinse (2000), Ogbón-Ìsòtàn Ìmúnimòtélè, olóòtú: L.O. Adewole. Plumstead: CASAS Nínú isé yìí, a gbìyànjú láti so ìtàn nípa ìdàgbàsókè èrò ìmúnìmòtélè. A sapá láti fi í hàn pé ìmúnimòtélè jé ogbón-ìsòtàn nínú ìwé ìtàn àròso Yorùbá. A sì tìraka láti se ìtúpalè onírúurú ogbón ìmínimòtélè tí àsàyàn àwon ònkòwé ìtàn àròso Yorùbá mélòó kan da, kí á bàa lè rí orísírísI ònà tí wón gbà lo ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè. Ònà kan pàtàkì tí a gbà se ìwádìí yìí ni síse àyèwò ohun tí ó je mó ìtàn àròso àti èrò nípa ìmúnimòtélè ní ilé ìkàwé àti ní ilé ohun ìsènbáyé. A sàyèwò àsàyàn, ìwé ìtàn àròso àwon ònkòwé Yorùbá bí Fágúnwà, Ògúndélé, Òkédìjí àti Akínlàdé, kí á bàa lè se àfihàn ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè tí wón lò. A si fi tíórì ìfojú-ìhun-wò se gbogbo ìtúpalè tí a se. Nínú gbogbo ìwé lítírésò olórò-geere tí a yè wò, a tóka sí fónrán imúnimòtélè mókànlá òtòòtò. A sì pe òkòòkan ninú won ni amúnimòtélè. Àwon wònyí ni amúnimòtélè tí ó jé mó orúko tàbí ìnagije, èròo-òrò, àrokò àti ìdójúso. Èyìn èyí ni a tún se ifiwéra ìwúlò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè nínú lítírésò Gèésì àti ti Yorùbá. Àwon Gèésì kò lo ogbón-ìsòtàn náà nínú lítírésò àpilèko ìgbàlódé won tí a rí nínú ipele kéta ìdàgbàsókè àwùjo won lónìí mó. Àwon Yorùbá, ní tiwon, sì kúndùn ìlò rè nínú irú lítírésò won ìwòyí kan náà láwùjo won. Okùnfà ìyàtò yìí láàárín àwùjo méjèèjì seé se kí ó jé ifàséyìn tí ó dé bá ìdàgbàsókè àkoólè èdè Yorùbá àti fifi tí èdè Yorùbá fúnra rè fi àyè gba ilò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè. L.O. Adewole 2241 6550 2006-12-21T06:53:12Z Loadewole 101 [[Exam Focus]] [[L.O. Adewole]] [[Adewole]] [[W.O. Fatokun]] [[Fatokun]] [[M.O. Mabayoje]] [[Mabayoje]] [[Ore Yusuf]] [[Yusuf]] [[Exam Focus Yoruba Language]] L.O. Adewole, W.O. Fatokun, M.O. Mabayoje and Ore Yusuf (200), Ìwé Ìfojúsùn Ajemó-Dánwò Èdè Yorùbá fún WASSCE, SSCE àti UME (Exam Focus: Yoruba Language. Ibadan, Nigeria: University Press PLC. Ojú-Iwe 140. ISBN: 978 030692 7. #Òrò Àkóso A ko Ìwé Ìfojúsìn Ajemó-Dánwò Èdè yorùbá yìí fún ìgbáradì ìdánwò àsekágbá ti ilé-èko sékóńdìrì àgbà. Nítorí ìdí èyí, gbogbo ohun tí ìlànà isé (Kòríkúlóòmù àti Sílábóòsì0 se àgbékalè rè fún ìdánwò yìí ni a ménu bà. Yàtì sì èyí, gbogbo ohun tí ó se-kókó ni a tú palè ní orí-òrò, lábé èkó kòòkan. Ní òpin orí-òrò kòòkan, a bèèrè àwon ìbéèrè, a sì dáhùn won. Léyìn èyí ni a tún wá fún àwon asèdánwò ní òpòlopò ìbéèrè èwo-nì-dáhùn àti ìbéèrè agbàròko tí won lè fi dánrawò fún ìgbáradì. A dúpé púpò lówó Àjo WÀÉÈKÌ àti JÁMBÙ fún gbígbà wá láàyè láti lo àwon ìbéèrè won tí wón ti se kojá. Kò sí tàbí-sùgbón nípa ti pé ìwé yìí yóò wúlò gidigidi, pàápàá fún àwon tí ó ń gbélé se yálà ìdánwò SSCE tàbí ti WASSEC. #ÌTÓKA ÀKÓÓNÚ Èkó 1: Ìfáárà Èkó 2: Àkàyé Èkó 3: Àròko Èkó 4: Létà Kíko Èkó 5: Èyà Ara Ìfò àti Ipa Èkó 6: Fóníìmù àti Fóònù Èkó 7: Sílébù Èkó 8: Jíjeyopò àti Ànkóò Fáwèlì Èkó 9: Àrànmó Èkó 10: Ìró Pípaje tàbí Ìpaje Èkó 11: Òrò Àyálò Èkó 12: Ohùn Èkó 13: Àkotó Èkó 14: Mófíìmù Èkó 15: Ìhun Òrò: Ìsèdá Òrò-Òrúko tàbí Ìsodorúko Èkó 16: Òrò-Orúko Èkó 17: Òrò-Ìse Èkó 18: Òrò-Àpónlé, Òrò-Atókùn àti Òrò-Àpèjúwe Èkó 19: Òrò-Arópò-Orúko àti Òrò-Asopò Èkó 20: Ìsòrí Gírámà Èkó 21: Gbólóhùn Èkó 22: Àpólà àti Awé-Gbólóhùn Èkó 23: Aáyan Ògbufò Èkó 24: Afò Asafò àti Afò Àgbàrán Kola Akinlade 2242 6551 2006-12-21T06:55:10Z Loadewole 101 [[Kola Akinlade]] [[Asiri Amookunjale Tu]] Àyèwò Àsírí Amòòkùnjalè Tú tí Kólá Aúnlàdé ko tí a tè jáde ní ilé isé ìtèwé Vantage Publishers ní Ibadan, Nàìjíríà ní Odún 2003 #Ìtàn Ìgbésí Ayé Ònkòwé A bí Kólá Akínlàdé ní odún 1924, ní ìlú Ayátòrò ní ìpínlè Ògùn ní ilè Nàìjíríà. Àwon òbí rè ni Michel Akínlàdé àti Elizabeth Akínlàdé. Ó lo sí ilé-èkó Póòlù mímó ní Ayétòrò. Léyìn tí ó parí èkó rè ní ilé-èkó yìí ni ó kojá sí Ìlaròó tí ó sì dá isé tèwétèwé sílè ńbè fúnrarè ni ó ka ìwé gba ìwé-èrí G.C. E. ní ilé. Léyìn tí Kólá Akínlàdé gba ìwé-èrí yìí ni ó dá ìwé ìròyàn kan sílè tí ó pe orúko rè ní ‘Ègbádò Progressive Newspaper: Léyìn èyí ni ó wá bèrè isé gégé bi akòwé ìjoba. Ó sisé lábé ìjoba ìpínlè ìwò-oòrùn àtijó ní ilè Nàìjíríà. Kílá Akínlàdé lo kàwé ní Yunifásítì Ifè ní ilè Nàìjíríà ó sì tún padà sí enu isé ní ìpínlè ìwò-oòrùn Nàìjíríà. Ní odún 1976 ni Kólá Akínlàdé fèyìn tì. Ní odún 1980, ó tún gba isé olùkó sí ìbàdàn Boys High School, Ìbàdàn, Nàìjíríà. Ó wá fi èyìn tì ní odún 1984. Kólá Akínlàdé ní ìyàwó ó sì bí omo. Òpòlopò ìwé ni Kólá Akínlàdé ti ko. Lára won ni Ajá to ń Lépa Ekùn, Owó Te Amòokùnsìkà, Àgbákò nílé Tété, Basòrun Olúyòlé, Ajayi, the Bishop, Chaka, the Zulu, Esther, the Queen, Abraham, The…..Friend of God, Sheu Usman Dan fodio, Òwe àti Ìtumò rè, Sàngbá fó, àti béè béè lo. Ó sì tún kópa nínú kíko Àsàyàn Ìtàn. #Ìwé Àsírí Amòòkùnsìkà Tú ní Sókí 1. Omo ilé-èkó ni Dúró Orímóògùnjé. Ó ku Odún kan kí ó jáde ìwé méwàá. Ìyá rè kú ní odún méta séyìn, ìyèn ni pé ó kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo ogóta odún ni Bàbá rè nígbà tí ó kú. Ikú bàbá rè tí ó gbó ní ilé-èkó ni o gbé e wálé. Ìyàwó mérin ni Àkàndé Orímóògùnjé tí ó jé ìyá Dúró ti kú, ó ku méta. Omo márùn-un ni Àkàńgbé Orímóògùnjé bí Dúró sì ni àgbà gbogbo won. Òun ni àkóbí. Ìyaa folúké, òkan nínú àwon ìyàwó wònyí, ni ìríjú àkándé, Orímóògùnje, ìyen ni pé òun ni ó féran jù. Ìya fólúké yìí ni ó mú kókóró séèfù jáde tí ó sí i tí won kò sì bá nnkan kan ní ibè. Ìgbà tí Àkàndé mú owó kéyìn nínú séèfù yìí kí ó tó kú, owó tí ó wà nínú rè ju egbàáta náírà (N30,000.00)lo. Ògbéni Ajúsefínní: Òun ní ó ra kòkó lówó Àkàngbé. Ó sanwo ní 10/2/80. Àsàké: Òun ni ó jérìí sí owó kòkó ti Àkàngbé gbà. Ohun tí ó yani lénu ni pé Ogóje náírà (N140.00) péré ni wón bá ní abé ìròrí Àkàngbé nígbà tí ó kú. Àdùnní: Òun ni ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àdùnní ti di olóògbé, ìyen nip é ó ti kú. Ògbéni Túndé Atòpinpin: Òun ló ní kí Dúró fi òrò owó tí ó sonù lo Olófìn-íntótó. 2. Túnde Atòpinpin náà ko létà sí Olófìn-íntótó. Ìdèra ni orúko ilé-èkó àbúrò Túndé Atòpinpin. Omo odún métàdínlógún ni Dúró orímóògùnjé. Ègbón Ilésanmí ni Àdùnní ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àgbè oníkòkó ni Àkàngbé orímóògùnjé, bàbá Dúró nígbà ayé rè. Túndé Atòpinpin àti ègbón rè máa ń sùn ní ilé Àkàngbé nígbà ti wón bá ń lo sí ìhà Odò Oya. Dúró Orímóògùnjé nìkan ni omo tí Àdùnní bé. Ará ìlú Àdùnní ni Olófìn-íntótó, omo Adésínà. Túndé Atòpinpin máa ń lo gbé ojà ní Èkó. Okò ojú omi ni ojà yìí máa ń bá dé. 3. Olófìn-íntótó, omo olusínà kòwé sí Túndé Atòpinpìn. Àròso ni Olófin-íntótó àti ilésanmí ti wokò. Dírébà won ń sáré gan-an ni. Fìlà Olófìn-íntótó tilè sí sònù ní ònà. Ó dá mótò dúró ni kí ó tó lo mú un Nígbà tí wón dé ojà, dírébà je èbà, ilésanmí je iyán ó sì ra òòyà ní irinwó náírà (400.00) Ní ojà, Olófìn-íntótó bá obìnrin kan pàdé. Ó ra otí fún un. Obìnrin yìí sì mu ìgò otí kan tán ó sì mu ìkejì dé ìdajì. Ó ye kí a se àkíyèsí obìnrin yìí dáadáa nítorí pé òun nì a wá fi hàn gégé bí eni tí ó jí owó Àkàngbé Orímóògùnjé jí ní iwájú. Nígbà ti Olófìn-íntótó àti Ilésanmí dé Ilé-Ifè tí won ń lo, òdò Àlàó ni wón dé sí. Ilé-Ifè ni Àlàó ti ń ta ojà. Àlàó ra obì àti otí fún Olófìn-íntótó Olófìn-íntótó mu bíà méta. Àlàó ń mu emu léyìn tí ó jeun tán Ilésanmú sì ń mu ògógóró. Olófìn-íntótó gbádùn láti máà fi owó pa túbòmu rè. Irun tí ó hù sí orí ètè òkè ní ìsàlè ibi tí imú wà ni ó ń jé túbòmu. Àsàké: Ó jé òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé Orímóògùnjé. Gbajímò ènìyàn ni. Omo ogbòn odún ni sùgbón ó dàbí omo odún mókànlélógún. Òmòwé ni. Yéwándé: Òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé ni òun náà. Kò kàwe sùgbón o ní òyàyà ó sì máa ń se àyésí ènìyàn. Àlàó: Òun ni Olófin-íntótó àti Ilésanmí dé sí odo rè. Onígbàgbón ni. Jòónú ni orúko rè mìíràn. Ó máa ń gbàdúrà ni alaalé kí ó tó sùn. Omo méta ni ó bí. Ní ojó tí àwon Olófin-íntótó kókó dé ilé rè tí wón ń gbàdúrà ó ní kí gbgbo won ko orin wá bá mì gbé olúwa. Àwon omo Àlàó kò bá won ko ese kejì tí ó so wí pé ‘Ojó ayéè mi ń sáré lo sópin’. Àsàmú tí ó jé òkan nínú àwon omo Àlàó ni ó se àlàyé fún bàbá rè ìdí tí won kò se ko ese kejì orin náà. Ó ní orin àgbàlagbà ni. 4. Ilésanmí ró àlà tí ó lá fún Akin Atòpinpin omo Olúsínà. Ó ní nínú àlá tí òun lá, òún. Rí eni tí ó gbé owó sùgbón òun kò rí ojú rè tí òun fi ta jí. E jé kí á se àkíyèsí àwon nnkan wònyí tí wón ménu bà ní orí yìí. Dúró – Òun ni àkóbí nínú àwon omo Orímóògùnjé. Omo odún métàdínlógún ni Fólúké - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méwàá ni. Ó sesè wo kóléjì ni. Omówùmí- Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà Omo odún méjo ni. Ilé-èkó kékeré ni ó wà. Oládúpò - - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méfà ni. Ilé-èko kékeré ni ó wà. Fólúké, Omówùmí àti Oládípò jé omo Yéwándé. Bándélé jé omo odún méje. Àsaké ni ó bíí Yàtò sí Àkàngbé Orímóògùnjé, Yéwándé nìkan ni ó tún máa ń mu owó nínú séèfù. Àìsàn Orímóògùnjé kò ju ojó méwàá lo tí ó fi kú. Ilé Orímóògùnjé kò ju ilé kérin lo sí ilé Àlàó. Nígbà tí àwon Olófìn-íntótó dé ilé Orímóògùnjé láti bèrè ìwádìí. Yéwándé ni ó mú won wolé Kókóró ojú ńlá séèfù yìí kìí ya Orímóògùnjé. Abé ìròrí rè ni ó wà nígbà tí ó ń sàìsàn. Kì í yo kókóró ojú kékeré séèfù. Àsàké wolé bá won níbi tí won ti ń sòrò níbi tí wón ti ń se ìwádìí nílé Orímóògùnjé. Wón máa ń há ìlèkùn yàrá Orímóògùnjé sùgbón wón máa ń fi kókóro ibè há orí ìtérígbà. Enikéni ní inú ilé ni ó lè mú un ní ibè kí ó sì fi sí ilèkùn Yéwándé ni ó máa ń tójú Orímóògùnjé lóru nígbà tí ó ń se àìsàn. Àsàké máa ń ràn án lówó. yéwándé àti àwon omo náà máa ń wá tójú Orímóògùnjé nígbà ti ó ń sàìsàn lówó tí àìsàn rè bá ń yonu. Adékéye ni orúko bàbá yéwándé. Ojà Ajégbémilékè ni Yéwándé fé lo ní ojó tí oko rè kú. Àlàó ni ó kó ogóje náírà (N140.00) tí wón bá níbi ìgbèré Orímóògùnjé fún Yéwándé láti tójú. Orúko mìíràn tí Àkàngbé Orímóògùnjé tún ń jé ni Bándélé. E rántí pé eléyìí yàtò sí Bándélé orúko òkan nínú àwon omo re. Òsanyìnnínbí ni orúko onísèègùn Orímóògùnjé. Ó ra páànù ìgàn méjìlá ní òdò kékeréowó. Èyí sì fé mí ìfura dání nítorí owó tí ó sonù. Àwon kan rò pé bóyá òun ni ó jí owó Orímóògùnjé tí ó sonù. Nílé Orímóògùnjé níbití wón ti ń se ìwádìí, Olófìn-íntótó rí èjá òwú kan tí ó wà lára òkan nínú àwon ojú kéékèèkéé inú séèfù ó sì mú un. Gbòngán ni folásadé ìyàwó àfékéyìn Orímóògùnjé ń gbé. Ó máa ń lò tó ojó márùn-ún tàbí òsè kan ní ifè ní ilé Orímóògùnjé kí ó tó padà sí Gbòngán. Kò bímo kankan fún Orímóògùnjé. Ó ye kí a se àkíyèsí folásadé dáadáa nítorí pé òun ni Olófìn-íntótó ra otí fún ní ojà tíó mu ìgò otí kan àbò. Òun ni a sì rí ní òpin ìwé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé gbé. 5. Omótósòó ní sítóò. Káyòdé ni orúko akòwé rè. Ó ti tó odún méfà kí Akin Olófín-íntótó omo Olúsínà àti Omótósòó ti rí ara won mo kí won tún tó rí ara won yìí. Àbúrò Orímóògùnjé ni Ilésanmí tí òun àti Olófìn-íntótó jo wá se ìwádìí ní ilé-Ifè. Òré Orímóògùnjé ni Ajísefínní tí ó ń ta kòkó. Bíolá ni orúko eni tí ó ń ta otí Lóòótó, onísèègùn ni Òsanyìnnínbí síbè, kò wo egbé àwon Onísèègùn tí orúko rè ń jé Egbé ìlera loògùn Orò. Awóyemí ni orúko eni tí ó bá àwon Olófìn-íntótó níbi tí wón ti ń gbádùn lódò Omotósòó. Ilésanmí àti Olófin-íntótó so nípa ara won pé àwon mo ilè tè múyé (E rántí pé isé òtelèlmúyé ni wón ń se). Ajúsefínní, òré orímóògùnjé ni ó bá Orímóògùnjé ra ilè tí ó ń kó ilé sí. A ó rántí pé kòkó ní Ajísefínní ń tà. Owó Òsúnlékè ni wón ti r ailè tí Orímóògùnjé fi ń kólé náà. Egbèta náírà (N600.00) ni wón ra ilè náà. Káyòdé akòwé Omótósòó sùn ní enu isé Ìgbà tí wón bi í pé kí ló dé tí ó fi sùn ni ó dáhùn pé olè ajérangbe tí àwon ń lé ní òru ni kò jé kí àwon sùn dáadáa. Ó ye kí á se àkíyèsí pé Onísèègùn Òsanyìnnínbí ni olórí àwon olè ajérangbé yìí gégé bí a ó se rí i kà ní iwájú. Eran tí ó ń jí gbé yìí wà lára ohun tí ó jé kí àwon ènìyàn fura sí Òsanyìnnínbí pé òun ló jí owó Orímóògùnjé gbé níbi tí ó tí ń tójú rè nígbà tí ó ń se àìsàn. Eran méta ni wón bá ní ilé àwon olè wònyí nítorí pé wón ti jí méjì télè. Nítorí pé Òsanyìnnínbí jé ògá fún àwon olè wònyí, wón mú un lo sí Àgó olópàá tí ó wà ní Morèmi ní ilé-Ifè. 6. Nígbà ti Olófìn-íntótó gbó pé wón mú Òsanyìnnínbí sí àgó olópàá Morèmi, òun àti Ilésanmí ló sí ibè. Aago méfà sí méjo ni ògá olópàá máa ń rí ènìyàn sùgbón ó gbà láti rí Akin àti Ilésanmí léyìn ìgbà tí ó ti rí káàdì Akin. Pópóolá ni orúko ògá olópàá yìí. Òré Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà ni. Àbéòkúta ni Pópóolá wà tèlè kí wón tí wá gbé e wá sí Morèmi ní Ifè níbi tí ó ti jé ògá àwon olópàá ibè. Ó ti tó odún méta tí ó ti rí Akìn mo. Pópóolá bèèrè Túndé Atòpinpin lówó Akin. Léyìn ìgbà tí wón tí wón ti sè àlàyé pé òró Òsanyìnnínbí tí wón mú ni ó gbé àwon wa ni wón se àlàye pé tí ó bá jé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé, yóò ti ná tó egbèjo náírà (N1,600.00) nínú owó náà. Eran ti Òsanyìnnínbí jí gbé ni ó jé kí wón ní ànfààní láti ye ilé rè wo. Àwon òrò kan wà tí àwon ènìyàn so ní orú yìí tí ó ye kí á se àkíyèsí. Ilésanmí ni ó korin pé, ‘Iyán lóunje.’ Akin ni ó so pé, Ajímutí kìí tí’ Akin náà ni ó so pé, ‘Eni fojú di Pópó á gba póńpó lórí…’. Orúko Pópíolá ni ó fi ń seré níbí yìí. Pópóolá so pé, ‘Eni tí ó pe tóró, Á senu tóńtó..’ Ó ye kí á se àkíyèsí pé Àlàó ni oríkì Pópóolá. Eléyìí yàtò sí Àlàó tí ó tójú àwon Olófìn-íntótó tí a ti se àkíyèsí rè sáájú. Nígbà tí wón ló ye ilé Òsanyìnnínbí wò, owó tí wón bá ní ibè jé ogósàn-án náírà (N180.00) Níní orí yìí, a ó rí òwe, ‘Àfàgò kéyin àparò…’ Ohun tí ó fa òwe yìí ni eran tí Òsanyìnnínbí jí gbé àti èwòn tí wón ní yóò lo tí ìyàwó rè yóò sì ti bímo kí ó tó dé. Àpatán òwe yìí ni, ‘Afàgò kéyin àparò, ohun ojú ń wá lojú ń rí. 7. Akin Olúsínà àti Ilésanmí lo sí ilé Òsanyìnnínbí. Nígbà tí wón dé ibè, òògùn ni Òsanyìnnínbí wá se. Orí yìí ni a ti mo ìdí tí Òsanyìnnínbí fi féràn Orímóògùnjé. Ìdí tí ó fi féràn rè nip é nígbà tí Òsanyìnnínbí ń se òkú ìyá rè, ó fún un ní ogórùn-ún náírà (N100.00) níbi tí kò ti sí eni tí ó tún fún un ju náírà márùn-ún lo. Àlàó tí ó tójú Akin àti Ilésanmí nígbà tí wón dé Ifè kò féran oògùn ìbílè Òsanyìnnínbí so pé Orímóògùnjé kì í finú tan Àlàó yìí Àwon ohun tí ó tún ye kí á se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí: Awódélé wá kí Òsanyìnnínbí Àkànbí, àbúrò Aríyìíbí, tí Òsanyìnnínbí nígbà tí ó ń sàìsàn ní ó dúró fún Òsanyìnnínbí ní àgó olópàá (Ìyen ni pé Àkàbí tí Òsanyìnnínbí wòsàn ni ó dúró fún òun náà) Ní ojó tí àwon Òfíntótó wá sí ilé Òsanyìnnínbí, nnkan bí agogo mókànlá ni ó wolé àwon Òfíntótó sì dé ilé rè ní aago méjì kojá ìséjú méwàá. Nígbà tí Akin Olúsínà àti Ilésanmí dé òdò Òsanyìnnínbí tí ó rò pé oògùn ni wón wá se ní òdò òun, àwon ebo tí ó kà fún won ni ìyá ewúré kan, egbèrún náírà ìgò epo kan, isu méta àti ìgàn asofunfun kan. Akin Olúsínà mu emu ní ilé Òsanyìnnínbí Ajéwolé ni ó ra kòkó lówó Òsanyìnnínbí. Egbèfà náírà (N200.00) ni ó gbà ní owó kòkó náà. 8. Àwon ohun tí ó ye kí a se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí: Láti lè mo iye tí Òsanyìnnínbí gbà fún kòkó tí ó tà fún Ajéwolé, ogbón ni wón fi tan Òsanyìnnínbí. Wón so fún un pé enì kan ń robí àti pé yóò nílò onísèègùn. Omo odún méfà ni Oládiípò. Òun sì ni àbíkéyìn Yéwándé Bándélé jé omo odún méjo. Omo Àsàké ni Jayéjayé kan ni Àsàké máa ń wo àdìre tàbí borokéèdì ó sì máa ń wo súwéta nígbà òtútù. Fawolé: Ó wà lára àwon eni tí ó wá wo Orímóògùnjé nígbà tí ara rè kò yá. Nígbà tí Akin Olúsínà se ìwádìí nípa rè, èsì tí ó rí gbó ni ìwònyí: Wón ní ìhà sáábó ni Fáwolé máa ń gbe Tinúké ni orúko omo rè. Nípa aso tí ó wò ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé, eni kan so pé aso sáféètì pèlú aso òfì ni ó wò. Eni kan so pé sán-ányán ni aso tí ó wò níwòn ìgbà tí ó ti jé pé àwon omódé kìí tètè gbàgbé nnkan, Akin Olúsínà ní kí awón bèèrè ìbéèrè nípá Fáwolé lówò Fólúké àti Bándélé. Fólúké so pé aso sáféètì ni ó wò. Ó ní ó dé filà sán-ányán, ó wó bàtà aláwò funfun ràkòràkò Bándélé ni ó bomi fún Fáwolé ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé. Folúké ní ojoojúmó ni Òsányìnnínbí máa ń wá sódò Orímóògùnjé nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn ó sì máa ń dúró di ìgbà tí wón bá ń pèrun alé kí ó tó kúrò ní òdò rè. Folúké ní òun rí nnkan kan bí ológbò ní àpò rè ni ojó kan. Àlàó kò gbó nípa eni tí ó ń fi kókóró dán séèfù wò nítorí pé ó lo sí ibì òkú ìyá Báyò ní ojó náà. Ìyá Bándélé ni eni tí ó fi kókóró dan séèfù wò náà Orímóògùnjé kò so òrò eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò yìí fún Àlàó. Yéwándé náà kò so fún un. 9. Igba náírà (N200.00) ni wón bá ní ilé Àsàké, ìyen ìyá Bándélé nígbà tí àwon Akin Olófìn-íntótó ye ilé rè wò. Eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò tí a ń sòrò rè lókè ni Àsàké ìyá Bándélé. folúké ni ó so fún ìyá rè pé Àsàké ń fi kókóró dán séèfù wò. Àsàké máa ń kanra mó omodé. Aso òfì ni Yéwándé wò nígbà tó wón ń se ìwádìí yìí torí òtútù. Ojó kejì ojà Ajágbénulékè ni Àsàké rí kókóró tí ó fi dán séèfù wò nínú yàrá rè. Àlàá, Àkin àti Ilésanmí fi kókóró náà dán séèfù wò, kò sí i. Léyìn ìwádìí ti ojó yìí, Akin Olófìn-íntótó àti ilésanmí padà sí Ìbàdàn. Ní ibi tí Akin ti dá mólò dúró nígbà tí o fé eran ìgbé ni bàbá alágbède kan ti so fún omo kan pé kí ó wò okò náà. Kólá ni orúko omo yìí. Orí yìí ní wón ti wá mo orúko omoge tí Akin Olúsínà ra otí fún nígbà tí wón ń lo sí Ifè tí a ti ménu bà sáájú. Orúko omoge yìí ni fìlísíà Olówólàgbà. A ó rí i ní iwájú pé filísíà Olówólàgbà yìí ni orúko mìíràn fún ìyàwo Orímóògùnjé tí ó jí owó Orímóògùnjé gbé. Akin àti Ilésanmí wá filísíà yìí lo sí pètéèsì aláwò pupa rúsúsúsú. Kólá ni ó ràn wón lówó láti mo ilé yìí. Akin àti Ilésanmí sun òdo Fìlísíà mójú. Nígbà tí ilè mó, wón rí Pópóolá. Ó gbé won dé màpó. 10. Akin lo gbowó ní bànkì. Òun àti Ilésanmí ni wón jo lo. Ní bánkì, wón pàdé Kólá. Enu rè ni wón ti gbó pé Bínpé àbúrò fìlísíà fé se ìgbéyàwó ní Gbòngán. Pópóolá gbé Akin, Ilésanmí àti Kólá. Ní ònà, ní ibi tí alágbèdé ti fi Kólá sí okò ní ìjelòó, wón rí àwon méjì tí wón ń jà Ògúndélé ni orúko alágbède yìi. Òun ni ó ń bá Jìnádù jà. Wón gbá Adénlé tí ó fé là là wón ní èsè nínú. Pópóolá tí ó jé olópàá ni ó pàse pé kí won dá owó ìjà dúró tí wón sì se béè. Ohun tí ó fa ìjà tí Ògúndélé àti Jinádù ń jà ni pé Ògúndélé tí ó jé alágbède ro kókóró kan fún jìnádù ní múrí méta (#60), Jìnádù san Múrí kan (#20) níbè ó ku múrí méjì (#40). Ògúndélé bínú nítorí pé Jìnádù kò tètè san múrí méjì tí ó kì. Jìnádù bínú nítorí pé ó so pé Ògúndélé sin òun ní owó ní àárí àwùjo. Jìnádù so pé Ògúndélé fi òrùko ère na òun. Nígbà tí Kólà sò kalè tí ó ń lo, ó gbàgbé àpò rè sùgbón wón dá a padà fún un. Nígbà tí Ain àti Ilésanmí ti Ìbàdàn tí wón ti ń bò dé Ilé-Ifè, wón lo sí ilé fáwolé Nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn lówó tí folásadé 9tí àwa tún mò sí fìlísíà) wá sí Ifè, ó lò tó ojó méta dípò méjì tí ó máa ń lò télè. Ìpàdé omolébí tí wón fé se gan-an ni ó tèlè mú un padà. Yàtò sí ìgbà tí ìnáwó pàjáwùrù bá wà ojó karùn-ún kànùn-ún ni Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè nígbà tí ó wà láyé. Gégé bí a ti so télè, Yéwándé máa ń bá Orímóògùnjé mú owó nínú séèfù rè sùgbón ó tó osù kan sí ìgbà tí Orímóògùnjé tó kú tí ó ti rán an mú owó nínú rè gbèyìn. Ojó ojà ni ojó tí Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè máa ń bó sí. Ojó kérin tí Orímóògùnjé mú owó kéyìn nínú séèfù rè ni ó kú. Ìyen ni pé ojà dòla ni ó kú Orímóògùnjé máa ń fún àwon ìyàwó rè ní owó-ìná tí ó bá ti mówó. Níbi tí wón ti ń se ìwadìí yìí, Akin Olúsínà ń fi ataare jobì. Túndé Atòpinpin ní kí àwon ye yàrá Folásadé wò. 11. Ìsòrí kokànlá yìí ni ó ti hàn gbangba pé Folásadé, òkan nínú àwon ìyàwó Orímóògùn ni ó jí owó rè gbé. Ó ní ìdí tí òun fi jí owó náà gbé nip é òun kò bímo fún Orímóògùnjé òun kò sì fé kì tòun ó gbé sílé rè nítorí pé omo tì obìnrin bá bí fún oko ni wón fi máa ń pín ogún oko náà ní ilè Yorùbá. Folásadé ni ó yí orúko padà tí ó di fìlísíà. Òun náà ni ó lo ro kókóró lódò bàbá àgbède tí Àsàké fi dán séèfù wò. #Àwon Èdá-Ìtàn Akin Olúsínà: Òun ni wón máa ń pè ní Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà. Òun ni ó se ìwádìí owó tí ó sonù. Àròso ni ó ti wokò lo sí Ifè láti lo se ìwádìí owó náà. Fìlà rè sí bó sílè nínú mótò tí ó wò. Dírébà okò yìí kò mo okò wà dáadáa. Akin Olúsíná féràn eran ìgbé. Ó máa ń mutí. Ó máa ń jobì tó fi ataa sínú rè. Ó ní túbòmu ó sì máa ń fi owó pa á. Ó se wàhálà púpò kí ó tó mò pé Folásadé tí ó tún ń jé filísíà nì ó jí owó Orímóògùnjé kó. Folásádé: Òun ni ó jí owó Orímóògùnjé kó. Kò bímo fún Orímóògùnjé. Ìdí nì yí tí ó fi jí owó rè gbé. Ó ní kí ti òun má bàa jé òfo nílé Orímóògùnjé ni ó jé kí òun jí owó rè gbé. Folásadé náà ni ó yí orúko padà sí fìlísíà Olówálàgbà. Orúko yìí ni ó si fi lo fi owó pamó sí bánkì. Gbòngán ni ó ń gbé sùgbón gégé bíi fìlísíà, ó ní ilé sí Ibadan. Gégé bíi fìlísíà, Ògá ni ó jé fún Kólá Òwú ara súwétà rè tí ó já bó síbi séèfù wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó láti rí i mú. Ìwé ìfowópamó rè tí Akin Olúsínà rí lówó Kólá náà tún wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó. Folásadé wà lára àwon tí wón bí séèfù lójú rè ní ilé Orímóògùnjé tí won kò bá nnkan kan níbè. Kò sì jéwó pé òun ni òun kó owó tí ó wà níbè. Ó máa ń ti Gbòngán wá sí Ifè. Òun ni ìyàwó àfékéyìn foún Orímóògùnjé. Tí ó bá wá láti Gbòngán, ó máa ń lò tó ojó márùn-ún ní Ifè tàbí òsè kan. Ilé oúnje ni Akin àti Ilésanmí ti kókó pàdé rè. Léyìn tí ó jiyán tán ní ilé olóúnje yìí, ó mu ìgò otí kan àti àbò nínú otí tí Akin Olúsínà rà. Àkàngbé Orímóògùnjé: Òun ni wón jí owó rè gbé tí Akin Olúsínà wá se ìwádìí rè. Àìsàn tí ó se é tí ó fi kú kò ju ojó méwàá lo. Abé ìròrí rè ni kókóró ojú ńlá séèfù rè máa ń wà. Inú séèfù yìí nì ó máa ń kó owó sí. Kìí yo àwon kókóró ojú kékeré séèfù yìí. Tí wón bá ti ilèkùn yàrá rè, wón máa ń fi kókoró há orí àtérígbà níbi tí enikéni ti lè mú un. Orúko múràn tí ó ń jé ni Bándélé. Ogóje náírà (#140), péré ni wón bá nígbà tí ó kú tán. Kí ó tó kú ó ti ra ilè tí yóò fi kólè. Ajísafínní ni ó bá a dá sí òrò ilè tí ó rà náà. Owó Òsúnlékè ni ó ti rà á. Egbàáta náírà (#6,000) ni ó ra ilè náà. Dúró: Dúró ni àkóbí omo Àkàngbé Orímóògùnjé. Ilé-èkó girama ni ó wà. Odún kan ni ó kù kí ó jáde. Òun ni ó ko ìwé sí Akin Olúsínà pé kí ó wá bá òun wádìí owó bàbá òun tí won kò rí mó. Àdùnní ni orúko ìyá rè òun nìkan ni ó sì bí fún bàbá rè. Àdùnní yìí tí kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo odún métàdínlógún (17) nì Dúró. Àbúrò mérin ni ó ní. Àwon náà ni Àdùké, Omówùmí, Oládípò àti Bándélé. Àdùnní: Àdùnní ni ìyàwó tí Orímóògùnjé kókó fé. Ó kú ní odún méta sáájú oko rè. Òun ni ó bí Dúró fún Orímóògùnjé. Ègbón ni ó jé fún Ilésanmí. Omo ìlú kan náà nì òun àti Akin Olúsínà. Asa Ibile 2243 6552 2006-12-21T06:55:52Z Loadewole 101 [[Asa Ibile]] =ÀJÒDÚN ÀSÀ ÌBÍLÈ= #Ó se náà sùgbón kè è pé jìnàjìnà #Ni gbogbo àwon dúdú fibí sèpàdé #Láti gbásà ìbílè ga #Owó tó ná wa kúò ńdíè #Sùgbón a kò sàìyo doromó kan pàtó 5 #Ìgbéga àsà èèyàn dúdú #Táwon funfun ti pò mólè #Oníjó ń jó, aláyò ń yò #Sùgbón níjó míìn bírú èyí bá tún ń bò #E jé á ro tàwon mèkúnnù #Ká fi pípè náà se ti won #Kí won bá wa dá sí i. #Kórò ó lè gún #Enìkan è é je #Kí fífè di tilè #Yíye níí ye ni #Tá a bá rìn tá a pò #Sùgbón e gbàgbé ni #Péjó nìkan kó làsàa wa #E è bòsanyìn, ké e bosàngó #Ké e pògún onírè, ké e pobàtálá #Kí gbogbo ayé fojú róhun ti wa #Àléébù lèyí, e dákun e wò ó wò #Í í déwájúú dejó #Í í déyhìn-ín dasò #Aìímò-ónrìn kórí má jì #Sùgbón tó bá mì #N se là á gbé e é gún O digboose, Oyinbo 2244 6553 2006-12-21T06:56:47Z Loadewole 101 [[O Digboose, Oyinbo]] ==Ó DÌGBÓÓSE ÒYÌNBÓ== #Ó dìgbóóse Òyìnbó #Eni òòsà àfi fifun sara #Lílo té è ń lo ò dùn mí #Kódà, n ò dárò páà #Èyí té e se náà níí jóhun 5 #Aláróò le jé ńlè yí e è é saraa wa #E sì dé tàìdé, e féé sòyín dilé #Bésú bá joko tán, esú a lo #A dúpé tésúu yín ò jokoo wa run #Èyí té e se ùn náà tó, e filè fónílè 10 #Ó dìgbóóse, kóníkálukú lóólé è #Láìsíjà, láìsíta #Kólómú lo rèé móon dómú ìyá rè gbé #Ká fowó araa wa túnwà araa wa se #Ó dìgbòóse òyìnbó nírètí pé è ní í yo wá lénu mó 15 #Kónítòhún yáa tèlée yín #Tó pè yín ní kòseémánìí Ija Igboro 2245 6554 2006-12-21T06:57:27Z Loadewole 101 [[Ija Igboro]] ==ÌJÀÀGBORO== #Mo nígi ògún sisé òún kò se #Igi ògún sisé òún kò wò #Ògún onírè oko gbogbo eni #Àjàngbódó èrìgì koríko odò tíi rú mìnìmìnì #Èyí sojúù mi pàtó, mo ríhun wí 5 #Mo ríhun wí, mo ríhun fò lénà o jàre #A gbógun Ítìlà, a rí tOjúku tó #Àwon àgbà sì fi Kírijì pàtàn fún wa #Ogun kónílé gbélé si ti sélè lójú wa #A tún ti rógun sunlé sunlé 10 #Níbi ògòrò èèyàn ti ń rà ròdo bí àkàrà #E ń jólé lÉkòó, e ń wogbà èwòn ńÍfè #Èyí ò dára, èyí ò wò, e má jé ó somo dégbáa yín mó #Njé èyin ìjoba, eégún ńlá tíí kéyìn ìgbàlè #Mo mò pé è í se béè #Òrò náà ló gbòdì lára #Njé náà lójó míìn, ojóore #Omi sùúrù ni e máa bù mu #Ká bù mu ká tún bù wè pèlú #Káráyé má se fi wá sàkínyésín 20 #À bé è gbóhun wón ń so ní Gúsùu Aáfíríkà #Àwon fifun ibè ti kò féràn-an wa #Àwon Òyìnbó tí ò fé á dàgbà #Njé òrò re o gbogbo enì ó kàn #Àgbá dowóo gbogbo yín pátápátá 25 #E dákun e sé é ere Esin Ajeji 2246 6555 2006-12-21T06:58:10Z Loadewole 101 [[Esin Ajeji]] ==ÈSÌN ÀJÈJÌ== #Wón dé pèláso àlà lórùn #Aso funfun tó ń wó gerere #Wón ní e wOlórun-un yín #Olórun tuntun, Olórun owú #Oba asèkanmákù 5 #Adákédájó #Alèwílèse #Eni ńlá #Elétíi gbáròyé #Ògbìgbà tíí gbará àdúgbò 10 #Elétíí lu jára bí ajere #Kò ní í gbàgbà-kúù-gba láàyè #Fóòsà èèyàn dúdú #Olórun àìmó #Olórun òkùnkùn, òtá ìmólè 15 #Iná dé òòkùn para dà #Wón se béè, wón gbáwon agbenuso wa #Lódò Èdùmàrè lo fèfè sókun ìgbàgbé #À bó ò gbó òréè mi #Àwon èèyàn-an wa náà ò wèyìn wò 20 #Wón gbaso funfun, wón fi bora #Wón gbàgbé páso ode laso funfun #Dúdú ni bódewòtí #Wón ní á gbàgbé Olórun ti wa #Wón gbé ti won fún wa, a à kò 25 #Sùgbón asó dára kò dáké #Ó bèrè sí níí je dúdú lára #Wón lésè ó wù a lè dá #Bá a bá ti gbara olúwa, àbùsé bùse #Àwon kòdélèyírí èsè bèrè síí dé 30 #Nítorí tá a gbaláróò láàyè #Àmì ìgbàlà la pè é, n n míìn la rí #E è jé á se é bí wón ti ń se é #Kó lè rí bíí ti ń rí #Nnkan ò mà rogbo! Oladejo Okediji 2249 6559 2006-12-21T07:03:58Z Loadewole 101 [[A.A. Adebanji]] [[Adebanji]] [[Metafo]] [[Oladejo Okediji]] [[Okediji]] [[Iwe Itan-aroso Otelemuye]] [[Iwe Itan-aroso]] [[Otelemuye]] A.A. Adebanji (2001) ‘Ìlò Métáfò nínú Àwon Ìwé Ìtàn Àròso Òtelèmúyé tí Òkédìjí ko.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé ìwádìí yìí sayèwò fín-ní-fín-ní àwon isé Oládèjo Òkédìjí tí ó sì tenpele mó ìsowólèdè ònkòwé yìí. A fa àrà tuntun yo nínú ìsowólèdè ònkòwé. Isé yìí se àfàyò àti ìtúpalè àwon èròjà métáfò nínú àwon ìtàn àròso òtelèmúyé tí Òkédìjí ko. Àwon isé Òkédìjí wònyí: Àjà l’ó lerù, Àgbàlagbà Akàn àti Atótó Arére ni a yèwò tí a sit ú palè. A ye àwon isé tí ó ti wà lórí ìsowólèdè Oládèjo Òkédìjí wò. Òpò ìwé tí ó wúlò tí ó sì jemó ìtàn àròso àti métáfò ni a yèwò ní ilé ìkàwé. A se àwon nnkan wònyí láti rí kókó ohun tí ó ye fún isé ìwádìí yìí. Isé ìwádìí yìí se àmúlò ònà tó létí tó sì yéni dáradára láti sàtúpalè àwon onà èdè mìíràn tí ó bá métáfò kówòó nínú lítírésò Yorùbá. Ó ti wà lákoólè pé òwe ni ó kún inú àwon isé Oládèjo Òkédìjí bámú. Isé yìí sàkíyèsí pé àwon òwe wònyí kì í se òwe lásán. Isé tí a fi àwon òwe wònyí se jé àfiwé elélòó gbogbo abala ibi tí ònkòwé ti lò wón. Èrò wa ni pé àbájáde isé ìwádìí yìí yóò tan ìmólè òye tí ó gbòòrò sí ònà ìsowólèdè Òkédìjí pàápàá lórí onà èdè métáfò àti àwon òwó rè. Bákan náà ni yóò tún jé àfikùn ìmò nínú ìmòm ìsowólèdè àti ìtúpalè lítírésò ní èdè abíníbí ilè Afíríkà. Alámòójútó: Òjògbón (Páàdì) T. M. Ilésanmi Iye Ojú Ìwé: 99 Odún: 2001 Olurankinse, Awe and Adeleke 2250 6560 2006-12-21T07:05:36Z Loadewole 101 [[V.A. Abimbola]] [[Abimbola]] [[Ewi]] [[Olurankinse]] [[Debo Awe]] [[Duro Adeleke]] V.A. Abímbólá (2002), ‘Àgbéyèwò Àwon Ewì Olánipèkún Olúránkinsé, Débò Awé àti Dúró Adélékè.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Nínú isé yìí, a se àgbéyèwò isé àwon òjèwéwé akéwì méta. Àwon àkéwì náà ni Olánipèkùn Olúránkinsé. Dúró Adélékè àti Débò Awé. Àwon nnkan tí a tepele mó jú nínú isé yìí ni ìsowólò-èdè àti isé tí àwon akéwì yìí ń fi ewi won jé fún àwùjo, èyí tó ní i se pèlú ètò ìsèlú ìbáragbépò èsìn àti orò ajé ní àwùjo. Yàtò fún pé a gbìyànjú láti fi òrò wá òkòòkan àwon akówé akéwì àti àwon ìlúmòónká akéwì mìíràn lénu wò, a tún gbìyànjú láti lo tíórì ìtojú-ìmò-ibára-eni-gbé-pò-wò litiresò tun ìtúpalè àwon ewì won. Bákan náà ni a tún se àmúlò àwon àpilèko àti àwon ìwé atónisónà mìíràn tí a rí pé ó lè ràn wá lówó nínú isy yìí. Èyí mú kí a tún ní ìmò kíkún nípa àwon isé tí ó ti wà nílè télè. Nínú isé yìí a rí i pé opón àwon òjèwéwé akéwì náà ti sún ní àwùjo àwon onímò èdè Yorùbá. Fún àpèere òpòlopò nínú àwon ewì won ti a yèwò ní ó kún fún òpòlopò ekó ti ó ń kó ni pàápàá jùlo lóri ìbaragbépè èsìn. Orò ajé àti ìsèlú léyìn tí ilè Nàìjíríà di olóminira. Awon akéwì wònyí tún pe àkíyèsí wa sí ogun ti àsà àjèjì gbé ti àsà àbinibi tiwa. Lákòótán, isé yìí jé kó yé wa pé ìsèlè àwùjo pónńbélé ni ó je àwon òjèwéwé akéwì wònyí lógún. Pàápàá jùlo lórí àwon ìsèlè àwùjo tó ní i se pèlú, orò ajé, èsìn ìsèlú ati ibara-eni-gbépò. Isé yìí tún jé ká mò pé ìjànbá ńlá ni àsà àtòhúnrìnwá ń se fún àsà abínibí àwon omo ilè Nàìjíríà. Ise-Ekiti 2251 6337 2006-12-17T09:59:17Z Loadewole 101 [[Ise-Ekiti]] [[M.G. Fatoye]] M.G. Fátóyè, (2003), ‘Àyèwò Fónolojì Èka Èdè Ìsè Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé yìí dá lórí àyèwò fonólójì èka-èdè Ìsè-Èkìtì, èyí tí ó jé òkan lára àwon èka-èdè tí à ń so ní ìpínlè Èkìtì. Láti se àgbékalè isé yìí, tíórì onídàró ni a lò. Ìpín mérin ni a pín isé yìí sí. Ní orí kìn-ín-ní ni a ti so ìtàn orírun Ìsè-Èkìtì. A so èrèdí isé yìí, ogbón ìwádìí tí a lò àti àyèwò isé tí ó wà nílè. Bákan náà, a so tíórì tí a lò fún isé yìí. Ní orí kejì ni a ti se àlàyé lórí àwon ìró inú èka-èdè ìsè-èdè Ìsè-Èkìtì. Bíi ìró kónsónántì, ìró fáwélì, ìró ohùn, isé ohùn, sílébù àti orísirísi. sílébù tí a lè rí nínú èka-èdè Ìsè-Èkìtì. Ní orí kéta àpilèko yìí ni a ti sàyèwo nípa ìgbésè fonólójì tí ó wà nínú èka-èdè Ìsè-Èkìtì. A wo ìpàróje, àrànmó àti ànkóò fáwélì. Ní orí kérin isé yìí ni a ti gbìyànjú láti wo àwon ìyàtò àti ìjora tí ó wà láàrin fonólóji èka-èdè Ìsè-Èkìtì àti ti olórí èka-èdè Yorùbá. Àgbálogbábò isé yìí dá lé àwon tuntun tí ó jáde nínú ìwádìí ti a se a si tóka sí àwon ibi tí a lérò pé isé kù sí. Awon Onkowe 2252 6562 2006-12-21T07:11:51Z Loadewole 101 [[O.O. Adebajo]] [[Awon Onkowe]] [[Adebajo]] O.O. Adébàjò (1991) ‘Agbeyewo Ise Àwon Asiwaju Onkowe Yorùbá Lati Odun 1848 si Odun 1938.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Ohun tí ó se kókó tí ó sì je wá lógún nínú ìwádìí yìí ni síse àgbéyèwó isé àwon asíwájú ònkòwé Yorùbá láti odún 1848 sí odún 1938. Nínú àyèwò isé wònyí irú-wá-ògìrì-wá ni a ó fi isé náà se. Kì í se wí pé dandan ìwé tó dá lé lítírésò nìkan la fé yèwò. Sùgbón nítorí ìmòwa tí kò kún tó lórí ìmò lìngúísíìkì àti èdá-èdè, a kò ní se àgbéyèwò àwon ìwé tó dá lé èdá èdè àti àwon ìwé atúmò gbogbo. Kókó méjì tó gbòòrò lá fi gbé ìwádìí yìí kalè Àwon ni: (a) Síse àgbéyèwò isé àwon ònkòwé ìsáájú láti ìbèrè pèpè tí í se odún 1848 sí odún 1938. (b) Wíwo ààtò, àgbékalè àti orísirísi ònà-èdè tó fara hàn nínú àwon ìwé tó wà lójà ní sáà tí a mú enu bà. Láti lè se àseyorí isé yìí a lo ànfàní wònyí: (a) Àwon ilé-ìkówèé-ìsúra-pamó-sí (National Archives) tó wà ní ìbàdàn àti Èkó. (b) Èka ilé-ìkàwé African ní Yunifásítì Ìbàdàn. (d) Èka ilé-ìkàwé ti Gandhi ní Yunifásítì Èkó. (e) Ilé-ìkàwé ìjoba ìpinlè Oyó-ìbàdàn, ìpínlè Ògùn-Abéòkúta, ìpín Ondo- Àkúrè. (e) Ilé-ìkàwé ìjoba ìbílè Abéòkúta tó wà ní Aké àti ti ìjoba ìbílè ìjèbú-Òde tó wà ní ìtóòrò. (f) Ilé-ìkàwé àdáni àwon wònyí: ti ìjoba Àgùdà (G.C Peter and Paul) Ìbàdàn, ti Bísóòbù Seith Irúnsèwé Kalè- Mobalùfòn, ìjèbù-Òde, ti alàgbà Adégbóyèga, óbándé, Èkó, ti olóògbé Alùfáà D. Olarimiwá Epégà, Èkó. (g) ìfòròwánilénuwò pèlú àwon wònyí tí wón jé àgbà nídìí èkó Yorùbá: Bísóòbù T. t. Solaru, Bódìjà, Ìbàdàn, olóògbé Olóyè J.O. Ajíbólá, Fòkò, Ìbàdàn, olóògbé O.O. Epégà, Èkó, alàgbà Adégbóyèga, óbándé, Èkó alàgbà J.O Odùmósù, Ìjèbú-Òde, alàgbà S.A. Òkúbàjò ti ìsònyìn ìjèbù àti olóyè E.B. Órunké-Amònà oba Aláké, Abéòkúta. Ni orí kinni isé yìí ni a ti se àsàrò lórí akitiyan àwon asáájú ònkòwé Yorùbá sáà tí a ń yèwò, a sì gbìyànjú láti so ìtàn ìgbésí ayé won àti ohun tó ta wón nídìí kíko ìwé Yorùbá. Ní orí kejì ìwádìí yìí ni a ti se àlàyé ààtò àti àgbékalè àwon ìwé tí a yèwò. A pín èyí sí ònà méjì: (a) àwon ìwé tó je mó lítírésò àti (b) àwon ìwá aláìjemó lítírésò Àkóónú àwon ìwé wònyí la yèwo ní orí kéta àti ekérin. Fínnífínní la wo èyí lábé ìsòrí ajemó lítírésò fún orí keta, àìjemó lítírésò fún orí kérin. Ìsowó lo èdè àwon ònkòwé ìsáájú la yèwò ní orí kárùn-ún. Àgbálogbábò la fi kádìí ìwádìí yìí nílè. Níhìn-ín ló ti hàn sí wa pé isé ńlá ni kíkó àwon ìwé sáà tí a ń yèwò jo. Yàtò sí èyí, a rí i pé àwon ìwé tí kò dá lé lítírésò náà se pàtàkì nítorí pé láti inú àyèwò won a rí òpò nnkan nípa ìgbé-ayé àwa Yorùbá nípa orò-ajé, ètò ìsèlù àti ètò amáyéderùn. Ewi Apileko 2253 6563 2006-12-21T07:12:56Z Loadewole 101 [[Ewi Apileko]] ÀSAMÒ Èròngbà àpilèko yìí ni láti pe àkíyèsí sí àsàyàn ewì sèsè-dé ònkòwé akéwì méta kan àti àwon ònkòwé gan-an won. Àkíyèsí ni pé títí di òní àwon onímò ìsowólèdè kìí fi béè kobiara sí isé àwon akéwì ìgbàlódè. Isé àwon ìlúmò-ón-ká akéwì ayé àtijó nìkan ni wón máa ń yàn láàyò. Àwon ònkòwé akéwì tí a ye isé won wò ni Olánipèkun Olúránkinsé tí ó ko ìwé Ìjì Ayé, Dúró Adélékè tí ó ko Aso Ìgbà àti Débò Awé eni tí ó ko Pápá N jó pèlú Ewì Amóríyá. Tíórì ìfoju-ònkàwé-wò ni a yàn láàyò láti fi se ìtúpalè isé àwon ònkòwé akéwì yìí. Ní abala yìí a yiiri àbá àwon onímò lórí “Ònkòwé” “Ònkàwé” àti Akitiyàn kíka ìwé” wò. Àwon onímò tí a mú àbá won lò nínú isé yìí ni Michael Riffaterre, Stanley Fish, àti Roman Jacobson. Kí isé yìí le lójútùú tó péye a se àgbéyèwò àwon onà-èdè ajemáwòrán inú méfà. A se àfàyo àti isé ti àwon akéwì fi se nínú àsàyàn ewì won tí a yèwò. Àwon onà èdè ajemáwòrán inú náà ni: Métáfò (àfiwé elélòó) Àfiwé tààrà, Ìtàn olówe, àfidípò, ìfààbò-rópò-odidi, àti ìfohunpènìyàn. Nínú àpilèko yìí, a fi òrò wá ònkòwé àkéwì métèèta lénu wò. Ibí yìí ni a ti mo ìtan ìgbésí ayé won, orísun ìmísí won àti bí ìmísí yìí se ran isé won lówól. Bákan náà ni a lo àwon ìwé ìtókasí tí ó wúlò púpò fún isé yìí. Nínú irú àwon ìwé wònyí ni a tin i òye ohun ti àwon onímò tí so àti isé tí wón ti se lórí ewì àti tíórì tí a yàn láàyò nínú isé yìí. Àgbálogbábò isé yìí nip é bí ó tilè jé pé isé àwon ìlúmò-ón-ká akéwì se pàtàkì nínú isé lámèétó àti ìsowólèdè, síbè isé àwon akéwì ìgbàlódé náà kò se é fowó ró séyìn. Ó sì ye kí a máa pàkíyèsí sí ewì tiwon náà tí a bá fé ki ìlosíwájú bá isé akadá. Àkíyèsí pàtàkì tí a se nip é àwon akéwì òde òní ti wo inú àwùjo, àwùjo náà sì ti wonú won. Ìdí nìyí tí isé won fi máa ń bójú ayé mu púpò nípa ti ìsowólèdè àti ìrònú nípa ìsèlè àwùjo. Litireso Omode 2254 6564 2006-12-21T07:14:24Z Loadewole 101 [[C.A. Adesingbin]] [[Adesingbin]] [[Litireso Omode]] C.A. Adésìngbìn (1989), ‘Lítírésò Omodé ní Èdè Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ISÉ NÍ SÓKÍ Ohun tí a ní lókàn nínú isé yìí ni síse àyèwò lítírésò omodé ní èdè Yorùbá yálà àtenudénu tàbí ní kíko sílè pèlú ète àti hú kókó isé tí lítírésò náà ń jé jáde pàápàá nípa bí ó se je mó fífi kó omodé lékòó, ìdárayá, ìgbádùn àti àsà Yorùbá. A se àyèwò ipa tí àwon omodé fúnra won ń kó. Bákan náà ni a wo ipa tí àwon àgbà (pàápàá àwon ìyá) ń kó nínú lítírésò omodé ní èdè Yorùbá, béè ni a tóka sí àwon ìdí tí wón fi ń kó irú ipa tí wón ń kó náà. A tóka sí i pé ohun tí ó ń se atókùn irú lítírésò omodé tí àwon àgbà ń sèdá tí wón sì ń se fún omodé ni ànìyàn àti òrò won nípa ipò tí omo wà nínú ìgbàgbó Yorùbá. Isé yìí fi hàn pé, bí ó ti jé pé àwùjo tí omo wà ló ń sèdá lítírésò, ó sòro láti sòrò lórí lítírésò omodé láìfi ti àwùjo se. Kí ó lè rorùn fún wa láti se àtúpalè lítírésò omodé ní èdè Yorùbá, a se àmúlè tíórì ìfojú-ìhun-wò. Tíórì yìí ló mú kí ó rorùn fún wa láti tó tìfun-tèdò àwon kókó tí wón hun sínú lítírésò omodé. A se àgbéyèwò orísìírí sìí isé tí àwon òmòwé àti ònkòwé ti se lórí lítírésò omodé ní èdè Yorùbá láti mo ibi tí isé kù sí. Bákan náà, a se ìfòròwérò pèlú àwon olùkó, àwon alábòójútó ilé-isé ìtójú àwon ábóyún àti àwon abiyamo. A bá ìwádìí wá dé ilé-isé B.C.C.S. àti F.R.C.N. ní ìlú Ìbàdàn. A gba àpeere àló àpamò àti àpagbè, ewì àti Orin tí àwon omodé àti àwon àgbà díè fún wa sílè nínú fónrán-ìgbohùn-sílè. Léyìn èyí ni a se àgbéyèwò òkòòkan àwon ohun tí a ti gbó tí a sì ti gbà sílè láti wo kókó tí wón hun sínú won pèlú ìlò èdè ibè. Pèlú ìwádìí àti àtúpalè tí a se, a rí i pé òpòlopò onímò àti ònkòwé tó ti sísé lórí lítírésò omodé ní èdè Yorùbá, kò kobiara sí i pé àwon abíyamo máa ń mò-ón-mò se lítírésò fún omo tí ń be nínú oyún. Béè sì ni àwon aboyún ń sèdá lítírésò omodé láti mú kí àlàáfíà àti ìlera wà fún ìyá àti ìkókó tó dì sínú, àti láti fi àníyàn obìnrin hàn nípa omo tí ń be nínú rè. A tún rí i pé èkó tí àwon Yorùbá hun mó lítírésò omodé ni ìwà omolúwàbí, mímo rírì isé, ìmótótó, ìbára-eni-gbé-pò, ìbòwò fún àsà àti ìdàgbàsókè. Ìwádìí yìí tún fún won ní ànfààní láti gbó ìtàn tí àwon àgbà ń so, àní ìtàn tí ó ń so bí eranko, eye àti igi igbó se ń hùwà bí ènìyàn. irú àwon nnkan mérìíìíurí báyìí ní àwon omodé máa ń gbádùn púpò, èyí sì ni àwon àgbà máa ń lò láti kó omodé ní èkó jù lo. ALÁBÒÓJÚTÓ: Rev. Fr. (Dr.) T. M. Ilésanmí OJÚ-ÌWÉ: 1-x, 1-259 Idanwo Omo Ile-Iwe 2256 6565 2006-12-21T07:15:16Z Loadewole 101 [[Idanwo Omo Ile-iwe]] ==ÌDÁNWÒ OMO ILÉ-ÌWÉ== #Ó tún dé bí í ti í dé #Kiní òún ò dúró, ìgbà ò tiè rosè #Ìwòyí èsí là ń tannáá mórí #Tá à ń tannáá móra #Kofí tán ńlé oníkofí, obì tán ńlé olóbì #Ká wéso mórí ká késè sómi #Toríi ká lè soríire ìí náà ni #Omi nímú, lala lénu, wèrè lará ìta ń #pè é #Béè, ogún-un tárí, ogbòn-on kòrì #Olórun níí mú kòkóó yè #Èdá kàn ń se sá ni, kadara ò padà #Bésì bá dé, elékún a sunkún, olósèé á pòsé #O se wáá se é báyìí Èdùmàrè? #Tó o salámù pínnísín #Tó ń gbóyin tó ń tani je #O ò se pín kiní òún dógba oba òkè? #Tó o sológbón tán tó o saláìgbón #Èyí ò dáa, èyí ò sunwòn #Èdùmàrè bá wa wò ó se #Áhà! ìwo ògá #O tún loo mutí yèwé wò? #O sì tún fagi léyún-ùn láìrowó #Owó lo mà ń sun ńná un #Kò burú, ó dáa, kò bàjé #Kámú ni o gbà, dákun òrée wa #Má torí èyí rèé kó sókun #Èyí ti kojá ná, èyí tó ń bò á sàn. Ijaa Danfo 2257 6566 2006-12-21T07:16:03Z Loadewole 101 [[Ija Danfo]]  ==ÌJÀA DÁNFÓ== #Èrín pa mí ńjó à ń wí #Òrò ò wò #Ìdò ni mò ń lo látÌdúmòtà #Tí mo dá dáńfó dúró #Àwa méta la wokò yìí 5 #Mo gbàgbé n yán an fún e #Èmi sení #Omidan olórùn-un jòlò sèjì #Abiléko olójú egé sèta #N là ń lo, n la ń lo, n là ń lo 10 #La débìkan, lèró pò pìtìmò #Èrò òún pò bí ewé orúmò, a ò rírú è rí #Tí gbogbo won figbe Àkookà bonu #Sówó goboi ni wón ń wokò Àkookà lójó òun àná #Èyí náà ló kúkú wolókò lójú lójó òún o jàre 15 #Tó forin ajé sénu pé ó lè jèrè #Péni ò bá korin ajé è é jèrè #“Ajé dákun jé ń jèrè” #Àgbàdo ìgò wáá bóde níjù, ó doyin momo #N làwé bá ní á sò, á gbowóo wa 20 #A wókò míìn wò #Àwa méta la wà lókò, èrò sì ré ńlè yí #Gbogbo yín le kúkú mò péèyàn tútù ni mí, n ò féjà #Mo taari àbìlíì síwájú #Sùgbón àwon obìnrin méjì yìí # fárígá, wón faraya 25 #Àwon là bá máa pè lóbìnrin-kòyà #Àtèyí òpéléńgé tó somoge #Àtabiléko abìdí jìwo #Gbogbo won ni wón ta pańpa #Tí wón ń ra fańda 30 #N ò mò pé torí ìjà ni wón se dárùgbòn sí #Tí wón soraa won dOya kalè #Ìjà òún pò ńjó òún, òrée wa #Leruku ń tu, táriwo ń ta gèè. #Gbogbo aso ara baba ni wón ya kanlè kanlè 35 #Ìgbàa wón tiwó bo pátá tó kù sídíi lágbájá #Tí wón féé yojú elékerú sóde #N ni mo pèyìndà #Tí mo gbònà ilée mi lo #N ò ní í réèmò! 40 Aafirika O Ku Ofo 2258 6567 2006-12-21T07:16:56Z Loadewole 101 [[Aafirika, O ku Ofo]] ==AÁFÍRÍKÀ O KÚ ÒFÒ== #Mo kólá, mo kálùbósà, mo kó rodo #Mo táwó sáparò ò dunbè dunmi #Eni tá ò fémo lówó è tí ń gbàna lówó eni #Mo nawó sétu onítan-án pogún erú #Oníkìísèé pogbòn ìwòfà 5 #Mo se bí gbogbo won ó jémi ísè lóbè #Sùgbón ibi mo fojú sí, òrò ò gbabè #Irú à bá fi jíyìn obè, ekú gbé e lò #Ògìrì obè tún nihún ti fòn rè #Njé kí n rèé wáyò bóyá yóò seni níre 10 #Mo dúró, owóò mi ò to #Mo bèrè, owóò mi ò kàn #Mo wáá fòrò kan lò yín, emi ní ń se? #Bórò bá se bí èyí díjú, àgbà là á pè #Mo wáá sáré títí, mo re Kóńgò 15 #Pé won ó bá n pe Lùmúńbà eni ire #N ni wón so fún mi pÉjìé ti mú un lo #Èjìé kè? Emi n wón ní ó se? #Kí la ó ti sèyí sí o, Èdùmàrè? #Wón ní kò kúkúu mótò, kò kúkú #omi 20 #Wón níkú ota ló kú, lówó asekúpani #Èrú bà mí, àyá fò mí, okàn mí gbò jìgì #Mo sokàn okùnrin, mo forí lÉtópíà #Pé n lo rèé rí Sàlásì ní fèrèfèrè #Wón ló tún ti se tán filè bora bí aso 25 #Omo awo kò fò sénìkan té e lo #Té e lo àjò àìbò #Mo níkú tó pa ó, àwé, ikú òún ò sèèyàn #Ikú òún ò séere #Mo múra pàá ó dilè Àgànyìn 30 #Pé n loo fojú kan Kúrúmo #“N gbó Kúrúmo ń be ńlé àbó ròde? #Wón dáké, won ò dáhùn, won tiiri bí omi #Mo lémi lódé, e yára dá mi lóhùn lóhùn kan #Wón níkú ti sebi, ikú ti sèkà 35 #Ikú ti méni ire lo tèfètèfè #Omí bó lójúù mi pòrò pòrò bí omo- ékeé #Torómi ojú la fi ń rántí eni ńlá #Ìké pàtàkì la fi ń rántí enì ó wùùyàn #Omijé ni n ó máa fi rántíi Kúrúmo 40 #Njé tá a bá ròkun, tá a bá ròsà, ilé là á fàbò sí #Mo ní n wáá fàgbo ilé remo n ké sí Múrí #Múrí omo arógunjó, omo arógunyò #Eni tó síntó sààràrà lásán #Té e pegbèrún èèyàn 45 #Mo mónà pòn, ó dÈkó pé n fojú komo-on Lámoín #Mo débè ni mò ń gbó gbàù gbàù #Emi ó ti ri, emi ó se? #Ogun Àdùbí nì yí àbí ti kírìjì? #Ìbón rolè ni mo wolé, nnkan ti se #Gbogbo ogbón tá a ní ti ló mó wa lójú lÁáfíríkà #Aáfíríkà o mà kú òfò o #O kú òfò àwon omo-òn re #Tí gbogbo wón kú, tí gbogbo wón lo #Ká tóó tún rérin, ó digbó àwé #Ká tóó tún réni bí ìwònyí, ó dòrun alákeji #Ó se púpò fún o Aáfíríkà #O ò ní í rábìíkú àgbà mó-àse #Kólúwa ó womo fún e –e sàmín è Aarin Agbami 2259 6568 2006-12-21T07:17:40Z Loadewole 101 [[Aarin Agbami]] ==ÀÁRÍN AGBAMI== #Omi ń be níhìn-ín, omi ń bé lóhùn-ún #Síbè, a ò ríbi tukò #Omí yí wa kan tilé toko #Síbè, a ò réyìí à á bù mu #Ení sùn sídìí òro ò róro je 5 #Eni tó jí dé ló fòro sàjetì #Olúwa bùn wá níyán bùn wá lókà, síbè ebi ń pani #Ení gúnyán ò rókèlè #Òrée wa tó lémi wón ń se ńbèun? #Ló ń jàje yó jàje sékù 10 #Kí lànfààní olówó tí ò níyì ? #Kí lànfààní eni a bágbé tí ò gbádùn eni? #Wón lépo ń be ńlèe wa là ń gbó #Kòbákùngbé òrò #Òwón gógó là ń rahun ìwakò 15 #Òpò kúù làwon ará òkè ń repoo wa #Epo tá à ń ràá wakò ńlè yí lókòó owó #Odoó làwon ń mórókún-un wún-úndíá ti won #Béè àwa la sì lo rèé gbé e fún won #N ò madùn-un kòlà tá a je tó korò #A pa á kò láwé òòsà tá a fi ń bo iná ní ń yo lénu 20 #Wón ní kiní òún pò bíi gaàrí omí #N gbó Mèkúnnù, kè é setí lásán le e gbó o? #Fírí ojú le e rí i, ètèè re ò bà á #Ó bùse wón ní kò pò mó #Bí ò tilè pò, njé kò tilè ye á já a jáá jàà jáá 25 #Kó káríi gbogboo wa láìfenìkan ru #Kólóko ó pónlá, ká má gbàgbé àgbè #E dákun e bá wa gbòrò yí wò #Ó sèè wá ń kàyééfì ó ń lé góńgó #Kódà kiní òún ò se mó Oosaala 2260 6569 2006-12-21T07:25:48Z Loadewole 101 [[Orisaala]] ==DÚRÓ NÁ ÒÒSÀÀLÀ !== #Òòsààlà, Alèwílèse, àbí wón ti ń pè ó? #Arínúróde olùmòràn okàn, àbí kíni wón wí? #Tó o jókòó sókè tóò ń wòsee wa #Bóyá ń se lo sì sùn, n ò sì mò #Lókè òrun, níbi ojúu wa ò tó 5 #Kò sí ńbí, kò sí lóhùn-ún #Wón sì níbi gbogbo lo wà #Nnkan tíyún-ùn jé ò yé mi #Dákun dáwó isé tó ò ń se ùn dúró #Tó o ń tanná òsán fòkùnkùn sòru 10 #Tó o ń famò-ón mò-ònyàn #Kó o gbó nnkan tédá owóò re féé so #Àwon kan ń bo ó, àwon kan ń sìn ó #Àwon kan ní bákan lo rí #Sùgbón gégé bí òòsà, kí lo mò nípa àwa èèyàn ? 15 #Wò ó #Njé o tí ì wà níbi èrù ki sí rí? #Tó o ń gbòn pèpè bí ewé orí omi #Tí gbogbo eni tó wà láyíkáà re ń fòyà #Tí wón ń páyà, tí wón ń bokàn jé 20 #Tàbí kí won lajú sílè lóru #Kí won má sùn kí won máa wò kíri #Tàbí kí won kàn máa sunkún jéjé #Nítorí nnkan ò lè máa lo gégé bó o se fé kó lo #Njé o tilè jókòó níjó kan, kí nnkan kan so sí o lókàn 25 #Kó kùnkùn yí o ká, kòkàn-àn re máa mì kìkì #Wí pékú dé! Kí ló dùn bí àrùn ibà, látojú orun dójú ikú ? #Njé o fìgbà kan gbéwèé dání rí #Kókàn-àn re rìnrìnàjò rèyìn #Kó o sì ronú kan èèyàn re kan tó ti kú ti pé 30 #Tó o ń rò bíkú àlùbúńtù se rí #Tó ń pani láìfunpè #Njé o tilè rántí ojó tó o gbádùn láyéè re #Tíwó olólùfé jo rìn ní fowókowó #Téyin méjèèjì ń so lókàn wí pé 35 #Ayé dùn-ún je jùyà lo #Nítorí èèyàn saláìní #Ayé sú u #Èèyàn dolórò tán #Ayé wù ú 40 #Njé o lè múbi tó o wà rí báyìí? #Kó rí bí ilé ayé? #Ìwó lóòsà àlà lóòótó mo gbà #Tó lólá, tó lágbára, tó sì tóó ké pè #Sùgbón nnkan kan ni mo mò 45 #O ò lè se bí kiní kan ti ń se #O ò lè se bí èèyàn #Èyí sì dùn mí jù #Àánú se mí fún o F.A. Soyoye 2261 6570 2006-12-21T07:28:59Z Loadewole 101 [[F.A. Soyoye]] [[Soyoye]] [[L.O. Adewole]] [[Adewole]] [[Ayo Bamgbose]] [[Bamgbsoe]] [[In Honour of Professor Ayo Bamgbose]] * F.A. Soyoye and L.O. Adewole, eds., In Honour of Professor Ayo Bamgboye (Ile- Ife, Nigeria: African Languages and Literature, No. 3 Pp. vii + 183; Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria. Awon apileko merinlelogun ni a kojo po sinu iwe. A ko iwe naa lati ye Ojogbon Ayo Bamgbose si. Awon nnkan ti o wa ninu iwe naa ni a ko ni soki ni ede Geesi ni isale yii. The special edition of this occasional publication brings together 24 essays as a festschrift for Professor Ayo Bamgbose who retired from the University of Ibadan after crowning it with the Nigerian National Merit Award, the highest honour for a Nigerian academic. Ayo Bamgbose is a towering influence on the study of linguistics in Nigeria… With over a hundred publications he is a household name in Yoruba linguistics. One of the editors of this volume, Dr. L.O. Adewole, is moving in the intellectual direction of Ayo Bamgbose… Dr. Adewole has completed three book-length works in the last five years. His annotated bibliography, The Yoruba Language, has been la welcome addition to the literature. The 24 essays in this book are written by the established a new names in Yoruba literature and linguistics. The topics are varied, perhaps a reflection of the scholarship of Bamgbose himself… Three essays on the contribution of Yoruba scholars like Isaac Delano and Joseph Odumosu. There are new critique on verbs. As usual, aspects of literature dominate the volume, with essays on Oladapo the poet, songs and new novels. The quality of the essays is uneven land several of the contribuytors are not rigorous in the formulation of concepts and application of theories. Nevertheless, this is a good book: it is an excellent tribute to the fine career of Ayo Bamgbose and a good source of information to assess the development of the study of Yoruba language and literature (written by Prof. Toyin Faloloa, Dept. of History, The University of Texas At Austin, Austin, Texas, USA; sent in by L.O. Adewole. The festschrift contains the following linguistic articles: The Yoruba Relative and Focus Constructions: The problem of Coordination (by L.O. Adewole); A Comparative Study of Vowel Assimilation in Moba and the Standard Yoruba Dialects (by R. Bamisile); Vowel Deletion in Yoruba Verb-Noun Collocation Revisited (by Olanike Ola); Gerundive Nominals and Purpose Nominals in Yoruba (by D.K.O. Owolabi); The Categorial Status and Functions of Fi and Ba in Yoruba (by F.A. Soyoye) etc. Mo mo 2262 6571 2006-12-21T07:29:55Z Loadewole 101 [[Mo mo]] ==MO MÒ== Mo mò Pé tó bá járúgbó kùjókùjó Ni mo jí rí lóòórò òru Lóòòrun è è ràn, láàjìn ojó Ma sáré wolé padà lo rèé sùn 5 Ma sì daso borí Torí kè é se nnkan-anre Pé tí mo bá pàdé ògòrò àgùntàn Lóríi pápá tí wón ń jè Won è é sehun méjì òrée wa 10 Jàwon òkú tó sòkalè tipò òkú Wálé ayé wáá jè Lósàn-án-an gan, lóòrùn kàtàrí Pé tí mo bá jáde tí mo fesèèyá ko Tàbí tí koowéè ké tí ò sè 15 Ń se ni o yáa yàgò fún mi Nítorí eré tete ni ma fi béé Kiní òún ò wò mó nù un Momò Pému tó séélè tàwon baàmi ni 20 Páàrínrín agbo ògèdè làjé ń jó Págbà tó jàjeèwèyìn Yóò rugbá délé Pá a kì í jí lété lénu ònà láàárò Àwon eni àìrí, àwon olónà ń bò 25 Ká yáa yàgò fún won ló tó Pé tí n bá fesè gbá gbòngbò ibi lónà Ibi ò sèsèè mi gbòngbò nibi ń se Pé a kì í sùn ká korí sónà Torí jù mí lésè sílè n mo gbó rí 30 N ò gbó jù mí lórí sílè Kò síbi mo wà tí won ò fariwo pààyàn Wón láwon olópàá ilè yí ò sisé ire Wón ní won ò hùwà àtàtà Sùgbón ó ye kí e mò dájú pé 35 Ení ní ará ilé òun ò dáa Ení lárá ilé òun ò sèèyàn Kónítòhún náà ó yera rè wò o jèe Àbí báwo le se tójú olópàá òún sí té e ń pariwo Bóo le se tójú olópàá òún sí té e ń gbò rìyè 40 Irinse mélòó le kó fólópàá dání o jee Ju kóńdó té e fún won tí ò lè pa pùtè E ní won ó fi kóńdó pàdé adigunjalè Mo rò péyin gan-an lapààyàn Èyin lapani 45 Èló le ń fún won lówó tó jura E è rèlú Èèbó, e rAméríkà E wohun wón ń se fólópàáa tiwon Èèyàn mélòó le rí tí ń gbolópàá òún, e è tètè yèwà wò Wón tilè sì wáá solópàá dòòsà, wón só dirúnmalè 50 Bí ìgbàa pé kè é seléran ara náà làwon náà Bí rògbòrìyè sè níhà ìhín Olópàá ni Bíjà ìgboro sè níhà ibìkan Olópàá ni 55 Bí wón réni tó ń sínwín tórí è ò pé Olópàá ni Bí wón réni tó gbébon dání láfèmójú E ti se ń pe olópàá séyìí tí ye èyí kò ye bó Olórun Oba? N ò so pé gbogbo olópàá ló dáa tán poo 60 Sùgbón òpò ló wà tó wùnìyàn E wàwon méta tí wón pa lókè ibèun Omo ékeé ni wón ní rèwerèwe ni wón wà Wón se béè wón kú bí ajá ìmúsebo Lówó adigunjalè 65 Èyí ha lè jé káwon tó wà lénu isé fara sé é bí? E è jé tètè wáhun se sí i Ké e tún tolópàá se kígbà ó dùn E Gbewe Laaye 2263 6572 2006-12-21T07:30:36Z Loadewole 101 [[E Gbewe Laaye]] ==E GBÈWE LÁÀYÈ == Bómodé dìde tó féé kéwú Won a ló kéré Bésó wéré ń fèdè ìmàrò tó ń gbàdúrà àtàtà Won a ní ó gbénu sóhùn-ún Bí rèwerèwe lórin tó féé ko fún wa 5 Wón a ní ta ni ń jeun, tájá ń jùrù? E è sì gbèwe náà láàyè Ayé yìí ì í màá se tenìkan Omodé tó féé kéwì, ó mohun ó ní ńnú Omo pínnísín tó féé sòrò àtàtà 10 Ó mohun ó dì síkùn Ibi ó ti yanrí ìwo lè mó yàn ńbè Ó seése kó ti kógbón wá látoyún inú Ó ti lè mógbón tòrun bò láìròtì Àbéyin ò fìtàn Àjàntálá sèkó 15 Tó sòrò ńjó tá a bí i Torí náà té e bá rómodé Tó ń gbìdánwò Tó ń tiraka Ń se ni e ràn án lówó 20 Ó níhun-unre tó féé so ni Baba Joo 2264 6573 2006-12-21T07:31:16Z Loadewole 101 [[Baba Joo]] ==BÀBÁ JÒÓ== Á à à! Ayé e sèyí tán Tiyín le se, e ò se tOlórun Oba Èyí ò mà dáa, e è sì rò ó se O torí o lówó, o ń rénìkejì je O torí o lólá, o ń tenìkejì mólè 5 Bàbá jòó, èyí ò dáa o ò sì dá a dúró Sé torí omo ò wá o wálé Lo se pé kò se dáadáa Nnú ìdánwò tó kojá Olórun mà ń be, adákédájó 10 O ní bÓlórun ó máàfáà, kì í sojú omo-on kéwú Pé kílè tóó pòsìkà, ohun rere á ti bàjé Ó dáa náà, kò burú O ti gbàgbé pÓlórun àtijó níí pé mú-ùnyàn Bààlúù ni tòní ń gùn 15 Bàbá jòó, má jómo òún sèwon láìsè Bó o se jù ú lo lOlórun jù ó lo, kò se ó níkà Erin ń gbégbó, èlírí náà ń fibè sebùgbé E se wáá ní kómodé má mìí ńlè yí Bàbá jòó, e rò ó wò, èyí ò sunwòn 20 Kásàá fò, káwòdì fò Keye gbogbo fò láìfapá kanra ni Bí ò sí tìjà E Je O Yemi 2265 6574 2006-12-21T07:31:55Z Loadewole 101 [[E Je O Yemi]] ==E JÉ Ó YE MÍ== Èyin àgbà ò fòrò sòwò ilè yìí, Èyin ni mò ń ké sí. Àwa àtòpè ò se pò Wón ní békòló bá ti júbà ilè, Ile a lanu fún un ni. 5 Ìbà ni mo wáá se lódò èyin àgbà. E fenu tún mi se. Enu labéré fi ń táso se. Àgbà, tí mo bá sì sè yín, E má fi hùwà sí mi. 10 E fi mí sun eye tó su mí Ki won so fun mi. Gbèdègbèdè níí ro kòkò lágbàlá, Ibi ó tutù là á bénini. Kó rò féyin àgbà, kó tù fáwa èwe 15 Èyí tá a pè ré o, e jé ó se.  Oba Aderemi 2266 6575 2006-12-21T07:32:42Z Loadewole 101 [[Oba Aderemi]] ==OBA ADÉRÈMÍ== Gbogbo omo Ifè, mo lé è ń gbóhùn mi dan? Gbogbo ìjòyè Ifè, mo ní e dúró e gbórò kàn Gbogbo olóyè ni mo kí té e dóríi Lówá Mo kí gbogbo olóyè té e dórí Òrànfè Nlé o bàbá Fabùnmi, Odolé Atóbase, ìbà o 5 Mo ní tí n ò bá sèbaa yín Mo se leè dodo Atérerekáyé? Bí n ò sèbà Mo se lè dodo Àdìmúlà dèyhìn? Àjàláyé Oba wa, aláse èkejì òrìsà 10 Èsìdálè ifè Olófin Oòduà Káábíyèsí, Oòni ifè oòyè dabò Bóbaa wa ń sènáwó, gbogbo ayé a gbò rìyè Eni táyé ń fé táyé ń ye tí tebí tará ń sòyàyà fún Àáyá ò ríhùn foyún tó ní bí bí ò se pupa 15 Emi e ní kágbódóńgbó gbó dà bí ò sesin? Ìgbà Obá ti wà ní rèwerèwe Ló ti tóba télè téléérí Ló ti ń játóbatélè láìjoba N ni wón se kólée won so látóbatélè 20 Njé káábíyèsí o, èèpè ní ń be lóríi tèmi yí o Kádé pé lórí, kí bàtà pé lésè Kopaá àse ó fowó oba gbáyé pé Adérèmí, Àìnlá Oba rere N o nile 2267 6576 2006-12-21T07:33:22Z Loadewole 101 [[N o nile]] ==N Ò NÍLÉ== Mo rèlú Èèbó Ìlúu funfun Wón fàbàwón sálà àsà mi Síbè wón tún ń so pé n è é sara won Ni mo bá múra 5 Ó dìlú Akátá lÁméríkà lóhùn-ún Wón tún ń fi yé mi lójúkoojú pé N è é sara won Mo múra mo padà sílé Nílè èèyàn dúdú 10 Gégé bí òrò àgbà Pélé làbò ìsinmi oko Sùgbón pagidarì igí ti dá Igí dá lóko kò balè Okùn ìfé tí wón ní fún mi 15 Ti já sonù ojó ti na Won ò gbà mí sínú egbé ìgbìmò Won ò gbà mí sínú egbé awo Ni mo wáá dá nìkan wà lógolonto Omo tí ò nílé! 20 Oselu 2268 6577 2006-12-21T07:33:59Z Loadewole 101 [[Oselu]] ==ÒSÈLÚ== Àwon òsèlú Látàríwá Látigúsù Ìhà òkè àtìsàlè Oya Níbi kòkó ń wù, níbi èpà ń so 5 Níbi epo ń sun ńlè Àwon mùsùlùmí, àwon ìgbàgbó, àtèsìn ìbílè Ni wón fÈkó sònà Wón féé loo jàjà Lójú olómo ò tó o 10 Láti so fólógun Pé ó padà sílé Nínú àgó rè Kó fàyè sílè Ogún odún ń péé lo 15 Arede 2269 6578 2006-12-21T07:34:49Z Loadewole 101 [[Arede]] ==ARÉDÈ== Níjó mo relé arédè Okàn mí gbogbé Okàn mí gbàròkàn Èsù èwo ló mú irú èyí délè yí Tí ń faya solú oko ? 5 Tíbi a pè lórí dibi à ń fi telè Àwon Òyìnbó tó làsà yí télè télè téléérí Won ò se tó tiwa, èyí gbàrà òtò Kóko mórógùn wá, àbí kinla! Kó fogbá, kó fòwo, kó fòkòkò baba ìsáàsùn 10 Àbákú laso awo, à bó a ti wí? Oko kan, aya kan! Nílè yí náà? Tá a bá féé gbágbo ijó, ta ni yóò bá wa jó o? Tá a bá féé sèpàdé àkòdì, ta ni yóò bá wa yèdíè wò? Ta ni yóò bá wa káta? 15 Odunjo Memorial Lecture Series 1 2270 6579 2006-12-21T07:37:51Z Loadewole 101 [[Odunjo Memorial Lecture]] [[Ayo Bamgbose]] [[Bamgbose]] [[O. Olatunji]] Ayo Bamgbose (1984), Yorùbá: A Languagein Transition: J.F. Odunjo Memorial Lectures Series edited by Olatunde O. Olatunji: Yaba, Lagos, Nigeria: J.F. Odunjo Memorial Laectures. Akoko ni yi ninu apejo ti awon omo Odunjo maa n pe fun iranti baba won. Ninu apejo naa, opolopo beba ni won yoo ka ti idanilekoo yoo si wa. Ohun ti apejo akoko yii da le lori ni a ko si isale yii ni ede Geesi. The theme of the J.F. Odunjo Memorial Lectures 1984 was ==ÌDÀGBÀSÓKÈ ÈKÓ ÌMÓ ÌJÌNLÈ YORÙBÁ== (The Development of Yoruba Studies). There were two Lectures delivered by the J.F. Odunjo Memorial Lecturer 1984, who was Professor Ayo Bamgbose, former Head, Department of Linguistics and Nigerian languages, and Dean of Arts, University of Ibadan, former President of the West African Linguistics Society, the first and only African in the General Assembly and Executive Committee of Linguists (CIPL), and the President of Egbe Onimo-Ede Yoruba (Yoruba Studies Association of Nigeria). The general theme of his two lectures was YORUBA: A LANGUAGE IN TRANSITION, with the topic of each lecture being ‘How the Past Influences the Present’ and ‘A Language in New Roles’. There were in addition two Colloquiums at which papers were presented in Yoruba on Yoruba language, poetry, novel, and the development of Yoruba primers by four scholars as follows: (i) “Itan idagbasoke Eko Imo Ede Yoruba lati Ibere Pepe”, a paper presented by Dr Olasope Oyelaran, Reader, and Head of Department of African Languages and Literatures, University of Ife, Ile-Ife. and (ii) “Ise Awon Akewi Ninu Eto ati Eto Ilu, a paper presented by Professor Afolabi Olabimtan, Visiting Professor, Dean of Arts, Ogun State University, Ago-Iwoye. He is now back in the University of Lagos as Dilrector, Correspondence and Open. Studies Institute. The papers presented at the Second Colloquium were: (iii) “Agbeyewo Awon Iwe Alakoobere Yoruba Lati Ibere pepe”, Chief Oludare Olajubu, Reader (now Professor) at the Department of Linguistics and Nigerian Languages, University of Ilorin, Ilorin. and (iv) “Aayan Awon Onkowe Itan Aroso Yoruba Lati Aaro Ojo. Titi Di Odun Ominira (1960)”, a paper presented by Dr Afolabi Olabode, a lecturer in the Department of Linguistics and Nigeria Languages, University of Ibadan, Ibadan. The topic for the Yoruba Essay Competition was ‘Ise ati Ose ti Ilu n se lawujo Yoruba’ (The Functions and Ills of Drumming in Yoruba Society). The competition was open to students in secondary schools and teacher training colleges. The first prize was won by Miss Eunice Olufunke Adegboye, s student at the African Church Teachers’ Training College, Ifako, Agege, Lagos State, while Prince George Oyedele Afolabi, of Igboho-More Community Grammar School, Igboho, via Ogbomoso, Oyo State, won the second prize. The third prize went to Mr Aladejebi Kehinde Bello of Government Teachers’ College, Ilesa, Oyo State. Baasi Eran Kan 2271 6580 2006-12-21T07:38:45Z Loadewole 101 [[Baasi Eran Kan]] ==BÁÁSÍ ERAN KAN== Èyí è é sètàn, ohun ojú rí la ń wí Mo ní è é sètàn, ohun a rí tó la ń so Èmi kiní yìí náà ni kiní òún sè sí láìpé Èmi ló sè sí ni kò pé kò jìnà Sé Yoòbá pègàn eni tí ò lóbìn-in 5 Torí bí wón rí e lóde Aya ni won ó kó beerè ó tóó kan tomo Òhun náà ni baba wa Sóbò se sòrò kàn Tó ní “Páàdì o tó yìí oò nóbìnrin, ó tàbùkù” N ló dífá fómo Yoòbá 10 Tí wón è é fi í fi gbogbo ara Máa sisé olùsó Àgùdà Wón lÓlórun jé á torí obìn-in kú, o ò sàmín è Bó ò torí abo kú torí emi o se féé kú? Bó o lówó tó dàbíi gbìngbìn-nì kùn 15 Kí lo ń fowó òún wá bí kò somo Ibo lo ó ha ti rómo rà láìfébìin? Béèyàn ò sì tilè lówó lóó Yóò fébìn-in dandan ni bí owó orí àtaso ìbora Èmi sì ni yí, n ò lówó lóó, kóbò sàgbàà mi 20 Ojó sì ti ń yí lo lórí, odún sè ń dógbòn E ni dáké tara rè á ba dáké Ló jé n jí níjó kan tí mo gbònà òde Mo múlé onísogún dogójì pòn Mo dé òún mo yírà sótùn-ún, mo yírà sósì 25 Mo ní baba rere bàbá kè E è sì yá mi lógórùn-ún owó Kí n fi gbáya wálé ní ròngbà Babá wò mí tìkàtègbin, n ò mò pá a níjà tì Ó ní n gbéra ńlè n dìde, mo sì gbà 30 Olúwa má fi wá lótáa wa lówó, e sàmín è Torí awo félé tó bonú ò jé á dáseni mò Ó ní n gbowó, mo ní èló lèlé bàbá? Ségba ló dà àbóòdúnrún? Ó ní ká má rí i òun ò ní í gbèlée kóbò lówóo tèmi 35 Ó ní ká fòrò sèfé ká fi sàwàdà Ó ní n ó ti rówó kó tó dèyí àmódún Inú mí dùn, ìfé n mo se bí, n ò mò Pé ìfé a fé adìe ò dénú Ó ní sùgbón, tó bá dàmódún, tí n kò bá rógórùn-ún gbé jù sílè N bòun mú báásí eran kan láraà mi Èyí ò tilè ko mi lóminú, kò se mí ní háà! Mo rò pé kó tó dèyí àmódún, ma rówó Nítorí oko baba ń be nílé, mótò baba ń be lónà Lásán ni n ò lóó lóó, kè é se pé bàámi ò là Kò féé fún mi ni 45 Ó ló ye kómo náà ó fowó sisé ajé, mo sì gbà Okàn mi tilè sì balè ní sáà yí Sé wón ní bá à ń jà, bíi ká kú kó Bàámi ò ní í fi mí sílè pé won ó fìyà je mí láìgbà mí N ni mo bá gbowó ni mo múlé aya lo 50 Mo sèyí ó tó tán, mo tún sèyí ó ye pèlú Mo gbówó orí, mo gbóbì ní gìdìgbà Mo máya bò wálé Òrò ìyàwó rolè tán kí nkan tóó se Ìsèlè yí sè, ó kojá ti Jóòbù ní Bíbéélì 55 Ilée babá jó, okó run, okò sègbé Oro òún dun ni, ó dùnìyàn jù Torí kò sówó lówó kò sí kóbò lápò Odún sì ti bù pé tán Egbò òún sajá lósé, orí ló ti mú un 60 Kò pé náà kò jìnà, baba olówó dé “Owó tó o je mi, o ò ní í san án, mo je ìran re lówó tì ni? Baba fontó tán, ó tún ń fanra Wàràwéré òrò dòrò èbè Mo ránsé abélè sí bàbá 65 Pé ó dákun dábò fiyèdénú Kó fojó sójó owóo wa Bàbá kò jálè, ó fàáké kórí “Owóò mi ni tàbí báásí eran tí mo so” Òrò yìí sèè wá ń kojáa bá a se pè é, ó ń dihun míìn 70 Sáyé òyìnbó sì lèyí, kè é se ti baba wa Kò pé náà là wa méjèèjì múra ó di kóòtù A déwájú adájó tó dì gágá dì gogo Oníwá rojó eléyìn rò, elérìí ò kúkú sí Ìwé a jo towó bò náà ló selérìíi gbogbo wa 75 Adájó ròrò síwá, ó rò ó séyhìn Ó bagbejorò léjó, ó bagbejórò léèrè òrò Ó ní kò sí síse kò sáìse, báásí eran ni n ó san bá a se so Gbogbo aráyé ti wá owó wá, gbogbo aráyé ti wá owó jo, sùgbón bàbá ò gbà Ó ní àdéhùn tá a se ti kojá, ojó sì ti yè 80 Mo woke, mo wolè, omí dà pèèrèpè lójúù mi Ení gbójó ikú rè á sìwà hù Bó sìwà hù tán, á á sì se pèlú Níbi èrò dúró sí, ariwo so lo kùù Gbogbo won ń sèrántí ojó ìkúnlè abiyamo 85 A kì í kúkú bèbè ní kóòtù, ohun adájó so labé gé Èyí náà ló máyáni lówó tó yodà tìpánle Tó féé gba báásí eran tá a jo so Kò sì móbe rebi méjì bí ò soókan àyà mi Njé bá a bu báásí eran kan láyà èyàn Ikú ò níí dé? 90 Mo kúkú gba kámú dé, mo fòrò molúwa Díè ló kù, àní, ó kù bín-ńtín Kí oókan àyà mi àtòbe se pèkí Kí won dira mú kí won fenu kora Gbígbòn tí mò ń gbòn kojáa torí omi 95 Iye àìsàn tó ti ko lù mí kojá ogóje Ení gbójó ikú rè á sìwà hù Láàárín ìdákéjéé ladájó figbe ta Ó ní, “Dúró ayáni lówó Báasí eran le sèwé, e kò sèwé èjè 100 Ohun ìwé so lo ó gbà láìláfikún Ohun ìwé so lo ó gbà láìlábùlà” Kó o wà ńbè níjó òhún kó o wá wòran, òrée wa Kó wo bówóo baba se ń gbòn tóbe ń jáábó Àbí a ti se é ya ni lóbe láyà kí pón ó má se 105 N ò mò bá a ti se é ya ni lóbe láyà kó má dòrò èjè Òró dòdì eni ye á bè ló ń be ni Ení ye á bè ló ń sèpè Torí òfin ti wà ńlè látayérayé Pé eni tó bá tàjè sílè á sòfùn òpò 110 Torò, tilé eni náà á á di teléjè Bídájó se rí nígbèyìngbéyín rèé, òrée wa Owó, owó, n ò san Orò ayánilówó tún di teni N lo se bá mi níjósí tí mò ń mì nínú orò 115 N ò digun jalè, béè ni, n ò fólé Owó ayánilówó ni mo fi ń gbádùn araà mi Èyí nìkan kó ni wón se fáyáni lówó Wón tún lé e kúrò ní ìlú fún àbá ìpànìyàn Ìgbà mo délé lòrò yìí tó je yo sí mi 120 N ò mò páya mo fé sílé ló dì gágá di gogo lórí àga ìdájó Ń se ló loo gbaso adájó kan tó fi se ti e Tó fi gboko tó ní kalè láìròtì N náà lèmi se máa fi ń sorin ko Pé tá ń péyàwó ò daa 125 Ta ń péyàwó ò sunwòn Kó wáá waya mo fé sílé Tó féni fúnre N lèmi se gbàwon òdó níyànjú Pé won ó faya níní se ti won 130 Aya nìyá oko tó ò bá mò Ohun Won Se 2272 6581 2006-12-21T07:39:41Z Loadewole 101 [[Ohun Won Se]] ==OHUN WÓN SE== Bá a bá féé pajá Là á fún lóóko tí ò dáa Àbí ta ni ò mo ká feran sénu kó pòórá Èyí náà ni wón kúkú rò Tí wón tilée won débí 5 Tí wón ní ti won ló sihàn Tí á kù díè káàtó Bá a fólè láàyè Yóò soko níwájú adájó Wón dé, wón ní a má bòòsà mó 10 Pégi lásán ni N ò rò pé wón mohun tí ń jégbàgbó Béèyàn gbàgbó pókuta lè sesu jiná Yóò sè é mònà E se wáá lésìn-in wa ò dáa? 15 Pé ò wùùyàn? Láìsòrò òdì sí ti yín Igba ònà ló jájà Igba ònà ló déwájú Olórun Oba E lá à ń pààyàn bòòsà 20 E è moye èèyàn tí Ítílà pa Lógun àgbáyé tó lo? Ìgbà ó lo ò padà mó Ara ń tán Ká fògèdè sílè, ká lo, ká bówó nídìí rè Ìyen ti dàtijó 25 Béèyàn firaa re sílè, wón ó gbé e lóde òní Àwon náà ló kúkú dé tí wón bayé jé Wón dé tàìdé, wón * gàga ìdájó Wón ń sohun tó dáa àtèyí tí ò dáa ńlèe wa Bí èyí pá a jo ni ín ni 30 Bí èyí pá a jo pààlà Wón bá Bìní jà Wón kó gbogbo ohun ó dáa nílè òún lo Gbogbo ohun ó sunwòn nílèe wa ló ti pòórá Àbí e è bèèrè òsùpá Ìjió nÍfè 35 Ké e wohun a fi sàjòdún adúlàwò àgbáyé kejì Àwon gbéwiri ti gbé e lo Òfón-òn ti fòn ón rè Èyin èèyàn dúdú Ń se ni e dáké, ké e dáa le 40 Ìtàdógún ìyà ń kù dè dè dè Ojó elésin-ín òjò sú dé Tí gbogbo wa ó jíyìn ohun a se Ejó ń be lórun gèlèmò Níwájú òòsà Àlà Tisa Kan 2273 6582 2006-12-21T07:40:43Z Loadewole 101 [[Tisa Kan]] ==TÍSÀ KAN== Mo rántí tísà kan lágboolée wa Ó dojó ojó kan lègbón rè pè é kàsá Ó ní o wáá bá mi lo síbìkan lókè Oya Ségbòn-ón là bá bòwò fún, àbúrò gbó, ó gbà Ó kó taya tomo, ó kojá Oya 5 Ó ń sohun gbogbo bó ti ye Sùgbón èyí ègbón ò mèyí ó tó, kò mèyí ó tònà Òwò ló ń fàbúrò se, ló ń fomo wówó lókè Oya Òrò yìí sè wá ń le, ó ń gbàrònú Torí ibi méjì lomo olómo tí n gbojú ibi 10 Àwon ará òún se bó ń sojú Fégbòn-ón ni, won ò finú hàn án Sé orí ló yo ó tí won ò fihun ibi Kó béni eléni, kí won figbó sílé Ìyen nígbà èsè irú èyí móhun tó lé lógún odún dání bí ìjìyà lewòn 15 A dúpé Olúwa, o seun seun Tó o yomo-on tibí lófìn èwòn abàradì Ègbón sì nì yí, èwè, kò se tísà bó se tó Owó ló fi ń wá, òwó ló fi ń se Ndóji tí gbogbo èèyàn gbà, kò fábúróò 20 Mo tilè gbó pábúrò féé relé èkó, ó ní ó sowó kúdúrú Bírú èyí bá dáa, ìwo ègbón Ó wà láàárín ìwo atOlórun Oba. Alaya Pupo 2274 6588 2006-12-21T14:11:36Z Loadewole 101 [[Alaya Pupo]] ==ALÁYA PÚPÒ== Mo ní e ronú, omo Yoòbá, e tóó káya jo Òrìsà jé n péjì obìin ò dénú Ojú ni gbogbo wa fi ń féraa wa Ení láya púpò sòbàlè okàn nù Ara ìyá èyí ò yá, ara baba tòhún ò le 5 Àmódi ń sègbón-on tibí, ó fé bíńtín sáraa tìyín Sókè, sódò loko ó máa lo bí ìlèkè ìdí Lámorín ò rómo bí, tèmèdò ò rósùu rè Gbogbo è, gbògbò è, lórí oko ni O ti se fún tèmi lébà tó o gbéyán fún ti e 10 Bá n namo-òn mi nùun, òfeere òrò ni Oko yìí ò bá ròrò yí ire o tóó se é Ayé ti yí padà, ayé ti di gbèdèmùkè Gbogbo ohun à á feníí se ló ti dirin Àsejù lojú méjì, n ò mobi tá a gbójú kan dé tí ò ríran. 15 Akoyawo Litireso Yoruba 2275 6583 2006-12-21T07:43:39Z Loadewole 101 [[Akoyawo Litireso]] [[T.M. Ilesanmi]] [[Ilesanmi]] [[Bode Agbaje]] [[Gbenga Fagborun]] [[Tund Akinyemi]] [[Sola Falodun]] Mákánjúolá Ilésanmí, Bòdé Agbájé, Gbenga Fágborún, Túndé Akínyenú àti Solá Fáodún (n.d), Àkóyawó Lítírésò Yorùbá. DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÌFÁÀRÀ Ìwé tó je mó àbùdá lítírésè Yorùbá sòwón. Sùgbón egbàágbèje ni ìwé lítírésò Yorùbá tó wà lórí àte. Bí a bá mo èka kòòkan tó je wá lógún dé àyè kan, tí a sì lè fenu yaran sóbè lórí àwon èka mìíran, a kò ì tíì lè so pàtó pé a mo oríkì àti orílè ohun tí à ń pè ní lítírésò Yorùbá gaan. Òpò àríyànjiyàn ló tilè ti wáyé lórí ohun tí àwon onímò lítírésò kà sí lítírésò àti lórí ìtumò tí won fún ewì. Ìsàré, àrángbó àti orin nínú èka ìmò lítírésò Yorùbá. Bí ìmò yí ti pèka tó ni ere lórí rè àti òpò àkoólè àwon òmòràn túnbò ń fé àgbéyèwè tuntun. Jákèjádò gbogbo àgbayé ni ìmò àti àsà àwon ènìyàn ń fi òye tuntun hanni lórí ohun tí a lè pè ní lítírésò. Pétiíbò ni lítírésò ní gbogbo ilè-kílè tí a bá wo èka lítírésò àtenudénu. Ní ilè Yorùbá pàápàá, lénu ìgbà tí a ní ìmò àkoólè tó farapé ti ilè òkèèrè, lítírésò wa ti dàgbà nínú àkoólè, béè sì nit i àtenudénu ń fojoojúmó gbéwù ìgbàlódé wò. Ó ti hàn gbangba lóde òní pé òpò ènìyàn ló ń fé èkún réré àlàyé lórí èka ìmò yí, lórí oríkì àti orílè rè pèlú. Ilésanmí ti la òpò tí a lè tó tí a bá fé mo àbùdá lítírésò. Ó se atótónu tó jinlè lórí oríkì àti orílè lítírésò ní ìlànà ìgbóròkalè láwùjo Yorùbá. Àlàyé rè tan ìmólè sí ohun tó ti farasin nípa làbùdá ítírésò tó ti bèrè láti inú èrò okàn, tó najú jáde nínú ohùn pípè, tó sì gbé agbádá àkoólè wò. Òpò òrò tó ta kókó díjú nípa lítírésò ni àlàyé yìí tit ú sílè fún ànfààní gbobgo àwon tó nífèé lítírésò Ohun pàtàkì mìíràn tí Ilésanmí tún se nip é ó sàlàyé bí àwùjo àti lítírésò ti se jé wolé-wòde. Bí-ìgbín-ń-fà, karawun-a-tè-lé-e ni òrò àwùjo àti lítírésò. Láìsí àní-àní, òfófó àwùjo ni lítírésò máa ń se; ó fi ìhùwàsí àwon ènìyàn àwùjo tí a ti sèdá lítírésò hàn. Ìmò àsà àwùjo máa ń ran ìtumò lítírésò lówó. Ipa tí ìrírí àti àyíkí apohùn àti ònkòwé máa ń kó nínú isé onà won náà hàn gbangba nínú isé Ilésanmí. Léhìn àlàyé lórí àbùdá lítírésò yìí ni isé Agbájé sèsè bèrè. Tirè dá lérí ìpilèsè lítírésò. Èyí ni akitiyan àwon apohùn kí ìlànà àkoólè tó wáyé. Agbájé fi yéni bí gbogbo lítírésò ti jé àtenudénu kí ìlànà mò-ónko-mò-ónkà tò wáyé. Ó sàlàyé iye ònà tí a fi ń gbé èrò okàn jáde: Lára won ni ìlànà àrángbó. Ìsàré àti orin (òrin mú ìlù àti ijó lówó). Agbájé kò sàìso bá lítírésò Yorùbá ti pín sí elékajèkan lórí èdè (èka èdè Yorùbá kòòkan) lórí ìlò, lórí èsìn àti lórí irúfé àwon ènìyàn tí a mò mó èka kòòkan náà. Ó ménu ba ìsèdá lítírésò àtenudénu, àrà tí àwon apohùn kòòkan ń dá, àwon òwòran àti olùgbó won àti àwon alájose nínú isé ohùn pípè. Gbogbo ohun tó rò mó lítírésò àtenudénu pò ju èyí tí a lè bá pàdé nínú lítírésò alákoólè. Ìdí nìyí tí Agbájé fi gbà pé ó ye kí èka lítírésò yí dá dúró bó ti wà láti ìbèrè pèpè. Àwon apohùn tuntun ti ń gbayé; òpò ohun tó ti farasin ló tún ń jáde sí ojútáyé. Lítírésò àtenudénu tó gbangba á sùn lóyé. Ipa àti ìwúlò ìmò èdá-èdè nínú àtúpalè lítírésò ni isé gbenga Fágborún dá lé lórí. Isé náà topa àsepò tó wà láàrin ìmò èdá-èdè àti èdè lítírésò. Bí àpere, inú lítírésò ni a ti máa ń rí àyípadà tó bá dá bá èdè kan. Ó wo ònà tí a le gbà mo èrò ònkòwé àti ti èdá-ìtàn nípase irú èdè tí wón ń lò. A rí i nínú isé náà pé èdè kan náà tí elédàá-èdè ń wò ni a fi ń sèdá lítírésò tí lámèétó ń topinpin lé lórí; ìbáà jé ewì tàbí òrò wuuru. Onkòwé yìí ònà tí a le gbà mú àwòmó síńtáàsì, ti fonólójì, fónétíìkì, mofólójì òun àwòmó sèmáńtíìkì lò nínú àtúpalè lítírésò kí òye ohun tí ònkòwé ń so tóó le ní ojútùú. Ó fi yé wa pé bí onílítírésò kan bá lo wúnrèn èdè kan láti dárà nínú isé rè, ara isé onímò èdá-èdè ni láti sàlàyé irú wúnrèn èdè tí òrò kàn. Ìgbà tí a fi sílébù dárà yàtò sí ìgbà tí a fi òrò tàbí ohùn dárà. Isé Fágborún fi hàn wí pé àjosepò wà láàrin onímò ísowólò-èdè àti onímò èdá-èdè. Bí onímò ìsowólò-èdè bá ń wo ìlò fónrán ìhun ewì kan nígbà mìíràn, wón le so pé akéwì lu òfin gírámà èdè. Ibi ni isé lìngísíkì ti bèrè láti le sàlàyé irú òfin tí akéwì lù. Ònà tí ìlùfin gbà bu ewà kún lítírésò kì í se ara isé ti elédàá-èdè bí kò se ti onímò ìsowólò-èdè láti rírú kì í dí àwon elédè lówó láti mo ohun tí akéwì ń so. Ìlò èdè lónà àrà lásán ni elédàá-èdè le kà á kún. Lénu kan, òfin tí lámèétó maa ń so pé akéwì lù kì í se òfin kan daindain tí onígíràmà le kà kún nínú ìhun gbólóhùn nítorí kò hàn sí àwon elédè bí àléébù. Bí ó ti wù kí ó rí, Gbenga Fágborún fi hàn nínú isé rè wí pé ó ye kí a fi ìmò èdá-èdè kún ti ìsowólò èdè ní ìpìlèkí isé lámèétó lítírésò tóó le kése járí; kí ó má dio pé se ni a ń penséke isé àtúpalè lítírésò. Ó sá ye kí a mò pé eni tí kò gbédè kan kò le lò ó láti fib u ewù kún ìso rárá, ańbòsìbòsí pé yóó lu òfin èdè. Níbi ti isé Fágborún parí sí ni Akínyemí ti bèrè isé tirè nípa ìlò èdè nínú lítírésò Yorùbá. Ònkòwé náà gbìyànjú láti sàlàyé ohun tó ye kí ó je lámèétó lógún nígbà tó bá ń sàyèwò ìsowólo-èdè ònkòwé tàbí apohùn Yorùbá kan. Akínyemí gbà wí pé ìmò èdá-èdè wúlò fún àtirína rí àrà inú ìsowólo-èdè ènìyàn, sùgbón ìwòn ni ó rò pé a lè daradé ìyapa èdè lítírésò sí ìlò èdè ojoojúmó nìkan mo láti mo ìsowólo-èdè. Irin isé ni ó ye kí ìmò èdá-èdè jé fún lámèétó, kì í se òdiwon ìsowólo-èdè. Èyí ló jé kí ònkòwé náà dábàá ìlò onà-èdè láti sòdiwon ìsowólo-èdè. Dípò kí lámèétó ó kàn tókà sí orísirísI onà-èdè inú isé kan lásán, ònkòwé yìí dábàá pé kí lámèétó ó yan èyí tó bá jé olúborí onà-èdè inú isé náà láàyò. Olúborí onà-èdè yìí ni Akínyemí dábàá pé kí lámèétó ó wo àrà ibè, isé tó ń se àti ewà inú rè. Akínyemí gbìyànjú nínú isé Lítírésò Àpilèko Yorùbá láti topa orírun èyà lítírésò àpilèko Yorùbá. Ó sàlàyé wí pé ìmò mò-ón-ko-mò-ón-kà ló jé kí àsà náà ó gbilè nílè Yorùbá, àti wí pé ojú ìpín lítírésò Géésì ni Yorùbá gùn lé láti pín èyà lítírésò àpilèko won sí méta. Sùgbón ònkòwé náà fi hàn gbangba wí é kò sí èyí tó jé àjòjì nílè Yorùbá nínú èyà lítírésò àpilèko won métèèta. Ó topa ewì àpilèko Yorùbá lo sínú orin àti ìsàré tó jé lítírésò àtenudénu. Nínú ohùn àwon ìbo àti ti egúngún alárìnjo ni Akínyemí topa eré-oníse lo, ó sì topa ìtàn àròso Yorùbá lo sínú àrángbó bíi àló àti ìtàn. Ìdàgbàsókè èyà lítírésò àpilèko Yorùbá métèèta àti ipò won lónìí nínú lítírésò Yorùbá àpilèko kò gbéhìn nínú isé yìí. Lákòótán, Akínyemí fi hàn níbí pé tètèpòpó lítírésò Yorùbá ti lómi ewì, eré-oníse àti ìtàn àròso lára télè, kíkosílè ni kò sí. Isé Fálódún ni a fi kádìí ìwé yìí. Kíkó ni mímò, òwe àjàpá. Lórí Ìkóni ní àpilèko Yorùbá ni isé tirè dé lé. Ìdánilójú wà pé kí àwon Gèésì tó wá sí ilè Yorùbá ni àwon èyà Yorùbá ti ń fi ìmò àpilèko bó omo won lábòóyó. Fálódún tóka sí ònà tí Yorùbá ń gbà kó àwon omo won, tàbí àwon omo èkósé ohùn pípè, ní bí a ti í pe ohùn kòòkan títí kan bí a ti í lu ìlù àti bí a ti í gbápá àtesè ijó. Bí àpilèko àtenudénu ti jé orísìírísìí, béè náà ni ìlàn èkó òkòòkan won yàtò sí ara won bó ti wù kí ìyàtò èkó náà ó kéré tó. Omo èkósé ohùn pípé gbódò ní etígbòó, ìfarabalè, làákàyè, àrántúnrán ohun tó ti gbó, èbùn ohùn pípè àti àwon èbùn mìíràn tó lè mú èkó ohùn pípè rorùn fún un láti kó. Ó tilè seé se ká saájò fún un láti rán an létí ohùn tó ti kó sórí télè nípa fífún un ní ìsòyè. Bí Fálódún ti ménuba èkósé, ló tún sàlàyé ìlànà ìkóséyege àti irúfé àwon tó máa ń kó ìpohùn kòòkan. Àmó sá o, ìkósé ohùn pípè lóde òní ti bèrè si í yàtò sí tòde àná. Ohun mìíràn tí Fálódún ménuba ni ìkósé lítírésò àkoólè. Ìlànà ìkóni ní èyí yàtò sí ti ohùn pípè. Ó ménuba bí a ti í kó èka lítírésò alákoólè kòòkan, ní ìgbésè ìmò ilé èkó kòòkan. Ó sì so ohun tó je olùkó àti akékòó lítírésò ìgbàlóde lógún. Òpò àwon nnkan tí àwon olùkó àti akékòó ń topinpin nínú lítírésò alákoólè, ìbáà se olórò geere, ewì, tàbí eré oníse, ló je mó àtúpalè isé ònkòwé kòòkan. Lára àtúpalè yí ni àsà tí isé ònkòwé náà rò mó; ìlò èdè rè; èkó tó ń fi ìwé rè kóni, ìgbékalè isé rè àti ìwúlò isé náà láàrin asùwàdà ènìyàn. A óò rí i pé èyí tó ń sowá kò soòni ni òrò ìkóni ní lítírésò àtenudénu àti lítírésò àkoólè. Sùgbón òkòòkan won ló ní ànfààní tirè. Láìsí àní-àní, àkójopò isé eni kòòkan àwon tó lówó nínú ìwé yìí ti fún wa ní ìmò tó gbòòrò tó sì sodò, lórí ohun tí a lè pè ní lítírésò. Tí a bá fi òye ohun tí a ménubà nínú ìwé yìí wo ohun tí ònkòwé kòòkan ti ń ko lórí lítírésò Yorùbá, a óò rí i pé a kò lè rìn nínú òkùnkùn mó tí a bá ń dègbé òru nínú lítírésò Yorùbá. Isé inú ìwé yìí dàbí àtùpa olóde fún gbogbo àwon onímò àti akékòó lítírésò Yorùbá lápapò. Akure 2276 6584 2006-12-21T07:44:27Z Loadewole 101 [[Akure]] [[F.A. Ajakaye]] Ìsèdálè ìlú Àkúré láti owó F.A. Àjàkáyé, DALL, OAU, Ifè, Nigeria A kò le so pàtó odún tàbí àkókò tí won te ìlú Àkúré dó, sùgbón gégé bí Arífálò (1991) se wòye, ó ní Àkúré férè jé òkan lára àwon ìlú tí ó pé tí won ti tèdó ni ilè Yorùbá Akure is probably lone of the oldest towns in Yorubaland. (Arífálò 1991; o,1.2) Ìtàn so fún wa pé, Aga, eni tí a tún wá mo orúko rò bí Alákùnré ni ó kókó te ìlú Àkúré dó. Orúkò bàbá rè ni ìyàngèdè. Ìtàn so fún wa pé, Èpé, ní èbá ìlú Òndó ni ó kókó fi se ibùgbé léyìn tí won kúrò ní Ilé-Ifè. Alákùnré tè síwójú láti dá ibùgbé tirè ní. Ní àsìkò yìí, ohun òsó owó rè tí á ń pè ní ‘Àkún’ gé. Ó pe ibè ní ‘Àkún ré’ nítorí ìtumò ‘gé’ ni ‘ré’ ní èdè Àkúré. Eléyìí ni ó wá di ‘Àkúré’ títí dòní yìí. Alákùnré sì jókòó gégé bí olórí ìlú. A kì í pè é ní oba ní àsìkò yen bí kò se ‘Omolójù’. Ó lo ipò rè bí olórí ìlú àti omo Odùduwà ní ìlú Àkúré. Ní àsìkò yìí ni àwon omo Odùduwà ń je oba káàkiri ilè Yorùbá. A gbó pé, Àjàpadá Asodébòyèdé tí o jé òkan lára àwon omo Odùduwà kúrò ní ìlú Òsú, ó sì dúró sí ìlú kan tí won ń pè ní ‘Òyè’nítòsí Èfòn-Alààyè. Rògbòdìyàn, Ìsòro, ogun àti àìfokànbalè ko lu ìgbé – ayé Àjàpadá pèlú ara ìlú ‘Òyè’ náà. Ó wá di dandan fún Àjàpadá láti kúrò ní ìlú ‘Òyè’fún ààbò. Òun àti àwon alátìléyìn rè dórí ko ilè àìmòrí fún ibùgbé. Àjàpadá gbáradì, ó kó àwon ènìyàn rè, ó sì se gégé bí akíkanjú àti ògbójú ode. wón rìn títí tí won fi dé igbó Àkúré, ibí ni wón ti bá won pa erin. Erin tí Àjàpadá pa fún àwon ará ìlú Àkúré fún àwon aré ìlú ní ìwúrí àti ìbèrù, nítorí pé, ode tí ó bá pa erin jé ode abàmì àti akíkanjú ode. Àwon ará ìlú Àkúré wá gba Àjàpadà gégé bí akíkanjú ode tí yóò lè ní agbára láti gba ará ìlú rè ní ojó mìíràn tí ogun tàbí òtè bá dé. Àwon ará ìlú Àkúré fún Àjàpadá ní orúko ‘Asodebóyèdé’. Àjàpadá tí à ń pè ní Asodebóyèdé wá ní iyì gidi tí àwon ará ìlú sì féràn re gan-an. Àwon ará ìlú wá gbé Àjàpadá ga ju Alákùnré tí o kókó dé ìlú Àkúré lo. Alákùnré náà sàkíyèsí pé, àwon ará ìlú féràn Àjàpadá ju òun lo, ó wa dàbí eni pé wón rí ‘okó tuntun gbé àlòkù èsí dànù’. Alákùnré wá já owó rè nínú irókèkè àti akitiyan láti jé oba fún ìlú Àkúré bí ó tilè jé pé òun gan-an ni eni kìíní tí ó kókó te ìlú Àkúré dó. Itàn so fún wa pé Alákùnré fi tòwòtòwò kúrò fún Àjàpadá Asodebóyèdé. Àjàpadá Asodebóyèdé wá jé oba ìlú Àkúré kìíní, gbogbo ayé gbó, òrun sì mò. Iwádìí fi hàn wá pé, Àjàpadá yìí jé omo Ekùn, Ekùn sì jé omo Òdùduwà1. Òdùduwà tí ó jé bàba Ekùn ni ó tójú Àjàpadá dàgbà nítorí Ekùn tètè kú. Àjàpadé jé omo rere, ó sì féràn láti máa seré káàkiri ààfin Òdùduwà, àwon ènìyàn a sì máa pè é ní ‘Àjàpadá Omo Ekùn. A gbó pé Odùduwà fún Àjàpadá ní èwù oògùn kan tí won ń pè ní ‘Èwù Ogele’ tí Òduduwà fúnra rè fi ń se ode, nígbà tí Àjàpadá pinnu láti dá ibùgbé tirè ní. 1. Orísirísi èrò ni ó wà nípa orúko àti iye omo Òdùduwà. Wo: T. A. Ládélé a.y. Àkòjopò Iwádìí Ìjìnlè Àsà Yorùbá. Ibadan’, Macmillan Nigeria Publishers Ltd. 1986, o.i. 1-2. Ohun méjì ni ó mú kí Òdùduwà se èyí, èkínní ni ìwà akíkanjú tí Àjàpadá fi hàn nígbà tí o fi ‘Àjà’1 kékeré pa eku edá nínú ilé àìlujú nígbà èwè re. Èkejì ni ìfé tí Òdùduwà ní sí Ekùn tí ó jé bàbá fún Àjàpadá. Ekùn sì tètè kú, ‘Omórèmílékún’ ni Àjàpadá jé sí Odùduwà. Èbùn èwù yìí nìkan kò té Àjàpadá lórùn, ó be Odùduwà fún àwon ohun orò míràn, èyí wá jé kí Òdùduwà tún rob í baba Àjàpadá ti jé, ó sì wo ilé lo, nígbà tí o máa jáde, ó jáde pèlú ewà iwà mímó rè gégé bí oba. Ó gbé adé kan lówó, ó súre fún Àjàpadá, ó sì so fún Àjàpadá pé, ‘mo fi adé yìí jì ó’ Mo fi adé jì ó, ni ó wá di ‘Déjì’tí o jé orúko oyè oba ìlú Àkúré, gégé bí eni tí Òdùduwà fi adé jì2. Adé yìí je ìtókasí pé omo oba ni Àjàpadá. 1. Ohun èlò ode ti won fi irin se ni o ń jé ‘Àjà’. Ibi náà ni orúko Àjàpadá tí súyo tí o túmò sí ‘A fi ajà pá edá (Àjàpadá) 2. Èyí tí ó túmò sí pé, mo fi adé yìí fún o láéláé. Àjàpadá omo Ekùn Asodebóyèdé, Déjì kìíní ní ìlú Àkúré jé akínkanjú ògbójú ode ni gbogbo ìgbésì ayé rè. Gégé bí àkosílè Weir (1934)1 ogójì oba ni ó ti je ní ìlú Àkúré láti ìgbà tí ìtàn ti bèrè. Oba merìn sì ti je léyìn àkókò tí Weir se ìwádìí tirè. Àpapò oba tí ó ti je ní Àkúré jé mérìnlélógójì2. À rí igbó pé obìnrin méjì ni ó wà nínú won.3 Obìnrin kìínì ni Èyé – Aró ti ó je oba ní odún 1393 títí di odún 1419 A.D. Ohun tí o fà á tí oyè fi kan obìnrin yìí nip é, òun nìkan ni ifá re fo rere láàrin àwon tí won dárúko fún ifá re fo rere láàrin àwon tí won dárúko fún Ifá. Àwon Àkúré sì fé tè lé ohun tí Ifá so nítorí pé won ti fi òpòlopò oba je tí won kò pe lórí oyè. Ifá so pé obìnrin yìí yóò pé lórí oyè àti pé àsìkò rè yóò tuba tùse. Obìnrin kejì tí ó je oba ní Èyémohin, ó wà lórí oyè ni odún 1705 títí di odún 1735. A gbó pé nígbà tí won tún dá ifá ní àsìkò yìí, ifá kò mú omokùnrin omo-oba kookan, bí kò se omo-oba-bìnrin yìí. Eléyìí ni ó mú kí àwon ará Àkúré fi omo-oba-bìnrin yìí je oba. 1. Wo: N.A. C. Weir 1934 Akure District Intelligence Report. Filo 41, 30014 Nigerian National Archives Ìbàdàn. 2. Wo Àfikún ‘I’ fún orúko àwon oba tí ó ti je ní ìlú Àkúró. Oba Adésidá Afúnbíowó ni a gbó pé, ó pé láyé jù gégé bí oba ìlú Àkúré. Ó lo bí ogóta odún láyé (1897 -1957.) Àkíyèsí: A ko isé yìí láti inú àpilèko fún Oyè Émè ti F.A Àjàkáyé A.F Àjàkáyé (1998) ‘Ìlò Orin Láwùjo Àkúré Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria. Àsamò Èròngbà isé yìí ni láti se ìwádìí sí ohun tí àwon ará Àkúré máa ń lo orin fún ní àwùjo won. Ó jé ònà láti sèdámò àwon orin àwùjo Àkúré, láti sàlàyé ìsèse àwon orin won àti láti se àgbéyèwò àwon kókó tí orin máa ń dá lé. Ìlò orin ní àwùjo Àkúré tí isé ìwádìí yìí dá lé ni èròngbà láti sí ònà titun sílè fún àtúpalè lítírésò lónà láti mú kí àwon orin wònyí yé ni dáradára. Ó tún jé ònà láti sí ònà titun sílè fún ìwádìí lórí lítírésò alohùn pàápàá ti àwùjo Àkúré tí ó jé pé isé ìwádìí kò ì tí pò lórí rè. À se àkójo-èdè-fáyèwò láti odò àwon òkorin. Apohùn ìsènbáyé àti àwon abínà-ìmò. A se àdàko àwon orin tí a gbà jo, a sì se àgbéyewò àwon isé tí won ti wà nílè lórí orin ní àwon agbègbè mìíràn. A ka àwon ìwá tí owó wa tè ní agbègbè náà, a sì rí òkó tó wúlò fún wa lórí orí òrò tí isé wa yìí dá lé. Isé ìwádìí yìí fi hàn pé àkójinlè orin nípa síse àtúpalè kókó ohun tí à ń lo orin fún pon dandan kí a tó le ní òye isé onà àti Ìtumò orin ní àpapò. Ìsé yìí tún jé kí ń ní ìmò nípa ìtàn Ìsèdálè, èsìn àti ètò ìsèlú àwon ará Àkúré. Isé yìí tún fi hàn pé èsìn ní o máa ń bí àwon orin èsìn ní àwùjo Àkúré àti pé àsà àti ìse àwùjo ni ó máa ń se okùnfà fún àwon orin aláìjomésìn. Ojú Ìwé: Oókàn-dín-láàádóòsàn-án Alámòjútó: Òmòwé A. Akínyemí. Eegun 2277 6585 2006-12-21T07:45:28Z Loadewole 101 [[Eegun]] [[B.A. Akinduro]] B.A. Akíndúró (1977), Bí Eégún se Bèrè’, DALL OAU, Ifè Nigeria Ìtàn tí n ó so nípa bí eégún se délé ayé yìí, mo gbó o láti enu baba babaà mi ni kí ó tó di pé wón jé ìpè Olódùmarà ní nǹkan bí odún méwàá séhìn. Ìdí pàtàkì tí ó jé kí n fi ara mó ìtàn náà ni pé ó fi ara jo ìtàn tí mo kà lórí nǹkan kan náà ìwé Òmòwé J.A. Adédèjì1. Ìdí mìíràn tí ó jé kí n fi ara ḿó ìtàn náà yàtò sí òmíràn nip é enu àwon tí mo se ìwadìí lówó won kò kò lóŕi òrò náà. Ó dà bí eni pé olúkálukú ni ó fé fi bu iyi kún ìlú tirè pé ní ìĺú tòun ni awo Iségún ti bèrè. Ògbéni Táyélolú Sásálolá tí ó ń gbé ni ìlú Oǹd́ó tilè so f́ún mi pé ní ìlú Òfà ni Eégun ti sè. Nígbà tí mo sì fi òrò wá a lénu wò, mo rí i pé omo Òfà ni baba rè. Omo Iwékosé tún so fún mí pé ó dá òun lójú pé ní ìlú Òkè-igbó lébàá Oǹd́ó ni Eégún ti kókó bèrè. Nínú Ìdàrúdàpò yìí ni mo wá rò ó pé bí ènìyàn bá féé mo òtító tí ó wà nídìí òrò náà, àfi bí ènìyàn bá to Ifá lo nítorí pé If́a kò ní í gbè séhìn enìkéni. Orísìí ìtàn méjì ni mo sì wá rí ńinú Ifá. Sùgbón ìtàn kéjì ni mo fi ara mó. Ìdí tí mo sì se fi ara mó on náà nip é ó jo ìtàn tí mo ti gbó lénu baba babaà mi. Èyí nìkan kó: mo fi ara mó 1. Adédèjì J.A. The Alárìnjó Theatre: The Study of a Yorúbà theatrical Art form its Origin to the Present Times. Ph.D. Thesis (University of Ibadan), 1969, pp. 20-90. Ìtàn kejì yìí nítorí pé ó tún là wá lóye lórí bí orúko náà, “Eégún”, ti se bèrè. Ìtàn àkókó yìí wà nínú Odù Èjì ogbè, Esè Èkejì. Ìbéjì ni wón fi Eegún bí. Òkán kú èkejì sì wà láàyè. Èyí tí ó wà láàyè si wá ́n sunkún sá. Wón wá dógbón, wón dáso Eégún. Wón mú èyí tí ó wà enìkan lórí. Eni tí ó gbé Eégún náà ń pe eni tí ó wà láàyè pé: “Mó tí ì wá o, Ìhín ò rò o ò.” Ese Ifá náà lo báyìí: “Ńí ojó tí Éégún dé ayé, Ìbejì ni wón bí i. Òkan kú, òkan wà láàyè. Èyí tí ó wà láàyè wáá sunkún títí, Ni wón bá dógbón, Wón dáso Eégún. Wón mú èyí tí ó wà láàyè lo sínú igbó. Wón gbé aso Eégún náà bo enìkan lórí. Eni tí ó gbé Eégún náà ń pé Èyí tí ó wà láàyè pé: Mo tíì wá o, Ìh́in ò rò o ó. Èyí tí ó wà láàyè bèrè síí sunkún, 1. Abimbóla Wandé, Awon Odù Mérèèrìndímlógún. (memio), pp. 3-4. Eégún náà yára wo inú igbó lo. Aso tí a dà bo alààyè lórí Ni à ń pè ní èkú Eégún. Èkú ayé o, Èkú òrun, N à ń pè ní èjìgbèdè èkù.” Ìtàn ke jì wà nínú ìwé Òmówé J.A. Adédèjì tí mo ti tóka sí télè. Ńińu Odù Òwónrínsè ni ó wà. Ìtàn náà lo báyìí: Nígbà TÌ Òwónrín tí ó ń gbé ní Ìsányín dolóògbé, àwon omo rè métèèta - Arúkú, Arùḱu àti Aròḱu-roja-má-tà kò ní owó lówó lati fi se òkú bàbáa won. Ìrònú òràn náà pò dé bi pé èyí Arúkú tí ó jé ègbón fún gbogbo won fi ìlú sílè. Béè ni èyí àtèlé rè, Arùkú, mú ìmòràn wá pé kí àwon ó ta òkú náà1. Èyí àbúrò won, Aròkú-roja-má-tà, bá kiri òkú náà lo. Sùgbón nígbà tí ó ti kiri fún ìgbà díè tí kò ti rí eni ra òkú náà ni ó ti sú u, ó sì wó òkú náà jùnù sínú igbó; ó bá tirè lo. Léhìn ìgbà díè, èyí ègbón di baálé ilé, ó sì gba ipò bàbá rè gégé bí Ológbìín. Gégé bí ipò rè òun ni ó sì wá di Ológbo2. Bí ó tilè jé pé abuké ni, Aláàfin fún un ní ìyàwó kan, eni tí orúko rè ń jé Ìyá Mòsè. Sùgbón fún òpòlopò od́un, Mòsè kò gbó mokòó 1. Won a máa ta òkú láyé àtijó fún àwon olóògùn tí won fé lo èya ara òkú náà. 2. Akígbe tí ́o sì máa ń ru òpá oyè Aláàfin. rárá; ó kàn ń fowó osùn nu ògiri gbígbe ni. Èyí ni ó mú kí oko rè Ológbìín to Òrúnmìlà lo. Nígbà tí ó débà tí ó débè, ó ńi “emi ló dé tí ìyàwó òun fi rómo léhìn adìe tó bú púrú sékún?” Òrúnmìlà sì so fún un pé àfi tí ó bá lè se èye ìkehìn fún baba rè tí ó ti kú kí ìyàwó rè ó tó lè bímo. Ní àkókò yìí, Ìyá Mòsè ti ló sódò Amúsan láti lo se ìwádìí ohun tí ó fa sábàbí. Bí Ìyá Mòsè ti ń bò láti odò Asà níjò kan ni elégbèdè kan jáde sí i láti inu igbó tí ó sì bá a lòpò. Béè ni Ìyá Mosè se béè lóyún. Mòsè kò sì lè jéwò bí ó se lóyún fún oko rè. Ó sì fòn ón ó di òdò Olópondà tí ó jé ègbón Ìyá Mòsè. Níbè ni ó ti bí ìjímèrè. Ìtìjú a máa pa gbajúmò. Nígbà tíìtìjú pò fún Mòsè, ó tún fon ón, ó di òdò oko rè. Bí ó sì ti ń lo lónà ni ó ju ìjímèrè sínú igbó. Sé oko rè kò kúkú mo nnkan tí ó bí. Nígbà tí ó dijò keje ni Ato tí ó jé ìyàwó Ògògó tí ó jé omo Ìgbórí rí ìjímèrè igbó. Ní àkókò tí a ń wí yìí. Ológbìín ti gbó gbogbo ohun tí ó selè. Ó ti lo sí òdò Òrúnmìlà, Ifá sì ti so fún un pé sùúrù lebo. Ifá ní kí Ológbìín máa tójú abàmì omo náà, sùgbón kí ó tún se èye ìkohìn fún baba rè nìpa lílo sí igbó níbi tí wón ti rí abàmì omo náà láti lo ya eégún baba rè. Àwon ohun tí Ifá pa láse ètùtù náà ni egbèrin àkàrà, egbèrin èko, egbèrin pàsán àti òpòlópò emu. Igbó tí won ti se ètùtù náà ni a mò sí igbó ìgbàlè di òní olónìí. Aláràn-án òfí tí ó jé ìyekan Ológbìín ni ó gbé aso òdòdó tí baba Ológbìín tí ó ti kú ń lò nígbà ayé rè bora, tí ó sì tún gbé abàmì omo náà pòn séhìn, tí ó sì ń jó bò wá sí àárín ìlú láti inú igbó náà pèlú ìlù àti òpòlopò ènìyàn léhìn rè. Ológbìín ti fi lò télè pé òun yóò se èye ìkehìn fún baba òun tí ó ti kú nítorí náà nígbà tí wón rí Aláràn-án Òrí nínú aso òdòdó, wón se bí Ológbìín tí ó ti kú ni, pàápàá tí abàmì omo tí ó pòn dà bí iké èhìn rè. Àwon ènìyàn ń sún mó on láti wò ó dáadáa sùgbón pàsán tí wón fi ń nà wón kò jé kí won sì wo ilé baba Ológbìín tí ó ti kú lo. Bí àwon ènìyàn ti ń wò ó ni wón wí pé: “E wo begun eni tó kú ti gún tó! Egungun náà gún lóòótó! Egungún gún! Egungún gún!” Báyìí ni àrá òrun náà se se káàkiri ìlú tí ó sì ń súre fún àwon ènìyàn. Nígbà tí ó sì se ó wo káà lo. Wón sì pe Ato kí ó máa tójú abàmì omo náà. Wón sì ń pe abàmì omo náà níOlúgbèré Àgan. Nínú káà yìí ni Ògògó tí ó jé oko Ato, ti ń wo omo náà nígbàkúùgbà. Àwon ènìyàn inú ilé a sì máa pe Ògògó ní Alàgbòó-wá1. Alágbòó-wá yìí ni ó sì di Alágbàá (baba Maríwo) títí di òní olónìí. Odù Òwónrínsè náà nìyí: “Arúkí, Arùkú, Aròkú-rojà-má-tà. Òkú tá a gbé rojà tí ò tà; 1. Ìtumò èyí ni eni tí ó gbó tí ó wá. La gbé so sígbó. Òun la tún gbé wálé, Tá a daso bò, Tá a ń pè léégún. A dÌfá fún Òwónrín Ìsányín Tó kú tí àwon omo rè Kò rówó sin ín.1 Bí a bá sì tún wo oríkì eégún, òrò nípa bí eégún se kókó bèrè yóò túbò tún yé wa sí i. Gégé bí a ti mò, oríkì ni òrò tí ó júwe ìwà, ìse2 àti Ìtàn ìbí àwon òrìsà, ènìyàn àti àwon nnkan mìíràn. Oríkì Egúngún náà lo báyìí: “Egúngún Ajùwón, Lùkùlùkù gbúù-gbúù! A-rágò gbálè, Egúngún kìkì egungun T’Ògògó! Òkú yìí gbérí! Eni ará kan Tí ń jí jó awo. 1. Adédèjì, J.A. The Alárinjó Theatre. The Study of a Yorùbá theatrical Art from its Origin to the Present Times. Ph.D. Thesis (University of Ibadan 1969). Pp. 60-88. 2. Babalolá, A Àwon Oríkì Orílè, pp. 11. Òsòràn lokùn ń dè lÁgburè. Ìgbà tí n kò sòràn okùn, Kí le mókùn so mí lápá sí? Omo kéké mo sá, Mo mú sèwe lÁgburè. Gònbò ni mo wà, Mo mú sèwe nIgbórí1 ‘Torí Ìgbórí mi lÒyó Mòko. Baba Arúkú, Baba Arùkú, Baba Aròkú-rojà-ma-tà. Òkú tá a gbé rojà Tá ò tà, Òun la dáso fún Tá à ń pè léégún. Ikú ‘i lÓdò. Omo atòkú jeun, Omo atáyé solè nÍgbàlè. Baba Ato kékeré A-benu wéjewéje.2 Báyìí a ti mò bí eégún se kókó dé inú ayé nígbà ìwásè. 1. Àwon Tápà ló ń jé béè. 2. Adédèjì, J.A. The Alárìnjó Theatre; (The Study of a Yorùbá Theatrical Art from its Origin to the Present Times.) Ph.D. Thesis (University of Ibadan 1969). Pp. 60.88. Sùgbón láyé òde òní ń kó? Báwo ni a se ń ‘sé’ eégún? Ó sòroó so pàtó pé kò níí sí ìyàtò díè láti ìlú dé ìlú lórí òrò bí a se ń ‘sé’ eégún. Sùgbón bí ìyàtò kàn tilè wà náà, kò pò rárá. Mo léèrò wí pé àwon obìnrin kò ní í mo ìdí abájo. Obìn in a sì máa mo awo, sùgbón bí wón bá tilè mo ón, won kò gbodò wí. Àgbàlagbà Òjè nikan ni wón ń ‘sé’ eégún rè bí ó bá kú. Bí a bá ti fé ‘sé’ eégún eni tí ó ti kù yìí, a ó wá pàsán1 méta, a ó wá aso fúnfún tí ó tóbi, a ó tún wá eni tí kò sé kò yè gíga eni tí a fé ‘sé’ eégún rè náà. Ìtàn so fún mi pé láyé àtìjó, tí wón bá pe òkú Òjè nígbà tí won kò bá tíì sin ín, pé ó maa ń dáhùn tí yóò sì bá àwon ènìyàn sòrò. Sùgbón eke ti dáyé, aásà ti dÁpòmù, nnkan ò rí bí í ti í rí mó nítorí pé a kò lè se é bí a ti í se é télè. Bí àwon èròjà tí a kà sílè wònyí bá ti dé owó àwon àgbà Òjè, a ó mú okùnrin tí kò sé kò yè gíga òkú Òjè náà lo sínú igbó ìgbàlè. Àwon àgbà Òjè nìkan ni wón lè mo eni náà. Léhìn èyí, àwon Òjè yókù àti àwon ènìyàn yóò máa lu ìlù eégún ní ibi tí won ti pa pereu lébàá igbó ìgbàlè náà. Òwéwé2 ni ìlù tí a ń wí yìí. Tí wón bá ti ń lu ìlù báyìí, àgbà Òjè kan yóò máa mú òkòòkan nínú pàsán yen, yóò 1. Òpá àtòrì tí a fi irin gbígbóná se onà sí lára tí àwon tí ó máa ń tèlé eégún lo sóde fi ń na ènìyàn. 2. Aparun tàbí igi tí a fó sí wéwé, tí a sì se é pelebe pelebè. Sì máa fin a ilè lééméta méta. Bí ó bá ti ń se béè ni yóò máa pe orúko eni tí ó ti kú náà tí a sì fé ‘sé’ eégún rè yìí. Nígbà tí ó bá ti fi pàsán keta na ilè léékéta tí ó sì tún pe orúko eni tí ó ti kú náà, eni tí ó ti wà nínú igbó ìgbàlè yóò dáùn, yóò sì máa bò pèlú aso fúnfún báláú lórí rè. Àwon ènìyàn yóò sì máa yò pé baba àwon dáhùn, pé kò tilè kú rárá. Bí babá bá ti jáde báyìí ni àwon ènìyàn yóò máa béèrè orísìírísìí nnkan lówó rè, tí baba náà yóò sì máa dá won lóhùn. Nígbà tí ó bá ti jó dáadáa fún ìgbà díè, yóò súre fún àwon ènìyàn kí ó tó padà bá inú igbó ìgbàlè lo. Bí eégún se ń jáde lóde òní nìyí ní ìlú Ondó. BÍ EÉGÚN ÀTI ÒGBÉRÈ EÉGÚN SE DÉ ÌLÚ ONDÓ Gégé bí yóò ti hàn níwájú, kì í se èdè tí àwon ará Ondó ń fò lénu ni wón fi ń kógbèérè: èdè Òyó ni wón ń lò. Èyí jé ìtókasí kan láti fi hàn pé láti Òyó ni eégún ti kókó bèrè kí ó tó tàn ká gbogbo ilè Yorùbá. Ní ayé àtijó, nígbà tí ogun àti òtè pò ní ilè Yorùbá, òpòlopò àwon ènìyàn ni ogún kó láti ìlú kan dé òmíràn. Àwon mìíràn lè se àtìpó níbè fún ìgbà díè kí won ó sì padà sílé nígbà tí won bá ti ra ara. Àwon mìíràn a tilè kúkú jókòó sí ìlú náà won a sì fé Ìyàwó níbè. Béè àsà kò seé fi sílè bòrò. Àwon ènìyàn wònyí kò gbàgbé èsìn won béè ni wón sì ń gbé e Orinlaase 2278 6586 2006-12-21T07:47:04Z Loadewole 101 [[Orinlaase]] [[J.B. Agbaje]] [[Ilawe-Ekiti]] J.B. Agbájé (1980), ‘Òrínlááse’, DALL, OAU, Ifè Nigeria. ÒRÍNLÁÁSE GÉGÉ BÍ ÒRÌSÀ ÌTÀN ÌGBÀ ÌWÁSÈ NÍPA BÍ ÒRÌSÀ YÌÍ SE DÉ ÌLÚ ÌLAWÈ-ÈKÌTÌ Òrínlááse jé Òrìsà tí ó máa ń sòrò bí ènìyàn àti pé gbogbo òrò rè ni ó máa ń se. Pèlú àse ni Òrìsà yìí máa ń sòrò nítorí pé bí ó bá so fún ènìyàn pé kí ó má se jà tàbí se ohunkóhun sùgbón tí olúwarè bá sì fi gbígbó sàìgbó, dájúdájú eni náà yóò rí nnkan tí ojú pálábá rí lójó tí owó pálábá ségi. Ní ìsèdálè ayé “OLÜAAYÉ” ni orúko òrìsà yìí sùgbón ó tún máa ń jé àwon orúko mìíràn bíi: Òrínlááse, Àdìmúlà, Àjàká àti Olúorókè. Olúaayé yìí gaan ni orúko rè gidi àti pé ìnagije ni orúko mérèèrin ìyókù gégé bí àwòrò ròsìsà yìí ti se àlàyé fún mi ní àkókò ìwádìí yìí. Ìse àwon Yorùbá ni láti máa fi ohun ìní tàbí agbára èdá hàn nípa orúko àníjé tàbí oríkì tí a bá fún un. Ó dàbí eni pé Òrìsà yìí féràn ìnagije ju orúko gidi lo, mo sì rò pé ìdí nìyí tí ó fi jé pé orúko ìnagije ni a sábà máa ń bá pàdé nínú ewì àti orin rè. Inú orúko ìnagije ni a ti ń mo akitiyan, agbára àti isé tí ó je mó òrìsà kòòkan. Mo sì rò pé ń kò ní jayò pa tí n bá so pé bóyá ìdí nìyí tí Òrìsà yìí fi féràn orúko ìnagije rè ju orúko gidi lo. Gbogbo àwon orúko ìnagije wònyí ni ó sì ní ìtumò ti won. Fún àpere: ÀDÌMÚLÀ: èyí jásí pé eni tó bá fi okàn tè é yóò rí ìgbàlà. ÀJÀKÁ:- èyí tóka sí pé gbogbo ibi ni ojú rè tó lati yo àwon omo rè nínú ewu níbikíbi àti ní ìgbàkigbà ní orílè - èdè àgbáyé. OLÚORÓKÈ:- èyí fi hàn pé orí òkè ni ibùgbé òrìsà yìí wà. “onílé – orí-òkè”. Ìdí nìyí tí a fi ń kì íbáyìí pé: “Ako umolè ko dúró sí ìsààsáá òkúta”. ÒRÍNLÁÁSE:- èyí túmò sí pé òrò rè tí ó máa ń se. “òrò -re - ni – ó-se”; pèlú gbogbo òrò rè tí ó máa ń se ni won fi ń kì íbáyìí pé: “Ó wí béè se béè, Òrín Àwè kèé fò síse”. Ìtàn àtenudénu so fún wa pé Òrínlááse jé òken pàtàkì nínú àwon òkànlénírúnwó irúnmolè tí ó sòkalè láti òde ìsálórun wá sí òde ìsálayé. Ìtàn yìí kan náà fi yé wa pé Ifè - Oòdáyé ni gbobgo àwon òrìsà kó dúró sí. Sùgbón nígbà tí ó yá, kálukú won bèrè síí lo sí ibi tí ó wù ú láti fi se ibùdé. Àwòrò òrìsà yìí fi yé mi pé, ìtàn ìgbà ìwásè so fún wa pé, bí Olúmo 1* lo sí òde Ìsánlú béè gégé ni Òrìsà Òrínlááse gba ònà ìlú Ìlawè wá dúró sí. Ìtàn yìí fi yé ni síwájú síi pé Òrìsà Òrínlááse dúró simi ní àwon ìlú bíi Èfòn Aláayè – Èkìtì, 1* Olúmo jé Òrìsà òde Ègbá 2* Olóóta jé òrìsà kan ní ìlú Adó – Èkìtì 3* Òrògìdìgbò jé òrìsà kan ní òde Ìsánlú. Ìgèdè – Èkìtì àti Ìgbàrà- Odò – Èkìtì kí ó tó wá dúró pa sí Ìlawè - Èkìtì àti pé ìdí nìyí tí ó fi jé pé ìlú Ìlawè nìkan ni ó ti ń sòrò bí ènìyàn. Mo sì rò pé eléyìí ló se okùnfà tí àwon èniyàn fi máa ń wá sí òdò Òrìsà yìí ni ìlú Ìlawè - Èkìtì láti orígun mérèèrin orílè - èdè wa láti wá se àyèwò sí ìsòro won. Àwon mìíràn máa ń ránsé láti ìlú àwon aláwò funfun pé kí àwon ènìyàn won lo bá won se àyèwò nípa bí won yóò se yege nínú èkó tàbí àseyorí nínú isé tí won bá dówó lé. Ká má dé èènà penu, Òrìsà yìí sì wà ní Ìlawè dib í a ti ń sòrò yìí. Fún àpere, orin tí àwon olùsìn àti àwòrò rè máa ń ko nígbà odún rè láti fi se àpónlé fún un fi hàn pé Ilé - Ifè ni ó ti wá. ORIN: “Lílé - Òrínlááse ni rí ao elèrò l’ufe o’ Ègbè – Ao elèrò o Lílé – Àjàká lao elèrò l’úfé ó Ègbè – Ao elèrò o Lílé - Òràn lao elèrò l’úfè ò Ègbè – Ao elèrò o Lílé - Olúorókè lao elèrò l’úfè ó Ègbè – Ao elèrò o Irele 2279 6333 2006-12-17T09:53:24Z Loadewole 101 [[Irele]] [[Ikirun]] [[S.B. Oyetade]] S.B. Oyètádé (1976), Ìrèlè ní ìlú ìkìrun’, DALL, OAU, Ifè Nigeria. KÍ NI ÌRÈLÈ? A se ìwadìí kíkún ní ìlú Ìlàrè àti Ìkìrun láti mo kí ni Ìrèlè. Kí èyí má se yà wá lénu pé a tún lo sí Ìlàrà fún ìwadìí nígbà tí ó se pé ‘Ìrèlè ní ìlú Ìkìrun’ ni àkolé isé yìí. Èyí rí béè nítorí pé nínú ìtàn àti oríkì gégé bí a ó se rí i nínú isé yìí, ó hàn pé Ìlàrè ni èsìn Ìrèlè tí kókó bèrè kí ó tó wá gbilè ní ìlú Ìkìrun. Nínú irú isé kékeré báyìí a kò lè so pé gbogbo ìtàn nípa ìrèlè ni a ko sílè tán. Sùgbón ohun tí a lè wí nip é, a se àkosílè ìba ìmò ohun tí àwon tí a gba òrò lénu wón mò lórí ìrèlè. Nínú ìwadìí, àwon òpìtàn so fún wa pé okùnrin ni ìrèlè. Orúko rè àkókó ni ‘Olófin Àjàlórun’ Sùgbón orúko mìíràn tí a fi ń pè é ‘Ìrèlè’. Mo rò pé a fún un ní orúko titun yìí nítorí ìwà ìrèlé tí ó ní bí àkíyèsí ti fi hàn wá nínú oríkì ìrèlè tí a se àkójopò rè. A kì í báyìí nínú àwon oríkì tí a gbà sílè láti enu Odérínú ní Adà: “Bóò gbè mí o gbé oo, Bóò gbè mi o gbé o, Ìrele bóò mi o gbee.” A lè rí i níhìín bí a ti ń lo òrò àse fún eni tí a mò pé ó lágbára síbè a kò gbó pé o fi irú òrò agan báyìí bínú sí enikéni. Bí a se so fún wa. ‘Láapa’ ni orúko ìyàwò rè. Olófin Àjàlórun tàbí ìrèlè yìí jé omo bíbí Oòduà sùgbón òun kó ni àkóbí rè. Kí Oòduà tó kojá odò Oya nígbà tí ó ń ti apá ìlà Oòrùn bò kí ó tó tèdó sí Ilé-Ifè ni ó ti bí ìrèlè. Ìtán so fún wa wí pé nígbà tí ó dífá, a so fún un pé “òrò” ni omo tí ó wà nínú ìyàwó rè tí ó lóyún nígbà náà. Lóòótó, ní ojó tí ìyàwó Oòduà ń robí, tí kò sì tètè bímo, ó dàbí eni pé Odò Oya gbiná ní àkókò tí ó wà lórí ìkúnlè yìí. A sì so fún Oòduà pé kí ó bu omi odò Oya fún Ìyàwò rè kí ó lè tètè bímo náà. Kò kó fé se èyí nítorí ó rí i pé gbogbo odò náà ni ó dàbí eni pé ó gbiná, kò sí rorùn láti bu omi odò náà. Sùgbón láti mú àse tí a pa fún un se, ó bu omi odò Oya fún ìyàwó rè. Ó yà á lénu pé omi yìí kò jó o lénu bí ó ti kó rò télè. Ìyàwó rè sì bímo ní ìrowó-rosè ní gbàrà tí ó mu omi náà tán. Eléyìí sì mú kí ó gbà pé “òrò” ni omo tí ìyàwó oun bí lóòótó. Ìdí èyí ni a sì fi ń ki Àjàlórun tàbí Ìrèlè báyìí: “Òrò là ní ‘Lárè.1 Èyí lo ilé agbóhùn Alòrun” Ìrèlè jé ànìyàn àlágbára láti ìbèrè ayé rè. Ìlàrà ni òun àti ìyàwó rè tèdó sí. Akíkanjú àti Ògbójú-ode sì ni ìrèlè pèlú bí ó se hàn nínú oríkì rè láti enù Òrìsàléye ní Ìkìrun: “Bí ‘Rèlè àgùnbé ń je ‘on, ‘On a ní ‘talè ní n jàwon, Ode ajíle-bí-i-sérin.” Bí ó se jé ode, ó níláti ní òpòlopò oògùn, Ó sì fi ipa èyí àti ìwà agbára tí ó ní so ara rè di olíkìkí 1. Ògúndélé, Òdólé ti Ìlàrè, 21.12.75. ní gbogbo agbègbè Ìjèsà ní ìgbà ayé rè. Yorùbá tilè so pé, “eni tí yó sode erin kí ó yára tójú egbé, ènìyàn tí yó sode efòn kí ó tójú àféèrí.” Nítorí náà kò lè yà wá lénú pé ìrèlè tí ó jé ode ní oògùn tí ó mú kí gbogbo àwon ìlú tí ó wà nítòsí Ìlàrè àti Ìlàrè sílè lówó àwon tí ó ń sòwò èrú tí won máa ń kó ìpayà bá won. À ó rí i pé ó tún fi ìwà akin nípa ogun jíjà yìí so ara rè di olókìkí. Kí ó tó kú ni ó ti so pé gbogbo agbára tí òun ní ni òun ó fi máa gba ará ìlàrè sílè lówó ìdágìrì yówù tí ó lè dojú ko wón. À ń bo Ìrèlè yìí léhìn tí ó kúrò láyé, nítorí agbára tí ó ní àti ìlérí tí ó se kí ó tó kúrò láyé pé òun yíò gbà wón lówó ewu. Títí di òní ni a sì gba ìrèlè bí alágbára tí ó lè gba àwon ènìyàn ìlú sílè lówó ewu. Àwon kókó tí a lè rí tóka sí láti fi èyí hàn kò níyè láti inú àkójòpò orìkì ìrèlè. Fún àpeere, a gbó oríkì yìí láti ìlú ìlàrè: “Òòrò àgbón dun lÓfin, Akíko o sìn mí dé Erési oléle, Ògún jà káyé gbogbo, E mò délé owá – ‘Làrè.” “Omo Olówá kegé, Ìòrótò ilé kí’on yá jèdín, Eran sinsin ní Mòrèlè. Tí ú jiyà a jè ‘Làrè Ojú Olófin ni nyà jÒtan.” Ní Ìkìrun a tún ki Ìrèlè kan náà báyìí: “Òòsà ògùn ò jàlú, Baba Aránmósi, Ogun tí ò jàlú’ Ni o sà á Kìnrun.” Gbogbo àwon oríkì ìrèlè wònyí ni ó ń fi í hàn bí àwon tí ó ń bo ó se gbà á ní olùgbàlà won tó. B ÌTÀN ÌGBÀ-WÁ-SÈ NÍPA BI ÌRÈLÈ SE DÉ ÌKÌRUN Bí a ti kó so nínú òrò àkóso, ìlú ìlàrè ní agbègbè àríwá ilè ìjèsà ni bíno ìrèlè ti kó bèrè kí ó tó wá di òrìsà àjobo ní Ìkìrun. Nínú ìwádìí àti akitiyan láti mò bí ìtrèlè se dé Ìkìrun, ibi méjì ni a ti fi ìdí èyí múlè. A lo èrí láti Ìkìrun àti èrí láti ìlàrè. Ìwádìí láti Ìlàrè so pé Ìlàrè ni àwon tí ó ń bo Ìrèlè ní Ìkìrun ti sè. Eka àrómodómo Ìrèlè ti Ìlàrè ni ó lo tèdó sí Ìkìrun. Ìlàrè yìí ni wón ti lo, won kò sì lè gbàgbé ìrèlè nígbà tí won dé ibi tí won tún pa ìbdó sí. Ó sì tún jé àsà pé àwon tí ó bo Ìrèlè ní Ìkìrun gbodò wá sí ìlàrè ní odoodún láti kérùkù rè. Àbò ni won á sì lo jé ní Ìkìrun. Ìgbà tí àwon náà bá dé òhún, won a sì bo ìrèlè bákan náà bí a ti se ń bo ó ní Ìlàrè. Ìgbàgbó àwon ènìyàn yìí sì nip é àlùjònnú òrìsà yìí bá won kúrò ní Ìlàrè wá sí Ìkìrun níni tí won á ti gbé igbá Ìrèlè ní ojó kejì tí won bá dé ilé. Ní Ìkìrun, ìtàn fi hàn pé Ìrèlè àti oba tí ó kó je ní Ìkìrún jé òré. Ode àtàtà ni Ìrèlè, ó ní ajá dúdú kan. Ó jé akíkanjú àti alágbára tí ó gba òré rè àti àwon ará ìlú sílè lówó àwon Onísùnmòmí (èyí ni àwon olówò erú). A gba Ìrèlè bí olóògùn tí ó sì ń fi oògùn rèé ran ará ìlú lówó. bí ó ti ń se oògùn ìwòsàn béè ni ó ń se ti aremo pèlú; èyí tí ó mú kí àwon èniyàn so ó di olùgbàlà won. Ìtàn Ìkìrun so pèlú ìdánilójú pé láti Ìlàrrè ni Ìrèlè tí ó jé òré Akínrun àkókó ti wá. A fi yé wà síwájú sí i pé kò rí ikú sugbón ó wolè ní igbó tí a fi ń pe orúko rè títí di òní ní ìlú Ìkìrun. (Igbo Ìrèlè). Ìtàn so pé ní ojó tí Ìrèlè máa wolè, ó fi aso funfun di igbá kan, ó sì gbé igbá náà lè orí odó kan ní ègbé ibi tí ó gbé wolè. Léhìn èyí ni ó mú Òsanyìn kan tí ó fi gúnlè ó sì fi aso pupa wé e. Àse tí ó pa kéhìn kí ó tó wolè nip é, kí àwon ènìyàn máa se ètùtù tàbí ìsáárà1 òun ni odoodún nípa díndín àkàrà àti kí won gún iyán láti fi bo òun. Ní pàtàkì, omobìnrin tí kò bá tí ì mo okùnrin ni kí ó máa ru igbá ni odoodún gégé bí àpere èyí tí òun dì kalè tí won bá ti fé bo òun. Báyìí ni Ìrèlè se dé Ìkìrun tí a sì pa àse tí ó fi sílè mó títí di òní. Àwon tí won gbà pé ìrèlè se òpò oore fún àwon náà ni ó tan èsìn Ìrèlè dé Adà. Èyí sì hùn nínú oríkì Ìrèlè tí a gbà láti Adà tí a fi ń ki Ìrèlè mó Ìkìrun lemólemó. Oku Pipe 2280 6587 2006-12-21T07:48:23Z Loadewole 101 [[E.T. Olowookere]] [[Oku Pipe]] E.T. Olówóòkéré (1975), ‘Okú Pípè’, Apileko fun Oye Biee, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. Òkú pípè ni orin arò tí a máa ń ko nígbà tí ènìyàn wa bí ìyá tàbí bàbá bá kú. Orin arò yìí kún fún òpòlopò òrò láti kédùn, láti so ìtàn ìgbési ayé eni tí ó kú, láti kéde fún gbogbo aládùúgbò pé “eja ńlà lo lómi.”síwájú si òkú pípè fún wa ní ànfàní láti rántí àwon eni wa tí ó ti kú tí won ti lo sí “ilé ńlá”. Níwon tí ó jé pé oríki orílè kún fún ìtàn ìràndíran, ó jé àsà fún àwon tí won bá ń pe òkú láti mú oríkì orílè lò gégé bí irin isé pàtàkì fún orin arò tí won fé ko. Ìdí tí àwon Yorùbá fi ń pe òkú ni láti dárò1 eni won tí ó lo sílè ayárayé. Nígbà tí àwa ènìyàn ti jo ń je, tí a ti jo ń mu sùgbón tí ó wá di eni tí a kò lè rí mó dandan ni kí dárò láti fi ìfé hàn sí eni tí ó kú náà. Pípè tí àwon obìnrin ń pe òkú ni láti wá ònà láti gba owó lówó omolóòkú. Ìgbà tí won bá ti ń pe ìyá tàbí bàbá, won a máa fihàn pé omolóòkú náà ni yíò dípò baba rè tí yíò sì dí àyè pàtàkì tí bàbá tàbí ìyáa rè ti fi sílè. Ìgbà tí won bá ti ń pe ìyá tàbí bàbá tí ó kú orí àwon omolóòkú máa ń wú. Won a sì máa fún àwon tí 1. Babaláwo tí mo se ìwádìí lódò rè Ògbéni Jímò ténúmó èyi púpò. ń pe òkú náà lówó. Ònà láti jeun ni àwon obìnrin ń wá tí won fi ń pe òkú nítorí èérí ara wa ni àwon obìnrin. Ìdí míràn tí a fi ń pe òkú nip é gégé bí ìpìlè tí kálukú tin í àjobi1 rè lórun, won a máa ki òkú kí olúwarè lè mo òdò àjobí rè kí ó si darapò mó won. Kí Olódùmare gbà á sí aféfé rere. Ìgbàgbó Yorùbá ní pé bí won bá ti ń ki òkú náà yíò mo ònà tí òun yíò tè sí. Mòlébí kálukú ni yíò tò lo. Yorùbá gbàgbó pé bí won bá ti ń ki olúwarè kò ní sìnà. Ìgbà tí won bá ti ń ki olúwarè ni Olódùmarè yíò mo ibi tí eni náà ti sè wá bí omi. Yorùbá gbàgbó pé ìgbà tí a bá kúrò nínú ayé yìí inú àjobí wa ni a ń lo lórun nítorí àtò ni àtò ó yà. Fún ìdí èyí òkú tí a ń pè ni láti ran eni tí ó ń lo sí òrun lówó kí ó lè mo ibi tí òun yíò yà sí. Òkú pípè tún jé ayeye tí ó máa ń mú òkú dùn. Ìdí ní pé bí ènìyàn bá kú tí gbogbo àdúgbò dáké róró, òfò ni irú èyí. Sùgbón bí won bá ń pe òkú náà yálà omolóìkú ni tàbí àwon obìnrin ilé tàbí àwon alágbe ayeye òkú náà yíò fi dùn ni. Nínú òrò orin tí àwon tí won ń pe òkú yìí ń ko ni àwon tí won bá wá yíò fi máa dárayé. Sugbón bí gbobgo nnkan bá dáké róró àwon ènìyàn ko ní pé tí won yíò fi fé máa lo sí ilé won nígbà tí ó bá sú won. 1. Babalawo Tifáse so nipa àjobí wa tí ó wà lórun. Òkú pípè kún fún òrò ìwúrí ti ó lè mú kí ènìyàn tétí sílè láti kó òpòlopò èkó. Àwon òrò ìwúrí wònyí ni a máa ń gbó nígbà tí won bá ń so pé “ó di àrìnnako, ó dojú àlá, ó doko aláwo”. Irú awon gbólóhùn báwònyìí a máa mú ènìyàn lókàn nítorí a kì í dédé máa gbó irú òrò béè láì jé pé ènìyàn kú. Òkú pípè pín sí orísìírísìí ònà. Àwon omolóòkú àti ebí òkú máa ń pe òkú bí won bá níyè nínú dáadáa. Àwon obìnrin ilé àti àwon alágbe tí won ń fi òkú pípè se isé se máa ń pe òkú. Ní pàtàkì àwon òbìnrin ni wón máa ń pe òkú nítorí pé won a máa ní àánú lójú ju okùnrin. Àwon obìnrin a tete máa sokún tí won yíò sì máa so òrò jáde lénu. Bí ìyá kan tàbí bàbá kan bá kú tí olúwarè sì ní omo sáyé àwon omo rèyíò máa pe òbí náà láti dárò òbí won tí ó fi wón sílè. Bí eni tí ó kú náà kò bá bímo rárá tàbí kò bí omobìnrin, àwon ebí eni náà lóbìnrin yíò máa pè é. 1Ìwà rere tún se pàtàkì nítori ojó àtisùn eni. Bí ènìyàn kò tilè bímo sùgbon tí ìwà rè dára nígbà tí ó wà láyé àwon tí ó ti se lóore yíò “2san ojó” bí olúware bá kú 1. Ìdòwú, B. Olódùmarè God in Yorùba Belief p.189 Ìdòwú so nípa “Èhìn ìwà” “After-Life”. Èyí se pàtàkì nínú ìgbésí ayé èdá. 2. San ojó = sanjó : Kí ènìyàn san oore tí enìkan ti se sáájú padà. Ènìyàn lè sanjó fún ènìyàn nígbà tí ó wà láyé tàbí nígbà tí ó kú tán Rara 2281 6589 2006-12-21T14:13:27Z Loadewole 101 [[Rara]] [[S.E. Laniyan]] S.E. Láníyan (1975), ‘Rárà’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. RÁRÀ I. OHUN TÍ RÁRÀ JÉ Rárà jé òkan nínú àwon ewì àbáláyè ni ilé è Yorùbá. Gégé bí mo tí se se àlàyé nínú òrò àkóso, agbègbè Ìbàdàn àti Òyó ni irú ewì báyìí tí wópò. Òun ni òkan nínú àwon ewì `tí a máa ń fi ń yin enikéni tí a bá ń sun ún fún yálà ní ìgbà tí ó bá ń se ìnáwó tàbí àríyá kan. Bí ó ti jé ohun tí a fí ń yin ènìyàn náà ni ó tún jé ohun tí a lè fi pe àkíyèsí ènìyàn sí ìwà àléébù tí ó ń hù. Bákan náà, rárà jé ònà kan tí a fi máa ń se àpónlé ènìyàn ju bí ó tí ye lo, nígbà tí a bá so pé ó se ohun tí ó dà bí eni pé ó ju agbára rè lo. Òpòlopò orúko ni a máa ń bá pàdé nínú un rárà ó sì dà bí eni pé àwon orúko wònyí jé orúko àwon eni àtijó tí ó jé bí i baba ńlá ènìyàn tí ó seni sílè. Nítorí pé òrò iyìn àti èpón la máa ń bá pàdé nínú un rárà, èyí máa ń mú inú àwon ènìyàn tí ó bá ń gbó rárà náà dùn, orí a sì máa wu. Ní ààrin orí wíwú àti yíyá báyìí ni àwon ènìyàn tí à ń sun rárà fún yíò tí máa fún àwon asunrárà náà ní èbùn tí won bá rò pé ó tó sí won. Rárà sísun báyìí pé orisI méjì tàbí méta ni agbègbè ibi tí won ti ń suún. OrísI kan ni àwon èyí tí obìnrin-ilé máa ń sun. tí àwon obìnrin ilé wònyí kò ń se gbogbo ìgbà. Ìgbà tí omo-ilé kan okùnrin tàbí omo-osu, tàbí òkan nínú àwon ìyàwó ilé bá ń se ìnáwó ni won tóó sun ti won. OrísI kejì nit i àwon okùnrin tí ó máa ń lu sèkèrè. Àwon eni keta ni àwon okùnrin tí kò ń lú sí tiwon. II. ÌGBÀ TÍ A MÁA N SUN RÁRÀ Jákèjádò ilè e Yorùbá, ó ní ìgbà tí a máa ń sába ń kéwì. Gégé bí mo ti so nínú òrò àkóso àti bí òwe àwon Yorùbá tí ó so wí pé “Èsé kì í sé lásán”, bákan náà ni fún rárà, a kì í déédé sun rárà láìjé pé ó ni nnkankan pàtàkì tí à ń se. Gégé bí a ti rí i àti bí a se gbó láti enu àwon asunrárà tí a wádìí lódò o wón, àwon àsìkò tí a máa ń sun rárà je àsìkò ti a bá ń se àríyá tàbí àjoyò. Gégé bí àwon asunrárà Aláàfin ìlú Òyó tí wo, ó jé ìwá àti ìse won láti máa lò ó sun rárà fún Aláafìn ní ànfin rè. Léhìn ti ààfin sísun fún yìí, won a tún máa sún tèlé oba yìí bí ó bá ńlo sí ìdálè kan. Wón ń se èyí kí àwon eni tí oba náà kojá ni ìlú u won lè mó eni tí ń kojá lo. Ní ìlú Òyó àti Ìbàdàn, ó dà bí eni pé a ya ojó kan sótò fún rárà sísun yìí. Ojó yìí ní à ń pè ní ojó o Jímóò Olóyin. Ojó yìí máa ń pé ní ojo kokàndílógbòn sí ara won. Ojó yìí ni á gbó pé ó se pàtàkì nínú ìkà osù àwon Yorùbá. Ojó yìí ni òpòlopò ìdílé wá sí ààrin ìlú láti oko tí wón ń gbé yálà láti wá so ìpàdé e mòlébí tàbí láti wá se ohun pàtàkì míràn. Ní ojó yìí, àwon ènìyàn máa ń pò nínú ìlú jú bí ó se máa ń wà télè lo. Ní Òyó ní ojó Jímóò Olóyin yìí, àwon asunrárà náà yíò máa káàkiri ilé awon Òyó Mèsì àti àwon ìjoyé ìlú yókù. Léhìn ti èyí won ó padà sí àafin láti wá jókòó sí ojú aganjú. Níhìín ni won yíò tí máa sun rárà kí gbogbo àwon àlejò tí ó bá ń lo kí Aláàfin. Wón ń se èyí láti lè rí èbùn gbà lówó àwon àlejò náà; àti láti lè jé kí Aláàfin mo irú àlejò tí ń bò. Bákan náà a gbó pé ní ayé àtijó ní ìgbà tí ogun wópò ní ilè Yorùbá, àwon jagunjagun máa ń ní asunrárà tí í máa sun rárà tè lé won bí won bá ńlo sí ogun1. Mo rò pé wón ń se èyí láti lé fún àwon jagunjagun náà ní ìsírí. Bákan náà wón a tún máa so fún won bí ó ti se ye kí wón se lójú ogun. Léhìn ti kí a sún rárà fún àwon oba, òpòlopò ìgbà tí a tún ń sun rárà jé àwon àsìkò ìnáwó tàbí àríyá. Ni ìgbà tí ènìyàn bá ń se Ìgbéyàwó àwon onírárà a máa sun rárà fún onínàwó náà. Fún àpeere ni ibi ìyàwó tí àwon obìnrin bá ń sun rárà fún eni tí ń gbé Ìyàwó náà won ó máa wí báyìí: E mòmò seun mì o Torí eni tó súpó Opó laá pósú Èèyàn tó gbègbà, Aá pé n bégbà ló gbà. Ògo dodo nìyàwó alé àná, Omo ‘Bísí Adé. Omo lójúu Lájùnmòké, Omo Gégéolá, Abiamo ò mi Àjàmú, Ení gbé ‘yàwó sògo dodo”, Ìgbà tí a tún máa ń sun rárà ni ibi ìnáwó ìsomo lórúko. Irú ìsomolórúko yìí gbódò jé èyí tí a se tìlù tìfon. Bákan náà bí a bá ń sin òkú àgbàlagbà ó lè jé ìyá, bàbá, tàbí ègbón eni. Ju gbogbo rè lo, ibi tí a bá gbé ń se nnkan tí ó lè mú ìdùnnú lowo, yálà ilé sísí ní tàbí ìwuyè ni a ti i máa ń rí àwon asunrárà. Ní ayé ìsin yìí a tún máa ń rí àwon asunrárà nì ìgbà tí àwon ènìyàn bá ń se odún. Nínú odún iléyá ti àwon mùsùlùmí tàbí odún un kérésìmesì tí àwon onígbàgbó, àwon onírárà a máa káàkiri ilé àwon elésìn wònyi, láti kí won kú odún nípa rárà sisun. Àwon olódún wonyí yìò sì máa fún àwon asunrárà náà lébùn. Àwon asunrárà okùnrin tí ó máa ń fi rárà se isé se ni wón máa ń ya ilé kiri láti sun rárà. Isori-oro 2282 6590 2006-12-21T14:16:25Z Loadewole 101 [[Isori-oro]] [[O.O. Oyelaran]] O.O. Oyelaran (1975), 'Ìsòrí-Òrò', DALL, OAU, Ife, Nigeria I. Ìfáárà Kí a tóo lè mo ìsòrí òrò nínú èdè, O ye kí ènìyàn kó bèèrè àwon ìlànà tí ó wúlò, tí àwon tí èdè náà jé àbínibí fún fi ń mo òrò kan sí èkejì. Eyin tí gírámà àtijó kò se àjèjì fún, e o rántí pé ìtumò jé atókùn kan pàtàkì tí won fi í juwe òrò. Idí nìyí tí won fi i pe òrò-orúko ní “orúko ènìyàn, orúko ibi kan, tàbí orúko nnkan kan" tí wón sin í dandan gbòn, òrò-ìse máa ń tóka sí ìsèlè, tí lòrò-àpèjúwé si jé gbogbo òrò tí ó bá le se àpèjúwe nnkan. E ó tún sàkíyèsí pé àwon ìwé gírámà àtijó máa ń se bí eni pé ìlànà tí a lè tèlé nínú èdè kan ni a lè tèlé nínú èdè mìíràn láti pín òrò sí ìsòrí-ìsòrí. Bí a bá ye èdè Yorùbá wò dáadáa, kò dájú pé òrò rí bí wón ti wí yìí. II. Àwon Ìlànà tí ko Wúlò fún Àtimo Ìsòrí-òrò ní Èdè Yorùbá: (1) Ìtumò: Kò dájú pé ìtumò wúlò tó láti pín òrò sí ìsórí ní èdè Yorùbá. Lákòókó ná, eni tí ó pé òrò-orúko ní òrò tí ó ń dárúko ènìyàn, ibi kan, tàbí nnkan kan, ìsòri-òrò won í eni náà yóò pín àwon òrò wònyí sí? òpò òwón ìyà wàhálà Béè sin i ó sòro fún èmi láti fi itumò ya àwon òrò ìpín (a) ìsàlè yìí sótò sí ti (b): (a) (b) Òpò pò òwón wón aré ho pupa pupa òbùn dòtí (2) Ìlànà Fonólójì Ní èdè Yorùbá, a kò lè fí iye ìró tàbí irú tí òrò kan ní yà á sótò sí òmíràn. Bóyá e ti rí I kà níbi kan pé òrò-ìse Yorùbá kì í sáába ní jú ìró méjì lo. Èyí kò rí béè. Bí a ti rí òrò bíi wá, se, gbó, béè ni òrò bíi àwon ti ìsàlè yìí náà wà: gelege gbòrègèjigè kèrè wàhálà gaàrí wonkoko. Lóòótó ni sá pé òrò-ìse Yorùbá kì í ní fáwèlì bí ìró àkókó. Sùgbón e sàkíyèsí pé irú ìlànà báyìí pàápàá kò wúlò, nítorí pé kì í se gbogbo òrò ti fáwèlì kò bèrè won ní òrò-ìse. Bí àpeere, òrò wònyí kì í se òrò-ìse: kíniun bàrà jàkunmà sarè gbóńgbó kí káà. Béè ni a kò lè so pé gbogbo òrò ti fáwèlì bá bèrè won ní òrò-orúko, àfi bí òrò wònyí náà bá ń dárúko nnkan ni: àfi àmá àti àrí (3) Mofólójì: Mofólójì ni gbogbo àlàyé tí a lè rí so nípa àdàpè tí ó máa ń sáàbà bá òrò bí a bá se ń lò wón nínú gbólóhùn. Nínú èdè Yorùbá, bó bá yè ní bí a bá féé sèdá òrò kan láti ara òrò mìíran, kò dájú pé òrò Yorùbá ní àdàpè kan danindanin bí ó ti wù kí a lò ó nínú gbólóhùn. OrísI òrò kan náà tí ó jé àfi àkíyèsí yìí ni òrò-arópò-orúko tí ó ní àdàpè tí ó níláti bá ilò rè nínú gbólóhùn mu. Sùgbón ìwònba ni a le wonkoko mó èyí náà mo. Aìsí àdàpè yìí ni ó sì fà á tí kò fi sí ìsòrí-gírámà wònyí ní èdè Yorùbá: Iye jéńdà ìlò orúko (case) ìlò-ìse (mood) àfiwe àsìkò Bí a bá so pé ìlò kan kò je mó ìsòrí gírámà (grammatical category), ìyen nip é, ní èdè Yorùbá, kò sí àmì kan, bí ìró tí a pè mó òrò kan, tí ó jé pé túláàsì ni kí a yan òkan tàbí òmíràn nínú àwon àmì yìí tí yóò fi ìlò tí a lo òrò náà hàn. Bí àpeere, kò sí àmì tí ó lè fi hàn lárá òrò-ìse bóyá ení kan ni ó ní owó nínú ìsèlè tí ó ń tóka sí ní tàbí ju béè lo. Àpere:- 1. Sopé paró 2. Sopé àti Délé paró 3. Sopé àti Délé paró lánàá. 4. Jòwó paró Kí e má báà sì mí gbó, n kò so pé àwon Yorùbá kò mo ìyàtò láàrin eyo nnkan kan àti òpò rè. Béè ni, n kò so pé Yorùbá kò mò bí nnkan bá dára ju òmíràn lo. Ohun tí mo ń wí ni pé Yorùbá kò ni ònà tí a lè da òrò kan soso pè tí yóò fí àwon ìlò wònyí hàn. Jéńdà: Bí àpeere, ìsòrí gírámà jéńdà kò ken òrò “ó sako ó sabo”. Jéńdà je mo orísI ònà tí èdè lè pín gbogbo òrò-orúko rè sí, lónà tí ó jé pé ìpín kòòkan ní àmì tirè, tí ó sì jé pé gbogbo ìgbà tí a bá lo òrò-orúko kan nínú gbólóhùn, a nílati pe àmì ìpín tiré mó òrò yen àti gbogbo òrò tí ó bá yán òrò náà. Nínú èdè mìíràn èwè, bí òrò-orúko bá jé olùwà ìsèlè nínú gbólóhun, ó di kàán-ń-pá kí òrò-ìse inú gbólóhùn yen ní àmì ìpín tí òrò-orúko náà ní. E sàkíyèsí pé ohun tí àwon elédè bá gbà bíi ako tàbí abo nnkan le saláìwà nínú ìpín kan náà. Àwon Yorùbá kò saláimo obìnrin yàtò sí okùnrin. Béè ni wón sì mo ewúré àti àgbébò yàtò sí òbúkoàti àkùko. Sùgbón Yorùbá kò fi èyí se òrò jéńdà. Nínú àwon èdè tí ó ní jéńdà pàápàá, kì í se òràn ako-n-babo. III. Ilò nínú Gbólóhùn: Ònà tí ó wúlò jù lo tí a fi lè pín òrò Yorùbá sí ìsòrí ní bi àwon elédè se ń lò ó nínú gbólóhùn. Bí ìlànà mìíràn bá wà, a jé pé yóò máa gbe èyí léyìn ni. 1. Òrò gírámà Bí apeere, àwon orísìí òrò kan wà tí enikan kì í sèdá. Iyen ni pé won lónkà. Bí won sì tin i iye yen ni a kò lè tóka sí ìtumò kan daindain fún wòn yàtò si ìlò tí ènìyàn ń lò wòn nínú gbólóhùn. Iyen ni pé àwon òrò báwònyí kò ní ju ìtumò gírámà lo. Lójù tèmi, irú àwon òrò báyìí ni: (i) njé bí tí sé (ii) sùgbón àti sì yàlà tàbí (iii) ti ń yíò (iv) kò máà Kò sì dájú pé irú òrò bíi kúkú tilè sèsè kààn kìí se ara isorí òrò ti mó ń sàpèjúwe yìí. Irú òrò báyìí ní a ó máa pè ní òrò gírámà fún ìdí àlàyé tí mo ti ń se bò yìí. Gbogbo àwon òrò yòókù nínú èdè Yorùbá yàtò sí òrò gírámà ní tip é won kò lónkà. Ìdí sì ni pé a lè sèdá irú won yálà láti ara òrò bíi won tàbí láti ara òrò ìsòrí mìíràn. Ohun kan pàtàkì tí ó ya ìsòrí àwon òrò yìí nípa nib í a se í lò wón nínú gbólóhùn. Òpò ìgbà ni a máa ń lo àpólà awé gbólóhùn (phrase), tàbí gbólóhùn (sentence/clause) bí àwon òrò wònyí. 2. Òrò-Orúko: Ilò nínú gbólóhùn. i. Olùwà Gírámà le. Èkó tòbí. Isé pàrí. Omó borí owó. Tèmi sunwòn. ii. Àbò Mo rí Ayò A dé Èkó Won ra Okò iii. Yíyán pèlú (i) rè (ii) gbólóhùn tí-, (iii) òrò-orúko mìíràn: (i) Orí rè dára (ii)1. èmí tí ò jata, èmi yepere 2. tèmi tí mo fún o ni mo n bèèrè. (iii) ànkárá Gbánà wù mí. Àbò fún (iv) sí àti ní A ó rí ‘ra ní òla A pe ìpàdé sí kano (v) Isèdá òrò-orúko pèlú oní, ti- Onígbàjámà kò fá orí mì dáadáa. ti ìkà ló sòro. 3. Òrò-ìse: (i) Ilò nínú gbólóhù tí kò ní èyán kan kan: (olùwà) – (àbò) Àpere: (1) wá dúró (2) òjò rò omo dára (3) mú tìre ka ìwé (4) ode pe etu Olópàá mú olè (ii) Isèdá òrò-orúko: (1) àì - àìní àìse (2) àpètúnpè kóńsónànti àkókó: kíko yàto síso 4. Òrò-èyán: Gbogbo òrì tí a bá lè lo láti fi ya òrò kan, yálà òrò-orúko ni o, tàbí òrò-ìse, tí a fi lè ya òrò kan sótò sí òmíràn, ìyen ni òrò tí ó jé pé àmì kan soso ni Ìtumò rè, tí ó sì jé pé a kò lè lò pèlú òrò míràn tí àmì yèn kò kún ìtumò rè, irú òrò báyìí ní a lè pè ni òrò-èyán. Nínú èdè Yorùbá, kò sí ìyàtò fónólójì tàbí ti mofólójì tí a lè fi dá òrò tí a lè fí yán òrò-orúko mò sótò sí èyí tí a lè fi yán òró-ìse. Ìdí nì yí tí kò fi fi gbogbo ara wúlò kí apín òrò-èyín yéleyèle, kí a máa pè òkan ní “adjective”, òmíràn ní “adverb”. Òrò tí a bá lò láti yán òrò-orúko nínú gbólóhùn ní a ó máa pè ní òrò-àpèjúwe, ti òrò-ìse ni òrò-àpónlé (i) Òrò-àpèjúwe (1) Omo dúdú wù mí (2) Ilé gíga pò ní Yunífásítì Ifè (3) Egbé eni ni à á gun iyán wùrà pè. (4) Ohun tí ó wu olówó ni ó lè fi owó ré rà. (ii) Òrò-àpónlé (i) Irè náà han gooro (ii) Ojú ti olè náà; ó kó tiò (iii) Wíwolé tí jagunlabí wólé, àyà mi sì lo féé. 5. Àpólà àti Awé-gbólóhùn Bí mo se ménu bà á féré léèkan, Yorùbá a máa sába lo àpólà àti awé gbólóhùn bíi eyo òrò kòòkan. Iyen ni pé bí a ti lè rí òrò-orúko, òrò-ìse, òrò-èyán, béè ni a lè rí àpólà àti awé gbólóhùn tí a lè lò bí ìsòrí òrò kòòkan yìí. Àpeere (i) Òrò-orúko (1) Pé gírámà kò yé yín bà mi nínú jé. (2) Ònà èrú ni Jèékóòbù inú bíbélì fi gba ìbùkún. (ii) Òrò-ìse: (1) Àwé forí ti òrò náà (2) Ó ta téru nípàá (iii) Òrò-èyán: (1) òrò-àpèjúwe (i) eni bí ahun ní í rí ahun he (ii) ení tí a fi orí rè fó agbon kì í je níbè (2) Òrò-àpónlé: (i) n ó rí o lólá (ii) bá mí nílé (iii) da omi síwájú bí o bá féé te ìlè tútù. (iv) Ó se mí bí ose se í se ojú. (v) Mo rí o bí o se ń wolé (vi) Won ó mú wá bí a bá rú òfin. (iv) Òrò-gírámà Mo bá a níwaju ilé wa. Orísi ònà ni a lè gba wo àpólà níwájú ilé wa. (a) ní (iwájú ilé wa) (b) (níwájú) ilé wa. Ònà àkókó ni èmi fi ara mó, Orisa Agbadii 2283 6591 2006-12-21T14:18:29Z Loadewole 101 [[Agbadii]] [[G.A. Ademola]] G.A. Adémólá (1979), ÌTÀN ÒRÌSÀ AGBÁDÌÍ’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria Ìtàn so fún wa pé okùnrin ni Agbádìí nígbà ayé rè. Isé ode ni ó sì ń se nígbà náà. Gégé bí ìwádìí ti so fún wa, apó, ofà àti orun ni ó fi ń se isé ode, èyí ni wón fi máa ń kì í báyìí: Ode Ìrenà kéé kápó òjé Ode dídú kéé tàrun Ìwádìí so fún un pé Obàtálá kó àwon òrìsà kun móra láti bá Olófin Oòduà jagun nígbà tí ó ti ìkòlé òrun bò wá sí tayé. Nítorí ó so pé Olófín Oòduà jí Àse tí Olódùmarè gbé fún òun láti lo fi sèdá ayé gbé.4 Níwòn ìgbà tí Agbádìí ti jé òrìsà funfun, òkun nínú àwon tí babaláwo Babalolá Fátóògùn pè ní èyà Obatálá nítorí wón jé omo rè, Agbádìí ní láti jé òkan nínú àwon ode tí ó ran Obàtálá lówó. Nípa òríkì rè òkè yìí, a rí Agbádìí gégé bí òrìsà àwon omo Arénà, tí wón wà ní ìta ìronà ní ìlú ìmèsí-Ilé. Ènìyàn dúdú sì ni Agbádìí. Ìtàn so fún wa pé baba ńlá àwon omo Arénà tí ó ń jé Òdunmorun ni ó gbé Òrìsà yìí wá sí ìlú Ìmèsí-Ilé láti apá ilè Olújìí. Baba ńlá won yìí jé òkan nínú àwon méta àkókó tí ó dó sí ìlú Ìmèsí – Ilé.5 Kò ní sàìyà wá lénu pé obìnrin ni àwòrò fún òrìsà Agbádìí tí ó jé okùnrin. Ìwádìí so fún wa pé àwòrò tí ó wà níbè yìí ni ó jé èkejì, àwon méjèèjì ni ó jé obìnrin. Ohun tí a sì gbó nínú ìwádìí ni pé òrìsà yìí ni ó máa ń yan àwòrò rè nínú ìdílé yìí nípa fífi àmi sí i lára òrun wá. Gbogbo àwon tí ó ní àmi òrìsà yìí lára, tí wón sì ti jé àwòrò ni wón jé obìnrin. Bóyá ìgbà tún le yí padà kí òrìsà yìí tún yan okùnrin gégé bí àwòrò rè. Ohun tí ó se pàtàkì ni pé bí obìnrín ti ń se àwòrò òrìsà yìí náà ni okùnrin le se é, bí ó bá sá ti jé eni tí òrìsà yìí yàn láti ínú oyún wá ni. Àmì sì wà láti mo eni tí òrìsà yìí yàn.6 ‘Olómiítù’ ni a máa ń so àwon omo tí òrìsà Agbádìí bá fún nì. Nígbà mìíran a máa ń so wón ní orúko mó ode gégé bí Odégbèmí Òrìsà tó fún ni lómo là ń pè Òrìsà tó fún ni lómo là ń pòkìkí N ó moo pòkìkí re nítorí ‘Lomi’ Gégé bí ìwádìí tún tí mú wa mò, a gbó wí pé kì í se Ògún nìkan ni Òrìsà Ode, Ògún kààn jé olú nínú won ni. Nínú àwon tí ó tèlé e ni, Òrìsà oko, Erinlè, Àgbàndada, Àbadi7, Alámò, Owáálá, àti Òni. A mò pé odo ni àwon wònyí nítorí gbogbo àwon tí ń sìn wón ní ń jé orúko mó “ode”8. Ìtàn yìí sì tún so fún wa pó orísirísi isé ni Òrìsà kòòkan máa ń mò, a tilè gbó pé àwon òrìsà wònyí ti máa ń, tòrun wá máa ń sísé eja pípa láyé kí won tó sèdá ilè sí orí omi yìí. Bí a ti mò, orísìírísìí isé ni ó sí sílè fún ode láti se, láàrin isé béè ni Ogun jíjà, óògùn síse, èyí kò so pé babaláwo ni wón o. Nípa báyìí won a máa somo fún àgàn. Ìmo won nípa isé ode yìí máa ń mu won la ònà láti ìlú kan sí èkejì nínú igbó. Èyí jé pé won ń pèsè ònà fún ará ìlú láti rìn. Nípa lílo sínú igbó nígbà gbogbo, wón máa ń jé amí fún oba àti ará ìlú. Àwon ni ó kókó náa ń mo ìgbà tí aná ìlú kan bá ń féé gbógun ti ìlú kejì, tàbí nígbà tí ìlú kan bá ń kojá ààlà rè wo ilè ìlú kejì. Bí èyí bá selè, àwon ni yíò wá samí fóba. Etí oba bá sì dé àwon ode ní ń jagun láti dáàbò bo ìlú won, lára ìdílè àwon tí ń jagun ni Èsó wà.9 Nípa isé won náà, wón tún ní ànfààní láti te ìlú dó. Léhìn èyí, àwon ode tún máa ń pèsè eran fún ará ìlú láti je. Níwòn ìgbà tí Agbádìí sì ti jé ode nígbà ayé rè, kò sí òkan nínú isé yìí tí kò tin í fi ara rè hàn, ní pàtàkì, fífún àgàn lómo. Léhìn ìgbà tí Agbádìí sì ti di Òrìsà yìí, àwon ènìyàn ní ìgbàgbó pé gbogbo agbára tí ó ní nígbà ayé rè ni ó sì ń lò fún won nígbàkígbà tí wón bá kó pè é. Bóyá ìdí níyí tí ó fi jé pé gbogbo oba tí ó bá je ní ìlú Ìrèsí-Ilé ni ó ní láti máa bo òrìsà yìí, ó sì ní láti lo sí ìdílé ibi tí wón ti ń bo Òrìsà yìí láti gba Adé rè, nítorí oba ń fé kí ó máa dáabò bo ìlú fún òun. Nígbò báa sorò rè lódún Oba á ba sé. Áá fun lóbì, áá fun látayé10 Àkíyèsí: “Áá fun lóbì, áá fun látayé” túmò sí “Yóó fún un lóbì yóó fún un látaare. Apiiri 2284 6592 2006-12-21T14:19:56Z Loadewole 101 [[Apiiri]] [[E.I. Oso]] E.I. Òsó (1979), ‘Àpíìrì’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. Eré àpíìrì jé ohun tí ó ní orin, ìlù àti ijó nínú. Gégé bí ìwádìí, erée pelebe ni ó di àpíìrì níwòn ìrínwó odún séhìn. Ìjerò-Èkìtì ni eré àpíìrì yìí ti bèrè. Ìtàn fi yé wa pé won mò ón fúnra won ni, kì í se wí pé wón mú un wá láti Ilé-Ifè tí ó jé orírun Yorùbá. Eré yìí bèrè ní àkókó tí àwon ará Ìjerò mú Alákeji joba dípò ègbón rè tí ó jé oba. Ìtàn fi yé wa pé nígbà tí ogun àti òtè yí ìlú Ìjerò ká, ègbón Alákeji tí ó jé oba wá gbéra láti lo wá ònà tí won yíò fi ségun àwon òtá tí ó yí won ká. Nígbà tí àwon ará ìlú kò tètè rí i, wón gbèrò láti fi àbúrò rè Alákeji joba. Nígbà tí ègbón Alájeji wá padà, ó rí i pé wón ti mú àbúrò òun joba. Ó ka gbogbo ètùtù tí wón ní kí ará ìlú se láti lè ségun àwon òtá tí ó yí won káàkiri. Ìtàn yìí náà ni ó fi yé wa pé kò torí èyí bínú kúrò ní ìlú. Ó so fún àwon ará ìlú pé kí won máa se eégún fún òun lákòókò odún Ògún fún ìrántí òun, kí won sì máa seré àpíìrì tí egúngún yìí bá jáde. Léhìn èyí ni eré àpíìrì ti bérè ní ìlú Ìjerò-Èkìtì. Àwon alápìíìrì tí ó ti dolóògbèé ni Ògbéni Àsàké Ìwénifá, Ajórùbú, Àjàlá, Olóyè Osólò Òkunlolá, Afolábí Òjègèlé. Àwon eléré àpíìrì tí ó tì ń seré ní Ìjerò báyìí ni Èyéowá Omoyeyè, S.O. Fómilúsì tí ó so ìtàn bí eré àpíìrì se bèrè ní Ìjerò-Èkìtì. Gégé bí mo ti fenu bà á ní òrò àkóso, ìbágbé pò àwon èèyàn ni ó mú eré àpíìrì tàn kálè ní Ìwò Oòrùn Èkìtì. Èèyàn méjo sí méwàá ni ó sábà máa ń seré àpíìrì, bí ó tilè jé pé ènìyàn mérin péré ni í máa ń lu ìlù. Ohùn méjì pàtàkì ni a ń bá pàdé nínú eré àpíìrì. Èkíní ni ohùn pàtàkì ni a ń bá pàdé nínú eré àpíìrì. Èkíní ni ohùn alámò, tó sábà máa ń jáde lénu nígbà tí eléré àpíìrì bá fé salámò. Èyìí fé jo ohùn arò. Ohùn orin ni èkejì tí a máa ń bá pàdé nínú eré àpíìrì. Lítírésò aláfohùnpè ni eré àpíìrì. Eré yìí sábà máa ń ní olórí tí yíò máa dá orin, tí àwon yòókù yíò máa gbè ti ìlù bá ń lo lówó. Eni tí ń lé orin yìí lè se eyo enìkan soso tàbí ènìyàn méjì lápapò láti lè fi ohùn dárà nínú orin lílé. Nígbà míràn, ó lè se eni tí ń dá orin náà ni yíò máa salámò láàrin eré, ó sì tún lè jé ènìyàn méjì yàtò sí àwon tí ń dárin. Kíkó ni mímò ni òrò eré yìí. Eni tí kò kó ìlù eré àpíìrì tàbí orin rè kò lè mò ón. Àwon eléré àpíìrì máa ń ronú láti lè mú kí won mú orísìírísìí ìrírí won lò nínú orin won. Èyí fi ìdàgbàsókè ti ń dé bá eré àpìírì hàn. Ní àtijó odún Ògún ni eré àpíìrì wà fún, sùgbón níwòn ìgbà tí ó jé pé yíyí ni ayé ń yi, àwon òsèré náà wá ń báyé yí nípa pé kí won sèdá orin àpíìrì fún onírúurú àseye tí a ó ménu bà níwáju. Eré àpíìrì kún fún òpòlopò ìmò àti òye tí ó fi ogbón, ìrònú, àkíyèsí, èrò, èèwò àti ìgbàgbó àwa Yorùbá hàn. Àwon ohun tí ó ya eré àpíìrì sótò sí eré ìbílè míràn ni, irúfé ìlù tí a ń lò fún eré yìí, ònà tí a ń gbà ko orin àpíìrì àti bí ìlù tí a ń lò se ń dún létí. Nnkan mìíràn tí ó tún ya eré yìí sótò sí òmíràn nip é agbègbè Ìwò Oòrùn Èkìtì nìkan ni a ti ń se irú eré yìí ní gbogbo ilè káàárò-oò-jíire. Àwon ohun tí a ń lò bí ìlù nínú eré àpíìrì láti ìbèrè pèpè wá ni agbè tí ajé wà lára rè. Agbè àti sèkèrè jé ohun èlò ìlù lílù àti ijó jíjó tí a dá sílè ní àkókò Émpáyà Bìní. Àwon Ègùn àti Pópó ni ó dá a sílè ní àkókò oba Onísílè. Agogo náà tún jé òkan nínú ohun èlò eré àpíìrì. Àwon agbè tàbí sèkèrè wònyí máa ń tóbi jura won, kí dídún won bàá lè yàtò síra. Orúko tí a ń pe ajé tàbí agbè wònyí ní Ìwò Oòrùn Èkìtì ni, Èyé ajé tàbí Èyé ùlù, kugú, òpeeere àti agogo. Bí àwon agbè wònyí se tóbi sí ni a se fún won lórúko. Won máa ń lo ìrùkèrè láti jó ijó àpíìrì. Ìdàgbàsókè tí ń dé bá ohun èlò eré àpíìrì. Ní Ìwò Oòrùn Èkìtì gégé bí ìwádìí se fi hàn. Àwon Yorùbá ló ń pà á lówe pé, ‘báyé bá ń yí ká báyé yí, bígbà bá ń yí ká bá ìgbà yí, ìgbà laso, ìgbà lèwù, ìgbà sì ni òdèré ikókò nílè Ìlorin.’ Nísìsíìyí, arábìnrin Adépèjì Afolábí tí ó jé eléré àpíìrì ní Ìdó-Èkìtì ti mú ìlù Bèmbé àti àkúbà mó agbè àti agogo tí a ń lò télè nínú eré àpíìrì. Àwon olùgbó kó ipa pàtàkì nínú eré àpíìrì tí ó jé òkan nínú Lítírésò aláfohùnpè. Àwon olùgbó máa ń gbe orin pèlú àwon òsèré. Won a máa jó, won a sì máa pa àtéwó tí erá bá ti wò wón lára. Irú ìtéwégbà báyìí sì máa ń mú kí òsèré túbò se eré tí ó dára lójú agbo. Gégé bí àlàyé tí mo se sáájú, ònà tí àwon alápíììrì ń gbà se eré won ni kí olórí eré máa lé orin fún àwon elégbè tí yíò máa gbe orin tí ó bá dá. Olórí lè kókó korin kí alámò tèlé e tàbí kí ó kókó salámò kí ó tó korin. Kò sí bátànì kan pàtó tí alápìíìrì gbódò tèlé nínú eré nítorí pé bí ó bá se wuni ni a se ń sèmòle eni Ní àpeere ìsàlè yìí, alámò ni eléré àpíìrì yìí fi bèrè erée rè. E jé ká wò ó. Lílé (Alámò) – Ò rì polóó ùdín ria Òbà n bá e mú, kán an síì Mú un titun barun ùn Láiún ùgbín rè pegbèfà An máiun rè pegbèje lúléè mi, O karee o, Mè í múléè ni, Mé mò búyà kànkàn í rè Akunyungba 2285 6593 2006-12-21T14:21:40Z Loadewole 101 [[Akunyungba]] [[G.B.O. Olaleye]] G.B.O. Oláléye (1979), ‘Akùnyùngbà’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. Akùnyàngbà jé ìsòrí rárà kan. Òken nínú ewì àbáláyé ni rárà. Rárá pín si orísìí meta pàtàkì gégé bí mo se pín won sí ìsàlè yí: (1) Rárà tí àwon obìnrin máa ń sun ní agbo ilé oko won. Oríkì orílè ni àwon obìnrin wònyí máa ń fi ń pe ìran oko won ní àsìkò àyeye tàbí ìsìnkú. (2) Rárà ti àwon okùnrin máa ń sun láti fi kí Oba tàbí àwon ènìyàn ní ìgboro ìlú. Ìsòrí àwon asunrárà yìí kìí sáábà ní ìlù léhìn. (3) Ìsòrí keta ni rárà tí àwon alusèkèrè máa ń sun pèlú ìlù. Níbi àríyá tí àwon ará ìlú bá ń se. Nígbà míràn àwon obìnrin a máa sun rárà pèlú ìlù. Rárà Akùnyùngbà jé ti ìsòrí kìíní nínú ìsòrí tí a dárúko sí òkè yí. Sùgbón ìsòrí rárà Akùnyùngbà yàtò sí gbogbo ìsòrí rárà yókù fún àwon ìdí wònyí: (1) Aláàfin àti àwon omo Oba nìkan ni won sun rárà Akùnyùngbà fún ní ìlú Òyó. (2) Àwon ayaba nìkan ló máa ń sun rárà Akùnyùngbà. (3) Ìsòrí meta ni àwon Akùnyùngbà wà ní ìlú Òyó: (a) Akùnyùngbà Baba – Ìyajì. (b) Akùnyùngbà Aláàfin. (d) Akùnyùngbà Àrèmo. Kò sí Àrèmo mó ní ìlú Òyó láti orí Aláàfin Gbádégesin ‘Ládígbòlù II (1956-1969). Ìdí yìí lo sì fà á tí ìsòrí Akùnyùngbà fi ku ìsòrí méjì ní ìlú Òyó ní àsìkò ti à ń se ìwádìí yìí. Ònà tí won ń gbà sun rárà Akùnyùngbà yàtò sí awon ìsòrí rárà yókù. Bí won ba ń sun rárà yókù, eni kan tí ó jé ògá yóò saájú, àwon yókù yóò sì máa tèle e wí ohun tí ó ń máa gbe orin náà. Èyí ni a le pè ní lílé àti ègbè. Sùgbón nínú rárà Akùnyùngbà, kò sí gbólóhùn tí ó wà lótò fún lílé, kò sí gbólóhùn tí ó wà lótò fún ègbè. Gbangbà ní won máa ń sun rárà Akùnyùngbà. Àwon asunrárà Akùnyùngbà yóò jókòó ní ìsòrí méjì. Won yóò sì máa sun rárà Akùnyùngbà ní lànfibò, èyí ni pé won máa ń wí kókó tí apa kìíni ń wí àti kókó tí apá kejì ń wí ní wonúwode. Igbà míràn apá kejì ni yóò parí kókó tí apá kìíní bèrè. Ìgbà púpò, kókó òtòòtò ni apá kìíní àti apá kejì yóò máa wí. Nípa sísun rárà yìí lónà báyìí. Ohùn àwon asunrárà yìí yóò waa sù dùdù; yóò máa kùn ní apá kìíní àti ni apá kejì, yóò sì máa dùn mó ènìyàn léti. Ìdí nì yi tí a se ń pe irú rárà yí ní “Akùnyùngbà”. Baba-Ìyajì (Olórí Omo-oba), Aláàfin, Àremò àti àwon omo-oba ni Akùnyùngbà máa ń seré fún. ÌGBÀ TI A MÁA N SUN RÁRÀ AKÙNYÙNGBÀ Àwon ojó méta ní o jé ojó pàtàkì tí Akùnyùngbà ní láti seré fún Aláàfin. Àwon ojó odún méta pàtàkì náà nìwònyí: (1) Ojó odún Oòduà. (2) Ojó odún Ifá. (3) Ojó odún Beere. (1) Ní ojó odún Oòduà, odò Oòduà ni won máa ń bo ní òkè Elétù ní Ìlú Òyó, Oòduà ní baba ńlá àwon Yorùbá tí ó sè won sílè ní Ile-Ifè kí àwon Yorùbá to lo káàkiri ibi tí won wà lónìí yìí. Ìdí èyí ni Aláàfin fi máa ń se odún Oòduà lódoodún ní ìlú Òyó. Àgbàlá kan sì wà ní ààfin Aláàfin tí à ń pè ní àgbàlá Oòduà. Nínú àgbàlá yí ni àwon ayaba tàbí ayomo tíí máa ń seré Akùnyùngbà lódoodún. (2) Aláàfin a máa se odún Ifá ní odoodún. Ní ojó ti Aláàfin bá ń bo Ifá, ó jé dandan fún àwon Akùnyùngbà lati seré ní ojó yìí. (3) Odún Beere je odún pàtàkì fún Aláàfin. Bí Aláàfin kò bá tì í se odún yìí, enikeni kò gbodò pa koóko beere láàrin ìlú láti fi kó ilé rè. Koóko beere se pàtàkì fún ara ìlú Òyó àti agbègbè rè ní ayé àtijó. Nítorí pé beere ní won fi máa ń kólé won kí ilé páànù tó dé. Ìdí èyí ni won fi máa ń so nínú ewì Òyó pé: “Beere mólé, Ó yele” Ní ojó ti Aláàfin bá se odún beere, àwon Akùnyùngbà ní láti seré ní Ojú-Agbajú ní ààfin Aláàfin. Àsìkò ti àwon Akùnyùngbà tún máa ń seré ni àsìkò ti enìkan bá kú nínú won; bí Aláàfin ba ń se àríyá tàbí ayeye kan; bí Baba-Ìyajì tàbí Aremo bá ń se odún kan tàbí àríyá kan; béè náà ní won tún lè seré fún omo-oba tí ń ba ń se àríyá kan. Sùgbón tí àwon Akùnyùngbà yóò bá seré fún omo-oba kan, omo-oba náà ní láti ránsé sí àwon Akùnyùngbà pé kí won wá seré fún òun. ÀWON TI MÁA N SUN RÁRÀ AKÙNYÙNGBÀ Kì í se gbogbo obìnrin lo lè sun rárà Akùnyùngbà. Orísìí obìnrin méjì tí ó lè sun rárà Akùnyùngbà ní: (1) Ayaba (Ìyàwó Oba) (2) Ayomo (Ìyà awon omo-oba àti ìyàwó àwon omo-oba). KÍKÓ RÁRÀ AKÙNYÙNGBÀ Ti obìnrin bá ti di ayaba tàbí ayomo ni yóò máa tèlé àwon tí ó bá níwájú. Yóò máa bá àwon yókù sun rárà yi títí tí òun náà yóò fi mò on. Eni tí ó ban í ìmò rárà yìí jù lo nínú àwon àgbà ayaba tàbí ayomo ni yóò je asíwájú. Nínú àwon ayaba àti àwon ayomo wònyí, a máa ń rí èyí to ti bá Oba méta tàbí mérin lògbà. ÈTÒ ERE AKÙNYÙNGBÀ Bí awon ayabà àti àwon ayomo bá fé seré Akùnyùngbà, won yóò kókó se ètùtù; nítorí pé won ka Akùnyùngbà sí ìsòrí rárà kan tí ó yàtò sí rárà tí àwon asunrárà máa ń sun lásán láti gbowó. Nínú rárà Akùnyùngbà, a máa ń dárúko àwon Aláàfin tí ó ti kú. Àwon ayaba àti àwon ayomo sí ní ìgbàgbó (títí di òní) pé òrìsà ni won, gégé bí baba baba ńlá won se jé òrìsà. Nítorí Ìdí yí bí won bá fé sun rárà Akùnyùngbà, won yóò pa àkùko adìe kan, gbogbo awon asunrárà Akùnyùngbà yóò sì fi eje rè ra àtànpààkò ese òtún àti tòsì. Léhìn èyí àwon Akùnyùngbà yóò jókòó ni ìsòrí méjì: (i) Àwon ti ń lé rárà Akùnyùngbà (ii) Àwon Atígbá àwon eléyìí yóò da ojú igbá délè, won yóò máa tí i, won yóò sì tún máa sun rárà lo bí won ti ń tí ‘gbá. Tí ó bá jé ojó odún, bí odún Ifá, odún Oòduà àwon onílù Àgbèjà a máa seré pèlú àwon Akùnyùngbà. Àwon Àgbèjà yí yóò jókòó takété si àwon Akùnyùngbà. Àwon Àgbèjà yóò bu omi sínú ìyá-odó, won yóò da igbá de omi náà nínú odó. Won yóò máa fi òpá igi lù ú ní ònà ti yóò fi mú ohun dídùn wá. Kí won to seré yìí Aláàfin yóò fun won ní ońje, owó, aso, eran àti adìe. Nígbà tí wón bá sì tún ń seré lówó, Aláàfin yóò tun fún won ni owó bí orí rè bá se wu tó. Àwon omo oba lókùnrin àti lóbìnrin àti àwon Ìjòyè tí won bá wà níbè, yóò sì máa fún won lówó. Bí orí oba bá wú, ó lè bo sí agbo kí ó jó. Ìdí èyí ni won fi máa ń ki Aláàfin kan tí ó féràn ijó ni: “Jógbá, jágbè”. Ijebu-Jesa 2286 6594 2006-12-21T14:23:36Z Loadewole 101 [[Ijebu-Jesa]] [[J.O. Arowobusoye]] J.A. Arówóbùsóyè (1982), ‘ITÀN ÌSÈDÁLÈ ÌLÚ ÌJÉBÚ-JÉSÀ’ DALL, OAU, Ifè, Nigeria. Orísìírísìí ìtàn àtenudénu ni a ti gbó nípa ìlú Ìjèbú-Jèsà, òrò òkèèrè sì nìyí, bí kò bá lé yóò dín. Òkan nínú àwon ìtàn náà so pé: Owà Ilésà kìíní Ajíbógun àti Oba Ìjèbú-Jèsà kìíni, Agírgírì jé tègbón tábúrò. Oba Ìjèbú-Jèsà ni ègbón tí Owá sì jé àbúrò. Bákan náà, tègbón tàbúrò ni ìyá tí ó bí won. Láti omoomún ni ìyá Ajíbógun Owá Ilésà ti kú Ìyá Agígírì tí ó jé ègbón ìyá rè ló wò ó dàgbà, omún rè ló sì mún dàgbà. Nípa béè Owá Ajíbógun àti Agígírì jo dàgbà pò. Èyí ló mú kí won di kòrí-kòsùn ara won láti kékeré wá, won kí í sì í yara won bí ó ti wú kí ó rí. Ìgbà tí wón dàgbà tán, tí ó di wí pé wón ń wá ibùjókòó tí won yóò tèdó, àwon méjèéji-Agígírì àti ajíbogun yìí náà ló jìjo dìde láti Ilé-Ife. Won wá sí ilè Ìjèsa láti dó sí kí won lè ni àyè ijoba tiwon. Ajíbogun dúró níbi tí a ń pè ní Ilésa lónìí yìí, òun sì ni Owá Ilésà kìíní. Agígírì rìn díè síwájú kí ó tó dúró. Lákòókó tí ó fi dúró yen, ó rò wí pé òun ti rìn jìnnà díè sí àbùrò òun kò mò wí pé nnkan ibùsò méfà péré ni òun tí ì rín. Sùgbón, lónà kìíní ná, kò fé rìn jìnnà púpò sí àbúrò rè gégé bi ìpinnu won pé àwon kò gbodò jìnná sára won bí ó ti lè jé wí pé àwon méjèè jì kò jo fé gbé ibùdó kan náà. Lónà kejì, ò lè jé wí pé bóyá nítorí pé esè lásán tó fi rín nígbà náà tàbí nítorí pé aginjù tó fi orí là nígbà náà ló se rò wí pè ibi tí òun ti rìn ti nàsè díè sí òdò àbúrò òun lo se dúró ni ibi tí a ń pè ní Ijèbú-Jèsà lónìí. Kì won tó kùrò ni Ifè, won mú àádota ènìyàn pèlú won, sùgbón ìgbà tí wón dé Ilésà ti Ajíbógun dúró, ègbón rè fún un ní ogbon nínú àádótà ènìyàn náà. Ó ní òun gégé bí ègbon, òun lè dáàbò bo ara òun, ò sí kó ogún tó kù wá sí ibùdo rè ni Ijèbú-Jèsà. Ìdí nìyí tí a fi ń ki ìlú náà pé; “Ijèsà ogbòn Ijèbú ogún É sìí bó se a rí Kógún a paré mógbòn lára” Ìtàn míràn so fún wa pé omo ìyá ni Agígírì àti Ajíbógun ni Ilé-Ifè. Ajíbógun ló lo bomi òkun wá fún bàbá won - olófin tí ó fójú láti fi se egbogi fún un kí ó lè ríran padà ó lo, Ó si bò. Sùgbón kí ó tó dé àwon ènìyàn pàápàá àwon ègbón rè rò wí pé ó ti kú, wón sì ti fi bàbá won sílè fún àwon ìyàwó re fún ìtójú. Kí won tó lo, wón pín erù tàbí ohun ìní bàbá won líifi nnkan kan sílè fún àbúro won – Ajíbógun. Ìgbà tí ó dé, ó bu omi òkun bò, wón lo omi yìí, bàbá won sì ríran. Ojú Ajíbógun korò, inú sì bi pé àwon ègbón òun ti fi bàbá won sílè tí wón sì kó ohun ìnú rè lo. bàbá won rí i pé inú bí i, ó sì pàrowà fún un. “Omo àlè ní í rínú tí kì í bí, omo àlè la ń bè tí kì í gbó” báyìí ló gba ìpé (èbè) bàbá rè. sùgbón bàbá rè fun un ní idà kan – Idà Ajàségun ni, ó ni kí ó máa lé awon ègbón rè lo pé ibikíbi tí ó bá bá won, kí o bèèrè ohun ìní tirè lówó won. Ó pàse fún un pé kò gbodò pa wón. Ajíbógun mú irin-àjò rè pòn, níkehìn ó bá àwon ègbón rè ó sì gba òpòlopò ohun ìní padà lówó won. Pèlú iségun lórí àwon arákùnrin rè yìí, kò ní ìtélórùn, òun náà fé ní ibùjókòó tí yóò ti máa se ìjoba tirè. Kò sí ohun tí ó dàbí omo ìyá nítorí pé okùn omo ìyà yi púpò. Agígírí féràn Ajíbógun owá Obòkun púpò nítorí pé omo ìyá rè ni. Bàyìí ni àwon méjèèjì pèrò pò láti fi Ilé - Ifè sílè kí won sì wá ibùjókòó tuntun fún ara won níbi tí wón yóò ti máa se ìjoba won. Itán so pé Ibòkun ni wón kókó dó sí kí won tó pínyà. Owá gba Òdùdu lo, Ona Ìjèbú-Jèsà sì gba Ilékéte lo. Ó kúrò níbè lo si Eèsún. Láti Eèsún ló ti wá sí Agóró: Agóró yìí ló dúró sí tí ó fi rán Lúmòogun akíkanju kan patàki nínú àwon tí ó tè lé e pé kí ó lo sì iwájú díè kí ó lo wo ibi tí ilè bá ti dára tí àwon lè dó sí. Lúmòogun le títí bí èmí ìyá aláró kò padà. Àlo rámirámi ni à ń rí ni òràn Lúmòogun, a kì í rábò rè. Igbà ti Agígírì kò rí Lúmòogun, ominú bèrèsí í kó ó, bóyá ó ti sonù tàbí eranko búburú ti pá je. Inú fun èdò fun ni ó fi bó sónà láti wá a títí tí òun ó fi rí i. Ibi tí wón ti wá a kiri ni wón ti gbúròó rè ni ibì kan tí a ń pè ní Òkènísà ní Ìjèbú-Jèsà lonìí yìí. Iyàlenu ńlánlà ló jé fún Agígírì láti rí Lúmòogun pèlù àwon ode mélòó kan, Ó ti para pò pèlú àwon ode wònyí ó sì ti gbàgbé isé tí wón rán an nítorí ti ibè dùn mó on fún owó ìfé tí àwon ode náà fi gbà á. Inú bí Agígírì a sì gbé e bú. Sùgbón isàlè díè ni òun náà bá dúro sí. Eléyìí ni wón se máa ń pe Òkònísà tí wón dó sí yìí ní orí ayé. Wón á ní “Òkènísà orí ayó”. Agbo ilée Bajimon ní Òkè -Ojà ni Agígírì sókó fi se ibùjókòó. Kò pé púpò léjìn èyí ni ó bá lo jà ogun kan, sùgbón kí ó tó padà dé, omo rè kan gbà òté ńlá kan jo tí ó fi jé wí pé Agígírì kò lè padà sí ilée Bajimo mó. Ìlédè Agígírì kojá sí láti lo múlè tuntun tí ó sì kòlé sí Ilédè náà ní ibi tí Aàfin Oba Ijèbú-jèsà wà títí di òní yìí. Ó jókòó nibè, ó sí pe àwon tí ó sì jé olóòótó sí wón múra láti ibé ogun ti omo rè náà títí tí wón fi ségun rè. Nikehìn, omo náà túnúnbá fún bàbá rè ati àwon omo-ogun rè. “Ojú iná kó ni ewùrà ń hurun”. Enu tí ìgbín sì fib ú òrìsà yóò fi lolè dandan ni” Omo náà teríba fún bàbá ré ó sì mò àgbà légbòn-ón. Ìtàn míràn bí a se te Ijèbù-Jèsà dò àti bí a se mò ón tàbí so orúko rè ní Ìjèbí-Jèsà ni ìtàn àwon akíkanjú tàbí akoni ode méje tí wón gbéra láti Ife láti se ode lo. Wón se ode títí ìgbà tí wón dé ibi kan, olórí wón fi ara pa. Wón pèrèsì í tójúu rè ìgbà tí wón se àkíyèsí wí pé ogbé náà san díè, wón tún gbéra, wón mù ònà-àjò won pòn Igbà tí wón dé ibi tí a ń pè ní Ìjèbú-Jèsà lónìí yìí ni èjè bá tún bèrèsí í sàn jáde láti ojú ogbé okùnrin náà. Wón bá dúró níbè láti máa tójú ogbà náà, wón sì dúró pé dìè. Nígbèhìn, wón fi olórí wón yìí síbè, wón pa àgó kan síbè kí ó máa gbé e. Ìgbà tí àwon náà bá sode lo títí, won a tún padà sódò olórí won yìí láti wá tójùu rè àti láti wá simi lálé. Wón se àkíyèsí pé ìbè náà dára láti máa gbé ni wón bá kúkú sobè dilé. Ìgbà tí ara olórí won yá tán, tí wón bá sode lo títí, ibè ni wón ń fàbò sí títí tí ó fi ń gbòrò sí i. Orúko tí Olórí won –Agígírì so ibè ni IJELÚ nítorí pe ÌJÈ ni Ìjèsà máa ń pe ÈJÈ. Nigbà tí ìyípadà sì ń dé tí ojú ń là á sí i ni wón so orúko ìlú da ÌJÈBÚ dípò Ìjèbú tí wón ti ń pè télè. Agígírì yí ni Oba Ìjèbú-Jèsà kiíní, àwon ìran olóde méje ìjósí ló di ìdílé méje tí ń jóba Ìjèbú-Jèsà títí di òní. Sùgbón Ijèbú - Erè ni wón kókó máa ń pe ìlú yìí rí nítorí erè tí ó se ìdènà fún awon Òyó. Ó ń gbógun ti ilè Ìjèsà nígbà kan. Ní ìlú náà erè se ìdíwó fún àwon jagunjagun Òyó ni wón bá fi ń pe ìlú náà ni Ìjèbú - Erè. Ní odún 1926 ni egbé tí a mò sí “Ìjèbú - Jèsà Progressive Union” yí orúko ìlú náà kúrò láti Ìjèbú - Erè sí Ijèbú - Jèsà nítorí pé ilè Ìjèsà ni Ìjèbú yìí wa. A níláti tóka sí i pé Ìjèbú ti Ìjèsà yí lè ní nnkan kan í se pèlú Ìjèbu ti Ìjèbù –Òde. Bí wón kò tilè ní orírun kan náà. Ìtàn lè pa wón pò nipa àjojé orúko, àjose kankan lè má sí láàárin won nígbà kan ti rí ju wí pé orúko yìí, tó wu Ògbóni kìíní Oba Ìjèbú-Jèsà nígbà tí ó bá àbúrò rè Ajíbógun lo bòkun, wón gba ònà Ìjèbú-Òde lo. Ibè ló gi mú orúko yìí bò tí ó sì fi so ilú tí òun náà tèdó. Nínú àwon ìtàn òkè yí àwon méjì ló so bí a se so ìlú náà ní Ijèbú sùgbón ó dàbí eni pé a lè gba ti irúfé èyí tí ó so pé Ìjèbú – Òde ni Oba Ijèbú Jèsà ti mú orúko náà wá ní eléyìí ti ó bójú mi díè. Orúko yìí ló wú n tí ó sì so ìlú tí òun náà tèdó ní orúko náà. Orúko oyè rè ni Ògbóni. Itán so fún wa pé ibè náà ló ti mú un bò. Gégé bi ìtàn àtenudénu, orísìírísìí òná ni a máa ń gbà láti fi ìdí òótó múlè, Sùgbón ó kù sówó àwon onímò òde òní láti se àgbéyèwò àwon ìtàn wònyí kí a sì mú eléyìí tí ó bá fara jo òótó jù lo nínú won. Nipa pé tègbón tàbúrò ni Owá Ilésà àti Oba Ijèbú-Jèsà jé láti àárò ojó wà yìí, so wón di kòrí – kòsùn ara won. Wón so ó di nnkan ìnira làti ya ara kódà, igbín àti ìkarahun ni wón jé sí ara won. Sé bí ìgbín bá sì fà ìkarahun rè a sè lé e ni a máa ń gbó. Ìgbà tí ó di wí pé àwon tègbón tàbúrò yí máa fi Ifé sílè, ìgbà kan náà ni wón gbéra kúrò lóhùnún, apá ibì kan náà ni wón sì gbà lo láti lo tèdó sí. Òrò won náà wà di ti ajá tí kì í lo kí korokoro rè gbélè. Ibi tí a bá ti rí ègbón ni a ó ti rí abúrò. Àjose ti ó wà láàárìn wón pò gan-an tí ó fi jé wí pé ní gbogbo ìlè Ijèsà, Oba Ijèbú -Jèsà àti Owá Ilésà jo ní àwon nnkán kan lápapò béè náà si ni àwon ènìyàn won. Tí Owá bá fé fi ènìyàn borè láyé àtijó, Oba Ijèbú-Jèsà gbódò gbó nípa rè. Tí Owá bá fé bògún, ó ní ipa tí Oba Ijèbú-Jèsà gbódò kó níbè, ó sì ní iye ojó tí ó gbódò lò ní Ilèsà. Ní ojó àbolégùnún, ìlù Oba Ìjèbu-Jèsà ni wón máa n lù ní Ilésà fún gbogbo àwon àgbà Ìjèsà làti jó. Nìgbà tí Oba Ìjèbù -Jèsà bá ń bò wálé léhìn òpò ojó tí ó ti lò ni Ilésà fún odún ògún, otáforíjofa ni àwòn ènìyàn rè ti gbódò pàdé rè. Idí nìyí tí wón fi máa ń so pé; “Kàí bi an kolíjèbú Níbi an tònà Ìjèsàá bò Otáforíjoja ònà ni an kolijèbú Omo Egbùrùkòyàkè” Orísìírísìí oyè ni wón máa ń je ní Ilésà tí won sì n je ní Ìjèbú Jèsà a rí Ògbóni ní Ilésà béè náà ni ó wà ní Ìjèbú Jèsà. Ara Ìwàrèfà mefà ni ògbóní méjèejì yí a ni Ilésà sùgbón ògbóni Ìjèbú-Jèsà ni asáájú àwon ìwàrèfà náà. A rí àwon olóyè bí Obaálá, Rísàwé, Òdolé, Léjòfi Sàlórò Àrápaté àti Obádò ni Ìjèbú-Jèsà bí wón ti wà ni Ilésà. Bákan náà, orísìírísìí àdúgbò ni a rí ti orúko won bá ara won mu ní àwon ìlú méjèèjì yí fún apeere bí a se rí Ògbón Ìlórò ni Ìjèbú-Jèsà náà ni a rí i ní Ilésà, Òkènísà wà ní Ìjèbú-Jèsà, Òkèsà sì wà ní ìlésà. Odò-Esè wà ní ìlú jèèjì yí béè náà ni Eréjà pélù. Nínú gbogbo àwon ìlú tí ó wà ní Ilè Ìjèsà, àdè tàbí ohùn ti Ilésà àti ti Ijèbú-Jèsà ló bá ara won mu jù lo. Oba Ijèbú-Jèsà ló máa ń fi Owá tuntun han gbogbo Ìjèsà gégé bí olórí won tuntun léhìn tí ó bá ti súre fún un tán. Tí òkan nínú won bá sì wàjà, ón ni ogún ti wón máa ń je lódò ara won bí aya, erú àti erù. Ní ìgbà ayé ogun, òtún ogun, ni Ìjèbú-Jèsà jé ní ilè Ìjèsà, wón sì ní ònà tiwon yàtò sí ti àwon yòókù. Nígbà tí ilè Ilèsà dàrú nígbà kan láyé ojóún, àrìmo-kùnrin Owá àti àrìmo-bìnrin Oba Ìjèbù-Jèsà ni wón fi se ètùtù kí ilè Ìjèsà tó rójù ráyè, kí ó tó tùbà tùse. Nítorí pé Oba Ìjèbú -Jèsà àti Owá Ilésà jé tègbón tàbúrò látàárò ojó wá, àjose tiwon tún lé igbá kan ju ti gbogbo àwon obà ilè Ìjèsà tó kù lo nítorí pé “Owá àti Ògbóni Ìjèbù -Jèsà ló mo ohun tí wón jo dì sérù ara won” Iyere Ifa 2287 6595 2006-12-21T14:27:35Z Loadewole 101 [[Iyere Ifa]] [[R.G. Armstrong]] [[Val Olayemi]] [[Wale Ogunyemi]] [[R.L. Awujoola]] [[Pa Adeniji]] Robert G. Armstrong, Val Oláyemí, Wálé Ògúnyemí, Robert L. Àwùjoola, pa Adéníji (1978), Ìyèrè Ifá. Ibadan, Nigeria: Institute of African Studies. 141 pp. CONTENTS Pages Ìjúbà (ògúndá Òwórín) … … … … …. 2 - 3. Ìyèrè sísun: A ó’ bÃsèse … … … … 6 - 7 1. Èjì Ogbè … … … … … … … 8 - 9 Ìyèrè sísun: Olágbayé … … … … 12 - 13 2. Òyèkú Mé ‘jì … … … … … … 14 - 15 Ìyèrè sísun: Oló’yééré … … … … 18 - 19 3. Ìwòrì Mé’jì … … … … … … … 20 - 21 Ìyèrè sísun: Bí mo báni sùn … … … 22 - 23 4. Òdí Mé’jì … … … … … … … 26 - 27 Ìyèrè sísun: M bá rógbó … … … … 30 - 31 5. Ìròsùn Mé’jì (passed over) … … … … … 31, note 6. Òwónrín Mé’jì … … … … … … 32 - 33 Ìyèrè sísun: E wáá rajà Omo Oba … … … 34 - 35 7. Òbàrà Mé’jì … … … … … … 38 - 39 Ìyèrè sísun: Òyìyà, yà mí lójú … … … 40 - 41 8. Òkànràn Mé’jì … … … … … … 44 - 45 Ìyèrè sísun: Obìnrín rorò joko lo … … … 46 - 47 9. Ògúndá Mé’jì … … … … … … 50 - 51 Ìyèrè sísun: Awo rereé tÒkò dé … … … 52 - 53 10. Òsá Mé’jì … … … … … … … 56 - 57 Ìyèrè sísun: Omo ní yoyo Àkòsìn … … … 58 - 59 11. Ìká Mé’jì … … … … … … … 62 - 63 Ìyèrè sísun: Akika káwóo òtá kò … … … 64 - 65 12. Òtúrúpòn Mé’jì … … … … … … 70 - 71 Ìyèrè sísun: Ako eran tíí jòru … … … 72 - 73 13. Òtúrá Mé’jì … … … … … … 78 - 79 Ìyèrè sísun: Bí mo báni rò, sé won … … … 80 - 81 14. Ìretè Mé’jì … … … … … … … 84 - 85 Ìyèrè sísun: Ògègé ‘oò, igi àgùnlà … … … 90 - 91 15. Òsé Mé’jì … … … … … … … 96 - 97 Ìyèrè sísun: Awo reré rèBàdàn ó bò … … 98 - 99 16. Òfún Mé’ji … … … … … … … 104 - 104 Ìyèrè sísun: E wolé ayò, e womo … … … 108 - 109 17. Òsé Òtúrá tàbí Òsé Awúrelà … … … … 112 - 113 Ìyèrè sísun: Bí mo dúró, ma wúre! …. … 114 - 115 Ìyèrè sísun: Ifá-mú-re-gún … … … … 116 - 117 Ìyèrè sísun: Àse òrìsà lénuù mi … … … 118 - 119 Ìyèrè sísun: E wòwò Òpè láraà mi … … … 120 - 121 Ìyèrè sísun: T’Èsù Òdàrà ló sòro … … … 122 - 123 Ìyèrè sísun: Ìwà nìkan ló sòro … … … 124 - 125 Ìyèrè sísun: Àríyá sowó génge … … … 126 - 127 Ìyèrè sísun: Gbogbo wa bó dàjòdún … … 130 - 131 Ìyèrè sísun: S’ée ń gbágogo? … … … 134 - 135 Ìyèrè sísun: Elé’gbè àràn … … … … 138 - 139 Ìyèrè sísun: Gbogbo ìsèlè … … … … 140 – 141 Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀dá 2288 6596 2006-12-21T14:32:19Z Loadewole 101 [[Eko nipa Eda]] ==Ewébè == Gbúre, ilá, tètè, sokoyòkòtò, yánrín, òdú, ìsápá, ìgbó, ìgbágbá, ewúro, oóyó (ewéédú) ==Awon aràn== 1. Sòbìà 2. Eépà 3. Áràn mùjèmùjè/Aràn Okèelè 4. Jèdíjèdí 5. Ejò inú 6. Tanmona 7. Ekóló ==Orísìírísìí ilè== Yanrìn , Amò, Ìlèdú, Taràá. ==Àwon Eye == 1. Ògòngò 2. Pépéye 3. Adie 4. Àsá 5. Àwòdì 6. Odíderé 7. Igún/Igúnnugún 8. Eyelé 9. Tòlótòló 10. Òwìwí 11. Òkín 12. Ológosé 13. Eye Oba 14. Lékèélékèé 15. Wasowaso 16. Àdàbà 17. Tin-ín tin-ín 18. Èluulùú 19. Àparò 20. Ègà ==Àwo n Òdòdó díè == 1.Korotin 2.Àkálífà 3.Ìlá abilà 4.Alámáńdà 5.Kerebùjé 6.Marigó 7.Píńróòsì 8.Róòsì 9Abóòrunyí 10.Bó-giri-rìn 11.Òdòdó 12.Okán 13Yún-únyun 14.Ìgbàlódó/Ìràwò ilè 15.Ìdò 16.Oró agogo/oró adétè ==Àwon Igi== Afàrà, Ahùn, Idí, Gedú, Ìrókò, Ògánwó, Òmò, Òsè, Apá, ==Àwon Èso== Òpòn Òyìnbó/Ekíkún, Àgbàdo/Oká, Ògèdè wéwé, Ìbépe, Osàn banbó, Tòmátì, Máńgòrò, Èpà, Kajú, Èpà, Èwà/Erèé, Ilá, Ìgba, Obì, Òronbó weere, Òronbó ńlá, Gúáfà, Kerebúùtù, Ìyeeyè, Òro, Orógbó, Àgbálùmò, ==Orísìí Eranko== 1. Ésin 2. Mààlúù 3. Ràkúnmí 4. Ìnàkí 5. Akítí/Ìjímèrè 6. Efòn 7. Èsùró 8. Elédè 9. Ajá 10. Ewúré 11. Erin 12. Ehoro 13. Ológbò/Ológìnní 14. Eku 15. Emó Òyinbó 16. Òkéré/Ase 17. Òkété/Ewú 18. Òyá/Òkúrú 19. Alégbà/Awòn 20. Alákedun/Aáyá 21. Àdán 22. Ògà/Alágemo 23. Òòrè ==ÀWON ERANKO TÍ Ó LÈ GBÉ INÚ OMI== 1. Eja 2. Òkásá 3. Òkàsà 4. Ìsáwùrú 5. Eja oníràwò 6. Òní 7. Erinmi 8. Tanwíjí 9. Káwóbojú 10. Akèré 11. Ópòló 12. Ákàn 13. Awòn Ahónríhán/Alángbá 14. Jomijòkè 15. Ìròmi 16. Jomijòkè ==ERANKO AFÀYÀFÀ== 1. Afàyàfà 2. Ejò 3. Ejò olóró 4. Ikarahun 5. Igbín/Èsàn 6. Òkùn màkà 7. Tasutasu, òkùn 8. Ekòlò 9. Alàngbá/Aláàmù 10. Ìjàpá/Áhun 11. Àlégbà/Awón 12. Mònímòní; Aárà; 13. Nini; Ìgòngò ==ÀWON ERANKO TÍ Ó Ń JE EWÉ== 1. Mààlúù 2. Esin 3. Ewúré 4. Èsùró 5. Ehoro 6. Emó oyìnbo ==ÀWON KÒKÒRÒ== 1. Èfon 2. Esinsin 3. Ìdun 4. Irù tàbí Asarun 5. Eégbon 6. Lámilámi 7. Agbón 8. Aáyán 9. Tata 10. Ìrè 11. Òbànùnbanùn 12. Esú 13. Oyin 14. Àfòpiná 15. Labalábá 16. Èèrà 17. Ìjálo/èèrùn 18. Ikán 19. Kaninkanin 20. Emírín 21. Kòtónnken 22. Àkekèé; Atansánko 23. Àntaakùn 24. Jìgá 25. Eégbon ==ÀRÙN TÍ KÒKÒRÒ Ń FÀ== 1. Onígba méji 2. Ìgbóná/Ibà 3. Ára sísú; Èyí; ègbèsi 4. Èyín 5. Ooju 6. Ìbésè/kányàán 7. Èjè dúdú 8. Ìgbé òrin/igbékínkín Egbe-Oba 2289 6598 2006-12-21T14:35:07Z Loadewole 101 [[Egbe-Oba]] [[A.E. Oloogunlekoo]] Àwon Ìlú Egbè-Oba Láti owó A. E. Ológunlékòó, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria. Egbè-Oba wà ní àgbègbè àríwá ìpínlè Èkìtì. Ìkòlé-Èkìtì ni ó jé olú-ìlú àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí ni ó sì ń sàkóso àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí náà ni ìlú tí ó tóbi jù tí ó sì lókìkí jù láàárín àwon ìlú agbègbè Egbè-Oba. Àwon ìlú yòókú ni Egbè-Oba ni Ìjèbú, Ìtàpá, Osín Ìjèsà-Isu, Àrà, Òkè Ayèdùn, Odò Ayédùn. Ayébòdé, Èda-Ilé. Ìlasà, Èsùn Ìsínbòdé àti Ùrò. Àwon yòókù ni Ùgbònna. Àsin, Òtúnja, Ìsába, Ùsin, Òrin-odo, Aráròmí, Tèmídire. Òkè Ìjèbú, Ìkùnrí, àti Ìkòyí (wo máàpù). A kò le so pàtó ìdí tí a fi ń pe àgbègbè yìí ní Egbè-Oba. Ìtàn so fún wa pé àwon tí ó te ìlú wònyí dó wá láti Ilé-ifé lábé àkóso Elékòlé àkókó, tí ó te Ìkòlé-Èkìtì do, wón sì wá tèdó sí tòsí ara won ní àgbègbè tí a mò sí Egbè-Oba lónìí. Nígbà tí ojó ń gorí ojó tí osù ń gorí osù. Elékòlé gba àwon ènìyàn rè yòókù tí ‘ibùdó won jìnnà díè sí ibùdó tirè ní ìmòràn láti wá parapò sí ojúkan lódò rè kí ìfowósowópò won lè túbò fesèmúlè. Àwon asáájú ìlú métàlá àkókó tí a dárúko kò tèlé ìmòràn Elékòlé won kò si fi ibùdó won télè sílè. Èyí ni ó fa á ti ìlú won fi takété sí Ìkòlé-Èkìtì lónìí. Sùgbón àwon ìlú mókànlá tí a dárúko kéyìn lókè kúrò ní ibùdó won télè wón sì kó àwon ènìyàn won wá sí ibi tí Ìkòlé wà lónìí ní ìdáhùn sí àmòràn Elékòlé. Èyí ni ó fà á tí àwon ìlú náà fi wà ní àárín ìlú Ìkòlé-Èkìtì tí ó sì sòro láti mo ààlà ìlú kan yàtò sí ìkejì. Ní ìsáájú, Elékòlé nìkan ni oba aládé ní àgbègbè Egbè-Oba. Àwon asáájú àwon ibùdó yòókù kàn jé bí baálè ni. Gbogbo àwon baálè wònyí ni ó máa ń bá Elékòlé se ìpàdé ní ààfin rè ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Gbogbo won ni ó sì máa ń san ìsákólè àti erun fún Elékòlé ní gbogbo ìgbà tí ó bá ń se àjòdún tàbí orò kan. Nígbà tí ìgbìmò adájó Adéyinká Morgan tí ìjoba ìpínlè Ondó àná gbé kalè ní odún 1978 láti se àgbéyèwò ipò àwon oba ìpínlè Ondó ìgbà náà jábò isé rè fún ìjoba ni gbogbo àwon ibùdó tí ó wa lábé Ìkòlé-Èkìtì ni Egbè-Oba gba ìyònda láti dá dúró bí ìlú. Gbogbo àwon baálè won sì gba ìgbéga sí ipò Oba aládé. Sùgbón ìwádìí fihàn pé títí dib í a se ń sòrò yìí àwon oba àgbègbè Egbè-Oba a sì máa bá Elékòlé ti ìlú Ìkòlé se ìpàdé ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Bákan náà ni won sì máa ń fún Elékòlé ní èbùn eran àti àwon nnkan mìíràn ní àkókò àjòdún tàbí orò. Bí a bá fi ojú ti pé orírun kan náà ni àwon ìlú Egbè-Oba ní, àti pé okùn èsìn, ìsèlú àti ti orò-ajé so wón pò, wo òrò won, kò ní yani lénu pé èka-èdè tí wón ń so jora tó béè. Èka-ède Egbè-Oba yàtò sí ti àwon ìlú àti àgbègbè Èkìtì yòókù, pàápàá jùlo ní ipele fonólójì. Èyí lè jé nítorí agbègbè Egbè-Oba sún mó ìpínlè Kogí púpò nibi tí a ti ń so èdè Ìgbìrà. Efe 2290 6283 2006-12-17T08:15:41Z Loadewole 101 [[Efe]] A.G. Olúfàjo (1995), ‘Ìsèfè nínú Àsàyàn Eré-Onítàn Àpilèko Yorùbá, Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Àgbékalè èfè nínú àwon àsàyàn eré-onítàn Yorùbá ni isé yìí gbé yèwò. Ó se àgbéyèwò ìlò èfè nínú àwon àsàyàn eré-onítàn tí a yè wò. Lára ìlò èfè ni a ti rí Ìpègàn àwon alágbàgbàgebè tó jé asojú èsìn àti àwon omoléyìn won. Bákan náà ni a tún rí bí bí eré-onítàn yìí se lo èfè láti tú àsíírí ìwà ìbàjé tó kún owó àwon olórí olósèlú kan nípa pípègàn ìwà béè. Eré-onítàn náà kò sàìménuba ipa tí ìdílé tí kò lójú le ní lórí àwùjo nípa pípègàn àwon ìdílé tó dojúrú béè. Ìlànà ìwádìí tí a mú lò ni fífi òrò wá àwon ènìyàn lénu wò lórí ohun tí èfè jé àti ìlò rè. A tún ka àwon Ìwé tó je mó èfè àti Ìpanilérìn-ín lápapò ní àwùjo Yorùbá, Ìgbò àti Òyìnbó. Tíórì tí a gùn lé fún àtúpalè àwon ìwé eré-onítàn tí a ń yè wò ni àkànpò ìlànà lámèétó-àfikóra àti ìfojú-ìbára-eni-gbé-pò-wo-lítírésò. Ara àseyorí isé yìí ni àkíyèsí tí ó se lórí bí àwon ènìyàn àwùjo ti máa ń so Èfè mó àwùjo Ègbádò-kétu ti ìpínlè Ògún ni orílè-èdè Nàìjíríà. Isé yìí tún sàkíyèsí pé ní òpòlopò ìgbà ni a máa ń so Èfè mó ewì alohùn láwùjo Yorùbá. Àkíyèsí tó hànde mìíràn tí isé yìí tún se nip é ní òpòlopò ìgbà, ni àwon ènìyàn kì í pààlà láàrin Èfè àti àwon èyà ìpanilérìn-ín bí i Àwàdà, Yèyé àti Àpárá. Èyí ni ó fa àsìse tó máa ń wáyé nípa lílo Èfè dípò òkòòkan àwon èyà ìpanilérìn-ín yìí. Isé yìí wá pààlà láàrin Èfè àti àwon èyà ìpanilérìn-ín yòókù. Ó sì tún fi ìdí rè múlè pé Èfè máa ń mú òkòòkan àwon èyà ìpanilérìn-ín lò láti jé àkànse isé tó fé jé. Isé yìí tún ki Èfè gégé bí ‘èmí àìrí’ kan tó ń pègàn àwon èdá tó ń hùwà ìbàjé pèlú ète àtimú àtúnse àti àyípadà rere bá àwon èdá béè; èyí ni yóò sì jé bí ònà láti mú àwùjo tòrò. Ònà àgbékalè irú ìpègàn béè wá le wáyé ní ìlànà ewì, ìtàn àròso tàbí eré-oníse. Àgbálogbábò èrò àpilèko yìí nip é ìlò èfè se pàtàkì láwùjo Yorùbá. Èyí ló fi ìdí tí àwon ònkòwé eré-onítàn tí a yè wò se lo èfè gégé bí ònà láti yàwòrán ìkolura àsà àti ìmòlara tó ń wáyé láwùjo fún síse ìdájó lórí ewù àwùjo Nàìjíríà òde-òní. Efon-Alaaye 2291 6284 2006-12-17T08:16:55Z Loadewole 101 [[Efon-Alaaye]] Ìtàn Ìsèdálè Ìlú Èfòn-Aláayè Láti owó I.A. Ologunleko, DALL, OAU, Ifè, Nigeria Nínú àwon ìwé ti mo yè wò. kò sí èyí tó so pàtó ìgbà tàbí àkókò tí a dá ìlú Èfòm-Aláayè sílè. Gégé bí ìse àti àbúdá ìtàn ìwásè. púpò nínú ìtàn yìí ló máa ń rújú pàápàá tó bá jé ìtàn ìtèlúdó ni ìle Yorùbá. (Akínyemí 1991:121) Ìlànà ìtàn àròso ìwásè ní a gbé ìtàn wònyí lé. Ní ìgbà ìwásè kò sí pé a ń ko nnkan sílè. Nítorí àìko sílè ìtàn yìí, kò jé kì a rí àkosílè gidi fún òpòlopò ìlú ní ilè Yorùbá nínú ibi tí ìlú Èfòn-Aláayè ti jé òkan nínú awon ìlú béè. Ìtàn ti a rí jójo kò kojá ìtàn atenúdenu. ìtàn ìwásè ìlú Èfòn Aláayé kò yàtò sí èyí. Orísìí òpìtàn ni a rí, ìtàn won máa ń yàtò sí ara won, bí kò ní àfikún yóò ni àyokúro òkan pàtàkì lára ohun tí àwon òpìtàn ti sisé lé lórí nípa ìtàn ilè Aáfíríkà ni ìyànjú won lati wo ìtàn ìwásè, kí wón tó lè fa òótó yo jáde. Sàsà ni onímò kan tó sisé lórí ìtàn ìlú kan tàbí àdúgbò kan tí kò mú ìlànà ìtàn ìwásè ló láti sàlàyé to bojumu nípa orírun ìlú kan (Johnson 1921;3). Gégé bí àwon òpìtàn ilè Yorùbá, àwo òpìtàn ìlú Èfòn Aláayè gbà pé òdò odùduwà ni wón tí sè wá láti Ilé-Ifè. Lára àwon òpìtàn yìí tilè lérò pé eni tó te ìlú Èfòn-Aláayè dó rò lati ojú òrun sílé ayé. Ìlú tó sòkalè sí ní Ilé-Ifè tó jé orírun àwon Yorùbá. Ìtàn yìí sòro láti gbàgbó, nítorí kò ri ìdí múlè. Kò tí ì sí eni tí a rí tó wò láti ojú òrun rí. Nínú ìtàn ìwásè, òrìsà àti odù mérìndínlógún ni a gbó pé wón rò láti ìsálòrun wá sí ìsálayé (Abimbola, W. 1968:15). Awon òpìtàn yìí lè rò pé bóyá nítorí tí a ti ń pe àwon Oba ilè Yorùbá ni ìgbákejì òrìsà ni àwon náà se rò pé Aláayè àkókó rò sílé ayé lati òrun. ‘Omo owá, omo ekún Omo òkìrìkìsì Omo ò tójú òrun á yé’ Nínu ìtàn ìwásè mìíràn, a gbó pé Obàlùfòn Aláyémore ni oba àkókó ti o te ìlú Èfòn-Aláayè dó. Obalùfòn Aláyémore yìí jé omo Obàlùfòn Ogbógbódirin tí í se àkóbí Odùduwà tí ó jé Oòni ti Ilé-Ifè ni àkókó ìgbà kan. Léyìn Ikú rè, Òrànmíyàn lò ye kí ó je oba ní Ilé-Ifè sùgbón ó ti lo sílùú àwon omo rè, Eweka ni Eìní ati Aláàfin ni Òyó. Obàlùfòn Aláyémore ti je oyè Oòni kí Òrànmíyàn tó dé. Nígbà tí Òrànmíyàn dé, Aláyémore sá kúrò lórí oyè nítorí pé ní ayé àtijó won kì í fi eni ìsááju sílè láti fi àbúrò joyè. Obàlùfòn Aláyémore rìn títí ó fi dé orí òkè kan. Won pe ibè ni Oba-òkè. Èyí ni oba tó tèdó sorí òkè sùgbón lónìí òbàkè ni won ń pe ibè. Ni orí òkè yìí, Obàlùfòn se àkíyèsí pé eranko búburú pò ní agbègbè tó tèdó sí, èyí tó pòjù ni efòn. Ó bèrè sí í pa efòn yìí ni àparun. Awon efòn kékeré níbè ni won kójo sínu ogbà, ti won so won mólè títí wón fi kú. Omodé tó bá lo sì igbó ibi tí wón kó efòn kékeré sí, ni awon òbí won a ké pé: ‘Kó ò yàá se lúgbó efòn alaayè’ Nibi yìí ni Èfòn ti kún orúko Obalufon Aláyémore. Lára Aláyémore ni won tí yo Aláayè to fid i: Èfòn-Aláayè títí dí òní. Nígbà tí ó se Obàlùfòn Aláyémore ránsé sí Òrànmíyàn kí o fi nnkan ìtèlúdó sowó sí òun. Léyìn tí wón ti fi nnkan yìí ránsé sí Obàlùfòn Aláyémore; kò pé ti Òrànmíyàn kú. Àwon ará Ilé-Ifè wá ránsé si Obàlùfòn Aláyémore láti wá joba léèkejì. Kí o tó lo, ó fí omo rè joba ní ipò rè. Ìyàwó méta ni Aláyémore ni kí ó tó kúrò ní Èfòn-Aláayè. Àwon ni Adúdú Òránkú tí ì se ìran àwon Obólógun; Aparapára òrun ìran awon Asemojo, èèketa ni Èsùmòrè-gbé-ojú-òrun-sàgá-ìjà. Ìtàn so pé lásìkò tí Obàlùfòn Aláyémore padà sí Ilé-Ifè gégé bí Oòni, bó sí àkókò ti Oba Dàda Aláàfin Òyó wá lórí oyè ni nnkan bí 1200-1300AD. Bí ìtàn ìwásè yìí ìbá se rorún tó láti gbàgbó awon àskìyèsí kan ní a rí tóka sí tí ó jé kí ìtàn náà rú ènìyàn lójú. Nínú ìtàn yìí, won so pé Obàlùfòn Ògbógbódirin ni àkóbí Odùduwa, èyí tó tako ìtàn tí a ti mò télè nípa Odùduwa. Òkànbí ni àkóbí Odùduwa. Bó bá tilè se orúko ló yípadà, àwon omo Okànbí ni oba méje pàtàkì ni ilè Yorùbá tí kò sí Obàlùfòn nínú won. Ohun tí òpìtàn ìbá so fun wa nip é ìran Odùduwà ni Obàlùfòn jé. Àkókò tí ìsèlè yìí se rú ni lójú púpò. Nínú ìtàn yìí a ri i pe Obàlùfòn Aláyémore mo àsìkò ti Òrànmíyàn wà láyé. A rí i pé ègbón àti àbúrò ni won. Kó ye kó rí béè, se ló ye kó je omo àti bàbá. Lóòótó ni Òrànmíyàn je oba ni Òkò, tó tún wá sí Ilé-Ifè. Àwon ará Òy;o ló fi Àjàká je oba sí Òkò. Aláàfin Dada tí òpìtàn fenu bà pé ó je oba ní Òyó da ìtàn rú. Johnson (1921:144) gbà pé Àjàká ló wá lórí oyè gégé bí Aláàfin Òyó nígbà tí Òrànmíyàn kú. Tó bá jé òtító ní Obàlùfòn Aláyémore tún wa joba léèkejì ní Ilé-Ifè a jé pé àsìkò Aláàfin Àjàkáló je oba. Awon òtìtó kòòkan farahàn nínú ìtàn yìí. Lóòótó ni Obalùfòn Aláyémore kan wá ni Ilé-Ifè. Títí dí oní ògbón Obàlùfòn wa ní Ilé-Ifè. Àdúgbò Aláayè si wa ní Ilé-Ifè títí dí òní. Kò sí iró níbè pé Èfòn Aláayè bá Ilé-Ifè tan. Nínú ìtàn mìíràn, a gbo pé àwon orísìí ènìyàn bí i méfà ni wón tèdó lásìkò òtòòtò sí Èfòn-Aláayè. Nínú ìtàn yìí, a gbó pé Èkúwì ló kókó dé sílùú Èfòn-Aláayè, igbó-àbá ni Èkúwì tèdó sí. Ode kan tí orúko rè ń jé Oríkin náà tèdó sí Igbó àayè. Lójó kan, lásìkò tí oríkin tèdó, ó rí iná tó ń rú ni Igbó-Àbá. Ó se òde lo sí igbó yìí. Oríkin ro àwon tó wa ni Igbó àbá kí won jo má gbé ní Igbó-Àayè. Wón gbà béè. Lásìkò tí won jo ń gbé ni won fí Obàlùfòn je oba. Igbákejì Obàlùfòn tí wón jo wá láti Ilé-Ifè ní won fi je igbákejì oba tí a mò sí Obańlá. Bàbá Igbó Àbá ojósí ni won fi je baba olójà tí a mo sí Obalójà. Obàlùfòn àti Obalójà jé òré tímótímó nígbà náà. Bí oba se ń pàse fún àayè ní Obalójà se n pàse ní Òbàlú láyé ìgbà náà. Lónìí, Obalójà je Olóyè pàtàkì ní ìlú Èfòn. Obalójù ní olórí àwon Òbàlú. Àjose wá láàrìn Oba àti Obalójà. Bí oba kan bá wàjà ní ìlú Èfòn-Aláayè, iwájú ilé oba-olója ni won yóò kó ojà lo. Nínú ìtàn mìíran a gbó pé ààfin Odùduwà ni wón bí Aláayè sí. Òkan nínú àwon omo-oba obinrin ló bii. O jé arewà okùnrin ti ènìyàn púpò féràn rè pàápàá àwon babaláwo tó ń wá sí ààfin. Ìtàn yìí tèsíwájú pé okùnrin yìí ní aáwò ni ààfin, èyí ló mú kí Odùduwà se fún Aláayè ní ilè sí ìráyè tí a mò sì Modákéké lónìí. Odùduwà fún un ni adé tó sì n jé Oba Láayè. Nínú ìtèsìwájú, Ìtàn mìíràn tó fara jo ìtàn òkè yìí, a gbó pé àwon omooba méjì ló fé lo te ìlú dó. Bó ba rí béè á jé pé ìlú Èfòn tí wá kí Modákéké tó dáyé. Àtàdá ati Johnson tilè maa ń to Aré àti Èfòn tèlé ara won. Ni pàtàkì, ogun kò según Èfò Aláayè rí àyàfi Ogun Odérinlo (1852-54). Odérìnlo je omo Ìrágberí, béè ni Èfòn-Aláayè ni ìrágberí ti kúrò. A le so pe omo bíbi Èfòn ló kó Èfòn-Aláayè kì í se òtá nítorí òkè to yí wón ká je ìrànlówó púpò fún ìlú Èfòn-Aláayè, ó sì je wàhálà fun òtá. Àwon òtá to fe jà won lógun nígbó Òòyè, won se lásán ni. Ogun yìí fà á ti Aláayè kì í fi je osun ògògó titi dòní. Ohun àrífàyo nínú ìtàn yìí nip é ode ló te ìlú Èfòn dó gégé bí àwon ìlú mìíran ni ilè Yorùbá. Léyìn rè ni àwon mìíràn ń tèlé e wá sí ibi ìtèdó. Ó se é se béè nitori ibi ti ode máa ń tèdó sí kò ní jìnnà sí omit i ń sàn; àtipé yóò ti kó àwon eran rè jo sí ojú ibi ìdáná. Oja ló séyo láti ibè. A tún rí i pé eni tó je oba Èfòn gbé adé rè wá láti Ilé-Ifè; sùgbón àsìkò tó dé sí ibùdó yìí ni a kò mò. Lóòótó, eni tó bá jé alágbára láyé àtijo, tó sì ní àmúye ni won fi i joba, léyìn ti Ifá bá ti fore. Kò yá wá lénu pé wón fi eni tí adé ń be lówó rè je oba nítorí àwon ohun àmúye oba wà ni sàkání rè. Ní ìparí, Finnegan (1970:368) so nínú oro re pé: …they (myths) depict the deeds of human rather then supernatural heroes and deal with or allude to, events such as migrations, war, or the establishment of ruling dynasties. Èyí ni pé ìtàn ìwásè jé ohun tí ó selè ti pé, ó ń so nípa ènìyàn akoni àti awon nnkan to yi i ka bí ìrìnàjò láti ibi kan sí èkejì, ogun jíjà ati bí won se te ìlú dó. Encyclopaedia Britanica (1960:54) sàlàyé pé ìtàn ìwásè jé ìtàn nípa àsà tí ó ń sàlàyé nípa ènìyàn, eranko, òrìsà àti èmí àìrí. Irú ìtàn yìí kì í so àkókò gan-an tí ìsèlè sé sùgbón won jé kí ìtàn ní kókó àti ìsèlè tí a kò lò rí nínú ìtàn lásán. Ìtàn ìwásè máa ń je ònà kan pàtàkì láti sàlàyé ìgbé ayé tó ti kojá. Ò máa ń so nípa bí àwon ènìyàn se dé sí ilè kan ati ìdí tí àwon kan fi je gàba lórí àwon egbé rè. Volume Library (267) tilè so pé o ye kí ìgbàgbó wa rò mó ìtàn ìwásè nítorí ó jé mó àsà bí o tile jé pé kò sí eni tó mo ìbèrè ìtàn béè sùgbón ohun ti a mò nip é ìtàn ìwásè ti wáyé lásìkò tó ti pé. A kò lè fówó ró ìtàn ìwásè ìlí Èfòn-Alàayè séyìn, bí ó tilè jé pé nínú àwon ìtàn tí àwon òpìtàn so fún wa, ìdásoró okùn-ìtàn wà níbè sùgbón nnkan tó se pàtàkì ní pé eni tó te ìlú Èfòn Alàayè dó wá láti Ilé-Ifè ní àsìkò ìgbà kan tí a kò mò. Ìlú ibi ti wón tèdó sí tù won lára, wón sì ń gbé ibè títí dí òní. Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko fún Oyè Émeè I.A. Ologunleko. Ponna 2292 6410 2006-12-19T07:56:59Z Loadewole 101 [[J.A. Ogunwale]] [[Ogunwale]] [[Itumo]] [[Ponna]] [[Itumo ponna]] J.A Ògúnwálé (1992), ‘Àyèwò Àwon Afò Onítumò Pón-na nínú Àwon Ìwé kan nínú Èdè Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyé Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ASÀMÒ Pón-na inú àwon àsàyàn ìwé Yorùbá kan ni kókó ohun tí isé yìí dá lé lórí. Isé yìí tún se àlàyé lórí àjosepò ààrin Sàkání-Ìtumò, afò àti ìtumò nítorí pé bí atónà ni wón jé sí ara won. Bákan náà ni a pín àwon Pón-na tí a rí nínú àwon ìwé Yorùbá díè sí ìsòrí. Èyìn èyí ni a wá se àfiwé pón-na pèlú àwon èyà Ìtumò mìíràn tó ń bá a sé orogún. A fi òrò wá àwon omo Yorùbá tó ń lo èdè náà lénu wò kí ìtumò tí a ń fún afò tí àwa kà sí pón-na má baà dà bí àtorírò tiwa lásán. A wo àwon ìwé tí ó je mó ewì, òrò geere àti eré onítàn kí a lè baà kó gbogbo èyà ìwé Yorùbá já. Orí òsùwòn àjùmòse Kress àti Odell lórí ìsèdà òye-òrò ni a gbé isé yìí kà. A kíyèsí I wí pé àwon àkíyèsí tí ó je mó ti gírámà àti sèmáńtììkì máa ń pa ìtumò afò kan dà. A sì tún kíyèsí i wí pé ìlò àfikún èyán wà lára aáyan elédè láti pèsè sàkání-ìtumò. Isé yìí tún pín pón-na sí ìsòrí. Òsùwòn tí a lò ni àyè tí a bá àwon ibùba pón-na, Ìrísí Sàkání-ìtumò, Ìsèdá-òrò àti àbùdá odo ìtumò onípón-na. a rí i wí pé àbùdá pón-na kì í se ohun tó yé tawo-tògbèrì, a wá fi wé àwon orísìí èyà-ìtumò mìíràn bíi gbólóhùn aláìlárògún, èdà òye-òrò, ààrò àti gbólóhùn aláìnítumò-pàtó. Isé yìí rí i wí pé ara àbùdá èdè ni àwon pón-na kan jé, ó lè má jé àmì àìgbédè-tó olùsòrò. Èyí mú kí a tóka àkotó tó péye, Ìsèdà òyè òrò àti ìlò sàkání-ìtumò gégé bí ogbón ìyoní-pón-na. A fi orí isé yìí tì si ibi wí pé kì í se gbogbo ìgbà ni pón-na máa ń jé àkómérè fún àsoyé àti àgbóyé. Èyí ló sún wa dé ibi pé kí a se àlàyé díè lórí ìlò tí a ń lo pón-na láwùjo gégé bí ó se hàn nínú àwon ìwé tí a sàyàn Eewo 2293 6306 2006-12-17T09:03:36Z Loadewole 101 [[Eewo]] [[T.A. Olunlade]] T.A Olúnládé (1998) ‘Àgbéyèwò Èèwò nínú Àsàyàn Oríkì Orílè.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria. ÀSÀMÒ Lááríjà ìwádìí yìí ni àgbéyèwò èèwò nínú àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá. Gbogbo ìwé tó wà nípa oríkì ní a kà láti le dá ibi tí èèwò ti jeyo níbè mò dájúdájú. A se àgbéyèwò àwon èèwò nínú oríkì àti oríkì orílè Yorùbá tí a ti dá mò, tí wón sì jeyo gedegbe nínú àwon oríkì tí a kà nínú àwon ìwé tí a lò. Ìdí pàtàkì tí a fi se báyìí nip é, a fi ìlànà yìí dá ibi èèwò wà mò, a sì fé mo ìlànà tí èèwò ń gbà jeyo nínú àsàyàn oríkì àti oríkì orílè. Ìyen ló ràn wá lówó láti se àgbéyèwò nípa ìrísí àti àbùdá àwon èèwò wònyí nínú àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá. A gbìyànjú láti se ìpín-sísòrí olónà méta nígbà tí a yiiri àwon èèwò tí a rí sá jo láti inú àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá. Léyìn èyí ni a wá se ìtúpalè tó jinlè nípa àwon èèwò tí a ti wá mò bí eni mowó. A lo tíórì ìbára-eni-gbépò àti abala kan tíórì ìfìwádìí-so-tumò-èrè-okàn. Lára àwon ònà tí a gbà se ìwádìí wa ni fifi òrò wá àwon ènìyàn lénu wò nípa èèwò àti oríkì. Ìgbésè yìí mú kí àwon òkè ìsòro wa kí ó di pètélé lórí orí-òrò ìwádìí yìí. Àwon isé tí àwon àgbà òjè ti se nípa àkójopò oríkì àti ìtúpalè àwon orí-òrò tó je mó oríkì se ìrànlówó púpò fún isé àpilèko wa. Yorùbá bò, wón ní esin iwájú ni t’èyìn wò sáré. Àbàjáde ìwádìí wa fi ìdí rè múlè pé àwon àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá ní àwon èèwò nínú. A sì máa ń rí àwon èèwò wònyí nínú oríkì orílè, oríkì ìlú àti oríkì àwon òrìsà. Ìwádìí yìí se ìbín-sísòrí olónà méta fún èèwò ilè Yorùbá. Àwon ìpín-sísòrí náà ni, a kì í se é, a kì í je é àti a gbodò je é. Òpòlopò orírun àwon èèwò tí wón jeyo nínú oríkì orílè, oríkì ìlú àti oríkì òrìsà ni a wú ìdí abájo won jáde pèlú ìwádìí tó jinlè tí a se. Isé àpilèko yìí ti jé kí gbogbo ìwádìí tí a yiiri wò, tí a sì gbà pé ó kúnnú di alákosílè. Àbájáde ìwádìí wa fi ìrísí àti àbùdá èèwò tí ń jeyo nínú àsàyàn oríkì àti orílè hàn wá. A sì rí pàtàkì èkó èèwò àti oríkì nínú àsà àti ìse Yorùbá. Alábójútó: Òmòwé A. Akínyemí Ojú Ìwé: Méjìléláàdósàn-án Ifewara 2294 6312 2006-12-17T09:19:30Z Loadewole 101 [[Ifewara]] [[C.O. Odejobi]] Ifèwàrà: láti owó C.O. Odéjobí DALL, OAU, Ifè, Nigeria Gégé bí a so saájú, ìwádìí lórí isé yìí dé Ìjoba Ìbílè Àtàkúmòsà tí ó ní ibùjókòó rè ní Òsú. Ní ìjoba ìbìlè yìí, gbogbo àwon ìlú àti abúlèko tí ó wà ní ibè ló jé ti Ìjèsà. Èyà èka-èdè Ìjèsà ni wón sì ń so àfi Ifèwàrà tí ó jé èyà èkà-èdè Ifè ni wón ń so. Gégé bí ìtàn tí gbó, Ifè ni àwon ará Ifèwàrà ti sí lo sí ìlú náà láti agboolé Arùbíìdì ní òkè Mòrìsà ní Ilé-Ifè1 . Ìwádìí fi hàn pé òrò oyè ló dá ìjà sílè ní ààrin tègbóntàbúrò. Ègbón fé je oyè, àbúrò náà sì ń fé je oyè náà. Òrò yìí dá yánpon-yánrin sílè ní ààrin won2. Lórí ìjà oyè yìí ni wón w`atí ègbón fi lo sí oko. Sùgbón kí ègbón tó ti oko dé, ipè láti je oyè dún. Àbúrò tí ó wà ní ilé ní àsìkò náà ló jé 1. Ìfòròwánilénuwò pèlú arábìnrin Julianah aya ni 17/6/92. 2. Ìfòròwánilénuwò pèlú Olóyè Fákówàjo ni 17/6/92. Ipé náà. Ipè ti sé ègbón mó oko. Èyí bí ègbón nínú nígbà tí ó gbó pé àbúrò òun ti je òyé, ó sì kò láti padà wá sí ilé nítorí pé kò lè fi orí balè fún àbúrò rè tí ó ti je oyè. Òrò yìí di ohun tí won ń gbé ogun ja ara won sí fún òpòlopò odún. Nígbà tí ègbón yìí wá ń gbé ogun ja àbúrò rè ní Ifè lemólemó, ni àwon Ifè bá fi èpà se oògùn sí enu odi ìlú ní Ìlódè. Wón sì fi màrìwò se àmì sì ògangan ibi tí wón se oògùn náà sí. Láti ìgbà yìí ni ogun ègbón kò ti lè wo Ifè mo. Àwon Ìjèsà ní ó ni kí ègbón tí ó ń bínú yìí lo tèdó sí Ìwàrà. Nígbà tí wón dé Ìwàrà, wón fi mòrìwò òpe gún ilè, kí ilè tó mó mòrìwò kòòkan ti di igi òpe kòòkan.Ìsèlè tèlè, wón sì pinnu pé àwon kò níí lè bá àwon àlejò náà gbé nítorí pé olóògùn ni won. Èyí ló mú kí àwon ara Ìwàrà lé àwon àlejò náà sí iwájú. Ibi tí àwon àlejò náà tèdó sí léyìn tí wón kúrò ní Ìwàrà ni a mò sí Ifèwàrà lónìí. Lóòótó orí ilè Ìjèsà ni Ifèwàrà wà sùgbón kò sí àjosepò kan dàbí alárà láàrin Ifèwàrà, Ilésà àti Ìwàrà títí di òní pàápàá nípa èka-èdè tí won ń so. Àkíyèsí fi hàn pé gbogbo orúko àdúgbò tí ó wà ní Ifè náà ni ó wà ní Ifèwàrà. A rí agboolé bí Arùbíìdì, Mòòrè, Òkèrèwè, Lókòré àti Èyindi ní Ifèwàrà. Bákan náà èyà èka-èdè Ifè nì wón ń so ní Ifèwàrà. Àsìkò tí wón bá sì ń se odún ìbílè ní Ifè náà ni àwon ará Ifèwàrà máa ń se tiwon. Ìwádìí nípa ìtàn ìsèdálè àwon ìlú tí isé yìí dé fi hàn gbangba pé mòlébí ni Ifè, Ifèétèdó pèlú Òkè-Igbo, àti Ifèwàrà. Wón jora nínú ìsesí won. Èka-èdè won dógba, orúko àdúgbò won tún bára mu, bákan náà ni èsìn won tún dógba. Àkókó tí wón ń se odún ìbílè kò yàtò sí ara won. Bí erú bá sì jora, ó dájú pé ilé kan náà ni wón ti jáde. Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko Émeè C.O. Odéjobí Ife 2295 6310 2006-12-17T09:17:16Z Loadewole 101 [[Ife]] [[C.O. Odejobi]] Ifè láti owó C.O. Odéjobí, DALL, OAU, IFÈ Nigeria. Òpòlopò àwon asiwájú nínú ìmò ni wón ti so ìtàn ìsèdálè Ifè. Bákan náà Johnson1, Gugler, àti Flanagan2 tó fi mó Fásogbón3 so ìtàn Ifè nínú isé won. Gégé bí ìwádìí, ònà méjì ni ìtàn Ifè pín sí. Èkíní je mó ìgbàgbó nípa pé láti ìpilèsè ni Ifè ti wà. Ìtàn kejì ni èyí tí ó sun jáde láti ara Odùduwà1. Ìtàn àkókó ni ti Ifè Oòdáyé2 Ìtàn ìwásè náà so pé Olódùmarè pe àwon Òrìsà láti lo wo ilé ayé wá nígbà ti ó fé dá ayé. Ó fún won ní èèpè tí ó wà nínú ìkarahun ìgbín, adìe elésè márùn-ún, àti òga. Nígbà tí wón dé ilé ayé, wón rí i pé omi ní ó kún gbogbo rè, àwon òrìsà da eèpè tí Ooódùmarè fún won sí orí omi náà, adìe elésè márùn-ún sì tàn án. Bí adìe elésè márùn-ún se ń tan ilè yìí béè ni ilè ń fè sí i èyí náà ló bí orúko Ifè. Ìtàn kejì ni pé láti ìlú mékà ni Lámurúdu tí ó jé baba Odùduwà ti wá sí Ifè. Ogun Mohammed tí ó jà láàrin kèfèrí àti mùsùlùmí ìgbà náà ló ká Lámúrúdu mó. Èyí ti Lámurúdu ìbá fi gbà, ó fi ìlú Mékà sílè, ó sì te Ifè dó.3 Léyìn ikú Lámurúdu ni Odùduwà gba Ipò. Ilé Òrúntó ti wà ní Ifè kí Lámurúdu tó dé. àwon ará ilé Òrúntó ni ó gba Lámurúdu àti Odùduwà ní àlejò4. Àwon ará ilé Òrúntó gbà fún Odùduwà láti jé olórì won nítorì pé alágbára ni. Ìtàn ti akoko yìí ló so bí Olódùmarè se ran àwon orisa láti wá dá ayé. Léyìn tí àwon orisa dá ayé tan, ti wón sì ti ń gbé ibè ni Odùduwà tó wá sí Ile-Ifè láti ìlú Meka. Abénà ìmò itan kejì yìí tilè fi kún òrò rè pé Lámurúdu àti Odùduwà bá àwon kan ni Ilé-Ifè nígbà ti wón dé Ifè. Ohun tí èyí èyí ń fi yé wa nip é nibi tí ìtàn akoko parí si ni ìtàn kejì ti bere. Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko Émeè C.O. Odéjobí . Ifetedo 2296 6311 2006-12-17T09:18:34Z Loadewole 101 [[Ifetedo]] [[C.O. Odejobi]] Ifèétèdó àti Òkè-Igbó Láti owó C.O. Odéjobí DALL, OAU, Ifè Nigeria. Dérìn Ológbéńlá nì orúko enì tí ó te Òkè-Igbó àti Ifèétèdó dó1. Omo ìlú Ifè nì Ológbéńlá, ó sì jé akíkanjú àti alágbára ènìyàn. Ìwádìí fi hàn pe, oba Òsemòwé Ondó ló ránsé sí Oònì Abewéelá pé, kí ó rán àwon omo-ogun wá, kí wón lè ran òun lówó latí ségun àwon tí ó ń bá òun jà. Odún 1845 ni oba Abewéelá rán Ológbéńlá àti àwon omo ogun rè lo jé ìpè oba Òsemòwé ti Ondó2 Wón sì tèdó sí Òkè-Igbó. Léyìn tí ogun náà parí ní odún 1845 yìí kan náà, Ológbéńlá kò padà sí Ifè mó, ó kúkú fi Òkè-Igbó se ibùjókòó rè. Gbogbo aáyan àwon Ifè láti mú kí Ológbéńlá padà sí Ifè léyìn tí ó ti ségun ní Ondó ló já sí pàbó. Ní odún 1880 ní won fi je Oba èyí ni Oòni ti Ifè, sùgbón kò wá sí Ifè wá se àwon ètùtù tí ó rò mó ayeye ìgbádé oba, Òkè-Igbó ni ó jókòó sí1 Òkè-Igbó yìí ní ó wà tí olójó fi dé bá a ní odún 18922. Ní odún 1982 ni àwon ara Ifèétèdó kan fi ibinu ya kúrò lára Òkè-Igbó3, nítorí òrò ìlè. Oko-àroje àwon Òndó ni Òkè-Igbó kí ó tó dip é Ológbéńlá àti àwon omo ogun rè fi ibè se ibùjókòó won4. Ohun tí èyí túmò sí ni pé lórí ilè Òndó ni Òkè-igbó wà sùgbón àwon Ifè ni ó ń gbé ìlú náà. Nígbà tí àwon Òyìnbó ń pín ilè Yorùbá sí elékùnjekùn, wón pín Òkè-Igbó mó Òndó. Ohun tí ó sélè lèyín náà nip è àwon Òndó ń fe kí àwon tí ó wà lórì ilè àwon ní Òkè-Igbó máa san owó-orì won sí àpò ìjoba ìbílè Ondó. Bákan náà ni àwon Ifè ń fé kí àwon ènìyàn rè tí ó wà ní Òkè-Igbó san owó-orí won sí àpò ìjoba ìbílè Ifè nítorí pé Ifè ni wón1. Yàtò sí àríyànjiyàn tí ó wà lórí ibi tí ó ye kí àwon ènìyàn Òkè-Igbó san owó-orí sí, àwon akòwé agbowó-orí tún máa ń se màgòmágó sí iye owó-orí tí àwon èniyàn bá san2. Èyí ni pé òtò ni iye owó tí ó máa wà ní ojú rìsíìtì tí àwon akòwé agbowó-orí ń fún àwon tí ó san owó-orí, òtò ni iye tí wón máa kó jísé. Gbogbo èyí ló dá wàhálà sílè ní Òkè-Igbó ní àkókò náà. Oba Oòni Adérèmí ni ó pa iná ìjà náà nígbà tí ó pàse ni odún 1932 pé kí eni tí ó bá mò pé Ifè ni òun, kúrò ní Òkè-Igbó, kí ó fo odò Oòni padà séyìn kí ó tó dúró. Àwon tí ó padà sí òdìkejì odò Oòni ní odún 1928 ati odún 1932 ni a mò sí Ifèétèdó lónìí. Ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó, àwon àdúgbò wònyí ló wà níbè: Ilé Badà, Oríyangí, Kúwólé, Asípa-Afolúmodi, Mòorè, balágbè, Fáró, Ìta-Akíndé, Odò-Odi, Òkè-Èsò, Òkèèsodà, Olú-Òjá àti Odó. Díè lára àwon àdúgbò wònyí wà ní Ifè, fún àpere, Oríyangí, Mòòrè, Òkè-Èsò, àti Òkèèsodà. Bákan náà ló jé pé gbobgo odún ìbílè tí wón ń se ní Ifè náà ni wón ń se ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó. Bí a bá tún wo èka-èdè tí wón ń so ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó, èyà èka-èdè Ifè ni. Nítorí náà a gba orin èébú ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó. Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko Émeè C.O. Odéjobí Igbomina 2297 6314 2006-12-17T09:24:40Z Loadewole 101 [[Igbomina]] A.F. Bamidele]] ÈKA ÈDÈ ÌGBÓMÌNÀ láti owó A.F. Bamidele, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria Èka-èdè Ìghómìnà jé èyà èdè Yorùbá tí àwon Ìgbómìnà ń so. Ní ilè Yorùbá lóde òní, àwon Ìgbómìnà wà ní ìpìnlè Osun àti Kwara. Àwon ìlú tí won tí ń so èka-èdè Ìgbómìnà ní ìpínlè Òsùn ní ìlá Òràngún Òkè-Ìlá àti Òrà. Ní ìpínlè Kwara, àwon ìlú yìí pò jut i Òsun lo. Ìjoba Ìbílè mérin òtòòtò ni won ti ń so Ìgbominà. Àwon ìjoba ìbílè náà ni Ìfelodun, Ìrépodun, Òkè-Èró àti Isis. Ìlú tí wón ti n so èka-èdè Igbómìnà ni ìjoba Ìbílè Ìfélódun ni Ìgbàjà, Òkèyá, Òkè-Ode, Babáńlá, Sàáré àti béè béè lo. Ní Ìjoba ìbílè Irepòdun, lára àwon Ìlú tí wón ti ń so èkà-èdè Igbómìnà ni Àjàsé, Òró, Òmù-Àrán, Àrán-Òrin. Ní ìjoba ìbílè Òkè-Èrò èwè, won a máa so Ìgbómìnà ni Ìdòfin. Ní ti ìjoba Ìbílè Isis, a rí ìlú bíì Òkè-Onigbin-in, Òwù-Isis, Èdìdi, Ìjárá, Owá kájolà, Ìsánlú-Isis, Òlà àti béè béè lo. Olúmuyiwa (1994:2) wòye pé òkòòkan èka-èdè ilè Yorùbá ni wón ní èyà. Èyí náà rí béè fún èka-èdè Ìgbómìnà. Lóòótó, àwon ìlú tí a dárúko bí ìlú tí a ti ń so èka-èdè Ìgbómìnà máa ń gbó ara won ni àgbóyé bí wón ba ń sòrò síbè orísirísI ni èyà èka-èdè Ìgbómìnà tí won ń so láti ìlú kan sí èkejì. Èka-èdè Ìgbómìnà Òrò sì jé òkan lára èyà èka-èdè Ìgbómìnà tí won ń so ni ekùn Òrò. Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú Àpilèko Émeè A. F. Bámidélé. Ekun Oro 2298 6286 2006-12-17T08:20:19Z Loadewole 101 [[Eku Oro]] [[A.F. Bamidele]] ÌTÀN ORÍRUN EKÙN ÒRO LÁTI OWÓ A. F. Bámídélé, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria. Ekùn Òrò jé òkan lára àwon ekùn ilè Ìgbómìnà ní ìpínlè Kwara. Lára àwon ekùn Ìgbómìnà tó kù ni ekùn Àpà, ekùn Èjù, ekùn Ìrèsé, èkun Òró àti ekùn Àrán. Àwon ìlú abé ekùn Àpà ni Agbondà, Omido, Adigun, Oko-Àwòrò àti Egúdu. E`kun Àrán ni a ti rí ìlú bíì Omù-Àrán, Àrándùn, Àrá-Òrìn, àti Roré. Ní ekùn Èjù ni a ti rí Igbóńlá àti Sanmora. Ekùn Ìrèsé ni a tí ri Ìgbànà, Àdáńlá, Òfàrèsé àti Òbín. Ekùnmésàn-án Òró ni a ti rí àwon ìlú bíì Òtún-Òró, Òkèrímì-Òró, Òkè-Olà-Òró, Ìlúdùn-Òró, Agbé-Ola Òró, Irébòdé-Òró, Sìè-Òró, Ìjomu-Òró àti Ìdó-Òró. Ekù Òrò (ekùn náà ni a ń pè ní ekù ní àdúgbò yìí) wà lára àwon omo bíbí Odùduwà tí wón wá láti Ilé-Ifè. Dáda (1965) so o di mímò pé ojó ti pé ti baba ńlá àwon ènìyàn ekùn yìí ti wá tèdó sí orí ilè tí à ń pè ní Òrò lónìí. Ìtàn yìí tè síwájú pé òkan lára àwon omo odùduwà ló wá tè é dò. Olóyè James, eni àádórin odún, so pé abé ìsàkóso Odùduwà ni gbogbo ilè tí a mò sí Òrò lónìí wà ní ìgbà náà. Nígbà tí àwon ènìyàn wònyìí dé, a gbó pé Òkè-Owá ni wón kókó tèdó sí tí wón sì kólé won sí. Olóyè James tèsíwájú pé àkókò yìí ni Ogun Agánnigàn gbilè bí òwàrà Òjò. Ogun yìí ni ó fón òpòlopò àwon ènìyàn wònyìí kiri tí won tún lo tèdó sí àwon ìlú mìíràn bíì Òrà, Òkè-Ode, Bàbáńlá àti Ògòòrò àwon ìlú mìíràn ni ìjoba Ìbílè Ìfélódùn. Ní báyìí, òpò ìlú wònyìí kìí se ara ekùn Òrò, (nítorí wón ti jìnnà sí ekùn Òrò béè sì ni èyà èka-èdè Ìgbómìnà won yàtò dé àáyè ibi kan sí èka-èdè Ìgbómìnà Òrò) wón sì máa ń rí ara won bí omo baba kan náà. Alàgbà Arówólò làti Òmùgo, eni omo odùn métàdínlógórin) jérìí sì ìtàn tí ó so pé ó tó ogún séntúrì tí àwon ènìyàn Òrò tí sòkalè láti orí òkè Owá sí ibi pètélè ó tún tè síwájú pé nígbà tí won dé ibi pètélè yìí ni wón bèrè si kó àgó káàkiri fún àábò ara won. Léyìn tí won sòkalè ní orí òkè yìí ni wón wá so ara won di Ìdòlú, èyí túmò sí àwon ènìyàn tí wón ti wà papò ti pé tí wón sì ń gbé ibìkan náà. Ìtàn fi yé wa pé lára orí òkè tí àwon ènìyàn wònyìí ti sòkalè wá ni Òkèmure, Òkèlúwúro, Ayétòrò, Òkèdábà wá-ni-Òkèmure, Òkèlúwúro, Ayétòrò, Òkèdábà àti Òkè-Ayìn. Ní báyìí a ti rí tó ìlú méèédógún ní abé èkùn Òrò. Ìdí sì nìyí tí wón fi ń pe ekùn yìí ni akù méèdógún Òrò. Ekùn Òrò ní báyìí bèrè láti Òmùgo, àwon Ìlú tó kù ni Òkè-dába, Ajégúnlè, Ìràbòn, Àgó (Òrò-Àgó) Àhún, Òganyìn, Àgó-Olómo, Oyátèdó, Òkè-Àyìn, Òkè-Owá, Ìlàfè, Òkèmure, Ayétòrò àti Aráròmí. Ní ìbèrè pèpè, isé àgbè àti ode ni àwon okùnrin wón ń se tí àwon obinrin sì máa ń re aró tí wón sì ń se òrí. Èsìn Ìbílè gbilè púpò ní ekùn yìí kí àwon elésìn àtòhúnrìnwá tó dé. Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpìlèko Émeè A.F. Bámilélé Isan-Ekiti 2299 6336 2006-12-17T09:56:58Z Loadewole 101 [[Isan-Ekiti]] [[A.O. Ademiluyi]] ÌLÚ ISÀN-ÈKÌTÌ láti owó A.O. Adémilúyì, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria Ìlú Isàn wà ní apá, ìlà-oòrùn ìpínlè Èkìtì ní Ìjoba Ìbílè Oyé. Kìlómítà méjìdínláàdóta ni Isàn se si Adó-Èkìtì. Ekù méjo ni Isàn pín sí. Àwon náà ni Òkesàn, Àdisà, Igbómojì, Ìrèfin, ogilóló, Ìlalè, Ìlúsàjùmú àti Sùrúlérè. Ìwádìí tí a se fi yé wa pé bí ó tilè jé pé èkan èdè kan náà ni won ń so ni ekùn méjèèjo yìí, márùn-ún lára méjo yìí ni èdè wón bára mu régírégí. Sùgbón àwon ìyàtò wònyí kò fi béè hàn sí eni tí kì í se omobíbí Isàn-Èkìtì. ÌTÀN ÌSÈDÁLÈ ÌLÚ ISÀN Ògúntúyì (1979 : 94) fi yé wa pé Ilé-Ifè ni àwon ènìyàn Isàn ti wá si ibi tí wón wà lónìí, àti pé a kò mo orúko Onísàn tí ó ko won wá láti Ìlú Ifè. Ó sàlàyé pé Ogun ti kó won lérú lópò ìgbà kí won tó tèdó sí ibi tí wón wà lónìí. Nínú àbò ìwádìí wa bákan náà, a gbó pé Ilé Ifè ni àwon ènìyàn Isàn ti wá. Èdè àiyedè tí ó bé sílè ní Ilé-Ifè ni ó mú won kúrò níbè láti wá tèdó sí ibi tí wón wà lónìí. Nígbà tí wón kókó parapò sí ibi tí wón wà yìí, èdè àìyedè yìí tún bèrè tí ó jé pé wón tún ni láti túkà. Àwon kan yà sí òkè-oko, àwon kan lo sí Igbó Alárùà, béè ni àwon mìíràn lo sí Ìpólé. Àsìkò tí ogun Fúlàní dé tí ó ń kó àwon ènìyàn lérú ni àwon ènìyàn Isàn wa ronú pé ó ye kí wón parí èdè-àìyedè yìí kí wón sì parapò láti ségun àwon Fúlàní náà. Sísàn tí wón wá sàn papò láti onírúurú ibi tí wón yapa sí ni a fi ń pè won ni Isàn títí di oní. Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpìlèko Émeè A.O. Adémilúyì. Koseegbe 2300 6351 2006-12-17T10:26:00Z Loadewole 101 [[Koseegbe]] [[O. Odetokun]] [[Sintaasi]] [[Akinwumi Isola]] A. Odétókan (2005), Ìtúpalè Ìhun Síńtáàsì inú Kòseégbé láti owó Akínwùmí Ìsòlá.’, Àpilèko fún Ìgbaradì PhD, DALL OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Títí di ìsinsìn yìí, ìtúpalè isé lítírésò wópò lórí àwon àkànlò-èdè ayàwòrán bí àfiwé tààrà, àfiwé elélòó, ìfohunpènìyàn, ìfòròseré, àsorégèé, àwítúnwí àti béè béè (abbl.) láìwo gbogbo isé lítírésò kòòkan gégé bí odidi. Ohun tí ó máa ń mú isé lítírésò kan dùn tàbí tí kò mú un dùn ni àwon asàtúpalè náà máa ń fàyo; won kì í wo ìhun àwon gbólóhùn tó jeyo nínú isé lítírésò kí a lè ní ànfààní láti sòrò kíkún nípa ìsowó ònkòwé. Láìwo àwon ìhun gbólóhùn tí ó wà nínú isé lítírésò kan, a kò lè so pé a se àkóyawó àwon àbùdá-ìsowólò-èdè tí ó wà nínú isé lítírésò náà. Isé yìí fé fi ìmò èdà-èdè se ìtúpalè ìhun síńtáàsì nínú eré-onítàn àpilèko Akínwùmí Isòlá Kòseégbé. Lára èròngbà wa ni láti se ìtúpalè àwon gbólóhùn lórísirísi nínú eré-onítàn náà kí a fi mo bí àwon ìhun gbólóhùn ònkòwé se yàtò sí bí ìmò èdá-èdè se gbé òfin ìhun gbólóhùn kalè. A óò ka ìwé eré-onítàn àpilèko tí a yàn láàyò yìí pèlépèlé láti yan àwon détà wa. A óò ka àwon ìwé eré-onítàn yòókù tí ònkòwé ko a ó sì ka àwon isé gbogbo tó je mó síńtáàsì (pàápàá síńtáàsì Yorùbá). Léyìn èyí ni a óò se ìfòròwánilénuwò lódò onírúurú ènìyàn títí kan ònkòwé gan-an. Nínú ohun tí alérò pé isé yìí se láti fi kún ìmò ni pé yóò sí ìlèkùn fífí ìmò èdà-èdè se ìtúpalè isé lítírésò Yorùbá sílè sí i. Isé yìí yóò jé kí a lè se àfiwé kí a sì lè so ìyàtò tó wà láàrin ìsowó eré-onítàn tí a yàn láàyò àti eré-onítàn mìíràn. Bákan náà, isé yìí yóò je kí a lè so pàtó ìsowó Akínwùmí Ìsòlá. A lérò pé isé yìí yóò jé kí a lè se àyèwò àtisàádésáà ìlò èdè Yorùbá àti pé a óò rí òrò tuntun láti fe èdè-ìperí Yorùbá lójú sí i. Orin Eebu 2301 6599 2006-12-21T14:37:57Z Loadewole 101 [[Eebu]] [[Ile-Ife]] [[C.O. Odejobi]] C.O. Odéjobí (1995), Ìhun Orin Èébú ní Ifè.’, Àpìlèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria.. ÀSÀMÒ Isé yìí se àtúpalè orin èébú ní ààrin àwon Ifè. Isé náà fi orin èébú hàn gégé bí òkan nínú àwon èyà lítírésò alohùn Yorùbá. Isé ìwádìí yìí se àfihàn ìhun àti orísirísi ònà ti àwon ènìyàn Ifè máa ń gbà se àmúlò rè. Tíórì ìfojú-ìhun-wo-isé ni a lò láti se àtúpalè ìhun àti ìlò àwon orin èébú tí a kó jo. Isé yìí rí Ifè gégé bí èka-èdè Yorùbá kan.Nítorí náà isé yìí dé àwon ìlí tí ó ń so èka-èdè Ifè bíi Ilé-Ifè, Ifèétèdó pèlú Òkè-Igbó àti Ifèwàrà. Ìhun orin èébú fi hàn pé orin kúkùkú tí kì í ju gbólóhùn ewì mérin tàbí márùn-ún ni orin èébú. Níbi tí a bá ti rí orin tí ó ji gbólóhun ewì márùn-ún lo, ó lè jé pé òkorin se àkotúnko gbólóhùn ewì márùn-ún àkókó ni. Ohun mìíràn nip é àwítúnwí jé àbùdá pàtàkì fún orin èébú. Ó sì ń jé kí ètò ìwóhùn orin dógba. Ìwóhùn yìí máa ń mú kí òkorin fi ìjára-ìjásè kún orin rè, èyí tí yóò sì jé kí ó lè fi ohùn àti òrò orin rè dábírà nígbà tí ó bá ń se àwítúnwí yìí. Gbogbo èyí lápapò ni ó ń jé kí orin èébú jísé tí a rán an. Ohun mìíràn tún ni pé àwon obìnrin ni òkorin èébú. Bí àgbàlagbà obìnrin se ń ko orin èébú béè náà ni àwon omodé ń ko ó. Àwon tí a máa ń dojú orin èébú ko sì le jé obìnrin tàbí okùnrin. Àwon òkorin máa ń fi orin èébú gbé èrò okàn won síta fún ayé gbó. Àwon òkorin èébú tún máa ń lo orin èébú láti se àtúnse ìwà ìbàjé inú àwujo. Bákan náà ni wón tún ń lo orin náà lati fi wá ònà ti òpin yóò fid é bá aáwò láàrin ènìyàn méjì ní àwùjo. Ní àkótán, isé yìí se àfikún ìmò àwon ènìyàn nípa ìhun àti ìlò orin Yorùbá ní pàtàkì jù lo orin èébú. Ojú Ìwé: Eétàlélógósàn-án Alámòjútó: Òmówé A. Akínyemí Iyisodi 2302 6343 2006-12-17T10:09:44Z Loadewole 101 [[Iyisodi]] [[O.A. Aboderin]] [[Awori]] O. A. Abóderìn  (2006), ‘Iyísódì àti Atúpalè Ìhun rè nínú Éka-èdè Àwórí.’, Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé àpilèse yìí ye ìyísódì òrò àti gbólóhùn inú èka-èdè Àwórì wò, ó sì fi ihun èyí wé tí ìhun iyisódì inú èka-èdè Yorùbá Àjùmòlò. O se èyi láti lè fi kún ìmò nipa ihun ipìlè àwon atóka iyisódì ti ó ń je yo ninú èka-èdè Àwórì àti èka-èdè Yorùá Àjùmòlò. Ogbón isèwádìí tí a lò ní gbigba ohùn sílè láti enu abénà ìmò méwàá méwàá láti àwon ìlú Àwórì bii Akèsán, Ojo ìgandò, Ìkòtún, Òtò, Ibà, Òkòkòmaikò ti wón wà ni Ìpinlè Èkó. Àwon ti a fòrò-wá-lénu wò jé àwon ti ó dàgbà ti a sì ri i pé wón mo èka-èdè yìí lò dáadáa fún ìbánisòrò. A tún lo si ilé-ìkàwé àti ilé-ìkohún ìjìnlè ajemo ìtán si láti se ìwádìí. A se àyèwò àkójo-èdè-fáyèwò nipa lílo Girámà ìhun Gbólóhùn Alákòótán (GIGA). Àkíyèsí ti a se nínú ìwádìí yìí ni pé iye atóka ìyísódì àti èdá won pò nínú èka-èdè Àwórì ju ohun ti a bá pàdé nínú Yorùbá Àjùmòlò lo. Ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé orísun kóńsónàńtì aránmúpè asesílébù ni mu gégé bi o se ń hàn nínú kò mú kì í se i gégé bí àwon asèwádìí isaájú se so. Ìwádìí yìí kin èrò Awobuluyi (2003) léyìn ko ni orison àì sùgbón pé sílébù kan soso méjì ni sùgbón o sàlàyé gégé bi àtakò sì èrò Awóbùlúyi (2003) pé sílébù mérin ni. Ìwàdìí yìí fi hàn pé bí èka-èdè Àwórì se ń lo méè àti máá dípò máa ń tóka ìbàtan láàrin EA èka-èdè Àwórì àti èka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn nitori pé méè ni eka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn ń lò fún máa. Isé ìwádìí yìí tún fi hàn pé òrò-ìse inú gbólóhùn alásinpò-ise ni àpólà orúko méjì gégé bii olùwà won; èyí tí ó tako abá oní àpólà orúko kan tí àwon asèwádìí kan ti dá sájú. Àfikún mìíràn ni pé ìrísi atóka ìyísódì máa ń dá lé irú òrò-astrópò-orúko ti ó bá je yo ni sàkáni rè. Ìwádìí yìí fi hàn ìyísódì jé èka ìmò sińtáàsì tí ó sì fún ònlò ni ìsòro nípa pé a rí i pé ìgbésè rè lójú díè sín-un sìni bí oye ré se yé òpò àwon tí ó ń lò ó. Alábòójútó: Professor L.O. Adéwolé Ojú-Ìw é: 340 Oko-Osayen 2303 6400 2006-12-19T07:40:16Z Loadewole 101 [[Oko Osayen]] [[Oko Osanyen]] [[A.S. Salawu]] [[Yoruba ati Oko Osanyen]] A.S. Salawu  (2006), ‘Àfiwé Ìtúpalè Síńtáàsì Yorùbá àti Òko-Ósànyèn’., Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé ìwádìí yìí se àfihàn àwon ìjora àti ìyàtò tó wá ní aágbon síńtáàsì èdè Yorùbá Àjùmòlò àti Òko-Ósànyèn tí wón ń so ní Ìjoba ìbílè Ògòrì-Magóńgò ní ìpínlè Kogí. Isé náà sì tún se ìfàjáde àwon àbùdá èdè káríayé àti àbùá àdání nínú òpò ìpele síńtáàsì èdè méjéèjì. Ìdí tí a fi se isé àfiwé yìí ni kí a baà lè pe àkíyèsí sí ìse pàtàkì síse àtúntò sí àtúnpínsísòrí àwon èdè ilè Aáfiríkà tó wà ní abé ìpín-èdè West Benue-Congo àti Niger-Congo. A gba àwon àkójo-èdè fáyèwò láti enu àwon olùso tó jé abínibí fún èdè mejèèjì. A sì tún se àmúlò àtòpò-òrò onírinwó ti Ìbàdàn àti àwon ìbéèrè tó se kókó kan, tí a tò jo. Isé ìwádìí yìí tún se àmúlò àwon àbò ìwádìí ní ilé-ìkàwé láti baà leè se àgbéyèwò finnífinní sí àwon isé tó tì wà nílè. Tíórì gírámà onídàro tí à ń pè ní Tíórì Awòté-wògàba ni a lò láti fi se àfiwé ìtúpalè sí àwon àkójo-èdè-fáyèwò. A wá se àwárí pé àwon èdè méjéèjì jora nínú àwon ìgbésè síńtáàsì bii ìsodi awé-gbólóhùn asàpèjúwe àti ìgbésíwájú àkíyèsí alátenumó. Àwárí mìíràn ni pé àwon èdè méjéèjì yàtò nínú ìgbésé síńtáàsì ìgbéséyìn àkíyèsí aláìlátenumó. Béè sì tún ni èdè méjéèjì náà yàtò lórí ipa tí ìpele fonólójì máa ń ní lórí òrò arópò-orúko àti ìyísódì won. Isé ìwádìí yìí tún ri i pé àríyànjiyàn tó máa ń wáyé lórí sílébù olóhùn àárín, àwon èdà wúnrèn gbódò àti ìrísí ìpìlè òrò-arópò-orúko eni keta asàbó nínú Yorúbá Àjùmòlò kò bá tí wáyé ràrá bi a bá ti wo isé àti irisI àwon wúnrèn wònyen nínú èdè Òko-Ósànyèn Isé yii ti gbìyànjú láti dábàá àwon ònà àbáyo sí àwon àríyànjiyàn wònyi. Èrò isé náà nip é bi a bá fojú ijora síńtáàsì tó wà láàrin èdè Yorùbá àti Òko-Ósànyèn wò ó, a lè so pé wón sè wá láti orírun kan náà ni. Orúko Alábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolè Ojú ìwé: 361 Ologunlekoo 2304 6402 2006-12-19T07:43:59Z Loadewole 101 [[Oloogundudu]] [[A.S. Oyewale]] [[Ewi Oloogundudu]] [[Ewi]] [[Oselu]] A. S. Oyewale (2003), ‘Ìtúpalè kókó-Òrò Ajemósèlú nínú Ewì Ológundúdú’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Àgbéyèwò kókó-òrò ajemósèlú ilè Nàìjíríà gégé bí ó ti se jeyo nínú ewì Ológundúdú ni ó je isé yìí lógún. Àpilèko yìí se òfìntótó ìtàn nípa ìsèlú ilè. Nàìjíríà ní ìbámu pèlú ojú tí akéwì fì wo àwon òrò ìsèlú náà. Èyí wáyé léte àti gbé isé akéwì náà lérí ìwòn àti èròngbà láti mú kí ìwòye wa lè gbòòrò nípa ojú tí a fi ń wo òrò ìsèlú ìgbàlódé ní orílè-èdè Nàìjíríà gégé bí akéwì ti sàgbékalè rè. Fún àpilèko yìí ní pàtó, a se àsàyàn àwon ewì tí Ológundúdú ti ménuba òrò nípa ìsèlú Ìgbéléwòn isé náà dá lórí fífi tíórì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò gégé bí i tíórì àmúlò. Isé yìí se àkíyèsí nínú ewì Ológundúdú pé, àwon kókó-òrò tó je mó ìsèlú ilè Nàìjírí lóje akéwì náà lógún jùlo. Fún ìdí èyí, isé àpilèko yìí fihàn pé, àwon akéwì ìgbàlódé Yorùbá ti bèrè síi nawójà won kojá agbo Yorùbá títí dé orílè èdè Nàìjíríà lápapò. Bákan náà, isé ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé àwon akéwì Yorùbá kì í se afonrere àwon ìsèlè nìkan sùgbón wón tún jé agbáterù fún àlààfíà àti ètò ìsèjoba tó móyán lórí. Agbéyèwò àwon kókó-òrò inú ewì Ologúndúdú fihàn pé, ohun tó je é lógún jùlo ni láti se ìkìlò fún gbogbo àwon tó ń kópa nínú ìsèlú ìgbàlódé ilè Nàìjíríà láti se pèlé. Ohun tó je é lógún la sàpèjúwe gégé bí i lámèyító tí ewu isé rè dá lórí ojúsàájú síse. Àkíyèsí wa nínú isé Ológundúdú ni wí pé, o máa ń se ojúsàájú, ìdájó àìkógo já, àti sísé àfihàn òduwòn àwon ènìyàn àti ìsèlè láìmímò kíkún nípa won. Orúko Alábòjúútó: Òmówé A. Akínyemí Ojú ìwé: 303 Fiimu 2305 6296 2006-12-17T08:47:30Z Loadewole 101 [[Fiimu]] [[Iwa Odaran]] [[C.O. Odejobi]] C. O. Odejobi (2004), ‘Àyèwò Ìgbékalè Ìwà Òdaràn nínú fíìmù Àgbéléwò Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé yìí se àyèwò sí bí isèlè inú àwùjo se jé òpákùtèlè ìwà òdaràn nínú ìsòwó àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá kan, b.a. ‘Ogun Àjàyè’, ‘Owo Blow’, ‘Aséwó Kánò’, ‘Agbo Òdájú’, ‘Saworoide’, ‘Ìdè’, abbl. Àlàyé wáyé wáyé lórí ònà ìgbékalè òràn nínú fíìmù àgbéléwò Yorùbá, bákan náa ni a sì tún se àyèwò ipa tí fíìmù àgbéléwò ajemó òràn dídá ń ní lórí àwon ànwòran, òsèré lókùnrin-lóbìnrin àti àwùjo lápapò. Isé yìí se àyèwò ohun tó ń mú kí àwon asefíìmù ó máa se àgbéjáde fíìmù Yorùbá ajemó òràn dídá tó lu ìgboro pa báyìí, a sì tún wo orísirísi ìjìyà tí àwon òdaràn máa ń gbà. Tíórì ìmò ìfojú ìbára-eni-gbépò ni a lò kí a lè fi òràn dídá inú fíìmù wé tí ojú ayé. Ìfóro wá àwon asefíìmù lénu wò wáyé láti mo ìdí tí wón fi ń gbé fíìmù ajemó òràn dídá jáde. A tún fi òrò wá àsàyàn àwon òsèré lókùnrin àti lóbìnrin àti ònwòran lénu wò láti mo ìhà tí wón ko sí fíìmù ajemó òràn dídá àti ipa tí wíwo irúfé fíìmù béè lè ní lórí àwon ènìyàn nínú àwùjo. Àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá tó je mó isé yìí ni a wò tí a sì tú palè. Ní àfikún. Olùwádìí tún lo sí ilé ìkàwé láti ka òpò ìwé bíi jónà, atíkù, ìwé isé àbò-ìwádìí láti lè mo àwon isé tó ti wà nílè. Isé ìwádìí yìí fi hàn pé ìyàgàn àti àìní tó je mó owó, ipò, obìnrin àti àwon nnkan mìíràn tí èdà lépa ló ń ti àwon ènìyàn sínú ìwà òdaràn. Isé yìí se àkíyèsí pé lára àwon tó ń lówó nínú ìwà òdaràn ni a ti rí òré, ebí àti àwon agbófinró. Bákan náà ni isé yìí tún se àfihàn onírúurú ònà tí àwon òdaràn wònyí ń gbà dá òràn. Ní ìparí. isé yìí gbà pé àwon ìwà òdaràn tó ń selè ni a lè kà sí òkan lára ohun tí ìsèlè àwùjo bí àti pé ìjìyà ti a ń fún òdaràn máa ń ní ipa nínú ebí won nígbà mìíràn. Alábòójútó Kìíní: Òjógbón T.M. Ilésanmí Alábòójútó Kejì: Òjògbón B. Àjùwòn Ojú Ìwé: 249 Itan-aroso 2306 6340 2006-12-17T10:04:41Z Loadewole 101 [[O.O. Faturoti]] [[Itan-aroso]] [[Olopaa]] O. R. Faturoti, (1998), ‘Àyèwò Ipa tí awon Olópàá kó nínú Ìwé Ìtàn-àròso Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Ise yìí se àyèwò ipa tí àwon olópàá kó nínú àsàyàn àwon ìwé-ìtàn-àròso Yorùbá kan. Orí tíòrì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò ni a gbé isé náà kà, a sì se àtúpalè èrèdìí àgbékalè àwon ònkòwé tí a ye isé won wò. Ònà tí a gbà sisé yìí ni síse àyèwò àwon ìwé-ìtàn-àròso tó je mó isé yìí fínnífínní. Ìfòrò-wáni-lénu-wò sì tún wáyé pèlú àwon tó ń so èdè abínibí, láti lè ní ìmò tó jinlè nípa ìbágbépò àwùjo àwon Yorùbá. Ní gbogbo àwùjo ènìyàn láti ojó tó ti pé, ipa ribiribi ni àwon olópàá ń kó láti rí i pé òfin àti àse àwùjo kò di títè lójú. Ìdí nìyen tó fi jé pé àwon ará ìlú ń wò wón gégé bí àpeere ìrètí. Àmó sá, isé yìí rí i wí pé àwon olópàá kan ti pa ojúse pàtàkì tí àwon ará ìlú mò wón wònyìí tì. Èyí rí béè nílorí àwon ìdí kan bíi ìfé àwon alágbára lati lò wón fún ànfààní ara won nìkan àti ìfé àwon olópàá tí wón ń lo ànfààní ipò won láti pawó sápò ara won àti béèbéè lo. A fi orí isé yìí tì sí ibi wí pé, nípase ogbon ìsèdá àwon ònkòwé tí a ye isé won wò, ó hàn kedere wí pé àwon olópàá pàápàá, gégé bí ènìyàn eléran ara láwùjo tí ìwà ìpàjé ti wò léwù n tè síbi tí ayé ń ayé ń tè sí ni. Alábojútó: Òmòwé A. Akínyemí Ojú ìwé: Métàdínláàádóje. Erin 2307 6291 2006-12-17T08:30:23Z Loadewole 101 [[Erin]] [[Ilu Aje-oruko-mo-Erin]] [[O.M. Boyede]] O. M. Bóyèdé (2005), ‘Àgbéyèwò Oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn ní Ilè Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé yìí se àyèwò oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn bí Èrìn bí Èrìnmò, Èrìn-Ìjèsà, Èrìn-Òkè, Èrìn-Ilé àti Èrìn-Òsun láàrin àwon Yorùbá apá Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà. Bákan náà, isé yìí se àgbéyèwò orírun àwon ìlu wònyí, àjosepò tó wà láàrin ìsès àwùjo àti Ìbáratan won, pèlú ètò ìsèlú won. Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí ni pé a gba ohun enu àwon oba ìlú wònyí, òpìtàn ní ààfin oba, àwon tó mò nípa oríkì ati àwon awo Ifá. A se àdàko àti ìtúpalè àwon ìfòròwánilénuwo àti oríkì tí a gbà sílè. Tíórì lítírésò ìbáraenigbépo àti ìfìwádìí-sòtumò ni a mú lò láti se àtúpalè àkóónú àti ìsowóloèdè nínú àwon oríkì yìí. Àwon ìwé tí ó wúlò fún isé yìí ni a yèwò ní àwon ilé ìkàwé. Àtúpalè isé yìí jé ká mò pé Ilé-Ifè ni orírun àwon ìlú Ajórúko-mo-Èrìn àti pé Èrìnmò ni wón koko tèdó sí kí àwon yòókù tó fónká lo sí ibi tí wón wà lónìí. Isé yìí tún fi hàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn gba Ilé-Ifè gégé bí orírun won síbè, ìyàtò wà nínú èka-èdè, ètò ìsèlú àti odún ìbílè won. Bákan náà, o tún hàn nínú isé yìí oríkì jé kí a mo àwon àwòmó apààlà tí ó je mó àwùjo àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn kòòkan àti àwon èèyàn won. Ní ìparí, isé yìí fihàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú wònyí fón káàkiri agbègbè Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà nítorí ogun abélé Yorùbá, ìjà oyè, orò-ajé àti ìjà fún òmìnira ara eni, wón sI ní àjosepè tó fi wón hàn gégé bí òkan. Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje Ojú-Ìwé: 172 Ere-Onitan 2308 6290 2006-12-17T08:28:20Z Loadewole 101 [[Ere-Onitan]] [[O.A. Adeyemo]] [[Ijijagbara]] O. A. Adéyemo (2005), Ìjìjàgbara nínú ìwé eré-onítàn Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria. ÀSAMÒ Isé àpilèko yìí dá lórí ìjìjàgbara nínú àsàyàn àwon eré-onítàn tí a ko ní èdè Yorùbá-Réré Rún, Ayé Ye Wón Tán àti Orí Mèkúnnù. Isé yìí se àgbéyèwò ìdí abájo àti àbùdá àwon àjìjàgbara gégé bó ti se hàn nínú àsàyàn ìwé eré-onítàn àti ònà tí àwon tí ìyà ń je gbà láti ko ìjegàba. A gbé isé yìí lórí síse àyèwò fínní-fínní àwon àsàyàn ìwé eré-onítàn Yorùbá. A sáyéwò ìsòro àti ònà àbayo tó dá lórí ìjìjàgbara, akitiyan àwon egbé, àbayorí ìwà agbèyinbebojé. A tún se àgbéyèwo orísìírísìí ònà tí àwon arénije fi ń je àwon mèkúnnù níyà. Tíórì Marx in a se àmúlò láti se àtupalè àwon àsàyàn eré-onitan tí a gbé yèwò. Isé yìí fi hàn pé ìdí abájo tó ń fa ìjìjàgbara ní àilè mú ìlérí se àwon tó wà nípò nípa mímú ayé derùn fún àwon ènìyàn. Ó tún hàn pé àwon tó wà nípò aláse máa ń mòn-ón-mò gbàgbé àwon ènìyàn ní gélé tí owó won bá ti ba eèkù idà, tí wón sì ń mú ìgbé ayé le koko fún àwon mèkúnnù nípa lílo orò tó tó sí gbogbo mùtúmúwà àwùjo fún ànfààni ara won Ní ìparí, isé yìí fi hàn pé àwon tí ìyà ń je kò káwó gbera rárá sùgbón wón jà fitafita nípa gbígbé orísìírísìí ìgbésè láti so ara won di òmìnira kúrò lówó àwon amúnisìn. Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje Ojú-Ìw é: 119 Imunimotele 2309 6328 2006-12-17T09:46:24Z Loadewole 101 [[Imunimotele]] [[Ogbon Isotan]] [[O. Olurankinse]] [[L.O. Adewole]] O. Olurankinse (2000), Ogbón-Ìsòtàn Ìmúnimòtélè, olóòtú: L.O. Adewole. Plumstead: CASAS Nínú isé yìí, a gbìyànjú láti so ìtàn nípa ìdàgbàsókè èrò ìmúnìmòtélè. A sapá láti fi í hàn pé ìmúnimòtélè jé ogbón-ìsòtàn nínú ìwé ìtàn àròso Yorùbá. A sì tìraka láti se ìtúpalè onírúurú ogbón ìmínimòtélè tí àsàyàn àwon ònkòwé ìtàn àròso Yorùbá mélòó kan da, kí á bàa lè rí orísírísI ònà tí wón gbà lo ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè. Ònà kan pàtàkì tí a gbà se ìwádìí yìí ni síse àyèwò ohun tí ó je mó ìtàn àròso àti èrò nípa ìmúnimòtélè ní ilé ìkàwé àti ní ilé ohun ìsènbáyé. A sàyèwò àsàyàn, ìwé ìtàn àròso àwon ònkòwé Yorùbá bí Fágúnwà, Ògúndélé, Òkédìjí àti Akínlàdé, kí á bàa lè se àfihàn ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè tí wón lò. A si fi tíórì ìfojú-ìhun-wò se gbogbo ìtúpalè tí a se. Nínú gbogbo ìwé lítírésò olórò-geere tí a yè wò, a tóka sí fónrán imúnimòtélè mókànlá òtòòtò. A sì pe òkòòkan ninú won ni amúnimòtélè. Àwon wònyí ni amúnimòtélè tí ó jé mó orúko tàbí ìnagije, èròo-òrò, àrokò àti ìdójúso. Èyìn èyí ni a tún se ifiwéra ìwúlò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè nínú lítírésò Gèésì àti ti Yorùbá. Àwon Gèésì kò lo ogbón-ìsòtàn náà nínú lítírésò àpilèko ìgbàlódé won tí a rí nínú ipele kéta ìdàgbàsókè àwùjo won lónìí mó. Àwon Yorùbá, ní tiwon, sì kúndùn ìlò rè nínú irú lítírésò won ìwòyí kan náà láwùjo won. Okùnfà ìyàtò yìí láàárín àwùjo méjèèjì seé se kí ó jé ifàséyìn tí ó dé bá ìdàgbàsókè àkoólè èdè Yorùbá àti fifi tí èdè Yorùbá fúnra rè fi àyè gba ilò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè. Ifojusun-Ajemodanwo 2310 6313 2006-12-17T09:21:50Z Loadewole 101 [[Ifojusun-Ajemodanwo]] [[L.O. Adewole]] [[W.O. Fatokun]] [[M.O. Mabayoje]] [[Ore Yusuf]] [[Exam Focus: Yoruba]] L.O. Adewole, W.O. Fatokun, M.O. Mabayoje and Ore Yusuf (200), Ìwé Ìfojúsùn Ajemó-Dánwò Èdè Yorùbá fún WASSCE, SSCE àti UME (Exam focus: Yoruba Language. Ibadan, Nigeria: University Press PLC. Ojú-Iwe 140. ISBN: 978 030692 7. Òrò Àkóso A ko Ìwé Ìfojúsìn Ajemó-Dánwò Èdè yorùbá yìí fún ìgbáradì ìdánwò àsekágbá ti ilé-èko sékóńdìrì àgbà. Nítorí ìdí èyí, gbogbo ohun tí ìlànà isé (Kòríkúlóòmù àti Sílábóòsì0 se àgbékalè rè fún ìdánwò yìí ni a ménu bà. Yàtì sì èyí, gbogbo ohun tí ó se-kókó ni a tú palè ní orí-òrò, lábé èkó kòòkan. Ní òpin orí-òrò kòòkan, a bèèrè àwon ìbéèrè, a sì dáhùn won. Léyìn èyí ni a tún wá fún àwon asèdánwò ní òpòlopò ìbéèrè èwo-nì-dáhùn àti ìbéèrè agbàròko tí won lè fi dánrawò fún ìgbáradì. A dúpé púpò lówó Àjo WÀÉÈKÌ àti JÁMBÙ fún gbígbà wá láàyè láti lo àwon ìbéèrè won tí wón ti se kojá. Kò sí tàbí-sùgbón nípa ti pé ìwé yìí yóò wúlò gidigidi, pàápàá fún àwon tí ó ń gbélé se yálà ìdánwò SSCE tàbí ti WASSCE. ÌTÓKA ÀKÓÓNÚ Èkó 1: Ìfáárà Èkó 2: Àkàyé Èkó 3: Àròko Èkó 4: Létà Kíko Èkó 5: Èyà Ara Ìfò àti Ipa Èkó 6: Fóníìmù àti Fóònù Èkó 7: Sílébù Èkó 8: Jíjeyopò àti Ànkóò Fáwèlì Èkó 9: Àrànmó Èkó 10: Ìró Pípaje tàbí Ìpaje Èkó 11: Òrò Àyálò Èkó 12: Ohùn Èkó 13: Àkotó Èkó 14: Mófíìmù Èkó 15: Ìhun Òrò: Ìsèdá Òrò-Òrúko tàbí Ìsodorúko Èkó 16: Òrò-Orúko Èkó 17: Òrò-Ìse Èkó 18: Òrò-Àpónlé, Òrò-Atókùn àti Òrò-Àpèjúwe Èkó 19: Òrò-Arópò-Orúko àti Òrò-Asopò Èkó 20: Ìsòrí Gírámà Èkó 21: Gbólóhùn Èkó 22: Àpólà àti Awé-Gbólóhùn Èkó 23: Aáyan Ògbufò Èkó 24: Afò Asafò àti Afò Àgbàrán Wunren Onitumo Girama 2311 6426 2006-12-19T08:51:25Z Loadewole 101 [[Wunren Onitimo Girama]] [[J.G. Fagborun]] [[Fagborun]] J.G. Fagborun (1985) “Wunren Onítumò-Gírámà nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria. ISÉ NÍ SÓKÍ Ète ìwádìí yìí ni láti se àkóyamo àlàyé tó je mó àtúnpínsísòrí àti àlàyé Wùnrèn Onítumò-Gírámà nínú èdè Yorùbá dípò ìtókasí lásán tí àwon onígírámà máa ń se láti èyìn wá. A gbìyànjú láti pààlà sí ààrin Wúnrèn Onítumò-Gírámà àti Wúnrèn Onítumò-Àdémó nípa wiwo áwòmó fonólójì, mofólójì, síńtáàsì àti ti sèmáńtíìkì bí àkíyèsí. Ìlànà Gírámà Eléhun Gbólóhùn ni a lò dípò àyèwò eyo òrò nítorí pé àwon kan lára Wúnrèn Onítumò-Gírámà tó jé Wúnrèn èdè tó sòroó fi ojú ìtumò pín sí ìsòrí òrò pàtàkì bí òrò-orúko àti òrò-ìse. Léyìn ìfáárà tó jé mó àyèwò tíórì tí a gbé isé yií kà àti àyèwò ibi tí isé dé dúró, kókó ohun tí a dojú ko ni àtúnpínsísòrí àti àtúpalè gírámà bí ó se kan Wúnrèn Onítumò-Gírámà. Ohun tí a fi se òpákùtèlè fún àwíjàre wa ni ìlànà ìfirópò wúnrèn èdè, bátànì àgbékalè gbólóhùn tó je mó ìlò atónà, tíórì síńtáàsì tó je mó ìhun gbólóhùn, fónrán ìhun èdè, ìlò àkámó, ìlò wúnrèn nínú gbólóhùn àti àyídà wúnrèn ìpìlè. Àpilèko yìí fi ojú sùnnùkun wo ipó Wúnrèn Onítumò-Gírámà nínú òfin ìyídà wúnrèn nípa wíwo ònà tí ìlò won máa ń gbà pa kádàrá ìhun ìpìlè dà, bí ó tilè jé pé àwon fúnra won kò dá ìtumò ní kàrè ìlò won nínú gbólóhùn. Bí àpere, àfibò njé ló yí Olú lo dà sí gbólóhùn ìbéèrè láti gbólóhùn àlàyé bá yìí: “Njé Olú lo?” Ìwádìí yìí túbò ràn wá lówó láti se àyèwò àbá òfin gírámà tó wà nílè gbogbo. A se àgbéyèwò isé àwon onígíràmà pàtàkì pàtàkì bèrè lórí Crowther (1852) tó fi kan àwon onímò òde-òní bí Awobuluyi, Oyelaran àti àwon omoléyìn won. Èyí ló mú kí àgbékalè isé yìí fara jo tí àwon onímò èdá-èdè tí ìtàn ìdàgbàsókè èdè je lógún. Lákòótán, a ní ìrètí pé bí a bá se àtúnpín Wúnrèn Onítumò-Gírámà dáadáa, ó le túbò tan ìmólè sí ìhun orísirísI gbólóhùn tí a le rí nínú èdè Yorùbá. A wo ohun tí ìwádìí yìí hú jáde àti ibi tí isé kù sí ti ipa wa kò ká ní ìparí isé náà. Ibeere 2312 6305 2006-12-17T09:02:39Z Loadewole 101 [[Gbolohun Ibeere]] [[O.A. Aboderin]] O.A. Aboderin (1995) “Ònà Ìsèdá Gbólóhùn Ìbéèrè nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fun Oyè Emeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria. ÀSAMÒ Ète ìsé yìí ni láti se àfihàn bí tíórì ìjoba àti àdìpò se sisé sí lórí àlàyé ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-ni tí à ń sèdá nínú ìpèdè ojoojúmó l’èdè Yorùbá. Tíórí ìjoba àti àdìpò yìí ní àwon òté, ìlànà àti òfin kan tí o gbé kalè fún àtúpalè ìhun gbólóhùn. Irú àgbékalè yìí ń sàlàyé òfin tó de àgbéfò bíi: Ìdí tí o fi wáyé tàbí tí kò fi lè wáyé nínú ìhun. Ní ònà kejì; a lo tíórì onípele tí o jé ohun èlò fún tíórì ìjoba àti àdìpò. Láti sàlàyé ìfarakínra òrò nípasè ikómúpò àti ìgàba, ìdè ìso itókasí, ìjoba, àse omo-inú, àse ìpèkun àti béè béè lo. A lo tió rì yìí láti sàlàyé òté ìsòrí òfo, òté ìhun òkè, ààlà àgbéfò tí kání isúnmóra. A lérò pé isé yìí yóó se àfihàn ibi ti girama ìjoba àti àdìpò sisé dé lórí gbólóhùn ìbéèrè èdè Yorùbá. Lénu ìwádìí yìí, a se àkójo àwon ìwé tó se kókó lórí tíórì yìí gégé bíi ìpìlè fún isé wa. A tún lo àwon ìbéèrè tí a gbó lénu àwon elédè nínú àlàyé isé náà. ìmò wa gégé bí omó Yorùbá náà tún ràn wa lówó, pàápàá láti sàlàyé ìbófinmu àti àìbófinmú àwon gbólóhùn ìbéèrè oní-ni. Isé yìí fi hàn pé, bí ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-‘ní’ se pò náà ni àgbéfò pe orísìírísìí. Ó sì tún fi hàn pé òpòlopò àwon òté, ìlànà àti òfin tí tíórì ìjoba àti àdìpò ń lò, ló sisé lórí èdè Yorùbá, bí o tilè jé pé àwon àfi kòòkan náà sì wà. Ní sókí, isé yìí fi hàn pé tíórì ìjoba àti àdìpò dára ní tòótó sùgbón ipò rè gégé bíi tíórì káríáye nílò àtúnyèwò. Nítorí òpò àwon òté àmúlò tíórì ìjoba àti àdìpò fún èdè Yorùbá ló sì nílò àtúnse. Bákan náà ni tíórì ijoba àti àdìpò tún lè jé ìpìlè láti sàlàyé ihun gbólóhùn lápapò nínú èdè Yorùbá. Orúko Alábòójútó: Professor L.O. Adéwólé Iye Ojú Ewé Ìwé: Aárùn-ún-dín-lógóje (135). O Pegede 2313 6365 2006-12-18T07:31:06Z Loadewole 101 [[O. Olutoye]] [[Adeboye Babalola]] [[O Pegede]] O. Olútóyè (2000) (olóòtú), Ó Pegedé. Ikeja, Nigeria: Longman. ISBN: 978 1396385 Afolábí Olábímtán ni ó ni àpilèko àkókó. Bí àwon òsèfè se ń lo èdè won ni wón fè lójú nínú ìwádìí won. Nínú àpilèko yìí, Olábímtán se àlàyé lórí bí àwon òsèfè se máa ń fi èdè ìbà tu òrìsà nínú, tí wón ń fi èdè inú orin won ráwó sí àwon ìbo, tí wón ń fi tòwòtòwò bá oba àti ìjòyè wí, tí wón ń nu àgbà ìlú lórò láìyo èébú lára won. Olábímtán fi hàn wá pé òsèfè kó ni ó ń dá orin rè kó jo-gbogbo ènìyàn ló ń bóbùn ún sòwò ni. àmó nígbà tí ó bá dé ojú eré, ó se àlàyé bí òsèfè yóò se gbé òrò rè kalè bí eni pé gbogbo ìsèlè òhún, ojú rè ló se. Ó sì tún se àpeere irú onà èdè tí òsèfè máa ń lò jù nínú eré won. Nínú òrò ti Olúdáre Olájubù, ó se àlàyé kíkún lórí isé bótò nínú egbé olórin Ìlorin. Ó lo àwon àpeere láti gbé isé bótò gégé bí oníjó, alákòóso, agbódegbà, agbowó àti akéwì jáde. Ní ìkádìí, ó fún gbobgo onímò ìjìnlè pàápàá àwon afìmòwíwásisé ní ìsítí láti máa ye gbogbo akópa-nínú-orin wò fínnífínní, kí wón sì máa ko àkokún àwon orin tí wón bá gbà sílè lénu olórin, kí isé lámèyító ó lè kógo já. Eré-enu ti àwon Èkìtì ni Omótáyò Olútóyè ko àpilèko tirè lé lórí. Ohun tí ó sì fà yo nínú rè ni àwon òrò tí àwon eléré máa ń fi wónyò sí eré won fún ìdí kan tàbí èkejì; tí àwon onímò sì ti máa ń kà sí àyàbá lásán. Olútóyè fi àpilèko rè àti àwon àpeere tí ó fà yo láti inú àsamò àti ùjaamèsè mú un dá ni lójú pé àwon òrò náà wúlò púpò nínú eré enu. Ó ní bí ó tilè jé pé irú wá ògìrì wá ni kókó tí irú àwon òrò bèè máa ń dá lé; síbè, àwon eléré máa ń lò wón fún àtifi ìmò kún ìmò àwon òwòran, àtikìlò ìwà, àtikóni lógbón, àti láti mú àwon ènìyàn agbègbè kan se àkíyèsí ohun pàtàkì kan yálà ní rere tàbí ní búburú, tí ó ń selè ní ìtòsí won. Nínú ìwé tirè, Olúgbóyèga Àlàbá fi ìdí àbò ìwádìí rè múlè nípa isé tí àwon òrò àgbórérìn-ín ń se nínú ìgbésí ayé àyé àwon Yorùbá. Ibi tí ó gúnlè sí nip é isé òrò àgbórérìn-ín kò pin sí mímúni-rérìn-ín láti dá ni lára dá ni lára yá nìkan, wón tún wúlò láti gba ònà èro kó ni lógbón, wón sì tún ń lò wón láti to àjose tó bá fé wó láàrin àwùjo. Ìtàn Fèyíkógbón Yorùbá ni babátúndé Ògúnpolú fi se àgbéyèwò aáyan Babalolá fún ìdàgbàsókè-ìjìnlè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, tí ó fi dá Babalolá lóla fún gbígbé ìtàn àbáláyé Yorùbá láruge dé òkè òkun, ó se àtúnpín ìtan Fèyíkógbón, ó sì se àlàyé tàpeere tàpeere lórí ipa tí ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú ìgbéayéàwon Yorùbá. Ó tenu mó ìtan Fèyíkógbón Alálòó Àpamò, Ìtan Fèyíkógbón Arúmolójú Onísìírò àti Ìtàn Fèyíkógbón Arúmolójú Èwo-ni-káse nípa kíkó omo Yorùbá. Ní ogbón tí yóò fi we ilé ayé já. Ó fi kún òrò rè pé ìwádìí ń lo lówó lórí ipa tí Ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú lítírésò òde-òni. Àwon àpilèko yòókù nínú ìwé yìí tàn dé èka ìmò ìjìnlè Yorùbá tí Babalolá sisé dé. Olásopé Oyèláràn se àgbéyèwò ipá tí Babalolá sà nípa isé akómólédè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, ó se àkàwé àwon ìwé ìkónilédè tí babalolá ko àti ìwé ìlànà ìkóni tí N.E.R.C. gbé jáde. Ó wo gbogbo àròjinlè tí Babalolá fi kó omo lédé lónà tí èdè yóò fi wu ni í kó, àti ìlànà lìngúísíìkì tipá tipá tí kòríkúlóòmù N.E.R.C. fé kí akómolédè ó lò, ó wá dábàá pé kí á padà sí ese àárò tí Babalolá ti là sílè; kí èdè Yorùbá máa wá di àríbélùgbé fún àwon omo wa. Ní orí keje, Bísí Ògúnsínà se aáyan takuntakun láti ye àwon ìwé olórò geere tí Babalolá ti ko wò. Ó fi sùúrù àti ìmò ìjìnlè se ìtúpalè imò ti ó wà nínú won, èkó ibè, àti ìhà tí Babalolá ko sí ìgbésí ayé àwon Yorùbá ní àkókó tí ó ko àwon ìwé náà. Kò sàìménu ba àwon ogbón ònkòwé tí Babalolá mú lò. Ògúnsínà fi hàn nínú àpilèko yìí, pé Babalolá fi àwon ìwé rè tóka sí èto àrògún àti ogbón ìbáraeni-gbé-pò àwon Yorùbá, ó sì fi ogbón yònbó èyí tí ó dára nínú àsà ìgbà náà, ó tún bu enu àté lu ìwà àìdáa láìfi òrò bopo boyò. Ògúnsínà wá fúnka mó on pé ohun tí Babalolá fi àwon ìwé rè se ni pé ó fé kí á mo irú ènìyàn tí ó fé kí omo Yorùbá ó jéníàwùjo, èrò rè (Babalolá) sì ni pé eni tí yóò bá jé asíwájú omo Yorùbá gbódò ní àwon èròjà ewà tí òun kó jáde lára àwon eni-ìtàn òun. Ní tirè, ohun tí Tàlàbí Olágbèmí gbé yèwò ni lítírésò alohùn. Àlàyé jinná ni ó fi se isé yìí tí ó sì tú ìfun àti èdò èka lítírésò yìí jáde. Àwon àpilèko méjì ni ó wà nínú ìwé yìí tí ó je mó ìtàn àti èsìn, kí ààrò méta tí obè ìmo Yorùbá dúró lé ó lè jókòó dáadáa. Ní orí kesàn-án, Oyin Ògunbà ko àpilèko tirè lórí Òrìsà Èkìnè ní ilè Ìjèbú. Kókó tí Ògunbà yo jáde àpilèko òhún nip é ìbásepò ti wà láàrin àwon Yorùbá àti àwon yòókù tí wón n gbé esè odò, ojó ti pé. Àlàyé rè lórí Èkìnè fi àjùmòsepò tó wà láàrin àsà àti èsìn Yorùbá hàn; ó sì fi ìyàtò tó wà láàrin egúngún àti Èkìnè hàn pèlú. Ohun tí àwon Ìjó fi ń se àríyá lásán, tí wón kàn fi ètùtù síse díè bò, ètùtù pereu ni, ìbo sì ni láàrin àwon Yorùbá Ìjèbú, tí ó gba òrìsà náà lówó won (Ìjó). Òrìsà kejì tí àpilèko akínwùmí Ìsólá dé lé ni Sàngó. Ohun tí ó tún gbé òrò tuntun dìde lórí Sàngó nip é Ìsòlá ti wá rí i ibi tí a fojú sí nípa orírun Sàngó, ònà kò gba ibè rárá. Àbò ìwádìí rè lórí ‘Ta ni Sàngó?, Sàngó?, Sàngó mélòó ló tilè wà? Kí ni orúrun rè/won?’ àti béè béè lo ni a fi àpilèko yìí se. Ó sòrò títí, ó fi Ifá se elérìí. Gbogbo àpilèko wònyí fi ibi ìjìnlè ti fè dé nípa èdè Yorùbá hàn. Wón kó òpòlopò èdè ìperí tí a ti kó jo jáde, wón sì mú un dá ònkàwé lójú pé iná ìwádìí, isé ònkòwé àti aáyan àtigbé èdè Yorùbá kalè ní fègbékègbé pèlú èdè yòówù ní àgbáyé, ń jó geregere. Àwon ìkádìí inú àwon àpilèko náà sì fi yé ni pé isé gbére ni isé ìwadìí, ó se é se kí ohun tí a fúnka mó gégé bí òótó lónìí di iró ní òla, ìwádìí mìíin ni yóò fi ìmò yìí yé ni. A lérò pé àwon àpilèko náà yóò bénà ìmò tuntun, kí wón sì ta ònkàwé jí gìrì láti se ìwádìí lórí èyí tí a kò tíì fè lójú tó. Ire o. Ibeere Ewonidahun 2314 6307 2006-12-17T09:06:23Z Loadewole 101 [[Ibeere Ewonidahun]] [[Folarin Olatunbosun]] [Asa]] [[Akaye]] [[Litireso]] [[Eto Iro]] [[Girama]] Folárìn Olátúnbòsún (200), Òkan-ò-jòkan Ìbéèrè, èwonìdáhùn lórí Àsà, Àkàyé, Lítírésò, Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún ìdánwò SSC Yorùbá. Òsogbo, Nigeria: Olátúnbòsún Publishers, ojú-ìwé 62. Ìwé yìí se èkúnréré àlàyé lórí àwon àsà àti ìse ilè Yorùbá èyí tí Àjo WAEC ti yàn fún ìdánwò SSC Yorùbá fún odún 2006 dé 2010 Ònkòwé lo àwon àlàyé orí àsà kòòkan gégé bí àyokà fún isé síse lórí àkàyé. Òpòlopò àpeere ni ònkòwé lò láti fi se àlàyé lórí orísirísI níní àwon àsàyàn ìwé litirésò Àkóónú ìwé náà ní. Àsà Ìlè Yorùbá àti Àkàyé Lítírésò Ètò Ìró àti Gírámà Ìdáhùn sí Ìbéèrè èwonìdáhùn Àwon ìwé mìíràn tí ònkòwé yìí tún ko ni Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún Ilé-ìwé Sékóńdìrì Àgbà Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn fún Ìdánwò SSC Yorùbá Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kìíní Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kejì. Iwe Itan-Aroso Yoruba 2315 6342 2006-12-17T10:08:14Z Loadewole 101 [[Iwe Itan-Aroso Yoruba]] [[O. Olurankinse]] [[Imunimotele]] [[L.O. Adewole]] O. Olúránkinsé (n.d.) ‘Díè nínú àwon Ìwé Ìtàn-Àròso Yorùbá”, Ogbón-Ìsòtàn Ìmúnimòtélè láti owó O. Olúránkinsé, Olóòtú: L.O. Adewole. Plumstead, Capetown: CASAS. Ojú-ìwé 86-91. Ìtàn Èmi Sègilolá Isaac Bòdé Thomas 1930 Eléyinjúegé Ògbójú Ode nínú Igbó Daniel 1938 Irúnmalè Oròwolé/Olórunfémi Fágúnwà Aiyé Rèé Adékànmí Oyèdélé 1947 Àyòká Féláyò Akíntúndé Sówùnmí 1948 Igbó Olódùmarè D.O. Fágúnwà 1949 Ìrèké Oníbùdó D.O. Fágúnwà 1949 Ìrìnkèrindò nínú Igbó D.O. Fágúnwà 1954 Elégbèje Aiyé D’aiyé Òyìnbó Isaac Olúwolé Délànò 1955 Èjìgbèdè Lónà Ìsálú Joseph Ògúnsínà 1956 Òrun Ògúndélé Ibú Olókun J.O. Ògúndélé 1956 Ìtàn Odéníyà Omo Joseph Akínyelé 1957 Odélérù Omóyájowó Rìgímò Obìnrin Kò Se Adégbóyèga Sóbándé 1959 É Tú Àdììtú Olódùmarè D.O. Fágúnwà 1961 Ìtàn dégbèsan J.A. Omóyájowó 1961 L’ójó Ojó Un I.O. Délànò 1963 Kúyè Joseph Foláhàn Odúnjo 1964 Olówólayémò Fémi Jébodà 1964 Omo Òkú Òrun J.F. Odúnjo 1964 Èdá Omo Oòduà Christopher Láògún 1966 Adéoyè Kàdárà àti Ègbón Rè J.F. Odúnjo àti A.B. 1967 Oládipúpò Kórímále nínú Igbó D.A. Fátànmí 1967 Àdìmúlà Àjà L’ó L’erù Oládèjo Òkédìjí 1969 Kékeré Ekùn Afolábí Olábímtán 1969 Omo Olókùn Esin Adébáyò Fálétí 1969 Àgbàlagbà Akàn O. Òkédìjí 1971 Ìwo Ni A. Oyèdélé 1971 Jé Ng Lò’gbà Tèmi Theophilus Adéníji 1971 Akíndélé Ládélé Owó Te Amòòkùnsìkà Elijah Kóláwolé 1971 Akínlàdé Tal’ó Pa Omooba? Kólá Akínlàdé 1971 Eégún Aláré Láwuyì Ògúnníran 1972 Gbóbaníyì Oládipò Yémitàn 1972 Ayé Kòótó Timothy Adédèjì 1973 Awóníyì Àyànmó A. Olábímtán 1973 Alòsì Ologo K. Akinlàdè 1974 Ó le Kú Akinwùmí Ìsòlá 1974 Orí Adé Kìí Sùn’ta Olú Owólabí 1974 Ìgbèhìn Adùn Bólá Olójè 1976 Omoni’de Ìyábò I R.O. Jahnston 1976 Ìyábò II R.O. Johnston 1976 Owó Èjè K. Akínlàdé 1976 Baba Rere! A. Olábímtán 1977 Èsan Á ké Túndé Ìlárá 1977 Ajítòní P.I. Fadéseré 1978 Báyò Ajómogbé J. A. Omóyájowó 1978 Ìgbì Ayé Ńjí T.A.A. Ládéle 1978 Ajá T’ó Ń Lépa K. Akínlàdé 1979 Ekùn… Àgbákò Nílé Tété K. Akínlàdé 1980 Eni Olórun Ò pa O. Owólabi 1980 Imí Òsùmàrè Babátúndé Olátúnjí 1980 Níbo Layé Doríko? L. Ògúnníran 1980 Orúko L’ó Yàtò O. Yémitàn 1980 Àánú Olódùmarè Simeon Adémúyìdé 1981 Aládéyomí Atótó Arére O. Òkédìjí 1981 Ìjànbá Sèlú O. Owólabí 1981 Kí Ni Mo Se? A. Oyèdélè 1981 Asenibánidárò K. Akínlàdé 1982 Ìjà Òrè O. Owólabi 1983 Fìlà L’obìnrin Akínbòdé Akinolá 1984 Eni A Ta Lófà Jíire Olánipèkun 1985 Nnkan Àsírí Bánjo Akinlabi 1985 Sàngbà Fó! K. Akínlàdé 1985 Ta Ló Gbin’gi Oró? K. Akínlàdé 1986 Bòsún Omo Òdòfin Adébísí Thompson 1987 Èrù Ò Bodò Tàlàbí Olágbèmí 1987 Àjekú L’ayé Oyètúndé Awóyelé 1988 Bínú Ti Ri O. Òkédìjí 1988 Ekùn Abìjàwàrà Sunday Èsó-Olúbóròdé 1988 Òtè N’ìbò O. Owólabí 1988 Bínúkonú Ayò Àlàgbé 1989 Kò rí Béè Débò Awé 1989 Ménumó Bámijí Òjó 1989 Òpá Àgbéléká O. Òkédìjí 1989 Àlàborùn Férè Dèwù Olátúnjí Òpádòtun 1990 Jáléyemi Eniolá Àlùkò 1990 Kópà D. Awé 1990 Ògídíolú L’óko Egbà Olágòkè Bólárìnwá 1990 Ogún Omodé A. Ìsòlá 1990 Àbòdé Kópà D. Awé 1991 Olórunsògo S. Èsó-Olúbóròdé 1991 Ònà Kan Ò Wojà L. Ògúnníran 1991 Tańmòla J. Olánipèkun 1991 Àìsàn Ìfé B. Akinlabi 1992 Gbogbo Ohun Tó Ń Fémi Odétólá 1992 Dán Ìka Àbámò Ayòadé Òkédòkun 1992 Iyàn Ogún Odún F. Odétólá 1992 Omo Òdò O Òpádòtun 1992 Omo T’ékùn Bí A. Akínolá 1992 Ta lolè Ajómogbé? K. Akínlàdé 1992 Tani Mèyìn? F. Odétólá 1992 Ààrò Méta Àtòrunwá L. Ògúnníran 1993 Ekùn Ń Bimo Adébóyè Babalolá 1995 Ìràwò Òsán O. Owólabí 1995 Oba Adìkúta B. Òjó 1995 Àsegbé O. Òpadòtun 1996 Òbàyéjé Bùnmi Fájìnmí 1996 Sánní Adigunjalè J.A. Omóyájowó 1996 Sòwédowó Oláoyè Abíóyè 1996 Eni A Wi Fún Àkòfé Adéníyì 1997 Ìgbésíayé Òkónko Wálé Ògúnyemí 1997 Ìsúra Ìkòkò Bólá Oláníyan 1997 Taa L’Òdaràn? Bádé Ojúadé 1997 Ayélabówó Akínyelé Adétúnjí 1998 Ayò Mí Dé Lásún Adéwolé 1998 Ikú Jàre Délé Adégbèmí 1998 Osùolálé Tèlà Olásúnkànmí 1998 Bóbadé Onígègé Òtè O. Owólabí 1999 Isé Èsù Bádé Ojúadé 1999 Òjò Èsín Adédìran Ajíbádé 1999 Erin Lákátabú Débò Awé 2000 Kòtó Olánipèkun Olúránkinsé 2000 Leta 'a' 2316 6354 2006-12-17T10:30:39Z Loadewole 101 [[Leta 'a']] Mófíìmù, Fóníìmù àti Létà ‘a’ nínú èdè Yorùbá á= Òrò-arópò-orúko ènì kéta eyo ní ipò àbò – ‘Ó gbà á’ á= Òrò-arópò-orúko eni kìíni òpò ní ipò olùwà ‘O pè á’ á= Atóka àsìkò ojó-iwájú – ‘Olú á sùn’ á= Létà àkókó nínú ‘abd’ a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò olùwa – ‘A sùn’ a= A ń lò ó láti fi dípò ‘kí’nígbà mìíràn – ‘Ó féràn kí ó sùn = Ó féràn a ń sùn’ a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò àbò - ‘Ó gbá a létí’ a= A ń lò ó láti fi dípò ‘omo-tí-a’- ‘Omo-tí a-bí-sí-ònà = A-bí-sí-ònà = Abíónà a= A ń lò ó láti dúró fún ‘gbogbo eniyàn’ tàbí eni kan – ‘A kì í lówó kí a má ná an’ a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘Peja - apeja’ a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò àbò - ‘Ó rí a’ a= A fi ń túmò òrò Gèésì, ‘I’ nínú irú gbólóhùn bíi ‘I was seen = A rí mi” a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘rò ko = àròko’ a= Àfòmó ìbèrè tí a fi ń yí òrò-orúko tí a ti fi ‘i’ sèdá láti ara òrò-ìse sódì – ‘lo = ìlo = àìlo’ a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò olùwà – A bá sùn Asiiri Amookunsika Tu 2317 6247 2006-12-17T06:57:29Z Loadewole 101 [[Asiiri Amookunsika Tu]] Àyèwò Àsírí Amòòkùnjalè Tú tí Kólá Aúnlàdé ko tí a tè jáde ní ilé isé ìtèwé Vantage Publishers ní Ibadan, Nàìjíríà ní Odún 2003 Ìtàn Ìgbésí Ayé Ònkòwé A bí Kólá Akínlàdé ní odún 1924, ní ìlú Ayátòrò ní ìpínlè Ògùn ní ilè Nàìjíríà. Àwon òbí rè ni Michel Akínlàdé àti Elizabeth Akínlàdé. Ó lo sí ilé-èkó Póòlù mímó ní Ayétòrò. Léyìn tí ó parí èkó rè ní ilé-èkó yìí ni ó kojá sí Ìlaròó tí ó sì dá isé tèwétèwé sílè ńbè fúnrarè ni ó ka ìwé gba ìwé-èrí G.C. E. ní ilé. Léyìn tí Kólá Akínlàdé gba ìwé-èrí yìí ni ó dá ìwé ìròyàn kan sílè tí ó pe orúko rè ní ‘Ègbádò Progressive Newspaper: Léyìn èyí ni ó wá bèrè isé gégé bi akòwé ìjoba. Ó sisé lábé ìjoba ìpínlè ìwò-oòrùn àtijó ní ilè Nàìjíríà. Kílá Akínlàdé lo kàwé ní Yunifásítì Ifè ní ilè Nàìjíríà ó sì tún padà sí enu isé ní ìpínlè ìwò-oòrùn Nàìjíríà. Ní odún 1976 ni Kólá Akínlàdé fèyìn tì. Ní odún 1980, ó tún gba isé olùkó sí ìbàdàn Boys High School, Ìbàdàn, Nàìjíríà. Ó wá fi èyìn tì ní odún 1984. Kólá Akínlàdé ní ìyàwó ó sì bí omo. Òpòlopò ìwé ni Kólá Akínlàdé ti ko. Lára won ni Ajá to ń Lépa Ekùn, Owó Te Amòokùnsìkà, Àgbákò nílé Tété, Basòrun Olúyòlé, Ajayi, the Bishop, Chaka, the Zulu, Esther, the Queen, Abraham, The…..Friend of God, Sheu Usman Dan fodio, Òwe àti Ìtumò rè, Sàngbá fó, àti béè béè lo. Ó sì tún kópa nínú kíko Àsàyàn Ìtàn. Ìwé Àsírí Amòòkùnsìkà Tú ní Sókí 1 Omo ilé-èkó ni Dúró Orímóògùnjé. Ó ku Odún kan kí ó jáde ìwé méwàá. Ìyá rè kú ní odún méta séyìn, ìyèn ni pé ó kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo ogóta odún ni Bàbá rè nígbà tí ó kú. Ikú bàbá rè tí ó gbó ní ilé-èkó ni o gbé e wálé. Ìyàwó mérin ni Àkàndé Orímóògùnjé tí ó jé ìyá Dúró ti kú, ó ku méta. Omo márùn-un ni Àkàńgbé Orímóògùnjé bí Dúró sì ni àgbà gbogbo won. Òun ni àkóbí. Ìyaa folúké, òkan nínú àwon ìyàwó wònyí, ni ìríjú àkándé, Orímóògùnje, ìyen ni pé òun ni ó féran jù. Ìya fólúké yìí ni ó mú kókóró séèfù jáde tí ó sí i tí won kò sì bá nnkan kan ní ibè. Ìgbà tí Àkàndé mú owó kéyìn nínú séèfù yìí kí ó tó kú, owó tí ó wà nínú rè ju egbàáta náírà (N30,000.00)lo. Ògbéni Ajúsefínní: Òun ní ó ra kòkó lówó Àkàngbé. Ó sanwo ní 10/2/80. Àsàké: Òun ni ó jérìí sí owó kòkó ti Àkàngbé gbà. Ohun tí ó yani lénu ni pé Ogóje náírà (N140.00) péré ni wón bá ní abé ìròrí Àkàngbé nígbà tí ó kú. Àdùnní: Òun ni ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àdùnní ti di olóògbé, ìyen nip é ó ti kú. Ògbéni Túndé Atòpinpin: Òun ló ní kí Dúró fi òrò owó tí ó sonù lo Olófìn-íntótó. 2 Túnde Atòpinpin náà ko létà sí Olófìn-íntótó. Ìdèra ni orúko ilé-èkó àbúrò Túndé Atòpinpin. Omo odún métàdínlógún ni Dúró orímóògùnjé. Ègbón Ilésanmí ni Àdùnní ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àgbè oníkòkó ni Àkàngbé orímóògùnjé, bàbá Dúró nígbà ayé rè. Túndé Atòpinpin àti ègbón rè máa ń sùn ní ilé Àkàngbé nígbà ti wón bá ń lo sí ìhà Odò Oya. Dúró Orímóògùnjé nìkan ni omo tí Àdùnní bé. Ará ìlú Àdùnní ni Olófìn-íntótó, omo Adésínà. Túndé Atòpinpin máa ń lo gbé ojà ní Èkó. Okò ojú omi ni ojà yìí máa ń bá dé. 3 Olófìn-íntótó, omo olusínà kòwé sí Túndé Atòpinpìn. Àròso ni Olófin-íntótó àti ilésanmí ti wokò. Dírébà won ń sáré gan-an ni. Fìlà Olófìn-íntótó tilè sí sònù ní ònà. Ó dá mótò dúró ni kí ó tó lo mú un Nígbà tí wón dé ojà, dírébà je èbà, ilésanmí je iyán ó sì ra òòyà ní irinwó náírà (400.00) Ní ojà, Olófìn-íntótó bá obìnrin kan pàdé. Ó ra otí fún un. Obìnrin yìí sì mu ìgò otí kan tán ó sì mu ìkejì dé ìdajì. Ó ye kí a se àkíyèsí obìnrin yìí dáadáa nítorí pé òun nì a wá fi hàn gégé bí eni tí ó jí owó Àkàngbé Orímóògùnjé jí ní iwájú. Nígbà ti Olófìn-íntótó àti Ilésanmí dé Ilé-Ifè tí won ń lo, òdò Àlàó ni wón dé sí. Ilé-Ifè ni Àlàó ti ń ta ojà. Àlàó ra obì àti otí fún Olófìn-íntótó Olófìn-íntótó mu bíà méta. Àlàó ń mu emu léyìn tí ó jeun tán Ilésanmú sì ń mu ògógóró. Olófìn-íntótó gbádùn láti máà fi owó pa túbòmu rè. Irun tí ó hù sí orí ètè òkè ní ìsàlè ibi tí imú wà ni ó ń jé túbòmu. Àsàké: Ó jé òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé Orímóògùnjé. Gbajímò ènìyàn ni. Omo ogbòn odún ni sùgbón ó dàbí omo odún mókànlélógún. Òmòwé ni. Yéwándé: Òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé ni òun náà. Kò kàwe sùgbón o ní òyàyà ó sì máa ń se àyésí ènìyàn. Àlàó: Òun ni Olófin-íntótó àti Ilésanmí dé sí odo rè. Onígbàgbón ni. Jòónú ni orúko rè mìíràn. Ó máa ń gbàdúrà ni alaalé kí ó tó sùn. Omo méta ni ó bí. Ní ojó tí àwon Olófin-íntótó kókó dé ilé rè tí wón ń gbàdúrà ó ní kí gbgbo won ko orin wá bá mì gbé olúwa. Àwon omo Àlàó kò bá won ko ese kejì tí ó so wí pé ‘Ojó ayéè mi ń sáré lo sópin’. Àsàmú tí ó jé òkan nínú àwon omo Àlàó ni ó se àlàyé fún bàbá rè ìdí tí won kò se ko ese kejì orin náà. Ó ní orin àgbàlagbà ni. 4 Ilésanmí ró àlà tí ó lá fún Akin Atòpinpin omo Olúsínà. Ó ní nínú àlá tí òun lá, òún. Rí eni tí ó gbé owó sùgbón òun kò rí ojú rè tí òun fi ta jí. E jé kí á se àkíyèsí àwon nnkan wònyí tí wón ménu bà ní orí yìí. Dúró – Òun ni àkóbí nínú àwon omo Orímóògùnjé. Omo odún métàdínlógún ni Fólúké - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méwàá ni. Ó sesè wo kóléjì ni. Omówùmí- Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà Omo odún méjo ni. Ilé-èkó kékeré ni ó wà. Oládúpò - - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méfà ni. Ilé-èko kékeré ni ó wà. Fólúké, Omówùmí àti Oládípò jé omo Yéwándé. Bándélé jé omo odún méje. Àsaké ni ó bíí Yàtò sí Àkàngbé Orímóògùnjé, Yéwándé nìkan ni ó tún máa ń mu owó nínú séèfù. Àìsàn Orímóògùnjé kò ju ojó méwàá lo tí ó fi kú. Ilé Orímóògùnjé kò ju ilé kérin lo sí ilé Àlàó. Nígbà tí àwon Olófìn-íntótó dé ilé Orímóògùnjé láti bèrè ìwádìí. Yéwándé ni ó mú won wolé Kókóró ojú ńlá séèfù yìí kìí ya Orímóògùnjé. Abé ìròrí rè ni ó wà nígbà tí ó ń sàìsàn. Kì í yo kókóró ojú kékeré séèfù. Àsàké wolé bá won níbi tí won ti ń sòrò níbi tí wón ti ń se ìwádìí nílé Orímóògùnjé. Wón máa ń há ìlèkùn yàrá Orímóògùnjé sùgbón wón máa ń fi kókóro ibè há orí ìtérígbà. Enikéni ní inú ilé ni ó lè mú un ní ibè kí ó sì fi sí ilèkùn Yéwándé ni ó máa ń tójú Orímóògùnjé lóru nígbà tí ó ń se àìsàn. Àsàké máa ń ràn án lówó. yéwándé àti àwon omo náà máa ń wá tójú Orímóògùnjé nígbà ti ó ń sàìsàn lówó tí àìsàn rè bá ń yonu. Adékéye ni orúko bàbá yéwándé. Ojà Ajégbémilékè ni Yéwándé fé lo ní ojó tí oko rè kú. Àlàó ni ó kó ogóje náírà (N140.00) tí wón bá níbi ìgbèré Orímóògùnjé fún Yéwándé láti tójú. Orúko mìíràn tí Àkàngbé Orímóògùnjé tún ń jé ni Bándélé. E rántí pé eléyìí yàtò sí Bándélé orúko òkan nínú àwon omo re. Òsanyìnnínbí ni orúko onísèègùn Orímóògùnjé. Ó ra páànù ìgàn méjìlá ní òdò kékeréowó. Èyí sì fé mí ìfura dání nítorí owó tí ó sonù. Àwon kan rò pé bóyá òun ni ó jí owó Orímóògùnjé tí ó sonù. Nílé Orímóògùnjé níbití wón ti ń se ìwádìí, Olófìn-íntótó rí èjá òwú kan tí ó wà lára òkan nínú àwon ojú kéékèèkéé inú séèfù ó sì mú un. Gbòngán ni folásadé ìyàwó àfékéyìn Orímóògùnjé ń gbé. Ó máa ń lò tó ojó márùn-ún tàbí òsè kan ní ifè ní ilé Orímóògùnjé kí ó tó padà sí Gbòngán. Kò bímo kankan fún Orímóògùnjé. Ó ye kí a se àkíyèsí folásadé dáadáa nítorí pé òun ni Olófìn-íntótó ra otí fún ní ojà tíó mu ìgò otí kan àbò. Òun ni a sì rí ní òpin ìwé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé gbé. 5 Omótósòó ní sítóò. Káyòdé ni orúko akòwé rè. Ó ti tó odún méfà kí Akin Olófín-íntótó omo Olúsínà àti Omótósòó ti rí ara won mo kí won tún tó rí ara won yìí. Àbúrò Orímóògùnjé ni Ilésanmí tí òun àti Olófìn-íntótó jo wá se ìwádìí ní ilé-Ifè. Òré Orímóògùnjé ni Ajísefínní tí ó ń ta kòkó. Bíolá ni orúko eni tí ó ń ta otí Lóòótó, onísèègùn ni Òsanyìnnínbí síbè, kò wo egbé àwon Onísèègùn tí orúko rè ń jé Egbé ìlera loògùn Orò. Awóyemí ni orúko eni tí ó bá àwon Olófìn-íntótó níbi tí wón ti ń gbádùn lódò Omotósòó. Ilésanmí àti Olófin-íntótó so nípa ara won pé àwon mo ilè tè múyé (E rántí pé isé òtelèlmúyé ni wón ń se). Ajúsefínní, òré orímóògùnjé ni ó bá Orímóògùnjé ra ilè tí ó ń kó ilé sí. A ó rántí pé kòkó ní Ajísefínní ń tà. Owó Òsúnlékè ni wón ti r ailè tí Orímóògùnjé fi ń kólé náà. Egbèta náírà (N600.00) ni wón ra ilè náà. Káyòdé akòwé Omótósòó sùn ní enu isé Ìgbà tí wón bi í pé kí ló dé tí ó fi sùn ni ó dáhùn pé olè ajérangbe tí àwon ń lé ní òru ni kò jé kí àwon sùn dáadáa. Ó ye kí á se àkíyèsí pé Onísèègùn Òsanyìnnínbí ni olórí àwon olè ajérangbé yìí gégé bí a ó se rí i kà ní iwájú. Eran tí ó ń jí gbé yìí wà lára ohun tí ó jé kí àwon ènìyàn fura sí Òsanyìnnínbí pé òun ló jí owó Orímóògùnjé gbé níbi tí ó tí ń tójú rè nígbà tí ó ń se àìsàn. Eran méta ni wón bá ní ilé àwon olè wònyí nítorí pé wón ti jí méjì télè. Nítorí pé Òsanyìnnínbí jé ògá fún àwon olè wònyí, wón mú un lo sí Àgó olópàá tí ó wà ní Morèmi ní ilé-Ifè. 6 Nígbà ti Olófìn-íntótó gbó pé wón mú Òsanyìnnínbí sí àgó olópàá Morèmi, òun àti Ilésanmí ló sí ibè. Aago méfà sí méjo ni ògá olópàá máa ń rí ènìyàn sùgbón ó gbà láti rí Akin àti Ilésanmí léyìn ìgbà tí ó ti rí káàdì Akin. Pópóolá ni orúko ògá olópàá yìí. Òré Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà ni. Àbéòkúta ni Pópóolá wà tèlè kí wón tí wá gbé e wá sí Morèmi ní Ifè níbi tí ó ti jé ògá àwon olópàá ibè. Ó ti tó odún méta tí ó ti rí Akìn mo. Pópóolá bèèrè Túndé Atòpinpin lówó Akin. Léyìn ìgbà tí wón tí wón ti sè àlàyé pé òró Òsanyìnnínbí tí wón mú ni ó gbé àwon wa ni wón se àlàye pé tí ó bá jé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé, yóò ti ná tó egbèjo náírà (N1,600.00) nínú owó náà. Eran ti Òsanyìnnínbí jí gbé ni ó jé kí wón ní ànfààní láti ye ilé rè wo. Àwon òrò kan wà tí àwon ènìyàn so ní orú yìí tí ó ye kí á se àkíyèsí. Ilésanmí ni ó korin pé, ‘Iyán lóunje.’ Akin ni ó so pé, Ajímutí kìí tí’ Akin náà ni ó so pé, ‘Eni fojú di Pópó á gba póńpó lórí…’. Orúko Pópíolá ni ó fi ń seré níbí yìí. Pópóolá so pé, ‘Eni tí ó pe tóró, Á senu tóńtó..’ Ó ye kí á se àkíyèsí pé Àlàó ni oríkì Pópóolá. Eléyìí yàtò sí Àlàó tí ó tójú àwon Olófìn-íntótó tí a ti se àkíyèsí rè sáájú. Nígbà tí wón ló ye ilé Òsanyìnnínbí wò, owó tí wón bá ní ibè jé ogósàn-án náírà (N180.00) Níní orí yìí, a ó rí òwe, ‘Àfàgò kéyin àparò…’ Ohun tí ó fa òwe yìí ni eran tí Òsanyìnnínbí jí gbé àti èwòn tí wón ní yóò lo tí ìyàwó rè yóò sì ti bímo kí ó tó dé. Àpatán òwe yìí ni, ‘Afàgò kéyin àparò, ohun ojú ń wá lojú ń rí. 7 Akin Olúsínà àti Ilésanmí lo sí ilé Òsanyìnnínbí. Nígbà tí wón dé ibè, òògùn ni Òsanyìnnínbí wá se. Orí yìí ni a ti mo ìdí tí Òsanyìnnínbí fi féràn Orímóògùnjé. Ìdí tí ó fi féràn rè nip é nígbà tí Òsanyìnnínbí ń se òkú ìyá rè, ó fún un ní ogórùn-ún náírà (N100.00) níbi tí kò ti sí eni tí ó tún fún un ju náírà márùn-ún lo. Àlàó tí ó tójú Akin àti Ilésanmí nígbà tí wón dé Ifè kò féran oògùn ìbílè Òsanyìnnínbí so pé Orímóògùnjé kì í finú tan Àlàó yìí Àwon ohun tí ó tún ye kí á se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí: Awódélé wá kí Òsanyìnnínbí Àkànbí, àbúrò Aríyìíbí, tí Òsanyìnnínbí nígbà tí ó ń sàìsàn ní ó dúró fún Òsanyìnnínbí ní àgó olópàá (Ìyen ni pé Àkàbí tí Òsanyìnnínbí wòsàn ni ó dúró fún òun náà) Ní ojó tí àwon Òfíntótó wá sí ilé Òsanyìnnínbí, nnkan bí agogo mókànlá ni ó wolé àwon Òfíntótó sì dé ilé rè ní aago méjì kojá ìséjú méwàá. Nígbà tí Akin Olúsínà àti Ilésanmí dé òdò Òsanyìnnínbí tí ó rò pé oògùn ni wón wá se ní òdò òun, àwon ebo tí ó kà fún won ni ìyá ewúré kan, egbèrún náírà ìgò epo kan, isu méta àti ìgàn asofunfun kan. Akin Olúsínà mu emu ní ilé Òsanyìnnínbí Ajéwolé ni ó ra kòkó lówó Òsanyìnnínbí. Egbèfà náírà (N200.00) ni ó gbà ní owó kòkó náà. 8 Àwon ohun tí ó ye kí a se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí: Láti lè mo iye tí Òsanyìnnínbí gbà fún kòkó tí ó tà fún Ajéwolé, ogbón ni wón fi tan Òsanyìnnínbí. Wón so fún un pé enì kan ń robí àti pé yóò nílò onísèègùn. Omo odún méfà ni Oládiípò. Òun sì ni àbíkéyìn Yéwándé Bándélé jé omo odún méjo. Omo Àsàké ni Jayéjayé kan ni Àsàké máa ń wo àdìre tàbí borokéèdì ó sì máa ń wo súwéta nígbà òtútù. Fawolé: Ó wà lára àwon eni tí ó wá wo Orímóògùnjé nígbà tí ara rè kò yá. Nígbà tí Akin Olúsínà se ìwádìí nípa rè, èsì tí ó rí gbó ni ìwònyí: Wón ní ìhà sáábó ni Fáwolé máa ń gbe Tinúké ni orúko omo rè. Nípa aso tí ó wò ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé, eni kan so pé aso sáféètì pèlú aso òfì ni ó wò. Eni kan so pé sán-ányán ni aso tí ó wò níwòn ìgbà tí ó ti jé pé àwon omódé kìí tètè gbàgbé nnkan, Akin Olúsínà ní kí awón bèèrè ìbéèrè nípá Fáwolé lówò Fólúké àti Bándélé. Fólúké so pé aso sáféètì ni ó wò. Ó ní ó dé filà sán-ányán, ó wó bàtà aláwò funfun ràkòràkò Bándélé ni ó bomi fún Fáwolé ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé. Folúké ní ojoojúmó ni Òsányìnnínbí máa ń wá sódò Orímóògùnjé nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn ó sì máa ń dúró di ìgbà tí wón bá ń pèrun alé kí ó tó kúrò ní òdò rè. Folúké ní òun rí nnkan kan bí ológbò ní àpò rè ni ojó kan. Àlàó kò gbó nípa eni tí ó ń fi kókóró dán séèfù wò nítorí pé ó lo sí ibì òkú ìyá Báyò ní ojó náà. Ìyá Bándélé ni eni tí ó fi kókóró dan séèfù wò náà Orímóògùnjé kò so òrò eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò yìí fún Àlàó. Yéwándé náà kò so fún un. 9 Igba náírà (N200.00) ni wón bá ní ilé Àsàké, ìyen ìyá Bándélé nígbà tí àwon Akin Olófìn-íntótó ye ilé rè wò. Eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò tí a ń sòrò rè lókè ni Àsàké ìyá Bándélé. folúké ni ó so fún ìyá rè pé Àsàké ń fi kókóró dán séèfù wò. Àsàké máa ń kanra mó omodé. Aso òfì ni Yéwándé wò nígbà tó wón ń se ìwádìí yìí torí òtútù. Ojó kejì ojà Ajágbénulékè ni Àsàké rí kókóró tí ó fi dán séèfù wò nínú yàrá rè. Àlàá, Àkin àti Ilésanmí fi kókóró náà dán séèfù wò, kò sí i. Léyìn ìwádìí ti ojó yìí, Akin Olófìn-íntótó àti ilésanmí padà sí Ìbàdàn. Ní ibi tí Akin ti dá mólò dúró nígbà tí o fé eran ìgbé ni bàbá alágbède kan ti so fún omo kan pé kí ó wò okò náà. Kólá ni orúko omo yìí. Orí yìí ní wón ti wá mo orúko omoge tí Akin Olúsínà ra otí fún nígbà tí wón ń lo sí Ifè tí a ti ménu bà sáájú. Orúko omoge yìí ni fìlísíà Olówólàgbà. A ó rí i ní iwájú pé filísíà Olówólàgbà yìí ni orúko mìíràn fún ìyàwo Orímóògùnjé tí ó jí owó Orímóògùnjé gbé. Akin àti Ilésanmí wá filísíà yìí lo sí pètéèsì aláwò pupa rúsúsúsú. Kólá ni ó ràn wón lówó láti mo ilé yìí. Akin àti Ilésanmí sun òdo Fìlísíà mójú. Nígbà tí ilè mó, wón rí Pópóolá. Ó gbé won dé màpó. 10 Akin lo gbowó ní bànkì. Òun àti Ilésanmí ni wón jo lo. Ní bánkì, wón pàdé Kólá. Enu rè ni wón ti gbó pé Bínpé àbúrò fìlísíà fé se ìgbéyàwó ní Gbòngán. Pópóolá gbé Akin, Ilésanmí àti Kólá. Ní ònà, ní ibi tí alágbèdé ti fi Kólá sí okò ní ìjelòó, wón rí àwon méjì tí wón ń jà Ògúndélé ni orúko alágbède yìi. Òun ni ó ń bá Jìnádù jà. Wón gbá Adénlé tí ó fé là là wón ní èsè nínú. Pópóolá tí ó jé olópàá ni ó pàse pé kí won dá owó ìjà dúró tí wón sì se béè. Ohun tí ó fa ìjà tí Ògúndélé àti Jinádù ń jà ni pé Ògúndélé tí ó jé alágbède ro kókóró kan fún jìnádù ní múrí méta (#60), Jìnádù san Múrí kan (#20) níbè ó ku múrí méjì (#40). Ògúndélé bínú nítorí pé Jìnádù kò tètè san múrí méjì tí ó kì. Jìnádù bínú nítorí pé ó so pé Ògúndélé sin òun ní owó ní àárí àwùjo. Jìnádù so pé Ògúndélé fi òrùko ère na òun. Nígbà tí Kólà sò kalè tí ó ń lo, ó gbàgbé àpò rè sùgbón wón dá a padà fún un. Nígbà tí Ain àti Ilésanmí ti Ìbàdàn tí wón ti ń bò dé Ilé-Ifè, wón lo sí ilé fáwolé Nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn lówó tí folásadé 9tí àwa tún mò sí fìlísíà) wá sí Ifè, ó lò tó ojó méta dípò méjì tí ó máa ń lò télè. Ìpàdé omolébí tí wón fé se gan-an ni ó tèlè mú un padà. Yàtò sí ìgbà tí ìnáwó pàjáwùrù bá wà ojó karùn-ún kànùn-ún ni Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè nígbà tí ó wà láyé. Gégé bí a ti so télè, Yéwándé máa ń bá Orímóògùnjé mú owó nínú séèfù rè sùgbón ó tó osù kan sí ìgbà tí Orímóògùnjé tó kú tí ó ti rán an mú owó nínú rè gbèyìn. Ojó ojà ni ojó tí Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè máa ń bó sí. Ojó kérin tí Orímóògùnjé mú owó kéyìn nínú séèfù rè ni ó kú. Ìyen ni pé ojà dòla ni ó kú Orímóògùnjé máa ń fún àwon ìyàwó rè ní owó-ìná tí ó bá ti mówó. Níbi tí wón ti ń se ìwadìí yìí, Akin Olúsínà ń fi ataare jobì. Túndé Atòpinpin ní kí àwon ye yàrá Folásadé wò. 11 Ìsòrí kokànlá yìí ni ó ti hàn gbangba pé Folásadé, òkan nínú àwon ìyàwó Orímóògùn ni ó jí owó rè gbé. Ó ní ìdí tí òun fi jí owó náà gbé nip é òun kò bímo fún Orímóògùnjé òun kò sì fé kì tòun ó gbé sílé rè nítorí pé omo tì obìnrin bá bí fún oko ni wón fi máa ń pín ogún oko náà ní ilè Yorùbá. Folásadé ni ó yí orúko padà tí ó di fìlísíà. Òun náà ni ó lo ro kókóró lódò bàbá àgbède tí Àsàké fi dán séèfù wò. Àwon Èdá-Ìtàn Akin Olúsínà: Òun ni wón máa ń pè ní Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà. Òun ni ó se ìwádìí owó tí ó sonù. Àròso ni ó ti wokò lo sí Ifè láti lo se ìwádìí owó náà. Fìlà rè sí bó sílè nínú mótò tí ó wò. Dírébà okò yìí kò mo okò wà dáadáa. Akin Olúsíná féràn eran ìgbé. Ó máa ń mutí. Ó máa ń jobì tó fi ataa sínú rè. Ó ní túbòmu ó sì máa ń fi owó pa á. Ó se wàhálà púpò kí ó tó mò pé Folásadé tí ó tún ń jé filísíà nì ó jí owó Orímóògùnjé kó. Folásádé: Òun ni ó jí owó Orímóògùnjé kó. Kò bímo fún Orímóògùnjé. Ìdí nì yí tí ó fi jí owó rè gbé. Ó ní kí ti òun má bàa jé òfo nílé Orímóògùnjé ni ó jé kí òun jí owó rè gbé. Folásadé náà ni ó yí orúko padà sí fìlísíà Olówálàgbà. Orúko yìí ni ó si fi lo fi owó pamó sí bánkì. Gbòngán ni ó ń gbé sùgbón gégé bíi fìlísíà, ó ní ilé sí Ibadan. Gégé bíi fìlísíà, Ògá ni ó jé fún Kólá Òwú ara súwétà rè tí ó já bó síbi séèfù wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó láti rí i mú. Ìwé ìfowópamó rè tí Akin Olúsínà rí lówó Kólá náà tún wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó. Folásadé wà lára àwon tí wón bí séèfù lójú rè ní ilé Orímóògùnjé tí won kò bá nnkan kan níbè. Kò sì jéwó pé òun ni òun kó owó tí ó wà níbè. Ó máa ń ti Gbòngán wá sí Ifè. Òun ni ìyàwó àfékéyìn foún Orímóògùnjé. Tí ó bá wá láti Gbòngán, ó máa ń lò tó ojó márùn-ún ní Ifè tàbí òsè kan. Ilé oúnje ni Akin àti Ilésanmí ti kókó pàdé rè. Léyìn tí ó jiyán tán ní ilé olóúnje yìí, ó mu ìgò otí kan àti àbò nínú otí tí Akin Olúsínà rà. Àkàngbé Orímóògùnjé: Òun ni wón jí owó rè gbé tí Akin Olúsínà wá se ìwádìí rè. Àìsàn tí ó se é tí ó fi kú kò ju ojó méwàá lo. Abé ìròrí rè ni kókóró ojú ńlá séèfù rè máa ń wà. Inú séèfù yìí nì ó máa ń kó owó sí. Kìí yo àwon kókóró ojú kékeré séèfù yìí. Tí wón bá ti ilèkùn yàrá rè, wón máa ń fi kókoró há orí àtérígbà níbi tí enikéni ti lè mú un. Orúko múràn tí ó ń jé ni Bándélé. Ogóje náírà (#140), péré ni wón bá nígbà tí ó kú tán. Kí ó tó kú ó ti ra ilè tí yóò fi kólè. Ajísafínní ni ó bá a dá sí òrò ilè tí ó rà náà. Owó Òsúnlékè ni ó ti rà á. Egbàáta náírà (#6,000) ni ó ra ilè náà. Dúró: Dúró ni àkóbí omo Àkàngbé Orímóògùnjé. Ilé-èkó girama ni ó wà. Odún kan ni ó kù kí ó jáde. Òun ni ó ko ìwé sí Akin Olúsínà pé kí ó wá bá òun wádìí owó bàbá òun tí won kò rí mó. Àdùnní ni orúko ìyá rè òun nìkan ni ó sì bí fún bàbá rè. Àdùnní yìí tí kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo odún métàdínlógún (17) nì Dúró. Àbúrò mérin ni ó ní. Àwon náà ni Àdùké, Omówùmí, Oládípò àti Bándélé. Àdùnní: Àdùnní ni ìyàwó tí Orímóògùnjé kókó fé. Ó kú ní odún méta sáájú oko rè. Òun ni ó bí Dúró fún Orímóògùnjé. Ègbón ni ó jé fún Ilésanmí. Omo ìlú kan náà nì òun àti Akin Olúsínà. Eegun Alare 2318 6278 2006-12-17T08:08:33Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Keji */ [[Eegun Alare]] ==Oju-iwe Kiini]] [[Eegun Alare]] ==Oju-iwe Kiini== Eégún Aláré 1 Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó Òré tímótímó ni Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó ní Òkèehò. Òjè Lárìnnàká lo pidán ní ìlú kan tí idán pípa ti tà. Ìdíwó ilé kò jé kí Dásofúnjó lo ní tirè. Aya Òjè Lárìnnàká tí ó ń jé Iyadunni ti lóyún ní àkókò yìí. Òjè Lárìnnàká dágbére fún àwon ebí rè àti fún Dásofúnjó. Dásofúnjó fún un ní ìwon nnkan tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí òun náà ní. Ó dágbére fún ìyàwó rè ó sì sèlérí láti wá mú un kí ó tó bímo. Àwon omo èyìn rè gbé òkètè tí ohun èlò ìpidán wà nínú rè rù wón sì mú ònà ìrìnàjò won pòn. Ìyádùnní sìn wón sónà ó sì fi èsà ki oko rè. Èsà ni ewì tàbí iwì eégún. Nínú èsà tí Iyadunni fi ki oko rè ni a ti rí i pé Ìrèmògún, ará Ìlágbéde, eni tí ó máa ń lu irin tí ó ń tún un ún se ni Òjè Lárìnnàká. Ìyádùnní be oko rè nínú èsà yìí pé kí ó má gbàgbé òun nítorí pé lílo tí ó ń lo, kò dá ìgbà kankan tí òun yóò padà. Òjè Lárìnnàká náà fi èsà dá aya rè lóhùn pé ki òun náà má se gbàgbé òun. Dásofúnjó se ìtójú ìyàwó òré rè dáadáa. Títí tí ìyàwó fi bímo Òjè Lárìnnàká kò dé. Dásofúnjó àti àwon ebí ni ó so omo náà ní Ojélàdé fún esèntáyé omo yìí tí wón lo yè wò lódò babalawó odù òsá méjì ni ó go lójú ópón. Ese Ifá yìí so pé isé baba re ni omo yìí náà yóò se. Ifá ní ‘…Awo ààsàì goróyè’. Wón ní kí won rúbo. Awon ohun ebo sì ni eyelé mérin, àgbébò adìye mérin, obì gidi mérin àti òpá aso mérin. Wón rú ebo yìí. Léyìn odún méwàá tí ó ti bímo, Ìyádùnnì pinnu láti wá oko rè lo nítorí pé lójú rè, oko eni kú sàn ju oko eni nù lo àti pé wo ìsò dè mí kò lè dà bí onísò, ojú méwàá kò sì lè jo ojú eni. Ìyádùnní ní, lóòótó, Dásofúnjó tójú àwon síbè, àwon nílò láti wá Òjè Lárìnnàká lo. Léyìn odún kan ti Ìyádùnní àti omo rè ti kúrò ní ilé, wón pinnu láti dúró ní ìlú kan láti sisé díè nítorí pé owó ti ń tán lówó won. Wón ń gba àárù láti fi lè rí owó díè. Léyìn ìgbà tí wón ti se eléyìí fún ìgbà díè ni wón bá pinnu láti padà sílé nítorí pé bí iwájú kò bá seé lo, èyìn á á seé padà sí. Nígbà tí wón dé ilé, wón fi Òjélàdé sí òdò Dásofúnjó láti máa kó idán pípa. Dásofúnjó kó o ní isé yìí fún odún méwàá, ó sì yege. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti kó isé tí ó yege tán ni ó pinnu láti wá ire tirè lo sí ìlú mìíràn nítorí pé “Erin kìí fon kí omo rè fon” Kí Òjélàdé tó lo, Dásofúnjó fún un ní omo rè, Ànséètù láti fi saya. Ní ojó kejì léyìn ìgbéyàwó ni Òjélàdé, ìyàwó rè àti àwon omo isé rè lo sí àjò. Nígbà tí wón dé ìlú kan, wón pinnu láti fi ibè se ibùdó kí wón sì máa ti ibè lo máa saré ní ìlú mìíràn. Tí Òjélàdé bá ń lo seré kì í mú ìyàwó rè dání nítorí pé kì í lo àlosùn. Nígbà tí ó se, Baálè ken pè é pé kí ó wá seré fún òun. Nígbà tí Òjélàdé ń lo jé Baálè yìí, ó mú ìyàwó rè dání. Ìrìn ojó méta ni ìlú yìí. Nígbà tí wón dé ibè, wón fi wón wò sí ilé Balógun ìlú yìí. Kí wón tó seré Òjélàdé àti ìyàwó rè jo lo kí àgbà eégún aláré kan ní ìlú yìí. Wón fún un ní èbùn. Òjélàdé so fún bàbá yìí pé òun wá saré ní ìlú náà ni. Bàbá yìí sì kí won dáadáa sùgbón gbàrà tí ó ti rí ìyàwó Òjélàdé ni ó tin í ifé rè gidi gan-an nítorí pé obìnrin tóí ó léwà púpò ni. Bàbá yìí be ìyàwó Òjélàdé pé kí ó fé òun sùgbón ìyàwó Òjélàdé kò jálè. Nígbà tí Ànséètù so fún oko rè nípa òrò yìí, oko rè lo ba bàbá yìí bàbá yìí sì so pé òun ti gbó. Ó ní òun kò mò pé ìyàwó rè ni. Kí ó tó di pé Òjélàdé be bàbá yìí kí ó tó gbà gan-an, bàbá yìí ti lérí pé òun lè pa Òjélàdé tí ìyàwó rè bá kò láti fé òun. Sùgbón gégé bí a se so sáájú, Òjélàdé be bàbá yìi, ó sì so pé òun gbà Òjélàdé. Ó se wón dá ojó eré. Ní ojó eré, wó kerèé ó ta òkìtì, ó di Òyìnbó, ó di olópàá ó sì di ekùn. Nígbà tí ó wó kerèé, ìyen nip é nígbà tí á di erè (ìyen òjòlá) ni Òjélàdé kò bá lè yí padà di ènìyàn mó. Oníbàtá ń so pé kí won la òjòlá kí won gbé omo ènìyàn jáde. Bí wón ti ń la òjòlá ni Òjélàdé ń so pé ara òun ni wón ń gé. Òjélàdé bèrè síí pèsà. Ó pè é dé ibi tí ó ti so pé “Lárínnàká, oko Iyadunni” ni bàbá òun. Bí ó ti pèsà dé ibí yìí ni bàbá kan bá jáde tí ó so pé omo òun ni Òjélàdé àti pé òun ti fi owó ara òun se ara òun. Ó ní òun ni òun se Òjélàdé nítorí pé òun fé gba ìyàwó rè. Ó tún se àlàyé síwájú sí i pé omo òun ni Òjélàdé àti pé ìyá rè ní oyún rè sínú ni òun kúrò ní ilé. Ó ní àdámò ni ó dà fún òun. Báyìí ni àwon èrò ìwòran se so ó di “Bàbá Àbámò”. Wón ní kí bàbá yìí lo mú èrò wá. Ó lo mú ìdó kan tí ìkóóde wà lénu rè wá ó sì gbé sìgìdì kan tí ó ń rin sin-in fún epo dání. Ó bèèrè fún èjè ewúré, Baálè wá a fún un. Ó ní kí won, ta kerèé yípo òjòlá náà, wón sì se béè. Ó dúró sí èyìn kerèé náà, ó fi èjè ewúré yí àdó oníkóóde náà. Ó mú àdó sí owó òtún, ó gbé sìgìdì sí owó òsì, ó sì bèrè síí pe ofò. Léyìn ofò yìí, Òjélàdé jáde kúrò nínú kerèé. Òjé Lárìnnàká fi èsà dúpé lówó Baálè wón sì korin pé, “E jé ká relé, ilé là ń lo; Àjò kan kò gbeni gbeni, kó dàbí ilé”. Wón padà sí ìlú won. II Òjélàdé Omo Ojè Lárìnnàká Léyìn ìgbà tí wón ti padà dé ilú tan ni Òjélàdé bá tún múra àtilo sí àjò mìíràn. Òjé Lárìnnàká ti dàgbà nígbà náà. Ó fi òpòlopò agbára rè han omo rè. Kò pé léyìn èyí tí ó fi kú. Omo rè se òkú rè fún osù méta Léyìn ìsìnkú yìí ni Òjélàdé wá múra ìrìnàjò rè. Nígbà tí ó dé ìlú kan tí ó ti fé saré, ó lo láti gbàyè lówó Baálè, oníyen sì fún un. Ní ojó eré, gbogbo ènìyàn pé jo láti wòran. Ní ojó yìí, Òjélàdé kò júbà kí ó tó bèrè eré gégé bí ó se máa ń se télè. Dípò tí Òjélàdé ìbá fi kókó júbà kí ó tó bèrè eré, ofò ni ó ń pè pé, “A kìí ráféfé mú…” A kò mò bóyá páàgùn ni ó ń dà á láàmu nítorí pé “ó gbékè lé agbára tí bàbá rè fún un”. Nínú èsà rè, ó ki Baálè ní “Ìkòyí omo erù Ofà” Nígbà tí Òjélàdé ki Baálè dé ibi tí ó ti so pé, “Èsó Ìkòyí, dá mi lóhùn ìwo ni ng ké sí” ni Baálè ni Baálè àti àwon ìyòyè bá fún Òjélàdé ní òpòlopò owó Baálè sì tún fún un ní Omobìnrin kan kí ó fi se aya. Òjélàdé fi èsà dúpé. Léyìn èyí ni ó bèrè síí pidán. Ibi tí Òjélàdé ti ń pidán ni àwon àgbà òjè tip é kí ló dé tí kò júbà kí ó tó bèrè eré. Orin àrífín ni Òjélàdé fi dá wo lóhùn pé, ‘Ìkòkò tó fojú deyìn, a fó…”. Àwon àgbà òjè yìí wá dan án. Ó di ònì, kò lè yí padà di ènìyàn mó. Nígbà tí Òjélàdé ti rí i pé òun kò lè yí padà di ènìyàn mó ni ó bá fi èsà so fún omo èyìn rè kan tí orúko rè ń jé Òjékúnlé pé kí ó lo bá òun mú èrò kan wá. Ó ní ‘O ó bá mi délé babami. Àdó kan ń be lájà a-mi-ló-ló-ló’. Àdó yìí ni Òjélàdé fi èsà so fún Òjékúnlé pé kí ó bá òun mú wá. Bí Òjékúnlé ti gbó ni ó ti mú ònà pòn láti lo mú àdó náà wa. Kí ó tó padà dé, òjó ti sú ó sì ti rò lé ònì lórí. Bí òjò yìí se rò lé e lórí ni ó bá wó wo inú omi lo. Etí omi yìí ni ó wà tí obìnrin kan wá sí etí odò yìí láti da eèrí nù. Bí ònì ti rí obìnrin yìí ni ó pe èsà sí i. Èrù ba obìnrin yìí bí ó se rí ònì tí ó ń pé èsà ó sì fi ìbèrùbojo da eèrí orí rè nù. Bí eèrí ti ó dànù yìí se kan ònì yìí lórí ni ó bá yí padà tí ó di ènìyàn, ìyen ni pé ó yí padà ó di Òjélàdé. Òjélàdé wá tèlé obìnrin yìí lo sí ilé. Nígbà tí ó dé dé obìnrin yìí, ó se àlàye gbogbo ohun tí ó selè fún òun àti oko rè. Òko yìí ni ó sì fún un ní aso tí ó wò lo sí ilé. Ó tilè dé ilé sáájú àwon omo èyìn rè. III Òjélàdé di Baálè Arèkú-Eégún Èdìdì tí a mú di ìrókò olúwéré, ara ló fi san Báyìí ni ó rí fún Òjélàdé. Lékèé gbogbo ohun tí ó selè sí i, ń se ni òkìkí rè ń kàn sí i. Ó se, òkìkí rè kàn dé òdò Aláàfin. Aláàfin wá pè é pé kí ó wá fi iga gbága pèlú Dúdúyemí kí won fi lè yan eni tí yóò je ‘Baálè. Arèkú Eégún’. Ìyàwó rè kékeré tí Baálè fi ta á lóre bè é pé kí ó má lo sí ibi ìdíje yìí, kò gbà. Ó ní ijó ‘Ijó eégún kì í hun bàtá, àborúboyè kì í hun omo Awó. Ó ní isé bàbá òhun kò lè hun òun. Ìyàwó yìí bè é títí, ó fi orí so ó láyà, ó sì dákú. Nígbà tí ìyàwó yìí jí, Òjélàdé fi lókàn balè pé, ‘Odíderé kì í kú sóko ìwáje, béè ni omo inú odi kì í kú séyìn odì’. Nígbà tí òrò ti rí báyìí ni Ànséétu, ìyen ìyàwó tí ó dákú tí ó sì jí yìí bá so pé òun yóò bá won lo, Òjélàdé sì gbà fún un láti bá àwon lo sí ibi ìdíje náà. Èsà pípè, àti ijó nìkan ni wón fé fi se ìdíje. Òjélàdé kò jé kí iná èsìsì jó òun léèméjì, ìbà, ni ó kókó jú lójú agbo. Léyìn ti ó júbà tán, Dúdúyemí náà júbà. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà so àwon itú tí ó ti pa. Dúdúyemí náà fi èsà so itú tí òun náà ti pa. Ní ìparí èsà Dúdúyemí ni ó tip e Òjélàdé níjà pé kí ó fi èsà kí àwon Ológbùró. Òjélàdé kì wón. Ó so gbogbo ohun tí wón ń se àti èyí tí won kì í se. Ní ìparí, ó ní kí Dúdúyemí èsà sàlàyé eni tí ó kókó gbóyín Ògburò lo sódò tó pòsé. Dúdúyemí so pé ìyàwó Ológburò nì. Ó ní òun ni oyún inú rè jáde tí ó sì gbé rù ú ní odò. Nígbà tí obìnrin yìí dé ilé, ó so fún oko rè. Wón dífá, Ifá so pé okùnrin ni omo náà yóò jé àti pé ogun ni yóò máa jà. wón bí mo tán omo kò yéé sunkún nì wón bá gbé e jù sí, inú igbó. Nígbà tí won yóò fi padà dé ibè ní ojó kerìndínlógún, won kò bá omo mó. Omo ti bójú ogun lo. Bí Dúdúyemí ti dáhùn báyìí tán ni òun náà bèèrè ìbéèrè lówó Òjélàdé lórí Ológbùró ken náà. Òjélàdé sì dáhùn pé, ‘Oníkòyi lomo tí wón gbé jù sí gbàgede rè. Òun lÈsó Ìkòyí, omo erù Ofà’. Ogun tí omo bá lo, nígbà tí ó di odún kerìnlélógún tó tì bógun lo ni ó ránsé wálé pé kí won ó bá òun kí bàbá òun, ‘Omo a jáwé gbogbo pè é lóògùn’. Oríkì rè yí fi hàn pé onísèègùn ni. Dúdúyemí ní òótó ni Òjélàdé ń so. Òjélàdé náà wá ni kí Dúdúyemí bá òun dé, ‘Ilé Èdè Òdí Mode Ìresà’. Dúdúyemí náà fi èsà dá a lóhùn ó sì fí yé nip é isé epp síse ni isé won. Bí Dúdúyemí ti parí ni ó so fun Òjélàdé náà pé kí ó so ohun tí ó jé èèwò nílé ará Ìresà. Òjélàdé fi èsà se àlàyé ohun méta tí ó jé èèwò won. Won kì í fi kèké retí. Won kì í fi kèké ròfó. Won kì í fi agbada dínran je. Dúdúyemí náà tún gbà á lénu Òjélàdé léyìn ìgbà tí ó ti so pé òótó ni Òjálàdé ń so. Ó ní, Ìrù esin lòòsà nílé ara Ìresà’béè ni, ‘Ikin níí gbe ni’. Bí Dúdúyemí ti so eléyìí tán ní Òjélàdé wá bi í pé ta ló kókó rèkú eégún, ìyen ni pé tan i eégún àkókó ní ilé ayé. Dúdúyemí dáhùn pé Ológbojò ni, ìyen. ‘Èsà Ògbín, ará Ògbojò’. Duduyemí náà wá bi í pé ta ni ó ni eégún gan-an. Òjélàdé dáhùn pé Àrè Òjé Olójowòn ni ó ni ín kí Èsà Ògbín Ológbojò tó bá agbé e. Léyìn èyí ni Dúdúyemí wá ki èsà tí ó sì sàlàyé bí wón se ni kí àwon eégún lo ponmi wá tí àwon àgbààgbà méje òde Ògbín-ilé yóò mu lé kóókò tí wón sun je lóko lásìkò tí ìyàn mú. Eégún méfà ni ó kò láti lo pé tí àwon bá lo tán, won yóò gba àgó lówó àwon. Èkéje tí ó lo, òhún tí ó rí òkú eégún tí ó fó agbè mólè ni eégún tó jí. Léyìn tí Òjélàdé ti so pé Dúdúyemí yege tán ni Dúdúyemí wá bèèrè lówó re pé ibo ni Yorùbá ti sè. Òjélàdé sì dáhùn pé Ifè ni. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti dáké tán tí àwon ènìyàn sì ti pàtéwó fún un tán ni obá bá pa á láse pé kí wón pa ìtàn síso tì kí won wá ohun mìíràn se. Bí oba ti so eléyìí tán ni Dúdúyemí bá ki enu bo èsà ó sì so bí Òjélàdé se di ere àti bí ó se di òòni tí ó jé pé obìnrin kan tí ó lo da ògì nù ni ó jé kí ó yí padà di ènìyàn láti ipò òònì tí ó wà. Léyìn èyí ni Òjélàdé náà wá fi èsà so pé se kí òun náà wí o, sé kò níí sí nnkan. Oba, Dúdúyemí àti àwon ènìyàn ní kí ó máa wí. Bí wón ti gbà á láyè yìí ni Òjélàdé wá fi èsà wí pé Àmòó tí ó jé bàbá “Dúdúyemí di mààlúù ó sì wogbó lo. Ó ní nítorí ìdí èyí ni Dúdúyemí se ń hùwà bí eranko. Òrò yìí dun Dúdúyèmí. Àwon ènìyàn ń fi se yèyé wón sì ń fi owó fo Òjélàdé lórí. Dúdúyemí wá yo ìwo kan ní àpò, ó pe ofò kélékélé sí i ó sì so fún Òjélàdé pé kí ó tún ìtàn rè pa. Bí Òjélàdé ti fé máa pèsà báyìí, gbígbó ni ó ń gbó bí ajá. Ìyàwó rè, Ànséétù rí ohun tí ó ń se é, ó wá lo sí ibi òkètè oko rè ó sì mú oògùn kan jáde, ó bèrè síí pofò. Kò pé léyìn tí ó ti ń pofò yìí tí oko rè bèrè síí pèsà ó sì fi ewà ìyàwó rè wé ti Sábárúmó, ìyen fúlàní. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti sojí yii ni ó wá so fún Dúdúyemí pé kí ó bá òun ki ‘Ìyèrú Òkún Olófàmojo nílé Olálomí’, ìyen oríkì ìyá oba. Bí Dúdúyemí se nì kí òun máa sòrò báyìí ikó ni ó ń hú tí èjè sì ń dà lénu rè. Gbogbo oògùn tí ìyàwó àti àwon omo èyìn rè se fún un kò sisé. Lékèe gbogbo ohun tí ó ń selè yìí orin ni Òjélàdé àti ìyàwó rè ń ko tí wón sì ń jó tí wón ń korin tí gbogbo ènìyàn sì ń wòran won. Nígbà tí ó se, obá so fún Òjélàdé pé kí ó tú Dúdúyemí sílè. Òjélàdé se bí oba ti wí. Oba wá so pé Òjélàdé ni ó yege ó sì fi je Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí lo bá Òjélàdé ní ibi tí ó ti ń jó. Oba ní kí Dúdúyemí júbà fún Òjélàdé gégé bíi ‘Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí sì se béè’. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà ki Ìyèrú Òkín Olófàmojo. Bí ó ti se èyí tán ni oba bá fi omo rè kan ta á lóre kí ó fi saya. Òjélàdé fi èsà dúpé lówó oba fún omo rè tí ó fún un yìí. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá padà sí ilé. Nígbà tí ó dé ilé, ó lo kí baálè ìlú rè. Ó fi èsà dúpé lówó gbogbo àwon tí ó bá a wálé láti ìgbà tí ó ti joyè yìí ni kò ti lo sí òde eré mó. Pèlú owó tí ó ti rí, ó di onísòwò pàtàkì. Baálè nìkan ni ó sì lówò jù ú lo ní ìlú yìí. Àwon omo isé rè tí ó ń lo sí òde ijó sì wá ń fi àbò jé e, ìyen nip é wón wá máa ń fún un ní nnkan tí wón bá ti ti òde idán dé. ==Oju-iwe Keji== Àwon Òrò tí ó Ta kókó Òkèrè: Erù tí a dì sínú aso tàbí àpò tí ó rí bànbà. Irú àpò yìí ni àwon omo èyìn eléégún máa ń di erù ìpidán won sí (ojú-ìwé 3) Awórintúnrinro: Àwon alágbède ni wón máa ń lo òrò yìí fún nítorí pé àwon ni wón máa ń lu irin tàbí pé kí won na irin tí wón sì fi ń ro nnkan (ojú-ìwé 3) Soró: Kí ènìyàn se oró, ìyen igi oró agogo (ojú-ìwé 4) Esèntáyé: Yíye ohun tí omo tí a sèsè bí yóò gbé ilé ayé se wò. Esèntáyé tí wón yé wo ni wón fi mò pé isé eégún onídán ni Òjélàdé yóò se (ojú-ìwé 6) Kerèé: Fààfàá ni èyí. Tí onídán bá n pa idán, yóò ta ení fààfàá yíká ara rè yóò sì máa wó gburugbu lo. Èyí ni wón fi máa ń so pé ó ń wó kerèé Eléyìí nì Òjélàdé se tí ó fi di òjòlá tí kò sì lè padà di ènìyàn mó. Bàbá rè Òjè Lárìnnàká ni ó se é láìmò pé omo òun ni. Ewúsà: Òkété ni ó ń jé weúsà (ojú-ìwé 26) Abá-òwú: Irú idán ken tí onídán fi máa ń di abá-òwú nì yí. Òjélàdé di abá-òwú nínú idán tí ó pa, ìyen nip é ó di òwú gulutu (ojú-ìwé 27) Èrùùgàlè-kó-dìde: Idán kan nì yí tí onídán yóò ti máa ga lo sókè bí àwon omo èyìn rè bá ti ń korin fún-un (ojú-ìwé 27) Olúwéré: Igi ìrókò ni ó ń jé báyìí (ojú-ìwé 34) Arèsà: Oba ìlú Ìresà. Òjélàdé ti jó ní iwájú rè rí (ojú-ìwé 41) Ìròré: Orísìí eye kan tí ó kéré nì yí (ojú-ìwé 41). (1989), ‘Ìtàn Ìgbésí Ayé Láwuyì Ògúnníran’, nínú ‘Ìlò Èsà tàbí Iwì nínú Eégún Aláré.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ife. pp.24-25. ÌTÀN ÌGBÉSÍ AYÉ ÒNKÒWÉ A bí Láwuyì Ògúníran ní ojó Etì ojó kìíní osù Bélú (Novermber), odún 1935 ní abílé Akínkúnmi ní ekùn Ìròkò ní Ìjoba ìbílè Àríwá Akínyelé ní ìlú Ìbàdàn ní Ìpínlè Òyó. Orúko bàbá rè ni Samuel Àmòó Ògúnníran nígbà tí tí ìyá rè tó ti di olóògbé jé Julianah Oyáróhunké Àlàké Ògúnníran. Àgbè hán-ún ni bàbá Láwuyì nígbà tí ìyé rè jé onísòwò pépèpé. Inú èsìn kírítenì ni a bí Láwuyì sí. Èsìn kírítenì ni àwon ara ilé bàbá rè ń se nígbà tí àwon ará ilé ìyá rè jé elésìn kírítenì àti elésìn mùsùlùmí. Bàbá Láwuyì kóríra èsìn abòrìsà púpò. Láwuyì Ògúnníran kò tètè bèrè ilé-ìwé nítorí àsà owó tétí kò tétí tí àwon olùkó ìgbàanì máa ń wí. Nígbà tí Láwuyì pé omo odún mésàn-án ló bèrè ilé-ìwé alákòóbèrè ní ilé-èkó ìjo Elétò ní ìlú Fìdítì lékùn Òyó. Nígbà tí ó jáde nílé ìwé náà ó sisé fún ìgbà díè kí ó tó tún tè síwájú nínú èkó re nítorí pé owó já a ní tànmó-òn. Lásìkò yìí ni àmódi kolu òbí rè. Léyìn èyí Láwuyì Ògúníran kàwé abélé láti gbàwé èrí oníwèé méwàá (General Certification of Education). Láwuyì sisé ní ilé isé orísìírísìí kódà ó se akòwé kékeré lábé ilé-isé agbejórò (Lawyers Chambers). Ní osù Agemo ní odún 1962, Láwuyì dara pò mó àwon òsìsé ilé-ìtèwé “People’s Star Press Limited”. Ìgbà tí àwon ògá rè rí í pé Láwuyì Ògúnníran gbó èdè Yorùbá dáadáa wón sí i nípò lo sílé ìtèwé “Ìmólè Òwúrò” tí ó jé èka ìwé ìròhìn tí won ń tè jáde. Láwuyì ni ó ń mójútó àwon ìròhìn tó bá wolé, léhìn èyí Láwuyì di igbákejì olótùú ìròhìn kí ó tó tún wá di olótùú ìwé ìròhìn náà. Láwuyì ní ìwé èrí dípúlómà nínú isé akóròyìnjo (journalism). Lónìí, Láwuyì Ògúnníran ni Olótùú Òkin Olójà ti ilé-isé Túbòsún Oládàpò ń gbé jáde. Isé mìíràn tí Láwuyì tún ń se léyìn isé ìròhìn ni isé ònkòwé àti àgbè alároje. Láwuyì Ògúnníran ni ìyàwó ó sì ti bi àwon omo okùnrin àti obìnrin. L.O. Adewole (2006), 'Eegun Alare', DALL, OAU, Ife, Nigeria. ==Eégún Aláré== #Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó Òré tímótímó ni Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó ní Òkèehò. Òjè Lárìnnàká lo pidán ní ìlú kan tí idán pípa ti tà. Ìdíwó ilé kò jé kí Dásofúnjó lo ní tirè. Aya Òjè Lárìnnàká tí ó ń jé Iyadunni ti lóyún ní àkókò yìí. Òjè Lárìnnàká dágbére fún àwon ebí rè àti fún Dásofúnjó. Dásofúnjó fún un ní ìwon nnkan tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí òun náà ní. Ó dágbére fún ìyàwó rè ó sì sèlérí láti wá mú un kí ó tó bímo. Àwon omo èyìn rè gbé òkètè tí ohun èlò ìpidán wà nínú rè rù wón sì mú ònà ìrìnàjò won pòn. Ìyádùnní sìn wón sónà ó sì fi èsà ki oko rè. Èsà ni ewì tàbí iwì eégún. Nínú èsà tí Iyadunni fi ki oko rè ni a ti rí i pé Ìrèmògún, ará Ìlágbéde, eni tí ó máa ń lu irin tí ó ń tún un ún se ni Òjè Lárìnnàká. Ìyádùnní be oko rè nínú èsà yìí pé kí ó má gbàgbé òun nítorí pé lílo tí ó ń lo, kò dá ìgbà kankan tí òun yóò padà. Òjè Lárìnnàká náà fi èsà dá aya rè lóhùn pé ki òun náà má se gbàgbé òun. Dásofúnjó se ìtójú ìyàwó òré rè dáadáa. Títí tí ìyàwó fi bímo Òjè Lárìnnàká kò dé. Dásofúnjó àti àwon ebí ni ó so omo náà ní Ojélàdé fún esèntáyé omo yìí tí wón lo yè wò lódò babalawó odù òsá méjì ni ó go lójú ópón. Ese Ifá yìí so pé isé baba re ni omo yìí náà yóò se. Ifá ní ‘…Awo ààsàì goróyè’. Wón ní kí won rúbo. Awon ohun ebo sì ni eyelé mérin, àgbébò adìye mérin, obì gidi mérin àti òpá aso mérin. Wón rú ebo yìí. Léyìn odún méwàá tí ó ti bímo, Ìyádùnnì pinnu láti wá oko rè lo nítorí pé lójú rè, oko eni kú sàn ju oko eni nù lo àti pé wo ìsò dè mí kò lè dà bí onísò, ojú méwàá kò sì lè jo ojú eni. Ìyádùnní ní, lóòótó, Dásofúnjó tójú àwon síbè, àwon nílò láti wá Òjè Lárìnnàká lo. Léyìn odún kan ti Ìyádùnní àti omo rè ti kúrò ní ilé, wón pinnu láti dúró ní ìlú kan láti sisé díè nítorí pé owó ti ń tán lówó won. Wón ń gba àárù láti fi lè rí owó díè. Léyìn ìgbà tí wón ti se eléyìí fún ìgbà díè ni wón bá pinnu láti padà sílé nítorí pé bí iwájú kò bá seé lo, èyìn á á seé padà sí. Nígbà tí wón dé ilé, wón fi Òjélàdé sí òdò Dásofúnjó láti máa kó idán pípa. Dásofúnjó kó o ní isé yìí fún odún méwàá, ó sì yege. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti kó isé tí ó yege tán ni ó pinnu láti wá ire tirè lo sí ìlú mìíràn nítorí pé “Erin kìí fon kí omo rè fon” Kí Òjélàdé tó lo, Dásofúnjó fún un ní omo rè, Ànséètù láti fi saya. Ní ojó kejì léyìn ìgbéyàwó ni Òjélàdé, ìyàwó rè àti àwon omo isé rè lo sí àjò. Nígbà tí wón dé ìlú kan, wón pinnu láti fi ibè se ibùdó kí wón sì máa ti ibè lo máa saré ní ìlú mìíràn. Tí Òjélàdé bá ń lo seré kì í mú ìyàwó rè dání nítorí pé kì í lo àlosùn. Nígbà tí ó se, Baálè ken pè é pé kí ó wá seré fún òun. Nígbà tí Òjélàdé ń lo jé Baálè yìí, ó mú ìyàwó rè dání. Ìrìn ojó méta ni ìlú yìí. Nígbà tí wón dé ibè, wón fi wón wò sí ilé Balógun ìlú yìí. Kí wón tó seré Òjélàdé àti ìyàwó rè jo lo kí àgbà eégún aláré kan ní ìlú yìí. Wón fún un ní èbùn. Òjélàdé so fún bàbá yìí pé òun wá saré ní ìlú náà ni. Bàbá yìí sì kí won dáadáa sùgbón gbàrà tí ó ti rí ìyàwó Òjélàdé ni ó tin í ifé rè gidi gan-an nítorí pé obìnrin tóí ó léwà púpò ni. Bàbá yìí be ìyàwó Òjélàdé pé kí ó fé òun sùgbón ìyàwó Òjélàdé kò jálè. Nígbà tí Ànséètù so fún oko rè nípa òrò yìí, oko rè lo ba bàbá yìí bàbá yìí sì so pé òun ti gbó. Ó ní òun kò mò pé ìyàwó rè ni. Kí ó tó di pé Òjélàdé be bàbá yìí kí ó tó gbà gan-an, bàbá yìí ti lérí pé òun lè pa Òjélàdé tí ìyàwó rè bá kò láti fé òun. Sùgbón gégé bí a se so sáájú, Òjélàdé be bàbá yìi, ó sì so pé òun gbà Òjélàdé. Ó se wón dá ojó eré. Ní ojó eré, wó kerèé ó ta òkìtì, ó di Òyìnbó, ó di olópàá ó sì di ekùn. Nígbà tí ó wó kerèé, ìyen nip é nígbà tí á di erè (ìyen òjòlá) ni Òjélàdé kò bá lè yí padà di ènìyàn mó. Oníbàtá ń so pé kí won la òjòlá kí won gbé omo ènìyàn jáde. Bí wón ti ń la òjòlá ni Òjélàdé ń so pé ara òun ni wón ń gé. Òjélàdé bèrè síí pèsà. Ó pè é dé ibi tí ó ti so pé “Lárínnàká, oko Iyadunni” ni bàbá òun. Bí ó ti pèsà dé ibí yìí ni bàbá kan bá jáde tí ó so pé omo òun ni Òjélàdé àti pé òun ti fi owó ara òun se ara òun. Ó ní òun ni òun se Òjélàdé nítorí pé òun fé gba ìyàwó rè. Ó tún se àlàyé síwájú sí i pé omo òun ni Òjélàdé àti pé ìyá rè ní oyún rè sínú ni òun kúrò ní ilé. Ó ní àdámò ni ó dà fún òun. Báyìí ni àwon èrò ìwòran se so ó di “Bàbá Àbámò”. Wón ní kí bàbá yìí lo mú èrò wá. Ó lo mú ìdó kan tí ìkóóde wà lénu rè wá ó sì gbé sìgìdì kan tí ó ń rin sin-in fún epo dání. Ó bèèrè fún èjè ewúré, Baálè wá a fún un. Ó ní kí won, ta kerèé yípo òjòlá náà, wón sì se béè. Ó dúró sí èyìn kerèé náà, ó fi èjè ewúré yí àdó oníkóóde náà. Ó mú àdó sí owó òtún, ó gbé sìgìdì sí owó òsì, ó sì bèrè síí pe ofò. Léyìn ofò yìí, Òjélàdé jáde kúrò nínú kerèé. Òjé Lárìnnàká fi èsà dúpé lówó Baálè wón sì korin pé, “E jé ká relé, ilé là ń lo; Àjò kan kò gbeni gbeni, kó dàbí ilé”. Wón padà sí ìlú won. #Òjélàdé Omo Ojè Lárìnnàká Léyìn ìgbà tí wón ti padà dé ilú tan ni Òjélàdé bá tún múra àtilo sí àjò mìíràn. Òjé Lárìnnàká ti dàgbà nígbà náà. Ó fi òpòlopò agbára rè han omo rè. Kò pé léyìn èyí tí ó fi kú. Omo rè se òkú rè fún osù méta Léyìn ìsìnkú yìí ni Òjélàdé wá múra ìrìnàjò rè. Nígbà tí ó dé ìlú kan tí ó ti fé saré, ó lo láti gbàyè lówó Baálè, oníyen sì fún un. Ní ojó eré, gbogbo ènìyàn pé jo láti wòran. Ní ojó yìí, Òjélàdé kò júbà kí ó tó bèrè eré gégé bí ó se máa ń se télè. Dípò tí Òjélàdé ìbá fi kókó júbà kí ó tó bèrè eré, ofò ni ó ń pè pé, “A kìí ráféfé mú…” A kò mò bóyá páàgùn ni ó ń dà á láàmu nítorí pé “ó gbékè lé agbára tí bàbá rè fún un”. Nínú èsà rè, ó ki Baálè ní “Ìkòyí omo erù Ofà” Nígbà tí Òjélàdé ki Baálè dé ibi tí ó ti so pé, “Èsó Ìkòyí, dá mi lóhùn ìwo ni ng ké sí” ni Baálè ni Baálè àti àwon ìyòyè bá fún Òjélàdé ní òpòlopò owó Baálè sì tún fún un ní Omobìnrin kan kí ó fi se aya. Òjélàdé fi èsà dúpé. Léyìn èyí ni ó bèrè síí pidán. Ibi tí Òjélàdé ti ń pidán ni àwon àgbà òjè tip é kí ló dé tí kò júbà kí ó tó bèrè eré. Orin àrífín ni Òjélàdé fi dá wo lóhùn pé, ‘Ìkòkò tó fojú deyìn, a fó…”. Àwon àgbà òjè yìí wá dan án. Ó di ònì, kò lè yí padà di ènìyàn mó. Nígbà tí Òjélàdé ti rí i pé òun kò lè yí padà di ènìyàn mó ni ó bá fi èsà so fún omo èyìn rè kan tí orúko rè ń jé Òjékúnlé pé kí ó lo bá òun mú èrò kan wá. Ó ní ‘O ó bá mi délé babami. Àdó kan ń be lájà a-mi-ló-ló-ló’. Àdó yìí ni Òjélàdé fi èsà so fún Òjékúnlé pé kí ó bá òun mú wá. Bí Òjékúnlé ti gbó ni ó ti mú ònà pòn láti lo mú àdó náà wa. Kí ó tó padà dé, òjó ti sú ó sì ti rò lé ònì lórí. Bí òjò yìí se rò lé e lórí ni ó bá wó wo inú omi lo. Etí omi yìí ni ó wà tí obìnrin kan wá sí etí odò yìí láti da eèrí nù. Bí ònì ti rí obìnrin yìí ni ó pe èsà sí i. Èrù ba obìnrin yìí bí ó se rí ònì tí ó ń pé èsà ó sì fi ìbèrùbojo da eèrí orí rè nù. Bí eèrí ti ó dànù yìí se kan ònì yìí lórí ni ó bá yí padà tí ó di ènìyàn, ìyen ni pé ó yí padà ó di Òjélàdé. Òjélàdé wá tèlé obìnrin yìí lo sí ilé. Nígbà tí ó dé dé obìnrin yìí, ó se àlàye gbogbo ohun tí ó selè fún òun àti oko rè. Òko yìí ni ó sì fún un ní aso tí ó wò lo sí ilé. Ó tilè dé ilé sáájú àwon omo èyìn rè. #Òjélàdé di Baálè Arèkú-Eégún Èdìdì tí a mú di ìrókò olúwéré, ara ló fi san Báyìí ni ó rí fún Òjélàdé. Lékèé gbogbo ohun tí ó selè sí i, ń se ni òkìkí rè ń kàn sí i. Ó se, òkìkí rè kàn dé òdò Aláàfin. Aláàfin wá pè é pé kí ó wá fi iga gbága pèlú Dúdúyemí kí won fi lè yan eni tí yóò je ‘Baálè. Arèkú Eégún’. Ìyàwó rè kékeré tí Baálè fi ta á lóre bè é pé kí ó má lo sí ibi ìdíje yìí, kò gbà. Ó ní ijó ‘Ijó eégún kì í hun bàtá, àborúboyè kì í hun omo Awó. Ó ní isé bàbá òhun kò lè hun òun. Ìyàwó yìí bè é títí, ó fi orí so ó láyà, ó sì dákú. Nígbà tí ìyàwó yìí jí, Òjélàdé fi lókàn balè pé, ‘Odíderé kì í kú sóko ìwáje, béè ni omo inú odi kì í kú séyìn odì’. Nígbà tí òrò ti rí báyìí ni Ànséétu, ìyen ìyàwó tí ó dákú tí ó sì jí yìí bá so pé òun yóò bá won lo, Òjélàdé sì gbà fún un láti bá àwon lo sí ibi ìdíje náà. Èsà pípè, àti ijó nìkan ni wón fé fi se ìdíje. Òjélàdé kò jé kí iná èsìsì jó òun léèméjì, ìbà, ni ó kókó jú lójú agbo. Léyìn ti ó júbà tán, Dúdúyemí náà júbà. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà so àwon itú tí ó ti pa. Dúdúyemí náà fi èsà so itú tí òun náà ti pa. Ní ìparí èsà Dúdúyemí ni ó tip e Òjélàdé níjà pé kí ó fi èsà kí àwon Ológbùró. Òjélàdé kì wón. Ó so gbogbo ohun tí wón ń se àti èyí tí won kì í se. Ní ìparí, ó ní kí Dúdúyemí èsà sàlàyé eni tí ó kókó gbóyín Ògburò lo sódò tó pòsé. Dúdúyemí so pé ìyàwó Ológburò nì. Ó ní òun ni oyún inú rè jáde tí ó sì gbé rù ú ní odò. Nígbà tí obìnrin yìí dé ilé, ó so fún oko rè. Wón dífá, Ifá so pé okùnrin ni omo náà yóò jé àti pé ogun ni yóò máa jà. wón bí mo tán omo kò yéé sunkún nì wón bá gbé e jù sí, inú igbó. Nígbà tí won yóò fi padà dé ibè ní ojó kerìndínlógún, won kò bá omo mó. Omo ti bójú ogun lo. Bí Dúdúyemí ti dáhùn báyìí tán ni òun náà bèèrè ìbéèrè lówó Òjélàdé lórí Ológbùró ken náà. Òjélàdé sì dáhùn pé, ‘Oníkòyi lomo tí wón gbé jù sí gbàgede rè. Òun lÈsó Ìkòyí, omo erù Ofà’. Ogun tí omo bá lo, nígbà tí ó di odún kerìnlélógún tó tì bógun lo ni ó ránsé wálé pé kí won ó bá òun kí bàbá òun, ‘Omo a jáwé gbogbo pè é lóògùn’. Oríkì rè yí fi hàn pé onísèègùn ni. Dúdúyemí ní òótó ni Òjélàdé ń so. Òjélàdé náà wá ni kí Dúdúyemí bá òun dé, ‘Ilé Èdè Òdí Mode Ìresà’. Dúdúyemí náà fi èsà dá a lóhùn ó sì fí yé nip é isé epp síse ni isé won. Bí Dúdúyemí ti parí ni ó so fun Òjélàdé náà pé kí ó so ohun tí ó jé èèwò nílé ará Ìresà. Òjélàdé fi èsà se àlàyé ohun méta tí ó jé èèwò won. Won kì í fi kèké retí. Won kì í fi kèké ròfó. Won kì í fi agbada dínran je. Dúdúyemí náà tún gbà á lénu Òjélàdé léyìn ìgbà tí ó ti so pé òótó ni Òjálàdé ń so. Ó ní, Ìrù esin lòòsà nílé ara Ìresà’béè ni, ‘Ikin níí gbe ni’. Bí Dúdúyemí ti so eléyìí tán ní Òjélàdé wá bi í pé ta ló kókó rèkú eégún, ìyen ni pé tan i eégún àkókó ní ilé ayé. Dúdúyemí dáhùn pé Ológbojò ni, ìyen. ‘Èsà Ògbín, ará Ògbojò’. Duduyemí náà wá bi í pé ta ni ó ni eégún gan-an. Òjélàdé dáhùn pé Àrè Òjé Olójowòn ni ó ni ín kí Èsà Ògbín Ológbojò tó bá agbé e. Léyìn èyí ni Dúdúyemí wá ki èsà tí ó sì sàlàyé bí wón se ni kí àwon eégún lo ponmi wá tí àwon àgbààgbà méje òde Ògbín-ilé yóò mu lé kóókò tí wón sun je lóko lásìkò tí ìyàn mú. Eégún méfà ni ó kò láti lo pé tí àwon bá lo tán, won yóò gba àgó lówó àwon. Èkéje tí ó lo, òhún tí ó rí òkú eégún tí ó fó agbè mólè ni eégún tó jí. Léyìn tí Òjélàdé ti so pé Dúdúyemí yege tán ni Dúdúyemí wá bèèrè lówó re pé ibo ni Yorùbá ti sè. Òjélàdé sì dáhùn pé Ifè ni. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti dáké tán tí àwon ènìyàn sì ti pàtéwó fún un tán ni obá bá pa á láse pé kí wón pa ìtàn síso tì kí won wá ohun mìíràn se. Bí oba ti so eléyìí tán ni Dúdúyemí bá ki enu bo èsà ó sì so bí Òjélàdé se di ere àti bí ó se di òòni tí ó jé pé obìnrin kan tí ó lo da ògì nù ni ó jé kí ó yí padà di ènìyàn láti ipò òònì tí ó wà. Léyìn èyí ni Òjélàdé náà wá fi èsà so pé se kí òun náà wí o, sé kò níí sí nnkan. Oba, Dúdúyemí àti àwon ènìyàn ní kí ó máa wí. Bí wón ti gbà á láyè yìí ni Òjélàdé wá fi èsà wí pé Àmòó tí ó jé bàbá “Dúdúyemí di mààlúù ó sì wogbó lo. Ó ní nítorí ìdí èyí ni Dúdúyemí se ń hùwà bí eranko. Òrò yìí dun Dúdúyèmí. Àwon ènìyàn ń fi se yèyé wón sì ń fi owó fo Òjélàdé lórí. Dúdúyemí wá yo ìwo kan ní àpò, ó pe ofò kélékélé sí i ó sì so fún Òjélàdé pé kí ó tún ìtàn rè pa. Bí Òjélàdé ti fé máa pèsà báyìí, gbígbó ni ó ń gbó bí ajá. Ìyàwó rè, Ànséétù rí ohun tí ó ń se é, ó wá lo sí ibi òkètè oko rè ó sì mú oògùn kan jáde, ó bèrè síí pofò. Kò pé léyìn tí ó ti ń pofò yìí tí oko rè bèrè síí pèsà ó sì fi ewà ìyàwó rè wé ti Sábárúmó, ìyen fúlàní. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti sojí yii ni ó wá so fún Dúdúyemí pé kí ó bá òun ki ‘Ìyèrú Òkún Olófàmojo nílé Olálomí’, ìyen oríkì ìyá oba. Bí Dúdúyemí se nì kí òun máa sòrò báyìí ikó ni ó ń hú tí èjè sì ń dà lénu rè. Gbogbo oògùn tí ìyàwó àti àwon omo èyìn rè se fún un kò sisé. Lékèe gbogbo ohun tí ó ń selè yìí orin ni Òjélàdé àti ìyàwó rè ń ko tí wón sì ń jó tí wón ń korin tí gbogbo ènìyàn sì ń wòran won. Nígbà tí ó se, obá so fún Òjélàdé pé kí ó tú Dúdúyemí sílè. Òjélàdé se bí oba ti wí. Oba wá so pé Òjélàdé ni ó yege ó sì fi je Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí lo bá Òjélàdé ní ibi tí ó ti ń jó. Oba ní kí Dúdúyemí júbà fún Òjélàdé gégé bíi ‘Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí sì se béè’. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà ki Ìyèrú Òkín Olófàmojo. Bí ó ti se èyí tán ni oba bá fi omo rè kan ta á lóre kí ó fi saya. Òjélàdé fi èsà dúpé lówó oba fún omo rè tí ó fún un yìí. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá padà sí ilé. Nígbà tí ó dé ilé, ó lo kí baálè ìlú rè. Ó fi èsà dúpé lówó gbogbo àwon tí ó bá a wálé láti ìgbà tí ó ti joyè yìí ni kò ti lo sí òde eré mó. Pèlú owó tí ó ti rí, ó di onísòwò pàtàkì. Baálè nìkan ni ó sì lówò jù ú lo ní ìlú yìí. Àwon omo isé rè tí ó ń lo sí òde ijó sì wá ń fi àbò jé e, ìyen nip é wón wá máa ń fún un ní nnkan tí wón bá ti ti òde idán dé. #Àwon Òrò tí ó Ta kókó Òkèrè: Erù tí a dì sínú aso tàbí àpò tí ó rí bànbà. Irú àpò yìí ni àwon omo èyìn eléégún máa ń di erù ìpidán won sí (ojú-ìwé 3) Awórintúnrinro: Àwon alágbède ni wón máa ń lo òrò yìí fún nítorí pé àwon ni wón máa ń lu irin tàbí pé kí won na irin tí wón sì fi ń ro nnkan (ojú-ìwé 3) Soró: Kí ènìyàn se oró, ìyen igi oró agogo (ojú-ìwé 4) Esèntáyé: Yíye ohun tí omo tí a sèsè bí yóò gbé ilé ayé se wò. Esèntáyé tí wón yé wo ni wón fi mò pé isé eégún onídán ni Òjélàdé yóò se (ojú-ìwé 6) Kerèé: Fààfàá ni èyí. Tí onídán bá n pa idán, yóò ta ení fààfàá yíká ara rè yóò sì máa wó gburugbu lo. Èyí ni wón fi máa ń so pé ó ń wó kerèé Eléyìí nì Òjélàdé se tí ó fi di òjòlá tí kò sì lè padà di ènìyàn mó. Bàbá rè Òjè Lárìnnàká ni ó se é láìmò pé omo òun ni. Ewúsà: Òkété ni ó ń jé weúsà (ojú-ìwé 26) Abá-òwú: Irú idán ken tí onídán fi máa ń di abá-òwú nì yí. Òjélàdé di abá-òwú nínú idán tí ó pa, ìyen nip é ó di òwú gulutu (ojú-ìwé 27) Èrùùgàlè-kó-dìde: Idán kan nì yí tí onídán yóò ti máa ga lo sókè bí àwon omo èyìn rè bá ti ń korin fún-un (ojú-ìwé 27) Olúwéré: Igi ìrókò ni ó ń jé báyìí (ojú-ìwé 34) Arèsà: Oba ìlú Ìresà. Òjélàdé ti jó ní iwájú rè rí (ojú-ìwé 41) Ìròré: Orísìí eye kan tí ó kéré nì yí (ojú-ìwé 41). Yoruba: A Language in Transition 2319 6437 2006-12-19T09:26:23Z Loadewole 101 [[Yoruba: A Language in Transition]] [[Ayo Bmgbose]] [[Bamgbose]] [[J.F. Odunjo]] [[Odunjo]] [[O.O. Olatunji]] [[Olatunji]] Ayo Bamgbose (1984), Yorùbá: A Languagein Transition: J.F. Odunjo Memorial Lectures Series edited by Olatunde O. Olatunji: Yaba, Lagos, Nigeria: J.F. Odunjo Memorial Laectures. Idagbasoke eko imo ijinle Yoruba ni apero yii da le. Inu apero yii ni Ojogbon Ayo Bamgbose ti soro lori bi ede Yoruba e n yi pada. Gbogbo awon nnkan ti os ni a se ifaara won ni ede Geesi ni isale yii. The theme of the J.F. Odunjo Memorial Lectures 1984 was ÌDÀGBÀSÓKÈ ÈKÓ ÌMÓ ÌJÌNLÈ YORÙBÁ (The Development of Yoruba Studies). There were two Lectures delivered by the J.F. Odunjo Memorial Lecturer 1984, who was Professor Ayo Bamgbose, former Head, Department of Linguistics and Nigerian languages, and Dean of Arts, University of Ibadan, former President of the West African Linguistics Society, the first and only African in the General Assembly and Executive Committee of Linguists (CIPL), and the President of Egbe Onimo-Ede Yoruba (Yoruba Studies Association of Nigeria). The general theme of his two lectures was YORUBA: A LANGUAGE IN TRANSITION, with the topic of each lecture being ‘How the Past Influences the Present’ and ‘A Language in New Roles’. There were in addition two Colloquiums at which papers were presented in Yoruba on Yoruba language, poetry, novel, and the development of Yoruba primers by four scholars as follows: (i) “Itan idagbasoke Eko Imo Ede Yoruba lati Ibere Pepe”, a paper presented by Dr Olasope Oyelaran, Reader, and Head of Department of African Languages and Literatures, University of Ife, Ile-Ife. and (ii) “Ise Awon Akewi Ninu Eto ati Eto Ilu, a paper presented by Professor Afolabi Olabimtan, Visiting Professor, Dean of Arts, Ogun State University, Ago-Iwoye. He is now back in the University of Lagos as Dilrector, Correspondence and Open. Studies Institute. The papers presented at the Second Colloquium were: (iii) “Agbeyewo Awon Iwe Alakoobere Yoruba Lati Ibere pepe”, Chief Oludare Olajubu, Reader (now Professor) at the Department of Linguistics and Nigerian Languages, University of Ilorin, Ilorin. and (iv) “Aayan Awon Onkowe Itan Aroso Yoruba Lati Aaro Ojo. Titi Di Odun Ominira (1960)”, a paper presented by Dr Afolabi Olabode, a lecturer in the Department of Linguistics and Nigeria Languages, University of Ibadan, Ibadan. The topic for the Yoruba Essay Competition was ‘Ise ati Ose ti Ilu n se lawujo Yoruba’ (The Functions and Ills of Drumming in Yoruba Society). The competition was open to students in secondary schools and teacher training colleges. The first prize was won by Miss Eunice Olufunke Adegboye, s student at the African Church Teachers’ Training College, Ifako, Agege, Lagos State, while Prince George Oyedele Afolabi, of Igboho-More Community Grammar School, Igboho, via Ogbomoso, Oyo State, won the second prize. The third prize went to Mr Aladejebi Kehinde Bello of Government Teachers’ College, Ilesa, Oyo State. Yoruba Civilisation 2320 6427 2006-12-19T08:55:36Z Loadewole 101 [[Yoruba Civilisation]] [[A. Akinjogbin]] [[Akinjogbin]] [[G.O. Ekemode]] [[Ekemode]] A. Akinjogbin and G.O. Ekemode (eds.) (1976), The Proceedings of the Conference on Yoruba Civilisation Held at the University of Ife (now Obafemi Awolowo University), Nigerian 26th-31st July, 1976. O.A.U., Ife, Nigeria Department of History. Abajade apero kan ti won se ni Department of History, OAU, Ife, ni iwe yii. Atoka awon ohun ti o wa ninu iwe naa ni a to si isale yii ni ede Geesi. TABLE OF CONTENTS VOLUME II 13. Tunde Lawal: The significance of Yoruba sculpture. 356 14. J.R.O. Ojo: The Diffusion of some Yoruba Artifacts and Social Constitution. 364 (E) THEME: Yoruba Religion and Thought 399 – 439 15. J.O. Kayode: The Relevance of History to Yoruba traditional Personal Rituals. 399 16. O. Ogundipe-Leslie; The Poetics of Fiction by Yoruba Writers: The case of Ogboju Ode ninu Igbo Irunmale by D.O. Fagunwa. 420 (F) THEME: The Yoruba in Diaspora 440 – 644 17. A. Dzidzienyo; African (Yoruba) Culture and the Political Kingdom in Latin America. 440 18. A. J. Davis: Some Notes on the Life and Times of an Afro- Brazilian Abolitionist of Yoruba Descent. 464 19. D. Richards: A Community of African Discandants: The Afro-Bahian Candomble. 502 20. J.H. Clarke: Some Neglected Aspects of Yoruba Culture in the American and the Caribbean Islands. 603 21. P.F. Verger: The Status of Yoruba Religion in Brazil. 620 (G) THEME: Trends in Yoruba Studies: A Bibliographical Survey. 22. S. Olabimpe Aboyade: Trends in Yoruba Studies. 645 (H) S.O. Osoba: The Report of the Plenary session on the Identification of Areas of Need in Research. 674 Research in Yoruba Language and Literature 2321 6414 2006-12-19T08:15:09Z Loadewole 101 [[Research in Yoruba Language and Literature]] [[Jona Akada Ede Yoruba]] Jónà Akadá Èdè Yorùba Ìwádìí lórí Èdè àti Lítírésò Yorùbá (RESEARCH IN YORÙBÁ LANGUAGE AND LITERATURE) (ISSN 1115-4322) Jónà tó dá lé èdè, lítírésò àtì àsà Yorùbá (A Journal of Yorùbá Language, Literature and Culture) Wéèbù(Website): researchinyoruba.com Íímeèlì(Email): researchinyor@yahoo.com tàbí (or) CWillis664@aol.com Ìwadìí Èdè àti Lítírésò Yorùbá jé jónà tí gbé átíkù jade lórí gbogbo èka èdè, lítírésò àti àsà Yorùbá (Research in Yoruba Language and Literature is a journal that publishes articles on all aspect of Yoruba Language, literature and culture). Àwon tí a ti Tè Jáde (Back Issues) Nónbà 1, Osù kìíní, 1991 (No 1, January, 1991) O O Oyèláran: Theoretical Implications of the Syllabic Nasal in Yorùbá; P A Ògúndèjì: A Classification and Some Literary Aspects of Dúró Ládipò’s Plays; A Olúfàjo: A Socio-Cultural Analysis of Criminality in Yorùbá Detective Novels; T M Ilésanmí: Ritualised Paediatrics among the Yorùbá: B A Oyètádé: Tones in the Yorùbá Personal Praise Names: Oríkì Àbíso and L O Adéwolé: Some Yorùbá Verb Subclasses in GPSG. Nonbà 2, Osù Kéta 1992 (No 2, March 1992) Ayò Bámgbósé: Corpus Planning in Yorùbá; The Radio as a Case Study; Oládélé Awóbùlúyì: Lexical Expansion in Yorùbá: Techniques and Principles; O O Oyèláran: Tense/Aspect in Òwórò; O B Yáì: Religious Dialogue, Peace and Responsibility of Translations: Some West African Examples; A Ìsòlá: Presenting Revolution in Omo Olókùn Esin; O Àlàbá: Bilingualism as a Source of Humour in Speech Usage: Contact between English and Yorùbá; A Akinlabí: A Two Tone Analysis of Yorùbá and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of African Language and Literatures, Obáfémi Awólówò University, Ilé-Ifè, Nigeria; Nonbà 3, Osù Kokànlá, 1992 (No 3, November, 1992) Bádé Àjàyí: The Role of the Yorùbá Talking Drum in Social Mobilisation; Ore Yusuf: On the Use of Serial Verbs; I F Omójolà… Of Saints and Devils: Women in the Novels of Fágúnwà; S A Ekúndayò: Some Semantic Implications of Suppressive Interference; O O Oyèláran: The Category AUX in the Yorùbá Phrase Structure; Ayò Bámgbósé: Relativization of Nominalization: A Case of Structure Versus Meaning and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of Linguistics and Nigerian Languages, University of Ìbàdàn, Ìbàdàn, Nigeria. Nonbà 4, Osù káàrùn-ún, 1993 (No 4, May, 1993) S M Opéolá: From Ifá Divination to Computer Science; O O Oyèláran: West African Languages: A Window on African-American Contribution to the Uniqueness of South Carolina; S A Ekúndayò: Political Linguistics: Uses of Yorùbá Suggestive Puns and Graded Insults; T M Ilésanmí: The Language of African Religion; Olúdáre Olájubù: Who is Òbótúndé Ìjímèrè?; F A Soyoye and A O Olájuyìgbé: Numerals in Yorùbá: An Investigation of Native Speakers’ Knowledge of a Language Sub-system; Charles Uji: Soyínká’s The Road as a Romantic Tragedy; Láídé Shebe: How Yorùbá Women Address Themselves; Yísá Yusuf: The Diffusion of the Male-Favoured Praising and Persuasion of Children in Yorùbá, and Sexual Naming in English; A Olúfàjo: Women: The Cornerstone of Òkédìjí’s Sàngó and Uko Atai: Towards a Relevant Theatre. Nonba 5, Os`u kìíní, 1996 (No 5, January, 1996) A Ìsòlá: The Problem of Presentation in Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; P A Ògúndèjì: Yorùbá Drama on Television; L O Adéwolé: Yorùbá Poetry in Music as a Follow-up Material for Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; S A Sàlámì: Strategies for the Development of Standard Orthographies of Nigerian Languages and B A Oyètádé: Strategies for Retaining Yorùbá Identities in the Diaspora. Nonba 6, Osù kejì, 1996 (No 6, February, 1996) Essays in Honour of Professor Akínwùmí Ìsòlá O Olájubù: Akin Ìsòlá: Contentment Personified; A Ògúndèjì: Passage-rites, Creativity and Dynamic Perspective in Akin Ìsòlá’s Fiction; A Olábòdé: Akin Ìsòlá’s Àfàìmò. A Prolegomena; L O Adéwolé: and A Akínyemi: A Survey of the Literay Works of Akin Ìsòlá: B. A Oyetade: Akin Ìsòlá’s Abé Ààbà An Exposition on Socio-Cultural and Religious Tensions in Yorùbá and A Ìsòlá: The Use of Literature among the Yorùbá: The Survival of Cultural Eco-System. Nonba 7, Osù kéfà, 1996 (No 7, June 1996) Y K Salami: Pre-Destination, Freedom and Responsibility: A Case Study in Yorùbá Moral Philosophy; J A Ògúnwálé: The Form and Meaning of Yorùbá Place Names; Láídé Sheba: Widow-Inheritance among the Yorùbá: A Socio-Cultural Analysis; Eben Sheba: Folkloric Interpretation of Graphic Designs of Ayé and Orí: Humorous Yorùbá Proverbs: A Semantic Analysis: P S O Àrèmú: The Physical Defects for Artistic Perfection and Recognition; Opé Arówólò: A Critical Look at the Question of Destiny: Angelina Pollak Eltz: The Brazilian Umbanda in Venezuela: M Darrol Brayn: African Wisdom and the Recovery of the Earth: O Oládìtàn: Regulation Funeral Celebrations towards Development in Nigeria: The Dynamics of Law and Society in a Cultural Phenomenon: A Òpéfèyítìmí: The Metaphysics of Yorùbá Incantations; O Oláníyan: The Musician as an Artist, His Language and His Audience and A Adégbìté: Ipa tí Tìlùtifon ń Kó láwùjo Adúláwò. Nonba 8, Osù kéjìlá, 1996 (No 8, December, 1996) Essays in Honour of Professor Wándé Abímbólá Bádé Àjàyí: Citation on Professor Wándé Abímbólá; Y K Yusuf: English and Yorùbá Proverbs and Spiritual Denigration of Women; Ayò Òpéfèyítìmí: The Aesthetico-Stylistic Exposition of Professor Wándé Abímbólá’s Supplicatory Poetry; O Olájubù: African Traditional Religion and the Nigerian: The Status of the Divinities Revisited; Bádé Àjàyí: Ifá Divination Process; Láídé Sheba: The Uses of Ifá and Its Literary Corpus in Yorùbá Written Plays; D O Ògúngbilé: Prognostication, Explanation and Control: The Interaction of Ifá Divination process and the Aládúrà Churches; M K Adémilókun: The Attitude of the Yorùbá Traditional Religion to Nation Building; Eben Sheba: Ìróké as a Vital Ifá Symbol of Authority; O Adébòwálé: The Form and Structure of Ese Ifá in Ojúlówó Oríkì Ifá I; A G Adéjùmò: Belief System in Ifá: Yorùbá Playwrights’ Perception; S M Opéòlá: Ifá as an Esoteric Knowledge; Angelina Pollak-Eltz: The Globalization of an Afro-American Religion: Cuban Santeria (Regla Ocha) in Venezuela; L O Adéwolé: Sacrifice in Eérìndínlógún System of Divination. Nonba 9, Osù kéjìlá, 1997 (No 9. December, 1997) A Adégbìté: The Effect of Acculturature on Contemporary Nigerian Popular Music, Bòdé Agbájé: A Socio-Historical Appraisal of Yorùbá Orature: The Èkìtì Folksong as a Case Study; Bádé Àjàyí: Language and Style in Ifá Literary Corpus; Javier Perez de Cuellar: A Marshall Plan for Culture and Development Culture - Key to the 21st Century; O. Olúránkinsé: Elements of Prognosis in Kólá Akínlàdé’s Novels; P.S.O. Àrèmú and T. Y. Ògúnsìakàn: Red, Black and White Inevitable Currencies in Yorùbá Traditional Religion; O. Oláníyan: African-American Spirituals: A Study of Bi-Cultural Influence; O.O. Bátéye: Mood Setting/Pictorial Imagery in the Nigerian Art Song; B.O. Oláyínká. Proverbs - Issues of Yorùbá Femininity from a Feminist Hermeneutical Perspective; O. Adébòwálé: Political Communication in Yorùbá Novels; Kínyò Bólórundúró: The ‘Language’ of the Ijesa; O. Oyèsakin: Performance in Yorùbá Traditional Poetry Revisited; Lérè Adéyemí: Yorùbá Family Life as a Theme in Women Narratives – A Feminist Approach; Solá Owólabí: The Semantic of Women Oppression – A Linguistic Analysis Nonba 10, Osù kejìlá 2000 (No 10. December, 2000) Yorùbá Language: A Bibliography by L. O. Adéwolé Nonba 11, Osù kéjìlá, 2001 (No 11. December, 2001) Beginning Yorùbá 1 by L.O. Adéwolé Nónbà kejìlá (No 12). Beginning Yoruba 2 by L.O. Adewole Nónbà ketàlá (No 13). A Bilingualized Dictionary of Yorùbá Monosyllabic Words compiled by L.O. Adéwolé Àwon Isé Mìíràn (Other Publications) (1) Òrìsà Tradition edited by L. O. Adéwolé (2) Ìsènbáyé àti Ìlò Èdè Yorùbá (Tradition and the Use of Yorùbá Language), edited by O. O. Oyèláran and O. O. Adéwolé Àwon Isé tì ó n Bò lónà (Forthcoming) (1) The Yorùbá Auxiliary Verb by L. O. Adéwolé (2) Ikú Olówu (An Adaptation of Biko’s Inquest into Yorùbá) by L.O. Adéwolé (3) Okan-ò-jòkan Àròfò (A Collection of Yorùbá Poems) by L.O. Adéwolé A lè rí won rà ní (Obtainable from): C. Willis Kola Owolabi 2322 6350 2006-12-17T10:24:26Z Loadewole 101 [[Kola Owolabi]] [[Awon Apileko fun Ayo Bamgbsoe]] Kola Owolabi (ed.) (1995), Langurage in Nigeria. Ibadan Nigeria. ISBN 978-2895-00-8. 529 pp. Atoka awon ohun ti a ko nnkan le lori ninu iwe naa ni a to si isale wonyi; Contents Contributors ix Foreword xi Acknowledgements xiv Dedication xv 1. Introduction and Overview Kola Owolabi 1 Section I: Phonetics and Phonology 2. Denasalization lin Yoruba: A Non-Linear Approach O. Awobuluyi and F. Oyebade 16 3. Discrimination and Identification of Yoruba Tones: Perception Experiments and Acoustic Analysis Clement A. Bakare 32 4. The ‘Assimilated Low Tone’ in Ghotuo Ben Elugbe 68 5. Prosodic Truncation and Template Satisfaction in Ibibio Verbs Akinbiyi Akinlabi 75 Section II: Morphology and Syntax 6. More on Yoruba Prefixing Morphology Kola Owolabi 92 7. The Role of Functional Categories in Syntax: The Yoruba Case Yiwola Awoyale 113 8. The ‘Grade’ as a Functional Element and Re-interpretation of Relations in the Hausa Verbal Component A.H. Amfani 128 9. Category Incorporation in West African Languages I.S.G. Madugu 142 10. X – Movement and Igbo Complex Predicates M.A. Uwalaka 156 Section III: Sociolinguistics and Foreign Language Teaching/Learning 11. On Language Use and Modernity in Nigeria Ayo Banjo 177 12. Language Education Provisions in Nigeria’s National Policy on Education: A Critique Adekunle Adeniran 189 13. Towards a Study of Linguistic Variation in Yoruba: A Preliminary Statement S. Oluwole Oyetade 201 14. Issues in the Establishment of Standard Igbo E. Nolue Emenanjo 213 15. Modern European and Nigerian Languages in Contact A.G. Adebayo 230 Section IV: Literature 16. Yoruba Folklore as Source Material in Fagunwa’s Novels Balogun Ogunpolu 238 17. Fagunwa’s Brave Spirit: A Study of the Contexts Literary Reputation D.S. Izevbaye 250 18. Langbodo: A Dramatic Adaptation of Ogboju Ode Ninu Igbo Irumole P.A. Ogundeji 276 19. The Bahaviour of Words in Wole Soyinka’s The Road Femi Fatoba 286 20. Colonialism and the Yoruba Writer: A Study of Ladele’s Igba Lo De Bisi Ogunsina 297 21. The Role of Literature in the Intellectual and Social Development of the African Child Akinwumi Isola. 22. The Monologic Cult: Modern Literature and the Problems of Audience in Africa (Preliminary Notes) Femi Osofisan. 323 23. Femi Fatoba: A New Voice in Yoruba Poetry Olatunde O. Olatunji 330 Section V: Stylistics 24. Caliban’s Gamble: The Syylistic Repercussions of Writing African Literature in English Niyi Osundare 340 25. Translation and the African Writer in English: A Sample Study of Achebe’s TFA and NLAE A. Lekan Oyeleye 364 26. A Stylistic Analysis of Some of the Novels of Achebe and Beti Anthony Biakolo 380 Section VI: Language and Culture 27. African World, Western Concepts: The Problem of Language and Meaning in Religio-anthropological Interpretations of /African World-Views Olusegun Oladipo 396 28. Socio-Economic Dynamics and The Development of Emai Counting System Francis Egbokhare 408 29. The Impact of Arabic on the Linguistic and Cultural Life of the Yoruba People Sayed H.A. Malik 424 Section VII: Language and Education 30. Determining Language in Education Policy: The Dilemma in Africa Adedeji Awoniyi 441 31. The Teaching of Adult Literacy M.A.L. Omole and Gbolagade Adekanmbi 455 32. The need for Medical Vocabulary in Nigerian Languages O.F. Fafowora 471 33. Editing the Editor’s Own English: Some Observations on the “Literacy” of Nigerian Book Editors. Festus Agboola Adesanoye 474 34. Language and Disability: The Nigerian Experience Julie N. Onwuchekwa and I.A. Nwazuoke 490 Appendix A. Bamgbose’s Curriculum Vitae 503 Appendix B. Other Papers Received 522 Name Index 524 Wale Ogunyemi 2323 6425 2006-12-19T08:49:30Z Loadewole 101 [[Wale Ogunyemi]] [[Ogunyemi]] [[Obaluaye]] Wale Ogunyemi (1972), Obaluaye. Ibadan, Nigeria: University Press Limited ISBN 978 249106 3. Iwe ere ori-itage ni OBALUAYE. O da le ori oba kan ti o gba esin ajeji tan ti ko fe se esin ibile mo. Igba tio bere sii ri wahala ni o ronupiwada. Ifaara lori iwe naa ni ede Geesi ni o wa ni isale yii. INTRODUCTION OBALUAYE is a Yoruba music-drama about religious syncretism. The Baale of a Yoruba town has brought the curse of Obaluaye, otherwise known as Sanponna, on his town through his refusal to worship orisa. The Baale is a Christian convert who would have nothing to do with orisa. This results in a decline of orisa worship in the town. Obaluaye is angered and summons the help of his fellow gods in inflicting punishment on the town. The punishment, of course, is a small-pox epidemic which quickly spreads round the town affecting both the vaccinated and unvaccinated. The Baale himself soon catches the disease and dies. The Ifa priest is summoned; and after performing a ritual, he succeeds in awakening the dead Baale. The brief trip to the land of death seems to finally vonvince the Baale that a man in his position should not neglect his own traditional orisa even if he embraces Christianity. OBALUAYE is based on the style of music-drama, popularly known as folk opera, which has been developed by Kola Ogunmola and Duro Ladipo, among others. The term ‘music-drama’ should not, however, be understood to mean that music and drama are the prome elements and that the others artistic elements merely support the music and the drama. In fact, what is attempted in OBALUAYE is a five-dimensional presentation, consisting of music, dance, drama, design and lighting, in which these elements are given equal emphasis Oro-Ise Yoruba 2324 6600 2006-12-21T14:41:28Z Loadewole 101 [[The Yoruba Verb Phrase]] [[Oro-ise]] [[Ayo Bamgbose]] Ayo Bamgbose (ed.) (1972), The Yoruba Verb Phrase; Papers of the Seminar on the Yoruba on the Yoruba Verb Phrase, Ibadan, 1-2 April, 1971. Ibadan, Nigeria: Ibadan University Press and Institute of African Studies, University of Ibadan. 196 pp. Awon ise ti o wa lori oro-ise ni iwe yii da le lori. Ni isale yii ni a to atoka inu iwe naa ti o wa ni ede Geesi si. CONTENTS Page Preface . . . . . . . vii CHAPTER 1. Introduction –Ayo Bamgbose . . . . . 1 2. What is a verb in Yoruba?-Ayo Bamgbose . . . 17 3. A touchstone for the verb in Yoruba -Obafemi Kujore . . . . . . 61 4. The predicative adjective as a grammatical category in Yoruba-Adebisi Afolayan . . . 73 5. Predicative adjectives in Yoruba: a critique -Oladele Awobuluyi . . . 103 6. On the classification of Yoruba verbs -Oladele Awobuluyi . . . . . . 119 7. On the construction and semantic interpretation of auxiliary clusters in Yoruba -D. Olatunbosun Oke . . . . . 135 8. Some hackneyed aspects of the phonology of the Yoruba verb phrase-Olasope Oyelaran . . 163 Ifa 2325 6309 2006-12-17T09:15:49Z Loadewole 101 [[Ifa and Related Genres]] [[L.O. Adewole]] [[Ifa]] L.O. Adewole (ed.) (2001), Ifa and Related Genres: CASAS Book Series No. 13 Cape Town: CASAS ISBN 1-919799-54-D. Opolopo awon nnkan ti o je mo Ifa ati awon nnkan ti o fara pe e ni awon eniyan soro le ninu iwe. Oro wa lori owe, iwure, awon ibo, oogun ibile, Ifa funraare, bi ese Ifa se je yo ninu iwe itan-aroso, Iroke, Ojulowo oriki Ifa ti A.F. Agboola, afiwe awon aladuura ati Ifa, oju ti awon onkowe ere-ori-itage fi n wo Ifa, imo ijinle ti awon onifa ni, esin ibile ni Venezuela ati eerindinlogun. Asamo ohun ti owa ninu iwe yii ni a ko ni ede Geesi ni isale yii. This work contains the edited version of essays written on Ifa and topics related to it. The work comprises fourteen papers. In the first paper, Dr. Yusuf discusses some misogynous English and Yoruba proverbs. In his opinion, in bilingual situations, where sexist English ‘and Yoruba proverbs coexist with Christian and traditional religion, the misogynous proverbs may be mutually reinforcing and the sexist custom may diffuses. In the second paper, Mr. Opefeyitimi appraises the beauty of iwure. The iwure he examines contains the supplication, blessing and the wishes of Professor Wande Abimbola for the newly admitted Yoruba students into the Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria in the 1981/82 session. The poetic aesthetic values of iwure according to him, depend on the pleasant nature of the semantic message of the chant, the beauty of the Yoruba language experience in the auditory perception of the poet’s rhythmic, varied and flowery mode of delivery as well as the effects of the functional literary, stylistic devices employed in uttering the poetry. He notes, however that to really appreciate the socio-cultural and literary phenomena upon which the beauty is founded, one needs to be physically present to see and hear the artist during performance. Dr. Olajubu’s paper sets out to ask questions about the divinities. Some of the questions she asks are as follows: Is it true that the divinities take messages from God to Man and from Man to God? Are some of the divinities ends in the themselves or a means to an end? etc. She discusses these questions at length and makes recommendations that will help in understanding the cult of the divinities in African traditional religion. Dr. Osunwoles’s paper sets out to investigate the relationship between African health and the healing system in oral traditions. His investigation shows that oral traditions provide a rich and adequate information on practically all aspects of medicine in terms of diagnosis, aetiology and management of illnesses. He advises that efforts should be made to preserve this knowledge through documentation, particularly, in a society which is fast becoming literate and where training in traditional education is dying out. Dr. Ajayi’s paper deals with Ifa divination process. After touching on the various forms of divination, he goes on to discuss the babalawo, the client, the Ifa divination practice under which he discusses (i) some instruments used in the practice of Ifa divination such as ikin, opele and ibo (ii) the structure of Ifa divination process and (iii) the divination practice. She concludes the paper with his discussion of sacrifices in Ifa divination. Dr. Laide Sheba shows the importance of Ifa and ese Ifa in Yoruba written plays. She finds that the way playwrights present ese Ifa, in most case, is different from how ese Ifa are presented in actual practice. She notes, however, that the use into which ese Ifa are put in the play are as varied as in real life with happiness for those who carry out Ifa’s injunctions and regrets for those who do not. Mr. Eben Sheba traces the origin of Iroke in Ifa divination system. He explains what Iroke is, its form and its importance to the life of both the Ifa priest and his client. He concludes the paper by making some suggestions to the government on what to do to encourage researchers and students of Nigerian artifacts. Dr. Adebowale’s paper is on the form and structure of ese Ifa in Ojulowo Oriki Ifa 1 written by A. F. Agboola. In the paper, she presents the structure, forms and the narrative presentational style of the ese Ifa in the book. She concludes by saying that Ojulowo Oriki Ifa 1 is distinct from the poetic presentation in the works of the previous researchers. The work reveals that the Babalawo employs only a few lines of poetry and expounds the ese Ifa to the client in prose. Mr. Ogungbile attempts an exposition of Ifa divination process as well as models of revelation in Aladura Churches. He locates the spiritual bases upon which the two systems of asoteric knowledge operate and interact and examines the extent to which the practices have sustained societal harmony and integration in the process of religious pluralism and interaction. Mr. Ademilokun concentrates on how a nation or society is seen by the Yoruba traditional religion. According to him, the Yoruba traditional religion sees a nation or society as God’s ordinance. The adherent of the religion sees no difference between the secular and the religious realms. He examines what the religion scorns and what it rewards and touches upon how the members of society see themselves. Dr. Adejumo’s paper highlights the perception of Ifa by the playwrights. She is of the opinion that the playwrights clearly show that Ifa is consistent but that his representatives, the priests, are the ones who are abusing their art to make the people doubt the authenticity of Ifa’s pronouncements. The representation of Ifa in the works is not far from what obtains in contemporary Yoruba society. Dr. Opeola focuses on the development of Ifa literary corpus as an esoteric knowledge. He regards Ifa as a Kabbala, belonging to a family of sacred knowledge available to gifted people in the society. Ifa divination system, according to him rather than being a magic (by conjure) is scientific (based on theories of logic) or being rather deductive. Pollak-Eltz discusses how the Cuban Santeria religion is practised in Venezuela. After a brief introduction, she starts her discussion with what she calls the general aspects of the Religion and goes on to discuss the expansion of the religion after the Revolution. She then deliberates on how the religion is practiced in Venezuela and the Cult of Maris Lionza and Santeria. Dr. Adewole examines the sacrifices often prescribed in the Eerindinlogun system of Ifa divination. He starts with the discussion of the use of the cowry shells in Ifa divination and goes on to list the 16 Odu of this system and then conclude the paper by analyzing some common sacrifices often prescribed for clients by the babalawo using this system. LIST OF CONTRIBUTORS O. Adebowale: Senior Lecturer, Department of Linguistics and Nigerian Languages, Ondo State University, Akungba, Ondo State, Nigeria. A.G. Adejumo: Senior Lecturer, Department of Linguistics and Nigerian Languages, University lof lAdo-Ekiti, Ekiti State, Nigeria. M. K. Ademilokun: Principal Lecturer, Osun State College of Education, Ilesa, Osun State, Nigeria. L. O. Adewole: Reader, Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria. Bade Ajayi: Senior Lecturer, University of Ilorin, Ilorin, Kwara State, Nigeria. D. O. Ogungbile: Lecturer, Department of Religious Studies, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria. O. Olajubu: Senior Lecturer, Department of Religions, University of Ilorin, Ilorin, Kwara State. Ayo Opefeyitimi: Senior Lecturer, Department of African Languages and Literatures. Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria. S. M. Opeola: Department of Curriculum Studies , Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State. S. A. Osunwole: Institute of African Studies, University of Ibadan, Ibadan, Oyo State, Nigeria. Angelina Polllak-Eltz: Universidad Catolica, Andres Bellow, Caracas. Eben Sheba: Senior Lecturer, Department of Fine Arts, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria. Laide Sheba: Lecturer, Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria. Y. K. Yusuf: Senior Lecturer, Department of English, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria. Irawo Osan 2326 6330 2006-12-17T09:49:15Z Loadewole 101 [[Irawo Osan]] ÌRÀWÒ ÒSÁN Mo ní e funra, èyin èèyàn E è tètè funra, èyin orée wa Nnkan yìí ò mà rogbo, kò mà wò mó Òrò sè wá ń dìràwò òsán tó tóhun téèyàn ń dífá sí Àbé è ráyé bó se dojú kolè ni? 5 Okùn ayé mà ń já, onígbànso ò mà rí i so Ègbón mà ti ń gbábúrò tà torí owó Omo ò mà gbó ti baba, ayé mà di rúdurùdu Olè gbalé, olósà mà ti gbòde Afipá gbéhun ò sì jé á sùn lóòdè 10 Ó mà ye á wa nnkan se sí i Ìràwò òsán mà rèé, ó tóhun à á dífáá sí Ayé mà ń yí, okàn ayé ò mà balè Baálé ń lé ni, okó mà ń ko ni Aya ò sì sàìya lo bí omi 15 Ojú owó ò yéé kán gbogbo wa Ká là, ká là, ló ń báwaá kiri Ibi ewúré ti ń bí tibitire Tágùntàn ń ru tirè lárùsò N lòdómodébìnrin ti ń ru àrù-ìsòkalè-oyún Tó di pá à ń gbóyún fún yeye tó bí ni bí 20 Ìràwò òsán mà rèé, èyin èèyàn Ó gbàrònú Ká darúgbó ká gbó kújó kújó Ìyen ò wáyé mó Sáré wá, sáré lo layé tún ń se 25 Kí la ó se sórò yí, èyin èèyàn.? Òrò ti kúrò nígbá tó dojú dé tá a ń sí Àní, ó ti kúrò ní bí ò seé sí, ká fó o Èètù lòrò gbà, òró gba jéjé Oríi tibí nirù ti bà lé wa, òrò ò gba kùmò 30 E jé á bòòsà Àlà, ká bÈlà Ìwòrì Kí won sìpè sódò Elédùmarè fún wa Káyé ó rójú, kígbà ó tù wá N gbó, ké e ti ní mo wí, èyin kú-oótù-o ò-jí-bí? Ké e ti ní mo wí, èyin káàárò-o-ò jíire? 35 Té e bá gbèyí mo wí, e dákun e jé á gbìmò pò Ká bObalúayé, kó síjú àánú wo gbogbo wa. Ookun O Seyi Tan 2327 6408 2006-12-19T07:54:22Z Loadewole 101 [[Ookun o Seyi Tan]] ÒÒKÙN, O SÈYÍ TÁN? Àwon igi inú igbó Ni wón kóraa won jo Tí wón ń sòrò kélékélé, Òrò ténìketa ò gbó. Èfúùfùlèlè náà ń se bí ìránsé 5 Ó ń dá nìkan kùn kojá Létí oní kálukúu won. Òkùnkùn dáké ní tirè, Ó ń bára rè wí, Ó ń bára rè sòrò. 10 Síbè kò mo èyí tí yóò se. Ominú kàn ń ko ó ni, àyà ń fò ó. Sùgbón kí ló se yín, èyin igi? Kí ló se ó, ìwo òòyì? Emi ló dé sí o, ìwo òkùnkùn? 15 Gbogbo won ló dáké Wón dáké wón ń wòran Obìnrin awéléwà nì Tí ò tí ì madùn ayé Tó tikùn boraa rè lórùn tó se 20 Nítorí a fifé dù ú Kò réni solólùfée rè Torí è ni tigi tòòyì Sè fowó lérán tí won dáké Wón ò ríhun páa se jorun lo 25 Torí kò síhun a rí se Fórí tó ti kúrò lórùn Òkùnkùn nìkan dúró ó ń kùn Ó ń kùn nínú ìdààmù Ó ń kùn bí òkú 30 Ó ń dá ara rè láre Pé ìfé la rí bá wí kì í sòun Ó wóorun títí kò róorun Torí òsùpá nínú olá ńlá è Ń bú ramúramù, ó sì ń ké 35 Pé “tómo náà bá kú Òkùnkùn ìwo la rí bá wí Torí ìmólè tó o fi dùùyàn Ló jé káwéléwà para rè Láìréni gbà á sílè” 40 Òkùnkùn tún bèrè síí kùn Pèlú ìdààmú àti ìsáátá ara Gbogbo ìgbà táwéléwà ń japoró, kò séni tó rí i Nígbà tó kú Kò séèyàn ńbè 45 Òòkùn o sèyí tán Ìwo lo sebi O sebi pànìyàn E Finu Tan Aya 2328 6270 2006-12-17T07:54:43Z Loadewole 101 [[E Finu Tan Aya]] E FINÚ TÁN AYA Bá a bá ráya wa pèlókùnrin Se là á pajú dà dárayá Tá à á kotí ògbon-in sírúu won Kó má fa hówù lésè Kó se béè tú yìgì tá a so 5 Ó ye á finú tán aya eni Gbogbo ibi tó bá bó sí náà kí ń ti ń sebi Nígbà tí è é sajá tí è é selédè Okùnrin tó o rí pèlú è léèkan Lè máa bá a sòrò àtàtà 10 Òrò tí téyin méjèèjì ó fi dáa Tí ó fi ye yín kalé, té è ní í se é tì Ayé àtijó ni wón ti ń so pé Tópé bá dopélopé ìyàwó eni, ká kúkú kú ó tó Ìyen ò sí mó ìyén ti lo 15 Toko taya ló ń fowóó kún un tó fi ń dórí O se wáá rókùnrin pèláyaà re Tó ò ń fajúro, o sì wáá dì bí eni òfò sè Pé Bàtá tó ń ké láké jù Ń se ló féé bé 20 Aya tó gúnyán fún won Rokà fún wa Ń se ní ó lo Bí eni pé kè é senìkan ló fún o fé, Ewúré tilè ni tàbádìye? 25 Tó o fi ní ò gbodò yó téré Kò gbodò jáde, kò gbodò bó éékùnlé Má-su-má-tò:òfin agbèsìn sódì Òrò yìí kò kúkú yé o délè ni Ikùn àgbà níí mì, ènu è è é mì 30 Ó mú mi rántí omo òdò òréèmi Tó ti ń mu sìgá ojó ti pé Ó ti ń mu katabá òná jìn Sùgbón kò jé kógàá è ó mò ńlé Ó wáá dijó kan wàyíò 35 Omo ń já sìgá bò, ó ń fèéfín ságbárí Kò mò pógàá òun ń bò nísàlè ibìkan Pèkí tójú se mérin ló so sìgá nù sígbó Sìgá figbó selé, tibí ń be lénu “Àwé ibo lo ti ń bò? Ibo lo ń lo?” 40 “Ìsàlè Ojà ni mo ti ń bò, tí mo gba Èéfín ń so kùù bíi Sàngó gbìjà Erukutu gba gbogbo orí bíi toko Oya Bó ó soko ìyàwó tí mò ń so léèkan Á á faraya, á á pariwo 45 Àsìkò téèéfí gbalè bíi toba Kòso Èfon tó bà lé ògá lésè lògá ń fogbón-ón lé Térukutu fi lo lórí omo isé re Ògá ò se bí ení rí nnkan Kò tilè yánrò ńgbà ó délé 50 Ń se ló sojú fúrú tó fòrò se mò-ónnú Àwé, ire ó wà nínú ibí pò tó ò bá mò Sìgá yìí ló sàmumo fómo isé arútúú jayé Ó fòwò fógàá, ó pa sìgá tì láéláé. N ni mo se ni 55 Bá a ráyaa raa pèl’ókùnrin Ká pajú dà ká dára yá Bó s’ohun ibi ló ń se Kó lè fì yen sàsemò Alo Apagbe 2329 6463 2006-12-19T15:44:15Z Codex Sinaiticus 113 Redirecting to [[Folklore]] #redirect [[Folklore]] Eran Funkunsi 2330 6288 2006-12-17T08:25:25Z Loadewole 101 [[Eran Funkunsi]] ERAN FÚNKUNSÍ Àpótí yè mí gèrè Mo subú lolólùfé. Bóyún bá ti dé Olólùfé, ni mo bá ló Báyìí là á mó-on-ón korin nílée wa nígbà kan 5 Nígbà ojú dúdú Tírúu wa sì wà ní rèwerèwe Tórò ìyàwó jéhun iyì òun èye Tó jé digbí ni tí ò sáàbò Àbí ta ni yóò ràgbókù agbòn lójà 10 Tí yóò fàfowópa elòmíìn se tiè? Ìtìjú ò níí tótìjú Fómoge tírú èyí bá sè sí Torí tilétilé lojú ń tirúu won Baba ò níí lè nájà yeye ò ní í róko gbé 15 Àsìwí ò tásìsò Ìyá ò ní í lè nájà, baba ò ní í róko gbé Torí wón fomo tó sajá somo Ìgbà òún mà wù mí o, àfi bíi kí n padà séwe Torí ohun a ń rí láyé òní kò se, kò wò 20 Kódà kò wuni, kò tilè wùnìyàn Torí bó o rómo odún méfà ní pínnísín Tó dáa tó sì jóbìin Wón á lómó ti bara jé, ó ti fara sehun Kí la féé sayé yìí dà, èyin èèyàn? 25 Àsìlò lèyí, e dákun e síwó è Torí ó níhun tÓlú rí ó tóó féran fúnkun sí sábo láa Kò ní á fi máa balè fájá balè féran Kò so pé á fi wásé, kò so pé á fi wápò ní kíláàsì Kò so pé á fi gbojà lébùúté, káfi gba kóòkì 30 Àní sé Mo lÓlúwa Oba ò fún wa lóhun asíirí Tóríi ká lè fi wónyòsi sáa Tàbí ká wa góòlù sórùn bí ègbà Kò ní á fi gbomi mímó nínu ìbon oníbon 35 Kò so pé á máa so fáwon omo ako Pé won ó yo òbe sóde nínú àkò Ká wò ó bó mú bí ò mú Ó níhun Olú rí kó tóó feran fúnkun sí sábo láa Èèyàn-án dàgbàdàgbà íí rebi àgbàá rè 40 Omo eni níí sàrólé, omo eni níí jogún eni Torí omo lOba se féran fúnkunsí sábo láa té è bá mò N ni wón se so níjo ojósí, níjó-un àná Pé e máa bí sí i, e máa rè sí i Ohun òwò nì yí, e jé á fi sáàyèe rè Ibi ó ye omo oba ló ye á bómo oba Èyí jomo oba lo, kódà, díè ló kù ó tóba Ohun tó sì wáá dùn mí jù fáwon ará ibí Ni pé ibi tí wón ń rí jure nínú isée won Ìyá olójà òkè òún, sáìsàn òún sì ń fúyé? 45 Ó ti kú, à bé e ti so? Nnkan àrà! Eranko Inu Alo 2331 6289 2006-12-17T08:26:41Z Loadewole 101 [[Eranko Inu Alo]] ERANKO INÚ ÀLÓ Eni tó bá rí Yoòbá Tó ń feranko sòtàn Tó ń feranko pàló To ń feranko se mìríndìn E má so pé kò gbón 5 E má so pé kò níyè lórí Irírí ayé ló fi ń sètàn so Ìrírí ayé ló fi ń gbétàn kalè Bé e bá wo ògòrò ìtàn Tó ń be lábé òrun nísáláayé 10 Tó jé peranko ni wón foríi won so E ó rí i pé tìjàpá ló légbàjùré Tó lé Kenka tó lé kenkà Ìjàpá ló kó èyí tó jù níbè Kò kúkú sàà dédé rí béè lásán 15 Ìjàpá la mò pé ó gbáyé jù lo Nínu eni ayé gbogbo Ení sì dàgbà làwá mò pógbón Bó sogbón èwé, bó se gidi Àbeyín ò mò péèyàn méjì 20 N niró dùn lénu won dan? Tá a bá ti mágbàlagbà Ká sì málejò ìlú Torí kò síhun tí wón wí Ténì kan lè so pé ó sojú òun 25 N náà la se fòrò kànkà sénu ìjàpá Tá a fogbón sénu ahun Tori pó ti délé ayé yìí Ó tójó méta tá à bá níí puró Won a ló mòràn bí ìjàpá 30 Ó gbón sásá bí ahun Ìjàpá è é sì í fi tinú rè hànyàn, kò ní í fi towó è lélè Àfi bó gba towó eni Ohun tó sì jora la fi ń wéra N la se pahun láhun 35 Ibi tó bá sì so pé òun ó lo Bí ò débè, kò ní í gbó N la se ń pahun lólórí kunkun Bí kò sì se àsejù débi èté, kì í dúró Ìjàpá níí fi tètè sebè 40 Tí kì í sè é lólómi Ìkèté ní í fi tirè sè Ení bú Yoòbá Pó feranko sòtàn Kó yéé so béè mó 45 Nítorí oríi wá pé, a mohun tá a ń se Abí e ríbi tá a ti feranko sípò tí ò bá a mu rí? Àjànàkú laréyìn gba kùmò Kìnìún loba eranko Bí a ó bá so péranko dèèyàn, eku kó, èkúté kó 50 Òjòlá là á kojú è sí Torí ìran won níí báwò ara won Té è bá réwú, e, dákun e sá Òkété tí ń dífá rè lówó Ó ti ń kó èkùró rè séèké 55 Eranko tó bá dúró sítòsí Kódà, bó ó sèèyàn pàápàá Ilè ló ń pamó láyé tó féé ló jÓlórun nípè. Enì kan è é je agbón lówó Ki firi firi jé ó gbádùn. 60 Ení je àgbò lówó ń ko ìwé ikú sí ara rè. Ìnàkí olóògùn ìkà, dákun jé n tò o Má jé n jeun àjejù láìsu Eni rán àgbò nísé Níbi tí koóko tútù wà 65 Kéléyúùn yáa mókan. Àgbònrín tó dèèyàn, Obè ilá ni yóò dájà sílè lóòdè. Alántakùn tó réwu tó ń wu ni Tó takùn díni mónú ihò 70 Kí ni ìbá tún se bó sèèyàn egbé eni? Kétékété, dòngísolá, afófun pòmu Ó gò tán, ó tún fenu hora O rágùntàn, o ò fìwòsí lò ó Ta lo tún féé fòbo lò 75 Àkùkó firaa rè fún kòlòkòlò pa Eja oní làákàyé bí-ńtín Kò tilè gbóhun táyé ń wí Àgbóya òpìtàn ló fótí eja Bí kò se hùn-ún hùn-ún hun-ún 80 Òrò kì í yé e A ráyà tukò níjó ibí gbòde Eni a ní ó dúró tó tera mókò Njé èyin èèyàn Té e rí Yoòbá tó ń feranko sòtàn gidi 85 Tó ń feranko pàló aládùn E dákun, e má bá a jà Ohun tó rí ló ń so fáráyé gbó Yoruba Oral Tradition 2332 6431 2006-12-19T09:05:21Z Loadewole 101 [[Yoruba Oral Tradition]] [[Wande Abimbola]] [[Abimbola]] Wande Abimbola (ed.) (1975), Yoruba Oral Tradition: Selections from the Papers Presented at the Seminar on Yoruba Oral Tradition: Poetry in Music, Dance and Drama. Ife, Nigeria: Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University. 1093pp. Abajade Semina kan ti won se lori ede Yoruba ni iwe yii. O da le ewi, tilutifon (orin), ijo ati ere iri-itage. Atoka awon ohun ti o wa ninu iwe naa ni a ko ni ede Geesi ni isale yii. CONTENTS INTRODUCTION PROGRAMME OF EVENTS ARCHAEOLOGY AND ORAL HISTORY Chapter 1: Yoruba Oral History: Problems and Prospects - Kola Folayan Chapter 2: The Role of Oral Tradition In the Archaeological Investigation of the History of Ife - Omotoso Eluyemi Chapter 3: Yoruba Oral Tradition with Special Reference to the Early History of Oyo. - Babatunde Agiri. Chapter 4: Gelede Songs As Sources of Western Yoruba History. - Ijaola Asiwaju. Chapter 5: Notes on Oriki and Warfare in Yorubaland. - Bolanle Awe. Chapter 6: Elements of Yoruba Diplomacy in Oral Tradition. - Richard Olaniyan URBANISATION AND ORAL TRADITION Chapter 7: The Importance of Towns in the Growth and Development of Yoruba Oral Tradition. - Ogunsola John Igue. TRADITIONAL EDUCATION Chapter 8: Omoluwabi: The Fundamental Basis of Yoruba Education. - Timothy A. Awoniyi TRADITIONAL THOUGHT Chapter 9: Iwapele: The Concept of Good Character in Ifa Literary Corpus. - Wande Abimbola. ARTS AND ORAL TRADITION Chapter 10: Ifa Art Objects: An Interpretation Based on Oral Tradition. - Rowland Abiodun TRADITIONAL MUSIC Chapter 11: The Interrelationship of Poetry and Music in Yoruba Tradition. - Akin Euba. Chapter 12: The Training of Yoruba Traditional Musician - Mosunmola Omibiyi. Chapter 13: A Literary Appraisal of Sakara: A Yoruba Traditional Form of Music. - Oyebamji Mustapha. ORAL LITERATURE: TYPES Chapter 14: Preliminary Notes on Okosi Festival Songs. - Tunde Ogunpolu. Chapter 15: Oral Literature Among the Yoruba-Speaking People of Central Dahomey. - Olabiyi Babalola Yaai. Chapter 16: The Delight of Ijala. - Adeboye Babalola Chapter 17: Ekun Iyawo: A Traditional Yoruba Nupital Chant. - Dejo Faniyi. ORAL POETRY: RHYTHM Chapter 18: On Rhythm In Yoruba Poetry. - Olasope Oyelaran. Chapter 19: The Rhythm of Sango-pipe. - Akinwumi Isola. ORAL POETRY: COMPOSITION AND PERFORMANCE TECHNIQUES Chapter 20: The Performance of Yoruba Oral Poetry. - Oyin Ogunba. Chapter 21: Composition and Performance Techniques of Iwi Egungun. - Oludare Olajubu. FOLKTALE TRADITION Chapter 22: Fagunwa and The Folktale Tradition. - Ayo Bamgbose. Chapter 23: The Supernatural In the Yoruba Folktale. - Val Olayemi. WRITTEN LITERATURE: TWO EARLY POETS Chapter 24: The Poetry of J. S. Sowande, alias Sobo Arobiodu. - Olatunde Olatunji. Chapter 25: Language and Style in Obasa’s Poetry. - Afolabi Olabimtan. FOLK THEATRE Chapter 26: The Palmwine Drinkard: An Appreciation. - Robert G. Armstrong. Orin Arungbe 2333 6601 2006-12-21T14:43:51Z Loadewole 101 [[Orin Arungbe]] [[M.B. Ayelaagbe]] Michael Bunmi Ayélàágbé (1991), Àròfò Orin Àrùngbè onígba-Ohùn-Lónà-Òfun (1986-1987) Apá Kinni. : Abéòkúta, Nigeria: MOA Oratorical Ventures. ISBN 978-044-667-2 Nínú orísìrísì Ewì, orin àti Àròfò tí a ń ko tàbi tí a ń gbó lórì èro Rádíò àti Telifísòn níle Yorùbá, òpòlopò ló je mó òrìsà ìbílè kan tàbí òmíràn. Àwon àkójopòorin-àròfò tí èmi Bùnmi-Ayélàágbé “Onígba-Ohùn Lónà-Òfun” fi àrògúngún gbé kalè sínú ìwé yìí dá lórí ìlànà orin Orò Àrùngbè nílè Ègbà, irú èyí tí Olóògbé Sóbò Sówándé “Òsó Sóbò Aróbiodu-Alásàrò-Òrò”, gbajúmò olókìkí aláròfò Ègbá nì, nígbà ayé re fiì ìlànà re lélè. Òpòlopò èkó ni ònkòwé yìí, tíi se akàròyìn lóríi ero ilée’ sé Ogun Radio tíi tún se Olùkó èdè télè nílè ìwé gíga àti Akéwì àtàtà lóríi ero Telifísòn àti Rádíò fi kó ni, nípa ìsèlè, ìkìlò, ìwáásù tàbí lábí láti pe àkíyèsi àwon olùgbó àti onkà ìwé orin àròfò mi sí àwon ìwà àti àléébù tí o máa ń wà ní àwùjo wa àti láti fi wón se àríkógbón. Sé afòlúmo òun alóre ni Akéwì jé nígboro. Irúfé ìlànà tí mo fi se àgbékalè orin Àròfò mi yìí jé orin Àrùngbè Ègbá tíi se Orin Orò. Ogidi Èdè Ègbá tí mo fi ń se àròfò mi ní ìlànà Ewì Àbáláyé ló túbò mú kí-n-di gbajú-gbajà laarin ìlú. Ìwé yìí yóò wúlò gidigidi fáwon akékòó àti Olùkó èdè àti Lítírésò Yorùbá ní pàtàkì láwon ilé èkó gíga, ilé èkó olùkóni àti ti Unifásítì. Díè rèé nínú àwon àròfò-orin Àrùngbè ti mo ko sílè lódún 1986 sí 1987 ìdí èyí ni mo se pe ìwé yìí ní apá kínní. O sI po repete. Ìdánrawò la fi èyí se; kí Olórun kó ràn mi lówó. E gba àkójá ewé yi lówó mi. Kí e bá mi sóo dorin. “Èdùmàrè rèé dá mi láláròjìn O fíi mi lágbári orin Ìyi mo bá yo síbìkòn Won a má fékí n lanu Won kò ń gbàwìn òrò kè…” ÌTOKA OLÓRÍJORÍ ÒRÒ ÌSÁÁJÚ …………………………………………………………………………… 4 ÀRÒFÒ-ORIN TI 1986-1987 OJÚ-ÌWÉ 1. OLÍBÀ-ÌBÀ ………………………………………………………………………6 2. “OHUN ÌYI ÈÈYÀN BÁ MÒ…..……………………………………………...…9 3. ÌGBÀ OLÓMODÓSÍ-AKÉ NÍLÉ ÌSÌN LÍ TITUN ………………….………….13 4. LÈ SÍ ÀGBÀ ÌKÀ……………………...………………………………………...17 5. ÒPÒ ÌGBEYÀWÓ ÌWÒYÍ RÈÉ Ń FORÍ SOGI………………...………………19 6. Ì – Í SÍÌ YÈ KÈ? …………………………………………………………………22 7. OJO ÌBÙKÚN RE A Ń BÈÈRÈ ………………………………………..……….26 8. ÌGBÀ YÍ SÍ ÌTÓJÚ YE? …..…………………………………………………….26 9. GBÉBORÙN…………………….………………………………………………29 10. AWÓLÓWÒ BABA YORÙBÁ RÈWÀLÈ ÀSÀ……………...………………..31 Ore Yusuf 2334 6602 2006-12-21T14:46:45Z Loadewole 101 [[Girama Yoruba]] [[Girama onidaro]] [[Ore Yusuf]] Ore Yusuf (1999), Gírámà Yorùbá Àkòtun ní Ìlànà Onídàro: Ìjèbú-Òde, Nigeria: Shebíotimo Publications. ISBN 978-2530-549. 126pp Bí ìwé tilè pò lo repete lódé lórí gíràmà Yorùbá, mo sàkíyèsí pé won ò mú tíórì èdá èdè tí ó ń jáde wìtì wìtì lò. Èyìí sì ń mú ìfàséyìn bá ìmò èdè Yorùbá, pàápàá èyí tí ó wúlò fún ilé Èkó gíga Yunifásitì àti ilé èkó gí’ga fún olùkóni (Colleges of Education). Àwon àbájáde tíórì tí a ńwí yìí kò jàde sí gbangba bí kò se àpilèko ìwé awo àtìgbàdégbà (Journals). Níwòn ìgbà tí eléyìí kò ti lè te gbogbo èèyàn lówó, tí ó sì di dandan kí a mo àwon kúlèkúlè wònyìí, mo gbìyànjú nínú ìwé yìí láti rí i pé enì kan ò mú wa lógbèrì látàrí pé a ò wo awo èdá èdè tàbí pé a ò máa rí ìwé àtìgbàdégbà. Ohun tí ó jé kókó ìwádìí àwon ògbó-n-tarìgì èdá èdè náà la lò léròjà ko ìwé yìí. Gbogbo ibi tí a ti ń kó Yorùbá kó la ti ń kó èdá èdè. Fún ànfààní irú ilé ìwé béè, ànfààní tí àwon tó ń kó linguistics pò mó Yorùbvá ní náà la mú nínú ìwé ìpàjùbà gírámà tuntun yìí, bí ó tilè jé pé a ò le “fún won tán” báyìí. Èko tó gbóná kàn gba sùúrù ni. Gégé bí mo ti so ní àkójáde ìwé yìí (1995), gíràmà tuntun yìí kò wà fún láti mú gírámà Yorùbá le kojá àfaradà. Mo tilè rò pé bí a bá ti mo àwon kókó kòòkan, ìyókù férè. Nítorí pé mo mò pé bí a ò bá fi ojú ìmò tuntun tí ó ń jáde láyíka wa wo gírámà, àwon ìsòro tó wà ńlè ò níí lo, béè ni a ò ní mo ibi tí àìsedéédé kù sí. Pèlú ìwé yìí, òpò ìsòro ni yó fò lo, bí ó tilè jé pé a lè hú òmíràn jáde. Ní òpò ìgbà, mo dojúko tíórì èdè láti lòdì sí àwon nnkan kòòkan tí a tì tè mó wa létí tí a sì mò pé kò fagbara rí béè tán. Àwíjàre mi ni pé ohun tó bá ojú yó bá imú. Ohun tó ń selè nínú èdè àgbááyé kò ní sàì kan Yorùbá. Àti-pé bí enì tí ò dé oko baba elòmíràn, yó máa lérò pé oko baba òun ló pò jù. Ìsòro tó wà ní Yorùbá kò sàì se èdè míràn. Ogbón ológbón kò sì jé ká pe àgbà ní wèrè. Nìwòn ìgbà tí Yorùbá ti jé èdè, kò ní sàì nípìín nínú àbájáde ìwádìí ìjìnlè lórí èdè àgbááye. Ìwé yìí mú Èdè Ìperí (Bamgbósé 1984, Awóbùlúyì 1989) lò. béè ni ó sì tún ro àwon kòòkàn tí ìwé atúmò èdè awo yìí kò tíì yè wò. Bí ó tilè jé àtúnse àti àtúntè ni ìwé yìí, N ò níí sàì rán àwon tí mo je ní gbèsè opé létí: ògá mi àkókó ní orísirísi èdè(Latin, Yorùbá, English, kódà linguistics) Òjògbón Akíntúndé Ekúndayò, Jeff Gruber, Oládélé Awóbùlúyì, Ayò Bámgbósé, Yíwolá Awóyalé àti Sopé Oyèláràn. Mo dúpé lówó àwon alábasepò mi, yálà lórí ìwé yìí tàbí ògòrò òmíràn: Yíwolá awóyalé, Fémi Adéwolé, Kólá Owólàbí (àwon òjògbón tí ó ń fún mi ní ìmòràn àti ìsírí lóòrè lóòrè), Modúpé Olúsèyí Ògúnníyì, Oláníkèé Olájùmòké Ola, Sèye Adésolá, Bólá Eniìtàn Jímoh, Júliet Joláyemi, àti Títí Afòkè àwon èèyan bí èèyàn tí ó ń se àyèwò lókan-ò-jòkan láti rí i pé àlèébù dín kù nínú ìwé yìí. Bí N ò tilè dárúko yín, Olórùn mò yín, yó sì bá mi dúpé lówó àwon tókù. Mo dúpé, mo tópé dá. Ore Yusuf Ilorin, July 1999. Fonoloji ati Girama Yoruba 2335 6298 2006-12-17T08:50:59Z Loadewole 101 [[Ayo Bamgbose]] [[Fonoloji]] [[Girama]] [[Fonoloji ati Girama Yoruba]] Ayò Bámgbósé (1990), fonólójí àti Gírámà Yorùbá. Ìbàdàn, Nigeria: University Press Limited. ISBN 978 249155 1. 239 pp. ÒRÒ ÀKÓSO Láti ìgbà tí Ìgbìmò Ìwádìí Ìjìnlè Èkó (N.E.R.C.) ti gbé ìlànà èkó Yorúbá fún iloé-èkó Sékóńdírì jáde ni ó ti di dandan láti wá ìwé tí yó se àlàyé yékéyéké lórí àwon isé tí ó je yo nínú ìlànà èkó tuntun yìí. Ìrírí wa nip é àti akékòó àti olùkó ni ó máa ń ni ìsòro lórí isé tí ó bá èdè yàtò sí lítírésò. lo Ìdí nìyí tí a fi se ìwé yìí lórí èdè, tí a sì lo ìmò èdà-èdè láti fi sàlàyé àwon orí-òrò fonólójì àti gíràmà. Òpòlopò àkékòó ilé-èkó ilé-èkó Sékóńdírì àti ti olùkóni, láì-ménu-ba àwon olùkó ní àwon ilé-èkó béè, ni wón ti ń lo ìwé Èdè Ìperí Yorùbá tí N.E.R.C. tè jáde ní odún 1984, tí Òjògbón Ayò Bámgbósé sì se olótùú rè. ìwé Fonólójì àti Gírámà Yorùbá yìí jé ìgbésè kejì lórí lílo èdè-ìperí Yorùbá nítorí pé a se àlàyé àwon èdè-ìperí tí ó bá èdá-èdè lo dáadáa; a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìtumò won hàn kedere. Nípa lílo ìwé yìí, èdè-ìperí á kúrò ní àkósórí nìkan: kódà, á á di ohun tí akékòó àti olùkó mò dénú, tí wón sì lè sàlàyé rè fún elòmíràn. Mo fé kí e mò pé èmi tí mo se Olóòtú ìwé Èdè-Ìperí Yorùbá náà ni mo ko ìwé tuntun yìí. Mo sì ko ó ní ònà tí yó rorùn fún akékòó láti kà nítorí pé nípa ìrírí púpò tí mo tin í nípa kíkó akékòó ní èdá-èdè Yorùbá, mo mo ogbón tí a lè fi se àlàyé àwon orí-òrò tí ó díjú lónà tí yó lè fi tètè yé ni. A dá ìwé yìí sí ònà méta. Apá kìíni ni Fonólójì, Apá kejì ni Gírámà. Apá keta sì ni Ìdánwò Èwonìdáhùn. Nínú apé kìíní àti apá kejì, a pín àwon orí-òrò sí abé orí kòòkan nínú èyí tí a se àlàyé àti ìtúpalè orí-òrò, tí a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìdí ìtúpalè náà gúnlè dàadáa. Léyìn èyí ni a fi ìdánrawò kádìí orí kòòkan. Orí mérìnlá ni ó wà ní abé Fonólójì, tí méjìdínlógún sì wà lábè Gírámà. Ó seé se fún olùkó láti fa èkó méjì méta yo láti ara ori kòòkan. A sì tún lè lo orí kòòkan gégé bí àtúnyèwò isé tí a ti se kojá lorí orí-òrò. Ní apá keta ìwé yìí, a fi ìdánwò èwonìdáhùn mérin nínú èyí tí ìbéèrè méèédógbòn wà nínú ìkòòken se àpeere irú ibéèrè ti a lè se fún gírámà àti fonólójì Yorùbá. Irú àpeere ìdánwò báyìí yóò wúlò fún àwon tí ó ń séètì ìdánwò àti fún àwon olùkó pèlú. Àwon akékòó náà pàápàá yó lè lo ìdánwò yìí gégé bí àfikún fún ìdánrawò tí ó wà léyìn orí kòòkan. Mo ké sí àwon akékòó àti olùkó láti ran ara won lówó nínú èkó Yorùbá. Ònà tí wón sì lè fi se béè ni kí won lo ìwé tí yó mú kí èkó Yorùbá rorùn fún won láti kó. Ìwé tí ó lè se èyí ni ìwé tuntun yìí. Ìwé náà sì lè fún won ní ìpìlè tí ó dájú fún èkó Yorùbá ní ilé-èkó gíga. Bibliography 2336 6269 2006-12-17T07:50:47Z Loadewole 101 [[Bibliography]] L.O. Adewole (1987), The Yoruba Language Published Works and Doctoral Dissertations 1843-1986: African Linguistic Bibliographies 3, edited by franz Rottland and Rainer Vossen. Hamburg: Helmut Buske Verlag. ISBN 0721-2488. 182 pp. Isé yìí jé àkójo isé tí a ti tè jáde lórí èdè Yorùbá láti odún 1843 sí 1986. Isé tí ó kó jo jé 1,339. Àwon ohun tí ó wà ní ìtóka rè ni. Introduction List of Journals and periodicals The Bibliography Name Index Subject Index Eni Ire Ye 2337 6287 2006-12-17T08:24:22Z Loadewole 101 [[Eni Ire Ye]] ENI IRÉ YÈ Èèyàn iyì, èèyàn-an-re ni gbogbo yín E fetí sóhun mo ní lénu Té e bá si ri pó kéré jojo Kó má fi gbà yín lásìkò náà ni Ifè yìí náà lokùnrin kán wà 5 Tá a lè so pé iré tete ní í sá Tá a bá ń loo bòòsà Àlà Inú rè tutù ó ju yìnyín Bó ti ń tójú òré ló ń sàyésí òtá Bó réni tí ò ríhun bora 10 A sì fi taraa rè bò ó Nínú ìlú yìí kan náà la rájá kan Bá a se ń rájá lónírúurú Ní dúdú, funfun, pupa, kàlákìnní, lómodé, lágbà Òré lajá yìí máa ń béèyàn-án se télè 15 Sùgbón gba wèrè, n ò gba wèrè N lajá se ń dá se, kó lè lómìnira Àrìnká sì sajá di dìgbòlugi Ó se bí eré, ó bu baba onínú-unre je Gbogbo eni tó ń be láyìíká 20 Gbogbo eni tí ń be nítòsí Ló ń tójú èmíi won Tí wón ń sá féni ajá bù sán Wón sì ń fògún gbárí Pájá ti ń sínwín, síbè, eni ire ò níí yè 25 Àfi ìgbà tí nnkan àrà kán sè Tó fi yéèyàn pé rírò ni ti won Onínú-unré se bí eré ó yè Ajá ló se béè gbákúlá Eeyan Nla 2338 6282 2006-12-17T08:14:45Z Loadewole 101 [[Eeyan Nla]] ÈÈYÀN ŃLÁ Òní è é sojó eré Sùgbón té e bá bi mí, n ó so Bé e bá bèèrè, ma fèsì Pé Ta làwon èèyàn ńlá ńlè yí? 5 Ma mú sòkòtò wò Ma fèwù sórùn Ma fegbe ńlá bonu Páwon èèyàn ńlá ò wópò ńlè yí Àwon èèyàn iyì, èèyàn èye 10 Àwon òntì léyìn eni tì-tì-tì Àwon ológbón ńlá Tí ń dorí eja mú Àwon afèdè sogbón Afèdè sòye 15 Afèdè tóhun tó wà níkùn sílè Aso ńlà kó lèèyàn ńlá ní tiwa Opolo là ń báá lò Àwon tó fewé ilé kàgbo là ń wí A ò sàwon elòmíìn 20 Àwon asunrárà, àwon asùnjálá Àwon tó ń sángbálá káàkiri òde Àwon tó ń mólele, àwon tó ń kifá Àwon tó ń pògèdè, tó ń pàásán Àwon aláyájó enu Ifè 25 Àwon onísèègùn àtolóríkìi sànpònná Gbogbo won ló ń fèdèé pa banbarì Tí wón fi ń se kísà Wón fi ń se gudugudu méje Wón fi ń patú ńlá tá a bá lówó ode 30 Àwon la mò séèyàn ńlá Kè é sàwon ògbèrì Oní fíntìnfìntìn, èdè eye Àwon tó ń sè bí ègà Elédè inú òké gbogbo Ohun a bí won bí kì í wù wón Ohun olóhun ní ń yá won láa E ò lo rèé jáwó nídìí àdò Torí iró ńlá gbáà la bá ńbè. E Ji Giri 2339 6273 2006-12-17T07:58:18Z Loadewole 101 [[E Ji Giri]] E JÍ GÌRÌ Mo ní èyin òmòwé ilè yí E dide e jí gìrì E ta sàsà gbédèe wa ga Òpòo kùsà la à tíì wà Tí kò jé ká màsàa Yoòbá dunra 5 Òpò òròo wa ni kò sí Nínú-un gbédègbeyò kan nílè yìí Bí a bá so o sí wa Yóò pa wá lákosè Nítorí Ìbàdàn nìkan la mò 10 A ò mo láyípo Ìsín nìkan la mò ón je A kò mokú ojú rèé yo Ègùn nìkan la gbó A kò gbó wóyòwóyò 15 Mo kí o kí o nìkan la mò A ò mèrò ò wájà Nítorí a kò kora sédèe wa Òfeerefé la mò, a ò mòjìnlè òrò Eni lédèe wa ò jojú 20 Asé ló fi ń gbèjò un Ara rè ló ń tàn-án je Owó ara eni lèmí mò Tá a fi ń túnwà ara eni se Bá a bá dúró dOlórun féèé se é 25 Yóò pé wa tópe Ení dáké tiè á ba dáké Torí náà E jé á dìde lónìí Ká gbédèe wa ga 30 Àgbájo owo, n là á fií sòyà Ení pe ti è lákísà elégbin Laráyé ń bá a pè béè Aso àlà ni tiwa E má jé won ó depo sí i 35 Torí náà, e dìde E dìde ká jo fowó tì í Ká gbédèe wa débi ògo E má jé kó dàbí ejò tó wonú àgé Agbá dowóo wa. 40 Jowopayida 2340 6347 2006-12-17T10:19:10Z Loadewole 101 [[Jowopayida]] JÒWÓ-PÀYÍDÀ Jòwó-pàyídà ni mo lo rè níjó kan Ibè ni mo rè nígbà kàn Mo dóhùn-ún ni mo mórin sénu Sólórin ni mí, enu mi dùn mórò Mo láré alé òní o, sé n máa sé lo? Sé n máa sé lo? Sé kò ní í sòro? 5 Ìgbà tí n ó wí tán tí ó dorí èmi nìkan Pórò enu-ùn mi ló dótèélè Wón ní n máa sé lo pé ò ní í dòràn Pé tó bá sì se tó dótèélè láìròtì N múra pá n bélu pápá 10 Mo ní bórò bá dirú èyí, èmi ò ní í lè se Eléré òde òní ni mí N ò ní í fèwòn lògba Mo ní won ó bùn mi láàyè n ké sógáà mi Ògáà mi olófófó tó sòroó fòrò lò 15 Tó se tó bò tó léeyàn leégún Báyìí ni mo se tí mo fòrò sénu ògáà mi Ògáà mi olófóófó tó sòroó fòrò lò Tó wáá sohun tó rí fún won níjó ojó-un Ògáà mi jáde, ó so bí í tí so 20 Ó ní “N ó wí, n ò ní í sàìso Nítorí ó dájú, póba è é pòpìtàn àtàtà” Ló bá tenu bòrò póhun tó ń sè ní Pàyí ò dáa Póhun tó ń sè ní Jòwópàyí ò wùùyàn Awo àáyá ni wón ń gbé re mosálásí 25 Èyí ò dáa Ègbón ní ń fóbìnrin àbúrò Tí baba won ń jogún omo Àfín ilée won wá fìlà tí yóò dé kò rí Ó lo rè é táwó sí fìlà funfun 30 Ògáà mi sòrò níjó òún; etíì mí gbó nnkan Ó láwon onísé ibí pò ní Jòwópàyí dénu N ó kúkú fòrò sénu ògáà mi kó máa bá gbogbo wa sohun tó so “A toríi májìyà yá májìyà lófà, ìyà tún ń jeni Ìràwò òsán kó nùun tó gbafá tó gbèrò A ń pafipajalè, olè, ò dáwó ró Bé e bá ní n wí, n ó so Ètò òwò ìlúu Pàyí ló kù díè káàtó Ètò òwò ibi Òyìnbó ò ko olè tó ko ìjáfara. Àwon olówó ilè yìí ló wà léyìn afipájalè 40 Eni gbépo lájà ò jalè, ení gbà á sílè loba adigunseni Omó fipá gba tóró, a rán an ròrun alákeji Omó fipá gba sísì, a rán an ròrun àrèmabò Èmi so pé àwon olówó ìlúu Pàyí jalè ó jòfán-àn Bé è bá gbà mí gbó, e jé n bi yín lórò kan 45 Olówó mélòó ló wà tí kò fèrú gbàbùkún ní Pàyí? E wobi ègbin pitì sí Bé e bá yèdí won wò, e ó régbin tó kojá agbépóò ilée wa Ìgbá ó jé ká jèrè ká jèrè, ká ferèé, jèko láráa Pàyí ń lé ń kó? Ká sisé gín-ń-gín, ká gbowó goboi 50 Ká fèmíi wa wá owó, ká fi ara wa wá owó Àwon ohun tí ń se ní Jòwópàyí kò dáa, kò wùùyàn O rò pé agbanisísé tó ń sáré lé èrè lè nífèé òsìsé rè ni? ‘Gbogbo ohun tó bá gbà la ó fún un kí owó sá ti dówóo ti wa’ Onísègùn tó ń wówó kò ní í ro ti tálíkà mòrò tí yóò fi dójú ikú 55 ‘Èmi kó ló kúkú sekú parúu won? Onílé otí tó loo kólée sìná fómo ilé-èkó wé, owó ló ń wá Tí wón bá rówó gbà tán, won a lo fi dásé ńlá síle Òrò á wáá di baba rere bàbá kè Nínú owó ibi, owó èjè 60 Wón a gbowó ńlá, won a fi kó èbìtì, won a pè é lónà Ilé-ìwé omo ò seé wò, ilé-isé oba ò seé so Mo mò pé e ó so pé àwon kan fi òótó lówó ní Pàyí Sùgbón ní tèmi, ní tèmi, ní tèmi nìkan dááyá N kò ní í gbarú èyí gbó nítorí iró ńlá gidi ni 65 Gbogbo ìsàlè orò pátá ayé yìí, tòun tègbin ni Ogbón inú lòpò ejò ń lò tó ń fàìlésè gungi Sùgbón esinsin férèé jelégbò kí nnkan se Àwon agbejórò Pàyí ń gba òdaràn sílè nítorí owó Wón so Jòwópàyí di kò-se-é-gbé-kò-se-é-wò 70 Nítorí owó tó níye Tá à mú wá, tá à ní í mú ròrun Àbí mo bi yín èyin ènìyàn Bí adájó bá fi owó ra Tasin Tí dérébà dáràn, tó déwájú ejó 75 E rò pé yóò gbé eléyún-ùn séwòn láyé fáàbàdà Ìyàwó ń pa owó pò pèlú onísègùn láti pa oko nítorí owó Onísègùn ń kóògùn ilé ìwòsàn tà Wón a so iná sílé isé ńlá nítorí isé ibi tí wón se Sùgbón kí la ó se tá a ó fi yí padà nílùúu Pàyí? 80 Yóò dára kóba wa ó rohun se, kó ro òrò wo Gbogbo eni tó bá ti je àjewora kí won mú gbogbo won po ohun tí wón bá je Kíjoba Pàyí dákun dábò dásé owó sílè ní wéréwéré Kí terú tomo ó le rísé se 85 Kékòó ó dòfé, kíwòsàn ó di gbèyò Kí gbogbo wa ó rílé borí ara wa Kóba ìlè yí sì ri mò dájú sáká pé Enìkòòkan nílè yí kò san ju ìdámèwá Owó tó ń wolé fún un lówó ilé tó fi bora 90 Gbogbo àwon ilé tó ń là pà pà yìí kí won wó o palè Torí ohun tó yeni ló yeni, okùn orùn ò ye adìe Níbi isé oba èwè, enìkan ń gba náírà Enìkan ń gbòníní Ó ye kírú èyí kúrò nílèe wa 95 Arúgbó tó ti gbó tán, kóba fúnrúu won lóńje Mo ní bá a bá kò bá à bá sèyí Kò lè rogbo ní Pàyídà láé fáàbàdà Gbogbo òfin ó sì wù á se, olápajúdé ni Torí ohun tó ye á se la fi sílè láìse 100 Bí ò dìgbà tá a jé kí Pàyí dè wá lórùn Líle lewé àgbon ó máa le kò níí rò Táyé ò ní í fìgbà kan rogbo fún gbogbo wa” Báyìí lògáà mi so ní Pàyí lójóun àná Tó sòrò tán tí gbogbo ayé pariwo 105 Témi náà ní ògá yìí ògá àwa ni Eni ó fé ó forí sole kó kú Ògá àwa ni Okunrinbinrin 2341 6401 2006-12-19T07:41:32Z Loadewole 101 [[Okunrinbinrin]] OKÙNRINBÌNRIN Kí ló se yín o? Èyin okùnrinbìnrin abààbò ìlèkè ní fùrò Mo se bí ibi tó le là á bókùnrin ni Yetí se détí, ègbá se dórùn? Ohun obìin se dára? 5 Nítorí oge àkínyésín E tún ń jórun níná E ò sì rora; èyí mà pò o Ojú ò mà rí yìí nígbà baba wa Emi e tún ti féé sàpamówó? 10 Mo se bómoge la se é fún ni? O tún rè é gbé e, ìwo omidankùnrin Lófíńdà tún nùun, nnkan àrà gbáà E ò so pé e ò ní í bayé jé fáráyé E féé ye nnkan mó esè kan táyé fi tilè Kò ma níí pé té e ó fi máa kun tojú, kun tenu 15 E kúkú gbóko fáya, àbéwo ló kù? E kúkú ti ń gbómo dání fáya télè E ti ń di kétékété elérù àrùwò Níbi táya ti ń yan bíi tata Bò léyìn oko tó fé e 20 N ò kúkú báya wí Èyin le ko fìlà fún wèrè Yóò sì lò ó gbó túútúú Èyin obìin, mo bá yín yò o jèe E múra, e sì ń bò wáá di baba nínú ilé 25 Baba lóko, baba léyìn odi E má simi àdúà Yóò rí bí e se ń fé Odidi odún kan kó le gbà lówóo wa un Ìyen 1975 30 E sì ń bò wáá gba gbogbo ojó ayé poo lówóo sùúrù. Emu 2342 6603 2006-12-21T14:48:17Z Loadewole 101 [[Emu]] EMU Àwá dé o, àwa memumemu Mo lá a dé, àwa mùgòrò mùgòrò Bé e ti rí wa, kíkí ni e kí wa Tórí e kú ilé ló yeni ń be ńlé E kú àbò ló yenì ó tòde bò 5 E kú àtìgbà ló yenì ó bò oko Ará ilé ni wá, èrò òde ni wá, àwa là ń toko bò A ò kúkú ní í fìgbà kan sè yín Olópàá ò sì ní í kasèe bàtà Níbi àwa bá gbé yànbon àwa séranko 10 Té e bá féé kí wa N se ni e kí wa tínútinú Ké e kí wa tokàntokàn Nítorí pátápátá là á mójúú fó Kùnàkuna là á détè 15 Tójú bá fó tí ò fó tán, ojú ariwo ni Eégún ò ní í daso borí kó fibi páà sílè láraa re Owó rere táwa ní dání Ojà rere la ó fi rà Làwa kúkú se gbówóo wa té e dilé emu 20 Àlìmóótù inú akèngbè Láníihún inú ahá Balógun inún sago Lóógun lékòó tó fòórò wòlú Tó dalé, tá a ń gbáriye 25 Akúwárápá tó fi gbogbo enu setó funfun Ìyàwó oníkóbò méjì Tíí lóógóje òkéé lugbó Sé wón ní tá a bá memu N se ní í pa ni Bá a bá yó tán 30 Orun a múni kùn Eni tí ò lóbìin, àna è è é kú A kì í ríbi léyìn-in hò o Eni tó sì subú sílè N ló sòògùn ìjàkadì 35 Ení sùn kì í désè Ení tí kò sì désè Òrun-unre ni tààrà Torí náà E jé á femu se mímu 40 Kému ó pa’ni Kórun ó kun’ni Ká má se désè Ká ròrun-unre Wón léni tó ń memu ń fìgbádùn sayò 45 Sùgbón kò ní í gbáyé pé Mo lójó mélòó la ó lò láyé o jàre Ká tóó tèwù irin borùn Ìwòn ojó tá a ó lò, ìgbádùn yààà Àwon tí ò mòkan, tí ò mòkàn 50 Ló ń bèèrè àkàrà débii kàngi Tí wón ń memu débi tó ń se wón lósé Esín mu ún, ó gbàgbé ìwo Adìye mu ún, ó gbàgbé ìtò Àgbó mu ún, ó ráhùn wogbó lo 55 Agbón mu ún, kò lè soyin àdò Pépéye mu ún, kò dúró lasè Àwa ò ní í se ti wa débi èyí Ìmu omolúàbí ni ti wa Emu mórò gúnlè 60 Òrúnmìlà gba igbá otí kan, iyèe rè là gàà Ló fi ní á máa memu. Ilosiwaju 2343 6324 2006-12-17T09:38:27Z Loadewole 101 [[Ilosiwaju]] ÌLOSÍWÁJÚ Àìlè sòrò là ń pè láìgbón Àilóye ló ń fa àìfokàn sí Àìmúrasísé là ń pè láìronújinlè N là ń so fáwon omo Yooòbá Tí ń kígbe àìnílosíwájú 5 “Òun lè nílosíwajú báyìí?” N náà ló bèèrè La bá ní ó máa sòrò Kó máa lo òye Kó máa wà nímúra sílè 10 Ló wáá ní kí nìyorí sí? La bá ni ogbón repete Ìfokànsí àtìsàlè ikùn Ìrònújinlè tó péye N náà nìlosíwájú wáá dé 15 Ló bá ń kólé mólé Tó ń fi mótò sesè rìn Àjùlo rè ló fi ń han àwon yòókù Táwon yòókù sì ń sáréé lé e Ile n Pe Yin 2344 6321 2006-12-17T09:35:29Z Loadewole 101 [[Ile n Pe Yin]] ILÉ Ń PÈ YÍN A kì í rebi á má bò A kì í regbè á má wálé Bíkún bá joko tán Ikún a lo O ò ní í ríre ńlè yìí 5 N kò rò pépè àlejò nù un Èyin èèyàn-an wa Tí ń be lókè òkun E wálé, e máa bò Eni tó rèlú Èèbó 10 Èyí tó wà lÁméríkà Ti Pán-ányán, ti Potogí Èyí ó wà ní Jámìni Ti Rósíà Kí wón fetí ségbee wa 15 Bómodé bá pé lóko Èèmò mí í pàdé lónà E dákun, e fiyè dénú E fiyè désàlè ikun Ilé koko ni tagbe 20 E jòwó, e máa bo Ilé e baba emi Kì í dérù ba ni Eeyan Dudu 2345 6281 2006-12-17T08:13:19Z Loadewole 101 [[Eeyan Dudu]] ÈÈYÀN DÚDÚ Òrò èèyàn dúdú kàyééfi gbáà A tà á sóko erú A kó o ní ìkó eran lo òkè òkun A nà án A bú u 5 A sá a A fìyà je é A tu itó sí i lára A so ó kó sí orí igi Fún èsè tí kò tó nkan 10 A ko owó eyo rè A mú un nípá Láti bèrù Olórun Ó bèrù Olórun tán, kò tán síbè A tún ní kó bèrù ènìyàn 15 Ó so ara rè nù Ó so ìlúu rè nù Gbogbo ohun tí a fi ń gbé Ìgbésí ayé ènìyàn La gbà lówóo rè 20 A so ó dàkísà elégbin Èrò orí àkìtàn Kò se ohun tó dáa lójúu won rí Èèyàn dúdú dègbin gbùn-ún-ùn Ó dègbin oníyòrò kalè 25 Tó bá ń lo jéjé rè Pèlú èrò tó dáa lókàn Tó dáké tí kò sòrò Won yóò kùn Won yóò fi owó òsì 30 Ta nnkan burúkú séyìn Ká má déwájú loo bá a Wón yóò fi sèfè Wón yóò fi se yèyé Wón a fi owó bo imú 35 Bí ení róbu eyin Wón a ní Hùn-ún-ún èèyàn dúdú! Àwon kan sì ń so pé Tègbón tàbúrò ni wón 40 N gbó, só o gbà béè? Alagbe Mokola 2346 6242 2006-12-17T06:49:24Z Loadewole 101 [[ALÁGBE MÓKOLÁ]] Légbèé ìyálójà Ní Mókóká níjó kan Ni mo ń kojá Mo rókùnrin kan Tó fi gbogbo aso ara 5 Se kìkì ihò Ó fi se kìkì ìdòtí Asó ti gbó ti pé Èrín ló ń rín Tó ń bèrín je yàà 10 Bí ení jesu Ó da abó àdému kan Dérí bíi fìlà Ó mú fèrè owó è Ó fi sénu 15 Ó di fífun Orín ti yá Ijó ti yá Eni Olórun bùn Ó bùn mi 20 Eni Olórun bùn Ó bùn mi Àrà òtò gbáà N lagbee tirè Torí èèyàn ì í yàn fún un 25 Óun ní í yàn fééyàn Èyìn ńlè ni Tówó bá ti dówó Bí náírà ò pé méwàá Bí ìfitore 30 A kò ní í gbó Eni Olórun bùn Ó bùn mi Eni Olórun bùn Ó bùn mi 35 Yóò dúró légbèé ògiri Tó kan ìyálójà gbàn-àn Níbi táwon tí ń tà, tí ń rà Kò gbé wópò sí Yóò gbówó kan sókè 40 Káráyé lè mò Wí pésé ti yá Yóò rérìn-ín Yóò korin Yóò fátégùn ńlá 45 Sí fèrè owó rè Eni Olórun bùn Ó bùn mi Eni Olórun bùn Ó bùn mi 50 Bógòrò èèyàn bá ti pé jó Tí won ń wò ó Yóò fò sókè Bí ení féé béjó lórí Légbèègbé, níbi ègbé ògiri 55 Yóò pòyì ràn-ìn bí ìkòtó òkun Yóò fesè balè tepé bí àtè Yóò fagbára jíjó Tó bórin tí ń ko mu Abó orí è yóò ti dówó 60 Yóò sì máa gbé e kiri Síwá oníkálukú Yóò máa korin Yóò máa fátégùn ńlá Sí fèrè owó è 65 Òrò á di Eni Olórun bùn Ó bùn mi Eni Olórun bùn Ó bùn mi 70 Orin Awon Alagbara 2347 6605 2006-12-21T14:51:56Z Loadewole 101 [[Orin Awon Alagbara]] ORIN ÀWON ALÁGBÁRA Olórí ikán Aláyà ekùn Elésè erin Alára Ògánwó Ó fesè ró kì 5 Ó fapá yagi Ó fooru imú Ó fi jiná isu Apá kan erù Olóúnje àsè 10 Oní ìyán àrá Bó mí ìmí èdùn Kìnìún á sá Bó gbékó kéhé Erinmi á ho 15 Kò sóhun tí ò ní Àfìtélórùn Olójú ńlá Bí ojú àdán Soooto ni? 2348 6419 2006-12-19T08:22:33Z Loadewole 101 [[Soooto ni]] SÓÒÓTÓ NI? Wón níwo ló fowó se tolówó Tó o fisé se ti tálákà Tó o fi olá se tólólá Tó o fìyà se tòtòsì Wón ní o fún àwon kan lójú 5 O fójú àwon kan O la etí àwon kan sílè O fi òdídì dí tàwon kan O fún onísé nísé O fún onísèé nísèé 10 Òkán ń wa pélésè. Òkan ń wo pílésò Òkán bùréwà bí ìmàdò Òkán dára bí egbin O dá àgàn tán o fi olómo tèlé e 15 Ìgbàgbó wà, mùsùlùmí wà Àwa olóòsà ìbílè náà tún ń be Alára yíyá wà, rojú-jè-yí náà ń be Afólùú wà, atúnlúse ń be Ilèe wa yìí kún fún òpòlopò irúu won 20 Wón sì ló o dá wa láwòràn araà re N gbó, sóòótó ni Olúwa? Alaaji, E re e nle 2349 6240 2006-12-17T06:47:45Z Loadewole 101 [[ÀLÀÁJÌ, E RÈ É ŃLÈ]] Àlàájì, e dákun e rè é ńlè Adìyè Mékà yìí sè wá ń ga ju bó se ye lo O ló o rádìye ní Mékà o sì gbówó rorí Erin lo rí ni àbí mààlúù? Ògbèrì lo ń sòrò sí ni àbí kò mòkan? 5 Tó o fi pe òpòló ládúmáradán Tó o ní alákàn fi ìyan jo tísà Àróò re ló ń sisé ni àbódòfin? Tábéré fi bó sódò té e ró tàló E dákun, e jé kádìye yìí máa nàró sàn-án 10 Kí gbogbo aráyé lè mobi tó ga dé Ìwo lo réjè lára ìgbín, tékòló fi gbogbo ara se eegun Àkan-in-ìn ré gùn téèyàn Tamotiye ga bí igi Àlàájì, e dákun e re kiní yìí ńlè díè 15 Adìye Mékà yí sè ń ga ju bó se ye lo E rè é ńlè. Iku Olori Ogun 2350 6319 2006-12-17T09:32:30Z Loadewole 101 [[Iku Olori Ogun]] IKÚ OLÓRÍ OGUN Kèkèréèke hòòò, àkùko ìdájí ko Ó pé n tóó sùn lánàá, àná ò dáá, mo fenu se totí Ó se, mo dìde. N ò se etíì mi ní wàhálà Tí mo fi ń gbáriwo tòòò 5 Igbe ń so kùùù Wón ń logun tììì Ojú òrun sú dèdèèdè Àmìmì ń bù yàlà Àrá ń sán wàá 10 Òjò ń ro wìì Àgbàrá ń sàn yàà Agbe ń se hó-rìrìrìrì Ewúré ń ké bèéè Àgùntàn ń se bòóò 15 Ajá ń gbó gbòóò Ológbò ń se mì-ín-un Adìye pomo rè jo kùú kùú kùú Abée gbòngàn tí mo yojú sí báyìí Èrò bí ewé orúmò ni mo rí 20 Tí wón kóra jo bí omi òkun Tí wón kóra jo bí omi òsà Njé kí ló ti jé? Njé kí ló ti se? Njé kí ló ti jé? Njé kí ló selè? Wón ní ìsèlè ńlá kan ló sè 25 Wón lólórí ogun pàtàkì kan Làwon olòtè so deni àná Mo dúró títí, n ò mèyí n ó wí Mo dúró títí, n ò mèyí n ó so Mo lanu sílè bí ajá mi ló pa á 30 Mo tiiri bí omi, mo lè bí òòlè Mo léni tó sèyí, bówó bá bà á Yóò kúkú oró Bówó ò si bà á, èwè, odò ní ò gbé e lo Tí yóò dalábápín eja 35 Èkejì akàn Ohun ìje òònì Eran abé omi Ìtèlè ìdí òsà Ohun ìdà reirei òkun 40 Tí yóò se béè jìyà látayé Títí loo dórun alákeji Toróhun tó se yìí kàmòmò Njé gbogbo àwa tó kàn, e jé á rójú Ojú là á ró 45 Òfò ló se ará yòókù Gbogbo wa la meni ohún se E Pawa Da 2351 6274 2006-12-17T07:59:59Z Loadewole 101 [[E Pawa Da]] E PA ÌWÀ DÀ Èmi ò mohun téni ń pòdà fi yàtò sápòdà To réni tó ponú là ń pè lópònú Ohun tó jora la fi ń wéra, kì í sèsè Imí ahún jadígbónnákú, té è bá fiyè sí i Èèpo èpà sì di pósí èlírí tán, díè ló kù 5 Eni tó wò kàsá, wò kàsà Tó bá omo onídodo onídòdò lódò Tó ní ó dákun jòwó jádòdò bò wálé Kó fi lórí odó níbi odo amò lóòdè Ta ni ò mò póhun tó jora loní-yún-ùn fi ń wéra 10 N náà ni mo rò pò tí mo wo ìwà omo Yoòbá láfèmójúmó Tó ń fè yeye fè yèyè, lójó ayé gbogbo Òní ijó, òla orò, ojoojúmó lodún ilée won Òní ojóbìí, òla àsè ìyàwó, afefe yeye ò fìgbà kan dínkù Òkú tó ti kú látàádóta odún Lá ń fògòròo náírà pègbé è dà 15 Tá a ń jori, jèko, jàmòlà, jokà Ká máa sunwó níná ká lá a ń forí lágbo Òkú ń sunkún òkú, akásolórí ń mékun ara won sun Baba aláwo òkè òún, sójò ò níí rò lálé? Tí yóò bá rò, o bá mi mú un 20 Tí yóò bá rò, o bá mi dè é mólè Torí mo féé fàjoje àjomu, mo féé fi sàjoyò À bó ò gbó pé mo ti ràgé titun ni? Wíwè ló kù Kò sóhun won ò níí wè tán, wón we ańkásífì dánwo 25 Òkúta tó ń fi yíyí gbiri sayé, níjó wo ni yóò lákójo? Àwon èyà yòókù jókòó won ń fi wá sèfè Wón ń fi wá sèrín-ínrín Wón ní e wáá wapòdà tó ń pòórá owó E wàwon àpòdà tó ń pòórà orò 30 Njé báyìí lòrò rí, èyin omo ìyáà mi? Tó bá jé béè, e dákun, e jé a pàwà dà Ká pàwà dà, ká mú tuntun se, kè è pé jù. Eegun Tito 2352 6279 2006-12-17T08:10:21Z Loadewole 101 [[Eegun Tito]] Táíwò Bínúyo (2004), ‘Àwon Ohun Èlò fún Eegun títò’, láti inú ‘Eegun Títò ní Ìlànà Ìbílè yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Bí eè, DALL, OAU, Ifè Nigeria, pp.13-19. Lára àwon èròjà tó wópò nínú isé eegun títò ni wònyìí: 1. Adìe 2. Òwú òtùtù tàbí tìmùtìmù 3. Òjá 4. Okùn 5. Opa (igi pèlebe) 6. Òpá 7. Òwá olóbìrìkítí. (1) Adìe: Adìe yìí wúlò púpò níbi eegun títò. Gégè bí a ti so télè pé adìe wúlò lónà méjì òtòòtòò, èyí nip é ìlànà méjì ni a lè gbà lo adìe. Lónà kinni won le lo fun gbígbé ebo, lónà keji èwè, won maa n lo fún títò eégun Adìe lílò fún gbígbé ebo: Àwon onísègùn ìbílè eegun títò kan máa ń lo adìe láti kókó fi gbé ebo kí won to le dáwólé isé eegun ní títò fún aláìsán. Gégé bí ìwádìí se fi han wa, wón máa ń se èyí láti le fi tu àwon èmi àìrí tí wón le bà isé won je lójú ni, àtipe won n se èyí láti le gbàse lówó àwon èmí àìrí wònyìí kí ise náà le jé won se. Gégé bí onímò Ayò Òpéfèyítìmí se so: Òrò yìí jo ìjúbà nínú àsà ìbílè Yorùbá. Yorúbá bò, won ni a kíi rawó fún Èpà, kí Èpà ó tún jóni lówó mo. Irúfé èbè kan tó lágbára ni wón ń fi àrokò yìí pa. Àrokò gidi ni ebo yìí ń jé fún àwon tí Yorùbá gbà pé wón le se ìrúfé àìsàn dágundágun tí a ń tò. Ebo náà jásí àrokò nítorí pé bi a wo adìe, a ó rip é irúfé eye kan níse. Eye-nìyàn sì ni àwon tí o búrú jù nínú èdá tí o le dá ni leegun ti kò sì ní sí àtunse, àyàfi tí won bá tù wón nínú gbígbé ebo. Àtipé àwon onísègùn eegun títò kò mò irúfé ohun tí ó se okùnfà eegun to o sé náà bóyá o lówó èmí àìrí nínú. Ìgbàgbó won nip é lópò ìgbà ni àwon èmí àìrí maa n fa ìjàmbá tí òpò ènìyàn yóò sì sé leegun, sùgbón tí won kò ni fe kí irú àwon tí ìjàmbá se wònyìí ni àláàfìà rárá. Won kókó máa ń gbé ebo láti le fit ù won lójú bí o ba je obinrin onísègùn ìbílè náà yóò lo abo’eìe, sùgbón fún okunrin wón yóò lo àkùko fun ebo gbígbé gégé bi mo se so léèkan. Ebo yìí ni wón máa ń gbé ni ààrin ààjìn ni dédé agogo méjìlá sí agogo kan òru (12.00 to 1.00 a.m). Won yóò mu adìe yìí pèlú àwon èròjà mìíràn sínú àpáàdì, adìe yìí yóò ti wa ni pípa tí won yóò sì ro èjè rè sórí àwon èròjà tí a ti kó sínú apaadi. Onísègùn ìbílè náà yóò máa pe àwon gbólóhùn wònyí lo síbí oríta. Eyo atare méje ni baba oníségùn yóò ti je lénu tí yóò fi máa pe ofò yìí: Iná roro ní í sawo ojú-alé Òòrùn yànràn ní í sawo Àgbálèdé Ikakara kànkà ní í sawo yèyé lókun Ojú ikakara kànkà kí I ribi lálè odò Ìrètè-ofun máa je kójúu mi ó ribi lode ilè yìí Ejò méjì ń jà lókè Won a sera won wéréké-wéréké Won a seraa won wèrèkè-wèrèkè A dífá fún àgbò gìrìmòyàn Níjó ti ń lo rèé tekú nífá Àgbò gìrìmòyàn ìwo lo tekú nífa Ikú kí ó má sì mí pa. Èmi omo Àgbò gìrìmòyàn ni mò ń bò lónà Òfò kó o má sì mí se Èmi omo Àgbò gìrìmòyàn ni mo ń bò lónà. Àgo lónà kómo lónà o ríbi lo. Ogbó ló ní kí e gbó tèmi Ògbà ló ní kí e gbà tèmi gbó Àgbàtán ni ìgbà gbàà òpe Òrò ti òkété bá bá ilè so, ni ilè gbo E jé kó jumise, ki isé mi máa se yi mi lówó Nítorí pé ko yí Alárá lówó rí Béènì kò yí Ajerò lówó rí Èmi omo yin ni ki o máa se yí mi lówó Lehin tí won bat i gbé ebo yìí ka oríta tán won kò gbodò wo èhìn títí won yóò fi de ile. Gégé bí ìwádìí se so, irufe èbè báyìí máa ń je iru won se. Ní ònà kejì ti a tun ń gbà lo adìe kíi se adìe nikan ni a máa múlò, sùgbón pèlú àwon ewé àti egbò ni a máa ń fi se ìwòsàn aláìsàn yìí. Ewé àti egbò bíi ewe atò àti ìtàkùn rè, isan òpe, ògèdè-àgbagbà, ìyèré kakawo àti awopa, won yóò lo gbogbo rè papò pèlú òrí àti epo pupa. Won yóò wa dá adìe yìí lésè tàbí lápá, ibi yòówù ki ènìyàn o ti da esè tàbí apá adìe ni won yóò dá ti won yóò sì máa fi oògùn tí won ti lò papò yìí si ojú ibi tí a ti dà adìe náà, kí a to fi si ojú ibi tí aláìsàn náà ti dá. Won yóò máa pe ofò wònyìí ni àkókò tí won ba ń fir a. “Atègínní-gínní wojà-wòlú A díá fún apá Apá lówó A díá fese Esè lórò A díá fùn gbogbo ara Gbogbo ara sòsó gbèdé-gede Kápé-laye ló ségun oró Àìkú lémèsó ò jìjà Ará didi ni líle Orí-owó gbadé Ogbó ló ní kí e gbó tèmi Ogbà ló ní kí e gbà tèmi se Ewe atò lo ni ki eegun gbogbo ti Mo bat i n to ko ma tò Isan lo ni ki o ma san Ògèdè lo ni ki o maa dè ò lórùn Àwópa loníwò, ohun tí mo ba wi ki arò o romo Se àtègbó àtèyè bá’dìe Temo re áyè o”. Gégé bí ìwádìí se fi hàn onísègùn eegun náa yóò ti da èèrù gbígbe sínú àpáàdì pèlú ina ti èéfún rè yóò sì máa rú sókè. Ohun tí ó dájú ni pé bí ese tàbí apá adíè náà ba ti ń san ni ibi ti eni tí o dá leegun náà yóò maa san. (2) Òwá: Òwá yìí wúlò yìí nibi eegun títò. Òwá ni igi oparun tí a ti là wéwé tí a sí fáa dán kooroko, àwon opaarun téérété wònyìí gbódò gun bára mu kí o le se se isé náà dáadáa. A gbódò ríi wí pé òwá po dáadáa láti ká ojú esè náà yípo léyìn tí a bá ti to òwá yìí yípo esè tán ni won yóò fi òjá wee. Ise pàtàkì tí o n se ni láti mu ojú esè dúró sí ààyè ibi tí won ba fe ko wa. (3) Owu òtùtù: A tún máa n lo òwú òtùtù láti fi bo ojú egbò náà léyìn tí aba tí fi oògun sí tan. A ó ríi wí pé a re òwú yìí sínú òògùn ìbílè ti òògùn yìí yóò sì ti re e sepètè ki á tó dàá bo ojú egbo náà. Ní ìgbà mìíràn èwè a tún le lo tìmùtìmù dípò òwú òtùtù. (4) Òjà: Eléyìí ni aso tééré tí a máa ń lo láti fi so òwá papò léyìn tí a bà ti tòí yíka ese tàbí apa tán. (5) Okùn: Okùn ni o máa n fi so esè kó ni ilé ìwòsàn ìbílè ni ìgbà mìíràn a le fig be owó kó orùn. Ó seése láti lo òjá fún iru ìgbékó báyìí ní ìgbà mìíràn. (6) Òpá (Igi pelebe): Eléyìí ní won máa ń lo láti fi té ogan-gan esè ní abé kí won tó to òwá yípo rè, léyìn náà ní won a fi okùn dii. (7) Òpá: Eléyìí ni aláìsàn máa ń lo láti fi se ìkejì esè tó dá nígba tí ó bá n tè yénkú-yénkú, títò ti egungun náa yóò fi padà bo sípò. (8) Òwá olóbìrìkítí: Orísi èyà òwá kan ni eléyìí jé. Ó máa ń se kìrìbìtì gégé bí òsùká eegun orun ni wón máa ń saábà lòó fún Fonetiiki ati Fonoloji 2353 6297 2006-12-17T08:49:16Z Loadewole 101 [[Fonetiiki]] [[Fonoloji]] [[Kola Owolabi]] [[Fonetiiki ati Fonoloji]] Kólá Owólabí (1989), Ìjìnlè Ìtúpalè Èdè Yorùbá (i) : Fónétíìkì àti fonólójì. Ibadan, Nigeria: Oníbon-oje Press and Book Industries (Nig.) Ltd ISBN 978-145-064-9. Ojú-ìwé 281. ÒRÒ ÀKÓSO Ìwé yìí ni ìkíní nínú àwon ìwé tí mo gbèrò láti ko lóri èdá-èdè Yorùbá. Ìwé náà jé àbájáde akitiyan odún méjì abò gbáko láti so ìmò mi lóri fònétíìkì àti fonólójì èdè Yorùbá di kíko sílè ní ònà tí yóò fi rorùn fún eni tí kò bá ní ànfààní àtilo sí Yunifásitì tàbí ilé ìwé gíga mìíràn fún èkó ìmò èdá-èdè (ìyen, lìngúísíìkì) àti eni tí ó bá ní irú ànfààní béè pèlú. Dájúdájú, ipò pàtàkí ni fònétíìkì àti fonólojì wà nínú ìmò èdá-èdé Yorùbá bèrè láti odún kìíní ní ilé ìwé sekóńdírì títí dé Yunifásitì. Béè ni odoodún ni àwon akékòó èdè Yorùbá ni ilé ìwé kòòkan gbódò dojú ko ìdánwò kan tàbí òmíràn lórí fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá gégé bí òrànanyàn. Èyí sì mú ki ó di kàn-ńpá pé kí akékòó rí ìwé tí yòó tó o sónà dáadáa ka, kí ó lè yege ìdánwo rè. Àmó sáá, bí ó tilè jé pé ògòòro ìwé ló ti wà lóde báyìí nínú èyí tí (àwon) ònkòwé ti gbìyànjú láti sàpèjúwe fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá gégé bí èka èko ken pàtàkì nínú èdá-èdè Yorùbá, títí di òní olónìí, kò tíì sí ìwé kankan tí ó dá lórí fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá ní pàtó, tí ó sì pa ibùdó ti orí-òrò kòòkan nínú èkó pàtàkì yìí láti se àpèjúwe tí ó jinlè fún un ni ònà tí yóò fi rorùn láti kó àti làti kà fún akékòó àti olùkó. Ìwé yìí ni àkókó láti se irú àpèjúwe béè. Ànfààní kan pàtàkì tí ìwé tí ó dá lórí fònétíìkì àti fonólojì ní pàtó (bíi ti ìwé yìí) ní nip é, níwòn ìgbà tí kì í tií se ìwé tí àkóónú rè jé irú wá ògìrì wá, ní ibi tí ìtàn Ìjàpá àti Yánníbo ìyàwó rè ti ń du àyè mó àpèjúwe èyà ara ìfò (tàbí èyà ara ìsòrò) lówó; tí ewì lórí àjànàkú, àpèjúwe ìhun àpólà-orúko àti ìtúpalè àsàyàn ìwé ìtàn àròso sì ti ń bá àpèjúwe fóníìmù, sílébù, ìgbésè ìpaje àti àrànmó du àyè, ó dájú pé irú ìwé béè yóò ní àyè tó pò tó láti se àlàyé ní òrínkinniwín fún orí-òrò kòòkan nínú fònétíìkì àti fonólojì. Ó sì dájú pé irú ìwé tí a ń wí yìí yóò wúlò púpò fún kíkó fònétíìkì àti fonólojì ní àkóyege fún akékòó àti olùkó ni ilé ìwé kòòkan, Yóò sì tún dùn-ún lò gégé bí ìwé àgbélé-kà fún enike’ni tí ó bá jé pé, fún ìdí kan tàbí òmíràn, ó fé láti kó èkó fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá fún ara rè. Ní kíko ìwé yìí, àwon tí mo ní lókàn jù lo ni àwon akékòó àti olùkó bèrè láti odún kìíní ní ilé ìwé sékóńdírì títí dé Yunifásitì àti gbogbo àwon olùfé èkó fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá pátápátá. Nínú ìwé náà, mo gbìyànjù láti se àpèjúwe tàbí ìtúpalè tí ó jinlè lórí àwon orí-òrò pàtàkì pàtàkì nínú fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá ní ìkòòkan. Lópin Orí kòòkan mo pèsè orísirísi ìdánrawò láti dán ìmò wò lórí orí-òrò kòòkan, láti mú lò fún ìjíròrò nínú kíláàsì, tàbí gégé bí isé-àsetiléwá fún akékòó. Béè sì ni ìdánrawò kòòkan ni ìdáhùn wà sí, èyí tí yóò mú kí ìgbéra-eni-lé-ìwòn rorùn láti se. Èyí nìkan kó, lópìn ìwé náà, mo tún pèsè ìbéèrè méjìlélógójì, gégé bí àpeere àwon ìbéèrè tí akèkòó lè bá pàdé lórí fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá nínú ìdánwò ní ìparí abala-èkó rè. Béè ni, láti dín àkósórí kù àti láti mú kí ìmò túbò jinlè, mo pèsè atúmò òrò-ìperí ní ibi tí mo ti so ní sókí, sókí, ìtumò òrò-ìoperí bíi ogórùn-ún ó lé métàlélógbòn tí wón je yo nínú ìwé yìí ni ònà tí yóò fi rorùn fún ènìyàn láti sàlàyé ìkòòkan àwon òrò-iperí béè. Èrò mi ni láti se irú akitiyan yìí kan náà lórí gírámà èdè Yorùbá nínú ìwé kejì tí yóò tèlé eléyìí. Béè sì ni, fún ìwé kòòkan, ìwé isé àmúse yóò wà fún lólò akékòó àti olùkó ojó iwájú pèlú. Mo lérò pé leyìn-ò-reyìn, ìjayà tàbí ìbèru-bojo tí ó sábà máa ń dé bá akékòó àti olùkó lórí fònétíìkì, fonólojì àti gírámà Yorùbá yóò dín kù gidigidi, bí kò bá tilè di ohun ìgbàgbé pátápátá. Ire o. Kólá Owólabí. Àkóónú 1. Àwon èyà ara ìfò 2. Àpèjúwe àti ìpín-sí-ìsòrí ìró 3. Dída àwon ìró ko 4. àpèjúwe ìró kóńsónántì 5. Ìpín-sówòó ìró kóńsónántì 6. Kóńsónántì aránmú asesílébù 7. àpejúwe ìró fáwèlì 8. Ìpín-sówòó ìró fáwèlì 9. Àwon ìró àti èdà won 10. fóníìmù kóńsónántì 11. Fòníìmù fáwèlì 12. Fóníìmù kóńsónántì aránmú asesílébù 13. Fóníìmù ohùn (Tàbí tóníìmù) 14. Ìgbésè ajemóhùn àti lílò ohùn 15. Sílébù 16. Òrò àyálò 17. Àbùbá afò geere (1): Ìpaje 18. Àbùdá afò geere (2): Àrànmó Ìdáhùn sí ìdánrawò Àpeere ìbéèrè fún ìdánwò Atúmò òrò-ìperí Ìtókasí Atóka àsàyàn-òrò. Ilu Irele 2354 6327 2006-12-17T09:43:48Z Loadewole 101 [[Ilu Irele]] [[A. Akinyomade]] A. Akinyomade (2002), ‘Ìlú Ìrèlè’, láti inú ‘Ipa Obìnrin nínú Odún Èje ní Ìlú Ìrèlè.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwe 3-12 1.1 ÀPÈJÚWE ÌLÚ ÌRÈLÈ Ìlú Ìrèlè jé òkan pàtàkì àti èyí tí ó tóbi jù nínú Ìkálè Mèsàn-án (Ìrèlè, Àjàgbà, Òmi, Ìdèpé-Òkìtipupa, Aye, Ìkòyà, Ìlú tuntun, Ijudò àti Ijùkè, Erínje, Gbodìgò-Ìgbòdan Lísà). Ìlú yìí wà ní ìlà-oòrùn gúsù Yorùbá (SEY) gégé bí ìpínsí-ìsòrí Oyelaran (1967), Ó sì je ibìjókòó ìjoba ìbílè Ìrèlè. Ìlú yìí jé okan lára àwon ìlú tí ó ti wà ní ìgbà láéláé, àwon olùgbé ìlú yìí yòó máa súnmó egbèrún lónà egbàá. Ní apá ìlà-oòrun, wón bá ilú Sàbomì àti Igbotu pààlà, ní apá ìwò-oòrùn ìlú Òrè àti Odìgbó pààlà, ní àriwá tí wón sì ba ìlú Okìtìpupa-Ìdèpé àti Ìgbòbíní pààlà nígbà tí gusu wón bá ìlú Òmì pààlà. Ìrèlè jé ìlú tí a tèdó sórí yanrìn, tí òjò sì máa ń rò ní àkókò rè dáradára. Eléyìí ni ó jé kì àwon olùgbé inú ìlú yìí yan isé àgbè àti isé eja pípa ní àyò gégé bí isé òòjó wón sé wón ní oko lèrè àgbè. Ohun tí wón sábà máa ń gbìn ni òpe, obì tí ó lè máa mú owó wolé fún won. Wón tún máa ń gbin isu, ègé kókò, kúkúndùkú àti ewébè sínú oko àroje won. Nígbà tí ó dip é ilè won kò tó, tí ó sì tún ń sá, tí wón sì ń pò sí i, àwon mìíràn fi ìlú sílè láti lo mú oko ní ìlú mìíràn. Ìdí èyí ló fi jé pé àwon ará ìlú yìí fi fi oko se ilé ju ìlú won lo. Lára oko won yìí ni a ti ri Kìdímò, Lítòtó, Líkànran, Òfò, àti béè béè lo. Sùgbón nígbà tí òlàjú dé, àwon ará ìlú yìí kò fi isé àgbè àti eja pípa nìkan se isé mó, àwon náà ti ń se isé ayàwòrán, télò, bíríkìlà, awakò, wón sì ń dá isé sílè. Wón ní ojó tí wón máa ń kó èrè oko won lo láti tà bíi ojà Aráròmí, Ojà Oba, àti Ojà Kónyè tí wón máa ń kó èrè oko won lo láti tà bíi ojà Aráròmí, Ojà Oba, àti Ojà Kóyè tí won máa ń ná ní oroorín sira won. Àwon olùsìn èsìn ìbílè pò ni Ìrèlè. Wón máa ń bo odò, Ayélála, Arede-léròn béè béè lo. Wón máa ń se odún egúngún, Sàngó, Ògún, Orè àti béè béè lo. Sùgbón nígbà tí èsìn àjòjì dé wón bèrè si ń yi padà lati inú èsìn ìbílè wón sí èsìn mùsùmùmí àti èsìn kirisiteni. Bí ojú se ń là si náà ni ìdàgbàsókè ń bá ìlú yìí. Orísìírísìí ohun amúlúdùn ni ó wà ní ìlú Ìrèlè, bíi iná mònà-móná, omi-èro, òdà oju popo, ile ìfowópamó, ilé ìfiwé-ránsé, ilé-ìwé gígá àti béè béè lo. 1.2 ÌTÀN ÌLÙ ÌRÈLÈ Ìrèlè jé òkan pàtàkì nínú ilè Yorùbá tí m be ni ìha “Òndó Province” ó sì tún jé òkan kókó nínú àwon ilè méta pàtàkì tí ń be ni “Òkìtìpupa Division” tàbí tí a tún ń pè ní ìdàkeji gégé Esè Odò tí owó òwúrò ilè Yorùbá. Ìwádìí fí yé wa wí pé omo oba Benin tó joba sí ìlú Ugbò1 tí orúko rè ń je Olúgbò-amètó2 bí Gbángbá àti Àjànà. Gbángbá jé àbúrò Àjànà sùgbón nígbà tí Olúgbò-amètó wàjà, àwon afobaje gbìmòpò lati fi Gbángbà je oba èyí mú kí Àjànà bínú kuro ní ìlú, ó sì lo te ìlú Ìgbékèbó3 pèlú Gbógùnrón arakunrin rè. Láti ìlú Ìgbékèbó ní Àjànà tí lo sí ìlú Benin, ò sí rojó fún Oba Uforami4 bí wón se fí àbúrò oùn joba, àti pé bí oùn náà se te ibikan dó. Oùn yóò sì je Oba “Olú Orófun”5 sí ìbe. Oba Uforami sì fún Àjànà ní adé, Àjànà padà sí Ìgbékèbó, ó bí Òrúnbèmékún àti Ògèyìnbó, okùnrin sì ni àwon mejeeji. Kò pé, kò sí jìnà, Àjànà wàjà. Àwon omo rè mejeeji lo si Benin lati joba. Ògèyìnbó lo sí Benin lati joba. Ó dúró sí òdò Oba Benin pé baba òun tí wàjà, òun yóò sí joba. Òrúnbèmékún náà lo sí òdò Ìyá Oba Benin pé òun náà fe joba nígbà tí baba òun ti kú. Oba Benin ń se orò oba fún Ògèyìnbó nígba tí Ìyá oba ń se orò fún Òrúnbèmékún. Òrúnbèmékún mu Olóbímítán omobìnrin rè lówó. Nígbà tí akódà Oba Benin tí yóò wà gbé oúnje fún Ìyá Oba, rí í wí pé orò tí oba ń se fún alejo odò rè náà ní Ìyá oba ń se fún eni yìí. Èyí mú kí akódá oba fi òrò náà tó kabiyesi létí. Ní oba ni omo kì í bí sáájú iyaa re, ó pe Ògèyìnbò kó wá máa lo. Nígbà tí àwon méjèéjì fí lo sí Benin, Gbógùnròn tí gbe “Àgbá Malokun”6 pamó nítorí ó tí fura pé won kò ní ba inú dídùn wá. Ògèyìnbó dé Ìgbékèbó, kò rí Àgbá Malòkun mó, ó wa gbé Ùfùrà, ó wo inú oko ojú omi, o sí te isalè omi lo, oùn ní ó te ìlú Erínje dó. Ní àkókò tí Òrúnbèmékún fí wà ní ìlú Benin, Òlóbímitán, omo rè máa lo wè lódò Ìpòba7 àwon erú oba sí màa ń ja lati fe èyí ló fá ìpèdè yìí “Olóbímitán máa lo wè lódì kí eru oba meji máa ba jìjà ku tori e”. Èyí ní wón fi ń se odún Ìjègbé ní ìlú Benin. Ní ìgbà tí ó se Òrúnbèmékún àti Olóbímitán padà sí ìlú Ìgbékèbó, sùgbón Gbógùnròn so fún wí pe àbúrò rè (Ògèyìnbó) i ba ibi jé kò sì dára fún won lati gbé, wón koja sí òkè omi won fi de Òtún Ugbotu8, won sokale, Olóbímitán ní òun…àbàtà wón wá té igi tééré lorí rè fún, èyí ní won fí ń kí oríkì won báyìí: “Òrúnbèmékún a hénà gòkè” Àgbá Malòkun tí gbógùnròn gbé pa mó kò le wo inú okó ojú omi, won so ó sínú omi, títí dì òní yìí tí wón bá ti ń sodún Malòkun ní ìlú Ìrèlè, a máa ń gbó ìró ìlù náà ní ògangan ibi wón gbé so ó somi. Wón tèdó sí odó Ohúmo.9 Orísìírísìí ogun ló jà wón ní odí Ohúmo, lára won ní Ogun Osòkòlò10, Ogun Ùjó11, àti béè béè lo. Olumisokun omo oba Benin, ìyàwò rè kò bímo nígbà tó dé Ìrèlè ó pa àgó sí ibikan, ibè ní won tí ń bo Malokun ni ìlú Ìrèlè. Lúmúrè wá dò ní ìlú Ìrèlè, ó fe Olóbímitán sùgbón Olóbímitán kò bímo fún un èyí mú kí ó pàdà wa si odo baba rè, Òrúnbèmékún, olúmísokùn wá fe Olóbímitán ní odó Ohúmo. Wón bí Jagbójú àti Oyènúsì, ogun tó jà won ní ní odó Ohúmo pa Oyènúsì èyí mú kí Jagbójú so pé “oun relé baba mi”. Mo relé. Bí orúko àwon to kókó joba ni ìlú Ìrèlè se tèlé ara won nì yìí: 1. Òrúnbèmékún 2. Jagbójú 3. Yàbóyìn 4. Akingboyè 5. Ògàbaléténi 6. Mésèénù 7. Olómúwàgún 8. Adépèyìn 9. Adétubokánwà 10. Feyísarà 11. Olarewaju Lébí Odú Ifá tó te Ìrèlè dó: Ègúntán Òbàrà Ègùntán á se Òbàrà á se A díá fún Ìyá túrèké Wón ni kó lo ra ewuré wá lójà Owó eyo kan ní won fún Ègùntán ní ìyá òun yóò ra ewúré méjì Òbàrà ni ìyà òun yóò ra ewúré kan Túrèké ra ewúré kan Sùgbón ó lóyún Kí ó tó délé ewúré bí mo. ORÍKÌ ÌLÚ ÌRÈLÈ Ìrèlè egùn, Ibi owó ń gbé so, Tí a rí nnkan fi kan Ìrèlè egùn, Ó gbéja ńlá bofá, Èsù gbagada ojú òrun Ó jókòó sòwò olà Malòkun ò gbólú Oba-mi-jòba òkè. Àtètè-Olókun Iwá òkun, òkun ni Èyìn òkun, òkun ni A kì í rídìí òkun A kìí rídìí Olósà Omo Ìrèlè kò ní opin Ìdí ìgbálè kì í sé Aso funfun tí Malòkun Ope ni ti Malòkun. Àwon nnkan èèwò fún omo bíbí ìlú Ìrèlè i. Eran òkété ii. Èró kókò iii. Eran Ajá iv. Èkon ÌTOSÈ ÒRÒ 1. Ugbò = Orúko ìlú kan ní ìlú Ìlàje ní jé béè. 2. Olúgbò-amétò = Oruko oba ìlú Ugbò nígbà náà. 3. Gbángbà àti Àjànà = Oruko ènìyàn. 4. Ìgbékèbó = ìlú kan ní jé béè ni ìpílè Ìlàje 5. Oba Ùfóràmí = Orúko Oba Benin. 6. Olú Orófun = Orúko oyé oba ìlú Ìrèlè. 7. Àgbá Malòkun = Orúko ìlù kan ni tí wón ń lù ní ojó odún Malòkun. 8. Ìpòbà = Orúko omi kan ní ìlú Benin 9. Ugbotu = Oruko ìlú àwon Ìlàje kan ni. 10. Ohúmo = Orúko omi kan ni. 11. Ogun Òsòkòlò = Orúko ìlú kan tó kó ogun ja ìlú Ìrèlè. 12. Ùjó = Orúko àwon èya ènìyàn kan ni Obasa 2355 6382 2006-12-18T08:29:59Z Loadewole 101 [[Obasa]] [[Adenrele Obasa]] [[Adenrele Adetimkan Obasa]] Obasá Adenrele Adetimkan Obasa jé ògbóntàrìgì akéwì Yorùbá eni tí ó máa ń sáábà lo àwon orísirísi ònà gégé bíi síse àkójopò orísirísi àwon òwe Yorùbá àti àkànlò èdè láti gbé ewì rè jáde. Fún àpeere tí a bá se àyèwò ewì re tí ó pè ní “Ìkà Eke” a ó ri wípé ó lo àwon òwe àti àkànlò èdè Yorùbá gégé bíi, Olórun kò dá kanyinkayin Kó lí ńla bí esin Àtapa ni ì bá ta’ni Àtapa ni ì bá tà’ nlà Orísirísi àwon òwe àti àkànlò èdè ni Obasá lò nínú ewì yí eléyìí tí ó mún kí isé re yàtò sí àwon akegbé rè. Lára àwon nnkan wònyí ni B’ilè ń gbòsìkà Bí kò gbe olóòtó B’ó bá pè títí Oore a máa sú ni í se! Ònà mìíràn èwè tí Obasá ń gbà gbé àwon ewì rè jáde ni ìfìrópò. Nípa síse èyí ó máa ń fi àwon òrò tirè rópò àwon òrò àtayébáyé ti a mò mo awon òwe náà. Ó máa ń se eléyìí láti fa èmí àwon ewì rè gùn. Fún àpeere Enlà gb’ókèèrè ní’yì Asó b’èse Òkín Nínú ewì tí Obasá pe àkole rè ni “òun” ni mo ti se àfàyo afò tí ó wà ní òkè yìí. “Òkín” nínú afò yìí ni Obasá lò láti fi rópò “Ìdí” eléyìí tí a mò mo òwe náà. Eléyìí ni á rí fàyo gégé bí Obasá se máa n gbìyànjú láti fi àwon òrò tí ó rí wípé ó bá nnkan ti òun ń so rópò ojúlówó òrò tí àwon Yorùbá maa ńlò yálà nínú òwe ni tàbí àkànlò èdè. Tí a bá fi ojú mú wo. “Òkan" tí Obasá fi rópò “Ìdí” nínú ewì yìí a ó ri wípé won kò ní ìtumò tó jo ara won. Òkan pàtàkì nínú àwon ònà ti Obasá tún náà ń lò ni “Afikun”. Ní òpòlopò ìgbà Obasá maa ń se àfikún àwon òro tirè món àwon òrò tí a mò mo àwon tí ó máa ńlò. Fún àpeere; Eni ba n’wni ahun. Ti ba ń w’ówó ahun Tí bá ń w’ésè ahun Odidi ahun ní í rán won. Nínú afò òkè yí, a ó ri dájú sáká wípé ìlà kejì nínú afò náà jé àfikún eléyìí tí Obasá se sí òwe Yorùbá yìí. Ní tòótó àfikún tí Obasá se yìí kò se àkóbá fún ìtumò òwe yìí síbèsíbè èdè ayàwòrán tí ó lò kò se béè ní àgbára mó to eléyìí tí a ti lo “orí” àti “esè” tí ó tumò sí Odidi ahun gégé bí àwon Yorùbá se máa n lo òwe naa. Tí a bá se àyèwò fínífíní àwon ewì Obasá a ó ri wípé ó máa ń sáábà ko àwon òrò sílè gégé bí ó se máa ń pe wón lénu. Ìdí sì ni èyí tí ó fi maa ń se àfàgùn àwon ìró fáwèlì nínú àwon, ewì rè. Fún àpeere tí a bá wo ewì rè tí o pè ni Ìkà Eke …Àtapa ni ì bá táni Àtapa ni ì bá tà’nlà Àwon sílébú “ì” tí mo fàlà sí ní ìdí ní òkè yìí jé àpeere bí Obasá se máa ń gbìyàn láti ko ewi rè sílè gélé bí ó se maa ń fi ohùn gbé won jade. Síwájú si, Obasá tún máa ń lo èdè ayàwòrán òpò nínú àwon ewì rè ni ó jé wípé látàní èyi ni ó se máa n so orúko àwon ewì naá. Nínú ewì re tí ó pè ní “Òtí” Obasá lo onà ede ti à ń pè ni ìsohundènìyàn nínú ewì yìí eléyìí tí ó ti so báyìí wípé, Oti ati’mo l’aso... Nínú ewì yí Obasá lo otí gégé bí ènìyàn látàní síso wípé otí a máa ti’molaso. Ní lò ótó tí a bá wo Otí ó jé ohun kan tí kò ní owó tí ó lè fi ti ènìyàn, sùgbón Obasá lo òrò yìí látàrí wípé ti ènìyàn bá ti mun otí yó tán kò sí ohun tí irú eni béè kò le se eléyìí mún mi rántí òwe Yorùbá tí ó so wípé Òmùntí gbàgbe ìsé, otí san ìsé kò san. Ìfòròdárà naa jeyo nínú afò tí ó wà ní òkè yí nítorí wípé Obasá n fi “tí” ati “otí” dárà nínú ewì náà tí a bá yéwò fínífíní. Láfikún, lára àwon ònà míràn tí a tún lè tóka sí tí Obasá ń gbà se àgbékalè àwon ewì rè ni wípé Obasá máa ń se àmúnlò àwon èdè miiràn eléyìí tí ó yàtò sí èdè Yorùbá nínú àwon ewì rè. Eyí sì ni a le pè ní “Èyá òrò” Lára àwon èdè tí ó máa ń yá wo inú ewì re ni èdè òyìnbó, èdè Lárúbáwá ati ede Awúsá pèlú. Fún àpeere nínú ewì rè kan tí ó ti n júbà ògá re. Obasá so báyìí wipe Ìbà tí mo jú’ un T’o gá a mi ni Ògbéni G.A. Williams onínúre Edito àgbà n’ilè Èkó Nínú ewì yìí a ó ri wípé Obasá pinnu láti lo èdè Òyìnbó “Editor” nítorí pé àìmoye òrò nínú èdè Yorùbá ni ó wà tí ó le lò sùgbón ó se eléyìí láti fi ara re hàn gégé bí Ògbóntarìgì akéwì èyí tí kò légbé. Lára àwon àyálò èdè rè ni èdè Larubawa níbi tí ó ti so wípé; Akámuń tàrà kéfà Fáá làrà búkà Ó ní Olórun yíò múnkà sùgbón Kò ní s’ojú lálákù. Tí a bá wòó, Obasá lo àwon èdè àyálò wònyí láti fi se ewà sí àwon ewì rè eléyìí si mún ki àwon ènìyàn gbádùn àwon ewì náà. Níparí, àwon ewì Obasá pín sí ònà méta. Àkókó ni àwon ewì tí ó gbé kalè nipa lilò àwon òwe àti àkànlò ede Yorùbá sán-pán-nán nìkan, gégé bíi “Ìkà Èkè”. Ekeji ni àwon tí ó ko nípa lilo àwon òwe àti àkànlò èdè Yorùbá pelu ogbón isé àtinúdá tirè. Eléyìí tí ó se ìpín keta sì jé àwon isé tí ó kún fún àwon isé àtinúdá tirè nìkan. Nípa síse àyèwò lórí awon ewi Adenude Obasá wònyí a ó ri dájúdájú wípé ògá pàtàkì ni okùnrin náa jé nínú àwon akéwì Yorùbá. Oba Adikuta 2356 6366 2006-12-18T07:32:29Z Loadewole 101 [[O.A. Adeoye]] [[Oba Adikuta]] [[Bamiji Ojo]] O.A. Adeoye (200), ‘Oba Adikúta ní Sókí’, láti inú Àtúpalè Ìwé Oba Adìkúta tí Bámijí Òjó ko.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL OAU, Ifè, Ojú-ìwé 13-17 Ìsonísókí Ìwé Ìtàn Àròso Oba Adìkúta Ìlú ìyona jé ìlú tí ó kún fún orísìírísìí ìwà burúkú, èyí tí kò jé kí wón ní ìlosíwájú. Ní àkókò tí oba ìlú ìyonu kábíyèsí Oba Morólágbé Tèmiladé Adìkúta kejì wà jà ni ìtàn náà bèrè, ònkòwé sàlàyé gbogbo ònà tí àwon arà ìlú náà ń gbà se òfò oba won. Léyìn àkókò òfò yìí ni àwon ará ìlú bèrè sí ní í gbìmòràn àti yan oba mìíràn sórí ìté. Èyí ni ó fa ìpàdé àkókó tí ìdílé Àdìkúta pe, gbogbo omo oyè tí ó ní fèé sí ìté náà ni ó fi orúko sí lè. Òmo Oba gbólágadé Adéoyè gégé bí akòwé fún ìjókòó àwon omo Oba ni wón yàn láti kòwé sí àwon omo oyè tí ó wà ní ìdálè, sùgbón nínú gbogbo àwon omo oyè tí ó ye kí Gbólágadé ko ìwé sí, omo Oba Morádéyò Adékòyà ni o wù ú kí ó joba. Ìdí nìyí tí ó fi fi gbogbo ara wà léyìn rè. Ibi tí wàhálà ti kókó bèrè nípa òrò oyè ìlú ìyonu ni pé dípò ènìyàn márùn-ún tí ó ye kí Gbólágadé ko ìwé sí àwon méta péré ni ó ko ìwé sí. Nnkan òtòòtò ni ó sì ko sí àwon métèèta. Sùgbón nínú ìwé ti omo Oba Adékòyà ni ó fi so fún un pé Oba ti wàjà àti pé òun ni ìdílé Adìkúta fà sílè gégé bí omo Oyè, àwon ìlú sì ń retí rè. Kò pé púpo tí Adékòyà rí ìwé náà gbà. Ìsesí Adékòyà nígbà tí ó ń ka ìwé náà fi hàn pé kì í se ìfe inú rè láti joyè náà sùgbón pèlú gbogbo ifowósowópò àti ìmòràn láti òdò ìyàwó àti òré rè. Adékòyà gbà láti jé ì pè mòlébí. Láti ìgbà náà ni Adékòyà àti ìyàwó rè ti bèrè sí ní í se ìpalèmó. Nítorí omolúàbí tí Adékòyà jé, orísìírísìí ebùn àti ayeye ìdágbére ni wón se fún un níbi isé rè. Orísìírísìí ìwé àdéhùn olójó gbooro ni Adékòyà fowó sí kí àwon òyìnbó lè se àtiléyìn fún un ní pa àwon ohun amáyéderùn fún ìlú rè. kí Adékòyà tó kó erù sónà ó ti ko ìwé síwájú pé òun ti gbà láti je oyè náà, léyìn èyí ni Adékòyà fi ìlú kánádà sílè ní ìrètí pé àwon ará ìlú àti mòlébí ń dúró de òun láti wá joba ìlú Ìyonu. Ní ìparí ìpàdé àkókó tí àwon mòlébí se, ènìyàn méjì ni ó fi orúko sílè, léyìn tí àwon márùn-ún mìíràn forúko sílè nínú ìpàdé yìí ni omo oba Gbólágadé tó sesè fit ó àwon mòlébí láti pé omo oba Adékòyà ko ìwé ránsé pé òun náà ń bò láti wá figbagbága pèlú àwon elegbé òun. òrò pé àwon omo oyè tó ń dí je ti pòjù ni ó fa kí àwon omo oyè máa tu tó sókè fojú gbà á tí ìpàdé ojó náà fi túká. Ní ojó yìí gan an ni Adékòyà fóònù sí Gbólágadé pé òun yóò dé sí ìlú. Ìgbà tí orúko àwon omo oyè ti dé òdò àwon ìgbìmò afobaje ni wón ti bèrè ìwádìi lórí omo oyè kòòkan. Gbólágadé àti méjì nínú àwon àbúrò Adékòyà ni ó lo pàdé Adékòyà àti àwon mòlébí rè, létí okò òfúúrufú, Ènìyàn méta péré tí ó wá pàdé Adékòyà ni ó jé kàyééfì fún un. Ìgbà tí Adékòyà ti dé sí ìlú Ìyonu ni ara ti ń fún un nítorí pé gbogbo nnkan tí ó ní ìrètí láti bá kó ni ó bá. Nínú òrò rè pèlú Gbólágadé àti Baba Kékeré ni ó ti rí i pé ìsòro wà fún òun. Ó rí àrídájú pé ìlú kò dúró de òun láti wá joba. Adékòyà fi ìjà peéta pèlú Baba Kékeré. Ní àsìkò yìí ni Gbólágadé ráàyè sá lo. Ìgbà tí òrò ní ìyanjú tán ni Adékòyà rí i pé Gbólágadé ni ó kàn dá isé tirè jé àti pé Gbólágadé náà tin a pápá bora. Adékòyà fò sánlè ó dákú, ìdààmú dé bá ìyàwó rè. Ó bèrè sí ní í so kántan kàntan. Pèlú ìbànújé ni àwon òré Adékòyà fi padà sí Kánádà láìrò télè. Léyìn osù kesàn-án tí enu àwon omo ìgbìmò kò ni wón pe àwon omo oyè láti fòrò wá won lénu wò. Síwájú àkókò yìí òkan nínú àwon omo oyè náà ti jé Olórun nípè. Omo oyè kòòkan sòrò nípa ara rè, isé tí ó ń se, ipò rè jàdùdà páálí àti jàndùkú ènìyàn ni. Rògbòdìyàn náà pò débi pe owó àwon olópàá kò ká a àyàfi ìgbà ti wón pàsè kónílégbélé. Olóyè Òdòfia tí ó ti rí òye pé àwon ará ìlú kò féràn Olátidóyè ni ó gbà á ní ìmòràn pé kí ó máa há owó kiri fún àwon elégbéjegbé àti àwon ènìyàn pàtàkì mìíràn láàrin ìlú. Yorùbá bò wón ni. “Òsì ní í jé tan i mò ó rí, owó ní í jé mo ba o tan” Láti ìgbà ti Olátidóyè ti bèrè sí ní í há owó fún gbogbo àwon alátìleyìn Adékòyà ni wón ti ń padà léyìn rè, wón sì bèrè sí ní í se ojú ayé sí i. Ìwé ìròyìn tí ó jáde ni ojó kejì rògbòdìyàn náà ni ó gbé e jáde pé, Olátidóyè di Oba ìlú Ìyonu èyí tí ó bu omi tútù sí okàn àwon ènìyàn. Olátidóyè gégé bí omo egbé ògbóni be àwon egbé rè lówè sí àwon ènìyàn ìlú Ìyonu pé kí won lè féràn òun. Ilè ojó kejì férè má tí ì mó tí àwon ènìyàn fi wá ń kí i. Lára won ni mérin nínú àwon omo oyè, wón sì se ìlérí láti fi-owó-sowóò pèlú rè. Ó ti hàn gbangba pé kò sí ìrètí fún Adékòyà mó nítorí pé púpò nínú àwon ènìyàn tí ó ń jà fún un ni ó ti di omo èyìn Olátidóyè. Ohun mìíràn ni ti adájó tí Adékòyà gbékèlé tí Olátidóyè ti fowó rà pa àti ilé ìsura ìsèmbáyé tí ó rán àwon jàgùdà láti dáná sun. Adékòyà ko etí ikún sí ìmòràn àwon òbí rè pé kí ó padà sí kánádà, ní àtàrí ilé ìsura ìsèmbáyé tí ó jóná, Adéjó sún ejó náà síwájú. Adékòyà lo sí èwòn nípa sísè sí òfin ilé ejó. Ojó kejì tí Adékòyà wo èwòn Gbólágadé wo ìlú pèlú okò ayókélé. Kí Adékòyà tó ti èwòn dé wón ti bèrè sí sí í se orísìírísìí ìpalèmó fún ayeye ìfinijoyè. Adékòyà rí i pé kò sí ìrètí fún òun mó nípa òrò oyè náà, ó kò láti padà sí Kánádà, sùgbón ó rán ìyàwó àti àwon omo rè padè sí Kánádà. Adékòyà poùnso sùgbón kí ó tó pokùnso ó ko ìwé sílè nínú èyí tí ó ti gbé àwon ará ìlú Ìyonu bú. Ojó keta ti Adékòyà kú ni wón já ewé oyè lé Olátidóyè lórí. Nínú òrò ìdúpé Oba máà ni àwon àgbà ilú tí ó ní òye ti mò pé àwon ti wo gàù ní ìlú Ìyonu. Nínú òrò ìdúpe Oba Olátidóyè níbi ìrántí odún kan tí ó gun orí ìté, ni ó ti sàlàyé irú onà tí òun gbà dé orí oyè àti ònà tí òun yóò gbà láti se àkóso ètò ìlú náà, èyí tí yóò mú ìnira bá àwon ará ìlú Ìyonú. Àwon ará ìlú mò dájú pé àwon ni àwon pe wàhàlà wón sì ti rì i. Òrò won wá ti di isó inú èkú ó ti di àmúmóra. Ní ìparí ìwé náà òrò Adékòyà wá sí ìmúse. èsan wá ń ké lórí gbogbo omo bíbí ìlú Ìyonu nílé lóko àti ní ìrìn-àjò. Bamiji Ojo 2357 6267 2006-12-17T07:48:21Z Loadewole 101 [[Bamiji Ojo]] A.O. Adeoye (2000), ‘Ìtàn Ìgbésí Ayé Bámijí Òjó’, láti inú Àtúpelè Ìwé Oba Adìkúta tí Bámijí Òjó ko.’, Àpilèko fún Òyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria. Itàn Ìgbésí Ayé Bámijí Òjó A bí Bámijì Òjó ní egúnjó osù kewàá odún 1939 ní ìlú ìlóràá, ní ìjoba ìbílè Afijió ní ìpínlè Òjó. Orúko àwon òbí rè ni Jacob Òjó àti Abímbólá Àjoké Òjó. Isé àgbè ni àwon òbí rè ń se. Ojú ti ń là díè nígbà náà, eni tí ó bá mú omo lo sí ilé-ìwé ní ìgbà náà, bí ìgbà tí ó fi omo sòfà tí ó mú omo lo fún òyìnbó ni. Sùgbón àwon òbí rè pa ìmò pò wón fi sí ilé-ìwé alákòóbèrè ti ìjo onítèbomi ti First Baptist Day School ìlú Ìloràá ni odún 1946. O se àseyerí nínú èkó oníwèé méfà, tí ó kà jáde ni ilé-ìwé alákòóbèrè. Nígbà náà wón ti ń dá ilé èkó gíga Módà (Modern School) sílè. Bámijí Òjó se ìdánwò bó sí ilé-ìwé Local Authority Modern School ní ìlú Fìdítì, ó wà ní ibè fún odún méta (1956-1959). Léyìn èyí nínú odún 1960, Bámijí Òjó se isé díè láti fi kówó jo. Nítorí pé kò sí owó lówó àwon òbí rè láti tó o kojá ìwé méjo. Léyìn tí ó ti sisé tí ó sì kówó jo fún odún kan pèlú ìwé èrí “Modern School”, ó tún tíraka láti tèsíwájú lénu ìwé rè. Ó lo sí ilé-ìwé ti àwon olùkóni ti “Local Authority Teacher Training College” ní ìlú Òyó láti inú odún 1961 di odún 1962. Ìgbà tí ó parí èkó rè ni ó bèrè isé tísà, bí ó tilè jé pé kì í se isé tí ó wù ú lókàn gan-an láti ilè pèpè ni isé tísà. Ó se isé tísà káàkiri àwon ìpínlè bí i Sakí, Edé, Ahá. Sùgbón isé ìròyìn ni ó múmú ní okàn rè. Bámijí Òjó wà lára àwon méjìlá àkókó tí wón gbà ní odún 1969 láti kó Yorùbá ní Yunifásitì Èkó. Nígbà náà ojú òle ni wón fi máa ń wo eni tí ó bá lo kó Yorùbá ní Yunifásitì. Léyìn tí ó parí èkó rè ni wón gba Bámijí Òjó sí ilé isé ìròyìn ní odún 1970, Àlhàájì Lateef Jákàńdè ni ó gbà á sí isé ìròyìn ní ilé-isé “Tribune”ní ìlú Èkó, gégé bí igbá kejì olóòtú Ìròyìn Yorùbá. Sùgbón nítorí pé ó tin í ìyàwó nílé nígbà náà wón gbé e padà sí Ìbàdàn. Ilé-isé won wà ní Adéòyó. Ní àsìkò yìí kan náà ni Bámijí Òjó ronú pé isé ìròyìn ti orí Rédíò Sáá ní ó wu òun. Ó wá ń bá won sisé aáyan ògbufò ni ilé-isé “Radio Nigeria”. Èyí ni ó ń se tí ó fi ń sisé nílé isé “Tribune” àti nílé isé “Radio Nigeria”. Ní odún 1971 ni wón gba Bámijí Òjó gégé bí onísé Ìròyìn ní ilé isé “Radio Nigeria”. Àwon tí wón jìjo sisé ìròyìn nígbà náà ni Alàgbà Oláòlú Olúmìídé tí ó jé ògá rè, Olóògbé Àlhàájì Sàká Síkágbó àti Olóògbé Akíntúndé Ògúnsínà àti bàbá Omídèyí. Nítorí ìtara okàn tí Bámijí Òjó ní láti sisé nílé isé Telifísàn ó kúrò ní “Radio Nigeria”, ó lo sí “Western Nigerian Broadcastint Service” àti “Western Nigerian Televeision Station” WNBS/WNTV tó wà ní Agodi Ìbàdàn, nínú osù kokànlá odún 1973. Ni ibè ni okà rè ti balè tí àyè sì ti gbà á láti lo èbùn rè láti gbé èdè, àsà àti lítírésò Yorùbá láruge. Ìràwò rè si bèrè sí í tàn gidigidi lénu isé ìròyìn. Nígbà ti Bámijí Òjó wà ní “Radio Nigeria” kí ó tó lo sí “Western Nigerian Television Station (WNTV)” ni wón ti kókó ran àwon onísé ibè lo sí ilé èkó láti lo kó èkó nípa bí wón se ń sisé nílé isé Rédíò. Ilé isé Rédíò ní Ìkòyí ni won ti gba idánilékòó yìí. Ìdí nip é tí ènìyàn bá máa sòrò nílé isé “Radio Nigeria”nígbà náà ó gbódò kó èkó. Lára àwon ètò tó máa ń se lórí èro Telifísàn ni “Káàárò-oò-jíire” àti “Tiwa-n-tiwa” túbòsún Oládàpò, Láoyè Bégúnjobí àti àwon mìíràn ni wón jo wà níbi isé nígbà náà. Gbogbo akitiyan yìí mú kí ìrírí Bámijí gbòòrò si nípa isé ìròyìn àti ìsèlè àwùjo pèlú àwon ènìyàn inú rè. Ní odún 1976 ni Bámijí Òjó lo fún ìdáni lékòó ní Òkè Òkun, ní orílè èdè kenyà níbi tí ó ti gba ìwé èrí “Certificate Course In Mass Communication” (Ìlànà Ìgbétèkalè lórí aféfé). Nígbà tí ó di osù kewàá odún 1976, ni wón dá àwon ìpínlè méta sílè, Òyó, Òndó àti Ògùn, Bámijí jé òkan lára àwon tí ó kúrò ni ilé isé “Western Nigerian Broadcasting Services” àti “Western Nigerian Television Station (WNBS/WNTV) tí ó lo dá Rédíò Òyó sílè. Engineer Olúwolé Dáre ni ó kó won lo nígbà náà, Kúnlé Adélékè, Adébáyò ni wón jìjo dá ilé isé Rédíò sí lè ni October 1976, wón kó ilé isé won lo sí Oríta Basòrun Ìbàdàn. Nínú odún 1981 ni Bámijì Òjó tún pa isé tì, tí ó tún lo fún ètò ìdánilékòó lórí bí a se ń se isé Rédíò ní ilé isé Rédíò tí ó jé gbajúgbajà ní àgbáyé tí won ń pè ní “British Broadcasting Co-operation (BBC) London fún Certificate Course. Ní odún 1983 ni ó lo sí orílè èdè Germany fún ìdánilékòó Olósù méta ní ilé isé Rédíò tí à ń pè ni “Voice of Germany”. Níbè ló ti kó èkó nípa isé Rédíò àti Móhùnmáwòrán. Ìgbà tí Bámijì Òjó dé ni ó jókòó ti isé tí ó yìn láàyò. Èyí ni ó ń se títí tí wón tún fi pín Òyó sí méjì tí àwon Òsun lo, èyí mú kí ànfààní wà láti tè síwájú. Orísìírísìí ìgbéga ni ó wáyé nígbà náà sùgbón ìgbéga tí ó gbèyìn nínú isé oníròyìn ni “Director of Programmes’ tí wón fún Bámijí Òjó nínú osù kesàn-án, odún 1991, Ó sì wà lénu isé náà gégé bí olùdarí àwon èka tí ó ń gbóhùn sáféfé títí di odún 1994. Ojó kokànlélógbòn osù kejìlá odún 1994 ni ó fèyìn tì. Ní odún tí ó tèlé, nínú osù kìíní odún 1995 ni Bámijì Òjó dá ilé isé tirè náà sílè. Èyí tí ó pa orúko rè ní ‘Bámijí Òjó Communicatio Center’. Bámijì Òjó tin í iyàwó béè ni Olórun sì ti fi omo márùn-ún dá a lólá. Orísìírísìí èbùn móríyá àti ìkansáárásí ni Bámijí Òjó gbà nígbà tí ó wà lénu isé ijoba. Fún orí pí pé àti ìmò ìjìnlè rè tí ó fi hàn ní ilè Germany. Ó gba onírúurú èbùn fún àseyorí àti àseyege ní òpin èkó náà. Pèlú ìrírí àti èkó tó kó ní ‘London’ àti ‘Germany’ó di omo egbé tí a mò sí ‘Overseas Broadcasters’ Association’. Ní odún 1990 ni ògágun Abudul Kareem Àdìsá fún Bámijí Òjó ní èbùn ìkansáárá sí, èyí ni ‘Òyó State Merit Award for the best producer or the year’. Fún ìmo rírì ètò tí ó ń se ní orí ‘Television Broadcasting Co-operation Òyó State (BCOS)’ Só Dáa Béè tí àwon ènìyàn ń jé ànfààní rè, Aláyélúwà Oba Emmanuel Adégbóyèga Adéyemo Òpérìndé 1. ni ó fi oyè Májèóbà jé ti ilú Ìbàdàn dá a lólá, nínú osù kokànlá odún 1994. 1.5 Bámijì Òjó Gégé Bi Ònkòwé Ìwé Ìtàn Àròso Yorùbá Ìwé kíko je ohun ti Bámijì Òjó nífèé sí. Oba Adìkúta jé òken lára ìwé méjì sí méta tí ó ti ko jáde. Ìwé àkókó tí Bámijì Òjó ko jáde ni Ménumó. Ìwé yìí jáde ni odún 1989. Léyìn èyí ni Bámijì Òjó ko ìwé rè kejì. Oba Adìkúta tí ó jáde nínú osù keta odún 1995. Nígbà tí Bámijì Òjó wà ní ilé isé “Radio Nigeria” ni ó ti kókó ko ìwé kan tí ó pè ní Àsà Àti Òrìsà Ilè Yorùbá. Ìwé yìí wà lódò àwon atèwétà tí ó gbàgbé sí won lódò tí kò sì jáde di òní olónìí. Bámijì Òjó gégé bí enìkan tí ó ní ìtara okàn. ó tún ní àwon ìwé méjì tí ó wà lódò rè tí yóò jáde ní àìpé. Àkókó ni Sódaa Béè. Ìwé yìí jé àbájáde ètò kan tí ó se pàtàkì lórí Rédíò. Òmíràn ni ètò Èyí Àrà. Bámijí Òjó ni ó dá ètò náà sílè¸ní ojó kìíní osù kerin odún 1984. Ní ilè Yorùbá pàápàá jù lo “South West”, òun ni ó bèrè rè, kò sí ilé isé Rédíò tí ó síwájú rè bèrè ètò yìí “Phone In” Èyí Àrà. Ogbagi 2358 6387 2006-12-18T08:38:06Z Loadewole 101 [[Ogbagi]] [[L.A. Aduloju]] L.A. Adúlójú (1981), ‘Ìlú Ògbàgì’, láti inú ‘Odún Òrìsà Òkè Ògbàgì ní Ìlú Ògbàgì Àkókó’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, Dall OUA, Ife, Ojú-ìwé 1-5. ÀPÈJÚWE ÌLÚ ÒGBÀGÌ Ìlú Ògbàgì jé òkan nínú àwon ìlú pàtàkì tó wà ní agbègbè àríwá Àkókó ní Ìpínlè Ondó. Ìlú yìí wà láàárín Ìkàré àti Ìrùn tó jé ààlà àríwá Àkókó àti Èkìtì. Ìlú Ògbàgì wà ní ojú ònà tó wá láti Adó-Èkìtì sí Ikàré, ó sì jé kìlómítà mérìnláá sí ìlú Ìkàré. Láti Ìkàré, ìlú Ògbàgì wà ní apá ìwò oòrùn tí ó sì jé pé títì tí a yó òdà sí ló so ó pò mó ìlú Ìkàré tó jé ibùjókòó ìjoba ìbílè àríwá Àkókó. Ìlú Ògbàgì kò jìnnà sí àwon ìlú ńlá mìíràn ní agbègbè rè. Ní ìlà oòrùn Ògbàgì, a lè rí ìlú bí i Ìkàré àti Arigidi àti ní ìwò oòrùn ìlú yìí ni ìlú Ìrùn wà ní ònà tó lo sí Adó-Èkìtì. Ògbàgì jé òkan nínú àwon ìlú méfà tí ó tóbi jùlo ní agbègbè àríwá Àkókó nírorí ìwádìí so fún wa pé gégé bí ètò ìkànìyàn, ti odún `963, àwon ènìyàn ìlú yìí ju Egbèrún mérìnlélógbòn lo nígbà náà sùgbón èyí yóò tit ó ìlópo méjì rè lóde òní. Ìlú yìí jé ìlú ti a tèdó sí ibi tí ó téjú sùgbón tí òkè yí i po, lára àwon òkè wònyí sì ni a ti rí òkè Oròkè tó jé òkan nínú àwon ojýbo Òrìsà Òkè Ògbàgì. ` Ojú ònà wo ìlú yìí láti àwon ìlú tó yí i pot í ó sì jé pé èyí mú ìrìnnjò láti Ògbàgì sí ìlúkílùú ní Ìpinlè Ondó rorùn. Àwon ònà wònyí mú un rorùn láti máa kó àwon irè oko wòlú láti gbogbo ìgbèríko tó yí ìlú Ògbàgì ká. Gégé bi ó ti jé pé orísìírísìí isé ni ó wà ní ilè Yorùbá láyé àtijó àti lóde òní, béè náà ni a lè rí i ní ìlú Ògbàgì níbi tó jé pé púpò nínú àwon isé àtijó ni ilè Yorùbá ni won ń se. Isé àgbè tó jé pàtàkì isé àwon Yorùbá ló rí àwon orísìírísìí isé mìíràn. Isé àwon okùnrin ni emu-dídá tó tún se pàtàkì tèlé isé àgbè. Òwò síse, orísìírísìí isé onà tàbí isé owó bí i agbòn híhun, irun gígè, isé alágbède, ilé mímo àti isé gbénàgbénà. Isé àwon obìrin sì ni aso híhun, irun dídì, òwò síse àti àwon orísìírísìí isé ìjoba ti okùnrin àti obìnrin ń se. Nípa isé àgbè tí won ń se, púpò nínú oúnje won ló wá láti ìlú yìí tí ó sì jé ìwònba díè ni oúnje tí a ń kó wòlú. Isé emu-dídá pàápàá ti fé è borí isé mìíràn gbogbo nítorí èrè púpò ni àwon tó ń dá a ń rí lórí rè tí ó sì jé pé àwon àgbè oníkòkó kò lè fowó ró àwon adému séhìn nítorí emu-dídá kò ní àsìkò kan pàtó, yípo odún ni wón ń dá a. Isé emu-dídá yìí se pàtàkì nítorí òpòlopò igi ògùrò ni a lè rí ní ìlú yìí àti ní gbogbo oko won. Àwon adému wònyí máa ń gbin igi ògùrò sí àwon bèbè odò bí àwon àgbè oníkòkó se máa ń gbin kòkó won. Èyí ló sì mú kí àwon tó ń ta emu ní Ìkàré, Arigidi, Ugbè, Ìrùn àti Ìkáràm máa wá sí ìlú Ògbàgì wá ra emu ní ojoojúmó. Bí a ti rí àwon òsìsé ìjona ti isé ń gbé wá sí ìlú Ògbàgì náà ni a rí òpòlopò omo Ògbàgì tí isé ìjoba gbé lo sí ibòmíràn, nítorí náà òpòlopò àwon òdó tí ìbá wà láàárín ìlú yìí ni wón wà léhìn odi. Àwon òsìsé ìjoba tí a lè rí ní àárín ìlú náà ni àwon olùkó àwon olópàá, òsìsé ilé ìfowópamó, òsìsé ilé ìfìwéránsé àti àwon òsìsé ìjoba ìbílè. Idí tí a fir í àwon òsìsé ìjoba wònyí ni àwon ànfààní tí ìjoba mú dé ìlú yìí bí i kíkó ilé ìgbèbí àti ìgboògùn, ilé ìdájó ìbílè, ilé ìfìwéránsé, ilé ìfowópamó, ojà kíkó, ilé olópàá àti òpòlopò ilé-èkó gíga àti ilé-èkó kéékèèkéé. Nípa ti èsìn, àwon orísìí èsìn méta pàtàkì tí a lè rí lóde òní ní ilè Yorùbá náà ló wà ní Ògbàgì. Fún àpeere, a lè rí èsìn ìbílè àti àwon èsìn ìgbàlódé tó jé èsìn kirisiteeni àti èsìn mùsùlùmí. Nínú èsìn ìbílè ni a ti rí orísìírísìí àwon òrìsà tí won ń sìn, èyí tí òrìsà òkè Ògbàgì jé òkan pàtàkì tó wà fún gbogbo ìlú Ògbàgì. Bí a ti rí àwon tó jé pé won kò ní èsìn méjì ju èsìn ìbílè ni a rí àwon mìíràn tó wà nínú àwon èsìn ìgbàlódé wònyí síbè tí won tún ń nípa nínú bíbo àwon òrìsà inú èsìn ìbílè. Eléyìí lè jé gégé bí èsìn ìdílé tàbí àwon àwòrò òrìsà tó jé dandan fún won láti je oyè àwòrò bí ó tilè jé pé elésìn mìíràn ni wón nítorí ìdílé won ló ń je oyè náà. Èsìn ìbílè kò jé alátakò fún èsìnkesìn ni wòngbà tí èsìn náà bá lé mú ire bá àwon olùsìn. Àpèjúwe mi yìí kò ní kún tó tí mo bá fenu ba gbogbo nnkan láìso èyà èdè tí ìlú Ògbàgì ń so. Ní agbègbè Àkókó, orísìírísìí èdè àdùgbò tó jé ara èyà èdè Yorùbá ni a lè rí, nítorí ìdí èyí, ó se é se kí omo ìlú kan máà gbó èdè ìlú kejì tí kò ju kìlómítà méjì sí ara won. Nítorí náà, ó dàbí eni pé iye ìlú tí a lè rí ní agbègbè àríwá Àkókó tàbí ní Àkókó ní àpapò ní iye èyà èdè tí a lè rí. Sùgbón a rí àwon ìlú díè tí won gbó èdè ara won bí ó tilè jé pé ìyàtò wà díèdíè nínú won. Ó se é se kí irú ìyàtò-sára èdè yìí selè nípa orísìírísìí ogun abélé tí ó selè ní ilè Yorùbá láyé àtijó nítorí èyí mú òpòlopò ènìyàn láti orísìírísìí èyà tèdó sí agbègbè yìí tí ó sì fa síso oníruurú èdè tó yàtò sí ara won nítorí agbègbè yìí jé ààlà láàárín Ìpínlè Ondó, Kwara àti Bendel lóde òní. Nítorí ìdí èyí, èdè Ògbàgì jé àdàpò èdè Èkìtì àti ti Àkókó sùgbón èdè Èkìtì ló fara mó jùlo nítorí ìwònba ni àwon ìyàtò tó wà nínú èdè Ògbàgì àti ti Èkìtì gégé bí ó ti hàn nínú àwon orin àti ewì tí mo gbà sílè. Fún ìdí èyí, kò ní sòro rárá fún eni tó wá láti Èkìtì láti gbó èdè Ògbàgì tàbí láti so èdè Ògbàgì sùgbón ìsòro ni fún eni tó wá láti ìlú mìíràn ní Àkókó láti gbó èdè Ògbàgì tàbí láti so ó yàtò sí àwon ìlú díè ní àkókó tí won tún ń so èyà èdè Èkìtì béè. Fún àpeere, omo ìlú Ìrùn, Àfìn, Esé àti Ìrò ti won wà ní agbègbè kan náà pèlú Ògbàgì lè so tàbí gbó èdè Ògbàgì pèlú ìròrùn. Bí ó ti wù kí ìsòro gbígbó èdè yìí pò tó, mo dúpé lówó Olorun fún ànfààní tí mo ní láti sisé láàárín àwon ará ìlú yìí fún odún márùn ún tí ó mú kí ń lè gbó díè nínú èdè Ògbàgì bí ó tilè jé pé n kò lè so ó sùgbón mo tún dúpé lówó Olóyè Odù tó jé olùtónisónà àti olùrànlówó mi tó jé omo Ògbàgì tó sì gbó èdè Gèésì àti Yorùbá láti se àlàyé lórí àwon nnkan tó ta kókó èyí tí ó sì mú kí isé ìwádìí yìí rorùn láti se Ire-Ekiti 2359 6331 2006-12-17T09:51:20Z Loadewole 101 [[Ire-Ekiti]] [[F.I. Ibitoye]] [[Ogun]] F.I. Ibitoye (1981), ‘Ìlú Ìrè-Èkìtì’, láti inú ‘Òrìsà Ògún ní ìlú Ìrè-Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 1-3. Ìrè-Èkìtì jé ìlú kan ní agbègbè àríwá Èkìtì ní ìpínlè Ondó; èyí tí ó jé òkan nínú àwon omo bíbí inú ìpínlè ìwò-oòrùn àtijó. Tí ènìyàn bá gba ojú títì olódà wo ìlú Ìrè, ó rí bi kìlómítà márùndínlógójì sí Ìkòlé-Èkìtì tí í se olú ìlú fún gbogbo agbègbè àríwá Èkìtì. Sùgbón ó fi díè lé ni ogóje kìlómítà láti Ilé-Ifè. Èyiini tí a bá gba ònà Adó-Èkìtì. Nígbà tí a bá gba ònà yìí, léhìn tí a dé Ìlúpéjú-Èkìtì ni a óò wá yà kúrò ní títí olódà sí apá òtún. Ònà apá òtún yen tí wón sèsè ń se ni a óò wá tò dé Ìrè-Èkìtì, kìlómítà márùn-ún ibi tí a ti máa yà jé sí ìlú Ìrè-Èkìtì. Ara èyà ilè Yorùbá náà ní ilú Ìrè-Èkìtì wà. Àwon gan-an pàápàá sì tilè fi owó so àyà pé láti Ilé-Ifè ni àwon ti wá. Wón tún tenu mó o dáradára pé ibè ni àwon ti gbé adé oba won wa. Nítorí náà, títí di òní olónìí, Onírè ti Ìlù Ìre-Èkìtì jé ògbóntagi kan nínú àwon oba Aládé tí ó wà ní Èkìtì. Gégé bí n óò ti se àlàyé ní orí kejì ìwé àpilèko yìí, “Oní-èrè” ni ìtàn so fún wa pé wón gé kúrú sí “Onírè” ti ìsìnyìí. Alàyé Samuel Johnson nínú The History of The Yoruba. sì ti fi yé wa pé nítorí orísìírísìí òkè tí ó yi gbogbo èyà Yorùbá tí à ń pe ní Èkìtì ká, ni a se ń pè wón béè. Nítorí náà, orúko àjùmo jé ní “Èkìtì”. Ìtàn sí tún fi yé mi pé ìlú kékeré kan tí ó ń jé “Igbó Ìrùn” ni àwon ará Ìrè-Èkìtì ti sí wá sí ibi tí wón wà báyìí; àìsàn kan ló sì lé won kúrò níbè. “Igbó Ìrùn” ti di igbó ní ìsinyìí, sùgbon apá àríwá Ìrè-Èkìtì ló wà. Mo fi èyí hàn nínú àwòrán ìlú náà. Ìsesí àwon ará Ìrè-Èkìtì kò yàtò sí tí àwon ìlú Yorùbá yòókù, yálà nípa aso wíwò tàbí àsà mìíràn. Àrùn tí í sìí se Àbóyadé, gbogbo Oya níí se. Àwon náà kò kèrè nípa gbígba èsìn Òkèèrè móra nígbà tí gbogbo ilè Yorùbá mìíràn ń se èyí. Esìn Ìjo Páàdi àti ti Lárúbáwá ni a gbó pé wón gbárùkù mó jù. Síbèsíbè, wón sì ń ráyè gbó ti èsìn ìbílè Yorùbá, bí ó tilè jé pé ó ní àwon àdúgbò tí èyí múmú láyà won jù. Fún àpere, mo toka sí àwon àdúgbò tí won ti mò nípa Òrìsà Ògún dáadáa nínú àwòrán. Èdè Èkìtì nì òdè Àdúgbò won. Nítorí náà, ìyàtò tí ó wà láàrin èdè Èkìtì àti ti Yorùbá káríayé náà ló wà ní tiwon. Fún àpeere won a máa pa àwon kóńsónàntì kan bíi ‘w’ je. Won a pe “owó,” ‘Òwírò’ “Àwòrò” ni “eó”, “òúrò”, “Àòrò”. Wón tún lè pa ‘h’ gan-an je; kí wón pe “Ahéré”ní “Aéré. Nítorí náà “Aéré eó” yóò dípò “Ahéré owó” Nígbà mìíràn pàápàá, won a fi eyo òrò kan dípò òmíràn, fún àpeere: ira yóò dípò ará erú yóò dípò erú èyé yóò dípò ìyá. àbá yóò dípò bàbá ijó yóò dípò ojó Gégé bí a se mo, àwon náà tún máa ń fi fáwélì ‘u’ bèrè òrò. Fún àpeere: Ulé dípò Ilé Ùrè dípò Ìrè Ufè dípò Ifè Ukú dípò Ikú Òpòlopò ònà ni èdè yìí fi yàtò si ti Yorùbá káríayé. Nítorí náà, mo kàn sì ń se àlàyé rè léréfèé ni, n óò tún máa ménu bá wón nígbà tí a bá ń se àtúpayá èdè orin Ògún. Òrò pò nínú ìwé kóbò ni. Oju Odu Mereerindinlogun 2360 6398 2006-12-19T07:37:24Z Loadewole 101 [[Oju Odu Mereerindinlogun]] [[Awon Oju Odu Mereerindinlogun]] [[Odu]] [[Odu Ifa]] [[Wande Abimbola]] Wande Abímbólá (1977), Àwon Ojú Odù Mérèèrìndínlógun. Ìbàdàn, Nigeria. University Press Plc, 160pp. Ìwé yìí jé àkójopò ese Ifá tí amú láti inú àwon Ojú Odù (Olójà) Mérèèrìndínlógún. A mú ese Ifá méjo-méjo láti inú Odù kòòkan bèrè láti inú Èjì Ogbè títí ti ó fi kan Òfún (Òràngún) méjì. Ìyàtò tí ó wà nínú ìwé yìí àti àwon ìwé Ifá àti ewì àdáyébá mìíràn ni pé a se àlàyé ese Ifá kòòkan tí ń be nínú ìwé yìí leseese. A se èyí nítorí pé a ti se àkíyèsí wí pé àwon ese Ifá wònyí kì í yé àwon akékòó (àti olùkó náà dáadáa nígbà tí won bá ń kà wón. Èdè àtayébáyé ni èdè Òrúnmìlà. Nítorí náà kò ya ‘ni lénu wí pé èdè ifá kì í tètè yé ògbèrì. Ìdí nìyí tí a fi se àlàyé sókísókí lórí ese kòòkan. Fún eni ti ó bá ní òye, tí ó sì ní ìfé sí ese Ifá, a lérò pé àlàyé wònyí ó jèé ìlànà pàtàkì nígbà tí ó ba ń ka ìwé yìí finífiní. Ní ìbèrè ìwé yìí, a se àlàyé nípa ohun tí Ifá jé gégé bí òrìsà àti ewì àdáyébá Yorùbá. A lérò wí pé àlàyé yìí náà ó ran àwon ònkàwé wa lówó láti mo ipò ti Ifá kó nínú ogbón, ìmò àti ìrírí omo Yorùbá. Beginning Yoruba 1 2361 6268 2006-12-17T07:49:34Z Loadewole 101 [[Beginning Yoruba 1]] L.O. Adewole (2000), Beginning Yorùbá Part 1: CASAS Monograph Series- No 9. Plumstead, Cape Town: The Centre for Advanced Studies of African Society ISBN 1-919799-42-7, pp.42. CONTERNTS Ìfáárà (Introduction) v 1. Ábídí Àti Ìró Ohùn (Alphabet and Tones) 1 Ìkíni àti Ìdáhùn (Greetings and Response) 9 Àsogbà (Dialogue) 10 2. Òrò-Arópò Orúko (Pronouns) 12 Àwon Òrò Onísílébù Kan (Monosyllabic Words):B 19 3. Òrò-Arópò-Afarajorúko (Pronominals) 22 Ìkíni àti Ìdáhùn (Greetings and Response) 23 Àsogbà (Dialogue) 25 Èyà Ara (Parts of Body) 29 Àwon Òrò Onísílébù Kan (Monosyilabic Words): D-GB 30 Ìdánrawò (Exercises) 40 Ìdáhùn fún Ìdánrawò (Key to Exercises) 41 Fi kùn Ìmò Re (Increase Your Vocabulary) 42 Ora Igbomina 2362 6607 2006-12-21T14:55:34Z Loadewole 101 [[Ora Igbomina]] [[J.A.A. Fabiyi]] J.A. A. Fabiyi (1981), ‘Òra-Ìgbómìnà’, láti inú ‘Odún Òrìsà Eléfòn ní ‘Òra-Ìgbómìnà.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 2-9 IPÒ TÍ ÒRA-ÌGBÒMÌNÀ WÀ Agbègbè Ìlá-Òràngún ni Òra-Ìgbómìnà wà. Ìlú Òra-Ìgbómìnà ló dúró bí afárá tí a lè gùn kojá sí ìpínlè Òyó, ípínlè Ondó, àti ìpínlé Kwara. Ìkóríta ìpínlè métèèta ni Òra-ìgbómìnà wà, sùgbón ìpínlè Òyó ní wó sírò rè mó. Kilómítà métàlá ni Òra-Ìgbómìnà sí Ìlá-Òràngún tó wá ní ìpínlè Òyó, Kílómítà méta péré ni Òra sí Àránòrin tó wà ní ìpínlé Kwara, ó sì jé Kìlómítà kan péré sí Òsàn Èkìtì tó wà ní ìpínlè Ondó. Ilé-Ifè ni àwom Òra ti wá ní òórò ojó. Ìtàn àtenudénu fi yé ni pé kì í se Òra àkókó ni wón wà báyìí. Ní nkan bí òrìnlé-léédégbèta odún séhìn ni wón te ibi tí wón wà báyìí dó. Ora-Ìgbómìnà jé òkan nínú àwon ìlú tí ogun dààmú-púpò ní ayé àtijó. Nínú àwon ogun tí ìtàn so fún ni pó dààmú Òra ni – ogun Ìyápò (ìyàápò), ogun Jálumi, Èkìtì Parapò, àti ògun Ògbórí-efòn. Ní àkókò náà, àwon akoni pó ní Òra lábé àkóso Akesin oba won. Àwon ògbógi olórí ogun nígbà náà ni ‘Eésinkin Ajagunmórùkú àti Eníkòtún Lámodi ti Òkè-Ópó àti òpòlopò àwon ológun mìíràn. Òpòlopò ló fí ìbèrù-bójo sá kúrò ní ìlú ní àkókò ogun. Nígbà tí ogun rolè, ògòòrò nínú àwon to ti ságun ló pádá wá sí Òra sùgbón àwon mìíràn kò padà mó títí di òní olónìí. Àwon Òkèèwù tó jé aládùúgbò Ora náà sí kúrò ní Kèságbé ìlú won, wón sì wá sí Òra. Nínú àwon tí kò pádà sí Òra mó, a rí àwón tó wá ní Roré, Òmù-àrán, Ìlofà àti Ibàdàn. Àwon ìran won wà níbé títí dì òní olónìí. Ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí, ìlú méjì ló papò tí a ń pè ní Òra-Ìgbómìnà - Òra àti Òkèèwù, ìlú olóba sin i méjèèjì. B. ÌSÈDÁ ÌLÚ ÒRA-ÌGBÓMÌNÀ Nítorí pé òpòlopò ìtàn ìsèdá àwon ìlú Yorùbá jé àtenudénu, ó máa ń sòro láti so ní pàtó pé báyìí-báyìí ni ìlú kan se sè. Nígbà míràn a lè gbó tó bí ìtàn méjì, méta, tàbí ju béè lo nípa bí ìlú kan se sé. Báyìí gan-an nit i ìsèdá ìlú Òra-Ìgbómìnà rí. Ohun tí a gbó ni a ko sílè ní éréfèé nítorí kì í kúkú se orí ìtàn ìlú Òra-Ìgbómìnà gan-an ni mo ń ko ìwé lé, sùgbón bí ònkàwé bá mo díè nínú ìtàn tó je mó ìsèdá ìlú Òra-Ìgbómìnà, yóò lè gbádùn gbogbo ohún tí a bá so nípa Odún Òrìsà Eléfòn ní Òra-Ìgbómìnà tí mo ń ko Ìwé nípa rè. Ìtàn kan so pé àwon ènìyàn ìlú Òra Ìgbómìnà kì í se òkan náà láti ìbèrè pèpè wá. Irú wá, ògìrì wá ni òrò ìlú Òra. Àwon omo alápà wá láti Ilé-Ifè. Àwon Ìjásíò wá látio Ifón. Awon Òkè-Òpó àti Okè kanga wá láti Òyó Ilé, àwon mìíràn sí wá láti Epè àti ilè Tápà. Kò sí eni tó lè so pé àwon ilé báyìí-báyìí ló kókó dé sùgbón gbogbo àwon agbolé náà parapò sábé àkóso Akesìn tó jé omo Alápà-merì láti Ilé Òrámifè ní Ilé-Ifè. Orúko ibi tí àwon omo Alápà ti sí wá sí Òra-Ìgbómìnà náà ni wón fi so ìlú Òra títí di Òní-Òra Oríjà ni wón ti sí wá, wón sì so íbi tí won dó sí ní Òra. (Èdè Ìgbómìnà tí wón ń so ni wón se ń pe ìlú won ní Ora-Ìgbómìnà). Àkókò ogun jíjà ni àkókò náà, gbogbo won sì máa ń pa ra pò jagún ni Àwon-jagunjagun pò nínú won. Jagúnjagun gan-an sì ni Akesin tó jé olórí won. Àwon méjì nínú àwon olórí ogun won ni Eésinkin Ajagun-má-rùkú àti Eníkòtún tí wón pe àpèjà rè ní Lámodi. Eésinkin Ajagun-má-rùkú ló wa yàrà yí gbogbo ìlú Òra po. Eníkòtún Lámodi ló lé ogun Èkìtì-Parapò títí dé òdò kan tí won ń pè ní Àrìgbárá. Àwon tí owo rè sì tè, wón mo wón mó odi láàyè ni ìdí nìyen tí wón fi ń ki àwon omo Òkè-Òpó ní oríkì- “Omo Eníkòtún sàbi Omo Lámodi Omo Àyánwónyanwòn - okùnrin Omo Àràpo ni ti ìbèté Ómó Álékàn d’Arìghárá Omo Alégun dé Sanmor Baba yín ló pè èjì Èkàn Lójó Ojóra Kóla.” Léhìn ogun ìyápò àti ogun ògbórí-efòn, àwon aládùúgbò won kan tó ti wà ní Kèságbé lábé àkóso oba won Asáòni bá Akesìn so ó kí ó lè fún òun nílè lódò rè (Akesìn) kí won lè jo máa parapò jagun bí ogun bá tún dé. Akesìn bá àwon ìjòyè rè so òrò náà, wón sì gbà. Wón fún Asáòni àti àwon ènìyàn rè ní ilè ní Òra. Gégé bí ìtàn náà tí lo, obìnrin kan tó se àtakò pé kí won má fún àwon omo Asáòni tí wón ń pe ní Òkèèwù láàyè, wón dá a dòòbálè wón sì té é pa léèkesè. Báyìí ni oba se di méjì ní ìlú Òra-Ìgbómìnà. Sùgbón wón jo ní àdéhùn, wón sì gbà pé Akesìn ló nilè. Ìyáàfin Bojúwoyè (Òkè-Òpó) eni àádórin odún àti ìyáàgba Dégbénlé (Ìjásíò) eni àádórùnún odún ó lé méfà tí wón so itàn yìí fún mi kò ta ko ara won rárá, béè sì ni kì í se àkókò kan náà ni mo se ìwádìí ìtàn lénu àwon méjèèjì. Àwon méjèèjì ló wà láyé ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí. Ìran Lámodi omo Òpómúléró tó wá láti ilé Alápínni ní Òyó ilé ni ìyáàfin Bojúwoye ìran Enífón sì ni ìyáàgbà Dégbénlé. Àwon méjèèjì ló wà láyé ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí. Ìtàn kejì tí mo gbà sílè lenu ìyá àgbà Adégbénlé (Iyá-Ìlá) ti ìjásíò so fún wa pé ìlú méjì ló parapò di Òra bí a ti mò ón lónìí. Gégé bí ìtàn náà ti lo, ìlú Òra ti wà télètélè kí ogun ‘iyápò’ ati ogun ‘Èkìtìparapò’ tó dé. Ìlú kan sí wà létí Òra tó ń jé Òkèwù. Àwon ìlú méjèèjì yí pààlà ni. Igi ìrókò méjì ló dúró bí ààlà ìlú méjèèjì. Igi ìrokò kan ń be ní ìgberí Òra, ìyen ni wón ń pè ní ìrókò Agóló, òkan sì ń be ní ìgberí Òkèwù, ìyen ni won ń pè ní irókò Mójápa (Èmi pàápàá gbónjú mo igi ìrókò mejèèjì; ìrókò mójápa nìkan ni wón ti gé ní àkókò tí mo ń kòwé yìí; ìrókò Agólò sì wà níbè) Nítorí àwon igi ìrókò méjèèjì tó1 Óra àti òkèwù láàárín yìí, àwon òkèwù tí ìlú tiwon ń jé Kò-sá-gbé’ máa ń ki ara won ní oríkì-orílè báyìí: “Omo ìrókò kan tééré tí ń be nígbèrí Òra Omo ìrókò kan gàngà tí ń be nígberí Òkèwù Won è é jóhun ún sè ‘on Òra Won è é jóhun ún se ‘on Òkèwù Won è é jóhun ún se ‘on Àté-ńlé-odé Omo Ódé-mojì, ma a sin’mo gágá relé oko Àpè-joògùn má bì l’Okèwù”. Ìtàn keta jé èyí tí baba mí gan-an so fún mi kí títán tó dé sí i ní dún 1966. Eni ogófa odún ni baba mi Olóyè Fabiyi Àyàndá Òpó, mojàlekan, Aláànì Akesìn, nígbà tó térí gbaso. Bába mi fi yé mi pé àwon ojúlé tí wa ní Òra nígbà òun gbónjú ni Ìperin, Ìjásíò, Òkè-Òpó, Òkèágbalá, ilé atè, Odò àbàtà, Òkè-akànangi, Okèkàngá, Òkèójà, odìda, odòò mìjá, Òkèwugbó, Ilé Ásánlú, ilé Akòoyi, ilé sansanran, odònóísà ilé oba-jòkò, ilé Eésinkin-Òra ilé ìyá Òra, ilé òdogun, ilé ògbara, ilé Olúpo, kereèjà, àti ilé Jégbádò . Gbogbo àwon ojúlé wònyí ló wà lábé àkóso oba Akesìn sùgbón àwon ìwàrèfà àti àwon Etalà2 ló ń pàse ìlú. Ìdí nìyen tí won se máa ń we pé – “Péú lAkésìn ń wÒra”. Akesìn kàn jé oba Òra ni ohun tí àwon ògbóni tó wà nínú ìgbìmò - Ìwàrèfa àti Ètàlá bá fi ówó sí ni òun náà yóò fi owó sí. Gégé bí ìtàn náà ti lo, àwon ojúlé wònyí ni àwon tí kò parun bí ogun ti dààmú ìlú Òra tó. Baba mi tún so síwájú sí i pé Òrùlé tó ń be ní Òra nígba tí òun gbonjú kò ju ogbòn lo, àti pé se ni won fa àgbàlá láti Òkè-Òpó dé Òkèkàngá. Bí eégún bá sì jáde ní Òkèòpó, títí yóò fi dé Òkèkàngá enì kan kan lè má rí i bí kò bá fé kí ènìyàn rí òun. Baba mi wá sàlayé pé Aláfà baba ti òun pa á nítàn pé àwon Okèwù toro ilè lówó Òra, Òra sì fún won láàyè lórí ìlè àwon ìjásíò àti Òkè Akànangi. Nígbà tí ibi tí a fún wón kò gba wón, wón toro ilè lówó àwon ebí Aláfa ní Òkè-Òpó. Nígbà tí awón Òkèwú wá jòkó pèsè tán, àwon omo íyá won tó wà ní Òró àti Agbonda wá sí bá wón. Onísòwò ni àwon tó wá láti Òró wònyí. Isu ànamó li won máa ń rù wá sí Òra fún tità. Ònà Àránòrin ni wón máa ń gbà wo ìlú. Gégé bí ìtàn náà ti lo, obìnrin kan tí ara rè kò dá máa ń jòkó ní abé igi kan ní èbá ònà. Ibi tí igi náà wà nígbà náà ni a ń pè ní Aráròmí lónìí. Baba mi so pàtó pé òun mo obìnrin tí a ń wí yìí àti pé Àdidì ni wón ń pè é. Ìgbà-kìgbà tí àwon onísòwò wònyí bá ti ń ru isu ànàmó ti Òró bò, tí won bá sì ti dé òdò Àdìdì, won a so erù won kalè, won sì sinmi térùn. Kí won tó kúrò ní òdò Àdìdì, won á ju isu ànàmó kòòkan sílè lódò rè. Báyìí ni àwon Òkèwù bèrè sí pò sí i ní Òra-Ìgbómínà. Nígbà tó yá, Arójòyójè tó je Asáòni (Oba ti àwon okèwú) nígbà náà toro ilè díè sí i lówó Aláfà òkè-òkó (baba mi àgbà) Gégé bí òré sí òré, Aláfà fún un ní ilè nítorí àwon Òke-òpó ní ilè ilé púpò. Ilè oko nikan ni won kò ní ní ònà. Ní ibi tí Aláfà yòòda fún Arójòjoyè yìí, ako-isu àtí tábà ni àwon Òkè-òpó ti máa ń gbìn síbè rí. Ibè náà ni olóògbé Ìgè kó ilé rè sí. Ilé náà wà níbè ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí. Bí òpòlopò àwon Òkèwù tó rí ààyè kólé sí se ń ránsé sí àwon omo ìyá won tó wà ní ekùn Òrò àti Agbondà nìyen. Òpòlopò nínú won ló tún wá láti Èsìé, Ílúdùn, Ìpetu (Kwara), Roré àti Òmu-àrán. Báyìí, àwon ìtàn mìíràn tí àwon baba ńlá wa kò pa rí ti ń dìde. Nígba tí òrò adé gbé ìjà sílè ní Òra-Ìgbómìnà láìpé yìí, ìjoba ìpínlè Òyó gbé ìgbìmò kan dìde láti wádìí ìtàn Òra. Àbájáde ìwádìí ìgbìmò náa wà nínú ìwé ìkéde Gómìná ìpinlè Òyó, Olóyè Bólá Ìge tí ní orí ero asòro mágbesí nínú osu kewàá odún 1980 a tún gbó nínú ìkéde yen ni pé Òkèwù ló te ìlú Òra-Ìgbómìnà dó àti pé àwon ló so orúko ìlú náà ní Òra (A ó ra tán) Ohun tó da àwa lójú ni pé ìlú méjì ló papò tí won so Òra-Ìgbómìnà ró báyìí. Ìlú oba Aládé sì ni ìlú méjèèjì Òra àti Òkèwù. D. ÀWON ÈNÌYÀN ÌLÚ ÒRA, ISÉ OÚNJE ÀTI ÈDÈ WON Èyà Yorùbá kan náà ni gbogbo àwon ènìyàn ìlú Òra-Ìgbómìnà àti Òkèwù. Sùgbón kì í se òkan náà ni wón ní òórò ojó bí a ti so sáájú. Àwon ará Òyó wà ní Òra, àwon árá Ilé-Ifè sì wà ní Òra pèlú. Àwon kan tán sí Èkìtì, àwon mìíràn si tan sí ìpínlè Kwárà. Àwon tó ti ilè Tápà wá ń be ní Òra, àwon tó ti Kàbbà wá sì ń be níbè báyìí- àwon ni omo, Olújùmú. Àwon Hausá pàápàá wà ní ìlú Òra báyìí, sùgbón èdè Ìgbómìnà ni èdè tí ó gbégbá oróke láàrin won. Isé àgbè aroko-jeun ni ise Òra láti ilè wà. Wón ń gbin isu, àgbado, àti ègé. Àwon ohun ògbìn tí wón fi ń sowó ni tábà òpe, áko, erèé òwú, obì àbàtà àti ìgbá tí wón fi ń se ìyere fún irú tí wón fi ń se obè. Ilu Ijebu-Ode 2363 6325 2006-12-17T09:40:40Z Loadewole 101 [[C.O. Onanuga]] [[Ijebu-Ode]] [[Ilu Ijebu-Ode]] C.O. Onanuga (1981), ‘Ìlú Ìjèbú-Òde’, láti inú ‘Odún Òrìsà Agemo ní Agbègbè Ìjèbú-Òde.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL. OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 3-6 ITAN IJEBU-ODE Orísìírísìí ni ìtàn tí à ń gbó nípa ìsèdá ìjèbú Òde. Sùgbón èyí tí ó wó pò jù nínú àwon ìtàn náà ni mo ménu bà yìí; Aládùígbò ni Odùduwà àti Alárè jé ni apá ilè Lárúbáwá. Odùduwà ni a gbó pé ó kókó sí kúrò ní agbègbè náà wá sí Ilé-Ifè. Léhìn rè ni Alárè kúrò ní ilè Wàdáì; tí ó gba asálè Núbíà dé Ilé-Ifè, tí ó sì se “e-nlé-ń bèun o” fún Odùdùwà. Alárè fi omobìnrin rè kan Gbórowó, fún Odùduwà láti fi se aya. Léhìn èyí, ó gba ònà Ìseri dé Ìbesè, títí ó fi dúró ní Ìjèbú-Òde. Ajèbú àti Olóde jé lára àwon àtèlé Alárè. Fún isé ribiribi won fún ìlú ni a se so Ibùdó náà lórúko won - Ajèbú-Olóde. Àpèjá orúko yìí ni ó di Ìjèbú-Òde lónìí yìí. Léhìn Alárè ni Lúwà (OLÙ-ÌWÀ) náà dé láti asálè Núbíà. Òun náà gba ònà Ilé-Ifè, ó sì yà kí Odùduwà. Lúwà àti Àlárè bí omokùnrin kòòkan. Osi ni omo Lúwà; Eginrin sì ni omo Alárè. Ní àsìkò yìí. Osìn tàbí Olójà ni à ń pe Olórí Ìjèbú-Òde. Èdè àìyédè bé sílè láàárín Alárè àti Lúwà lórí, i eni tí yóò je olójà. Nígbà tí wón to Ìfá lo lórí òrò yìí, ó fí yé won pé eni tí yóò je olórí kòì tíì dè!. Kò pé kò jìnnà, léhìn ikú Alárè àti Lúwà, ni àjèjì kan tí o múrá pàpà-rere wòlú. Ònà Ondó ni àjèji yíí gbà wo ìlú. Kò pé, ìròhìn ti tàn ká pé àjìji kán fé gbógun wòlú. Èyí ni ó mú Apèbí (Olóyè pàtàkì kan ní ibùdó yìí) lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì ju pé “Ìjà dà?. láti fi hàn pé òun kò bá ogun wá. Àjèjì náà fi yé wón pé Ògbòrògánńdá-Ajogun ni orúko òun. Ó jé omo Gbórówó tí í se omobìnrin Alárè tí ó fún Odùduwà fé ní Ilé-Ifè, Ipasè àwon ebí ìyáa rè ni Ògbòrògánńdà tò wá, léhìn ikú bàbá rè. Títí di òní, àdúgbò tí Apèbí tí pàdé Ògbòrògánńdà ni à ń pè ní ÌJÀDÀ. Àpàbí lo fi tó olóyè àgbà Jaginrìn tí ó rán an nísé pé owó èrò ni àjèjì náà mú wá. Nígbà tí Jaginrìn bi Apèbí ibi tí àjèjì náà wà, Apèbí dáhùn pé “Oba-ńníta” (Oba wà ní ìta) nítorí ipò Óba ni ó rí i pé ó ye eni pàtàkì bí i tí Ògbòrògbánnńdà-Ajogun. Láti ìgbà yìí ni a tí mo Ògbòrògánńdà ní Obańníta, tí àjápè rè di Obańta di òní. Agbègbè tí Oníseémù ti lé òsà lo tí a fún Ògbòrògánńdà láti máa gbé ni ó júwe pé” ó tóó ró”- (Ibí yìí) tó láti dúró sí) ni à ń pè ní Ìtóòró di òní. Àdúgbò yìí ni a se òwón kan sí ní ìrántí Obańta, nítorí a kò mo bí ó se kú. Inú igbó kan ni tòsí Orù-Àwà ni a gbó pé ó rá sí. Ògbórògbánńdá Ajogun (Obańta) gbé Winniadé, omo Osi níyàwó. Ósi yìí, bí a ti mò sáájú jé omo Lúwà. Obáńta sì jé omo-omo Alárè. Wón bí omokùnrin kan tí ó ń je Monigbùwà. Síbè aáwó tí ó wà láàárín Lúwà àti Alárè nípa óyè jíje kò í tán láàárín àwón ebí méjèèjì. Láti fi òpin sí aáwò yìí, àwon ará ìlú ní kí Monigbùwà, omo Obańta, jáde rè ti se ní ojó kìíní. ‘Monigbùwà gbà láti se béè. Ó lo sí ìletò kan tí a mò sí Òdo, láti ibè ní ó sì ti padà wo ìlú pèlú ìfon àti orin. Ojó yìí ni a gbé adé fún Monígbùwà. Oùn ni ó jé eni àkókó ti ó je oyè Awùjalè - ‘A-mu-ìjà-ilè’-èyí ni eni tí ó parí ìjá tí ó bá nílè. Àpápè oyè yìí ni ó di Awùjalè dòní yìí. Títí di òní yìí ni enikéni tí a bá yàn gégé bí oba tuntun gbódò jáde ní ìlú lo sí Òdo, kí ó sì wo ìlú padà gégé bí i Monigbùwà àti Obańta kí ó tó ó gbadé. Lára àwon olóyè pàtàkì-pàtàkì ní Ìjèbú-Òde ni Olísà Egbò, Àgbòn, Kakanfò, Jaginrìn àti Lápòekùn, tí wón jé óyè ìdílé. Àwon oyè bí i Ògbéni Ojà kìí se oyè ìdílé. Àwùjalè kokànléláàádóta ni a gbó pé ó wà lórí oyè báyìí. Àwon Ìjèbú féràn láti máa je kókò àti òjòjò. Wón tún féràn lati máa fi ògìrì sí obè àti oúnje won mìíràn bíi ikókoré láti fún un ní adùn àjepónmulá. ÈSIN Elésìn ìbílè ni àwon ènìyàn Ijèbú Òde ní ìgbà láíláí. Wón máa ń bo orísìírisìí òrìsà tí a ń bo ní gbogbo ilè Yorùbá bí i Ògún, Ifá, Èsù àti béè béè lo. Àwon òrìsà ìbílè bíi Agemo, Òrò, àti Obìnrin-Òjòwú wà pèlú. Lóde oní àwon èsìn ìbílè wònyí kò ranlè bíi ti àtijó, síbè a sì ń bo wón lójú méjèèjì. Èsìn Mùsùlùnì ni òpò àwon ará Ìjèbú-Òde ń se báyìí. Mosálásí kan wà ní àdúgbò Òyìngbò tí ó jé òkan nínú mósálásí tí ó tóbi jù ni apá ìwó oòrùn Afríka. Àwon elésìn àtèlé Krístì Lórísìírísìí kò gbéhìn. Àwon náà pò ní iba tiwon. Àwon ìjo Àgùdà tilè fi Ìjèbú Òde se ibùjúkóó fún dáyósíìsì ti ekùn Ìjèbú. ==ADUGBO== 1. Àdúgbò: Itaolówájodá Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjòyè Oba ìlú yìí tí a ń pè ni olówá tè dí, ti won si ń se ìjoba lórí àwon ènìyàn tó wà ládùgbó yìí 2. Àdúgbò: Olíwòro Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà alá wà tétètélè, Àwon àwòrò òrìsà yìí ni ó te àdúgbò yìí dó. 3. Àdúgbò: Ìdóbì Ìtùmò: Igi obì púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí bá nígbà ti wón fé te ìbè dó. 4. Àdúgbò: Ìtaòsù Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà òsù wa. ni tori pe ibí yìí ni wón ti ń bo òrìsà yìí ni wón se ń pe e ni ìta òsù. 5. Àdúgbò: Imèpè Ìtùmò: Igi òpe púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí ban i ibi yìí nígbà tí wón fé te ibè dó 6. Àdúgbò: Ayegun Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni òkan lára àwon akoni ode to máa ń ye ojó ogun ti awon olóde yòókù bá ti dá síwájú tè dó ìdí niyìí tí won fi ń pe àdúgbò yìí ni Ayegun. 7. Àdúgbò: Ìtalápò Ìtùmò: Awon ounje orisirisi tí a dì sínú àpò bii àgbàdo, ìyo, ni àwon ara àgbègbè máà ń gbé wá si àdúgbò yìí wá lati tà kí ó tó di àdúgbò. Wón si máà ń na ojà ni àdúgbò yìí títí di òní yìí . 8. Àdúgbò: Ìsasà Ìtùmò: Isé ìkokò mímo ni isé àwon to té àdúgbò yìí dó. Díè lára àwon omo omo won si ń se ìsé yìí 9. Àdúgbò: Ìta Òsùgbó Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon Olósùgbó ti máà ń se ìpàdé. Níbè ni ilé ìpàdé wón wa, kí ó tó di pé won te ibè dó. 10. Àdúgbò: Ìsesí Ìtùmò: Ibí yìí ni ójúbo osi esi wà télètélè kí o to di pé won te ibè do tí o si dí àdúgbò ojúbo osi yìí si wa níbè títí dònìí. 11. Àdúgbò: Ìta Opó Ìtùmò: Àwon Opó ni won máà ń na ojà yìí ni alaalé. Òríta ti wón ń náà yìí ni o di adúgbò, ti wón si ń pe ni ìtà opó. Wón si máà ń ná ojà alé ni àdúgbò yìí títí dònìí 12. Àdúgbò: Molípáà Ìtùmò: Okunrin kan tó mú opà dání ló te apá ibí yìí dó. Ìtàn so fún wa pé àpá ase Oba ìlú ibòmíìràn ló mu dàni nígbà tí o ń bo, àwon kan tilè so pé Àremo oba ìlú náà ni. Nígbà tí o, fé te àdúgbò náà do ó mú òpá yìí dá ni, Ìdí niyìí tó fi je pé won ń je oba ni àdúgbò náà títí di òní yìí 13. Àdúgbò: Ìtóòrò Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé omi nigbogbo àdúgbò yìí teletélè kí ó to dí pe wón te ibè do. Okunrin akoni ti a ń pè ni òró ni o pé ofò tí ó sì le omi náà lo. Ìdí nìyìí ti a fi ń pé àdúgbò náà ni Ìtóòró. 14. Àdúgbò: Olóde Ìtùmò: Ibí yìí ni òkan lára àwon akoni tó te ìlú yii dó kokó dúró si kó tó dip é ó wo àárin ìlú lo. Nígbà ti ijà dé láàrin òun àti àwon tí wón fo wo ìlú yìí, o bínú pàdà si ibi yìí o si wolè. Ìdí niyìí tí wón fi ń pe àdúgbò naa ni Olóde. Oórì okùnrin yìí si wà níbè títí dòníì. 15. Àdúgbò: Odò Èsà Ìtùmò: Eégún kan ti won ń pè ni obrinrin ojòwú ní o te ibí yìí dó. Èégún Odoodún ni eégún máà ń jáde ni àdúgbò yìí títí donii. Ìdí igi ìrókò ni won fi se ojúbo eégún yìí Igi ìrókò yii wà níbè títí dónì yìí. 16. Àdúgbò: Ìdépo Ìtùmò: Isé epo ni àwon to te àdúgbò yìí yàn láàyò léyìn tí wón ti dó síbè. Bí o tilè jé pé won kò se ise epó níbè mó, won si ń ná ojà epo níbè titi dò níí. 17. Àdúgbò: Fìdípòtè Ìtùmò: Lára àwon ìjòyè oba Gbélébùwà àkókó tí won kò fara mo on pé kí wón pa Oba náà ni won wa te àdúgbò yìí dó léyìn ti wón kúrò ni ààfún. 18. Àdúgbò: Apèbi Ìtùmò: Oríta yìí ni àwon ìjoyè Oba Gbétebùwá àkókó péjo sí láti bi ara won ohun ti o ye kí àwon se fún oba náà. 19. Àdúgbò: Ìdéwòn Ìtùmò: Ìtàn so gún wa pé nígbà tí wín fe te ibí yìí dó, wón bá òrìsà kan níbè tó dé adé sórí tó sì fi èwòn onírin se ileke owó àti tí esè. Ìdí ni yìí ti à fi máà ń yan Oba láti ìdílé enití ó te àdúgbò náà dó. Ìdílè yìí náà tílè ni ààfún tí a ń pè ni ààfin Òba ìdéwon. 20. Àdúgbò: Ìta Àfín Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé bí ó tilè jé pé èrúktí o té àdúgbò yìí do kii se àfín, sùgbón gbogbo àwon omo tí won bi láti ìdílè enití o te àdúgbò náà do je àfín. Nígbà ti won lo bi ifá wo, Ifá ni ki won máà bo Obàtálá ni ìdílé náà, láti ìgbà náà lo ni won ti ń bo Obàtálá ni ìdílè yìí. Ti o bad i àsìkò odún òrìsà yìí, àríyá ni fún gbogbo àwon omo àdúgbò yìí àti fún ìlú pàápàá. ([[see Yoruba Place Names]]) Agemo 2364 6388 2006-12-18T11:15:20Z Modupe 116 [[C.O. Onanuga]] C.O. Onanuga (1981), ‘Agemo’ láti inú ‘Odún Òrìsà Agemo ní Agbègbè Ìjèbú-Òde.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè , DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 17-20. [[Agemo]] ÌPÒ ÒRÌSÀ AGEMO LÁÁÀRÍN ÀWON ÌJÈBÚ. Agemo ni àwon Ìjèbú gbà sí àgbà fún gbogbo òrìsà yòówù ní ilè Ìjèbú. Enì kan, tàbí àgbáríjo pò àwon díè lè se odún Ògún tàbí tí Ifá fúnra won. Sùgbón èyí kò rí béè fún odún Agemo. Gbogbo omo ilè Ìjèbú nilé lóko ni odún Agemo kàn. Ní àtijó, ìpò Olódùmarè ni a gbó pé àwon Ìjèbú fi Agémò sí. Ìtàn tilè fi hàn pé àwon òrìsà yòókù fi ìgbà kan gbógun ti Agemo nítorí wón ń jowú ipò rè gégé bi olórí. Sùgbón bí wón ti tiraka títí, won kò lè ségun Agemo. A lè fi ìtàn yìí wé bí àwon òrìsà ti gbógun ti Olódùmarè ní ojó kìíní. Bí Agemo ti se pàtàkì tó nílè Ìjèbú hàn nínú oríkì Ìjèbú pé – “Ìjèbú, omo Alárè Omo Agemo òfú yòwò yòwò Ewé dúdu oróro…” [B] BÍ ODÚN AGEMO SE WÁYÈ A kò tíì lè so pàtàkì bí odún Agemo se wáyé. Ìdí nip é orísìírísìí ìtàn ni ó wa lórí ìsedá odún Ágemo. Àwon ìtàn wònyí máa ń yàtò síra won gédégédé tó béè tí yóò fi sòro láti fi owó mú òkan. Ìtàn kan so fún ni pé láti Ilé-Ifè ni òkòòkan àwon olójà Agemo ti dide. Kálukú won tè dó sí ibi tí wón wà dòní. Ní odún kan ni Awùjalè se àpèje fún won ní Ìjèbú-Òde, tí àwon náà sì sàdúrà fún oba. Gbogbo àdúrà tí wón se fún oba lódún náà ni ó se. Ìdí sì nìyí tí Awùjalè fi ń pè wón jo lódoodún láti wá máa se àdúrà fún òun. Ìtàn kan bí odún Agemo se bèrè nìyí. Ìtàn mìíràn so pé látí Adó (Ekìtì) ni Agemo ti wá, tí ó sì dó sí agbègbè tí a mò sí Ìjèbú-Imusin fún ìgbà díè. Kò yé nib í ó se jé bí Agemo se dé Ìjèbú Òde. Sùgbón olójà Agemo kan (Olójà Nópà) wà ní Òdo-Nópà, ní Ìjèbú-Imúsin. Ìtàn mìíràn fi yé nip é tègbón-tàbúrò ni Agemo àti ‘Awùjálé’. Awùjalè jé eni kan tí ó máa ń gbàdúrà ìdákéjéé sí Elédà rè láràárò àti lálaalé. Sùgbón agogo ni Agemo máa ń lù láràárò àti lálaalé ní tirè. Èyí máa ń dí Awùjalè lówó nígbà tí ó bá ń gbàdúrà rè. Nitorí èyí, Agemo kó lo sí Odò-Aye ní èbá Imùkù, ní tòsí Ìjèbú-Òde. Láti ibè ni òun àti àwon àtèlée rè tí ó fón káàkiri ti máa wá ń bá Awùjalè seré lódoodún ní Ijèbú-óde. Títí di òní sì ni Olójà Bájèlú Olúmùkù ti Imùkù máa ń lu agogo irú èyí tí Agemo máa ń lù ní ìjósí. Alàgba Ògúnbawo, Omo Olúmosàn tún ní ìtàn tí ó yàtò láti so nípa bí Agemo se dé ilè Ìjèbú. Àlàgbà Ògúnbawo gbà pé láti ìdílé òkan nínú àwon ayaba Sólómónì ni a tí mú Agemo wo ilú Jerúsálémù, láti Ìjíptì (Egypt). Gbájúmò obìnrin kan, ayaba sóbà ni ó sì mú òrìsà Agemo wá láti Jerúsálémù sí ilè Ìjèbú. Alàgbà Ògúnbawo tilè tóka sí àwon òrò kan tí ó gbà pé kì í se èdè Ìjèbú, tí àwon alágemo yá láti inú èdè Ijíptì àti tí Jerúsálémù. Fún àpeere, ó ní “Eèèkeèè” tí àwon Alágemo ń lohùn já sí “En que” tí ó túmò sí “e bilà”. Síbè, àwon mìíràn ní òrìsà tí Obáńta mú wá láti Ilé-Ifè ni Agemo. Sùgbón a kò rí èrí tó láti gbé àwon ìtàn yìí kí a fi lè mo okodoro-òrò. Lójú olóye Tàmì (olórí Agemo?), a kò lè mo bí Agemo se wáyé, Òun kò gbó o rí kì a máa so ìtàn ìsèdá Agemo, nítorí bí ìgbà tí a ń se ìwadìí ìtàn ìsèdá Olódùmarè ni yóò rí tí a bá ń wádìí ìsèdá Àgemo. Ólóyè Tàmi gbà pé “àwámárídìí ní ìsédá Agemo”. Lójúu tèmi, ó dájú pé òrìsà Agemo tí wà ti pé ní ilè Ìjèbú. Se bí àwon kan ni ó pilè wà nilè Ìjèbú kí ó tó di pé àwon kan wá bá won láti ìbòmíràn. Bí ó ti seé kí àwon àkòhùnrìnwá yìí mú èsìn àjèjì wo ilè Ìjèbú, béè náà ni ó seé se kí wón bá èsìn ibílè àwon onílè gaan. Ohun tí ó mù mi so èyí nip é, a kò lè fi gbogbo ara gba gbogbo àwon ìtàn òkè tí ó ń so pé ibì kan ni a ti mú òrìsà Agemo wá. Nípa pé Ilé-Ifè ni Agemo ti wá, tàbí pé Obańta ni ó mú Agemo wo Ìjèbú, ó sòro láti gbàgbó. Ìdí ni pé, ó ti di àsà ní ilè Ìjèbú láti máa só àwon ohun ìsènbáyé mó òrísun’ méjèèjì yìí. Kálukù tí ó bá fé kí àwon ènìyàn tétí sí ìtàn òun ni ó sì máa ń topasè àwon orísun wònyí nítorí wón gbà á sí nnkan iyì tàbí ògo pé nnkan tiwon náà tan mó Obáńta, tàbí Ilé-Ifè. Òjògbón Oyin Ògunbà (1967) lè so pé – “… Tí a bá ní kí a so pàtó ohun tí a rè nípa ìsèdálè Agemo a ó so pé Agemo tí wà láíláí ní ilè Ìjèbú kí Obánta tó dé. Ó tilè seé se kí ó tó egbàá odún kí obańta tó dé, ki ó tilè jé pé ń se ni … Obańta … so ó di tirè…” Bóyá ìdí nìyí tí a fi ń ki Agemo pé – “Òrìsà èé róbaá mù, róba mí bo ó” (“Òrìsà tí oba kò mò, tí oba ń bo) Ó lé jé pé nígba tí awon àtòhúnrinwá yìí (Obańta?) dé ni wón bèrè sí se àyípade sí èto odún náà, tí kálukú fi wá ń so orísìírísìí ìtàn. Ní kúkúrú, èròo tèmi nip é ó seé se kí orísà Agemo jé òrìsà àpilèni tí àwon tí ó ti wà nílè Ìjèbú láti ìgbà láíláí-orúko yòówù kí àwon ènìyàn náà máa pe ara won. Lóná keji, kì í se pé kò seé se kí òrìsà Agemo jé àtèkèèrèwá súgbón ó dájú pé ójó òrìsà náà ti pé púpo nílè Ìjèbú. Bí ó bá se Obańta ló mú u wá, èyí tit ó egbèta odún séhìn bí ó bá sì se ayaba Sébà (Queen of Sheba) ni ó mú u wá láti Jerúsálémù lódò Oba Sólómóní, ó tí lé ni egbèwá odún. [D] OHUN TÍ IFÁ SO NÍPA AGEMO Níwòn bí Ifá ti jé ‘Akéréfinusogbón …. ….òpìtàn ilè - Ifè. A-kó-ní-lóràn-bí-ìyékan eni…”, ó ye kí a lè mo òkun tí ó níí so fún wa nípa òrìsà Agemo. Ese Ifá kan nínú àmúlù odù ÒTÚÚRÚPONGBÈ se àlàyé bí ó se jé tí Agemo kì í se òrìsà tí wón fi gbogbo ara mò níbòmíràn àfi ilè Ìjèbú. “A ń pon mógbè Mógbè ń pòngbá A dífe fÓlomo-takìtì gbegbàá…” Olómo-a-tàkìtì-gbegbàá ni orúko mìíràn tí a ń pe Agemo. (Lórí isé tí enì kan bá ń sé, tabí ìwà tí ó bá ń hù ni Ifá máa fi ń pe olúwarè). Ifè Oòdáyé ni Agemo wà télè; idí tí a sì fi ń pèé ní atàkìtí-gbegbàá nip é Olomo féràn láti máa ta òkìtì púpò. A máa ta òkìtì débi i pé ó máań fo àwon nnkan gíga gíga. Atumo-Ede (English-Yoruba): A 2365 6250 2006-12-17T07:06:10Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (English-Yoruba): A]] ==Oju-iwe Kiini== abcus: n; férémù àsònkà. (I use abacus to teach my children how to count numbers.) Pákó pelebe tí a sín igi tí a gbé róbótó róbótó tí ó tín-ín-rìn sí. Lára àwon igi tín-ín-rín tín-ín-rún imú fèrèmù yìí ní a sín àwon ìlèkè asònkà sí. Férémù asònkà ní mo n lo láti fi kó awon omo mi bí a ti se ń ka. abandon: v; Pa tì, kò sílè: (The cruel man abandons his wife) Okùnrin ìkà náà pa ìyàwó rè tí Kò sílè: (The hazy man abandons his work) Okùnrin òle náà ko isé rè sílè abbey: n; Ilé Olórun tàbí ibi ìsìn ilé tí àwon to ti fi ayé won sílè fún Olórin n gbe: (Abbey is not common in Africa) Ilé tí àwon tó ti fi aye won sílé fún Olórun máa ń gbé kò wópò ní Ilè Adúlàwò. abbot: n; Alàgbà – eni tó ó jé olórí fún tokùnrin tobùnrin nínú ìjo. (My father is an abbot) Alàgbà ni bàbá mi nínú ìjo. abbreviation: n; ònà ìgékúrú tí a ń gbà ko òrò sílè fun àpeere; àti béè béè lo ni abbl. (The abbreviation of “et cetera” is e.t.c) Ìgékúrú “àti béè lo’ni “abbl” Ikùn-Ìsàlè. abdomen: n; ara níbi tí ifún wà. (My abdomen is paining me.) Ikùn mi ń ro mí. able: adj; lágbára, lókun, ní ànfààní, Kún ojú àwòn (I am not able to do any work) N kò lágbára/láti se isé kankan (He was able to be there) Ó ní ànfààní láti wà níbè. (He is an able lawyer.): Ó kún ojú ìwòn nínú isé agbejórò. abolish:V; pa ré ; pa run (Slave trade is bolished.) Wón ti pa òwò erú run. abolition:n; Ìpare, isodasán, ìsodofo, (The abolition of slave dred is a grate advantage for us). Ànfàní nláni ìparé òwò erú above: adv; (The child is above three months) (i)lé jù lo omo náà ti lé ní osù méta above: prep; (We were flying above the cloud) lókè, lórí, ga jù lo A n fò lókèe kùrukùru abroad: n; (I have some visitors who came to visit me from abroad.) èyìn odi, ilè òkèèrè Mo ní awon alejò tó wa kí mi láti ilè òkèèrè abrupt :adj; (We came across some abrupt turns on the road). òjijì/ láìrotélè Òpòlòpo àwon ìyànà ni a kàn láìròtélè lójù òná abscess: n; (He had an abscess at the back of his ear). ojú oówo; ikójopò oyún ni ara. Ó ní eéwo ní èyìn etí rè absent: adj; (He was absent from work last week). Se àìfarahàn, kò sí kó wa sí ibi isé lose tó lo absent – (He was so absent munded that she forgot to take collect the money.) Minded; okàn ìgbàgbé; àìràntí Ìgbàgbé okàn rè pò dé ibi pé ko rántí mú owó náà dárú absolute: adj; (He took it absolutely. Pátápáta Ó gbà á pátápátá absorb: v; (The cloth absorbed all the dye.) fà mu; gbà sínu; mu tán Aso náà mu gbogbo aró náà tán absorbent: adj: (Cotton wool is very absorbent). Lè fà mu lè fa nikan mu Dáadáa Owú etùtù lè fan nnkan mu daadaa absorbing: adj; (The novel is so interesting that it is absorbing to him.) tí o mú ni to kan Iwe ìtàn aroso.náà dùn dé ibi pé ó n mú un lokan absurd: (What she said is absurd) Sàìtó Òrò tó so sàìtó absurd. (He has a good sense of the absurd.) Ohun tí kò tó ; ohun tí kò logo. Làákàyè rè máa n so ohun tí kò tó fun un. abundant: adj; (The was abundant rain yesterday) (The rain is not abundant) lópòlopò, púpòpúpò, òpò, ekún-réré. Òjò púpò ló rò lánàá tó: Òjò náà ko tó abuse: n; (Child abuse is not good. Ùòkulo. Ìlòkulò omo kò dara abuse: v; (I will abuse you) bú èébú N ó bú e . accept: v; (I cannot accept your apology). gbà, téwógbà Emi kò lègba ìtúbà/ebe re accident: n; (There was a motto accident yesterday) (Don’t be armored that my hand touched you, it was by accident.) Ìjànbá, Ìsèlé ojijì tó burú Ìjànbá móto selè lanàá èèsì, láìmòómò Má búnú pé owó mi gbá o, èèsì ló se accommodate:v; (He accommodated me). Fún làáye; fi ààyè gbà. Ó fi ààyè gbà mí accommodation: n; (He gave him accommodation) ààyè Ó fún un ní ààyè accompany: v; (The Children accompanied each other to the school.) bá rin; bá kégbé Awon omo náà bá ara won rind é ilé èkó accomplish: v; (He has accomplished the job.) Se parí se tán : se lásepé Parí Ó ti parí ise náà accomplishment; n; (He waits for the accomplishment of the job).assetán, àseparí àseyanjú’ Ó dúró de asetan isé náà accord: n; (All of them are in one accords) Ìbáré; okàn kan Gbogbo wón wà ní okàn kan account: n; (He gave me the account of all I have with him). Ìsuro, Ìsètò owó-Àkosílè iye owo tí a tin a, èyí tì a jè àti èyí tí a ní tàbí tí wón je wá Ó se ìsíro gbogbo iye owo tí mo ní pèlú rèÌjíhìn, ìsàlàyé Gbogbo wa ni a ó jíhìn isé wa (we shall all give account of our deeds). accountant: n; (The accountant is not around). Olùsirò; akòwé owó Akòwe owó náà kò sí nílé accurate: adj; (The work must be accurate) déédé; régí; wékú Isé náà gbódò se régí accuse: v; (He accused him of stealing) ka èsè sí lórùn, kàn án lábùkù, fi èsùn kán ènìyàn Ó fi èsùn olè kan án archaeologist :n; (My father is an archaeologist). Oluwadìí ohun ìjìnlè nípe nnkan to ti kojá.Olùwadìí ìjìnlè nípa ohun tó tikoja ni babáà mi ache: n; (My daughter is suffering from Back ache.fifó, ríro- dídùn tí kò pò jù Eyìn ríro n yo omo mi obinrin lénu achieve: v; (He achieved in his examination) Se tán ; Se pari Ó se àsepari orúre ninu Ìdánwò rè achievement : n; (It is a great achievement to secure admission to higher institution). àsepari oríire; sise Oríìre Oríire nlá ni láti wo ile èkó giga acid: n ; (Acid is injurious to human being.) Omi Olóró- omi tí ó mu tabí lóró nínú, tí o lè bó ènìyàn lára tabí pa ènìyàn Omi tí lóró léwu fún omo ènìyàn acquaintance: n; (The man is my acquaintance). Ifihàn; ojúlùmò Ojúlùmò mi ni okùnrin náà acquire: v; (He acquires the land) jeer; dé ibè Ó jeer ilè náà acquit: v; (He was acquitted).jò lówó; dá sílè dá láre.Wón dá a láre acre; n; (I have three acres of land).sárè; ìwon ilè Mo ni sáre ilè méta acrobat: n ; (My junior brother is an acrobat.) pidánpidán Pidánpidán ní abúrò mi Okùnrin across: prep; (The boy walked across the road) Ìbúnbú, láti ègbé kán sí ìkejì. Omo náàrìn kojá sí òdikejì ònà. act: n; (To kick human being is a cruel act.) (The acts of Apostle teaches us great lessons.) ìwà Kí a máa gbá omo ènìyàn ni ìpá jé ìwà ìkà Ohun tí a ti se/ìse Ìse awon Apositeli kóní lógbon púpò act : v; (Don’t let me act on what you did for me) se, hùwa Ma se jé kí n huwa lorí ohun tí o se fún mí action: n; (It is time to show our actions.) Ìsesí; ìse- ohun ti a se tàbi ònà tí a n gbà á se nnkan. Àsìkò tit ó láti fi ìsesí wa hàn active: n; (The Child is very active) lè se nnkan; jáfáfá Omo náà jáfáfá dáadáa activity: n; (The classroom was full of activities). aápon; ayeye Yàrá ìkàwé náa kún fún òpòlopò ayeye actor: n; (My father is an actor) Òsè okùnrin –okùnrin tí ó n kópa ninu eré orí-ìtagbé actress: n; (Most of our actresses are Famous) Òsèré obìnrin-obìnrin tí ó n kópa nínú eré orí Ìtàgé Òpòlopò nínú àwon òsèré bìnrin wa ni wón lókìkí actual: adj; (What is your actual problem?) nitòótó; pàápàá; gan-an kí ni ìsoro tí o ni gan-an? adapt: v ; (I cannot adapt to the weather of this town.) Mú ye; mú bá dógba; bá lára mu Ojú ojó ilú yìí ko le bá mi lára mu. adaptable: adj; (He is easily adaptable to all situation.) bá lára mu Gbogbo nnkan ló tètè máa n bá a lára mu. add: v; (This adds to our problems) rò pò; pa pò; dákún fí kún-kí a ro nn kan kan pò mó òmíran N se ni èyí dá kún ìsòro wa adder: (Adder is a poisonous annual.) paramólè; gùnte Paramólè jé eranko tó lóró addition: n ; (The addition of two and three is Five) àròpò; ìfikún, ìdákún; ohun tí a rò pò tabí bí a ti se ro nnkan pò. Àròpò eéjì àti eela jé aárùn-ún additional :adj; (The is an additional knowledge) àfikún Àfikún ìmò ni èyí jé. address: n; (My address is no 4 okepopo street Ìle-Ifè.) (We learnt from the address he gave us yesterday.)alaye nipa eniyan àti ibi tí O n gbe- nómbà ilé Nómba ilé mi ní : no 4 okepopo, Ile-Ife’ Òrò tí a báènìyàn so, ìbánusòrò. A kógbón ninu òrò tó bá wa so lànàá address:v; (Don’t address me like a Child) (The leter was wrongly addressed) bá ni soro Má se ba ni soro bí omodé Ko orúko àti ibùgbé eniyan sínu létà Orúko àti inùgbé tí won ko sí ara létà náà kò bá a mu. adequate: adj; (The water is not adegquate) tó Omi náà kò tó adequately: adv; (He was not adequately protected.) tó ; dáadáa Wonkò dáabo bo ó tó/ dáadáa adjective: n; (Adjective is one of the parts of speech.) òrò àpónlé Òrò àpónlé jé okan ninu nínú awon ìsòrí Òrò adjust : v; (Tunde adjusted the Chair when it nearly collapsed.) se àtúntò , se àtunse Tundé se àtunse àgo náà nígba tí ó fé dojúde adjustable: adj; (The seats in the can ara Adjustable) se é túnse, see Awon Ìjókòó mú okò ayokélé náa se é túnse administer : v; The man is administering the affairs of the school. se adarí, se abójútá Oknrin náà lo n se abójútó gbòkègbodò ile èkó náa administration: n; (The administration of this country is not good enough.) àbójútó; ìdarí; ìse-abójútó Abójútó orílè-èdè yìí ko dára tó administrative:adj;(The administration officer has been transferred to another place.) Je mó àbójútó je má alábòójútó Won tí gbe ògá alábòójútó náà lo Sí ibómíràn admiral :n; (My father is an admiral.) Olórí òkò ogun; olórí awon omo ogun ojú omi Olórí àwon omo ogun ojú omi ni babáà mi admire: v; (I admire what he did.) Yìn; Yaini lénu jònu lójú Ohún tí ó se jo mí lójú admirable: adj; (The way he sits is admirable.) níyìn tí o ní ògo; jojú Bí o se jokòó náa ní ìyìn/ògo admiration:n; (She looked at him with admiration) Ìjojú; ìyìn Ó wò ó pèlu ìjojú admission: n; (The admission of the new students will start next month.) gbigbà-wolé jíjewó. Ìgbanisolé àwon akékòó tuntun yóò bèrè ní osù tó n bò admit: v; (I admit my mistake.) (He admitted the patient to his house.) gbà-kí eniyan gbà wí pe béè ló rí Mo gba àsìse mi Gbà láàyè; gbè sílé O gba aláìsàn náàsínú ilé rè adolescence: n; (Adolescence starts from fifteen years.) Ìgbà òdó Igbà òdó bèrè ni odún méèédógún adolescent: adj; (I want the adolescents between the age of fifteen to twenty years come here tomorrow.) eni tí o wà nígbà odó Mo fé kí awon odó to wà laarin odún méèédogún sí ogún odún wá sibi ní òla adopt: v; (I have adopted a Child.) Sodomo; gbà; fi se omo Mo ti gba omo kan adore: v; (She adores God.) Nífèé; juba bolá fún, yìn logo. O n yin Olórun logo adult: n; (Only the adults are ehgible to vote in Nigeria.) agbà; àgbàlagbà –emi to ti gbóyín gbórìgì Àwon àgbàlagbà lo létòó àti dìbò ni orílè-èdè Nàìjíríà advance: n; (Our troops have advanced two miles) (He gave his tailor twenty naira Advance.) Ìlosíwájú Àwon omo ogun wa ti fi ibùsò mèjì ní ìlosíwájú. Àsansílè owó-owó tí a san fún ise tí won ko tíì se fun wa O san ogún naira gégé bí àsansílè fún aránso rè adventure: n; (The man told the boys about the adventure on the way) ìrìnkèrindò; ìsèlè búburú ohun tí o léwu tí ènìyan se tabì tí ó selè sí eniyan. Okùnrin náà so fún àwon omokurin náà nípe ewu tó wà lójú ònà adverb: n; (Adverb is a part of speech.) Òrò àpónlé Ìsòrí oro ni òrò àpónlé jé aero plane: n; (Aeroplane is faster than motor.) bàálù; okò òfunrufú. Bàálù yára ju okò ori ilè lo affair: n; (This is my affair not yours.) Ìse; Òr`dan –ohun tí o n sele; Ètò aye èdá tàbí ohun tí o kan ènìyàn Oràn mí ní kìí se tìre affect: v; (The rise in the price bread will affect all of us.) mú lókàn gbá; nípa lórí-kí a mú kí ìyípadà bá ohun kan.Gbogbo wa ni yoo fara gbá nínú búredì tó léwó. affection: n; (All mothers have affection for their Children.) Ìfé; ìwúrí- fíféràn lópòlopo. Gbogbo Obìnrin ni ó máa n ni, ìfé omo won afford: v; (I can afford a car.) Kápa; lágbára; lè rà Mo lágbára láti ra mótò afloat:adj; (The log is too big it cannot afloat on the river.) léfòó Igi náà tóbi kò lè léfòó afraid: adj; (Don’t be afraid.) bèrù; jáyà; foya má se bèrù afternoon: n; (You must see me this afternoon.) Òsán O gbódò rí mi lòsànán yìí afterwards: adv; (We captured them afterwards) nígbeyin, léhùn náà Nígbèyìn, a borí won again: adv; (Don’t do that again.) èwè; nígbà mìíràn Má se bèé mó nígbà mìíràn against: prep; (Public opinion is against then proposal) lòdì sí; dojúkó; to kò – kíko èyìn sí nìkan ní ìdàkejì. Ifé àwon ènìyan lódì sí ohun tí wón n gbèrò lé age: n; (The Child is twenty years of age.) ojó orí; bó se pe sí; iye odún tí ènìyàn tàbí ohun kan lò làye. Omo Ogún odún ni omo náà agency: n; (He established an agency at Ibadan.)ìsoju-eni- ilé ise ibi tí asóju-eni tí n sisé O dá ilé isé asojú kan sílè ní Ìbàdàn Agile: adj; (The boy is very agile.) Yára; gbéra kánkán Omokùrin náà yára dáadáa agnostic: n; (Our teacher is an agnostic.) eni tí ko gba Olórun gbó. Olùkó wa ko gba Olórun gbó ago: adv; (We came to live in this place six years ago.) kojá; sí èhìn A tí wá gbe ibí yìí ní odún méfà séyìn. agony: n; (The agony is too much.) Ìrora. Ìrora náa po púpò agree: v; (I agree to follow you.) gbà; fínusokan Mo gbà látì bá o lo agreeable: adj; (His dead is not agreeable.) wò, dára, ye ohun tí o see gbà móra. Ìse rèkò se é gbà móra agreement: n; (There is no agreement between both of them.) àdéhùn, ìfínúsòkan Kò sí àdéhùn kankan láàrin àwon méjèèjì aground: adj; adv; prep; (The ship was a grounding as it was going.) kanlè; Gbálè Okò ojú omi náà n kanlè/ gbálè bí o ìti n lo. ahead: adv; (We have a lot of tasks ahead of us to do.) níwájú; Òpò íse ló wà níwájú wa láti se aim: n; (My aim is to get there.) Ìfojúsùn; Ìdojúko Ìfojúsùn mi ni látì de ibè air: n; (He breathed in fresh air) (He inhaled fresh air) aféfé; atégùn Ó mí atégùn òtun sínú air: v; (He aired the cloth) fi sí atégun Ó sá aso náà sínú atégùn aircraft: n; (I prefer aircraft to vehicles.) Okò òfuurufú Okò ofuurufu wù mi ju Okò ori ilè lo. airfield: n; (We are expecting our military aircraft at the airfield.) pápáko òfuurufú A n réti okò òfuurufu àwon omo ogun wa mí pápáko òfuurufú air force: n; (The man is an air force officer.) omo ogun ojú òfuurufú Ògá àwon omo ogun ojú òfuurufú ni Okùnrin náà air gun: n; (Airguns are very scarce.) ìbon aláféfé-Ìbon tó jé pe òpòlopò agbára aféfé ni a fi n yìn ún Awon ìbon aláféfé sòwón púpò airmail: n; (He sent the letter by airmail.) gbìnrìn tàbí létà tí a gbé gba ojú òfuurufú O gbé létà náà gba ojú òfuurufú air-port: n; (Government has renocated all the air-ports in this country.) pápákò ofuurufu; ibúdó okò òfuurufú.Ìjoba ti tún àwon pápákò òfuurufú orílè-edè yìí se airstrip: n; (The airstrip was vacant.) Orí papa okò òfuurufú Orí papa, okò òfuurufú náa sófo airtight : adj; (He stored the cake in an airtight container. ) dí pa; tí kò gba aféfé Láàyè Ó fi àkàrà náà pamó sínu agolo tí aféfé ko lè wò aisle: n; (The aisle is large enough for the actors and actresses to pass) ààyè; àlàfo Ààyè/làfo náà ti tó fún àwon òsèrè láti kojá alarm: n; (The news filled me with alarm) ìdágìrì; idaní-níyì Ìròyìn náa mu ìdágìrì bò mí alarm: v; (I don’t want to alarm you.) dá níyì-mú ìdágìrì ba eniyan N ko fé mú ìdágìrì bá o N ko fé dá o níjì album: n; (I bought album yesterday) Ìwé ìfàwòránsí Mo ra ìwé ìfàwòránsí lánàá. album: n ; (His last album is very interesting.) àwo orin Awo orin tí o se gbeyin dùn alcohol: n; (Alcohol intoxicates.)otí tile; otíkà Otí líle máa n pa ènìyàn alcoholic: adj; (He likes alcoholic drink.) líle; tí o lè pari Ó féràn otí líle alert: adj; (One must be alert) yara; wàní ìwóra Ó ye kí ènìyàn wàní ìsora alert: n; (They are all on alert) ìsóra; ìyara. Gbogbo won lo wa ni ìsóra alert: v; (He alerted the policemen because) kilo fún-nítori ewu Ó kilo fún àwon olópàá nítori àwon òdaran naa of the criminal algebra: n ; (Ade is very good in algebra) Irúfé ìsiro ajemó létà àti Nómbà Ade ní ìmò nínú ìsirò ajémó nómbá àti léta dáadáa alibi: n; (The accused men was able to establish an alibi) àforíji ajemó ìfidí erí mule-irufé àforiji tí a toro láti sàlàyé pé a kò sí nibi ìsèlè kan. Okùnrin òdaràn náà bebe pèlú èrí tó dájù pe òun ko sí níbi ìsèlè náà alight: v; (He alighted form the bus.) (The bird alighted from the tree) (He set the leaves alight.) sòkalae; Ó bóòlè nínú okò náà Bà lé/bà sílè. Eye náà bà sílè lati orí igi Fína sí Ó finá sí àwon ewé náà alike: adj; (The twins look alike.) jora Awon ìbeji náà jora alive: adj; (He is alive.) ààyè, wà láàyè O wà láàyè all: adj; (All living things will die) gbogbo Gbogbo ohun alààyè yóò kú all: adv; (He ate it all) patapata Ó jé tán pátápátá alliance: n; (This town neighbouring towns.) ajdosepò Ìlú yìí ní àjosepò pèlú àwon ìlú Àmúlégbè alligator: n; (Alligator has killed one of my clogs.) awùn; alegbà- eranke buburu to fi ara jo onì sùgbón ó burú ju ònì lo Awùn ti pa okàn lára àwon ajá Mí allow: v; (I will allow you to sleep.) gbà láàyè; yònda; jé kí. N ó gbà làáye láti sùn allowance : n ; (I have collected the allowance.) àjemónú; ohun tí a yònda. Mo ti gba àjemónú náà ally: n; (There is ally between two of them.) ìdàpò; ní ìdàpò Ìdàpò wà láàrin àwon méjèèjì ally: v; (He has allied with them to fight for freedom) dà pò , para pò Ó ti dara pò mó won láti ja fún òmìnira almighty: adj; (The boy prayed to Almighty God) ní gbogbo agbara; alágbára julo Ómodékùnrin náà gbàdúrà sí olórun Alágbára almost: n; (It is almost time for launch.) férèé tó; kù déè Asiko oúje òsán kù díè alms: n; (It is very good to give alms for the poor.) ìtore àànú, agbe O dára kí a ma se ìtote àánú fún àwon aláìní. alone: adj; (It is very good to give alms for the poor.) nìkan’ kìkì, dá wà. Òun nìkan ló wà níbí along: adv; (We walked along the road.) lódò; légbèé A rìn l’gbèé ònà alphabet: n; (There are twnenty five alphabets) létà; álifabéètì-gbogbo létà èdè kan tí a tò ní àrà òtò Létà(álífábéètí) Márùnd únlogbon ló wà nínú ède yorùbá already: adv; (He has gone already.) nisisiyìí ; siwájú akókò yìí. Ó ti lo síwájù àkókò yìí alright: adj; (It is alright.) dára tó; láàlábàwón Ó ti dára tó also: conj; (The Child was also there.) pèlú Omo náà wà níbè pèlú alter: v; (She has alter her plan.) pààrò; yí í padà; tún se Ó ti yi ero rè padè alter: n; (The alter is very good.) pepe-ibi tí a tí n rúbo sí Olórun Pepe náà dára although : conj; (Although they are poor they are Happy) bí ó tilèjé pé Bí ótilè jé pé wón tálákà wón ní àyò altitude: n; (What is the altitude of this mountain?) gíga; ò feefèé-ìbi tí ó g jù lo, tí o koja omi òkun kí ni gíga orí òkè yìí? am: v; (I am here)ní, wà, n be Mo n be níbé amaze :v; (I was amaze as I saw him) se ní kàyéfì; yà lénu O yà mi lénu bí mo se rii amazement: n; (They stood in amazement.) ìyàlénu, ìtagìrì. Wón dúró pèlú ìyàlénu ambassador: n; (Nigeria has ambassadors in foreign countries) asojú orílè-èdè ní ilú òkèèrè. Orílè èdè Nàjíria ní àwon asojú ní ilè òkèèrè. ambition: n; (He has good ambitions.) èròngbà; èrò Ò ní àwon èròngbà tó dára ambulance: n ; (He called for an ambulance when his Child nearly died.) okò agbáláìsàn tòbí tí ó n gbe àwon to fara pa. amen: n; (After the prayer, they all said “amen”.) àmin Léyìn àdúrà, gbogbo won so pè “àmín” amnesties: n; (My country has some amenities.) nìkan amáyéderùn Orílè-èdè mí ní àwon nikan amáyé derùn ammunition: n; (The soldiers have enough ammunitions.) ohun ìjà olóró Àwon omo ogun náà ní àwon ohun ìjà olóró tó tó amount: n; (Tell me the amount you want) iye; So iye tí o fé fún mí amount: v; (Everything is amount to tem naira) jé Gbogbo rè jé náírà méwàá amphibian: n; (Crocodile is an amphibian.) jomijòkè- eranto tó lè gbe nínú omi àtu orí ilè Ònì jé eranko to n gbe nínú omi àti orí ilè amuse: v; (The play amused me.) panilérìn-ín Eré náà pa mí lèrìn-ín amusement: n; (There is amusement in this place of work.) ìpanilérìn-ín ìgbádùn. Ìgbádùn wà ní ibi isé yìí anemia: n ; (The Child is suffering from araemia.) àìsàn eje ; àìsan jejere Àìsàn jejere n yo omo náà lénu academic : adj; (If you are anemic you should eat beans or meats.) tí ó ni jejere; tí ó ní àìsàn èjè. Tí o bá ni jejere, o gbódò máa je èwà tàbí eran analyses: v; (Analysed the story.) tu sí wéwe, gbé yèwò. Ó tú ìtàn àròso náà sí wéwé analysis: n; (He did the analysis of the prose Text) itúsíwéwé, àgbéyèwò Ó sé agbéyèwo ìwé ìtàn arose náà ancestor: n; (Oduduwà was the ancestor of the Yorubas) babanlá Odùduwà ni babanlá àwon yorùbá anchor: n; (The anchor is very good.) Ìdákòró; àso Ìdátòró náà dáro dàadàa anchor: v; (He anchored the ship on to the bank of the ruler.) fi kó Ó fi okó náa kó bèbè ancient: (He anchored the ship on to the bank of the ruler.) Ìgbaanì; àbáláyé A kà nípa ltàn àbáláyé and: conj; (Ade and shoal are here.) àti Adé àti solá wa níbí ==Oju-iwe Keji== Aerial : adj; (Aerial coverage is not easy.) lójú òrun; lójú sánmà Àwòrán yíyá lójú òrunkò rorùn Èro agbàwòrán tabí ohùn láti mú aféfé Opo tí mo so anger: n (Anger is not good.) ibínú; ìrunú Ìbínú kò dára angel: n; (I saw an angel in my dream.) Angélì- àwon tí a gbàgbó pé won jé ìranbé olórun alààyè. Mó rí angélì kan lójú àlá mi angle: n; (The angles of the room are not equal.) igun Àwon igun yàrá náà kò bára mu angle: v; (The went angling.) fi ìwò peja Wón lo fìwò peja anglican: n; (My father is an Anglican) àgùdà- eni tí ó jé omo ìjo aguda – jé ti àgùdà Omo ìjo àgùdà ni bàbá mi angry: adj; bínú Omo tí o n bínú náà ti lo (The angry Child has left.) animal: n; (Goat is a domestic animal) eran, èdá elemi tí kìí se Ènìyàn Ewúré jé eran ilé animation: (The man believe in animision) ìgbàpó pe èmí wà nínú ohun gbogbo. Okunrin náàgbàgbó nínú pé ohun gbogbo ló ní èmí ankle: n; (I have dislocation in my antle.) kókósè; orùn esè Orùn ese mi yè anniversary: n; (Today is the anniversary of our chib.) àjòdún-ojó kan ninu odun tí nnkan pàtàkí máa n selè. Oní ni àjòdún egbé wa. announce: v; (The captain announced that the plane was going to land.) polongo; kéde Balógun náà kéde pe bàálù náà yóò bale announcement: n; (They made the announcement on the radio yesterday.) Ìpolongo; ìkéde Wén se ìpolongo náà nínú èro asòrò mágbèdì (rèdíò) labáà announcer: n; (The announcer of the election result collected money.) Olúkéde; olùpolongo. Olùkéde èsì ìbò náàgbowó annual: adj; (Our school did its annual interhouse sport yesterday.) Olódoodún; ti ó jé mó odún tan Ile iwe wa se ìdíje oníléjilé olódoodún won lánàá answer: n; (He did’nt give answer to my question.) Ìdáhùn, èsi Kò fún ìbérè mi ní ìdáhùn answer: v; (Please answer me) fo èsì; dáhùn sí Jòwó dá mi lóhùn ant: n; (The ants are now big.) eèrà; kòkòrò kékèèké Àwon èèrà náà tí tóbi antarctic : n; (It is difficult to live in Antarctic) ilè yìnyin: ibìkan ní òhè orun tí o máa n tutu ní gbogbo ìgbà Ile yìnyìn sòro láti gbe antelope: n; (The hunter killed an antelope.) àgbònrín ; etu Odé naa pa àgbòrún antiseptics: adj; (I always use antiseptic soaps to Bathe) apakòkòrò Ose apakòkòro ni mo máa n fi Wè antonym: n; (Joy is the antonym of sadness.) ìdàkejì òrò Ayò ni ìdàkejì òro fun ìbànújé anvil: n; (The blacksmith bought a new Anvil) omo-oówú Alágbède náa ra omo- oówú tuntun anxious: adj; (He was anxious to see you.) sàníyàn; saájò Ó sàníyàn láti rí o any: adj; (You can take any one you like) èyíkéyìí O lè mú eyikeyìí tó wu ó anybody: n; (Did anybody see my book?) enikéni N jé enikeni rí ìwé mi? anyhow: adv; (You can do it anyhow.) bí ó ti fé O lè se é bí o ti fé anyone: n; (Anyone can be sent to me.) (You can buy anyone.) enikéni; èyíkéyìí enikeni lo lè ran sí mi O lè ra eyikeyìí anything: n; (Give me anything you like.) ohunkóhun Fún mi ní ohunkóhun tó o bá fé anywhere: adj; (See me before you go anywhere.) ibikíbi Rí mi kí o tó lo sí ibikíbi apart: adv; (He sets it apart) lápákan; sótò Ó yà a sótò apartheid :n; (I abhore apartheid) eléyàmèyà Mo kórìíra eléyàmèyà apex: n; (He removed the apex of the leaf.) oté; gongó orí; òpin nnkan; ìkórí. Ó já ìkórí ewé náà kúrò apologize: v; (He apologized for his mistake.) tuba; toro àforiji Ó toro àforiji fún àsìse rè apology: n; (He tendered his apology.) ìtuba; Ìtoro fún àforíjìn; èbè. Ó bèbè fún àforíjìn apostle: n; (One of his apostles betrayed him.) òjísé jésù kírísítì; omo èyin Òkan nínú àwon omo èyìn rè é dà á apostrophe: n; (Make sure you put apostropher every where you delete.) àmi ìpàróje Rí dájú pe o fí àmì ìpàrójé sí gbogbo ibi tí o ti pa iró je. apparatus: n; (Our teacher has bought new set of apparatus) ohun èlò –àwon ohun èlò ìkékòó Olùkó wa tí ra awon ohun èlo ikékòó tuntun apparent: adv; (It was apparent that the new nothing about the case.) hàn kedere-ohun tí a rí Gbangbe Ó han gbangba pé kò mo nnkan kan nípa ìsèlè náà. apartment: n ; (The went into their apartments) ìyèwù; iyàrà. Wón wo inú àwon ìyèwù won lo ape: n; (Ape is not common in Nigerian.) akítì- irúfé òbo kan. Akítì ko fi béè wopo ní Nàìjíríà appeal: n; (Thet didn’t listen to his appeal.) (Only appeal can solve the case) èbè Won kò fetí sí èbè rè Ejó àpètúnpè. Ejó àpètúnpè nìkan ló lè yanjú òrò náà Appeal: v; (He appeal that they should leave) (He was not allowed to appeal) rò; bè Ó rò wón pé kí won máa lo Pe ejó àpètúnpè; tún ejó pè Won kò jé kí ó tún ejó pè appear: v; (He appeard like my friend.) farahàn Ó farahàn bí oré mi appearance: n; (His appearance is not good enough.) Ìfarahàn; ìyojáde; ìrísí Ìrísí rè kò dára tó appetite: n; (I don’t have appetite for food.) ìpòngbe N kò ní ìpòngbe oúnje applaud: v ; (She was applanded after she Spoke) yìn nípa pípàtéwó Wón yìn ní pèlú àtéwó léyìn tó sòrò tán applause: v; (The audience gave him a round.) ìyìn pèlú àtéwó Àwon olùworan fún ni ìyìn pèlú Àtéwó of applause. apple: n; (He gave me an apple.) òro òyìnbó irúfé èso kan bí òro òyìnbó Ó fún mi ní òpo òyìnbó je appliance : n; (Domestire appliances are to cost) ohun ètò tí sètò fún ohùn kan tàbí ìdí kan Awon ohun èlò inú ile ti wón ju application: n (The granted his application) (He doesn’t know the application of the medicine.) (He has written his application) Ìlo; ìbèèrè fún nnkan Wón gba ìbéèrè rè wolé Kò mo ìlò oògùn náà Létà ìbèère fún isé Ó ti ko létà ìbèère fún isé rè apply: v; (He appliced the system.) (He applied for a job.) lò; bèère fún Ó lo ònà náà Ó bèèrè fún isé appoint: v; (He apponted him as the oversear.) yàn O yàn án gégé bí asojú appreciate: v; (I appreciate the job you did for me.) mo iyì; mo rírì Mo mo rírì isé tí o se fún mi appreciation: n; (The Child showed his appreciation on to me.) ìmorírì; ìmoyì. Omo náà fi ìmorírì hàn fún mi apprentice: n; (She is an apprentice) omo èkósé Omo èkósé mí apprenticeship: n; (She has stanted hen apprenticeship 6th year) èkósé Ó ti bèrè èkósé rè làti odùn to kojá. approach: n; (The approach he use is very good.) ònà/ètè ìse-nnkan Òna tí ó gbà se é yen dán gidigidi approach: v; (He approached me) sún mó O sún mó mi appropriate: adj; (That way he used is the most appropriate.) wò, ye bá mu Ìlànà tó lò yen ló bá n mu jù approval: n; (We need his approval.) ìfowósí A nílò ìfowósí rè approve: v; (He has approved the work) fowó sí, lóhùn sí Ò tí fowó sí isé náà approximate: v; (He approximates the number to twenty.) mú ún súnmó Ó mú nómbà náà súnmó ogún approximate: adj; (It coat is approximate twenty naira.) tí ó férèé tó, tí ó súnmó oye tí ó tó férèé ogún náírà april: n; (I will leave this country in April.) Osù igbe-osù kerin nínú odún N ó kurò ní orílèèdè yìí nínú osù kérin apron: n; (The Child inherits her mother’s Apron) ìpèlé Omo náà jogun ìpèlé ìyáa rè. apt: adj; (Adé used the apt introduction in the book he wrote) ye Adé lo ìfáàrà to yé nínú ìwe tó ko aquarium: n; (He has two aquariums.) ilé eja-gíláasí tí ó máa n ni omí nínú tí a máa n fi eja àti àwon èdá mìíràn to wà nínù omi sí. Ó ní gíláàsì ilé eja méjì archaeology: n; (I want to have knowledge on archaeology) ìwadìí nípa nnkan àtijo. Mo fé ni ìmò nípa ìwadìí ìjìnlè nipa nnkan tó ti kojá archbishop: n; (The Archbishop has arrived.) Olórí àlùfàá jùlo Olórí alùfàá jùlo lid é architect: n; (I gave the project of my house to a good architect.) Ayàwòran ilé Mo gbé isé ilé mi fún Ayàwòrán ilé to dara archtecture: n; (There was no architecture in the olden days) isé àwòran ilé yíyà: Ko sí isé àwòran ilé yíyà láyé ojóun. are:v; wà, jé (They are at home.) Won wà ní ilé area: n; (I am living in this area.) agbègbè Agbègbè yìí ni mo n gbé argue: v; (He doesn’t like to argue with his Friends.) jiyàn Kò fé láti jiyàn pèlú àwon ore rè argument: n; (There was an argument among Contenstants.) ìjiyàn; àríyànjiyàn. Aríyànjiyàn kán wáyé láàrin awon olùdíje náà. arise: v; (I will arise and shine.) dìde; yo jade; Emi yoo dide n o sì máa dán arithmetic: n; (Arithmetic is very important) èkó ìsirò Èkó ìsirò se pàtàkì púpò armour: n; (I put on the armour of God.) ìhánmóra. Mo gbé ìhámóra olórun wò. arm: n; (Arm is one of the parts of boby.) apáApa jé òkan lára eyà are arm: v; (The enemy is drming.) di ihámóra Òtá náà n dí ìhámóra arms: (phural N) ; (The soldiers of our country don’t have arms.) ohun èlo ogun Awon jagunjagoun ilè wa kò ní ohun elò ogun. army: n; (My son will join the army) egbé omo-ogun Omo mi okùnrin yóò dara pò mó egbé omo ogun around: adv; (I looked around I saw nobody.) yíká; káàkiri Mo wò yíkà n kò rí enkéni arrange: v; (I will arrange the payment of money for the motherless Children.) sètò Màa sèto sísan owó fun àwon òmo aláìníyàá. arrangement: n; (arrangements are made for his journey nex week.) àatò Olú yóò rí I pé ààtò gbogbo tò fún ìrùn-àjò rè lose tó n bò. Olú will make sure that all arrest: n; (The arrest of the culprits will make this country peaceful.) fifi àse oba mú Fifi àse oba mú àwon olubi yóò jé kí ilé yìí tòrò arrest: v; (He arrested the criminals.) fi ase oba mú O mu àwon odaràn náà arrival: n; (The arrival of the boss will be Tomorrow.) dídé; gígúnlè Dídé/Gígúnlè ògá náà di òla arrive: v; (We will arrive tomorrow.) Gúnlè; dé A ó dé lóla arrow: n; (He has lost his arrow.) ofò Ótí so ofà rè nù basin: n; (He bought three basins yesterday.) àwo-kòtò Ó ra àwon-kòtò meta lánàá arrowroot: n; (The arrow-root produced by Americe is very good.) ìyèfun Ìyèfun tí Ile Aménkà pèsè dára art: n; (The art work is part of African Culture.) isé onà. Isé onà jé ara àsà ilè Adúláwò artery: n; (The arteries in human body must not cut.) egboro èyè Awon egboro èjè are ènìyàn kò gbodò já article: n; (An anticle was written in the news paper on the death of Abiola.) àkosílè Ákosílè jade nínú ìwé ìròyìn lórí ikú Abíólá artificial: n; (Artificial eye cannot see clearly.) àtowódá Àtowódá ojú ko le reran aáádáá artillery: n; (Nigeria is spending a lot on artillery.) oríbon nlá; omo ogun tí n ró àgbá Oríle-ede Naijiria n na owó iyebiye lórí àwon omo ogun tí n ró àgbá (oníbon nlá) artist: n; (The artists have all gone.) Ayàwòràn Àwon àjàwòrán náà ti lo patá as: conj; (Tola cannot dance as Níkèé.) bí I Tólá ko lè jó bíì Níkèé ash: n; (It burnt to arsh.) eérú O jó kù eérú ashamed; adj; (Don’t be ashamed.) tí ojú, títi ojú tàbí ojú títì. Mase ti ojú ashore: adv; (They met the corpse of the Child Ashore.) etídò; bèbè odò (Won bá okú omo náà ní etídò aside: adv; (He set the money aside.) sápákan Ó ya owó náà sí apákan ask: v; (I asked him.) bèère Mo bèèrè lówó rè asleep: adj; (The baby is still asleep) wa nínú orun; sùn Omo náà sì wà lójú orun aspirin: n; (I have taken aspirin for my Headache.) oò gùn èfórí Mo ti oògùn èfórí sí orí tó n fó mi ass: n; (Jesus rode on ass to Jerusalem.) kétékété Jesu gun kétékete wo jerusalémù assemble: v; (People assembled at the frot of the market) korajo Àwon ènìyàn kóra jo siwaju ojà assembly: n; (Another assemble will come up tomorrow.) Apéjopò Apéjopò mìíràn yóò wáyé lóla assess: v; (I assessed how much he worked.) fojúwò; fojú mú wò; sàyèwò Mo fojú nú wo bí o ti se sisé sí assessment: n; (The teacher did the assessment for the students.) Olùkó se àyèwò fún àwon Akékòó assist: v; (I assisted him yesterday.) ràn lówó; kín léyìn Mo ràn án lówó lánàá assistant: n; (He is my assistant.) Olùrànlówó Olùràn lówó mi ló jé associate: v; (Don’t associate your self with bad Children.) bá kégbé, bá dógba Má se bá àwon omokómo kégbé pò association: n; (Let us be praying for our Association.)egbé E jé kí a máa gbàdúrà fún egbé wa. assume: v; (I assume that my father has come.)lérò Mo lérò wí pé bàbámi tí dé assure: (I assure that I will go.)fi dá lójú Mo fi dá o lójú pé n ó lo asterisk: n; (He puts assteriak mark where me made a mistake.) amì akiyesí Ó fí àmì akíyèsí síbi tí Ó gbe ti se àsise astonish: v; (It astonishes me.) yà lénu Ó yà mi lénu astonishment: n; (It was a great astoinshement for me that you wert there.) ìyàlénu nlá Iyalenu nlé ló jè fún mi pé ó lo Síbè astronomy: n; (Joy studied astronomy.) ìmò-ìjìnlè nipa ìràwò àti Òfuurufú Ayò kó nípa ìmò ìjìndè nípa ìràwo àti òfuurufú. astronaut: n; (The astronaut landed yesterday.) arìnrìn-àjò-òfuurufú Arìnrìn-àjò-òfuurufú náa gúnlè ní Àná astronomer: n; (Olùs father is an astronomer.) Awòràwò Awòràwò ni bàbà olú at: prep; (My brother is at Lagos) ni Egbón mi wà mí èkó ate: v; (I ate beans yesterday.) je Mo je èwà lánàá atheist: n; (Most of the psychologists ane Atheists.) aláìgba-olórun-gbó Òpòlopò àwon orúmo nípa ìhùwasí èdá jé aláìgbolóringbó athlete: n; (The man is an athlete.) Eléré ìdárayá Eléré ìdárayá ni okùnrin náà atlantic: adj; (The world is surrounded by atlantic ocear.) alagbalúgbú omi (àtilántííkì) Alagbalúgbú omi òkun ló yí aye Ka atlas: n; (our teacher said we should come with atlas tomorrow.) iwé asafihàn ilú Olùko wá ní kí a ra iwé asàfihàn ìlú bò lóla atmosphere: n; (Atmosphere is not good.) ojú ojó Oyú ojó kò dára atom: n; (A young boy used am atom to make bomb. ohun èló àìfojúfí. Òdókùnrin kan fi ohun elo àìrí se adó olóró attach: v; (He attached his credentials together.) so mó Ó so àwon iwè èrí rè papò attack: v; (He attacked me.) dojú ìjà ko Ó dojú ìjà ko mí attempt: v; (He attempted to go.) gbìyànjú Ó gbìyànjú láti lo attend: v; (He attended the programme.) (The Headmastr of our school attended to the visitor) farahàn Ó farahan nibi ètò náà Dá lóhùn Ogá ilé-ìwé wá dá àlejò náà lohùn attendance: n; (Their attendance impressed me.) ìfarahàn, Ìfarahan won wú mi lórí attendant: n; (All the attendants are here.) olùkópa; alámòjútó Gbogbo àwon olùkópa lo wà níbì. attention: n; (He called my attention to the mather.) akújèsí Ó pe àkíyèsí mí sí òrò náà attitude: n; (His attitude is to be telling lies.) ìwà Ìwà rè ni láti máa paró attract: v; (The flower attracts me.)fani móra Òdòdó náà fàmí móra attractive: adj; (The flower is attractive.) fanímóra Òdòdó náa faìmora aborigine: n; (The aubergine has grown up) Ìgbá /élégédé Ìgbá/Elégédé náà ti dagbà audience: n; (The andience are many.) ònwora Awon ònworan náà pò august: n; (I wil come back in August.) osù ogùn-osù kejo odún N o pada wá ninu osu ògún (osu Kejo) aunt: n; (Bola is my aunt.) ègbon-bìrín bàba tàbí ìyá Egbón ni bola jé sí bábá mi author: n; (Adéwole is an author.) ònkòwé Onkòwé ní Adéwole authority: n; (The authority of the king is final.) àse Ase tí obá bá pa ni abè gé autumn: n; (We are in autumn.) Akoko ìrèdànù ewé Akókò ìrédànù ewé la wà available: adj: (Money is available.) wà nílè wàní àrówólo Owo wà nílè avenue: n; (He has a hotel on fifth arenue.) òpópónà; ònà Ó ní ilé ìtura ní òpòpónà rerun-ùn-ún average: adj: (Olu is above average in the work.) (He performed beyond average.) ìdajì. Olú koja idaji ninu ise naa O se dáadáa kojá ìdaji avoid: v; (The tenant avoids his land lord because his trouble is too much.)year fún; yàgò fún Ayálégbe náà year fún oníle re nitorí pe wahala, re pò ju awake: v; (His voice awoke the sleeping Child.) jí dide-kí a jí ènìyàn nínu oorun ariwo rè jí omo ti ó n sùn awake: adj; (They aren’t awake yet.) jí dìde –wà ní ipò àìsùn Won ko tíì jí síbè awaken: v; (We were all awaken by the sound of the church bells.) jí dide Dídún agogo ilé ìyosùn ni ó jí gbogbo wa dide award:v; (They awarded him Barchelor of ) fi dá lóla Won fi oye onimò ìjìnlè nínú ede Yoruba dá a lóla ants in Yoruba Language. award: n; (He was giving award in his education last year.) ìdálólá Won fún ni ìdálóla nínú èkó re ní odún to kojá aware: adj; (Are you aware of the incident.) mò sí N jé o mò sí ìsèlè náà away: adv; (The mand has gone away.) jìnà sí; ìwa ni ibi tó Jìna, ìwa ní èyìn odi Okunrin náà ti lo jìnà awful: adj; (The damage caused by the storm is awful.) burújáì, ba ni eérù Osé ti ìjì náà se burújáì awkward: adj; (The Child has an awkwand manner.) ségesège; wúruwùru Omo náa ni ìwà ségesège axe: n; (He bought an axe yesterday.) àáké Ó ra àáke kan lánàá axis: n; (The axis of a circle its diameter.) òpó tí ó so nìkan méjì pò opó tí ó so obíríkítí pò ni ìle tí ó gbàárín rè kojá axle:n; (The rear axle of the vehincle is spoilt.) òpó Opó èyin náa ti bàjé Atumo-Ede (English-Yoruba): B 2366 6251 2006-12-17T07:07:34Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede: (Yoruba-English): B]] ==Oju-iwe Kiini== baboon: n; (Baboon is an animal.) ìnàkí Eranko ni ìnàkí baby:n; (The priest prayed for all babies.) omo owóÀlùfáà gbàdúrà fún gbogbo àwon omo owó bachelor:n; (The bachelor refuses to get married.) àpón okùnrin, Àpónkùnrin náà kò láti fè ìyàwó back:n; (Turn its back to me.) èyìn Ko èyìn rè sí mi back:v; (Don’t back mi) ko èyìn sí; te lé Ma ko èyìn sí mi back: adv; (He paid the money back.) padà o san owó náà padà backwards:adv; (They asked the Child to go backwards.) padàséyìn Wón ní kí omo náà pedàséyìn background:n; (He gave the picture he drew a very good background.) pile Ó fún àwòran tó yà ní ìpìle tó dára. bacon:n; (Bacon is sweet with salt.) eran èyìn elédè Eran èyin elédè dùn pèlu iyò bacteria:n; (Bacteria causes deseases.) kokoro tàbí ògbìn kékere tí a le fi èro wò. Kòkò máa n fa àrùn bad:adj; (The man is too bad.) burú Okùnrin náa buru jù badge: (Their is a badge on Tunde’s shirt.) Ami asafihan, ìdánimò Àmi idánimò wà lára ewù Tuned badminton: n; (Ade likes playing badminton.) Ere ìdáraya oní-bóòlù kékere àfigi gbé Ade féràn láti maa gbá bóòlù kékeré àláfígigbá. baggage: (Adé took care of his baggage when he wanted to travel.) Àpò erù fùn ìrìn-àjò-orisìí erù ni a kó sínú àpò náà. Adé tójú àpò erù rè dáadáa nígbà tí o fé rin ìrìn-àjò bait:n; (The bait fixed into the hook was too small for the fishes to see) ìje Ije enu ìwo náà kéré fún eja láti rí bake: v; (He baked bread.) yan Ó yan búrédi baker:n; (The bake baked many loaves of bread.) olùyan Olùyan náà yan òpòlopo búrédì bakery: n; (He has a bread bakery.) ilé isé ìyan-nnkan Ó ní ilé ise ìyanbúrèdì balance:v; (The farmer weighug sale to balance the weigh of his cocoa bags equally.) wòn lógboogba Agbè náà fì ìwon won àwon kòkó rè loogboogba balance:n; (They have bought a new weighinh scale.) ìwon-èro tí a fi n won nnkan Won ti rà ero ìwòn tuntun badge:n; (He sewed the badge with his shirt.) àmi O rán ami náàmó èwu re balcony:n; (I met him at the balcony.) òdèdè tí ó lókè ni ilé ètéèsì. Ní òdèdè tí ó wà ní òke pètésì ni mo ti bá a . bald:adj; (The old man is bald headed.) pípárí Okùnrin agbàlagbè náà ti di apárí bale:n; (He went to the bank with bales of money.) ìdì O kó awon ìdì owó náà lo sí ilé ìfowó pamosí bale:v; (The waste papers are bailed) dì Won dì àwon ìwé tí kò wùlò pò ball:n; (He knows how to play footaball.) bóòlù; ohunkóhun tí a sù róbóbó Ó mò nípa bóòlù aláfesègbá ballet:n; (I have never taken part in ballet.) ere-orúse oníyó tí kò lórò síso Nínú N kò bá won kópa nínú eré-onise oníjó tí ko lórò síso nínú rí. balloon:n; (The Children love to play with balloos.)apo róbà tí a fé atégùn sí Awon omodé náa féràn láti máa fí apo roba tí a fé ategun sínú rè. Sere ballpoint:n; (The ballpoint has spoilt.) kálámù ìkòwé onírin rógódó lénu kálámù ìkòwé onírin rógódó lénu náa ti bàjé bamboo:n; (The house was built with Bamboos). oparun Oparun ni wón fi kó ilé náa ban:v; (We shall ban smoking in the School) fi òfin dè A ó fi òfin de sìgá mimu nílé iwé ban: n; (There is a ban on fighting in the school.) ìfòfindè Ìfòfindè wà lórí ìjà jíjà nile ìwé banana:n; (Banana is common in Ile-Ifè) ògèdè were Ògèdè were wópò ni Ile-Ifè band:n; (He use bands to tie it well.) ìde; ìso Ó fi iso/ide dì í dáadáa bandage:n; (He used bounddage to tie up his wound.) ìrèpé aso tí awon orísègun fí n di ojú ogbé máa n di ojú ogbè di egbò rè bandage:v; (He boundage his wound tightly.) dì-di ojú egbò O di ojú ogbé rè dan-in-dan-in bandit:n; (The man is a complete bandit) olósà Olóbà gbáà ni okùnrin náà bang:n; (He always shuts the door with a Bang.) àriwo òjijì N se ni o máa n tilekun pèlú ariwo òjiji. bang:v; (Please don’t bang the door when you go out) ti gbà fi pariwo òjiji Máse fi ilèkùn ijéun pariwo tó o bá jade bangle: n; (A goldsmith manufactured this bangle).ègbà owó Alágbède to ro ègbà owó yìí banish: v; (The king banished him) lé kírò ní ile, gbè kuro (lókàn) Oba náà lé e kuro ní ìlú O gbé ìwàkuwà oko rè kúrò lókàn rè. bank: n; (She banisher herself from her husbandmis-behaviour). (He is the manage of the bank) ilé ìfowópamósí; bèbè odò Oun ni olorí ilé ìfowopamósí náà O dúró sí bèbè odò baptise:v; (He stood at the bank of a river.) (John the baptize baptized Jesus Christ.) rì bo oni-sàmi sí gégé bí ùàmà kìrìsìteenì. Jòhánù onítèbomi ló se ìrìbomi fún Jésù kirisiti. bar:n; (He was called to she bar.) irin tàbí igi gbooro; iyanrì tí n dí nu odò, ibi tí tóón tí n dúró rojó ní kootu, egbé àwon agbejórò Wón pèé sínú egbé àwon agbejó rò bar:v; (Poverty bars the way to progress.) dénà Ìsé ló máa n dínà ìlosíwájú barbed wire: n; (He fenced his house with barbed Wire). irin tín-ún-tún-ún-rún tí a hun lónà tí nnkan kò lè koja nínú re. O fi ìrìn tín-ún-rún tún-ún-rún tí a hun pò se gbà jí ile rè ká barber: n; (The man is a barber.) onígbàjámò Onígbàjámo ni okùnrin náà bargain: v; (He bangained with girl, the price that he would sell it.) dúnàá- dúrà; ná- se àdéhùn oje to fé san tabí fé rà á; sàdéhun O sàdéhùn pelu omobìnrin náà; oye tó fé ta á bark: v; (He barked like a dog.) gbó O gbó bí ajá barrack:n; (The government has built many barracks for our soldiers.) ibùgbé awon ológun tàbi àwon agbófuiró.Àwon ìjoba tí ko òpòlopo àwon ibùgbé fún àwon ológun wa barrel:n; (The barrel of water is at the back of the house.) agbá Agbá omi náà léhìnkìnlé barren: adj; (The woman was barren for three years.)yàgàn, se aláìléso Obinrin náà yagan fun odún méta barrier: n; (There are barriers on that roal.) ìdína; ìdènà Ìdínà wà ní ojú ònà yen barrow: (He put the loads in the wheel barrow.) kèkè erù èwù omo owó; ojú orórì òkú. O kó awon erù náà sínú kèké erù barter:n; (Our forefathers used to trade by barter system.)pàsípàro; ìpààrò. Pàsípààrò ni àwon bàbá nla wa máa ni se láyé àtojo barte:v; (He bartered his clothes for shoes.) pààrò, se pàsípààrò. Ó fi aso rè pààrò fún bàta base:n; (The base of the pit is very dark.) ìsàlé, ìpìlè, ìjokòó Ìpìle kòtò náà sókùnkùn gidi Basis: n; (What is the basis of your opinion?) pàtó Kí ni pàtó èrò okàn re? basket: n; (He filled the basket with fruits). apèrè àgbòn Ó fí èso kún inú apèrè náa baskeball: n; (The Child is playing basket ball.) bóòlu alápèrè Omo náa n gbá bóòlu alápèrè bat: n; (He killed two bats yesterday.) (He bough a pair of new bats) àdán, òòbè Ó pa adan méjì lánàá Pákó pèlèbe tí a fi n gbá eyin orí tábílè. Ó ra pákó pèkó pelebe tuntun méjì tí a fi n gbá eyin orí tábieì batch: (He has completed the first batch.) owó kan, àpapò nnkan Ó ti pari òwó àkókó bathe: (We often bathe in the river on hot days.) wè: lúwèé A máa n sábàa wè nínú odò naa nìgbà oru bathroom: n; (The students built a bathroom in their school.) balùwè; ibi ìwe-ibì ti a n wè sí Awon akekòó náà kó balùwè ní ilé-ìwé won battery: n; (He bought a new battery to his car.) ohun ìjà ogun, àpótí ìnúnáwa. Ó ra apótí ìmúnáwa túntun sí mótò ayókélé rè battle: n; (They have stopped the battle). ìjà, ogun Wón ti dá ijà náà dúró battle: v; (He battle with cancer for three Years).bá jà; jagun Ó bá aisan jejere jagun fún Odún méta be: v; (You don’t know what you will be tomorrow.) jé; dà’dì O kò mo ohun tí o le jé lóla beach: n; (I will go to the beach tomorrow.) etí òkun; èbá òkun N ó lo sí etí òkun lóla bead: (She has bought new set of beads.) ìlèkè Ó ti ra àwon ìlèke tuntun beak: n; (He cut away the beak of the bird.) enu eye; agógó eye Ó gé enu eye náà dànú bear: n; (bear is not common in Africa.) bíárì-irufé erànko nlá kan tí ó n gbé ilè ótútù. bíárì ko wópò ní Ile Adúláw’` bear: v; (Who is bearing John.) (He bear it all) jé orúk, fara dà Ta lo n jé Jòhánù Ó fara dà a gbogbo rè beard: n; (The man shaved his beard.) irùngbòn Okùnrìn náa fá irùngbòn rè beast: n; (The beast has devoured my goat.) eranko búburú Eranko búburú ti pa ewúré mi je beat: v; (The teacher beat the Child.) lù Olùkó lu omo náà beautiful: adj; (The lady is beautiful) tí o rewa; tí o dara Omobìnrin náà rewà beauty: n; (She has lost her beauty.) ewà, òsó, dídára Ó ti so ewà rè nù backon: v; (The backoned to me to come.) juwó sí; se àpeere sí Wón juwó sí mi kí n wá become: (I want to become a lawyer.)dì Mo fé di agbejórò bacouse: conj; (I bought the book because of the Child.) nítorí; tori tí Mo ra ìwè náà nítori omo náà bad: n; ibùsùn (We have many beds in our house.) (The machine rest on the bed of the concrete.) A ní ibùsùn púpò nínú ilé wa Odò; isale Èro náà sùn lé ìsàlè kannkéré náà bad: v; (He bedded the bricks in concrete.) so pò dáindáin; to pò rémúrémú ó to àwon bíríkì náà pò rémúrémú pèlú kannkéré beef: n; (He bought beef for me.) eran màálù Ó ra eran màálù fún mi beetle: (The beetle is dead.)olóbòn-ùn-bon-un Olóbon-ùn-bon-ùn náà ti kú. before: adv; (I came before him.) saájú Mo dé saájú rè beg: v; (He begged them.) sagbe: toro: bèbè Ó bè wón. begin: v; (We shall begin the work tomorrow.) bèrè A ó bere isé náà ní òla bahalf: n; (He collected the money on my behalf.) ìtìléyìn; ojú rere ìdúrónípò; nípò ó gba owo náà nípò mi behave: v; (I want you to behave well.) hùwa, lò Mo fé kí o hùwa dáadáa behind: prep; (He stood behind the Child.) léyin Ó dúró léyìn omo náà belief: n; (It was my belief that she went.) ìgbàgbó Ìgbàgbó mi nip é ó lo believe: v ; (I believe in God.) gbàgbó; ní ìdánilójú Mo gbàgbó nínú olórun. bell: n; (He rang the bell) agogo tí a n lù Ó lú agogo náà. bellow: v; (The man was bellowing like a cow.) ke bíì máàlu Okùnrin náà n ké b’’I màálù bellows: n; (The goldsmith bought a new Bellows.) ewìrìAlágbède náa ra ewìrì tuntun belly: n; (He stabbed the Child in the belly.) ikùn Ó gún omo náà ní obè ní ikùn. belong: v; (These books belong to me.) se tem; jé teni Tí èmi ni àwon ìwé yìí beloved: adj; (I want there with my beloved wife.) olùfé; àyànfé. Mo lo sí ibè pèlú olólùfé ayà mi. belt:n; (He has lost his belt.) láwàní; òjá àmùrè; ìgbànú; ìgbàjá. Ó ti so ìgbànú rè nù belt: v; (His dress was betted at the waist.) ìgbàja, so ìgbànú. Ó fi ìgbànú so aso to wò módìí dáadáa bench:n; (He sat on a bench.) (The attorney turned to address the bench.)ìjokòó Ó jókòó lórí ìjokòó kan Ìjókòó tàbí egbé àwon adájó ni lé ejó Adájó agbà náà yí padà láti bá ìjokòó /egbé àwon adájó náà sòrò. bend: v; (He bent the iron.) wó; tè Ó wó irin náà bend: n; (He cut the bend from the tree.) ibi tí o wó, ibi tí o tè O gé ibi tí ó te lára igi náà beneath: prep; (The river is flowing beneath the Bridge.) nísàlè; lábè Oni náa n sàn lábè afárá benefit: n; (I have not seen any benefit in my coming here.) aìfààní; èrè N ko tíì rí àìfààní kankan nínú wìwá sí ibí mí beside:prep; (He stood beside me.) ní ègbé Ó dúró ní ègbé mi besides: pre/adv; (Basides working as a doctor, he also write novel.) pèlúpèlú; yàtó fún. Yàtó fún síse isé ìsègun, Ó tún máa n ko ìtàn arobo best: adj; (This house is the best in our Compound.) dara julo Ile yìí ló dára julo ni adúgbò wa betrag: v; (The woman betrayed her husband.) sòfófó, fi han, tú asírí; Sekúpa Obìnrin náà tú asírí oko rè better:adj; (This one is better.) sàn; sàn ju; dára ju Eyí sàn jú between: prep; (There is a strife between them.) (He stood between us.)láàrin; lágbede méjì. Ìja wà láàrin won Ó duro lágbede méjì wa beverage:n; (Give beverages me.) ohun mí mu Fún mi ni ohun mímù beware:v; (Beware of bad friends.) sóra; year; kíyèsára Sóra fún àwon oré burúkú beyond: prep; (He stands beyond the house.) níwaju; ní ìkoja Ó dúro ní ìkojá ilé náà beyond: (He did it beyond my ecpeclation.) kojá: jù Ó se é ju bí mo ti se fé lo bicycle: n; (My mother bought me a bicycle.) kèké Íyá mi ra kèké fún mi lose tó koja last week. bible: n; (The Child bought a new Bible.) Bibeli –ìwe mímó onígbàgbó Omo náà ra Bíbélì tuntun bid: v; (He bade me to come near.) (He bade us farewell.) fi àse fún; fi owó lé. So-òrò ìkeyin ó fase fún mi kí n sunmó tòsí Ó sòrò ìkeyin fún wa bid: n; (Bids were invited for construction of a new government house.) ìfowóléWón pe àwon ènìyàn fún ìfowóle kíkó ilé ijòba tuntun náà. big: adj; (The house very big.) tóbi Ilé náà tóbi púpò bill: n; (It is a bill that becomes a law.) àbádòfin Àbádòfin ló máa n di ofin bin: n; (The man bought a new dust bin.) irufé garawa tabi àpótí Okunrin naa ra garawa ìkólè tuntun kan biography: n; (The have read the biography of that man that died yesterday.) Itan ìgbésí ayé èdá Wo ti ka ìtan ìgbésí ayé Okùnrin náà tó ku lánàá . biology: n; I Akin is a biology teacher.) Ekó ìjìnlè lórí Ohun elemi bí irúgbìn ati eranko Olùkó ekó ìjìnlè lórí ohun elemi bí irúgbìn àti eranko ní Akin. bird: n; (Birds builds their nest on the trees.) eye Awon eye máa n ko ité won sórí Igi. birth: n; (Birth is a providential grace.) Ìbímo; bíbímo. Oo re-òfé olórun ni ìbímo jé biscuit: n; (He gave mi biscuit.) akara òyìnbó O fún mi ní akara òyìnbó je bit: adj; (Ade gave me a bit of soup.) síún, tíún, gán-ún Ade fún mi ni obè tíún bite: v; (He bit his finger.) bù je; gé je Ó gé ìka rè je. butter: adj; (It is as bitter as bitter leaf.) korò Ó korò bí ewúro. black;adj; (The black dog is hare.) dúdúAjá dúdú náà wà níbí. black: n; (Black is his best colour.) àwo dídú Àwò dídú lo féràn jù. blackboard: n; (We have blackboard in our Classroom.) pátákó ìkòwé A ní pátáko ìkòwé ní yàrá ìkàwé Wa. blade:n; (He bought two blades yesterday.) abe; abefélé; Ó ra abefélé méjì lánàá. blame: n; (If we don’t complete this job, you will take the blame.) Ibáwì; idálébi Tí a kò bá parí sé yìí ìwo ni yóò gba ìdálébi rè. blame: v; (He blamed the Child.) bá wí; dá lébi Ó bá omo náà wí blanket: n; (He bought a new blanket.) aso ìbora; aso itésùn Ó ra aso ìbora tuntun blast: n; (The blast is too much.) Iró kikan; fife èfúùfù; iró ipè. Iró kíkan kíkan náà ti n pò jù. blast: (He didn’t allow the bomb to blast.) bú gbàmù Ko jé kí àdó olorí naa bú gbamu blaze: n; (There was a blaze of fire in the company yesterday.) òwó iná Owó iná sé yo nílé isé náà lánàà blaze: v; (Fire blazed out unexpectedly.) sé yo Òwó iná sé yo láìròtélè. bleach: v; (He bleached his cloth.) bo: so di funfun O bó aso re. bleach: n; (He bought new bleach yesterday.) oògùn ibódòtí Ó ra oogùn ibódòti tuntun lanáà. bleak: adj; (The future of a lazy man is bleak.) ti ko sí ìrètí àti dár tí kò dára; tutu; tí kò dájú bleat: v; (He asked him to bleat like a sheep.) ké bí àgùntàn ó ní kí ó ké bí aùntan bleat: n; (The lamb gave a faint bleat.) igbe àgùntàn Òdó àgùntàn náà kò lè ké jákè. bleed: v; (The Child is bleeding through the Nose.) sèjè Èjè n jade láto inú omo náà blend: v; (He blend the thour with milk to make it sweet.) dà pò mú dùn Ó da ìyèfun náà pò mó wàrà lati mú un dùn blend: n; (A blend of beverages is very sweet.) adalu ohun mímu máa n dùn bless: v; (God will bless you.) bù kún Olórun yóò bù kún fun o blew: v; (He blew air to the hot food.) (He blew air with his mouth.) fé atégùn sí Ó fé ategun sí oúnje gbígbóná náa Ó fie mi fé atégùn blind: adj; (The man is blind.) foju. Sòkùnkun sí Okùnrin náà fójú. blindfold: v; (Strange love has blind folded the man.) dí loju; bo loju sú lójú Ifé àjèjì ti bo okùnrin náà lójú blindness: n; (Blindness is troubling him.) àìrían ìfójú n dààmú rè. blink: v; (He blinks his eyes.) séjú Ó n se ojú rè blister: n; (The accident has cause blister on his body.) ilérórò; oówo, wúwú. Ìjàmbá náà tí jé kí iléròró wàní are rè block: n; (He removed the block.) ìdínà O mu ìdínà náà kúrò block: v; (He blocked the way againt the rat.) sénà; dina Ó sénà mó eku náà blonde: adj; (The Child has blonde hairs.) pupa fúéúé Omo náà ní irun pupa fúéfúé blood: n; (The Child needs blood.) èjè Omo náà nílò èjè. bloom: n; (The tree is in its bloom.) ìrúwé; irudi; títanná Ìtaná igi náà famimóira. bloom: v; (The tree is blooming.) tanná; rudi; ruwe Igi náà rudí blossom: n; (The trees are all in blossom.) ìtànná ewèko; ìtànna igi; òdòdó Àwon igi náa wà ni àsìko ìtànná won blossom: v; (The tree has stated blossoming since last week.) yo ìtànná; yo yètuyètu Igi náà ti n yo ìtànná láti òse to Koje blot: n (There is a blot on the white Cloth.) àbàwón Àbàwón wà lára aso funfun náà blot: v; (He blotted his book with pen ink.) se àbàwón sí Ó se àbàwón sí wé re pèlú aró kálámù. blouse: n; (She bought a new blouse.) èwù awòlékè obìnrin. Ó ra èwù àwàlékè tuntun. blow: v; (He blew whistle.) (He blew air.) fun : fé Ó fun fèrè O fé atégun blue: adj; (The cloth is blue.) (He bought a blue cloth.) òfefè Aso náà ní àwò ofefè O ra aso aláwò òfèfé blue; n; (Blue is very good.) àwò ojú òrun; àwò ofefè Àwò ojú òrun/ èfefè dárà blush: v; (He blushed because of the bad Incidents.) bojú jé; pón lójú O bojú jé nítorí ìsèlè náà blush: n; (She cannot hid her blush.) ibojuje; ìlejú koko Ko le fi ibójujé re pamo boa: n; (Hunter killed a boa.) erè; ejò nlá. Ode pa erè boar: n; (The hunter killed a boar yesterday.) ìmàdò; elédé egàn Ode náà pa ìmàdò nlá kan lánàá. board: v; (He boarded a bus to his house.) wo; kó símú Ó wo okò lo sí ilé rè board: n; (He put the poster up on the board.) (The board is/are unhappy about falling sales.) pátákó Ó le àwòrán náà mo ojú pátákó lókè Ìgbìmò Inú ìgbìmò náà kò dùn bí iye ojà tí wón n ní tà tí se n wale boast: v; (Don’t boat for what is not yet certain for you.) fón enu. Máse fón enu fún nnkan tí ko ti í da e lójú boast: (His boast is too much.) Ìfónu Ifónnu rè ti p`dojù. bob: v; (He was bobbing as if he wanted to sleal.) pààrà; rìn kiri. O n paara bí eni pe ó fe jale bob: n; (The bob you have engaged yourself in cannot favour you.) ìpààrà: ìrìnkiri; ìrìnsótè-sódò Ipààrà tí gùnlé yìí kò lè sé o ri àn fààní. body: n; (Esan had hair in all his body.) ara Esau ní irun ni gbogbo ara rè boil: v; (He boiled the meats they gave him.) bò O bo eran tí won fún-un. bold: adj; (The man is very bold.) gbóyà; gbójú-gboya Okùnrin náà gbájú-gbóyà ==Oju-iwe Keji== bolt: n; (He bought three small boits.) ìdè O ra awon ìdè kékèéké méta bómà: n; (He lead the cattle to their bana.) ògbà eran; ibùgbé eran Ó da awon màálù náà wo ibùgbé Won. bomb: n; (He killed his enemies bomb.) àdó olóró Ó pa àwon òtá rè pèlú adó olóró bomb: v; (He bombed the quarters.) fi adó dóró parun Ó fi adó olora pa agbegbe náà run bond: n; (Both of them have enter into a Bond.) idè; ìmùle; iwé adéhùn Àwon méjèèjì ti se ìmùlè láàrin ara won. bone:n; (Femur is the longest bone in the Body.) egungun Egungun itan ló gùn jù ninu gbogbo àwon ègungun ara bonfire: n; (The bonfire covers all this Compound.) àkàndá má; iná nlá tí a tan síla lákòókò àriyá Akanda me nlá náà mole yìí gbogbo agbègbe yìí bonnet:n; (He opened the bonnet of the car.) imú okò ayókélé Ó sí imú oko ayókélé náà sílè book: n; (He was reading his book.) ìwé Ó n ka iwé rè boo: v; (He has booked the accommodation for us.) Sètò sílè nípa sísanwo Ó tí seto ele tí a o gbé síle bookcase:n; (He bought a new book case.) àpótí ìkówèésí Ó ra àpóti- ìkówèésí tuntun boot: n; (The soldiers cottected new boots) (He locked the book of the car.) bàtà; èyìn okò-ibi ìkérùsí eéyìn okò. Àwon ome ológun náa gbe bàtá tuntun Ó ti èyìn okò ayokélé náà border: n; (The stood at the border of the town.) ìpèkun : ibodè Won duro ni ìpekun ìlú nàá. bore: v; (The bore can bore through rock.) (I have heard all his storied before they bore me/he bores me.) lu; gbé I hunnkan yìí lè lu òkútà kojá Sú; dá lágara Mo ti gbó awon ìtan ìtan re télè wón ti sú mi bore: n; (Don’t be such a bore;) (He has a twelve-bore shotgun) ìdámilágara Má saya adámilágara báyen Oníhò; ihò gbígbéjìn Ó ní ìbon olójú/oníhò méjìlá born: v; (He was born last year.) bí A bí I lódún tó kojá borne: V; (He has borne three Children.) bí Ó bí omo mela borrow:v; (I borrowed money from him.) yá; Mo yá owo lówó rè boss: n; (The bose was annoyed with his secretary.) ogà elèisé Ogá ibi isé náà binú sí akòwé rè botany: v; (Our teacher is very verse in botany.) èkó ìjìnlè nípa ohun ógbìn Olukó wa ni ìrò ìhìnlè nínú èjó ìjìnlè nípa ohun ògbìn. both: adj; (Both of them are here.) méjèèjì Àwon méjèèjì wà níbí bother: v; (Don’t bother yourself.) yo lenu; dààmú. Má yo arà re lému bottle: (He put water in all the empty bottles.) ìgò; sago. Ó ro omi sínu gbogbo kòròfo ìgò náà. bottom: n; (The bottom of the bottle is dirly.) ìsàle; ìpìlè; ìdí Idí ìgò náà dòtí bought: v; (He bought a car yesterday.) rà O ra òkò ayókélé lánàá. boulder:n; (The boulder cannot be moved.) òkúta nláribitì Òkúta nlá ribiti náà ko se e si nídìí bounce: n; (He allow the baby a bounce before the put her on her back.)tito sókè, fifò sókè, Ó fún omo náà laaye itosoke èèkan kí o tó gbé e pòn séyìn bounce: v; (The baby is bouncing on his mother’s back.) to; fò sókè omo náà n to sókè eéyìn ìyàá rè boundary: n; (He showed the boundary between the two towns.) ààlà; òpin ó fí ààlá ààrin àwon ilú mejèèjì hàn mí. bouy: n; (The bouy is no more working Well.) amí lóju omi láti tóka ewu fún oko Àmì lójú omi tí ó n’tóka bí oke se ye kó rìn ko sisé dáadáa bow:n; (The bow is no more good.) orun Orun náà ti bàjé bow: (The bowed down for their boss.) (The congregation bowed their heads in prayer.) teríba fún; tè bere Wó tè fún ogá won Ìjo ènìyan te orí won ba fún àdúrà. bowl: n; (He bought a new bowl.) Opón; abó kolo Ó ra opón tuntun box: n; (He packed his clothes in a box.) àpótí Ó pa aso rè mó sínú àpótí boy:n; (The boy has left.) odómokùnrin Odómokùnrin náa ti lo boycott:n; (There was a boycott of election by the political parties.) àsepatì Awon ègbé òsèlu náà se àpatì ìdìbò náà. boyctt: v; (Don’t boycott my house.) pa ti má se pa ilé mi ti. brace: ìdè; (The brace of my trousers cuit.) ojá ; ohun tí a fi gbá nnkan. Okùn tí mo fi mú sòkòtò mi lókè ti já. brace: v; (He braced the door with iron rod.) dè; fi gbá ó fi irín gbá ilèkùn náà. bracelet:n; (I bought a golden bracelet yesterday.) ègbà owó mo ra ègbà owó olómi góòlù lánàá. bracket:n; (He puts the word in a bracket.) àmì àkámó ó fi òró náà sínú àkámó bracket: (Make sure you put all the borrwed words in bracket.) fi sínú àmì àkámó Rí ì dajú pr o fí gbogbo awon òrò ayálò sínú àkámó brag: v; (He likes to brag.) hale, se féfé yangàn ó féràn látì maa hale braid:v; (He likes to brag.) (The lady braids her hairs.) dì hun; omobínrin náà dì irun rè braid:n; (She prefers braid to all other styles.) irun dídì; ìhun ó feran irin dídì ju gbogbo awon àrà yòóku li a lè firun dá brain: n; (The Child has a sharp brain.) opolo, omo náà pè. brake: n; (The bicycle doesn’t have good brake. Ìjámu kèké náà ko ní ìjanu tí o dára brake: v; (The driver quickly apply brake to avoid accident.) lo ìjánu Awakò náà lo ìyánu kí ìjàmbá má bà á selè branch: n; (He cut the branches of the tree) èka ó gé àwon èka igi náà branch:v; (He branched to the right.) yà; peka o ya sí apá òtún . brand:n; (The good have the same brand.) àmì tó wà lára ojà títa àmì ègan. Àwon ojà náà ní àmì kan náà brand: (He branded his own products to differentiate them from other.) sàmì sí; sàmì ègàn sí láná; kégàn Ó sàmì sí àwon òjà re láti yà wón sótò lára àwon mìíràn brittle:adj; (The bone is vey brittle.) rorùn láti Eegun náà ròrun láti fó broad:adj; (The road is broad.) gbòòròònà nàá gbòòrò. broadcast: v; (He broadcast the news on the television.) fán káàkiri, tàn káàkiri ó tan ìròyìn náà kaye lórí èro móhùn-máworan broadcast: n; (He stood against the broadcast of the program.) ìtànkáàkìrí Ó ta ko ìràn kaakìri ètò náà broken:adj; (He threw away the broken bottle.) fífó ó da efífó ìgò náà nù broken:v; (The bottle has broken.) Ìgò náà ti fó bronze: (The wrist watch is made from bronge.) adàlu bàbà àti ide Àdàlù bàbà àti ide ní wón fi se aago owó náa brooch: n; (The lady always uses broocher.) ìktí òsó tí àwon obìnrin náà máa n lo ikótí osò lati fi so èwu re lórùn nigbà gbogbo. brood: v; b (The hen broods its eggs.) sàba; pa eyin Adìe náa pa àwon eyin rè. brood: n; (The two chicken are of the same brood.) om eye tí ìyá won jo pa nígbà kan náà Ìgbà kàn náà ní won pa awon omo ad`ye mejéèji. brook: n; (We bathe in a brook.) odò ìsàn kékeré A wè nínú odò ìsàn kékeré brook: v; (He brooked the suffering.) fara dà ó farad a ìnira náà broom: n; (He gave me a broom.) owò; ìgbálè ó fún mi ní igbálè kan broomstick:n (Give me a broomstick from the broom.) sasawo; eyo omo owo. fún mini eyo omo owo kan nínú owò yen brother: n; (Adé is my brother) arákùnrin Arákùnrin mí ni Adé brow: n; (The dangling stick hit my brow.) (He stood at the brow of the hill.) iwájùn orí; sónsó orí òkè Igi tó n jì dirodiro náà gbá mi níwàju orí . Ó dúró ní sónsó orí òkè. bruis:v; (He bruised the head of the snake) tè ré; pa lara ó te ejò náà lórí mólè bruise: n; (The ara bruises on the body of the thief.) ogbé ìtèré, ìpalára ojú ogbé wà lára olè náà brush: v; (He brushed the dust off is cloth.) gbònnù ó gbon ìdòtí kúrò lara aso rè. brush: n; (He bought a new brush.) owò –owò ìgbòn-nnkan –nù ó ra owò/ ìgbon-nnkan-nù tuntun brutal: adj; (The man is too brutal.) rorò; níkà okùnrin náà rorò brutality: n; (He showed his brutality by stabbing the Child.) ìrorò; ìsèka ó fi ìrorò rè han nípe gígún omo náà lobe brute: n; (My husband is a brute.) ònrorò; ika onroro ni okò mi buck: n; (Buck goes to drink at the river in the evening.) ako àgbònrín ; obúko; Ako àgbònrin a máa nmimu ni odo ìsàn ní owó àsálé bucket: n; (He bought a new bucket.) garawa ó ra garawa tuntun buckle: n; (The shoe has two buckles.) ìdè bàtà náà ní ide méjì buckle:v; (He buckle his shoes.) ìdè nnkan ó de bata rè bud: n; (He prime the new buds from the tree.) eélù ó já àwon ìdì tuntun ara igi náà kúrò bud; v; (The orange tree has budded.) rudí; rúwè Igí osàn náà ti rudi budge: v; (He budged the big stone.) mi; sún ó mí òkúta nlá naa budget: n; (The president of this counting has read the budget.) ìwé ìròyìn owó ; iwe ìròyìn ètó ìsíná. Aare orílè-ede yìí tí ka iwè ètò ìsúná owó. buffalo :v; (Buffalo is a wicked animal.) efòn Eranko búburú ni efon bug : n; (Bed buy is among all the bugs that bite.) kòkòro; ìda; ìdun Idún wà lára àwon kokorò kékèèke tó n jèyan. build: v; (He built a house.) kó ilé; mo o k\ó ilé building: n; (The building are very good.) ilé ti a kó Awon ilé tí wón kó náà dára bulge: v; (when my mother came back from the market, her bag was bulging with things.) wú sóde; wú síta. Àpò ìyá mi wu pèlu orisìí awon nnkan tó rà nìgbà tí o ti ojà dé buglar :n; (The police men have arrested the Buiglars.) afólé; fótéfólé –eni tí o wole onílé láti jí erù kó bulgle : (The hunter lost his bugle.) fère ìpè ologun ode náà so fèrè rè nù bulk : (He bought it in bulk.) ìwon nlanlá; tìtobi ó rà a ní nlá bull: n; He slaughter the bull.) ako màákù ó pa ako màálù naa bulldoze: n; (The government has bought a new bulldozer.) èro ìpalèmó. Ijoba ti ra ero ìpalemó tuntun bullet : n; (The bullet wounded him.) ota ìbon; ahaya ota ìbon náa pá eara bullock: n; (He slaughter a bullock.) egboro ako màálù; odá màálu ó pa egboro ato màálù kan bully: (The man is a complete bully.) aninilára; ayonilénu Ayonilénu pómbélé ni okùnrin náà bully:v; (The teacher always bullies on his Students.) ipá láyà; kígbe mó olùkó náà máa n pá àwon akékòó rè láyá. bully goat: n’ (The man has a bully goat.) obúko tabi ako ewúre òkùnrin náa ni ako ewúré kan bump: n; (The bump is still there.) wíwú soke wiwu náà sì wa mibe bump:v; (He bumped against Chair.) ko lù ó ko lu àga bumper: n; (He hit the bumper of the car.) ìdáàbòbò okò ó ko lu ìdáàbòbò okò ayókélé náà. bun: n; (He ate bun yesterday.) akara róbóto àláàádùn ó je àkàrà roboto aláàádun lánàná bunch: (He bounght a bunch of plantain.) siiri; akója nnkan ó ra siiri ògèdè àgbagbà bindle: n; (The bundles of stick are plenty.) ìdì; erù. Àwon ìdì igi náà pò bungalow: n; (He has buit a bungalow.) irúfé ilé ile kan ó ti kó irúfé ilé ilè kan bunk: n; (They put two or three bnunks on top of another to save place.) ibùsin tí se mó ògiri wón to ibùsùn meji tabi meta léra, nitorí ààyè burial:n; (His buria will be on Tuesday.) ayeye ìsìnkú ojó ìségun ní ayeye ìsùn kú rè burn: v; (Fires were burning all over they city.) (The house burned to the ground.) jònà; jó Iná n jò ní gbogbo ìlú naa Ile náà jóná pátápátá burrow: n; (I saw a burrow yesterday.) ihò ehoro mo rí ihò ehoro kan lanaa burrow: v; (The rodent burrowed its way into the sand.) gbého Eku náà gbéhò rè sínú iyanrin burst: v; (The tyre will burst if you blow it up any more.) bé; fó; tú jade Táyà náa yóò bé tí o bá tún fé e sí burst: n; (There was a burst of laugher from the Childer.) ìsè òjiji Awon omo náà bu sérìn-ín lójiji bury: v; (He was buried in his home town.) (The dog buried the bone it had found.) sin; bò mole: sìnkú. Wón sin in ìlúu rè. Ajá náà bo eegun tó rí mole bus : n; (Shall we walk or go by bus?) oko se kí a fí ese rin ni àbí kí a wo okò ? bush : n; (There is only one bush between my village and the town.) igbó : igbé Igbo kan soso ló wà láàrin abúlé mi ati ilú náà. bushfool : n; (He killed one bushfool yesterday.) àparò ó pa àparò kan lánàá business: n; (My business is selling fruit.) (leave me alone mind your business.) isé; òwò; nnkan tó kan ení. Èso títà ni òwò mi Fi mí sílè, gbájú mó ohun tó kàn ó. busy :v; (I am busy.) sise lówó; mo n sise lówó busy: adj; (He is a very busy man.) náà láápon okùnrin náàláápon but : conj; (His mother won’t be here, but his father might.) sùgbón ìjá è le má wà níbí sùgbon bàbáa rè le wà níbí. butcher: n; (His father is a butcher.) alápata Alápatà nì bàbáa rè bulter : n; (Fry the onions in butter.) orí (àmó) Dín àlùbósà náà òrí àmo bulter : v; (She buttered four tick slices of bread.) fí orí (amó) sí buredi ó fi orí (amo) sí awon ègé buredi kíki merín butterfly :n; (She is like a butterfly.) labalábá ó rí bí ì labalaba button : (He pressed the button.) ìdè ó te ìdè náà button: v; (She hurridly button her blouse.) fi ìdè dè ó yara de ìde èwu rè buy : v; (My father but a new cloth.) rà bàbá mí ra aso tuntun. buzz : v; (The insects were buzzing around the room.) kùn bí olóbòn-ùn-bon-ùn. Kòkòrò náà n kùn káàkiri iyèwù buzz : n; (The buzz of the bees is too much.) kíkùn kíkùn awon oyin náà tip ò ju by : prep; (A house is by the river.) lébàáIlé kan wà lébàá by :and; (He came in by the door.) nípase ó gba ojú ònà wole brim : n; (We stood at the brim of the river.) bèbà odò A dúró ní bèbè odò naa brim : v; (His eyes were brimmed with tears.) kún fun; kún ojú rè kún fún omijé bring : v; (He wants to go and bring the money.) mú wá ó fé lo mú owó náà wá bring up : v; (He brought up the Child.) tó ó tó omo náà dàgbà brisk : adj; (The man is very brisk.) já fafa; yára okùnrin náà já fáfá dáadáa brass : adj; (He bought a brass plate.) oníde ó ra abó oníde brass: n; (The brass is very good.) ide. Ide náà dára gidigidi brave : v; (The Child is very brave.) láyà: gbójú-gbóyà; gbóyà. Omo náà gbóyà dáadáa bread : n; (I ate bread yesterday.) àkàrà Mo je àkàrà lánàá breadfruit: (He ate breadfruit.) N.b “gbere” (is a borrowed word, it is borrowed from breadfruit. It is short end from “gberebúùtù” gbere; -irúfé èso igi kan ó je gbere. breadth: n; (He calculated the breadth of the House.) ìbú; gbígbòòrò ó won ìbú ilé náà break: v; (He broke the stick.) fo; sé; dá ó dá opá náà break :n; (They have gone on long break.) ìsimi; dídá Wón ti lo nínú olójó gbooro. breakfast : n; (I have eaten my breakfast.) oúnje òwúrò mo ti je oúnjè òwúrò breast: n; (Covered her breat with cloth.) oyàn; omu. ó fi aso bo oyàn re. breastfeed: v; (She breastfeeds her baby Everyday.) fún omo lóyàn ó máa n fún omo re lóyàn lójoojúmò breath: n; (Breath is very important for all living things.) èémí Èémí se pàtàkí fun gbogbo ohun To bá n mí breathe : (He breathed out.) mí ó mí jade breed: v; (I breed goats.) se ìtójú; bí; lóyún tó; sìn mo n se ìtoju/sìn ewúré breed: n; (I like this breed of goats.) irufé ohun òsùn; eyà ohun òsìn mo feran eya ewúré yìí breeder:n; (My father is a breeder of goats.) olùtójú; olùsìn olutójú ewure ni bàbà mi breeze: n; (The breeze is very cool.) atégun tó n fé yéè Atégun náà tutu dáadáa brew: v; (He brews all sorts of drinks.) pon otí ó máa n pon orisìírisìí otí mímu. brewry: n; (He sets up a brewry.) ilé ìpon otí ó da ilé ìpon otí sílè bribe: v; (He bribed his boss.) fún ní rìbá tabi àbètélè o fún ogá rè ní àbètélè bribe: n; (He took bribe from the man.) àbètélè; owó èyìn; rìbá ó gba àbètéle lówó okùnrin náà brick: n; (He used many bricks to build the house.) amò tí a gé tí a n fi kólé ó fi òpòlopo amò tí a gé kó ilé náà bridal: adj; (The bridal party is very interesting.) tí ó je mo ti ìyàwó Àsè igbeyìwó náà dùn bridegroom: n; (The bridegroom has arrived.) oko ìyàwó, oko ìyàwó ti dé bride: n; (The bride has come.) ìyàwó asesegbé Ìyàwó àsèsègbé náà ti de bridemaid: n; (The girl is a bridemaid.) egbé ìyàwó; omoìyàwó ní omobìnrin náà bridge : n; (The built a bruge over the river.) afárá wón mo afárá sórí odò náà. bridge: (He bridged the river.) safárá sí; ó safárá sí orí odò náà bridle:n; (The bridle of the horse is cut.) ìyánu; ìjánu esin náà ti já brief: adj; (I want you to be very brief.) sékí; kíún; sókí Sékí ní mo fè kì o sòrò briefcase:n; (He bought a new briefcase.) ohun èlò ìkérùsí ó rí ohun èlò ìkèrùsí tuntun briefy: adv; (The man told us what happerened to him briefly.) láìfa òrò gùn ; ní kúkúrú okùnrin náà so ohun tó sele sí i fún wa ní kúkúrú brigade:n; (All the membery of brigade were there.) egbé omo-ogun elésin tàbí elésè Gbogbo awon omo ogun egbe elésìn ló wà níbè bright: adj; (The sun is very bright.) (The Child is very bright.) tí ó tan imólè, tí ó mole, tí o dán, oòrùn náà mole dáadáa. Tí ó gbón; tí ó ní làá làáyè. Omo náà nì làákàyè dáadáa brilliant: adj; (The Child is very brillant.) lóye; dídán omo náà ní òye dáadáa Ki Iwe Dofe 2367 6348 2006-12-17T10:20:18Z Loadewole 101 [[Ki Iwe Dofe]] KÍ ÌWÉ DÒFÉ Òfé nilé ìwé Òré wa, ìwo àwé Omo eléran, omo eléwé E jé á lo kékòó ní rèwèrèwe Ekó tó pé níí múnií mòwé 5 E jé á kékòó, e jé á kàwé Ká lè gbón bíi koowéè Ká tutu bí obì abé ewé Ká lè jóóko òré mi kan, Aníwèé Àdùfé ní tirè tó ti rolé ayé pin 10 Òbe abé ibùsùn ló táwó sí Tó gbé e lé Àjàyí níkùn Àpíolúkú tú jáde Ìfun jáde, Àjàyí kú pátá Ìdáríjì ò sí nísà òkú 15 Àdùfé pÀjàyí Ó pÀjàyí nítorí pé ó dalè A mò pé ìjoba yóò fojú Àdùfé rí Sùgbón bÓlórun tilè sì máa máà fáà Omo kéú á á ti relé 20 Àjàyí dalè ó bálè lo. Ohun Aramonda 2368 6397 2006-12-19T07:34:59Z Loadewole 101 [[Ohun Aramoda]] OHUN ÀRÀMÒDÀ Òrò yìí sè lójó-un ànà Níbi isé wa tá a ti ń buta Ògá yìí ló ń sisé lo Lohun àràmòdà òhún yo sí i Ó ní, látòní, mo derú e 5 Sá ti bèèrè ohun kan soso tó bá wù ó láyé Ògá yìí rò ó títí, kò já a Kóun bèèrè ohun wóró kan soso gíro Kí ni irú nnkan òhún ìbáà jé Tó lè gbó gbogbo èyí tó ń sèun 10 Ló bá kígbe, ló fariwo benu Pé “N ò bá o se o Ìránsé èsù padà N ò níhun bómo Láàlú se” Sùgbón òrò yìí kò kò gbó 15 Ó ní mo ní o bèèrè ohun tó o bá fé O jé n fi fún o, o fi míílè, n máa lo Àìsèyí, kò síbi tí mò ń rè Òrò yìí wá gbèrò, ó gbàrònú Ògá yìí ò mohun à á se mó 20 Ònà dórí òkè pin Béè gbogbo ohun ó ń se N ló ń ko àwa yòókù lóminú A kò kúkú rí òrò èdá Èyí tí ń bá a sòrò 25 A ò tilè sì gbórò tí wón ń so Ohun tá à ń rí ni pé Ògá yìí ń se wónranwònra bí alárùn Àní ń se ní ń se kán-un kàn-un Bí eni tó fé sí 30 Ó se, ó gbóhun tórò yìí wí Póun ò féhun méjì Jú pé kóun lè máa fún gbogbo èdá alààyè Lóhun gbogbo tí wón bá ń fé Lóhun gbogbo tó bá dù wón 35 Òrò yìí ní kò burú Gbogbo ohun tó wí ti di síse Ó wá dijó kan wàyíò Lògá yìí rí arúgbó kan Tó ń tè yéké, tè yèkè 40 Tó ní kÓlórun bùn òun Ní náírà márùn-ún àràmò-dà Bíi tojó wo níhìn-ín Tó rí he Ògá yìí yára sòrò fórò 45 Pé “ Só o gbóhun tíyárúgbó so Ìwo òrò? Jé ó di mímúse” Òrò gbó, ó móhun ó wí se Báyìí lòrò ń sehun gbogbo 50 Tókùnrin yìí bá so fún un Ó tún dijó kan Okùnrin yìí rómo aro kan Ó sì ti mohun tó lè wù ú jù láyé Ìyen pé késè òun nà 55 Okùnrin yìń tún sòrò fórò Pé ó jé ó rí béè fún un Òrò se béè Òrò omó dire Àsé ohun tókùnrin yìń ò mò 60 Ni pé gbogbo ìpín òun Lòun fi ń tore yen Kò pé kò jìnà Tí mótò ayókélé kolu òun náà Tó ro lápá, tó ro lésè 65 Níbi omo ìjósí ti ro gélé Àìmò yìí ló tún fi rókùnrin ológòdò kan Tó be òrò pé ó mú un lára dá Òrò se béè sùgbón ara tirè náà dògòdò Ó wá deni tí ò lè jáde nínú ilé 70 Mò ń bórò bò è, ló pé Òrò pò ńbè Okùnrin yìí kò kúkú lè bèèrè ohun fúnra rè Èyí sèèwò Omokìnrin kan wá wà níbi isé wa 75 Tó jómo ògá pátápátá Apónbépore ni tó fi gbogbo ara se pupa Okùnrin olówó òrò tó dológòdò yìí féé fé e, sùgbón kò sáàyè Ta ní wa ń jájá ní Mosálásí? 80 Kè é se pómobìnrin ni ò féràn ológòdò yìí o Sùgbón baba olówó oko ni ò gbà fún un Níbi isé wa yìí Lokùnrin kan tún wà Ó burú ju àpáárà tí ń jà 85 A ò rírú è rí Òun náà féràn omo ògá Omo tó dára bí egbin Ó sì ń wónà láti se ikú Pa enikéni tó bá lè bá a dù ú 90 Pé a ìí bá yímíyímí dumí Béè ré, omoge ò sì féràn eni ibi Ìgbà tógòdò bo onítòhún Inú è dùn dùn dùn Pé èsù ti ń bá òun mú eni 95 Ń bá òun du aya Ó wá di ojó kan N lobìnrin yìí lo kí ológòdò Olólùfé rè tó di eléhàá Pé ó kú ojó méta 100 Ó kúkú pé tí wón ti rí ara mo Onínú ire kò kúkú ní í fi Ìgbà kan kú sípò ìkà télè Òrò ló dàbí òrò N lobìnrin yìí bá dáhùn pàá 105 Ò ní kógòdò ara olólùfé òun Sì lo bábínú eni Òkùnrin yìí yára so fórò Pé só o ti gbó O gbóhun tómobìnrin yìí fé 110 Yára mú un se fún un Wéré lara okùnrin yìí yá Tógòdò bo ara abínú eni Ìyen eni ń fé kú eni ń bá a du obìnrin Àsé okùnrin yìí ni ò lè bèèrè ohun fúnra rè 115 Elòmínàn lè bá a se é Báyìí ló se wá ń dógbón lo Òrò lónà èro Òun àtolólùfé dolówó tán Wón tún dolólá pèlú 120 Ìgbà ó se, omobìnrin gba òdò baba rè lo Ó ní “Baba mo fé fé lámorín” Okùnrin olólùfé rè ló ń bááwí un té è bá mò Sé Òyó gidi ni bàbá Ohùn sísú ni ó fi dá omo lóhùn 125 Ó ní “loo fé e” Okùnrin olólùfé yára so fórò Olùrán-ńsé rè Pé só o gbóhun tí baba wí 130 Pé kí omoge fé mi Yára mú un se fún un Wéré, òrò ti sòrò dòótó Ó so wón di tokotaya Báyìí ni okùnrin yìí wá ń gbádùn ní yàà Tí olóòótó wáá se bí eré bí eré 135 Tí kò kú sípò ìkà E jé á máa se rere E Gbo Ti Won 2369 6272 2006-12-17T07:57:05Z Loadewole 101 [[E Gbo Ti Won]] E GBÓ TI WON Eni à ń sìnkú rè lódoodún Ta à ń lagogo, tá à ń tò weere Tá à ń pariwo, tá à ń logun gèèè Tégbee wa ń dé òkèe Káfáárì Ní Jerúsálèmù la ti bí i 5 Òòsàa yín ń pariwo, ti bàámi ń ké Fún ìrúbo àti fún ìpèsè Sùgbón àwon ìka ti ó tó kí á fi remú Ni wón ti bá èsìn elésìn lo tèfètèfè Tí wón gbélù tí wón gbáago 10 Tí wón ń korin re Jésímáánì Níbi omi odoodún Ti mu ibè tutu bí ìrì òjò Ó ti jínde! Jésù ti jínde! Àwon òòsà tún ń pariwo lábúlé wa 15 Pé emi ó dé té è fewé ilé kàgbo omo? Pé emi ó dé té e fàwon sílè láìbo? Gbogbo won ń korin àjínde Eni ó kú sókè Káfáárì Tá a polè méjì mó 20 Àwon òòsà ń pariwo Àwon ìbo ń ké Ògún ń kígbe, Sàngó ń sòfò Gbogbo àyíká kálukú won ló ti gbe Bí ìgbà èèrùn sèsè sè 25 Kò sému mó, kò sóbì Ògún ò rájá, òòsà ò rísu fi sénu Àwon kiriyó sì ń múra fésìn àjínde Mo ń gbó kangó kangó agogo won Mo ń gbó wòsòwòsò, ìbèmbé ń kù 30 Àwon igbámolè wá pàte ìjà Wón gbagogo, wón gbàbèmbé Lówó gbogbo kiriyó Àwon ìmàrò ni wón tì séyìn Gbogbo won ni wón bínú 35 Ni wón nà mólè Tí wón kò láti bo wón Tí wón kò sì sìn wón. Oorun 2370 6409 2006-12-19T07:55:15Z Loadewole 101 [[Oorun]] OORUN Ìsèèyàn nìseranko nìseye Bílè bá sú Ìyún-ùn lógànjó òru Won a dákée pákáleke ilé ayé Wón a fèyìn-in won lélè 5 Won a bóorun lo Láìsírònú, láìsífòyà, won a pajú dé Won a tìlèkùn mó opolo àtiyèe won Láìnáání, nínú ìbalè okàn Won a sùn bí igi 10 Agbára yóò ti relé alágbára Okun yóò ti gbaludé Ayé tí kò dúró denìkan yií Ni won ò ní í rí mó Nínú ìdáké jéé àìlèpèrò 15 Won a sùn bí igi Méjì gbòrò kúkú layée won Èyí tó ń yípo látalé sáàárò N nì gbàgbé se Tí wón ń fi ìgbádùn sayò  20 Tí wón ń lá àlá tó dùn Nínú ayé oorun . Baba Agba 2371 6265 2006-12-17T07:45:18Z Loadewole 101 [[Baba Agba]] BABA ÀGBÀ Wón láwon bara pá jù mí lo Síbè, won ò lè rin ibùsò kan Tí won yóò fi máa mí hoo Bí agílíńtí Nígbà ayéè mi 5 Tí mo wà ní Sàngó òde Mo ń rin ogóji níbùsò Láti loo jagun Láfèmójúmó, ní ìrì sèsè sè Wón rò pé ara àwon le ju tèmi lo 10 Síbè bí òjò bá rò wééré Tó fé sí won lára fééré Ń se ni eyín òkè Yóò máa lu tìsàlè keke Béè eji wowo ti pa mí rí 15 Tí n kò tilè gbékó dánwò Síbè wón ní ara àwon Gbó jojo ju tèmi lo Bí wón bá fonkun sáńkásífì 20 Won a fi bòpò Inú iná lèmi ń yokun sí Wón sì ní mo luko Béèyàn-àn mi kan bá kú péré Ekún ò níí tékún 25 Òsé ò ní í tósèé Bó sì jé èfè là ń se Tó jóhun tó pa ni lérìn-ín Ma fi gbogbo ara rérìn-in Bí ení jé tété 30 Sùgbón àwon ènìyàn-àn mi Won a kánmi lójú séré Bí ìgbàa pé wón ti sòfin má-sunkún Won a rérìn-ín sìsì Bí èyíi wón ti fòfin rè lélè 35 E kò jé ri won láyé yìí Kí won bu èrín je yààà Bí ení je búrédì tó dùn Wón ní àwon ní èmí ìmójúkúrò Tó ju tèmi lo 40 Àwon obìnrin-in wa Láyé ìgbàanì Bóyá ni wón fi ń woso Tó bora kan sàn-án Béè kò séni tó gbó o rí 45 Pókùnrin bóbìnrin sàgbèrè Sùgbón lónìí ń kó? Ká máìtíìróbìnrin ni Etí á ti nà gàà Ara a sì máa há won hàgìhàgì 50 Mo ní ju obìnrin kan lo Wón ń ké, wón ń sokún Wón ní òrun àpáàdì tààrà Nilée tàwa Ìyàwó kan ni wón ní lóòótó 55 Sùgbón pèlú ògòrò àlè ni Bíi ti Sólómó-ónnì Wón sì ní gidi lèyí Wón ń fìbàjé sayò, won ò mò Rárá, e so pé won ó yíwà padà 60 Kí won tóó firú ìyen lò mí Béè ni baba bàbáà mi so fún mi Nígbà ayé rè Baba ò, baba rere Baba tó bí babaa wa 65 N ló mohun ó tó, mohun ó ye Oju Osupa 2372 6399 2006-12-19T07:38:33Z Loadewole 101 [[Oju Osupa]] OJÚ ÒSÙPÁ Èèyàn dúdú Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lilo? Kè é màá se pé agbáraà re Ni è è tí ì tó béè Agbára tó fa òjò 5 Nígba èèrùn Agbára tó sòrò Sí òkú tó ti kú Lóhùn alààyè Àní ìwo èèyàn dúdú 10 Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lílo? O ti dúró pé tó O ti wòran, ó ti jù Gbogbo èèyàn ti gbé ti won Báwo ni tìre? 15 Ìwo èèyàn dúdú Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lílo? O jókòó, o lanu sílè Bí ajá mi ló pa á Tí àwon tí ò tó e 20 Ń sehun mó o lára A ti résin onírin Okò tí ń rìn nílè Èyí tí ń dán lófurufú Béè lo fìdí pagbá bíi sùgómù 25 Àní bíi dèpè Tí àwon èèyàn funfun Abara bálabàla Ń lo ofurufú, tí wón ń lo sánmò Nínú ilé tí ń dán bí ide 30 Mo ní ìwo èèyàn dúdú Níjó wo lo ó fojú òsùpá se líló? Àsìkò ara N náà là á búra Mo ní o dìde 35 Dìde o túra ká Kó o jí gìrì Ìwo èèyàn dúdú Àní, ijó wo lo ó fojú òsùpá se lílo? Jáwé, o jágbò 40 Kó o pofò, kó o pègèdè Kó o kó bàtá, kó o kó dùndún Kó o pe pípé, kó o je jíje Kó o sín sínsín, kó o sa sísà Kó o mu mímu dánwò 45 Kíwo náà gbìdánwò Ohun tí mo mò pé o lè se Mo ní ìwo èèyàn dúdú Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lílo? N ee Sabula 2373 6362 2006-12-18T07:25:53Z Loadewole 101 [[N ee Sabula]] N È É SÀBÙLÀ E máa gbó Etí lobìnrin fi ń gbóhùn orò Ìjèsà ni baba tó bí mi lómo. Ifè la sì ti bíyáà mi Omo Yoòbá pónyán-ún ni mí 5 N è é sàbùlà N è é somo Ó ń roko kò dóko N è é serú, n è é sèwòfà Omo Yoòbá ponyán-ún ni mí 10 N è é sàbùlà Won ò kó baba mi lérú Lójú ogun tàbójú ìjà Won ò fìyáà mi se pààrò Fún ìwòn agbòn èkùró kan 15 Omo Yoòbá pónyán-ún ni mí N è é sàbùlà Baba Mi N Roko Ode 2374 6266 2006-12-17T07:46:43Z Loadewole 101 [[Baba mi n Roko Ode]] BÀÁMI Ń ROKO ODE Bàámi ń roko ode lálé òní Àpò tó kún fófó nìyáà mí dì fún ògèdè òun èsun isu Pèlú ata, epo àtohun èrònjà yòókù fún ìrìnàjò àdánìkànrìn-in rè yìí Nínú igbó dúdú 5 Igbó òruru Bàámi ń roko ode lálé òní Páá báyìí nìyáà mi múra Tó lo oríibùsùn-un rè loo fìhà lé Tó ń fòyà, tó ń gbàdúrà 10 Tó ń sàìsùn àìròtélè Torí oko tó ń rebi Àsóòótó ni wón ń so Pé okó tóbi jojo N ò tètè mò 15 Bàámi ń roko ode lálé òní Òpò ìgbà lagbára tó ń sà Máa ń já sí òtúbáńté Òjò á pa á, ìsé á sé e Àwon ìrì òjò bíi bómbù 20 Won a wè é kanlè wèèè Òtútù á dé, a sì máa gbòn A máa gbòn rìrì bíi tojú omi Ìdààmú ìpayínkeke òtò Eyín á lura bí irin 25 Ní òun nìkan dáyá Nínú igbó òruru Bàámi ń roko ode lálé òní Àwon ògòrò èèyàn sì ti kénu jo Láìsági lógbé, láìtàgùrò lófà 30 Wón ń retí eran òfé Òfé ní í ro Àbí èyin ò mò pé Ota ìbon kan tí e gbó Tó ró kììì lálé àná 35 Ó lè jébon tó yìn Nígbà tó gbéná odee rè Tó tàn án yààà Sí ojú tí ó rí tó ń dán Láìmò pé ojúu kòtónkan ni 40 Fèpà se pósí eku èlírí. Ohùn sísú ni ó fi dá omo lóhùn 125 Ó ní “loo fé e” Okùnrin olólùfé yára so fórò Olùrán-ńsé rè Pé só o gbóhun tí baba wí 130 Pé kí omoge fé mi Yára mú un se fún un Wéré, òrò ti sòrò dòótó Ó so wón di tokotaya Báyìí ni okùnrin yìí wá ń gbádùn ní yàà Tí olóòótó wáá se bí eré bí eré 135 Tí kò kú sípò ìkà E jé á máa se rere Sa Ti Gbagbe 2375 6415 2006-12-19T08:16:29Z Loadewole 101 [[Sa ti Gbagbe]] SÁ TI GBÀGBÉ Tá a bá sè mí gan-an Tókàn-àn mí gbogbé Tínú-ùn mí dàrú Tóminú ń ko mí Táyà ń fò mí 5 Nígbà yìí gan-an Ni n ó sí payá okàn-àn mi Tí n ó gbé kálàmù Tí n ó da gègè déwèé Ma sì ko tinú-ùn mi sílè 10 Kì í se fún ìgbèsan Tábí ìyarókáró Torí ìfaróyaró Kì í járó ó dópin Sùgbón fún ìfé àti ìdáríjì 15 Nípa sísokún kíkorò Lórí èdùn ìbánújé okàn Sójú ìwé torí ohun tó selè Eji Gboro 2376 6285 2006-12-17T08:18:29Z Loadewole 101 [[Eji Gboro]] ÈJÌ GBÒRÒ Mo ti rìn Mo rìn jìnà réré Mo délèe Kùsà Mo dé Kútíwenji Mo délè Àgàn-ìn 5 Mo dé ti Sàró Mo gba Dàhòmì bò Mo wojà wò N tóó bomi jótí N ò sì gbàgbé láti belè wò 10 Torí se lewúré ń bele wò Kó tóó jókòó Esinsin-ìn bá olóde rìn Kò sùn lébi Mo topa odò tí kò kún 15 Mo pàdé Olúweri Olúweri wáá pè mí kàsá Ó ní n jé mo se àkíyèsí Pé èjì gbòrò lOlórun ń dáhun gbogbo Èmi náà wáá ronú jinlè 20 Mo lóòótó mà ni Méjì mejì lohun gbogbo ń rìn Torí tesè, tapá titan Tojú timú, tinú tèyìn Tibi tire, tèdò tìfun 25 Tako tabo, tàgbà tèwe Oko aya, ègbón àbúrò Baba omo, òré òtá Mo wò títí Mo lanu, n ò lè pa á dé 30 Mo ló o kú ogbón Olúweri Mo lópò nnkan ló wà Tí n ò lè dárúko Tó jé pé tá a bá dárúko òkan Èkejì á so sí wa lókàn 35 Mo ní káábíyèsí Obaà mi Èdùmàrè Oba asohun bó ti tó. Awon Abirun 2377 6263 2006-12-17T07:42:15Z Loadewole 101 [[Awon Abirun]] ÀWON ABIRÙN Kò síhun tí ò fi ye á máa dúpé ńlèe wa Sàsà nìlú tÓlórun bùkún bíi ti wa nílè Adúlàwò Síbè, òpò lohun ó ye á se tá a fi sílè Èyin e wàwon òtòsì ilèe wa Àwon tálákà paraku 5 Àwon wònyí sì pò jojo Wón pín sí orísìí méjì pàtàkì Àwon tí kì í jeun èèkan tán lójúmó Àwon tí ò tilè mo ibi tí jíjé òòjó ó ti wá Torí wón birùn 10 Nípa tàwon àkókó Mo rò póhun ó ye á se ni pé Ká jé kóúnje pò sí i Òrò wa ò gba pé kówó pò jojo Wón lówó ò sí 15 Èèyàn ò sunwòn lóòótó Sùgbón bówó òhún wà Nnkan sá la á fi rà Odidi adìe tí wón ń tà Lééjì kòlò nílùú Èèbó 20 Èfà tièlè ni nílèe ti wa Èyí wa se wáá jé béè? Bí èyí náà sì ni gbogbo oúnje yòókù se rí Tí wón gbówó lérí jojo Ká tilè fàwon wònyí sílè 25 Àwon tí ò rí jíje je yó Ká bó sórí àwon abirùn Àwon tá à ń pè ní sààráà Àwon tí ń jókòó sábé oorun Tóòrùn ń pa tójò ń pa 30 Tí wón jùmò ń sáwon ní kolobá kolobà Tàbí àwon tó gbómo ékeé lówó Omo tó ti yo nínú awo torí ìyà Tàbí àwon tó máa ń tò lo gèèrège lójú pópó Mo rò póhun tó ye kí tèmi tìre mójú tó ni wón 35 E wo gbogbo aso wa àkúgbó Tí ń be nílé wa gbogbo Ó tó won-ón lò lódún gbooro Kò séni tó gbàdúrà kírú won pò nílè yìí Sùgbón kì í bá ni á yerí 40 Wón ti dáàárín wa Ká mójú tó won ló kù, isé wa ni Awon ti n Gbe Tibi 2378 6264 2006-12-17T07:43:37Z Loadewole 101 [[Awon ti n Gbe Tibi]] ÀWON TÍ Ń GBÉ TIBÍ A ò gbóhùn tó ń jé tibí rí Láyé àtijó nígbà àwon bàbáa wa Káwon Èèbó tóó gòkè Kò sí tàbí sùgbón Àwon ló dé wáá gbé nnkan eèmò yìí Jù sáàrin wa 5 Nípa ètò òlàjú tí wón so páwon kó dé Àwon ló dé wáá dálùú ńlá sílè Pèlú gbogbo ohun ibi tó mú dání Kí won tóó dé A sáà ti mo bí a se ń palè nnkan àsíírí ara mó télètélè 10 Jíjó ni àwon ènìyàn wa máa ń jó nnkan ìdòtí báwònyí Léyìn ìgbà tí bá ti kó o jo fójó pípé Àwon ohun ìdòtí wònyí a sì dohun ajílè pàtàkì fóhùn ògbìn Isé a ń gbé tibí kìí sáàá sohun tó wúùyàn lórí Eni tó ń se é kò lè ka ara rè kún eni tó nísé gidi lówó 15 Mo rò pé èyí gan-an ni èé jé won sèpàdée won lósàn-án Tí won yóò máa sohun gbogbo lórulóru bí òrò Àfi bí ìgbà táwon elégbé ìmùlè bá ń sèpàdé Nípa à ń fòru sisé Mo rò páwon adigunjalè nìkan ló ń bá won figagbága Tàbí àwon apààyàn, àwon adigunseni Torí àwon tó ń gbé tibí kò jora won lójú 20 Ojúu tègbin, tisé, tìyà làwon aráyé fi ń wò wón Eni tó bá sáà pe igbá tirè ní àákáràágbá Ni arayé ń bá a á pè é béè Àwon làkísà elégbin, èrò ààtàn Lódò àwon eni wón ń siséé sìn 25 Ìyen àwon eni tó rán won nísé Bí won loo pokùn so ni kò ní láìfí Bí won loo pokùn so ni kò léèwò Síbè, kòseéinánìí nisé àwon ará ibí yìí Láwon ìlú ńlá kànkàkànkà 30 Bí wón bá loo daséélè lósè kan péré N ò rò pénìkan ó le dúró nínú àwon ìlú bí Èkó Òórùn ò níí tóòórùn Kí gbogbo ibi máa já fírí ni Àfi bí ení lo lófíńdà olówóbówó 35 Òngbé tibí yìí sì pani lérìn-ín jojo láti wò Ìyen látòókán, àbí ta ló lè sún mó erúukú Àfeni to bá féé wojú ekùn láwòfín Tó féé kalà owó láàjìn Asemóse lèmí sì ka méjèèjì sí 40 Tó o bá réni tí mò ń so látòókán Se ni yóò dì kaka dì kúkú bí eégún ilée wa Tí yóò dá ihò kan sí lógangan ibi tójú wà Kó fi lè rína, kó má kolu mótò Ojú nìkan kó ni yóò daso bò 45 Ń se ni yóò di àkísà mó tapátesè bababúbú Bíi Mùsùlùmí tó sèsè lé làálí ní iléyá dé tán Béè nítorí kí tibí máà bá a lára ni Yóò wá gbé láńtà kan dání sówó òsì Tàbí kó mú tósìlaìtì dání 50 Yóò gbé gorodóòmù rù lérí mo mo-on mo Gorodóòmù yìí nirinsée pàtàkì Fáwon tó ń gbé tibí Eni kan èé gbéé rù ú Òun níí gbé ruraa rè 60 Áá kúnlè wèé bí eni ń kí ìyàálé ilée wa Áá gbé tibí lé orókún kè kèè kè Áá tún gbé e páa, ó dèjìká Ko tó wáá gbé e dé orí gan-an Ibi tó ń rè Béè ni a kò gbódò gbàgbé àgbókù owò 65 Téni tá à ń wí mú dání Láti fi fo inú goro nù Tàbí kó fi wón nnkan Sára àwon tó bá ń fi wón seléyà Nítorí kí ni ń kó? 70 Agbétibí kìí sòrò Béè ni kìí gbin Àgbinsínú lerin-in rèé gbin Àkùnsínú lekùn-unrèé kùn Òrò hùn-ùn hùn-ùn rè finú elédè selé 75 Kìí rérìn-ín, béè ni kìí sefè Kí ló ń wú u lórí? Yóò kàn gba ojú ilé tàbí èbùrú wolé tó ti féé sisé ni A sì músé se láìbèsù-bègbà Òun nìkan ni mo rí rí 80 Téni tó gbà á sísé kò mò Kò séni tó mò ón láwùjo Béè gélé sì làwon olùbára rè fé kó rí Kò tilè fòrò isé tó ń se tétíi taya tomo rè pèlú Bálé bá ti lé 85 Ń se ni yóò múra gá gáá gá Tí yóò rú gégé tí yóò fà ruru Ó lè so fún taya tomo pé Ode asóde lòun ń se Tàbí kó so pé isé alé lòún wà 90 Nílé isé ńlá kan Tí gbogbo àpèjúwe eni tá a ń se látòní Bá lè se kòńgé òsìsé kan Ó ye ká mò pé Isé òhún èé seséere 95 Ó ye kí gbogbo wa wáá pokàn pò Ká fìpinu sòkan Pé kò gbodò sí agbétibí láàrin wa mó Ó gbódò lo ni, lílo níí gbèyìn bòí Ó ye ká fi sétíìgbó àwon ìjoba wa 100 Pé kí wón bá wa wónà Tí ò fi níí sí irú àwon òsìsé wònyí Láàrin wa mó Ó ye kíjoba ó sapá Báwa wá àwon ilée tibí tí ó dára 105 Sáwon ìlú ńláa wa Pé a ń gbé ohun ìdòtí ara èdá bíi tiwa Gbódò wolè lónìí Iyekíye táwon agbétibí yìí ìbáa máa gbà Owó kò sáàa leè fún títí kó téèyàn 110 Ìbáà tilè lé ní egbèrún òódúnrún náírà Owó ìgbé ni, owó imí Ìlúkílùú tó bá lè so àwon ènìyàn rè Di agbétibí báyìí kò dára, kò sùnwòn Ojú yòówù tá a fi wò ó 115 Njé èyin ìjoba wa E bá wa se é kó ye ni E máà jé á fèdíi wa sóde lósàn-ángan mó E bá wa wá ohun se sí òrò àwon tó ń gbé tibí Kò wùùyàn 120 Sòkòtò ló sáàa ni bèbèré ìdí Onílù ló ni saworo Owó lòrò ó je Ònà tówó bá là kìí dí Àdá mímú kò bérí tì 125 Enu féú èèkan ni Owó ni ké e bá wa dà síta Ké e bá wa kásè àwon agbétibí Kúrò ńlèe wa Mo Mo 2379 6356 2006-12-17T10:33:14Z Loadewole 101 [[Mo Mo]] MO MÒ Mo mò Pé bó bá járúgbó kùjókùjío Ni mo jí rí láàárò oru Lóòrùn ò tíì ràn Ma sá wolé padà lo rèé sùn 5 Ma daso borí búrúbúrú Nítorí kèé se nkan-anre Pé bí mo bá pàdé ògòò àgùntàn Lóríi pápá tí wón ń jè Won èé seun méjì òrée wa 10 Jàwon òkú tó sòkalè tipò òkú Wálé ayé wáá jè Lósàn-án gangan, lóòrùn kàtàrí Pé bí mo bá jáde tí mo fesè ìyá ko Tàbí tí koowéè ké tí ó sè 15 Ń se ni o yáa yàgò fún mi Torí eré tete ni n ó fi bé e Kiní òhún ò wò mó mù-un Mo mò Pému tó séélè, tàwon tàwon bàámi ni 20 Páàrun agbo ògèdè làjé ń jó Págbà tó jàjeèwèyìn Áá rugbá rè délé koko Pé a kìí jí lété lénu ònà láàárò Àwon eni àìrí, àwon olónà ń bò 25 Ká yáa yàgò fún won ló tó Pé a kìí sùn ká korí sónà Torí jù mí lésè sílè ni mo gbó N ò gbó jù mí lórí sílè Béè ni, gbogbo rè ni mo mò 30 Mo mo gbogbo rè Ta lo pe Yooba o Moran? 2380 6420 2006-12-19T08:29:14Z Loadewole 101 [[Ta lo pe Yooba o moran?]] TA LÓ PÉ YOÒBÁ Ò MÒRÀN Ta ló pé Yoòbá ò mòràn? Ta ló pé Yoòbá ò mète? Yoòbá mòràn ó tún mète pèlú Ó gbaláàárù terù Ó gbaláàárù terú 5 Ó rerù wálé rerú roko E sì ní Yoòbá ò mòràn E ní Yoòbá ò mète Bóyá ń se le ò tètè mò Pé yoòbá èé se nnkan kó tóó rò 10 Ń se níí ro nnkan kó tóó se é Won a ní sèlésèlé, mùwèmùwè Orúko a bá pàgbaagbà Àgbaagbà níí jé béè Òpe kìí dàgbà kígbà má gùn ún 15 Òró dìgbèje, ó dìgbèjo Ó dòmùso, ó dòmùràn E dákun, e máà pé mò ń sàròyé ju ohun tó ye ló Òrò náà ló kò mokó morò dání béè Àfàkàn àfàkàn sá ni tèwòn 20 Àwon àìgbón, àwon òmùgò là ń wí Àwon àìgbón àwon òmìgò là ń so Tí wón ní Yoòbá ò mòràn Tí wón ní Yoòbá ò mète Wón ní Yoòbá èé sòrò 25 Wón ní Yoòbá èé pariwo Ń se ni wón kúkú gbàgbé Pé se lasín gbón tilé rè wá Tó fenu rè gbé kàfó Torí àgbá òfìfo 30 Òun níí pariwo Fìlà funfun kò sì ye àfín Gégé béyin ye mí Ó mohun ó tó sí i 35 Èyin le ò kúkú mo Yoòbá délédédé E ò mo Yoòbá tomotomo Mo mò pé e mo Yoòbá lómo Oòduà Sùgbón láfiikan sí jíjómo Oòduà yìí Yoòbá tún wuyì 40 Ó wuyì tomotomo Ó mète, ó mèrò, ó sì gbón pèlú Bí Yoòbá bá kò tí ò fò Inú àgbà ló ń mì un ténu àgbà ò mì Torí òkun ò ní í kún riri ká wà á riri 45 Yíyó ekùn tojo ko Ohun tí yóò je ló ń wá E fi Yoòbá sílè ké e senu bó se wà Káyé ó lè dáa náà ló ń bá á ká 49 Nibi Igbeyawo 2381 6364 2006-12-18T07:29:17Z Loadewole 101 [[Nibi Igbeyawo]] NÍBI ÌGBÉYÀWÓ Ó dàbí o mámà lo mó o Ó dàbí o padà seyìn Fòòlaké Aríyò wa o Wobi àwá sìn ó dé Òní lojó pé 5 Òní lojó kò Ojó pé tágbe ń relé ìdáró Ojó kò tálùkò ń rèlú ìkosùn Lékèélékèé wá ń rèlú ìkefun Afoláké Àríyò wá ń relé eni tí yóò fi soko 10 Tágbe bá lo tán Ta ni ó mó-on bá wa dáró? Tálùkò bá pèyìndà Ta ni ó mó-on bá wa kosùn láwùjoo wa? Bí lékèélékèé bá se béè pesè dà 15 Ta ní ó mó-on bá wa sorò nílé eléfun? Tí àntí àwá bá lo Ta ni ó mó-on sètò àwa èsó weere? Sùgbón mo bi yín èyin èèyàn-an wa Ta níí gba kán-ń-bó lówó imú? 20 Ta ní ń gba pébepèbe lówó àtélesè? Téye bá joko tán, eye a lo Tá a bá ní o mó lo, ìwo àntí àwa Ta lo ó fàìlo jo? Sùgbón lílóò re yìí 25 Ìwo àntí àwa Ìbànújé ló subú pèláyò Ó dùn wá jìgan Ó dùn wá jìgàn Afi bí ení fi gìgìísè sojú èfífó ìgò 30 Ta ni aá wáá máa sá sí? Ta ni aá máa sá pè? Kí yeye ó bú ni Ká sa to àntí àwa lo Kí baba ó bá ni wí 35 Ká sá ti àntí àwa lo Kí baba ó bá ni jà Kégbòn-ón ó bá ni sìpè Ká fé tóró, ká fé kóbò Ká lo rèé bá àntí àwa 40 Sùgbón tóò bá lo Òrò ìwé mímó ó se wáá se? Pé e máa bí sí i E máa rè sí i E máa gbá yìn-ìn-ìn lórí ilè 45 Àdúrà àwa ni pé Kíkún nilé ikún-ún kún Rírè ni tìrè A kì í bálé aládì lófìfo Àríjó àríyò là á rómo tuntun 50 Tómo kékeré bá róyin Ńse níí so àkàrà nù Aráyè ò níí selésù léyìn èyin Igúnnugun ò kú léwe rí Ó sèèwò 55 Àdúrà mi fún tokotaya ni pé E óò rí bá ti se é E ò níí se é tì E kò níí sàìrónà gbé e gbà Omo aráyé ò níí selésù léyìn èyin 60 E tójú ilé E tójú ònà E tójú baba Kí e sì tójúu yeye Ijoo Palongo 2382 6317 2006-12-17T09:28:55Z Loadewole 101 [[Ijoo Palongo]] IJÓO PÀLÓŃGÒ Mo ní kéwé ìsojí ó so mí jí Kó so mí jí Torí àfi bí eni péwé amúnimúyè Ti múyèè mi lo Àfi bí èyí tó ti múyèè mi rè 5 Nítorí n ò mèyí tó sáájú mó Nínú ijó pàlóńgò àti kókómò Ohun tí mo sáà rántí ni pé Ijó méjèèjì yìí la máa ń jó nígbà a wà ní rèwerèwe 10 Àwon nijó tá a máa ń jó pèlú ìgbádùn Sílù aládùn pèlú orin tó jíire A ó gbówó genge A ó jùdíi wa réke A óò yí sápá òtún 15 A óò tún yí sósì A óò gbésè kan síwájú A óò gbékan séyìn Won èé sejó tá à á jó Níbi pákáleke 20 Níbi tí gbogbo rè ti rò pèsè N la tií mó-on-ón jó won Ìyún-ùn nílùú wa níhìn-ín Níbi wón gbé bírúu wa 25 Ká wá lo sílùú ti won Nílùú won tí wón ti gbàgbé Olórun Oba Ní sínsìn Ibè ni n ó mú o rè N ò níí mú o gbònà ilé oba tàbí tìjòyè Nítorí àwon ònà ìyún-ùn Àfi bí ení fàkàrà jèko 30 Ònà òrun rere ń yájú ni Ìwo jé n mú o gbònà ilé àwon mèkúnnù O wá ríran wò Ká lá a kúrò lójà oba Ká yà sápá òtún lónà ojú ìbo mògún 35 Tá a bá ti yà sónà yìí Tá a sì wà nínú okò ayókélé Ijó pàlóńgò bèrè nù-un Kòtò tó o ó kókó kàn Ìyún-ùn áá tó ín-ínsì méfà 40 N ò kúkú mo bí wón se ń pèyí ní mítà Ìyún-ùn ìwòn tó tún sèsè gbòde Tó o bá tún rìn bí esè bàtà méfà O ó tún já si gegele Èyí tún tó ín-ìnsì méjo ní gíga 45 Bó o ó se mó-on lo nù-un Tó o ó mó-on já sí kòtò já sí gegele Tó o ó mó-on jó pàlóńgò, jó kókómò pèlú àdàmò Pèlú ìdèlórùn kó Pèlúu pákáleke ni 50 Báyìí làwon olówó ń jiyán Táwon mèkúnnù ń jìyà Jíje ò sáà ju jíje lo. Agbekoya 2383 6224 2006-12-16T08:35:20Z Loadewole 101 [[ÀGBÉKOYÀ]] Òrò n bá rò n tó méfòó rò Èfó n bá rò n tó fori sénu Òrò yìí sè níjóòjósí tó dàbí àná Òsóòsì laya Ògún témìí mò Sangó ló bá wa fOya saya 5 Ológun ló ń soko gbogbo wa Àwon ló ń daríi wa nígbà òrò sè Ohun tó dájàngbòn sílè kúrò ní bíńtín Irú è ti ń dájàálè, òná ti jìn Ó dájà púpò sílè, òná na 10 À bó o gbàgbé ogun àwon obìnrin ìlú Abá ? O gbàgbé ìjàngbòn òde Ìséyìn? Okàn re fo ti Abéòkúta ni n da? Ohun tó dá gbogbo èyí sílè náà là ń pè lówóorí Sé àparò ni kìí fún ni láyà tíí gbàna lówó eni 15 Tìjoba ò rí béè Wón léni féé jeyin awó á sawo Eni féé rin títì aláró gbódò mú sílè sílè Eni féé mumi inú irin gbódò fowó sowó Eni ń fósùpá àtowódá láàrin ògànjó 20 Kó yáa fajé ránsé sí won Torí a ò lè jèkuru jàkàrà tán Ká má fohùn eégún bonu Èyí sòrò èèwò Eni féé jeun dan-indan-in gbódò múra dan-indan-in 25 Èyí náà nìjoba fi so péni tí yóò gbádùn àwon nnkan wònyí Gbódò sanwóo won bó ó se tìpátìle Torí dandan lowó orí Òràn-an-yàn laso ìbora Sùgbón ojú táwon àgbè fi wòrò yìí sèyàtò 30 À bóò mò pórò àgbékòyà ni mò ń so ni? Àgbékòyà tó sè ńlè yìí Tó tàn ká bí isuu dàgí Tó farun iwájú ará ilé mó tará oko A ti ń gbórò ìjà télè ri 35 Sùgbón ìjà èyí yàtò Kódà, ó yàjorá Ní tAbá, gbogbo won ni wón ní wón se féé pínwó orí fábo Ní tAbéòkúta èwè “N ó se sanwó orí tólúwa bùn mi, orí tólúwa bùn-ùnyàn” 40 Sùgbón tàgbékòyà yàtò díè séyìí Torí páwa là ń sèjoba araa wa Yàtò sÉèbó tí ń sèjoba nígbà tàwon tàkókó Èé wa ti wáá jé? Emi ló fa sábàbí? 45 Gbàwòsí-n-ò-gbàwòsí ló dá wàhálà sílè Ìjoba lówó kéré, e dákun e gbanwó sí i Àgbè léyìí kàmòmò, e dákun e bù ńbè Wàràwéré, òrò dìjà, ó dìpánle Alápó ń gbápó, olófà ń gbófà 50 Ń se lèèyàn tó níyàá jókòó sílé Eni tó ní baba ló ń bá won-ón lo Igbó yìí kojá igbó òdájú, òró pò Àwon téjìe mú lówó ò níye Àwon tálùbúńtù pa ò lónkà 55 Njé ta là bá rí báwí, èyin èèyàn-an wa? Agbéjó apá kan dá ni wón pè lágbà òsìkà Òrò ló wà ńlè yìí, n gbó, kí lo rí so? Ohun témìí rí ńbè ò pò, àwon méjèèjì ló lèbi Njé èyin àgbè òrò kan yín 60 Tíyín ni mo kó gbá mú Torí e féé jori jata, èé lówóó san E féé dédìí òpe ké e gbénu sókè Òfé níí ro? Títì olódà tó dókoo yín, òrun ló ti yo? 65 Iná tí ń séyú wàìwàì lálé, e se búso ni? Torí náà, è bá ròrò wò Péni tí ó jèfà á sanwó ìfà Ení fé kó dára, á gbonwó sí i ni Njé èyin ìjoba náà ó kù díè káàtó 70 Orí bíbé kó loògùn iná orí Bórò bá tún se bí èyí dìjà lójó iwájú Sùúrù sòkúta jiná té è bá mò Àlàyé ló ye e kó sóríi rédíò àti télì Pówó orí ò lo sápò enì kan Ànfààní ará ìlú ló wà fún té è bá mò 75 Mo Juba Isola 2384 6355 2006-12-17T10:32:05Z Loadewole 101 [[Mo Juba Isola]] [[Akinwumi Isola]] [[Akin Isola]] MO JÚBÀ ÌSÒLÁ Mo júbà Ìsòlá Oko Efúnsetán tó tún fi Tinúubú saya IÉkòó Béèyàn ní kiní yìí ò seé gbé Yóò gbé e Òun ló mokú tó pa Sàngó Òun ló mokú tó poko Oya 5 Ó gbánàgó, ó gbó wòyòwòyò Ó wá fèdè faransé sàrólé Ìbàdàn mesì ogò nílé Olúyòlé Oko Adébólá Àjoké eni ire Mo léyin ò mohun tÁkínwùmí fi wÀjoké wa 10 Irùngbòn bí èyí tá a bí mó on Jálèkùn-un-rè bí èyí tó mú tòrun bò Pélé yejú oko omoge Àfàìmò ni n ò níí fAkin yìí níyàáà mi Mo ní ń se lÀjoke ò níí bínú 15 Títílolá ó fiyè dénú, yóò fiyè désàlè ikùn Bí mo rÓlaníkèé, ma sìpèsìpè Bé e bá mi rÁbèníì mi Ń se ni e ní ó fowó wónú Torí ìyáà mi yìí, tAkin ní ó se 20 Mo rántí ojó Sopé ń sèyàwó Akin ò lè débè, ó ránsé ránsé Àwon tí ò gbón, àwon tí ò mòràn Wón ní gbogbo ohun tí ń be nínú ìwé Fágúnwà Wón lárà méríìírí nì 25 Wón ń fàsà Èèbó wé ti Yoòbá Wón kí ní ń jégbé tí ń gbéni nígbó Wón níyá eni seé padà wáyé látàjùlé òrùn Àfìgbà tÁkínwùmi tó sàìsùn tó gbèrò gbèrò Tó wáá fi yé won pá àpapò ojú ayé òun méríìírí 30 N nìwée Fágúnwàá se Yorùbá gbàgbó nínú egbé Ó gbàgbó nínú ìpadàbò Sùgbón pé ajá oba lè léyín-in góòlù Èyún-ùn èé sègbàgbóo won 35 Ìgbà táwon òmòwé ò tún fé gbàwé òtelèmúyé wolé. Akin ò dáa le, Akin ò dáké Òun náà ló ké gbààjarè Pé bó se sè sórí ló se sè sésè Ìwé nìwé ń jé 40 È bá jé á ye gbogbo è wò lápapò Ló bá fìwé Òkédìji wé agbégilére àtàtà Tó fi tAkínlàdé wé káfíńtà tó mosé gidi Ònà tó pín òwe inú Réré Rún sí tégbàá Orí Akin yìí pé omo Ìsòlá 45 Akin gidi níí se Ìyen sì fé jé n bínú sógàáà mi míìn nÍbàdàn Tó ní se là ń bèbè tá a bá sAkin lÁkínwùmí Akin èyí ò lébè nínú, Akin gidi níí se Akin tó kàwé nÍbàdàn tó tún fòn ón tó dÈkó 50 Kó tó tún padà fÌbàdàn sàrólé Ó tilè sàgùnbánirò re faransé dánwò Ó kàsàa wa sí bíi kàasínkan Sóhun ló jé kó sòrò kòbákùngbé Sáwon èwe ìwòyí 55 Tó ń fojú òpèé wàwa Àwàdá pò Enì kan kì í kólé tán kó gbàgbé òté Esin kìí joko kó gbàgbé ìrù ìdí è Láéláé ni n ó máa sèránti re, omo Akin 60 Olówúyéwuyè mi tó kógbón sí mi nínú Awerepèpè mi tó peyè mi bò Mo ní o rántí mi fún Sopé Ògáà mi olùmò-on tán-án-ná ònà òfun Olùmòràn èdò fóló ìsàlè ikùn 65 Má gbàgbéè mi fÁjùwòn Eni tó mobi Ìrèmòjé ti sè Ògá Yáì ń ko o, se ń be lálàáfíà ara? Eni tó gbédè gbédè Tó gbó Potogi tó tun gbó Pàn-àn-yán-àn 70 E bá mi kí Ájíké, Òyìnbó, omo afòkun sèro bo Ilésanmí ń ko? Ògáà mi páàdì tó tó yú-ùn tí ò lóbìnrin Ìyún-ùn ló dùn mí ládùn jù Ndoji 2385 6363 2006-12-18T07:27:44Z Loadewole 101 [[Ndoji]] ŃDÓJI Eni tí ò korin ajé ìí jèrè Ajé, dákun, jé n jèrè N lorin wa nínú ilée wa nígbà ìwá sè Ó wá mú mi rántí òrò tó sè nígbà kàn Erin wó, àwon orúsagila ń yo sagila 5 Ńdóji dé, afónwókáyé Gbogbo ayé korin ajé wón jèrè Bí wón ti ń dójì níbí Ni wón ń dóji lòhùn-ún Gbogbo irùgbòn òtòsì bí ìgbálè àná 10 La jí lónìí ló ń be yebe tó sì ń wu ni Àsówó tá à bá sisé è béè ní í rí Ké e wá wo pepeyeye tatagun-anran Àwon ènìyàn ná wábiwósí owó Ńdóji Àtohun ó tó àtèyí ò tó 15 Sówó sáà ti wà Ká máa náwó lo ńtiwa ni “Omo aláta, kóbò kó o pè é? Gba kóbò méfà” Èyìn là á nájà sí rí, iwájú ló kàn Owó ti dé, ká máa sowó bó ti wuni ni 20 Wón jóóko nínálowó omo olómo Wón já àwon olójà léèékán, wón gbó Gbogbo ohun wáá gbówó gunra Owó pò, ojà wáá kéré Gbogbo nnkan wá ròkè 25 Sé tí lálá bá ròkè, a sì padà wálè Bíi tojà ilèe wa kó Ojà tó ròkè ò sì káwon èèyàn lówó kò Ohun ribiribi la tún ń se Ìgbàwo ni bàbà àgbá kú? 30 Njé ò ti féèé kádún? Ègbé ó ti máa ro ó, ó ye n pa á da ó tóó kè Kí baba eni ó fire fún ni Njáya méfà pére tilè yerú àwa báwonyí? Jòwó ba n fi lò bó o délé 35 Péni tó lówó féé fáyaa re Àná ni mo somo yìí lóóko Sùgbón kò gbádùn tó Bó bá tún dojó ajé A tún máa tóóko omo so 40 Tàwon èyí ò dùn míí pò Bí àwon tó sun Ńdóji níná Rírú táwon èyí rù Wón kúkú mohun wón fara se Àwòn tòhún gò a à rírú è rí 45 Kódà, enu ni wón fi ń hora Wón ra fìlà tán wón tún ń yowó ìténú Okan lo kó Ńdóji tán Ó féé so ó dirún digba Eni ń wáfà ń wófò 50 Gégé bí òwe àwon àgbà Fúé bí aféfé ni owó tó níye se lo Wón lókan ta púù kò je páà Mo níró ni Wón ló ta tété kò je 55 Mo lé sèèwò Mo ní a kì í ta tété á má je Eni tí kò jewó a sì je gbèsè bò ibè Òkan ra tatapùpù tí ó gùn rí lójó aráyé ti dáyé Àwé jòwó je n yàdá e wò ni wón fi gbàdá owó àgbè lo 60 Torí kò sí nóńbà kò síhun a fi lè dá tapùpù mò Ńdóji gbólé dé, olé gbàgboro Bí wón ti ń kólé ńlé ni wón ń kó lóko Èègàn ò wá lè dá rìn mó láìpé méfà Nítorí owó wón fón kale tó kóhun ibi báni 65 E ò jé á ròrò wò lójó míìn ojóore Ká tóó fánwó jáde tí yóò kó báàyàn Iku Awon Agbojulogun 2386 6318 2006-12-17T09:31:04Z Loadewole 101 [[Iku Awon Agbojulogun]] IKÚ ÀWON AGBÓJÚLÓGÚN Isé Olórun ò mà mo ní yà-á-sí-mímó-o Ìyen lórun-un-re lóhùn-ún Ìjàngbòn ń be lórun-un-re tó ò bá mò Olórun ni baba atúnlÙútò Òun ni baba bí-ó-se-dáa 5 Torí èyí gan-an ló se láwon màlékà ìfìyàjeni Bí Kérúbù ni wón ń pè wón ni Tàbí Séráfù, n ò mò Wón tilè ní wón ń lórúko bíi tàwa èdá pèlú Àbí Gébú kó ni wón ní ó lé Lúsífà jáde 10 Nígbà ó fé dá rúdurùdu sílè lórun-un-re Ó ye ká mò bílé ayé yóò se rí Tí irú èyí bá ń be lórun-un–re Ilé ayé tí kò sé òrun àpáàdì tí kò yà á Torí tá a bá serú èyí sígi tútú 15 Ó ye á mohún yegi gbígbe Èyí gan-an ló fà á tée jé pé Láti ojó tésè ìpànìyàn ti délé ayé Ìyen nígbà tí Kéènì ti pa àbúrò re Ábéélì Nikú àtòrun wá ò ti wópò mó 20 Béèyàn ò kú látòdò afipájalè Ó lè kú látowó afiniwówó À ń kúkú iná, à ń kúkú omi Èyí lo mú mi rántí omíyalé nílùú Ìbàdàn Èyin e wo gbogbo okò nílé ayé poo 25 Tojú omi, toju irin, torí ilè àti tòfurufú Gbogbo won ní ń pani Gbogbo won ní ń pànìyàn A ń rí agbayapani àti apanigbaya A ń rí agbokopani àti apanigboko 30 Wón ń pani torí isé, torí ipò Wón ń fi ni sésó owó, wón ń fi ni gúnse Ogun ń pani, òtè ń pani Tèmbèlèkun ń so ni dèrò àlùján-ń-nà Béè nì òpò ò yé máa fowó ara wón sera won 35 Wón a fowó ara won fa ohun burúkú sórí ara won Olórun nìkan lelèbè òrò Èyí ló mú mi dórí ohun mo fé so gan-an Ikú àwon agbójúlógún Ìbàdàn lòrò yìí ti sè 40 Láìpé ojó, lójó kò jìnà Olowó oko kán tí ń je Yésúfù ló kú láìròtì Gbogbo ènìyàn rè nílé, lóko, lónà odò Ni wón pé jo látí wa píngún eni ó lo Àwon omo, ègbón, àbúrò àti ìyékan 45 Tí gbogbo won bá yésúfù tan Lónà kan tabí òmíìn Ní pàtàkì láti òdò ìyàwó rè méjèèjì Tá à níí sètè lósòó Àwon tó péjo níbi ogún à ń wí yìí táàádóa 50 Tí gbogbo won dédìí òpe gbénu sókè Erù kúkú pò nílè tí wón fé pín Nítorí, yàtò sógunlógò òké náírà Tó jówó sándi Òpòlopò ohun orò àti àlùmónì ìlè ló jé tolóògbé yìí 55 Sùgbón ń se ni òrún wó Nígbà tí wón gbó pé Yésúfù ti fi gbogbo ohun ìní rè pátá poo Sílè fún ìyàwó rè keta àfésónà Àti gbogbo àwon ebí rè 60 Láìfí kóbò sílè félòmíìn Béwé onítòhún ló jé kò séni mò Bí àlá ló se rí lójú omo omo Yésúfù kan Tó jé pé ìyá ìyá rè ni Yésúfù kó fé Tó sì ti je gbèsè sílè re re re de ogún yìí 65 Òbe àpò rè ló fà yo Tó dà á dé òkan lára àwon eni tí wón píngún fún Tó sún mó on jù Ó sèyí tàìsèyí À tún fi gbàù tá a gbó dídún igi ògún 70 Látìhà ìbìkan Àfi bàràdì tí òkú eni fòbe pani ró nílè Ni ìdàrúdàpò òun ìjà pèlú asò bá bé sílè Ìjà yìí gba ìgboro kan títí tée dójà oba Gbogbo àwon òntàjà ló fesè fé e, tí wón túká 75 Òró di ìgbé à á féwé Oko, èyí à á wá nnkan obè Kò seni tó rójú palè àte mó Ofo Meji 2387 6385 2006-12-18T08:34:38Z Loadewole 101 [[Ofo Meji]] ÒFÒ MÉJÌ Òfò méjì ló se wón Won ò mèyí à á wí Òfò méjì ló se wón Won ò mèyí à á so Ilé téèyàn kan kó 5 N ló gbiná Omo téè yàn won míìn bí N ló bómi lo Onílé ni kí won kí ni àbólómo? N ni mo se lófò méjì se won 10 Won ò mèyí à á wí Òfò méjì se won Won ò mèyí à á so Njé òrò rèé, Yárábì, oba ńlá Ìwo nìkan ló mèyí tó 15 N ló mèyí ye Dákun dábò bá a sohun gbogbo Bó ti tó Kó o tu àwon méjèèjì nínú fún won Baba rere. Odale Ore 2388 6383 2006-12-18T08:31:13Z Loadewole 101 [[Odale Ore]] ÒDÀLÉ ÒRÉ “Àjàyí, olówó orí mi, oko mi O ò se jé á sègbeyàwó wa ní kíá?” “Àdùfé, se bí mo so télè Pé òré ló ye wá Yìgì síso ò tó sí wa” 5 “Mo mò pé bá a se so ó nù un télè Sùgbón ó jo bí ìgbà pé nnkan yíwó Nítorí kí n so òótó kó Mo ti féra kù” Àjàyí pèlú òré rè abo ní ń sòrò báyìí 10 Gbígbó tÁjàyí gbó pó féra kù Se ló fara ya tó yarí pátá Ó ní kó lo gbóyún Kó loo gbé e bá ògòrò àwon òré àgbà Tó ní sí ìgboro 15 Àdùfé kò mo èyí tí yóò se Ó be Àjàyí tàánútàánú Pé ó jòwó má ro èyí òun se Kó wo tomo titun tí ń be níkùn Àjàyí yarí, ó ta won-nle 20 Pé òun ò lówó lówó Àdùfé ní tó bá se towó Òun ó rógbón dá sí i Ó gbalé bàbá kan lo Tó ti jóréè télè 25 Baba láya ńlé kó tó ó máa dógbón tage lóde Ìyàwó ò gbodò gbó pé baba lágbájá ń serú èyí Èyí náà lokó kúkú fi sìpè fÁdùké Pé kó pàun sílé, má pàun sóde Àdùfé ní tórò ò bá níí jeyo, kó fowó sowó 30 Ó gbegbèwá náírà lówó oko òyàlè Ó san baba lówó nù Baba mójú fúrú Èyí tí ìbá sì fi gbowo fúnrarè Àjàyí ló rán lo 35 BÁjàyí ti gbowo tán Alónilówógbà ń gbowó Akónilówó ń gbé e lo kÁjàyí tóó lo Ó ti kòwé sílè fÁdùfé 40 Pé àrímo nì yí Òun ti gbé e bé Òun ti gbé e fò kúrò nígbésí ayé rè Eyé lo àkúà, ohun gbogbo ti parí Kó máa fowó ara rè túnwà ara rè se 45 Àdùfé rí ìwé ìbànújé yìí Ó fekún bé e Pé ayé òun ti bàjé Toun ti burú Òun ti dáràn 50 Sùgbón bÓlórun yóò ti ran Àdùfè lówó Àjàyí gbàgbé kó kówó ńlè nílé níbi tó ti ń kòwé sílè de Àdùfé Bó ti rántí ló sáré padà Pé kóun kówó kÀdùfé tó ó dé 55 Ilé tó wò, Àdùfé ló rí lórí ibùsùn gan-n-boro Iwá ò se é ló mó, èyìn o se é padà Ìrònú pàápàá kò seé rò fÁjàyí ní sáà náà Àdùfé ní tirè tó ti rolé ayé pin 60 Òbe abé ibùsùn ló táwó sí Tó gbé e lé Àjàyí níkùn Àpólúkú tú jáde Ìfun jáde, Àjàyí kú pátá Ìdáríjì ò sí nísà òkú 65 Àdùfé pÀjàyí Ó pÀjàyí nítorí pé ó dalè A mò pé ìjoba yóò fojú Àdùfé rí Sùgbón bÓlórun tilè sì máa máàfáà Omo kéú á á ti relé 70 Àjàyí dalè ó bálè lo  Ko soka kobo mo 2389 6349 2006-12-17T10:21:14Z Loadewole 101 [[Ko soka kobo mo]] KÒ SÓKÀ KÓBÒ MÓ Níbo lowó wa ń lo? E yé, e wí n gbó Mo ni kí le ni kówó ó dà lóde ìwòyí? Láyé owó eyo pàápàá Irú è ò selè 5 Àfi bí ìgbà àwon olójà pòbìrìkòlò Tí wón bá a fìjà peéta Kò wáá síhun o fé rà mó Tí kóbò wòjo Bó o déyìn-ín 10 Tó o ló o fé rabó Won a ní o mú náírà wá Bó o dóhùn-ún Tó o fé ra kàn-ìn kàn-ìn Wón a ní o fi náírà sowó 15 Gbogbo ohun à ń fòníní se láyé ojóun àná Ni wón ti di náírà Eni tó fé fún sààráà lówó Tó fi kóbò sílè féé gbèébú Ariwo náírà ló kù tá à ń gbó 20 A ò gbó kóbò mó Bó o sì bi wón Pé emi ó dé tí wón fi sèyí Won a nílé ti gbówó lérí Okò wíwò ti fowó kúnra 25 Béè lojà sì kò tí ò wòlú mó látòkèèrè Èmi ò so pé gbogbo èyí ò sàìbá ohun tá à ń wí mu Sùgbón òrò yìí férè jù yí lo Ojú yòówù ká fi wò ó Ó joun pérè àjepajúdé ló fé fa sábàbí 30 Ká tilè wòlú Èèbó Bí nnkan se le tó Wón sì ń tajà kóbò Wón ń rajà kóbò nílè Faransé àtÀméríkà Tiwá ti wáá jé? 35 Àbí torí a máa ń sírò owó ilè wa Légbeegbèrún télè Tó wá di àìmoye òké ló fa sábàbí? Torí owó ìlú Èèbó ju ti wa lo fíìfíì Síbè wón ń ná kóbò 40 Mo rò pé ara wa gidi ni sábàbí wà Àwa la so owó dòòsà àkúnlèbo Tá a so ó deni àjíkí Tá a so ó deni àjíyìn Ká lówó, ká lówó ló ń se gbogbo wa. 45 N ò tilè mòpá ìdiwòn ojà wón pè ní náírà Bí tibí fi kókò méjì lélè Á á ní náírà kan Bí tòhún fi gaga owò mérin lélè Á á ní náírà kan 50 Òkánjúwà gúnwà Ó joba nínú gbogbo wa Ilé ìfowópamó tí ìbá tún pèètù sórò Ń se ni wón tún ń ko kóbò fún wa. Ìjoba náà tíí se olórí wa 55 Ń se ló dáké jéé tí ò fohùn E ò jé á tètè wáhun se sí òrò oníkóbòdé yìí Bó se ni a ó kó o nílè ni ká mò Kówó wa kúkú bèrè lórí náírà kan Èkún owó sandi. 60 Ajoriiwin 2390 6198 2006-12-16T06:53:35Z Loadewole 101 [[Ajoriiwin]] ==ORÍKÌ AJOJRIIWIN== Omo ibú owó, Omo orilè bo yìgì Omo aninure tó dára Omo inú u re ò bòsumàrè Omo Aláo téè dabù èrin Wón á láró laáfúsá fé a re, À tó bòkùn ye e. Abisòkòtò bí ìgbókin mefà nilé Aláró, Òpó ilé kìrì mole Esin oba kó máa móko je Eyin le fòfè móba loyòó Lení kóba ó gbó kóya ó tó, Ìlú ò jísé omo a jísé e re fóba. Èyin le fòfè móba loyòó Téni kóba ó gbó, kóya ó tó O ò fóhùn ògìì. Baba à mi, ó sì fin nu se o o Àjàlá ògbó, baba à mi, ó sì fún mi se Omo Arówá lá mole, Baba a mi ó sì fún mi se Omo Arówó òkè yá ìwòfà, Omo òletù lagbàlá, Abéyé e sisé oko, baba à mi, ó sì fún se Omo íwù ló wù ìjòkùn, Èyí té e dúdùú èlú Omo Aláró lá a fun láso, ó sì jòkìn ye Omo bàbá Epééle, Baba à mi, ó sì fún mi se Ìlu, ó sì dá a o , Ìlú s sì tòrò Yóó tòrò títí bí omi a faro pon, Baba à mi, ó sì fún mi se Àjàlá òkò, Baba à mi, ó dúró léyìn mi Omo Epééle, omo ìwù ló wù jòkùn tée dúdu èlú Omo Aláró láa rún laso re, ó kù jòkùn re Ò ò gbó bó ti n kì wón O kìjàlá owó tán. Àpóo lórigi, n lèrún pekun óná o, Wón lé lááyinba ti I jásé omo Boò pekun poyáaá Olúuwa à mi moo pekún pa yinniyinni À ó máa darijo pèlé ò rín. Emi le ní kómo eranko ó mó ri mú je Omo ò ji lóru tìnrin, tinrin rin Oluùwa à mi, mo be ròrò loòkùn Ma wulé, ó wùjòkùn-un Báyìí kée dúdú èlú Omo on a múlé tegbó Oníkèé gbàmí baàsàlè Omo on kan dúdú gbó jònù À á se é bókan oya, kan ni, Àkanlú òkín Omo Èjìgbà ìlèkè Omo òkan ti i féé sowó aso funfun ní lala ní lala. E è póluuwa mí oo, Omo a bá à gbàjà, Àpó o lóri igi èrin pèkún enu o o. O ò gbó bó ti wi yìí o, Adénìólá Ake o, èdú, Adé ni, Baba dada Ojúolápe Ajojo, a boju were Omo ò fi bere bóyin wi Baba à mi lomo o fi béefe bóyin jà Omo Baba ó jà, bábá á, O nílùú kú tán, ó jalé tàjá book Olúáyé, oya a kiri aye oba ó roku Omo a ì bóba ja ni mèfe Baba à mí, oya méta ìjà ò fi èn Oníbùdó yeja, O n yiki, bó ti jókòó è jéjé éjé Omo amuni lóòle, ò mohun ti i se ni O ò gbó bó ti n kì won Omo a gún léyinjú ú Máa double dú tewutewu Èwù ògún lójú elégàn Baba òdétólá Agogo ò, bi eni ti n tení se O ò gbo bó ti n pàjàó ó o Ajàó ògun omo òkún yéye Àkànbí èdú, omo òjéléye Pópóolá omo ara táako Omo a yí gbìgbi yi gbigbí lóko Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà Omo apa èkúré e lé, won ò káwùsá Pópóolá omo a yi gbigbi ló gbé won Onílé oko, omo àrélu oba Erúmosá, omo ateko tó ó mu bé wu lórí gbegbeegbe Béè ló sí ti é gbèjè dànù lorà kan Tétu taáyán tóde àyín Erúmosá ta ni a wa, eniree ó mú pa Eniire kò ó lóun ò ní jade, Idà babà à mi kò lé won ò wàkò E è bá mi sìpè fàdá kó wàkò Eniire ni perí mórìn ìlú ò jísé. Omo a jísé e re fóba . Odérìnólá a, Àkèó òdú, Adérin baba Dàda, Ojúolápé Ajolóriwin Olálomi, Agbéjà lójú olálomi Omo a dugun nlá tó subu lawo A-kí-ni, kò mòjàlà ìsègùn Yèké ò ri yèké, yeke ni yeke Yéké ò lépà ni pa oba Òtòsì, nilé olúmòká nib o lùgìn è jéjé Olálomí, olówó wa ni bo o le bi awo Òòsà jé n tótá, n là lofà Kí n fo ó luri awo yèrú ògbóbi Nibi igi tó n sunyé kéte A bi i lófá , ó kiri, ó bìkàlò Ìjàlò wón fayé lò wón, oláálomí A ki i fowó leni a bi loaf kó dìnde Láomí, omo oyege olú se. A ti pe tòní, aadéolá Àmòri òpó, baba ni n o máa pè ó Bó dòla ò o Adéolá, omo epééle e, Omo iwù ló wu u jòkin À ni ké e dúdu èlú Omo a yoró làbú táso rè ò jòkin re Omo a rówó olá mole, Baba à mi lomo a ráwó-fà-ya-wòfà Omo on ò létù lagbàlá, omo abaye Ní won on sisé oko À tip è ní tòrú o Àmòri-ilá, àwon baba a ni n o máa pè o, bó dòla Baba re ti gbéràlé abate O mí máa helá a wà lérí Baba yísá, ó gbo te pénpé té e deri arè Baba a mi, erú n gbe áwà Aténi gbò ò ni gbà á Ládiípò, omo ògèdè, won ò yàgèn À tì pè ni tònìí lónìi í o Wón mú e sin ta pòlé o o, À tólé àpá, omo jékó Wón ò ni ke kari iba ìsàlè Onílé láyinba ti jájó omo Omo o ‘tago o rugi tèrù èkò Oko ò mi, o muji teko abare fagbe leyìn Omo a sole digbo, omo a sògbé dìgboro o Olùúwa a mi, o sì yá a sààtàn dojà Yóó so kèèké fidàní dìgbéjó Omo a múnlé kangbó, E ò rolúuwa a mi o Òtá á lé yóò gboyè lábé Adéolá kó somo gbogbo níbaníba A à sì pè ni tònì í o Báyìí, baba ní o máa pè ó bó dòlá Adéolá, iba Ajolórínwin A sí pè ní tònì í Baba ni n ó máa pè o bó dòla o Adéolá ìbá, a-jo-lorí-iwu Omo opó ó ó. Ládéjobi Àhéjajùkú, À sì pè ni tònìí, ládéjobí Ahéjàjúkú, Baba ní n o máa pè ó bó dòla Ládéjobí, omo olówó tí I ni bí ose Baba à mi ò bè mi owó rúrú, òpòtò mose ìwè Ahe ni ó to o rì yè egbèje Béè ni òfà won ònjò Àhéke, àhèkè nílé àmòri to jège rèké Ládéjobí,. Opa ile, opa oko Ni i pa je. Opa má pami je hain o lu Opa má pamí je hain de júkú Ládéjobí omo olówó ti i ru bi ose Baba à mi obe mi owo riru òpòtò mose ìwè Ahe to bí nìkú ibi abéré Wón n yájú, wón n pera won lókinni Ilé e re o jegbàá gbèje lo, Níbi a gbé bi o lómo Ajíbóròjí, ó jegbàá gbèje lo Ajíjolá, ó jegbàá gbèje lo Omo ekée re tó méku fóba Baba a mi, òpò ò sì yá a tà kà Ìyàwàrà, Oko i jà lojà, larogún digbe nlé Orogún digbé nlé mòóòko Orogún digbe nlé mò ó òkété Ajíjólá, omo ojú tí o gbélé jegbe oko Òjé n wónyò, omo abéré won lókó Owú ni ó ti ò jé kó o lókò obìnrin láyibi Èwà okò tí o je o bomo olórò méjì gbélé Awon ni bó ò bomo olórò méjì gbélé Ajíjolá bi eni fomo óba lojúpo ló jo O mo fomo omo lójúpo mò ón òpo Ajíjola oya, sola gberú, o sola gbesin Béè ló wòòyàn tàfà, ó foya gba lo gà Elénté ni ó, béè lo ò yoko Baba à mi, o sì yènà Kò rook, ò yènè O mo n kun fúya je mi òko O nihin ti fáya je mò ó òkété Ajíjolá omo ojú to o le genge sóko Oje yoo ó omo àbèrè òko. Oba Kisi 2391 6377 2006-12-18T08:22:54Z Loadewole 101 /* ORIKI OBA KÌÌSI */ [[Oba Kiisi]] ==ORIKI OBA KÌÌSI== Wón ni e jé á wolé è léyìn-ín wó ó, Yóò jé a jówó lówó ikú a-jo-kòjo o Yóò jé a kígbe kárá ìlú òun lólá yánkú, Ode ti n sunkú eran. Irúfe onigbìn, omo afebinuyanoè Omo bónlé sìkinringìndín, Bo gbó buburukú tìjága jigijìgí Omo bónlé ò sìn, sìkinringìndin Omo bejakùlé ò sùn Omo pé lékùlé e titi O pe titi, oorun a gbe bale ilé lo sùn Tí pómo oba orúkú ní yìgì O n nib a re pe ó ma sàsùn pewà Òrò ìlú ti mo gbo rè é Ti n o gbó bí wón ti n wi Wón lékan, ònà kan Kò je yáa máa bode síkeke ìlú Báa búsin nú mò, oba afebinuyanpè Omo òbà àlàrákú, wón lá won ò mekun sun Oba Alàrúkú, wón lá won ò mààwè é gbà kókóókó la fi dóya ní yìgì Ni gbogbo wón bá n hu, bí aja jòngbeni Won lánkú ode léti gbére Ìlu tá a gbé sìn, omo afebinuyànpè Omo oba ti o jóólú yero Lólóko wón ti wi, ode dúdú lá a lé è lo. Tòrò ìlú ti mo gbó rè é Ti n ó gbó bi wón ti n wí Wón lónkú, ode ti n máwobora ìlú Taajísìn, omo afebinuyànpè Bàbàrú, omo bónlé sìnkinrìngindín. Tani ó bá lóbá méjì, tí o fáyé ó rójú Omo ògúndijo? Bó o lóba nijàwó, wón lóba méta Omo òdò òrògún ò yèkan. E wá, e jé mó sìpa Omo à sìn kònà pagun láyà, baba àgbà Ká tó rirú karanjágbín, Ó digbó, omo lálónpe ìbà Yé é re, béè ni a dèyìn wò Omo a sèsó wolé e ìgbéjó Eye bí òkin, dòhun, Oko ayaba ti i polómose, E wi e jé mó sìpà, obe ìtòló yìí o léè. Omo ò gbó buburúkú, ìsàkàsiki E ba mi pé lóóyè, omo sàbì Giiwá oko ayaba, pmo oba ninú ìlú yanyan Afinjú oba tí i korá òsìn lójú Baba ládìgbòlù, òtòtò osìn Omo òjòrògún ni I se báyìí, Baba ògúndíjo Oluaye Opadijo 2392 6404 2006-12-19T07:46:20Z Loadewole 101 [[Oluaye Opadijo]] ==OLÚAYÉ ÒPÁDÌJO== Baba ló gbe n lé èkìtì ògàn Baba Akande soko lóru lákànjì Olúnikàn sìbii Baba látóójayé, ó gbé nle apá Ó pelému tantan, Elemi ò rótòòtò Oro akàngbé, ò rirà òwón Káwi karò, baba látóójayé, Afinjá níkànyin. Ìjà ò súnwon kan ò yé e wi, Adáná lókàn, won ò gbódò pesin olúáyé je Oko ayaba jàìnjàn ni baba ògà E pè é tún , béè ni i jé Omo a-ku-fáyaba, ki wón ó pàyá lóròòdo Olúáyé! Omo a nilu ìlú yanyan, Kó mó sìpa, oko ayaba Oba làákó ò dùn mí, òkè ibadàn Omo n lé ka dún ni, é é kààwò Òrò Àkàngbé so nip é ò tó gbó A-bi-kaja, baba kátóójayé A dana lókan, won ò gbógò pesin Gúáyé je Olúáyé, iba a nihulu yanyan, E è pe fún mi béè ni I jé, Baba latóó jayé Akangbe Olodungbe 2393 6227 2006-12-16T08:38:37Z Loadewole 101 [[Akangbe Olodungbe]] ==ÀKÀNGBÉ OLÓDÙNGBÉ== Oko ayaba, àìríbi sáàgbon Àdìkalè ewà, Oko ayaba tó o bá won nijà wààlà Kó bá won níjà léèdi ilé é Ti o ba ponílù, a pàrìnjó, Ojú télékún, a peni ti n jó A peni ti n dárin. E é pè é fún mí, béè ni je e Omo jagunjagun to mòdì o dànìrè Omo Àkàngbé tó dológìnní ìgbé Olú, baba ogbìn omo Baba omo olúáyé ìbà A mú yanyan E è pomo, ò gbòre bubúrúkú jìjàba jigi Jagunjagun, a ji pofò ìpè Ká tó rírú karanjángbón O digbó , omo lábósìnde. Ìtèkùn bí erin, èyin a dàyìn wò Omo ò gbó buburúkú, sìgà jà jígí Erú òkin lòri, Bá n bá rù tèdè, Àkàngbé bá n bá rù tèsé Baba olúáyé, iba Omo olúáyé, omo a jí bokoni tosan tòru Oko olú lo. Lagboro 2394 6352 2006-12-17T10:27:27Z Loadewole 101 [[Lagboro]] ==LÁGBÒRO== Ìgbà tí ó sì láyé o o. Lákan-lákan n ni bí àgbá Ó ku fómo eni gbòòkí aládogun Tènì kara okùnrin Ogun léè siwó Baba mówáare Pèlú òyó ní í jó, Baba ládìgbòlù Sònàdìgbé, Aláso finni àárò ò jísé fún baálè Apéjókè, kànnàdìjó lu, Baba ògúndíjo pókúterí gba aro gba nínú ìlú yanyan Dúdú mòó dú baba ògúndíjo Teyin baró, baba Adéwoyin Dúdú mòó dú, iba aréèyìn kè Oko ayaba dúdú tán, ó feyin sòòjé Iba, la du-máa-dan, ogun akangbe ní kànyìn Ìjà ò sunwòn, won o se é wí Iba dúdú janjan, baba ògúndíjo Oko ayaba dúdú mò ó-dú, Tí ó sì táyé mó, baba ògúndijo Ká sun lo sìn si légbèé Ká kú lakandídí à n gbá Alájogun, Tìmìkara, Akínwùmi Ló pogun ilée sírá, Baba mówaare Tó kòsùpá ní í gbéjó, Baba ládìgbòlù Òsùmàrè eegun òdé Jàgùdà, sònà dìgbé, Aláso fínní à n ro oósé fún, Baálè a-pé-lówó ó, òsùpá nígbèjóó Oko ayaba Tóòsábí o Òòsà loko bàràwé, Fíríjígógó, eléwele, Abakefiri kìkì ìde Àbàkí mówu níyì, omo ìbàlà Wón ní ó lé mo lójú àlá Bóo rí loso gege Atoó tí, baba mówáare. Ìran ìjèsà, won a sì máa lóso òwú Wón a ni bówó le rò apòmù Sònà dìgbè, à ní kò sí Ola-lo-n-seni jogo jègé Lákandídí, àbá Alájogun Oko ayaba, a fèyìn jarakùnrín Ogun lé è sí o lagba Ní wón fí í kó won lójú ogun, baba mówáare A pò ma ma bá kun nápòmú tòsùmàrè Ifè Jàgùdà, sònà dìgbé, bólúkínní-ìn sòtà Baálè baba móriolá, omo akunrijìgbin porí ogun Ò ró gbàngbàlà dàgbo omokùnrin nù Omo dójú àlá, bale ibá omo sàbí Wón ni aféfé tí n fé e fún won lókun Tòkun ni i se Gbogbo èfùfu lèlè, ti n jó lódò òsà Tòsà ni è Gbogbo musulumi tí n be lékù òsù, Erú oba ni won n ja, Arójó gbòrò Òjò leegun èèkí, ó ró Iná burada, gbàdàmósí, omo arékèke-mó-se Ò ró gbàngbàlà, dàgbo omo kùnrin nù O rook ayaba ti fàìmo o jó Òsùpá nígbèjóó, sàngó ojú àlá Lálékè tó béso béwúù saájú sere Baálè, iba omo sàbì Ohun rigirigi, baba moríolá se è wá lágbe Alájogun, òtàtà èèyàn ló fonílù òsùmàrè gbòngbò Ènìyàn méjó ni sòònà dìgbé, Bó wí bá a lá ò fé Oko ayaba jùmòké, bá a lá ò fé Baálè baba móríólá, Adégbàálésè Òòsà loko bàràwé, Firijégógó, eléwele Àkààkí kìkì ide, Àkàkí mógun níyì fomo gbà Òsoògùn, soògùn, Oko ayaba tó se fónlé ìgbá ló ó . Òsùpá nígbèjóó, lákékè ti se hunhu re Oorun lé e kìlá, baba mówáare Ìgbà ti omo ilé e síra ò ò súmó o Wón ni e so pé ta lo nírú oòni, Isún wa ò parun, Oko ayaba a wa be ò sì padá, Òsùmàrè gàngàn, lókun lóngé nigbèé Tètékú, omo Adépèlé Igba omo da ò bí ó n múrá, Lóngé nigbèé Adédòkun Àjùwòn, iba omo Bòòdé Alótu nlé, iba omo móríbi, kàngbò majè lawè Jànkágún àgá dá mo ní, baba yéjídé Kékéèkè lóko nígboro Adéyemí, ó ló pùró puró, won a maa jora won O ló kòrebete to bènté jo sòkòtò jèbètè Baba ló-ngé Wón léni tí hùwà à bà jé Ló le méè iba Oko sòro o, Yètékú, omo adépèlé Lógun mójà, ni baba ba sòro Ikú to sebo ti mó n rójú Lógun mójà, baba to de wá ki Lóngé ni I je lógun mòjà Ni baba to de, Gíiwá, Baba Yéj;idé Erin kú ága kò yé baba yéjìdé Erin kú ága wòyé, Erin kú iba wò ná Oko kú, omo lálékan, oko mórì-ni Oko ayaba, ìwo lo ni gbogbo won Aloti nlé, iba omo olú kú ewu Kò níi to ó bo párá, Ikú tí sebo, ti mo n rójú Ki oko ayaba, mó-yo-nnkan Tóóbalá, iba omo olú kú ewu bi ègbé eéré ka Olódòdó, oko moyeni Àjùwòn, iba omo Bòòdé Ayóoyo, oko ayaba dale je n le òfe Aládòkun, Aato òsùpá ní ba dóju kara Oko omo. Onisanbo Ogbooro 2395 6407 2006-12-19T07:53:05Z Loadewole 101 [[Onisanbo Ogbooro]] [[Onisanbo]] [[Oriki]] ==ORÍKÌ ONÍSÀNBÒ ÒGBÒÒRÒ== Nìgbínrín nilé onísànbò Ará ègbinrín ni wá èé sòdodo Mo rálá kí pakún ara wa òkùn se rògbòdò jalè Kìkùnmì ló mú kowéèdá lóró Won daro ‘gba, gbìngbìnrìn an ò gbódò rinso Won a sì dá tìkòkò a ò gbód o debè Ìdó a won dáró lè légbé Àwá regbá àwá rèwo a sì rèkòkò baba ìsasùn Omo dìdìbálè faso bò ó Torí èmi mo bí o lómo Béèni èyìn mi mo fi pon o dagba Omo odò méta tí n be lálàde gbé Mo yó késé mo bu yalúmo Mo bòsùsì mo sì i sansè Òkan yòóku ni n be láje òmó ni pópó owá Èyí àwon àjòjì ò gbodò de bè Òyájú àjòjì tó ti débè tó bù fójú Títí ó délé ariwo ekún a so Níbè ní n selé onísègùn Ló deléèkínní wón ni wón n ponísogbò lóyó n lókó gbogbo wa Ó deléèkejì èwèwè wón sì ní wón ponísanbò lóyó o lórúko gbogbo wa ò Àlo onísanbò yoó ma gùn baka Àbò onísanbò a sì ma gun òtòtò ènìyàn Nítorí onísanbò lègbón, ori oba làbúrò won Omo agúnpopo kó sórí omi Omo aganjú oró ta òrò méjì sènbù sènbù Àkókó wolá òbé dìé omo esin oba ò se gùn sè Esè oba n jó ta méní tonífè ebù ni ò Èsin tí ò dìjó ta mí n ò sì jónà doko Lígbín n lé mi, omo póró pa À á è n bínú n ó mo bè ó lóhùn ni Wónyínólá omo asubú o tó joba Àtóké àwon babà òdò sokùnrin làwò Omo sèjìdé won á pà dábàké n pópó owá Eè nlé dohun mi baba oyin Omo ògùnpàtà bérìn lorò lé won só Ilé ìjéwùmí omo ajolóríiwin Níbè ní n selé àwon baba tèmi O ò gbó bó ti n ponísànbo O ò gbó bó ti n poko ìyá mi, omo owúré Wón láwon mo onísànbo pè dandan Wón ni kí owúré kó ponísànbo Ó ní onísànbo ni Wón ní àgùntàn bòlòjò tó sì lóhun Moníganbo pè jojo Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó Ó lónísanbò men Adìe òkòkò ó lóhun monísanbò pè jojo Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó O lonísanbò ke Ológìnní wá só sí ólóhun monisanbò pè jojo o Wón ni ó ponisanbò káwon ó gbó o Omo agúnpopo, ológìnní ní Onisanbò léwuwo ‘mo léwúuwo Omo mejì sèpà tológìnní ló wá mo Onísanbò pè jojo Omo agúnpopo kó só róhun mo O jé rèé wélòmìì ò do bàbà Mojami esè wélòwò àgbà Òòsà èjìdé omo apàjé pò mo ní pópó owá Olóòfin oko ìgàn ni baba oyin Òyò pàtà bó ti mule dekùn mojami esè ni ràwò àgbà Níbè ní n selé oníbebò mo asúdede Adéjoké mó dáké a ò mo ponísanbò sèbèsé omo ìyáyò Ará ègbinrín nilé àwon baba tàwa. Ará ègbínrín won è kúkú sòótó Ará ègbínrín won èé sòdodo Iró la fi n pa fúnra wa Òkè a dìde rògbòdò jalè Òkò won ò mòlú wón n porín ìdáró Wón ró igbá àyé mi wón darò bó dòle Wón sì da tìkòkò àwa ò gbodò debè Ìyàwó tó ri àwa ni n lóni ó omo agúnpopo Àwá sì á ràwo a sì re kòkò baba ìsasùn Gbà ta ò róhun re mó ará egbínrín La ràkísà oko omo agúnpopo Won ò rí ewúré ná ni wón ni kí won ó pèrun; ó ní onókí Meme mònìwò Ò ni n ó ni ki ó pè eranko ma lo Omo àgùntàn kan mìnnìjò Olóhun ó ni kí won ó pèrun O lóni kí han sè bo lápá bo ní kun wón ní won ò ní móní Kì í sè yen ko mo lo. Omo adìe òkòkò olóhun monísi pè omo ajolórí iwin Ìn wón ni ponísin ká gbó Olónisin bo lápá bo nítan Won ni ò nì monisìn pè eye oko mo lo o Ológìnní bo si òlóhun monisìn pè Moléwú ogbo, wón ní ìn ponísìn ká gbó O lónísìn sanbo sanbo àkóko lá o dó dìyé òhun lotórí won Òun ló monìsìn pè omo agúnpopo Kósó róhun mo mo dodo molò yokùn niràwò àgbà Mòjò èjìdé mo é nì ó sì tún gbápa jó Eè lese oko ìgàn ni baba oyin Oò lóbìnrin ní bi domo ìyá àwa oba ò Oò lóbìnrin gungunnu kì i pe moléwú bu ara egínrín nilé àwon babà mi Babà re náà ó gbè ó Adé oké omo agúnpopo Mòkèmòkè ní ko lóyè, omí gbóná won a ma pa Bolójoi ejò kò kà ín-ín Omí gbóná a sì ma polóju E ò pé taló bí adédòkun Adisa E ò pé taló bí farélá Adédòkun Àdìsá Adédòkun Farélá omo Agúnpopo Kósó róhun mo, ò jéèyàn clóòsà omo àgbà ràwò Dòkun lomo kò si bi òlé bò Gbogbo e ló le bi i táko Àjìnàkú biná gbèdu gbèdu Wón ni erín de, erin kó bùrubùru Efòn náà dé wón n kó bùrubùru ò Bùrubùru Àjànàkú bo te fòn mole Babà mi lóhun tájánàkú gbójú sé Ìyawó lé ògún ti fi n se ró gbèdugbèdu níwájú ode Àbí àjànàkú ò sì mò mode loko ìyá òun Omo ajánmólá, omo àpé olójò ofà Jáamólá oba tí n délé tejiteji Baba Dòkun ló léhin sálà mo ya gbà mi níre níkùn babà mi O ní oba séríkí olóhun nìkan nib n gbani lówó ohun tó tóbi tó juni lo Òsùnmòrè ni n gbéjó baba lárèhìn Wón láwon ò mo ohun ti oba jáamólá tí baba mi jet ó i pón roro bí igbá epo Won ò mo ohun àfin ó je tá pón lese bí òsùmàrè Òjó àwón n fopo nijàyè òjèpà Nílé Alárá òje sèsè epo làwón dáse àtìó dójò ofà n ba ti délé tijiteji Òun ló bí Adédòkun Òòsà àwon baba ni o gbó gbè ò Móyóólá omo ìyá ìlòrí Oyìnyín omo Abíóyè oba ìjerin Móyóólá omo ajolú o tó joba Olówo lòyokùn ni ràwò àgbà Babà mi Àkìnó òun ni ó mo gbóro gbè Ìyá àtomo mójóólá omo agúnpopo ooo Babà mi lo gba kékèke ìjàyè Mèdùndún odérìndé ó bá kógun won dà á lé Ní re níkùn babà mi baba Bángbádé N reti kúnrunmí baba won tó kó won wagon Ó lédè ò gbá baba won náà tó kó won wagon abèké tìnrìn tìnrin Orínpolá oba bii tápoba bìdì òké tómo sòwò abokun sòkòtò sowa láyà pa Baba Èkúnbùnmi Erinpolá oba bí i tápo Awon náà ni ó se dé bi àríke lórùn re ò Oba Ajánmólá omo ò jokan òjòkàn Àdéolájibu táa ríjà ni mòdà Nire níkùn babà mi eni o kuru Wón tán puru kan, àgbà tó bùrú n bèrè Àwon àgbàgbà àwón n wolé Wón n wolé òòsà nlá baba Èkúnbùnmi Erínpolá oba bí i tápo Babà mi ò kuru béè ni ò wùnbè Apé ò kò béè ni ò ríkú sá Nire níkùn babà mi gbangba ló dúró níwájú jagunjagun Àfinolájìbuoba ó láya lókùnrin ò Erinpolá oba bii tápo O ò pé ta ló bí Adédòkun Àdìsá agbo pé ta ló bí Adédòkun, tó bí onísànbo tó bí Farélá Adédòkun okùnrin rògbòdò bíi ikó òwú, ìpé té pé yìi, ìpò te pò yi òòsà ó mó je raran Dòkun E è bá mi se kábiyèsi f’Adédòkun ò Àdìsá omo mórínólá E tún bá mi se kábíyèsi f’Àdédòkun Adédibú omo Adésiyan omo òjóló gbóò Agídí omo, enimojò, mòjó Èmi sì mòjó olúkùlóyè agídì omo’nú òjó ti bá biyamo ti ba téni alé Èmi sì mòjó tí bábíyamo jà téè lasa Èmi sì mòjó tí jókòó tolówùú má ran Babà mi ó fèsòsò yóò mówó rebi ìdi rè O ní n gbàti olódùú òjà, ó ní ti olówùú ò bínú Àmòdó baba lápàdé ni Kó oko olówùú ó jà se Baba náà ní ó omo gbóran gbù ò Àmòdó baba lápàdé ni o selépè Àjíké lódò re móyóólá ye Adétóyin Èmi náà mòjó, àjé torí ò gbodò pomolagun Níwájú baba wa, àwon sèkà sèkà Won ò leé somo sùgùdù loògùn Babà mi ní sùgùdù t;I n se gbónnkú gbón nkù gbónnkú Àmòdó baba lápàdé oba ni e fìdé è bomi Ojúróngbé abaso gbé kóko bánu Mòlú òtéété é gùnmólè oko ìlú Arítókòsí pewure ìyá rè je ojúrongbé oko bákin. ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN (1) E ki onísànbò mó ìràwò - omo osú kan náà ni ìràò, ògbòòrò àti tedé. (2) Kín ni ègbínrín - Orílè onísànbò (3) Kín ni Baba - Kétékété (4) Kín ní Agunjú - Orílè wa ni (5) Kí ló pa Onísànbò àti Aláàfin pò - ìyá kan náà ló pa wón pò Oba Oke-Iho 2396 6379 2006-12-18T08:25:39Z Loadewole 101 /* ORÌKÌ OBA ÒKÈ-IHÒ */ [[Oba Okeeho]] ==ORÌKÌ OBA ÒKÈ-IHÒ== OBA OBÀTÚMÒ TORÍOLÁ ÈRÈOLÁ LÁTI ENU ÌYÁÀFIN GRACE OMIGBÌRE ILÉ OBÀTÚMÒ, ÒKE-IHO Ogunlabí oo Baba mi ò ò Ase-é-perí omo Okúlé Lójù Abèro Dálémofófí Omo anáwó fáhun lo Léèbó lóbìnrin Tárúgbó se níyàwó Lomo Adéniyì Òkè baba Dèjì Òkè baa Baba Dèjì oko Abí o Àse-é-perí ló ní n má a lo Èrù ò ní bà mí o a Adébáyòò Elérímodé-gbèélé ò Baba Rábí Oròbádé Oba wa tí ò se é perí o Iyálémòsó Baba Mopélólá Obìnrin tì ò lóro o………. Lórogun ò màrùn Oko ayaba Kò màrùn tí n sèun Oko Mopélólá Òkè baba Mókúnmi Orogún ìyá kún lé Kò sú wa ní táá pótó Baba Dèjì Àkànbí Loba kan Òseléyá seégún Baba Moyoyin Ò seléyá dàpò mófá Omo Adéníyì Òkè omo È-è…. Òkè omo Èsùú Ase-é-péri ló lo nílè yìí Ò dé mó Onjò Oníbìíyá afigba kérú Oróo jamo jamo omo pò Opò ayaba nínú eégún oo Sànpònná, Sàngó Won pò lórìsà Irú ajá baba, Já bàbá Baba tí í járúgbó A tobi má ránró Onbìíyá Oko wa o pò lókùnrin Giwá egbe tí n be n lé jorò bí omú oge Mo ní tí ò bá sí Omú omo ìmúnmúná Tí n be láyà obìnrin Bí ò sí èjìgbà ìlèkè Tí n be nídìí ìyàwó Baba Mopélólá A-jáde-má-tán-n-lé A-tóbi-má-ràn-án-ró Onbìíya Oko wa tó léwà jobìnrin lo. Oko mi léni-sányán wù ó rè lorin Ilorin nile aso Baba Mojoyin Eni àrán wù ó rèbàdàn Àsàdú ògò Eni àbàjà àrán wù ó lò Kógbówé A-jáde-má-tán-nílé Tóbi-má-ràn-án-ro Bi eyé méjì gbàga ni Òkè baba Mókúnmi Ogunlabi o o Baba mi ò A-tóbi-ma-ràn-án-ró Baba Mopélólá Ajáde-má-tán-nílé Onbìíyá N ó sì máa pe baba mi Òyó ló ti gbóyè wá Omo Abíólá Onpèéde Baba tó tbóyè sáàfin Mo mòmò súrè mo délé Obádìjí baba Mopé o o A-tóbi-má-ràn-án-ró Onbìíyá Tí mo se bi n ó ri N ò rí i Mo mòmò sáré mo dé kòbì Àrèmú Akande baba Mplé o o A-tóbi-má-ràn-rò Onbìíyà Tí mo se bí n ó ri N ò rí i Mo relé obádìjí Baba Mope o o A-tóbí-má-ràn-án-ró Onbìíyá Tí mo se bi n ó rí ì N ò rí i N-wón-wé-róró N- wón-wé-ròró Omo Abíólá Onpèédé Wón fi kú omo Adéniyì sí bèru Ìbèru ni kú oko kún’tómo Baálé Fásèye Ìbèru ni kú oko Aláyò Èrè omo Àdùkéé A-dùn-ún bá-jayé Baba wa ròyó ò wálé mó ò a a Adébáyòò Èrín ní í rí í konijà lójù ò Baba Mogbónjú Ogunlabi o o Baba mi ò ò Èrèolá omo àrán-òrófó Omo Eégún légi Afínjú oba tí í bèèbó lówó Baba Múlíká A-jáde-má-tàn-án-nílé Folánmí N ó sì máa pe baba mi Giwá egbé tí n gbe n lé Joro bí omó oge Kó ko ó mo se é lo Okè má wòó Kí n má wòó Kí n má wòó Òkè omo Dèjì Òkè oo Omo Dèjì Àlàmú o o Ase-é-perí tó lo n lè yìí Ó dé mó ò a a Adébáyò Pè-éni-béè-níí-jé ò Baba Mopé é N ó sì máa ròyìn àjò Èrèolá o o Baba mi ò ò N ó má a ròyìn àjò, Bó mo bá dé nú ilé A-tóbì-má-ràn-án-ró onbìíyá N ó máa rò léyìn odi Giwa egbé Igi lo ri bí owó eyo Arí’an má sòjo Oko wa lò rí powó ìlú dà Òkè omo Dèjì Òkè o o Omo Dèjì Àlàmú o o À se é perí ló ní n máa lo eru ò nib a mi o ba Adébáyò o o W’orú-ù-ké-koto Baba Múlíká Ogunlabí o o È rèolá o À ní bí ò bá si omu Omo oto Omo ìmúnmúná ló jù aro Dálémofótí Omo a ní ó báwon lo Bí ò bá sí èjìgbà ìlèkè Tí n be nídìí ìyàwó Baba Mopélólá A-jáde-má-tàn-án-nílé Folárànmi oko wa tó léwà jobìnrin lo Giwa egbé Igi lorí bí owó eyo A rì’an má sojo Oko ayaba lò rí powó ìlù dà. Òkè omo Dèjì Òkè o o Omo Dèjì Àlàmú o . A-se-é-perí oba tó tèlí Ò ní í jé ó tú o a Adébáyò ò Pèé ni béè níí jé o Baba Rábí. Ìfòròwánilénuwò lóri àwon òrò tó ta kóko Ìbéèrè: kin ni ìtumò olórímodélé ti e pè wón yìí Ìdáhùn: ìtúmò rè ni pé òun (oba) ni olórí gbogbo ìlí. Ìbéèrè: E pé wón ní ò seléyá pò mófá. Èèrè ìdí rè? Ìdáhùn: ìdí ni pé gbogbo odún pátápátá ni oba máa n se. Ibéèrè: A jáde má tàn-án nílé nkó? Ìdáhùn: ìdí ni pè ó máa n dá àwon erú re àti ayaba si méjì tí ó bá n lo sí òde. Àwon ìdajì á bà a lo. Ìdajì a sì wà nílé. Ìbéèrè: Eése tí e fi kì wón pé òyó ló ti gbóyè wá sílé? Ìdáhùn: Nígbà tí ó joyè, Aláàfin n rán ni pè é ní òyó, ó sì bó sí àsìkò eègún wà. O rán onìsé sí aláàfin sùgbón kò gbà, ó ní àfi bi òun gan-an bá wá. Nígbà tí ó sì lo òkú rè ni wón gbé wale! Òyó ni wón ti fi joyè, òyó náà ló kú sí. Ìbéèrè: kin ni ìdí tí e fi pé iìbèru ni kú oko Aláyò? Ìdáhun: ibéru ni ikú rè je nítorí àìsàn kò se é fi jáde nílé tí ó sì jé pé òkú rè ni wón obé bò Ìbéèrè: A tóbi má ràn-án ro nkó? Ìdáhùn: Bí ó se lólá tó nnì, kì í rán ró fún enikéni. Ìbéèrè: E pè wón ní Dálémofótí. Kin ni ìdí rè? Ìdáhùn: ó jé eni ti ó máa n foti se alejò dáadáa. Nítorí ìdí èyí, odidi yàrá kan ni o fi máa n kó otí pamó sì, kò sèsè ní í lo ra otí bí aléjò bá dé. Oba Iseyin 2397 6376 2006-12-18T08:21:33Z Loadewole 101 /* ORÌKÌ OBA ÌSÉYÌN */ [[Oba Iseyin]] ==ORÌKÌ OBA ÌSÉYÌN== OBA ADÉYERÍ LÁTI ENU (PA) ÁLÍMÌ AJÉYEMÍ ILÉ ALUSÈKÈRÈ NÍ ÌLÚ ÒYÓ Adéyení omo Alájogun Adéyení omo wúràólá Adéyení omo wúràólá Ìyàndá a-báni-sòrò-má-tannìje Adéyení omo Alájogun À n bó’bo, òbó hun Adéyení omo alájogun Òbo kìkì are rè. A à féná à ní ò jò A féná tán Oníkálukú n gbénu ú sá kiri Àká baba ìrókò Asawo lode ò febè paní Adéyení omo Alájogun ònà ìbàdàn la ò gbodò rìn O n káà koko Adéyení omo Alájogun Òjò pa kòkò rè gbìn-gbìn-gbìn Òjò tí ì bá pa tápà A dòtúbáté Adéyení omo Alájogun Elébùrú ìké Omo Alájogun Òbo kìkí are rè. N ó k’aséyìn oba àrànse Oyinbó omo Èjìdé àgbé Gbógun léye Àsoba jagun Oyinlolá Oláwóore Peranborí Peran bofá Oláwóore a bèyìn àrò gele-mò-gelé-mò. Kò se é mú ròdá Ò se é mú Gbógunléye Àsobajagun Nlé Oláwóore Baba enìkan ò gbin yánrin Baba enìkan ò gbin gbòrò Omo èjìdé Àgbé Fúnra rè lóhù Aséyìn Oba àrànse Oyinlolá Oláwóore A gbó onísé Oba má mà dúró Omo èjìdé àgbé tí í gbónísé onjò Tí í tún fìlà se ge-ge-ge Oyinlolá Oláwóore Àsán-àn-jòmì-eye Oláwóore Ekùn-abi-làà-làà-ìjà-layà Láwóore ekun-abi-làà-làà ìjà-layà Agbógbe má gbóyàn Oba Àyínde Oyinlolá Láwóore Àbe Afàdàmò-ragun-jànyìn-jànyìn Oyinlolá omo Èjìde Àgbé Dákun má gbéná Oba àrànse ohinlolá Láwóore Nígbà tí ò sí mó Aséyìn ò ti è parun Oyinlolá Oláwóore O kan Adégbìté Sùkú-séré Adégbìté Omo alálè-òrun A-jó-kí-de-ó-ró Baba ori dagogo Àrán kún lé Baba odún sàrìnnàkò ààlà yìgì Ààlà yìgì baba ò dé títí dodún Omo afòkú sòwò Àrèmú Arówólóyè Àbíkú oníjànmón Baba ládépé N-n-gb ó gbinrin lówó òtún Sùkú-mì-séré Mo se bálágbède òrun ní n lurin A-jó-kí-de-ó-ró Baba orí dagogo, n-n-gbó gbinrin Lówó òsì, Adégbìte Mo se bálágbèdè-òrun ló n lurin. A-jó-kíde-á-ró baba orí dagogo Èmi-ò-tetè-mo-pówó-fá-gùn-má-ràjà-gún-gbe Arówólóyè Àbíkú oni jànmó Baba ládépé O dèèkínní onísé ìbàdàn dé wón lógun jà ni Mókín ilé Arówólóyè Oba èse Wón ní mo kí séríkí Mo kí Balógun Mo kótùn-ún Mo kósì O dèèkejì èwèwè Onísé ará ìbàdàn dé Wón lógun jà ni mòkín ilé Arówólóyè Wón ní wón ó kí séríkí dáadáa Wón ó kótùn-ún Wón ó kósì ìbàdàn O dèèketa èwèwè Onísé ará ìbàdàn dé Wón lógun jà ni Mòkín ilé Arówólóyè Oba èse Wón lógun le fún séríkí Ogún le fún Balógun Ogun le fótun-ún Ogun le fósì Kóso kó kí e má le è kó won A-jó-kí-dé-ó-ró Baba orí dagogo Sèkèrè kó ní e má le è sétè Tètè kò pé e má le è kójèbú Arówólóyè Abíkú onijànmó Baba ládépé Járun-járun Kó máa jáwon lo Jósèèké jósèèké Kó pé e má le è kójèbú Arówólóyè Abíkú oníjànmó Baba ládépé O kan Olúgbilé Ìgbà tí ò sí mó Aséyìn ò ti è parun Olúgbilé Eléwu oyè Òmùdún kókò Oba asàwòlòlò Oní jànmó alátise Olúgbilé Aberan nílé bí ode aperin Afàlùkò-jèjèè Jejèé-nílé-oníjànmó Jejèé-lóde Olugbile tó tó baba Láwóore re i se Aborí esin báá-báá lónà komu Abìrù esin tìkòtìkò Lónà ababja Sèrùbàwón baba Àjíà Ológòdo ègi Olúgbilé Aberun nlé bí ode aperin Rèwó-rèwó ní e má ti è rèwó mó Ológòdo egi Olúgbilé ni bá a bá lo Emi ni í máa se ní wàye Mo ní jà mo jùlo N-n-jù-tòsun-lo Òmùwè tí n wè lódò òsà Kó múra kó lè wèé já Iba mi olúgbilé aláwòye Òmùdún kókò oba asàwòlòlò Ìfòròwánilénwò lóri àwon òrò tó ta kókó Ìbéère: kín ni ìtumò gbólóhùn yìí “A à féná, à ní kò jò? Ìdáhùn: ìtumò rè ni pé nígbà ti ìnà kò ì jò ni à n dúró, tí iná bá ràn tán ènìyàn ó ho. Ìbéèrè: kinni ìtúmò omo Alájogun. Ìdáhùn: omo jagun jagun Ìbéèrè: kín ló fa ‘ona ìbàdàn la ò gbodò rìn? Ìdáhùn: Nítorí pé ológun jo ni wón. Ìbéèrè: Abèyìn àrò gelemò-gelemò nkó? Ìdáhùn: ó jé eni tí í máa n ni eran nílé ní gbogbo ìgbà tí ó sì máa n fi í se àlejò. Ìbéèrè: kínni ìtumò Ekùn abi làà-làà ìjà layà? Ìdáhùn: Jagun-jagun tí ó le ni à n pè béè. Ìbéèrè: ìdí tí e fi n pè é ni Oba àrànse? Ìdáhùn: Onírànlówó ènìyàn ni ó n jé béè. Ó n ran ènìyàn lówó. Ìbéèrè: Omo aláte-òrun nkó? Ìdáhùn: Eégún baba won ni aláte-òrun tí a fi n pè é béè. Ìbéèrè: kin ni ìtumò àbíkú oni janmo? Ìdáhùn: E ni tí n dákú. Ìbéèrè: kín ni ìdí tí a fi so pé ó se ori esin báá-báá Lónà kòmu? Ìdáhùn: ìdí ni pé kòmu ni oko rè. Ìbéèrè: òmùdún kókò a sàwòlòlò nkó? Ìdáhùn: Oba tí ara tè ndán ni eléyìní. Alaafin 2398 6239 2006-12-17T06:46:23Z Loadewole 101 /* ORÍKÌ ALAAFIN TI ÌLÚ ÒYÓ */ [[Alaafin]] ==ORÍKÌ ALAAFIN TI ÌLÚ ÒYÓ== LAMIDI OLAIWOLA ATANDE ADEYEMI III LÁTI OWÓ ÀLGÀÁJÌ SHÍTÙ ÀKÀNÓ ALUSÈKÈRe Láíwolá omo Alésu lépò, àkóbi bódéjóko Láíwolá ayé re ìdèra ni, Ojó gbogbo bíi odún omo baba Móríye Tótó ki n mómo ri òrò ò gbayaba Ò gbà léyo bé è Omo baba Àkèè, Láíwolá ta gbékèlé Ò ni kú, sákì Oba lomo Adéyemí Ewé gbígbe tíí fojú diná, omo ìyá Àkèé, baba Babátúndé oko ìyá Núúrù Àkóbí Bádéjókó, èkúté ò mòwòn are rè N dájó súúná, óní kólógìnní ko Kálo kó lo wòran, a mo wo Àbò won, àbò won o sé se Láíwolá, Akéréburú, omo láwoyin Òkè gbogbo lo o f’ajélè é si Baba Babátúndé, àkóbí Bádéjókò Láíwolá Oba lomo lawoyin Okú olúkókun, pòjù, oko ìyá Abioye Ató báa ti n pé, oko Ràmótù Ti n jélébóló, baba kábíèsí Oko súúlá, láíwolá ayé re ìdèra, Láíwolá omo olúkúewu, okú olúkókun Òsónúlé o béjìré, babamótáyé Àkóbí Bádéjókó, baba omo méjì láàfin Láíwolá oba lomo láwoyin Tótó ki n mó ri òrò ayaba ò Gbà léyo bé è . Àwon bàbà re àgbè n won, o Fowó ti o kó o pé títí Ónlé oró, omo ìyá òkè Àsàbí Adé, Adéwínnbí, lájoólù Látúnbòsún, omo ogbón le n Nímò, eni ògbèrú alé mólo Ikú pupa tééré oko sobadiwin Sún on sóhùn oba gbogbo wa, Nílè eèpò, òkiri ò fìjàlò Eléwele èjìòbò ró etí àá wón Yéri ogun ódì. Látúnbòsún omo arólúa kúndùn Níkàrè Ìkàré omo egun oju Òsí lèkùn o to joba O fìdí oko rumo gègè O yo s’ógun lórùn omo Àwùsàn, àgbasà, bórí kan sun òn A sì rangba orí, ori ògè Àkàndó Ló sunòn ló ran òyó Alé mólo, ófori rerú, o forí romo Ayé èjìòbò ró laségìtà n là Hán yérí ogun ódì Latunbosun omo arólúa kúndùn Níkàrè, o pàlú méje pò Adéwínbí n bá gbogbo won jagun Àgó agódóngbó won o gbodò Rogun, òjòngbòdú ò gbodò rodò Odòfin o mo ònà kò dúró Delégàn ìlú, omo ajà léyìn Sóóró gidi, Adéwínbi, olúkúewu Kàngí bòòlì, Àtàgbániyògò Ekùn gbálájá oko òwérùn Apani mo mógun jo oko Ìyá Nàso Ikú pupa tééré oko sobadiwin Sún on sóhùn Oba wa nílè eèpò Nítiri méje làá polúkúewu Kó tó jé ni, Ilá tiiri ilá kó Aláàfin ikàn tiiri, ikàn wèwù èjè Ìkònkó só Ìwò tiiri peja Okà bàbà tiiri polóko Oní bómo kékèké ilé, omo ìyá Òkè Àsàbí, bí o bágbà jehun Adéwínbí nítiirí ni tiirí Òkèrè nítiirí mómò wó baba Kúdééfù Eléwele èjìòbòró etí à á won Yérí ogun odi Bí mo bá gbé lákàndó Ògè Àkàndó omo ìyá òkè Àsàbí Oba lélèlelè, ikú pupa tééré Ma bóba ni lílelíle Hàharan gbangbà, ègun, bàtàbútú Ni líìlí pèyìndà, omo ìyá Òkè Àsàbí Igba ajá o le e mu Adéwínbí ògùn o lo rí Alé mólo, won bi ó won lómo Tani í se be e, o léyin o Moromo Àsàbí tó joba sílè eèpò Èyí ti n dawo owó lùwón Lájoólù, látúnbòsún omo arólù Akúdùn níkàrè, ìkàrè omo ègún Ojú, ìgbà ti o sí mó Aláàfin o parun, ó tún bímo Tó ju omo lo, ó bí Adékáfé Omo sùnbò Àlàó, torì náà Ajagun mógberin, ìdòòmì okùnrin Bówó tíí pé lo o pè, Oko ayaba, asokùnrin ní Gbóngbódó omo aíkan ìyá Ò sun gbèdè jí gbèdè Aláàfin A námónáwó owó o tán Adélù làlàlà olújìdé jàlàlá Asáarí, ò gbélékalè o mo Osìn, omo òra nísèkè Okó etilé òhun ègbin Adéyínká omo oromojogbo Aláàfin àdàpò òwò òhun ìyà Ònà gburugudu Adélù Àlàó Látòbàárìn omo sàngó Alaafin Olújídé omo Oromojogbo Asokùnrin ní gbóngbódó Omo aíkan ìyá, ònà gbugudu Adétònà Àlàó, Látòlàárìn Olúkúewu lo tun kú ola Fi saya, omo ewé rare Nísèkè tó bí kúola ìyá Àlàó Nínú Adétònà làlàlà Olújídé Omo òra nísèkè Ìgbà to kú Aláàfin o parun O bímo tó jomolo Adéseéró, Asesese bi eléèmò Adéyemi igi jégédé Alówólódù, òpádíjo bàtà ba n Súa, Ajígbonrí Àrán, Abegun omú dáranjè Bámúbámú, irúmì okùnrin Okùnrin abegun apá lo bi kúsanrín Òròkí, amólésè bíí òsùmòrè Táyé se májáyé bó Okan tó e kú alówó lódù Baba òókán esin Adéyemi ode ni baba láwoyin Káà kan ìbon Káà kan ètù Káà kan àkádésí Òpádíjo, Adéyemi abílé gbogbo Ní jíje, ní mímu Okú aláàfin omo Moluru, agbàlú olú àjo Bánánbanàn Lójú òrun, boun boun Omorí igbá fi túlásì jókò Táyé se májáyé o bó Òkan to e bado loju Ìgbà ti o sí mó Aláàfin o sí mó Aláàfin o parun Obímo tó tún jomo lo Dúrósinmí, mósaléwá Bangbádé omo Olúkúewu Ìgín-rìn-tádé Adédèjì Ládìgbòlù, Àjò Àkànní Òkúmorà èyí ka mo pe Láwánì Aso oko òkúbánké ofiafia Ní wóndo eléyín ni jogún Èrín omo sèfíánátù Omo Àrìbà, ìgbà to ní sèfi Níyà tan, òtukóko améyò Gún emi lo ni sèfí Lobìnrin se, Dúrósinmín omo Olúkúewu Ajírérìn òkinkin, Dúrósinmí Omo olúkúewu, Aláàfin Àtìbà Siansian, o ri n tó s’àgbìbà Òtukókò améyò gún to fi Dékun èrin rin Adédèjì, Bángbádé Omo olukúéwu, láfìàgi Adùn Àkànní o omo ara iroko Sùúrù baba ohun gbogbo Sùúrù baba ìwà, àgbàlagbà Tóní sùúrù lo n se bóhun Gbogbo lóní, mósaléwá, omo Olúkúewu ìgbà ti ò sì mó Aláàfin o parun Obimo tó tún jomo lo Òkan kúnjó omo sulolá Omo láaróyè omo èsù Àkèsán Soládèmí Aido la se toto Fun, Adégbóyèga Òdugbàngbà dura Ikúòjó aráleé íléwomo Adégbóyèaga àrólé láwánì Àrèmo Àwèró òkúmorà Omo Àjùòn Àkànní kú mo pe A i johun mo e pe n mi Oko ofun onílé nlá ojó O tójó Aítúnjí, Mósaléwá Gíwá o, jo gbajagbì Sóládèmí Lójó tomo onílé àrán o fogun Tì omo wòwò lode Sókè Agodi Ikú o jó gbogbo omo ojo Won sa kíjokíjo Adégbóyèga omo òbùn tò ó Sòkòtò dìgbòlù omo ògè Òní mobèrè monàró omo Onílé àrán oní ibi to ba wu Ìbon nìbon tí í ba jagunjagun Ikúyó ara ilé Bíléwomo Adégbóyèga òràn dìgbòlù Àkànní Tótótó fùn-ún èrè agogo Ìgbà tí o sí mó Aláàfin o parun O bímo to tún jomo lo Èèbó Adé Agboolá, Bónlékojú Oba aláyélúwà Òré Adéòtí oko Moyíólá Baba kábíyèsí aláàfin ìdèra Ààrinolà, oba lomo olúkúewu Tótó kin mo ri òrò ayaba O gbà léyo be Ijo lo jo de kàdúná Omo Móyíólá, rárá lo sun wo Jungbu sérìn ànfààní baba Kábíyèsí ohun lo rin dójà eréko Ààrinolá oba lomo Láwoyin N nì hún tàlá oko ábí, n Hùn níhùn tálá lónà òkè ògùn Àlàbí oko Àdísátù Àlàbí Agboolá baba káyíyèsí Lo mú mi lo mògbòho, àwa Aarinlolá lajo de kútúwenji Àwa kábíyèsí la jo le dójà ìlorin Aarinolá omo olúkúewu Ìgbà ti o sí mo Aláàfin o kúkú parun Súàrá Adéyanjú olóde a ún Dáró baba mojísólá, Bánjókò Modékùnrin tòótó Koko lológun rojú oko yoyin Ládéjo wò mi lójú omo Ládìgbòlù Àjékùnrin Abèèmò layà Omo Tèllà, èèyàn tan konú E, Àkèé ti o konú ara re Gbénú-edé báláró jowú Oko yoyin- Ládèjo ì ran Àgbon Atiba, e dára tì Ìgbà ti o sí mó aláàfin O parun, o bímo o ju omo lo Láíwolá, Akéréburú baba Àsìáwù Àtàndá baba Babátúndé Oko ìyá Núrù, Ibi ònà to lo yán Baba Babáúndé, baba kábíyèsí Mó yà silé mi. Láíwolá Oba lomo Láwoyin Tótó ki n mo ri òrò Ayaba o gbà léyo be . (1) sákì - kábíyèsí (2) Akéréburú ko ga o si lágbára (3) ikú pupa tééré- oríkì Aláàfin Àtìbà (4) Àharan gbàngbàn –Aliun-eranko kan (5) Igi jégbédé – Eni ti o ga (6) Ewé gbígbe ti fojú diná – o laya Oba Aresa-Adu 2399 6369 2006-12-18T07:37:38Z Loadewole 101 /* ORÌKÌ OBA ARÈSÀ-ADÚ */ [[Oba Aresa-Adu]] ==ORÌKÌ OBA ARÈSÀ-ADÚ== LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKANLÈ ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYANMU) 1. Ìrìn mi gbèè, ó dilé wa lohunun ooo Témi bá n lo sónà ibè mo monlé wa Omo Arèsà tó lépo níkèté, omo serúbóba délé o … Dèku ràpò òrí elégbàá Ìresà Búra mójòrí omo Oba gbándú igi òpe Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro Ì na sòkòlònbó aa gbátà sebè. Omo àkókó méta ètí òkun Àrèrè kotì-kotì eye òsà Òtàátàá leye Àágberí jé Eléyun nì lomo Oba tó jesin-jesin té e gbéso sórí isin Tóbo sí enu àwon àgbìgbò Póbó tó lo ó bó ó denu àtíòro Òkan lomo Oba tí í jepo Òkan lomo Oba tí í joyin Kò tètè wi fún mi pohun ó jòrí ikin ìna àbo omo dágun Ìyèkan Oníyèkán Ìyekan Oyínyèkán Ìyekan tìgè tàdùbí Oníìkèyé 2 Àdùbí ONíkéyè anumo bí eye Èyí tó jí ni kùtù kùtù, tó ti jí ní fèlí ìdájí O wá ló perú re sagbàlá níjó ojó sí Ún wá n pé erú mi àrùn wo leyin? Àrùn wo lèyi? Erú ní àrùn kan, àrùn kàn tíí geo mo ni poríkí-poríkí owó O sì tún berú rè léèrè wò Ó ní erú mi àrùn lèyí ? Àrùn wo lèyí Erú ní àrùn kan, àrùn kàn ti í gé omo ní porìkì esè dànù Erú bínú wonú igbó , ó gbérin lójú pàá erin sáré ikú Lo mòngodo-mòngodo O fìbínú bo sí àwón esè òdàn Òun náà bá tefòn láyà Òun náà bá tefòn láyà Efòn sáré ikú lo mòngàlà-mòngàlà Ni won n péni tó bá bègè Àdùbí nísé ara rè ló bè Kò ni pápaà jé, Oníkèéyo gbengberí-olá, omo ajolú joba Òun lògèdè àgbàgbà ti somo rè kó dèèrè Onípònná omo ikú méta àfiri ogun Àparò méta òyòòyò méta à loràn Òkan ní n se e jé á ba, e jé ába 3 Òkan ní e jé pòkòkò ká re káè lafònjá, ìlafònjá ilé ò je pànbóló Un la ba kolúrón adé, la bá roba jó geere Ataresa ò bá won pé jì njòwòn àlò Eléyun nì n lomo Oba túpe áà; omo Oba tùpe, Omo Oba òmìnì to a gbó àasà Omo Oba túàgbá Omo Oba Ògún òroke Èé tó fìbòòsí ta lo sáàfin Òyó lé njó ojósí O ní ó síkin ládàálè táale mó o bo Oba ni ó mó o lo sínú ilé Ó ní bóbá dojó méje òní, Oba ní kó sérí kó wá Kí ojó méje ó tó pé ò ò ò ò Esin baba won, ó kú gbó olóòwá Ó rànrú sílé Oba a loràn 4 Ó fagbedegbédé sílé Obàdíwò maa róhún nú lebo Aráa gbó olówa dé won ò gbodò yagada kí won ó kunran esin Eran esin kò sì gbodò rà á bè Lóòtó ni béè ni òdodo Wónranse lo o lé olúgbon, wón ní ó fún ni lobe àáfí kunran esin O lóhun ò lobe ti han fí kunran esin Lóòtó ni béè ni òdodo ni Wón ránse lo sílé Olórà wón ni o fáwon lobe àáfi kunran esin Ó lóhun ò lobe tó han fi kunran esin Wón wa ránsé lo sílé èrìmòjé omo a fò lérìn Elérìn ó wá fún won lobe merin àwon wá kunran esin Gbà tí hán kunrab esin náà tán Wón bá n gbé apá Olúmokò ló n gbé mèmèsì àyà Ògáálá nìkan n ló jolori kórà kófà a gbórí esin Omo Baríolá ni ò tètè dé ni wón bá e rò mónrù esin 5 Lóòtó ni béèni òdodo ni N ní han fí sèrù esin làwon fì bo nlé ìresà Bariolá omo Oba gbándú eti ekoro Témi bá n lo sónà ibe mo monnú ilé won, ènì ò bùrà kò jòrí aará ìresà. Búra mo jo`rí elégbàagi ope Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro Ni ìgbà tó di ní sègbè ooo Gbogbo egbé mi lo sí oko igi, èmi sì lo sì oko igi Gbogbo egbé mi ségi wale Mo se kèkéè wale Mòmó rimi lókèèrè, mòmò fekún si èmi ferin si Mo ni táa bá ségi wálé emi ni mó on se? Mòmò lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke Omo Oba kèké fújà lalò Wón lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke, Omo Oba kèke fújà merìndínlógún 6 Tí won n joba nínú ilé ìresà Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro ìna sòkòlònbó máa gbátà sebe Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé waa Arèsà dúdú lègbón pupa làbúrò Inú ló konú ni won e fomo fúnra won Lóòtó ni béèni òdodo ni Ìran kánhìndé un ni joba Ìresà dúdú Ìran Táyéwò un ní joba Ìresà pupa Ìdòwú nìkàn, tí í somo ìkányìn won lénje-lénje ni n joba ìnísà Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa, èdè bùrà ko jori aa rá ìresà. Búra mó jòri elégbàágí òpe Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro Ìna sòkòlònbó aa gbátà sebe. Àlà e wà bí o , gbogbo ilé ti ri o o o ? Inú ilé gbogbo kàà sí nkan ni ti wa Omo Oba túpe, omo Oba tùpe, omo Oba òmìnìtúá igbó àasà Omo Oba túàgbá, omo Oba Ògún ò rokin 7 Témi bá n lo sónà bè mo mo lé wa a Àlà e wá bí o, gbogbo ilé ti rí ? Inú gbogbo kàà sí n kan ròdò-rodo pòòmú aara Ìresà Arèsà dúdú lègbón pupa lààbúrò Lóòtó ni béè ni òdodo ni inú ló konú ni wón e fomo fúnra won Ìran kánhìndé a joba Ìresà dúdú Ìran Táyéwo nìkàn ní joba ìresà pupa Ìdòwú nìkàn tíí somo kányìn won lénje-lénje, ìdòwú nìkàn ni n joba ìnisà Témi bá n lo sónà bè mo mole wa Bá n fènì si, èmi ò fènì si eléyunnì N ní mo on bí ìresà nú Bóólé kóo bupo ló yá mode lára Témi bá n lo sónà bè mo mole pón ròdò-ròrò Àlà e wà bí o, gbogbo ilé ti ri ooooooooo Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni ti wa Ròdò-rodo pòmú aa rá ìresà Kálo o lé lónìí elégbàagi òpe Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro Ìná sùn kólónbó n la gbátàà sebè Àlà e wa wà bí ? Inú ilé gbogbo kàà si nkan kan an ní ti wa Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa Àlà e wà bí ò ò mo a pón bépo ré ò ò ò ò Ròdò-rodo pòòmú aará Ìresà 8 Búra pòó jòrí eelégbàagí òpe Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé wa a Àlàfà ke wa bi o ? ilé ti rì ò ò ò ò Oyèdépò orí Olóyè sáájú ò ò ò ò, in won ó ràn o lówó won a sotìkanyìn ní Oyèdépò mó ón gbórò enu un mi Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé waaa Omo Oba Túàgbá, bórí won ó ti mo on ran ló tó ò pin ni Témi bá n ló sónà bè, mo mo on lée waa ‘Dépò orì gbogbo Oba tó je bí won ó ti- mó on ràn ó lówó tó ò pin ni Àlà e wà bí inú ilé gbogbo kaa si nkan ni ti wa, ròdò rodo pòòmú aará Ìresà. Orin: Edé odì ò níresà Mi ò gbàgbé n ó pèyin ò níresà Ègbè: Èdè odí o níresà Mi ò gbàgbé n ó sìnyin ò níresà Ègbè: Èdè odí o níresà Mi ò gbàgbé n ó sinyin ò níresà 9 Ègbè: Èdè odí o níresà Èmi kòkòyín n ó sinyín ò níresà Ègbè: Èède odí o níresà a a a. ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKO NÍNÚ ORIKÌ OBÁ ARÈ SÀ 1 Omo ìyá kan náà ni Oba Arèsà-Adú, Aresà-Apa. Apa.àti Oba ìnìsà. Arèsà-Adú ni kéhìndé Arèsà-Apa ni Táíwò Oba Ìnísà ni Ìdòwú Oba Ikoyi 2400 6373 2006-12-18T07:44:00Z Loadewole 101 /* ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ */ [[Oba Ikoyi]] ==ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ== LÁTI ENU ALÀGBÀ OYEKALE ALADE OMO ISÉ FÓYÁNMU) Ùn n lo ilé wa lóhun ò ò ò ò Nílé ìkòyí omo erù ofà Olóòótó omo gbáà, omo gbèdu Yánbínlólú omo Arágáláká kee fikú pogun 1 Àrònì gbonra jìgì dagi erù oògùn nù Omo gbélé Omo gbégbèé Omo gbé ijù, gbébi Ò-gbódi-gbé-yàrá O gbebadan ò kè pé, o gbákínmòórìn, o gbáawé Ò-gbé-fìdítì-gbewàré O gbákínelé, o gbéléefón run O gbélé kúata, òtè ò tán e e bibì làá dé si Kú fúnwon rérìn-ín Olóyè n ni baba mi Ó níbi táa bá gbé, ibe nilé eni Jagunjagun lèrò ìkòyí jé, omo oba a jò lápó wòròwòrò Ogun ló bámi ni gbo Mo dolú igbó N lé mi lóhùnún ma dòsó esin Bí bá n rogun Èrò òdàn bamii lódan mo dèrò òdàn Ogun ló bámi pàlàpálá mee dòpá à bon Àsé Olú nìkòyi jé omo eèru Ofa Témi bá n lo sónà ihè mo mo on lé wa Olúkòyí àfeji, àfeji n lo bí onikoye àfòjò àfòjò Olúkòyí àfòjò àfòjò, un lo wa bí Olúkòyí èèrùn gan gan gan 2 Olúkòyí èèrun gang an gan N ló bí Olúkòyí ìrìwòwò Olúkòyí ìrì wòwò, un ló bi Oníkòyí òdá gbágbá Olúkòyí òdá gbá gba, un ló bi Oníkòyí ò koko Un ba won tó pón kángun síkoto níjóhun Témi bá n sónà bè mo monú ilé wa, Eléyun nì taa lóbí, taa lóbí ? Un ló bí òkéré lèrù gan gang an Òkéré-lèrù gan gan gan gàgbon n baba won àgbà took tó kori òde ìsálayé N lé ìkòòòyí omo eerù ofà Olóòtó omo gbáà omo gbèdu Yánbíniólú omo arágálá efikú pogun Témi bá n lo sónà be mo molé wa Omo Oba ìjí peké-peké N lé ìkòòyí omo erù ofà Àwon ni, àwon lomo Oba ìjí pokùn-pokùn Ìjí mó pokùn mó Igi àtòrì ni ko yá mó on pa Ìji mó pagi àtòrì mó Igi àtòrì òun nigi àse 3 Igi àtòrì òun nigi òrìsà òwójì Láwòójì n be nlé owínsí dara Omírìn dara lóri ofa òòò Ota rìn dara lóri omi ò ò ò Làwa n pèkòyì omo eerú ofà Olóòtó ègi yánbinlolu omo arágálá e fikú pogun. Àrònì gbonra jìgì dagun erùù oògùn nù N lé ìkòòyí omo eerù ofà Àlà e wà bí, inú ilé gbogbo kààà sí nkan kan nítiwa Omo sírò n togun Omo gbàro n togun Omo jìgan n tode Omo jìgan-jìgan láà rùkú alaigbodoràn mote serù bòtè Mo letí mo fi n gbóràn láyé òòò Enikéni kó mó rúmí gbajú òde baba mi lo olórí ogun Àwa lomo òsèsè ‘kòyí Tí mo réèrín gán án ni kú Tú kí n dérin, elégbà ni mo di pèle níjó tí mo fi lo gán án ni ogun ìlànlá omo èrù oofà Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Ìkòyí omo eerù ooofà 4 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu Èyin obìnrin ìkòyí e mó pagbòn lágbòn mó Gbogbo obìnrin ìkòyí tí bá n pagbòn lágbòn wón n rán oko won léti ogun ni Lóòotó ni béè ni òdòdò on yùn Àkà kè wà bí, inú ilé gbogbo káà sí n kan ní tiwa ìlànlá omo gbáà erù ooofà Olóòtó omo gbáà omo gbèdu yánbínlólú omo arágálá omo e fi kú pogun Orin: Eruwa nil é omo agbòn, ta n níkòyí ò nílé Omo agbon ? Ègbè: Eruwa ni lé omo a Lílé: Ta n ni kòyí ò ni lé omo agbòn Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn Lílé: Ta n níkòyí ò nílé omo agbon? Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn on on. Ìrìn mi gbèrè ó dilé wa lóhùn ún òòò Àdesítèé oníkòyí òòò Ìkòyí omo eerù oofà Adésítèé loba tí nbe lé kòyí omo agbàawà 5 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu, yánbímilólú omo arágálá e fikú pogun, Àrònì gbonra jìgì dabo erù oògùn nù Okùnrin gbon gbon gbon bí ojó kanrí Adésítèé, Okùnrin gbòn gbòn gbòn bí eni fìbon tì Ìsépo méjì omokùnrin Adésítèé mo o bá tòde baba a re lo Ìkòyí omo gbáà, omo gbedu yánínlólú omo arágálá e fi kú pogun Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Orin: Tapó tapó ;à á bómo ogun Tapó tapó là á bomo ogun Ìgbà ìkòyì ò tó déedé Ègbè: Tapó là á bómo ogun Lílé: Èsò kòyí ò rìkú sá Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun Lílé: Àgbà à kòyì ò ríkú sá Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun Lílé: Àgbà kòyí ò ríkú sá Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun Lílé: Àgbàà kòyì ò ríkú sá Ègbè: Taapó taapó làá bómo ogun un. ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ OBA ÌKÒYÍ 1 Olúkòyi je jagunngagun tí kì í gbélé kò se inú ìgbé. Ìdì nìyi to wón fi máa n so pé èrùwà nilé omo agbòn. Oba Ogbomoso 2401 6378 2006-12-18T08:24:18Z Loadewole 101 /* ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSÓ */ [[Oba Ogbomoso]] ==ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSÓ== LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKALÈ ÀLÀDÉ (Omo Isé Fóyámu) Ògbómòsó òle ò gbé Ògbómòsó òle ò gbé, eni ó bá lágbárá ni gbébe 1 Lóótó ni béèni Òdodo ni Ògbómòsó ‘mo ajekà ká tó mùko yangan Ògbómòsó ‘mo a jòrépo-tú-yì Àlà e wà bí o ? Inú ilé gbogbo kàà sì n kan an ní tíwa. Ògúnlola lorúko sòún àkókó je Soun kéìtán iwin lábérinjo Àísá Òkin onígùru-gùrù kéta Adàdá mówù moja àpà Oba tóbá onígògòngò jagun àlùsì àpà Eléyun ni ni oòòò Òun loba tó kókó tèlú ògbómòsó òòòòòò Un lókó tèlú Ògbómòsó dó Lóòtó ni, béèni òdodo ni kì gbogbo Oba kí won ó tó mó on je N gbà tí ò dè si eléyun nì mó o Ògbómòsá òle ò gbé eni ó lágbára ní gbébe Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilée wa Èyi loríkì ti ògbómòsó ajílété Béè náà ni Oba ajísegírí niilé wa E dáké Ògbómòsó òle ò gbé Eni ó lagbara ni gbebe. Ògbómòsó, Ogbomojúgun Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa Báàbá bára wa tan, a fògbó kògbó nnú lé Àlà e wà bí ò ò ò 2. Inú ilé gbogbo kàà sí n kan ní ti waaa kótó wá kàjàyí-Olú-Ògídí oníkànga àjí pon Aíléwólá agidingbi lójú Ogun Àtilé atona ni baba mi Àrèmi fi sá nka ìjà á sí Béènáàni Aíléwólá agidingbi lójú ogun O lájá ti n be nínú ilé méì wulè gboni, Ènìyàn Àjàyí té e rí ò gbodò ya só o mó lásán Béè náà ni omo aráyé nì n kóba lóro Ìgbà ti ò dè si eléyùn nì mó o N ló wa kan Oba Ajagunbádé Témi bá n lo sónà ibè mo mo on mi ilé wa Ìbísùnmí, Lákanngbò, oko aràgan Ajagungbádé Onídugbe Àráráriri, Gbángbóyè ìrèlè baba òkè Kójú ó torì, kóràn ó dòrìsà Òrìsà mo kaàbá Bábà bá yè Ajagungbádé Jánjanjan ní mo ón dunni Ajírèrín Òkeke Àdàgbàlagbà Sinyan àgbìgbò nìwòn Ìbísùnmí ní n tósàgbònìwòn té e dékun èrín rín Tobá segúnnugún a kowo móri eyin Nnkan to sàjààsá té e délé ìbàdàn Tóbá solówó erú ni, à bá ti rérú è mó pátápátá 3 Atìbàdàn wá joyè bí omo jógíoró Okùnrin pon pon pon bí ìbon ògodo Gbongbòn janran baba mi ìbisùnmí tó wúwo bí àte àdí Aja-n-gba-da-gírì-jagi Ò-jebòlò jegi ìdi rè Sara-sara làá kina bolé Òjò pàà pàà ti tújà Abomo on mú sànpònná kàrà-kàrà nìgbà osàn Ó yi éyìn osè, o pomo òsú lékún O sìkà osumí ògódó ó kanga oní kanga Báni bù ú wò omo òkèèbàdàn Àlá ó ba bùú, ó ní iyán lémo Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mo òòòò N ló wá kàlàbí Òyéwùmí Oyèwùmí Ládiméjì, Ládèjo Afolábí omo Tinúuwin Ajíkobi Dèjì omo iwin ìgbàlè Dèjì omo Àsààkún eni tó bá wolodumare ní dá lólá Òkìkí ò posù, ariwo ò ní pojó 4 òkìkí ò nó somo onílè ni n kankan Ojo ò tòòjó, ojó ò tojò Ojó táwon kenimoni gbórí àbíkú kale lójàajagun Eni tó kúrú n wón n tiro Ènìyàn tó gùn n bèrè Àlàbí ò gùn béè ni ò kúrú Ó dúró gbangba, óbálábòsí wijo Níwájú òyìnbó ajélèèèè o jàree abínú eni Orí ewúré sunwòn itú ló bí Tàgùtàn sin àn ó bí yàgbò Ìpàdéolá abesin gbórùlé jìgbàró Orí baba Láléye sin àn tó bárá Ìbàdàn tan A rí bí won tí n sojú oko Olúgbódi Àrán inú àpóti oko Efúntádé Àrìnjó káàkótó oko ògboyà Méèle nìkàn sùn, méèle nìkàn dájí Nílé làlàbí òkín lóti málàké ròòde Témi bá n ko sónà ‘bè mo monú ilé wa Agbe tori omo rè dáró Àlùpò dùdù tori omo rè kosùn Lèkélèké gbàràndá ó torí omo rè déwù aso funfun 5 Torí Àbáké lo fi ránmo láyédé Torí Àbáké lo fi lo o kóògùn aremo Àsoba sàrìnjó tí n gbonílù tí fi gbèwù àrán Oyèwùmí Àlàbí n ní gbomo Ológbàó tí fí wé gèlè genga Eléyelé ìyàwó, oko jólásún Ará ilé Àdùnní, OLókan aya bale ajísomo Dèjì Àlàbí oko látúndùn Oyèwùmí Àlàbí ló fi Ládùnní rópò ara rè tó dip ó térí gbaso Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa Òun loládùnnúnní Àkànó Oba tí n be lógbomòsó òòòò Oba ògbómòsó tí n be lórí oyè ní ìsinsin in Témi bá n lo sónà ibè mo on lé wa Ìbà baba mi Àkànó Oládùnúnní òòò Oládùnúnní Oba tó rojó ilè tó jàreee Bémi bá n lo sónà ibè mo monú ílé waaa O jàre gbogbo àwon ìjòyè tí n be lórí ilè náà Àlàa`fíà ke wà bí o Témi bá n lo sónà bè mo molé wa Eléyelé ìyàwó òko Lárónké òòò Ará ilé Àbìó ò ò ò Oyèwùmí Àlààbí 6 Oyèwùmí Àlàbí Oládùnní Ajagungbádé kan Olá òkan ò jòkan aya Bale ajísomo Dèjì Àlàbí Oko Túndùn Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé won *Àwon lomo Ìbàrùbá niwón elégùn esè Ìbàrùbá niwon elégùn esè Olàyankú omo ode bárán eti oya Omo Abérisé Omo Agbònkájù Omo Ajijoperin Ìbàrùbá omo olójà n lìkì Ìbàrùbá mojà lójà Ilé yìí, ilé àwon baba mi Mo bá e dó kááda oníkáadé Oníkáda won ò sì ní gbèsab àwò ò ní tánmo lórùn n lìkì Omo pákí nimi, mé je sìgo Omo nàmù-námú, erú ò joòrì Omo kékeré Ìbàrìbá téerì ò gbodo jáwé apá sié lánlán Ìbàrùbá Olákòndórò, Oláyínnkú, omo ode bare eti oya Omo abérinsé, omo agbònkájù, omo ajíjóperin Looto ni béèni òdodo ni Ìbàrùbá won èé sunlé àjà Won a ní e bámi wéké yógùn nanana ki ni róhun kólé 7 Ìbàrùbá onílè lìkì Ìbàrùbá won è é pèkùlù Won a ní e kálo o lé lóhunún ká lo rèé kédò erin Ìbàrùbá Olákòndórò Oláyankú Omo amérin wá á mòlú, omo aréfòndiyàyà Àrá abowó òjà lálálá Baba mi ògìdán tí fowó ìjà ralè Óní bí elérèé ò bá réni Tí ìjèsà ò bá tajà láwìn A kòí molésà lásán Òyíìrí lápó Oládòkun èjè ti ti ti lénu esin Tayérunwón, Tègbésòrun Agbesin lówó Olúpaje Aare akòta sùsùsù ofà Sòún abiléfà n wájú Kéètán abilé ofà léyìn Dáùsí abilé ofà láàrin Baba wa ló soró kan bí agogo A fìbènbé ooró kù bi òjò Eléyun ni nú ò ò ò Àwon Oba tó tògbómòsó o Jógioró akandehunso, àpáti Olúmokò tí kogun lójú tòsán tòòru 8 léfá wolé, lóòsà wolè kò jé ki elénpe bòdé mó o gbesin lówó Olúgbaja, ààre a-ko-ta-sù sù ofà témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa Ìgbà ti ò dè sí eléyùn nì mó ò ò ò ti jógioró kú ò Eranko orí ráre tii dún mònnàhun-mònnàhun Témi bá n lo sónà bè mo mole wa N ló wá kan Ik’’umóyèdé Àjàsá alátò oyè lábé Oba lábé bánbóba bánbóba Oba tóláya márùn-ún táwon márààrún ti an bímo oyè Wórókòòkan Oba ni wón je Témi bá n ló sónà ibè mo mo on nú ilé wa Eléyun nì óòòò` Taa lóbí, taa lóbí òòò? Òun ni baba Àjàjí Olú ògidí òòò Olúwùsì Àjàyí Lóòtó ni béè ni òdodo ni Olúwùsì Àjàyí Onísòro sègì òpónrororo, baba mi akòtòpò iyùn Òbá jègbè ìlèkè Àjàyí ebí láàrin lòbá mó on gbé Ailéwólá o yanjú Olá gandangbon Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó ò ò ò Taa lóbí, ta a lóbí ò ò ò ? N lókàndòwú bólántà a wùwón 9 ìdòwú Bólántà a wuwòn on bólá bá dojúdé a súwon súwon Àkèyìn sí olá kì í rò Ìdòwú Olóde Àgbánká Fárónbi abesi kan kúro lójú ogun Gúdúgúdú abojú légbèé Àlùkojú órun àpinti Adáso mó fágírí, oko ògúnyìnmí Agbinni mó gbinsè, oko Ajíbólá Ògòngò gongo nírìhànló Oko òjíbù ti jájolá Ayìndòwú nibon kò kú, a tomo jógíoro lóra o mú gbogbo e je Ògbó dì ofà tii semú wìlìkí O ní kòsí oya òòòò Ogun a kólé e rá òòò Bí ò sí olùfòn ogun a jà lérìn Tí ò bá síi lákidófà Ìdòwú Ogun ni jòsogbo Ó gòkè òrá, o seré nà fún gàmbàrí Ò se rebee níjó dósogbo Ògbèkè n gbekè, rábesè gbékèlé Ó fàtògòrò, ó súwon lóòrógàn títí Ó gbójúlé lé jagun níjó ogun níjó ode Èdù òkin ti fóhnn sà Témi bá n lo sónà bè molé wa Ìgbà tí ò dè si eléyun nì mó ò ò ò 10 lówá kan Akíntúndé òwè ìsòlá Tí jówólè Oòni Akíntúndé Apébu Apéébu wóló, atìdí yògòlò Amúlé gbolófófó Àwa la múlé gbelé aseni Ilé aseni won ò jìnnà ó jà Àbá molé olórò ni, a ò sì molé aseni Àbá mole aseni, òràn won a tètè tán N lèmi pogunlabí Òwè ò jejò kínní o feran ejò se lénu Yàkàtà yakata kò jé a rí ìdí ìsápá Ìbíkúnlé ìbàdàn, won ò je á sodún arò ní nkankan Ìgbì tí n gbìkúnlé A jade tòun tòbùrù gege bi elégbára ègbè léyìn gbogbo àgbà Bàdàn. Òháhá ilé lógundégèlé ò eruku esin lofi légún Déyemo Awon ará Òòyì, àwon n won ò gbón Àwon n won ò mònràn Won ò mò pérúukú lòwò o báwí 11 Ogunlabí kójúmó tó mo lo kó gbogbo won lóóde Òlémo gbó Àsàmú baba Àb áàsì Ìgbà ti ò dè sí eleyun nì ìn mó òòòò` N mí Oba márun òòòò Lóòtó ni béè ni òdodo ni in Temi bá n lo sónà bè mo monlé wa Ó wa kàbàrí Olúòyó, ebìíyà Àbàrí OlúÒyó, Oyèédòjun, Látiri abólugun-Oba Oba táaké ké ti ò juke Oba táa gègè tí ò jugè Òrìsà tí ò jugè, ojú pópó ní gbé Dúdú fílàní n lomo lákan lé fi modi Pupa re ní sàatà, ìdùkúrùkú Témi bá n lo sónà bè, mo monú ilé won Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mó ò Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé e wa a In ló wá kàlàó, Onísòrosègi Àlàó témi bá n lo sona Òun ni baba Àtàndá Ògúnwèndé òòò Àlàó táa wí yìí, òun ni baba Àtàndá Ògúnwèmdé òòò Òun ni baba Láoyè tíí jórumogegege 12 Apásánlá abaralómú, lómú omo kélébe Ààre asòkò senbe àbàjà Sòún dáìsí Oláoyè ni baba ònpetu Bàbá lelébùrú àásáká Oláoyè abìlé gbogbo lóógunlóógun Odán nigi àwúre Òpè nigi ìràdà Àgbà ti n féni láfèé lólé Iwo nlá ni fólúwa re je Té lésin, bàà lésin Òkètè n ketè, a mò ón gùn jomo àgbè Àtùké bóun àsá baba lágbéndé pinpin pin lórí esin Òpòló tóo yírò òo se é to Oláoyè okólé baba re lóbá kan kórí Alùfáà a pàkòi, Oúnlé orí omo kélebe Témi bá n lo sónà be momolée wa Ìgbà ti ò dè si eléyun nì ìn mó o N ló wá kàntá Olóndé omo Omídélé òòò Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Bá à kègbón taní kàbúrò Mo kókó fe e lo sílé baba itabiyi Témi bá kó n lo sónà bè mole wa 13 òjó aburúmoku ò ò ò ò Témi ba n lo sónà bè mo monlé wa Kékeré àsá omo ajùújù bala Àgbàlagbà àsá omo ajùújù bala Kékeré làdàbà subu táwon tí n je láàrin òtá Olóumí kékée lo ti n soko won nílé Kekere lo ti n soko won lóki Kékeé lòjó ti n soko won lóna ijù Oníyòówón, Inásírù, Ibasòrun Kínyodé Iba tíí begun wolé e rémo lo Iba tí n bá n bò, a kòdi órun Òfesè mejeèjì gungi òbobò Eléyun nì ní ò ò ò Òun ni baba ìtá Olóndé omo Omídélé ò ò ò Òré ò sí, Olórun Oba dada Ináwolé baba kóta Ó ní Ifá firipò nínú igbó Òpèlè firipò laàtàn Òrìsà ké kè firipò lágbède agodi Ináwolé baba kóta 14 Témi bá n lo sónà bè nmo monlé wa Tí ún bá n lo sónà tòkun, òkun lolórí omi Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó ò ò ò ò N lówá koláyodé ò ò ò Adékúnkèé, Adégòkè oko pàte Oláyodé omo egúngún oko Àrà n baba mi Àatàndá Adégòkè omo iwin ìgàlè Lékèélékèé eléwù akese Ahan ran mòjàngbòn, eléwù pànpànkusà Ògbómòsó ní wón gbé, won ó mo lòó sàyonuso, sí Láyodé omo egúngún oko Ò-déyìn-ìlèkùn-di-baba-àgbàlagbà Òmìmyín-mìnyín té e rí ò le è meyín erin Èfúùfùlèlè n won ò leè mi òkun Won ò sì leè mi òsà Ìse tí èfúùfùlèlè táwon n se sókè lorùn Àtàndá Òkín Olóun Oba nu ò joke ó wó Àsá n ta, kò leè tagba raso Àwòdì wón n rà, won ò le e rewin ìgbàlè Títí tí àwòdì òkè tée gbélé ò ile mò pé ojú eye oko a mó on ri íri-íri Ìse ègbón, n wón n pe àbúrò Àbúrò ìba sègbónm ojú won n pón 15 Àbúrò ìba sègbón, ojú won a pón kankan bí oju alala, orùn won a wò pèrè-pèrè bí èwù àgbàlagbà Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa Ó wa kan Ajíbnólá, Adogun Eléèpo àrán Ajíbólá Oba to kobi sóyi Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa Ajíbólá Oba tó kobi sóyi sógun Àlà e wà bí, gbénkan dùgbè-dùgbè Un ní pé Olóun Oba gbàmi Oba séríkí, in ní gbani lóhun tótóbi ní nla tóbi Sòkòtò èfà mi ò òn balè Adìgún ni kásá paà lówó lówó Táa bá ti lówó lówó gbogbo e níí tóní Àlà e wà bí ò, inú ilé gbogbo kàà si nkan nítiwa. Agbà ti ò dè sí eléyun nì mó o Ó wa kòkò lánipèkun 16 Témi bá n lò sónà an bè, mo mo on nú ilé wa aa Àlàáfìà ke wà bí o ? Òkè Olánipèkun? Òkè kéé kèè ké, mó on jólè rè sánpónná Kóniyangí kó mó on jélégbáa Òkè tó lo sóòwu òbò Eléèé tó lo sóowu ò dé Adéowó dáké mo joke kóòwu jojololá omo Bádéjéorúko Òkè ni ò ri powó awon èlèdà Àlà e wà bi, inú ilé gbogbo kàà si n kan nít iwa Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó o In ló wa kan Olátúnjí Eléèpo àrán Olátúnji omo gbángbéfun Àrágada sí bààmú lójú oko Oyèládùn Kòlù-kòlù mó kolùmi Olátúnji ò ò ò Eni Olátúnjí Àlàó Àlàó bá kolù yó febo jura Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o N ló wá kolágidé, Olágíde Àjàgbé òkin baba Lúfójè Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé waaa 17 Òyìnbó funfun ò doable fóba láàfin sòún ri o Níjó títáláyé ti dáyé ò ò ò Béè náà ni, níwájú omo Odérónké ti n wó tuuru Níjó tó fòyìnbó párì joyè Àlà e wà bí inú gbogbo kàà si n kan ni tiwa a Àjàgbé Òkin baba ìlúróyè Tí ùn n bá tún lo sónà bè mo mo mole wa Ìgbà tí ò dè si eléyin ni mó ò Ó wá korímádégún àjààgbé Òkin, Tí ùn bá n lo sónà an be mo nú ilé wa Salami Àjàgbé, omo ìtá Olónjó, omo Omídélé Òré Òsú, Olóun Oba dàda Ináwole baba kóta Gbogbo won pata-pátá táa wí yí òòò Orílè ti wón ti wá Gbogbo won lomo ìbààrú onílè lìkì Oláyankú omo ode báré etí oya Ìbàrùbá won è é sunlé àlà Won a ni e bami wéké yógùn nanana kí n róhun kole adodo 18 ìbàrùbá oonílè lìkì Ìbàrùbá niwon eledin ese, omo ode báré eti oya Òun ni baba tó se gbogbo wón lè pátápátá pogodo Nílé è bààrú onílèe lìkì. ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSO 1. Ìran ìbàrùbá ni sòún ògúnlolá, ode ni ó se dé ibi ti a mò só Ògbómosò lónìí yìí. Sòún Ògúnlolá àwon kan pàdé nínú igbo, gégé bí ìtàn ti so, èéfìn iná ni wón fi mò pé àwon kan tún wà nínú igbó nàá. Lára àwon kan tún Ògúnlolá bá pàdé ni Aálè èyí tí ó jé bale Òkèelérin, òbé ti ó jé bale Ìjérù, ìran Ègbá ni Òbé jé, nígbà tí Aálè jé ìran Tápà, gbogbo won jo n se ìpàdé ní òdò Sòún Ògúnlola, wón sì fi se alága. 2 Ìtumò Ògbó mòsó: Ìyàwó Sòún Ògúnlólá jé eni tí n pon Otí tà, orúkootí náà ni oti ewe. Ìyàwó Ògúnlolá je bábá ìjèsà kan ní Owo, nibi ti wón ti jo n sòrò lówó ni Sòún Ògúnlolá wolé, èdè àìyedè dé láàrin Ògúnlolá àti baba náà, Sòún si lu bàbá náà pa. wón fún Sòún Ògúnlolá ni àrokò pé kí ó lo fun Aláàrin, bí ó ti débè, ó so fún Oba pé òun yóò bá won ségun elémòsó ti n pa ará Òyó. Ògúnlolá bá elémòsó jà ó sì paá ni ó bá gé ori rè, o sì gbe fún Aláàfin. Ògbórí elémòsó ni o di gbomoso. Akínkanjú ti Ògúnlolá jé yìí ni o jé kí ó jé Olórí fún àwon Oba aládé tí ó wà ní agbègbè Ògbómòsó. Lára àwon Oba aládé náà ni Oba Arèsà, Oba Ònpetu abbl. 3 Ìtumò Otí ewe: Otí erèé ni à n pè ní otí ewé . Oba Onpetu 2402 6380 2006-12-18T08:26:43Z Loadewole 101 [[Oba Onpetu]] ==ORÌKÌ OBA ÒNPETU ÒJÉ== lati ENU LÀGBÀOYÈKALÈ ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYÁNMU) Ó dilé wa lóhùn-ún òòò Témi bá n lo sónà token òkun lolórí omi, in Mo fé lolé Oba bí adé ò mèedi òjé aa dígò sorò 1 Lótùú olójà lodòjé ilé Omo afínjú eye tíí mumi lágbada tòdò tí mo n bà lonà èbì, Òró gangan ni wón fomo odó fún odó òòò, N lé ni lóhùn ú nose okúmorò lónpetu, Lóòró gangan gan táwo todò lónpetu Ìda kàlà n baba mi àgbà kan ó tó mùko àdò mònyàn Ìyá ò dámi ní àgbalè rí, n dúró gangan le fi múmi ní omo Obí n jesu kò wale írí, Mo bá tòde baba mi lo, Omo obí tàlùpò lówó won ò wasà, Obí, obí te túkùú ò gba toríigi keke Omo Oba gbélo, gbébò lebì. Mo pàdé egún kan lókè lààká o Ojó ò t òòjó, oojó ò tojò, Tí mo pàdé egún kan lókè lààká o, Mo rò pé were ò tètè dami mo pemi ni in, Témi b á n lo sónà be mo monlé e wa, Ó ní banyan ò gòkè, tó dòkè kó mo on rókè, kómó on bo á sísàlè èè 2 Ó ni ò ní bóun dé pálò baba òun Mo ní n bo ni in? Olóun lomo èbì òjé a dígò soorò Mo bèèrè, mo bèèrè lówóo láyèwú n jósí òòò Ólólúefón leni tó kókó joba lójèé O lólú eyìn ló tèle Mo níró loo pa Mo ní àwon lomo Oba mínrin, Àwon lomo Oba mìnrin Omo Oba òmìnrìn mínrín tolú òmínrín tó kókó tile-ifè wá jònpetu, Eléyun nì baba tó bi Obandí, Obándé un ló bí ògánndolè Ògándolè un lóbí Ona dede Obadede un lóbí ifátólú Ifátólú un baba Àsàmú Atóèbí eni tó kókó degbó òòjé tó ò parun Àsàmú òhún un ló sore onílè À sore onílé Un ló sore Olóólà Un ló dìyekan won 3 Tí an bá pónko olóólà òhún tí jé Olóólà ohun nííjé abú-bí ekùn-mo-pani-je Aké kaaka kí olórò ó gbo baba òtún àgòrò Òtún àgòrò, kó tó kolúdé, òkìkí amúlè bí ìbon Òkè léyìn pòrò Akìí kamo fónbí, un ó bi t`mi pòpò Oba mèdì òjé maa dígò sorò Lókùú Olójà lodòjé ilé Omo afínjú eye tí í mumi lágbada Témi bá n lo sónà bè mo mo on lée waaa Ojó ò tójó Ojo òò tojò Ìyàwó Olúòjé ó lo sí àwon ona èyìnkùlé Ó lo rèé sègbònsè O rógun lókèè odò loogun bá sú dededee Un ló bá sáré wolé Ó ni baálé wa, òlóòdè e wa Ó ni wá wogun lókè odò, ogun sú dededee N baálé re bá kápó, ó kórun Olúòjé ó kófà N ló bá sòló Ó wàgbo sòló N ló bá lógun lo 4 Ìgbà tó di ni sègbè eléèkejì yi èwèwè wè, Ìyàwó lo sí ònà àwon èyìnkùlé n N ló bá rógun lókè odò n logun bá su de de de, Ó ní baálé wa, olóòdè wa O ní wá wogun lókè odò ogun sú de dè dee, N ní baálé re, n lo ba kápó, N ló bá kórun Olúòjé ba wàgbo sàlàà, n lo ba wàgbo sòló, n lóbá lógun lo Lóòtó ní, béè ni, òdodo ni Ìgbà tó di ní sègbè eléèketa yí èwè wèwè Lóòtó ni béèni òdodo ni Baálè, ìyàwó bá lo sónà oja N ló bá rógun lókè odò, N logun bá sú de de de N ló bá sáré wolé wá Ó ni baálé won, òlóòdè wa O ní wáá wogun lékùlé re ogun dé dan dan dan an 5 N ló bá w’`agbo sàlà, o wàgbo sòló N ló bá kápó N ló bá kórun N ni ún bá n lógun ún lo Ó lógun ti ti ti Owó re ò bógun O lógun tí tí tí, lówó re ò bógun Ìgbà tó lógun tí tí tí ogun jìnnà N logun bá polúòjé ò ò ò Ó polúòjé so sáàrin ììgbé òo Won retí Olúòjé tí tí tí, won ò ri Ìgbà tó dojó èkejì Ni wón bá fín wá Obi á kiri Igbà ti an waja Obi ti an fi woba kiri títí Wón bá koba láàrin ìgbé òo Níbi tógún paá si ò ò ò ò, In wón bá kàn-án níhòhò Kò sáso kankan lára re Wón léèse, Èétirí enìkan kìíri, enìkan kìí rùkú oolójà nihòhò, N wón bá mája Oba 6 N wón bá pa á Ni wón bá bó awo re Ni wón bá fi bo Oba Ni wón bá n pé àbáà dáso epínrín lé epínrín, Kòtíì táso òjé mu ròrun aso aláso ni, Èbáà dáso kókò lagbàlá alé Kòtíì táso táwon òjé mú ròrun aso alaso ni, Kée dáso kókò láàrán Kèè táso tólúòjé múròrun aso aláso ni Awo ajá pélénjá pèlènjà pélénjá N laso òjé é mú pèkun Moparun yékété etí I yemetu Ìrà mokò un o sòkùn fún won lónà tèbì Omo gbálújobi, 7 Mo sùsú lódò kan oso ti í je weru Sùsú lelénmò bínú, eléruku jámò Akìí bèèrè àgbà nílé Olúòjé mo olórí adé ò ò ò N jé nú lé lóhùn-ún san àbi ò san Bí ò bá san mó, baba anìnùn ló dà hun un Témi bá n lo sónà an bè è, mo mo on le e wa aa Àlàfià ke wàà bí o ? Àjàmú ní n be lólúòjé níhà hin ò, Àjàmú ní n be lólúòjé mó on gbórò enu mi Tí ùn n bá n lo sónà be mo monlée wa Bóri gbeni gbeni bá gbeni, Àtàrí gbènyàn gbènyàn tí an ba n gbàwon ènìyàn Oò póríi taa ní ó mo gbè è o o o ? Lóòtó ni béè ni òdodo ni, Òri sàlàkó, oníìlí ò fé ó tú Agbara-bi-awú abáni gbélé ní se bée Òjúòjú elérù gbérù Ó tì lójú elégàn mo rèé tamó baárú Sàlàkó, ni kúrú níhìn-ín, lóhùn-ún 8 Lèkùn òjòwú, wón tìgbásè gbó tútú Aso pami un kú in ní lu kára bí ajere O láì wíni loran kó sìì di teni Oníkálùkù kó yáa senu ti è láàbò Bóri gbeni gbeni báa’gbeni, Atari gbènyàn, bí won bá gbawon ènìyàn, Oò póríi taa ni ó mo on gbèè ó o ? Àjàmú mó on gbórò enu mi Abídoyè Àjàmú tí n be lólúòjé lòò ni o, Òò pórí taa ní ó mo gbèè o o ? Lóòtó ni, béè ni òdodo ni, Oríi Bóládé, bí ó ti mo on gbè ó tòó pin ni Àwon omo Atóbatélè kó tó wáá joba Bémi bá n lo sónà bè mo molé wa aa Àjàa`mú àró afúgò sorò Àjàmú àró okúmorò lónpetu mo aparun jékété etíi yemetu ìlá mokò un ò sokùn tún won lónà an tèbì Témi bá n lo sónà be, mo monú ilé waa 9 Oò pori ta ní ó mo gbe ó ò ò ò ò ? Orí Adéolé bí ó ti mó on gbèè ó ótóópin in in Ò póri ta ni ó mo gbèè ó o ? Orí òsékùnmólá, bí ó ti mó on gbè e o tóò pin ni, Ò pórí ta ni ó mo gbèè ó o ? Orí Atóyèbí bí ó ti mó on gbè è o tóò pin ni in Ó póri ta ni ó mo gbèè ó o ? Orí Atóyèbí atówúrà sabàjà Atóyèbí Alárìnje è baaka, abi kété kété babaáje ní tako tabo Ìbaaka bàbà sojú òtún ní kànnà kànna kànna O ní, kì í se pésin baba enìkan màrà Kìí jé pésin baba enìkan mo òn jó Sùgbón esin Atóyèbí N lo mò ón jó ju taráyòókù lo Abi kété kété baba á jó wariwo ojú ogun Àbénté ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo Àbèntè ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo káloolé lónìí mo jákàn mo on jììgan bìbaaka bàbá soojú òtún kànnà O pori ta ní ó mo gbè ó ò ò ò ò ? 10 Orí Àmódù, bí ó ti mo on gbè ó tó ò pin ni, Eja ló nibú, bí ó ti mó on gbè ó tó ò pin ni O pórí ta ní ó mo gbè o ? Adédoyin, Àgbàkiri Òsùn sí, N wón n yoko Efúndélé lénu O fárí kondoro o fiyawo kan, babaa lúfóyè Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóòpin ni in Témi bá n lo sónà bè mo mo on le e waa Ò póríi ta ni ó mo gbèè ó o Témi gbogbo Oba sónà bè mo mo on le wa Bórí gbogbo Oba wònwònyi dááko bórí won ó ti mó on gbèè o tóò pin ni Témi bá n lo sónà bè mo mo on le wa aa Àlà e wà bi ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ní tiwaaa? 11 Tí ùn n bá n lo sónà tòòkun, nkun lolórí omi Ojàre òsà làbábi níyìn yò Àjeku, a jèkàà làbá lókèrè Èmi náà làbá bi lókì orin mi Orin láwèéréke, orin àwérèke Orin asínsínndada, asìnsínndada Bàtá ògèdè Saworo Òkótó Atiro ò yàrìnjó Àrìnjó ò yeni ti n tiro E kilo fún mo lárìnjó Ki molárìnjó mó on mésè rè le le le Témi bá n lo sónà be mo mo on lé e e wa a a Omo Oba n mínni Omo Oba minni Omo Oba òmìnnì mínní tolú òmínní to kókó tile-Ifè wa jònpetuu Témi bá n lo sónà an bè mo mo on lé e wa aa Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóò pin ni in Tí un bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa aa 12 Àlà e wà bí òòò? Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni tiwaa, Èbì òjèé a bidò sorò Lótùnún Olójà lodoje ilé, Omo afinjú eye tíí muni inú agbada Orin: Àlùfáà ni ò ya ní wá Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo Lílé: Àlùfáà ni ò yà ní wa Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo Lílé: Àlùfáà ni ò yà níí wa Ègbè: Bódún dé áá fòkó sebo Lilé: Àlùùfáà ni ò yà nííu wa Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo o o o . ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KOKO NÍUN ORÍKÌ OBA ÒNPETU 1 Omo Odùduwà ni ònpetu kí ó tó wá je Oba ni Òjé Ilé. 2 Oríkì Òrànányàn Òrànmíyàn Akòtún Akin nílé Akin lógun Òràn ni mo yàn, un ò yankú Òràn mo yan, un ò yàrùn Baba ni á yènà àyèbá Ó ní a yenú òwú, a rook abé re. Olukoyi 2403 6405 2006-12-19T07:48:35Z Loadewole 101 [[Olukoyi]] [[Ikoyi]] [[Oba Bamitale Otunla]] [[Otunla]] ==OLUKOYI OBA BAMITALE OTUNLA== Ó dáa béè ó dùn mo mi Móo gbó bi mo se n wí omo Arógundádé Olánínlólú Àjàdi móo gbálàyémi Yísá Bámitálé, Olúkòyí mó o gbó omo sànsí òtunla Rógundádé omo olórí ogun jèníàgbè omo akúdá gbèdu àkàlà Ogún ká n mógbó mo darágbó Olúkòyí ogún ká n módàn mo dèrò òdàn Ogún ká n mo Mòkitì mogiroro Igioro ní hulé esun, èsó ò délé pé Lábíntán omo gbéjù gbeègi Gbebàdàn gbétakínnòórìn gbóko gbááwé Òtòtóbìkan àágbé sóngbé ilé ibi à n gbé ní selé eni Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè Omo òbe yína, omo òbe yìna Omo òbe lààlàgbàjá, baba mi á pa sísè á pàisè Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èkannabuse Omo kólúèdé omo abólórun sèléri ikú Yánbínlólú lomo akúróun dogun Elégbà omo a sùn roundogun. Èsó nù láàlà Yánbínlólú lebá puró tan gúnnugún je Igún lóun ó balè lóun ó jojú o Àkàlà ní tóun bá balè lóun ó jèdò Àwon tetèré ori àgbon yèwú n kó ? Tí on ba balè won a jèdò akoni ti n solírí ogun Ìkòyí ogún dùn won a pèje, ìkòyí ogún dun won apèfà Ogún dùn ogun ò dùn èsó pa méìndínlógún Omo a bà wón je n lé olúgbón, Ajagunjagun wón gbé n lápata orun lo Ajágun ò gbéran mi, èrogun èrolè Èsà tí n bówólé omo a sale mó sàfóórá Yánbínlólú ìkóyí móogbálàyé mi Bíolú mo tantantan ti mo bómi tan Ìlú mi mò jáa’gún, omo labalábá eti wéruweru Ogún ká n mógbó mo darágbó o Ogún sì ká n módàn mo dèrò òdàn Ogún ká n mó mòkítì mogiroro Igiroro ní n hulé sun Èsó ò délé pé, la fi n jé omo gbégbó Gbéjù gbéègi, gbébàdàn gbéta Gbákínmòórìn gbóko à á gbé, Sóngbé ilé a bá n gbé ní selé eni Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí Jálànígbó omo a kú dágbèdu àkàlà Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí Omo àá kú fepo télè kòtò Rógundádé móo gbórò enu mi N jé ní mo bóbà mí n lé Olúgbón Òòjó mo bóbà mí n lé olúgbón ajagunjagun Wón gbé n lápata orún lo Ajagun ò gbérànmi, èròogun èròolè Omo asolè mó sàfóórá Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí Ó dijó kìn-ín-ní yánbínlólú Baba wa o dagboòfálè níkòyí ilé yánbínlólú Apònfunyòyò dagboòfálè, eèni dagboòfálè mó Omo arógun bérí, mi mó lónpetu le è mo dagboòfálè mo Òsààsàrà kéni mí mó sìse ò sóró Eyín kan n ne lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé a mònà òtè Yánbínlólú móo gbóhùn enu mi Ijó tí Olúkòyí, tó dógun lè níkòyí ilé Ògbó lolúkòyí fà lówó, aso lósán Apata ní fi n jagun, Jálànígbón ní n jalè lèyìn won Jálànígbón omo akúdágbèdu àkàlà Yánbíngbón móo gbóhùn enu mi Jènígbè omo olè lósì Omo arógunmósàá omo arógun dádé Móo gb óhùn enu mí Omo jagunjagun lógbénu lápata orún lo Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè Fàsánsì omo asolè mó sàfórá Abímo níkòyí ilé, omó n sunkún Omo ò dábò ekún sun, Omo n sunkún òun ò bógun, òun ò bógun Bóò bá bógun edùn ni binlólú Emilóba bógun èmí lo yánbínlólú ìkòyí o Olódùmarè kappa ayé le lówó Ogun ò ríbí iyán o, Olúkòyí ogun ò ríbi èko Bíolúìkòyí omo akúdágbèdu àkàlà Yánbínlólú móo gbálàyé è mi Ìkòyí omo o bà bà won jé nílé olúgbón Òòjó mopó báà bàmí n lé olúgbón Jagunjagun wón gbé n lápata orún ùn lo Jèníàgbé móo olè níkàbì Rógundádé móo gbó bí mo se n wí Omo apóyapo omo ofàyofà Omo orúnyórun, omo èlírígbàjò tó dógun lé níkòyi ilé Bíolú ìkòyí omo olè ní kàbà òkè Yánbínlólú ìkòyí baba móo gbóhùn enu mi Jálànígbón omo a kú bá won dágbèdu àkàlà Ijóti Olúkòyí, yánbínlólú Tí n finú gbofà níkòyí ilé yánbínlólú E pórin kínní yánbínlólú ko lójú ogun? Tí n se kínríndin-kínrìndin o Bó mobáyótán a fikùn han baba Lólúkòyí bá finú gbofà níkòyí ilé Ijó tí Olúkòyí tí n fèyìn gbofà níkòyí ilé Yánbínlólú, ó ni èyìn èyìn lèsó fi n rìn Èyìn èyìn, lolúkòyí bá fèyìn gbofà nikòyí ilé Rógundádé ìkòyí lolódùmarè kápá aye lé lówó Níjó ti Olúkòyí, ti n fèyìn gbofà níkòyí ilé Yánbínlólú ni n pójú ògbó laj, èyìn ògbó lajà Ojú ògbó yèréyèré, èyin ògbó yèréyèré Lolúkòyí bá omo Oba, Jèníàgbé omo dè níkàbà òkè Yánbínlólú lomo ojú oró o E è jé sèye kótóbi lómi, òsíbàtà ò jómi Obà ó tòrò Bí ò si kònkò, bí ò sí ànkèré Emi lèbá ró n múbò, bá á tó òsun A tó bajagun tééré atí opa Á tóbòsà kan òsà kan, tí n be nípèkun sèkere Won ì í jíyán, won ì í jèko Tí ojúmó bátimó, ogun baba wa á tolóoba Obá kò won ò sígun, òtòsì won ò sesèdà Obá ní a fodún ni kàgbo ofe, èmi soògùn ìlàyà Tóbádòní, odún méta òni n ko Ogún n be n le, ogún n be lóoba Béèni òbebe, bí ení ti n busú je Jálànígbón omo akú dágbèdu àkàlà Rógundádé, Rógunmótìdí omo olófà asòlèlè Yánbínlólú móo gbálàyé mi Ìkòyí omo bà óbàwón jé nílé Olúgbón Òòjó mogbó mobà ó bà mi n lé olúgbón Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó Yánbínlólú móo gbóhún enu mí, òdanle yánbínlólú E mó sèdí n dan móo bógun lo Àpèrè mí, e sèdi pìrùn kale lojà Làpálàpá ìkòyí ló fara kégùn-ún èsó ìlú n lá E é pàá, e é mu té è bá rogun Èyin le mò béè le è pá , èyin le mò béè le è mu Èyin ò rù nnkan dùgbèdùgbè mó o já mò olòtè Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhun enú mi Omo arápata tikú n kóògùn si, wón peléwà ni Yení Olúsádé omo àgbàrá bojú ònà jé Yánbínlólú o yá a wá, e wá à tónà baba yín se Omo a lérikan fota Oba, òrugùdùgbè tomi bò lósì Òsàsàrà kéni mí mó ì se òsósóró mó Eyín kan n be lénú ejò, tógbédè jeyín eku lo Mògbótikán gbólógun lójú ara ò jé à mònà òtè Bíolú moó bàwón jé n lé olúgbón E gbóhùn enu mí Bámitálé omo sànsí Òòtunla E mó o gbó babá je kódàólú omo è sì joba Yánbínlólú omo Olúkòyí Omo o bà ó bà wón jé nílé Olúgbón Òòjó mo bá bábá mí n lé Olúgbón Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo Jèní n gbó mògbó omo olójà oko ò kùtà Bínlólú móo gbó bi mo se n wi Omo a kú rónudoogun, eléwà asùnroundoogun Èsó nù láàlà yánbínlólú Le bá puró tan gúngbún-ùn je Igúnnugún ní tóun bá balè, oún ó joyú Àkàlàmàgbò ní tóun bá balè, a sì mó jèdò Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó? Ti òn bá balè, won á pakoni ti n solórí ogun Ìkòyí ogún dùn won a pèje Baàmi ìkòyí o, ogún dùn won a pèfà Ogún dùn ogun ò dùn, èsó pa méìndínlógún Omo o bà ó bà wón jé n lé Olúgbón Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo Yèni à gbé omo olè ni kàbà òkè Yánbínlólú, yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé Níjó on bá pagbòn nìkòyí ilé Ojú ogun ni baba wa móo n rè Yèníàgbé omo akú dágbèdu àkàlà Rógundádé e móo gbo Olúkòyí òsun lolúrí Olúkòyí, òsun odún lóhùn-ún Òsun odún dágbèdu omo àkàlà Òsun ni odún baba, baba tó bí a lóòòmó Olúkòyí omo Obà ón bà ón jé nílé Olúgbón Yánbínlólú je, ìkòyí móo enu tèèemi Mójànkoko bí lànkáti o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó Bínlólú móo gbó bi mo se n wí Yánbínlólú ìkòyì móo gbógùn enu mi Èmi ò mò pólè n jolè n lé yánbínlólú Olúkòyí ròde rè kólé, kótódé lolè lé kó lé è lo Pèkínrèkí, wón pàdé Olúkòyí lónà Olè bé Olùkòyí lórí, omo òkégé Orí wón yí lo bí lénílé, orí yánbínlólá Gbà tó dijó kokàndinlógún, orí yánbínlólá Wón bóri Olúkòyí, móo bi mo ti n wí Wón bé Olúkòyí lóri, omo òkàkà Ori n yí lo bíbàdàn, bí Ògbómòsó bí áwé Yánbínlólú gbà tó dijó kokàndínlógún Ori baba wá yídé kórì Olúkòyí ó tó dé Esin n gbamú Olúkòyí kóólé Ó n gbàpàkó Olúkòyí góòde, ó ní sànpònná Sàngó, Oya náà ní ò pàde Tóbéri n lo àròní omo arógunbérí Rógunmótìdí akúdágbèdu àkàlà Rógundádé móo gbó, bínlólú koyí móo gbóhùn enu mi Aràpàtà rikú kógùn sí ní n peléwà ni Jèní-Olúsádé, bínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi Jèníàgbé omo akú bólóun sèlérí ikú Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí ìkòti o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Yánbínlólú mo kí baà mi ìkòtí o Olódùmo-morè kápá ayé lé lówò Rógundádé, ò bá móo gbóhùn enu tèmi Jèníàgbé omo akú bá n dágbèdu àkàlà Móo gbó bí mo se n wí, ò bá móo gbó i Omo èlérí ìgbàjò, n náà ló dógun-ún lè rí kòyí lé Yánbínlólú Ká tó gba bàbà wa ní owó eranko weere Kólúèdé omo o bà bá wòn jé n lé Olúgbón Rógundádé, Rógunbérí Jèníàgbé omo a kú bólórun sèlerí ikú Yánbíàgbé móo gbóhùn enu tèmi ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Omo akúróhun doogun, omo eléwà a sùn roundoogun Yánbínlólú omo a béebógun lo Òsà ti n bówó jé omo asolè mó sàfoórá Yánbínlólú omo rúebó bógun lo Jèní n gbónmòkú omo olójà oko ò kùtà Bínlólú móo gbó Ìkòyí dorí àwon baba wa ni Yánbínlólú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Èmi ò mò pé ìran kòyí o won ì í jókété Yánbínlólú lóròde rè é kólé Yánbínlólú omo yánbínlólú ìkòyí Omo akúbóndá gbèdu àkàlà Omo labalábá eti weruweru Ogún ká n mógbó mo darágbó Ogún ká n módàn mo dèrò òdàn Ogún ká n mó mìkítì mogiroro Igiroro níhulé esun, èsó ò délé pé La fi n jómo gbégbó gbééjù gbeègi Gbebàdàn gbéta, gbákínmòórìn gbóko gbáawé Òtòòtánbìkan à á gbé, sóngbé ilé ibi a bá n gbé Ní selé eni, mògbórì kán gbólógun lójù Ara ò ké á mònà òtè Ilé Olúkòyí tómi pè níjó méèje, yánbínlólú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Òòrè ni ò réni fìpééta ní fi n pé n ba tagi oko Òòrè ni ò réni fìpée’ta ní fi n pé n bá tagi okó kiri Omo kólúèdé, omo akú modágbèdu àkàlà Rógundádé, Rógunbérí moo gbóhùn enu tèmi Yánbínlólú omo asápópó bónú apata Òpòlopò fà balè sogun làìlàì Bí ò sí kònkò, bí ò sí àkèré Emi lè bá róhun múbò? Bá tó bòsun Atóbajagun tééré, etíopa Àtobòòsàkan òòsà kan, tí n be nípèkun sèkere Won ì í jiyán, won ì í jeko Tí ojúmó bá ti mo, ogun n baba wa N bá tolóun oba, obá rò mo Won ò sígun, Ìkòyí ogún dùn ogun a pèfà Ogún dùn ogun ò dùn, baàmi Ìkòyí Yóó pa méìdínlógún, omo bà wón jé nílé Olúgbón Òòjó ti mo bà bàmí nílé Olúgbón Ajagunjagun, wón gbé n lápata orún lo Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè ká kápá ayé lé lówó Rógundádé, Rógunbérí ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Rógunbérí móo gbálà là yé è è è mi Olúkòyi omo a kú wáà gbà wà Yánbínlólú omo tantan ti mo bómi tan Ìlú mi mòjáágún, omo labalaba eti weruweru Jènìágbé omo olè losì, e móo gbó Rógundádé Ìkòyí tó mi pè níjó méta, jálàní gbó omo olè losì Omo akúróhundoogun, móo gb óhùn enù mí Àdìsá o Bí mo se n so lé è e e enu mí Àdìsá o Olójè oko Mùíná ní n wí Kóni bí a ti n náwó baba Sínmíá Dìsá mo ri nnkan osù mí, kólóun ó jé ó domo Mo rógun mó sàá Bínlólú kòyí móo gbóhùn enu tèmi Jènìàgbé omo olè ní kàbà òkè Rógundádá kòyí ní á pa sísè kápàìsè Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èèkanna Kànnàbùsè omo kannakánná eti omo Yánbínlólú, ó di léèkin-ín-ní Wón ni á gbéle kan kótó ikòtò Wón ní á gbélè kan ikòtò ikòtò Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbélè kan kótó, a gbélè kan kótó kótó A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Mololá Olúkòyí, o láàtí dójú oróórì baba òun Wón ní ká lo sáàrin ìta gbùngbùn Ká sin Mololá Olúkòyí si, omo yánbínlólú Wón ní á gbélè kan I kótó Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbélè kan i kótó a gbélè kan i kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Wón ní Moloá Olúkòyí Ó láà ti dojú orórì baba òun Wón nógbo la á tòó dójú orórì baba re Wón ni é bó àa`rin yàrá, ká soélè kan kótó Ká gbélè kan i kòtòkòtò, Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó sáàrin yàrá, a gbélè kan kótó A gbélè kan i kòtòkòtò, A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Molalá Olúkòyí, ó láà tí dójú orórì baba òun Wón nígbó la á tò ó dójú orórì baba re Wón ní á bó ààrin pálò, ká gbélè kan kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò , Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó àa`rin pálò, a gbélè kan kótókótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè, Mololá Olúkòyí Ó láà tí dójú orórì baba òun ìkòtí o Olódùmarè kápá orórì baba òun Ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó Yánbínlólú n bo la á tò ó dójú oróórì baba re Wón ní á bó ààrin òdè gbùngbùn Ká gbélè kan kótó, ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin òdè gbùngbùn, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè Mololá Olúkòyí ó láàtí dójú orórì òun Wón nígbó laá tòó dójú oróòrì baba re Wón ní á bó ààrin òdàn, ká gbélè kan kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin òdàn, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè Mololá Olúkòyí ó láà ti dójú orórì baba òun Wón nígbó la á tò ó dójú oròórì baba re Wón ní á bó ààrin ààtàn, ká gbélè kab kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin ààtàn, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A gbé Mololá Olúkòyí débè, Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun Wón nígbó laá tò ó dójú orórì baba re Wón ní ká bó ààrin àpata, ká gbélè kan kótó Ká gbélè kan kòtòkòtò Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin A bó ààrin àpata, a gbélè kan kótó A gbélè kan kòtòkòtò A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun Ó nígbó la á tò ó dójú orórì baba òun Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jùngbùnrùn Wón ní á lo sáàrin ìgbé jìnàjìnà Ká sin Mololá Olúkòyí sí A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà, wón ní á gbélè kan kótó Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò Won ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin Mololá Olókòyí Ó nígbà yìí la tó dójú orórì baba òun Bè lá gbè é, ìgbé laá ti là wánu lé Yánbínlólú omo a kú fepo télè kòtò Yánbínlólú abádan méje egbèje, abádan méfà egbèfà Abógodè gbóngbó omo eléégún Wón ti n jawo èyíde méje egbèje Le fi n jómo olórun à á mú rebi Ibààbà mefà egbèfà Le fi n jé molúwadè òròmò dè díàgbá nílé Olúfón Èyí òkotè gbóngbó, tómo eléégún fi n sawo Le fi n jé òjògbìn ará ògbojò ògbólúké Ológbojò báwíde omo abìroko, Mógáinmógáin alalópo lógbín dùn momomo Èyí eyelé funfun, le fi n jé òsèsè ìkòhyí Tí mo rérìn ín rè kokú lójú Rógundádé omo olóri ogun Yèníàgbé omo akú mónà iyì Yànbínlólú ìkòyí tó mi pè níjó méta Yánbínlolú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé ló Jèní n gbó mòkú omo olójà oko ò kùtà Rógundádé Rógunbérí omo olórí ogun ìkòtí o Olódùmo more ká kápá ayé lé lówó Òòrè níjé ajítafà n gbònnà Ogun ló kó on kà á dóje Elérí ò bo bàtà ló dógun lè n kòyí ilé Yánbínlólú kénlé omo, kúnlá orí n dogun Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè Yánbínlólú òòrè ni ò réni fì pééta Níbá fi n tagi okó kiri Yèníngbónmòkú omo akú dágbèu akàlà Rógundáde omo elégìíìrì Won ò jówu Obà ó tòrò, omi Obà bá tòrò Eyè kí lè bá róun mú b obà? Ká tó bòsun Ká tó bajagun tééré eti opa, átóbòsà kan òsà kàn Tí n be nípèkun sèkèrè ilé, Won ò ní fiyán èni yèko, tójúmó bá ti mó Ogun baba wa a móó tolóba Obá kò oba ò sìgun, òtòsì won ò pèsè dà Baba ni á fofún nì í kàgbo ofe Èmí so ògùn ìlayà, tó bá dèní Odú méta oní, ogún n be nílé ogún n be lóoba Jèními òbebe bí eni n besú je Jèníàgbé omo akúdá gbèdu àkàla Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi Yánbínlólú ìkòòtí o, Olódùmarè káp ayé lé lówó Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí o ìkòtí Olódùmarè kápá ayé lé ló Rógundádé omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón Òjó mo gbóbà bà wón jé nílé Olúgbón Rógunmótìdí omo olójà oko ò kùtà Ogun ò ríbí iyán o ìkòyí ogun ò ríbí èko Sapólosoo omo agbòn tí n yáà rùn òtè Bínlólú ìkòyí e e jagun à béè jagun? Yáníàgbé ogun oba wón tit ó lo Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi ìkòti o Olódùmo morè ká kápá ayé lé lówó Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí Yànbínlólú ìkòyí omo akúmónà niyì Omo a kú yanyan bòtè lerù Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi Ìgbé la á ti là wánulé Rógundádé Rógunberí omo olóríogun Yèníàgbé omo olè losì Ìkòyí ti o ti mo mò pé témi ó ò Ìkòyí omo arógunmótìdi Rógundádé Yèníàgbé omo olè losì Èsèsè ìkòyí móo gbóhgùn enu mí Jèníngón mòkú omo akú bá won dágbèdu àkàlà Ogún ká n mógbó Yánbínlólú ni mo darágbó Ogún sì ká n módàn ni mo dèrò odan Ogún ká n mó mòkitì mogiroro Igiroro ní n hulésun, èsó ò délé pé Lo fi n jómo gbégbó gbééhjùgbèegi Gbebàdàn gbéta gbákínmòórìn gbóko gbááwé Òtòtò níbìkan à á gbé Sóngbé ilé ibi a bá n gbé ni selé eni Mògbó tikán omo akúdágbèdu àkàlà Rògundádé ìkòyí é rogun à béè rogun? Ogun Obá, wón tit ó lo Jèníàgbé omo akúmónàniyì Rógundádé ìkòyí torí àwon baba mí ni Sapó ósòó omo ó bà ó bà ó bà wón jé nílé Olúgbón Òòjó mopó bo bà mí jé nílé Olúgbón Ajagun jagun wón gbé n lápata orún lo Èrogun, èrolè Sànsí omo asolè mó sàfóófá Abímo níkòyí ilé, om;ó n sunkún Omo ò dábò ekún sun, omo n sunkún pónu ò bógun Òun ò bógun, bó ò bá bógun edùn ni Yànbínlólú ìkòyí emi lé wa bógun èmí ì lo Òsàsàrà kéni mi mó ì se òsosoro Eyín kan n be lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo Mògbó tikán I gbólógun lójú ara ò jé mònà òtè Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tè tèmi Aríkú mó sàá omo olófà asòlèlè Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi Omo akúta kó torun Omo apòfun yoyo dagbofà lè Eèní dagbogà lè mó Rógundádè Ikin lè é mo dà sórùnmo Jèníngbó mòkú omo o bà ó bà wón jé n lé olúgbón Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu mí Jáàlárógúnmó yòmo obà a tèlèwùsì Rógundádé móo gbó Òsèsè ìkòyí tí mo mórèrín rèé ko kú lójú Yánbínlólú móo gbálàyé è mi Bíolú ìkòtío Elédùmarè kápá ayé lé ló Rógunbéri ìkòyí móo làbárè enu mí Bántálé omo sànsí Òtunla Rógundádé móo gbó bí mo se n wí Bántálé je, ó joba baba è sì joba Obá wá di méjì lá à obá di méjì láàrin àwon Oba Bíolú omo kúnlé orí dogun Jènìngbómòkú omo abólórun sèlérí ikú Yánbínlólú ò, mo tan ti mo bó o omi tan Lúmòjáágún molabalábá etí weruweru Mo à kú fepo télè koto Rógundádè Rógunberí omo Olúkòyí Móo gbóhùn enu-un-unun tèmi Jèníngbó mòkú omo a kú dágbèdu àkàlà Òsèsè ìkòyí omo rérìn-in rèé kokúlójú Yánínlólú mo rúbóo bógun lo je Yèníàgbé omo akúólórun sèlérí ikú E wàgbòn sèsè kée gbámùré kà n lórí Olója bèbí omo agbónsinsin tìntolóko lénu Jèníngbónmòkú omo a kú dágbèdu àkàlà Ìkòyí é rogun à béè rogun? Ogun Oba wón tit ó lo Jèníngbónmòkú omo olè ní kàbà òkè Rógundádé móo gbó bi mo se n wi Òòrè ní jájítafà n gbònnà Yánbínlólú òòrè náà ni ò réni fì pééta Ní bá fi n tagi okó kiri Omo pérúèdé, omo abólorun sèlérí ikú Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé Omo àgbàrá sojú ònà jé yánbínlólú Omo àgbàrá sojú ònà kotonporì loaf Omo àrógun mó sàá Bínlólú ìkòyí Móo gbóhùn enu tèmi Jènimósàá mòkú omo o bà wónjé nílé olúgbón Rógunmósàá móo gbó omo Olúkòyí Yánbínlólú ò, mo so béè léèkan póbìnrin ìkòyì Won ò jé pagbòn níkòyí ilé Jó tí ón bá pagbòn níkòyí ilé Odi ogun tóri ni wón mó n lo Yánbínlólú ìkòyí tí Olódùmarè kápá ayé lé lówó E móo gbó, ìbílè ìkòyí won ì í jòkélé Yánbínlólú atúgun n baba wa n fapá ewú se Àsèìnwá àsèìnwá àsèìbò mo rólúkòyí N bi tí gbè n fitan òkété jèko Rógundádé, é rogun à béè rogun Yánbíolú ogun obá ti tóòlo Arikúmósàá omo olófà a sòlèlè Omo òbeyína, omo Òbe yàlàgbàjá Yánbínlólú olé lóòmo fíkanlé, fikan lójú ogun Yánbíolú ìkòtío Olódùmarè kápá ayé lé lówó Èmi bánré Àdìsá olójè oko Mùiná A kóni bá a tí náwó baba sínmíá Èsó olójè ni tèmi, Àdìsá gbajúmò arèkú eléégún E móo gbó bí mo se n eí, gbálàyé mi Bínlólú Èmi omo arógunmósàá Bìolú Èmi bániré ò dékùn eni, a sèìndeni ò wópò Sàsà èèyàn ní féni léyìn báà bá sí n lé Bánré bándélé tajá teran ni feni feni lójú eni Olúkòyí omo bò bà wón jé nílé Olúgbón Yánbínlólú omo olúkòyí mi ni Yánbínlólú omo sápópó bonu apata Arikú ó sàá omo olófà a sòlelè Yánbínlólú ìkòyí e é jagun à bé Yánbínlólú ìkòyí omo a kú bó n dá gbèu àkàlà Molódomlé Yánbínlólú Rógúndádé e móo sèdi didan móobógun lo Apèrède e sèdí pìmù kale lojà Làpálá ìkòyí n ló faara pédun èsó ìlú n lá A á pà á, a á mu Là á bá rogun, èyin le mò béè le pà á Èyin le mò béè le mu Èyin bò kan dùgbèdùgbè mojágbón olòtè Ó dìgbà a bá pàrapòtònlò, ká tó gba bábá à wa Ní owó eranko weere Omo kólúèdé, omo abólórun sèlérí ikú Yánbínlólú mo, mo lo tantan tí mo bómi tan Ìlú mòjàágún omo labalábá etí weruweru Omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón Bíolú ìkòtío, Olodumo morè kápá ayé lé lówó Rógunmósàá omo arógundádé o Ìkòyí bóogbóhun mí o dìde Oníkòyí omo o bà bà wón jé nìlé Olúgbón Rógunmósàá Rógundádé Móo bò lódòo wa Ìkòyí omo a bà ó bà wón jé nílé Olúgbón. Àwon Ìbéèrè àtki ìdáhùn won ní sókí lórì oríkì Oba Olúkòyí (1) Ogún ka n mó mòkìti mogiroro Mòkìtì yì í ni olú tí máa n hù ti àwon baba wa fi máa n jeun ní ayé àtijó (2) lábíntán omo gbéjù gbèègi gbéjù yìí túmò si gbígbé inú igbó. Gbeègi tímò si gbígbé ààrin ìlú. (3) Baba mi á pa sísè á pàìsè Èyí túmò sí pé á pa eni tó sè àti eni tí kò sè lójú ogun. (4) Olúkòyí ló burin burin tó so níbàtá èkennabuse Soníbàtá èkennabuse yìí túmò sí pé onílù ó salo lójú ogun tógun bá le tán. (5) yánbínlólú lomo akúrónu dogun Elégbà omo a sùn ronudogun Èyí túmò sí pé ó sùn dológun kótó wá dìde láti máa jagun. (6) Àwon tètèré Èyí ni àwon eye eye tin-in-tin-in (7) wón gbé n lápata orún lo Apata orún ni ohun èlèogun tó dàbí apó ti àwon ológun n kó nnkan ogùn sí. (8) Ajagun ò gbéràn mi Pé jagunjagun kò le gbé ìran mi. (9) Omo a sole mó sàfoórá Pé Olúkòyí kì í kèrù elérù lójú ogun Sùgbón ó máa n gbé àwon ìyàwó tó bà rewà lójú ogun. (10) Ogún ká n mó mòkitì mogiroro Èyí ni igi mòkítì tí wón sá sí nígbà ogun (11) Èsó ò délé pe Èyí nip é iye àwon tí wón lo sí ogun Olúkòyi kó ni wón padà wá lé. (12) Omo òbe lààlàgbàjá Oríkì ni eléyìí (13) Omo à á kú fopo télè kòtò Èyí ni ètùtù tí won máa n se kí wón tó sin àwon akíkanjú (14) Apòfunyòyò dagbofàlè Èyí ni pé p máa n po ofá òògùn lè. (15) omo apóyapo Túmò sí ohun èlò ogun bí apó àti ofà (16) jálànígbón omo akú bá won dágbèdu àkàla Èyí niu gbèdu tí won máa n dá tí wón bá joba tán láàfin. (17) Yánbínlólú ní n pójú ògbó lajà èyòn ògbó lajà Ògbó yì í náà jé ohun èlò ti wón fi n jagun (18) Obà kò won ò sígun Èyí ni náà kò jagun. (19) Yánbínlólú ìkòyí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó Èyí túmò si jagunjagun tí won kó apata tàbí ohun èlò ogun lé lówó. (20) jèníàgbé omo a kú lólóun sèléri ikú Èyí nip é ó ti múra ikú lo sí ojú ogun pé ti ikú bá yá ó ti yá náà ní. (21) Ò ru gùdìgbè tomi bò losì Gùdùgbè yìí ni ohun èlò omi. (22) Sànsí, Òtúnla, kódàólú Gbogbo wón jé orúko oba olúkòyí. (23) Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó ? Èyí ni òpe tí tin-ín-tin-ín-ín bà lé lórí. (24) Yèníàgbé omo olè ní kàbà òkè Èyí túmò sí bíbejú wolé ológun (25) Àwon yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé ìdí èyí ni pé atúgun ni baba won náa n fi agbòn se. (26) Òsun lolórí Olúkòyí Èyí nip é òsun ni ìran baba Olúkòyí máa n bo. (27) Òsun odún dágbèdu omo àkàlà Gbèdu yìí ni ìlù tí won máa n lù ki wón tó lo sójú ogun. (28) Aràpàtà ríkú kógùn si ní n peléwà ni èyí ni pé wón kòógùn sínú apata ogun. (29) Ò dìgbà tá bá pàra pòtòlò Àra àti pòtòlò yìí jé orúko àwon irúfé eranko tó lágbára nínú igbó. (30) Omo a kú róhun dogun, omo eléwà a sùn ronudogun. Èyí túmò sí pé Olúkòyí máa n díbón lójú ogun bí eni pé ó ti ku. (31) Òtòòtánbìkan à á gbé Èyí ni pé ibi gbogbo ni ológun le máa gbé lójú ogun. (32) Olúkòyí omo a kú wáà gbà wà Igbá ìwà ni igbá tí jagunjagun gbà nigbà tó bá ségun lójú ogun. (33) Mololá Olúkòyí Èyí ni orúko ìyá olúkòyí kan tó ti je oba ri. (34) A gbélè kan òjingbúnjingbùn jingbunkúnrin Èyí ni kòtò ti a gbé tó jìn gan-an. (35) Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jìngbùnrùn Èyí túmò sí ààrin igbó tó jìnnà. (36) A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà } Wón ní á gbélè kan kótó } Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò} Ìtumò àwon gbólóhùn métèètà yìí ni pé a sin Mololá Olúkòyí sí ààrin ìgbé jínjin èyí tó túmò sì pé ìgbé la á ti là wá inú ilé. (37) Mógbáinmógáin Èyí túmò sí ológbojò tí í se ìran eléégún. (38) Rógundádé, Rógunbérí Àwon yìí jé oríkì olúkòyí. (39) Omo àgbàrá sojú ònà kotònporì lofà Kotonporì yìí ni pè àwon kòtò ojú ònà Olúkòyí jìn púpò. (40) Atúgun n baba wá n fapá ewú Pé òkété jíje jé èèwò fún ìran Olùkòyí torì wón fi máa n se ètùtù nígbà ti wón bá n lo sójú ogun ni. Akesin ti Ora 2404 6228 2006-12-16T08:40:25Z Loadewole 101 /* AKESÌN ti ÒRA */ [[Akesin ti Ora]] ==AKESÌN ti ÒRA== OBA PROF. OLÓLÁDÉ AFÓLÁYAN LÁTI OWO ASÌMÁWU OGUNKAYODE- IPERIN (ILE OSÓLÒ) Omo awùlú wará è omo Awóbínpé Lójèé òkésó, mo kuwo bí eníkurégbe Mo fi kònkùsò kuwò mi lùlù Àyè Òjé bí mo gbénà bi è pé Mo gbégi rékété kóba àyè à pagi dà a dènìyàn Omo enígbó máyà mayà su Omo enígbó máyà mayà tò Omo enígbó máyà mapètú Omo onígbó kánrin kése Àjèjì é gbodò wò Àjòjì é wogbó wean n kó Àyún la rí a è rábò re Awo ló pa mú je Aìráyekù erin nínú igbó Aànírí t’efòn lánìjù Kì fòn ó kì kà kí Arájekù baba nínú ibú Agbélè kan bí i kòtòngìrì Adòdòbálè afàgbònwómú Adòdòbálè afàgbònwó mú Babá wí n kí o lòjé e lé Babá wí n kí o kìbáà wálé Omo ojúrógun ó le mo yàgbàlàgbà oyè leyò Àkórí mo mú gbòkán sàwídíwídí Omo Síngínnigín awo Gbà won bá gbé ayaba ‘lé oni ní tuni lára Omo àwówò yàrà Omo akáso wégùn jàgàjígí yaráà ján sò lóló Omo olókó emery Ìkà kán kí n kányìn ni pèsán Péjú ni é sure léran pa Amònà ìkeyìn nirè Omo èlùbú èsí bàká je Ba pée n lé a pée lénu Abèlùbó tìrì àjà balè nirè Omo oníkáà oyè omo jáwé lémo lérí Ki n jáwé lémo lérí mògún ján Mo já kerú mo já kayaba Mo já jàjòjì gòdògbò yí n be lódò mèjá Mo mú yókù mo mú kayaba ki ri n tójú Omo ní mògún sèje ní mògun sèsán Omo olókó emery àbòwolè ní tòsà Omo oníkáà oyè omo Ejíbbojó yará ìlágbède Mo múrin túnrin ro, òkè àlosò nirè Aìbínúmo nírè ká pose Abó owó laá gbé kayaba Nímògún sèje nímògún sèsán Omo ajídáre bí omo òkè àlobò nirè Iyèjan Fákáyòdé mògún ìyèkan aráfúnmi láso Abòdìdì aso pèlèmò Omo àkóbó fàrí n be lónà ìrò Ó yan kúngbonna-kúngbonna A yan kùngbonna-kùngbonna Eè kàn mò pókó ni án ro nírè won èé rook Omo alágbède àtètèkàn yìí jíogúnrennìlékún L’ójú ení jé bá n gbéwúgege Ò bá bá n gbéwú àìlágbède omo ojúdúró Ìbán nirè omo fowórorí Omo àkóbó kan ònà ìrè Yòó ti dé bòyí àrémó ri Bo’bá yan kúngbonna-kúngbonna Asàì yan kùngbonna-kùngbonna Eè kàn mò ókó ni ó ran bile won èé rokó Baba wa ló dáko sínú igbó Èyí éè jiyàn alákedun Ó kò kùrò si ì áyà éè jiyàn òjò Ò dáko si gbèri àwéré O bomi lé ko ma ki ma kó ma Bògún sèje omo ajídára bí omo òkè àlobò nirè Lóyan gìjó omo onuyéké abé ota Àkòlórò loyàn omo táyàn lékù Omo Olóri egbé Òtènté làlá aríkùn táyàn lé Ilé ìyá à re omo akútorí ègún sònà. Ire lónìí o orí mi à mà fire Iré lónìí o orí mi à mà fire Nítorí tani, nítorí olójèé lù kó só Lója lù kósó Mo a kuwo bí ení réte Ma fi kònkòsò kuwò mi lùwèlùwè Mo júwe júwe o èléo mo lée wa Mo sàkàjúwe èléo mònà E ò mò pópó Adégborò lójà Oba B’órí mi bá le sé Bí n bá jolójomò láàrín ilée wa Dúpé a je balógun Ma f’Odúnolà ìjomò Ire ló nìí erí mi à mà fire Bó wù mí dún bi eégún o Bó bá wù mí ma fohùn bi ènìyàn Kè é hun mí kè é hùn’ran mi Ìyá mi làrè lojè monà mejì Lóje lù kósó lójowòn nì ya à mi Omo wùlú wará è omo Awóbínpé o Omo ògbàìgbé ésàrun ni mò n ké sí Omo afélélé wogbó awo N lé omo enígbó máyà mayà su N lé omo enígbó máyà mayà tò Omo enígbó máyà mapèdó o Omo enígbó o kánrin kése Àjèjì won è gbodò wò Àjèjì yó sá wogbó be nà n kó o Àyún la ri a ò rábò re Omo olójà yée mú gbanó Igba egúngún ni wón n mú ná be ò Omo àgbákan lè yagédé Àwàkan lè yàrà Àwàkan òun àwàkàn kán wa lè orò nílé asánlú Omo Òdù mefà omo èrèlè Ètá gbóná èta kò gbóná Agbada gbóná tinútinú Wón lu kósó lónìí orí mi kò jo Wón lu yànda mi è pasè dà Obìnrin bìrìn ló sowó sóbìrì pèté lorí mi dìde Orí mi dìde nílé asánlú o Orí mi dìde nílé asánlú o Òyó layé wà àtùgbà erò Ológbà awo ògbarìwò ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN 1 Onigbanaya mayato, Onigbo maya su Inú igbo eegbun ti won ti n ségún, baba Akesin ni n ségún. 2 Afélélé wogbó awo Baba Akesin, aso funfun ni o maa n wo nijo ìségún eyi ti yóò máa fé lélé bó bá ti n wogbo lo. Orangun ti Ila 2405 6612 2006-12-21T15:06:03Z Loadewole 101 /* ÒRÀNGUN TI ÌLÁ */ [[Orangun ti Ila]] [[William Adetona Ayeni]] [[Ariajoye]] [[Oriki]] ==ÒRÀNGUN TI ÌLÁ== OBA WILLIAM ADÉTÒNÀ AYENI ARÍEÀJOYÈ 1 LÁTI OWÓ ABIGAEL ADENIYI ILÉ OLÚTOJÓKÙ HUMAANI ABIKE ILÉ OLÚTOJÓKÙ Adétònà Àkànbí, Aládé-àásá-sí Abiyamo níjò jà iná gerí lé fejú Baba kíkelomo Kò róun fálejò ó fowólabí toro fálágbe Yánbídolú ará èsó éè délé pé Eni mo lérí ikú dogun Àrònì mo tì fà bèwò àrònì gbélé Oníkòyí ò sinmi ogun Nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bá kú lójú Ení mo sú rondogun mo sùn rondogun Mo tà kaka gbáriwo òrun ròrò Àkànbí ni dúó dè mi Omo ogún apó Àkànbí ni dúó dè mí omo erù ofà Dúó dè mi omo Àádórin èsó Omo olúgbón sáakin Mo jàjà diò tidò leyò Orígun mérin le é sígun nínú léeyu Erèrin ni mo mò bálápó bá síwájú Olófà a tèle enímò a lárin Alápàlànpó n ní somo kehìn ogun nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bákú lójú Ení mo kú rondogun mo sùn rondogun Mo tà kaka gbánwó òrun ròrò Àkànbí ni duó dè mí omo ogún apó o Àkànbí ni dúó dè mi omo erù ofà Àkànbí ni duó dè ni omo Àádórin èsó Omo Olúgbón sáarin mo jàjà mi ò tidò leyò Bàbá Àkànbí lomo Òyìnbó gbága làlú Omo egbínrin baba aso àlàárì baba èwù Ilé òyìnbó n be nísò atèkuru nínu ‘lé baba tó bí mi lómo Ilé òyìnbó n be nísò atàkàrà Ilé òyìnbó n be níso atòwú dúdú Ki an gbé n sowó aró kúsu kóse Erí ti bá gbé ni désò atèkuru Erí kó erí ni Erí tó bá gbé ni désò atàkàrà Erí kó erí ni Erí tó bá gbé ni désò atòwúdúdú Erí kó erí ni Obà mi òkò, obà mi sàlè Olójó òní jé n bímo pò tádìye Nínú lé baba tó bí mi lómo Bádìye bá se kókò lagbàlá Omo ní kó je níbe Omo òyìnbó gbága làlú Omo egbírín baba aso Àlàárì baba èwù èrólà Àkànbí Àjíún là rín rín omo Erínwókùnwoyè gbé Omo erínwó gbanra bí okó tuntun Ò gbó kuku òjò dami agbada lore Òjòse tábn è ti rò mó Ayabá wolé án rò mó Lópèpèkun láwéré olómo ofe Òbàrànkàtà mo boyè mole omo òkè wù Omo ìrókò tééré làkànbí Ìyiún be nípadé Òra Nínú ilé ìyá à re ni Ìyíun jé won ó sè won Òra Ìyí èrú jé won ó sè won òkè wù Ìyí èní jé won ó sè won àté lé odán Omo Àdè tutu làkànbí Mo radio bù éri mo somodé, Mo rékuku mo mú sínú isu Òrìsà jé n bade lade, Jé kí n bode lódé Agó è ni è sé jí nínu ‘lé wa Bó bá dòsán ganrín ganrín Won a mótúrù n sàwon nílé odé Òrìsà òkè òrìsà ìsàlè Olójó òní má je n bá gíè lerù nílé odé Ogómodì mo sinmo gaga relé oko Mo jeer ewà bí ení yòwú là ladì Òsèsèkòyí l’Àkànbí mo rínrin rè bákú yájú Elégbà mo fì gbámú jagun Mo gbòn gìrì joyè olòtè Erígun méje lèésígun nínu ‘lé yin Èjèje nì mò Alápó gba wájú nílé kòyí Olórà a gbàrin aláàrin a gbàbon Alápàtàkó òun ní somo ìkéhìn ogun Òsèsèkòyí mósò lènù mo gbàgbé ‘lé Omo a gbòn yéè ríkú sá Nílé olégbà mo dìgbámú jagun Mo gbòn gìrì joyè olòfè Ègbè: Enì yó wí ìkòyí è nílé ogun agbòn Èrùwà nílé ogun Omo akú má jègbin òjó ogun agbòn Èrùwà nílé ogun Omo àsádi eni kòyí ogun agbòn Èrùwà nié ogun agbòn o Èrùwà ní selé kòyí omo agbòn yéè ríkú sá Omo olósàá èji Eni mo lérí ikú dogun Mo gbon gìrì joyè olòtè Àkànbí loníyàá òkánkán Omo Ajìdágbèdu àkàlà Àkànbí lomo oníyàá òkánkán Omo Asélémuré arógangan Àkànbí lomo oníyàá òkánkán Om òfèlè bókùnrin jà Àkànyé lomo oníyàá òkánkán Omo iso àkàlà yí n je ní mògún òde Afínjú eye ni n je ní gbangba oko Omo ekùn omo ebóse Ìjèsà òsèré lákànbí Mo ká tín ìn léní omo eléní eléwele Jèsà lodú mo pànà dà Ìjèsà ò rídi ìsáná Ilé leru Owá ti n muná rook Omo olóbì kan owówóntiriwó Omo olóbì kan òwòwòntìriwò Ìyó bá wò níjù Omo eranko a mú je Omo ènìyàn ní hè yún un a yáa mú je E jé ká ragun Yánsidolu E dìde e jé ká rogun E kápó lápó Ìkòyí é kofà loaf E dìde e jé ká rogun Ìkòyí o E dìde e jé ká rogun Yánbídolú E dìde e jé ká rogun E kápá lápó Ìkòyí é kofà lofà E dìde e jé ká rogun Bàbá rere Ee o Owá ò Ì-ín la wà Àkànbí lèrò ará dúó dè nisàn Ládéjobí àrán ò félélé Omo mo félélé wogbó awo Àjòjì lè pokùn nisàn Àtòrì wówòwó yó pekùn ni sàn n kó nílée ládéjobí Nílé Àkànbí èsó ò délé pé Elégbà mo sùnde níjó ogún le Àrònì mo tìe lèyò Àrònì è gbélé oníkòyí è sinmi ogun Yàwó eníkòyí èé sèyàn yàwó eníkòyí lòjóró Òun ló sekú pà báà mi Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà Sìgìdì yéè jepo Wón ti mépo si lénu Sìgìdì yéè jàdí án ti mádìí si lénu Sìgìdì yéè jòrí án ti mórìí si lénu Eníkòyí dìde ogún tó lo ò Eníkòyí bá dapá dasè ‘le níkòyíi lé o Òyí dapá dàsè le níkòyíi lé Ibè logún ti mú bàbá mi Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà Yàwó Eníkòyí è sé finú hàn Yàwó Eníkòyí è jé gbénú’lé Ikú ti pa bàbá mi Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà wón se ni Tá ló ni kòyí ò nílé Ogun agbòn o Èrùwà nilé ogun agbòn Ta ló ní kòyí ò nílé Ogun agbòn o Èrùwà nilé ogun agbòn. Kúléhìn lanà mi Ayeni n be nílè ‘bìkan Okò mi n be nílè ‘bìkan Baba Adétólá e kú ìnáwó, e kú náwó E mà kú àseye Oníkòyi e bá mi kì ká lè lo Òsèsènílékòyí omo agbòn yéè ní bákú yájú ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN (1) Kò róhun fálejò ó Léhin ogun ni àwon alágbe n ki fowólabi toro fálágbe Oba báyìí. (2) Kíló dé tí e ki Kábíyèsí Òra ni ilé ìy lo sí Òra òra ni (3) jíló dé tí e tún ki Gbogbo Owá ni ó bá ìjès kábíyèsí lo sí Ora (4) Erímopópó Bí Okó Ilé Ìyá Oba ní Òkè Ìlá ni à n kì tuntun báyìí (5) kilo dé ti e fi wón wé Okó Omo alágbède ni wón Oba Iragbiji 2406 6374 2006-12-18T07:45:26Z Loadewole 101 /* ORIKI OBA ÌRÁGBÌJÍ */ [[Oba Iragbiji]] ==ORIKI OBA ÌRÁGBÌJÍ== Kábíyésí Oba Oba tótó Oba ìrágbìjí Àbíyèsí Oba Oba mo fé pè n kò ní mu emu Oba ni mo fé pè n kò mu gòrò Àbè togún ràlú onmo ará lósìn Téní wíjó ará lóbòkun sá loba ìrágbìjí n jé. Ònkókóló omo oníyán kónkólóyo Omo bárígídí níyán ògún Omo arílù mó lulu fún ìrà Àrílá ílànkí mo gbé òkè je nàmùn Gbéléwadé mo gbélé se bí Oba Omo Òké gbélé wùsì lónà tòrà Anal mo kéde jègbe Ará mú lege ará òkun esè kè Omo òkan ti yí lulè Ó kù okan Omo olórò kan òrò kàn Èyí tí fáwù lógànjó yányán Gódógódó Ilé won kò gbodò sowó odó poro Béè ni alògì kan won kò gbodò solo ògì sàrà Omo kékèké Ilé won o gbodò sunkún omú Èyì tí ò bá sunkún mo lórò ni yoo mo gbe lo. Omo òkè kékéké ni yíkè yíkè yí láyé. Àbè togún ràlú omo arà lósìn Téní wíjò ìjèsà kò rídìí ìsáná Ilé loní Owá ti mú iná roko Àbè togún ràlú omo arà lósìn. Mo tún yí yun tì kédéngbé Ònyín mo tún lo re dé òkè àgbò. Oba tótó mo lémi kò perí Oba Oba won n perí e ní Sókótó Oba ni wón n perí rè ní Sàbàrà Oba ni wón n perí rè nílè ìrágbìjí Oba olókùn esin Ará Ilé mi abi ìrù esin mi tìèmì A gbún esin ní késé à ló mò jó édòko Gbogbo ara esin wón wá koná sasa Oba kólérán tí n retí eni tí yoo tè fun. Oba n náà ní í be lónà ti òkè àgbò. Àbè togún ràlú omo arà lósìn Téni wíjó ará lódó kánkán Èyin lomo olóyè nílé omo olóyè lóde. Oyè náà won kò ní pare mó yin lówó. Orí àpéré yoo gbé yín dòyè baba èyin Èyí tó n be níbè won kò ní kú mo yin lówó Oba tótó àágbìgí mo lémi kò perí oba Oba ni n be lónà ti ìjèsà àbè Ìjèsà àbè togún ràlú omo arà lósìn Téní wíjó ará lódò kánkán. Mo onípokítí Ide Ikú kò ni pa Oyàdókùn wa Ìjèsà ìsèrè onílè obi Omo ojú rábe sá mó gbódó pea be lórúko. Omo ojú réjò ata wàrà Sòbòrò la bí ìgbín kò fi abe kan ara. Àwon ni omo olóbìkan òbìkàn Èyí tí ó kò bá fé won ní wò sílé Èyí tí ò kò bá fé won a wò síjù Eranko igbó á mu soko je A kì ki Ìjèsà kí a má je Obi tógbó. Tí e kò bá rí obì tógbó Kí e wá gba Obì lówó mi Àwon lomo olódò kan òdò kan Tósàn wéréke tó sàn wèrè ke. Tí ó dé èyìn èkùlé osólò tó di àbàtà Èyin lomo tí e bá jáwé kan Eègbá kan ni Bí e bá já méjì Eègbá méjì ni. Tí e bá já méta Eègbá méta ni Ò pé pep e aso won lóde ìgbájo Elégbòdò ni aso àwon ìjèsà Èyí tí e bá ri lójà ni kí e rà nfún wá Kí n ró jó Olóye lo Torí a kà jò olóye dun ìran baba yin Àbè togún ràlú omo arà lósìn Mo bá àágbìjí relé Mo bá àágbìjí relé. Oba Ororuwo 2407 6381 2006-12-18T08:27:43Z Loadewole 101 /* ORÌKÌ OBA ÒRÒRÚWÒ */ [[Oba Ororuwo]] ==ORÌKÌ OBA ÒRÒRÚWÒ== Olóròrúwò oba Oba tótó mo forí balè lódò re Ìlú kò ní dàrú mó o lórí Òràngún omo Ògboyè Lángbóyè gbólá omo orubu Tí wá sámo láàké é Pàkàn lokun pàkàn lónà tèdè, Ewúré Olóràngún ní je lónà gbàgede Àgùntàn Olóràngún ní je lésè yàrà. À je wèyìn ló ba selédè jé yányán . E woo mo Adéjoorìn ní màgbon Yangadá bí eni wemo relé oko Bàgéfúj`da omo èjìjà yekan Olórúwò ni gbogbo won Omo Oba bi wón perin sí Ni wón n pè ní ìta aperin Ibi tí won pa àgùntàn si Ni wón n pè ní Òkè àgbò Ibi wón pa elédè sí Ni wón n pè ní òkè èdè Ni wón fi n pe ní òràngún ará ìlá màgbon Òràngún omo ògbóyè gbólá Gbóyè gbólá omo orubu Tí sámo láàké e Béè ni bàtà logun Bata lónà tèdè Tile Olóràngún omo ògbóyè gbólá Ibi mo mònà dé ni n o je dé Ibi emi sì kún mí dé ni n o kì mo. Mo bá Olóràngún relé Òròrúwò ni mo lo. Géndé lawa kábíyèsí Oba, Olóròrúwò Oba Kábíyèsí Oba èyí tó wàjà Orokun tápà bèlé èsun Òtèté omo afi àróò dáná kúlíkúlí Tèté omo a fi àróò dánà kúlíkúlí Mo kí ìgunun, ìgunun rojú kókó À bí òré tápà tí n se ni. Bàmún lóye tápà bonàákó yányán Olúbísí omo aláwo ló lesin Mo mèdì okò telè ni mògàmògà Mo kí yekan wa tí jé òdòfín wa Akéréburé omo oláníyanun Àdìgún omo mòmóódù Ìdáméjì àgùnbé tí won n pè ní enìkan soso Ni wón fi n pe Olúbísí ará lódò oya Sebí yakan Olóròrúwò ni òràngún omo okù òkáyá Iyekan ti bimo ogun òsìngìndìn Olúbísí mo kí òyagadá mo yí omi Omo igbá Òdí ni mí mo dé Odò mo rìn gerere. Ìkòkò òdí ni mí dé odò mo rìn tàràràrà Omo bíbí òdí ni mí mode odò mo pa òdódó orí Olúbísí omo káló káló ni wón sekú pèja. N lè yekan le láyé yekan menu gún ola, Omo òkánkán Ilé la sìbi Olúbabi kébísí olú ará Ilé mi gògò la sìbi ìmùlè Tàbí ránti Ìbi láyé Ojó tí a bá kú ará Ilé eni ní gbé ni sin Òtèté omo a fi àróò dáná kúlíkúlí Omo káló ni wón sekú peja Omo Olúbanké ìbòsí mo bá ònà odò lo. E kú bè láàsín ekú bèláàsin Yé wo naa ekú bàláàsin. Oba Ikirun 2408 6372 2006-12-18T07:40:51Z Loadewole 101 /* ORÍKÌ OBA ÌKÌRUN */ [[Oba ikirun]] ==ORÍKÌ OBA ÌKÌRUN== Òláwálé akìnrun Àbíyèsí akìnrun o Oláwálé arékùjó oko Adéyolá Oríburúkú kò ní jé tire. Ánlàgbá omo Ojà Obì Gbólérù lakìnrun oba gbóléké olúgba Ob èyó atòrò Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòkun Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòsà Omo èyò tó ti mú ìkìrun dùn gbóngbón Igbó ò lérù mó gbogbo igbó ni wón di lómi lómi Ánlàgbá omo ojà obì Àgùnbé aágbòró pète a pósí dórí aágbòró mó Oláwálé orí òkúta latí pète ara wa. Tile oníláà omo ojà obì. Omo òkan kómi lésè ní pèté yányán Òkan ní kíni mo wá dé ìlú ète Òkan ní kíni mo wá dé ìlú èrò. Òkan ní kíni mo wá dé ìlú òdájú yányán Oláwálé ibi tí won tí dáyó ara won. Onílàá omo ojà obì àbíyèsí Oba. Oba tótó mo lémi kò perí oba. Oba ní wón n pe orí re ní Sókótó Oba ni wón perí rè ní Sàbàrà oko Adéyóólá Oko Adéyóólá ni wón n peri rè ní ìkirun wa. Àgùn-toní-jà omo ojà ebì Mo tún yí yun tì gédéngbé Kábíyèsí Oba àná tó wàjà Àkànjí tí wo mótó Ilè lo. Omo amólà oyè Àkànjí omo erin jogún olá Omo àdó bákan làdífá Erin jogún olá ebo ní ju eboó lo Àkànjí omo a rí léwò ní ìkìrun. Omo abi òdèdè làdífá Erin jogún olá ebo ni ju ebo lo Kábíyèsí oba èyí tó wò àjà. Kábíyèsí lásúnkánmì ni ò n pè mi mu gòrò. Olásúnkànmí ojó ò tó tó ójó tí oba náà wàjà Mo rówó mo rómo Mo jeran títí eyín mi kán. Mo ni odidi ojó mérìndínlógún Epo kò tán létè mi Àbíyèsí akìnrun arísekóilá Oba Kòsámótù Oba Àbíyèsí erin sí erin lo. Àjànàkú wón tí jákùn arà lo. Oba tí ó jé ní ìjerin ni n ké sí Àbíyèsí baba làmídì Ògìrìgìdì ayí ti káà wá Àbíyèsí mo lémi kò perí oba Baba jíyì mo lémi kò peri oba Oba ni wón n perí rè ní Sókótó Baba làmídì oba náà ni won n perí re ni Sàbàrà Oba ni wón n perí ní ìkirun Anal omo ojà obì gbólérù akìnrun Oba gbóléké olúgba E wá wo onílé oríoke tí ri àfòpin eye Àgùn tonílàá omo Ojà Obì Ará làyè esun alátíse e rook Oba Ará Ilé mi Òbùn won kò tagìrì sòwò. Oláyiwólá tó joba tán Ilè n tòró Adédeji tó joba tán roko Oba Òbùn won kò tagìrì sòwò Òbùn tí kò ta gìrì sòwò Àkàní ti ní kó jòkó de ìsé yányán Kó wo jábálá ebi bí tí mó já mó baba won lára. Olójà tí fi òdòdó jagun won kò wówò bòrò Baba b ólájì ti gbé òdòdó wo kógun Adédeji lóti gbé òdòdó wo òkun ogun. Àbí èyìn orùn gbé òdòdó rù fùkèfùkè Àwon onilànlá omo ojà obì Oko Adéyóólá Adédeji àkàní ire owó re kò ní bó. Eni tó bá lóun yoo bà ó lórí jé Orí re yóò ju bà ó lórí jé Orí re yóò ju tirè lo. Ti gbólérù akìnrun Oba gbóléké olúgba Oba èyò atòrò omo èyò tí ó tí mú Ìkirun dòkun Omo èyò tó mú Ìkirun dòsà. Omo Oláwálé omo arékù jó Ìlú kò ní dàrú mó o lórí Wágùnùn tí n be léyìn re kò ní já. Òsó náà n kó sé n be ní àláàtì ara. Oba Oláwálè Adédeji onílànlá omo ojà obì . Igbólerù mode igbólerù mo dé. Gbóléké igbólerù mode. Oba Eripa 2409 6370 2006-12-18T07:38:44Z Loadewole 101 /* ORIKI OBA ERIPA */ [[Oba Eripa]] ==ORIKI OBA ERIPA== Eléripa e n lé n bé un Àbíyèsí Oba Sákì Oba tí n ba lóyè n lèmi n ké sí. Oba tótó mo lémi o kò perí Oba Oba ná n perí re ní Sókótó Mo lémì kò perí Oba Eléripa àbíyèsí ni wón n perí rè ní Sàbàrà. Àbíyèsí ni wón perí níbi gbogbo . Apórógunjó omo akúnlè bógùn sòrò Onílànlá omo erù Ofà. Omo Òdógbó ní Ìkòyí Ilé. Béè ní omo Òdógbò ni gboro. Omo ò síjú yoyo mó kolé ìkòyí. Omo eranko méta ò lásán Líiìlí ò lásán. Béè ni Òpá àkèrè won ò loaf. Ábòsìnbósín alábà abèyìn jáyìn ó Omo igbó dídá n o lo re de ògba Béè omo ònà se rìbìtì Àní n o lo rè ko òrúnlá sí. Omo ogun lósàn-án omo olè lóru Olè tí kó aso kéwù kó Omo gbórógunjó onílànlá Olè tí gbé obìnrin eni tí fi saya nì ! Bí Obìnrin kò bá se omún rògbòdò Tí kò bá se Ìdí rùwonwon nílé ajikánle Tí kò bá lábe lórùn mó fe Pórógunjó onílànlá omo erù Ofà. Ìkòyí tí ròde rè kólé Sebí ìgbà tí yóò fi dé olè kólé e lo. Óní yoo bàyá Olè tí ó kólé òun lo. Oníkòyí ogun ìbirò n lé mo bénlé òsùn. Yekan ará ilé Ilá-esè ní Ìkìrun wa ní. Yekan eni olá Yekan atibire somo Apórógunjó omo Oba tí kú tapá torùn. Onílànlá omo arerù tú bèlè ìjà Omo pórógunjó e wà ní bèun Omo bénlé ò sùn Wón ní kí á pe lékùlé títí. Apórógunjó tí ó bá di alé won a maa dun lo. Oníkòyí omo arerù tú bèlè ìjà. É é sà o o o kú ìnáwó ojó O kú àfi omonìyàn se kòmí ògé Omo oyè niran omo tí o tó kò ní kú mó o lójú Orí re kò ní darúrú Ilé tí o kó. Kò ní jé àsemo fún o Eésà ajàdí awemo gaga reléko. Omo bàgé fújà ma tósìsà Òkòmí omo oyè niràn wá jòfé ará igbó télé. Eésà ni n ké sí baba léripa wá jòfé ará igbó télé Bérú molé Oba. Oba tí n jí wewó wesè nísàlè òràn Òkòmí elédè won a sèsó yányán Oba tóní wéré jeje Òkòmí mo lérè lómi Èjè òkòmí mo bèjè lódò Tawá lóni elédè lókòmí Ilé Tawá lo lorí ota. Ta lóni èsìsí tí símo lódò tòjò tèrùn . Ewúré ólóun oun a joyè ni kómì Ilé Nílé eésà léripa wón gbéwù kalè Won kó yan bí babanlá won ti n yan Ewúré wèwè é lè wè tán Tó fi pón yanyan lójú omi ará Ilé mi Èjè bàràbìrì léyìn orùn E bi mí ení taní joyè ní òkòmí Ilé. Ògà ni o joyè ní òkòmí Ilé Wón gbéwù kale ó wá yan bí babánla won se n yan Nílé èdùn òkòmí omo oyè nísàlè òràn. Kòmí onílè won ròdúdú Oba torí ni ó ni weréjéjé Òkòmí omo oyè niràn ará jóba jí O kun ará légùdu àyàbù èrò N lé ará òpa òpe àánú. Ésà mo mò dúpé ojó. Mo dúpé ójó o nírare omo Làlùrí re kò ní dajúrú Ohun tí gbé tò le gbé bàbá re yoo bá o gbé. Mo yìbírì mo tún padà ní be un. Mo tún lo ilé baba léripa Àgbérií Ògà olórò edùn Torí tí a bá n korin a n juba eni tó lórin Afínjú ológun tó mótò Ilè lo. Omo gbérí olá o kú ìnáwó ojó O kú àfi omo nìyàn se Ojó ò tójó tí won sìkú baba léripa Owó tí mo gbà jékan Gbérí olá omo gbérí olómo Alámò omo akúnlè bá óògùn sòrò. Èmi wá tún yè wèrè Mo kúrò nílé ògúndìran baba léripa Torí tí a n ba korin a n juba eni tó lorin Àdìó mo juba orin mí Orímodélé wí mo juba orin mí Gbangba lásà a soro pàdé oníbodè lápèrò N só léripa n só léripa Pórógunjó nlanlá n só léripa. Owa Omiran ti Esa-Oke 2410 6608 2006-12-21T14:57:26Z Loadewole 101 [[Owa Omiran]] [[Esa-Oke]] [[Oriki]] ==ORIKI OBA OWA OMIRAN ESA-OKE== Omo Owá ùn mí bèrù Omo Owá tó n ba teni Kí mo kánlè yánhú nílé Owá Kí mo fèwù ògbò telè I èwù ogbo mo fi telè I é dùn mí I èdú a máa bá tègbe mi lo Omo Owá bìdí òbèlèsékè Omo Owá bìdí etu ganganran láàfin I gbèrin opó ló mú tile O bèfèèfà luyì Omo elégbèrin àtùpà Omo elégbèrin àtoro Omo elégbèrin àwò Kí an fi gbogbo rè sobè sí láàfin Omo olúlé kí an gbúkú àjòjì í wò Kójú á ro omo alòmírìn Omo apàgbò sójú obo mú tòúrò lo ààfin Àgbà ìkà án I jeran rian lórìjé Omo apódìyé dìkàrà sokè Omo apódìyé romi apata Omo òkè kike oke apata Tí won n pèyè òwè lowè I se ni mo dàgbà Kí mi ya susé èyo mèsíò Ibi an pèyò bí eni pesú èyo yéye Omo olókè ìyòdú I òkò rú ìyò kí mi lá forí òkè í kàn Òkè rú ìyò, kí mi lá sulé òké sara dota nílé mi. Omo àkàràkàsà nílé oko Mó jé èyìn òbùn yílè Omo elébíbó oko kee yó àgbùnrín Omo ìgbàdo dì órí ó pomo bò Omo akébìyé ra ìkàrà sókè. Omo akébìyé romi apata Alè igbó ota ni òmìràn í jà le omo onímògù. Òmìrán ló ni igbó ota Òun náà ló ni alèpèpè ìtómì Àlè bàbà ni a fi dáni Igi oko afín bí dáni Igi mo bá jí gàdà òkon Ki mo bá jí gàdà rolé soji Má rìnà òru bò Àbùjá ulé oní mò Ará ulé oni obibo Ó jí dàgbà ògèdè O bómodé yìnbon ìdájí I mo gòkè ògèdè Mo dojú ulé ùkirè àkàlà gbojú òhún I jíje jíje é sí Àkàlà bà I ùsí àkàlà bà titi O relé ùkirè ria lópé òjé I òtún ulé ria ní tíkire Omi ni I oní bá ti sàbùjá ulé ria nírikirè I ùgbèe láá bá apá òjé lo Eye ba lori ugi Ugbeè lòmìrán yagba ode Ubí ìbòbó dúró sí Ùbòbó bòdì àkankà I àrìmòtíta lúbè ló ta Òríndín èjo Omo èlùjé ùsà Omo èlápó í ta bi èsúru Omo alápó ípa ni Sílè kó kèìyò sílè Í koni mo nikan sun Kóni mó sìkejì oni II kóni mó tùmò sùn ÍI kóni mó sùn úlé Kóni mó sùn alè II èrù òmùjé léé bà mi Omo asaújì ùgbì òsùpá là Omo asáújì òsùpá jère Ugbi obinrin gia goroni Kókùnrín kàn tia se I kí mé ba rolúgi I mèbá rònà èsà laa yà I kígí yà ke yà I òmùjé a figi narùn Omo olúmòjò Omo owa omiran Omo olúmòjò Omo otafatafa Ta ihò okinni Omo loupe ekutu Kían jí fon túùrú Taara lónà Efon Ìbílè obòkun ni èsà òkè wà Ìbásepò wà láàrín Ilésà àti èsà òkè Ìyàtò àárín won nip e láti Ilé Ifè Ni èsà òkè ti yà wá tààràtà Owá òmìrán jé òkan lára àwon tó te Ìlú Èsà Òkè dó Pelu ojòkò ati Òsòdì. Agbo Ilé Àdàgbá ni àdúgbò láfogbó Ní ifè ni òmìrán ti wá Òmìrán kúrò ní ifè ó gba ìgbájo lo O kúrò ni ígbájo ó lo tèdó si òkè òwu Ó jagun ni òwu labe Owa àjàká Léhin èyí ni won tún tèdó sí Orókè ní ìhà gúúsù Èsà Òkè Lóbé wà ní òkè ìtá Lósì wà ni ìlórò Asába je babaláwa kan láti Ilé Ifé Wà ní Òkè Eèsún Èmìlà náà sì wà ní Tòsí Owá òmìrán wá sí Èsà òkè ni ìgbà ogun èkìtì paràpo Ku bí igba odún Won jagun lábé pákú Àsìkò Owá òmìrán ni a tó ní agbo ilé tí ó n joba Olumokò mi àbúrò òmìrán Olúmoko lo tèdó sí Èsà Odò Agbo ilé Èsà ní Ìlú Ilé Ifè Ni àwon méjèèjì ti wá Owá òmìrán bá òpòlopo èèyàn sore Láti mú ìlosíwájú bá ìlù Lára won ni: Olóyè Ògbóni láti ìnísà Olóyè Asálú Ìsálú Odobaja náà dúró sí òdó Obafin ni Èsà Odò Obafin ni Olórí Agbo Ilé Ìdòfin Owá òmìrán yan Olórí nÀdúgbò Àti Olórí Ogbon Láti máa ràn án lówó Láti se ètò Ìlú Akinla Erin-Ijesa 2411 6229 2006-12-16T08:42:35Z Loadewole 101 /* ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ */ [[Oba Erin-Ijesa]] [[Akinla Erin-Ijesa]] ==ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ== O sé Akínlà bàbà mi Òré mi ni òré mi Akínlà o Akínlà ló lèrìn Akínlà èrìn ó joba Ibòmírìn lo Èló èrìn kí an mí je léjà méfà sí Wón je nire àlúà An jèhà Àlúà Ó ku dedere lódò ojà Ìgbeè ni wón je lémèdó Lemedo èrìn Abòmo esè bí ìwo etu Akínlà ó ti mí je Mé ti ri yèé rí Omo Àjíké Àjígè lódò ìyá rè Regbodo bí ìyàwó Ajikosun bi ìyere jéje Akinla’N o mo sèdárò re gidi Tori ajá à a gbàgbé olóore Emi re meji wèwé Ore re òré mi ni Oba tó je tí ò bole se lérìn Akeekèé wá di gàárì Baba ta ni yíò gbé e sin Wón pè ó lorun o ò jé O feso finfin so hun sí an Kórí e máa dàwón ká Orí Efòn a degba eran káko Won ì í pé jiyán àná Òtá rè ò ní rójú sojú Akíríboto kìí lójú awé Èlè ìlèkè kìí lójú àtokùnbò Èyí tí mo wí Arò á rò mó ò Àlàní o mo ebora gbàgbé eni Tí a ò gbódò rójú rè Odùduwà ló bí ìyá mi Erin de tipè tipè Àgbààgbà àgbórín mo dé tòun tòwo Aja kìí gbàgbé olóore O mo oloke ojà níbi igi gbé já lósàn án gang an Kaka kígi dá pami Màá ròkè ojà Kabiyesi mo juba lódò re Kí n tó máa lo Bekolo bá ti juba ilè Se ló ó lanu fun Èmi re méjì wèwè Bí ojú, Bí inú bi àtélesè òhun ònà pimù Orò baba yínká nlé o O sodún odún yìí o a sèrèmírìn Odoodún làá bágba obì lórí àte Ìyen béè Igbo oba odò lo fìyà jomo arágan Bi ko bá sí tìyen Ta ló n jáláta Tí ata rè n tani Gbogbo aláré tó wà nílè obòkun Àlàní n ó mó o gùn wón nígùn eran ni Tori ekukéku kìí borí asín Eèrà kéèrà kìí borí Ìkamùdù Àlàní mo ti juba bàbá mi Bekolo bá ti juba ilè Se lóó lanu Eye tó máa beje ké Enu re á béjè sere sere sere Se ní won bí eyìn mó èètán Se ní wón bí soso mó odi Ìbà bàbá mi onile òkun egbele omi Orin: Kó rorí kó pé o Kó rorí kó pé Eni máa bá wa rin A rorí á pé. Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Oba Ajínkà lóbòkun Oba nlá Akínlà lóbòkun Oba nlá Akínlà lóbòkun Àpèlé Àpèlé lorú à n poba Won kìí poba lápèdín láàfin Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo Ìjèsà ni mo mo wà Kí mo ti mí pakínlà mo mò so Mo bínú pé mo bá o lóyè Mo pè ó lórúko Mó bínú O dodún odunni o O ó se tèèmírìn O ó se tèèmirin taya tomo Tàìkú bale orò Isu omo á jinná fún o je Èrè lobìnrin mí je lábò ojà gan ni O dá mi lójú o Òpá eku kan láyà eku Òpá eja kan láyà eja Ina lo mi siwaju òpàná Iná tó ràn ló n síwájú eni tí ó pa ohun Kànrìnkàn to bá ti búsulésò Won a fisu sínú ilé ayé lo Inu ilé ayé o lota a fi ó sile tí á lo sorun alákeji Inú ilé ayá lá padà wá bá o Kaka kó o gbélé mó o sin nígbà gbogbo Kò séwu légbèrin èko Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Ìbà lówó Aklínlà tó lèrìn òkè Ìbà lówó Aklínlà to tèrìn òkè Ògún ló ni mi Ógún ló se mi Ògún náà ló ni didi mi tí mo fi n soko Abiyamo Báà bá ní pá níró Sebí Akínlà lo lèrìn òkè Akínlà lérìn òkè Ikú ò ní rójú pa ó Ikú ò ní rójú gbomo re lówó pe Àmó sá iré tiwa juré Àdàmò A ní ká feré Adamo Ká fi jálùbósà orin si ni To ba se díè sí Ò á máa gbó nàsía omo ode Akínlà lérìn òkè Wón níwo lo nìlú bàbá re Ìwo lo niwón tadétadé Ìwo lo lojà kan òjà kàn Ti wón pa ti ríbè gan Iye lérìnmo Ìbà lódò re Iye mi lérìnmo Iba lódò re Iba lódò bàbá mi lórí awo lèrínmò gun Lori awo mo kàn lodo re o Kékeré èrìn mò gan Àgbàlagbà Èrìnmò mo ni mo kàn lódò yin Torí ààtan kò ní lo kìí kódèdè Odede ko ni lo láì ki àdeun Obalúyé kìí lo lai ki tòrun Kó tó mó o lo Ìyá ayé mo kàn lódò won Orin: Obalúayé o Obalúayé o Mó mò jógbìgbà gbé si lóhùn o Ó tó onílù mó lè le À ì tó onílù a dìjà È è rí mi báyìí nù-un Mo mí sere ìhímàgbon mi fákínlà Sùgbón ògún ló bí Ajínlà nigbà ààrò gan o Bó bá ti wí ni ko tè lódù Ìjálá ni ko fi máa wi O o ó o Akínlà kínlà kínlàdé Náa gbóhùn enu mi Akínlàdé o Akínlàdé o Akínlàdé Ìtì ògèdè kò pé kí won mó fòun sòpó Eni màa dúró lábé re mó sàfira Ó ye kí mi kókó máa juba lódò bàbá mi Akínlà Akínlàdé o Òsùpá Ìlekì A dénú ilé kìji kìji Akínlà ò Akínlà o Akínlàdé o Akínlàdé se bi òun ho nìlú èrìnmò o Èrìnmò osere omo onílè obi o Omo Ajipori ori nì ni bóse dára ni láwùjo Orí bá mi se o Mé mò le nìkàn se ó Oba mímo Akínlà lérìn Ìjèsà o Bá mi se o me mò le níkàn da se Ko séwu légbèrin èko Ìbà lowo okó to doríkodò tí kò somi Iba lowo obo to doríkodò tí ò sèjè Ìbà lówó pétélé owó ni láwùjo Ìbà lodo pètélè àtesè o Ìbà ìbà Iba sá n o moo fòní jú nígbà gbogbo O dá mi loju o Oluwonkoko mo wi pe mo wonkoko mórò enu mi Mo roar n kì béènì gan Torí wípé o Bàbá ire bàbá ni Akínlà Won lómodé ló lori Àgbà ló nìtà Àgbà ni mo dà yìí Ijó mo bá da dé Màá relé oko Èrù ò bà mí Mo dérù barà mi Mo wá tejo mólè Mo se bomo eku lasan ni Emi Àjùní mo tún wá dúró gbofà bí ògiri gbígbe Ilé Akinla ni mo wá, n ò ì lo Nílé Akínlà tó lèrìn Mo ni sebí Akínlà ló lèrìn ìjèsà Omo won lerú owá bòkun gùsì Owá owá Ajímókò náà gan an ni baba won E è ri Akínlà to lèrìn Tí n bá n le sílé Akinla tó lèrìn Ko sénìyàn tí jé tepo nìlú Èrìn Ko sénìyàn fí ó tepo nìlú Èrìn Èyìn odi làá pade o Ho léyìn odi làá pàdé E è ri ikú oníkú kìdán n gbàákú Ikú eníkú lèdìdè á gbà Èhìn odi ni n ó mo o pòtá mi Akinla omo odo Àgbà Ehin odi ni won o mo o pòtá re Tori ehin odi ni won ti n tepo nilu Èrìn Iyen tun se si ni yen Ìbà lówó owarí esèsù Ìbà lówó owarí esèsù Sèbí owari náà lo tèlú kan To se were, tó se wèrèjè Ìpólé ni mo tun lo re e ni Ìpólé ni owári ti dìde ogun nígbà gan To ti le sí ìlú èrìn Òhun ni won kìí se é polówó epo nílùú Èrìn Bee ni ko sénìyàn tó jé polowo epo nísókùn náà gan Erú owá bòkun gùsì Àwon lomo bépo lorun A bèjè sórí ògún sùrù Akinla dákun dábò Mo bínú pe mo bá o lóyè Mo pè ó lóruko Ògún ló so mi dòdájú gbagara Tí mo fi pe bàbá mi lórúko E ò rí mi báyìí bi obo igi nú awo Sanponna igbo la domo esì lóògùn nù Òògùn tí ò bá ti jé Ewé è ló kù kàn E è ri emi Àjàni òpò oògùn rumo gàlè rumo gàlè Mo gbójú lóògùn títí Mo somo Àjé níkòó Mo ni kí làjé ayé fé fomo Àjá òrun se E è ri mo lákínlà ló lérin Ke dákun dábò ko mo mò bánú ni Akínlà ló ponifa aare gan an Ó ni onírá, ìlú n dàrú Kini òhún ò tilè rorùn gan Akínlà dákun dábò fiyè dénú o Bí mo ba puro kóo móo te mi lódù láàfin oba O ni ilu dàrú titi O ní kí ló dé gan an Tori àdàgbà kúkómo lodo ló lèrìn E e ri onífá òhún wá dífá fún won Ifa ti won da lagogo jegele ti so mó won logbob iperin Lonifa ba difa O ni o dijo ti won bá lo Mojòkótèje Ìbà lodo won Àdàgbà kúkó mo lódò ló lerin Iba lodo won E e ri Orin: Ó mí se ma fomo sáyé mi lo o Emí ò ni se bayìí ku o Ègbè: Ma fomo saye mi lo Kini kan selè lerin in mo fe so Nijo gbóun níjó gbòn un Ewúré fòpá ti Wón pa lóró kún Won se pé kò si nnkan Àgùntàn fòpá ti Wón pa lórúnkún Wón so pé kò si nnkan Ohun to sowa lo yo náà Se erí i kini kan selè nílé Akínlàdé nijo si Kabiyesi kabiyesi Oba nílùú Erin Bee ni béè tòótó ni Béè náà ni o ò O nijo ijó náà ni àtìyàwó rè porogodo pátá wón lo símú oko Won teme si ààlà won lo sínú oko tí wón ti n sise Won ò mò pe ìgbín ti rin mó aso ìyàwó akinle nijo hun Mo o gbo Etu igbó ri mi o tadi reke o Sebi etu ijósí mo eni o pà hun Etu òbèjé alawo tó wu ni Abikoko gbon ni Ipere lo dìjà Sùgbón omode o gbodo pìtàn ìpòrí o E e ri tán bá ni ka móo só ó O lohun ti won fii so níhà ibìkan ni E e ri Akínlà se bí won báyàwó òun se ni to moo be won le E e rí, Ìyàwó ojó kìíni meni tó pa òun Torí Akínlà ló lèrìn Se bi omo Ìyàwó ijo kìíní Tomo tomo ni won fi rubo níbè E mo ko mi sájàgbon ni Tori oro n be lódò ikù mi Emi Ajani ko sánmò mewon jìnnì Orin mi náà ko orin bàbá mi ni Aranme agé é Jigab jigan ni tèrìn Òsòroógùn bí igi òbobò , Kábíyèsí oba Akínlà béè ni Kabiyesi mo ríbá mo ríbè Ajunilo Mo forí balè lódò àgbà Kábíyèsí oba o Oba nlá Akínlà béè ni Tooto ni béè náà ni Kìí bá ran won ón règbé Afi kóo ran won kí wón lo peran wánú ilé gan-an Kabiyesi bee ni Oba Akínlà lèrìn òkè Sebi Akínlà ló lerin ilé Akínlà lo lèrìn òkò O gbodo gboko lowo won ni Sebi Akínlà yi lomo Aloso modìí gbagbon lówó omo ojo Eè ri èrù ò bà mí mo dérù barà mi ni Omo amomo rubo niwon Omo bibi inú oduduwa ni gbogbo won Omo Olofin ni Iyen tu se si nibe yen Atoto arere Atòtò arere Ale ò ni le komo ejò mó rìn Tomo eku ló nira. Oba Ijebu-Jesa 2412 6371 2006-12-18T07:39:48Z Loadewole 101 /* ORIKI OBA ÌJÈBÚ-JÈSÀ */ [[Oba Ijebu-Jesa]] ==ORIKI OBA ÌJÈBÚ-JÈSÀ== Oba Ajífolókùn sayà Nlé Obà Ajífolókùn sayà o Ijebu Ògbòrò omo awúre fàse banu Omo aborí yedé Aborùn yejigba okùn Abiségógó owo yìn-ni-yìn-ni Nlé Oba Ajifolókùn sayà o Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè Ki an kú lomode À sokò won rebete Eran kuku jumolè Kan yòkòkó nù Mo mi re yalè re Onile mi relé Ìjèbú ni mo mí rè o Ìjèbú mò í sàrùn Kán lo bugbá rè fún bábá re Oba Ajífolójùn sayà ò Bi a à bá pa niro Oba Ajifolokun, Láìkú èkìrì E si eni a fawo re sín gbèdu Ó jo bàbà rè tojú tenu Omo ó jo bàbá rè ló gbèrí ìyá jé Pele ògùrò, bí a sínlà sègi Omo dára ó jegbin lo Mo ba o milo bi ibi ekòló bójò Lójó o joyè níjèbú jèsà Emi ni o Onílé òkun ègbele omi Àlàní baba ìyábo o Èdùmàrè mo mò jékú poníyì léyìn gbogbo wa. Ebá mi sàmi Àse Torí pé kí n tó jáde nílé Mo ti gúnyán lálò Mo yanko látupa Iba iyami òsòròngà Apani mo wàágún òlókìkí òru E jé kóde òní ó aan mí Bekolo bá ti juba ilè se ni í lanu Nlé oba Ajífolókùn sayà o O dára díè jobìnrin lo Okunrin lúbúlúbú bí emó òyìnbó O bómosùn fewà remo Ògbòrò omo Awúre fàse banu Erán mò kúkú jumolè Kán yòkòkò nù. Òkù ìjèbú ò sunlè pèpè Ki an kú lomode À sokò rian rebate N ó mo o pè ó nigba gbogbo Oba Ajifolokùn sayà o. Méle kìnìyàn sàrà Ki mí mó sè kirà mi Oba máa gbó Irú mí kojá Ajeèfiyin ni Oba aborí yedé Aborùn-ún yèjìgbà okun Abigba emu kàrándudu Omo Akólé ebora méyìn rè sefun Bílé á reni reni Labalaba ó bá dìgbò lègún Aso rè á fàya Etí wonran ló bóyin Emi mi mo n pe ó N ó mó o pe ó bí ológún erú N ó mó o pè ó bí olójì owòfà O jo bàbá rè tojútenu Ò sùn sílé fèrán tìkùn Bí ò si nílé egbé rè n bèèrè rè Labalábá ó bá ti dìgbò lègún aso rè á fàya Ó ye ko mò wí èmi ni Kábíyèsí máa fi kèké lérò mi Mo mo jámi sílé bí ìbì isòbò jéyìn Torí àgbàlagbà ó bá ti dé òbòn-nbon-ùn mó fìlà, Etí rè á gbáriwo Tègbá tijesa ló mo kékùú otan Sebí o mò wí èmi ni A jo je lórí ewé A jo sùn lórímò A jo falawe aso kan bora bi aso Láìkú èkìrì me reni a fawo rè sín gbèdu Mómò rook tuntun lójà ko so èkùkù èsí nù Ò a pé bí ara ìsaájú Ò a dàgbà bí ará òórò Gbogbo ara lalágemo fi hulú Owo olubi ò ní térù re Mo dé, mo fé mó o lo rèjérèjé Bígbá seé lo lójú omi Òréere òré mi ni Ògbó ológbó omo olómo Ogunlaye n be ti o mo o sèdárò mi gidigidi Kabiyesi òbóra sílè sobìnrin lóore Akoki onímolè okùnrin dan-in-dan-in Ope sigidi lótí òrúbe Jagun aró mó bèrù òtè Ekùn méfà ló wà nílé odi Loro lo pèfèèfà-a –nì Yeye re má a dele oni Ki obìnrin ròrò mó nù Omo onigo tíí dán bí ide Ki mo bá tètè mo wí ògùrùgàgà n lò ó ró memu ní ìjámò N ba ragogo sile dèkími Omo ejìwòwo Eye lákó nu o mo re lónà àrà lótò N ó móo pè ó nígbà gbogbo ni Ajá a gbàgbé olóore Aja a jámo léyìn ekùn Omo ra já sonù léyìn re Ijebu òtín sìn Lábáawú Omo a là kílè mó Omo a làkàkà kéé jèrú ebo Ìjèbí ò sunlè pèpè Kí an ku lómodé An sokò rian rebete Onijebu fakóto múròóko Eran kúú jumolè Kan yòkòkó nù Òkòkó bìrìkìti lé é yemolè níjèbú Ota fori yeje Kabi an ko níjèbú nígbà to n ti àwòdìí bò Agboja ona ni mo ko níjèbú Omo egbùrù kò yàgàn Omo egbùrúyà kéé rí bí eni bake làá somiye Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè Ó ní bi an kú lómodé an sokò ri an rebate. Omo afun ni ni ohun je nígbà an an fìkèlè kàn pòrúndúnrún Omo mórà mora ó ra igba eni lórijó Ekun méfà lée nílé odi Lóórò ló pèfèèfà rè. Àtijé Àtìjè ni lóógun ti í fawo ekùn dìlèbé ìdí Gbògbòrò bi esia iyawo Ajikosun bi iya egbin Omo onígèrú Àjòjì kò wesè Àjòjì tó bá wesè níbè á ti eni ebora Omo Alágbòójà Àgbòjàkàn tó forí jeja Omo Àgbójà omo Afejagbori Omo oniroko ó sagogo mokun yinbon ode Àgbà ìjèbú sagogo mókun Ìrókó kan n be nílé Ìrókò kan n be loja Omo oniroko méjì takotabo Omo Àgbà ìjèbú o sagogoo mókun yìnbon nigbo eerin Omo arogogo igbó pónyè, isin ebora ni Iba lowo omode Iba lódò àgbà Ìbà loso Ajídolókùn náà gan ni Ìbà lówó kékeré Iba lodo àgbà ti n be lodo jàgan Nijèbú-jésà Ìbà lódò won ode tí n wón n be níjèbú-jèsà Torí ògbóni ló leréjà Abíódún móo gbo nàsíà orin mi Ìjèbú jèsà sebí àwon lomo onigeru àjòjì ti mo ní won O gbodò wesè náà gan. Àjòjì tó bá wesè níbè A deni ebora Omo Arógògò pon-ón-ni ebora ni se Ogun n be níwá Ogun n bò léyìn Ògògó wón wá gbojú ònà rere-mù reremù O lóhun tijebu-jèsà pèlú ìwó se Tí wón jo papò níbèun Ìwòyè ò jìnnà síjèbú-jèsà E e ri omo Amookin yìnbon nígbó eerìn Oye ode ti wón lo síbè gan won ò dénú ilé mó. Ode tí wón lo síbè won ò padà bò Ìbà lówó oniroko gan Sebi ogboni lo lereja á rè gan Tó fi wá fààyè fówá bokun gbùsì To ní kó móo mó mi sorò nibè gan N ó mo o sòrò, N ó mó o yo kòmóòkun ni Tori emi o ni si ninu ilé Sùgbón ohun tí inu bá ti wí sílè omo náà ni o bò ba ni Ise orí bá ti ránmi lemi ó móo jé Ònà tóòsà là á le N lèmi ó mo o to Ònà ni mo tò tò tò Ti mo fi délùú òsorogíso Abuké ni mí, n ò ni seé sá lógbé Ìbà lódò baba Ìbà ìbà lódò baba ba bàbá mi Ìbà lódò pétélé owó Ìbà lódò pètèlè àtesè Ìbà lódò àtélesè tí ò hunrun dójúgún Ìbà ìbà, ìbà lódò òpó ilé Arerù mósò Oríta méta pèré mo juba lódò baba bàbá mí Akátá nlá tí dá gbòrò sìrìn okùn Kìí fowo lùdí pèpèpè Elékùn un gbàmí babá dé omo yà léyò Ò ò ní san kú Kómo bá pe o mó se ti e Bí légédé bá yowó ìjà Ilè níí fi í nà Iwase tìyìnsé lomi agbò mí jo dánù Àfòdànù lobinrin n foso àlejò Òtún òde àbà Ló lífá fún Alálàde Àbà Òsìri Àse ló tun dífá fun Alálàde Àse Àtòtún Àtòsì ló dífá fún won lóde mòsé ewélé ríjósí Eran tóká bá ti so Enu oká níí kú sí Ako lo bá perí awa nibi ni Jìrìn jirin báyìí lese n bò ojà Àwa won la ó sorò olúwa re Aho ní bá pérí àwa nibi Òdómodé ni bá perí àwa nibi Olokùnrin olobìnrin ni ba peri tèmi Àjàní nibi Emi won la ó sorò oluwa re Yíò se yíò se kò ní sàì se. Owa Igbajo 2413 6609 2006-12-21T15:00:15Z Loadewole 101 [[Owa Igbajo]] [[Igbajo]] [[Oriki]] ==ORIKI OWÁ ÌLÚ ÌGBÁJO== Ibá, kí n ríbà se Osó ìlú mo kàn lódò won Kékeré ìlú mo kàn lódò won nì Àjé ìlú mo kàn lódò won Tomodé tàgbà tí n be nílú A kàn lódò won nì Ìbà ni o fòní jé o Aré àwá dòla kátó maa lo Ìbà lówó owá ìlú ìgbájo Náà kúkú nù un Ìgbájò ní ìlórò gan-an Ee rí i omo aloagogo memu Nígbájo nílórò, Ìgbájo nílórò omo alagogo memu Omo ìgbájo tí n pé Jèresì Gèní òké n pé Ìresì máa sé o maa se. Ìresì ni n o se lóní náà kúkú nù un Sún mó mi kóo rìn mó mi Ti ìresì ni màá se lóní Kí n mú ìgbá dòla nì Omo Owá, omo Òwá otìn yéye Eè rí i , Ìjèsà modù apònàdà Omo won nígbájo lèmí n là gan-an ni Torí ó rìn mo baba rè náà gan-an ni N se ló fesè kan jògbájo Tó wa fesè náà jòjèsà Ee n bàbá re bàbá mi Ma bínú pé mo bá o lóyè Ma pè é lórúko Owá Ìgbájo, dákun dábò Mo fìdòbálè mo pàgúnmó Mo forí okó balè lódò Ajunilo Kádé pé lórí kí bàtà pé lésè Oba Eè rí i nínú ilé, nínú ilé bàbá mi gan-an Àwon lomo Owá òtún yéye Ìjèsà modù apònàdà Ilé lerú owá tí wón ti n múná yóko Ee rí i omo owá òjí alágogo àárò ni Omo owá òjí, owá amúniníbo Ee n i omo owá a mú àparò yóko Yòkòtòyokùn, àgbà tí ò yokùn ahun ní n se Àgbà Ìjèsà tí `ko yokùn, ahun ni Eè rí i , omo yèyé rí lókè dodo naa ni Omo kíúkú fun, kérù ba olójà Omo amómomúmú Omo amómomójèé náà kúkú nù un. E ma gbo O fi oníbàdàn joyè náà kúkú nù un Ó gún lóyè bí òyìnbó Ó gún lóye bí òyìnbó níhà ibìkan Òsùpá ojú ògún Tó là rororo lágbo tiwon. Nínú ilé won nínú ilé bàbá mi A gbá won bí ení jò Òsùpá ojú ògún Nínú ilé bàbá àwon Omo a gbá won bí ení jo Omo a i wo o Omo ojó oyè rè àti ojó Oba Ojó ire ni Mú wò o, ojo tí won n sorò rè Ojó náà ojó ire ni Bólóko n rook, bólódò n rodò náà gan-an ni Towá Ìgbájo náà ni maa se Kábíyèsí, kádé pé lórí Kí bàtà pé lese oba wa Ìgbájo la wà a ò tíì lo Háa gbó, eré ògún n jawójasè Níkùn àwa, ní a se dúró Tí a n memu Àwa Àjàní ìkó Ògín gbèdu Àwa lomó erú owá Omo Ìjèsà modù apònàdà Omo eleni ateeko, omo eléní ewele Omo Ìjèsà, ìbèrèkòdó ará ìlú èní A mo oye wa Omo owá bòkun bùsì Eè rí i omo owá ni ìlòrò omo alagogo memu Ìgbàjo nínú ilé bàbá àwa gan-an E máa gbó A kì i mèhìn òrò A kì í mojó à í sí nílé Tí wón a ní kí a wa sòtàn ìbílè baba wa Ni won se fi le wa lowo gan gan Kí baba wa to lo sájùle òrun Ló ti so ìtàn náà fún wa Bí oní ìlówá, ìlú ìlówá Bí onígbájo ti ìlú Ìgbájo, bí onírèsì Bí won se déle Obòkun gan-an ni Ee n mi báyìí òbogi nlá nínú awo Mo rí sànpònná igbó nlá domo esì lóògùn nù Àbúrò kékere léhin mi bó bá ti rí Koo là á mole gan an ni. Tòótó ni béè náà ni Ìbà lódò àgbà, ìbà lódò Ajunilo Mo ríbá mo nbà lódò Ajunilo Ìbà, ìbà lówó Òkó tó foríkodò tí kò somo Ìbà lówó Òbò tó soríkodò tí kò sèjè Ìbà meta laa jé nile aye Ìbà ònà je ìbà ònmu Ìbà ònà se wùrùkù wojà Mo nba, mo ríbà lódò baba tí bí mi lómo Ìgbájo ni Ìlórò omo Alagogo memu Bàbá re bàbá mi, Àgbà tí kò yokùn Ahun ló ní, Yòkòtòyokùn nikùn Ajèpà Níbè gan-an. Àgbà tí kò yokùn sebí ahun ló se Tòótó ni béè náà ni Ìràwé igbó ló n bo àsírí igbó Irun orí ní n bo àsirí orí Bí kò bá ní pe a níró Kínní òhún jo ara won àbi kò jo ara won Bàbá mi lomo àmòmòmúmú Tíí dékù bomo nínú igbó gangan Omo ekùn tíí ké tí àgbà n bèrù Tará ilé tará oko ní bèrù won Béè ní, tóótó ní béè náà ni Kínní òhún jo ara won náà gan-an in Kée wenu okó, kee wenu òbò Kée wenu ìgbín o jora àbí ò jora Maa gbo òótó nì béè kúkú nù un Òkan bíi ikun bí ikun kì í tùn lobo àgbèrè Òkan bí èjè bí èjè kì í tán lobo abiyamo Omo owá, omo ekùn tí àáwò jelè Omo ekùn múnije gbáriwo Ere gbénimì tí kò je nnkan Omo ekùn ajèran tòun tìrù Eè rí i, bàbá mi bàbá mi Ìbà ònàje, ìbà ònànu Ìbà ònàse wòròkò wojà Ìbà lówó àwon ìya ni òsòròngà Ìbà lówó elúpekún Èyí tí n somo yèyé òrun Àjànpèkun èyí tí i somo yèyé òná Ìbà kí a nbà kíbà wa máa se Torí bi èkòló ba tí ríbà ilè a lanu Omodé ò gbodo morúko eleye kí eleye pa á Àgbàlagbà ò gbodò morúko eleye kí eleye pa á Èmi morúko àwon ìyáà mi Se e rí i mo di ewé òji lónìí Kí won o máa fi tèmi jìn mí náà gan-an. Bó bá ti n ni o máa là á lè gan-an II Tìóótó ni béè náà ni gan-an Ìbà lódò bàbá mi Adéríbigbé o Ògúnnìbon Nítorí a ri sànpóna pa wón tèwetèwe Ìràwé òrà tó n to titi kitòrìn Àgbà ìmòle ni kò sí fìlà lòrí Ta ló ní n sí ìbòrí mi memu o Kábíyèsí oba ní ìlórò Ta ló pé o sí ìbòrí re Se bí emu ni won n fí mu ní ìlòrò Omo alagogo memu ni won gan ní ìlórò Ìgbájo ní ìlórò omo alagogo memu Ilé Onígbájo mo wà n ò ì lo Awon lomo agúnlòyè bi Òyìnbó Omo òsùpá tí ò gún ojú là rorooro Mo rí won ní tèpó, mo ri won Ní tolóógun tolóógun. Mo kí won ní ti ìjòyè, ti ìjòyè E bá mi kí bàbá mí, Adé á pé lérí Bàtà á pé lésè Àsodúnmódùn ni sawo àsodúnmódùn Àsoròmorò ni sawo àsoròmorò Bàbá oó pé lórí oróyà gan ni Bàbá mí pé lórí oróyà gan ni Omo alagogo memu O lóhun tó selè níbè gan-an tí won fi n lagogo memu Èmi Àjànì ìkò o kéwòn sómo lórùn Somo di jinni jinni Omo ilé ò gbodò gboko lówó won Òsìkà èèyàn tí ri ara pè mó bébè ònà Bó bá ti ri i ni o móo tè mì lódù Gbangba ni oró n pa eran Lónìí nil ala á lù gongo á so E sé, mo n gbò Etí mí ò dì èrìgì mí ò se gèdègbè Ìwòsí ehín kò sí lénù mi Ègbón ere lègbón mi Kábíyèsí o, kábíyèsí, E ti sodún odún yìí Ee se tèmìn táyátomo Isu omo a jinna fun yin jè Èrè lobìnrín n jè lábò ojà Máa gbó mi gbórò enu mi Olúyawó orúko Ìyá ònà Orítaméta abìdí pèré Sekete pérè lorúko èsù tí n be lóríta méta I Okùnrin dúdú tí won fi n la ìlú wo Ìgboro O seun àbúrò mí, Èsù ò ní se ó, Èsù kó dákun mó se omo enìkòòkan Èsù ló se ìyàwó ojo kerìndínlógún Tó lo gbé tóró lórí ebo Iyen tun se sii nibe Èsù éè ní se omo èni kóòkan nínú wa Torí àwa ti mo orúko tí won n pe èsù Nígbà àárò gan Eè rí i eré ògún làwá n se látàárò gan Ògún dákun dábò má kanwó kansè Nílé àwa Eè rí i ògún onírè jasìn gan gan Ògún ilé làá bé ká tó bé tòde Ìrè kì í se ilé ògún N se lògún yà nírè lo memu Ìlé Ògún n be ní ìlájèrin Eni e bá rí e bi Méta nìyá ògún bí nígbà àárò gan A moye won tí wón bi gan-an ni Ìyan tun se sii níbèun Òtító òrò kò pé a mó so òun Eni a bá tenu rè gbó Ni yóó di ìjàngbòn Erin máa gbó òrò enu mi Baba rere bàbá mi Amólésè bí Òyìnbó baba ìbítóyè Oba ìlú ìgbájo nílórò omo alagogo memu Pándèré fò na omi na òkìtì Kí eye máa dárá léhìn eye Ìgbájo nílórò Omo alagogo memu Eye kékeré gbére rè yìí gòkè àgbà Bàbá rere bàbá mi Awon lomo ma wo o Ó jo baba àbí ó jo yeye re Nílú Ìgbájo, nílórò omo alagogo memu Omo onígèrú àjòjì kò wesè Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora Omo a rìn wéréke a rìn wérèke Omo a rìn wérèke wòlú Orin: Gbogbo òrò ta ti mí so látòórò Ògún ló ní Gbogbo òrò tá ti mi so látòórò Ògún ló ní , Ògún onírè jasin oko mi Lákáyé ejemu olúwinrin àjàngbólóngò Ògún dákun dábò má kanwó kanse nílé mi Ògún ò ní kanwó kansè nílé àwa Yanpon bi ogbé Ayánpon níràn a sòwó èjè Ìpètè tii jori aláìgboràn omo ni Olúlànà lorúko ògún láárò kùtù E má je á se o . Èèyan tó bá mògún onírè kó yànírè ko lo memu Ìgbàgbé ò ní se omo èni kóòkan nínú wa. Oò rí mi báyí òbogi nínú awo E máa gbó nàsíà lénu omo olóde O nse báyìí làá se é tórò yìí fi a gbà o Báyìí làa se e tórò yìí fi a yóò Owá òjií lowá Igbájo Won a pe èèyàn jo Wón a lu agogo fún èèyàn Emu tí oníkálukú bá da Ní ìgbà ti ìgbà bá jo Ìgbà yìí má jo nìgbájo Omo owa igbájo ni òtín yéye Omo òjìí ni òtín yéye Akínkonjú èèyàn làwon ìgbájo Esó làwon Ìgbájo Ìgbájo ló mú ìbàdàn joyè Omo- a – mú ìbàdàn joyè Ìkòyí èsó omo ogun ìbìro Ìkòyí ni mi Àjàní ìkó Omo oníkòyí bó bá gbofà létùn Ojo ló se Omo Ogún burú èsó ò déléwì Omo ogún burú èsó ò pe ara won lóóko Bí mo bá n rónú Ilé bàbá mi Èsó ni mí èsó làwon Ká jo máa só ara wa ni Ìkòyí èsó ni mi omo agbòn sú bèlèjà Bí a kò bà ní pa á níro Ká pa teré ti kò pa àwàdà tì O ní ohun èsó Ìkòyí òun Owá Ìgbájo Tí won jo di sérù ara won Ìgbájo náà kúkú nù un Sùgbón n kò fé káwon omodé wònyí Ó kó mi sájàgbón òru ni Tórí a bàá mèhìn òrò A bàá mojó à í sí níle Tí wón a so pé kómo eni Ó wá sorò léhìn eni ni Torí omo eni ní sorò léhìn eni A baa mehin oro Tí won á ní kó mo eku ó wá sarò lehìn oku Torí omo eku ní sorò léhìn eja Omo eja ní sorò léhìn eja Torí omo eja ni sorò léhìn eja Torí bája bá lo níbú Omo eja ní sorò léhìn eja Omo tèmi ní ó sorò léhìn mi Omo ti gbogbo yin náà ní ó sorò léhìn yin Yóó se yóó se kò ní gbáláìse Torí mo bólósé lónà mo dè wese Torí àwíse ni tifó Àfèse ni tosanyin Tìjínmèrè náà ní se láwùjo òboginínú awo Èyí táa bá ti wí lóní larò ó rò mó Ó ti di dandan pé kíbà wa ó se Torí a ti se iba Kí a tó wonú ilé odù lágbàde Ìyen tún se sì níbèun Ológbò n lo Oyin a gba kókó igi E má ko mi sájàgbón òru Ó n se ògún ló ní ò Ogun lo ni Orí ló pé mo ti bi Yémisí o Ògún ló ní Orí ló pé mo ti bí yémisí ò Orí ló pé Owa Obokun ti Ile Ijesa 2414 6610 2006-12-21T15:01:42Z Loadewole 101 /* ORIKÌ OWÁ OBÒKUN TI ILÈ ÌJÈSÀ */ [[Owa Obokun]] [[Ijesa]] [[Oriki]] ==ORIKÌ OWÁ OBÒKUN TI ILÈ ÌJÈSÀ== Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà Eee Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà Eee Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà Mo dé mo fé lo rebile mi Kabiyesi, Oba abiri ye ade Aborun ye Ejigba Okun Aromolaran ojiji omo Akeji Ekutu lua Omo amomo rubo ki yeye re la dupe ana Omo ògòngò lérunwá yìó gbágùntàn mèri Oní se háà níbè Ògòngò ló gbe se Kaka I ju koo jimigbe Ò mò lá gbàgùntàn kàn ó kù Omo eléko onà an fidese Owá, an wí ìwo igi O wí o í somo igi Owá an wí ìwo lomo eye O wí o i somo eye O wí ìwo lomo elérugèru Àjòjì o wesè Àjòjì ó wesè níbè ebo ni o fi se Kábíyèsí bàba mi ò Bá báá ní pá níró Mo molé momònà mo mo ibi An bí bàba mi Òtùtù bí òsùn Òsùpá ìledì Amóroro lójú agbo Fúlàní ìjèsà kéé mómo ní pèlépèlé Ilá gorí egbón rè so Omo bépo Òyìnbó enù re kònkò Bí ení fàdá bani ni Owá ti mí je mé tì rí yèé rí Oba kéé fobaá je Olórí aládé ajìwàjiwa ìlèkè Bó ti wù o daa to E si un an fògèdè je ní ìlekì Eran léé jé Ògèdè sòkàn mo ra gaga békan nì Ògèdè bàjé nílé bépo lórùn bàba mi O pon bí oni an fàrín lò Bàba re ló bí o Eranko ó jo òbo ò sí nígbò A fi ìjímèrè kó mí pe ara rè lélóògùn Kábíyèsí mo foríbalè kí bàba mi o Bí á bá ní pá níró Mé le kì nì yàn sàrà Kí mí sài ki’lukù mi Lábá owó Oko ògbóni Àlàbá, oko ògbóni Omo aláyere yèrè àdidùn Omo aláyèrè yìnkàrà dánì Kóni má file jigba ori Kábíyèsì òun ògbóni méji Ló mo ohun an dì sérù ara Ó dé onígboro sègboro jéjé Ikú abidodo gbóògùn pòn Àràbà lílá omo abèrú gbàáké Takutaku o see fokóré Ògbóni adúlójú omo ajòmúkàn ejire Bó ti wu ògboni dáa tó Ìyèmògùn ni an bi Lárìkú èkìrì, yè só je faworè dá gbèdu Ògbóni abánnijà abániré Àkéekèé wá di gàárì O ku baba oni áa gesin Mo tún ya aká òhun nù bètè Oba alábarísà òrun àga Omo arégberin òlèlè soro Ebèrin òlèlè ni an fii sodún ìdó oko Obaálá mò i sònìyàn béè Ìgòdan a là komo lórùn Bi òsùmòrè Lárìkú èkìrì mé réní á fawo rè dá gbèdu O káre ò Kábíyèsí Maa gbo È sóba mélekì àfi yè ó je Kí an i sè bí mi Adelékun Omo ajímókó bí Òyìnbó An wí kí lówá mí se Kó laa dáládiri An wí làjànàkú mí se Kó làa gòkè àyésò Àjàká kólé òtútù ó kó tòrinrin Òun nìkan ló bímo méfà Ò see fèfèèfà dodo Alábá, un o moo pè ó nígbàgbogbo Òun ló bí olúmobì Bàba mi lóinà ìwàrà Mopo omo ànára Omo epo sese lórí ebo An roni pòyùnkún igbó oridì ó ni Lónà ìwàrà ò Yèe nì i sì Báá bá ní pá níró Gbogbo rè ló mí se “HY” níkùn mi Oba tó je tí ò bólèse nílésà Ìwàrà mèkún omo ànarà Omo bepo sese lórí ebo Ìn lé o bàba mi Abínú gbadé Takutaku ò séé fokó ré Mo rí o lókánkán mo yò bí èse Bàba mi Baa ba ni pa niro Oba tíi je mé tì rí yèé rí Ó se mí lore mé le gbàgbé láéláé Oba Ìjèsà mèkún omo ànaràn Omo abepo sese lórí ebo Lári kú èkìrì Yèsí láá fawo rè dá gbèdu Ìn pèlé o Ìjèsà Èee Ìjèsà òbèní Akábì sorò Omo eléníu ewele Omo eléní àtéèká Baa ba ni pa niro Àgbà Ìjèsà ò rídí ìsáná Ile lomo Owa tii muna rook Ìjèsà modù apònàdà Omo eléní ewele Omo olóbì kòkòrò gbágò Obì ó forí màró lèmí á je Nílé kábíyèsí Oba ìlú Ìjèsà A – Múni – má parò – oko- eni Kówá mú ni Kí tàparò oko oni ti jé Omo ogbegùrù lòlò sórí ugi Kóbo bù je lórìgbò Àsá ké èrù beye oko Eye lápó nu omo rè lárà òtò Oba tii foba je Gbogbo Ìjèsà Tilétoko ní jèsà o Ìwo ni Ìwo náà ni Eye lápó nu omo rè lárà òtò Mo fé móo lo rìjérìjé Bí igbá nlá tií lo lórí omi Àlàní omo onílé iré Òkú ègbele oji Ìgèdè bérí olósà sonù Lárì kú èkìrì, mé róní Aá fawo rè dá gbèdu Gbogbo alare tií be níbòkun. Àlàní un o mo gùn wón Nígùn eran ni Kábíyèsí O sée Mé le kìbìyàn sàrà Kí mi i sè kiràmi Onílé uré ni bàbà mí Omo òbàrá òpo nídì okùn Omo olówó alétìlé ònà ígílá Níbi erùkòyè ògùrù lèlèèlè Kí an í sè so ònà ìgílà In òbàrá ló bàba mi o II yèsí e níbòdì I à fi lógán II akòkò ìbòdì Yèé a fórí gbadé oun Ogbara dè yà yúnbè Un o mo pè ó nígbàgbogbo Láti ùdí òro òkèèsà Ní an ti bóní méjì méjì laa dónígèrú oba Omo elénugèrú àjòjì kò wèse Òbàrá ló bí bàba mi o II yèsí e níbòdì Osiiri ja nibodi An gbádé owá rìgbájo Ibi ó wù ó wù An gbáde owá yà sí Òsììrì làà túbè Kábíyèsí bàba mi o Eranko bí òbo ò sí óko Owá ló bí bàba mi níjèsà o Àlàní omo onílé iré Mé le kìniyàn sàrà Kí mi í sè ki bàba mi Dúdú oko ìyálóde Igi jégédé ìgbórò kó mí yayoo dabò Onílé iré ìjé egbele omi Gègè àgbò tíí bí ìkokò nínú Oko gbóláborí Oko béjidé n lé o Àlàní mo jíbà bàba mi to jade Bekòló bá ti juba ilè léé lanu Emi Àlàní olóhùn iyò O sé ògèdèngbé Bàbá ìjèsà Dáná fógun yé Bàbá ògúnléye Ò pa sótún ó bòtún jé Ó pa sósì ó dèè bòsì jé pè Ogedengbe baba ijesa N óó mo pè ó nígbàgbogbo Owó ògèèngbé ti níyi jù Yèé an fi mí rota Yèé só màsìkò ìgbeè Ògèdèngbé se die lokunrin Kó tó bónítoni lo Jagunjagun eranko bí obo ò sí kóko Mo tínbá, mo kúnlè Mo dòdòbálè Olórí akéwejè Ògèdèngbé ogun obá datunlo ò Eranko bí òbo ò sí lóko Olóògùn éé jé bí iná Kèe dàrà lotò Akeran se béè O bólórun lo Bàbá babalolá Ko móo fi gègé léròmi Akeran ti lo Ko sígi méjì obì nínú igbó Kii tíì bá jo bí obì Ó jábìdan Ògèdèngbé le rí Leè kúnlè ki Kán bèrè Kí an yíìká An kaà dúró gbangban An bélésin dógba Ìyà – á je án omo tálikà Ono oko Ògèdèngbé èrù re yólè í bà mí Gbóagungbórò okùnrin dain-dain Kò sólúwarè Tó le tèsó mó mo rè, lórí o Kò sólúwarè Omo olúgbó mòrónsògún Omo ajísomo Omo asélú gbodidi oni Omo akólòsó làgbàyè ejì Akólòsó tòrò kí mi lá ponmi Mo bójì àmù níbè Ìwòfà bàbà fákanyé jé mi ponmi Lákólòsó Ìwòfà bàbà fákanyé gbewù kòmí wò Òjò ló pèwù dúdú oba lórò Kó di kele nílé re Íi kími gbékùn sóyì bíi Elégbe ùgbarí. Èkí lade ugbó Èkí jagun Èki ii jewé uran Èkí ii jàdò ùdí rè Àárín rian lèkí gbà la i lo Omo aríla pekòrò ukù Omo arílà mefà bówá sèye Ògbùrugbàlá omo arílà mefà bówá sèye II kí mé mò II kí mé í kúkú yeni Kí n ba fekoro la re Omo aríkòko dìyà pàrokò II kòko dìyà an fi fáboyún ijabo Èkí á bí tibitire II arúgbó oni kí a mo mu sàgbágbà Onílé ure kí a mó mú sèrókò Kí e í sè gbádùn oni je Se ni an fomo ílè Kí nan bèrè ugi II àgbágbá tèléni Lódò ùrò Èkí dárà omo oni. Apetu ti Ilu Ipetu 2415 6245 2006-12-17T06:54:52Z Loadewole 101 /* ORIKI APETU ÌLÚ ÌPETU */ [[Apetu]] ==ORIKI APETU ÌLÚ ÌPETU== Omo Arámora bí ahéré Jìganjìgan tònà Aránláyè bí ìkookò A – sòróó gùn bí igi òbobò Eè ri i èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu Emi ló se mí mo rìn mó baba mi Emi ló se mí mo rìn mó bàba mi Adéyemí ògbodò gboko lówó won Òsìkà èèyàn tí ri ara rè mó bèbè ònà Bàbà mi pa òkan Ó mú méjì wá inú ilé oko ìyálóde Eè ri bàbá mi ni òbóbìnrìn sùn tomútomú Omú kì í sí lo láyà obìnrin Eè ri bàbá mí wá fàkóbí olórò bí obinrin Eè ri i Eè rí èmi bákóbí òbogiláwo Mo ríba sànpònná igbó nlá Omo esì lóògùn Oògùn tí ò boí ti jé lágbo ilé lágbo ilé baba mi Tori ikòyí ni mí Ìkòyí èsó omo ogun ìbirò Omo Ajègbíyèkarahun omo afìkarehun fóri mù Ìkòyi èsó kò nkú sá Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró Tó bá ti pagbòn lágbòn Ní jó ti obìnrin ilé oníkòyí B á ti pagbòn lágbòn Legan obá tó lo Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró Tó bá gbofà léhìn ojo ló se Eè rí i , omo won lérú owá lèmi Àwa náà kúú nù un A dé bàa se mó on dé náà kúkú nù un Eè ri kì n tó menu ba ìlú ìpetu Ma kókó ríbá Tori ìbà ìbà ni no fòní jé Sebáré mí dòla Ìbà kí n ríbà lódò Ajunilo Kékéré Ìpetu mo kàn lódò won Apetu ìlú ìpetu mo kàn lódò won Àgbàlagbà tí n be nílú ìpetu Mo kàn lódò won Omode tí n be nílú ìpetu Mo ní mo kàn lódò won Eè rí i Aje ile Ajè ode Tí n be nílú ìpetu Mo ní mo kàn lódò won Àwon lomo Apetu je báà mù Eè rí i ìbà lódò won Ìbà lówó awónránwón kan bí èsù ònà Ìbà lódò ìyá iyè tí n be nílú ìpetu Adéri lólá kò ilègùn Òdèdè sèré ni lólá rìn káàdè Obalúayé rin lólá rèé kí tòrun Kó tó máa lo Eè rí i erin tó n be lówó Tótún ni t’olúwo Òpì rè ni Apènà Ògangan ònà-án ni okó n se lobo obìnrin Ìyá ilé mo kàn lódò won Obalúayé mo ní mo kàn lódò won Òsoòsò Àkànní mo ní mo kàn lódò won Omo atérí kí wón gbeji Torí sápósáp;o ni sawo Atórígbeji Òpòrònpòrò ní sawo lébá lébá ònà Òpá tó wonú forí so ìlú Orúko béè ni ònà mi je o Ona yii naa ni mo to to Ti mo fid é ìlú òsorongíso Abuké ni mí n ò séé sá lógbe Abuké ni mí n ò séé lù mí kùnmò Eè rí i eré ògún mí jawó jasè ríkùn mi Ìbù lówó olóde ni mògún òjòjò Iba lowo olóde ni mògún ojojo Tori Asípa ló lògún ilé o Ònà ògègè ode àárò Sebí òun ló lògún òde gan-an Tí wón n bé fún won Ibi tí wón petu sí Là n pè ní ìpetu Eè rì i, mo wá fé délé bàbá mi o Omo won ni petu modù àárò mi Mo fe denu ile baba mi sapetu Eè ri i, sebí ode ni bàbá mi Se délè ibèun gan-an Ode ni Sàpetu se délè bè gang an Tí mo bá paró Kí wón máa yèlé Odù mi Éè rí i ayó kò ni má mi Ayó o n má o mú ohùn enu re Yóó se yóó se kò ní sàláì se Torí àwise ni ti’ifá náà gan-an Àfòse ni t’orúnmilà Eè ri ti kéeekéee ni se láwùjò òwú Ti ìjímèrè ní se Láwùjo Obogi nú aso Eè rí i, èyí tí a bá ti wí Níbà ibìkan ni arò á rò mo Eè rì í torí gbangba loró n pa eran Ìbà lówó kábíyèsí ikú babá yèyé Aláse èkèji òrìsà, Eè rì í, ìbà lódò won Ìbà lówó sápetu ti ìlú ìpetu Ìbà lówó lórí awo ìlú ìpetu Ìbà lówó owátóyè ìlú ìpetu Eè rí Látóyè ìlú ìpetu Olórí onímolè ìlú ìpetu Olórí awo mo kan lódò won Àgbàlagbà awo, mo ni mo kàn lódò won Omo eku, a kàn láyà eku Omo eja won a kan láya ejà Eè rí i àfòfànù náà lobìnrín n foso àlèjo N ó gbórí oró rì òtá mi, ma memu Ìbà lówò owá bòkun bùsì Sebí àwon lomo owa omo ekun Tíí dérú bojo Eè rí ì, ìjèsà kò rídí ìsáná Ìlú ìpetu ni mo wà mé tì lo Eè rí í, ìjèsà won ò rídí ìsáná Omo owá bòkun bùsi ni gbogbo won Nílú ìpetu Níbikan nìbìkàn ló pa ìpetu ìjèsà Pèlú Ìjèsà òsèré onílè obòkun pò níhà ibè hun Sapetu ìlú ìpetu, ìwo lomo Àgbà tí ò jobi Yòkòtòyokùn, Àgbà tí kò bá yokùn Ahun ló se Àwon lomo erú owá bòkun bùsì Omo owá, omo owa àárò gan-an ni Owa Ajíbógun ló bí bàbá sàpetu Eè ri í sepetu n be níhà ibìkan Owá ló gbé adé fún won nílú ìpetu Eè rí, baba tí mo ni Owájàká ògírì gbedu Ikú babá yèyé, aláse èkèji òrìsà Oba baba won ni káárò oò jíi re nì Eè ri i, òun ló mi wa fi esè kan Fi so pe oríkògbófo ni baba gbé fún Atáoja ni ìgbà àárò gan-an Omo òwá ‘binrin ni Òhun náà ló wá gbé fún sapetu ilú ìpetu Oríkògbófo òhun náà gan-an ni Ni gbogbo won n gbé kiri Iyen tún di sìí níbèhun Ti a bá n lo sílú ìpetu Àwon lomo onísèrú àjèjì Tí won ò gbodò wesè Àjèjì tó bá wesè níbè a deni ebora Omo omi sa lo legbetegbe Omo àsáàsinmi àgbàrá Eè rì i, omo omi kàn tó sàn térégun Tó sàn térègun Eè rí i tónígèrú tí won ò gbodò wesè Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora Eè rí i , omo amómo rúbo niwón Nílú ìpetu Àrúfín ebo àrúdà ebo ni Eè rí i , omo ekùn tí dérù bojo Eè ri ì, omo ekùn n pa wón Omo ekùn jeran tòun tìrù Omo ekùn tí kò gbodò jèran kèran há won lénu Mo tun se sìì níbehun Kábíyèsí, kábíyèsí kébíyèsí ò Kábíyèsí ni n o moo kì nígbà gbogbo Kábíyèsí amóroro nínú aso Akólesè bí àlàárì Oba ikú bàbá yèyé aláse èkèji òrìsè Òrìsà wá rìn wá Omo lrínmolè lokè Mo on gbo o Kábíyèsí oba ìpetu Èèméta ni won n pe òtìtè nítè Nítorí tani, Nítorí ki ebora òrun le gbó Oko Adéyebá máa gbó òrò enu mi Ègbón rere legbón mi Téti sí mi gbóhùn enu mi Omodé ló lorin àgbà ló nìtàn Ìgbà tí o bà kómi lórin ode díè Ma sòtàn Ìbà méta làá jé nílé ayé Ìbà ònàje ìbà ònàmu Ibà ìnà se wòrùko wojà Mo ríbá mo ríbà baba Má so pé mo bá o lóyè mo pè ó lórúko Ikú bàbá yèyé Aláse èkejì òrìsà Ìlú ìpetu la wa aà tí ì lo Ìtàn tó te ìpetu dó Ibi tí won petu sí ni wón n pè ni ìpetu Eè ri, omo owá àrólé Ló je oba fun won nílú ìpetu Bó bà se rí ni o máa kì mí lódù Wón ní bó bá ti bá Alárá kó pa á Won nib ó bá ati b’Ajerò kó pá Wón ní bó bá ti bá ògún ilé ilá Kó pa a gan gan . Nígbà tí owá dè Tí bàbá dé Àkùre Ibè ló ti fade òhún jì wón Bàtà esè bàbá ló bo kale sódò won Òhun ló wá di Deji Àkúré A fade òjhún jì wón lona ibe gan Òhun logun ò se kó Àkúré Oò rí mi báyìí, òbegi nínú awo Eè ri i mo ti kì wón sàràsàrà Torí a ìí béléye jeye Tàgbà ojé ní se níjù o jàre Tòni ní ó se láwùjo Akorin Èmi Àjàní ìkó sánmo léwòn mòlà Èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu Èmi Àjàní ìkó igí dókè a ya pàkàlà Eè rí mi báyìí, ìkòyí ni mi Ìkòyí èsò ogun ibiro Ìyén tún se sii níbèhun Torí bó bá di ojó míràn Tori àá mèhìn èrò A kìí mojá àí sí nílé Wón á ní ta ni ó n se eré òhún Àjàní Ìkó, sánmo léwón jànnìjìnnì. Akire ti Ikire 2416 6230 2006-12-16T08:46:24Z Loadewole 101 /* AKIRE */ [[Akire ti Ikire]] ==AKIRE: OBA OLÁTÚNDÉ FÁLÀBÍ ÒRÌSÀTÓLÁ II Ewínwìn-ín, omo asagbogbo yíwaká Níwìn-ín omo asogbàkárì sà Erú file hàn mí, Erú mònà a fònà hàn mi N ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni Oba sákúmawò mòróòyìn Omo apehinlá bajé ilé Ìkirè, omo a rómo se Omo olórìsà kan, òrìsà kàn Táà n mú ni méjì sèbo lójó gbogbo Òrìsà tóbá dojú kini àlùwó Lóòsà tóbá dojú koni àlórò Baba mí mòmò n re Mòrìsà, ó ní n jókò ó dè n n gbà tó ti Mòrìsà dé Ló bá rún n léèsébì, òhun hóró atare Ataré bá dowó mo dìlókò Èsébì ló bá sì domo Baba mi mo o jéyán un, omo sùnbò Oba sá à yánjú omo a jà ní bèbè ònà Oba sá à yánjú omo a jà ní mòpèsoro Erú ì í menu ò, ògìyán ì í jogòngò òpè Kínnì gbábó òpè, tí ó [è n mó ròm lálède baba mi se? Baba mi erú kú morè mope àyè Akínfálàbí, Adégbénlé, gògómò Baba mi areso asúbieji Didú tó dúó ò wùmí, olúfàlàbí bí jíjà tó n jà were Omo ajéyàn hun, omo sùnbò Fálàbí, Adégbénlé Omo olórìsà kan, òrìsà kàn Tá à n mú n méjì sèbo n lé wa Omo erúkú morè, mope àyè Erú mònà a fònà hàn mí o Èmi ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni Baba mi erú kú morè mope àyè Lámómi tó Fàlàbí , Adégbénlé, gògómò Baba mi areas a sú bí eji, a rò bi òjò Dídú tó dúó ò wùmí, bi jíjà tó n jà gbere N bá mo Lábérinjo, omo Àkànbí àrán Erú filé hàn mi, erú mònà a fònà hàn mi N ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni Baba mi oba sákúmawo mòróòyìn Omo aleegun, omo alàjà Omo apehinlá bajé ilé ìkirè, baba mi omo arómo se Ikú-jè-kí-n-láyò, n ló tèkirè dó Baba mi tobo Olábérinjo, toba Àkànji àrán Jíjé ló ti male sunòn, àìjé àlè abisun gbaagba baba mi abàyà kòtò Abirun wínrìn kàn túrú morólókò Baba mí fèhìn takòko, ó n ta kókó lójà òkò Ó faso bàábòkò bora Omo eléégún e, omo eléégún kan Tómófun mósùn, tó gbòde lo Kòtònpòrò lóbí bàmí, ìbà Olábérinjo Ìbà Àkànji Àrán, Ìbà Sáyànjú omo a jà ní bèbè ònà o Oba sáyànjú oba jà ní mope soro Baba mi Oba apàma jàre Oba onísé ní kábì ònà Omo kújèkín-Láyò tó bí bàmí Ìbà síso ní yèyèré ògán, àìso ò yèyèré Jíjé ló ti máàlè sunòn àìjé àlè abigun gbaagba Baba mi abàyà kòtò, erú file hàn mi Erú mònà a fònà hàn mi Erú ti ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni Baba mi Oba Sákú mawo mòróòyìn malegun Omo alèjà, omo apehinlá bajé ilé ìkirè Òsògìyán ló bí bàmi, a róyó ya yán a bù bí ògì kan obè, a rópón nlá jiyán oko Láye Oba a sòòsà lósù agàn, oba a sebo bí ení n seku Ona onísé ní kábì ònà, baba mi oba pàna jàre Oba a tata bí àkun Omo olórìsà tá n mú n méjì sèbo lójó gbogbo nile wa erú kú morè mope àyè Eru file hàn mí, erú mòla fònà hàn mi Baba mi ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni Baba mi erú kú morè mòpé àyè Olúfálàbí, Adégbénlé, gògómò Baba mi areso asúbíeji, a rò bí òjò Didú tó dúó ò wùmí Olúfàlàbí bí jíjà to n jà gbere Omo jéyán-un, omo sùnbò Olúfàlàbí, Adégbénlé, gògómò Baba mi areso asú bí eji, a rò bí òjò Dídú tó dúó ò wùmí Olúfàlàbí bíu jíjà tó n jà gbere Omo Lábérinjo, omo Akàngbé àrán Kújè-kinláyò tó bi bàmi, Ìbà Olábérinjo Ìbà Akànjí àrán, ìbà síso ní yèyèré ògán Àìso ò yèyèré Jíjé ló ti máàlè sunòn, àìjé àlè abigun gbaagba Baba mi abàyà kòkò Abirun wínrìnkàn lúrú moróolókò Tó n ta kókó lójà òkò, o faso bàábòkò bora Omo elégúngún rèé, èyí tó n jó mòrìwò òpè Omo elégún kan to méfun mósùn Tó gbòde ayéye lo Baba mi mo Lábérinjo, omo Àkànjí àrán Omo kólúdìsàmú, moólá akápò osìn Baba mi ti tihún nígba, tí fòrún sònì Taláso ní ràjò jéjé, èèjé, èèyàn ti ò ráso ró ó sòfin òde Baba mó mò ráso ró, ó sì réwù wò Kinní ó sòfin òde se omo jéyán-un omo sùnbò Gólótó ni mí, náà ló laso di mi Oko mó tàmi yarú o, oko mó mò ya tàmí yògìdì Oko tó nimí n náà ló laso ìdí ni Tóò bá tàmi yanrú Erí ní wìnrin ma kànkú èjìgbò Erú ní wìnrín ma kànkú olómò láì re teni Onlé jéjì oko òké, alákòdì òkéké baab Òrìsà-dáàre Baba mi lanídìí níwòn esin Òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin Onlé jíjì oko òké, alákòdì òkéké baba jìnmádé Anídìí níwòn esin omore Abídolá Láìwón lésin-lóyè omo ògìyán Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Abayá jó morè mòrí o lómò, èyí tó bómò tan Ìgbà tí bàbá mí bérú tan tán lò n béèrè oro Èyí n tó o , sé mo padà bìri o Mo book ibòmí lo, èmi olm erú file han mi Erú mònà a fònà hàn mi o Erú ti ò jéfàbùjá ilé ìkirè han ni Ba sákú mawò, mòrí o lóyìn Èyì tó bóyìn tan more láìwón Lésin líyè anídìí níwòn esin Baba mí lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Abayá jómorè mòri o lómò Oko Oyínkánólá ò. O ní sòkòtò bèpéjé Bi ò bá tójú aré kòní jade abayá jómorè Baba mí lomo oba dúdú kandú Omo oba ò dú mì nnì kanlè Èyí tó dú feyin sèjí, èjí òpéréngédé Eyin para è télè, èyí n tó o o ò Aláàwé mo pàdà, mo padà séyìn baba mí Èmi lomo ení tètè dé, aláwèé ilé tiè ógbójà Oba Ìgbà àwon ìyá mi ò tètè dé Ni ón bá rówó jo sole lókè ade Èmi lomo Oba lóò jé, alápè lóòde Ìyá mi abodán kefòn, abosè gbà rèrè Ewé odán wéréwéré yíò Aláwèé bí kásè lobe jé, abará jó morè Èyí n tó o ò, ín mo book bìmí lo Ìyálé re lomo owó lé ò, omo bókó bòmí lo Béèni Àlàbí, àtowó àtìlèkè náà ni n so níkùlé yámi Omo owó kégbélé, ó kefùn nisà Omo òkú yalé sùn, nígbèji gbéjo Àwon yámi yalé sùn, nígbèje gbèìndínlógún Eni owó báso ni ìran rè kó wáá wí Àtowó àtìlèkè náà ní n so lájùlé yámi mowó gbélé ókefun Ìdí ìyá láà serú o, ti baba làá sèwòfà o Olúfálàbí, Adégbénlé omo Òrúnmò Alákànmú, orí re ó mò sere Omo Oba dúdú kandú, omo oba òdú mìnnì kanlè Alákànmú, ìdi ìyá là á serú Ti mo bá pè ó léèkan, o dáhùn lóùn léèmejì Omo oba dúdúkandú, omo oba òdú mìnnì kanlè Ìwo lomo Akínoró, kínoró èyìnbó mo kinróyìn Kínróyìn abòrìsà o, ìlí mi àgbágbá Baba mi ni n fowó olá gbábìnrin yoyo lóri esin Akinfàlàbí, Lúfàjoyè, Dégbénlé Baba mi òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin abarájómorè Alákànmú mo pè ó léèkan, dáhun lóhùn léemejì Omo Akínoró Òyìnbó mokúnróyìn abòrìsà Ìlú mí agbágbá Bábá re ló n fowó àlá gbábìnrin yoyo lórí esin Onlé jéjì oko òké Alákòdì òkèké baba òrìsà-dáàre Ìmore Fájìnmádé, Mímàjìnmádè Aròlókùn o, baba mi Alájómorè mòri o lókò, èyí tó bómo tan ò Ìgbà tí bàbá mi bérú tan tan lóún bèèrè Omo won kì í bágì tan Omo òpè bópè rin, omo ológòngò ò Tí won fi n jé e bàmí ò gbodò memu Béè lòrìsà ò gbodò mu Ògòngò òpè náà ni ón fi n sebè lájùlé èyin Alákànmú, omo oba dúdú kandú Omo oba òdú mìnnì kanlè, tódú feyín sèjí o Èjí òpéréngéjé, eyín pare è télè Èyí n tó o o o ò, e pé mo book bòmí lo ò Alakanmu, omo oba dúdú kandú Omo oba ò dú mìnnì kanlè Èyí tó dú feyì sèjí, èjí òpere Eyín pare télè Kin n book bòmi lo, à béyi n náà tó o ò ? Omo Adégbénlé, ìdí ìyá ni bálo ni Àbí ti bàbá? Ìyá mi lomo Àágberí ògágá ilé mo yòórò Omo òrá n wón kólé ewé kiribítíbiribíti o Omo òrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò Wón gbéyàwó ògbéngbé won ó gbà lowo èyin Omo onílù bánbántibá o, omo onílù bànbàntibà Omo òfesè méjèèjì di yèyè wojà Omo òsán pón ganrin-gànrín Omo òòrùn pón gàngàn wojà Baba mi lomo òsán pón ganrí-ganrín o Omo òfesè méjèèjì di yèyè, ó di yèyè wojà Ìyá mi lomo kálomò, káláìmò ó kúò Omo ò fomo rúbo kí yèyè è ó dúpé àná Ìyá mi lomo mowá gbèjé mo wáà gboògun Aláwèé mo wá sìkejì ebora lórópo Omo mo wá gbèjé, mo wáà gboogùn Ìgbà téwé ò jémó, mo kóbì méjì Ará mo kóbì méjì mo pewé lójú lolo ìrayè Ìyá mi lomo àágberi ògáká ilé mo yòórò Níjòórò ma sibo mójú lele Omo béwé ò bájè, ma pobì méjì ma pewé lóhú olo Àwon àrá n wón kólé ewé kiribití-kiribítí Àwon àrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò Àrá n wón gbéyàwó ògbéngbé Sebi wón gbàá lówó, omo e jé a sinmi Omo àrá o ò, ìgbàkan ìgbàkan Sé mo kóbì méjì, mo pewé lójé olo Àlògbà lolo ìrayè Àfìgbà ti mo kóbì méjì, tí mo pewé lójú olo Àrá mo wá gbèjé, mo wáà gbòògùn Igba ewé ní n jé n lójú olo Ìyá mi lomo àágberí ògáká ilé mo yòórò Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o Omo àrá n wón yòdèdemò kelemò N bí wón gbéyàwó ògbéngbé, won ó gbàá lówó èyin E jé a sinmí, ìlú jáwé omo ajínájà oògùn Omo òsán pón ganrínganrín Omo oòrùn n yò sèsè omo àrá o ò Alákànmú, bí mo bá pè ó léèkan Ìlú jáwé omo ajínájà oògùn Ìyá re lomo ò fesè méjèèjì di yèyè wojà Alákànmú, dáhun lóhùn o ò Ebí wo ni mò n kéésí Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o Omo àrá n wón yòdèdemò kelomò Àrá wón gbéyàwó ògbéngbé Won ó gbàá lówó èyin, e jé á sinmi Omo òsán pón ganrín-ganrín Omo oòrùn n pón sèsè wojà Èyi n tó o, omo mo wá gbèjé Kárelá mo wáà gbóògùn Àtìgbàkan ìgbàkàn tí mo kóbì méjì Ti mo pewé lójú olo, igba ewé ní n jé n lójú olo Àlògbà loloòrayè, èyí n tó o ò Alákànmú, omo oba dúdú kandú Omo oba òdú mìnnì kanlè, èyí tó dú feyín sèjí Èjí òpéréngédé Onlé jééjì oko òké Alákòdì òkéké baba òrìsà-dáàre E mó pèéní àpèjù mó, èmi lo moore Láìwón Lájìnmádé aròólókùn Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Lájìnmádé lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin Momoore Alákànmú n be n lé àbóròde ni ò ? Oko Oyínkánólá ò , onlé jéjì oko òkó n Alákòdì òkánkán baba Òrìsà-dáàre Omoore láìwón lésinlóyè omo ògìyán A nídìí níwòn esin Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin Omo mo wáàgbèjé mo wáà sòògùn Mo wá sèkejì oba tó je, omo jáwé sere Omo tèégbèlè, omo ògbá yìgìytígí wolé òsaìn lo O wá jeun lójú o lojò so Seyín lósòó omo yòórò, o sùó mo mójúle Èdìdà mo pè lógùró, igba ewé n ló jémi lójú olo Àlògbà olo mi rayè Ò b á tètè fún mi lérùúgùdùgbà Ma bùn o lébòótòró Nlá-nlá lajo n gbóri fúnra wa Omo mo wá gbèjé, mo wá sòògùn Mo wá sìkejì oba tó je lórópo Olúfálàbí, oba ìkirè Olúfálàbí, Olúfàjoyè Oba dúdú modú, obaòdú mùmùmù kanlè Oba òrokoroko gbówó sílé óbìnrin O n be n lé àbórède, Etí were n tèkúté ilé, àsùnparadà n tigi àjà Abiamo ì i gbékún omo rè bó mó mò seti were Gberínlógàá, omo aròtorò Mo sùó mo mójúle Èdìdà n ò gbodò dahùn òràn Omo mo ha gbèjó, mo wá sìkejì oba tóje lórópo Omo gberí olúmólá, omo ògbá yìgìyígí Ó wonnlé òsaìn le, omo gberíogó Omo a yòórò, mo sùó mo mójúle Mo wáá gbèjé, mo wáà soògùn Omo ògbàyìgìyígí mo wolé òsaìn lo Omo lórópo, pere ti mo gbó mi yà lágbède Omo mo á gbèjé, mo wá à soògùn Iwo á jóun o n lejò n sò Olúdìsàmí, ,moólá akápò osìn Baba mi tiún nígba, tí forum sènì Taláso ní ràjò jéjè, èèyàn tí ò raso ró ó sòde dòla Baba mí mò ráso ró ó réwù wò Kínni ó sòdo dòla se ? Mojéyán-un, omo sùnbò Òrìsáwùmí. Olúbánké Ògólò Oba kòkòrò lábé oge, atómúlé tilédè oko Èdú Oko Èdúwándé, Èdú omo ò gbókàn, Èdú nìkan ní ó fale baba Bóládalé, Oyègúnle omo Akinbóedé Òjílòjo baba mi ahúnnúgba afòrun sènì Omo Akínnoró èbó, omo Akínróyìn abòrìsà lúùmí ògbàgbà Baba mi n fowó àlá gbábìnri yoyo sínú ago. Aloko ti Iloko-Ijesa 2417 6244 2006-12-17T06:53:20Z Loadewole 101 [[Aloko]] ==ORIKI OBA ALÓKÒ TI ÌLOKÒ== OBA LASHORE Omo ògbágbà sami sile Àgbágbá Ilé ria se é sun Kí an fònìyàn le ki an mérèé dú Omo òréré kóni níjanu Omo àgbágbá sami sílé Àgbágbá ilé ria see sun Mesi oko ri wa A kìí bani jeku kan abàyà suésùé A kìí báni in sisré òjá finfin nílokò Oso ìgbà mo fi gbígbin n sèye òkè ilokò Wón nit ó bá gbin níbòmíràn won a ni ogun ló dé Ogun ò mò dé Àgùntan ni Àgùntàn oke bàbá lashosre ló n joko nígbà náà Omo olórò kan òrò kan Tí won fi n se lóròlórò ìbà tetè Ilórò agba aiku ile wa nílokò Èje ló bí fún wa Omo òréré ko ni nijami Ko dàíjù kó dá ni ní kòró boko Omo oréré o pojú wode ìjèsà míbò O ni ti won kò bá poju wò ó À remo nílé re Omo agbagba sami síle lo sélé yà ònà ìlokò Àgbágbá Ilé ria se é sun Ibi ti won feniyan sile ti won gberee ru omo olójà àlténí fún Àwon to bójà ni be ki ni won o se O ni bi mo boja ki ni màá se nítèmi Se ni n bá ro pòsí ide Ti n bá ròyìyà iyùn Se ni a ba gbóità kalé ki an to ru ìlokò ka lo gba’run Omo ògúnyán baba ba lérí ota kólórun bùje nígbórò Éyin lómògbà lómógba rí yèyé ria nígbó òsé Se ni méwàá ní fobi aperiri wò mí Obì aperiri Ilé gbara oso ùsì ònà Ìlokò Obi apèrírí lúpaa ra nólè kale Omo olóro a fii gbágùnmòkèkè kalè Omo olórò an fi í sori èsí wonin nígó òké Èsí Ilémi ko bàmí àbàyè ni e rè Kó bá ti la ba omo elomirin ke wa je èsí Esi pajá je o fegbe laa seun ni mùrè ògègè ria Omo olórò un fi i se hóròhórò ìbàtetè Iloro a bolórò a remo nílé re Iloro agba aiku ria nílokò èje lo bí kò á Omo olorere kó ni níjanu ‘ O daiju kí an dá ni ni kòró bo ko Iba mi kára oní mure Agege a Baba mi kare oní mùrè àgègè o Ajagun si òtè wonrin wónrin Òjagbáríigba òkè Ìlokò Omo oboko jà padìye oko je I be si ti sájí oko àgbò n ba gbà N ba gbagbo tó sàmù rederede N ba gbòbídìye bàyà péke Omo olúygbó aré o Asébi gbodidi emi Èlúsémusé Elufagba sile ka ma ba silé yà o Agba gòkè bèrè mole Kómo alókò mó baà nà toto lórí omi Àgbágba òkè nawó kanlè é mú ohun oni í je Oní mùrè àgègè n lé Bàbá mí káre onimùrè àgègè o Me mo roni kebì a pè run òní Obi o peru ni para e jólè kíká Omo asoro de mèkun kèkun Omo olórò a fi í kun olójà lóta e fun Omo olórò a fi í kun hóròhòrò ìbà tetè Horo a boyún Hóró a remo Hórò a gànyìn bì meje lo bi n Ilòkò Onìmùrè agegé nlé Bàbá mi káre onimùrè àgègè o Omo obóko já padiye oko je O ni bi ko si ti saji oko agbo n bá gbà N bá gbagba kò í bàmú rederede N bá gbòbídìye bàyà péke Mo ra gbagiri o Olugbo are o Asebi gbogogo okun Asebi gbodidi eni Elusemuse Elu fògbàgbà o sami súlé Ka ma ba sulé ya o Onímùrè agege nle Bàbá mi káre onímùrè agege o Omo oloro a fi pa hórò hórò ìbàtetè Hórò á boyún horo á remo Horo a gànyìn bí meje lóbí Onímùrè àgègè nlé Bàbá mi káre onimùrè àgègè o Omo Ajagun sia ko omo ló reni Àjàgúnsi lo lereja to fi wa bogun níjèsà obokun Owá mò ni n jíle ní ogboní lásòrè Baba mi káre oni mure Àgègè o. Omo okeinísà Ategboro esu Ki mo ro poke inias nisu tii ta Mé ra méwùrà dé bè. Tori kísu mo baà tàtawòde Kí mo jògèdè aigbo loko Ki me ba ti jalè Se ni a jo a jígbo Omo Alágádá kilo fólè Àgádá farumo Ó fa rùmò Eni bá ti pé loko nijo náà A je wí pé ó ni ohun tí n se Alákàtàkì á kilo fólè Selége tìrege légbòrò Òrò sí bá yèpè Ó tun fi báyín erinlá Ó wá fi mu okuta látìbà Oloro lo làtìbà Ogboni oge lo lodò agidi Àgbàrá atiba gbómo paroko sórí òsé Ara ojúgboro ò gbó Èrò àtìbà ò mò Omo arí herehere enu gbéde yàde Oníjukùn so agogo mo ìrókò Àgbà iwoye so agogo mó kun Eran yòkòkò mù Omo ògbùrùkù yàkè Ogbùrú yàkè o dabi kò papò somijè Oníjùkù àgbé Omo abìdèdè ònà omi Obi ko wò ó séun eni Yè é é hò sénu eni Kó hò síjù Omo eranko á fije Omo olobi yèé ó ho Kó petu nígbó àgbó Tòótó lobi hò Tòótó letu kú nílé ni Irin kí mía rin Kí màa bóba relé ògún àlròtélè Oba dirù sílè Ojú roni koro koro bi uwo Omo bàtá kumirin babe gèru nílé ògbóni oyé Loro lo latiba Ogboni lo lodo agigi nílé mi Omo elékùn ònà kí an kàn fide se nílé ògbòni Omo elékùn ìgbòrò àwíhò Èkùn ònà kóó fòó san ni bí òyìyè Bàbá mi káre onímùrè àgègé o Alapomu ti Apomu 2418 6243 2006-12-17T06:52:17Z Loadewole 101 /* ALAPOMU */ [[Alapomu]] ==ALAPOMU== Omo Òpómúléró mòjaàlekàn Omo rírí ti n máso womi Omo òpó róso, omo òpó gbàjá Omo òpó kàn níwájú ológun Omo báso ò bárí, ki là bá fò lódò? Bi ò si aso, bí ò sí òwú Omo elòmíì ìbá bóra lè a jòmòdò Omo lámúkúderin, àjefèyìn tì n la jesu ègbodò Omo òpó korobítí-korobítí- korobíti Omo òpó korobìtì –korobìtì Lámúkúderin, ajagaàsè Àwa lomo olórí igbó, omo adúrójà Omo okùnrin tán, a móbìnrin regbó ode Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni Àwa lomo oní apá òtún nígbà táabá n roko Awa lomo apá òsì nígbà táabá n took bò Omo àtòtun àtòsì, igbó baba wa ‘ Omo onítòtò wééré igbómolè Èétórò tó pani, tó jeeji lo Èmi lomo eni tó tètè dé, ilé tiè lójà Àwon eni tí ò tètè dé, ilé tiè lónà oko Àwa lomo èse tín seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn Àjàgbé òpó, Olásùpò Òbe Mósemí gbigbà ni kó o gbàmí oko wúlè Baba Tinúké, baba Ràmónì Oko Sídíkátù, Baba Bùkólá, baba Àkéèmù Àwa lomo òpó tikò gbóràn, wón ní ká kojú è síná Omo iná tí ò gbóràn, e jé ká kojú è sómi Omo omi ti ò gbóràn, ká kojú è eí èèrùn baba gbedògbedò Baba mi náà ló méni méfà re Mòòsà O mú hóró kan soso bò á lé Omo onígbó ruru, àjòjì ò gbodò wò Ajòjì tó bá wogbó ìyá a wá, egbora là á mú se Omo èse ti n seni, ègbà tí n gbà à yàn. Àwpm òrò kan àti ìtumò won (1) Omo Lámúkúderin Lámúkúderin jé orúko tí a lò fún alágbára (2) Ajagaàsè Èyí ló n fi ìbátan àwon ará Apòmù pèlú àwon ará ìlú bí ilé-ifè, ìwó hàn tí àwon náà jé jagunjagun ní ayé àtijó. (3) Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni Èyí ni ibi tómo onísòbòró ti rapá kan bóòni tan. (4) Omo onítòtò wééré igbó mole Ní ayé àtijó, ibgó mole yìí wà ní ààrin ìlí. Ìgbó sì kún bòó. Molè yìí sì jé tako tabo. (5) Èmi lomo eni tó tètè dé ilé tiè lójà Pé àwon Oba bí i Alápòmù, Aláàfin, Olówu àti Àwùjalè ni wón jé àwon Oba tó tètè te ilè won dó. (6) Àwon eni tí ò tètè dé ilé tiè lónà oko Jásí [é kò sí eni tó le bá Alápòmù du ilè tó tèdó sí torí pé ó ti gba ilè tipé tipé. (7) Àwa lomo èse tí n seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn Pé àwon ará ìlú yìí jé alágbára. Oluwoo ti Iwo 2419 6406 2006-12-19T07:51:28Z Loadewole 101 /* ORÍKÌ OLÚWÒ */ [[Oluwo]] [[Oluwoo]] [[Iwo]] [[Oba Asiru Olatunbosun Tadese]] [[Tadese]] ==ORÍKÌ OLÚWÒ== OBA ÁSÍRÙ OLATUNBOSUN TADESE LÁTI OWO ÒGBENI GÀNÍYÙ ÀKÀNO ARIWÀJOYÈ 1 Olátúnbòsún Oba o Olátúnbòsún Àlàgbé Oba alèwílèse Àìrédùn òràn Àlàgbé oko Fàlílátù Bí Olórun Oba ò bá d’ánitán Enìkan o le fìkánjú se n T’Olórun Oba o yònda Látúnbòsún Oba tí í jí yo bí egbin Adùn ún bá rìn wokò ká má s’awo omo Àsìáwù Àlàgbé. Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà Lajo d’Osogbo, Látúnbòsún Oba Onímúúre Ìgbín tenu mógi ógùn ún Olátúnbòsún tenu móyè o si muje Atilè yanrí wa, o sayé é ‘re Àlàgbé omo bé ò nítèté kú, Ásírù Alolo mágbagbé ilé, Atì’bàdàn wa gboyè lówó eni ti n be nílé. Omo Àsìáwù, Àlàgbé, Olátúnbòsún Àlàgbé léni ti n be n le o r’óyè je. Bí t’atílé-yanrí wá o sayéé re Àlàgbé omo bé o ni tèté ku Ásírù ololo má gbàgbé ilé. Àlàgbé omo Tádése Àlàgbé oko Fáúsá Ìgbín tenu mógi ó gùn-ún Olátúnbòsún, Àlàgbé tenu móyè Ó sì mu je. Atilé yanrí wa Oba onínúure. Àlàgbé ti n se ìlú bò lójó tó ti pé Àlàgbé omo Àsìáwù, Àlàgbé je alága, Àlàgbé tún je kánsílò. Àlàgbé omo bé o ní tètè kú Àsírù alolo ma gbagbé ilé Ìwó nilé odíderé Ìbàrà nilé àwón awodi Sókótó ìbàbá n’ilé Àtíòro Látúnbòsún Oba tí ji yo bi egbin Dáralóyè o, Àlàgbé Olátúnbòsún Alagbe, o dáralóyè o oye baba re Atilé yanrí wá, o sayéé re Àlàgbé oko mùnrátù Àlàgbé, Latunbosun, Àlàgbé Oba àlàfíà ara. Adùn bá wokò ká má sawo Omo Àsìáwù Àlàgbé Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà Lajo d’Òsogbo, Atilé yanri wá Oba Onínúure Òun tani, torí Erínfolámí Erínfolámí omo Mìínátù Àjàní Baba kárónwí, Oba aláyélúwà Bíàná, Adégoróyè baba Àrèmo Erínfolámí, Oba Onínúure Adìe y’ógún o p’ogún Agbábíàká Bíàká Ajàní won a l’ádìe o pomo re. Adìe baba sídì, Biaka won a l’ádìe o p’omo re. A gbádìe tà a fowó re yelé Eyelé ta kólé káàsè fún Bíàká, Ajaní, eyelé yé méjì O pà kan soso, Erínfolámí Oba ti ji yo bi egbin Baba eni tó j’Oba tí o k’ádún Baba re ni Àjàní Bíàká Àjàní yá ju baba eni tí o je lo Erínfolámí, Oba omínúure Baba eni o joba tí o k’ásù Alibi oko Bàrìkíìsù Elémòsó Ìgè Àdùbí Èsínrógunjó e boo dólá a kola Abímbólá Oba lomo lámúye Kédú n gboro gàràbara nídì olote. O dé bè o gbè gbón Abímbólá délé ó fi baba fóní baba Àwon ìbàdàn kìí bèrù Oba be lásán Elémòsó ìgè Àdùbí Èsínrógunjó tori ogun n’Ìbàdàn Fi féràn Oba Abímbólá Oba lomo lámúye Tó báyè lónísé Àláàfin Tó báyè lónsé ará ìbàdàn N o reni baba wa Àlàbí o Torí ogun doable kí mó láíláí Olórí olókò omo ni mokun Esínrógunjó, gbóládalé, sáání Sáríà Onìsòkòtò òdòdò Baba Sàláwù, Elémòsó Ìgè Àdùbí, Esínrógunjó Ládíípò, Lániyonu omo Abimbolá So wa tori tani Tori Akéréburu Àdìgún òpó, Àdìgún òpó, Oba àlàáfìá ara Akéréburú, omo Láníyonu Oti Ìkìrun wa gboyè Lówó eni ti n be n lé Àdìgún léni ti n be n lé o róyè je Baba Adégbóyèga, Àdìgún Ni baba Gbóládalé, Akéréburú omo Lámúye Àdìgún olórò loko wèmímó Ajùlégbojó, Àdìgún Oba àlàáfíà ara (1) Alèwílèse o ma n mu ìlérí se (2) Atiléyanrí ori re rò mo. (3) aìlódìn òràn – O kájú rè (4) Awo o so lókó, gbòòrò o fa loja – Oríkì Alaka Ataoja ti Osogbo 2420 6248 2006-12-17T06:58:34Z Loadewole 101 /* ATAOJA OSOGBO */ [[Ataoja]] ==ATAOJA OSOGBO== A kì í joyin ká gbàgbé adùn. Enu àgò bàbá ìbà o. Oòmulè o. Àjàní Òkín. Mo juba baba à mi. Pópóolá omo Adédoyin Àjàní Òkín. Mo fé kí oba ìlú òsogbo. Morónkólá omo òkè bí Oba aláyélúwà. ‘Ládiméjì omoàkógbé. Àlàmú ÒKín, Làdiméjì Lálékan. Ìranolá Morónkólá a bi baba joba. Taani ì bá lóba méjì tí ò fáyé lójú. Àlàmú Òkín lóba méjì O tún n sènìyàn rere. Morónkólá Oba Olóríire. A bà gbàlá tó kokò sáré. Àgbàlá Àlàmú ju Oko baba elòmíràn lo. Omo ìjèsà tó gun làlú. Morónkólá Oba Olóríire. Elégòdòmì aso ìgbájo. Elégòdòmì aso ìyèlà. Èyí tó dùn ni e rà fún mi wá. Kí n ró n jó ló yè ìjèsà Ò sere adé eléní ewá. Béwùúlè o má so bora. Omo Ajólówu. E wòó nílé ìré. E wòó nílé Olórò níjèsà abé. A ríléwó ní mòkun. A bèdè kirimì ní ìjèsà. Láì jé mo ro Àlàmú. Láì ro Morónkólá. A bi baba je Oba A bile gbágà léyìn. Àlàmú Òkín. A bilé gbágà láàrin. Ojó ojó kan ò dùn. Ni ojó a fé yan omo oyè ní Òsogbo. Gbogbo omo Oba dúró gégé bí Ogun. Jagun Akínsòwòn di aláfèyìn tì. Ìyìolá Morónkólá. A bi baba jóba. Akogun Òsogbo àgbàlagbà oyè Omo Folásodé Lólá. Salátìléyìn Oba Morónkólá. A bi baba j’oba. Òsà Àkàndé lalátìléyìn Oba. Morónkólá a bi baba j’Oba Ìyálóde Òsogbo . Omo Adélékè. N náà ló salátìléyìn Oba. Morónkólá a bi baba j’Oba. Àti awo àti Ògbèrì. Won ò tètè mò pé. Jagun Akínsòwón sòtító. Pé Lápàdé lobá kàn. Omo Aládéyófin. Àlàmú Òkín j’Oba ìlú tòrò kin kin. Morónkólá Oba Olóríire. Àlàmú omo Mátànmí lósogbo. Mótànmí aní Kanngúndù Omo àkógbé alágbàborò. Mufúolájé baba Mówunní. Amúgbùrùwá fúo. Baba Olúgbèjà. Láyànféélé baba Oyin dà. Olá aláyélúwà j’Oba káyé ó leè rójú. Ò joyè lógun omo Oba. Ò joyè tán fará è módò. Ará níu gbe ni. Egbàá ò gbe ni. Àtélewó kì í pé Lájobí. Lójó Mátànmí n fò de sòkan. Baba béeni àtànpàkò kò yara è lótò o. Òde gbangba kò sé dààsè sí. Lásojú ìlú kan diè-lójú òde. Àwìrì omo selé oko owó e dan. Àwìrì tanwì oko owo e dan. Ò gbó èlùbó Òsèlú orí emo oko Arinkékànbi. Alátise ò rómo róye. Ò rómo róye baba Olúgbèjà. Oba ò rómo ìlekò. Aláyélúwà baba ‘Lábímtán. Ò joyè jogún omo Oba. O joyè tán fará è módò. Ará ní n gbe ni. Egbàá ò gbe ni. B’Oobásùn bóobá jí. Àlàmú Òkín, Móojúbà baba à re. Àjànà kan ó mó pefòn léjó mó. Oláa baba kálukún ni kálukú n je. Àlàmú n je Oláa Mátànmí láàfin. Morónkólá abí baba j’Oba. A bi àgbàlá tó ìkookò sáré. Àgbàlá Àlàmú ju oko baba elòmíràn lo. Èmòilègùnlè baba Gbógbéjó. A dàgbà Ládìgbéjó. Baba Ládàpò. Bàbá à mi Àlàmú. A à mo ibi tí yó mo ilé yìí dé. Omo Mopé. Àlàmú Òkín. Bó parí òkanmòkan. Morónkólá abi baba j’Oba . Kábíyèsaí Oba Òsogbo Oba to léducátìon. Tó lógbón lórí. Kábíyèsí Oba Òsogbo. Iyìolá omo Mákànjúolá. Kábíyèsí Oba Òsogbo. Oba tó léducátìon. Tó lógbón lórí. Kábíyèsí Oba Òsogbo. Iyìolá omo Ládéjobi. Kábíyèsí Oba Òsogbo. Timi ti Ede 2421 6422 2006-12-19T08:38:54Z Loadewole 101 /* TIMI EDE */ [[Timi ti Ede]] [[Timi Ede]] [[Ede]] [[Toyese]] [[Laoye]] ==TIMI EDE== A à ní joyin, ká tún gbàgbé adùn. Òrúmo gégé láoyè ako ekùn akùnyùngbà. Gbóyè ólá Àkànjí ì mi Láoyè tó tóyèse. Àgbàdá tolómù omo kélébe . Àre lágbà lóyè bí ògèdè. Àkànjí omo Àjénjù Àyà mi kò pé méjì, n bá fi òkan fún omo Ojo. Àgbàdá ta lómù omo kélébé. Ò ránmo ní isé fàyàtí. Àkànjí ì jí lo . A ò rí okùnrin Ogun. Àgbàdá talómù omo kélébé. Ìgbà tí ò sí láyé mó tó kú. Fólórunsó, Ajífòní baba Baba Bólánlé Oláníyì Ajítòní Ajàgbé. Olá à re ì ‘dèra ni Fólórunsó omo lórí demo Àjàgbé omo Béllò Àjítòní aran ee deyin. Béèni àgbo o won A sì ti àn ti ròrò ti ròrò Ajítòní Ajàgbé. Síyán ti e dé pinnu ara. Fólórunsó omo lórí demo . Fólórunsó. Orí Oba ni ó bi wón. Eni tí n bá Obá á je . Tí n sòrò Oba léyìn . Ori Oba ni ó bi wón . Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun. Orí Oba ni ó bi wón. Eni tí n bá Oba á je. Tí n bá Oba á mú. Orí Oba ni ó bi wón . Ajítòni Fólórunsó. Àjàgbé mo gbà fún Oládòkun. Tìmì Oba Ede O kú mèye ìbàdàn . Ajítòní baba wa. O kú mèye Òsogbo. Fólórunsó omo Béllò Kò sí ibi owó ìjà erin ò mà mà tó. Owó tó Sókótó. Owó tó ìlorin. Owó tó ìmèsí olójà òkè. Àjàgbé owó tó ìlú Èbó. Oláníyì ìwo lomo Eégúnjobí . A ó lese tàì leè kó . Bée bá dé ilée wa lóhùú. A ó le se tàì le kose kó o A ó lese Fólórunsó lerí yen. Àlaré aláwàdà. Àjàgbé lerí yen. Àlaré aláwàdà. Àjàgbé lerí yen. Àwàdà laré yìí. Aremo n be lówó o e e e e Aremo n be lówó. Àwàdà laré yìí o . Aremo n be lóó o eeeee Aremo n be lóla. Ikúmóruwá Olórun ló lóògùn. Kò mò sónísègùn tó ju Olórun lo. Olórun lo lóògùn Ikúmoruwá, Àjàgbé Oladokun. Iró, Iró. Iró ni wón n pa. èké, èké ni won n sa. Iró enìkan kì í bá Oba á jà, iró. È báà pa àgùntàn, àgùntàn È báà pa tòló tòló olórí eye. Omo tí Olórun yó se, ó ti sé. Àjàgbé Oládòkun. Ìyá àjé kú è n yò sèsè Omo tí àjé fi sílè, ó lè pani je. Àjàgbé Oládòkun. A wí, wí, wí wón ò fé. Won ò fé. Won ó fé. A fò fò, fò, won ò gbà. A bólù sílè a fi enu wí. Àpótí alákàrà ká bí á wó. Abánise mó sì bánise mo. A jìnnà sátákètè kété kété. Ojú ti babaláwo yín. Ibi e gbé ojú lé ònà ò gba ibè lo. Ojú ti babaláwo yín. Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun. Kùkùté ò mira jìgì. Kùkùté ò mira jìgì. Ení mi kùkùté ara è lómì o. Kùkùté ò mira jìgì, Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun Kùkùté ò mira jìgì. Kùkùté ò mira jìgi. Eni ó mi kùkùté ara è lónìmo. Kùkùté ò mira jìgì. Fólórunsó Ajàgbé Oládòkun. Orí Oba ni ó bi yín. Orí Oba ni ó bi yín. Eni tí n bá Oba á je Ti n bá Oba léyìn. Ajitòni. Orí Oba ni ó bí yín. Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun. Orí Oba ni ó bi yín. Eni tí n bá Oba á je. Ti n bá Oba á mu. Tí n sòrò Oba léyìn. Orí Oba ni ó bi yín. Orangun ti Oke-Ila 2422 6611 2006-12-21T15:03:42Z Loadewole 101 /* ÒRÀNGÚN TI ÒKÈ ÌLÁ */ [[Orangun Oke Ila]] [[Oke Ila]] [[Samuel Adeyemi]] ==ÒRÀNGÚN TI ÒKÈ ÌLÁ== – OBA SAMUEL ADÉYEMÍ lati owo Owóyemí Àyìnlá, omo Aródùnjoyè Omo Adélétejiteji Ò pabàbà mésin lese oko èmíolá e Esín joko bàbà n mì pege Bàbà mé è mì mò Ó jé ési Adájalé jóko Òpé ò wón omo Alápó win Omo elétìtísè osùn omo olówó aró Ìya re omo Akéré ma mú peji Mo fòjò aro sùsù lowà Òjò àgbá èé rò lásán Bó bá perú a pomo A pàjòjì a gbòbílè lowà Omo enímolè mérìndinlógún Omo eléri owó ebora Kúlúkúlù sé òjò tí balùwè sé wòwò Omo alágbàá se Omo ètílóyè joyè Adéwolé tílérí Oba ó dórí Oba Ò se kèkè di baba àwon àgbà Wéré nikùn amúnije nílé Adéwolé Oba Sòkòtò nikùn Ajìfà Ikùn Àsòlá jègun o sìfà sí Inú re re rè é pélébé Pélébé nínú se àkótì se Àkótì se rè moba léri o jóko Àímoba ìfá tì Bó mo bàbá o mó padà wale Ológun ádé ni baba ré se Baba enìkán éè róba níjetàdínlógún Ojojúmó ni baba ‘Déwolé n róba Lákòtì se rè é móba lérí o jókòó Gba bàba tòrùlé loyè re dèje Omo erinlolá awúwo bí irin Sèmò tolókùn olà Omo Adébáyò omo Foláwolé Omo òpóre kí máa bónísu lo Òkè àlobò lonà rè Oyèdépò omo Erínfolámí Omo Àrìndé a pé láyà mò so Oníbànté ògbegede omo Òbesòrò wojà mòjò Omo baba agbógúnbò níjó ayé rójú Omo awúwo bí irin Eléwù wòyí Bó ti n wo dúdú ní n wo pupa Ó wòyí mònàmònà lókè ojà Omo baba agbógùnnbò níjó ayé rójú Omo awúwo bí irin sèmò tolókùn olà Omo Ajíbésí Adéwolé Àsòlá Ó sèdì sùsùsù bí ewé ìgbá Alárá jojojo bí esú oko Baba Rádéké ìwà pèlé ni fi n sèlú Onínúure ní í káyé jo Ojúódì baba Àjidé Omo Amétíkowá aróbasá ni bí ogada Àbèfè mo jorì lotùn omo Akínlabí Omo Àjàmú ebí jàre òle Omo Apète ènìyàn lojò Omo Ajàmú ti méte òle mójú fa Ó gùn táso ó lò baba Àyánfúnmiké lati owo TINÚOLÁ ADÉDAYO, ILÉ OBAJÒKÒ Oba tó tó bí ení daró o Òba nì nì bí ení gbon òwu èfunfun tó tó bat ó ni èmí dásà oba ko lé nìní ni tejò ta yìnìyìnì N é kó berúlè léré wó Àmóyìnké ma buúlè léèrè wò Omo Efádùnmóyè omo Moróhunkádé Bé e bá jé n kégbe làlú un lo Lé nìnì mo tejò ta yìnìyìnì Aródùnjoyè, Adélé tejiteji Ò pa bàbà mésin lese oko èmíolá Esin n joko bàbà n mì pegepege Bàbà má e mì mó Yésé Adéyalé joko Mòpéòrún omo lápó olóore Àyìnlá lomo gbàgìdó Adínjú eye tí n je ní gbangba oko Omo ògòngò balè kó sèru Babá jà nígbón mo ló jà léyìníìgbo Ó ri n léhìn Obàtélá Ó lé abuké here kánú oko Lé nìní mejò mejò Bólúmolé sago sàgemo tolówó ru bí ose Sàkòsè lonà Tàpà Omo Ajàmí onísé ògún yàn áyé Adéyalé baba ‘Dédoyin Èrò sá árè mó igi n pejò lépò àpà Òní lejò é rìn lápà nílá Agbólúoká Òla n loká é yan Bóká bá sé é jú ténìní pamólè a tèle Èjòlá n wó rurú bò nísàlè àpà Erú e kàn bì mí mo mí pomo àbèrè àpà Gbálègbálè àpà kí an má mà gbaràwé Kí an wí be loká ti kómó je Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose Sàkòsè lonà Tàpà Ègbè: O mò sosriire o O soríire O mò soriire o A soríire Ifé dayò lókè’lá o A soriire Àyìnlá lomo ògbàgìdá mo níyà sonú Omo alérú omo kó Baba enìkán o mà tètè dáyé ko lá won jáyà orùn won Bo pa nì n é kàyìnlá sí Kí pa mó bà bè jo Wón bí o ní bèje bejo bí olú esunsun O nì ó moye ìràwò òkè Adéyemí Àyìnlá Ni é mo bì wón bí o dé Àyìnlá bile ìyá dùn gbóngbón Baba Moròhunrádé Se lé baba bí ení láyin Àdùndùntán báyìí nilé mòwó re Aródùntádé ‘mo Adéríefun èwù nílè mi òjè Òjó pa mí o Baba Moróhunfádé Àyìnlá Ó yé òjó pèmi nínú lée yin Ójò ò pewà mi dànù Ójó pa tápà o pàboki Ó ponoge ó kó tomú e Òjò yó pamí è mì dìn mí Mo wó bù kéwá mi ni Mo bóko délé àròjò dádé Ilé ìyá Oba là á mò Adéymí ta ní molé baba omo Ògbé lànlá motájàlá mògún Adèyemi omo àtérí eléri mo gbà mí o Baba Moróhuntádé Kó bá mi tájàlá mò mi se Mo bá o délé àfójò dádé E tété bèlè jé o Baba Moróhunfádé o gbóhùn lénù mi Ibí gbòkán ni mo wà yi n é è lo be Wón bí o ní tèje tèjo bó olú esunsun O nì ó moye ìràwò òkè Àyìnlá kèé mobì wón bí o dé Bo pa nì n é kayìnlá sí Ki pa mó bá bè jo Lé nìní no pejò pa jìnìjìnì Èjolá ní n jésà lápa nílé Agbólúoká Bólúmolé oká n ní jejemu okin Abìrù sóóró débè éè róyè je ló bá bílésanmí Ó je bílésamí sàjé sòsó Mo pani tán mo béso síra Mo mùjè ènìyàn sihàn lapà N è ní mùjè ènìyàn kí han má ba pè mí lósó Bólúmolé, ebora ‘lé eni ní ma mú ni Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose Sùkòsè lónà tàpà Eléyìí á nsini Baba Móróhunfádé ire la pábe bá lo Àyìnlá bá tile mòmó rò lo ni Arójòdádé ‘Mo adéri efun sewù nílè ní òyè kúlúkulú sé o òjò o mà ti bàlùwè sé o n náà ló yará lorò Atótésèré mo ké séji séran Àkùrò Tónà mi òjò Bónílé n lé lé Àyìnlá bolónà n rònà Fúlàní n relé rè lálágbo idè Òjò àgbá ee fòórò yin Òjò àgbá èé rò lásán Akéekúyá bó bá perú a pomo A pagùntàn a pòdílè lowà Òjó pa mí Àyìnlá Mo wó yá bòjó père Òjò ò pewà mi dànù Ojò pa tápà mi pàbókí Ó p’omoge ó kó tomú o Òjò yó pa mí è mà dùn mí Mo wó bù kéwà mi ni Mo book délé Aròjòdádé Ègbè: Lórùjó aye rójú o Lórùjó aye Adéyemí seun rere Lórùjó ayé rójú Kábíyèsí Aláyé o Kábíyèsí Aláyé Oba reere Kábíyèsí Aláyé Adéyemí mo se kábíyèsí lódò oba Ìfédayò lókè ìlá o soríire Òkè ìlá soba ìlú Òkè ìlá kékeré Oko ìlú bàntátá Kékeré ata èé se fi bójú Oko ìlú bàntátá Orí burúkú se tìe fa Àyìnlá Òràngún omo Ògoyè Ègbè: O mò soriire obá soríire Ìfédayò lókè ìlá O soríire Ìfédayò lókè ìlá o O soríire Láyè Aláyé Èmí ti kéborùn méje N è ma fì wé lérin Ayé Arèsà Lade ‘borùn A è ma fìwé lérin Aáyé àyìnlá Èmí ra léèsì, mo ràrán Mo regbínrín, baba aso Àfòle, ló le woke ìlá ò dùn Láye a Arójo kábíyèsí o máa gbó o Adéyemí ma gbóhùn lénù mi dáadáa Omo Moróhunfádé ma gbóhùn lénù mi Àyìnlá lomo Àjàmú enísé ògúnrìn áyé Adéyelé baba ‘Dédoyin Èro sáa rìn mó ebi n pejò lókè àpà Ìgbà gbogbo bí ojó o Adéyemí Àyìnlá N é máa pè ó nígbà gbogbo Ìgbà gbogbo là á pelédùmarè tó dá mi sáyé È è ní rú o lójú o Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú Kènírè ó, Agara è ní dólórun Oba òsì è ní wò ó , oò ní mòsì Orí adáni oò ní sìse Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú Ègbè: Lórùjó Ayé rójú o Lónìjó Ayé Adéyemí seun rere Lórùjó Ayé rójú Mo súnmó Oba níwòn ebè kan oso N è jinnà sóba lébè mefà Nítorí aróbafín lobá máa n pa Kóba mó baà pa mi Oba è ní pa mí mo dìmó ‘dà Oba lmi Lè nìní mo pejò pa jìnìjìnì Bólúmolé lónà sàgbó tolówó ru bí ose. Sàkòsè lónà tàpà Gbálègbálè ònà àpà kí an má gba ‘ràwé Òní lejò é rì lápà nílé Agbólúoká Òla loká é yan bóká bá sí é jú Bí lénlénìní pamólè a tèle Èj`p;á n wó ruru bó nísàlè Àpà Bóká bá sí é jú bólúmolé pamólè a tèle Èjòlá n wó ruru bò nísàlè àpà Èru è kàn bà mí mo méjò lagbàjá Lálánké mo móká mo mú pon ‘mo yóko Mo fìrù àwòn báyìí lalè omo àbèrè àpà Èjòlá n ní jésà lapà nílé Agbólúoká Oká n ní jejemu okín ibe Abìrù sóró débè éè róyè je Ó je bílé sanmí Sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose Sàkòsè lónà tàpà Ó deléèkínní o nílé Agbólúoká Adá má yóko má yódò lápà nílé Agbólúoká Alápa búra bógùn a rook Àlùsì obìnrin Àpà ó wálá pàndetí Mo wó bù kéwà mi ni Mo book délé àwòpòdádé B ‘Éji ba n pa ra yòókù o È ma pèyókù be Èjòlá wonú òkun kò sé mú Èjòlá wonú òkun kò sé mú Adéwolé Òràngún náà se sáà nígbà tie Àgámògún molókó titun òkè àlobò lonà ‘rè Olóun yóò delè fénìyàn eníní ‘re Ògún gàn-án mo mírin túnrin ro Òkè àlobò lónà rè Baba náà se sáà nígbà tie fa Àgbámògún olókó titun òkè àlobò lónà ìrè Ògá nisu won ‘jomu nílé akéyemó Oba Àlòkò nisu àwon òkè ‘rèbè Eè kilo fárá òkè’rèbè kí an má yí gbàgá mó Enírè osìn akéyemó Oba Eléyinsú wón ti táyàba wón je mògún Lórò mokín fón ‘ná mògún wò jannje Àgámògún molókó titun òkè àlobò nirè Èjòlá wonú òkun kò sé mú Adéwolé náà se sáà nigbà tie Mánukàn a mókófon ‘ná tiwájú re a máa jé Folámodi Elénà ní modi ògùn lágbède Omo rówòròwòrówó bí alágbèe ì bá rówó Tolóló taládàá ni an é máa pè lónà oko An á ní baba won múrin je níwájú enírin Èyin ògbèrì e jòjó wò e ó mò béyín Alágbèe è ran ‘rin Èjìdá lomi n nájà a mògbon nínu ‘lé yin tòtò bá n nájà tòrò Àtoji àti tòtò kí bá n nájà mògún N é b’ówó alé leléyi mògún lórò mokin Amókó fon ‘ná mògún yè jan nje Olúwa é delè fánìyàn olóló ire Ègbè: Olúwa é delè fún bàbà tó lo láyé Kábíyèsí aláyé o Kábíyèsí aláyé Èyin Oba rere Kábíyèsí aláyé Oba tó ó bi eni baró o Oba nìnìnì bi eni gbònwúo èfunfun Adéyemí Àrìndé se sáà nígbà tie Àrómòjé ‘mo ajá se bí olóko Àrìndé náà se sáà nígbà tie Àrìndé ‘mo alápò fún ògún Adéyemí omo aní n lákese abògó kè bí àlà Baba ló torí àgbàyèwò ó ti kégbàá rèkó Ontóyè Oyèyemi sowó gegege nílé yín ni Adéyemi Àrìndé se sáà nígbà tie Àrómòyé ‘mo ajá se bí Olóko À nò se gìlò mo dekùn nibà Olúdékùn n è jeni nínú ‘lé yin Àmòtékùn mi è jènìyàn N è jeni n è jènìyàn kí an baà pè mí lósó Oló ní è máa ráni ‘re àró ò re Oló ni è máa rá nì re àrómòjé Àrómòjé mo mégbàá jó Àrómòjé mo mégbàá wòran Òjò kú bénílù mi eè lù Òjò kú bégbàá mi eè jó N é máa mégbàá mi lelé Omo a já se bí olóko Ènìyàn yè bá nn lóré rí Ki ká lo sójúde bàbá à re lo Òjó kú elégbèrìn òsúnsún Mò férè sodún o Mò fore sódún Òjó kú tolú jokò Mò fore sódún o Mò fore sódún o Òjò kù Olámoyè Mo fore sódún o Oba tóo bí ení aróo Oba nìnìnì bi eni gbònwú èfunfun Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko Akóláwolé mògún ò jó Èyídùnmádé se sáà nígbà tie Àyàndáao Èyídùnmádè Akóláwolé Àyàndá se sáà nígbà ti e Ó mò pa má mò ón jú Baba jidé ó pa níjó ògún kola Baba Odéye Òbe tì ló n tojú o, àní ò mú Ó mú tán ó ko wón lápá gengele Àgánwògún mo olókó tuntun Òkè àlobò nirè Omo Ayéróso Omo Ayépolá se sáà nígbà tie Tótó bat ó ni èmí eásà Oba ko Kóláwolé mògún n gán Mògún gán ‘mo olóló tuntun òkè Àlobò nirè Èmún ni jesà nirè nílé Amókó fon’ná Ewé ni jejemu ‘kin won Ewìrì ògún dé bè éè róyè je Ewìrì ògún la mu jè ‘yálóde won Mókó fon’ná mògún n gán Tótó ‘ba tó ni èní dásà Oba ko Amókó fon’ná mògún eè ní bínú Omo èjìdá lónìi n nája màgbon nínú ‘lé won Tòtò bá n nájà tòrò Àteji àti tòtò ki bá n nájà mògún n é bówó alé relé o Mògún lórò nmokin a mókó fon ná mògún mè jan n je Irin owú kó mo gbó mo yà lágbède ni N è mò bókó ni wón ro nírè won èé roké Amókó fon ‘ná arámògún lórò mo kin Mókó fon ‘ná mògún n ján Kábíyèsí náà se sáà nígbà ti e Kóláwolé Ayàndá se sáà tie Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko Amókó fon ‘ná mògún n jan Omo Ajíbùlúyò omo Ajíbésidé awúwo bí irin Omo Olódùmò àpà omo alee ‘lá Omo òpa se sí isí sé lu sèmò tolókùn olà Pélénbé nikùn amúnje sòkòtò báyìí nikùn ajìfà Ikùn Àyòndá jìfà sinú re rè é pélébé Pélébé nínú se Àkótì se, n é kótì se Ma rèé moba lórí odópon Àìmoba eè sìyàn Bé è bá moba ke mó padà wálé oko woléyelá Mo mo baba eléwù sègidi Mo mo bàbá eléwù Sègèdè Èmi mo bàbá eléwùwòyí Babá ní bó bá wo dúdú a wo pupa A wòyí mònàmònà dókè ojà Kóláwolé mògún n ján Ègbè: Èyin Oba rere mo se Kabvíyèsí aláyé Gbogbo Oba mo se kábíyèsí aláyé ÌDAHUN ÌBÉÈRÈ 1. Èjòlá ní jeésà lápà, - Nínú ilé won won kò goódò oká ní je jemi ‘kin je ejò oká. 2. Nílé Agbólúoká - Gbogbo ilé Alápà ni won n ki béè 3 Òjò àgbá èé rò lásán - Orò tí wón máa n se tí òjò yóò rò ní ìgbà èèrùn tàbí òjò, tí eni tí kò bá bímo yóò sì bímo ní àsìkò yen. 4 Èjòlá wonú òkun kò - Àlàjé tí wón fún un torí pé ó seé seé mú ó sanra. 5. Amóko fon’ná Gbogbo eni tí a bá bí ní Olokuku ti Okuku 2423 6403 2006-12-19T07:44:53Z Loadewole 101 /* OLÓKUKÙ TI ÒKUKÙ */ [[Olokuku]] ==OLÓKUKÙ TI ÒKUKÙ== –OBA ABÍÓYÈ OLÚRÓNKÉ TI LÁTI OWÓ RÁFÁTÙ OYÈTÓÚN –ILÉ OLÓKUKÙ Olúrónké Abíóyè sèsó ará ìbá làlúké Olúrónké omo orunkunkun tí n jé ó sán ngbáa Mo dàgbà n ò tí fòrò loyè Àkànní eníjà mo tòsín mo mú raso Mo tà kòrò mo sìn sosìn sòrò loyè Èmí wá teléfe rà kókó Omo Olúrónké mo teja nlá Mo mú rerú were sókun Omo Olúrónké Àbìrókò gogongo nínú oko Babaà mi Abìrókò kò ní yòyòyò Elékùlé à á pàdé Olúrónké abilé kere níwájú ebu Ibájáde ò tún nlé Abasó gbé kóko hánu Abìrìn aso jèntièlè Elékùlé ànpàdé omo ‘Mówálé Abilé kere níwájú ebu Ìsájáde ò tán n lé omo Olúrónké Abí bó bá máso dúdú a mú pupa A fèyí wìnìwìnì bora sùn Ará odò kòsi Ará odò kòbìnìyàn Mo tólá bí eni tóyin énu Eníjá mo tàsín mo mú raso Mo tà kòrò mo sín sosìn sorà loyè Èmí wá telébe rà kókó Mo teja n lá mo mú rerú were Wón bú mi lárùpè nìjàbé osólú Éràn oyè mo délé mo su kún sí baba wa Ìsèsó ará ìbálà lúké Mo wá délé mo súré telé N ó rè bá gògo lómo àgògo mi sòsò layè mokò lotìn Eni ó kìjàsé tí ò kiwi E máa bá mi ségi gangan lóri olúwa re Eríja mo tàsín mo mú rase Mo tà kòrò yofà loyè Èmi teléèbé ràkókó Mo teja nlá mo mú rerú were lóko Òtònpòrò mí yodà loyè Obukun wá n bá mí relé ìbálàmoko Omo alárá ti n gesín mawo Eèkí eríjà mo tàsín mo mú raso Mo ta kóró mo sìn sosìn sorà loyè Èmí wá telébe rà kókó Igi mélòó ní sowó níran babà re Áwé wón n sowó àràbà kàn mà soyùn Nípópó oníjàbé mo ró o Áwé n sowó o Àràbà mà soyùn nípópó oníjàbé mo ró o Ìsèsó alárá mi won ò ní jewe Mo loòràn òwè jálè nìlàkùn N ò jé polódòó yò símo Omi kúnkún tí n yayaba lénu Ìsèsó ará odò kòbini Ìsèsó ará odò kòbìyàn Ìsèsó ará odò Mòtólání Njó àwéré wón n sòwón lòwó n nú ilé wa Owó wá sun gbeere wa sì tiè lòtìn Njó àwèrè àwèrè wón pàd;e jà n jàbé osólú Eéràn oyè mo teja dúdú mo mú rerú were Mo tà kòrò mo sìn sosìn sorà loyè Èmí wá telébe rà kókó Eéràn oyè mo teja nlá mo mu rerú were Àwé wón sowó o Àràbà kán mà soyùn Áwé sowó ará ìbálàmoko Omo alárá ti n gesin mawo E bá n kárelé ará ìbálàlúké E bá n kárélé omo omifunfun tí n yayaba lénu Ìsèsú tí mo kówè n ò kójó tí mo wá kójó tán tíjó n yo mí lénu Omo Olúrónké omo Òtínkànle Omo Mádòlótìn Ó wá gbòtìn kan kan kan Ìsèsú ará odò orò Ará odò mòtòlénú bí eni tóyin émi Pí tí wón kése sùbú Oba Babà mi àlà agemo òjó gèlè àsò Omo bó di gigùn ó gùn Olúrónké Obá ni bó di gíga ó ga Omo kòga ò bèrè lòkùnrìn kún Omo arógangan gún kèsewà nìyá tó bí mi lómo Ìsèsú ará odò mòtólárí o Aásìn-n nì won ò gbe nílé Oba gòdògògò won ò dé n léràn-án sè Ebúkú wá n sé síin lénu Àbálàlúké omo arunkunkun tí wón n jósán agbáa Ìsèsú ará odò orò E bá n kárelé ará ìbálàwóko Omoalárá tí n gesín mawo Omo alias eníwèé òye Baba mi oòsà won ò gbohùn odì títí òsà sé pàyá ìkókó Mo síbá olá lómo ode a máa súngi so Baba mi Àdìsá lásáré mi èkan kìí se lásán Bí baba ò bá ti lé nìkan Nkan ní baba lo Ará ibú aró ará àgbón ìgbe Ará omi kúnkún tí yayaba lénu Ìrókò tété modé ò gbodò sa Eníjó orí òrìlé baba Oyéédùn Kì í logun ó mó mérú wálé Láganjú à n gbó à n té é n gbopa bí ò lèrin E bá n ká relé o Ìsèsù bí mo kówè lotìn E bá n ká relé o Ará ìbálàmóto E bá n kárelé ìbálàmóko Omo orunkúnkún tí jósán gbáa Mo dàgbà n è tíì bòrò loyè Omo èkè ò jé wí felékèé nòdí Babà mi èsìkà won ò pera è níkà Sápé lode èké n jó Omo won n jó wón n bá ní kòyi Èké ò tètè mò pé tòun là n wi Baba Lápéri Àrèmú Oyèuemí Babà mi Àrèmú enisànpònná se léwà lajàsé Tálájogún wá n wó bí ení gbón ni Ègùn Àjàsé wá n tirí wó tònà Ó ní bárèmú ò bá kú ló tán Baba Lápérí E bá n kárelé ará odò kòbini É bá n kárelé ará odò kòbìyàn É bá n kárelé ará odò mòtólání Omo oríaré àdé sùnyàn ni wón máa n poba Babà mi àgbàlagbà lajò Ònjó àbú bànté Orí aré arókó po wá bì ságbàdo lára babà mi abàgbàdo sòsò legàn Elékùlé ànpàdé Ó ti took Omówálé se Omo ajímá sé n sé sègí babà mi ò jiníkìtùkùtù se hùn Ò sùn jáláte sùn mójúmó Mójúmó sìn bá yowó dúdú á yowó pupa Omo òwàrà Àlàdé tó ti fón sègo dà á gbó Ajímosìn-in nítorí aséwé nítorí aségi Ó ni nótorí ìlàpá ti won n wògbè sùà sùà E bá n kárelé o Ìsèsún ará odò orò E bá n kárelé o Lérìn koko babà mi mòrìwò sara Ògún jìè Olúrónke abilé kiri mò níbòkun Babà mi abòlè kiri mò nílè jèsà Ìbá mómo è rè Jèsà nímòkun nì bá kú sí Oko Lálété Ará ibú aró ará àgbón ìgbe Ará omo kúnkún tí yayaba lénu Ìsèsó ará odò orò Omo p’ptí wón kesè sùsú Oba Babà mi àlà agemo òtó gèlè àsà Omo bó di gúngùn ógùn Olúrónké Obá ní bó di giga ó ga Omo à pè á joyè ogun ará ibú aró o Ará ibú aró ará àgbón ìgbe Níbo nilé yín o Ìsèsún tí mo kómè n ò kójó tí mo wá kójó tán tójó wá n yomí lénu Odò Òtìn le mò E ò mo bú aró o Ibú aró n be Òkóyè kólé Odò Otìn le mò E ò ma bú owó o Ibú owó n be Òkóyè kólá Eníkòyí omo agbònyìn Eníkòyí omo agbòn ti è rikú sá Yánbídolú omo alérí ikú kangun Òsèsèkòyí omo agbonyìn Yánbídolú lóòtó ègin Omo awí bée bógun lo Èsó wón n rode rèé kólé Nígba tó níkòyí é fid é olè kólé è lo Omo akú omo oru Omo akú bi ó dí Omo akú bi ti tèntèré eye ò gbodò dé Omo akú tán gurí è gún sòyìn Òsèsèkòyí eníkòyí dìde Yánbìdolú ogún tó lo Òsèsèkòyí wón n rode rèé kólé Nígbà ti Èníkòyí é ti dé olè kólé è lo Yánbídolú omo a kú tapó torun Òsèsèkòyí omo agbònyìn Eníkòyí o ì dìde Omo a wí bée bógun lo Òsèsèkòyì omo akúmó yànyìn kórí Yánbídoyí olóòótó ègímo Alérí ikú kangan Òsèsèkòyí omo agbònyín Eníkòyí dìde Yánbídolú ogún wá ti lo Òsèsèkòyí omo agbòntíè ríkú sá Eníkòyí dìde ogún tó lo ogún tó lo Èsó ò délé pé ogún tó lo Èsó ò fara rogi Òsèsèkòyí gbapó gbofà tán ogún wá le Eniíkòyí wo ló ti ì le ogún tó lo Ìdí òyélù a ròkún Ìdi oyélù a ròsà Ìdí oyélù a rèkòyi ilé Onikoyi ò í dìde ogun Oba tó lo Òsèsèkòyí omo àgbonyìn Yánbídoyí olóòótó èyin Omo awí lée bógun lo. Asaoni ti Ora 2424 6246 2006-12-17T06:55:45Z Loadewole 101 /* ASÁÒNI OF ÒRA */ [[Asaoni]] ==ASÁÒNI OF ÒRA== OBA SAMUEL AYANTOYE LÁTI OWÓ MORÁDÉKÉ SÉRÀ ONÍRÁDÉ- ÒKÈ ÀFIN (ILE ASÁÒNI) Adétáyégún, baba ‘Dékémi Àrèmú èsin omo Òdùduwà Won è bí e níran ìyà Won è bí e níran ìsé Omo lójà lójà omo ládéládé, Omo Asáòni àbàtà Omo Asáòni ògángán Omo Arémóyèédùn Àbú ni ó omo oyè ifè Àbút’Onífè àbùré eni a bá bó owó re mo èdìdèdè nífè Oòyè Won èé dúró kíni n’ifè Oòni Won èé bèrè kíni n’ifè Oòyè Tègùn tègùnré ni wón n kíni n’ifè Oòtólú Omo gbábá owó remo Omo ògúntéré, Asákéké débe éè ri bù Amònà èbùdé ti dodo ó dìjà Àbú ni ó omo Odùduwà Àbú t’Onífè won ò tólú Eni agbábá owó re mo Omo Asáòni àbàtà Omo Asáòni Ògángán Àdèsí onípònlewù Àdèsi mo kádiyàrán mo pámúlétan Mo rìn rìn lájà mi ò nù Won èé dúró kíni n ‘ Ifè Oòni Won èé bèrè kíni n ‘Ifè Òòyè Tègùn tègùnré ni wón n kíni n ‘Ifè Oòtólú Omo lójàlójà, omo ládéládé Èrèké dìran àbàtà Àbàtà ó dìran èrèké o A wí lóbalóba dìran àn re Omo Àyántóyè, omo Omípónnlé Àbú ni ó omo Oyè Ifè Omo lójàlójà, omo ládéládé Omo òró ló ti móyè Omo ológún adé Ògbóró akánwò olòsì asònà obèjì òsà Gbogbo kòtò yí n se níwo odò yìí Gbogbo re loba Arónpé n tún se Omo panígbó paníjù Baba ìbíyínnká Ayógun má kárúgbó Baba Àyányèbi Àbú ni ó omo oyè Ifè . Ayógun má báwòjé Baba ìbídòkun Àbú ni ó omo Oyè Ifè Àbú t ‘Onífè won ò tólú Omo Asáòni àbàtà Iroko kan teere n be nipade Ora Iroko kan teere n be nipade Okewu E e je se won Ora E e je se won Oke ‘wu E e je se won ote le odán Òtéré eé sàn pásè ròdi Adéróyè má sàngbe re wòwò, ìpàdé eríwo won ò téré Gbogbo eja ní n jó bebe l ‘ójú omi Alágbon débe éè gbodò gbon Amògòrè ló ti dodo orókè ó mòye Ó tirii ó wénu odó ti se Enu odí dùn bánbán ará mi ò sápàgbon Enu odí dùn bánbán ará mi ò té lode Àté ta gèlùwò teníwè é omo ò wè kí lè be sésé, àbèsí ará òkè kèságbé Omo fìtílà kan gogoro Fìtílà kan gàgàrà n be lókè kèságbé Iná èé kú be tòsán tòrú Àsèsí Onípòlowù Omo lèdúndún lèdú omo lèpupa n lèpa Omo lèsáká sàkà sáká ni wón n pè ní nílè àpálóró Omo Oba Òró ló ti m ‘óyè Omo Oba Ológún adé Àbú ni í omo Odùduwà Àbú t ‘Onífè àbùré eni agbábá owó r’emo èdìdè n ‘Ìfè Oòyè Adétáyégún baba Dékémi Arèmú èsí omo Odùduwà Omo mésò móyè, omo afélélé w’adé Omo sèdìbà rán gbó de Abisú ta ní eyin are won Abisú ta bí eyin ara won O mú kan è fegbèje Ó mú kan è fegbèfà Ó mi kan è fegbèédógún, Oko L’apónlé Afínjú wojà ó rìn geere Òbùn wojà a rìn ràìràì Òbùn yéè mòórìn ní rerù afínjú wolé Omo òkándùnmóyè omo Oyínkánolá Omo kúkúndùkú sewé gèrugèru Òpò oògùn rumo gale gàlè Bóo lópò Oògùn Bóo lékèé éè ní jé Abinú ponrangandan Inú ponrangandan bíi fá fore Ifá fore èé béré Opele fore èé béèrè Bí baba ‘Fádkóredé fore abuse bùse Àfàòlélé mo ródò kán làlú Omo eléyinjú efun Omo ò láso n lè búnlè je Omo o ragòjò oyè sotò Ori òle ò le gbé baba Fákóredé Ìbítóyè Oba Atéwógbadé Atéwógbadé Oba Ògbòngó rè tomitomi Òrí róyìí róbìnrin rè láso Ònwòyí wará rè lewù Ó ròyó dùn tajà oko Arísaké Ó délé tejiteji, ò joyè tán fará è gbondò Ìmò ní fi n sèlú Ogbón inú ní fi n kólé baba ré jo Oba yóyìn óyè Oba Aríbidésé Àbú ni ó omo oyè Ifè Àbú t’enífè, a tìlú omo gbábá owó remo Omo ayélóro àtije, omo asòró dà bí àgbà Omo bàbà détì lósinyòlé Omo eja tí ma gbójú omo ríregba Òjíyí mo wí éì gbodò ji Ètùrì ò gbodò lasà Omo ògongo logòó Omo àjànà ti éì jákùn mórùn Omo Arésikéyè omo síjúwolá Arépo Bósè Baba ‘Déolá Àbú ni ó omo oyè Ifè Àbú t ‘enífè abùré eni gbásá owó remo, èdìdèdè n ‘Ifè Òòyè Won èí bí e níran ìyà Won èí bí o níran ìsé Omo lójà, omo Ládéládé Èrèké dìran àbàtà Àsàtà ó dìran èrèké o Awí lóbalóba dìran re Àbú ni ó omo Odùduwà Ìbàbé ni ó Òkóyè kólá Kóláwolé eni a kógun á koto Èlú mo wí èé dire Wòfà ò duyè e jàlùsìn Wofà ò duyè ni tàbé ‘lé Òun ogun ní jo n lo Àkùko mi gàgàrà Ni n é mu kàn ó lórúnkún Omo Olórúnkún abenu yíyi Adédára lórí omo baba Détóun Àbú ni ó omo oyè Ifè Omo Oba Òró ló ti móyè wá Omo Oba Ológún adé Omo Sogbódilé, sogbédìgboro Sàkìtàn dilè ojà Ò sòdí odán dì yá baba Ìbíyínká Panígbó panijù, baba Ìbíyínká Ayógun má kárúgbó, baba Àyányèbi Àbú ni ó omo Oyè Ifè Àbú tenífè àbìy;e, eni agbábá Owó remo, èdìdèdè nífè Oòyè Won èí bí o níran Ìyà Baba ‘Détóun won èé bí e níran ìsé Èrèké dìran àbàtà Àbàtà ó dìran èrèké o A wí lóbalóba dìran àn re Inú ilé Àdèsí ni án dé du oyè sí Bégbòn bá je tan àbúrò a je Bí baba abó je tán omo a máa je nínú ilé Àdèsí i. Àdèsí wolé m’úyì oyè lé mi lówó. DÚRÓTADE: Àrèmú le bá mi pè káw ÀJÍDÉ Òkò mí omo Oyèniràn Láyínká òkò mí ògé Láyínká eni ma fínjú eréko Òpìtàn ìrayè lejù Àrèmú lomo ògékolókèé èko Nínú ilé e re Asánlú mi èta òdòpetù mi èjù Àpèránsé leléjù mi òkán nígbó nlá Mo wí éèsì nínú ilé o Ni wón joyè kan léhìn mi N bá be nínú ilé N bá jeléjù majòfé Ma jàkíoró, ma jejemu, ma jòlàlèjù, Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó Kárelé omoge oko dárí n kó réfe N é kó sègi dúdú janjan Sègi làgbà omo okùnlejù Mo wí sè mo gìgí egúngún èko nínú ilé e wa Àlàyè obìnrin èewo gbàlè Ògbóbìnrin wò gbàlè bòrò Éè gbodò mójú keégún Mo gún orórò eni ma rólá yan ní mokin Obìnrin èe làkàkà oyè lejù Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó Àdèsí ojú làá mògo nínú ilé e wa Ìrìn osè òòbùn Ètìtísè omògán nílé odán Ìn a lomo olólo méèta, lo nílé e wa Àdèsí ti mú nnkan sè lota Àdèsí ti mú nnkan se lògì Ókin Àdèsí ti mú nnkan sè wé gúgúrú nílé odán Mo wá fìtílà kan segede o In be lókè kèságbé Mo wí iná èé kú níbè tòru Àdè wolé o gbérù oyè lé mi lówó Eè somo aláketè Omo aládé ni ó Adé mà mà n be l’áadèti àwa Okin Ádé dúdú mo mi Òtéré é é sànpásè odi nínú ilé e wa Adéroyè ma sàngbèrè wòwò Ipàdé eíwò òun ò tééré Ko sá le mò eja gbogbo o n jó bebe lóju omi. Alágbón débe éè gbodò gbon Abògèrè ló ti d’ódò sìn Abo kùrùbúló d’órí orókè óo wòye Ó wénu odí ti se Mo wénu odí dùn gbógbó ará sápàgan Àdè dúdú mo mu yà dín lódán. Sintaasi Yoruba 2426 6418 2006-12-19T08:21:18Z Loadewole 101 [[Sintaasi Yoruba]] [[Sintaasi]] SÍNTÁÀSÌ YORÙBÁ (1) Kí ni Sińtáàsì? Síńtáàsì ni èka kan gírámà èdè tí ó níí sè pèlú bi a se ń so òrò pò tí ó fi ń di gbólóhùn àti bí a se ń fún gbólóhùn yìi ní ìtumò. Nínú ìdánilékòó yìi, a ó máa mú enu ba ohun ti a pè ni òfin. Ìtumò òfin gégé bí a se lò ó ní ìyín ni àwon ìlànà ti elédè máa ń tèlé nígbà tí ó bá ń so èdè rè yii yàtò si ìlò èdè. Ìmò èdè ni ohun tí elédè mò nípa èdè rè sùgbón ìlò èdè ni ohun ti elédè so jáde ní enu. Elédè lè se àsìse nípa ìlò èdè sùgbón eléyìi kò so pé elédè yìí kò mo èdè rè. Òpò ìgbà ni ènìyàn lè mu emu yó ti yóò máa so kántankàntan. Kì í se pé elédé yìí kò mo èdè rè mo, ó mò ón. Àsìse ìlò èdè ni ó ń se. Nìgbà ti otí bá dá ní ojú rè, yóò so òrò ti ó mógbón lówó. Nínú ìdánilékòó yìí, a ó ménuba ohun tí a ó pè ní ofin. Ohun tí a pè ni òfin yìí ni bi elédè se ń so èdè rè bí ìgbà pé ó ń tèlé ìlànà kan. Fún àpeere, eni tí ó bá gbó Yorùbá dáradára yóò mò pé (1a) ni ó tònà pe (1b) kò tònà, (1) (a) Mo lo sí oko (b) Sí lo oko mo Ohun tí eléyìí ń fi hàn wá nip é ìlànà kan wà tí elédè ń tèlé láti so òrò pò di gbólóhùn. Irú gbólóhùn tí ó bá tèlé ìlànà tí elédè mò yìí ni a ó so pé ó bá òfin mu. O ye kì a tètè menu ba ìyàtò kan ti ó wà láàrin tíbá òfin mù àti jíjé àtéwógbà. Gbólóhùn lè wà ti yóò bá òfin mu sùgbon tí ó lè máà jé àtéwógbà fún àwon tí ń so èdè. Bíbófinmu níí se pèlú ìmò èdè; ìlò èdè ni jíjé àtéwógbà níí se pèlú. Fún àpeere, àwon kan lè so pé (2a) kò jé àtéwógbà fún àwon wi pé (2b) ni àwon gbà wolé. (2) (a) Àwon ti ó lo kò pò (b) Àwon ti wón lo kò pò Méjèèjì ni ó bófin mu nítorí méjèèjì ni a máa ń so nínú èdè Yorùbá. Ìyen ni pé méjèèjì ni ó wà nínú ìmò wa gégé bí eni tí ó gbó Yorùbá. Nínú ìlò ni àwon kan ti lè so pé òkan jé àtéwógbà, èkejì kò jé àtéwógbà. Èyé kò ni nnken kan án se pèlú pé bóyá gbólóhùn méjèèjì bófin mu tàbí won kò bófinmu. Ìmò elédè nípa èdè rè ni yóò je wá lógún nínú ìdánilékòó yìí. Ó ye kí á tún pe àkíyèsí wa sí tip é àbínibí ni èdè o. Ènìkan kì í lo sí ilé-ìwé láti kó o. Ohun tí a ń so ni pé bí ìrìn rinrìn se jé àbìnibì fún omo, béè náà ni èdè jé. Fún àpeere, tí kò bá sí ohun tí ó se omo, tí ó bá tó àkókò láti rìn yóò rìn. Kì í se pé enì kan pe omo gúnlè láti kó o ni èyi. Báyìi gélé náà ni èdè jé. Àbínibí ni gbogbo ohun ti omo nílò fún èdè, ó ti wà lára re. Kò sì si èdè ti kò lè lo èyí fún sùgbón èdè ibi tí a bá bi omo sì ni yóò lo àwon ohun èlò yìí láti so. (2) Òrò àti Àpólà: Òrò ti a bat ò pò ni ó ń di àpólà. Ó seé se kí àpólà jé òrò kansoso. Ìyen tí òrò yìí kò bá ní èyán. Fún àpeere, àpólà-orúko ni a fa igi sí ní ìdi ní (3a) àti (3b). (3) (a) Olú gíga lo (b) Olú lo Ìyàtò àpólà-orúko méjèèjì yìí ni pé òrò méjì ni ó wa nínú àpólà-orúko (APOR’ ni a ó má a pè é láti ìsinsìnyí lo) (3a); òrò-orúko àti èyán rè tí ó jé òrò-àpèjúwe (AJ ni a ó máa pe òrò-àpèjúwe). Ní (3b), òrò kansoso ni ó wà lábé APOR. Òrò yìí, òrò-orúko (OR ni a ó máa lò fún òrò-orúko) ni, APOR náà sì ni. Ìsòri-òrò méjo ni àwon tètèdé onígìrámà so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìsòrí òrò méjo yìí ni wón sì pín si Olùwà àti Kókó Gbólóhùn. Olùwà àti kókó gbólóhùn yìí ni àwa yóò máa pè ní APOR àti APIS (àpólà-ìse) nínú ìdánilékòó yìí. Ìyen nip é àwa yóò ya ìsòrì-òrò àti isé ti ìsòri yìí ń se sótò si ara won. Ìsòri ni APOR tí ó ń sisé olùwà tàbí àbò nínú gbólóhùn. Ìsòrí ni APIS ti ó ń sisé kókó gbólóhùn. 3. Gírámà ti a ó lò: Gírámà ìyidà onídàro ti Chomsky ni a ó mú lò nínú isé yìí. Ohun tí ó fà á ti a ó fi mú gíràmà yìí lò nip é ó gbìyànjú láti sàlàyé ìmò àbinibí elédè nípa èdè rè. Gírámà yìí sàlàyé gbólóhùn oónna, gbólóhùn ti ó jé àdàpè ara won abbl. Gírámà yìí yóò lo òfin ti ó níye láti sàlàyé gbólóhùn tí kò niye. Àwon àmì kan wà ti a ó mú lò nínú gírámà yìí. Fún àpeere: (4) GB APOR APIS Òfin ìhun gbólóhùn ni a ń pe (4). Ohun tí àmì òfà yìí ń so ni pé kí á tún gbólóhùn (GB) ko ni APOR àti APIS. Ó ye kì á tètè so báyìí pé ohun tí ó wà nínú gbólógùn ju èyí lo. Ohun tí a máa ń rí nínú gbólóhùn gan-an ni (5). (5) GB APOR AF APIS Àfòmó ni AF dúró fún. Òun ni a máa ń pè ní àsèrànwò-ìse télè. Abé rè ni a ti máa ń rí ibá (IB), àsìkò (AS), múùdù (M) àti ìbámu (IBM). A lè fi èyí hàn báyìí: (6) AF AS, IB, M, IBM Kì í se dandan kí èdè kan ní gbogbo mérèèrin yìí. Yorùbá kò ni àsìkò sùgbón ó ni ibá. A ó menu ba àfòmó dáadáa ní iwájú sùgbón kí a tó se èyí, e jé kí á sòrò nípa APOR àti APIS. (4) APOR: Èyí ni eni ti ó kópa nínú ohun ti òrò-ìse ń so. OR tàbí arópò-orúko (AR) ni ó máa ń jé olórí fún/APOR. Ohun tí a máa ń pè ní olórí fún àpólà kan ni òrò kan soso tí ó bá è dúró fún àpólà yen. Fún àpeere omo ni olórí fún (7a) àti (7b) àpólà orúko sì ni méjèèjì. Mo ni olórí fún àpólà orúko olùwà ní (7d), arópò-orúko sì ni mo yìí. (7) (a) Omo pupa (b) Omo (d) Mo lo A lè bá àpólà orúko ni ipò olùwà (èyí ni a fa ìlà sí ní ìdí ni (8a), ipò àbò (òun ni a fa ìlà sì ní ìdí ni (8b) àti ní i`po àbò fún atókùn nínú gbólóhùn (wo òrò tí a fa ìlà sí ní ìdi ní (8d)). (8) (a) Aso pupa ti ya (b) O ti ya aso pupa (d) Ó rí Olú ni ilé òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè tún APOR ko ni: (9) APOR ---> OR APAJ Àpólà àpèjúwe ni APAJ dúró fún. Láti fi hàn pé OR ni ó se pàtàkì jù nínú APOR, a lè ko òfin ìhun gbólóhùn wa báyìí. (10) APOR ---> OR (APAJ) Àmì yìí “( )” dúró fún pé ohun tí ó wà nínú rè kò pon dandan. Àkámó ni a ń pe àmì yìí. Níbi tí a kò bá ti lo àmì yìí, gbogbo ìsòrí òrò tí ó tèlé àmì ofà yen ni ó pon dandan nìyàn. A lè fi àwòrán-atóka igi fi èyí hàn báyìí. (11) nìkan ni a lé rì nínú (9); Àwòrán-atóka igi (11) ní èka, ti (12) kò ní. Aróp-orúko náà lè dúró gégé bí APOR. Òfin ìhun gbólóhùn (13) fi èyí hàn. (13) APOR --> AR Nìgbàkúùgbà tí a bá tin i a rópò-orúko gégé bi APOR, arópò-orúko náà kì í ní èyán nítorí a kì í fi òrò mìíràn yán arópò-orúko ní èdè Yorùbá béè ni a kì í fi arópò-orúko Yorùbá yán òrò mìíràn. Àwòrán-atóka igi bíi ti (12) náà ni a ó lò fún òfin ìhun gbólóhùn (13). Ìyàtò tí ó kàn níbè kò ju pé dípò OR, a ó lo AR. A lè so gbogbo òfin ìhun gbólóhùn APOR ti a ti ń ko láti òni (wo (9), (10) àti (13)) di eyo kan. Àkámó onídodo ni a ń pe àmì yìí “ ” . Ohun tí ó ń fi hàn nip é a ó mú òkan nínú AR àti OR (APAJ). A ti so télè pé ohun tí kò pon dandan ni àmì yìí “( )” ń fi hàn. (17) (a) Mo lo (b) Olú lo (d) Omo pupa lo (e) Omo pupa tí ó ga lo Òfin ìhun gbólóhùn tí ó gbé (17e) jáde ni (18) tí a lè rí ni (16) (18) APOR ---> OR (APAJ GB) Àfikún ni ohun tí a pè ní AFK nínú àwòrán yìí. Ohun tí ó dúró fún ni àwon òrò bíi tí (Omo ti ó lo), pé (Ó so pé ó lo) abbl tí a ń pè ní atíka gbólóhùn. Ohun tí tirayáńgù tí ó wà ní (19) dúró fún ni pé a kò fé fó ohun tí ó wà ní abé rè sí wéwé nítorí pé kò se pàtàkì fún ohun tí a ń so lówó. Sé e mò pé a tì lè fó GB sí APOR, AF àti APIS, a kò se èyí nítorí pé kò je wá lógún nínú ohun tí a ń so lówó. A lè so APOR mó APOR lábé APOR. Òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè fi èyí hàn ni (20); (21) sì ni àwòrán-atóka igi rè. (20) APOR ---> AS APOR Òrò-àso ni AS dúrú fún 5 APIS Òrò-ìse (IS) ni olórí fún àpólà ìse (APIS). APIS ni a máà ni a máa ń pò ní kókó gbólóhùn nínú àwon ìwé tètèdé onígírámà nítorí pé ó ní òrò-ìse nínú. Òrò-ìse ni ó máa ń so ohun tí APOR se nínú gbólóhùn. Gégé bí olórí fún APIS, ó pon dandan kí òrò-ìse wà nínú gbólóhùn yálà pèlú àwon emèwà rè tàbí ní òun nìkan. 5i. ÌGBÀBÒ TÀBÍ ÀÌGBÀBÒ: Òfin ìhun gbólóhùn tí a fi máa ń tú APIS pale ni (22) APIS ---> IS X “X” jé bí àfikún fún òrò-ìse nínú APIS. Àfikún yìí lè dúró fún ìsòrí òrò kan tàbí àpólà. Ó ye kí á tètè se àlàyé síwájú sí i nípa ìgbàgbò tàbí àìgbàbò òrò-ìse. Òrò-ìse tí ó gbàbò ni òrò-ìse tí ó bá ní APOR gégé bí àfikún. Èyí tí kò bá ní APOR gégé bí àfikún ni òrò-ìse àìgbàbò. Ohun a ń so nip é òrò-ìse lè ní àfikún nínú gbólóhùn sine kí á pè é ní òrò-àìgbàbò. E wo (23) àti (24). (23) Olú lo kíákíá (24) Olú ra aso Lóòótó (23) àti (24) ni ó ni àfikún fún òrò-ìse sùgbón sùgbón (24) nìkan ni lè so pé òrò-ise rè gba àbo. Ohun tí ó fá èyí ni wí pé APOR ni àfikún fún òrò-ìse (23) sùgbón àpólà àpónlé (APAP) ni àfikún fún òrò-ìse (24). A lè fi òfin gbé àlàyé àtúnpín sísòrí òrò-ìse tí a sese sàlàyé rè tán jáde báyìí. (25) (a) ISagb + [---APOR] (b) ISaigb + [ ---0] A lè pa òfin méjèèjì yìí pò báyìí (26) IS + [ ------------ (APOR)] Yàtò si APOR àti APAP, IS tún lè rí àwon àfikún mìíràn. Àwon náà ni àpólà atókùn (APAT) àti gbólóhùn onípele (GB). A lè se àtúnpínsòrí IS pelú gbogbo won báyìí, (27) (a) rí : IS; + [----- APOR] Mo rí Olú (b) wá: IS; + [-----APAT ] Mo wá sí ilé (d) rà IS; + [-----APOR (APAT)] Mo ra aso ní ojà (e) dàbí: IS; +[--------GB] Ó dàbí kí ó má lo Ohun tí òfin (27) yìí ń so nip é tí a bá rí òrò-ìse kan, gégé bí elédè, a ó mo sàkáání ibi tí a ti lè bá a. Fún àpeere, (27a) ń so pé rí jé òrò-ìse tí ó máa ń gba APOR gégé bí àfikún. (27b) náà so pé wá jé òrò-ìse tí ó máa ń gba APAT gégé àfikún. Kìí se pé àwon òrò-ìse wònyí kò lè yan àfikún mìíràn sùgbón àtúnpínsòrí tí a bá fún òrò kan ni a gbódò tèlé bí béè kó, gbólóhùn tí ó ti je yo kò ní í bófin mú. Yàtò sí àtúnpínsísòrí tí a menu bà yìí, a tún lè fi òfin ìhun gbólóhùn sàlàyé APIS. (28) (a) APIS ---> IS (b) APIS ---> IS APOR A lè pa méjèèjì pò báyìí: (29) APIS ---> IS (APOR) Lóòótó, o dàbí ìgbà pé àwòrán-atóka igi yé ènìyàn ju àkámó asàmìsí lo sùgbón à kò lè so pé òkan dára ju èkejì lo tí a bá fi ojú tíórì wò ó. E se àkíyèsi pé àayè tí àwòrán-atóka igi gbà jut i àkámó asàmì sí lo. Níwòn ìgbà tí ó jé wí pé àwon méjèèjì ni a ó máa bá pàdé nínú ìwé, ó ye kí á mò wón. (5ii) Òrò-ìse Àsínpò: Lóòótó àwon tètèdé onígíràmà ti máa ń fún gbólóhùn abódé ní oríkì pé òun ni àkójopò òrò tí ó òrò-ìse kan nínú. Èyí kò wolé mó nítorí a ti rí gbólóhùn abode tí ó ní ju òrò-ìse kan lo. Àpeere irú gbólóhùn abode báyìí ni gbólóhùn alásínpò ìse. Gbólóhùn yìí máa ń ní olùwà kan sùgbón àwon òrò-ìse yìí mó ara won. Òfin ìhun gbólóhùn ti a máa ń lò fún àpólà-ìse inú gbólóhùn alásínpò ise ni. (32) APIS ---> APIS (APISn ) . Oun tí “n” yìí ń so nip é APIS yìí lè máà níye. E jé kí á wo gbólóhùn kan tí ó ní irú òrò-ìsè yìí. (34) Adé gbé ògèdè mi fún eran je (6) Àfòmó: Ní àárín àpólà ìse àti àpólà orúko ni ìsòrí tí a ń pè ní àfòmó wà. Òpòlopò òrò ni ó wà ní abé ìsòrú yìí. Gbogbo won ni ó sì ní àbùdá òrò-ìse. Ìsòrí yìí ni àwon tètèdé onígírámà ń pè ní asèrànwó-ise. Àwon ohun tí a ń bá lábé ìsòrí yìi ni àsìkò, ibá, múùdù àti ìbámu. Ìdí tí a fi ń pe ìsòrí yìí ní àfòmó nip é púpò nínú àwon ohun tí ó máa ń je yo lábé rè, àfòmó ni wón máa ń jé nínú òpòlopò èdè àgbáyé. Gbogbo èdè ni ó ní àfòmó yìí sùgbón ònà tí èdè kòòkan fi máa ń mú un lò yàtò sí ara won. Gbogbo àwon òrò tí ó wà lábé ìsòrí yìí ní èdè Yorùbá ni ó lè dá dúrò, ìyen ni pé won kì í se mófíìmù àfarahe. Fún àpeere, abé ìsòrí yìí ni a ti máa rí àwon òrò bíi gbódò, lè, máa, ta, ń abll. Pèlú àfòmó tí a ti menu bà yìí, òfin ìhun gbólóhùn tí a ó máa ló ni (35), 936) ni gbólóhùn tí ó lè ti inú rè jáde, (35) GB ---> APOR AF APIS (36) Olú gbódò lo 7. Àpólà Atókùn àti Àpólà Àpónlé: A ti menu bà APOR àti APIS. A ti sòrò díè nípa àpólà àpèjúwe àti àfòmó. Àpólà méjì tí ó kù tí a ó menu bà sí i ni àpólà atókùn àti àpólà àpónlé. Òrò atókùn àti APOR ni a máa ń bá nínú àpólà atókùn ni a fa igi sí ní ìdí ní (38). Òfin ìhun gbólóhùn rè ni (38) (a) Adé lo sí ilé (b) Mo rí Olú ní ojà (d) Òjó ti ilé lo sí oko (39) APAT ---> AT APOR Òrò àpóné ni a máa ń bá nínú àpólà àpónlé. Òrò àpónlé yìí seé se kí ó ju eyo kan lo ó sì lè jé eyo kan. (41) ni òfin ìhun gbólóhùn àpólà àpónlé Ní (42), a fa igi sí ìdí àpólà àpónlé a sì ya àwòrán-atóka igi fún un ní (43). (41) APAP ---> AP APAP (42) Adé lo kíákíá rí *E rántí pé òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè fó àfòmó sí wéwé ni AF---> AS, IB, M, IBM. (8) Orísìí Gbóóhùn Yorùbá: Orísìí gbólóhùn méta ni ó wà ni èdè Yorùbá- (i) gbólóhùn abode, (ii) gbólóhùn oníbò àti (iii) gbólóhùn alákànpò. (i) Gbólóhùn abode: Púpò nínú àwon àpeere tí a ti ń lò láti ìbèrè ìwé ìléwó yìí ni ó jé gbólóhùn abode. Oríkì tí a lè fún gbólóhùn abode ni gbólóhùn tí ó ní kókó gbólóhùn kan. Ohun tí ó jé kí á lo kókó gbólóhún dipò òrò-ìse ni pé a rí gbólóhùn abode tí ó ní ju òrò-ìse kan lo sùgbón tí ó jé pé kókó gbólóhùn kan soso ni ó ní . Àpeere irú ìyí ni gbólóhùn alásínpò ìse tí a ti sòrò nípa rè sáájú. Òfin ìhun gbólóhùn tí a ń lò fún gbólóhùn abode ni (44); (45) ni àpeere gbólóhùn abódé. (44) GB ---> APOR AF APIS (45) Mo ra isu (ii) Gbólóhùn Oníbò: Gbólóhùn oníbò ni gbólóhùn tí ó ní olórí gbólóhùn àti gbólóhùn àfibò. Olórí gbólóhùn yìí lè dá dúró sùgbón gbólóhùn àfibò kò lè dá dúró. GB ---> ATAF GB Òfin gbólóhùn (52) lè gbà wá láàyè láti sèdá. (53) (a) Olú dé (b) Ade ra aso (d) Omo tí ó lo dé Sùgbón a kò lè sèdá òkankan nínú (54) nípa lílo òfin (52). (54) (a) Njé Olú dé? (b) Sé Adé ra aso? (d) Omo tí ó lo dé bí? Síbè a ó se àkíyèsí pé àwon gbólóhùn (53) ní nnkan se pèlú (54). Gírámà tí a pè ní gírámà ìyídà onídàro yìí ní gbára láti se àlàyé ìbásepò tí ó wà láàrin àwon gbólóhùn wònyí. Sùgbón kí a tó menu ba bí yóò se se àlàyé yìí, e jé kí a wo àwon ohun tí a lè bá pàdé nínú gírámà yìí. 10. Gírámà Ìyídà Onídàro: Ònà méta ni a lè pín gìrámà yìí sí àwon náà ni ìhun ìsàlè, gbé aifa àti ìhun òkè. Àwon èka méjì mìíràn tún wà tí kò ní í je wá lógún púpò nínú ìdánilékòó yìí: àwon náà ni èka fonólójì àti èka ìlárògún (ìní àrògún). A ó wá yè wón won í òkòòkan. (i) ìhun Ìsàlè: Gbogbo gbólóhùn ni ó máa ń ní ìhun ìsàlè. Ó wá seé se kí ìhun ìsàlè gbólóhùn kan bá ti òkè mu; ó sì seé se kí ó máà bá a mu. Àwon ohun tí a máa ń pá pàdé nínú ìhun ìsàlè ni aká òrò, òfin òrò, òfin gbólóhùn, àttúnpínsìsòrí, òfin ìsòrí òrò, ìyanra (ìyan ara). (ii) Gbé alfa: Ìtumò gbé alfa ni pé kí á gbé nnkan kan láti ibì kan lo sí ibòmíràn nínú gbólóhùn. (iii) Ìhun Òkè: Àwon ohun tí a máa ń bá pàdé nínú ìhun òkè ni ìsòrí kòòfo, gbólóhùn tí a ti da ètò rè rú, ìse lámì kanùn (1ise ní àmì kan ùn) asé. (iv) Èka Fonólójì: Òkan nínú àwon èka méjì tí kò níí je wá lógún púpò tí a máa ń bá nínú gírámà ìyídà onídàro ni èka fonólòjì. Èka yìí nib í a se ń pe òrò jáde lénu je lógún. (v) Èka Ìlárògún: Èka yìí náà kò ní í je wá lógún tó béè tàbí jù béè lo nínú ìdánilékòó yìí. Èka yìí ní ó se pèlú àrògún. Òfin síńtáásì lè gba àwon gbólóhùn kan láàyè tí ó jé pé èka yìí ni yóò so pé irú gbólóhùn béè kò ni àrògún. Àwòrán (57) ní ó fi àwon èka wònyí hàn wá dáradára. E jé kí á wá wo bí gírámà yìí se ń sisé. (11) Gbólóhùn Ìbéèrè béè-ni-béè-kó: Àwon ìbéèrè kan wà tí ó jé pé béè ni tàbí béè kó ni ìdáhùn máa ń jé. Fún àpeere, tí a bá so pé: (55) Njé Olú lo? A lè dáhùn wí pé: (56) Béè ni, Olú lo tàbí béè kó, Olú kò lo (57) Ìhun Ìsàlè/ìpìlè aká òrò òfin òrò òfin ìsòrí àtúnpínsìsòrí ìyanra òfin ìhun gbólóhùn Gbé Alfa Ìhun Òkè Ìsòrí kòòfo Gbólóhùn tí a dà ètò rè rú Ìse lámì kan-ùn asé Èká Fonólójì Èka àrògún Gégé bí a se so télè, o rorùn láti láti lo òfi ìhun gbólóhùn láti sèdá gbólóhùn bíi (58) sùgbón a kò lè lo òfin ìhun gbólóhùn láti sèdá (55). (58) Olú lo Síbè a gbódò lè sàlàyé bí (55) se wáyé. Ohun tí gírámà tí a ń lò nínú ìdánilékòó yìí so ni pé (58) ni ìpìlò (55), ìyen ni pé ní ìhun ìpìlè, (58) nìkan ni a ní. Ìhun òkè ni (55). Ohun tí ó selè nip é léyìn ìgbà tí a ti fi òfin ìhun gbólóhùn sèdá (58) tán ni a wá so atóka ìbéèrè mó on. Bí àwòrán-atóka igi won se rí nìyi. Àrótì ni AROTI dúró fún. Àwon ìbéèrè mìíràn tí ó bá eléyìí mu tí a sì gbódò sàlàyé won bákan náà ni (61). (61) (a) Sé Olú lo? (b) Olú lo bí? E ó se àkíyèsí wí pé ń se ni àrótì sáájú gbólóhùn nínú Njé Olú lo? Sùgbón nínú Olú lo bí? àrótì yóò tèlé gbólóhùn ni. (12) Ìbéèrè tí kì í ní ìdáhùn béè ni béè kó: Àwon ìbéèrè kan wà ti ìdáhùn won kì í se béè ni tàbí béè kó. Àpeere irú ìbéèrè béè ni (63) (a) Ta ni Olú rí? (b) Kí ni Olú se? Ònà tí a ń gbà se àlàyé àwon ìbéèrè eléyìí yàtò sí ti béè ni béè kó. A ó rántí pé àrótì, ìyen àwomó ni a lò láti sàlàyé bí ìbéèrè béè ni béè kó se wáyé. Gbé alfa ni a ó fi sàlàyé eléyìí. Nígbà tí a ń sòrò nípa àtúnpínsísòrí òrò-ìse, a sàlàyé pé àwon òrò-ìse bíi: rí àti se gbódò ní APOR gégé bí àbò nínú gbólóhùn tí a bá ti lò wón. Ìyen ni a fi ń rí. (64) (a) Olú se isé (b) Adé rí Òjó Tí (56) kò sì bófin mu (65) (a) *Adé rí (b) *Olú se Sùgbón tí a bá wo (63), a o rí i wí pé APOR kankan kò tèlé rí àti se gégé bi àbò síbè àwon méjèèjì bá òfin mu. Àlàyé tí a rí se ni pé kì í se pé won kò ní APOR gégé bú àbò, won ní ní ìhun ìpìlè. Ìhun òkè ni ó ti dàbí ìgbà pé won kò ní nítorí pé a ti gbé APOR àbò tí wón ní kúrò láàyè won. E se àkíyèsí pé tí a bá ń se ìbéèrè alápèpadà, a máa ń so (66). (66) (a) Olú se kí ni? (b) Adé rí tan i? Nínú gbólóhùn (66), a ò lè so pé se àti rí kò ní APOR àbò nítorí ta àti kí ni ó jé àbò fún òkòòkan won, òrò-orúko sì ni ta àti kí yìí. Àwon òrò yìí ni a gbé kúrò láàyè tí wón wà ní ìhun ìpìlè lo sí ibòíràn kí wón tó dé ìhun òkè. Èyí ló fi dàbí ìgbà pé won kò ní àbò. Ìgbà tí a gbé àwon òrò wònyí kúrò láàyè tí wón wà ní (66) lo sí iwájú ni a ní (63). Kòòfo ni KF dúró fún. Àwon atóka ìbéèrè kan wà tí òrò-ìse kì í se àtúnpínsísòrí fún won. Àpeere irú won ni: (68) (a) Níbo ni Olú ti ra aso (b) Báwo ni Dàda se mú Olu A ó se àkíyèsi pé àwon òrò-ìse rà àti mú sì ní APOR àbò tí ó ye kí wón ní. Síbè e ó se àkíyèsí pé a lè se àwon ìbéèrè alápèpadà wònyí: (69) (a) Olú ra aso, níbo? (b) Dàda mú Olú, báwo? Ohun tí eléyìí ń fi hàn ni pé (69) náà ni ìpìlè fún (68) sùgbón nnkan tí ó selè nip é àbé àpólà-ìse kó ni àwon atóka ìbéèrè báwo àti níbo wà. Abé ìsòrí tí wón wà ni a ń pè ní àrótì. Bí àwóràn-atóka igi ti won se rí nì yí. Tí a bá lo atóka ìbéèrè tan i tàbí kí ni láti bèèrè ìbéèrè nípa òrò-orúko olùwà, ààyè olùwà yìí kò ní í jé kòòfo. A ó fi arópò orúko kan sí ààyè yìí. Béè náà nit í a bá bèèrè ìbéèrè nípa òrò-orúko tí ó ń yán òrò-orúko mìíràn. Àpeere. (71) (a) Olú gbé ìwé Adé (b) Ta ni ó gbé ìwé Adé? (d) Ta ni Olú gbé ìwé rè 13. Awé gbólóhùn Asàpèjúwe: Gbólóhùn tí a tún máa ń gbé alfa nínú rè ni awé gbólóhùn asàpèjúwe. Àbùdá Awé gbólóhùn Asapèjúwe: i. A rí APOR tí awé gbólóhùn oní-tí tèlé ii. APOR tí ó saájú awé gbólóhùn oní-tí yìí ni olórí fún gbogbo awé gbólóhùn yìí. iii. Àlàfo kan wà nínú gbólóhùn àfibò inú awé gbólóhùn yìí. iv. Kò sí ibi tí a kò ti lè rí àlàfo tí a menu bà ní (iii) yìí. AGBA dúró fún awé gbólóhùn asàpèjúwe. (vi) Àlàfo tí a menu ní III gbódò ní àmì kan náà pèlú atíka awé gbólóhùn asàpèjúwe. (vii) Àwon kan wà nínú àwon awé gbólóhùn asàpèjúwe tí kì í ní àlàfo. Àwon yìí ni ìgbà tí a bá se àpèjúwe fún APOR olùwà àti OR tí ó bá yán OR mìíran. (viii) Ó pon dandan kí APOR méjì bá ara mu nínú awé gbólóhùn asàpèjúwe. Àwòrán-atóka igi tí ó sàlàyé awé gbólóhùn yìí nì yí ní sí-sè-n-tèlé GB gbódò ní APOR tí ó bá ti iwájú rè dógbà nínú Àmì yìí I ń fi hàn pé àwon APOR méjèèjì bá ara mu. A ó so APOR; kejì di ti a ó gbé e wá sí abé àfikún. Omo ni a ó gbé wá sí abé àfikún tí yóò di ti. (14) Òrò-Ìse aláìléni: A ó se àkíyèsí pé gbogbo nnkan tí a ti ń gbé, apá òtún ni a ti ń gbé won wá sí apa òsì. Ìbéèrè wá nip é sé apá òsì nìkan ni a máa ń gbé nnkan wa. Ìyen ni pé se apá òsì nìkan ni a máa ń gbé ‘alfa’ wa ni? Kì í se apá òsì nìkan. Àpeere tí a ó fún wa báyìí yóò fi èyí hàn. Àpeere náà ni gbólóhùn tí ó bá ní òrò-ìse aláìléni nínú. Irú gbólóhùn béè ni: (76) Kí á pa àgó méta dára, dára tí ó wà nínú gbólóhùn yìi ni a pè ní òrò-ìse aláìléni. Àwon òrò-ìse mìíràn tí ó tún wà lábé ìsòrí yìí ni burú, dájú, dùn, wù abbl. E ó se àkíyèsi pé ìtumò kan náà ni (76) àti (77) ni. (77) ó dára kí á pa àgó méta. Níwòn ìgbà tí wón tin í ìtumò kan náà tí òrò inú won sì férè bára mu tán, ó ye kí á lè topa ìpìlè won dé ibì kan náà. (76) ni ó jé ìpìlè fún (77). Ohun tí ó selè ni pé a gbé kú á pa àgó méta lo sí èyìn dára. Nígbà tí a se eléyìí, ààyè ibi tí kí á pa àgó méta wà télè wá sòfo. Ààyè olùwà ni ààyè yìí. Níwòn ìgbà tí ààyè olùwà kò sì gbódò sófo, a wá fi ó tí kò tóka sí enikéni sí ààyè náà. Báyìí ni a se rí (77) láti ara (76). Àyè kòòfo (KF) yìí ni a ó wá fi ó aláìléni sí. Apá òsì ni a ti gbé nnkan lo sí apá òtún. Àpeere àwon gbólóhùn tí ó se báyìí wáyé ni: (80) (a) (i) Kí á jalè kò dára (ii) Kò dára kí á jalè (b) (i) Pé mo pé dùn mí (ii) Ó dùn mí pé mo pé (15) Gbólóhùn Àse: Kì í se gbogbo ìyídà ni ó máa ń ní gbé ‘alfa’. Ìyen ni pé kì í se gbogbo ìyídà ni a máa ń gbé nnkan láti ibì kan lo sí ibòmíràn. Àpeere gbólóhùn tí a sèdá láìgbé nnkan kan lo sí ibòmíràn ni gbólóhùn àse. Àpeere gbólóhùn àse ni: (18) (i) wá (ii) jókòó (iii) Dìde Gbólóhùn ni àwon wònyí sùgbón wón jo APIS lásán. Òhun tí ó selè ni pé a ti pa APOR olùwa won je. APOR olùwà ti a sì pa je ni iwo. Ohun tí a fi mò pé ìwo ni a pa je ni pé a máa n lò ó nínú gbólóhùn àkésí. (82) Ìwo, wá Àwon èrí mìíràn tí ó fi ìdí rè mule pé enikejì eyo ni a pe je ni ìwònyí. Nínú gbólóhùn alátapadà, eni nínú APOR àbò gbódò bá eni nínú APOR olùwà mu. Ìyen nip é tí APOR olùwá bá jé eni kìíní eyo, béè náà ni APOR àbò gbódò jé. Fún àpeere, ibì tí àwon gbólóhùn alátapadà (b) ti wa ni (a) (83) (a) *Òjó féràn Òjó (b) Òjó féràn ara rè (a) *Èmi féràn èmi (b) Èmi féràn ara mi Òjó àti ara rè jé eni kéta eyo. Èmi àti ara mi náà sì jé eni kìíní eyo. E jé kí á wá wo gbólóhùn àse. (84) Ìhun ìpìlè: *Ìwo gbádùn ìwo Alátapada: Ìwo gbádùn ara re Yíyo Olùwà: Gbádùn ara re Bí òfin yìí se sísé ní sísè-n-telé ni eléyìí. Èrí kejì nit i orísìí ìbéèrè kan tí a lè se lórí gbólóhùn àse. Ìbéèrè yìí fi hàn gbangba pé eni kejì eyo ni a pe je. (85) (a) Mú owó bò lóla / Sé o gbó? (b) Wá sí ilé wa o / Sé o gbó? Ìbéèrè yìí fi hàn pé èni kejì eyò ni a ń tóka sí. (16) Òté tí ó de Gbe ‘alfa’: A ti sàlàyé pé ìtumò gbé ‘alfa’ ni pé ki a gbe nnkan tí ó bá wù wá láti ibi kan lo sí ibòmíràn. Òté wà tí ó de nnkan ti a lè gbé. (1) A kò lè gbé òrò kankan láti inú gbólóhùn tí ó bá jé pé APOR tí o ní olórí ni ó je gàba lé e lórí. Fún àpeere, láti inú àwon àpólà tí a fa ìlà sí ní ìdí yìi, a kò lè gbé òrò kankan. (87) (i) (a) Ìròyìn pá Nàìjirià gba góòlù dùn mó mi (b) *Kí ni ìròyìn pé Nàìjíríà gbà – dùn mó mi? (ii) (a) Olú se ìlérí pé òun yóò fún un ní ìwé (b) *Kí ni Olú se – pé oun yóò fún un ní ìwé? (iii) Tí olùwà gbólóhùn bá jé gbólóhùn, a kò lè gbé nnkan kan láti inú rè. A kò lè gbé nnka láti inú gbólóhùn tí a fa igi sí ní ìdí wònyí. (89) (a) (i) Síse ìdáwò mérin ni ojó kan dára (ii) *Kin i síse ____ ni ojó kan dára? (b) (i) Kí á pa àgó méta wù mí (ii) Kí ni kí a pa ¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬___ wù mí? A kò lè gbé nnkan kan láti inú àpólà tàbí gbólóhùn àso. A kò lè gbé eyo nnkan láti inú àpólà ti a fi ìlà sí ní ìdí yìí. (91) (i) Mo ri Òjó àti Adé (ii) *Ta ni mo rí Òjó àti Adé (iii) * Ta ni mo rí _________ àti Adé? Tí a bá máa gbé nnkan kan, méjèèjì ni a ó gbé papò. (92) Ta ni mo rí _____________? Atumo-Ede (English-Yoruba): C 2427 6253 2006-12-17T07:12:06Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (Yoruba-English): C]] ==Oju-iwe Kiini== cab:n; (I came by cab.) ajé ìgboro; okò ìgboro Ajé ìgboro ni mo bá wá. cabbage:n; (Do you like cabbage?) efó òyìnbó-irúfé èfó tí igì ré máa n jé àwó ewé tí àwon ewé rè máa n nó àwo pupa résúrésú tàbí funfun díè díè. A lè jé ní tutu tàbí kí a sè é lobe n jé o fé èfó òyìnbó? cabinet:n; (He bought a new cabinet.) (The president ha, formed his Carbinet.) yàrá kékeré; àpótí ohun òsí ; ó ra àpótí ohun àsó tuntun kan Ìgbìmò kan. Ààre náà ti yan ìgbìmò sè cabin:n; (He built his cabin with them.)yàrá nínú okò, yàrá, àgó ó pa àgó tì won cable: n; (The cable is no more good.) okùn tàbí èwon ìdákòdúró ero irin tí a fin n soro sí elòmíran; wáyà tó nípon okùn tàbí èwon idákòduro náà kò dára mó cackle :v; (They all cackled with delight.) gbé bí agbébò àdie. Gbogbo wón gbé pèlé inú dìdùn cackle:n; (The cackle I am hearing doesn’t please me.) ìgékéké bí àgbébò àdìe. Igbékéké tí mo n gbo yèn ko dun mo mi nínú cafe: n; (British or American cafes (Alcohol is not usually served in ) búkà won kìí saba fún ènìyàn ní otí tile ni búkà awon ara ilè Gèésì cage: n; (He put the bird in a cage.) àgò ó fi eye náà sínú ago cage: v; (The dogs are caged (up) in the night.) fi ságò won máa n fi awon aja náà sínú àgò ní alalé cake: n; (They man cut the cake.) àkàrà dídùn; àkàrà òyìnbó okùnrin náà gé àkàrà òyìnbó náà calabash:n; (He broke the calabash.) igbá ó fó igbá náà calculate: v; (We haven’t really calculated the cost of the vacation yet.) sórò; kà A kò tíì sórò. Oye tì ìsunmií náà yóò ná wa síbè calendar:n; (The calende is not correct.) iwé ìkaye osù;òsèàti àti ojó nínú odún. Àsìse wà nínú ìwe ìkàye obù òse àti òjó nínú odùn náà calf: n; (He gave me a calf.) omo màálù ó fún mi ní omo màálù kan caliph:n; (The old man is a caliph.)oruko òye olórí musillumi; adarí àwon mùsùlùmí olùdarí awon mùsùlùmi ní bábá arúgbó náà. call :n; (He answered his call.) ìpè ó jé ìpe rè call: v; (He called me.) pè ó pè mí clm :n; (The police appealed for calm.) ìdáké; ìparóró; ìrole Awon olópàá bèbè fún ìrolè/ìparóró calm:v; (Have some brandy it will calm your nerves.)mú dáké; mú role; mú paróró mu otí elérìndòdò, yóò mu àwon ìsan araà re pa róró calm:adj; (Remain calm.) wà ní ìdáké, wà ní irolè wà ní ìdáké come:v; (He came here yesterday.)wá ó wá síbí lánàá camel:n; (He bought a camel.) ràkunmí ó ra rakùnmi camera:n; (He bought a new camera.) èro ayàwòrán ó ra èro ayàwòrán tuntun camouflage:n; (Their camoulflage didn’t work.) ìrte ìlànje ìfarasin/ ìfarapamóète ìtànjé wón nípa fifarasin kò sisé camouflage:v; (They camouflaged their enemies.) dá ète ìfarasin wón dá ète ìfarasin fún àwon otá won. camp:n; (He spent two weeks in the camp.) ibùdó; agó ó lo òsè méjì ní ibùdó náà camp:v; (I camped in a field overnight.) pàgó mo pàgó sórí papa ni òru campaign: n; (Today police lunched a campaign to reduce road accident.) ìrtanijí lórí èro wa tàbí ohun tí a fé. Àwon olópàá se ìtanijí lónìí láti dún ìjànbá móto lójú pópó kù. campaign: v; (They are carmpaigning so as to be voted into power.)se ìtanijí Wón n se ìtanijí kí á bàa lè dìbò fún won camphor:n; (He put camphor in his.) kánfò- oògùn olòórùn tí o lágbara tí a fi n lé kòkòrò. Ó fi kánfò sínú àpótí aso rè campus: n; (She lives on campus.) ogbà ilè-èkó gíga ó n gbe inú ogbà ilé-èkó gíga. can: v; (He can read.) lè ó lè kàwé can: n; (He bought a can of beans.) agolo ó rá agolo èwà kan canal: n; (He has blocked the canal.) odò lílà: ònà tí odò n gbà ó tí di ònà tó odò ná n sàn gbà Canary: n; (He caught a live canary.) eye ìbákà Ó mú eye ìbákà kan laaye cancel: v; (He cancelled the newspaper.) pare: nù kúrò ó pa ìwé ìròyìn náà ná cancer: n; (The cancer has spread to his stomach.) jejere- irúfé àrùn ken àrùn jejere náà tì tàn de ikùn rè candidate: n; (He stood as a candidate in the local election.) eni tí fé wo mú egbé, ilé-ise tábí ilé-ekó ken ó dúrò gégè bí eni ó díje nínú ìbò bílè candle: n; (He bought three packets of candle.) àbélà ó rá páálí àbélà meta cane: n; (He cut a bamboo cane.) oparun ó gé a oparun cane: v; (He caned the Child.) nà ó na omo náà cannon: n; (The soldier has a cannon gun.) ìbon nlà omo ológin náà ní ìbon nlá kan cannot:v; (The Child cannot sing.) sàìlè; kò lè omo náà kò lè korin canoe:n; (The man was paddling his canoe.) okò wétè; òbèlè okùnrin náà n wale fin òbèlè (okò ojúomi) rè camopy: n; (The camopy is very large.) ìborí ìgunwà; ohun tí a fi se ibori tabi aso ti a ta sórí ibùsùn Ìbòrí ìgunwà náà tóbi dáadáa canteen: n; (We ate at the staff canteen.) ile ounje tó wà ní ilé ise kan. Ile ounje tí awon òsìsé ti n jeun. A jeun ní ile ounje àwon òsìsé canvass: v; (He spent the whole month canvassing for votes.) toro; bèbè; rò ó fi gbogbo osù náà rò wón pe kí won dìbò fún òun capable:adj; (She is a very capable teacher.) kajú ìwon; lagbara táti se olùkó tó kaju ìwon dáadáa ni capacity: n; (The hostel has a capacity of hundred peple.) ààyè; Ilé ìtura náà ní ààyè ogórùn-ùn ènìyen cape: n; (The admiral stood on the cape.) sónsó ilè tó yóri sínú omi; èwù èjìká olórí omo ogun ojú omi náà dúró lorí sóríso ìlè tó yorí síní omi capital: (The capital of Nigeria is Abuja.) olú ìtú Abuja ni olú-ìlú Nigeria . capital :adj; (Please write it in capitals/ ni capital letters.) tí o tobí jowo ko ó pèlú létà nlà capsule: n; (He swallow the capsule.) kánsùrù-ike tín-ntín tí a won oògùn sùnú rè a ba gbé yìn ó gbé kánsùrù náà yìn captain:n; (The captain gave the order to abandon the ship.) (The captain is dead.) ògàkò; balógun ògáko pàse pé kí wón pa òkò ojú omi náà tì balógun náà ti kú captive:adj: (The were taken captive by the.) tí a kó ní ìgbèkùn. Awon okùnrin oníbon náa kó won ní igbèkun gun men. captine: v; (Allced troops captured over 300 enemies.) fi agbára mú àwon omo ogún parapò náà fi ipá mú ó lé ní òódúnrùn àwon òtá car: n; (He bought a new car.) okò ayókélé ó ra okò ayókélé tuntun caravan:n; (The caravan is spoilt.) (The man is a caravan.) alájàpá; omo lanke; egbé arinrin-ajo omolanke náà ti bàjé Alájàpá ni okùnrin náà carbohydrate: n; (Rice is carbohydrate food.) ounje afúnlókun oúnje afúnnilókun in ìresi carbon dioxide: n; (We breath out carbon dioxide.) aféfe àmí-síta. Aféfé amisíta ni a n mí síta carcass: n; (They buried the man’s carcass.) okú ènìyan/okú eran wón sin òkú okùnrin náà card: n; (He has lost his membaship card.) iwe pelebe ó ti so iwe pelebe omo egbé rè nù cardinal :n; (Cardinals elect and advise pope.) oyè gígà kan nínú ìjo Róòmù tí ó tèlé póòpù Àwon olóyé tó tèlé póòpù tí ni won náà n yan póòpù tí won sì n gbà á níyànjú care: v; (He cares for Children) saájò; sàníyàn; ó máa n saájo omo care:n; (Great care is needee when choosing a used car.) ìtójú; aájò; ìsóra ó yé kí èèyan ní sóra gidigidi tí ó bá fé yan àlòkù okò ayokélé careless: adj; (careless driving causes accidents.) àìbìkítà; àìfarabalè àìjíyèsára wiwakò láìbìkítà lo máa n fa ìjàmbá mótò caretaker: n; (The man is the care take of my House.) aláàbójútó okùnrin náà ni aláàbójútó ilé mi carge: n; (The ship began to spill its cange of oil.) erù okò. Okò ojú omi náà bèrè sí ní da epo mú erù rè nù carnation:n; (He planted carnation at the front of his house.) òdòdó aláwò mònà-mònà ó gbin òdòdó aláwò mònà mònà síwájú ilée rè carnivore: n; (Lion is a carnivore.) ajeran; apanije Aperanje ni kìnìúnm carol: n; (A Christmas carol was presented.) orin ayò Wón ko orin ayò ibi Jésú kírísítí carp:v; (Don’t carp at me again.) jiyàn; rí wí sí; bá wi carpent: n; (The man prefers carpentry to farming.) isé gbénàgbénà okúnrin náa fé ise gbénàgbénà ju isé àgbè lo carpet: n; (We have fitted carpet in our House.) ení àtéèkà Aní ení àtéèkání nú ilé wa. carriage: n; (Government bought a railway carriage.) ibi tí a n jokòó tàbí tí a n kérù sí nínú okò ojú irin Ìjoba ra ìbì tí a n kérù sí nínú okò ojú irin carrier: n; (The carries has not brought my furniture.) (He put the oranges in a carrie bag.) aláàarù: àpo jèrúgbé Aláàárù náà kò tù tíì ko àwon àga mi wá. Ó kó àwon osàn náà sí àpo jèrùgbé carrot: n; (Have some carrot.) èfò - irúfé èfó tí egbò re máa n pón résúrésu Gba èfó tí egbò re máa n pón résúrésú je carry: (He carried the pot of rice on the table.) (He carried the load.) gbé rù ó gbe ìkòko ìresì náà lé orí tábìli. o ru erù náà carrycot : n; (The woman bought a carrycot for her Child.) ibùsun tí a fí máa n gbe omo kékeré obìnrin náà ra ibùsùn tí a le fig be omo kiri fún omo rè cart: n; (He carried the load in a cart.) omolanke; kèkè erù ó fi omolanke gbé erù náà cartoon: n; (The is a cartoon at the back page of the newspaper.) àwòrán apanilérun-ún. Àwòrán apanilérìn-ún wè lójú ewè tó gbèyìn ìwé ìròyìn náà carve: v; (The old man carved the figure of a woman from a piece of wood.) gbé bàbá àgbàlagba náà gbè erè obìnrin láti ara igi tí a gé carver: n; (She is a skilful wood carver.) gbégílére Agbégilére tí ó mosé dáadáa ni case: n; (If that is the case, you will have.) (The case will be heard ni the court hect week.) (Where is my glasses case?) àpótí; ilé ilé àwò ojú mi dà? Ejó Won yóò gbó ejó náà nílé ejo lose tó n bò Tí ó bá rí béè Tí o ba rí béè o gbódò nóra daadaa to work much harder. cash: n; (I haven’t any cash. I ‘il have to go to the bank.) owó ko sowo lówó mo ní láti lo sí ilé ìfowopamosí, cash:v; (I cashed a cheque at the bank.) fi sòwédowó gbowó mo gba owó pelu sòwédowó mi ilé ìfowópamósí cashew: n; (He plucked a chashew fruit.) kaju-irúfé eso jíje kan ó ká èso kajú kan cassava: n; (He manted cassava sticks) ègé; gbáàgúdá ó gbin àwon igi ègé cassette: n; (He bought a cassette.) fónrán ìkahùnsílè tábí ìgbohùnsíle ó ra fónran ìkáhùnsílè kan cassia: n; (He planted a cassia tree.) kasíà irúfé igi kan to sábà máa n wà nílè o gbin igi kasíà. cast: v; (He cast a stone.) jù o ju òkùta cast: n; (It is a placy with a distinguished cast.) akópa ó jé eré tí ó ní akópa pàtàki kan nínú castle: n; (The were large guns on the castle roof.) ilé ìsó. Àwon ìbon nlánlá wa nínú nínú àjà ilé ìsó náà castor: (He fixed four castor to the to the legs of the table.) táyà ese labile tàbítí àga so ese/ táyà merin mó ese tábìlì náà castor oil: n; (He gave him castor oil.) òróró – irúfé òróró tó a n to fún òògùn ìyàgbé. Ó fún un ní òrórò oògùn ìyàgbé Lò casual: adj; (They had a casual meeting.) alábàápàdé, tí a ko ronú rè tele we se ìpade tí won kò ronú rè tèlè. cat : n; (He killed a cat.) ológìní; olóígbò o pa ológbò kan catalogue: n; (Here is the catalogue of all the books in the school library.) iwé tí n polówó ojà; iwé tí o n sàfihan orísìírisìí nnkan/ orúkoIwé tó n sàfihàn orí sùrí àwon iwé tó wà nílè ìkàwé nìyí catapult: n; (He has a catapult.) akátánpó; kànnàkànà o mí kànnàkànà kan catch:v; (I threw a ball to her, she caught it.) mú; dádúró; hán gán; mo ju bóòlù sí i, o sì mú un. catch: n; (That is a difficult catch.) mímú; ìdádúró mímú/ dìdárúro tí ó nira nìyen category: n; (There are two categories of books in the library: school books and story books.) ìsorí orisìí ìsòrí ìwé méjì ló wà ní ilé ìkàwé náà awon iwé ilé èkó àti àwon ìwé ìtàn àròso caterpillar : n; (Caterpillars feed on the leaves of plants.) fuufúù – irúfé kòkòrò kan fuufúù máa n jewe àwon irúgbìn. cathedral: n; (There is a cathedral in my home Town.) Ile olòrun to tobi jù, tí o ní aga Bísóòbù nínú Ilé olórun títobi kan wè ní ilé mi catholic: adj; (He goes to catholic Church.) (He has a catholic interest.) je mó ti omoléyìn jésù; je mó ti páàdì o máa ní nlo sí ìjo àwon omo-léyìn Jésu. tí o jé òpòlopò /orísìírisìí o ní ìfé lópòlopò catkin: n; (The catkin is dry.) irúfé àfòmò/ òdòdó kan. Afomo náà ti gbe. cattle: n; (The prisoner were herded into the trucks like cattle.)agbo màálù Wón kó àwon òdaran náà sínú okò bí i agbo màálù. cauliflower:n; (Heve some more cauliflower.) irúfé èfó tí ó máa n ní òdòdó funfun. Gbo èfo kí o je sí i cause: n; (The heat was the cause of the cropy dying.) ìdí; ìtorí ooru ló mu àwon ohun ògbìn náà kú cause: v; (The heavy ran caused the flood.) mú selè, dá sílè òjò nlá ló dá omíyale náà sílè. causeway: n; (The built a causeway out to the island.) afárá won se afará jade sórí erékùsù náà caution : n; (You must ride a bicycle with caution.) akíyèsí; ìkúyèsán ìsóra. O gbódò máa gun kèké pèlú ikíyèsára caution:v; (We were cautioned not to drive too fast.) kilo fún won kílò fún wà pè kí á mase wakò sáré cavalry:n; (The cavalry officer has arrived.) ogun elésin ogà omo ogun elesin náà ti dé carv:n; (They found a cave big enough for a hundred people to handle in.) ihò àpáta tàbí ihò ilè wón rí ihò àpáta tí o gbà tó ogórùn-ún ènìyàn láti sá pamó sí. carern: n; (The boy hid himself in a cavern.) ihò tí o tóbí tí o jìn tí o sì sókùnkùn omokùnrin náa fara pamó sínú ihò to tobí tó jín tí ó sì sókùnkùn. caw: n; (He listened to the caw of the bird.) igbe eye ó fetí sílè fún igbe awon eye náà caw: v; (The eagle is cawing in the mologany tree.) gbé. Àwòdì náà n gbe lórí igi ìrókò cease: v; (Her mother never cease telling you about her troubles.) síwó Iyáa rè kò síwó nípa síso àwon wàhálà rè fún o ceaseless: adj; (The ceaseless rain fall was bad for the crops.) tí kò dáwó dúwó; tí kò dá ojò tó rò tí kò dá náà se ìjànbá fún àwon ohun ògbìn cedar: n; (We moke our window frame with cedar wook.) òpépe- irúfé-igi kan Igi òpépe ni a fi kan férémù fèrèsé wa ceiling: n; (He hit his head on the how ceiling.) àjà ilé ó fi orí gbá àjà ilé tó wale náà celebrate: v; (He celebrated his birthday with a big party.) sàjoyò; sèrántí ó se àjoyò ojó ibí rè pèlú ase nlá celebration:n; (There was a great celebration when the baby was born.) àjoyò; ìrántí Wón se àjoyo nlá nígbá tí a bí omo náà cell:n; (There are many cells in the prision yand.) yara ilé èwon. Àwon yàrá pò nílé èwon náà. Èròjà amárawaláàyè.Gbogbo àwon eranko àti àwon igi lo ní ní àwon èròjà amárawaláàyè. cellar: n; (All animals and plants are composed of cells.) (He kept the beer in the cellar as it is always cool.) yàrá nísàle ilè, níbi tí a n pale nnkan mó sí ó pa otí náà mó sí yárà ìkó-nnkan pamó sí ní sèlè ilé torí pe ó máa n tutu. cellophone: n ; (He wrapped his food in a Cellophane.) orá ipon-n-kan o pón óunje rè sínú orá ipón-nkan cellulose: n; (Cellulose is used in plastic industry.) oje igi A máa n lo oje igi nílé isé ti a ti n se orísìírísìí ike cement: n ; (He built his house with cement.) ìyefun òkútà ó fi ìyèfun òkúta kó ilé rè cementery: n; (The muslim cemetery is next to Christian ome.) ibojì òkú: ilè ibi tí won n sin òkú sí. Iboji awon Elésin mùsùlùmí ló tèlé ti àwon èlésìn ìgbàgbó (kìrìsìtéénì) censor: n; (They could not publish the text because the censor would not allow it.) olùjèwò- eni ti ó máa n ye isé opolo tàbí isé àtínúwá bí i; ìwé kíkò eré- oníse ati béè béè lo wò. Won ko lè gbé iwè náà jade nítorì awon olùyèwò ko ní gbà a láàyè. censorship: n ; àyèwò –irúfé àyèwò tí a máa n se lórí isé opolo tàbí isé àtinúdá N jé o rò pé àyèwo ibé àtnuwá dára? census:n; (Do you thin that censorship is a good things.) (They took a census last year.) èto ìkàniyan wón ka ènìyan ní odún tó kojá cent: n; (Only twenty percent of the students passed the examination.) ìdá ogórùn-ún Idá ogún péré nínú ogórùn-ún àwon akékòó náà ló yege ìdánwò centipede:n; (Centipedes like humus soil.) tani-sánko/òkùn Àwon okùn féràn ìlèd center: n; (We went to the town center.) (The doctors worked at the health center.) aárin. A lo sí àárín gbùngbùn ilú náà. Ibùdó ti àwon enìyan n dúró sí se irúfé èto ken. Àwon onisègùn náà n sisé n ibùdó ètò ìlera. century: n; Hunched years make a century.) orúndún; ogórùn-ún odún. Ogórùn-ún odún ló wà nínú òrúndún ken. ceramics:n; (He has an interest in the collection of ceramics from all the countries in Africa.) ìkòkò amo ìgbàlódé. Ó ní ifé nínú gbígba àwon ìkòko amò ìgàlódé káàkin gbogbo awon oríle-èdè Adúláwò cereal: n; (Cereals are the most important crops.) okà Irúgbìn tó se pàtàki jù ni okà ceremony:n; (The marriage ceremony took place in the church.) ayeye Ayeye ìgbéyàwo náa wáyé ni ilé ìjosìn ceremonial:adj; (The chief wore ceremonial clothes at the ceremony.) tí ó je mó ayeye olóyè náà wo aso ayeye nibi ayeye náà certain: adj; (He is certain to agree.) (I will be unable to attend the meeting.) dájú ó dájú pé yóò gbà.Tí ó je mó irújé àwon nnkan kan tí a kò kò dárúko. Fun àwon ìdí kan pàtàtí tó je mó mi, n ko ní wá síbi ìpàde náà. For certain personal reasons certificate: n; (The is my birth certificate.) ìwé èrí ìwé èrí ojó ìbí mi níyí chain:n; (The chain is cut.) ewon Èwòn náà ja chain:v; (The dog is chained.) fi èwòn so Wón fi èwòn so ajá náà chalk: n. (He wrote his name with chalk.) efun o fie fun ìkòwé ko orúko síle challenge: (She likes har job to ba a challenge.) ìpèníjà. Ó fé kí isé rè jé ìpèníja challenge: v; (She challenge the news paper to proof us story.) ó pe ìwé ìròyìn náà níkà láti láti sàlàye ìtan àwòso tó ko chameleon: n; (He killed a chameleon.) agemo; ògà ó pa ògà kan champion:n; (My school football team us the champion last year.) agbégbá orókè; olùbori egbé agbábóòlù ilé-ìwé ni ní agbégbá orókè ní odún tó koja champion:v; (The man championed the abolition of oppression in my town.) kolórí; saájú okùnrin náà lo kólórí jíjà fún ininilára ní ilú mi chance: (His success is by chance.) èèsì; àkosèbá èèsì ni àseyorí rè change: n; (There has been a change in the programme.) ìyípadà Iyípada ti ba ètò náà change: v; (He has chaged his mind.) yí padà o ti yí okàn rè padè chant: n; (He head a loud chant from the mosque.) ìsàré; akósórí ó gbó àkósórí tí wón kà sókè láti mosálásí chant:v; (He chanted the poem.) ka àkósórí ó ka èwì àkósórí náà chap: n; (He is a nice chap.) omodékùnrin; okùnrin omodekùnrin dáadáa ni chapel: n; (There is a chapel beside my house.) ilé ìjosin kékeré. Ile ìjosin kékere kan wà légbèé ilé mi chaplain: n; (The chaplain is here.) oniwàásu nílé olórun tàbi nínú okò tàbí nínú egbé omoológun. Oníwàásù nínú egbé omoologun náà wà níbí chapter: n; (I have just finished chapter three.) orí we; ìpín ìwé mo sese parí orí keta ìwé náà tan ni character : n; (His character is different to his wife’s.) (The characters in the novel are many.) ìwa ìwa rè yàtò sí ti ìyàwó rè èdá-ìtan. Àwon edá-ìtàn inú iwé náà pò charade: n; (There whole marriage has been a charade: they had never loved each other.) ìwà tabí ìsèle tó tàbùkù eni tàbí tí ko pón ni lé tàbí tí ko mógbón wà tàbí tí kò ni ògo ìgbeyàwó won kò ní ògo won kò fèràn are won dáadáa. charcoal: n ; (He cooked the meat over charcoal.) èédu ó se eran náà lòrí ina èédú charge:n; (He was charged with murder.) (How much do you charnge for repairing shoes?) kà sí lórùn, fi èsùn k`dan wón fi esùn apànìyàn kàn an. So iye ti yóò gbà fún isé; fi owá le eló lo so ni ko san fun titun bàtà rè se? charge:n; (His charges are very reasonable.) oye tí a ni kí ènìyàn san fún ojà tabi tabi isé tí a bá a se. oye owó tó máa n fí lé lé ojà rè kìí pò jù charity: n; (Many charities sent money to help the victims of the famine.) (He showed a little charity towards his elderly parent.) egbé tàbí àjo to máa n sàánu; egbé alàáanú opolòpo egbé aláaànu lo fowo ranse latí ran àwpon awon to fara gbá nínú ìyàn náà èsó ojurere: o fi ojú rere die han fún awon òbí rè charm: (He has a lot of charm.) oògùn; tírà; agbáta wíwuni o ní oògùn púpò/ ówuni púpò charm: v; (He charms everyone he meets) wù ó máa n wu gbogbo eni tí o bá bá pade chart: n: (He showed me a weather chart.) àwòrán tó n sàpeere ó fí àwòrán tí ó n fí ojú ojó hàn hàn mí chase: v; (The cat was chasing the rat.) dode lépa ólógbò náà n lé eku náà chat: v; (I was chathing to him all the morig.) bá sòrò; wírèégbè; dówèégbe. mo kan n wírèégbe fún –un in nígbogbo òwúrò yen chart: n; (I had a nice chat with him.) ibanisoro; ìdówèékè mo se ìdówèéke dáadáa pèlú rè chatter: v; (I left them chattering away with each other about their facourite lelivision programme.) tò bòròbòrò mo fi àwon méjèèjì sìlè níbí tí won ti n tò bòròbòrò lóri ètò orí nóhùn máwòrán tí wón féràn jù ==Oju-iwe Keji== cheap:adj; (A bicycle is much much cheaper than a car.) rojú tí kò wón kèké rojú ju okò ayókélé lo cheat:v; (He cheated me.) yàdan je; ré je ó ré mi je cheat: n; (You little cheat!) arénije-fún àpeere ninu ayò tita. Iwo kekere arénija! cheek: n; (She gave the little girl a kiss on tor cheek.) èrèké ó fi enu ko omobìnrin kékeré náà ní èrèké rè cheeky: adj; (Don’t be cheeky, you should be polite to you teacher.) láfojudi; òyájú; lénu má yájú, o gbógo se dáadáa sí olukó re cheer:n; (Christmas should be a time of good cheer.) imúninúdùn; ayò odún kérésì gbódò jé àsìkò ayò cheer:v; (You should try and cheer up.) pariwo ayò; mú nínú dùn ó gbádò máa múnú ar re dùn cheese: n; (He ate cheese.) wàrà; wàràkasi o je wàràkàsì. chemical: n; (The factory baside the river lets out the chemicals into the water, and that is why all the fishes are dying.) èròjà tí a pò pò ilé isé tí o wà lébàá odò náà n jé kí àwon èròjà tí a tip ò sàn sínú odò náà, èyí ni o n mu àwon eja náà kú chemist: n; (He went to a chemist yesterday.) ilé ìtoogun o lo síle ìtoògùn lánàá cheque: n; (He wrote a cheque for the furniture that he bought.) sòwédowó ó ko sòwédowó fún àwon àgo tó rà chest:n; (What size are you round the chest?) (He bought a medicine chest.) igbá àyà; igè kí ni igbá àyà ré wòn? Àpotí O ra àpótí oògùn chew:v, (Chew the meet well before you swallowiet.) fí eyín rún; je lénu je eran náà lénu daadáa tó gbée yin chewing stick: (He is chewing a chewing stick.) pákò, orín. Ó n je pákò chick: n; (I have a hen with her chicks.) omo eye tabí omo adìye pínísín mo ní abodìye kan pèlú àwon omo rè chicken: (He rear chickens.) àdìye àbópa; adíe ó n sin adìe chicken pox:n; (He is suffering from chicken pox. ofàa sònpònna;ilèégbóná ilèégbóna n ba a jà.) chief: n; (The king is the chief of army.) olóyè; olórí obá ni olórí omo ogun chief: adj; (The chief cities in Nigeria are Lagos and Abuja.) se pàtàkì jù; dára jù. Àwon ìlú to se pàtàkì jù ní orílè-ède Nàìjíríà ni: Ekó ati Abùkjá. chieftain:n; (The chieftain has arrived.) ìjòyè; olórí; olóyè olóyè náà ti dé child:n; (He is my Child.) omo omò mi ni chime: n; (We heard the chimes of the clock.) dídún aago; ìró àwon agogo. A gbó ìró agogo chime: v; (The clock chimed three o’clock.) ró. Agogo méta ró. chimney:n; (The chimney is blocked.) ihò èéfín ihò èéfín náà ti di. chin:n; (He hit the other man on the chin.) àgbòn ó gbá okùnrin kejì ní àgbòn chip: n; (A chip of glass cut his hand.) èérún ; ìréwééwé. Eerún ìgo gé e lówó chip:v; (He chipped my glasses.) rún; gé sí wéwé o rún awò ojú mí wéwé. chirp: n; (She heard a chirp of bird in the tree.) igbe eye ó gbó igbe eye lórí igi. chirp:v; (The birds are chirping merrily in a tree.) ké-bí eye. Àwon eye náà n ké tayòtayò lórí igi kan. chisel: n; (He bought a chisel yesterday.) ìwogi ìwòkuta- ohun èlò tí a fi n wo irin tàbí okùta ó ra ìwogi kan lánàá chisel: v; (The man chiseled a bowl from a piece of wood.) fí ìwogi gbe’ okùnrin náà fi ìwogi gbé opón jade lára igi kan chocolate:n; (She ate a chocolate.) kòkó tí a pèsè fún ìpanu tabi mimu ó jé kòkó tí a pèsè fún ìpanu choice: n ; (let me choose my choice.) àsàyàn; ààyò jé kí n yan ààyò mi choir : n; (I say in the school choir.) egbé akorin. Mo korin ninu egbé akorin ilé-iwe choke: (The morsel choked up his throat.) fún lórun; há lórùn òkèlè náà fún un lórùn. cholera: n; (He is suffering from cholera.) àrùn onígbá méjì ó ní àrùn onígbá méjì choose: v; (He chose his choice.) yàn o yan ààyò re. chop :v; (He chopped down the dead tree.) ké: ké lulè; ké síwéwé ó ké igi gbigbe náà lule chorus: n; (The man say the verse everyone joined in the chorus.) ègbè; elégbè okùnrin náà ko ese orin náà gbogbo ènìyàn sì dara pò mó o nínú ègbè christen: v; (They christened the baby Daniel Jacob.) sàmì won so omo náà lání pèlú Daniel Jacob christian: n; (I am a Christian.) onígbàgbó; omoléyìn Jésù omoléyìn Jésù ni mi christian: adj; (The shop sells christian books.) ti Jésù kírísítì. Ilé-iwé náà n ta àwon ìwé tó o je mo ti kírísiti christmas: n; (Our school has a holiday at Christmas.) odún kérésìmesì ile ekó wa máa n nìsimi nigbà odún kérésìmesì. chuckle: v; (He chuckled as he read the funny story.) rérìn-ín muse; fí ofun rérìn-in; gbé bí adie ó rèrín muse bí o ti ka ìtàn apanilé rìn-ín náà. chuckle; n; (He hand a chuckle from the mass reading.) gbìgbé o gbá gbígbé okùnrin tí ó kàwé náa. church :n; (They have built a church.) (There are many churches nowadays.) ilé ìjosin; orísìí ìjo onígbàgbó/ omo leyin Jesu wón tí kó ilé ìjosìn. Orísìírisìí àwon ìjo ló wà nisisìnyí. cigan :n; (The cigar is spoilt.) ewé tàbà tí a lò lúlúúlú ewe tábà ti a lò lúlúúlú náà ti bàjé cigarette: n; (He lit his cigarette and smoked it.) sìgá ó finá sí sìgáa rè ó sì mu ún cinema: n; (The cinema was full to its capacity.) ilé tí a ti n fi àwòran inú fónran han. Ilé ibi tí a ti, n fi àwòrán hàn náà kún bámúbámú circle: n; (He drew a circle.) obíríkítí: àyíká o ya òdo bíríkítí circle: v; (The students circle their teachers.) yí ká; yí po. Àwon àkékòó náà yí dùkó won po. circular : adj; (He took a circular movement Iwé tí a ko sí òpò enìyàn;) (He gave them circular for the) tí ó yí bíríkítí o rìn yípo. Ó fún won ni ìwe fún ìpàdé meeting. circulate: v; (The news is not circulated.) tàn yíka; kárí, tán káàkìri. Ìròyìn náà ko tíì tàn tika circulation: n; (The circulation of news is very fast nowadays.) ìpínyíká; ìtànyikáàkìri ìtanyíkáàkìrí/ ìròyin yá dáadáa láyé ode òní circumference:n; (The circumference of the ball is not more them three inches.)ìle to yí nnkan ribiti ka; ila to yí odo róbótó ká. Ìlà to yí bóòlù náà ká kò ju ese bata méta lo circumstances: n; (Tell me the circumstances of the accident.) òràn; ohun tó selè sàlàyé ìsèlè ìjàmbá mótò náà fun mi. citizen: n; (He was born in Africa but he has become an American citizen.) omo tàbí olùgbé ibi kan tí o ní ètó sí gbogbo ànfààní ibè. A bí i ni ilè Adúláwò sugbon ó ti as eni tí o ní eto sí ànfààní ilè. Améríkà city: n; (The office is in the city center.) ìlú títóbi ibi isé nàa wa ní ààrin gbùngbùn ilú nlá nàá civil: adj; (Be civil to the master.) tí ìlú; moye; moyì huwa dáadáa máa hùwà dáadáa sí ògá civilian: n; (Civilian government is better than military government.) alágbádá. Ìjoba alágbáda dára ju ìjòba ologún lo claim : n; (His claim to ownership of the land was constested in the court.) ìbèèrè ohun tíí se tenì; agbára tàbí ètó láte gba nnkan. Ilé ejó ta ko ìbèèrè ètó rè lorí pé oun lo ni ilè náà. claim:v; (He claims the ownership of the land.) bèèrè nnkan tíí se tení ó bèèrè ètó rè lórí ilè náà claim: v; (He claimes that she is related to the author.) clan: n; (There are two clans in the village.) ìdílé; eyà. Àwon Ìdílé meji ló wà ní abílé náà. clang: n; (There was a clang as he dropped his farming tools.) ìró èwòn; dídún ìrin méjì to ilu ara won. A gbó iró irin bí o ti se da áwon ohun èlò isé àgbè rè sílé. clang: v; (The tools clanged together.) dun; ró wonron. Àwon ìrin-isé náà ró wonran. clap: v; (When the sugar funished, everybody clapped.) pa àtèwó. Nígbà tí àwon akorin náà parí,gbogbo ènìyàn pàtéwó clap: n; (The audience gave her a big clap.) àtèwó. Awon olùwòran fún un ní àtéwo tó dáa. clash: n; (The was a clash between them.) ariwo nlá; ìkolura ìfagagbága. Ìkolura wà láàrin won clash: v; (The students clashed with the police men.) pariwo nlá; fagagbágba. Àwon akékòó fagagbága pèlú àwon olópàá. clasp: n; (He has a gold clasp on his belt.) ìdirùú ó ní ìdìmú wúrà kan láa ìgbádìí ìgbàlódé rè clasp: v; (He clasped my arm with fear.) dì mú o dí opá mí mú pèlú èrù. class: n; (We are in the same class at the school.) òwó owó kan náà ni a jé ní ilé èkó classification: n; (What classification shall I put this book under, history or science?) ìpín-sí-òwòòwó Irú fí yé ni; fi dá ni lójú o fí damiloju pe òun bá ònkòwé náà tan ìpínsí-òwó won ni n bá se fún ìwé yíì; owo ìtan ojú ayé ni tàbí ti ìmo sáyénsì? classify: v; (She classified the books.) pín sí òwòòwó ó pín àwon iwé náà sí òwòòwó clatter: n; (The pans fell with clatter.) ariwo ìkolura. Awon abó náà dà lulè pèlú ariwo. clatter: v; (The woman cattered the pans in the kitchen.) dá aruwo sílè nipa fifi abo lu ara won. Obinrin náa fi abo lu ara won nílé ìdáná claw: n; (The lion’s claws ara very long.) èékánnà esè eye tàbí tie ran ko. Àwon èékánna ese kìniùn náà gun. claw:v; (The clat clawed the chair.) fi èékánná ya. Ológbò náà fi èékanna ha àga. clay: n; Clay becomes hard when it is left in the sun.) amò; ilè amò. Amò máa n le tí ó bá wà lóòrin. clean: adj; (That shirt is dinity, here is a clean one.) tí ó mó. Èwù yén dòtí, èyí tí ó mó wàda níbí clean: v; (She has cleaned the kitchen this morning.) mó; fò mó ó tí fo ilé ìdáná mo láàárò yìí. clear: adj; (It was clear that he wanted to be alone.) (The sky is clear.) yé ó yé èèyan pé ó fé dá wà. Mó tótó; da sáká. Ojú òrun mó toto clear:v; (He cleared the land.) mú dán; gbá mó ó gbá ilè náà mó clergyman: n; (My father is a clergyman.) alùfáà ìjo olórun. Àlùfáà ìjo olórun ni bàbá mi clerk: n; (The clerks have all gone on shart brake.) akòwé. Àwon akòwé náà ti lo nínu ìsimi kúkúkú. clever: adj; (He is cleverer then dus brother.) yára’gbón mòye ó yára ju ègbon rè lo click:v; (The door clicked shut.) dún pin Ilèkùn náà ti pin click: n; (He hard the click of the padlock.) dídún pin. Ó gbó pin lítí àgbádàgodo náà cliff: n; (He kept away from the cliff.) bèbè òkúta ó rìn jìnà sí bèbè òkúta náà climate: n; (Southern Nigeria has a warm climate.) ojú ojó ojú ojó móoru díè lápá Gúsù Nàìjíríà climb: v; (Two bays climbed up the trees.) pón; gùn omodékùnrin méjì pón igi lo sókè cling: v; (Were clinging on to their mother.) so mó; fà mó. Àwon omo clinic: n; (He went to the clinic to treat his wound.) ilé ìwòsan alábódé ó lò sí ilé ìwòsàn alábódé láti lo tóju ibi tó fi pa clip: n; (He lost his book clips.) ìdìmú; àso ó so àwon ìdìmú ìwé rè nu clip: v; (Do you clip those earrings on.) so pò; dì mú. N jé o pa àwon yerí yen mo etí re. clipper: n; (He bourght a chipper.) (Government has bought new clipper.) ìgérun ó ra ìgérun. Okò ojú omi. Ìjoba ti ra òko ojú omo tuntun clock: n; (He bought a wall clock.) aago ó ra agogo ìgbékó ìgànna. clockwise:adv; (The children are moving in clockwise direction.) bí owó aago. Awon omo náà n yípo bí owó aago. close: v; (He closed the door.) ti padé o pa ilèkùn dé close: adj; (He stood very close to him.) lébàá o duro lébàá òdò rè. clot: n; (He showed me clot of blood.) dídì; ìsù ó fi èjè dídì hàn mi. clot: v; (The blood is clotted.) dì. Èjè náà dì cloth: n; (He bought three metres of cloth.) aso ó ra òpá aso méta. cothe: v; (The were clothed from head to foot in white.) wò laso; fib o; nà bò wón wo ara won láso fúnfun láti orí de ìsàlè clothes: n; (He put on a fashwnable clothes.) aso wíwò; aso fifi bora o fi aso tó dára sára cloud: n ; (There wasn’t a cloud in the sky.) ìkùukùn; àwonsán mò ojú sánmò kò sí ìkùukùu lójú òrun. cloudless:adj; (The pilot likes a cloudless sky.) mó; tí kò ni ìkùukùu. Awabàálù náà féràn oju òrun to mó cloudy: adj; (The sky is cloudy.) tí o su dèdè pòkúùdu; tí kò mó; tí o ní ìkùukùu. Ojú orún sú dèdè clove: n; (The clove is very sharp.) àtaalè Ataalè náà mú gidigidi clown: n; (He like playing the clown.) apanilérìn-ín; ìpani lérìn-ín o máa n fe láti ìpanilerín sílè. club: n; (The formed a youth clib.) (He hit me with a club.) egbè; ògbó; pónpó. Wón dá egbé òdó sílè. Ó lù mí ní ògbó cluck: v; (She chicked.) gbè kéké ó gbé kéké clue: n; (The only clue to the identity of the murderer was a half smoked cigarette.) ìdí abájò; èrèdí ìsèlè. Àmukù sìgá ló fa ìdí abájo dídámò òdaràn náà clumsy: adj: (His clumasy fingers couldn’t untie the knot.) gò; tí kò já fáfá; págunpàgun. Àwon omo ika rè tí kò já fáfá ko le tú ìdè náà clung: v; (She chung onto her baby.) so mó, dì mó ó dì mó omo rè clutch: v; (I clutched on to the chair for support.) dì mú, já gbà Mo di aga náà mú láti lè gbe mí dúró clutch: n; (Put your foot on the clutch.) eyà ara okò tí a màa n lè tí a bá fé pààrò agbára okò Gbese re lé eyà ara okò tí a maa n tè tí a bá fé pààrò agbára òkò coach: n; (The man is a football coach.) (They went to Italy on a coach.) olùko éré idáraya. Olùkó bóòlù aláfésè gbá ni okùnrin náa Okò akérò. Wón wokò akérò lo sí Ítáli. coach: v; (He coaches basket ball and soccer.) kó lékòó eré idárayá ó máa n koní lekòó bóòlu atafowógbá àti afesegbá coal: n; (I put more coal on the fine.) èédú mo ko òpòlopò èédú sínú íná coarse: adj; (He has coarse hands.) sàìkúna; rí sákisàkí; sàìdan owó rè kò jòlò. coat: n; (Put on your coat.) èwù àwòlékè; aso ìlekè wo èwù awòlékè re. coat: v; (A fun of dust coated the table.) bò Eruku bo tábìlì náà cob: n; (He gave me a cob.) Erín àgbàdo; o fún mi ni erín àgbàdo kan cobbler: (The man is a cobbler.) asobàtà; eni tí o n tún bàtà. Asobata ni se okùnrin náà. cobra: n; (He killed a cobra yesterday.) àgbádúó pa àgbádu kan lánná cob-web: n; (He brushed the cow-web out of his chair.) òwú alántakùn ìjànkarìwò ó gbon ìjànkárìwo náà kúrò lára aga rè cock: n; (The cock crowed.) àkùko. Àkùló ko cock: v; (The dog cocked his leg by every tree on our root (= in order to urinate.)gbe eyà ara kan sókè. Ajá náà gbé itan rè sókè ní gbogbo èbá igi ni ojú ònà wà. cockerel: n; (He bought two cockerels.) àkuko adiye abópa ó ra àkìko adìye àbópa méjì cockroach: n; (The kitchens were discover to be infested with cockroaches.) aáyán won ríì pé àwon aáyán ti ba àwon ilé ìdáná náà cocoa: n; (He has cocoa plantation.) kòkó ó mí oko kòkó tó pò. coconut: n; (He has coconut plantation.) àgbon ó ní oko àgbon tó pò. coffee: n; (He gave me a cup of coffee.) kofí – irúfé èso kan tí a máa n yan tì a máa n lo kí a tó mu un. Ó fún mi ní ife kofí kan coffin: n; (The dead body was put in a coffin.) posi wón gbé okú náà sínú pósí. coil: n; (Shake the rope and let the coils unwind.) kíká róbótó mi okùn náà kí kíkáa re tú coil: v; (The snake coiled up.) ká ríbítí; ká róbótó. Ejo náà ká róbótó cold: n; (He shwered with cold.) òtútù ó gbòn pèlú òtútù cold: adj; (The water is cold.) tutu omi náà tutu collapse: v; (The roof has collapsed.) wó lulè; se aìlera òrùlé náà ti wó lulè collapse: n; (They strenghterod the wall to prevent it from collapse.) ìwólulè; àìlera; ìdàlulè won tún ìgànà náà se dáadáa lati lé gbà a lowó wúwólulè collar: n; (I turn my collar against the wind(=to keep warm.) aso tééré tí okùnrin fí n se òsó sórùn. Mo na aso tééré tí mo fi se osó sórùn dáadáa nítorí atégun collar: v; (The police collared the culprit as he was leaving the premises.) ko lórinn; kó ní jákàn olópàá náà ko òdaran náà ní jákàn bí ó ti se n fi àyíká náà sílè. collect: v; (We are collecting signatures for a petition.) (He collected the money.) kó jo pò; sà jo; gbà jo; gbà. A n gba àwon ìfowosí fún iwé àtakò ó gba owó náà. college: n; (She is at college.) ilé-iwé gigao wà ní ilé-ìwé gíga collide: v; (As he fell his head collided with the table.) kolura; dùgbòlura. Bí ó ti se subú, oríi rè kolu tábìlì náà. collision : n; (There was a collision between two trains.) ikolura; ìdìgbòlù ìkolura wáyé láàrin àwon oko ojú irin méjì. colond: n; (My father is a coloud.) ogágun àgbà ògagun àgbà ni bàbà mi. colonize: v; (The area was colonized by the whites.) ìsàkoso ilú tí kìí se tire; mú sìn. Àwon aláwò funfun ló gba ìsàkó agbègbè náà. colonization: n; (The era of collonisation is over.) ìgbàsàkoso ibi tí kíì se teni; ìmunisìn. Àsìkò ìmunisìn ti koja colony: n; (Lagos was one of British colonies.) ibi tí a gbà láti máa se àkoso rè. Eko jé ara ibi ti Gèésì gbà tí won si n se àkóso rè colonialism: n; (He wasn’t born during the time of European colonialism.) ìjoba ajegàba/ amúnisìn. A kò tíì bíi nígbà ìjegàba awon aláwò funfun colour: n; (What is your favourite colour.) àwò. Àwò wo lo féràn jù colour: v; (The children love to draw and colour.) kùn. Awon omo náà féràn láti máa ya àwòrán kí wòn sì máa kùn ún colourful: adj; (The male birds are more colourful than the females.) rewà pèlú àwò. Awon ako eye máa n ní àwò tó rewà ju awon abo lo colt: n; (He has a colt.) ako omo kétékété ó ní ako omo kétékété kan. coumn: n; (The temple is supported by marble columns.) (I read his column in the “Daily times.) òpó; òwòn; Won fi opo mábù gbé pepe náà ró. Abala. Mo ka abala tire nínú iwé ìròyìn ojoojúmó náà comb: n; (He gave me a comb.) òoyà; ìyarun ó fún mi ni oòyà kan comb: v; (Don’t forget to comb your hair!) yà má gbagbe láti ya irìn re! combination: n; (These paints can be used individually or in combination.) ìpapo; ìdanpò. A lè lo lo àwon òdà yíì lótòòtò tàbí ní ìdàpò/pípapò. combine: v; (Combine all the ingredents in a bowl.) dàpò; pa pò pa gbogbo èròjà náà pò sínú opón kan. come: v; (He came into the room and shut the door.) wá o wá sí inú iyèwù ó sì ti ìlèkùn comedy:n; (The presented a romantic comedy.) eré apanilérìn-ín won se eré apanilérìn-ín to jo mó ifé comechian: n; (The man is a comedia.) apanilérìn-ín. Apanilérìn-ín ni okùnrin náà comet: n; (He showed me a comet.) ìràwò ojú òrun; ìràwò onírù. Ìràwò kékeré ti ó n yí oòrùn po. O fí ìràwò tí o n yí oòrùn po hàn mí comfort: n; (The hostel offers a high standand of comfort and services.) ìtùmú; ìtura. Ilé ìtura náà máa n pese ìtùra àti ìtójú tó dára comfort: v; (The vivtim’s widow was today being comforted by family and friends.) tù nìnú; tù lára. Àwon ebí àti àwon òré ìyàwó olóògbé náà tù ú nínú lónìí. comic: adj; (The story is both comic and tragic.) tí o pani lérin-ín ìtan náà pani lérìn-ín ó sì tún bani lókàn jé. comma: n; (You must put comma in all the appropriate places.) àmì ìdánudúró díè(’) ó gbódò fi ami ìdánudurodíè sí gbogbo ibi tó ye command: n; (You must obey the captain’s command.) àse; ìjánu o gbódò tèlé àse balógun náà command: v; (He commanded the release of the prisoner.) pase; ko ní ìjanu. Ó pase pé kí won fi eléwòn náà sélè. commander: n; (The commder is not here.) alase; álákoòóso; olórí olùdarí olùdarí àwon omo ogun náà kòsí nibi commander-in-chief: n; (He is the president and commander-in-chief for the Army.) alase gbogbo gbòò; olórí pátápátá òun ni àare àti aláse gbogbo gbo fún àwon ologun. commandment: n; (You must obey the commandments of God.) òfin; àse olórun ó gbódò tèlé àse olórun commend: v; (She was commended on her handling the situation.) yìn wón yin ín bí ó tí se mú ìsèlè náà. commendation: (He was given a commendation for bravery.) ìyin won fun ní ìyìn fún ìgboyà rè comment: n; (Have you had any comment to make about the cause of the disaster?) àsoyé; ìsosí; ltumò. N jé o ní àsoye kankan lóri ohun to fa ìsèle bíburu náà. comment:v; (He rufused to comment until after the trial.) so èrò okàn o kò lati so èrò okan rè àyàfi léyìn ìpèjó. commentary: n; (Our reported will given a running commentary.) Àlàijé ìsèlè bí ó tì n sè lówólówó oníròyìn wa yóò máa ròyìn ìsèle náà bo ti se n lo lówó commentator:n; (The man is a political commentator.) akéde Akéde ètò ìsèlú ni okùnrin náà commerce:n; (Minister for commerce has arrived.) ìsòwò òwò; orò ajé alákòóso fún ètò òwò ti dé. commercial:adj; (The record was not a commercial success.) tí ó je mó òwò. Àwo orin náà kò ta. commissioner:n; (The commissioner for education was unavailable of comment.) alákòóso. Alákòóso fún ètò-èkó kò fara han láti so àsoye. commit: v ; (He committed murder.) se ohun tí kò bófin mu; se nnkan búburú; dá èsè o dá èsè apànìyàn. commitment: n; (Success requires commitment.) ìfarajìn. Àseyege nílò ìfarajin. committee: n; (She is on the management committee.) ìgbìmò. ó wa nínú ìgbìmò alákòóso. commodity: n; (There is a drop in commodity price.) ojà owó ojà ti wale. common: n; (Jackson is a common English name.) wáyé léraléra, se lemólemó wópò. Jackson je orúko Gèésì tó wópò. communicate: v; (We communicate in English.) bá sòrò; jùmò bá sepò. A n bára soro ní ède Gèésì communication:n; (Speech is the fastest method of communication between people.) ìbán isòrò. Òrò enu ni ònà ìbara-ení-sòrò to yá jù laarin èèyan communion:n; (The took holy communion.) ìdàpo mímo; ìsokan wón gba ara oluwa. community: (The local community was ghocked by the murder.)egbé; ìletò. Ipaniyan mú kí awon ara abúlé náà díjì. companion: n ; (The man was my companion.) alábàárìn; òré. Alábàárin mi ni okùnrin náà company: n; (His company didn’t make any profit last year.) ilé isé Ilé isé re kò jeer kankan lódún tó kojá. comparative:n; (‘Better’is the comparative of ‘good’) eyà òrò àpónle àti èyán tó n sàpèjúwe bí àwon nnkan ti se rí síra won’tàbí gbé pééli síra won sí. ‘Dárá jù’ tún gbé péélí ju ‘dára’lo comparative: adj; (He is living in comparative comfort.) ti a sàfiwé ó n gbé nínú ìtura ti o dára ju ti ti àwon elòmíràn lo. comparison:n; (He showed us a good tyre for comparison.) àfiwé ó fí táyà dáadáa hàn wa fún fún àfiwé. compass:n; (Every plane has compass.) atóka amònà. Gbogbo okò bàálu ló máa n ní atóka amònà. compasses:n; (He gave me a pair of compasses.) ohun èlò tí a fi n ya nnkan roboto/ribiti ó fúnmi lóhun èlò tí a fí n ya nnkan róbótó. compassion:n; (She is a woman of great compassion.) àánú; ìyónú; ìbákédùn obìnrin náà kún fún èmí ìbakédun. compel: v; (We cannot compet you to do it.) kànnpá fún. A kò le kànnpá fún o lati se é. compete:v; (Several companils are competing for the contract.) fagagbága; jìàdu òpòlopò ilé-ise ló n fagagbága láti gba isé náà. competence:n; (No one doubts his competence as a teacher.) ìkúnjú ìwòn; lè se é kò sí eni tí ó siyè méjì nípa ìkúnjú ìwòn rè gégé bí olùkona. competent:adj; (His is a highly competent diviver.) kúnjú ìwòn; dángájíá. Awakò tó kúnju ìwòn dáadáa ni. competition: n; (He came first in the poetry competition.) ìfagagbága; ìdíje ó saájú nínú ìdíje ewì náà. complain: v; (They complained about the noise.) sàròyé; fi sùn; rojó wón sàròyé nípa aruwo náà. complaint:n; (I have a number of complaints about service in this hostel.) èsùn; ejó àròyé mo ní àwon èsùn lórísìírisìí nípa isé won nílé ìtura yìí. complete:v; (Fifteen students have completed the course.) parí; tán. Akékòó méèédógún ti parí ekó náà. complete:adj; (He gave me a complete dinner service.) kún; pé ó se gbogbo ètò oúnje alé fún ni lékùn-únréré. complexion:n; (He has a good complexion.) àwò ó ní àwò tó dára. complicate:v; (His refusal to help comphcates the matters.) mú díjú; mú lólù kiloo rè láti sèrànwo mú òrò díjú síi. complicated:adj; (It is too complicated to explain.) tí ó lókù; tí ó díjú ó lólù/níra láti sàlàyé. completely: adv; (He did it completely.) pátápátá, o se é tán pátápátá. compliment: (My father paid me a compliment.) ìpónní; ìyinni. Bàbá mi fún mi ni ìyín. complement:v; (I compliment her on her English.) yìn; pón, mo yìn ní lórí ede Gèésì rè compliments:n; (My compliments to your wife) ìkíní; Bá mi kí ìyàwó re. compose:v; (I am composing the formal reply of the letter.) rò ko; tò jo; sàjo mo n ro èsì létà náà ko. composer: n; (All the misic composers are here.) aláròko; alátòjo.Gbogbo àwon aláròko orin lò wà níbí. compost:n; You need potting compost to grow your plants in.) ìlédú ó nílò ìkòkò ìlèdu láti figin àwon irúgbìn re. compost: (He composted the vegitable garden.) fì ìlèdú sí; fi òrá sí ó fi ìlèdú sí oko èfó náà. compound: n; (The prison compound is dirty.) agboolé; ìdàpòmóra; àyíka; agbà. Àyíká ogba èwòn náà dòtí compound:adj; (A compound sentence contains two or more clauses.) tí ó gbòòrò; tí o ní abala méjì tàbí jù béè lo; tí a so pò. Gbólóhùn aláà máa n ní apola méjì tàbí jù béè lo. compound:v; (The problems were compound by several food shortages.) mú burú síi òwón oúnje lorísìírísìí ló mu wàhálà náà pò si. comprehend: v; (She couldnot comprehend how someone would risk people’s live in that way.) mo; yé mòye ko le moye bí eni kan se lè dédé fí èmí àwon èèyàn wéwu báyen. comprehension:n; (She what was involved.) (He flipped through the compreheusion passage.) ìmoye ko ní ìmòye àwon ohun tó je mó o Àkàyé. Ó fi ojú wo àkàyé náà gààràga. compulsion: (Your are under no compulsion to pay immediately.)dandan; ìpondandan A kò pón ní dandan fún o lati san owo nísínsìyí. compulsory:adj; (English Language is very compulsory for all students.) pon dandan Ede Gèésì pòn dandan fún gbogbo akékòó. computer:n; (He has a computer.) èro ayárabíàsá ó ní èro ayárabíàsá concern:v; (Don’t interfere in what doesn’t concern you.) je lógun; kàn ma se dá sí ohun tí kò kàn o. concern:n; (In the meeting, voters raised concerns about health care.) ìjelógún; ohun tó kan eni nínú ìpàe náà awon olùdìbò fí ìjènilógún nípa ètò ìlera han. concerning:prep; (He as ket several questions concerning the future of the compary.)nipa ti; ní ti o bèèrè orìsìírísìí ìbéèrè nípa tí ojo iwájú ilé-ìsé náà. conclude: v; (He concluded by wishing everyone a safe trip home.) kádìí; se parí; rò sí ó kadìí òró rè nípa gbígbàdúra fún gbogbo ènìyàn pé won yóò délé layo. conclusion:n; (My conclusion is that he isd not the right person for the job.) ikádìí; ìgúnlè Ìgúnlè mi ni pé kì í se ení tó ye fún isé náà. concrete: n; (He made a slab of concrete.) kan-n-kéré ó se kan-n-kéré kan pèlú àdàpò simenti yanri àti okuta. concrete:v; (The garden had been concreted over.) fi àpòpò yanrin, síméntì àti òkúta se wón fi àpòpò sìmentì yanrin àti òkúta se mú ogbà náà. concrete:adj; (He made a concrete block) (He gave me a concrete evidence) tí ó jé àpòpò yanrìn síméntì àti òkúta o se bílóókù oníkankere kan tí ó dájú o fún mi ní èrí tó dájú. condense:v; (Steam condenses into water when it cools.) dì, rogún; dìjo ,mú ki ooru máa n dì bí omi tí í ba ti tutu condemn:v; (The meat was condemned as unfit to eat.) kò.Wón ko eran náà pé kò se é jé Dá lébi Ó dá omo náà lébi. (He condemn the Child.) condensation:n; (The condensation of the steam is very vapid.) ìdìjo; igbárajo; ìrogún Ìgbárajo ooru náà yá kánkán condition:n; (Plants grow well in darmp condintion.) ìwà; ipo; ìrí. Irúgbìn máa n tète dàgbá nibi tí o bá tutu. condition:v; (The rats had been conditioned to ring a bell when they wanted food.)mú wà nípò ; mu máa se nnkan wón n mú àwon eku náa máa lú aago. Móbà yòówu tí wón bá fé jeun conditional: adj; (Payment is conditional upon delwery of the goods.) je mó sísanwó ojà je mó ojà gbígbà. conduct: v; (The negotiations have been conducted in a position manner.) sètò sàkóso won ti seto ìdinnàá- dúnrà náà lóná tó dára. conduct:n; (The sport has a strict code of conduct.) ìwà; ìse. Eré idáraya náà ní àwon liana tó le. cone: n; (He shaped the wood like a cone.) òkòtó ó gbé igi náà bí okòtó consider :v; (She considered her options.) kíyèsí; dà rò ó kíyèsí àwon ohun tí ó lè yan consideration:n; (Careful consideration should be given to issues of healf and safety.) akíyèsí; ìdàrò. A gbódò fún òrò ìmótoto àti ààbò nì akíyèsí tí ó ni ìfarabalè. consist: v; (The beauty of the city consists in its magnificent buildings.)ní jé; wà. Àwon ilé nlá-nlá lo wà lára ewà ìlú. consistency:n; (She has played with great consistency all season.) ìsedéélé ó sere pèlú ìsedééde ní gbogbo ìgbà. consistent: adj; (She is not very consistent in the way she treats her children.) se déédé kìí se dééde dáadáa nípa bí ó ti se máa n tó omo re. consolation:n; (The woman didn’t yield to consolation.) ìtùnú; ìrèlékún; ìsìpèfún obinrin náà kò gbìpè. consola: v; (Nothing could console him when his wife died.) tù nínú; sìpè fún tù tára. Kò sí ohun tó lè tù ú nínú nígbà tí ìyàwó rè kú. consonant: n; (‘B’is the first consonant in Yoruba Language.) kónsónántì kónsónántì àkókó nínú ède yorùbá ni ibi. constabulary: n; (He joined the constabulary when he left school.) egbé olópàá ó dara pò mó egbé olópàá nígbà tí ó kúrò nílé èkó. constant: adj; (Babies need constant attention.) tí kò lè yí padà; dúró sinsin; Awon omo owó nílò ìfojúsí tó se déédé. consistuency :n; (Unemployement is high in her consistuency.) ekùn Àìrísése pò púpò ní ekùn rè. constituent:n; (She found the full support of her constituents.) (Humbleness is the constituent of home training.) olùgbé èkùn tí o ní àse àtdìbò o rí àtiléyìn gbogbo àwon olùgbé ekùn náà ara: ìwàpèlé jé are èkó ilé constitution:n (Everybody must respect the constitution.òfin. Gbogbo ènìyìn ló gbódò lèríba fún òfin. constitutional: (They can’t pass this law it is not constitutional.) tí kò ba òfin mu wón ko lè so èyí dòfin tórí pé ko bá òfin mu. construct: v; (When was the bridge constructed.) kó se; kàn. Nígbà wo ni won se afárá náà construction:n; (Work has begun on the construction of the new airport.) kikó; síse; ìsèro. Isé síse ti bèrè lórí kíkó ibùdó okò òfurufú tuntun. consul:n; (The British consul in Nigeria is my friend.) asojú ìjoba kan nílè mìíràn Asojú ìjoba Gèésì ní Nàìjíríà jé oré mi. consult: v; (Have you consulted your lawyer about this?) bèèrè, fi òràn lò; wádìí; bá fún ìdì kan. consume:v; (Before he died he had consurned a large quartity of alcohol.) (He consumed a lange quartity of food last month.) (The car consumes a lot of fuel.) mu kí ó tó kú, ó tì mu otí iíle tó pò je : ó je ounje pupo nínú òsu to koja. ló: okò náà n lo epo púpò consumption: n; (He was adoised to reduce his alcohol consumption.) jíje; mímu wón gbà á níyànjú láti din mímu otílíle kù contact: n; (The two wires were in contact.) ìfikanra; ìpàdé Àwon okùn wáyà méjééjì wà ní ìfikanra. contact:v (I have been trying to contact you.) pàdé; kanra; bá sòrò mo ti n gbìyanjú láti bó sòrò. contagious; adj; (If you have something wrong with your sking, don’t touch other people- it might be contagious.) tí ó lè rànyàn nípa ìfarakanran; tí o lè ràn ènìyàn: tí o lè ràn. Tí nnkan kán bá selè sí àwo ara re, ma se fara kan èèyàn –o lè ràn án. contain:v; (This bowl contains cassava.) nínú; gbà sínú opón yìí ní ègé nínú. container:n; He gave me a comtainer.) àpótí tí a lè kó nnkan sí ó fún mi ni àpótí tí a lè kó nnkan sé. contaminate: v; (The blood has contaminated the drinking water.) bàjé Èjè ti ba omi mimu náà jé contented: adj; (He was a contented man) tí ó n ìtélórùn ó jé onítèélórùn okùnrin. content:adj; (Is he content with his work?) ní ìtélórùn. N jé ó ní itélórìn pèlú isée rè? ==Oju-iwe Keta== contentment: n; (He has found contentment.) litélórun ó rí ltélórùn nígbèyìn. contents: n; (The contents of the book were prunted on the first page.) àkóónú wón te àwon àkóónú ìwé náà sí ojú ewé àkókó. contest: v; (Three comdidates contested the leadership of the party.) kópa; díje. Èèyàn métà ló rópa nínú ìdíje àti yan olórí egbé òsèlù náà. contest: n; (There was a contest for the leadership of the part.) ìdíje wón se idíye fun yíyan olórí egbé ìselú náà. contestant:n; olùkópa. E jòwó e kí olùdíje wa tó kàn káàbò please welcome our next contestant. continuation:n; (This story is a continuation of last week’s) ìtèsìwájú; àìdúró; ìbále Ìtàn yìí jé itèsíwájú ti òsè tó koja. continue:v; (Please, continue reading.) tè síwájú; múra síi; bá a nìsó Jòwó máa kà á nìsó continuous: adj; (There was a continuous noise from the factory.) àìdúró; tí ó n tè siwájú Ariwo ti ko duro wá láti ilé-isé náà contravt: n; (The was a contract between the buyer and the seller.) àdéhùm tí a kó sílè- adéhùn to je mó ìsé síse tàba ojà Adéhùn wà láàrin olùrà àti òlùta náà. contract: v; (The heart muscles to expel the blood.) fún pò; kúrú síi; sún kì Àwib ìsàn okàn máa n sún kì late tú èjè jade. contractor: n; (The building contractor agrees to build the hous for a price that is written in the contract.) ení ti a bá se adéhun isé Abámikólé náà gbà láti kólé máà ní oye tó wà nínú ìwé àdéhún. contradict:v; (He contradicted the boy’s statement.) ta ko; gbó lénu ó tako òrò omokùnrin náà. contradiction:n; (How can we resolve this apparent contradiction.) ìtakò, àtakò Báwo la o se yanjú àtòkò tí. Ó hàn gbangba báyìí ? contradictory: adj: (We are faced with two apparently contradictory statement.) tí ó tá ko ara. Àwon òrò méjì tó takora gangba méjì ló dojú ko wá. contrary:adj;What you have done is contrary to the law.) lòdì ohun tí ó ti se lòdí sí òfin. contrast:v; (The poem contrasts the youth and age.) fi we are; fí ìyàtò sí. Ewì náà fí awon òdó àti àgbà wéra. contrast:n; (There is an obvious contrast between the culture of East and West.) ìfwéra; ìyàto. Iyàtò gbangba ló wà láàrin asa ìwò oòrùn àti ìlù oòrùn, contribute: v; (He contributed to the mosque.) dá jo; tí fún; fi kún ó da owo sí mosálásí. contribution:n; (All contribution will be gratefully received.) ìdáwó; ìrànlówó. Gbogbo edáwó la o gbà tayòtayò control:v; (Thet woman control the new spaper.) sàkoso obìnrin yèn ló n sàkóso iwé ìròyùn náà. control:n; (He was in control of the car.) àkoso; agbára ìjámu; ìdari oun ló n se ìdarí okò ayokélé náà. convenience: n; (My mother enjoys the convenience of livin close to the market.) ìròrùn: ìrora. Iya mi n gbádùn ìròùn gbígbé èbá ojà. convenient: adj; (Three o’clock is the most convenient time to see the headmaster.) rorùn; wò fún Aago méta ni àsìkò tó rorùn jù láti rí olùdarí ilé-ìwé convent:n; (My sister is staying at a convent.) ibi ti àwon ènìyàn n gbé láti fara won fún olórun. Ègbón mí obìnrin n gbé ibí tí àwon to fara won fún olórun n gbé. concersation:n; (I had an intresting conversation with my uncle.) òrò síso; ìbánísòrò mo ní ìbánisoro tó dùn mó mi pèlú abúrò bábá mi. convert:v; (That old building was converted into a school.) yí padè wón tí yí ilé yen padà sí ilé-ìwé. convert:n; (She is a Christian convert.) eni tí ó yí pade musulumi tí ó yí padà sí omoléyín Jésù ni convey: v; (The lorry convey the machinery from East to West Africa. gbé lo; mú lo; fi fún okò náà èro náà láti Ìlà oòrùn. Afirika lo sí ìwo rè. convict: n; (He was convicted of fraud.) eléwòn; dá léjó wón dá a lébi erú/ ayédèru. conviction:n; (He plans to appeal against his conviction ìdálebi; ìdáléjó ó n gbero láti tun ejó pè lórí ìdálèbi tí won fún. convince:v; (He convinced that I should study law.) yí lókàn padà; fi oye yé o fi òye yé mi kí n ko nípa ìmo òfin. cook: n; (Sarah is a very good cook.) alásè; ase-óunje. Alásè tó dàra ni sarah. cook:v; (What did you learn to cook?) se kí lo kó láti se? cooker:n; (He bought electrical cooker.) àwon ohun èló ìsàsè ó ra ohun èló ìsasè tí ó n lo èro mònàmónà. cookery:n; (She learnt cookery at school.) ìsàsè; ìse ounje; òna bí a ti n se oúnje ó kó èkó ìsàsè ní ilé- èkó cooking oil:n; (She bought cookeing oil.) oróró ìsebè o ra òróró ìsebè. cool:adj; (The bed room is very cool.) tutu Iyewù náà tutu dáadáa. cool:v; (We cooled ourselves by swimming in the river.) mú tutu; mú wale. A mú ara wa tutu nípa wíwè nínú odò. cooperate: v; (He cooperated with his friend in starting the social club.) bá sisé pò; jùmò se ó bá ore ré sisé pò nípa bíbère ebge aláfowósowópò. co-operation:n; (Your co-operation has been most useful, we fineshed the workvery quickly.) ìgbìnmòpò; àjùmòse Ìgbímòpo rè se ànfààní jù a tèlè parí isé náà. copper:n; (The pot is made with copper.) bàbà. Bàbà ni a fi se ìkòkò náà. copy:n; (Please, send the copy of the letter to me.) àwòko; àdàko; èdà. Jòwó fi èdà látà náà ránsé sí ní. copy:v; (I have copied the letter.) dà ko; wò ko, se èda rè mo ti da létà náà ko coral:n; (He gave me coral beads.) iyùn; ìlèk ó fún mi ni ìlèkè ó fún mi ni ìlèkè iyùn. cord:n; (He fastened the cord round the cow’s neck.) okùn ó di okùn náà mó orùn màálù náà. cork: n; (She has lost the cork of the bottle.) èdídí ìgò; ìdénu ó ti se edídí ìgò náà nù cork:v; fi (He corked the bottle up.) èdídí dí ì fi èdídí dí igo náà pa. corn: n; (He gave me a bag of corn.) àgbàdo gbígbe ó fún mí ní àpò àgbàdo gbígbe kan. corner:n; (The table stood at the corner of the room..) igun; kòrò. Tábìlì náà dúró ní igun yàrá náà. corporal: n; (The man is a corporal.) oyè nínú ológun; kóbùrú kóbùrù ní okùnrin náà. corporal: adj; (He gave him corporal punishment.) ti ara ó si ìyà ara je ré. corpse: n; (The corpse of the man was on the ground.) okú ènìyàn okú okùrin náà wà nílè. correct: adj; (All your answere are correct.) tító. Gbogbo àwon ìdáhùn re ló tó. correct:v; (Correct me if I’m wrong.) tún se; se atúnse jòwó se atúnse àsise yìí pleas correct this mistake tó. Tó mi sónà tí mo bá se asìse. correction: n; (He made several corrections to the letter he had written.) (The book is good for correction in righteousness.) atúnse ó se òpòlopò àwon atúnse lórí àwon létà tó ti ko saájú Ìtóní. Iwé náa dára fún ìtoni nínú òdodo. correspond: (This one is not correspond to mine.) v; (I correspond with my brother once in a week.) kòwé sí mo máa kowe sí ègbón mi okùnrin léèkan lese bá dógba; bá mu; se déèdé pèlú. Eléjú ko ba ti tèmi mu. corridor:n; (He stood at the corridor.) òdèdè/òòdè ó dúró sí òdèdè corrugate:v; (He corrugated the sheet iron.) ká o ká páànù ìkólé náà ró bótó. corrugated : adj; (The roof was made of corrugated Iron.) kíká. Irin kíká ní wón ti se corrupt: v; (Please, don’t corrupt the child.) bà jé; rà jòwó má ba omo náà jé corrupt:adj; (The police man is corrupt, he takes bribe.) olópàá náà bàjé, ó máa n gba rìbá. corruption:n; (He was sent to prison for ten years for corruption.)ìbàjé; ìwà ìbàjé wón rán an lo sí èwòn odún mewàá nítorí ìwà ìbàjé. cosmetic: n; (She bought cosmetic.) ìkunra atéwàse ó ra ìkunran atéwàse. cost:v; (How much did that hat cost.) jé. Èló ni fìlà yén jé?. cost:n; (The cost of house was too high for me.) iye iye tí ara nnkan. Iye tí a n kó ilé ga jù fún mi. costly:adv; (The ring was very costly.) wón òrùka náà wón. costume: n; (The dancer’s costumes were shining.)aso tàbí èwù ìsèré. Ewù àwon oníjo náà n tàn yanranyaran. cot: n; (The woman bought a cot for her baby.) ibùsùn omodé obínrin náà ra ibùsùn omodé fún omo rè. cottage: n; (The farmers are living in cottlages in the village.) ilé lí ó kéré. Àwon àgbè náa n gbé nínú àwon ilé kékére kékere ní abúlé náà. cotton:n; (She used cotton (thread) to sew it with.) owú ètùtù; owú ó fi owú rán an couch:n; (He went to his couch.) ibùsùn; ìrògbòkù ó lò sí orí ìrògbòkú/ ibùsùn rè couch: (He couched under a tree.) rògbòkú, dùbúlè; para pamo ó olùbúlè sàbè igi kan cough: n; (The Child has a bad cough.) ikó ikó burúkú ló n wú omo náà. cough:v; (The Child was coughing all night.) wúkó omo náà n wúkó ní gbogbo òrun could: v; (Before I had a bicycle I couldn’t visit my friened very often.) lè kí n tó ní kèkè, n kò lè lo máa kí oré mi wéléwele. council:n; (The vulage council decided to cut down the vulage trees.) àjò; ìgbìmò. Àjo abúlé pínnu láti gé àwon igi abúlé náà lulè. councilor:n; (My brother is a councillor.) òkan nínú àwon ìgbìmò, olùgbìmò. Òkan nínú àwon ìgbìmo ni ègbón mi okùnrin. count: kà; rò; sírò. Edwin lè kà á láti orí oókan títí dé ogórùn-ún. count:n; (I have lost count I can’t remember.) kíkà: iye kíkà mo ti gbàgbé kíkàa, rè n kò ránti mó. countable:adj (‘cow’is a countable noun.) tí ó se e kà “màálù’ jé òrò-orúko tó se e kà. countenance: n; (His contenance is not attractive.) iwo; ojú; ìrísí ojú rè ko fani móra. countenance: v; (We cannot countenance a fraud.) ní inú dídùn sí, tì léyìn. A ko le ní inú dídùn sí ìyíwèé. counter: n; tábìlè onísòwò ó ní tábìlì onísòwò mèjí nílé ìtajà rè. counter: adv; (He acted counter to my wishes.) lòdì o se lòdì sí ìfé mí. country:n; (Nigeria is a country.) orílè-èdè orílé-èdè kan ní Nàìjíríà jé. counterfeit:n; (The certificate is counterfeit.) ayédèrú ìtànje.Ayédèrú ní ìwé èrí náà. counterfeit:v; (The teacher counterfeited his certificate.) se ayédèrú olùkó ná se ayédèrú ìwé èríi rè. countryman:n; (The man is my countryman.) ará oríle-èdè kan náà. Ará orílè-èdè mi ni okùnrín náà. couple: n; (I waited a couple of hours.) mo dúró fún wàkàtí méjì tokotaya . òpolopò àwon tokataya ló wà lójú agbo ijó. Several couples were on the dancing floor. couple: v; (The have coupled the railway coache.) so di méjì. Wón ti so ojú ìrin òko rélùwéè náà di méjì. courage: n; (It needs courage to go to a space.) ìgboyà; ilókàn. Àtìlo símú òsùpá nílò ìgboyà. courageous:adj; (The man is very courageous.) nígboya; lókàn; gbóyà okùnrin náà ní ìgboyà gidigidi. course: n; (During the course of our journey, I know a lot of towns.) (What cause are you at colleges.) ipa ònà. Nípa ìrìn-àjò tí a rìn. Òpòlopò ilú ni mo mò. Èkó/ìsé. Èkó nípà irú ìmò wo lò n kó nìlé-ìwé gíga? court: n; (They took the accused to court.) (There is basket ball court at the college.) ilé ejó wón gbe odaràn náà lo sílé ejó. Ààyè bóòlu alágbòn wà nílé-ìwé Náà. cousin:n;s (My mother’s sister is mary and her daughter, sarah is my cousin.) omo ègbón tàbí àbúrò bàbá tàbí ìyá. Abúrò ìyáà mi ni ó n jé màríà, omo rè sarah sì jé omo àbúrò ìyáà mi. cover: n; (The plate has a blue cover.) ìdérí; ìbo-nnkan. Àbó náà ní ìdérí dúdú. cover:v; (She covered mouth up with her hands.) bò; dé ó fi owó bo enu rè. cow: n; (How many cows have you got?) màálù màálù mélòó lo ti ní? coward: n; (The man is a coward.) ojo ojo ni okùnrin náa. cowardice: n; (The other Children were surprised at his cowardice.) ìwà ojo. Ìwà ojo rè ya àwon omo yòókù lénu. cowboy: n; (The fulanis are mainly cowboys.) darandaran. Darandaran ni òpò nínú àwon fulani. cow-pea:n; (I cultivated cow-pea last year.) èwà mo gbìn èwà lódún to kojá. cowrie: n; (Cowries are no more used in Africa.) owó eyo won kò lo owó eyo mó ní Afíríkà crab: n; (I ate crayfish and crab yesterday) akàn mo je edé àti akàn lanáà. crack: v; (He cracked the coconut shall.) là; sán ó la/sán àgbon náà crack: n; (There is a crack in this cup.) lílà; sísán ojú sísán wà lára ife yìí cradle:n; (She prepared a cradle for her baby.) ibùsùn omodé, ité omo tuntun ó te ìté fún omo rè. craft: n; (Weaving baskets is a craft that takes quiet a long time to learn.) isé onà; Apèrè irúhun jé isé onà tì o máa n gba ènìyàn lákòókò láti kó. craftsman: n ; (The basket weaver is a good craftsman.). onísònà; olónà onísonà dáadáa eni tí ó n hun apèrè náà. cram:v; (He crammed the yam into his mouth.) kì; je ajekì; kún o bu isu náà kún enu rè. crane:n; (The crane moved the stone blocks from the ship to the shore.) (He killed a crane.) ero tí o n kó èrù sínú okò. Èro tó n kó erù sínú okò náà gbe àwon okúta nlá náà láti inú okò ojú omi sí èbúté. Irúfé eye kan bí eye àkò. Ó pá eyé tí ó jo àkò. crash:v; (The pot crashed to the floor.) ró wòó ìkòkò náà ró wòó mole. crash:n; (The car hit the tree with a crash.) ríró wòó pípariwo okò ayókélé náà ko lu igi náà pèlú ariwo nlá. crate: n; (He has a crate of mangoes in his car.) irufé àpótí kan tí a n to erù àwo tàbí nnkan mìíràn sí o ní àpótí móngòòrò nínú okò rè. craw:v; (The Child has stanted crawling.) (I ate crayfish.) fà; rá omo náà ti n fà. crayfish:n; edémo je edé. crayon: n; (The crayon is no more good.) efun ìkun-nnkan. Efun ìkun-nnkan náà ko dara mo. cream: n; (He ate cream.) wàrà tutu óje wàrà tutu. created: v; (God created heaven and earth.) sèdá olórun dá orun àti aye. creation:n; (The creation of the city took ten years.) ìsèdá. Ìsèdá ilú náà gba odún méwàá. creature: n; (All creatures that lived in the forest had been frightened by the fire.) èdá. Gbogbo àwon èdá to gbé aginjù náà ni iná náà dáyà fò. credit: n; (At least give him credit for truing.) We bought the book on credit.) (He has credit with the bank.) ìyìn o kéré tán o gbódò fún un ni ìyìn fún gbígbìyànjú. Àwìn: A gba ìwé náà láwìn Owó to wa ni ìpamó. O ní owó ní ìpamó pèlú ilé ìfowopamó náà. creek: n; (There are many creeks in Lagos.) ojú; ìtó odò ojù omi pò ní ilú-Èkó. creep:v; (We crept through the forest.) fà. A fà kojá nínù aginjù náà. creeper:n; (Melon plant is a creeper.) onfà/onífà Egúnsí jè ewéko onífà creepy: adj; (He told me a creepy story.) tí ó dérù ba ni ó so ìtan tí ó dérù ba ni fún mi crescent:n; (He cannot recorgnise the crescent.) àsèsèyo osùn ko lè dá aseseyo osù mò. crest:n; (The crest of the bird is red.) (He ran to the crest of the mountain.) ìyé orí eye. Iyé orí eye náà pupa sónso orí nnkan o sáre lo sí sónsó orí òkè náà. crew:n; (The captain said that the crew should go to the port in the evening.)egbé àwon atukò; egbé olórí okò náà so pé kí egbé atukò náà lo sí èbúté ni iròlé ojó. cricket: n; (He killed a cricket.) (He loves cricket.) ìrè; alántéètè ó pa ìrè kan bóòlù alafipákógbí ó féran bòólù aláfípákógba. cried:v; (The baby cried when she was beaten.) sokún omo náà sokún nígbà tí wón nà án. crime:n; (Killing people is a crime.) òràn òràn ni ìpànìyàn. criminal: n; (The man is a criminal.) òdaràn ódaràn ni okùnrin náà. criminal:adj; (Killing people is a criminal act.) tí ó je mó òdaràn/òràn. Ìwà ìpànìyan jé ìwà òdaran. crimson:n; (Crimson is the coloure I like most.) àwò pupa fòò. Àwò pupa fòó ló wù mí jù. crimson: adj; (She went crimson.) tí ó pupa fòó ojú rè pupa fòó. cripple: n; (Olu is a cripple.) aro. Aro ni olú. cripple:v; (The Child is crippled from the womb.) yaro omo náà yaro láti inù oyún. crisis: n; (There was a crisis last Saturday.) ìjòngbòn; wàhàlà; rúkèrúdò wàhálà bé sílè ní ojó Àbáméta tó kojá. crisp:adj; (Leave are crisp during the dry season.) rún were; tí kìí pé rún Àwon ewe máa n rún were nígbà èèrùn. crisp:n; (The potatoes crisp is very sweet.) ànàmó/òdùnkún díndin Ànàmó dúndún náà dùn criticize:v; (The teacher criticized my work-he said it was badly written.) gàn; se iwádìí; sòfúntótó olùkò náà sòfúntótó isé mi- ó so pé n ko ko ó dáa. critic:n; (The critic loves the prose text.) olórùn-íntótó olófùn-íntótó náà fèrán ìwé ìtàn àwon náà. criticism:n; (I listened to all her criticism.) ìsòfúntótó mo fara bale gbó gbogbo ìsòfúntótó rè. croak:v; (The birds on the roof croaked loudly.) han òfun. Àwon eye tó wà lórí òrùlé wón hánfun pèlú ariwo. crockery: n; (Put the crockery in that room.) ohun-èlò amò; ko awon ohun-èlò àmo náà sínú iyèwù yen. crocodile:n; (The hunter killed a crocodile.) ònì ode náà pa ònì ken. crooked:adj; (Your glasses are on crooked.) wó. Awò ojúurè. crop:n; (Some main crops of West Africa are rice, cassava and yam.) ohun ògbìn. Awon ohun ògbìn pàtàki ni ìwò oòrùn. Adúláwò ni : ìresì; èwà àti isu. cross:n; (You must carry the cross.) agbélèbú o ní láti gbé àgbélèbú náà. cross: v; (He crossed over the road and joined me.) dá kojá; ré koja ó dá ònà koja sódò mi crouch:v; (He crouched beside him.) dáwó telè; lósòó ó losòó/dawó telè ní egbé re. crouch:n; (She dropped to a crouch.) ó wà ní ìlosòó/ ìdáwótele. crow:n; (The hunter killed a crow.) (I heard the crow of that cock.) kannakánná ode náà pa kannakánná. Kíkò akuko- mo gbó kíko àkuko náà. crow:v; (The cock has crowed three times.) ko. Àkuko náà ti ko léèmèta. crowed: n; (There was a crowd (of people) round the dancer.) èrò òpòlopò yí àwon oíjó náà ká. crowd: v; (They all crowded teacher to hear what he was saying.) sù jo; fún pò. Gbogbo won sù jo yí olùkó náà ká táti gbó ohun tó n so. crowded:adj; (The house was too crowded.) kún fún òpolopò èrò. Èrò tí kún iná ilé náà jù crown: n; (The crown is beautiful.) adé. Adé náà rewà. crown:v; (The king was crowned last year.) dádé, joba oba náà dádé ní odún tó koja. crucify: v; (Jesus was crucified.) kàn mó agbélèbú wón kan Jésù mó àgbélèbú. crucifix: n; (He carved a crucifix.) àmì agbélèbú ó gbé àmì àgbélèbú kan. crucifixion: n; (There is a picture of the crucifixion of Christ in our church.) ìkànmó- àgbélèbú. Àwòrán ìkànmó-àgbélèbú kírísítì wà nì inú ìjo wa. crude: adj; (Crude oil cannot be used for engine.) láìtún se; láìpón. Epo tí a kò tún se ko se é lò fún èrò crude:n; (Children shouldn’t crack crude jokes with elders.) erékéré omodé ko gbodo bá agbalagbà se erékéré. cruel: adj; (It is very cruel to laugh atsomeone who is badly hurd.) níkà; aiseniyan; tí ó je mo ìwà ìkà ó jé ìwà ìkà lati máa fi eni to fi ara pa rérìn-ín. cruelty: n (The little boys complained about the cruelty of the older boys.) ìwà ìkà; ibi; ìsìkà; ìsebi. Àwon omódékùnrin náà sàròye nípa ìwà ìkà àwon ègbón won okùnrin. crumb:n; (He swept off the crumbs off the table.) èérún ó gbá àwon èérún náà dànú kúrò lóríí tábìlì. crumble: v; (He crumbled his cake.) rún ó rún àkàrà rè. crush: v; (Don’t crush the box-it has followers in the.) fún pa; tè ré ma se te àpótí náà ré –àwon òdòdó wà nínú rè. crush:n; (I couldn’t get through the crush.) òpò èrò tó fún pò N kò lè gba àárín àwon èrò tó fún po náa kojá. crutch: n; (The man goes about on crutches.) òpá aro tàbí akése okùnrin náà máà n fí òpá aro ìrin. cry: v; (She started crying when she heard the bad news.) sunkún; kígbe ó bèrè sí ní sókun nígbà tí ó gbó ìròyìn burújú náà. cry:n; (They heard a cry for help.) igbe ekún; ariwo ekún; ariwo; igbe wón gbó igbe pé kí won se ìrànwo. crystal:n; (The king was drinking out of a crystal cup.) okúta mímó gaara oba ní n fí ife ti a fi òkúta tó mó gaara se. cub: n; (Cubs are not dangerous.) omo eran abèékánná omo eran abèékánna ko burú. cubic: n; (The log is not move that 4 cubics.) ìgbònwó. Iti igi náà ko ju ìgbònwo mérin lo. cucumber: n; (He ate cucumbers yesterday.) apálá-irufé èfò tí ó maá n rí rúbútú kan bayìí ó je apálá lánàá. cuddle: v; (She cuddle her little boy and told him a story before he went to sleep.fà móra; gbá móra ó fa omodékùnrin rè móra, ó sì so ìtàn fun un kí ó tó lo sùn. cuff: n; (His shirt’s cuffs are frayed.) orùn owó aso (èwù)orùn owó aso rè ti gbo cultivate:v; (The farmer cultivated beans and sugar cames.) gbìn. Àgbè náà gbin èwà àti ìrèké. cultivation: n; (Beans cultivation is very common in desert areas.) ìsògbìn ògbìn èwà wópò ni àsálé. cultural: adj; (The students had cultural dance.) tí o je mo àsà/ìbílè. Àwon akékòó náà jó ijó ibílè. cunning: adj; (The man is too cunning.) gbon; lárèékérekè. Okùnrin náà ní arékérekè jù. cunning: n; (Cunning is not good.) arékérekè; àlùmòkóróyó Àrékérkè kò dára. cup: n; (He gave me a cup.) ife ó fún mi ní ife. cup: v; (She cupped her hands round her mouth and shouted.) se owó bí ife o se owó rè bí ife o sì fib o enu rè ó sì pariwo. cupboard: n; (He kept the goods in the cup-board.) pepe ìbi tí a lè kó nnkan sí ó ko àwon ojà náà sínú pepe ìkónkan-sí. cure: v; (The medicine has cured my fever.) wòsàn oògùn náà ti wo ibà mí sàn cure: n; (There is cure for tuberculosis.) ìwòsàn. Ìwòsàn wà fún ikó fée curfew: n; (The was curfew throughout last week.) ìséde. Iséde wà ní gbogbo òsè tó kojá. curiosity: n; (He is full of curiosity.) ofúntótó; ìtopinpin ó ní èmí ìtopinpin púpò. curious:adj; (He is a curious boy, always asking questions.) topinpin omo náà máa n fé topinpin, ó máa n bèèrè ìbéèrè sáa. curl: v; (His hair is curled.) káko, ká jo, wé. Irun rè kákò. curly: adj; (He has curly hair) kíká, wíwè ó ní irun kíká. currency: n; (The currency of Nigeria is naira.) nína; owó takàdá. Náírà ni owó nínú Nàìjíríà. current: adj; (The word is no longer current.) ti ìsisìnjí; ti lóótóó yìí òrò náà kìí se ti ìsisìnyí. current: n; (The current of the river carried him for two miles before he could get out.) ìsàn odo. Ìsàn odò náà gbe fún ibùsò méjì kí ó tó lè jade. curry: n ; (She was eating chicken curry and rice.) ewébè olóòórùn didun ó n je eran adiye tí a fi ewébè olóòórùn dídùn sè pèlú ìresì. curse: v; (The woman cursed her enemies.) fi bú; fir é; fi sépè obìnrin náà fi àwon otárè rè. curtain: n; (He drew the curtain as it was night time.) aso ikélé; aso títa ó ká aso ikélé náà nígbà ti ó di àsálé. curve: n; (The are many curves on the road.) ohun tí o té; ohun tí ó wó. Ibi tí ó wó po ní ojú òná náà. curve: v; (The road curved suddenly to the right.) wó; tè onà náà le lójiijì sí apá òtún. cushion: n; (He sat on a cushion chair.) tìmùtìmù; ìròrì ó jókòó lórí aga tùmùtùmù. custom: n; (It is the custom of in Yoruba to offer kolanuts to visitors.) àsà. Àsa yorùbá ni lati máa fí obì se àlejò. customary: adj; (He talked to us with his customary kindness.) tí ó je mo àsà ó báwa sòrò pèlú àánú gége bí àsà rè. customer: n; (The students are my customers.) oníbàárà oníbàárà mi ni àwon akékòó náà. customs: n; (The customs have seized large quantities of smuggle heroin asóbodè. Àwon asóbodè náà ti gba òpòlopò oògùn olóró tí wón se fàyàwó rè. cut: v (He cut yam in half.) gé, sá; yun; bù; kè; là o gé isu náa sí meji. cut: n; (The boy has a bad cut on his leg.) ogbé omokùnrin náà ni ojú ogbé burúkú kan rè. cutlass: n; (He gave me a cutlass.) ada ó fún mi ní àdá kan. cutlery: (Knives and forks are cutlery.) ohun ìyeun tí a fí n jeun tabi ti a fí n pín ounje ohun ìjeun in òbe ati sibi oníga jé. cycle: n; (There is a cycle of birth, growing up giving birth and dying.) ayíká, ayípo. A ní àyipo ìgbà bíbíni, didàgbà, bíbímo àti ìgba kíkú. cycle: v; (He cycles to school every day.) gun kèké ológèere ó máa n gun kètè ológèere sílé èkó lójoojumó. cyclist: n; (The man is a cyclist.) ení tí o n gun kèké/ológèerè okùnrín náà máà n gun keke ológeere. cylinder: n; (Oxygen is kept in cylinders.) ìgò onírin. Inú ìgò onirin in wón máa n fí aféfé èémí sí. cyst: (He had a small operation to remove a cyst on his body.) àlétó ó se isé abé kékeré láti mù àléto ara rè kúro. Atumo-Ede (English-Yoruba): D 2429 6255 2006-12-17T07:21:22Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (Yoruba-English): D]] ==Oju-iwe Kiini== dab: v; (She stopped crying and dabbed her eyes.) jèjé; nù fééréfé ó dáké ekùn, o sì nu ojú rè nù. dab: n; (She gave her daughter a dab on her face after greeting her.) ìlù jéjé; ìfowokán feerefe, ifowó-nù fééréfé o fún omo re ni ifowonu fééréfe lorí léyùn to kìí tán. daft: n; (Don’t be so daft.) aláìní-làákàyè; alání-òye. Má yan aláàlóye. dainty: adj; (She is a dainty Child.) dídùn; dára; elegé omo tó rewà ni. daisy: n; (The garden is fill of daisy.) irúfé koríko kan tó ó máa n ní òdòdó fúnfun lórí pèlú pupa résúrésú láàrin rè. Imí ogba náà fún koríko tí Ó ní òdòdò funfun lórí pèlú anu pupa láàrin rè. dale: n; (The dale is very deep.) ògbun ògbun náà jùn. dangerous: adj; (The river is highly dangerous for the swimmers.) lèwu odò náà léwu gidegidi fún àwon òmùwè. darling: n; (She is my darling.) olùfé olùfé mi ni. darling: adj; (My darling daughter is here.) olólùfé olólùfé omo mí obìnrin wà nibi. dart:n; (He killed the bird with dart.) òkò o fi oko pa eye náà. dart: v; (The mouse darted away when I approached.) lo kíákíá; sáré lo lojiji. Eku ilé náà sáré lo lójiji nígbà tí mo sún mó on. dash: v; (I must dash.) sún sìwájú kíákíá, lo kíákíá mo gbòdò máà lo kíakíá. dash: n; (Try to make a dash of freedom.) ìsúnsíwáhú mura láti ni ìsúnsíwájú òmìnira. Ami kan ti a n fi sí ìwé kíko. date: n; (What is today’s date?) déètì kí ni déètì. date: v; (Don’t forget to date your cheque.) fi déètì ojó sínu ìwé kíko ma se gbagba láti fi déètì sínú sòwédówó re. daughter:n; (The man has three daughters.) omobìnrin okùnrin náà ní omonùnrin méta. dawn: n; (We must start at dawn.) àfèmójú. A gbódò bèrè nì àfèmójú dawn: v; (Day was dawning as we left.) yé;bers sí ni mole ojúmó ti mo bí a se kúrò. day:n; (He has been working all day.) ojú òsán ó ti n sisé ní gbogbo ojú òsán daylight: n; (He stole the car in the daylight.) ojúmomo ojúmomo ló jí okò ayókélé nàá. daytime: n; (You hardly see owls in the daytime.) ojú òsán; òsán gangan o kò lè sábà rí àwon eye òwìwí ni òsán gangan. dead: adj; (The tiger fell dead.) di òkú; láìlémìí. Ekùn náà subú lulè ó dòkú. dead: n; òkú. (We carried the wounded and the dead off the battle field.) A gbé awon to fara pa ati awon okú náà kúrò lójú ìjà. dead: adv; (You are dead right!) pátápátá ó gbà a pátápátá deaf: adj: (She was born completely deaf.) tí ó dítí. A bii ládití pátápata. deaf:n; (They are all deafs.) eni tí ó diti. Adìti ni gbogbo won deal: n; (The workers are hoping for a better pay deal.) ìpín ; àjosopò. Àwon òsìsè náa n retí ìpín/ isé tí yoo mú owó to gbe péélí wa. deal: v; (He dealt me four cards.) pín ó pín páálì ìkonkan-sí méin fún mí. dear: adj; (My daughter is very dear to me.) tí ó sòwón omobìnrin ni sòwón sí ni púpò. dear: n; (Come here, my dear.) Èdá gìdi; eni rere, olùfé máa bò níbi, olùfé mi. death: n; (Her death was a shock to him.) ikú ikú re bá a lójijì. debate:n; (After much debate we decided to leave the place.) àríyànjiyàn iléyin òpòlopò aríyànjiyàn a pinu láti kúrò nìbè. debate: v; (What are you debating about?) se n se àríyànjiyàn kí le n se àríyànjuyàn lé lórí. debit: n; (How much is my debit?) gbèsè. Eló ni gbese mi?. debtor: n; (The man is my debtor.) onígbese onígbèsè mi lokùnrin náà. decade: n; (It now a decade I saw him last.) odún méwàá ó pe odún méwàa tí mo rí i gbèyìn. decay: v; (Sugar will decay your teeth.) rà bàjé súgà yóò ba eyín re jé. decay: n; (That system slowly fell into decay.) ìbàjé; rírá; aláìsìsé díédíè. deceive: v; (He deceived him.) tàn je ó tàn an je. deceiver: n; (The man is a deceiver.) elètàn elètàn ni okùnrin náà. december: n; (He was born in December.) òpe; osù kejìlá odún. A bíi nínú osù òpe. decent: adj; (The lady is decent.)finju. Omoódan náà fúnju. decide: v; (I have decided to go.) pinnu. Mo ti pinnu láto lo. decidous: adj; (He went to hunt in a decidours forest.) tí n wówé lódoodún ó lo sode nínú igbó tí o n wówé lódoodún. decimal: n; (I don’t understand decimal fraction.) tí o ní se pèlú èwá. Ìsirò orí pípín sí méwàá kò yé ni dáadáa. deck: n; (My bad is on the top deck.) pákó tí a fit è okò. Erù mí wà lórí pákó tí afi lé okò lókè. declaration: n; (The was a declaration of wan yesterday.) ikede ìkéde ogún wáyé lánàá. declare: v; (He declared that the war is over.) kéde; tenumó ó kéde pé ogún ti tan. decorate: v; (The table was decorated.) se lósòó wón se tábìlì náà lósòó. decline: n; (There is a decline in the population of this country.) ìdínkù; iwásílè. Idúnke/ìwásílè wà nínú ìye olùgbé orìkè-èdè yìí. decline: v; (The influence declined after she lost the election.) dínkù; wá sílè. Gbajúmò rè dúnkù léyìn tí kò wolé ìbò. deed: n; (You shall be rewanded according to your good deeds.) ìde;. A ó san èsan ìsé rere rè fún o. deep: adj; (The well is very deep.) jìn; jinlè kàngs náà jìn dáadáa. deer: n; (The hunter killed a deer.) àgbòrin, ìgalà, egbin ode náa pa àgbònrin. defeat: v; (Thou shall defeat your enemies.) bì subu; borí. Ìwo yóò bóri àwon òtá re. defeat: n; (Your enemies shall suffer defeat.) ìsubu. Àwon òtá re yóò rí ìsubú. defend: v; (I will defend him.) gbèjà; dáàbò bp; se odi fun. N ó dáàbò bò o. defense: n; (God is my defense.) ààbò; asà olórun in ààbò mi. defenceless :n; (He is a defenceless Child.) aláìní-ààbò. Aláìláàbo omo mi. deficiency: n; (Vitamin deficiency can lead to Illness.) ààpé. Àìpé oúnje asaralóore lè fa àìsàn. deficient: adj: (The Child is deficient in knowledge.) jé àìpé omo náàjé àìpé ogbón define: v; (The powers of a judge are defined by haw.) túmò; so àsoyé òfin lo so àsoyé lóri agbára adájó. definite: adj; (I have no definite plans for tomorrow.) (It is now definite that she’s going to be promoted.) pàtó. N ko ni àwon àlàkale kankan pàtó fún òla. dájú ó di dájú báyìí pé won yóò gbé e ga. defy: v; (She defied her parents and got married.) fojú ká mó; pè níjà; témbélú ó fojú témbélú àwon òbi rè ó sì lo lókò. degree: n; (She shows a high degree of skill in her work.) ìwon; ioò; oyè ó fi ìwòn làákaye gíga han nínú isé rè. delay: n; (He did the work without any delay.) ìdádúró ó se isé láìsí ìdádúró kankan. delay: v; (He delayed me for two hours.) dá dúró ó dá mi duro fun wakati meji. delegate: n; (He sent his delegate to me yesterday.)ikò; asojú ó ran àwon ikò rè simi lánàá. delegate: v; (The manager was delegated to reorganize the department.) yan asoju; yan ikò wón yan olùdarí náà láti tún èka náà tò. deliberate: adj; (Deliberate sins have no forgiveness.) àmòómòse. Àwon èsè àmòómòda ko ní Ìdárijun. deliberate: v; (He deliberated on my question before she answered me.) rónú ó ronú lórí ìbéèrè mi kó tó dá mi lóhùn. delicate:adj; (That crate of egg is delicate to carry.) elegé pákó tí a to eyin sí yen se elegé láti gbé. delicious: adj: (She prepared a delicious meal.) tí o ní àdídùn ó se oúnje aládìídùn. delight: n; (He takes delight in proving others wrong.) inú dídùn ó ní inú dídùn sí ìyàn jíjà. delight: v; (He delights in shocking people.) ninu dídùn; dumú ó máa n nínú dídùn sí pipa àwon èniyàn lára. deliver: v; (The woman just delivered a baby.) (She delivered the gods for me.) Gbà sile, bimo, obìnrin náà sese bimo ni. O gba ojà naa sílè fún mi. delta: n; (I have been to the Niger Delta.) ibi tí odo tí peka sí wéewé sínú omi òkun. Mo ti de ibi ti odo oya ti pèka. deluge: n ; (The deluge destroyed many properties.) ìkún omi. Ìkún omi náà ba òpòlopò dúkìá jé. demand: v; (He demanded for money.) bèèrè fún nnkan ó bèèrè fún owó. demand: n; (The demand for the goods is too high.) ìbéèrè. Ìbéèrè fún òjá náà ga jù. democracy: n; (Democracy is the best type of government.) èro ìjoba tolórí telémù. Ètò ìjoba tolorí telémù ló dára ju demolish:v; (He demolished the shop.) (He demolished the statute) run ó run ilé ìtàjà náà. Bàjé, O ba òwò náà jè demonstrate: v; (He demonstrated his loyality.) fi hàn, ó fi ìwa otító rè hàn demonstration: n; (They gave a clear demonstration of their intentions.) ìfihàn, wón se afihàn èrò okàn rè gbangba. den: n; (He threw him into a lion’s den) ihò, ó so ó sínú ihò kìnìún. dense: adj; (The forest is very dense.) dí, Igbo náà dí púpò dentist: n; (My brother is a dentist.) onísègùn eyín onísègùn eyín ni ègbón mi. deny: v; (Peter denied jesus.) sè; kò fún, pétérù sé Jésù depart: v; (He departed from him immediately) lo kúrò ;o lo kúrò lódò rè lógán. department: n; (He is the head of our department) èka ounní olorí èka tiiwa. depend: v; (You cannot depent on his arriving on time.) gbókànlé; gbáralé, gbíyèlé. o ko lè gbára lé díde rè lákòókò. dependant: n; (The Child is a dependant to his brother.) eni tí wón n gbó bùkátà rè. Egbón omo náà ni ó n gbó bùkátà re depict: v; (His novel depicts life of a Christian.) fihàn; se àpeere. Iwe ìtan arose re se afihàn ayé onígbàgbó. deposit: n ; (The shop promised to keep the goods for me if I paid a deposit.) ohun ìdógò; ilélè; ìjásílè Ilé itajà náà selérí láti pa ojà náà mo fún mi tí n ba le fi owo dógò sílè. deposit: v; (The bus deposited them at the bustop.) dogol san àsansílè owo; dà sílè fi lélè. Okò náà dà wón sílè ni ibùdókò náà depot: n; (He went to coca-cola depot.) ilé ìsura; ibì ìpamó ó lo sí lbi tí wón n pa otí elérìndodo mó sí. depress: v; (Wet weather alwas depresses me.) rè sílè; mú káàánú òrìnrin n rè mi ní okàn sìlè. depression: n; (He committed suicide during a fit of depression.) ìrèsílè; ìrèwèsì, ó bínú pa ara rè nínú tí ìrèwèsì okàn. depth: n; (The dept of the well is ten feet.) ìjinlè; jíjìn, jíjìn kanga náà jé ese méwàá. deputy: n; (I am acting as deputy till the manager returns.) asojú eni; àdèlé, mo n se gégé bí adelé títí tí aláse náà yóò padà. descend: v; (The lift began to descend.) sò kale. Èro agbeni náà bèrè sí ní sòkàle. describe: v; (He described his house.)júwe; fi òrò sàpeere ó júwe ilé rè. desert: n; (Somalia is mostly desert.) asalè. Asálè ni gbogbo ile sòmàlíà ferè é jé. desert: v ; (He deserted his wife and Child.) kò sílè ó ko aya àti àwon omo rè sílè. design: n; (Good designs will earn you more money.) àpeere; apèjúwe; àwòrán. Àwon àwòrán dáadáa yóò mú owó wa fún o dáadáa sii. design: v; (The route is designed to improve the flow of traffic.) (He designed the house.) sètò, wón sètò ònà náà dún ìgbòkègbòdò oko tó já gaara. se lósòó ó se ilé náà ní òsó. desire: n ; (They had little desire for wealth.) ìfé, ìwù. Ifé kékéré ni wón ni sí orò desire: v; (We desire happiness and health.) fé. A fé inú dídùn àti àlàáfía. desk: n; (He was writing on his desk.) tábìlì ìkòwé ó n kòwé lórí tábìlì ìkòwé rè. despair: n ; (He gave up struggle in despair.) àìnírètí ó síwó ìlàkàkà pèlú àìnírètí. despair: v; (Don’t despair! We will think of a way out.) so ìrèrí nú má so ìrètí nù, a o wá ònà àbáyo. dispatch: v; rán lo. (American warships love been dispatched to the area.) (Àwon Améríkà rán àwon okò ogun won lo sí agbègbè náà. dispatch: n; (Government welcome the depatch of the peace keeping force.) ikò. Ijoba kí awon ikì tí wón rán sí lbi ìpètù-síjà náà kàábò. desperate: adj; (The prisoners grew increasable desperate.) láìnírètí; gbékú ta fi àáké kórí. Àwon eléwon náà gbékú ta. despise: v; (Don’t despise others.) kégàn; gàn; sáátá, mo se gan elòmíràn. despite: prep; (They had a wonderful holiday despite a bad weather.) bí ó tile jé pé, Wón gbádùn ìsùnin won bí ó tile jé pé ojú ojó kò dára. destination: n; (He reached his destination safely.) òpin nnkan: lbi tí a n lo, o dé lbi tí o n lo láyò. destine: v; (He is destined to be rich.) pinnu; kádàrá; yàn fún, ó kadara lati lówó. destiny: n; (Destiny drew us together.) kádàrá, kádàrá lo fè wá móra. destroy: v; (He destroyed the bus) parun, run, ó pa okò náà run. destruction: n; (Government inported weapons of mass destruction.) ìparun. Ijoba ra ohun ìjà ìparun wolé. detail: n; èkúnréré ó kò láti so ní èkúnréré gan-an bí a ti se le yí òkun náà padà detail: v; (The man details all the goods in his shop.) se lékùn-ún-réré okùnrin náà sètò ojà náà lékùn-ún-réré sí ilé ìtajà rè. detain: v; (He was detained for 3 days.) dá dúró; tì mole. Wón tì í mólé fún ojó méta. detect: v; (Do I detect a note of wrong in your voice?) wá rí i. N jé mo se àwárí ègó nínú òrò re? detergent: n; (He washed his clothes with detergent.) ose lúbúlúbú, ó fi ose lùbúlúbúfo aso rè deteriorate: v; (His health deteriorate rapidly and he died.) rèyìn, bajé síí burú síí. Aláafíà rè n buru síi ó sì kú. determine: v; (He determined to go.) pinnu; fowó sòyà ó pinnu láti lo. detest: v; (He detests stealing.) kóòríra, ó kóòríra olè. devolop: v; (They sugar industry is developing.) dàgbà; gbòòrò; gbèrú. Ile isé suga náà n gbérú síi. device: n; (Beware of the device of enemies.) ete; ogbón sora fún ete àwon òtá. devil: n; (Devil is a liar.) Èsù; ènìyàn buburú òpùró ni Esu. devote: v; (He devoted his time for communual work.) yà sótò; yà sí mímó ó ya àsìkò rè sótò fún isé ilú. dew: n; (There was dew on the leaves.) ìrì; eeni. Irì wà lórí àwon ewé náà. diagonal: n; (He stood at the diagonal of the room.) lbi tó so igun méjì pò ó duro síbi tó so igun yàrá náà pò. diagram: n; (He draw the diagram with chalk.) àwòran, ó ya àwòran pèlú efun. dial:n; (The dial of the clock has spoilt.) ojú aago ójú aago náà ti bàjé. dial: v; (He dialled to my telephone number and called me.) yí nómbá ero ìbánisoro lónà jíjùn làti peni básòrò o yí nómba ero ìbánisoro mi o si pè mi. diamater: n; (The diameter of the ball is not more than a feet.) ìlà tí ó gba àárín obíríkítí kója; fífè òbíríkítí fífè bóòlù náà ko ju ese bàtà kan lo. diamond: n; (He saw a diamond on his farmland.) òkúta oníyebíye jùlo ó rí òkúta oníyebíye jùlo lórí ilè oko rè. diarrhoes:n; àrunsu; ìgbé òrìn. Ìgbé òrìn n dàá láàmu. (He is suffering from diarrhoea.) diary: n; (He left his diary on the table.) ìwé ohun tí a se lójoojumò ó gbàgbé ìwé tí o n ko ohun tó se lójoojumó só ri tábìli. dice: n; (He lost the dice.) àwon omo ayo tí o máa n ní igun mérin, ó so awon omo ayo onígun mérin nù. dictate:v; (She dictates for her husband.) pase; so; pè fún láti ko ó máa n pase fún oko rè. dictation: n; (The dictation is very simple.) àpeko. Àpàko náa ró dáadáa dictator: n; (Our president is a dictator.) apàse eni tí o lágbára láti se ìlé bí ó ti wù ú. Àare wa máa n se ìlé bó ti wù ú. dictionary: n; (He bought an english dictionary.) ìwé àsàjo òrò tí ó n so ìtumò òrò. Ó ra ìwé atúmo òrò ní ede Gèésì. did: v; (He did the work.) se, ó se isé náà. die: v; (He died yesterday.) ku, ó kú lánáà. die: n; (He lost a die.) omo ayò onígun mérun ó so omo ayò onígun mérun kan nu. diesel: n; (He filled his vehicle wigh diesel.) epo okò ó ra epo kún okò rè. diet: n; (Illnesses are caused by poor diet.) oúnje, oúnje burúku ló n fa orísìírisìí àìsàn. diet: n; (You ought diet and got exercise.) jeun ó ue kí o jeun kí o sì maa se idáraya. differ: v; (Tastes differ.) yàtò ohun tí eni kòòkan fé yàtò síra difference: n; (The difference is clear.) ìyàtò. Ìyàto náà hàn gbángba. different: adj; (The tastes are different to mine.) yàtò. Ifé wón yàtò sí tèmi. dificult: v; (She finds it difficult to stop smoking.) sòro ó sòro fún un láti síwóo sìgá mínu. difficulty:n; (Bad planing will lead to difficulty later.) ìsoro; ìyonu; ìnira. Ète búburú yóò yorí sí ìsoro nígbèyìn. dig: v; (I spent the morining digging.) gbélè; walè mo fi gbogbo owúrò gbélè. digest: v; (Some foods take longer to digest.) dà (oúnje); tò léseese. Awon óunje kan máà n pé kí won tó dà. digger: n; (He bought a new digger.) ìgbélè ó ra ìgbélè tuntun. digit: n; (There are 3digits in “345’) nombà Nómba méta ló wà nínú “345’ dignify: v; (The ceremony was dignifed by the presence of the ambassador.) bu olá kún; bu iyi kún wíwá asojú ilè òkèèrè náà buyì kún ayeye náà. dignitary: n; (The ara all dignitaries.) olóyè; olólá; eni iy. Eni iyì ni gbogbo won. dignity:n; (He has a very great dignity.) olá ìyìn; igbéga ó ní ìyìn tó pò dim: adj; (His eye sight is getting dim.) sújú; se bàìbàì; pòkúùdu ojú re ti n se bàìbàì. dim: v; (Old age hasn’t dimmed her memory.) so dí bàìbàì; Arúgbó ko tíi so iyè rè dí bàìbàì. dimension: n; (What are the dumensions of the room?) títóbí; ìbú àti òòró kí ni ìbú àti òòró iyàrá nàá. duminish:v; (His strenght has diminished over the years.) dínkù; fà séyìn. Agbára rè ti dínkù láti odún yìí wá. dim: n; (They are making so much dim that I can’t hear you.) ariwo nlá wón n paríwo nla débi pé n kò le gbó o. dine: v; (We dinned together.) jéun. A jeun pò. dinner:n; (He didn’t take his dinner yesterday.) oúnje alé kò je ounje alé rè lánáà. dip: v; (Dip your pen into the ink.) fi bò, fi kálámù re bo tàdáwà. dip: n; (We went for a dip.) ìwè nínú odò; ìrìbo inú omi. A lo wè nínú odò. diploma: n; (He has a diploma in management.) ìwé tí àwon aláse fowó sí pé eni tí a fún ti gba oyè nílé ekó gíga. Ó ni ìwé àse ìgboyè nínú ìsàkóso ilé-isé. diplomacy: n; (He solved the problem with diplomacy.) (International problems must be solved by diplomacy, not war.) ogbón èwè, ogbón ìsèlú; ó fí ogbón èwé yanjí ìsoro náà. Àjosoyépò láàrin àwon orílè-èdè. A gbódò máa yanjú wàhálà láàrin àwon orílè-èdè pèlú àjosoyépò, kìí se pèlú ogun jíja. diplomat: n; (The diplomats of the two countries have arrived.) asojú orílè-èdè ilè òkèerè. Àwon asojú orílè-èdè méjèjèèjì ti de. direct: v; ( He directed me to you.) fí ònà hàn; se amònà; tóka sí júwe; darí ó darí mi sí o. direct: adj; (He followed the direct route.) gán-àn; tààrà; pàtó ó gba ònà tàarà. direction: n; (Has the wind changed direction?) ònà; tító àpeere; àpèjúwe se atégùn ti yí ònà ibi tí o n fé sí pàdà? dirt: n; (His clothes were covered with dirt.) èérí; ègbin; erè; ìgbònsè. Èérí bo àwon aso rè. dirty: adj; (He is too dirty.) dòtí; léèérí; légbin, lóbùn ó ti lóbùn ju. disable: v; (He was disable after a car accident.) di aláìlágbára; di abirùn o di aláìlagbára léyìn ìjàmbá móto náà. disabled: adj; (He is a disabled Child.) abirùn; aláìlágbára. Abirùn omo ni. disadvantage: n ; (The plan has many disadvantages.) òfò; ìpalára. Ète náà ni òpòlopì ìpalára. disagree: v; (He disagreed with him.) kò; se aláìré; yapa ó kò fún un. disagreement: n; (There is disagreement between them.) àìgbóraeniyé ìyapa Aigbóraeniyé/ìyapa wà láàrin won. disappear: v; (The plane disappeared behind a clould.) fara sin; kúrò lójú. Bàálù náà fara sin séyìn ìkùku. disappoint: v; (The man disappointe me.) dá lára; ye àdéhùn okùnrin náà ye adéhùn pèlú mi. disappointment: n; (Not getting the job was a bitter disappointment.) ìmófo; ìdálára; ìrètí tàbí ìgbékèlé tó sákìí. Àìrí isé náà gbà jé ìdálára tó koro. disaster: n; (His death was a great disaster.) ìjàmbá; àjálù. Ìjàmbá nla ni ikú rè. disc: n; (He wears an identity disc round his nect.) ojú oòrùn; oju ohun tó té ohun tó rí pelebe ó wo ìdánimò pelebe yí orùn rè ká dusciple: n; (Jesus had twelve disciples.) omo èyin omo èyìn méjìla in Jesu ní. disciphinary: adj; (The formed disciphnary committee.) tí ó je mó ibiwí wón yan ìgbìmo abaniwí. discipline: n; (Strict discipline is imposed on army recruits.) ìkóra-eni-ní ìjánu; ìbawí. Wón fún àwon omo ológun tí wón gbà ní ìbáwí tó lè. discipline:v; (Parents should discipline their Childer.) bá wí. Àwon òbó gbódò máa bá àwon omo won wí. discomfort: n; (He was in discomfort for 3 days.) ìror; inira ó wà nínú ìnira fún ojò métà. discomfort: v; (Nothing has ever discomforted him in his life.) ni lára; fún ni ìrora kò sí ohun tó ní lára rí. disconnect: v; (We have been disconnected.) yo kúrò; pìn níyà wón ti yo wá kúrò. discount: n; (He was given discount on the goods he bought.) ìyokúrò; ìdín owó kù wón dín-in lówó kù lóri ojà tó rà. discount: v; (He discount what the Child said.) sàìkà sí; dinwó kù ó sàaka ohun tí omo náà so sí. discourage: v; (He discouraged the Child.) mú ìrèwèsí bá ó mú ìrèwèsì bá omo náà. discover: v; (She was very delighted to discover a good restaurant nearby.) se àwárí; jágbón. Inú rè dùn láti se àwárí ilé ìjeun dáadáa ni itòsí. discovery: n; (The researchers have recently made some important new discoveries.) àwárí; ìjágbón. Awon oníwadìí náà se àwon àwárí tuntun láìpé yìí. discriminate: v; (The law discriminated between.) fi ìyàtò sí; sàmì sí ofún fi ìyàto hàn láàrin ìmòòmò pàyàn àti àìmóòmò pàyàn. intentional and accidental killing. discrimination: (He detests racial discrimination.) ìfìyàtò sí; ìsàmì sí. Ó korira eléyàmèyà. ==Oju-iwe Keji== discuss: v; (I refused to discuss the matter any further.) wádìí; so kínníkínní; mo ko láti sòrò náà kínníkínní siwájú síi. discussion: n; (The matter will be dealt with in open discussion.) ìfòràwérò; àsogbè òrò; ìwadìí. A ó yanjú òrò náà nínu ìfòròwérò gbángba. disease: n; (He preverted the spread of the disease.) àrùn; òkùnrùn ó dènà ìtànkálè àrùn náà. disprace:n; (There is no disgrace in being poor.) ègàn ; ìtijú; èté; ojútì ko sí èté nínu àìlówó disgrace: v; (He openly disgraced him.) dójú ti; té o dójú tì í ní gbangba. disguise: v; (She disguised her voice clererly.) parade ó yí ohùn rè padà wéréwéré. disguise: n; (I didn’t recorgnise him-he was in disguise.) ìbòjú; ìparadà. N kò da mò; o wà ní ìparadà. disgust: n; (The idea of smoking fills me with disgust.) sísú; ìkó-ní-ìríra òrò sìgá mimu ti sú mi. disgust: v; (It disgusts me to see him abusing his wife in the public.) su; kó ní ìríra o kó mí ní ìríra kí n máa ríi kí o máa bú ìyàwó r`ní ojú gbogbo aye. dish: n; (He bought new dishes.) àwo oúnje ó rá àwon àwo oúnje tuntun. dish: v; (Can you dish out everything for me?) bù oúnje sínú àwo. N jé o lè bù gbògbo rè sínú àwon fún mi? dishonest: adj; (He wa dishonest to me.) aláìsòótó; ayédèrú ó se aláìsòótó sí mí. disinfect: v; (This nurses disinfected the hospital wards.) fi oògùn lé síwájú. Àwon onísègun fi òògùn lé àrùn síwáju ní ìbùgbé àwon aláìsàn ní ilé ìwòsàn náà. dislike: v; (I dislike dogs.) kóòríra mo kóòríra àwon aja. dislike: (I have a strong dislike of modern music.) ìkoòríra mo ní ìkoòríra àwon orin ayé òde òní. disloyal: adj; (He is disloyal to his country.) alálòótó ó jé aláìlóòtò sí orílè-èdè re. dismal: adj; burú; ní ìbànújé sókùnkùn Iroyin náà buru bí í ti àtèyìnwá.(The news was as dismal as ever. dismay: (She expressed dismay at what had occurred.) èrù; ìdààmú;ìfòyà ó fi ìfòyà rè hàn lórí ohun tó selè. dismay: v; (He were all dismayed at his refused to co-operate with us.) dààmú; foya. Gbogbo wa la dààmu nítorí àìgbà rè láti se tiwa. dismiss: v; yo(He planned to dismiss the worked from the company.) kúro; ó gbìyànjú láti yo òsìsé náa kúrò níbi ìsé. disobey: v; (He disobeyed his parents.) se àìgboràn ó sàìgboran sí àwon òbí rè. disobedience: n; (He was punished for his disobedience.) àìgboran. Wón bá a wí fún àìgboràn rè. disobedient: adj; (I was very disobedient to my father.)aláìgboràn mojé aláìgboràn sí bàbá mi. disorganise: v; (He disorganised our plans.) dà rú ó da àwon erò wa rú. dispatch: v; rán lo kíákíá. Àwon Améríka ran àwon okò ogun won lo sí àgbégbe náà. dispatch: n; ikò tí a rán nísé. Ìjòba kí àwon ikò tí wón rán lo sí ibi ìpètu sí ìjà náà káàbò. dispense: v; (Government wellcome the clespatch of the peace keeping force.) pín fún okùnrin náà pín àwon ohun èlò ìlera fún àwon aláìní. dispensary: n; (The man dispensed free health care for the poor.) (He went to dispensary to by medicine.) ilé egbò igi; ilé oògùn ó lo sí ilé egbò igi lati lo ra oògùn. disperse: v; (The wind dispersed the clouds.) fúnkà; túká. Atégùn tú kùrukùru náà ká. display: v; (He displayed his goods for sale.) tò ó se àfihàn àwon ojà rè fún tità. display:n; (They put the documents on permanent display in the British Muscum.) àsehàn; ayeye wón kó àwon ìwé náà sínú gbòngàn àwon Gèésì fun àfihàn t;o pé títí. disposal:n; (Bomb disposal is not common.) (The books are at my disposal.) ìkáwó; Àwon iwé náà wà ní ìkáwó mi. Ìju-nnkan-nù; ìda-nnkan-nù Tà. Ìtèsíwájú nípa títa awon ohun ìní náà ní à n réti láì pefurther asset disposols are expected soon. dispose: v; (Various objects were disposed on the desk in front of her.) (We should find a better way of disposing of household waste.) tò orísìírisìí àwon nnkan ni won to sí orí tábìlì ìkòwé tó wà níwájú re. jù nù; so nù ; dà nù. A ní láti wá ònà tó dára láti máa da awon ìdòtí ilé nù. dispute: n; (There was disput among them.) ìjiyàn; àríyànjiyàn. Aríyànjiyàn wà láàrin won. dispute: v; (They disputed what they should do.) jiyàn sí, lòdì sí won lòdí sí ohun tó yé kí wón se. disrespet:n; (I meant no disrespect by the remank.) àìbòwòfún; àìboláfún. N kò gbèrò àibòwòfún pèlú ìsesí mi yen. disrespectful: adj; (The child was disrespecful to her parents.) jé aláìbòwòfúnni ómo náà se alaibòwò fún àwon obíi rè. dissatisfaction: n; (Many viewers have written to express their dissatifaction current programmes.) àìtélórùn òpòlopò ònwòye ló ti kòwé láti fi àìtélórùn won hàn pèlú àwon ètò tó n lo. dissatisfied: adj; I am throughout dissatisfied with your work.) sàìtemi lórùn Isée re sàìtémi lorun pátápátá ni. dossolve: v; (Water dissolves salt.)yó omi máa n mu iyò yó distance:n; (What is the distance between the two houses.) ààyè; ìtakété; àlàfo kí ni àlàfp tó wa láàrin awon ilé méjèèjì náà?. distance: v; (She need to distance hereslf from them.) yapa; jìnà o ye kó jìnà sí won. distant: adj; (The airport is about ten miles distant from the city.) jìnà; jìn. Pápákò òfuurufú náà fi bíi máìlì méwàá jìnà sí ilú. distemper: n; (My dog is suffering from distemper.) (I painted my house with distemper.) arùn ajá-òpóòrò. Àìsàn òpóòrò n se ajá mi. òdà ìkunlé mo fí òdà kún ilé mi. distill: v; (He distilled fresh water from sea water.) pon(otì) ó pon omi òtun lati ara omi òkùn. distinct: adj: (She hast a distinct advantage over her opponent.) yíyàtò; yanjú; hàn; yà sápá kan ó ní ànfààní to yato lóríi tí àwon alátakò rè. distinction: n; (He drew a distinction between bith and wealth.) ìyàtò; híhàn gbangba. Ìtayo ó fi ìyàtò hàn láàrin omo bíbí àti orò. distinguish: v; (The twins are so alike that I can’t distinguish one from the other.) sàmì sí lótò; mò yàtò; se ìyàtò. Àwon ìbejì náà jora won dé ibí pé n ko le mo òkan yàtò sí ekeji. distress: n; His wild behavious was a great distress to his mother. ìsé; ìpójú; ìrora; ìnira. Ìwà búburú re je ìnira nla fún ìyá rè. distress: v; (I am much distressed to hear the news of your wife’s death.) mú ìpónju tàbí ìnira bá. Gbígbó tí mo gbó ikú ìyàwó rè inú ìrora bá mi. distribute: v; (The teacher distributed books in the classroom.) pín olùkó pín àwon ìwé náà ní yàrá ìkàwé. distribution: n; (They could not agree about the distributon of the profits.)ìpínfúnni; pínpín won kò lè fenu kò lórí bí won yoo ti máa se ìpin fúnní èrè tí won bá je. district: n; (He hails from Western District.) ekùn; egbègbè; sàkánì ó wá láti ekùn Ìwò oòrùn. disturb: v; (Please don’t disturb yourself.) rú sókè; tó; dí lówó; yo lénu Jòwó má yo ara re lénu. distrubance: n; (I don’t want any disturbance.) ìyolénu; ìdààmú; ìdílówó. N kò fé ìyolénu kankan. ditch: n; (He is as dull as ditch water.) yàrá; ògbun ; kòtò ó tiiri bí omí inú kòtò. divan: n; (My father sat on a divan bed.) àga ìgokòó gígùn onítìmùtìmù tí ó se é sùn. Bába mi jòkó lórí àga onítìmùtìmù tí ó se e sun dive:v; (He dove into the bridge and rescued the drowning Child.) mòòkùn; bé sínú omi, ó bé sínú omi láti orí afára, o sì gba omo to fè mu omi yó náà là. dive: n; (He had a graceful dive.) ìmòòkùn nínú omi ó se ìmòòkùn to dáa nínú omi. diver: n; (The boy is a good diver.) amòòkun. Amòòkùn gidi ni omokùnrin náà. divide: v; (The divided the money among them selves.) pín; yà nípá. Wón pín owó náà láàrin ara won. divide: n; (I stood at the divide of the two separate river.) ààlà mo duro ní ààlà àwon odò méjèèjì. divine: adj; (He needs divine mercy.) ohun tí òrùn; ti olórun ó nílò àànù olórun. divinity: n; (He studied about the divinity of jesus Christ.) ìwà òrun: ìwà olòrun ó kó nípa ìwà òrun Jesu kírísítì. divorve:v; (She is divorcing her husband.) yà kò sílè ó ti s ko oko rè sílè. divoice: n; (They have agreed to have a divoice.) ìkòsílè oko tàbí aya wón ti gba láti ní ìkòsílè. dizzy:adj; (Chimbing so high made me fee Dizzy.) lóòyì Gígun orí òkè gíga lo jé kí òyì n kó mi lójú. do: v; (What are you doing this evening.) (What did you eat yesterday.) se kí lo n se ni ìròle yìí. kí- àtóka ìbéère kí lo je lánàá kó nípa mo n kó nipa ede Gèésì. dodk: n; (I am doing English language. (I am studing English) (The ship was in dock.) ibi ìkan-okò okò ojú omi nàá wà nibi ìkanko/atunse. Ó ti dúró nínú àga ìrojó ní òpò ìgbà.(He has been in the clock several times already.) dock: (The ferry is expected to duck at 6). gúnlè sí èbítè okò ojú omi náà gbódò gunle sí èbútè ní aago méfa. doctor: n; (The man has doctor of law.) onísegùn onísègùn ni bàbà mi my father is a doctor oyè òmòwé okùnrìn náà ti gba oyè òmòwé nínú ise òfin. dodge: v; (He dodged the arrow.) ètàn; yí sí apákan lójìíji; yè bèsé. dodge: n; (Whan it comes to getting off work, he knows all the dodges.) ogbón èwé ; ogbón àyínnìke. Tí o bá dí kí a máa gbàyè kúrò níbi isé ó mo gbogbo ogbón àyínnìke. doe: n; (The hunter killed a doe.) abo àgbònrin ode náà pa abo àgbòrín kan. does: v; (He does it everyday.) se o máa n se e lójoojúmó. dog: n; (I could hear a dog barking.) ajá mo n gbó tí ajá n gbo. dogfish: n; (The fisherman killed a dogfish.) ajádò. Apeja náà pa ajádò kan. doll: n; (She is quite a doll.) omo-lángidi. À fi bí omolángidi. dollar: n; (You will be paid in American dollars) owó fàdákà àwon aláwò funfun owó fàdákà àwon aláwò funfun ó fi san fún o domestic:adj; (Goat is a domestic animal.) ti ilé; tí a tù lójú. Ewúrè jé eran ilé. dominate: v; (She always says a lot of they in in the meetings but she doesn’t dominate.) gàba lé lórí, se olúwa lé lórí ó máa n so òpòlopo òrò nínú ìpàdé sùgbón kò je gàba. domination: n; (Domination of men over every thing should be stopped.) ìjegàba Ìjegaba àwon okùnrin lórí ohun gbogbo gbódò dópin. dome: n; (The dome of our church building is very good.) orùlé gongo ti ìdí rè se rìbítí òrùlé ilé ìjósin wa tó se ríbítí náà ára gidi. domino: n; (The boy is playing with a domino.) igi gbogila tí a kun lódà tí a fi àmì tóó tòò lóó sí lára. Omokùnrin náà n ti igi gbogila ti a kùn tí a fí àmì tóo tòò sí lára seré dominion: n; (Soon the whole country was under his sole dominion.) ìjoba; ilè oba láìpé yìí ni gbogbo orílè-èdè yìí wà lábé ìjoba rè pátapáta donate: v; (The charirman donated a car.) fi èbùn fún ; dá alága náà fi èbùn okmo ayókélé sile. donor: n; (The man was among the donors.) olù fi èbùn silè; olùdá okùnrin náà wà lára àwon to fi èbùn sílè. done: adj; (Whan you are done perhaps I can say something.) (The meat isn’t quite done yet.) parí Tí o bá are parí bóya mo lè so nnkan kan. Pé, tó. Eran náà ko tìí jina tó. done: v; (I have done it.) se mo ti se e. donkey: n; (The man is feeding his donkey.) kétékété okùnrin náà n fún kétékété rè lóúnje. don’t : v; (Please don’t go.) má se. Jòwó má se lo. doodle: v; (I often doodle when I am on the phone.) yára ko nnkan tàbí ya nnkan mígbà tí a n sòrò tàbi se ohun mìíràn. Mo máa n yára ko nnkan sílè nígbà tí mo bá n lo èro ìbánisòrò. door: n; (Open the door.) ilèkùn; ojú ònà sí ìlèkùn door-step:n; (The police turned up on their doorstep at 3 o ‘clock this morning.) àbáwole; enu ònà. Àwon olópàá dé enu òná won ní agogo méta àárò yìí. doorway: n; (The boy stood beside the Doorway.) férèmù enu ònà omo náà dúró légbèé férémù enu ònà. dormitary: n; (The school has many dormitories.) iyàrá òpò ènìyàn; ibùgbé òpò ènìyàn. Awon ibùgbé tí òpò èrò n gbé po nílé-iwe náà. dose: n; (Repeat the dose after 12hours if necessary.)ìwon oogùn ti a lè mu léèkan. Tún ìwòn òogùn náà lo tí o bá seé se léyìn wàkati méjìla. dot: n; (There ara dots above the letters i and j.) àmì àmì wà lórì leta i àti j. dot: v; (Why do you never dot you i ?) se àmì sí kí lo de ti o kìí fií fi ami sí i re? double: adj: (She earns double the work she does.) méjì; ìsépo meji; ìlópo méjì ó n gba ìlópo méjì owó ise tó n se. double: adv: (I had to bend double to get under the table.) léèmaji; ni ilopo meji mo ní láti bèrè ní ìlópo méjì ju ti àtèyìnwá lo láti lè bó sí abé tábìlì náà. double:n; (He gets paid double for doing the same job I do.) ìoópo meji o n gba ìlópo owó mi fifun sise iye isé tí mo n se. double: v; (She doubled the blanket and put it under her head.) ló po lónà méjì; jé ìlópo lónà méjì sé po léè méjì ó sé aso ìbora náà po léèméjì o sì fi rorí. double:decker : (I sat on the upper deck of the double decker bus.) okò alágbèékà méjì mo jókòó ní okè okò alágbèékà méjì. doubt: n; (There is no doubt at all that we did the right thing.) iyèméjì ; ìréfòó; àìdánilójú; àníàní kò sí àní-àní pé a se ohun tó tó. doubt: v; (There seems no reason to doubt her story.) siyèméjì; se àní-àní ; ìméfòó ko sí ìdí kan tí ènìyàn fi le se àní-aní nipa ìtan rè doubtful: adj; (He is doubtful about accepting extra work.) níyèmeji; sìyèméjì ó si n sigèméjì nipa gbígba àfikún isé. dough: n; (Knead the dough properly.) ìyefun po ìyefun náà dáradára dove: n; (He killed two doves.) àdàbà ó pa àdàbà méjì. dove: v; (He dove in the river.) mòòkun ó mòòkun nínú odo. doze: v; (He dezed off in front of fine.) tòògbé; sùn fééré ó tòògbé níbi tí ó ti n yéná. dozen: n; (Give me a dozen please.) méjìlá fún mi ní méjìlà jòwó. drag: v; (He was dragging his feet) (The meeting really dragged.)wó ó n wo èsè nílè. Fà; falè Ipade náà fà. drag: n; (Having to work late every day is a drag.) ohun tí o fale;ohun tí o sún ènìtàn sisise pé ní gbogbo ojó jé ohun tí o sún ènìyàn dragon:n; (Dragon is a dangerous animal.) eranko tó jo ònì tí ó si léwu dírágónì Dírágónì jé eranko to léwu. dragonfly: n; (Dragonflies are often seen over water.) lámilámi. A máa n sábàa rí àwon lámilami lórí omi. drain: v; (Leave the dishes to drain.) fa omi kúrò; mú gbe fi àwon abó náà sílè kó gbe. drain: n ; (The drain is blocked.) ihò omi-ilò tí omi n gbà. Ihò omi náà ti dí. drake: n; (I have a drake.) ako pépéye mo ní ako pépéye kan. draught: (Can you close the door? There’s an awoful draught in here.) (They were playing with draught.)aféfe tútù. N jé o lè palèkùn dé? Aféfé tútù tó bami lérù wà nínú ilé níbì. ohun ìsire tí a n ta lórí páálí won n fi ayò ti a n ta lórí páálí seré. draw: v; (The meeting was drawing to a close.) (He drew the chir close to himself.) (She drew back the curtain across the doorway.) ya àwòrán mo lè ya àwòrán tó dára sún mó Ìpàde nána tí n sún mó ìpari. wó/fà ó wó aga náà móra. sí tàbí tì ó da aso títa náà bi enu ònà padà. drawbridge:n; (They lowered the drawbridge.) afáraá àsún-síhìn-ín-sín-sóhùn-ún wón ré afárá àsún-sìhùn-ín-sún-sòhùn-ún náà sìlè. drawer: n; (He kept the money in his drawer.) irúfé àpótí kan tí a so mó tábìlì, tí a n pa nnkan mó sí ó fi owó náà pamo sínú apótí lábìlì rè. drawing-board: n; (He broke the drawing-board.) pátáko ìya-nnkan ó ya pátáko ìya-nnkan náà. drawing: pín: n; (He bought a packet of drawing pin.) irúfé abéré tí o ní idí pelebe tí a fi n mu ìwe mó pátákó ó ra péélí abéré ìmúwèé mó pátáko. dread: n; (The prospect of growing old fills me with dread.) èrù; ìfòyà. Èrù ogbó n bà mú dread: v; (We all dread to think whet will happen if the factory is closed.) nífóyà; bèrù. Gbogbo wá nífoya láti ro lo le selè tí ijé-isé náa bá di détì pa. dreadful: adj; (The noise is dreadful.) bami lérù; fom láyà. Ariwo náà bami lérù. dream: n; (I had a dream yesterday.) àlá mo lá àlá kan lánàá. dream: v; (She claims she never dream.) lá àlá o máa n so pé òun kìí lá àlá. drench: v; (We were caught in the storm and got drenched.) re; rin’fi omi rin. Ojò pa wa a sì rè. dress: n; (He gest no dress sense.) aso wíwò; òsó kò mo aso ó wò/ kò maraá mù. dress: v; (He dressed himself.) woso. Ó woso fún ara rè. dressing table: n; (She sat at the dressing-table combing her hair.) tábìlì onídíngí ó jókòó síwáju tábìlì onídíngí ó n yarun. dressmaker:n; (I took my mother’s cloth to the dressmaker.) olùrán aso obìnrin; aránse obìnrin tà mo mú aso ìyá mi lo sí òdò aránso tà. drill: n; (He bought a hand drill.) ohun èlò tí a fi n lu ihò ó ra ohun èlò ìluhò olówó. drill: v; (He drilled hole in the frame.) (The students were drilled to leave the classroom quickly when the fure bell rang.) lu ihò o lu ihò sí ara férémù náà. Kó Won kó àwon akékòó náà bí wón se lè fu yàrá ìkàwé sìlè kíakía nígbà tí agogo pé iná sé yo bá dún. drink: n; (Can I have a drink?) ohun mimu.N jé mo lè rí ohun mímú? drink: v; mu (He drink water.) o mu omi. drip:n; ohun tí o n ka’n. A gbé kete sí ojú ibi tí àjà tí n jò kí o lè ma gba omi tí o n kan sílè. drip: v; (We put a bucket under the hole in the roof to catch the drips.) kán sílè omí nnkan sára ìgànná. drive: v; (Water was dripping down the walls.) (Don’t drive so fast.) (Could you drive me home.) Hinger drove her to steal.) darí ; wà máse wa okò sáré. Fi oko gbé. N jé o lè gbe mi dele Sún Ebi ló sún débì kí o jalè. driver: n; (She climed into the drive’s seat.) awakò ó gun orí ìjikòó awakò náà drizzle: n; (A light drizzle was falling.) òjò weliweli òjò weliweli n rò. drizzle: v; (Drizzle the lemon juice of the fish.) fi omi/nnkan domí wón fí omi osàn wewe náà won eja yen. droop: v; (Our spirits droop when we heard the news.) ro; sorí ko; rè sílè okàn wa rè sílè nigbà tí a gbò ìròyìn náà drop: v; (Be careful not to drop the plate.) (He staggared in and dropped into a chair.) (She expects everyone to work till they drop.) já bó ; bó sóra mase jé kí abó náà bó Subu sínú nnkan. Ó n fese kólè wolé ó sì subú sínú àga rè ó fé kí gbogbo ènìyàn máa sisé títí tí yóò fi rè won. dún kù. Níggbèyìn atégùn náà dún ku. At last the wind dropped. drop: n; (He mixed drops of milk with the cake) (The is a drop in prices.) kíkán ó po kíkan-an wàrá díè mo àkàrà náà. idínku : idínku ti wa lórí iye ojà. drown: (Two Children drowned after falling into the river.) mumi yó; kú sínú omi omo méjì mumi yo léyìn tí won kó somi. drowsy: adj; (The tables may make you feel drowsy.) tòògbé; lóra; fà oògùn onkoro náà le jé kí o máa tòogbé. drowsiness: n; (The drug may cause drowsiness.) òògbé; fífà. Oògùn náà lè fa òògbé. drum: n; ìlù (He played his drum.) ó lu ìlù rè. drum: v; (Who is drumming?) lu ìlù Ta ní o n lu ìlù? drummer: n; . (The drummer are dready to play their drum.) onílù. Gbogbo àwon onólù náà ti se án láti fi ìlù won sere drumstick: n; (I lost my drumstick white dancing.) òpá ìlù; gòngó mo so òpá ìlu mi nú bí mo tì n jó. dry: adj; (He store the onions in a dry place.) gberefun ó kó àwon alùbósà náà pámo sìbí tó gbe. dry: v; (The paint hasn’t dried yet.) gbe odà náà kò tíì gbe síbè. duck: n; (He feeds his ducks everyday.) pépéye ó máa n fun àwon pépéye rè lóúnje lójoojumó. duck: v; (He had to duck as he came.) te orí; bèrè orùn o bèrè orùn nígbà tí ó fé gba enu ònà wolé. due: n; (She is a slow worker but lo give her due she does try hard.) gbèsè; ètó òsìse tó màa n fà ni sùgbón rí a bà le fún un létòo re o mura sísé. due: adv; (The village lies 5 miles due our town through the door.) lápá.Abúlé náà jé ibùso márùn-ún lépá ilúu wa. due: adj; (Rose is due to start school.) to asiko ; tó ti tó. Rose ti tó bere ilé ìwé. duke: n; (The man is a duke.) okùnrin olókìkì olólá tí o ní ipò gíga olókìkì àti onípò gíga ní okunrin náà. dull; adj; (The programme is a dull programme.) (He eyes were dull.) (The Child is too dull.) (The gate shut behing him with a dull thurd.) (The sky is dull.) (He had a dull pain.) (Maket is dull today.) tí ó sún ènìyàn. Ètò náà jè eto to súnní tó ko dá sasa ojú rè kò dada sasa. Go: Omo náà ti gò ju. Tí dún sókè Ikèkùn náà tí lèyìn rè láìsí ariwo. tí ko mó gaara ojú òrun kò mó gaara. Tí ko fi béè tabí tani púpò. Ara tí ó n ró kò pò. Tí kò yá Ojà ko yá lónìí. dull: v; (The tablets they gave him dulled the pain for a while.) (He felt dulled and stupid with sleep.) dín kù. Awon oògùn oníkóro tí wón fún un dín irora rè kù fún ìgbà díe. mú gà; mú dè. Orun mú un dè. dumb: adj; (She was born dumb.) yíyadi: yadi A bíí pèlú yíyadi. dumb: v; (The BBC denies that its broadcasting has been dumbed down.) dín nnkan kù BBC ta ko pé ìgbóhìn sí afefe àwon ti dúnkù. durmmy: n; (My mother has a talor’s dummy.) (Don’t just stand there’you dummy.) àwòrán èrè. Iyá mi ní àwòrán ere aránso. Òmùgò; aláìnílàákaye. Mà kàn dúró síbè sá; ìwò òmùgò yìí. dump: v; pa tì ; kó dà sí ibi kan. Awon kan kàn máa n da ìdòti won wínú odo. dump: n; (We have to take our own rubbish to the council rubbish dump.) ibi ìdalèsí; ibi ìdòtí. A ní láti ko àwon ìdoti wa lo sí ibi ìdale sí ìjoba. dumpling: n; (I love to eat dumpling after food.) ìyefun tí a se sóbè mo fèràn láti màa je ìyèfun tí a se sóbè léyìn oúnje dungeon: n; (Throw him into the dumgeon.) ògbun nla tó sókùnkùn. Gbé e jù sínú `dogbun nlá náà. during: prep: (I will se you during dry season.) ni ìgbà; ni àkókò. N ó rí o ní àkókò èèrùn. dusk: n; (The street lights came on at dusk and go off at down.) kò-rí-ni-kò-mo-ni; àsìkò tí ilè n sú In;a àwon òpópónà tán nígbà tí ilè n su ó sì kù nígbà tí ilè n mó. dusky: adj; (There was dusky light inside the cave.) léúléú. Ìmólè léúléú wà nínú `hò náà. dust: n; (The furmiture was covered in a thick layer of dust.)ìdòti eruku. Ìdòtí eruku ti ó ki àwon aya náà. dustbin: n; (I saw a mouse in the dustbin.) ìkólè mo rí eku ilé nínú ìkóle náà duster: n; (He cleaned the blackboard with a duster.) ìpankanré ó fi ìpankanré pa ojú pátákó náà ré. dustman: n; (The dustman carried some rubbish on his head.) okùnrin kólèkódòtí okùnrin kolékódòti náà ru ìdòtí sóri. dustpar: n; (Dustpar is good for domestic use.) ìkólè Ikólè dára fún èlò ilé duty: n; (It is the duty of a doctor to try to keep people alive.) (The man didn’t pay his exise duties.) ojúse ojúse onísègùn ni láti gbiyanju láti mú ke èèyàn wà láàye. Owó ibodè. Okùnrin náà ko san owo ibodè. dwarf: n; (He is a short as a dwarf.) aràrá ó kúrú bí aràrá. dwarf: v; (Our little dingly was dwarfed by the big yacht.) mú tabí eni pé ó kéré òkò ojú nlá náà mú òkò ojú omi kékere wa kere ni wíwo lójú dye: v; (I am sure she dyes her hair.) re láró ó dá mi lójú pé o máa re irun rè láró. dye: n; (I like blue dye.) aró mo féràn aró olómi búlúù. dynamite: n; (He broke the stone with dynamite.)ètu alágbara tí a fi n fó òkúta ó fi èti alágbára tí a fi n la òkúta fó òkúta náà Atumo-Ede (English-Yoruba): E 2430 6254 2006-12-17T07:18:07Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (Yoruba-English): E]] ==Oju-iwe Kiini== each:pro; (Each of them will go.) lúkúlùkù; òkòòkan olúkúlùkù won yóò lo. eager: (He was eager for success.) ní aápon; ní ìtara ó ní ìtara fún àseyege. eagernes: n; (I was surprised at his eageness to ruturn.) aápon; ìtara mo ní ìyàlénu fún aápon rè láti padà. eagle: n; (The hunter killed an eangle.) eye ìdì ode náà pa eye ìdì kan. ear: (The doctor looked into my ears.) etí onísègùn náà wo inú àwon etí mi earl: n; (The man was made as an earl.) irúfé oyè kan ní ilè àwon òyinbó –igbá kerun mógàjí wón fi okùnrin náà se ligbákerin mógaji. early: adj; (He is in his early twenties.) ní kùtùkùtù; ní ìbèrè ó sese wà ní ìbèrè ogún odún rè. early: adv; (The bus arrived very early.) tètè okò náà tètè de. earn: v; (He earned for the work he did.) gba owó ó gba owó fún isé tó se. earner: n; (The man is high wage earner.) ení tí ó n gba owó fún isé owó nlá ni okùnrin náà n gba. earnest: adj; (The man married an earnest woman.) ní ìgbónára; ní ìfokansí okùnrin náà fé obìnrin tí ó ní ìtara. earnest: n; (The publicity campaingn will begin in earnest.) ìtara; ìgbónára. Ipolongo gbángba yóò bèrè nínú ìtara/ìgbonára. earring: n; (She lost her earring.) yetí; òruka etí ó so òrùka etí rè nù earth: n; (The moon goes round the earth.) (He filled the hale with earth.) ayé òsùpá máà n yípo aye. Ilè; yèpè Ó fi yèpè dí ihò náà. earthquake: n; (The earthquake struck shorthy ofter 5pm.) ilè ríri Ile ríri náa sele léyìn aago marùn-ún Ìròlé gáún. ease: n; (He passed the exam with ease.) iròrun; ìrora; ìdèrùn ó yege nínú ìdánwò náà pèlú ìròrùn. ease: v; (He tried to ease the burden of the debt.) mú rorun; dín inira ku o gbìyànjú àti mu ìnira gbese náà dìnkù. easel: n; (The capenter made an easel.) igi tí a n fi àwòrán kó igi tí a n gbé pátáko ìkòwé lé. Gbénàgbénà náà se igi tí a n fi àwòrán kó kan. easily: adv; (I can easily finish tonight.) pèlú ìròrùn mo le parí rè ní àsálé pèlú ìròrùn. east: n; (The wind is blowing from the east.) ìlà-oòrùn. Aféfé n fé láti ìlà-òòrùn easter: . (They went on easter holiday.) àjínde wón lo nínu ìsìmi odún àjínde easy: adj; (The place is easy to reach.) rorùn; láìsoro ó rorùn láti dé ibe. eat: v; (He was too ill to eat.) je. Ara rè kò dá ju kí ó jemi lo eaves: n; (The binds are resting under the eaves.) ìgbàsòòrò; enu òsòòrò ilé. Awon eye n ko ìté won sí enu awon òsòòrò òrùlé náà. ebb: n; (Our enthuisasm soon began to ebb.) fà; sá Ifé okàn wá tí fé bere sí ní sá/fà. ebb: n; (The tide is on the ebb.) fí fà omí náà ti n di fífà. echo: n; (The cave has a wonderful echo.) gbohùngbohùn Ihò náà ní gbohùngbohùn to yaní lénu. echo: v; (Their shouts echoed through the forest.) se gbohùngbohùn Igbo náà se gbohùngbohùn ariwo won. echípse:n; (There was an eclipse of sun last week.) ìsíjibò; ìmúsókùn; ìwòòkùn Ìwòòkan oòrùn wáyé lósè tó kojá. eclipse: v; (The sun is partly eclipsed by the moon.) sí ìjibò; mú wòòkùn ósùpá náà síjo bo òòrùn ní apá kan. edge: n; (He went down to the water’s edge.) igún etí ó lo sí etí odò náà edge: v; (They edged the road with grasses.) se igun sí; fe etí sí. Wón se igun sí ojú ònà náà pèlú koríko. educate: v; (She was educate in france.) tó; kó; kó la ní èkó. Wón kó o ní èkó ni ilè faransé. education: n; (He gave his son education.) ekó ó fún omo rè ní èkó. eal: n; (He was as slippery as an eal.) eja afarajejò ó n yó lára bí eja afarajejò. effect: n; (The experience had a profund effect on her.) èrè; ìyorísí Irírí náà ní ìyorisí gígìgìdi nínú ayè rè. effect:v; (The tablets effected a cure on her.) fa àyípadà ; mú ayípadà bá. Awon oògùn oníkóro náà mu ayípadà ìwòsàn bá a. effort: n; (They made effort to finish on time.) ìyànjú wón gbìyànju làti tètè parí lákòólò. egg: n; (Egg is fragile.) eyin Nnkan elegé ni eyin. elastic: adj; (The rubber is very elastic.) tí o lè lò; lílò Róbà náa n lò dáadáa. elbow: n; (He hit me with his elbow.) ìgbònwó’ìgúnpá ó fi ìgbònwó re gbá mi. elder: n; (The man is an elder.) ègbón; àgbà; alàgbà Alàgbà ni okùnrin náà. electricity: n; (Don’t leave the lights on-it wastes electricity.) ohun amúnáwá Ma se tan ina sílè o n fí ohun amúnáwa sòfùn elephant: n; (The hunter killed an elephant.) erin; àjànàkú ode náà pa erin. elf: n; (There were elves in the forest.) kúrékùré; iwin. Àwon kúrékúré/iwin wà nínú igbó náà. elsewhere: adv; (Our farourite restourant was full so we had to go elsewhere.) níbòmíràn Ilé oúnje tí a nífèé kún, a ní láti lo sí ibòmíràn. embarrass: v; (Are you trying to embarrass me?) fi se eléyà; fi sèsín se ó fé máa fi mi sèsín ni? embroider: v; (She embroidered flowers on the cushion.) fi abéré sonà sí lára ó fí abéré se oná olódòdó sí àga onítìmùtìmù lára. emerald: n; (He gave me an emerald stone.) irúfé òkúta iyebíye kan ó fún mi ni okuta iyebíye. emperor: n; (The emperor is dead.) oba nla kan; olùdarí opolopò ìlú olùdarí òpòlopo ilé náà ti kú. employ: v; (The company employs mainly.) gbà sí isé Àwon obìrin nìkan ni ilé-isé náà máa n gbà sísé. woman empress: n; (The emperor came with his empress.) aya oba nlá olùdarí opòlopò ilú náà wé pèlú aya rè. empty: adj; (He gave me an empty box.) kòròfoó fún mi ní kòròfo ìsáná. empty:n; (Take your empties to the bottle bank.) ohun to jé kòròfò; àwon kòròfo nnkan kó àwon kòròfò ìgò re lo sí ibi ìkógò pamo só. empty: v; (He emptied the box.) so di kòròfo ó so àpótí náà di kòròfo. enamel: èròjà adám-bíi-díngí Díè lára èròjà adán-bíi-dingí ara abó yìí tí bó kúrò some of the enamel on this pan has chipped off. enamel:v; (He enamelled jewellery.) fi èròjà adán-bíì-díngí se ó fó èròjà adán-díngí se nnkan osó enclose: v; (I will enclose your application with mine.) fi nnkan sínú àpò iwe Màá fi iwé ìbèbè fún isé re sínú àpò ìwé pelu tèmi. encourage: v; (Her parents always encourage her in her studies.) (Don’t encourage bad habits in a Child.) fún ní ìwúrí; kì laya. Awon òbíi rè máa n fún un ní ìwúrí nínú èkóo rè Mú pò si; mú gbòòrò sí Má se mú ìwà búbúru omo pò sí omodé. encouragement: n; (People need encouragement to try something new.) ìyànjú; ìwúrí. Àwon ènìyan nílò ìwúrí láti le gbìyànju ohun òtun encyclopedia: n; (He bought an encychopedia of music ìwé yaágbo-yaájù atímò òrò ó rá ìwé yáagbó-yaáju tí o je mó orin. end: n; (We came to the end of the road.) òpin A de òpín ònà náà. end: v; (How does the story end?) parí dé òpin Bawo ni ìtàn náà se parí? endurance: (He showed remarkable endurance throughout his illness.ìpamóra’ìforítì. Ó fi ìpamóra tó le han fún gbogbo ìgbà to fi wà nínú àìsàn endure: v; (He endured three years in prison for his religious beliefs.) forítì; pa móra; fara dà.Ó fara dà a fún odùn méta ní ogbà èwon nítorí ìgbàgbo nípa èsìn rè. enemy: n; (His arrogance made him many enemies.) òtá Igbéraga rè jé kí ó ní òpò òtá engage: v; (He wants to engage a new secretaty.) (Battle was engaged.) (The man was engaged with modern art.) (The two cog-wheels engaged ang the machine started.) gbà sísé ó fé gba akòwé túntun sí isé. Bèrè: Ìjà/ogun bèrè Wà pèlú: Okùnrin náà wà pèlú àwon onà ayé òde òni. so pò; wà po. Eyin kèkè méjèèjì náà wà èro náà bèrè sí ní sisé.Rí ààyè fún. N kò rí ààyè fún òrò èyìn. I have no time to engage in gossip. engaged: adj; (They are engaged.) tì bá se adéhùn ìgbeyàwó. Wón ti bara se adéhùn ìgbeyàwó engine: n; (My car had to have a new engine.) èro okò ayókélé mi ti ye kí o ní èrò tuntun. engineer: n; (My fathef is an engineer.) amoju èro; atun-ero-se Amojú èro ni bàbà mi enjoy: v; (enjoyed the evening enormously.) gbádùn Mo gbádùn ìròlé yen dóba ejoyment: n; (She lives only for enjoyment.) ìgbádùn ó kan wà fún ìgbádun sáa ni. enormous: adj; (He gave me enourmous amount.) tobi púpò; pò púpò ó fún mi lówó to pò púpò of money. enough:adj; (Have you made enough copies?) tí ó tó se o ti se èdà tí o tó ? enough: adv; (She is old enough to make her own decisions.) tó ó ti dàgbà tó láti dá èrò ara rè pa. enquire:v; (How long have you been with the company? He enquired) bèère; tose; wádìí o ti wà pèlú ilé isé náà ti pé tó ? ó bèèrè. enter: v; (He entered his room.) wò; wole; wonú o wonu ìyèwù rè entertain: v; (I don’t entertain very oftern.) (Could you entertain the Childern for an hour.) se ní àlejò. N kíì sàlejò ní gbogbo ìgbà Dá lára yá. N jé o lè dá àwon omo náà lára yá fún wàkàtí kan entertainment: n; (He went to the place of entertainment.) idanilárayá ó lo sí ibi idániláraya náà. enthusiasm: n; (He has ability to generate enthusiasm in others.) ìwúrí ó lágbára láti máa fún àwon ènìyàn ní ìwúrí. enture: adj; (The entine village was distroyed.) gbogbo; odindi. Gbogbo abúlé náà ni wón bàjé. entrance: n; (The Child sat at the entrance of the house.) àbáwolé omo náà jókòó ní abáwo-inú ile nàá. entry: n; (The thieves had forced an entry into the building.) (There is no entry in his dary for that day.) (Painting is my entry for the art competetion.) ìwole; wíwolé. Awon olè náà fi ipá wo inú ilé náà. ohun tí a ko sínú ìwé kó sí ohun tí ohun tí wón ko sínú tí o n ko isèlè ojoojumo síi rè. Eni tí ó n díye tàbí ohun tí a n dije fún Nnkan kíkùn ni mo n se ìdíje lé lóri nínú ìdiye olónà sise náà ==Oju-iwe Keji== envelolpe: n; (He put the letter in an envelope.) àpò-ìwé ó fi léta náà sínú àpò ìwé. envelope: v; (The mountain was envoloped in cloud.) bò pátápátá kùrukùru bo òkè náà envy: v; (I have always envied her easygoing attitude to life.) jowu mo ti máa n jowu bí o ti maa n lo jéé. envy: n; (His colleagues were full of envy.) owú Awon elegbé rè kún fún owú episode: n; (That is an episode in my life I would rather forget.) ìsèlè; ìtàn; abala ìtàn. Ìsèlé tí n kò jé gbàgbé láyè mi niyen. equal:adj; (They are of equal height.) bara mu dógba Wón ga bára mu equal:n; (She is the equal of her brother as far as intelhgence is concerned.) ogbà; egbé; irò Ogbà ni oun pèlú egbón re nínu bí làákaye ti mo. equal: v; (Nobody else can equal him in ability.) bá dógba; bá mu kò tún sí eni tó lè bá a dógna ni lilágbara àtise. equator: n; (It is often very hot near the equetor.) ila àyíká tí ó dá ayé sí méjì ogboogba Ibi ìlà tí ó dá ayé sí méjì ogboogab máa n sábàá gbóna. equip: (They equiped themselves for the expedition.) pese-pèsè ohun èlò fún Wón pèsè fún ara won fún ìrìn-àjò náà. equipment: n; (We need office equipment.) ohun èlò A nilo awon ohun elò ibi isé. errect: adj; (The dog’s ears were errect and alert.) nàró; dúró; lóòro. Àwon eti aja nàró ó dúró wáwá. errect: v; (The pillar was errected.) gbéró; kò. Wón gbe òwòn nàá ro errand: n; (I have come on a special errand.) isé reran Isé rírán pàtà kan ló gbe mi wá. error: n; (He corrected his errors.) àsìse ó tún awon àsìse rè se escape: v; (Two prisoners have escaped.) yo; bó lówó. Àwon eléwòn méjì ti bó. esacpe: n; (He made his escape when the guard’s back was turned.) (The two escapes have left this country.) ìyo-nínú-nnkan; ìbólówó-nnkanó rí ìyokúrò nígbà tí olùsó náà ko èyìn síi. ení tí ó yo tàbí bó lówó nnkan (ogbà èwòn) Àwon méjèèji tó yo nínú èwòn náa ti sa kuro lórílè-èdè yìí. especial: adj; (He gave her especial care.) pàtàkì; pàápàá ó fún ni ìtóju tí ó se pàtàki. especially: adv; (I love this country, especially in spring.) pàápàá jùlo. Mo feran oríle-èdè yìí pàápàá jùlo nigba ooru. estimate: v; (Try to estimate how mach you will pay out over the coming year.) síro. Gbìyànjú kí o sírò iye tí wà á san jade fún odun ti n bo. estimation: n; (In my estimation, he is the more suitable condidate.) ìdíyele; ìsòdiwon; isirì. Nínú ìsòdìwon tèmi òun leni tó dára ju. eve: n; (Last year Christmas eva was very interesting.) àsálé tó saáju àkànse odún kan tabi ètò kan. Asale odún kérésì odun tó kojá dun. even: adj; (The stitches weren’t very evern.) tí o téju; tí ó dógba ojú awon lílè náà kò dógba dáadáa. even: adv; (He didn’t answer even ‘my letter.) sì tún; pàápàá ko dáhùn kankan rárá pàápàá létà mi. even: v; (Chelsea evened the score just half time.) mú bá dógba. Chelsea ami ayò náà dógba ní abala kejì ìdíye náà. evening: n; (I will come and see your tomorrow evening.) ìròlé; àsálé. N ó wá rí o ní alé òla. event: n; (No event no history.) ìsèlè. Láìsí ìsèlè kò lè sí ìtàn ever: adv; (Have you ever seen an elephart?) (Paul, ever the optimist agreed to give it one last try.) (She told me she would love me for ever.) rí. N jé o ti rí erun rí ? Ní gbogbo ìgbà. Póólù eni tí ó máa n ní ìrètí mí gbogbo igba; gbà lati gbìyànjú léèkan sí i. láéláe ó so pé oun yóò fé mí títí laelae. evergreen: n; (Big animals ara found in evergreen forest.) igi tí o n ní ewé tútù yípo odún A máa n rí àwon eranko nlá nínú igbó tí ewe igi won n tutù kádún. every: adj; (I have not read every book on methematies.) olúkúlùkù; gbogbo. N kò tíì ka gbogbo ìwé lórí ìsiro. everybody: n; (Everybody loves him.) gbogbo ènìyàn; olúkúlùkù. Gbogbo eniyan ló féran re. everyday: adj; (The book is for everyday use.) Iwe náà wà fún ilo ojoojúmó everyday: adv; (He sings everyday.) lójoojúmò ó máa n korin lójoojúmò. eveyone: n; (She ignored everyone else) gbogbo ènìyan ó pa gbogbo eniyan tó kù ti. everything: n; (She did everything he told her.) ohun gbogbo ó se ohun gbogbo tó sò fún un. everywhere: adv; (He follows me everyday.) ibi gbogbo ó máa n tè lé mi lo sí ibi gbogbo. evil: n; (You cannot pretent there is no evil in the world.) bìlísì; ibi o kòlè maá se bí emi pé kò sí ibi láyé. evil: adj; (The man has evil spirt.) buburu okunrin náà ní èní búburú. ewe: n; (I have an ewe.) omo àgùntan Mo ní omo àgùntan kan exact: adj; (He gave me the exact book.) gan-an ó fún mí ni iwe náà. exactly: adv; (This is exactly what I expected.) gàn-an; gégé; wékú ohun ti mo retí gan-an nìyí. exaggerate: v; (He always exaggerate to make his slories more amusing.) so asorégèé ó máa n so àworégèé kí ìtan rè ba lè pani lérìn-ín. examination: n; (He has done the entrance Examination.) (Further examination it was found that the signetire was not genuines) ìdánwò; wadìí nípa ìbèére; ó ti se ìdánwò àsewolé náà. Àyèwò Nígba tí won se àyèwò siwájú síi won rí i pe ìfowosí ìwé náà kìí se ojúlówó on examine: v; (The doctor was examining the patient.) se àyèwò oní sègùn náà n se àyèwò aláìsàn náà. examiner: n; (The papers are sent to external examiners.) olùyèwò, olùwadìí wón kó àwon ìwé náà lo fún àwon olùyèwò láti ìta. example: n; (Can you cite an example.) N jé o lè so àpeere kan. excel: v; (He tried to excel.) ta yo ; ré kojá ó gbiyanjú àtitayo. excellence: n; (There is excellence in his work.) ìtayo; ìrékojá. Ìtayo wà nínú isé rè. excellent: adj; (He provided excellent service.) títayo; dára jùlo ó sètò isé tó dára julo/tó tayo. except: prep; (We will invite everyone except perhaps martin.) bí ko se pe; àyèfi A ó pe gbogbo ènìyànm ayafi boyá martin except: v; (Children under five years are excepted from the survey.) yo kúrò wón yo àwon omo tí kò tó odún marun-un kuro nínú ìdiwòn náà. exception: n; (All students without exception must take the English examination..) ìmúkúrò; ìsátì.Gbogbo akèkòó láìsí imúkúrò ló gbólò se ìdánwò ede Gèésì náà. exchange: n ; (She is giving me french lessons in exchage for teaching her English.) pàsípààrò ó n kò mi ede faransé ní pàsípààrò fún kíkó tí mo n kó o lédè Gèésì. exchange: v; (He exchanged the pen for a book.) se pàsípààrò ó se pàsípààrò kálàmù náà fún iwé kan. excite: v; (The Children were very much excited by the news.) ru sóke –ru ìwúrí/ìfé sókè Ìròyìn náà ru ìfé àwon omo náà sóke gidigidi. exciting: adj; (The expedition was very exciting.) tí ó dùn móni tàbí tí ó wúni lóri. Ìrìn-àgò náà wúni lórí. exclaim: v; (‘I don’t understand you’, he exclaimed angrily.) kígbe pèlú ìyàlénu ‘Òrò re ko yé mi’, ó kígbe sókè pèlú ìbínú. exclamation: n; (Davis gave an exclamation of disgust.) igbe ìyàlénu. Davis kígbe ìyàlénu pé ó sún òun. exercise: n; (The doctor advised him to take more exercise.) (The story showed considerably exercise of imagination.) (The teacher gave his students an exercise.) ìdárayá onísègùn náà gbà à ni mòran pé kí ó máa se idáraya dáadáa. Ìlo. Ìtàn náà se àfihàn tí ó je mó ìlò ìwoye. Isé síse: Olùko náà fún àwon akékòó rè ní isé síse. exercise: v; (He exercises twice a day.) (He exercises his right as a citizen.) sé idárayá ó máa n se ìdáraye léèméji lókúmó. Se ojúse Ó n se ojúse rè gégé bí omo orile-èdè. exhaust: n; (The smell of the exhaust is not good.) àwon ohun tí a lò tán tí a ti lo ànfaàní tó wà làra rè tán. Òórùn àwon ohun èlò tí a ti lo anfààní ara won tán yen kò dara. exhuast: v; (She was exhausted by the trip.) (He has exhausted his strength.) mú rè ìrìn náà mú un rè é. Ló párá; lò tán; tán Ó ti lo agbára rè tán. exhausted: adj; (I am absolutely exhausted.) rè ó ti rè mi pátápátá. exhaustion: n; (They were in a state of exhaustion after climbing for ten hours.) (There was exhaustion of diesel yesterdat.) àárè. Àárè mú won nígbà tí wón gòkè fún wákàtí méwàá. Ìlògbe Ilogbe opo okò wáyé lánàá. exhibit: v; (He exhibited the documents a law court.) fi hán; mú wá sí gbangba ó fi àwon iwé náà hàn nílé ejó. exhibit: n; (Do not touch the exhibits.) (The first exhibit was a knife which the prosecutution claimed was the murder weapon.) àwon nnkan tí a n se àfihàn won má se fowó kán àwon nnkan tí a n se àfihàn won náà. Erù òfin. Erù ofin àkókó ni òbe kan ìdájó Pè ni ohun ìjà ìpàniyán náà. exhibition: n; (The was an exhibition of pottery-making yesterday.) àfihàn nnkan. Àfihan ìkòkò síse wáyé lánáà. exist: v; (The plart exists only in Nigeria.) wà Irúgbìn náà wà ni orílè-ède Nàijírà nnkan. existence: n; (Do you believe in the existence of the ghonsts?) ìwa; ìwàlàáyè. N jé o gbàgbó nínú ìwáláàyè àwon èmí àìrí? exit: n; .(To avoid meeting her he made a swift exit.) (There are six exits in the departmental store.) ìjádelo kí ó má bà á pàdé rè ó jé kí ìjáe rè se kánkán ojú ònà àbájade ojú ònà abájáde méfà ló wà ni ilé ìtajà náà. exit: v; (He exists in the middle of the third secen.) jáde ó jáde ní àárín iran keta eré náà. expand: v; (The tyre began to expand when they punped air into it.) nà; fè.Táyà náà bèrè sí ní fè nigba tí wón n fé atègùn sí i nínú. expect: v; (We expected him to arrive yesterday.) reti; dúró dè.A retí rè kó dé lánàá expedition: n; (They went on an expedition.) ìrìn-àyò.Wón lo nínú ìrìn-àyò expense: n; (He hired an aeroplane regardless of expense.) ìnáwó ó gba okò bàálù láìwo ti ìnáwó. expensive: adj; (It is too expensive for me to buy.) wón ó wón jù fún mí láti rà. experience: n; ìrírí ìrírí ló máa n kó gbogbo wa lógbón.(We all learn by experience experience: v; (The Child have never experienced kindness.) rí omo náà ko tìí rí àánú gbà rí. experiment:n; (The researchers are reapeating the experiment on rats.) ìdánwo. Àwon olùwadìí náà n tún ìdánwò náà se lórí àwon eku. expert: n; (The man is an agricultural expert.) eni tí ó mo nnkan dájú sáká Okùnrin náà mo isé àgbè dájú sákà. expert: adj; (He is expert cooking good cheap meals.) gbón; mòye ó gbón nínú síse àwon oúnje dáadáa tí ko wón. explain: v; (He explained his absence.) túmò; fìyè; sàlàyé ó sàlàyé ìdíi rè tí kò fi farahàn. explanation: n; (He left the room without explanation.) àlàyé ó fí yàrá náà sílè láìsí àlàyé. explode: v; bú; bé. Adó olóró náà bú.(The bomb exploded explore: v; (We explore several solution to the problem.) wá kiri. A wá orísìírísìí àwon ònà àbayo fún ìsòro náà. explosion: n; (The explosion was a mile away.) ìbé; aríwo nlá; ìbú- gbàmù. Ariwo ibúgbàmù náà ju ìbùso kan lo. express: adj; (He took an expres bus.) yíyára ó wo okò tí o yára. express: v; (He expressed his opinion.) fi han ó fi ero okàn rè han. expression: n; (He didn’t notice her expression.) ìsoro; àfihàn ko se akíyèsí àfihàn/ ìsòròo rè. extend: v; (He extended the programme.) (The extended the road.) lo títí; fà gun ó fa èto náà gùn. Mú gbòòrò Wón mú ònà náà gbòòrò si. extent: n; (To what extent can he be believed?) ààyè; ibi Títi dé ààyè wo ló le gbàgbo? extra: adj; (He gave me extra money.) tí ó jé àfokún ó fún ní àfikùn owó extral: n; (I don’t want you to pay any extra.) afikun. N kò fé kí o san àfikùn kankan. extra: adv; (It is extra large.) jù, o ti fè jù. extraordinary: adj; (He told us an extraordinary story.) tí ó sàjèjí; tí o yani lénu ó so ìtàn to yani lénu fún wa. Tí ó jé afikun; àfikun. Wón se àfikùn ìpàdè gbogbo-gbòò. eye: n; (She opened her eyes.) ojú ó la ojú rè. eye: v; wò, Ó wò mi tìraratìtara (He eyed me curiously. eyebrow: n; (He plucked his eyebrows.) ìpénpéjú, ó já ìpénpéjùu rè. eyelash: n; (She was wearing false eyeslashed.) ìrun ojú ó wo àwon ojú tí o jé ìdàrò. eyepiece: n; (He couldn’t see clearly through the eyepiece.) ìwo ojú ko ríran dáadáa láti inú ìwo ojú naa. Atumo-Ede (English-Yoruba): F 2431 6257 2006-12-17T07:25:52Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (English-Yoruba): F]] ==Oju-iwe Kiini== fable: n; (His fable was very interesting.) ìtàn asan. Ìtàn asán rè dùn gidigidi. face: n; (The ball hit him in the face.) ojú; iwájú. Bóòlù náà bà a ní iwájú face:v; (They faced each other.) dojú ko wón dojú ko ara won. fact: n; òtító; ohun tí ó dájú gan-an kó sí eni tí ó lè ta ko òtítóo náà pé iná máa n jò. factory: n; (No one can deny the fact that fire burns.) (He has car factory.) ilé-isé ó ní ilé-isé ìse okò. fade: v; (The sun has faded these curtains.) (The crowd began to fade away.) bó; sá. Oòrùn ti jé kí àwon aso ikélé yìí sa. Dún ku; lo díèdíè Àwon èrò bèrè sí ní dún kù faggot: n; (He carried the faggot on his head.) erù igi; ìdì igi ó gbé ìdì igi náà lé orí. fail: v; (He never fails to write to his mother every week.) (She promised that she wouldn’t fail him.) (The power began to fail as soom as I switched the machine.) kùnà; já kulè kì í kùnà láti kòwé sí ìyáa re lósòòsè já ní tànmóò; já kulè o se lérí pé òun ko ní jáa kulè. Tàsé. Iná náa bèrè sí ní tàsé ní géré tí mo tan èro náà. failure: n; (All my efforts ended in failure.) ijákulè; ìkùnà. Gbogbo ipá mi ló já sí ijákulè. faint: adj; (His breathing become faint.) tí i tí dínkù jòjo. Èémí re ti dínkù jojo. faint: v; (He fainted from hunger.) dákù. Ebi mú un dákú. fair: adj; (All her Children are fair.) dára; léwà. Gbogbo àwon omo rè ló dára. fair: adv; (They will respect you as long as you play fair with them.) lónà tí ó tó. Won yóò ni ìteríba fún o níwòn ìgbà tí o ba n se nnkan lónà tó tó pèlú won. fair: n; (He took the Children to the fair.) ìpàte gbangba, ó kó àwon omo náà lo sí ini ipàte gbangbe náà. fairly: adv; (It is fairly good.) ní ìba ; ní ìwon, ó dara ni wòn. fairy: n; (There are many wicked faires in this world.) egbéra; iwin. Awon iwin/ egbére tó búrú pò laye yìí. faith: n; (He puts his faith in God.) ìgbàgbó ó ní ìgbàgbó rè nínú olórun. faithful: adj; (He remains faithful to his wife.) olódodo; olóòtó ó jé olódodo sí aya re. faithfully: adv; (I followed the instruction Faithfully.) pèlú òdodo; nínú òdodo. Mo tèlé àwon ìlàná náà pèlú ododo. fake: adj; (He has a fake jewellery.) àdàmòdì; ayédèru ó ní ayédèru ohun òso kan. fake: v; (He faked his father’s signature. se ayéderú ó se ayédèrú bí bàbá re ti se máa n fowó si ìwe. fall: n; (I had a fall and broke my arm.) (There was a fall in prices.) ìsubúlulè; ìyílè; ìjálulè mo ní subululè mo sì ti apá mi kan. Idínkù ; ìlosílè Idínkù wà lórí owo ojà. false: adj; (He brought false accusation against her.) èké; tí kò jé òdodo ó fi èsùn kàn án pèlú eké. falter: v; (For a moment he faltered in his purpose.) bóhùn. Fún ìgbà kan, ó bóhùn lór ilàkàkà rè. familiar: adj; (There are familiar face here.) (There was something familiar about him.) mímò. Àwon ojú mímò wà nibi. Mó lára Nnkan kan wà tó mó on lára. family: n; (They are all in the same family.) ebí; ìbátan; ìdílé. Ebí kan náà ni gbogbo won. famine: n; (The prolong drought was followed by months of severe famine.) ìyàn. Àsìkò ògbebe tó pé náa jé kí ìyàn ti ó le mú fún òpolopò osù. famished: adj; (When is the launch? I am famished.) kú fún ebi. Nígbà wo ni oúnje òsán? Mo n kú fún ebi. famous: adj; (She is more famous as a writer then as an actress.) gbajúmò; lókìki ó lókíkí gégé bí onkòwé jú bí òsèré lo. fan:n; (He bought a new fan.) (I was in the amidst of the crwds of football fans.) abèbé ó ra abèbè tuntun. Olólùfe. Mo wà láàrin àwon èrò tí wón jé olólùré aré bóòlù aláfésegbá. fan: v; (He fanned himself with a newspapar.) (His reluctance to answer her question simply fanned her curiousity.) fé atégùn sí ó fi ìwé ìròyìn fé atégun sí are rè. Ru sókè Aif;e dáhùn ìbéèrè rè ìtára rè soke. fancy: n; (They are all night-time fancies that disappear in the morning.) ìsebí; ìrò; èrò. Àwon ero àsálé tí o máa n pare ní aaro ni gbogbo won. fancy: adj; (The kitchen was full of fancy gadgets.) tí o jujú ní gbèsè. Awon ohun èlò ilé tó jojú ní gbèsè kun ìnu ilé ìdáná náà. fancy: v; (She didn’t fancy the idea of going home in the dark.) fé; fé láti se kò fé ìwa lílò sílé nínú òkùnkùn. fang: n; (The fangs in the dog’s mouth are long.) eyín tí o ta jáde lénu. Awon eyín tó ta jáde ní eyín enu ajá nàá gun. far: adv; (The restaurant is not far from here.) jìnà Ilé oúnje náà kò jìnà sí ibí. fare: n; (When do they start paying full fare?) owó okò yóò. Nígbà wo ni wón yóò bèrè sí ní san owó okò won pé? fare: v; (The party fared very badly in the last election.) se dáádáa/ se àìse dáádáá. Egbé òsèlú náà ko se dáadáa nínú idìbò tó koja. fare-well: n; (She said her fare-wells and left.) òrò ìdágbere ó so àwon orò ìdágbére rè o sì lo. farm: n; (My father has a pourltry farm.) oko Baba mi ní oko adìye ken. farmer: n; (My father is a poultry farmer.) àgbè. Agbè aládìye ni bàbá mi. farm-yard: n; (The man is working in his farm-yard.) ogbà oko. Okùnrìn náà n sise nínú ogbà oko rè. farther: adv; (I can’t go any farther.) síwáju. N kò lè sún síwáju mó farther: adj; (The farther shore of the lake is high.) tí o wà níwáju; òpin opin bèbè adágún odò náà ga. facinate: v; (China has always facinated me.) fà mórà Orílè-ede ‘china’ti máa n fà mí móra. fascinated: adj; (I have always been fascinated by his ideas.) ní ìfanimóra mo máa n ní ìfanimóra pèlú àwon ìwa rè. fascinating: adj; (They story was very fascinating.) tí ó fani móra. Ìtàn náà fani móra dáadáa. fast: adj; (He is a fast reader.) ti ó yára; yá ó yára ní iwé kika. fast: adv; (I can’t go any faster.) yara; sáré. N kò lè sare/yára jù báyìí lo. fastening: n; (The trousers have a fly fastening.) ìso; bí a ti so nnkan pò Àlàfo wà láàrin ibi ti a ti so sòkòtò náà. fat: n; (He cooked the meat in a shallow fat.) òrá ó se eran náà nínú òrá díè. fat: adj; (He is a big fat man.) sanro o jé okùnrin to tóbí tó sì sanra. fatal: adj; (If you get ill again it could prove fatal.) ti n pa ni; tí o n fa ikú. Tí o ba se àìsàn sí ó lè fa ikù. father: n; (Our new boss is a father of three.) bàbá, Ogá wa tuntun jé baba fun omo méta father: v; (He claims to have fathered over 20 Children.) se baba fún ó gbà pé òun ti se baba fún ogun omo. fault: n; (It’s your own fault for being cereless.) èbi; àsise; àbùkù. Èbii re ni àìjáfáfá rè. fault: v; (He had alwys been polite-she couldn’t fault him on that.) dá lébi o máa n se dáadáa kò lè dáa lébi lórí ìyen. favour: n; (I would never ask for any favours froms her.) ojú rere; ìseun. N kò ní bèère fún ojú rere lódò rè. favour: v; (His standing with me favoured me.) se ojú rere fún; jínkí sànfààní fún Dídúró tí ó dúró tì mi se Ànfààní fún mi. favourable: adj; (She made a favourable impression on his parents.) dùn móní ó so ohun okan to dùn móni lórí àwon obíi rè. favourite: n; (Who is your favourite writer?) olólùfé ònkòwé wo ni olólùfé re? favouritism: n; (The students accused the teacher of favouritism.) ojúùsàjú Àwon akékòó náà fi èsùn ojúùsàjú kan olùkó náà. fawn; n; (The hunter caught alive fawn.)omo àgbònrín ode náà mú omo àgbònrin kan laaye. fear: n; (The Child was shaking with fear.) èrù ìbèrubojo; ìfòyà omo náà n gbòn pèlú èrù. fear: v; (All his employees fear him.) bèrù, Gbogbo àwon òsìsé rè ló bèrù rè. fearful: adj; (Parents are ever fearful for their Children.) níbèrù; nífòyà Àwon òbí máa n ní ìbèru nítorí àwon omo won. fearless: adj; (He is a fearless man.) láìní ìbèrù; láìní ìfòyà ó jé aláìníbèrù okùnrin. fearsome: adj; (The man is very fearsome.) ní èrù; tí o bani lérù okunrin náà bani lérù gidigidi. feast: n; (They went to the wedding feast.) àsè; àpeje. Wón lo sí ibi àsè ìgbáyàwó náà. feast: v; (He feasted on rice.) je òpòlopò ounje pèlú ìgbádùn o je òpòlopò ìresì pèlú ìgbádun. feather: n; (He gave me a peacock feather.) ìyé eye ó fún mi ní ìyé eye òkún. feat: n; (He performed astonishing feats) isé agbára ó se isé àwon agbára tó yani lénu. feable: adj; (He is a feeble old men.) láìlera; láìlágbára. Ó jé arúgbó okùnrin aláìlágbára. feed: v; (Have your fed the cat yet?) fún lóúnje N je o tíì fún olóngbò náà lóúnje síbè? feel: v; mò; (She felt a hand on his shoulder.) mò lára ó mò pé a gbé owó kan lé oun. feet: n; (Rise no your feet.) ese méjèèjí Dìde lórí èsè re méjèèjì fellow: n; (He has a very good reputation among her fellows.) elegbe; èni kejì ó ní ìyìn rere láàrin àwon elegbé rè felt: n; (He gave me a felt hat.) aso onírun o fún mi ní fìlà tí a fi aso onírun se. feminine: adj; (That dress makes you look.very feminine:n;) (The teacher taught the student feminine gender.) ajemábo. Aso jé kí o dà bí obìnrin dáadáa. nnkan to je mó ìmabo Olùkó kó àwon akékòó náà ní àwon ohun to jé mo ìmabo yàtò. female: n; (She is a female student.) abo;obìnrin Akékòó obìnrin ni festival: n; (Christmas and Easter are the main Christian festivals.) àjòdun, ìgbà àsè odún kérésìnesì àti odún àjínde jé àwon àjòdún omoléhùn jésu to se pàtàkì jù. fetch: v; (She has gone to fetch the kinds from school.) mú wá; gbé wá ó ti lo gbe àwon omo náà wá láti ile-iwé. fete: n; (The village fete was very interting.) eré ìtagbangba- àwon eré ìtagbangba tí a sètò láti pawó wolé fún àwon idí kan.Eré ìtagbangba abúlé náà dùn púpò. fever: n; (He has a high fever.) ibà Ako ibà n se é. few: adj; (Few people understand trhe difference. díè Àwon ènìyàn díè mo ìyàtò náà few: pro; (Few of the books are worth reading.) díè Díè nínú àwon ìwé náà se é kà fib: n; (Stop telling fibs.) iró. Dakee iró pípa fib: v; (Come on, don’t fib! Where were you last night.)pa iró; so eké wá, má paró ; Níbo lo wà lálé àná? fiction: n; (He narrated a romantic fiction.) ìtan kàyéfì ó sa ìtan kayefi ajemo ifé. fiddle: v; (He was fiddling with the key as he while he talked to me.) (He fiddled the accounts.) (He was fiddling.) fi sere pèlú owó ó n fi kókóró náà sere lówó bí ó ti n ba mi sòró.Yí- O yí iwé ow;ó náà. Fi ohun-èlo orin bíi fere tabí dùùrù seré o n fi dùùrù seré. fiddle: n; (The priest bought a violin.) irufé dùùrù kan Àlùfáà náà ra irúfé dùùrù kan. fiddler: n; (The man is a fiddler.) eni tí o n fi irúfé dùùrù kan seré Okùnrin náà máa n lu irufe dùùrù kan. fidget: v; (Sit still and stop fidgeting.) rún are; sàifara balè Jókòó jéé, ma rúnra mó. fidget: n; (The Child is a complete fidget.) eni tí kú farabale; eni tí o máá n rúnra sá omo jé eni tí kìí fara bale. field: n; (People were working in the field.) (All of them are experts in their chosen field.) igbé; pápá Àwon ènìyàn n sisé nínú pápá Isé tí a yàn láàyo. Gbogbo won ni ó dángajía nínú isé tí wón yàn láàyò field: v; (Each of the main parlies fielded more than 300 candidates.) (The BBC had to field more than 300 phone calls after last night’s programme.) yan asojú Òkòòkan nínú àwon egbé òsèlú pàtàkí yàn ju òódúnrun olùdíje lo. Gba ìpè BBC ni táti gba ju òódúnrún ìpe lo, léyin ètò tí wón se lálé àná. fierce: adj; (He suddenly looked fierce.) rpr`p; ,múná; gbóná ojú rè rorò lójijì. fiery: adj; (They were bitten by a fiery serpent.) amúbíiná. Ejò amúbíiná ge won je. fig: n; (The fig tree withered.)òpòtó Igi òpòtó náà ti w’’owé. fight: v; (He fought with her.) jà; bá jà; jagun ó ba a jà. fight: (He got into a fight with a man in the bar.) ìjà ó ní ìjà pèlú okùnrin tó wà nílé ìmutí náà. figure: n; (There is falling in unemployment figuner.) (I was watching my figure.) nómbà to dúró fún nnkan Àwon nómbà tó duro fún àìrísese ti wa wile. àwòràn mo n wo àwòràn mi. file: n; (Police have opened the file.) ìwe tí a n ko àwon iwé sí nínú Àwon olópàá ti sí iwé tí a n kó àwon ìwé sí nínú náà file: v; (Please file it in my ‘Research’ file.) fi iwé pamó; to iwé pamo Jòwó fi pamo sínú ìwé tí mo n kó isé iwadìí mi sí nínú fill:v; (Smoke filled the room.) kún Èéfún kún yàrá náà. film: n; (My cousing is the film.) (She put a new film in her camera.) eré-oníse tí a gbà sínú fónrán aláwòrán. omodebìnrin tí ègbón mi obìnrin bí wa nínú ere-oníse tí won gba sínú fónran aláwòrán naa fónrán tó máa n wà nínú èro ayàwòrán ó fi fónrán túntun sínú èro ayàwòrán-an rè. film: v; (They are fulming a new comedy.) yàwòrán eré-oníse; gbe eré-onise sínú fónrán aláwòrán Wón n gba eré-onisé apainlérìn-ín náà sínú fónrán aláwòrán. filth: n; (The stench and filth of the prison is to much.) ègbin; èérí; òbùn òórùn burúku àti ègbìn ògbà èwòn náà pò ju. filter: n; (I only smoke cigarettes with filter.) asé mo máa n mu sìgá pèlú asé nikan. filter: v; (All drinking-water must be filtered.) sé; jò Gbogbo omi mímu lo ye kí a máa’sé. filthy: adj; (The beggar dressed in filthy rays.)légbin; léèérí. Oníbárà náà wo àwon àkísà aso tó dòtí fin:n; (He cut the tail fins of the fish.) (He touched the fin of the aeroplane.)lébè eja. O ge awon lébé ibi ìrù eja náà. Libi tí o dàsíi lebé eja lára okò bàálù ó fowo kan ibi tí o dábíi lébá eja lára okò bàálù náà. final: adj; (He hasn’t read the final chepter of the book.) ti ìgbèyìn; ti ìparí ko tíì ka orí tó gbeyìn nínú ìwé náà. finally: adj; (After a long delay the performance finally started.) nígbéyìn; ní ìparí Léyìn ìgbà tí a ti dúrói nígbèyin. find: v; (Look what I have found.) (I managed to find solution to the problem.) rí wá Wo nnkan tí mo rí. Mo gbiyanju àti wa ojúùtú sí ìsoro náà. fine: adj; (That is a fine performance.) (Sand is finer than gravel.) (The pencil has a fine point.) dára; dun Ìse/Imúse to dara niyan Kúnná Iyanrìn kúnná ju òkúta wéwèèwé lo. Tí ó rí tín-ín-rín Léèdì náà se enu tín-ín-rín. fine: adv; dáadáa Ètò náà bá ni lára mu dáadáa. fine: n; (Offenders will be liable to a heavy fine. owó ìtanràn; ìtanràn. Àwon òdaran yoo sán ìtànran to pò gidigidi. finger: n; (He counted the guests on his finger.) ìka owó o ka iye àwon àlejò náà pèlú àwon ìka iye àwon rè. finger: v; (He fingered the knife hidden in his pocket.) fi ìka kàn; fi ìka tó ó fi ìka kan obe tí ó wà ní ìpamó nínú àpo re. fingerprint:n; (They took the fingerprint of the prisoner.) ìtèka wón gba ìtèka eléwòn náà. finish: v; (He finished his work.) parí; tán o parí isée rè. finish: n; (The story was a lie from start to finish.) ìparí; òpin Iró ni ìtan náà láti ìbèrè dé òpin. (He fired a hayatick.) (The engine isn’t firing. Yí ero dáadáa.Ero náà ko yí dáádáa. fire: n; (Are you afraid of fire.) iná N je o bèrù iná. fire: v; (He fired a pistol in to the air.) yìn, ta o yin ìbon iléwo sí aféfé. Tiná bò; finá sí; sin O tína bo koríko. firearm: n; (He was accuused of firiarms offences.) ìbon .Wón fi àwon esùn pe ó n kó ìbon kiri kan an. firefly: n; (He killed a firefly.) kokoro tannátanná kan o pa kòkòrò tánnátanná ken. firelight: n; (Their shadows are dancing in the firelight.) ìtànsán má òjìjí won n jó nínú ìtànsán ína náà. fireman: n; (The man is a fireman.) panápaná panápaná ni okùnrin náà. firewood: n; ( He went to gather firewood.) igi ìdáná o lo wa igi ìdáná. firm: adj; (We have no firm evidence.) le; lágbára; dúró sinsin. A kò ní èrí tó le. firm: n; (I am the first in my family to go.) Ilé-isé o n ilé-isé àwón olùsirò owó (He has a firm of accountants.) Emi ni àkokó to lo sí ilé-iwé gíga nínú ebí mi. to university. first: adj; (She won first price in the competetion.) àkókó; ekinní ó gba èbùn akókó nínú ìdíje náà. first: adj; (Susan came into the room first.) kóko; sáájú Susan lo koko dé yàrá naa . first:n; àkókó fish:n; (He ate fish.) eja o je eja. fish: v; (I often fish.) peja mo maa n peja dáadáa. fisherman: n; (The man is a fisherman.) pejapeja; apeja pejapeja mi okùnrin náà. fishery: n; (He is working in the ministry of Agriculture, fisheries and food.) eja pípa ó n sisé ní Ile-Isé ògbùn, Eja pípa àti ounje. fishing: n; (Fishing is their main work in the Area.) eja pípa Eja pípa ni isé won gan ní agbegbe náà. fishmonger: n; ( I bought the fish from the fishmonger.) eléja-àwon tó n ta eja níle ìtàjà kékèèké mo ra eja naa lódè eléja. fishnet:n; (He left his fishnet in the river.) àwòn ó gbàgbé àwon rè sódò. fist: n; (He punched me with his fist.) èsè; ìkúùkù ó kaàn mi ni èsé. fit: adj; (The food was not good for human consumption.) bá mu; tó oúnje náà kò ye fún jíje eniyan. fit: v; (These shoes don’t fit me.) ye; bá mu Awon bàtà yii ko bá mi mu fit: n; (The coat was a good fit.) ibámu Ewù náà ní ìbámu dáadáa fix: v; (He fisced the shelf to the wall.) (Has the date of the next meeting been fixed.) 50 mo; fi bò ó so pákó tí a n kó nnkan sí náà mó ìgànná. Dá iye/ojo/ìgbà/akoko. N jé wón to dá ojó ìpàde tí o n bò. flag: n; (White flag is a symbol of peace) (The bank of the river is full of flage.) àsiá; opagun Àsiá funfun túmò sí àlááfia. Irufe/òdòdó etí òdò kan Bèbè òdò náà kún fun koriko/òdòdò etí odo. flag: v; (The streels were flagged to celebrate the team’s victory.) (My strength is flagging.) so àsiá wón so asía won sí gbogbo àwon ònà náà lati sàjoyò igbá oróke tí awon egbe agbábóòlu náà gbé.Lo síle; dínkù Agbára mi ti n dúnkù. flame: n; (The flames were growing hugher and higher.) owó má owó má náà n pòn sí. flame: v; (The logs were flamed on thd earth.) jó pèlú owó má owóiná jó àwon ìtì igi náà sóri ilè. flamingo: n; (The hunter killed a flamingo.) eye ako ode náà pa eye àkò kan flam: n; (Have some more flan.) àkàrè eléyin nínú Gbo àkàrà eléyin nínú síí. flank: n; (She patted the horse’s flank) egbé nnkan; ìnà ó fi owo gbá esin náa ní ègb é. flank: v; (She left the courtroom flanked by armed quard.) dúró tì légbèé ó kúró nínú ìyàrá ilé ejó náà pèlú awon olùso meji légbèe re. ==Oju-iwe Keji== flannel: n; (He bought a flannel shirt.) aso tí owúu rè kún ná ó ra èwù tí a fi aso tí òwúu rè kúnná se. flap: n; (With a flap of its wings’the bird was gone.) (The flap of the envelope is cut off.) ìgbònyé pìpì pèlú ìgbònyé pìpì, eye náà lo iwé pelebe tàbí paálí pelebe tàbí páànù pelebe tí a so mo nnkan láti maá fí dé e. Enu apò iwé náa ti já. flap:v; gbònyé. Eye náà gbònyée rè o sì fò lo The bird flapped its wings and flew away. flare: v; (The match flared and went out.) jó bùlàbùlà. Ìsáná náà jó bùlàbùlà o si kú. flare: n; (The flare of the match lip up his face.) iná bùlàbùlà. Iná bùlàbùlà ìsáná náà fi oju rè han. flared: adj: (He wore a flared trousers.) tí ó fe nísàlè ó wo sokoto tó fè nísàle. flash: n: (flashes of light were followed by an explosion.) mònàmóná Ariwo(ará) ló máà n telé mònàmóná. flash: v; (The lightning flashed in the the distance.) ko mònà; ko sàn-àn. Imólè náà ko mònà láti òókan wá. flask: n; (The woman bought a flask.) ságo kekere obìnrin náà ra ságó kéreré kan. flat: adj; pelebe ó fún mi ni pákó pelebe.(He gave me a flat wood.) flat: n; (He beaterd the door with the flat of his hand.) (The man buit a flat.) ibi pelebe O fi ibi pelebe owó rè gbá ilèkùn náà. Ilé ìgbàlódé- irúfé ilé ìgbàlódé ti a ti kó ilé ìwe àti ilé –ìyàbgé pò mó àwon ìyèwù okùnrin náà kó ilé ìgbàlódé kan. flatten: (The exercises will flatten your stomach.) té beere; se pelebe. Idárayá náà yóò so ikùn rè di pelebe. flavour: n; (The food his sweet flavour.) òórùn dídùn ounje náà ni oorùn dídùn. flavoured: adj; (He chrank flavoured yogunt.) tí ó lóòórun. Ó mu wàrà olóòórùn. flax: n; (a flax in his vineyard.) ògbò ó gbin flea: n; (The dog has fleas.) ìdun; eégbon. Ajá náà ní eégbon. flee:v; (He burst into tears and fled.) sá; lo ó bú sékún ó sì sá lo. fleece: n; (The man sat on a fleece.) irin àgùntàn- awon àgùntàn tí a sí pèlú irun. Okùnrin náà jókòó lórí irun agùntan. fleece: (The retailer fleeced the man.) ré je. Aláròbò náà ré okùnrin náà je fleet: n; (There is a reduction in the size og British fleet.) egbé okò; òwó okò Egbé oko àwon Gèésì ti n dín kù. fleet: adj; (The Child is very fleet.) yara; jáfáfá ní ìrìn. omo náà yara dáadáa. flesh: (The trap had cut deeply into the robbit’s flesh.) eran are pàkúté náà ti ge eran are ehoro náà wonú. flex: (He stood on the side of the pool flexing his muscles.) ró; lò ó dúró légbèé odò náà, o n ró ara rè. flick: v; (The horse was flicking flies away from his tail.) gbón. Esin náà n gbon awon esinsin kúrò ni irù rè. flicker: v; (The light flickered and went away.) jó bàìbàì Iná náà jó bàìbàì o sí kú flicker: n; (The flicker of the candle has gone out.) jíjó bàìbàì iná Jíjó bàìbàì opá ìmólè na’`a ti kú. flight: n; (He had a comfortable flight.) (We are booked on the same flight.) (Bird is easily recognized in flight.) (There was a flight of refugees from the advancing foreces.) ìrìn àjò lójú òfuurufú ó rìn ìrìn-àjò tí o rò ó lórùn lójú òfuujrufá Okò ìfuurú tí ó n lo nínú irùj;e ìrìn-àjò okò ojú òfuurufú kan náà ní a jo sán owó fún Ìfò tàbí fófò Fírò ni a fi máa n dá eye mò pèlú ìròrùn. Ìsákúrò nínú ewu. Awon àtìpó náà ni ìsákúrò ni agbegbe àwon ológun tí n bò lódò won flimsy: adj; (He made a flimsy table.) féléfélé; tí kò lágbára.Ó se tábìlì féléfélé tí ko lágbara. fling: v; (She fling the letter sown on the table.) so; jù ó so léta náà sílè lórii tábàlì fling; n; (We had a brief fling, but it is over now.) àsìkò ìgbádùn kúkúru A ní àsìkò ìgbádùn kúkúru, èyí tí ó ti kaja báyìí. flint: n; (His eyes were as hard as flint.) òkúta ìbon: irúfé òkúta kan tí ó máa n sána tí ó bá so nnkan Ojú rè le bní òkúta ìbon. flit: v; (The buterfly flitted from flower to flower.) fò kiri labalábá náà fò kiru láto orí òdòdò kan sí òmíràn. float: v; léfòó. Àpò oníke náà léfòó lójú omi A plastic bag was floatry in the water. flock: n; (He has a flock of cattle.) agbo eran; òwó eran ó ní agbo àgùntan. flock: v; (Huge numbers of birs had flocked together by the lake.) kóra jo pò òpòlopo àwon eye ti kóra won jo pò sí etí àdágún náà. flood: n; (The heavy rain has caused floods in many parts of the country.) ìkún omi òkò nlà náà ti dá àwon ìkún omi sílè ni òpòlòpò àwon agbègbè ni orílè-èdè. flood: v; (If the pipe bursts it could flood the whole house.) kún pèlú omi Tí opá omi náà bá bé ó lè kún gbogbo ilé pèlún omi. floor: n; (His body was hying on the kitchen floor.) ilè ilé Ara rè wà lórí ilè-ilé ìdáná náà. flop: (Exhausted, he flopped down into a Chair.) subú lulè ó subu lulè sìnú àgà nígbà tí ó rè e. flour: (He bought a bag of flour.) ìyefun ó ra àpò ìyèfun kan. flour: v; (Roll the dough on a lighthy floured surface.) fi ìyèfun yí fi ìyèfun yí àkàrà náà fééréfé. flourish: v; (The plarnts folourish in a damp climate.) rúwé ; gbilè, Àwon irúigbìn náà n gbilè lásìko Ogìnnìnntin. flow:v; (Blood flowed from the cut on her head. sàn èjè n sàn jáde lójú ogbé tó wà lóro rè. flow: ìsàn (She tried to stop the flow of blood from the wound.) ó gbiyanju láti da ìsàn èjè tí ó n jáde lójú ogbé náà dúró. flower: n; (The plant has a beautiful brightred flower.) òdòdó. Irúgbìn náà ni òdòdó tó dáa tí ó pupa tí o n tàn. flower: v; (This particular variety flower in July.) yo òdòdó. Irúfé àwon wònyí máa n yo òdòdó nínú osu Agemo (osù keje). flower.pot. (He bought a flower pot.) ìkòkò òdòdó ó ra ìkòkò òdòdó kan. fluent: adj; (She is fluent in polish.) lè sòrò jojo ó lè sòrò dáadáa lede pólìísì. fluid: n; (The doctor told him to drind plenty of fluids.) nnkan sísàn onísegun náà ní kí o máa mu òpò nnkan sísàn. fluke: n; (They ar determine to show that their last win was no fluke.) oriire àìrotélè; orí-bándé W;on pínnu láti fi han pe bíbórí won tí ó gbèyìn kìí se oríbandé. flute: n; (I have a flite.) fèrè mo ní fere kan. flutter: v; (The butterfly fluttered from flower to flower.) fò níbàábalè Labalábá náà fo níbàánbalè lati orí òdòdó kan sí omiran. fly:v; (A wasp had flown in through the windon.) fò Agbón ti fò wole láti ojú ferese. foal: n; (He has a foal.) omo esin; omo kétékétè ó ni omo esin kan. foam: n; (He slept on a foam mattress.) tìmùtìmù; ìfoòfó ó sun lórí tìmùtìmù. foam:v; (The tooth paste foamed in his mouth.) ru ose ìfoyin náà ru ní enu rè. focus: n; (It was the main focua of attention of the meeting.) ìdojúko òhun lo jé ìdojuko ìpàdé náà gan-an. focus: v; (I quickly focused the camera on the Children.) doju ko; wò mo yára doju ero ayàwòrán náà ko àwon omo náà. fodder: n; (This plart is used a cettle fodder.) ohun ògbìn yìí ní wón n lò gégé bìí ounje àwon màálu. foe: n; ota N kò bèrù otá kankan.(I fear no foe.) fog: n; (We get heavy fogs on this cost in winter.) ìkuukùu A máa n ri ìkuukùu púpò òkun yìí ni àsìkò èèrùn. fog: v; (The government was tryin to fog.) dàrú Ìjoba náà n gbìyànjú láti da ojú òrò rú kí o tó dìgbà ìbò náà. the real issues before the election. fole: v; (He folded the map up and put it in his pocket.) ká ó ká àwòran ìtóka ìlú náà ó sì fi sí apo rè fold: n; (He called on them to return to the fold.) agbo ó pè won kí won padà sínú agbo náà. foliage: n; (foliage is very good for the livestocks.) (We folk, what are we going to do today?) ewé Ewé dára fun àwon eran òsìn ní jíje. àwon ènìyàn; mùtúmùtú’. Àwa mùtúmùtú, kí la ó se lónìí?. force: n; (The rioters were taken away by force.) ipá; agbára Wón kó àwon tí ó n fa wàhálà náà lo pèlú ipa. force: v; (The president was forced into resign.) kàn nípá fún; fi ipá se wón kàn an nípà fún náà láti kòwé fi ipò re sílè. fool: n; (Don’t be such a fool!) òmùgò Ma ya omùgò báyen! fool: v; (I fooled him into thinking that I was giving him some money.) tàn; mú ní èegò Mo tàn an láti máa rò pe mo n fún un ní àwon owó kan. foolish: adj; (I was folish enough to believe what jeff told me.) go Mo gò tóbéè láti gba ohun ti Jeff so fún mi gbé. for: prep; (There is a letter for you.) fun léta kan wà fín o. forbid: v; (My doctor forbid me sugar.) dá lékun; kà léèwò onísègùn mi da mi lékun súgà jíje. ford: v; (The were fording the river near the village.) koja lórí omi/wà kojá lórí omi wón n koja lori omi lébàá abúlé náà. foreign: adj; (You could tell was foreign by the way she dreesd.) ti ilú mìíràn Nípa bí ó se woso o lè so fún un pé omo ilú nìíràn ni foresee: v; (We do not foresee any problem.) wòye. A kò wòye pé wáhale kankan yóò wà. forest: n; (He lives in the fores.) igbó egbán Inú igbó ló n gbe. forever: adv; laelae; títí táé N ó máa rántí ojó ayò náa láéláé forge: v; (He forged a spear for my father.) (He was sent to prison for forging important papers.) ro ó ro òkò fún bàbáà mi. Se ìdàrò Wón rán an lo sí èwòn nítorí pé Ó se ìdàrò àwon iwé pàtàlà náà. forge: n; (The golds mith was in the forge.) aró; àgbède Alágbede náà wà nínú ebu. forgery: n; (This passport is a forgery!) ìdàrò Ìdàrò ni fóntò pélébé yìí! forget: v; (I forget who told me about this book.) gbagbe mo gbàgbé eni to so nipa ìwé yìí fún mi. forgive: v; (I forgave him for being rude to me.) dáríjin. Mo daríjì fún pé ó se ìpánle sí mi. forgiveness: n; (It is good to show forgiveness to people who are sorry for doing wrong.) idaríji ó dára kí a máa fi ìdáriji hàn fún àwon tó bá káàánú fún sise asìse. fork: n; (We can eat rice with a fork.) (Take the right fork.) amuga A lè fi amuga ìjeun je ìresì. Ibi ònà ti pín sí mèjì Gba èyí ti ó lo sí apá òtún níbi tí ònà ti pin sí méjì náà. fork: v; (The road forks son after the bridge.) (fork left after lthe bridge.) pín sí méjì kò jìnnà sí afara náà ti ònà náà fí pín sí méjì. ya sápá kan ya sí apá osì léyìn afárá náà form: n; (He is form 2 now.) (The rock was in the form of a cow lying down.) (If you fill in this form, you can take books out of the library.) ìjókòó ó wà ní ìjókòó kejì bayìí Ìwò; àwòràn Òkùta náà dàbí àwòrán tó dùbúle. Irúré ìwé kan tí a lè. Tí o bá ko nnkan sí inú àwon àlàfo tó wá nínú ìwé títè yìí, o lè mu àwon iwé jade ni yàrá ìkówèé pamósí. form: v; (A table is formed of a flat piece of wood.) (We formed a club for people whe liked cars.) se; mo sèdá pákó pelebe ni a fi n se tábìlì. A sèdá egbé fún àwon ènìyàn to féràn okò ayókélé formal: adj; (If you vist important people, you must wear formal dress and behave in a formal way.) (There are Rose and Agnes; the former is wearing a green dress, the latter is wearing a white one.) (The owner of this shop lis obolu the former owner was Mrs Àjàlá.) bí ìse; bí àsà; tí ó tònà Tí a bá lo kí àwon ènìyàn pàtàkì a gbódò aso to bá àsà mu a sì gbódò hùwa bí o ti tònà. Ti àkókó Rose àti Agnes ló wà, ení àkókó wo aso aláwò ewé; eni ìgbèyin wo funfun. Tí ìgbà laelae ; ti télètélè. Eni tí o ni ilé ìtàjà yìí ni oboli eni tó ni télètélè ni arábìnrín Àjàtá. formation: n; (The formation of rocks takes very many years.) ìsèdá; ìdásilè Ìsèda àwon okúta máa n gba òpòlopò odún. fort: n; (The others dicided to go out for the day and left me holding the fort.) odi Awon ìyókù pínu láti jáde lo ní òsan wón sì fi mi sílè kí n dí odí mú. fortify: v; (They fortified the building againt the attack of enemies.) (He fortified the wine with alcohol.) mo odi sí; se ààbò fún; Wón mo odi fún ilé náà nítorí ìjà àwon òtá. Fún ni okun; fún ní agbára. Ó fún wáìnì náà pèlú otí lílè. fortnight: n; (In a fortnight’s time I will be in Lagos.) osè méjì Ní òsè méjì sí àsìkò yìí n ó wà ní ilé Èkó. forture”n; (I wish you good fortune.) (He made a fortune by selling house.) oríire; alábàápàdé. Mo gbagura kí o se dábàápàdé nnkan rere. Orò; òpolopò owó. Ó ní òpòlopo owó nípa títa ilé. fortunate: adj; sse oríire o se oríi re pe ó ní òpòlopò àwon ebí tó láàánú (You are fortunate to have so many kind relatives.) fortunately: adv; (You have a headache? Well, fortunately I have some medicine with me.) pèlú oríire ó ní èfórí ? ó dáa o se oríire mo ní àwon òògùn kan pèlí mi forward: adv; (When the lights were green the car moved forwards.) díwájú Nígbà tí àwon ína oko náà mú àwò ewé jáde, okò ayókélé náà ló siwájú. foufou: n; (He ate foufou.) fùùfú- irúfé oúnje kan tí a fi gbájùúdá/ ègbé se ó je fùùfú. fought: v; jà (He fought him.) ó bá a jà. foul: adj: (There was a foul small coming from the rubber factory.) légbin; léèrí òórùn tó légbin n jade síta láti ilé-isé róbà náà. found: v; (I found my book.) (The school was founded in 1954.) rí mo rí iwé mi. Dá sílè:Wón dá ilé-ìwé náà sílè ní osùn 1954 foundation: n; (The foundation of the school was in 1954.) ìdásílè Idásílé ilé-iwé náà waye ní odùn 1954. ìpìlè ilè : ìsolè. Abala ilé tí ó wá nínú ilè ní a n pè ní ìpìlè ilé. founder: n; (The parts of a building under the ground are the foundation.) (He is the founder of the school.) olùdásílè óun ni olùdasile ilé-ìwé náà. foundry: n; (He works in an iron foundary.) ilé-isé tí a ti n ro irín ó n se isé ní ilé-isé ìserin. fountain: n; (In the hotes garden was a pretty fountain with water coming out of the mouth of a stone lion.) ìsun; orísun Nínú ogbe ilé ìtura náa ìsun kan tí ó rewà tí omi ti n tí jáde lénu kìnìún a fi òkúta gbé. four: n; (Four and three are seven (4+3=7).) eérin Eérin àti eéta jé eéje four: adj; (I have four brothers.) mérin mo ni arákùnrin merin. fourteen: n; (Thirteen is followed by fourteen.) Eérìnlá Eérinla lo telé eetàlà. fourteen: adj; (My father had fourteen brothers.) mérìnlá Baba mi ni arákùnrin mérìnlá. fourty: adj; (There are forty boys running in the race.) ogójì ogójì omokùnrin lo n sáre nínú ìdiye náà. fourty: n; (Ten and thints are fourty.) Eéwàá àti ogbòn jé ogójì. fowl: n; (He has many fowls.) eye; adìye ó ní òpòlopò àwon àdìye. fox: n; (The hunter killed a fox.) kòlòkòlò Ode náà pa kòlòkòlò kan fraction: n; (Only a small fraction of my frends have a television.) ìpín; ìdá Enu(ìpìn) díè nínú àwon oré mi ló ni èro mohun-máwòran. fracture: n; (He has a fracture in his leg.) sísé egungun ; rírò egungun Egungun ese rè ró. fracture:v; (His leg was fractured in an accident.)se egungun; ró egungun Egungun esè rè sé nínú ìjàmbá mótò. fragment: n; (There was a fragment of glas on the floor.) èérún Èérún ìgò iwà lórí ilè frail: adj; (He is very frail after his long Illness.) láìlera; láìlágbara; aherepè ko ní agbára kankan mó léyin òpòlopo àárè náà. frame: n; (These modern buildings have steel frames.) férémù Àwon ilé ìgbàlódé wònyí ni àwon férému tí a fi ayó se. frame: v; (He framed the photograph of his girlgriend.) se ìlàpà nnkan ó se ìlàpa fóntò òrébìnrin rè. framework: (The froamework of the hit is wood.) ìlàpo pákó ní wón fi se ìbìpo àgó náà. fraud: n; (He was sent to prison for fraud.) (He said he was very rich, but he is a fraud –he is evern poorer than me!) ètan; èrù; ayédèrú Won rán an lo sí ogbà èwòn fùn èrú síse. Eni tí ó n sèrú; elétàn. Ó so fún ni pé òun lórò. Dáàdáà sùgbòn elétàn ni ó táláka ju èmi páàpáà lo! free: adj; (You are free to go anywhere you want.) (He was given a free ticket for the football match.) (He is free with his money.) di òmìnìra; ní omìrira o ní òmìnra lati lo sí ibikíbí tí o bá fé. Ní ìsimi. Ó ní ìsimi ni aago méwàá, o lè ri nígbà yen lófèé wón fún un in ìwé ìwolé lófèé lati wo idíje bóòlù aláfesègbá náà.Lawó Ó lawó pèlú owó rè. free: v; (He freed the birds from the cages.) fún ní ònìnìra; tú sílè yònda ó tú àwon eye náà sílè nínú àwon àgò náà. freedom: n; (It is good to have the freedom to choose what job you do.) òmìnira o dára kí ènìyàn ní ònìnira lati yan isé tó wù ú láàyò. freely: adv; (He gave him his money freely.) (You can speak freely.) lófèé ó fún un lówó lófèé. Láìni odiwon/wàhálà O lè sòrò pèlù ìròrùn. freeze: v; (The water froze and turned into ice.) dì omi náà dì sí yí padà sí yìnyín. freezer: n; (We keep frozen food in a freezer.) èro amú-nnkan –tutù èro amú-nnkan-dì A máà n kò àwon ounje dídé sínú èro emú-nnkan-dì. frequent: adj; (I enjoyed his frequents visits.) nígbà gbogbo; nígbàtùugbà Mo gbádun àbèwò ìgbàgbogbo rè. freequently: adj; (She cooks chicken frequently; about three times a week.) lémólemó; nigbàgbogbo ó máa n se eran adìye lemolemo, ní bíi ìgbà méta nínú òsè kan. fresh: adj; (These vegetables are fresh.) (Use a fresh page.) tútù Àwon èfó yìí tutu.Tuntun; àkòtun Lo`oju ewé tuntun. friction: n; (A car’s tyre’s become hot becouse of the friction with the road surface.) ìlora ohun méjì Àwon táya okò ayókélé náà di gbígbóna nitorí tí wón n lo ojú ìná bí wón ti n yí. friday: n; (He was here on last Friday.) ojó Etì. f wa níbí ní ojó Etì tó koja. fridge: n; (There is some milk in the fridge.) èro amú-nnkan-tutù wàrà díè wà nínú ero amú-nnkàn tutu. friend: n; (Agnes is simion’s girl friend.)òré Agnes jé orébìnrin símíónì fright: n; (He gave her a fright.) èrù; ìròyà ó mu ìfòyà bà a. frighten: v; (He was frightened of the frierce dog.) dérù bà ; dáyà fò. Ajá tó rorò náà dérù bá á. Atumo-Ede (English-Yoruba): G 2432 6256 2006-12-17T07:24:00Z Loadewole 101 [[Atumo-Ede (Yoruba-English): G]] glue: n; (He stick the broken handle onto the cup with glue.) àtè o fi àte mú owo ìfe tí ó kán náà mó on. glue: v; (She glued the handle onto the cup.) fi àtè mú ó fi àtè mú owó ìfe náà mo. gnat: n; (I was bitten by gnats.) kan-in-kan-in kan-in-kan-in je mi gnaw: v; (The rat gnawed a hole in the wooden wall.) ti je; re je; je diedíè.Eku náà re ojú iho je sí ara pako to ìwà lára ìgànà náà. go: v; (He is going back to his village now.) lo ó n lo padà s;I abúlé rè báyìí. go: n; (Can I have a go in mending my bicycle.) ìgbìnyanju; ìtèsíwájú N jé mo le ni ìgbìyànjú nípa tílún kèkè mi se goal: n; (His goal is to go to college.) (He our team got three goals.) opin eré ìje; òpin. Òpin eré ìje ní láti lo sílé-ìwé gíga. Ìrí-àwòn- he; gbígbà bóòlu wonu àwòn. Egbé agbábóòlù wa rí àwòn méta. goat: n; (Goat is a domestic animal.) ewúré Eran ilé ni ewúré god: n; (Christians and Muslims believe in one God; in other religions there are different gods for raim, fire, health e.t.c.) olórun Awòn elésìn kìrìsìtééní àti àwon mùsùlùmí gbàgbó nínú olórun an, nínú awon èsùn ìyókù, orísìírísìí àwon olórun ló wà fún; òjò, má, ìlera àti béè béè lo. gold: n; (She wore a gold ring.) (Her skirt was gold and yellow.) wúrà ó wo òrùka wúrà Awo wúrà Tòbí/yídìípo rè jé aláwò wúrà àti pupa résúrésú. golden: adj; (The sky was golden in the evening.) aláwò wúrà ojú òrun ní wúrà ní ìrolé. goldsmith: n; (The goldsmith made ornaments out of gold). alágbède wúrà Alágbède wúrà náà se àwon ohun –òsó tí a fi wúrà se. good: adj; (Children, be good.) dára; dáradára Èyin omodé: e máa se dáadáa good: n; (You should take the medicine even if it tastes bad- it is for your own good.) dídara; sànfààní o gbódò lo òògun náà bí ó tìlè koro ó wà fún ànfààni ara re. goodness: n; (There is a lot of goodness in beans.) ànfààní Ànfààní ló wà lára ewà goods: n; (He sold all his goods before he left the country.) ojà ó ta gbogbo ojà rè kí ó tó fi orílè-èdè sílè. goose: n; (We keep goose for their eggs and meet.) abo pépéye A máa n sin abo pépeye nitorí àtiyé eyin àti eran jíje. gorgeous: adj: (The sun was a gorgeous colour yesterday evening.) dídára: híhàn Àwò to dára tí o léwà in òòrùn náà gbé jade ní ìròlé àná. gorilla: (The hunter killed a gorilla.) ìnàkí ode náà pa ìnàkí kan. gosling: n; (I bought 3 goslings.) abo omo pépéye mo ra abo omo pépéye meta gospel: n; (They believe the gospel.) ìhìn rere, ìtàn ìgbe ayé Jèsu; òrò ododo wón gba ìhìn-rere náà gbó. gossip: n; (I had a gossip with my neighbour and she told me all about the bad behaviour of her sister’s Children.) ofófó; òrò èyìn; àbòsí Èmi pèlí aládùúgbò mi jo se àbòsí lánàá ó sì so gbogbo nnkan fún mí nípa ìwà búburú àwon omo ègbón-ón rè obìnrin. gossip: v; (The old men sat and gossiped all evening.) se àbòsí; sofófó, soro èyìn Awon bàbá arúgbó náà jókòó won si se àbòsí ní gbogbo ìròlé náà. got: v; (I got a letter from my sister this morning.) rí gbà; rí gbà mo rí létà gba láti òdò egbón ni obìrin ní òwúrò yìí. gourd: n; (She took the gourd to the well for water.) igbá; kèrègbe; akèngbè ó gbé akèngbe náà lo sí ìdi kanga fún omi. govern: v; (A lot of people help to govern a country.) sàkóso; sèjoba; solórí òpòlopo ló n sàkóso orílè-èdè kan. government: n; (Our government has decided to build more school and hospitals this year.) ìjoba; alákòóso Ìjoba wa ti pinnu láti kó àwon ilé-iwé àti àwon ilé ìtóju àwon aláìsàn síi odún yìí. governor: n; (My father is a governor.) gomínà; olórí; bale Gomínà ní bàbáà mi. gown: n; (She has many gowns.) èwù ìlekè gígùn ó ní òpòlopò èwù ìlekè gígùn. grab: v; (He grabbed the book from his friend and ran away.) já nnkan gbà ó já ìwé náà lówó ore rè ó sí sálo. grace: n; (Let us stand up and say the grace.) oore-òfé E jé kí a dìde dúró kí a se oore òfé graceful:adj; (The men did a graceful dance.) dídára; léwà Àwon okunrin náà jó ijó tí ó dára. gracious: adj; (He gave her a gracious smile.) olóore-òfé; aláànú ó fi èrín pàdée rè tàánú tàánú. grade: n; (We have three grades of eggs.) (Grade A eggs are the largest and Grade C the smallest.) ipò/ìpín bí nnkan se rí orísìí ìpín méta ni àwon eyin náà bí won se tóbi sí. Àwon tó wà ni ipò kínní (Grade A) lo tóbi jù nígbà ti awon to wà ni ìpín keta (Grade C) ló kèré jù. grade: v; (They have graded the eggs into several sizes.) pín sí ìpín/ipò bí nnkan se rí Wón ti pín àwon eyin náà sì bí wón ti se tóbi sí. gradual: adj; (There has been a gradual improvement in your work.) díèdíè Àyípadà díè ti bá isée rè. gradually: adv; (Babies learn to walk gradually.) díedíè; ní sísè-n-lèlé Àwon omo owo n ko bí a ti se n rin díedíè. graduate: n; (She is a history graduate from an American college. akékòógboyè Akékòógboyè nínú ìmò ìtan lati ilé èkó giga ti ilè Améríkà kan. graduate: v; (She graduated in history.) kékòó gboyè ó kekòó gboyè nínú ìmò ìtan. grain: n; (Grain is used for making flour.) (A few grains of salt lay on the table.) okà A máa n fi okà se ìyèfun. Nnkan tín-ún Iyò tín-ún wà lórí tábìlì. grammar: n; (English grammar is quite difficult to learn.) ìmò ìlo òrò/èdè dajudájú Ìmò ìla edè oyìnbó nira láti kó díe. gramophone: n; (The gramophone is not loud enough.) ero agbòhùngbohùn Ero agbohùngbohùn náà kò lo sókè to. grand: adj; (The government buildings were very grand.) tóbi, lóla; wuyì; níyìn; léwà Àwon ilé ìjoba náà tóbí wón sì Léwà. grandchild: n; (My grandchild is here.) omo-omo omo-omo mi wà níbì. granddaughter: n; (She is my granddaughter.) omo-omo to jé obìnrín. omobinran omo mi ni. grandfather: n; (My grandfather was a hunter.) babáa bàbá ode ni bàbáa bàbá mi. grandmother: n; (My grandmother was a trader.) ìyáàyà (ìyá ìyá) onísòwò ni ìyáàyá mi. grandson: (My grandson is living with me.) omokùnrin omo mi omokùnrin omo mi n gbe pèlú mi. granite: n; (He built his house with granite.) irúfé òkúta kan to máa n le ó fi òkúta lílè kó ilé rè. grant: v; (The Children were granted a holiday because the examination results were so good.) gbà; fi fún ; fí jínkí Wón fi ìsimi jínkí àwon akékòó náà torí pe àwon èsì ìdánwò wón dára gidi. grant: n; (The government gave us a grant to build another Classrom.) ohun tí a fúnni; èbùn fún isé Ìjoba fún wa ni èbùn owó láti fi kó yàrá ìkàwé mìíràn. grape: n; (We are in the season of grapes.) èso àjàrà. A ti wà ní àkókò èso àjàra. grapefruit: n; (The grapefruit is not sweet.) osàn apàárà. Osàn àpáàrà náà kò dun. graph: n; (They made a graph of how hot the weather was in that month.) ìlà àjúwe. Won se ìlà ajúwe fún bí ojú ojó ti se gbóná to nínú osù náà. graph-paper: n; (He bought a graph-paper.) irúré ìwé kan tí ó máa n ní ihò fótótótó tí a n lò fún ìlà ajuwe ó rá ìwa tí a n lò fún ìlà ajuwe. grasp: v; (I grasp the cat by the back of its neck and put it outside.) (I couldn’t grasp what the English teacher told me.) gbá mú; dí mú mo gba olóngbò náà léyìn orùn mú, mo sì tìí síta. yé; mòye N kò lè mòye nnkan. Tí olùko èdè Gèésì náa so fún me grass: n; (We sat on the grasses to eat our food.) koríko. A jókòó lórí koríko láti je oúnje wa. grassland: n; (Grassland is very good for cattle rearing.) ilè oníkoríko Ile oníkoríko dára fún itóju maalu grasshopper: n; (Grasshoppers are very common during the dry season.) eléngà; taata. Taata máa n wópò nígbà èèrùn. grate: v; (She grated the cassava tubers.) rin; lò ha. Ó rin egé naa. grate: n; (The grate is no more good.) irin ìkélé-irin tí o wà ní ìsàlè ìdáná níbi níbi tí eérú n bá jade. Irin ìkélé náà kò dára mó. grateful:adj; (I am very grateful to you for giving me these books.) moore; lópè mo dupe lowo re fún pé o fún mi ni àwon ìwé yìí. gratitude: n; (I an full of gratitude to yo for the books ìmoore: ìdúpé mo fi ìmoore han sí o fún àwon ìwé náà. grave: n; (She visits her father’s grave every week.) ìbójì; saárè ó máa n lo be ibojì bàbáa rè wò lósòòsè. gravel: n; (There was a gravel path from the gate to the front door.) okúra wéwèèwé ojú ona tí o ní òkúta wéwèèwé wà láti enu ibodè náà títí dé ilèkun abáwolé. graze: n; (It that a cut on your knee?- No, it is only a graze.) ara bíbó N jé ojú ogbé ni ti ojú eékún re yen-Rárá, ojú ara bíbó lásán ni. graze: v; (Cattle were grazing in the field.) (He grazed his kneel when he fell down.) je koríko. Awon máàlù n je koríko lórí papa. Fi ara bo nípa fifi lo nnkan Ó fi orokun/eékan re bo nigba ti ó subu. grease: n; (If you put grease lin your car wheels, they turn more easily.) òrá; epo; ìpara Tí o ba fi epo sí àwon àgbá esè okò re won yòó máa yí pèlú ìròrùn si. grease: v; (You must keep this machine greased.) fi epo sí; fi òrá sí ; fi ìpara pa ó gbódò máa fi epo sí èro yìí díéde. great: adj; (We learnt about great people in history.) tóbi; pípò nlá A kó nípa àwon ènìyàn nlà nínú ìtàn. greed: n; (He is not hungry, but he can’t stop eating those chocolates-it is just greed.) ìwora; ojúkòkòrò Ebi kò paá sùgbón kò le se kó má je àwon mìndin-mín-ìn-din yen-ìwora lásán ni! greedy: adj; (My brother is greedy.) ní ìwora Egbon mi ni ìwora. green: n; (The painter used different sorts of green for the plants in his picture.) àwò ewé olùkun-nnkan náà lo orisìírisìí tí ó je mó àwò ewe fun àwon ohun ògbìn nínú àwòran tí ó yà. green: adj; (She wore a gren dress.) tí o ní àwò ewé ó wo aso aláwò ewé. greet: v; (He greeted me.) (The new idea was greeted with surprise.) ki; yò mó ó kí mi. Jo-kí èrò jo. Èrò tuntun náa jo pèlú ìyanu. grew: v; (Your orange tree grew up very fast.) so; dàgbà Igi osàn re yára dàgbà. gray: adj; (There was a grey cat on the wall.) tí kò dúdú tí ko funfun olóngbò kò dúdú-kò-funfun kan wa lána ogiri. gray: n; (I don’t like gray.) àwò tí ko dúdú tí ko funfun N ko féràn àwo tí kò dúdú ti kò funfun. grief: n; (She was made weak with grief when her son died.) ìbànújé Nígbà lí omo rè kú, ìbànújé mú kí ó rè e. grin: n; (I have been given some money! he said with a grin.) èrín ìyànyí; èrín ègàn Won ti fún mi lówó díè! Ó sòrò pèlú èrín ako. grin: v; (Why are you two boys sitting grinning at each other instead of doing your work?) rérìn-ín ako; rérìn-ín ègàn bóyín kí ló dé tí èyin omo kùnrin méjèèjì yìí fi jókòó tí e n rérìn-ín ako sí ara yín dípò tí è ba’fi máa sise yín? grind: v; (We grind grain to make flour.) lòA máa n lo okà láti fi se ìyèfun. grind-stone: n; (He grinded the pepper on a grind-stone.) olo; okúta ìho nnkan ó lo ata náà lórí olo. grip: v; (The Child was gripping hen mother’s hand.) dì mú sinsin; gbá mú omo náà di owó ìyáa rè mú. grip: n; (He grip was so strong that her mother couldn’t take her hand away.) ìdìmú; ìgbámú ó di; di iyáa re mú dé ibi pé ìyá re kò lè já owó kúrò. groan: v; (He groaned with pain.) ké ìrora; gbin ó gbin pèlú ìrora. groan: n; (He gave a groan of pain.) ikérora o ní ikérora. groove: n; (When we play a record, the needle moves along very small groves. ìtèbò Nígba tí a bá n gbó awo orin abéré tí o máa n mú àwo korin síta máa n bá àwon ihò ìtèbò tín-ín-rín tin-in-rún ojú àwo tí ó n korin náa yí. ground: n; (His book fell to the ground.) ilè Iwé rè bó sílè. groundnut: n; (I ate groundnuts.) èpà mo je èpà. group: n; (A group of girls was waiting outside the school.) akójopò; egbé Akójopò àwon omodé bìnrin dúró sí ìwájú ìta ilé ìwé náà group: v; (They were grouped round their teacher.) kóra jo pò wón kóra jo pò yí olùkó won po. grove: n; (The had a grove mango-trees behind their house.) oko igi tí o jé iru igi kan náà ló wà níbè Wón ni oko igi mángóòrò léyìn ilé won. grow: v; (The Children grow up fast.) (The weather grew colder.) dàgbà Àwon omo náà n yára dàgbà dì; dà ojú ojó ti di tútù. growth: n; (The Child’s growth was fast.) ìdàgbàsoke Ìdàgbàsókè omo náà yá díadáa. growl: v; (The dog growled at the visitors.) kùn Ajá máa kùn mo àwon àlejò náa. grub: n; (There were a lot of grubs under the stone.) kòkòrò kékeré tí kò tìí gún ìyé. Àwon nkòkòrò tí ko tìí gún ìyé pò lábé okúta náà. Ounjé Oúnje ti se tan Grub is up. grumble: v; (She is always grumbling about the Children making a noise.) kùn o máa n kun sáa nítorí àwon omo tó n pariwo. grumpy: v; (The little girl was grumpy because she was tuned and hung any.) ìgbónára omodébinrin náà ni ìgbónára nitorí pé ó rè e, ebí sì n pa á. grunt: v; (Pigs were grunting in the yand.) kùn bí elédè Àwon elédè n kùn nínú ogbà. grunt: n; (The pigs gave a loud grunt.) kíkùn elédè; ariwo elédè kíkùn àwon elédè náà lo soke. guarantee: n; (I give him my guarantee to work for you for a year.) èrí Mo fún un lérìí pé kí ó bá o sisé fún odún ken. guarantee: v; (Can you guarantee to work for me for a year, or will you be leaving soo?) se ilérí N jé o le se ilérí pé wà a sisé fún mi fún odún kan tabí o fé padà bayìí? guard: v; (The dog guarded the house.) só; dáàbò bò. Ajá náà dáàbò il;e náà. guard: n; (As I walked into the army camp, the guards stopped me.) (The solders were on guard all night. aláàbò; otùsó Bí mo se rìn dé ìtèdó àwon omo ogun náà, àwon olùsó náà dá mi dúró. Ìsó; ààbò : ìdáàbòbò Àwon ológun náà lóri ìsó ní gbogbo oru. guardian: n; (I live with my guardians in the town.) alágbàtó ; olùtójú mo n gbe pèlú àwon alágbàtó mi nínú ilú náà. guirdance: n; (My teacher gave me guidance in English language.) ìtósónà; ìfònàhàn olùkó mi fún mi ní ìtósónà nínú ede Gèésí. guave: n; (I ate guares yesterday. gírófà – irúfè eso kan tí won máà n je ní tutu mo je gírófà lánàá. guess: v; (“How old is the Child” “I guess he is ten”) rò so “omo odún mélòó ni omo náà? “mo ro ó pé odún méwàá ní. guest: n; (We try to make our guests happy.) àlejò; alápèje. A gbìyànju láti mú kí inú awon àlejò wa dùn. guide: v; (He was guided by what I said.) fi ònà han; tó sí ònà òrò tí mo so ló tó o sí ònà. guide: n; (He is a guide and shows visitors around the town.) amònà ó jé amònà, o sì n fi àjíká ìlí náà han àwon alejò. guilt: n; (I felt guilt when I spent all his money.) ebi ese: ese mo rí pé mo ní èbi èsè nígbà tí mo ná gbogbo owó re. guilty: adj; (The criminal was proved to be guilty.) tí ó dá èsè; ní èbi èsè Wón débí èsè ru òdaran náà. guinea-corn: n; (He has grinded his gunea-coms.) okàa bàbá ó ti lo okà bàbà rè. guinea: (He has killed his guinea fowl.) fowl; n; eye awó ó ti pa eye àwoo rè. guinea: pig: n; (He breeds guinea pigs.) eku emó; emó òyìnbó o n tóju àwon emó. guinea-worm: n; (The Child has guinea-worm.) sòbìà omo náà ní sobìa. guiter: n; (He bought a new guiter.) wáyà- irúfé ohun èlò orin kan tí a máa n ta ó ra wáyà tuntun. gully: n; (The rain ran through the gullies.) ojú àgbàrá; òjo náà n sáré gba àwon ojú agbara náà. gulp: v; (He gulped down the bear and ran out of the house.) sáré gbé mì ó saré gbé otí náà mì ó sì sare jade nínú ilé. gum: n; (There is gum on the back of a stamp.) (He has cut his gum with a spoon) (He fell the gum tree (eucalyptus)) àtè, oje igi Àtè wà léyìn ìwé kékere tí a máa n lè mó léta. Ìsàlè eyín Ó ti fí sibí ge lbi ìsàlè eyún rè. Igi àtè Ó gé igi àtè náà lule. gum: n; (The soldiers all carried their gums.) ìbon Gbogbo àwon omo ogun náà gbe ìbon won. gum:-powder: n; (The bullets are made to move by gum-powder burning.) ètu ìbon Jíjò ètu ìbon ló máa n mú ota jade nínú ìbon. gurgle:v; (The little river gurgled over the Stores.) tu pùùpùù: hó omi odò kékeré náà n tu pùùpùù koja lórí awon òkúta náà. gust: n; (A stranger gust tore a branch off the tree.) aféfé òjiji tí ó le Aféfé ojiji ti ó le púpò náà ya èka igi náà kúrò. gut: n; (He removed the gut of the gout.) ìfun eran ó ko ìfun ewúré náà kúró. guts: n; orí ekó o ni èkó tó láti le síwajú nínú isé tó lágbára náà. gutter: n; (I had to clear the gutter because it was blocked with dead leaves.) ìgbàsòòrò; òsòòròmo ní láti gbá ojú ìgbàsòòrò náà nítorí pè àwon ewé ti díi. gymnastics: n; (We do gymnastics in a gymnasium.) idárayá A máa n se idáraya in ìbi ìsìdárayá. Atumo-Ede (English-Yoruba): H 2433 6259 2006-12-17T07:31:47Z Loadewole 101 [[Atumo-Ede (English-Yoruba): H]] habit: n; (I am in the habit of getting up late.) ìwà; bárakú Iwà mi nipé kí n máa pé jí dìde. habitat: n; (The habitat of this fish is the deep sea.) ilé; ibùgbé Nínú alagbalugbu omi okun ni ilé eja yìí. had: v (He had two bags of fruits yesterday, but now he only has one.) ní ó ni àpò èso meji lánàá sugbon eyo kan soso ló ní báyìí. haggle: v; (The fruit seller wanted twenty naira for a basket of fruits, but I haggle with him and at last we agreed on fifteen naira.) ná; dún-ùn-ná-dún-rà Eni tí ó n èso náà fé gba ogún náírà fin àpèrè èso kan, sùgbon mo na an lowo rè nígbèyìn a jo fenu gúnlè lórí náírà méèédógún. hail: n; (There was a hail storm yesterday which damage the corn.) yìnyìn yìnyìn bó lulè lánáà, èyí ti o ba agbado náà jé. hail: v; (It was hailing yesterday.) rò hìí –kí òjò ro hìí ojó rò hìí lánàá hair: n; (His hair is black.)irun irin oríi rè dùdú. hairdresser: n; (My mother is a hairdresser.) onídìrí onídìríní ìyáà mi. half: n; (We have half each.) ìlàjì; ààbò; adébù; ìdáméjì Àbààbò ni a ní níkòòkan. hall: n; (The school hall can hold 200 people.) (The people who govern the town work in the Town Hall.) yàrá nlá Gbòngan ilé-ìwé náà lè gba igba ènìyàn. Gbòngàn Inú gbòngàn ilú náà ni àwon tí n sàkóso ìlú náà ti n sise halt: (The can halted in front of the house.) dúró okò ayókélé náà dùró níwájú ilé náà. halt: n; (The game came to a halt.) ìdúró ; Eré dárayá náà wa sí ìdúró. halve: v; (My brother and I halved the orange.) pín sí ni Emi ati ègbón ní pin osàn kan náà sí méjì. ham: n; (Would you like a piece of ham?) itan eran elédè tí a fi iyò sí N jé o ni ìfé sí itan eran eléfè tí a fi iyò sí? hammer: n; (He gave me a new hammer.) òòlù ó fún mi ni òòlù tuntun kan hammer: v; (She hammered the nail through the wall.) fi òòlù lù ó fi oolu lu èsò náà mó ara ìgàná. hand: n; owó A di owo ara wa inú. hand: v; (Hand me that plate.) fowó fún-kí a fún èèyàn ní nnkan pèlú owó fowo fún mi ni abó náà. handbag: n; (I bought a new handbag.) àpò ìfàlówó mo ra àpò ìfàlówó tuntun ken. handball: n; (She prefers handball to football.) bòòlù aláfowógba. Ó gbádùn bóòlù aláfowógba ju aláfesègbá lo. hand-basin: n; (I washed my hand in a hand-basin) abo ìfowo mo fowó mí nínú abó ìfowó. hand-cart: n; (The man was pushing his hand cart.) omolanke okùnrin náà n ti omolanke rè. handful: n; (I put three handfuls of rice in the pot.) èkúnwó mo bu ìresì èkúnwó méta sínú ìkòkò náà. habdicap: n; (He wanted to run in the race but his sore leg is a handicap.) adínàgboòkú; ìdíwó ó fé kópa nínú eré ìje náà sùgbón ese rè tí ó légbò ló se ìdíwó fún un. handwriting: n; (Your handwriting is very good.) ìsowókòwé Ìsowokòwé re dára gìdigidi. handy: adj; (The house is handy for the market.) rorùn; nítòsí ; mo níwon Ile náà mo níwòn fún ojà náà. harvest: n; (We are all helped with the harvest.) (It was a good maize harvest.) ìgbà ìkórè Gobgbo wa ni ìgbà ìkórè náà sànfààní fún. Ìkórè-oye nnkan tí a kórè Ìkórè àgbàdo náà dáro. harvest: v; (It is the season for harvesting the sugar.) kórè ó jé àsìkò tí a n kórè súgà. has: v; (She has two Children.) ní ó ní àwon omo méjì. haste: n; (In my haste I forgot to take along my hat.) ìyára; ìkánjú Nínú ìkánjú mo gbàgbé láti mú fìlà mi dání. hasty: adj; (He ate a hasty lunch.) kánjú; yára ó je oúnje ìkánjú lósàn-án hat: n; (She had a plastic hat.) fìlà ó n fìlà oníke kan. hatch: n; (She passed the food through the hatch form the kitchen.) àlàfo tàbí ìbi tí ó sán lára ìgbànná ó gba oúnje náà gba inú àlafo ìgànnà láti ilé ìdána. hatch: v; (The Chickens hatched this morning.) pa eyin; pa láti mú eyin. Awon omo adìye náà pa láàrò yìí. hate: (I hate snakes.) kórìíra mo korìí awon ejò. hatred: n; (She looked at me with an expression of hatred.) ìríra ó wò mi pèlú ìríra. haul: v; (They hauled the boat onto the shore.) fà; wó wón wó okò omi náà sójú ibú. haunt: v; (People say that the old house is hunted by the ghost a men who died there.) pààrà; kààkìrí Àwon ènìyàn so pé òkú okùnrin kan tí o kú nínú ilé àtijó náà n pààrà ibè. hawk: n; ( The hunter killed a hawk.) àwòdì; àsá ode náà pa àwòdì kan. hawk: v; (The woman hawked throughout.) kiri ; polówó ojà obinrin náà polówó ojà ni gbogbo ìná yesterday. have: v; (The have gone.) (I haven’t got any fruit.) ti wón ti lo. Ní N ko tíì ní eso kankan. hay:n; (The farmer makes hay when the weather is fine.) koríko gbígbe Àgbè maa n se koriko gbígbe nígbà ti ojú ojó bag be dáadaa. hazard: n; (There are many hazards in a journey across Africa.) ewu Ewú púpò ló wà nínú ìrìn-ajo káàkiri ile Adúláwò. hazardous: adj; (The journey across Africa is hazardous.) léwu Ìrìn-àjò káàkiri ìle Adúlawo léwu. haze: n; (The mountain were in haze.) ìkuukùu. Ìkuùkùu bo àwon òkè náà. hazy: adj; (Since it was very hazy, we Couldn’t see the mountains.) tí ó ní ìkuukùu, sèkuukùu Níwòn ìgbà ti oju ojó sèkuukùu a ko ri àwon òkè náà. he: pron; (He passed his examination.) (He is my brother.) ó ó yege nínú ìdáwò rè. Ni Egbón mi ni. head: n; (Hit it on the head.) orí ó lùú lórí. head: v; (The bus is heading toward the center of the town.) (The bus headed the line of cars.) (The football player headed the ball to the other side of the field.) sún mó oko akérò náà n sún mo aarin gbùngùn ìlú. Kólórí: saájú ; wà ní iwáju Oko akéro náà ló saáju àwon oko lo wà lórí ìlà. Forí gbé; forí kan:- kí a fori gbé bóòlù Agbábóòlù náà fori gbé boólù náà sí apá kejì oríi papa. headache: (He has got a headache.) orí fífó ó ní orí fífó. heading: n; (The heading of that book is very good.) àkolé Akolé ìwé náà dára gídigidi. headhght: n; (The headhghts of a car show the drwer the way in front, when he is drwing at night.) iná iwájú oko Iná iwájú, okò máa n fi òye iwájú okò han awakò nigbakúùgba tí ó bá n wakò lálé. headline: n; (The headline of the story was “Girl jumps out of burning house to safery”.) àkole mú iwé ìròyin Akolé ìtàn mú iwé iroyìn ni pe “omobìnrin bé jade fun ìgbàla nínú ilé elé tí n jò” headquartes: n; (The army headquartes is not inside the town.) ojúkò; olóri elé isé ojúkò/ dú ilé-isé awon omo ogun náà kò sí n àárín ìlú. heal: v; (Doctors help to heal people who are ill.) (The sore place on my arm has healed.) sò sàn; mú lára dá; sàn. Àwon onísègùn tó máa n wo àwon tí ara won kò dá sàn. ojú egbò tó wà ní apá mi ti sàn. health: n; (I wish you all good health and long life.) ìlera; dídá ara Mo gbàdúrà ìlera àti èmí gígùn fún gbogbo yìí. healthy: adj; (You look very healthy.) ní ìlera; taagun ó ní ilera dáadáa heap: n; (The workmen left a heap of stones in our yand.) akòjopò nnkan gegele. Àwon òsìse náa fi àkójopò àwon òkùta wéwèèwè gegele sílè nínú ogbàà wa. heap: v; (He heaped his plate wigh food.) kó jo gegele ó ko oúnje gegele sínú abóo rè. hear: v; (I heand the rain on the rood.) (Have you heand about what happened yesterday.) gbó dídún nnkan mo gbó dídún òjò lórí òrùlé. Rí iroyin ìsèlè kan gbó N je o ti gbó nípa ohun tó selè lánàá? heart: n; (All living things have heart.) (In the heart of the forest, wild animals lives.) okàn Gbogbo èdá alaàyè lo ní okàn Aárìn gbùngbùn Àwon eranko búburú náà gbe ní àarun gbùngbùn ìgbó náà. heartbeat: n; ìsokúlú okàn Ìsokúlú òkàn re ti dúró.(His heartbeat has stopped.) heartless: adj; (The heartless man beated this little boy very hard.) aláìláàánú okùnrin aláìláàánú náa na omodékùnrin rè ní ìnàkumà. heat: n; ( Fire gives heat.) (The winners of the heats run in the chief race.) ooru ; Ìgbóna Iná máa fa ooru. Eré ìje to saájú eré ìje àsekágbá. Àwon tí o bá gbégba oróke nínú eré ìje to to saaju àsekágba oróke n sare nínú asekàgbá eré ìje. heat: v; (The sun heated the tin roof until it was very hot.) mú gbóná; ta; sí, Oòrun ta sí òrùlé onépáànù ná gbóna ti to fig bona gidigidi. heater: n; (He heated the water wigh a heater.) ero amú-nnkan-gbóná; ohun tó lè fa ooru ó lo ohun èlò ìmúnkangbóná láti mú omi náà gbóná. heathen: n; (The are all heathens.) kèfèrí; abòrisà Kèfèrì ni gbogbo won. how: adv; (How big is that bag.) lónà won- a máa n lo ìwon wìínrè wònyí í gégé bí atóka ìbéère Bawo ni àpò yen se tobi tó. however: adv; (However you do it, it will be all right.) (He greeted my parents, he greeted me however.) lónàkónà; bí o ti wù ní ònà yòówù Ní ònà yòówu tí o se é yoo dára Bákan náà O kí àwon òbí ó sì tún kí emi pèlú bákan náà. howl: v; (The dog howled when it was shalt in the house.) bí ajá. Ajá náa n hu nígbà ti won tì í mole. howl: n; (The Child gave a howl of pain.) híhu; kike hihu ìrórá in omo náà hu. hug: v; (He hugged his little daughter.) fi owó méjèèji kó móra ó fowo méjèèji kó omobìnrín kékeré rè móra. hug: n; (He gave his little daughter a hug.) ifowókánmora: Ìdìmóra; Ifàmóra O fún omódébìnrin re ni ìfàmóra huge: adj; (There were twenty people eating, so she hade a huge bowl of rice.) títobi; nlá ogún ènìyàn ló n jeun; eyí mú kí o se abó irési nla kan. hum: v; (Beas were humming outside the window.) kùn yùn-ùn Àwon oyin n kùn yùn-un in ojú fèrèsè ní ìta. human: adj; (Human ear cannot hear as much as the dog’s ear.) ti ènìyan Eti ti omoènìyàn ko le gbóràn dáadáa eti ajá humane: adj; (The army gave their prisoners humane treatment.) seun; láàánú. Àwon omo ogun náa n láàánú sí àwon eléwòn wón. humanity: n; (Kindness is the basis of humanity.) (He is wicked, he lacks humanity.) ìwà ènìyàn; Ìsoore ni òpákùtèle ìwà omo ènìyàn. Inú rere. Ó burú, kò ní inú rere. humble: adj; (The doctor was humble about his work, although he had cured a lot of people.) (He lived in a humble hut.) tí o ní ìrèlè; onísègùn náà ní ìrèlè pèlú isée re bí ó tile jé pé ó ti wo òpòlopo ènìyàn sàn. tí ó kéké jojo /tí kò lólá o gbé ahéré kékeré. humbly: adv; (He greeted his father humbly.) tìrèlè tìrèlè; pèlú ìrèlè ó kí bàbáa rè tìrèlè tìrèlè. humid: adj; (The weather is hot and humid.) tutu; rin ojú ojó móorú o sí tún rin. humidity: n; (On a wet day, the humidity is high.) ìtutu; òrinrin Nìgbà ti ojú ojó bá tutu. Òrinrín ojú ojó máa n pò humiliate: v; (My mother told everyone of lthe silly things I had done as a Child and I felt humiliated.) rè sílè; tè lórí ba. Ìyáà mí so àwon ohun èègò ti mo ti se ní kékere fún gbogbo ènìyàn; èyì mu mi ni ìrèsílè ní okàn mí. humiliation:n; (It was a humiliation for me.) ìrèsílè; ìrèlóríba Ó jé ìresílè kan fún mi. humility: n; (The doctor talked about his work with humility.) ìrèlè onísegùn náà sòrò nípa isé rè pèlú ìrèlè. humorous: adj; (He told me a humourous story.) apanilérìn-ín ó so ìtàn apanilérìn-ín fún mi. humour: n; (I like the man because he has a good sense of homour.) èfè mo féràn okùnrin náà torí pe o féràn èfè. hump: n; (There is an aminal called a camel which has a hump.) ikéEranko kan wà tí a n pe ní rakùnmi tí o máa b ní iké. humus: n; (The humus is very fertile.) ìlèdú Ìlèdú náà lóràa dáadaa. hundred: n; (Twenty times five is equall to hundred.) ogórun-ún; òrún ogún lónà márùn-ún jé ogórùn-un. hundred: adj; (He gave me a hundred cows.) ogórùn-ún; òrún o fún mi ni ogórùn-un màálu. hundredth: adj; (This is the hundredth time I’ve told you to wash your face!.) tí ó jé ìgbà ogórun-ún Eyi ni ìgbà ogórùn-un ti mo ti so fún o pé kí o máa bójú ré!. hung: v; (He hung the cloth.) fi kó; so rò ó fi aso náà kó. hunger: n; (If you have nothing to eat for a day, you feel geat hunger.) ebi Tí o ko ba rí nnkan kan je fún ojó kan, ebi púpò yóò pa o. hungry: adj; (The hungry lion killed the goat.) tí ebi n pa kìniún tí ebi n pa naa pa ewúré. hunt: v; (Some people hunt birds as a sport.) sode; dode Àwon èèyàn kan máà n dode àwon eye gégé bí eré ìdárayá. hunter: n; (A man who hunts animal or birds is a hunter.) ode ode ni okùnrin tí o n dode àwon eranko tàbi àwon eye. hunrl: v; (He husled the brick through the window.) fi soke kíkan kíkan; jù tágbára tagbára.Ó fi bíríki náa sòkò; kíkan láti ojú fèrèsé. hurricane: n; (Many houses were badly damaged in the hurricane.) ìjì líle òpòlò àwon ilé ló bàjé nínú nínú ìjì líle náà. hurry: v; (I am late- I must hurry(up).) yára síra mo tip é-mo gbódò yára hurry: n; (You always seem to be in a hurry.) ìsírá; ìyára; ìkánjú o máa n wà ní ìkánjú/ìyára ni ìgbà gbogbo. hurt: v; (I hurt my leg when playing football.) pa lára; se lose; fi pa. Mo fie se mi pa nígbà ti mo n gba bóòlù alafesegbá. hurt: n; (I experience left me with a feeling of deep hurt.) ìpalára Ìrírí náa mú ìpalára okàn tí ó le bá mi. husband: n; (My husband is a farmer.) oko; okolóbìnrìn Àgbè ni okò mi. hut: n; (The man who works in the garden keeps his tools in a hut.) ahéré okùnrin tí o n sise nínú ogbà náa máa n ko àwon ohun elo re sínú ahere kan. hutch: n; (He kept the cats in a hutch.) àgò ó pa àwon ológìnní náà mó sínú àgò. hubrid: n; (A mule is a hybrid because its parents are a house and a donkey.) àdàmòdì Àdàmòdì nì ìbákasíe torí pé esin àti ràkunmi ni wón bí í. hydro-electric: n; (Hydro-electric prower is generated when there are rivers and mountains.) ináa mònàmóná tí a sèdá pèlú omi A le sèdá máa mònàmóná tí ti a fi omi se nibi ti àwon òkè pèlú àwon odò bá wà. hyena: n; (The hunter killed two hyenas.) ìkoòkò ode náà pe ìkooko méjì. hygiene: n; (Hygiene when you are about or your may become ill.) èkó nípa ìlera ó dara kí ó ní èkó nipe ìlera nígbà ti o bá n se ounje bí ì béè ko o lè dì aláìsàn. hygienic: adj; (The food is not hygienic.) mó; ní ìmótótó oúnje náà ko ní ìmótótó. hymn: (They have started saying the hymns.) orin mímó; orin ìsìn won to bèrè sí ni ko awon orin ìsìn náà. hypocrisy: n; (He abores hypocrisy.) ìwà àgàbàgebè; ìwà àìsìótó ó kórìíra ìwà àgàbàgebè. hypocrite: n; (You are just a bunch of hypocrites.) alágàbàgebè òkùúrú alágàbàgebè ni gbogbo yín. Atumo-Ede (English-Yoruba): I 2434 6261 2006-12-17T07:35:06Z Loadewole 101 [[Atumo-Ede (English-Yoruba): I]] i: pro; (I asked her to help me.) mo, mo so fún un kí ó ràn mí lówó. ice:n; (He put some ice in his drink to make it cold.) omi dídì; yìnyìn ó ju yìnyín sínú ohun mímú rè kí ó bàa lè tutu. ice-cream: n; (He drank ice-cream yesterday.) wàrà oníyìnyìn; ó mú wàrà oníyìnyín lanáà. icy: adj; (My hands were icy when I came out of the water.) tutu púpò, owó mí tutu púpò nígbà tí mo jade síta nínú omi. idea: n; (He had an idea that she would come and see him.) mú; èrò ó ní èrò pé yóò wà rí oun. ideal: adj; (This is an ideal place to live- it has a big garden and it is very near the sea.) àpeere tí ó dára jùlo Àpeere ibi tí ó dára jùlo láti máá gbe ní ibíyìí- o ní ogbà tí o tóbi, o sì sún mó etí òkun pékípékí. identical: adj; (The two bowls are identical.) bákan náà gégè; bá mú ohun kan náà Àwon opón méjèèji bára won mu. identification: n; (Have youchad any identification? ìdámò N jé o ní ìdámò kankan?. identify: v; (Can you identify the three plants in the picture?) mò; mò dájú N jé o lè mo àwon irúgbìn métèèlta inú awòrán náà? identity: n; (Can you prove your identity?) ohun ti ènìyàn jé N jé o le so eni tí o jé? idiom: n; (“I’ve got cold feet”doesn’t only means that my feet fell cold, it means that I am frightened- it is an idiom.) àkànlò èdè “Ese mí dì lútù”kò túmò sí èsè mi n tutu nìkan, ó túmò sí pè èrù bà mí- àkànlò èdè ní. idle: adj; (The idel girl spent all day looking out of the window.) le; láìlè sisé; omodébìnrin tí kolè sisé naa lo gbogbo ojó láti fi yojú lójú fèrèse. idol: n; (There were some wooden idiols that the people prayed to.) ère; orisà Àwon ère igi kan wà tí àwon ènìyàn nlá máa n gbàdúrà sí. if: conj; (If you lend me your bicycle, I will clean it for you.) (I don’t know if he will go or not.) bí tí, Bí o ba yá mí ní kèkéè re n ó bá o nù. Bóyá N kò mò bóyá yóò lo tàbí ko níí lo. ignite: v; (He lit a match and ignited the dry sticks.) gbiná; dána sum; tiná bò ó sa ìsáná kan ó sì tína bo àwon ìgì gbígbe náa. ignition: n; (Our car wouldn’t work because there was something wrong with the ignition.) ète/ èro tí o n mú okò sisé okò ayókélé wa kò lè sisé tori pé nnkan kan ti selè sí ohun tí o le mú un sisé. ignorance: n; (Her ignorance about her own country is suprising.) àìmòkan, àìlóye; òpè. Àìlóye re nípa orílè-èdè rè yani lénu. ignorant: adj; (Little Children are ignorant, so they go to school to learn things.) làìmò; yopè; láìmòye. Àwon omode ko mòye ohunkohun ìdi nìyí ti wón fi n lo sí ilé-èkó lati kékòó. ignore: v; (I tried to say something but the teacher ignored me.) sàìkàsì; fojú fò dá mo gbìyànjú làti so nnkan kan sugbon olùkó ko kà mi sí. ill: adj; (She is ill today and must stay at home.) sàìsàn ó n se àìsàn lónìí, o sì gbódò dúró nìlè. ill: adv; (The Cruel man ill-treated his Children.) búburú okùnrìn ìkà náà se àwon omo re ni ìsekúùse. illegal: adj; (It is illegal to take things belonging to other people.) lòdì sí òfin ó lòdì sí òfin láti máa mú ohun olóhun. illegible: adj; (His handwriting is illegible.) tí o sòróó kà Ìsowokòwé rè sòróó kà. illegitimate: adj; (He is an illegitimate Child.) tí a kò bí ní ipò ìgbeyàwó, ní ònà àìtó; Omo ààlè omo ààlè ni. illiteracy: n; (Every year whe have more schools so that we can get rid of illiteracy.) àìmòóko-mòókà odoodún lá n ní àwon ilé-ìwé sí i láti dékun àìmòóko-mòókà. illiterate: adj; (Many people in the world are illiterate.) aláìmòóko-mòókà òpòlopò ènìyàn nlé ayé ló jé aláìmòóko-mòókà. illness: n; (He has had a bed illness, but he is better new.) àìsàn; amódi Aisan búburu se é sùgbón are re ti dá bájìí. illuminate: v; (They illuminated our strrrts with coloured lights.) tan ìmólè si Wón tan ìmólè sí àwon ònà wa pèlú àwon iná aláràbarà. illumination: n; (The faint illumination of that bulb will soon go out.) ìfunni ní ìmólè. Ìmóle léúléu tí o n jade lójú gílóòbù year ko ní pé ku. illusion: n; (She is under the illusion the he loves her.) ìsìnà ètàn; irújú ó wà nínú ìsìnà pe ó féràn òun. illustrate: v; (This picture illustrates the cotton plant.) se àpeere; se àpèjúwe Àwòrán yìí n se àpeere igi òwú. illustration: n; (The illustrations in the magazine were drawn by Ali.) àwòrán; ìfihàn; ajúwe Alí ló ya àwon àwòrán inú ìwé ìròyìn náà. image: n; (Muslims do not allow any image in their mosques.) àwòrán; ère Àwon mùsùlùmí kìí gba aworan ère kankan nínú àwon mosálásí won. imagine: v; (Do you imagine I am going to stop your game? You are wrong.) rò; wòye; gbèrò se o rò pé n ó dá eré ìdárayá re duro ni? O sì í. imam: n; (The man is an imam.) dórí èsìn musulumi; lèmómù olórí èsìn mùsùlum/ lèmó mù ní okùnrin náà. imitate: v; (He always imitates his elder brother.) tèté; se àfarawé; sín je ó máa n sàfarawé ègbón-on rè okunrin. imitation: n; (He learns by imitation.) (This isn’t a real gun-it’s only an imitation.) àpeere; àfarawé; ìsíje ó n kékòó pèlú afarawe/ìsínje. Ayédèrú: Eléyìí kìí se ìbon gidi-ayédèrú ni. immediate: adj; (I live with my immediate family.) lógan; lójú kan náà tí ó sún mo pékípékí mo n gbe pèlú àwon ebíì mi to sún mo mi pékípékí. immediately: adv; (She came immediately.) lógàn; ní wérèwéré ó dé lógán. immense: adj; (He made an immense amount of money in the business.) tóbi púpò; láìní ìwòn ó lo owo tí o pò púpò sórí isé náà. immensely: adj; (I am immensely pleased to have this job.) púpò; lópòlopò ó wù mi púpò láti ní isé yìí. immigrant: n; (The are all immigrant.) eni ti o ti oríle-èdè òtò wá máa gbé orílè-ede kan: àtìpò. Àtìpó ni gbogbo won. immigrate: v; (Some people immigrated from the neighbouring country.) wá sínú ìlú kan tàbí orílè-èdè kan láti máa gbé Àwon ènìyan kan sí wo orílè-edè yìí láti orílè-èdè àmúegbe láti máa gbé. immigration: n; (The rate of immigration is increasing nowadays.) ìsílo sí ìlú nìíràn Ìsílo sí ìlú mìíran ti n pò si láyé òde òní. immoral: adj; (It is immoral to cheat people.) láìní ìwà rere; búburú ó buru láti máà yan àwon ènìyan je. immortal: adj; (Many people believe that the body dies but the soul is immortal.) tí ko lè kú; tí kò lè díbàjé. Òpòlopò àwon eniyan ló gbàgbó pé are ló n ku sùgbón èmí kìí kú. immunize: v; (Have you been immunized against yellow fever.) fún lóògùn láti fí dènà irúré àìsàn kan. N jé wón ti fún o lóògùn láti fi dènà ibàa pónjú?. immunization:n; (Immunization against serious illness is very important.) ìfúnlóògun láti fí dènà àìsàn tàbí àrùn Ifúnlóògùn /Ìloògùn láti fí dìnà àìsàn búburú se pàtàki. impatient: adj; (It is of no use getting impatient when you are waiting for the train to come.) laíní; sùúrù; ní wàràwàrà kò ye kí ènìyàn se aláìnísùúrù ni sùúrù tí o bá dúró de rélùwéè/ okò ojú irin láti dé. imperative: adj; (“Go away”is an imperative sentence.) (It is absolutely imperative that we make a quick decision.) tasetàse; ti àse ‘Maa lo”jé gbólóhùn ase tí ko seé yè tàbí tí kò seé fí falè ó ye ni kankan kí a tete se ìpinu. impertinent: adj; (She scolded her son for being impertinent.) yájú ó bá omo rè okùnrin wí tóri pè ó yájú. impertinence: n; (She scdded hers son for his Impertinence.) òyájú ó bá omo rè okùnrin wí tórí ìwà òyájú tí o ní. implement: n; (The men mending the road had left their implements in a hut.) ohun èlò isé Àwon okùnrìn tí ó n tún ojú ònà náà se ti fi àwon ohun èlò isé won sílè sínú ahéré kan. implore: v; (She implored the robber not to take all her money.) bè; bèbè ó be adigunjalè náà kí ó má kó gbogbo owó òun. impolite: adj; (I think it was impolite when I asked the old woman how old she was. láìyénisí; láìmásà Mo rò pe kò yémisi nígbà mo bèrè lówó obìnrin agbàlagbà náà pé omo odún mélòó ni? import: v; (We imported machinery we cannot make in our country.) (Machine is one of our imports.) mú láti òkèèrè wòlú A ra àwon èro tí a kò lè se ní oríle-èdè wa wòlú láti òkèèrè. Èró jé òkan lára àwon ojà tí a máa n kó wòkú láti òkèèrè. importance: n; (The importance of telling the truth cannot be doubted.) pàtàkì pàtàkí òtíto sísò ko se e fowó ró ségbèé. important: adj; (It is important that we tell the trugh.) tí o se pataki ó se patakí kí a so òtító. impose: v; (A new tax was imposed on the people of the country.) bù fún; gbé lé lórí Wón gbe owó orí tuntun ni sísan le àwon ènìyàn orílè-èdè náà lórí. impossible: adj; (I cannot come today if it is impossible.) tí kò seése N ko lè wa lónìí tí ko bá seé se. impress: v; (The teacher was not impressed with my work.) jo lójú Isé mi kò jo olùkó náà lójú. impression: n; (The talk made a great impression on me.) àmì; èrò okàn tàbí ìwòlókàn òrò náà ní àmì gidigídí lára mi. impressive: adj; (His work was very impiessive.) lámì; joni lójú Isé rè joni lójú jojo. imprison: v; (He was imprisoned for two years.) há mó mú túbú fi sí èwòn Wón jù u séwòn fún odùn méjì. imprisonment: n; (He was given two year imprisonment.) ìhàmò-inú-túbú; ìfisínú-èwon ó gba ìfusínu-èwon odún méjì. improve: v; (I think you should improve your hardwriting: at the present- it is very bad.) tún se; mú dára sí í Mo ro pé ó ye kí o tún ìsowokòwéè re se, ní bàyìí ó burú yìí. improvement: n; (There have been great improvements in your work’but your writing still needs improverment.) atúnse; imúdára-síi. Àwon àtúnse gidi ti n wà nínú iseè rè sugbón ìsowókòweé rè sì n fé àtúnse. impulse: n; (I had an impulse to go and visit my uncle in Lagos.) òòfà okan Mo ní òòfà okàn láti lo be abúrò bàbáà mi wò lékòó. impulsive: adj; (He is impulsive, always doing whatever comes into his mind without thinking about what will happen. ní oòfà okàn ó máa n ní òòfà okàn, nípa sise ohun yóòwù tó bá ti wá sí i lókàn láìro ohun tí yòó selè. in: prep; adv; (We live in Africa.) ní A n gbé ní Áríríka. inadequate: adj; (The food was inadequate for ten people.) tí ko tó/ láìtó óúnje náà ko tó fún ènìyàn méwàá. imcapable: adj; (Since her accident, she has been incapable of walking.) láìlèse; láìlágbára. Lati ìgbà tí o tí ní ìjànbá, kò tíì légbára àtilè rìn. inch: n; (My finger is two inches long.) idámejìlá ìwon ese kan. Èékánná mi gùn tó ìdáméjì nínú idáméyìlá ìwon ese kan. incident: n; (There is an interesting incident in the story where the boy goes to his friend’s party.) ìsèlè; alábàápàde Ìsèlè tí ó dùn móni wá nínú ìtàn náà, níbi tí omokùnrin náà ti lo sí ibi àsè oreé rè. incline: v; (The road inclined towards the top of the mountain.) tè sí; wó sí ònà náà lè sí apa ibi orí òkè náà. inclination: n; (My inclination is to study at an art college.) ìfé okàn Ifé okàn mi ni láti kékòó nílé èkó giga ti isé-onà. inclide: v; (I inclided my uncle in the list of people to thank.) fi pèlú; kà kún; kà mó Mo ka ègbón iyá ni mó àwon tó ye ká dupe lówóo won. income: n; (Part of her income comes from her shop, and part from teaching dancing in the evenings.) owó tí a pa wolé Apá kan lára owo tí ó pa wolé wá láti bi ilé ìtàjà re, apa kan láti ara èkó ijó jíjó tí o n kóni ni ìròléìròlé. incomplete: adj; (The materials are incomplete.) tí kò pé; sàìkún Awon ohun èbò náà kò pé. inconvencent: adj; (This table is at an inconvencent hight – it is just too high for me to see what is on it.) sàìrorùn; sàìye Gba labile yìí sàìrorùn fún mi- ó ti ga jù fún ni lati rí rí ohun to wà lóríi rè. inconvenience: n; (The inconvencence of this table annoys me.) àìrorùn, Àìrorùn tábìlì yìí n bí mi nínú. incorrect: adj; (The answer to the question is incorrect.) tí kò rí béè; tí ko bam u Idáhùn sí ìbéèrè náà ko bamu. increase: v; (My wages has increased this year.) fi kún; pò si owó osù mi tip ò sí ní odún yìí. increase: n; (I have had an increase in my wages.) ìbísíi; àsun kún; àfikun Mo ti ní àfikún nínú owo osù mi. indeed: adv; (He runs very fast indeed.) nítòòtó; gidigidi ó máa n yára sára dáadáa nítòótó. indefinite: adj; (I am staying for an indefinite time.) (I asked him when he would go abroad, but he gave me an indefinite answer.) tí kò lópin Mo n dúró fún àsìkò tí kò lópin. tí kò dájú Mo bèèrè lòwó rè àsìkò tí yóò lo sí òkè òkun sùgbón o fún mí ni ìdáhùn tí kò dàjú. independent: adj; (She lives away from home, she is independent. olómìnìra; ti òmìnira o n gbe nibi tí o jìnà sílé, o ni omínira. independence: n; (America gained its independence in 1776.) òmìnira Ilè Améríkà gba òmìnira ní odún 1776. index: n; (The texts have many indexes.) ìtókasí Àwon ìwé náà ni àwon ìtókasi púpò. indicate: v; (Was there any evidence to indicate that he planned to return?) fi hàn, tóka sí N jé èrí kankan wà láti tóka sí wí pé o gbèrò àti padà?. indication: n; (There is no indication that you have worked hand.) ìtókasé, àpeere kò sí ìtokasí pe o sise dáadáa. indicator: n; (High profit is one of the indicators of company good performance.) (His left hand indicator is flashing.) atóka; asàfihàn; àmì Èrè goboi jé ara àwon àmi pé ilé-isé náa sisé dáadáa. ète ti ó máa n se àfihàn nnkan fúnni. Ète are okò tí ó wà ní apa otún okò rè ti o n sàpèjúwe pé okò fé yà sí apá òtún n tàn. indigenous: adj; (The coconut palm is indigenous to Africa.) tì ilè; ti ilú náà Ilè Afíríkà ni igi àgbon náà wà. indignent: adj; (I was indignant because Samuel had been punished linfairly.) bínú; runú Mo bínú torí pè won je sámúétì níyà lónà àìtó. indignantly: adv; (“It isn’t fair”! She said indignantly.) pètú ibínú; pèlú ìrunú“kò dáa béè”! ó sòrò pèlú ìbínù. indigo: n; (He dyed his cloth with indigo.) aró olóun búlúù ó pa aso rè lároó búlúù. indirect: adj; (He went to the house by am indirect road.) tí kò se tààrà ó gba ònà ti ko se tààra lo sí ilé náà. indirectly: adv; (He gave her the book indirectly.) láìse tààrà ó fún un in iwé náà láìse tààrà. individual: (The Children had individual desks.) ení kòókan; olúkúlùkú olúkúlùkù àwon omo náà ni aga rè. individually: adv; (Individually, I like the Children, but I find them too noisy in a group.) níkòòkan Mo féran àwon omo náà níkòòkan sugbon lápapo mo rí pé won náa n pariwojù. indoor: adj; (If it rains, we play indoor games.) ti inú ilé Nígbà tí ojo bá n rò, a máa n se àwon eré ìdárayá tó je mo ti inú ilé. indoors: adj; We stayed indoors because it was raining.) nínú ilé A dúró nínú ilé torí pé òjò n rò. industry: n; (Our town has a lot of industries.) ilé-isé; ibi ìsòwò Ilú wa ní òpòpo ilé-isé. industrial: adj; (That is an industrial town.) tí ó ní òpòlopò àwon ilé-isé Ilú tí ó ní òpòlopò ilé-isé nìyen. industrious: adj; (The man is industrious.) lápon okùnrin náà láápon. infancy: n; (From his infancy he has been interested in machines.) ìgbà omodé; ìgbà èwe Láti ìgbà omódé re ló ti ní ifé nínú àwon èro. infant: n; (The nurse told the young mothers about medical care for infants.) omo owó olùtójú àwon alàìsan náà so fún àwon òsóóró abiyamo nipa síse itójú àwon omo owó won pèlu oògun ìtójú. infect: v; .(One of the Children had a fever, and three other Children in his class were infected with it.) ràn mó òkan nínú àwon omo náà ní àìsàn ibà, èyí tí ó ràn mó àwon omo méta yòókù tí wón wà nínú kíláásì rè infection: n; (Have you got an infection.) akóràn; arànmó Tàbí o ti ní àkóràn àìsàn. infections: adj; (An infections illness is one that you can give to other people.) tí o le ranni Àrùn tí ó lè ràn in irúré àrùn ti o lè kó ran àwon mìíràn. infinite: adj; (ifinite space surrounds the Earth.) láìlópin ; láìnípèkun Aàyè tí kò lópin ló yí ilé po infinitively: adv; (It is infinitively very much easier to drive a can than to understand how it works.) gidigidi; púpòpúpò ó rorùn gidigidi láti wa okò ayokélé ju láti mò bí ó ti n sisé lo. infinity: n; (He gazed into infinity.) àsìkò tàbíààyè tí kò ní ìpekun ó bojú wo ibi tí kò ní ìpekun. inflate: v; (The types of the bicycle must be inflated to the right pressine.) (He inflated the price of the goods.) fi aféfé kún A gbódò fé ìwòn atégùn tó ye sínu awib táyà kèkè náà. Fè sókè; sún sókè Ó sún owó ojà náà sókè. Atumo-Ede (English-Yoruba): Bb 2436 6252 2006-12-17T07:10:46Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (English-Yoruba): Bb]] ==Oju-iwe Kiini== boldness n. ìgboyà, ìlayà (He was praised for his boldness) wón yìn ín fún ìgboyà rè bolster n. tìmùtìmù, ìròrí (He placed the bolster on the bed) boll n. ìdábùú ilèkùn, ìkere ilèkùn, edun àrá . Ó fi ìdábùú ilèkùn ti ilèkùn náà kí eni kéni má bàa wolé. (Fasten the bolt so no one can come in) bolt n. ohun tí a fi ń de nnkan, bóòtì (The chairs were fastened together by bolts) Bóòtì ni wón fi de àwon àga náà po bolt v.i. sá lo, taari, lé jáde (The horse bolted and threw its rider to the ground) Esun náà sá lo ó sì na eni tí ó ń gùn ún mólè bomb. n. àdó olóró, àfònjá, ajónirun, bónbù. (When a bomb goes off, it can kill a lot of people) Bí àdó olóró bá yàn, ó lè pa ogunlógò ènìyàn bombard v.t. fi àgbá fó, ta àfonjá sí (The enemy bombarded the town) Àwon òtá fi àgbá fó ìlú náà bond n. èjé tí ó lágbára, ìfé tí ó so ènìyàn pò, ìdè, ìdàpò, ìwé àdéhùn láti sanwó tàbí láti se isé kan. (They were held together by strong bonds of friendship) ifé tí ó lágbára tí ó máa ń wà láàrin òré ló so àwon méjèèjì pò bonds n. pls túbú, oko erú (They have been released from their bonds) Wón ti tú won sílè láti inú túbú bondage n. Oko erú, ìsinrù (He is in a hopless bondage to his master) Oko erú aláìnírètí ni ó wà lódò ògá rè bondma n. erúkùnrin (He is a bondman.He is not free) Erúkùnrin ni ó jé. Kò lómìnira. bone n. egungun (Ade broke the bone of his led) Adé kán egungun esè rè bone v.t. yo egungun kúrò lára eran bondess adj. aláìlégungun (He ate a boneless meat) ó jeran aláìlégungun bones n. pl Òkú (Take my bones when you are leaving) Gbé òkú mi dání bí o bá ń lo bonfire n. iná ńlá ti a tàn sí ìta n;í àsòkò àríyá (Last Christmas, they made a bonfire) Ní ìgbà odún kérésìmesì tí ó kojá, wón tan iná ńlá sí ìta bonnet n. èyà okò ayókélé tí ó ń bo eńjíìnì, ìbórí obìn rin, àkete, bónéètì (Our car wouldn’t start, so, my father opened the bonnet) Okò ayókélé wa takú, bàbá mi sí èyà ara oko tó ń bo eńjíìnì láti wo ohun tí ó se é. bonny adj. tí ó dára, tí àlàáfíà rè pé (She has a bonny baby) Àlàáfíà omo rè pé bonus n. owó tí a san fún onísé lótò fún ìmorírì isé rè, èbùn. (The workers were given a Christmas bonus) Wón fún àwon òsìsé náà ní èbùn odún kérésìmesì bony adj. Kìkì egungun, ní egungun (He bought a bony fish) Kìkì egungun ni eja tí ó rà book n. ìwé (You are reading a book now) ìwé ni o ń kà báyìí book v. se ètò láti se nnkan, búùkù. (To be sure of a seat on the bus, you should book) Láti lè ní ìdánilójú ààyè nínú bóòsì yen, o gbódò se ètò fún un bookbinder n. arán ìwé, onísònà ìwé (My father is a book binder) Onísònà ìwé ni bàbá mi bookcase n. àpótí ìwé (He kept all his books in a bookcase) Ó kó gbogbo ìwé rè sí inú àpótí ìwé bookkeeping n. ìsírò owó sínú ìwé, èkó ònà tí a fi ń sírò owó sínú ìwé, èkó nípa ìsírò, owó, sínú ìwé (Book-keeping is one of his subjects in schools.) Èkó nípa ìsírò owó sínú ìwé jé òkan nínú àwon isé rè ní ilé-ìwé book-mark n. ohun tí a fi ń sàmì ìwé, ìsàmì ojú-ìwé. (He placed a book-mark between the leaves of a book to mark the place) Ó fi ìsàmì-ojú-ìwé sí ààrin ìwé láti lè sàmì sí ibè book-seller n. òntàwé, olùta-ìwé, eni tí ó ń ta ìwé, ata-ìwé. (I bought a book from a book-seller yesterday) Mo ra ìwé kan lódò òntàwé lánàá book-shop n. ilé-ìtàwé ibi tí a ti ń ta ìwé, ilé-ojà ìwé (I bought a book from the bookshop) Mo ra ìwé kan ní ilé-ìtàwé. bookworm n. kàwékàwé, eni tí ó féràn ìwé kíkà (Dàda is a bookworm) Kàwékàwé ni Dàda bookworm n. orísìí ìdin kan tí ó máa ń dá ihò sí ara ìwé (The book left insinde the distbin for a long time has been damaged by the bookworms) Àwon ìdin ti ba ìwé tí a fi sí inú ohun ìdalesí fún ìgbà pípé jé boom n. ìró ìbon. (During the crisis, we had the boom of a gun) Nígbà rògbòdìyàn yen, a gbó ìró ìbon) boom n. òpó ìgbokùn (At the harbour, we saw many booms) Ní èbúténokò, a rí òpòlopò òpò ìgbokùn boom n. àkókò ìgbà tí owó dédé wà lóde lójijì (Abéòkúta was a boom town during the war) ìlú tí owó dédé wà lóde ní òjijì ni Abéòkúta ní ìgbà ogun boom n. èbùn, ore (He was granted a boon) i Wón ta á ní ore ii Wón fún ní èbùn boor n. ènìyànkénìyàn, òmùgò, ará oko, aláìlékòó (He behaves like a boor) Ó máa ń hùwà bí òmùgò boot n. bàtà tí ó bo esè dé orókún (He puts his boots on) Ó wo bàtà rè tí ó bo esè rè dé orókùn rè. boot èyà ara okò ayókélé níbí tí a lè kó àpò tàbí àpótí sí, búùtù (Put the bags in the boot) Kó àwon báàgì sí inú búútù booth n. àgó búkà, àtíbàbà (That is a polling booth for voting) Àtíbàbà ìbò nì yen fún ìbò dídì bootlace n. okùn bàtà (This is your bootlace) Okùn sàtà re nì yí bootmarker n. arán-bàtà (I am a bootmaker) Arán-bàtà ni mí booty n. ìkógun, ìyé, ìpìyé (Although, they defeated their enemy, they were not interested in the booty) Lóòótó, wón ségun àwon òtá won, won kò nífèé sí ìkógun border n. etí, èbá, ìpílè, ààlà (There are many traders near the border of our country) Àwon òntàjà pò létí ààlà ilè wa. border n. ìsetí, ìgbátí (I have got a white dress with a black border) Mo ní aso funfun kan tí ìgbátí rè jé dúdú border v. pààlà (Nigeria bordered by about four other countries) Nigberia bá ìlú bú mérin mìíràn pààlà border v. se ìsétí, se ìgbátí (I have got a white dress bordered with black) Mo ní aso funfun tí a fi dúdú se ìsétí rè bore v.t. and i da lu, dá ihò sí (The machine can bore through the rock) Èrò náà lè òkúta náà lu. bore v. dá lágara (Some lessons bore me) Àwon ìdánilékòó kan máa ń dá mi lágara) bore n. òdè (What a bore !) Irú òdè won nìyí! born, bear v. bí, gbèrú (The baby was born yesterday) A bí omo náà ní àná born adv. bí mó (He was a born teacher) A bí isé olùkó mó on ní borne v.t. and i bí (The woman has borne six Children) Obìnrin náà ti bí omo méfà borne v.t. and i rù, gbé (The man’s box were borne by two servants) Àwon omo-òdò méjì ni ó ru erù okùnrin náà borrow v.t. yá, wín, toro (I left my book at home, many I borrow yours?) Mo gbàgbé ìwé mi sílé, sé mo lè yá tìre? borrower n. eni tí ó yá nnkan (Banks take borrowers who failed to pay their debts to court) ilé-ìfowópamó máa ń mú àwon eni tí ó yá owó lówó won tí kò san gbèsè won losí ilé-ejó. bosom n. oókan àyà, àyà (The woman placed her hands on her bosom) Obìnrin náà gbé owó lé oókan àyà rè bosom adj. tímótímó, kòríkòsùn, àtàtà (He is my bosom friend) Òré mi btímótímó ni botany n. èkó tàbí ìmò nípa ohun ògbìn àti ohun gbogbo tí ó ń hù ní ilè. (Botany is one of his courses in the University Èkó nípa ohun ògbìn jé òkan nínú àwon isé rè ní Yunifásítì both adj. méjèèjì (Carry the glass with both hands) fi owó méjèèjì gbé gíláàsì yen both cong. sì, pèlú (Ade is both tall and beautiful) Adé ga ó sì léwà pèlú bother v.t. and v.i. yo lénu, tó, wàhálà, dà láàmú (I don’t want to bother you) N kò fé yo é lénu bottle n. ìgò (Put some water in that empty bottle) Ro omi sí inu ìgò òfìfo yen bottle v.t. fi sínú ìgò, dà sínú ìgò, ro sínú ìgò (This is where they bottle the palm-wine) Ibí yìí ni wón ti ń ro emu náà sínú ìgò bottom n. ìsàlè, ìpìlè ìdí (That box is not very strong, so carry it by the bottom) Àpótí yen kò lágbára, nítorí náà, gbé e láti ìdí. bottomless adj aláìnísàlè (It looks like a bottomless pit) Ó jo kòtò aláìnísàlè bough n. èka-igi títóbi bought v.t. rà (I bought a book) Mo ra ìwé kan boulder n. òkúta ńlá ribiti. (The river hat made the boulder smooth) Odò náà ti mú ara òkúta ńlá ribiti yen máa dán. bounce v.t. and v. i. fò (The ball bounced over the wall) Bóòlù náà fò koá ògiri náà bounce v. i. fi ìhàlè se nnkan, fi ìbínú se nnkàn . (He bounced out of the chair) Ó fi ìbínú dìde lórí àga bound v.i. dì, fò, fi ààlà sí (They bound him with a rope) Wón fi okùn dì í bound v.i. ho, jáde lo (The train is bound for the centre of the town) Okò-ojú-irin náà ń lo sí ààrin ìlú. boundary n. ààlà, òpin, ìpínlè (Where is the boundary of the farm?) Níbo ni ààlà oko náà? boundless adj. láìlópin, láìní ààlà (What a boundless ocean!) Irú òkun àláìní ààlà wo lèyí bountiful adj onínúure, lawó, òsonù (I belief in a bountiful God) Mo gba Olórun onínúure gbó bounty n. èbùn ìseun, ore, ohun opé (We thank the lord for his bounty) A dupe lówó Olúwa fún èbùn ìseun rè bow v.i. terí ba, tè, tuba (He made a low bow before he left the class-room) Ó terí ba díè kí ó tó kúrò nínú kíláàsì bow n. orun (They shot several animals with their bows and arrows) Wón fi orun ta ofà sí eranko púpò bow n. òsùmàrè bow so àsodun, bù mó nnkan ju bí ó se mo (To draw the long bow) bow-legged adj. tí ó ketan, aketan (That is a bow-legged animal) Aketan ni eranko yen bow-string n. osán, okùn orùn (The bow-string is very strong) Osán náà lágbára púpò bowels n. ìfun, ikùn, agbèdu (The patient gave a bowel complaint to the doctor) Àròyé àìsàn tí ó je mó ìfun ni aláìsàn náà se fún dókítà bower n. iji igi, àtíbàbà bowl n. opón, abó tó nínú, àwo ìkòkò (He is bringing a bowl of water for you) Ó ń gbé abó omi kan kan wá fún o bowl n. síso bóòlù fún gbígbá (He is playing bowls) Eré síso bóòlù fún gbígbá ni ń se box n. àpótó (They put the book unside a box) Wón kó àwon ìwé náà sínú àpótí box v. ja èsé (Olú boxes well) Olú ń ja èsé dáadáa boxer n. akànsé, akannilésèé (Olú is a boxer) Akànsé ni Olú boxing Day n. ojó kejì odún kérésìmesì, ojó tí ó tèlé ojó odún kérésìmesì (26th of December in the boxing day) Ojó kerìndínlógbòn osù kejìlá odún ni ojó kejì odún kérésìmesì boy n. omokùnrin (When the baby was born, the doctor said, ‘it’s a boy’!) Nígbà tí wón sí omo náà, dókítà so pé “Omokùnrin ní’! boycott v.t. sá tì, pa tì (We are boycotting the store because its prices are too high) A máà pa ilé ìtajà yen tì nítorí pé ojà rè ti wón jù boyhood n. ìgbà omodé, ìgbà èwè (He wrote a story about his boyhood friends) O ko ìtàn kan nípa àwon òré ìgbà èwe rè brace v.t. fún ní agbára, mú se gírí dè, dì (They braced themselves against the wind) Wón mú ara won se gírí de atégùn náà brace n. ìdè, òjá (After the accident, he was given a neck-brace by the doctor) Léyìn ìjànbá náà, dókítà fún un ní òjá orùn braces n. okùn tí a fi ń de sòkòtò sókè (These braces are too short) Àwon okùn tí a fi ń de sòkòtò sókè yìí ti kúrú jù bracelet n. jufù, ègbà orùn owó (Onw of the things the woman requested was a bracelet) Òkan nínú àwon nnkan tí obìnrin náà bèèrè fún ni ègbà-orùn-owó brackish adj. ní iyò, oníyò (There is a brackish lagoon near the town) Òsà oníyò wà nítòsí ìlú náà brag v.t. and v.i. fónnu, dánnu, yangàn, lérí, halè, se féfé (She bragged about her boyfriend) Ó fi òrékùnrin rè yangàn braggart n. afónnu, aseféfé (The braggart is bragging that he passed the exam easily) Adánnu yen ń dánnu pé pèlú ìròrùn ni òun fi yege nínú ìdánwò náà. braid n. wíwun, kíkó, dídì (She always wears her hairs in braids) Dídì ni ó máa ń di irun rè braid v.t. dì, wun, di irun (Do you braid your hair yourself?) Sé iwò ni o di irun re fúnraàre? brain n. opolo, ogbón, òye, mùdùn-inúdùn orí (She died of braindisease) Àrùn opolo ni ó pa á brain-fag n. àárè-orí, àárè-opolo (He is suffering from brain-fag) Àárè-opolo ń dà á láàmú brain-fiver n. àmódi orí, àmódi opolo (He is suffering from brain-fever) Àmódi-orí ń dà á láàmú brain-span n. agbárí brake n. ìjánu, ohun tí a fi ń dá kèké tàbí okò dúró. (Ade’s brake did not work so, he could hot stop his car) Ìjánu Adé kò sisé nítorí náà kò lè dá káà rè dúró bramble n. ìgi elégùn-ún (They allowed brambles to grow in their garden) Wón gba igi elégùn-ún láàyè láti hù nínú ogbà won bran n. eèrí, èfó àgbàdo tí a lò (Bran is removed from the grain by sifting) sísé ni a fi máa ń yo eèrí kúrò lára àgbàdo. branch n. èka-igi, etun, èya, owó, èka (The company’s haad office is in Lagos but it is a branch at ilé-ife.) Òkó ni olú ilé-isé náà wà sùgbón ó ní èka kan sí Ilé-ifè. branchless adj. aláìléka, láìléka (The branchless tree has been) Wón ti gé igi aláìléka náà brand v.t. sàmì sí, fi irin gbígbóná sàmì sí lára, sàmì ègàn sí lára (We branded our goats) A sàmì sí àwon ewúré wa lára brand n. àmì ìdámò tí a sáábà máa ń fi iná se, àmì ègàn, àmì tí ó wà lára ojà títà (These goats have our brands on them) Àmì wa wà lára àwon ewúré wònyí. brandy n. irú otí kan, otí burandí (Brandy is an alcoholic drink) Otí líle ni oti burandí brass n. ide (The women were weaving brass ornaments on their necks) Àwon ohun òsó tí wón fi ide se ni àwon obìnrin náà wà sí òrùn bravado n. ìseféfé, ìhàlè, fáàrí (He broke the door out of bravado) Ìhàlè ni ó fi ilèkùn tí ó já se brave adj. láyà, gbójú, gbóyà (I wan’t brave enough to tell her about the death of her mother) N kò gbóyà tó láti so fún un nípa ikú ìyá rè brave v.t. fi àyà rán (He did not feel up to braving the soldiers occupying his house) Kò mo bí ó se lè fi àyà rán wàhálà àwon ológun tí ó dó sí inú ilé rè bravery n. ìgboyà, ìgbójú (The man showed great bravery when he saved the child in the burning house) Okùnrin náà fi ìgbóyà tí ó fa hàn nígbà tí ó wo inú ilé tí ó ń jóná náà láti gba omo náà là brawl n. asò, ariwo (He could not stay to watch the drunken brawl) Kò lè dúró láti wo asò tí àwon tí ó ti mu otí yó ń se brawl v.l. sò, pariwo (They were brawling on the street) Wón ń pariwo ní orí títì brawler n. alásò, aláriwo, aláròyé (A person who takes part in brawl is called a brawler) Eni tí ó a ń pè ní alásò. brawn n. (in this work, you need brains as well as brawn) Nínú isé yìí, o nílò ogbón àti okun ara bray n. igb kétékete brazen adj. ti ide, líle, be (He speaks with a brazen voice) Ó fi ohùn líle sòrò brazen-face n. aláfojúdi, aláìnítìjú (He was brazen-faced about the whole affair) Ó hu ìwà aláfojúdi sí gbogbo òrò náà brazier n. irin ńlá tí ó dàbí apèrè tí a máa ń kó èyinná sí ninu láti lé òtútù lo . O máa ń ní ssè. breach n. ìrúfin, ojú ihò, enu, èéfó, ìjà i (They were in breach of article five of the Nigerian constitution) Wón se ìrúfin sí ese karùn-ún òfin ilè Nàìjíríà ii (The waves made a breach in the sea wall) ìjù dá ihò sí ara ògiri omi òkun bread n. àkàrà, oúnje, búrédì (I ate two loaves of bread) Mo je ìsù búrédì méjì breadth n. ìbú, gbígbòòrò (What is the breadth of River Niger?) Kí ni ìbú Odò Oya? break v.t. and i. fó, sé, dá, subú, sim (The stone will break the window) Òkúta náà yóò fó fèrèsé náà break n. ìsimi, sísé, dídá (Let us have a five day break) E jé lá a gba ìsinmi fún ojó márùn-ún breakfast n. oúnje òwúrò (They were having breakfast when I arrived) Wón ń je oúnje àárò nígbà tí mo dé breast n. àyà, igè, òyàn, omú (She breast-fed the child) Ó fún omo náà ní oyàn (To make a clean breast of) Jòwó òrò kan pátápátá breast-bone n. igbá-àyà, egungun àyà breast-plate n. àwo-àyà, ìgbà-ìyà àwon ológun, ohun ìhámóra tí àwon ológun fi ń bo àyà won breath n. èémí (How long can you hold your breath?) Báwo ni o se lè dá èémí re dúró pé tó?) breathe v.t. and i mí (It is pleasant to breather the fresh air) O máa ń tun ni lára láti mí aféfé tí kò ní ìdòtí símú breathing n. mímú, èémí (How long can you stop breathing?) Bawo ni o se lè dá èémí re dúró pé tó? breathless adj. láìléèémí, aláìleèémí, (They waited in breathless expectation for his reply) Wón dúró pèlú ìrètí aláìleèémí fún èsì rè breech n. ìdí, èyìn. Ìdí ìbon, èyìn ní ibi tí a ti ń ki ìbon (He loaded the gun at the breech not at the nuzzle (Èyìn ní ó ti ki ìbon náà kì í se láti enu breeches n. sòkòtò kékeré tí a máa ń dè ní ìsàlè orókún (He puts on his riding breeches) Ó wo sòkòtò tí ó fi máa ń gun esin. breed v.t. and i. (We breed sheep on our farm) A ń se ìtójú àgùtàn ní oko wa ==Oju-iwe Keji== breeze n. aféfé jéjé, atégùn, ija, aféfé tí ó rora ń fé (The flowers were gently swaying in the breeze) Àwon àdòdó rora ń mì-síbí-mì-sóhùn-ún nínú aféfé tí ó rora ń fé breezy adj. láféfé (It was a bright breezy day) Ojó tí ìmólè wà tí ò sì láféfé ni ojó náà brethren n. ará, arákùnrin (They are my brethren) Arákùnrin ni ni wón brevity n. ìkékúrú, láìfa òrò gùn (They news was a masterpiece of brevity) Ìkékúrú tí ó ga ni ni ìròyìn náà. brew v.t. and i pon (They will brewthe beer in Nigeria) ilè Nàìjíríà ni won yóò ti pon otí náà brwing v.t. and i dìmòlù, kóra jo (The black cloud shows that the storm is brewing) Ìkùukùu dúdú fi hàn pé ìjì ti ń kora jo brewer n. apotí, olótí (He is a brewer of his type of beer.) Aponti irú otí tí ó máa ń mu ló jé) brewery n. ilé ìpontí, ibi ìpontí (There is a brewery at ìkejà) ilé ìpontí kan wà ní ìkejà. briar (also brier) n. ègún, igbó tí ó ní ègún lára ní pàtàkì, róòsì to sélè wù. bribe n. àbètélè, rìbá, sowó-kúdúrú (They Director never takes bribe from anybody) Ògbá-ilé-isé yen kì í gba àbètélè lówó enikéni bribe n. be àbètélè, se àbètèlè (He tried to bribe the policeman) Ó gbìyànjú láti se àbètélè fún olópàá yen bribery n. gbígba àbètélè (He was arrested on bribery charges) Wón mú un fún èsùn gbígba àbètélè brick n. amò sísù tí a fi iná sun ní àlapà ti jolò, bíríkì (He used yellow bricks to build his house) Bíríkì pupa ni ó fi mo ilé rè brick-kiln n. ebu àlapà, ileru fún amò, ebu níbi tí a gbé ń sun tijolò (Bricks are made at brick-kiln) Ebu àlàpà ni wón ti ń mo bíríkì bricklayer n. òmolé, molémolé, eni tí ó ń fi tijolò molé, bíríkìlà bridcmaker n. asun-bíríkì, oní-tijolò bridal n. ti ìyàwó, ajemó-ìyàwó, ti ìgbéyàwó, ajemó-ìgbéyàwó, tí ó níí se pèlú ìgbéyàwó (We went to buy a bridal gown) A lo ra aso tí ó níí se pèlú ìgbéyàwó bride n. ìyàwó, obìnrin tí ó fé se ìgbéyàwó tàbí tí ó sèsè se ìgbéyàwó (He introduced his new bride) Ó fi ìyàwó rè tuntun hàn bride-cake (also wedding-cake) n. àkàrà ìyàwó bridechamber n. ìyèwù ìyàwó bridegroom n. oko ìyàwó, okùnrin tí ó fé se ìgbéyàwó tàbí tí ó sèsè se ìgbéyàwó bridesmaid n. egbé ìyàw, omo ìyàwó obìnrin tí ó ń ran obìnrin tí ó fé se ìgbéyàwó lówó nípa ìgbéyàwó rè (Àrílé asked her sister to be her bridesmaid) Àríké ní kí àbúrò òun obìnrin se omo ìyàwó òun. bridge n. afárá, bíríìjì (We crossed the bridge over River Niger) A kojá lórí afárá orí odò Oya. bridge v.t. safárá sí (The workers will bridge the river) Àwon òsìsé náà yóò safárá sí orí odò náà bridle n. ìjánu, àkóso (The horses bridle was used to control it) Wón fi ìjánu esin náà daári rè bridle v.t. and i. kó ní ìjánu, se àkóso, fi ìjánu sí ara esin bridlepath n. ònà elésin, ònà tí elésin lè gbà brief adj. kúkúrú, sókí, kín-un, kúrú kéré (The meeting was very brief) Àsìkò tó ìpàdé náà gbà kéré Àsìkò kúkurú ni ìpàdé náà gbà (The hold a brief for another gbèjà) briefly (adv.) láìfa òrò gùn, ní kúkúrú. (He told me briefly what had happened.) Ó so fún mi ní kúkúrú ohun tí ó selè. brier (n.) wo briar. brig (n.) (i) Okò ojú omi olópòó méjì (ii) ogbà èwòn tí ó wà nínú okò ojú omi brigade (n.) (i) apá kan nínú àwon isé ológun tí ó ní jagunjagun púpò, egbé omo-ogun elésin tàbí elésè (ii) egbé àwon ènìyàn kan tí won jo ń sisé kan náà tàbí tí wón jo ní ìfé sí nnkan kan náà. (The fire brigade’s job is to put out fire,) Isé egbé àwon panápaná ní táti pa iná. brigadier (n.) Olórí egbé omo-ogun. brigand (n.) ìgárá, olè, olósà, ní pàtàkì àwon tí ó máa ń ko lu arìnrìnàjò, egbé àwon olósà. bright (adj.) (i) tàn ìmólè. (The sun was very bright.) Oòrùn tan ìmólè. (i) dídán. (The girl was wearing a bright dress.) Omobìnrin náà n wo aso dídán. (ii) mú, gbón, mímó. (A bright girl learns quickly.) Omobìnrin tí ó bá gbón tètè máa ń kówèé. brighten (v.t.) dán, mú, dá sása. (The sky will brighten up.) Ojú sánmò yóò dá sásá. brightly (adv.) jerejere, dán jerejere. (That is a brightly lit room.) Yàrá tí ó dán jerejere nìyen. brighteness (n.) dídán. brilliant (adj.) títànsàn, dídán mònà, lóye. (He is a brilliant student.) Akékòó tó lóye ni. (He has a brilliant blue eyes.) Ó ní eyinjú dídán mònà aláwòo búlúù. brilliantly (adv.) jòjò, mònàmònà, rókírókí, dáradára. (It was brilliantly sunny.) Oòrùn náà ń ko mònàmònà. brim (n.) etí ohunkóhun, bèbè odò, enu. (The cup was full to the brim.) Ife náà kún dé enu. brimful (adv.) kún dé etí, kún dé enu. kún dé òkè. (He brought a cup brimful of water.) O mú ife kan wá ti omi inú rè kún dé enu. brimstone (n.) imíojó, súfúrì, sóófò. brine (n.) omi iyò, òkun. (He used brine to preserve the food.) Ó fi omi iyò náà se ìtójú oúnje náà kí ó má baà bàjé. bring, brought v.t and i. mú wá, gbé, fà wá. (Has anybody brought an orange today?) Njé eni kankan ti mu òronbó wá lónìí? brink (n.) bèbè, etí. (He is on the brink of the grave.) Ó wà ní etí ibojì náà. brisk (adj.) yára, múra sí, já fáfá. (He is a brisk walker.) Eni tí ó já fáfá nínú ìrìn ni. briskly (adv.) kíákíá, yára, kánkán, yárayára. (He walked briskly toward us.) Ó rìn kánkán wá sí òdò wa. bristle (n.) irun gàn-ùngàn-ùn bíi ti elédè. (She touched bristles on his chin.) Ó fi owó kan irun gànùngàn-ùn bíi ti elédè tí ó wà ní èrèké rè. broach (n.) òòlu ìkótí. (He used a broach to make a hole on the cask of liquor.) Ó fi òòlu lu ihò sí ara igbá otí. broach (v.t. and i.) da òrò sílè, lu, dá lu. (He broach the subject of money to her father.) Ó da òrò sílè lórí owó fún bàbá rè. broad (adj.) níbùú, gbòòrò, fèèrè. (We farm on a very broad land.) Ilè tí a fí ń dáko gbòòrò. broadcast (adj.) fun káàkiri, fi tóni létí. (The broadcast news will be at nine o’clock.) Agogo mésàn-án ni awon yóò fí ìròyìn tó wa létí. broadcast (v.t.) bá àwon ènìyàn sòrò lórí rédío tàbí telifísàn. (The Governor will broadcast at nine o’clock.) Gómìnà yóò bá àwon ènìyàn sòrò lórí rédíò ní agogo mésàn-an. broadcloth (n.) aso onírun dáradára. broadside (n.) ìhà okò, ègbé okò, ègbé, ìhà. (The car skidded and broadside into another car.) Okò ayókélé náà tàkìtì ó sì fi ègbé lu okò ayókélé mìíràn. brocade (n.) borokéèdì, aso sedà tí ó ní àwòrán lára. (They have brocade curtains on the window.) Kótìn-ìn borokeedi ni wón ó fi sí ojú wín-ń-dò. brogue (n.) bàtà tí awo rè nípon. (He bought a pair of brogue.) O ra bàtà tí awo rè nópon méjì. broil (n.) ariwo, asò, ìjà. (They were engaged in a broil.) Wón wòyá ìjà. broil (v.t. and i) sè. (They will broil the chicken this afternoon.) Won yóò se adìye náà ní òsán yìí. broken (adj.) fífó. (He brought in the broken pot.) Ó gbé ìkòkò fífó náà wolé. brokendown (adj.)díbàjé, aláìsàn, so di tálákà, di aláìsàn, rú wómúwómú, di yégeyège, jégejège. (Do you think that brokendown vehicle will take us there?) Njé o rò pé okò jégejège yen yóò gbé wa débè. broken-hearted (adj.) oníròbìnújé okàn. (He became broken-hearted when his wife died). Ó di oníròbìnújé okàn nígbà tí ìyàwó rè kú. broker (n.) alágbàtà. (He is an insurance broker.) Alágbàtà adójútòfò ni. brokerage (n.) isé alágbàtà, owó-òya alágbàtà. (He collected his brokerage’s Commission for the services he rendered.) Ó gba owó-òya alágbàtà fún isé tí ó se. bronze (n.) àdàlù bàbà àti tán-ń-ganran. (A statue in bronze is standing in the front of the house.) Ère tí a fi àdàlù bàbà àti tán-ń-ganran se wà ní iwájú ilé náà. brooch (n.) ohun òsó obìnrin, ìkótí òsó tí àwon obìnrin fi ń so èwù won lórùn, pín-ìn-nì tí a fi máa ta á móra máa ń wà léyìn ohun òsó yìí. brood (v.i) sàba lórí, pa eyin, ràdò bò, ronú. (She will brood over her difficulties for a long time.) Yóò ronú lórí wàhálà rè fún ìgbà pípé. brood (n.) omo eye, omo, ebí, ìran. (She grew up amidst a lively brood of brothers and sisters.) Àárín ebí ègbón àti àbúrò lókùnrin lóbìnrin tí ó lóyàyà ni ó dàgbà sí. brook (n.) odò sísàn kékeré. brook (v.i.) fara dà, lò. (He cannot brook interference.) Ko lè fara da ìdíwó kan. brooms (n.) owò, aalè, ìgbálè. broomstick (n.) sasara owò, ìdìmú ìgbálè. (Witches were said to ride through the air on broomstick.) Wón máa ń so pé àwon ajé máa ń fò nínú aféfé lórí sasara owò. broth (n.) omi eran bíbò, omi tooro. (There is a chicken broth on the stove.) Omi eran adìye bíbò wà lórí sítóòfù. brother (n.) ará, arákùnrin, ègbón okùnrin. (He is my brother.) Ègbóm mi okùnrin ni. brotherhood) (n.) ìdàpò, egbé àwon okùnrin. (They live in peace and brotherhood.) Wón ń gbé pò ní àlàáfíà àti ìdàpò. brother-in-law (n.) àra tí ó jé okùnrin, arákùnrin oko tàbí aya eni. brotherly (adj.) bí ará, ní ìfé ìseun. (He gave him a brotherly advice.) Ó gbà á ní ìyànjú bí ará. brought, wo bring. brow (n.) iwájú orí, iwájú. (The boy mobbed the girls wet brow.) Omokùnrin náà nu iwájú orí omobìnrin náà tí ó tutu nù. browbeat (v.t.) wò wólè, halè mó, dáyà já. (He will browbeat into doing the work.) Yóò halè mo on láti se isé náà. browse (v.t. and i.) fi ewé bó, jáwé je, ye àwon ojà tí ó wà nínú sóóbù wò, ye ojú-ìwé tàbí ìwé-ìròyìn wò. (Come in and browse.) Wolé kí o wá ye ojà tí ó wà nínú sóòbù wa wò. bruise (n.) ìtèré, ìfarapa, ogbé. (He was covered in bruises after the fight.) Ogbé kún ara rè léyìn ìjà náà. bruise (v.t. and i.) tè, tèré, pa lára, ha, fi ara pa. (You will fall and bruise your body.) O ó subú o ó si fi ara pa. brush (n.) owò, aalè, búróòsì. (He applied the paint with a brush.) Ó fi búróòsì kun ilé. brush (v.t. and i.) fi owò gbòn, nù, gbònnù. (brush the dust on your clothes.) Gbon ìdòtí tí ó wà lára aso re nù. brusque (adj.) gò, agò, saláìmàsà, aláìmàsà. (He spoke in a brusque tone.) Ó fi ohùn agò sòrò. brutal (adj.) rorò, ìkà, ìwà eranko. (He was always brutal to his wife.) Ó máa ń rorò sí ìyàwó rè. bubble (v.t. and i.) hó bí omi, se pòmùpòmù, ru sókè pèlú ìfóófòó. (The beer bubbles.) otí ń ru sókè pèlú ìfóófòó lójú. bubble (n.) ètàn ìtànje, àbá tí kò muro, òfo, ìfoofòó. (He blows bubbles into the water on the table.) Ó fé ìfóófòó sí inú omi orí tábìlì. bubbling (adj.) se púképúké. (The water was bubbling gently.) Omi náà rora ń se púképúké. buck (n.) ako àgbòrín, òbúko, aláfé. (A buck went to drink at the river last evening.) Ako àgbònrín kan lo mu omi ní odò ní ìròlé àná. bucket (n.) ohun èlò tí a fi ń pon omi, páanù, péèlì, garawa, bókéètì. (Take the pail and get some water.) Gbé péèlì kí o lo ponmi wá. buckle (n.) ìdè, ìfihá, bókù. buckle (v. t. and i) dè, fi há, múra sílè, bá jà. (buckle your belt.) De bélítí re. buckler (n.) àpáti, asà, ààbò. bud (n.) èéhù ohun ògbìn, ìrudi, ewé tí ó sèsè ń yo kí ó tó sí àsèsèyo ewé. (The trees are in bud.) Àwon igi náà ti ní àsèsèyo ewé. bud (v. t. and i.) hù, so, rudi. budge, (v. t. and i.) mira. (I won’t budge.) N ò níí mira. budget (n.) àpapò nnkan ìwé ìròyìn owó àpò kékeré àti ohun tí a dí sínú rè, ìwé tí a to orísirísI ìnáwó ìlú sí, ètò ìsúná. (The government will announce its budget for next year next week.) Ìjoba yóò kéde ètò ìsúná odún tí ó ń bò ní òsè tí ó ń bò. buff (v.t.) lù fi aso féléfélé nu nnkan láti mú un dan. (He will buff the shoes up.) Yóò fi aso féléfélé nu àwon bàtà náà láti mú won dán. buff (n.) awo efòn. buffoon (n.) asèfè, asiwèrè. (He plays the buffoon.) Ó se ìse asiwèrè. buffoonery (n.) ìsèfè, ìsokúso, iwèrè. bug (n.) ida, nnkan elérù, ohun èrù, kòkòrò, etutu, ikán, ìdun, kòkòrò kékeré tí ó máá ń rùn tí a máa ń rí ní ilé tí ó bá dòtí. bugbear (n.) nnkan tí ó bamilérú. (The government faces the bugbear of rising prices.) Oju tí ó ń gbówó lórí ni ó ń ba ìjoba lérù jù bugle (n.) ìfè ede, ìpè ológun, ohun èlò kékeké tó dàbí ìwo. (The commander used a bugle to call the soldiers.) Olóríogun to ìpè ológun láti pe àwon omo-ogun. bugle (v. t. and i) fon fèrè, fun fèrè. build (n.) kó, mo ilé, kólé. (They will build a house.) Won yóò kólé. builder (n.) òmòlé, akólé. (He is a builder.) Òmòlé ni. building (n.) èyí tí a ti kó, ilé kíkó, ilé. (He has a nice building.) Ó ní ilé kan tí ó dára. budge (n.) wú sóde. (The book made a bulge in his pocket.) Ìwé tí ó fi sí àpò jé kí ìwúsóde hàn nínú àpò náà. bulge (n.) wú sóde, wú. (His eyes will bulge after the fight.) Ojú rè yóò wú léyìn ìjà náà. bulk (n.) ìwòn pàtàkì, títóbi, èyí tí ó tóbì jù. (The bulk of the work is finished now.) A ti parí èyí tí ó tóbi jù nínú isé náà. bulky (adj.) tóbi, gbórín. (The book is too bulky for a child to carry.) Ìwé náà ti tóbi jù fún omodé láti gbé. bull (n.) ako mààlúù. (That bull is very fierce.) Ako mààlúù yen ti rorò jù. bullet (n.) ota ìbon. (He was killed by a bullet on the head.) Ota ìbon tí ó bà á lórí tó pa á. bulletin (n.) ìkéde ìròyìn. (During the government illness, the doctor issued bulletins.) (n.) twice a day. Nígbà tí ara gómìnà kò yá dókítà máa ń se ìkéde ní ìgbà méjì lójúmó. bullion (n.) wúrà tàbí fàdàkà tí a kò tí ì dà, wúrà tútù, fàdákà tútù, wúrà tàbí fàdákà tí a kò tíì fi ro nnkan kan. bullock (n.) egbooro ako mààlúù, òdá mààlúù, mààlúù tí wón ti lè ní òdá. bully (n.) aláròyé, ayonilénu, aláriwo, oníjà ènìyàn, eni tí ó máa ń fé kí eni tí kò lágbára tó o fara pa kí ó sì máa bèru òun. bully (v.t.) yonilenu, pániláyà. (Ade will bully smaller boys.) Adé yóò pá àwon omokùnrin tí kò tó o láyà. bulrush (n.) koríko odò, eesu. bulwark (n.) odi, agbára, ààbò. (Law is the bulwark of society.) Òfin ni ààbò fún àwùjo. bump (n.) wíwú, ìlu, ìró nnkan ti a lù, kókó. (There is a big bump on his head.) Kókó ńlá kan wà ní orí rè. bunch (n.) odidi, siiri, àkojo nnkan. (Adé bought a bunch of plantains.) Adé ra siiri ògèdè kan. bundle (n.) erù, odidi. (We tied all the clothes in a bundle.) A di gbogbo aso náà pò ní odidi. bundle (v.t. and i) di lérù, dì. (They bundled the man into their car.) Wón di okùnrin náà sínú okò ayókélé won. bung (n.) èdídí àgbá, ohun tí a fi ń àgbá. bungalow (n.) irú ilé ilè kan. bungle (n.) nnkan tí a se láìbìkítà, àsìse. (They will bungle job.) Won yóò se àsìse nínú isé yen. bunk (n.) ibùsùm nínú okò. buoy (n.) àmì lójú omi láti tóka ewu fún olókò. buoyancy (n.) fífó lójú ome làbí ní òfurufú, agbára láti léfòó. (Salt water has move buoyancy than fresh water.) Omi iyò máa ń ní ìléfòó ju omit í kò níyò lo. burden (n.) erù, ìninilára, ìnira, erù okò. (He carried his heavy burden.) Ó gbé eru rè tí wúwo. burden (v.t) di erù lé, fi nnkan pá láyà. (Don’t burden yourself with a big overcoat.) Má di erù kóòtù ńlá àwòsókè lé ara re. burdensome (adj.) nira, níyonu, pánuláyà. burglar (n.) olósà olè, osolè, kólékólé, eni tí ó ń folé láti jí nnken. burial (n.) ìsìnkú, ibi òkú, ilékùú. (His family insisted that he should be given a proper burial.) Àwon ebí rè so pé dandan, wón gbódò fún un ni ìsìnkú tí péye. burial-ground (n.) ibojì, ìbi ìsìnkú, ilé ìsìnkú. burial-service (n.) ìsìn ìsìnkú. (We attended his burial-service.) A ló sí ibi ìsìn ìsìnkú rè. burn, burnt, (v.t.) sun, jóná, mú gbóná. (Paper will burn easily.) Bébà yóò tètè jóná. burru, bur (n.) èèmó. (It sticks like a burr.) Ó ń lè móun lára bí èèmó. burrow (n.) ihò ehoro tàbí òkéré. burrow (v.t.) walè. (Earthworms can burrow deep into the soil.) Àwon ekòló lè walè jìn. burst (v.t. and i) bé, fó, tú jáde, bù. (You will burst that bag if you put that big book in it.) Ó ó bé báàgì yen tí o bá fi ìwé ńlá sí inú rè. bury, (v.t.) sìnkú, bò mólè. (To bury the hatchet.) Parí ìjà, sin terú tedùn. (They bury the dead soldier in the bush.) Wón sònkú omo ogun náà sínú igbó. bush (n.) igbó, ìgbé. (There is only bush between my town and his.) Igbó nìkan ni ó wà láàrin ìlú mu àti tirè. bushel (n.) òsùn wòn ohun gbígbe. bushy (adj.)dí bí igbó. Tú yeriyeri, kún yèwùyèwù. (She is dancing with a man with.) bushybeard.) Okùnrin kan ti irùngbòn rè dí bí gbó ni ó ń bá jó. business (n.) isé, òwò, nnkan tí ó kan ni. (My business is selling bicycles.) Isé kèké títà ni mo ń se. bustle (n.) ariwo, ìkánjú, akánlóju. (Why is there so much bustle?) Kí ló dé tí ìkánjí pò tó báyìí. bustle (v.i.) pariwo ní ìdí isé ju isé síse lo. (Everyone was bustling about.) Gbogbo won ń pariwo ní ìdí isé ju isé tí wón ń se lo. bustler (n.) aláìsinmi, aláriwo. busy (adj.) láápon. (He is living a busy life.) ìgbésí ayé tó láápon ni ó ń gbé. busy (v.t.) sisé lówó, saápon. (He is busy now.) Ó ń sisé lówó báyìí. busybody (n.) olófófó, òbàyéjé, aláheso, ajíròso, alátojúbò, olófíntótó, òfínfótó. (He is an interfering old busybody.) Aláyonuso olófófó àgbàlagbà ni. but (conj.) sùgbón, síbèsíbè, bí kò se béè àfi, àmó. (His mother won’t be there but his father might.) Màmá rè kò níí sí níbè sùgbòn ó seé se kí bàbá rè wà nébè. butcher (n.) alápatà. (He is the owner of that butcher’s shop.) Òun ni ó ni ìsò alápatà yen. butcher (v.t.) pa eran, pa àpatà. butchery (n.) ilé alápatà, ìpakúpa, ibi pípa eran. butler (n.) agbótí, omo òdò. butt (v. t. and i) fi ìwo kan, fi orí kàn, kàngbò, sògbò, sonígbò. (The goat will butt the man in the stomach.) Ewúré náà yóò kan okùnrin náà nígbò níkù. butt (n.) àgbá ńlá, ìdí sìgá. (We have a water butt at home.) A ní àgbá omi ńlá nínú ilé. butter (n.) òrí àmó, bótà. (I want some butter on my bread.) Mo ń fé bótà díè lórí búrédì mi. butter (v. t) fi òrí àmó sí, fi bótà sí. (He will butter four slices of bread.) Yóò fi bótà sí orí awé búrédì mérin. butterfly (n.) labalábá. buttock (n.) ìdí. (The beating had left some marks on his buttocks.) kan sí ìdí rè button (n.) onini èwù, ìsé, ìdè, bótìnnì. (He has lost one of the buttons from his short.) Ó ti so òkan nù níní ìdè séètì rè. burton (v. t. and i.) so, dì, dè. (He was asked to button (up) his skirt.) Wón ní kí ó de séètì rè. buttonhole (n.) ilò onini èwù, ilò ìdè, ìhò bótìnnì. (The buttonhole is too big for this button.) Ihò ìdè náà ti tóbi jù fún ìdì yìí. buttress (n.) ohun ìtì, ìtì ògiri, ohun tí a fi ti ògiri láti mú un dúró. buxom (n.) dídárayá, sanra. buy, bought (v. t.) rà sanwó fún, fi owó bè. (I will buy that box tomorrow.) N ó ra àpótí yen lóla. buyer (n.) olùrà, eni tí ó ń ra nnkan. (Have you found a buyer for your house?) Sé o ti rí olùrà fún ilé re? buzz (n.) ìkùn bí olóbòn-ùnbònrùn tàbí oyin. (The buzz of the phone interrupted our conversation.) Ìkùn bí olóbòn-ùnbon-ùn tí fóònù náà kùn dá òrò wa dúró. by (prep.) nípasè, nípa owó lébàá. (Come here and sit by me.) Wá níbí kí o sì wá jókòó lébàá mi. by-and-by(adv.) nígbòóse, nígbà díè. (by-and-by she met an old woman with a beard.) Nígbòóse, ó pàdé obìnrin arúgbó kan tí ó ní irùngbòn. bygone (adj.) èyí tí ó ti kojá. (Let bygones be bygones.) Jé kí èyí tí ó ti koja, kojá by-path (n.) ònà àbùjá. bystander (n.) eni ti ó ń wòran, ònwòran. (He is an innocent bystander at the scene of accident.) Ònwòran tí kò mo nnkan kan lásán ni ní ibi tí ìjànbá náà ti selè. byword (n.) òwe, ìfisòrò so. (She became the byword of the village.) Ó di ohun ìfisòrò so ní abúlé náà Atumo-Ede (English-Yoruba) Cc 2437 6249 2006-12-17T07:01:51Z Loadewole 101 /* Oju=iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (English-Yoruba): Cc]] ==Oju=iwe Kiini== cabbage (n.) èfó òyìnbó. (Do you like cabbage.) Sé o féràn èfó òyìnbó. cabin (n.) yàrá nínú okò, yàrá, àgó. cabinet (n.) yàrá kékeré, àpótí ohun òsó, ìgbìmò ìjoba kan, àpapò àwon àsàyàn ènìyàn kan tí ó ń bá oba gbìmò, kóńbóòdù. (There is a medicine cabinet in the bathroom.) Kóńbóòdù oògùn wà ní ilé-ìwè. (He is a member of the cabinet of Oyo State.) Omo Ìgbìmò ìjoba ìpínlè Oyó ni. cable (n.) okùn tàbí èwòn ìdákò dúró, èro irin tí a fi ń sòrò lábé òkun sí ilè mìíràn, wáyà tí ó nípon. (The ship is tied with a cable.) Wón fi okùn ìdákò dúró so okò ojú omu náà. cablegram (n.) wáyà ti a fi ránsé lábé omi. cackle (v. t. and i.) gbé bí àgbébò adìye, gbé. (Leave the chickens to cackle.) fi àwon adìye yen sílè kí wón máa gbé. cactus (n.) igi oró. cadence (n.) ìrehùn sílè, ìlo sókè àti ìlo sódò ohùn tí a bá ń sòrò. (He delivered his words in slow, measured cadence.) Ó rora ń fi ìlo sókè àti ìlo sódò ohùn tí ó níwòn so òrò rè. cadet (n.) àbúrò, eni tí ó ń kó isé ní ilé-èkó àwon omo ogun. cage (n.) ilé eye àgò kùrùkúrú, kùùkúú. (This is a cage of chicken for sale.) Àgò adìye nì yí tí won fé tà. cajole (v. t.) pón, tàn, ké bí eye. (He will cajole you into writing the letter.) Yóò tàn ó láti ko ìwé náà. cajoler (n.) apónni, elètàn. cake (n.) àkàrà díndín, òòlè, móínmóín. Òjó (likes eating bean cake.) Òjó féràn láti máa je àkàrà erèé. calabash (n.) igbá, akèrègbè calamitous (adj.) ní jànbá. calamity (n.) jànbá, òfò, wàhólà, ìdààmú, ìyonu ìjábà. calculate (v. t. and i) sírò, kà. (He will calculate how far away the house is.) Ó sírò bí ilé náà se jìnà tó. calculation (n.) ìsirò, kíkà. (It was an easy calculation to make.) Ìsìrò tí ó rorùn láti se ni. caldron, cauldron (n.) ìkòkò ńlá, odù. (He mentioned a witch’s caldron in the story.) Ó ménu ba Odù àjé nínú ìtàn náà. calendar (n.) ìwé ìkaye osù òsè àti ojó nínú odún kàléńdà. (I have bought this year’s calendar.) Mo ti ra kàléńodà odún yìí. calf (n.) omo mààlúú asiwèrè ènìyàn, òpólósè. (I have torn a calf muscle.) Isan òpólósè mi ti ya. calibre (n.) fífè enu ìbon, nínípon, ogbón orí. (He was impressed by the high calibre of the applicants for the job.) Ogbón orí gíga tí àwon tí ó ń wásé náà ní wú u lórí. calico (n.) aso òwú, aso téru tàbí ìtékò. calk, caulk (n.) dí jíjò nnkan, ohun tí a fi ń dí nnkan tí ó ń jò. call (n.) ìpè. (He gave a call for help.) Ó se ìpè fún ìrànlówó. call (v. t. and i.) pè, ko, nahùn. (She will call Adé for help.) Yóò pe Adé fún ìrànlówó. calling (n.) commissary, n. ìjòyè kan, asojú eni commission, n. àse, ìfifunmi, isé, èrè. (They sell goods on commission) Wón máań ta ojà torí èrè tí won yóò rí lórí rè. commission, v.t. rán, fi àse fún, jèrè (They will commission him to translate the work into Yoruba). won yóò fi àse fún un láti túmò isé náà sí èdè Yorùbá. commissioner, n. eni tí a fún ní àse, aláse (Komísónà) (He is the commissioner for Agriculture.) Òun ni Komísónà isé isé Àgbè. commit, v.t. fi lé lówó fún só, se ìléré. (I committed myself to working for the examination every night.) Mo se ìlérí láti máa sisé fún ìdánwò mi lalaalé. committee, n. àjo ìgbìmò, egbé (The school committee has decided to look for a new teacher.) Àwon àjò ìgbìmò ilé-ìwé náà ti fenu ko láti gba olùkó tuntún. committee (Parochial), n. àjo ìgbìmò kékeré ti ìjo. commodious, adj. rorùn, dára, ní àyè. (It was a commodious house.) ilé tí ó ní àyè ni. commodity, n. erù, ojà (A radio is an uncommon commodity in our village.) Rédíò jé ojà tí kò wópò ní abúlé wa. commodore, n. oyè kan ní okò ojú omi, kómódò. common, adj. wópò, bákan náà, tí gbogbo ènìyàn pò bíi wóbú. (Palm trees are common in our village.) Òpe wópò ní abúlé wa. commonly, adv. nígbàkúùgbà, nígbà gbogbo, lópòlopò. (This is one of the most commonly used methods.) Eléyìí jé òken nínú àwon ìlànà tí wón máa ń lò nígbàkúùgbà common payer, n. Ìwé ètò ìsìn nínú ìjo kírísítì, ìwé àdúrà àjogbà. commonsense, n. ogbón, òye, are eni, làákàyè. (Please, use your commonsense.) Jòwó, lo òye re. commonwealth, n. ire àwon ará ìlú, gbogbo ará ìlú, ìgbìmò àwon ilè tí ó gba òmìnira lódò ilè Gèésì. (Nigeria is a member of the commonwealth.) Omo egbé àwon ilè tí ó gba òmìnira lódò ilè Gèésì ni Nàìjíríà. commotion, n. ìrúkèrúdò. (The crowd waiting outside was causing a commotion.) Àwon èrò tí ó dúró síta ń dá ìrùkèrúdò sílè commune, v.i. jùmò sòrò, bá sòrò pò. (He will spend the time to commune with the people.) Yóò lo púpò nínú àkókò náà láti bá àwon ènìyàn sòrò pò. communication, n. eni tí ó ń je Óúnje Alé Olúwa. communicate, v.t. and i so fún, fi hàn, jùmò ba se pò, kòwé (We will communicate by letter once a month.) A ó máa kòwé sí are wa léèkan lósù. communication, n. òrò, ìfifún, ìkòwé, ìbánisòrò. (This communication is confidential.) ìbánisòrò àsíírí ni eléyìí. communion, n. ìdàpò ìsòkan, Oúnje Alé (Go to communion.) ló sí ibi Oúnje Alé Olúwa community, n. ará ìlú, egbé (Work for the good of the community.) Sisé fun ànfààní ará ìlú. commute, v.t. pààrò, pààrò nnkan tàbí ìyà kan sí òníràn tí ó rorùn jù. (The government will commute his death sentence to one of life imprisonment.) ìjoba yóò fi èwòn ayérayé pààrò ejó ikú fún un. compact, adj. lè móra, fara móra, dìlù, sinsin, wà pò, tí ó kéré tí ó sì rorùn láti gbé. (He bought a comact camera.) ó ra káméra tí ó kéré tí ó sì rorùn láti gbé. compactly, adv. gboningbonin. companion, n. elegbé, ojúgbà, enìkejì, ògbà (He was his close companion.) Ojúgbà tí ó sún mó on gidi ni. company, n. egbé, àjo, òwó. (I work fo a muring company.) Àjo tí ó wa àlùmó-ónnì ilè ni mo ń bá sisé. compare, v.t. and i. fi wé, fi wéra. (Compare the two books and buy the one with more picture.) fi ìwé méjèèji wéra kí o sì ra èyí tí ó ní àwòrán jù. comparision, n. ìfiwéra, àfiwéra. (If you make a comparison between these two oranges, you will see which is riper.) Tí o bá se ìfiwérá àwon osàn méjèèjì yìí, o ó rí èyí tí ó pón jù. compartment, n. ìpín, àyè, àyè ìjokòó nínú okò rélùwéè. (That is a compartment for the rich.) Àyè àwon olówó nì yen. compass, n. àyíká, òbíríkítí, ìrinsé tí a fi ń mònà tí abéré ara rè máa ń tóka sí àríwá. compass, v.t. yí ká, sagbàrakà compass, v. sagbàrà compassion, n. àánú, ìyónú, ìbákédùn. (He looked them with compassion.) ó fi ojú àánú wò wón. compassionate, adj. láàánú, ní ìyónú, tí ó je mó àánú. (He was given the money on compasswnate gound.) Wón fún un ní owó náà lórí ìdí tí ó je mó àánú. compassionately, adv. tàánútàánú. compatible, adj. ye tósí, bá mu, sàìtàsé, wò pèlú. (The new system will be compatible with the existing equipment.) ìlànà tuntun náà bá àwon irinsé tí ó ti wà nílè mu. compatriot, n. ará ìlé kan náà. (He played with his compatriot in the game.) Ó bá ará ìlú rè seré nínú eré náà. compeer, v.t. se ògbà. compeer, n. egbé, ògbà compel, v.t. fi agbára mú, mú ní ipá. (The policeman will comple the man to sit down.) Olópàá náà yóò fi agbára mú okùnrin náà kí ó jókòó. compensate, v.t. and i san fún, san padà fún, se àtúnse. (Nothing can compensate for one’s health.) Kò sì ohun tí ó lè se àtúnse fún àlàáfíà eni. compensation, n. san padà, èsan, àtúnse (He received N 10, 000.00 in compensation.) Ó gba egbèrún náírà fún àtúnse. compete, v.i. jà dù, bá dù, jìjàdù. (Several companies will compete for the contrack.) Opolopo ilé-isé yóò jà dù fún isé náà. competence, n. tító, yíye, òye. (He gained a high level of competence in Yorùbá.) Ó ní òye tí ó ga nínú Yorùbá. competent, adj. tó, lóye tó, ye. (Make sure that the company is competent to handle the job.) Rí i dájú pe ilé-isé náà lóye tó láti se isé náà. competition, n. ìjàdù, ìdíje, ìje. (We are in competition with one other company for the contract.) A ń bá ilé-isé kan ja ìjàdùn lórí isé náà. competitor, n. ajìjàdù adíje, abánidu. (He is my nearest competitor.) Òun ni adíye tí ó sún mó mi jù. compile, v.t. tò sínú ìwé kó jo, sàkó jo ìwé se àkójo. (We are trying to compile a list of suitable people for the job.) A ń gbìyànjú láti se àkójo orúko àwon eni tí ó dára fún isé náà. compiler, n. asèwé, akó-ìwé-jo. complacency, n. ìtélórùn, ìdùnnú. (Despite signs of improvement in the economy, there is no room for complacency.) lékee wí pé àmì ìlosíwájú ti wa fún okòwò náà, kò sí àyè fún ìdùmú. complacent, adj. nítélórùn dé be tí a fir ò pé a kò nílò àyípadà mó. (We must not be complacent about profress.) A kò gbodò ní ìtélórùn nípa ìlosíwájú débi tí a fir ò pé a kò nílò àyípadà mó complain, v.i. fi sùn, se àròyé, ráhùn, rojó (I am going to complain to the headmaster about this.) Mo ń lo rojó fún olùkó àgbà nípa eléyìí. complainant, n. olùfisùn, aláròyé, eléjó complaint, n. ejó èsùn, àrùn, ìráhùn. (Why don’t you lodge a complaint against him?.) Kí ló dé tí o kò fi èsùn kàn án? complete, adj. kún, pé, (I have a complete set of Nigerian stamps.) Mo ní òwó àwon sítán Nàìjíríà tí ó pé complete, v.t. se tán, parí, yorí. (The workmen will soon complete the building job.) Àwon òsìsé náà yóò parí isé ilé náà láìpé. completely, adv. pátá pátá, yán-án yán-án, bìrí, barakun, dérudéru, òkodoro. (I have completely forgotten his name.) Mo ti gbàgbé orúko rè pátápátá completion, n. ìparí, èkún, pípé, àsepé, òpin, ìpèkun, ànítán, ìsepari. (The road is nearing completion.) Títì náà ti ń súnmó ìparí. complex, adj. sòro, díjú. (He bought a complex machinery.) Ó ra masíìnì tí ó díjú complexion, n. àwò ojú, àwò, ìrísí. (He has a bad complexion.) ó ní àwò tí kò dára compliance, n. ìjéwó gbígbà, fífé (The money was paid in compliance with the wishes of his master.) Wón san owó náa láti fi gbígba ìfé ògá kàn. complicate, v.t. díjú, lólù. (This will complicate the matters.) Eléyìí yóò jé kí àwon òrò náà díjú. complicate, n. ìdíjú, ìlólù. (Here is a further complication to worry us.) ìdíjú mùíràn tún nì yí tí yóò dà wá láàmú. compliment, n. ìkíni, ìbùyìn fún. (They me a well deserved compliment.) Wón fi ìbùyìn fún tí tó sí mi fún mi. compliment, v.t. kí, yìn. (He will compliment him on his excellent Yorùbá.) Yóò yìn ún fún Yorùbá rè tí ó dára gan-an. comply, v.i. je, fé, gbà, fi moso kan, tè sí. (He refused to comply.) Ó kò láti gbà. comport, v.t. and i. hùwà, bá mu, wò pèlú (His conduct did not comport with his high position.) Ìwà rè kò bá ipò rè tí ó ga mu. compose, v.t. tò jo, sà jo (He compased a poem.) Ó to ewì kan jo composed, adj. fara balè, fokàn lélè, se wòò. (He seemed outwardly composed.) Ní òde ara, ó dàbí eni pé o fokàn lélè. composer, n. olùpilèsè ìwé, olùpitèsè orin, olùsèdá orín. compound, v.t. and i dà lù, dà pò móra, dà pò mó (Liquid soaps compounded with salt water.) Ose olóme dàpò mó omi iyò. compound, n. ìdàlù, agbodé, àgbàlá. (There are five families living in our compound.) Àwon ebí márùn-ún ni ó ń gbé agboolé wa. comprehead, v.t. mò, yé, mòye (He could not comprehend how someone could risk his life in that way.) Kò yé e bí enikan se lè fi èmí ara re wéwu ní ònà yen. comprehensible, adj. ti ó lè yé ni. (The passage is easily comprehensible to the reader.) Àyokà náà jé èyí tí ó lè yé ònkawe náà. comprehension, n. ìmòye, òye (His behaviour is beyond comprehension.) Ìwà rè kojá ìmòye. compress, v.t fún, fún pò (They will compress the story to one page.) Won yóò fún ìtàn náà pò sí ojú ìwé kan. compression, n. ìfúnpò. (They talked about air compression.) Wón sòrò nípa ìfúnpò afefe. comprise, v.t. kà mó, kà kún (Older people comprise a large proportion of those living in poverty.) Àwon arúgbó ni a kà kún ìpín tí ó pò jù nínú àwon tí ìsé ń sé. compromise, n. ìdàjà, àdéhùn (After lengthy talks, the two sides finally reached a compromise.) Léyìn òpòlopò òrò, àwon ìhà méjèèjì wá se àdéhùn. compromise, v.t. and i parí ìjà, mú ré (They were unwilling to comprominse with the teacher.) Won kò fé láti bá olùkó náà párí ìjà. compulsion, n. ìfagbára se, ipá ìfagbára mú. (You are under no compulsion to pay immediately.) O kò sí ní abé ìfagbára mú láti san owó báyìí. compulsory, adj. pèlú agbára, pèlú ipá, pon dandan. (Learning English is compulsory in their school.) kíkó èdè Gèésè pon dandan ní ilé-ìwé won. compunction, n. ìrònú, ìkáàánú, ìgún lókàn (He kept me waiting without the slightest compunction) Ó dá mi dúró láìsí ìkáàánú kankan bíí ti í wù ó mo computation, n. ìsirò, ìdíyelé, ìkà (He has wealth beyond computation.) Ó ní orò tí ó ko já ìserò. compute, v.t. kà, sírò, díye lé (He will compute his losses at N 50.) Yóò sírò iye tí ó pàdánù sí áádota àádóta náírà comrade, n. egbé enìkejí, elegbé, olùkù. (They are his comrades in arms in arms.) Wón jé elégbé rè nínú isé ológun con, v.t. se àsàrò, kó sórí sàkíyèsí rere, tókò concave, adj. jìn kòtò (He brought some concave mirrors.) Ó mú àwon dígí tí jìn kòtò wá. conceal, v.t. fi pamó (He tried to conveal the fact that he went there.) Ó gbìyànjú láti fit i pé ó lo síbè pamó. comcealment, n. ìfipamó, ìfisùn, ìfarapamó. (Many animals rely on concealment for protection.) Òpòlopò eranko gbékèle ìfarapamo láti dáàbò bo ara won concede, v.t. gbà, jéwó, fi fún, gbà bí òtító, gbà láìjiyàn, fi sílè, fi jínkí (He was forced to concede that there might be difficulties.) Wón fi agídí mú un láti gbà pé ìsòro lè wà. conceit, n. gbígbón lójú ara eni. (He is full of concent.) Ó kún fún ogbón lójú ara rè conceivable, adj. yíyéni, tí ó lè yéni, tí a lè gbàgbó, tí ó seé rò (It is conceivable that I can see him.) Ohun tí ó seé rò ni pé mo lè rí I lóla. conceive, v.t. and i lóyún, rò, sebí, féra kù (God is often conveived of as male.) A máa ń rò pé okùnrin ni Olórun jé. concentration, n. àròjinlè, ìfokànsíbìkan, ìfokànsí. (The book needs a lot of concentration.) Ìwé náà nílò ìfokànsí gidi ni comception, n. oyún, ìrò, ìsebí, ìférakù èrò (I have no conception of what you mean.) N ko ni èrò ohun tí o ní lókàn. convern, n. ìse, aníyàn, ìfiyèsí, ohun tí ó kanni. (He has no concern for his children.) Kò ní àníyàn fún àwon omo rè. concern, v.t. tó, kàn, se (The letter concerns you.) Ìwé náà kàn ó concerning, prop. Nípa ti, ní ti, nípa (He asked many questions converning the future of the school.) Ó bèrè òpòlopò ìbéèrè nípa ojó iwájú ilé-ìwé náà. concert, n. iré orìn, eré orin, ìfìmòsòkan (The built a concert hall.) Wón kó gbòngùn fún eré orin. concertina, n. dùùrù olówó concession, n. ìjòwólówó, ìfifún gbígbà. (The concession of university status to some colleges was loved by many students.) Òpòlopò akékòó ni ó féràn ìfi ipò Yunifásìtì fún àwon kóléèjì díè. conciliate, v.t. tù lójà, là níjà, so di òré conciliation, n. ìlàjù, ìtùlójú (The dispute in the school is being dealth with by the conciliation board.) ìgbìmò fún ìlàjà náà ti ń yanjú èdèàìyedè ilé-ìwé náà. concise, adj. kúrú, níbá, sókí, kukuru (He made a concises statement to the police.) Ó so òrò kúkurú fún àwon olópàá. concluse, v.t. and i se parí, se tán, pinnu, rò sí. (What can you conclude from that?) Kí ni o lè pinnu láti inú ìyen? conclusion, n. ìparí, ìsetan, ìpinnu, òpin. (My conclusion was that the boy was guilty.) Ìpinnu mi ni pé omokùnrin náà jèbi. concoct, v.t. sè, mú dè, mú pé, dìtè (The soup concocted from up to a dozen different kinds of fish.) Orísìí eja tí ó tó bíi méjìlá ni wón fi se obè náà. concoction, n. ìsè, ìmúdè, àdàlù. (It was a concoction of different types drinks.) Àdàlù orísirísìí nnkan mímu ni. concord, n. ìrépò, àlàáfíà ìsòken. (The country is living in concord with neighbouring states.) Nàìjíríà ń gbé ní àlàáfíà pèlú ìlè tí ó tì í concordance, n. ìwé tí ó ń tóka sí àwon òrò tàbí ibi pàtàkì nínú ìwé kan, pàápàá nínú bíbéélì, ìwé atóka (That is a Bible concordance.) Ìwé atóka Bíbéélì ni yen concourse, n. àjo, ìwójopò concrete, adj. pàtàkè, àpòpò síméńtì, yanrùn àti òkúta. (These are concrete steps.) Àwon ìgbésè tí ó se pàtàkì nì yí. concubine, n. àlè concupiscence, n. ìfékúfèé ìròkurò. concur, v.i. sòken, se déédéé, jùmò se, fìmò sòken, bá mòpò, jóhen, gbòjègè. (I concur with the speaker in condemning bribery.) Mo fìmò sòken pèlú olùsòrò náà pé rìbá kò dára. concurrence, n. ìsòkan, ìse déédéé, òjègè, ìbámòpò, ìjóhen (You may seek the concurrence of her parents before sending the girl to school.) O lè béèrè ìjóhen àwon òbí omobìnrin náà kí o tó rán an lo sí ilérìwé concussion, n. ìkolù, ìlu ohun méjì pò (He was taken to hospital with concussion.) Wón gbé e lo sí ilé-ìwòsàn nítorí pé ó ní ìkolù condemn, v.t. dá lébi, báwí (He was condemned to death for murder.) Wón dá a lébi ikú fún ìpànìyàn. condemnation, n. èbi, ìdálébi, ìbáwí. (There was widespread condemnation of the invasion.) Òpòlopò ìdálébi ni ó wà fún ìgbógun tì náà. condensation, n. kike, dídì, rírogún. (They talked about the condensation of milk.) Wón sòrò nípa dídì wàrà. condense, v.t. and i ki. rogún, dìlù, dì. (The steam from the boiling water condensed on the glass and ran down as drops of water.) Ooru láti inu omi sísè náà di lára gíláàsì ó sì ń sàn sílè bí ìkán omi condescend, v.i. relè, re ara rè sílè, gbà (The headmaster will condescend to open the new playing field.) Olùkó àgbà yóò gbà láti sí pápá ìseré funtun náà. condescension, n. ìrèlè, ìre ara sílè, gbígbà. (His smile was a mixture of pity and condescension.) Èrín rè jé àpapò àánú àti ìrera eni sílè condiment, n. nnkan tí ó ń mú oúnje dùn. (He showed us the hot condiments made from a variety chilli peppers.) Ó fi àwon nnkan tí ó máa ń mú oúnje dùn tí a fi ata wéwé se hàn wá. condition, n. ìwà, ipò, ìrí (The box is in good condition.) Ipò tí àpótí náà wà dára. condole, v.i. bá dárò, bá kédùn, tù nínú condolence, n. ìbákédùn, ìbásèdárò, ìtùnínú (He expressed his condolences.) Ó fi ìbákédùn rè hàn. conduce, v.i. ràn lówó, fà (Does temperance conduce to good help.) Njé àìsàseju máa ń ran ìlera lówó?. conduct, n. ìwà, ìse, ìlò. (The school has a strict code of conduct.) ilé-ìwé náà ní òfin líle tí ó je mo ìwà. conduct, v.t. and i fònà hàn, sìn, se àkóso, se (The teacher will conduct us round the school.) Olùkó náà yóò fònà hàn wá yíká ilé-ìwé náà. conductor, n. amònà, alákìóso (The conductor on a train sells ticket.) Amònà okò ojú irin máa ń ta tíkéètì. coney, n. gara, eranko kan bí ehoro. confection, n. àdídùn, àkàrà dídùn tí ó fani móra. confectioner, n. aládìídùn, alákàrà confederacy, n. ìdìmò, ìmúlè, ìrépò, àwon tí ó dìmò pò (They discussed the confederacy of Delos.) Wón sòrò nípa àwon Délóòsì ti ó dìmò pò confederate, v.t. and i dìmò, mulè (confederate with.) mulè pèlú. confer, v.t. and i fi fún, bá sòrò (He wanted to confer with his colleague before reaching a decision.) Ó fé bá àwon elégbé rè sòrò kí wón tó se ìpinnu conference, n. ìjùmòso, ìsòrò, àpèjo, àpérò. (My father went to a teachers’conference) Bàbá mi lo sí àpérò àwon olùkó confess, v.t. and i jéwó, gbà (I confess to breaking the chair.) Mo jéwó pé èmi ni ó wó àga náà. confession, n. ìjéwó (I have a confession to make – I have lost your pencil.) Mo ní ìjéwó kan láti se –Mo ti so péńsù rè nù confident, n. eni tí a gbékè lé òré ìyòré, olóòótó, eni tí a fi ohun àsíírí pamó sí lówó (He is a confidant of the teacher.) Òkan n’nú àwon eni tí olùkó gbékè lé ni confide, v.t. and i gbékè lé, fi okàn tán. (There is no one here I can confide in.) Kò sí eni kan kan níbí tí mo lè gbélè lé. confidence, n. ìgbékèlé, ìláyà, ìfi okàn tán. (Have bconfidence in yourself.) Ní ìgbékèlé nínú ara re. confident, adj. dídájú, láìsí àníàní, ìdánilójú (We are confident of success.) A ní ìdánilójú pé a ó yege. confine, n. ìpìnlè, ààlà. (He is within the confines of the island.) Ó sì wà ní ààlà erékùsù náà. ==Oju-iwe Keji== confine, v.t. and i há mó, se àkóso, fi ààlà sí, fi sí èwòn tì mólé (The students will be confined to the school.) Won yóò há àwon akékòó mó ilé-ìwé confinement, n. ìhámó, ìtìmólé, ìbímo (He was placed in confinement.) Wón fi sí ìtìmólé confirm, v.t. tenu mó, fi esè múlè, mú lókàn le, jéwó (What you tell me confirms my suspicion.) Ohún tí o so fun nu. fi esè ohun tí mo ti ń fura sí múlè. confirmation, n. ìtenumó, ìfesèmúlè, ìjéwó, ìmúlókànle, Konfirmansí (I am still waiting for confirmation of the results.) Mo ti ń dúró de ìfesèmúlè èsì ìdánwò náà. confirmation service, n. ìsìn ìgbówólélórí confiscate, v.t. bolé. Gbà, gbà fún ìjoba lónà ìjeníyà, gbà fún ìjoba gégé bí ìjeníyà (They will confiscate the land after the war.) Won yóò gba ilè náà fún ìjoba gégé bí ìjeníyà léyìn ogun. confiscation, n. ìbolé, gbígbà, gbígbà fún ìjoba lónà ìjeníyà, ìgbésèlè. (There were numerous confiscations of bad books.) Òpòlopò ìwé tí kò dára ni ìgbésèlé selè sí. conflagration, n. jíjó iná ńlá, ilé jíjó, iná ńlá tí ó ba òpòlopò nnkan jé ní pàtàkì, ilé. conflict, n. ìjà, ìbkolù, ìwàyá ìjà, ìwòyá ìjà. (There was a conflict between the criminals and the police.) Ìjà selè láàrin àwon òdaràn náà àti àwon olópàá. confluence, n. ibi tí odò méjì ti pàdé. (Lókója is a confluence town.) ìlú tí odò méjì ti pade ni Lókója. conform, v.t. and i se déédéé, gbà, mú jo, teríba fún (He refused to conform to the local custom.) Ó kò láti gba àsà ìbílè náà. conformable, adj. fífarawé, jíjéwó, ìgboràn. (comformable to yourmshes.) ìgboràn sí ìfé re conformation, n. ìfarawé, jíjo, ìbáse déédéé, ònà tí a fi sèdá nnkan, ìhun. confound, v.t. dàrú, dààmú, dàpò, dà láàmú. (His behaviour amazed and confounded her.) Ìwá rè yà á lénu ó sì dà á láàmús. confounder, n. adanirú, orúdàrúdàpò, aládàrú. confraternity, n. egbé confront, v.t. kò lójú, fi sàkàwé, dojú ko. (The prisoner was confronted with his accusers.) Àwon tí ó fi èsùn kan eléwòn náà dojú ko ó confuse, v.i. dàrú pòrúùrùù, dà láàmú, dabarú (The new work will confuse you.) Isé tuntun náà yóò dà ó láàmú confused, adj. rándanràndan, júujùu, rúdurùdu. (He was in a confused state of mind.) Ipò tí ó rí júujùu ni okàn rè wà. confusedly, adv. jágbajàgba, rúurùu,olóhùnyohùn confusion, n. rúdurùdu, àìlójú, ààmú, ìdààmú, òrúúruù, ìdàrúdàpò (In the class, everything lies about in confusion.) Nínú kíláàsì náà, gbogbo nnkan rí rúdurùdu. confutation, n. yípo, janí koro, bì subú confute, v.t. yípo, já ní koro, bì subú congeal, v.t. and i ki, dì (His blood was congealed.) Èjè rè dì congenial, adj. bíbámu, bamu, wò (In the village, he found few persons congenial.) Ní abúlé náà, ènìyàn díè ni ó rí tí ó bá a mu congest, v.t. and i kó jo, kó pò congestion, n. ìkójopò èjè ìkúndétí conglomeration, n. ìkójopò nnkan (In the town could be found a conglomeration of buildings of different sizes.) Ní ìlú náà ni a ti lè rí ìkójopò ilé lórísirísi. congratulate, v.t. and i bá yò, yò fún, yìn (I will congratulate them on their results.) N ó yò fún won nítorí èsì ìdánwò won. congratulation, n. ìyìn, yíyò fún, bíbá yò (Congratulations on your exam results.) Ìyìn fún èsì ìdánwò re. congregate, v.t. and i péjo pò (Teachers often congregate in the hall.) Àwon olùkó sáábà máà ń péjo po sínú gbòngàn náà. congregation, n. ìpéjo, àpéjo, ìjo. (The congregation stood to sing the hymn.) Àwon ìjo dìde láti ko orin mímó congress, n. àjo, ìpéjo (He was making a speech at the Yoruba congress.) Ó ń sòrò níbi ìpéjo Yorùbá. conical, adj. bí adodo, bí òngo. conjecture, n ìròtélè, ìsotélè, àbùjá, ìdáléjó nípa ìméfò (I was right in my conjecture.) Mo tònà nínú ìsotélè mi conjecture, v.t. tànmó-òn, dábàá (It was as I comjectured.) Bí mo se tànmó-òn ló rí. conjoin, v.t. and i sopò, sòkan conjugal, adj. ti ìsoyìgì, ti ìgbéyàwó. (conjugal love.) Ìfé ti ìgbéyàwó. conjunction, n. ìdàpò, ìbápàdé, àjosepo, ìbásepò. (The police are working in conjunction with tax officers in the investigation.) Àwon olópàá ń sisé pèlé ìbásepò àwon oníwèé ilé lórí ìwadìí náà. conjure, v.t. and i fi búra, se ìfàyà, se àfòsè, pidán. (His father tought him to conjure.) Bàbá rè kó o bí a se ń pidán conjurer, n pidánpidán, onídán, aláfòse connect, v.t. and i bá tan, bá dòpò, so pò, fi are kóra. (connent this wire to the television.) So wáyà yìí pò mó telifísàn. connection, n. ìsolùpò, ìfarakóra, ìbátan. (What is the connection between you and Olú?) Kí ni ìbátan tí ó wà láàrin ìwo àti Olú? connivance, n. síse bí eni pé a kò mó ohun tí a ti mò, ìmò-ónmò mójú kúrò. (It was done with the connivance of the teacher.) Ó se é pèlú ìmò-ónmò mójú kúrò olùkó náà. connive, v.i. mò-ónmò mójú kúrò. (The government was accused of having connived with the police.) Wón fi èsùn kan ìjoba pé àwon àti olópàá mò-ónmò mójú kúrò gba ìpànìyàn láàyè conquer, v.t. borí, ségun. sétè (The chief will conquer the villages near his own.) Olóyè náà yóò ségun àwon abúlé tí ó súnmó tirè conqueror, n. aségun, asétè (The chief was a conwqueror.) Aségun ni olólyè náà. conquest, n. ìségun, ìsétè (The chief made many conquests.) Òpòlopò ìsegún ni o wáyé láti owó olóyè náà. conscience, n. èrí okàn. (He won’t let it trouble his conscience.) Kò níí jé kí ó da èrí okàn rè láàmú conscientious, adj. déédéé, tító, mímó, ní òtító inú (He is a conscientious worker.) Òsìsé tí ó ní òtító inú ni. conscious, adj. mímò sínú ìmò sínú (I was conscious that he was looking at me.) Mo ní ìmò sínú pé ó ń wò mí consecrate, v.t. yà sí mímó yà sótò, fi je oyè bísóòbù (The new school was consecrated before students started lectures.) Wón ya ilé-ìwé tuntun náà sí mímó kí àwon akékòó tó bèrè èkó kíkó. consecutive, adj. léselése, léseese, sísè-n-tèlé (She was absent for nine consecutive days.) Ó pa ilé-ìwé je fún ojó mésàn-án ní sísè-n-tèlé. consecutively, adv. léraléra. consent, n. ìfohùnsòkàn, gbígbà, ìlóhùnsí, ìjé.wó. (The consent of your father is requiredc for the money.) A nílò ìfohùnsòkàn bàbá re fún owó náà. consequence, n. àse, ìjásí, ìdí, ìparí, ìgbèyìn, àdádé. (As a consequence of going to the best school in the country, he got a food job.) Ìgbèyìn lílo sí ilé-ìwé tí ó dára jù ní ilè yìí ni ise gidi tí ó rí consequently, adv. àsèyìnwá àsèyìnbò (This poses a threat to agriculture and consequently the local industries.) Ó jé ewu fún isé ògbìn àsèyìnwá àsèyìnbò, ó jé ewu fún awon ilé-ise esè kùkú consider, v.t. and i rò, wádìí, dàrò gbèrò kíyè sí, gbìmòràn, rò wò, gbà rò. (I consider that Òjó is very clever.) Mo rò pé Òjó mòwé gan-an. considerate, adj. nírònú tí ó ń gba ti elòmíràn rò. (It was considerate of him to wait.) Ó gba ti elòmíràn rò láti dúró. consideration, n, ìfiyèsí, ìrò, ìyìn, èrò, ìmòràn (Yor should show poor people consideration.) ó gbódò fi ìfiyèsí hàn fún àwon òtòsì consign, v.t. rán sí, fi lé lówó. (He will consign his soul to God.) Yóò fi èmí rè lé Olórun lówó. consignment, n. ìfilélówó, erù tàbí ohun tí a fi sowó sí ènìyàn fún títà. (A consignment of medicine has just arrived.) Erù oògùn kan sèè dé. consist, v.t. ní, jé wà. (The committee consists of ten members.) ìgbìmò náà ní omo egbé méwàá. consistent, adj.dúró, ki, dulu, wà, bákan náà, dúró láìyesè. (He is a consistent friend of the workers.) Òré tí ó dúró láìyesè ni ó jé fún àwon òsìsé. consolation, n. ìtùnú, ìrèlékún, ìsìpèfún. (The children were a great consolation to him when his wife died.) ìtùnú ńlá ni àwon omo náà jé fun un nígbà tí ìyàwó rè kú. consolatory, n. olùtùnú, arenilékún, onípè console, v.t. tù nínú, gbà níyànjú, pètù sí, sìpè fún. (Nothing could console him when his wife died.) Kò sí ohun tí ó lè tù ú nínú nígbà tí ìyàwó rè kú. consolidate, v.t. and i so di òkan, so di líle. (They will consolidate their banks.) Won yóò so báńkì won di òkan. consolidation ìsodòkan, ìsodilile. (They took part in the consolidation of the banks.) Wón kópa nínú ìso àwon bánkì náà dòkan . consort, n. elegbé, oko tàbí aya. (He is the prince consort.). Òun nì oko obabìnrin wa. consort, v.t. bá kégbé, bá mu. (His practice does not consort with his preaching.) Ìwà rè kò bá ìwàásù rè mu. conspicuous, adj. hàn gbangba, láìfarasin, hàn ketekete, yorí sóde. (The event was a conspicuous success.) Ìsèlè náà yorí sí ìyege tó hán ketekete. conspiracy, n. òtè, ìdìtè, ìdìmò ìkòkò, rìkísí, tèmbèlèkun. (There was a conspiracy overthrow the government.) Ìdìtè àtidojú ìjoba délè selè. conspirator, n. olòtè, adìtè, onírìkísí conspire, c.t. and i. ditè dìmò ìkòkò, di rìkísí. (They will conspire against the government.) Won yóò dìtè mó ìjoba. costable, n. olopàá. (Costable, have you finished your report?) Olópàá, sé o ti parí àkosílè re? constabulary, n. egbé olópàá constancy, n. ìdúró sinsin ìsòótó, ìfesèmúlè (He admiver his constancy.) ó yin ìdúró sinsin rè. constant, adj. tí kò yí padà, dídúró sinsin, sòótó, ìdúró sinsin. (He has been constance in his devotion to Yorùbá studies.) Ó wà ní ìdúró sinsin nínú ìkobiara sí èkó Yorùbá. constantly, adv. fírífírí, léraléra, lemólemó (Fashion is changing constantly.) Aso ìgbà ń yí padà lemólemó consternation, n. ìpayà, ìdààmú (The announcement of his retirement caused consternation among his frieds.) Ìkéde ìfèyìntì rè dá ìpayà sílè láàrin àwon òré rè. constipate, v.t. díjú ònà, dí nínú, sàìyàgbé constipation, n. dídí inú, àìyàgbé. (He is suffering from constipation.) Àìyàgbé ń dà á láàmú. constitution, n òfin, èdá ara (Great Britain has an unwritten constitution.) ìlè Gèésì ní òfin tí a kò ko sílè. constrain, v.t. fi agbára se, rò, di dandan. (I feel constrained to write and ask for your forgiveness.) Mo rí i pé ó di bèèrè fún ìdáríjì láti òdò re. constraint, n. agbára, ipá (He acted under constraint.) Ipá ni ó fi se ó. construit, v.t. and i. kó, se, kàn. (They will construct a house.) Won yóò kó ilé kan. construction, n. kíkó, síse, kíkàn, ìsèro, ìtumò òrò (The construction of new houses is the tuntun) ni ó je gómìnà náà lógún. construe, v.t. and i túmò, làdí, so àsoyé. (He construed a passage from fágùnwà.) O so àyokà kan láti inú (ìwé) fágùnwà ní àsòyé. consul, n. asojú ìjóba kan ní ilè mìíràn láti se ìtójú àwon Omo ìlú rè níbè, asojú ìjoba kan ní ilè mìíràn. (He is the Nigerian consul in Benin.) Òun ni asojú ìjobá ilè Nàìjíréà ní ilè ‘Bènè. consulate,n. oyè asojú ìjoba kan ní ilè mìíràn, ilé asojú ìjoba kan ní ilè mìíràn. (He went to the Naigerian consulate in India.) Ó lo sí ilé asojú ilè Nàìjíríà ní ilè in díà. consult, v.t. and i. bèèrè, fi òrò lò, wádìí òrò, rò (I will consult Olú about the book.) N ó fi òrè ìwé náà lo Olú. consultation, n. àjùmò sòrò, ìbèèrè, ìfòròhò, àpéwò, àpérò àyèwò. (There is a large collection of books for consultation in the library.) Òpòlopò ìwé ni ó wà fún àyèwò ni ilé-ìkàwé. consume, v.t. and i. run, fi sòfò, je tán, fi jóná, je run, je. (You must not consume food in the class.) O kò gbodò je ouńje nínú kíláàsì náà. consumer, n. afohun sòfò, runnerunni, alájetán, ònrajà. (I am a member of a consumer society.) Omo egbé ònrajà kan ni mí. consummate, v.t. se parí, se pé, jé kí ó pé. (His happiness was consummated when he bought the book for him.) Ó jé kí ayò rè pé nígbà tí ó ra ìwé náà fún un. consummation, n. ìparí àsetán, òpin. (The paintings are the consummation of his class assignments.) Àwon àwòrán náà ni òpin isé kíláàsè rè. consumption, n. àmódi àyà, àrùn èdòfóró, jèdòjèdò, rírà àti lílo nnkan. (Consumption rather than saving has become the central feature of the country.) Rírà àti lílo nnkan yàtò sí fífi nnkan pamó ti wá di ohun tí ó je ilè náà lógún. contact, n. ìfarakanra, ìpàdé. (The two wires were in contact.) Àwon wáyà méjèèjì náà wà ní ìfarakanra contagion, n. àrùn tí ó ń ràn, ìgbèèràn, èèràn. contain, v.t. fi pèlú, gbà sínú ní nínú, wà nínú. (The bowl contains yams.) Isu wà nínú abó náà. contaminate, v.t. bàjé. (The petrol has contaminated the fish.) Epo betiróò ti ba ela náà lé. contamination, n. ìbàjé (They talked about the contamination of the minds of the youth.) Wón sòrò nípa ìba okàn àwon èwe ilé. contemn, v.t. kégùn, gàn, fi pe oókan, fi ojú tín-ínrín. contemplate, v.t. and i. se àsàrò, ronú, wò. (I have never contemplated living abroad). N kò tíì ronú nípa gbígbé ilè òkèèrè rí. contemplation, n. ìrò, asaro, wíwò. (He sat down in deep contemplation.) ó jókòó ó sì ń se àsàrò tó jinlè. contemporary, adj. wà nígbà kan náà, elegbé eni, elegbé. (Fágùnwà was contemporary with Odúnjo.) Elegbé ni fágùnwà àti Odúnjo. contempt, n. ègùn, ìkégàn, àìkàsí, wíwò kín-ún, ìfojú tín-ínrín, ìrífín. (A man who is cruel to his children should be held in contempt.) Ègàn ni ó tó sí okùnrin tí ó bá burú sí àwon omo rè contemptible, adj. légàn, láìní láárí, sàìní láárí. contemptuously, adv. tìkà tègbìn. contend, v.t. and i jìjàdù, jà, bá sò, bá díje, bá jiyàn. (They are contending for power.) Wón ń jà fún agbára. content, adj. ní ìtélórùn. (He had to be content with third place.) O nilati ní ìtélórùn pèlú ipò kéta. content, n. ìtélórùn. (He is living in peace and content.) Ó ń gbé ní àlàáfíà àti ìtélórùn. contention, n. ìjà, asò (This is not a time for contention.) Àkókò ìjà kó nì yí. contentious, adj. Oníjà, alásò. (Try to avoid any contentious wording.) Gbìyànjú láti yera fún àwon òrò alásò. contentment, ìtélórùn. (He has now found contentment.) Ó ti wá ní ìtélórùn. contents, n. àkópò, èyí tí ó wà nínú, ohun tí ó wà nínú. (He hadn’t read the letter so was unaware of its contents.) Kò tí ì ka létà náà nítorí náà kò mo ohun tí ó wà nínú rè. contest, n. ìjà, ìdíje. (We were at the singing contest.) A wà ní ibì ìdíje orin náà. contest, v.t. and i. jà, jiyàn, díje (There candidates will contest the leadership.) Àwon olùdíje méta yóò díje fun ipò olórí. context, n. sàkáání, àwon òrò tí ó síwájú tí ó sì tèlé àwon òrò pàtàkì nínú ìwé tí a ń kà lówó láti túmò rè (His decision can only be understood in context.) Sàkáání ibi tí ó ti se ìpinnu rè nìkan ni ó ti lè yéni. continence, n. ìmáradúro àkóso ìwà. continent, n. òkan nínú àwon ònà ńlá márùnrún tí a pín ojú ilè ayé sé, ilè. (Africa is one of the continents) Òken nínú àwon ònà ńlá márùn-ún tí a pín ojú ilè ayé sí ni Aáfíríkà. contingent, n. nnkan tí kò dájú, nnkan tí a kò rò télè. continual, adj. pé títí, dúró títí. (He was tired of the continual rain.) Òjò tí ó pé títí láìdáwóró náà ti sú u . continually, adv. títí, títí lo, léraléra. (New producty are continually being developed.) Wón ń sèdá àwon ohun èlò tuntun léraléra. continuation, n. ìfapé títí, àìdúró, ìbálo (They are planning the ensure the continuation of the economic reform programme.) Wón ń gbèrò láti rí i pé àtúnse, ètò orò ajé náà ń lo láìdúró continue, v.t. and i dúró pé, múra sí, bá nsó, ji-ngíri, wà títí, máà se é. (He is going to continue with the work.) ó sì máa máa bá isé náà nsó. continuous, adj. àbálé-àbálé, láìdúró. (The rain has been continuous since this morning.) Òjò ti á rò làídúró láti àárò yìí. control, v.t. ló pò, tè, kákò, sù pò. (Her face ontorted with anger.) ìbínú ti jé kí ó su ojú pò. contortion, n. ìlópò, títè, ìkákò, ìsùpò. (His facial contortions amused the children.) ìsu ojú pò rè pa àwon omodé lérìn-ín. contraband, adj. lòdì sí òfin, tí òfin kò. (He was selling contraband goods.) Àwon erù tí ó lòdì sí òfin ni ó ń tà. contract, n. ìpínhùn, àdéhùn, ìpinnu (They have begned the contract.) Wón ti fi owó sí ìwé àdéhùn náà. contract, v.t. and i. ké kúrú, dínkù, sókì, súnkì (Glass contract as it cools.) Gíláàsì máa ń sókì tí ó bá ti ń tutù. contraction, n. ìkékúrú, ìsókì, ísúnkì (‘Raso’ is the contration of ‘ra aso’) ‘Raso ni ìsúnkì fún ‘ra aso’. contractor, n. eni tí a bá sé àdéhùn isé. (He is our building contractor) Òun ni eni tí a bá se àdéhùn isó ilé isa. contradict, v.t. jì lésè, jà níyàn, takò, já ní koro, gbó lénu (He will contradict the boy’s statement.) Yóò tako ohun tí omokùnrin náà so. contradiction, n. ìjiyàn, ìjìlésè, ìtakò, ìtakora. (There is a contradiction between the two sets of figures.) ìtakora wa láàrin àwon òwó nóńbà méjèèjì. contradictory, adj. bámìíràn, tí ó lòdì tí ó ń ja ara won níyàn. (The advice I received was of ten contradictory.) Ìmòràn tí ó lòdì sí ara ni mo sáábà ń gbà. contrariwise, adv. ní ìlòdìsí. (It wasked contrariwise, first you diated the number, then you put the money in.) Ní ìlòdìsí ni ó sisé ní àkókó, oó yí nóńbà, léyìn náà, oó wá fi owó sí i nínú. contrary, adj. lòdì. (What you have done is contrary to the law.) Ohun tí o se lòdì sí òfin. contrast, v.t. and i. fi wára, fi ìyàtò sí. (He contrasted the shirts and found that while one was bad.) ó fi àwon sáàtì méjèèjì wéra ó sì rí i pé funfun kò dáro. contrast, n. ìfiwéra, ìfìyàtò sí (Careful contrast of the two plans shows some important differences.) ìfiwéra àwon èrò méjèèjì fi hàn pé àwon ìjàtò pàtàkì díè wà contribute, v.t. and i dá, fi fún, ràn lówó, dá owó. (He did not contribute to our talk.) Kò dá sí òrò wa. contribution, n. ìdáwó, ìrànlówó. (He talked about his contribution to the mosque.) Ó sòrò nípa ìdáwó rè sí mósálásí. contrite, adj. ìròbìnújé, káàánú. control, n. akoso, agbára ìjánu (He is in control of the school.) Òun ni ó ń se àkóso lé-ìwé náà. control, v.i. káwó, kó níjánu, sàkóso. (The man will control the school.) Okùnrin náà yóò sàkóro ilé-ìwé náà. controller, comptroller, n. alákòóso, ògá aye ìwé owó ìjoba wò. (He is the controller of Radio Nigeria.) Òun ni alákòóso Rédíó Nàìjíríà. controversy, n. àròyé, asò, ìjíyàn, àríyànjiyàn, gbólóhùn asò. (It is a question that has given rise to much controversy.) Ìbéèrè kan tí ó ti mú òpòlopò àríyànjiyàn lówó ni. controvertible, adj. ní àríyànjiyàn. conundrum, n. àló. convalescence, n bíbó lówó àrùn, ìwòsàn, lílágbára léyìn ìwàsàn, ìlágbára léyìn ìwòsàn. (You need four weeks’ convalescence.) Ìwo yóò nílò òsè mérin fún ìlágbára léyìn ìwòsàn. convene, v.t. and i. pe àpèjo (He said he was the one to convene the teachers’ meeting.) Ó ní òun ni ó ye kí ó pe àpèjo ìpàdé àwon olùkó náà. convenience, n. ìrora, ìròrùn, ànfààní. (My father loves the convenience of living close to the farm.) Bàbá ni féràn ìròùn gbígbé súnmó oko. convenient, adj. ye, rorùn se déédé, wò, sànfààní (Two o’clock in the most convencent time to see the teacher.) Agogo méjì ni àkókò tí ó rorùn jù láti rí olùkó náà. convent, n. ibi tí àwon ènìyàn ń gbé láti fi ara won fún isé Olórun. convention, n. àjo, àpéjo (The party will holde its convention at ibadan) Egbé náà yóò se àpéjo rè ní ìbàdàn. conventional, adj. tí ó jé àsà ti àpèjo (He made a conventional remark.) Ó so òrò tí ó jé àsà won láti so. converge, v.t. and i. darí sí, ìpàdé nnkan méjì méta. (Many sipporters converged at Ibadan for the meeting.) Òpòlopò àwon alátìleyìn ni ó dárí sí Ìbàdàn fún ìpàdé náà. conversation, n. òrò síso (The main topic of conversation was the outcome of the election.) Ohun pàtó tí òrò síso wón dá lé lórí ni àbájáde ìbò náà. converse, v.i. sòrò, bá sòrò converse, n. síso òrò. conversion, n. ìyípadà, ìyílókànpadà (Not many people support the conversion of that school to a market.) Kì í se ènìyàn púpò ni ó fara mó ìyípadà ilé-ìwé náà sí ojà. convert, v.t. yí padà, yí lókàn padà. (The school was converted to a school.) Wón yí ilé náà padà sí ilé-ìwé. convert, n. eni tí a ń yí lókàn padà (Olú is a convert to islam.) Olú jé eni tí a yí lókàn padà sí èsìn mùsùlùmí. convery, v.t. mú lo, rù, fi fún, rán. (The land was conveyed to his children.) Wón fi ilè náà fún àwon omo rè. conveyance, n. ohun ìrerù. convict, n. eni tí a dá lébi, eni tí a dá léjó, eni tí a fi sí èwòn. (A convict ran away from the prison.) Enì kan tí a fi sí èwòn sá jáde nínú èwòn. convict, v.t. dá lébi, dá léjó. (He was convicted of steahing the goats.) Wón dá a lébi fún pé ó jí àwon ewúré kó. conviction, n. ìdálébi, ìdáléjó, ìgbàgbó. (We saw in him a conviction that all will be well at the end.) A rí ìgbàgbó pé gbogbo nnkan yóò yorí sí rere nínú ìhùwàsí rè. convince, v.t. dani lójú, yí lókàn padà, fi òye yé. (He convinced me that I should study Yorùbá.) Ó yí mi lókàn pádà pé kí n kó èkó nípa Yorùbá. convivial, adj. àjùmò jeyo, ti àsè, níí se pèlú àsè. (He talked about a convivial evening.) Ó sòrò nípa ìròlé ojó kan tí ó níí se pèlú àsè convocation, n. ìpéjo pò, àpéjo, àseye fún àwon tí ó fé gboyè ní Yunifásítì. convoke, v.t. pe àpèjo (He was to convoke parliament but he died suddenly.) Ó ti ye kí ó pe àpéjo ilé igbìmò asòfin sùgbón ó kú ní òjijì. convolution, n. ìkápò (He talked about the convolution of the left hemisphere of the brain.) Ó sòrò nípa ìkápò apá òsì opolo. convoy, n. onítójú lónà asinnilónà, ìdáàbòbò. (The ship sailed under convoy.) Oko ojú omi náà ń lo lábé ìdáàbòbò. convulse, v.t. se ipá, mú gbòn rìrì mú gìrì, gbòn rìrì. (His whole body convulsed.) Gbogbo ara rè gbòn rìrì convulsion, n. ipá, gìrì, ipá òreerèé (The child went into convulsion.) Gìrì mú omo náà. cony, coney, n. ehoro. cook, n. alásè, ase oúnje. (The cook is in the kitchen.) Alásè náà wà ní ilé-ìdáná. cook, v.t. and i. se ohun jíje, sè, se oúnje (Does she cook well?) Sé ó ń se oúnje dáadáa, Sé ó mo oúnje sè dáadáa? cookery, n. ìsàse, ìse oúnje, ònà bí a ti ń se oúnje. (He published a cookery book.) Ó te ìwé tí ó je mó ònà bí a ti ń se oúnje jáde. cool, adj. tútù, féri, tutu. (The room is cool.) Yàrá náà tutu. cool, v.t. and i. mú tutu, mú féri, se sèè. (We cool ourselves by swimming in the river.) A mú ara wa tutu nípa wíwè nínú odò. coop, n. ilé adìyé, àgò. cooper, n. eni tí ó ń se àgbá, akan àgbá, akàngbá. co-operate, v.i. bá sisé pò, jùmò se fi owó sowó pò (Olu did not co-operate with me.) Olú kò fi owó sowó pò pèlú mi. co-operation, n. ìbásepò, àjùmòse, ìfowósowópò. (Your co-operation has been most useful, we finished the work very quickly.) ìfowósowópò re wúlò gan-an, a tètè parí isé náà. co-partner, n. alábásepò, elegbé. cope, n. ìbora, ìbòrí, agbádá tí àwon òjísé Olórun máa ń wò fún àseye pàtàkì. cope, v.t. and i bá dù, sòdì sí, bá jagbà. copious, adj. pò, púpò, wópò. (I took a copious note.) Mo ko àkosílè tí ó pò. copper, n. bàbà, ìkòkò tí a fi bàbà ro, owó kóbò (He pointed to a copper mine.) Ó nawó sí ibi ìwa bàbà. coppersmith, n. alágbède bàbà. (He is a coppersmith.) Alágbède bàbà ni. copulate, v.i. so lù, dàpò sòkan, bá ní àsepò copulation, n. ìsolù, ìdàpò, ìsòkan . copy, v.t. and i. ko àwòko, se àfarawé. (I copied the letters into my book.) Mo ko àwòko àwon létà náà sínú ìwé mi. copy, n. ìwé kíko, àtúnko, àpeere, àwòrán, èdà àwòko. (Send a copy of the letter to me.) fi èdà létà náà ránsé sí mi. coral, n. ìlèkè, iyùn. corban, n. èbùn. cord, n. okùn. (He fastened a cord round the goasts neck.) Ó so okùn mó orùn ewúré náà. cord, v.t. fi okùn dì. cordial, adj. ní tòótó, nífèé. cordiality, n. òtító, ìfé, inú rere tòótó (They greeted me with a show of cordiality.) Wón fi inú rere tòótó kí mi. core, n. inú, àárín, inú ohunkóhun. (The were talking about the earths core.) Wón ń sòrò nípa àárín ayé. cork, n. èdídí ìgò, ìdénu. cork, v.t. dí ìgò, dí lénu (He wanted to cork the bottle.) Ó fé dí ìgò náà lénu. corkscrew, n. ìsígò, ìsótí, ìsítí. cormovant, n. eye àkò, òjeun, oníwora. corn, n. okà àgbàdo, yangan, okà bàbà (guinea corn). (He owns a field of corn.) Ó ní oko àgbàdo kan. corn (new, cooked), n. láńgbe. corn, (dried, cooked), n. èwà, òwowo. corner, n. igun, ìkòkò, kòrò kólófín, orígun. (The table stood in the corner of the room.) Tábìlì náà wà ní igun ilé náà. cornet, n. ohun èlò orin, fèrè. cornice, n. téńté ògiri, téńté owòn. coronation, n. ìfi oba joyè, ìgba adé, ìgun orí ìté, ìwúyè. (He drew the picture of the queen’s coronation robe.) Ó ya àwòrán aso ìgúnwà ìwúyè ayaba. coronet, n. adé kékeré ti àwon olólá. Atumo-Ede (English-Yoruba): P 2438 6260 2006-12-17T07:33:36Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Atumo-Ede (English-Yoruba): P]] ==Oju-iwe Kiini== profanation, n. ìbàjé, ìsodi àìmó ài`lówò fún profane, adj. (He used profane words) ó lo àwon òrò àìmó profane, v.t. so di àìmó (They profane the name of God) Wón so orúko Olórun di àìmó profanity, n. ìbàjé àìlówò (A string of profanities came from his lips) Òpòlopò ìbàjé ńm ti enu rè jáde profess, v.t. and i. jéwó so ní gbangba (He professes islam) Ó jéwó èsìn Mùsùlùmí profession, n. ìjéwó, ìpè, ìse (He is a lawyer by profession) Isé agbejórò ni ìpè rè professor, n. òjògbón, olùkó ńlá ní ilé èkó gíga, olùkó àgbà ní ilé èkó gíga. (He is professor of Yorùbá language) Òjògbón èdè Yorùbá ni proffer, v.t. fi bùn, fi tore, là hàn proficiency, n. ìlosíwájú, ìmípé (He obtained a certificate of proficiency) Ó gbe èwé-èrí ìmúpe proficient, adj. yíye, tító, pípé profile, n. àwòrán orí tàbí ojú, àwòrán ègbé orú tàbí ojú (I saw a portrait drawn in profile) Mo rí àwòrán tí wón ya ègbé orí sínú rè profit, n. èrè, ànfààní (He gained profit in his studies) Ó je ànfààní èkó rè profit, v.t. and i. jèrè (It profited him nothing) Kò jèrè kankan nínú rè profitable, n. ní èrè (It was a profitable investment) Okòwò tí ó bí èrè ni profligate, adj. nínà-ánkúnàá, nífèékúfèé, níwà burúkú (He was profligate of his inheritance) Ó ná ogún rè nínà-ánkúnàá profligate n. oníwà búburú, orúfèékúfèé (He was a profligate person) Oníwà búburú ènìyàn ni profound, adj. jinlè, jinlè ní ìmò (He has a profound interest in the case) Ó ní ìfé tí ó jinlè nínú òrò náà profoundness, profundity, n. ìjìnlè, ìmò ìjìnlè, jínjinlè (They talked about the profundity of his) Wón sòrò nípa jínjinlè ìmò rè profuse, adj. pò rékoká (He gave gratitude to God) Ó fi opé tí ó pò rekojá fún Olórun progenitor, n. baba ńlá (Odùduwà wa the progenitor of the Yorùbá) Odùduwà ni baba ńlá àwon Yorùbá progeny, n. ìrandíran, omo (The Yorùbá are the progenies of Odùduwà) Omo Odùduwà ni àwon Yorùbá prognosis, n. ìmòtélè, ìsotélè programme, n. ìwé ètò ohun tí a ó se ní ìpàdé, ewé isé, ètò (What are the programmes for tomorrow?) Kí ni àwon ètò fún òla? progress, n. ìlosíwájú, ìmúsàn (He made progress in his studies) Ó ní ìlosíwájú nínú èkó rè progress, v.i. lo síwájú, mú sàn (The work is progressing steadily) Isé náà ń lo síwájú dáadáa progression, n. ìlosíwájú, ìpòsí i (He talked about the different modes of progression) Ó sòrò nípa orísirísI ònà tí ènìyàn fi máa ń ní ìlosíwájú progressive, adj. ń lo síwájú (Ours is a progressive political party) Egbé òsèlú tí ó ń lo síwájú ni tiwa prohibit, v.t. kò fún, dá dúró, sòfun, dí lónà, dá lékun. Kà léèwò (Smoking is prohibited in our house) Wón ka sígà mímu léèwò ní ilé wa prohibition, n. ìkòfún, ìdádúró, ìdínà. ìdálékun. èèwò, ìsòfin (There is a prohibition against the use of dirty water in that house) Èèwò wà fún ìlò omit í kò dára nínú ilé yen prohibitive, adj. ìdádúró. kíkòfún (They paid a prohibitive tax) Owó-orí tí ó nílò kíkòfún ni wón ń san prohibito, n. adániléèkun (He is a prohibitor) Adániléèkun ni project, n. ìrò, ìgbèrò (He talked about the project to establish a new school) Ó sòrò nípa ìgbèrò láti dá ilé-èkó tuntun sílè project, v.t. and i. yorí jáde, gbìrò (He is projecting a new school) Ó ń gbìròilé-èkó tuntun profilic, adj. ní ìbísí, híhù, léso, kún fún (She is as prolific as rabbits) Ó ní ìbísí bíi ti ehoro prologue, n. òrò ìsáájú (I read the prologue to the book) Mo ka òrò ìsáájú ìwé náà prolong, v.t. fà gùn, mú pé sí i, dúró títí, falè, mú pé (He prolonged his holiday) Ó mu ìsinmi rè pé sí i promenade, n. ìgbaféfé, ònà ìrìn ní gbàngba promenade, v.t. and i. rìn, gba aféfé (He promenade his children along the coast) Ó mú àwon omo rè rìn ní etí òkun prominence, n. ìyorí, ìhàn ketekete, híhàn ketekete, ìyorí soke (He brought it into prominence) Ó mú un wá sí ìyorí sókè prominent, adj. yorí, hàn ketekete, lókìkí (He occupied a prominent position) Ipò tí ó lókìkí ni ó wà promiscuous, adj. dàpò, dàrúdàpò promise, n. ìlérí (He kept his promise) Ó mú ìlérí rè se promise, v.t. and i. se ìlérí (He promised to be here) Ó se ìlérí láti wá síbí promising, adj. ní ìrètí pé yóò dárá, fúnmi ní ìrètí (It is a promising result) Èsì ìdánwò tí ó fúnmi ní ìrètí ni promontory, n. ìyorí ilè nínú òkun, sóńsó ilè. ògógóró promote, v.t. gbé ga, gbé lékè, sún síwájú (I was promoted to the rank of a clerical officer) Wón gbé mi ga sí ipò akòwé promoter, n. agbénilékè, aláàtise promotion, n. ìgbélékè, ìsún síwájú. Ìgbéga (He gained promotion) Ó ní ìgbéga prompt, adj. múra, kánkán, se tán, láìdára dúró, ní kán-ń-kánsì (He gave a prompt reply to my letter) Ó dá èsì ìwé mi padà ní kán-ń-kánsì prompt, v.t. sún se, mú òrò sí ìrántí (When prompted you to do it? Kí ló sún o se é? prompter, n. asínilétí promptitude n. ìmúra gírí promptness, n. kíákíá, ní kán-ń-kánsì promulgate, v.t. kéde, tàn kálè, wí kiri promulgation, n. ìtànkálè, ìkéde prone, adj. fà sí, tè sí (Some people are accident prone) Àwon ènìyàn kan máa ń fà sí àgbákò proness, n. ìfàsí, ìtèsí prong, n. ègún, ohun èlò bí àmúga, àmúga (He bought a three-pronged fork) Ó ra fóòkì oní-àmúga méta prong, v.t. fi gún pronoun, n. òrò-arópò-orúko, òrò tí a lò dípò àpólà orúko tàbí òrò-orúko (The word, ‘me’, is a pronoun) Òrò-arópò-orúko ni òrò yìí, ‘emi’ pronounce, v.t and i. pè, sòrò (How do we pronounce b-r-o-o-m?) Báwo ni a se ń pe o-w-ò? pronunciation, n. ìpe, ìsòrò (Study the pronunciation in Yorùbá) Kó ìpe èdè Yorùbá proof, n. àmì, èrí (Is there any proof that you were at home?) Njé èrí wà pé o wà nílé? prop, n. ìtìléyìn (He is the pop of his parents at old) Òun ni ìtìleyìn àwon òbí rè ní ojó ogbó won propaganda, n. ònà ìtànkálè (It was a political propaganda) Ònà ìtànkálè òsèlú ni propagate, v.t. mú bí sí i, pò si i, tàn kálè (Try to propagatethe news ) Gbìyànjú láti tan ìròyín náà kálè propagation, n. ìdàgbà. Ìwú, ìpò sí, ìtànkálè (He talked about the propagation of disease by insect) Ó sòrò nípa bí àwon kòkòrò se ń se ìtànkálè aìsàn propel, v.t. tì síwájú, lé síwájú, wà (bí àje) (The boat is propelled by oars) Àjè ni wón fi ń wa okò ojú onu náà propeller, n. àjè-okò propensity, n. itèsí, ìfàsí, ìfé sí (He has a propensity to exaggerate.) Ó ní ìfé sí síso àsodùn. proper, adj. ye, tó, dára. (Nothing is in its proper palce.) Kò sí nnkan kan tí ó wà ní àyè ibi tí ó tó sí i. properly, adv. ní yíye, ní tító, dáradára. (The telephone is’t working properly.) Telifóònù náà kò sisé dáadáa. property, n. diun ìní, ìtásí (That building is government property.) Ohun ini ìjoba ni ilé yen. prophecy, n. ìsotélè (She was behieved to have the gift of prophecy.) Wón gbàgbó pé ó ní èbùn ìsotélè prophesy, v.t. and i. so télè (The event was prophesied in the Old testament.) Wón ti so ìsèlè yen télè nínú Májèmu Láéláé. prophet, n. alásotélè, wòlíì (He is a prophet.) Wòlíì ni. prophetess, n. wòlíì obìnrin (She is prophetess.) Wòlíì obìnrin ni. propitiate, v.t. là níjà, se àtùtù, tù lójú, (Sacrifices were made to propitiate the gods) Wón rúbo láti tu àwon òrìsà lójú. propitiation, n. ètùtù, ìtùlójú. proportion, n. ipò onírúnrú nnkan sí ara won, òsùwòn, ìwòn. (He slept in a room of fairly generous proportion.)Ó sùn nínú yàrá tí ìwòn rè tóbi díè. propose, v.t. dá ìmòràn, mú wá fún ìfiyèsí, dá lábàá. (What would you propose?) Kí ni o máa dá lábàá. proposition, n. ìmúwá fún ìfiyèsí, ìmòràn, àbá (He read my business proposition.) Ó ka àbá mi lórí òwò. propound, v.t. gbìmò, gbèrò (He propounded a theory of Linguistics.) Ó gbèrò ìmò èdá èdè kan. proprietor, n. oluwa, olóhun, eni tí ó ni nnkan, olùdásílè. (He is the proprietor of our school.) Òun ni olùdásílè ilé-èkó wa. propriety, n. ìsedéédé, ìbámu (The school had acted in accordance with all legal proprietice.) Ilé-èkó náà tí gbé ìgbésè ní ìsedéédé pèlú ohun tí ó je mó òfin. prose, n. òrò geere, ìwé tí a ko ní ònà òrò síso tààra tí kì í se lónà ti orin. (He taught us about prose diction.) Ó kó wa nípa irúfé ìlò-èdè nínú òrò geere. prosecute, v.t. lépa, bá rojó, pè léjó, pejó (The police decided not to prosecute) Àwon olópàá pinnu láti má pejó. prosecution, n. ìbárojó, ìpèléjó (Prosecution for a first minor offence rarely leads to imprisonment.) Ìpèléjó fún èsè àkósè tí kò le kìí sábàá mú èwòn dání. ==Oju-iwe Kiini== prosecutor, n. abánirojó, apeniléjó, agbéjórò. (He is the state prosecutor.) Òun ni agbejorò ìjoba. proselyte, n. aláwòse (He made a proselyte of one of them.) ó so òken nínú won di aláwòse. prospect, n. ìfi ojú sí ònà, híhàn, ìwò, ìrí si ìrètí ohun rere. (There is a reasonable prospect that his debts will be paid.) Ìfi ojú sónà tí ó mógbón dání wà pé àwon gbèsè rè yóò di sísan. prosper, v.t and i. se rere, se aásìkí, lo déédéé fún, lo déédéé. (The economy prospered under his administration.) Ètò orò ajé ń lo déédéé ní abé àkóso rè. prosperity, n. àlàáfíà, aásìkí (The country is enjoying a period of prosperity.) Ilè náà ń gbádùn àkókò àláàfíà. prosperously, adv. régérégé prostitute, n. pánsá gà obìnrin, àgbèrè, aséwó. (She is a prostitute.) Panságà obìnrin ni. prostitute, v.t. tà fún ìwà búburú, lò ní ìfékúùfé (He prostitude his honour.) Ó ta òwò rè fún ìwà búburú. prostitution, n. ìfi àgbèrè àti páńságà s òwò se, fífi àgbèrè àti páńságà se òwò se. (Prostitution is bad.) Ìfi àgbèrè àti páńságà se òwò se kò dára. prostrate, adj. ní idòòbálè (He stumbled over Ade’s prostrate body.) Ó kosè lára ara Adé tí ó wà ní ìdòòbálè. prostrate, v.t. dábùúlè, dòòbálè, dojúbolè. (The slaves prostrated before their master.) Àwon erú náà dòòbálè níwájú ògá won. prostration, n. ìdáàbúlè, láìní agbára, ìdòòbálè (They were carried off in a state of prostration.) Wón gbé won lo ní ipò ìdòòbálè. protect, v.t. dáàbò bò (Troops have been sent to protect them.) Wón ti fi àwon ológun ránsé láti dáàbò bò wón. protection, n. ààbò. (He was under police protection.) Ó wà ní abé ààbò àwon olópàá. protect, n. aláàbò (I regard him as my protector.) Mo kà á sí àláàbò mi. protege, n. eni tí ó wà ní abé ìtójú elòmíràn. (He is a protégé of the musician.) Abé ìtójú olórin náà ni ó wà. protest, v.t. and i. tenu mó, kìlò (She protested her innocence.) Ó tenu mó on pé òun kò jèbi. protest, n. ìkìlò. Ìkóde, ìwóde. (The workers staged a protest.) Àwon òsìsé se ìwóde. protract, adj. fà gùn, mú pé (It was caused by his protracted visit.) Àbèwò rè tí ó fà gùn ni ó fà á. protration, n. ìfàgùn, ìmúpé. protrude, v.t.and i. tì síwájú, yo sóde. (His stomach protruded slightly.) Ikùn re yo sóde díè. protuberance, n. ìwú, gegele, ìyosóde. proud, adj. gberaga. (He was too prous to join us.) Ó ti gbéraga jù láti dàpò mó wa. prove, v.t. and i. dánwò, rídìí, làdí (Prove your point.) Làdí òrò re. provender, n. sakasáka, koríko gbígbe. proverb, n. òwe. (He read the book of proverbs.) Ó ka ìwé Òwe. proverbial, adj. di òwe, lò só òwe. (His stupidity is proverbial.) Àgò rè ti di òwe. provide, v.t. and i. pèsè sílè, pèsè. (We provided the hungry children with rice and vegetables.) A pèsè ráìsì àti èfó fún àwon omo tí ebi ń pa. providence, n. ìpèsè sílè Olórun fún àwon èdá Rè , Olórun (Bí Onípèsè) (He trusts in providence.) Ó ní ìgbékèle nínú ìpèsè sílè Olórun fún àwon èdá rè provident, adj. ní ìpèsè télè, aroti òla, mojú owó, ìpèsè sílè de òla (Our school has a provident.) ìpèsè sílè de òla. provider, n. apèsè, onípèsè, olùpèsè. (Olu is the family’s provider.) Olú ni olùpèsè fún eí náà. province, n. ìgbèríko, ojú isé, agbègbè. (Nigeria was divided intoprovinces.) Wón pín Nàìjíríà sé agbègbè. provincial, adj. ti agbègbè ìlú (The provincial government has many school.) Ìjoba ti agbègbè ilú náà ní òpòlopò ilé-èkó provision, n. oúnje, èpèsè télè, èsè. (I took with me a day’s provision.) Mo mú oúnje fún ojó kan dání. provocation, n. ìmúbínú, ìrusókè, ìtó, fórífórí, ìrunú, ìfitínà. (She bursts into tears at the slightest provocation.) Léyìn ìfìtínà kékeré ekun ni ó máa ń bú sí. provoke, v.t. mú bínú, rú sókè, tó , yo lóhùn, fitínà. (Don’t provoke that dog.) Máà tó ajá yen. provoker, n. atónu, amúnibínú prow, n. iwájú okò ojú omi. prowess, n. ìgbóyà, ìláyà, (He was praised for his sport prowess.) Wón yìn ún fún ìgbóyà rè nípa eré ìdárayá. prowl, v.t. and. i. rìn kiri wá ohun ode, rìn kiri láti wá eran fún pípa je., (The lion prowled through the forst.) Kìnìrún náà ń rin kiri inú igbó láti wá eran fún pípa je. proximate, adj. súnmó, nítòsí, létí. proximity, n. itòsí, etí (The proximity of the school to our house makers it very popular.) Itòsí ilé wa tí ilé-èkó náà wá jé kí ó lókìkí. proxy, n. ìrópò, ìdúró fún, ìgbòwó, ìfènìyàn-sènìyàn. (It was a proxy vote.) Ìbò ìdúró fún mi ni. prudence, n. òye, ogbón prudent, adj. amòye, ologbón, mèrò. (It was a prudent decision.) Ìpinnu Ologbón ni. prune, v.t. ré lówó, réwó, ké kúrò, wón kúrò, gbà lówó. (prune out unnecessary details.) Ké àwin àlàyé tí kò wúlò kúrò. pry, v.i. bojú wò, wádìí, to pinpin. (Don’t pry into the matter.) Máà to pinpin òrò náà. psalm, n. orin mímó (He read the Book of psalms.) Ó ka Ìwé Orin Mímó. pshaw, inter. síò puberty, n. àkókò tí okùnrin tàbí obìnrin ti dàgbà tán. public, adj. ti gbogbo ènìyàn, mímò fún gbogbo ènìyàn. (Public opinion.) ajohùn ìlú. publican, n. agbowó ède. publication, n. ìkéde, ìtèwé sóde. ìtèwé jáde, ìtèjáde. (He talked about the publication of his first book.) Ó sòrò nípa ìtèjáde ìwé rè àkókó. publicly, adv. ní gbangba (It was announced publicly.) Wón kéde rè ní gbangba. publish, v.t. so di mímò, kédée, fi lò, te ìwé fún títà. (They published Yorùbá books.) Wón te àwon ìwé Yorùbá fún títà. publisher, n. eni tí ó ń te ìwé títà, akéde. publishing, n. ìkéde, ìfi nnken lo pucker, v.t. and i. kí iweje, kájo, kákò, wunjo. (This short puckers.) Sáàtì yìí kájo. puddle, n. ògòdò kékeré, kòtò kékeré. puff, n. fifè, aféfé kan. puff, v.t. and. i. fé sókè, fé jáde. (He puffed smoke into my face.) Ó fé èéfin jáde sí mi lójú. pugilist, n. eni tí ó ń fi ìkúùkùù jà, eni tí ó ń kan èsé pugnacious, adj. oníjà. (He is a pugnacious man.) Oníjà Okùnrin ni. pugnacity, n. ìwà oníjà. pull, v.t. and i. fà (I will pull you.) N ó fà ó pullet, n. omo adìye pulley, n. ohun èro láti fi gbé ohun tí ó wúwo sókè. pulpit, n. àga ìdúró wàásù. (The plan was condemned from the pulpit.) Wón bu enu àté lu èrò náà láti orí àga ìdúró ìwàásù. pulsate, v.t. and i. lù kìkììkì (He has a pulsating headache.) Orí fífó rè ń lù kìkììkì. pulse, n. ìlù kìkì ti okàn, èwà (The doctor felt his pulse.) Dókítà ye ìlù kìkì òkàn rè wò. pulverize, v.t. and i. gún kúnná, lò (He pulverixed bones.)Ó gún àwon egungun kúnná. pump, n. èro ìfa omi láti inú kànga. pump, v.t. fà sókè, fà sínú, fa aféfé sí. (The engine was used for pumping water out of the well.) Wón ń lo èro náà láti fa omi sókè láti inú kànga. pumpkin, n. elégédé. punch, n. lílu ihò sí, ìlu ihò sí, ìlu. (He bought a hole punch.) Ó ra irin-insé ìlu ihò. punch, v.t. lu ihò, lù, nà, kàn ní èsé. (She punched him on the nose.) Ó kàn án ní èsé ní imú. punctilious, adj. Kíyè sí nnken kínníkínní (He was a punctilious host.) Olùgbàlejò tí ó máa ń kíyè sí nnken kínníkínní ni. punctual, adj. se ní àkókò, se géé (She has been punctual) Ó ti máa ń se nnkan ní àkókò. punctuality, n. ìse nnken ní àkókò gam-an punctually, adv. lákòókò gan-an (They always pay punctually.) Wón máa ń sanwó lákòókò gan-an. punctualte, v.t. fi àmì sí ìwé kíkà, bí àpeere “àmì ìdánudúró, .” puncture, n. ihò kékeré. puncture, v.t. and i. gún. (The tyre has punctured) Nnkan ti gún táyà náà. pungent, adj. mú, tanilára. (He bought a pangent snuff.) Ó ra aásáà tí ó mú. punish, v.t. je. Níyà, sé nísèé (He was punished for coming to school late.) Wón je é níyà fún pípé dé ilé-èkó. punishment, n. ìyà, ìjìyà, (What is the punishment for murder?) Kí ni ìjìyà fún ìpànìyàn?. punt, n. okò ojú omi kékeré puny, adj. kékeré, aláìlera. (The lamb was a puny little thing.) Aláìlera ni òdó àgùntàn náà. pupil, n. omo ilé-èkó, akékòó (How many pupils does the school have?) Akékòó mélòó ni ilé-èkó náà ní? pupil-Teacher, n. tísà kékeré tí ó ń kó isé lábée tísà àbà. (He is a pupil-teacher.) Tísà kékeré tí ó ń kó isé lábée tísà àgbà ni. puppy, pup, n. Omo ajá (He bought a puppy) Ó ra omo ajá ken. purchase, v.t. rà (They purchased the land for N 100,000.) Wón ra ilè náà ní egbèrún lónà ogórùn-ún náírà. purchase, n. ohun tí a rà. (He filled his car with his purchases.) Ó kó àwon ohun tí ó rà kún inú káà rè purchaser, n olùrà. pure, adj. mó, dá sáká, funfun ní ìwà. (He bought a bottle of pure water.) Ó ra ìgò omit í ó mó kan. purge, v.t. wè mó, wè (He was purged of sins.) Wón wè é mó kúrò nínú èsè purification, n. ìwènùmó (He bought a water purification plant.) Ó ra èro tí wón fi ń se ìwènùmó omi. purifier, n. aláwèmó purify, v.t. wè mó, so di mímó (One tablet will purify the water in 10 minutes.) lògùn oníhóró ken yóò so omi yen di mímó ní ìséjú méwàá. purity, n. mímó, ìwà mímó (They tested the purity of the water.) wón ye mímó omi náà wò. purloin, v.t. jí jalè, (We purloined a couple of old computers from work.) A jí àwon kònpútà mélòó kan tí o ti ogbó láti ibi isé purloiner, n. Olè. purple, adj. elésè àlùkò, àwò àlùkò. (That is a purple flower.) Àdòdó aláwò àlùkò nìyen. purport, n. ìtumò, ìdí, ìtorí. (What is the purport of what he sand?) Kí ni ìtumò ohun tí ó so? purpose, n. ète, èrò, ohun tí a ń lépa. (Our campaign’s main purpose is to raise money.) Ète ìpolongo wa ni láti kó owó jo purpose, v. pète, rò. (They purpose to make a further attempt.) Wón pète láti gìdánwò sí. purposeless, adj. àsedànù, láìní ànfààní, láìní ète, láìní ìpinnu, aláìní ànfààní. (It was a purposeless destruction.) Ìparun aláìní ànfààní ni. purr, v.t.and i. kùn bí olóógìnní (He purred with satisfaction.) Ó kùn bí olóógìnní fún ìdùnnú. purse, n. àpò owó. (I took ten naira out of my purse.) Mo mú náírà méwàá jáde láti inú àpò owó mi. purser, n. olùtójú owó nínú okò ojú omi. pursue, v.t. and i. lépa, sáré lé. (He pursued the robber.) Ó lépa olè náà. pursuer, n. lépalépa, alépa. pursuit, n. ìlépa, ìtèlé (She traveled to ìbàdàn in pursuit of heppiness.) Ó rin ìrìnàjò lo sí ìbàdàn fún ìlépa ìdùnnú.) purtenace, n. ìkópò inú eran. purvey, v.t. and i. rà onje silè, pèse sile fun. purveyor, n. olutà ohun jije. pus, n oyún. push, v.t. and i. tì, bì, ró, tàri. puss, pussy, n. ológbò, ologini. put, v.t. and i. fi-sí. putrefy, v.t. and i. bà-jé, ra. putrid, adj. rirà, bibàjé. putty, n. emó, àtè. puzzle, n. isoro, isúju, rú ni lojú, ohun gígo puzzling, adj. rurúju, rú ni lojú. pygmy, n. aràrá. pyjamas, n.pl. aso àwosun. pyramid, n. ibiti a nsinku awon oba Egipti si. pyre,n. ikójo igi lati fi sùn okú. python, n. òjolá. Sango 2439 6416 2006-12-19T08:17:23Z Loadewole 101 [[Sango]] Sàngó Yorùbá bò won ni àjànàkú kojá a morí nnkan fìrí, bí a bá rí eerin, káwípe a rí eerin ní òrò sàngó jé láàrin àwon òrìsà ile e Yorùbá. Sàngó jé òrìsà takuntakun kan gbògíì laarin àwon òrìsà tókù ní ilè e Yorùbá. Ó jé orisà tí ìran rè kún fún ìbèrù. Ìrísí, ìse ati isoro re paapaa kún fún ìbèrù nígbàtí ó wà laaye nítorípé ènìyàn la gbo pe sàngó je télè kí ó tó di òrìsà ààrá. Itan so wipe omo Òrányàn ni sangó i se ati pe Oya, Òsun ati Obà je iyawo re. Ìhùwàsì búburú ati dídá wàhalá ati ìkolura pèlú ìjayée-fàmílétè-kí-n-tutó pò lówó sàngó gégé bi Oba to bee titi ó fi òtéyímiká. Èyí jásí wípé tomodé tàgbà dìtè mó o. Wón fi ayé ni í lára. Ó sì fi ìlú Òyó sílè nígbèyìn-gbéyín. Ó pokùnso sí ìdí igi àyàn kan lébà ònà nítòsí Òyó nígbàtí Oya: Ìyàwo re kan tókù náà sì di odò. Ogbón tí àwon ènìyàn sàngó tókù dá láti fi bá àwon òtá rè jà nípa títí iná bolé won àti béèbéè lo ni ó so sàngó di òrìsà tí won ń bo títí dòní tí wón sì ńfi enu won tuba wípé sangó kòso: Oba koso. ÀWON ORÚKO TÍ SÀNGÓ Ń JÉ Orísirísí orúko ni a mò sàngó nínú èyí tí gbogbo won sì ní ìtumò tàbí ìdí kan pàtó ti a fi ńpè béè. Àwon oniko bii ìwònyìí. 1. Olukoso: Enití a mò mo kòso tàbí oba tí ó wolè sí kòso. 2. Arèfúnjayé: 3. Àjàlájí: 4. Ayílègbe Òrun: 5. Olójú Orógbó: nítorípé orógbó ni obì tirè, òun ni ó sì máa ńsàféérí nígbà ayé rè. Orógbó náà sì ni a maa nlo ni ojúbo saàngó titi di onì. 6. Èbìtì-àlàpà-peku-tiyètiyè: Orisa tí ó máa ńfi ìbínú gbígbóná pa ènìyàn ni àpalàyà tàbí àpafòn. 7. Onibon òrun: gégé bí òrìsà ó ń mú kí ààrá sán wá lati ojú òrun pèlú ìrókèkè tó lágbára. 8. Jàkúta: gégé bí orisa tí nfi òkúta jà (edun ààrá). Irufe òkúta kékeré kan tí ó máa sekúpa ènìyàn nípasè sàngó 9. Abotumo-bí-owú: Òrìsà o lee wole pa eniyan baje bi eni pe eru nla ni o wolu iru eni bee. 10. Èbìtì-káwó-pònyìn-soro: Irufe Orisa ti o je wipe ìsowó-sekupa asebii re maa ńya ènìyàn lénu gidigidi. 11. Alágbára-inú-aféfé: Òrìsà tí ó jé wípé owoja a re, máa ńwá láti inú aféfé tàbí òfurufú ni. 12. Abánjà-majebi: òrìsà tíí jà láì sègbè léhìn asebi tàbí se àsìmú elòmíràn fún onísé ibi. 13. Lánníkú-oko-oya: Òrìsà tí o ni èrù iku níkàwóó. 14. Òkokonkò èbìtì: Òrìsà tí ó le subú lu ènìyàn bii ìgànnán tí ó ti denukolè. 15. Eléèmò: Òrìsà tí ó ni èèmò. AWON IWE ITOKASI 1. Daramola Olu [1967] Awon Asa ati Orisa Ile Yoruba. Lati owo Olu Daramola ati jeje Adebayo 2. Adeoye C. L. [1985] Igbagbo ati Esin Yorùbá. Ibadan. Evans Brother. Press Wa Gbo ... 2440 6424 2006-12-19T08:46:16Z Loadewole 101 [[Wa Gbo ...]] [[Duro Adeleke]] [[Adeleke]] [[Ewi]] Duro Adéléké (ol.) (2001), Wá gbó…. . ìbarà-Abéòkúta, Nigeria: Visual Resources Publishers. ISNB 978 3446 7-2-x. Ojú-ìwé 194 Òró Àkóso Bí à á bá bini lébi, ó ye kí a mo nnkan tí à ń pe ni sí, kin i ohun tí ó jé eni tí ń pé ni lógun tí ó fe kí á mò? Kí ni èrèdí olongo: Wá gbó…? Se alóore ni àwon akéwì, kóówá won ló sì ní ohun tí jeé lókàn. Won kò fé kí ògòòrò jé olórò abetí-dídí ni wón fi fonrere sí gbogbo mùtúmùwà tó wà láròówótó pé kí won tara sàsà wá gbó ohùn aloore. Wón fé sín òpò ènìyàn ni gbééré ìpàkó ni won fi ń lógun àlò-daabò pé kí eni gbogbo ó wá gbó òrò lórí tàbí nípa ìsèlè ohun kan, èrò ìjinlè ati ìrírí lórísìírísìí. Kò dára, béè ni kò tònà ká jé ki ìrírí tomodé tàgbà ó nun i. Ó tó ka bù mu lára omi ogbón àwon òjògbón, èrèdíè rèé tí a fi gbódò métí balè, kí á má je kí laáfíanu inú wa dí tí a ba gbó ìpè pé: WÁ GBÓ… Oriki Orile 2441 6616 2006-12-21T15:11:00Z Loadewole 101 [[Oriki Orile]] [[Adeboye Babalola]] [[Awon Oriki Orile Metadinlogbon]] Adeboye Babalola (2000), Àwon Oríkì Orílè Métàdínlógbòn. Ìkejà, Nigeria: Longman. ISBN 978 026 029 3, ojú-ìwé 314. Òro Àkóso Àwon Yorùbá bò, wón ní: “T’eni ni t’eni, àkísà ni ti ilé iná.” Wón sì tún ní: “Onígbá ní í pe igbá rè ní àákàràgbá kí á tóó bá a fi kólè.” Àwa mò dájú pé èdè Yorùbá wa yìí kún, ó dùn, ó se pàtàkì, ó lárinrin, ó sì jojú gidigidi. Nítorí náà okàn wa máa ń gbogbé ni, nígbà tí a bá gbó òrò àwon tí ń bu èté lu èdè yorùbá. Àníyàn wa sì nip é kí irú àwon ènìyàn béè ó má lè jàre èdè Yorùbá náà. Saájú sáà tí a wà yìí, a lè wí nípa àwon tí ń yo sùtì sí èdè Yorùbá, pé ejó won kó, ejó dídáké tí àwon agbòròdùn èdè Yorùbá dáké ni. Òken nínú àwon èébú tí àwon t’áa wí máa ń bú èdè Yorùbá ni pé kò ní lítírésò kankan dà bí àrà. N’íwòn ìgbà tí èdè Gèésì t’ó jé èdè àjùmòlò jákèjádò ilè Nàìjíríà sì ti bèrè sí i gba àyà l’ówó èdè abínibí tiwa, ara ohun t’ó ń selè nip é tí àwon òmòwé Nàìjíríà bá ti ménuba lítírésò, èrò won kì í so sí lítírésò mìíràn àfi lítírésò oní Gèésì. Won kì í ronú já lítírésò ti èdè mìíràn rárá, àfi ti èdè Gèésì nìkan soso. Ó jo pé won kò tilè mò pé lítírésò Faransé wà, lítírésò Jámánì wà, lítírésò Rósíà wà, lítírésò Yorùbá wà, lítírésò Haúsá wà, lítírésò Ìgbò wà, lítírésò Àméríkà wà, àti béè béè lo. Kí ní í jé lítírésò? Káàkiri àgbáyé ó hàn gbangba pé ohun tí ń jé lítírésò ni àkójopò ìjìnlè òrò ní èdè kan tàbí òmíràn, ìjìnlè òrò t’ó já sí ewì, àròfò, ìtàn-àròso, àló àpamò, ìyànjú, ìyànjú, ìròyìn, tàbí eré-onítàn, eré akónilógbón l’órí ìtàgé. K’ó sì tóó di òrò kíko sílè àti títè jáde. Nínú ìwé, lítírésò lè wà nínú opolo-orí àwon òmòràn. Àlàyé tí a níláti se rèé nípa lítírésò Yorùbá. Nínú opolo-orí àwon òmòràn láti ìran dé ìran ni òrò ìjìnlè Yorùbá wà títí di òníolónìí. Ayé wáá di ayé òyìnbó, ó di ayé ìwé kíko àti ìwé kíkà. Nítorí náà lítírésò Yorùbá gbódò di kíko sínú ìwé àti kíkà nínú ìwé. Inú mi dùn pé mo ti tètè rí àwon omo EGBÉ ÌJÌNLÈ YORÙBÁ ti ÈKA ÌBÀDÀN àti àwon ti ÈKA ÉKÓ tí wón yòòda ara won fún aáyan kíko ìwé lítírésò Yorùbá lórísirísi. Bákan náà ni inú mi dùn pèlú pé mo tètè rí Ògbéni Leslie Murby, Alákòso àgbà ni ibi-isé WILLIAM COLLINS AND SONS LIMITED, GLASGOW, tí ó ní ìtara nípa àgbéjáde lítírésò Yorùbá, tí ó sì fowósòyà pé, l’órí àdéhùn, ibi-isé òun yóó te gbogbo àwon ìwé lítírésò Yorùbá tí a bá pilè ko fún ètó tuntun yìí. Láìsàníàní, ó ye kí n dárúko àwon àwon mélòó kan nínú àwon ònkòwé tí yóó ko ìwé fún ètò náà: Òjògbón Adéagbo Akinjógbìn, Ògbéni Olúsojí Ògúnbòwálè, Òjògbón Wándé Abímbólá, Òjògbón Afolábí Olábímtán, Ògbéni Olánípèkun Èsan, Ògbéni Oládiípò Yémiítàn, Ògbéni Adébáyò Fàlétí, Olálékan Oníbìíyò. Ó dára ò. Wón ní: “Enu l’à á mo dídùn obè.” Ó ku kí èyin ònkàwé wa ó ra àwon ìwé wa náà, kí e kà wón ní àkàyé, kí e sì gbádùn won. Ní ìkadìí òrò ìsáájú yìí, mo féé ko orin kan ní ohùn orin ilè wa: Bí bábá bímo bí kò bímo. Èrò yà! Èrò yà wáá wò ó! Èrò yà! Bí Yorùbá ní lítírésò bí kò ní lítírésò, èyin ará e ya ilé ìtàwé, kí e sì wo àwon ìwé wa tuntun wònyí. Àrímáleèlo ni wón, à-kò-pinnu-láti-rà; à-rí-yowó-lápò-fi-fún-òntàwé. Ire o! Fonoloji Yoruba 2442 6299 2006-12-17T08:52:37Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Fonoloji Yoruba]] ==Oju-iwe Kiini== Fonoloji Yoruba Ìrò Fáwèlì Pípaje Àbá tí a ó kókó yè wò nit i Bámgbósé èyí tí ó pè ní ‘Where rules fail: The pragmatics of vowel deletion’. bámgbósé kókó ye àwon àbá tí ó wà nílè wò ó sì wo àwon ìlànà tí wón lò. Àwon ìlànà tí wón lò náà ni síńtáàsì, fonólójì, òrò, semáńtíìkì àti ìmédèlò. Fonólójì : Àwon tí ó dábàá pèlú ìlànà yìí ni Bámgósé (1965) àti Courtenay (1968). Ohun tí wón so nip é fáwèlì /i/ ni a máa ń pa je tí òun àti fáwèlí míràn ba kanra nínú òrò. Fún àpeere: sí ojà ---> sójà, ra ilé ---> ralé. Níbí, a ó rí i pé /i/ kan /o/ àti /a/, /i/ ni a pe je nínú òrò méjèèjì. Sùgbón Bámgbósé so pé àbá yíì kò wolé nítorí a ní àwon òro bíi ri ara ---> rírá. Fún àpeerè, a ní gbólóhùn bíi ‘Olú àti Adé ríra won. A tún ní di ojú ---> dijú, jí èyí ---> jìyìí abbl. tí ó ta ko àbá yìí. Àbá mííràn tí Rowlands (1954) àti Awóyalé (1985) dá nip é tí òrò-orúko méjì bá pàdé, fáwèlì tí ó bèrè òrò-orúko kèjì ni a máa ń pe je. Bámgbósé dá àwon méjì yìí lóhùn wí pé, lóòótó, a rí àwon òrò bíi ewé obè ---> ewébè, síbè, a rí òrò bíi orí òkè ---> orókè. E ó se Àkíyèsí pé fáwèlì tí ó bèrè òrò-orúko àkókó ni a pa je níbí. Gbogbo èyí ni ó ń fi hàn pé àwon àbá yìí kò mina dóko. Síńtáàsì: Àwon tí ó dábàá eléyìí ni Ward (1952), Rowlands (1954), Bámgbósé (1955) àti Awóyalé 91985). Wón so pé tí òrò-atókùn bá saájú òrò-orúko, fáwèlì òrò-atókùn ni a ó pa je. Wón fún wa ní àpeere bíi sí abà---> sábà, ní àná ---> lánà. Lóòótó, àwon àpeere yìí wolé sùgbón a tún rí àwon òrò bíi sí eni ---> síni (b.a’ó rán ni síni’ he sent somebody to someone). Ìlànà Òrò: Àbá yìí so pé fáwèlì ara òrò tó saájú irú àwon òrò bíí ara, emi, òkan ni a máa ń pa je. Lóòótó, a rí àwon òrò bíi sí ara ---> sára (b.a ‘ó da omi sára’) béè náà ni a se rí àwon òrò bíi sí ara---> síra (‘ó ní kí ó sírá pé as ti ń pé jù’). A tún rí àwon òrò bíi rí eni ---> ríni, fé òkan ---> fékàn (to went one) tó ta ko òfin yìí. Àwon kan tún dábáà pé a gbódò mo òrò tí a fé pa ìró rè je kí a tó mo ìró tí a ó pa je. Fún àpeere, a gbódò mo, ó kéré tán rà kí a tó mo ìró tí a ó pa je nínú ra ilé ---> ralé. Àbá yìí náà kò múná dóko nítorí pé wí pé bí a ti lè mo owó, ìyen kò so pé a mo ìró tí a ó pa je tí a bá pa á pò fé tàbí pín. Fún àpeere, fáwèlì èkejì la pa je nínú (pín owó ---> pínwò) béè fáwèlì kìn-ínní la pa je nínú (fé owó ---> fówó). Ìlànà Semáńtíìkì: (Oyèláràn 1972) ni ó dábàá yìí. Ò ní tí òrò méjì bá pàdé tí a fé pa ìró òkan je tí à sì fé kí ìtumò àbáyorí ìpàróje yìí bá ti òrò tí a ti pa á je mu èyí tí a ń pè ní ìtumò àpólá, fáwèlì kìíní ni a ó pa je sùgbón tí a bá fé kí ìtumò àbáyorí jé ti àkànlò èdè. fáwèlì kejì ni a ó pa je. Fún àpeere, gba owó ---> gbowó, a pa fáwèlì kìíní je, ìtumo àbáyorí jé ti àpólà torí ìtumò mèjèèjì bára mu sùgbón, rán etí ---> rántí, a pa fáwèlì kejì je, ìtumò àbáyorí jé ti àkàn`lo torí ìtumò àwon méjèèjì kò bára mu. Àfi tí Bámgbósé rí sí àwon wònyí pò gidi. Ò ni a lè pa fáwèlì àkókó (F1 ni a ó lò fún fáwèlì àjókó tí a pa je) tàbí èkejì (F2 ni a ó lò fún fáwèlì èkejì tí a pa je) je kí ó fún wa ní ìtumò àkànlò tàbí àpólá. F1 pípaje tí ó fún wa ní (1) Ìtumò Àkànlò: gbó adùn ---> gbádùn. (2) Ìtumò Àpólà: mú owó ---> mówó. (3) Ìtumò Àpólà àti àkànlò: pe olówó ---> polówó (èyí lè túmò sí ìkéde ojà (=àkànlò) tàbí kí ó túmò sí kí a pe eni tí ó lólá (=àpólà) F2 píaje tí ó fún wa ní (1) ìtumò àkànlò: rán etí ---> rántí (2) ìtumò àpólá: fo aso ---> foso (3) ìtumò àpólà àti àkànlò: la ojú ---> lajú (èyí lè túmò sí kí a sí ojú sílè (=àpólà) tàbí kí a mo ohun tí ó ń lo (=àkànlò). F1 tàbí F2 pípaje ti ó fún wa ní (1) ìtumò àkànlò: da orí ---> darí (ko) tàbí dorí (ko) (2) ìtumò àpólà: bu obè ---> bobè tàbí bubè (3) ìtumò àkànlò tàbí àpólá: gbé esè ---> gbésè (kí esè lórí ilè (=àpólà) tàbí kí á rìn nílè (=àkànlò). Sisá fún pónna: Bádéjo (1986) ni ó dàbàá yìí. Ò ní ìró tí a bá máa pa je tí kò níi fa pónná lésè ni a máa ń pa je. Fún àpeere, tí a bá ni ta epo, ìró tí a máa pa je tí kò níi fa pónná lésè ni /a/ láti fún wa ní tepo tí ó bá jé pé epo títà ni a ní lókàn. Lóòótó, a lè pa /e/ je kó fún wa ní tapo tí ó seé se kí ó túmò sí ohun tí a ní lókàn yìí, sùgbón, eléyìí tún lè fún wa ní ìtumò mìíràn. Ìtumò mìíràn yìí nip é kí a ta epo sí orí nnkan. Bámgbósé ta ko eléyìí nípa síso pé sísá fún pónna kó ni ó ń so ìró tí a ó pa je. Fún àpeere repo lè túmò sí ra epo, ru epo tàbi re epo béè ni bóbá lè túmò sí bú oba, bí oba tàbí bó oba. Ní ìwòn ìgbà tí ó jé pé gbogbo àwon àbá yìí ni ó kùnà ní ònà kan tàbí òmíràn, àbá tí Bámgbósé dá tí ó so pé ó kógo járí ni ìwònyí: Ìmo ìmédèlò nípa Ìró Pípaje (1) Ìró pípaje gbódò ní àjomò olùsòrò àti olùgbórò. Ìyen ni ó fà á tí àwon òrò kan fi jé ìtéwógbá tí àwon mìíràn kò fi jé ìtéwógbà. Fún àpeere (a lo àmì yìí ‘*’ fún àwon òrò tí kò jé ìtéwógbà): ké ìrun ---> kírun/* kérun, pa eye ---> peye/*paye, wúkó/*wíkó abbl. (2) Ò seé se kí á lè pa ìró méjèèjì je súgbón èyí tí èka èdè (dialect) tàbí èdè eni (idiolect) bá gbà láàyè ni a ó pa je. Èyí ni a fir í àwon ìyàtò wònyí tí wón sì je ìtéwógbà fún èdè eni (idiolect) òkòòkan eni tí ó so ó (jiyán/jeyán. Jìyà/jèyà, kígbé/kégbe) tí àwon wònyí sì jé ìtéwógbà nínú eka èdè òkòòkan eni tí ó so ó (jekà.jokà, bubè/bobè, pínpo/pénpo, núju/nojú). Àwon òrò àkókó (jekà, bubè abbl.) jé èka èdè Òyó, àwon òrò kejì (jokà, bobè abbl.) jé ti Ìjèbú. (3) Sàkáání òrò náà tún máa ń so ìró tí a pa je. Lóòótó, tí a bá pa ìró je lára bí omo, bímo ló máa ń dà, sùgbón nínú òwe yìí, ìbí kò ju ìbí, bá a ti bérú la bómo’ la máa ń so. Ohun tí ó fà á tí a fi lo bómo nip é a fi erú ta ko omo. E tún wo gun okè, níbi gbogbo, gùnkè la máa ń lò (f.a: Mo gùnkè) sùgbón nínú orúko, gòkè la máa ń lò (b.a: Olágòkè). Ìlànà Ìmó Apààrò (The Nonsense Alternative Principle) Tí a bá fi ojú àjomò olùsòrò àti olùgbórò wò ó, tí a sì tún se àkíyèsí pé nígbà tí a bá fi máa pa ìró je. A ó ti fi ìdí ìtumò tí a fé kí òrò ní múlè ní múlè, ó seé se láti lo ìlànà ìmó àpààrò the nonsense alternative principle) láti so irú ìró tí a ó pa je. Àwon ìlànà náà nì yí: (1) Pa èyíkéyìí tí ó bá wù ó jé nínú ìró fáwèlì méjì tí ó bára mu tí wón fègbékègbé tí àbájáde sì jé ìsúnkì tí a ń retí (ra aso ---> raso, orí ilé ---> orílé). Tí àwon ìró fáwèlì méjèèjì yìí kò bá bára mu, tí ìpaje òkan bá sì fún wa ní ìpèdè tí kò nítumò, èyí tí ó fún wa ní ìpèdè tí ó nítumò ni kí a pa je (kí ìrun ---> kírun/*kérun). (2) Tí ìpèdè meejèèjí bá ní ìtumò náà léyìn ìpaje tí wón sì je ìtéwógbà, èyí tí ó bá wù wá ni a lè pa je (je iyán---> jiyán/jeyán, je okà---> jekà/jokà). (3) tí kò bá sí èyí tí kò je ìtéwógbà nínú ìpèdè méjèèjì léyìn ìpàróje tí wón sì ní ìtumò òtòotò: (i) ìpàróje méjèèjì ni ó wolé tí ó bá jé pé ìtumò àkànlò yàtò sí ti àpólà ni wón fi yàtò sí ara won (gbé esè---> gbésè/gbésè, sí ara ---> síra/sára). (ii) Ìró pípaje tí a kò bá lè topa rè lo sí òrò mìíràn ló wolé (ja olè ---> jalè/*jolè)*jolè kò wolé kò wolé torí a lè topa rè lo sí ‘jo olè’. Ohun tí gbogbo èyí ń fihan nip é ìmò olùso àti olùgbó se pàtàkì nínú fáwèlì pípaje. Àbá Níkèé Òla lórí fáwèlì pípaje láàrin Òrò-ìse + Àpólà-Orúko Òla pín Orò-ìse + Àpólà-Orúko sí méta. Àwon náà ni (i) Òrò-ìse + APOR olórò orúko asèdá b.a:di òkú---> dòkú. (ii) Òrò-ìse + APOR olórò orúko àìsèdá b.a:rí ewúré --->réwúré. (iii) Òrò-ìse + APOR olórò orúko àyálò b.a: kí Edíwóòdù--->kÉdíwóodù. Òfin tí ó wà fún (i) àti (iii) ni F1 + F2 ---> F2 àfi tí fáwèlì APOR bá jé /i/. Ìyen nip é tí fáwèlì òrò-ìse bá kan APOR ní (i) àti (iii) tí a sì fé pa ìró fáwèlì kan je, fáwèlì ara òrò-isè ni a ó pa je àti tí fáwèlì tí ó bèrè APOR bá jé /i/. Àpeere: (i) Òrò-ìse + OR (asèdá): rí èso ---> réso, gbé omoomo ---> gbómoomo, dé òpópónà ---> dópópónà, je èso---> jèso, wá olórò ---> wólórò, gba òpòlopò ---> gbòpòlopò, mú enikéni ---> ménikéni. Sùgbón, tí ó bá jé pé /i/ ló bèrè OR asèdá, ohun tí a ó ni nì yí: se ìrántí ---> sèrántí (ìró kèjì la pa je níbí béè, ìró kìn-ínní ni a ti ń pa je bò télè). (iii) Òrò-ìse + OR (àyálò): ké alelúyà ---> kálelúyà, fé Ojúku--->fÓjúku, lo àlùbósà--->làlùbósà, mu éníkín-ìnsì---> méníkín-ìnsì. Sùgbón, tí ó bá je pé /i/ ló bèrè OR àyálò, ohun tí a ó ní nì yí: gé ìresì ---> géresì, fé Ìsíkéèlì ---> féSíkéèlì, na ìbùràhíìmù---> nàBùrahíìmù (ìró kejì la pa je níbí béè ìró kìn-ínni ni a ti ń pa je télè). Ní ti (ii), iyen Òrò-ìse + OR (àìsèdá), òfin tí a ń lò bò yìí sisé fún OR (àìsèdá) tí ó bá ju sílébù méjì lo. Àpeere rí ewúré --->réwúré, já òdòdó ---> jódòdó, ro èkuru---> rèkuru. Sùgbón, òfin òkè yìí ń se ségesège fún àwon OR àìsèdá oní-sílébù méjì. Nínú won, nígbà mìíràn, a lè pa fáwèlì kèjì je, b.a: sí ojú---> síjú, sí apá---> sípá, ---> sí owó---> síwó, té orí---> térí, té etí ---> tétí, ká esè---> rójú, rí orí ---> rórí, wo apá---> wapá, mú orí---> mórí, mú esè---> mésè. A tilè lè pa èkíní kejì je nínú òmíràn, b.a: gbé ori---> gbérí/gbórí, ra owó ---> rawó/rowó, ra esè---> rasè/resè, se isé--->sisé/sesé, bu obè--->bubè/bobè. Ìró Fáwèlì Pípaje láàrin OR+OR Àwon méjì ni ó sisé lórí ìro fáwèlì pípaje láàrin OR + OR. En kìn-ínní ni Akinlabí, en kejì sì ni Oyèláràn. Akinlabí so pé ìró fáwèlì kejì ni a máa ń paje ní gbogbo ìgbà àti pé ìtumò òrò tí ó máa ń jádé lára OR + OR yìí léyìn ìró pípaje máa ń yàtò sí ìtumò OR + OR, b.a: iwá ojú---> ìyako, ìdí okò---> ìdíkò, irun àgbòn---> irùngbòn, eye ilé---> eyelé, aya oba---> ayaba, abbl. Òtò ni ojú tí Oyèláràn fi wo ìró pípaje yìí. Ojú ìsèdá òrò ni ó fi wò ó. Ó ní ònà kan tí Yorùbá ń gbà sèdá òrò ni nípa sísèdá òrò àpèjùwe láti ara OR. Ònà náà ni nípa pípa fáwèlì tí ó saájú OR je. Tí a bá ti pa á je tán, ó ti di òrò-àpèjúwe nì yen, b.a: èyí---> yìí, ìyen---> yen, èwo---> wo. Ó ní ohun tí àwon kan ń pè ní ìró pípaje láàrin OR + OR kì í se ìró pípaje lásán, ònà ìsèdá òrò kan ni. Bí a bá fé sèdá òro lónà yìí, a ó pa fáwèlì tí ó saájú OR je, yóò di òrò-àpèjúwe. Òrò-àpèjúe yìí ni a ó wá kàn mó OR tí yóò di òrò tuntun, b.a.: Ogbèyèkú (Ogbè-(Ò)yekú), Ogbèwòrì (Ogbè-(Ì)wòrì), Ojúran (Ojú (Ì)ran), Ojúbo (Ojú (Ì)bo), èkobè (èko (e)bè), eyindìe (eyin (a)dìe), òròmodìe (òrò (o)mo (a) dìe) abbl. Ohun tí a ń pè ní ìyópò fáwèlì ni àpapò fáwèlì méjì tí àbájáde rè jé fáwèlì kéta tí ó yàtò sí àwon fáwèlì méjèèjì tí ó papò yen. Òfin ìyópò fáwèlì ni F1 + F2 ---> F3. Ìyen nip é kí ìró méjì tí wón fègbékègbé ó yó pò di eyo ìró kan soso lónà tí ìró tuntun yóò fi yàtò sí èyíkéyìí nínú àwon ìró tí wón yó pò náà. Àwóbùlúyì wa lára àwon tí ó se òpòlopò àláyé lórí ìyópò. Àwon àpeere ìyópò fáwèlì tí ó fún wa ni: sá eré---> súré (a+e = u), ibi ìgbé ---> ibùgbé (i+I = u), Fá gba ìlú---> Fágbùlú (a+i =u), o-gbó-ìfò---> ògbùfò (o+I = u), bí èyí---> báyìí (i+e=a), dá opé ---> dúpé (a+o=u), sun ekún ---> sokún (un+e=o), se wèrè --->siwèrè, (e+() = i), kú òsán ---> káàsán. Bámgbósé kò fi ara mó èyí. Ò ní tí ó bá je pé ìyópò ni ó ń sèlè nínú àwon òrò yìí, a jé pé òfin tí a ó fi sàláyé ìyópò yóò pò jojo. Yàtò sí èyí, báwo ni fáwèlì ìwájú méjì se lè yópò di ti èyin b.a: i+i=u? Ò ní tí a bá tilè wo se wèrè, kò sí nnkan kan tó yó mó /e/ tó fid i /i/ nínú siwèrè? Àti pé báwo ni àbájáde méjì se lè wà fún òrò kàn, òkan ìró pípaje, pa iró--->paró, èkèjì, ìyópò, pa iró--->puró? Bámgbósé wá so wí pé ìró pípaje tàbí àrànmó ni ohun tí Àwóbùlúyì ń pè ní ìyópò. Ò ní nínú kú alé ---> káalé, kú àárò---> káàárò, kú àsán--->káàsán, àrànmó ló selè ó kàn jé pé èdà ‘òsán ni ‘àsán’ ni. Nínú àwon òrò yòókù tí Awóbùlúyì fi se àpeere, ìpàróje ló selè ó kàn jé pé àwon òrò inú eka èdè tí ó sékù nínú olórí eka èdè Yorùbá la lò ni. Fún àpeere, sa uré---> sáré, ibi ùgbé---> ibùgbé, fá gba ùlú---> Fágbùlú, ò-gbó-ùfò--->ògbùfò(/u/la pa je nínú gbogbo eléyìí), se iwèrè---> síwèrè (a pa/e/ je). Ìgbà mìíràn, a lè lo olórí èka èdè Yorùbá tàbí kí a lo èka èdè, ba: pa iró---> paró tàbí pa uró---> púró, so ekún ---> sokún. E se àkíyèsí pé ìgbà mìíràn à lè pa ìró IS tàbí ti OR je, ba: pa uró--->puró/paró. (ii)Ìsodorúko Olùse: ò-gbó ùfò--->ògbùfò (tàbí ò gbó ìfò--->ògbifò), ò-mo ùwè--->òmùwè, ò-se ùwòn---> òsùwòn, ò-pa uró---> òpùró. (iii) OR ibi + Ìsodorúko IS: ìbi ùsò---> ìbùsò, ibi ùgbé ---> ibùgbé, ibi ùje---> ibùje. (iv) Ìsodorúko IS + kí + Ìsodorúko IS: èdà méjì ni a máa ń lò fún èhun yìí, ba: ìje kí ìje---> ìjekíje, ìje kí ùje---> ìjekúje, ìlò kí ìlò--->ìlòkilò, ìlò kí ùlò---> ìlòkúlò. Èdá ti àkókó dúró fún nnkan tí kò dára, èkèjì sì dúró fún èyíkéyìí tàbí nnkan tí kò dára. A gbódò se àkíyèsí pé a kì í lo èdá òrò oní-fáwèlì/u/ fún òrò-orúko tí a kò sèdá ba: isu kí isu ---> isukísu, kò sí isukúsu, ilé kí ilé---> ilékílé, kò sí ilékúké. Ìgbà kí ìgbà--->ìgbàkígbà. Ìgbà kí ùgbà---> ìgbàkúgbà nìkan ni kòbégbému. Ìyen ni pé, a kò sèdá òrò-orúko rè sùgbón, a lè rí èdà méjèèjì. (v) Ìsòdorúko pèlú àfòmó ìbèrè óni’: oni ààyè---> àlààyè, oni èsù---> elèsù, oni ègàn--->elègàn. E sàkíyèsí pé àrànmó fáwèlì kì í wáyé tí fáwèlì tí ó bèrè OR bá jé /i/, ba: oni ùyà--->olùyà. Tí ó bá jé pé ‘oni ìyà’ ni, ‘onìyà’ là bá rí. Àwon ìsodorúko tí ó wópó jù pèlú ‘oni’ ni àwon òrò tí a sèdá láti ara ìsodorúko, ba: oni ùbèwò---> òlùbèwò, oni ùfé---> olùfé, oni ùse---> olùse. Eyo òrò kan lè ní èdà méjì tàbí méta, ba: láti ara ‘bù kún’, a lè rí ìbùkún, àbùkún tàbí ùbùkún. Láti ara àwon méta yìí, a lè sèdá òrò méta, ba: ìbùkún kí ìbùkún---> ìbùkúnbùkún, oní àbùkún --->alábùkún àti oni ùbùkún--->òlùbùkún. ==Oju-iwe Keji== Àwóbùlúyì tún dáhùn pé òun sì gbà pé ìyópò wà lédè Yorùbá sé. Ó ní fún àpeere, tí a bá mú ìsekúse, ònà tí a fi lè sàláyé ìpìlè rè nì yí: (i) ìse kú ìse--->ìsekúse (ii) ìse kí ùse--->ìsekúse (iii) ùse kí ùse--->ìsekúse. Nípa (i), Awóbùlúyì so pé gbogbo wa, tí ó fi kanra Bámgbósé, ni ó gbà pé ‘kí’ ló wà láàrin òrò méjì yìí kìí se ‘kú’. Ibi tí ó ti hàn dáadáa ni lára àwon òrò tí kóńsónántì bèrè, ba: bàtàkíbàtà/*bàtàkúbàtà, babakíbaba/*babakúbaba. Èyí fihàn pé /u/ kò lè wà ní ìpìlè. Nípa (ii), ohun tí Bámgbósé so ni pé àwon ìsodorúko kan wà tí /u/ tàbí /i/ bèrè won. Ìyen ni pé a lè rí /ùse/ tàbí /ise/. Níwòn ìgbà tí ó jé pé à kò ti rí /ùse/ nínú olórí èka èdè Yorùbá báyìí, bí àwon méjèèjì tilè wà, eléyìí tí a ń lò báyíì, ìyen /ìse/ ni ó ye kí á lò. Yàtò sí èyí, òté kan gbódò wà tí ó so pé /ùse/ apá òtún nìkan ni ó gbódò bèrè pèlú /u/ ti apá òsì kò gbódò bèrè béè. Tí àsìse kan bá wá selè pere tí ti apá òsì bá bèrè pèlú /u/, oun tí a ó ní nì yí, ‘*ùsekúse’. Tí a bá tún wo inú èdè yìí dáadáa, a ó rí i pé, a kì í lo irú àmúlùmólà tí a lò ní (ii) yìí. fún àpeere, ‘ojó kí ojó’ yóò di ‘ojókójó’kì í se ‘ojókíjó’, béè ni ‘ijó kí ijó’ yóò di ‘ijókíjó’kì í se ‘ijókójó’ Nípa (iii), /u/ ìbèrè ‘ùse kí ùse’ dédé yí padà sí /i/. Èyí kò ye kí ó rí béè. yàtò sí èyí, ó dàbí ìgbà pé òfin tí ó sèdá òrò yìí ń so pé tí /u/ bá bèrè òrò tí ó bá wo inú olórí èka èdè Yorùbá, ó gbódò yí padà di /i/. Èyí kò rí béè nítorí bí a bá fé yá ‘uhuru’ (freedom) wo èdè Yorùbá, ohun tí a ó ní ni ‘ùhúrù’kì í se ‘Ìhúrù’, béè nit í eni kan bá ń je ‘Ugwu’, tí a bá fé yá a wo èdè Yorùbá, ohun tí a ó ni ni ‘Úgú’ kì í se ‘Ígú’. Pèlú gbogbo eléyìí, ònà kan tí Awóbùlúyì gbà pé a fi lè sèdá ìsekúse’ ni nípa ìyópò, ìse kí ìse---> ìsekúse, ìyen nip é, ìyópoó fáwèlì wà nínú èdè Yorùbá. Ìró Ohùn ni èdè Yorùbá Ìró ohùn méta ni púpò nínú àwon onímò gírámà máa ń so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìbéèrè wá ni pé njé ìró ohùn métèèta yìí ni ó wà ní ìpìlè nínú èdè Yorùbá? Oyèláràn tilè so pé ó sòro láti ya ìró ohun àti ìró fáwèlì sótò. Ìyen nip é tí a bá fé ko ‘abd’, ohun tí ó ye ká ko nì yí ‘áaà b d éeè abbl’. Sùgbón njé òótó ni eléyìí. Ìbéèrè kejì yìí ni Akinlábi kókó dáhùn. O ní òtò ni ìró fáwèlì àti kóńsónántì, òtò bi ìró ohùn. Ó ní fún àpeere, e jé kí a wo àwon àrànmó wònyí: ìwé ilé---> ìwéelé, bàbá egbé--->bàbéegbé, erùpè---> eùpè--->eèpè/èèpè. Ó ní nínú apeere yìí, fáwèlì nìkan ni àrànmò bá kò bá ohùn. Ibi tí àrànmó ti bá ohùn. ìyen nínú ‘èèpè’, àrànmó ti fáwèlì ti kókó kojá. Èyí fi han pé ohùn kì í se ara fáwèlì. Tí wón bá jé ara kan náà ni, àwon méjèèjì ni àrànmó ìbá bá papò. Tí a bá tún wo ìró pípaje àti àsúnkì, nnkan kan náà ni ó selè, ba: gbé odó---> gbódó, mú ìwé---> múwé, ka ìwé--->kàwé. A ó se àkíyèsí pé òfin tí ó de fáwèlì pípaje yàtò sí ti ohùn pípaje. Bí ohun òkè bá pàdé tìsalè tàbí tòkè, tí a fé pà òkan je, tìsàlè tàbí tààrin ni a ó pa je, tòkè ni yóò dúró. Tí ohùn ìsàlè bá sì pàdé tààrin, tìsàlè ni yóò dúró. Yorùbá Gégé bí Èdè Olóhùn Méjì Léyìn ìgbà tí Wárd ti sàlàyé pé ohùn méta ni èdè Yorùbá ní, òpòlopò àbá ni ó ti wà. Méjì nínú rè ni Akinlabí kókó ménu bà. (i) Ohùn ìsàlè òrò-ìse máa ń di ààrin sáajú òrò-orúko àbò, ba: ‘kà’ di ‘kà’ nínú ìwé ni ó kà---> Ó ka ìwé. (ii) Arópò-orúko lè di ohùn ìsàlè sááju /n/ tó jé atoka ibá atérere, ba: mo lo---> mò ń lo. Ó ní Oyèláran so pé ìgbésókè ohùn ìsàlè sí ààrin ni ó fa àyípadà yìí. Ó tún ní Stahlke so pé ohun tí ó fa irú èyí ni pé ní ìpìlè, ohùn òkè ni Yorùbá fi máa ń ta ko ohùn tí kì í se tòkè. Akínlabí ní àbá Stahlke yìí kò múná dóko nítorí pé àpeere láti inú Yorùbá òde òní kò kín in léyìn. Ó ní fún àpeere, ohùn òkè ni arópò orúko àbò máa ń ní léyìn òrò -olóhun ìsàlè àti tààrin, ba: Ó kò mi. Àpeere tún pò tí ó jo ìrú èyí. E wo àwon wònyí: òròkí òrò---> òròkorò, ìpá àyà --->ìpayà. Nínú àwon àpeere yìí, ohùn òkè ìhun ìsàlè ni ó di ti àárín. A lè lo àpeere yìí láti so pé ohùn ìsàlè àti ohùn tí kìí se ti ìsàlè ni Yorùbá fí ń ta ko ara. Nítorí ìdí èyí, lójú Akinlabi, àbá Stahlke kò núná dóko. Ìyàtò láàrin Ohùn àti Fáwèlì Oyèláran tún dábàá pé ohùn kò seé yà nípa kúrò lára fáwèlì. Ìyen nip é, tí a bá ti rí fáwèlì kan, ti òhun tohùn rè ni. Akinlabí ní òrò kò rí báyìí. Ó ní e jé kí á wo àwon àpeere yìí: ará òkè---> aróòkè, omo èkó--->omeèkó, ojà isu---> ojàasu, ìwé ilé---> ìwéelé, erùpè--->eùpè--->eèpè/èèpè, òtító--->òító--->òótó. A ó se àkíyèsí pé ohùn tí a fi bèrè àrànmó fáwèlì yìí ni a fi parí rè. Èyí fihàn pé kìí se dandan kí ohun tí ó selè sí fáwèlì selè sí ohùn, Ìyen ni pé ohùn dá dúró gédégédé yàtò sí fáwèlì. Akinlabí tún ní e jé kí á tún wo àwon wònyí: wá owó--->wówó, wá okó--->wókó, wá okò---> wókòm se èwà---> sèwà. Ìpaje àti àsúnkì ni ó selè sí àwon fáwèlì ìpèdè yìí sùgbón, ó ní a ó se àkíyèsí pé ìpaje fáwèlì kò kan ohun. Èyí fihan pé òtò ni fáwèlì, òtò ni ohùn. Àìdógba àti àìbégbémú tí ohùn àárin ní tí a bá fi wé ohun yòókù (i) Ohùn àarin kì í kópa nínú ìyòpò: Fún àpeere, èyórodò: púpò, èyóròkè: kòwé sùgbón, ohùn ààrin kìí yó, ba: okó, èkó. (ii) Ohun ààrin ni a máa ń pa je ní gbogbo ìgbà fún àwon ohùn yìókù, ba: wá owó--->wówó, sin òkú---> sìnkú. Ohùn ààrin àti ti òkè ni ó kanra nínú wá owó, ti ààrin la pe je, ti ààrin àti ìsàlè ló kanra nínú sin òkú, tààrin la pe je. Tí a bá sì pa ohùn ààrin je, ó máa ń pòórá ni sùgbón tí ó bá je ti òkè ni a pe je, (ba: wá èkó ---> wéko) tàbí ti ìsàlè (ba: jo àjé--->jàjé) kì í pòórá. (iii) Nínú àrànmó ohùn náà, ohùn ààrin la máa ń pa je, ba: erìrà---> eìrà--->eèrà--->èèrà. E wo ‘eèra’àti ‘èèrà’, e ó rí i pé ohùn ààrin ló yé padà di ti ìsàlè. Tí ó bá jé ti òkè àti ìsàlè ni àrànmó ni àrànmó ti selè ni, ohùn yìí kò níí pòórá, ba: gbàgbé--->gbàgbé, kúnlè---> kúnlè. (iv) Ohùn ààrin ni kòòfo fáwèlì máa ń sábàá ní won kìí ni ohùn kankan ní ìpèlè, ba: Ilé e Dòtun, aso o Sadé. Èyí fihan pé tí a bá ní kò sí ohùn ààrin ní ìpìlè èdè Yorùbá, a kò jayò pa. Ohùn ààrìn Ìpìlè Èdè Yorùbá Oyètádé ló dá Akinlabí lóhùn láti so pé ohùn ààrin wà ní ìpìlè Yorùbá. Kí ó tó se eléyìí, ó kókó wo àbá tí ó wà nílè. Ò ní Ward so pé ohùn méta ló wà lédè Yorùbá sùgbón ohùn ààrin kìí seé dá mò yàtò sí tòkè, bá: kankan, pepe àti kánkán, kéké. Ward wá so pé ohùn ìsàlè ni ó ye kí á máa ń fi tako tòkè torí ohùn ààrin kì í seé dá mò yàtò sí ti òkè. Rowlands náa gbè é léyìn, ó so wí pé àwon ìgbà tí ó seé se láti mó ìyàtò láàrin ohùn òkè àti àrin ni ìgbà tí sílébù olóhùn òkè bá sáájú tààrin tàbí tí ó bá tèlé e. Lójú rè, ó rorùn láti mo ìyàtò láàrin ohùn ìsàlè àti èyí tí kìí se ìsàlè ju láti so ìyàtò láàrin ohùn ààrin àti tòkè lo, ba: (i) Látúndé, wá níbí ó rí róbótó (ii) agogo, aso won (iii) àkàrà, ògèdè kò pò. Kò sí ìyàtò láàrin (i) àti (ii) sùgbón (iii) yàtò gédégédé sí won. Ó tún ní Stahlke gbà pé àjose wà láàrin ohùn ìsàlè àti ti ààrin. Èyí ni ó máa ń fa kí ohùn ìsàlè yí padà sí ti ààrin tí òrò-ìse olóhùn ìsàlè bá saájú APOR, ba: Kí ni o rà ---> Mo ra isu. Stahlke wá ní bóyá ohùn méjì ni Yorùbá ní nígbà láéláé, ìyen ni tòkè àti èyí tí kìí se tòkè. Ohùn tí kìí se tòkè yìí ni tìsàlè àti tààrin. Àkìyèsí Stahlke yìí fé tako ti Ward àti Rowlands. Ohun tí àkíyèsí yìí ń fihan ni pé òpòlópò àyípada ni ó máa ń dé bá ohùn. Òrò lórí Ohùn Ààrin Oyètádé so pé a ní ohùn ààrin ní ìpìlè èdè Yorùbá. Fún àpeere, a ní òrò oní-sílébù kan, síleebù méjì tàbí jù béè lo tí a kò sèdá tí ó ní ohùn ààrin, ba: (i) sílébù kan: je, wo, ga, kan (ii) sílébù méjì: ara, ata, omo igi, rere (iii) Sílébù tí ó ju méjì lo: emele, agude, gbaragada, akarabata. Èyí fi han pé bí a se ní ohùn òkè àti ti ìsàlè ní ìpìlè ni a ní ti ààrin. Èyí kò so pé a kìí sèdá ohùn ààrin sá o, ba: gbó òdò--->gbódò--->gbodò, ò fe àlè ---> òfalè, ò dá òràn---> òdaràn. Ìrèhùnsílè la fi sèdá ohùn ààrin tí a fagi sí nídìí wònyí láti ara ohùn òkè àti ìsàlè. Yàtò sí èyí, bí a se lè rí éyóròkè (ba: ìyá) àti èyórodò (ba: Dépò), béè náa ni a lè rí ohùn ààrin tí ó lè (ba: àwo, òkan, ìrun, èye). Gbogbo èyí fihan pé a ní ohùn ààrin ní ìpìlè. Faweli 2443 6294 2006-12-17T08:34:31Z Loadewole 101 [[Faweli]] Fóníìmu Fáwèlì Ó se pàtàkì kí a mo ohun tí fáwèlì àti fóníìmù jé kí a tó se àlàyé lórí kókó òkè yìí. Kí ni fáwèlì? Fáwèlì ni ìró ti a pè nígbà tí kò sí ìdíwó kankan fún èèmú ti a lò. Ìdí ni pé nínú pipe fáwèlì, èyà ara afipè méjì kì í pàdé ara won. Oríkì yìí jé ti fonétíìkì.[a]… Èwè tí a bá fi ojú oríkì fonólojì wò ó ní ìbásepò pèlú ìhun sílébù ó jé ìró tí o máa ń sisé odo sílébù /a/… Kí ni fóníìmú? Èyí ni àwon ìró tí won máa ń fí ìyàtò ìtumò hàn láàárín òrò kan àti òmíràn. Ó jé ìró tí a bá mú kúrò ní ayé rè tí a fi òmíràn rópò rè tí yóò mú kí ìtumò òrò béè yàtò. Àmì àdàko béè ni / /. Nínú àlàyé owolabi (1989:107-109) ó se àfìhan àwon fóníìmù fáwèlì èdè Yorùbá báyìí: Fóníìmù fáwèlì àìránmúpè: /i/ /e/ / ε//a/ / // o//u/. Fóníìmù fáwèlì àránmípè / ĩ/ / Ĕ/ / / / û/ Fóníìmù fáwèlì àìránmúpè jé méjì, tí foníìmù fáwèlì àránmúpò jé mérin dípò márùnun. Ohùn tí owolàbi (1989) ń wi nípa fóníìmù fáwèlì àìránmúpè ni pé méje ni won. èdà méje ni won ni èdà ken fun ìró kan. Ibikèbi ni wón ti le je yo ti a bá ń se àmúlò won nínú òrò. ohuntí owólabi (1989) ń wí nípa fóníìmù fàwèlì àránmúpè nip é, bí ó ó tilè jé pé márùn ni wón nínú àkotó mérin ni ó se àfihan rè. / ĩ/ / Ĕ/ àti / û/ ní èdè kòòkan. Ìyàn nip é ìbi gbogbo ni wón ti lè jéyo / / nì ó ni èdà méjì. Àwonni [ ] àti [a]. Ìdí nìyí tí won fi jé ìró fóníìmù aláìsèyàto. Ibí tí a bá ti bá [ ] a kò lè ba [ã]. Bí àpeere [ ] ni ó máa ń je yo tèlé [b] - ibon [ã] ni ó maa ń je yo tèlé [d] – Ibadan. Nínú àlàyé rè lórí [ ], o ní kò lè je yo ju inú òrò kan tàbí méjì nínú Yorùbá àjùmòlò. Apeere ni ìyèn, ati báyen. Nínú àwon èka-èdè ó lè je yo nínú àwon òrò tó pò díe. Nínú èka-èdè (south East Yoruba), Guusu-Ila Oorun Yorùbá, ó wópò. Apeere, wen enwen ègben ìden wunren, nen (to heve) gben (to sharpen) ati béè béè lo. A gbódò mò pé òkan nínú àbùdá ìró ni pé ti won bá ń fe yo pò pèlú ìró mìíràn, èyí lè fa àyípàdà bá ìró béè. Èyí yóò jé kí in kan ni orísirisi èdà èyí tí o máa ń sokùn fà ohun ti a mò sí Èdà-fóníìmù. Agbèbgbè ti ìró bá ti ń je yo se pàtàkì. Èyí lè jé kí ó ni èdà tàbí kí ó máà ní. Èyí wópò nínú èdè Gèésì ni pàtàkì ìró kóńsónantì. I [ph] pan [p*] nap /p/ [p] span [p] stop Eya-ara Ifo 2444 6293 2006-12-17T08:33:17Z Loadewole 101 [[Eya-ara Ifo]] ÈYÀ ARA ÌFÒ Lébé àkòrí fònétíìkì ti ó jé èkó nípa ìró gbígbé jáde ni èyà awa ìfò wà. Èyà ara ìfò ni èyà tí ó ń kópa kan tàbí òmíràn nígbà tí ènìyàn bá ń sòrò. Àjùmòse máa ń wà láàrín àwon èyà ará ifò èyí ti o jé kí ònà tí a ń gbà gbè àwon ìró ìnú èdè Yorùbá díjú. Èyí gba èkó gidi. Àwon èyà ara kan láti orí títí dé ikùna ni à ń lò fún ìró pípè. Gégé bí Owolabi (1989:1) awon èyá ara ìfò náà ni. Èdòfóró, Èka kòmóòkun, kòmóòkun gògòńgò, tán-án-ná, àlàfo tan-án-ná káà òfún, ahón, (èyìn ahon àárín-ahón, iwájú ahon) káà enu, òlélé, àfàsé àjà-enu èrìgì, èyín òkè, eyín ìsàlè, ètè òkè, ètè ìsàlè àti kásì imú. A gbódó yán an pé a rí se kókó kan dimú nípa àmulò àwon èyà ara fún ìfò. /a/ i se gbogbo èyà àra wa ni ó wùlò nínú ìró pípè. Bí àwon èyà ara ìfò wònyí ti pò tó, òkòòkan ló ní ipa tì wón ń kó nínú ìró pipe. Ibi tí ìró ti máà ń gbéra ni èdò fóró. Ó jé ìbi tí èémí máà ń wà tí ó sì ti máa ń tú jáde nígbà tí a bá féé pe ìró. Ní kété tí èémí bá kúrò ní èdò-fóró, yóò gba àwon èka-kòmóòkun méjèèji jáde sí kòmóòkù gàn-an. Wón jé òpónà tí ìró lè gbà. Inú kòkóòkun yìí ni èémí yòò gbè wo inu gògòńgò. Inu gògòńgò ni tán-an-na wà. Inú tan-an-ná yìí ni àtúnse patàkì àkókó ti nlá ń selè sí ìró kí ó to koja sí káà òfin. Nínú tan-an-na ni ìró ti lè ní àbùdá kíkàn méjì ni tan-an-na, ti àtafo sì wà láàárìn won. Ipò méji ni wón lè wa. Wón lè pa pò tàbí kí wón máa papo. Tì won bá pà pò èémí tì ó ń ti èdò-fóró bò yóò ní ìsòró láti lè gba ti àlàfò tan-na-an kojo pèlú ìròrùn. Eyí yóò mú kí tan-na-an ó lura won tí yóò sì jé kí ìró ti ó ń koja lásìkò yìí ni àbudà ìkun. Àwon bí ìró alaniyin. Tí tannaan ko bá pa pò, èèmí yóò gba ti àlàfo tan-an-an koja ni ìròworose èyí yóò si fún ìró béè ni àbùdà àikun. Èyí tí ó máa ń bí ìró àìkùnyùn-ùn. Orísìí èyà ara ìfò mìíràn ni káà òfin, káà enu àti káà imú.! Won jé ìbi gbayawo tí èémí ń sù jo sí kí a tó tari rè síta. Ti èémí bá kúrò ní tán-án-ná a gba bó sí káà òfun, láti káà òfun, a bó sí káà emu àtì káà imú nibí tí yóò gbà bó síta. Àwon náà lè fa ìyàto láàárín àwon ìró. Ahon ni èyà ara mìíràn pàtàkì. Ó seé gbé síwé, séyín sòkè, sódò tí a bá ń pe ìró méta ní ahón pín sí-iwájú-ààrìn-èyìn. Etè gégé bí ahon tún se pàtàkì. Méji ni ètè òkè àti ètè ìsàlè. Òun náà seé gbé sí orísirisì ìpò. A lè lò won láti fún wa ni ìrísí perese tàbí roboto. Àfàsé náà lè gbé sókè, sòdò. Àmúlò rè le sokùnfà kí ìró ni àbùdá ìránmú: Tí ó bá gbé sókè dí ògun ònà òfun èémì yóò ya gba ti káà enu, ìwón ba èémi diè ni yóò gba ti káà ìmú ti yóò si fún wa ni ìró àìkun. Èwè ti o bag be sísàlè, èémí yóò ya gba ti káà imú jáde, ìwòriba ni yóò gba ti káà enu ti yóò sì fún wa ni ìró àránmúpè. Owolabi (1989) pín awon èyà ara ìfò sí méjì gbòógì. (a) Afipè asunsi - wón ń gbéra áàrin ahon, òlélé, ètè, ìwájú ahón (b) Afipè àkànmólè - wón ń dúró gbo soju ken ètè oke, èyin òkè, èrìgì òkè, àfase, àjà ènu tan-an-an, àlàfo tan-an-an gan ahon abbl. Ìwé Ìtókasí Owolabi Kola (1989): Ìjùnlè Itúpalè Èdè Yorùbá Fónétíìkì àti Fonólójì, ibadan, Onibonoje Press and Book Industries (Nig) Ltd Iro 2445 6334 2006-12-17T09:54:19Z Loadewole 101 [[Iro]] ÀPÈJÚWE ÀTI ÌPÍNSÍSÒRÍ ÌRÓ Kí ni ìró? Ìró ni ègé tó kéré jùlo tí a le fi etí gbó núnú èdè. 1.Ìsòrí ìró: - Ìsòrí méjì pàtàkì nì a le pín ìró sí – (1). ìsòrí ègé ìró àti (2) ìsòrí ègé ìró alágbèékà. Ìsòrí ègé ìró:- Àwon tó wà lábé ìsòrí yìí ni a máa ń pè ni ìró onílétà. A tún lè se àlúpín ìró onílétà yìí sí – ìró kónsónántì àti ìró fáwélì. Ìró kónsónán tì:- Àwon léta tó bá wà lábé ìró yìí ni a máa ń pè nígbà tí ìdíwó bá wà fún èémí tó ń bò láti inú èdò fóró nítorì pé èyà àfipè méjì tàbí méta ni o maa ń kópa nínú bì a se n pe ìró yìí. Àwon létà to wa lábè ipin yìí ni – b, d, f, g, gb, h, j, k, l, m, n, p, r, s, s, t, w, y, Ona meta pàtàkì ni o se pàtàkì nipa àlàyé bi a se n pe ìró kónsónántì- ‘ - Ibi ìsenupè - Ònà ise nupè - Ipo tán-án-ná Ibi ìsenupè:- èyí ni ibi tí awon eya ara atipe ti pade ara won nigba ti a n se agbejade ìró. Ònà ìsenupè:- èyí ni ònà tí a gbà pe irú ìró bóyá, a fi ègbé enu pe e ni o tàbí a rán imu ní gbà tí a pe irúfé ìró béè ni a n pe ni ònà ìsenupè. Ipò tán-án-ná:- Irú ipò tí tán-án-ná bá wà nígbà tí a ba n pe ìró se pàtàkì fún àlàyé irúfé ìró béè. Tí tán-án-ná bá yà sílè de ibi ti eemi le jade gba alafo rè láìsí ìdíwó, irú ìró béè kò ni kùn, èyí ni o fa ìró àìkùnyìn, sùgbón tí àlàfo tán-án-ná bá pade débi pe agídí ni èémí fi jáde, irúfé ìró béè yóò kùn, èyí ló máa n fa ìró àkùnyùn. Àlàyé lórí ìró Kónsónántì kòòken:- Àwon àlàyé òkè wònyìí, ibi ìsenupè, ònà isenupè àti ìpò tán-án-ná ni a oo fi sàlàyé àwon ìró kónsónántì kòòken. b - Àfèjèètèpè, àfúnupè, àkùnyìn. d - Àfèrìgìpè, àfúnupè, àkùnyìn. f - Afeyínfètèpè, àsénupè, àkùnyìn. g - àfàfàsépè, àsénupè, àkùnyìn. gb - àfàfàséfètèpè, àsénupè, àkùnyìn. h - àfàjàpè, àsésí aikunyun. j - àfàjàpè, àsénupè, àkùnyìn. k - àfàfàsépè, àsénupè, àikùnyìn. l - àfèrìgìpè, afègbéenupè, akunyun. m - àfèjìètèpè, àránmúpè, akunyun. n - àfèrìgìpè, àránmúpè, akunyun. p - àfèjìètèpè, àsénupè, akunyun. r - àfèrìgìpè, àrélón, akunyun. s - àfèrìgìpè, àsénupè, àikùnyìn. s - àfàjàpè, àsénupè, àkùnyìn. t - àfèrìgìpè, àsénupè, àikùnyìn. w - àfàfàséfétèpè, àséèsétán, akunyun. y - àfàjàpé, àséèsétán, akunyun. Ìró fáwèlì:- Ní ìdàkejì èwè, fáwèlì ni àwon ìró tí a pè tí kò sí ìbásepò èyá ara àtipè meji tí ó kópa, tí kò sì sí ìdíwó fún èémí tó ń bò láti inú èdòfóró. A tún lè se àtúpin fáwèlì yìí sí méji - fáwèlì àìránmúpè (pónbélé) àti fáwèlì àránmúpè. Fáwèlì àìránmúpè ni fáwèlì tí a pè nígbà tí àfàsé padé tí èémí gba káà enu nìkan jáde nígbà tí fáwèlì àránmúpé se àmúlò àfàsé ni ipò ìsísílè tí èémí sì gba káà imú àti káà enu jáde – a, e, e, i, o, o, u (àìránmúpè) an, en in, on un (àránmúpè). Ònà mérin ni a le fi se àpèjúwe fáwèlì kòòkan. Ipò ahón – gíga ahón sí aja enu Ipò ete Ipò àfàse Ipò ahón:- Ipò ti ahón bá wà, bóyá iwájú ahón ló gbé sókè tàbí èhin ahón ló gbé sókè sí èrìgì (àjà enu) ló máa ti yé wa bóyá fáwélì iwájú, àárín tàbí èyìn ni irúfé fáwèlì béè jé. Ipò ètè:- Bóyá ètè té perese, ká roboto tàbí yà sílè yagbada nígbà ti a pe irúfé fáwèlì béè ni a tún lè fi se àpèjúwe rè. Ipò àfàsé:- Àfàsé lè yà sílè tàbí ki o padé nígbà tí èémí bá ń bò. Èyí ló se okùnfà fáwèlì àìránmúpè méje àti àránmúpè. Márùn-ún. Ipò enu:- Ìpò tí enu wà se pàtàkì bákan náà, bóyá a yá enu tàbí, a há enu tàbí a há enu díè kí-a tó pe ìró yìí se pàtàkì láti se àpèjúwe rè. Àlàyé lórí ìró fáwèlì kòòkan a - àìránmúpè, aarin, odò, àyànpè e - àìránmúpè, iwájú, èbákè, àhánudíèpè e - àìránmúpè, iwájú, èbádò, àyanudíèpè i - àìránmúpè, iwájú, òkè, àhánupè o - àìránmúpè, èyìn, èbákè, àhánupè o - àìránmúpè,` èyìn, èbádò, àyanudíèpè u - àìránmúpè, èyìn, òkè, àhánudíèpè an - àránmúpè, àárín, odò, àyanupè en - àránmúpè, iwájú, èbádò, àyanudíèpè in - àránmúpè, iwájú, òkè, àhánupé on - àránmúpè, èyìn, èbádò, àyanudíèpè un - àránmúpè, èyìn, oke, àhánudíèpè. *Àkíyèsí:- Àkíyèsí nip e kónsónántì meji – “w”/“y” – ko fi oriki jo kónsónántì nítorí ko si ìdíwó nígbà tí a bá pe àwon ìró wònyìí, síbèsíbè kónsónántì ni won, bóya nítorí pé a se àwòmó èdè gèésì mó won lána tàbí torí tí wón jé apààlà sílébù. 2. Ìsòrí ègé ìró alágbèékà:- Àwon ìró tó máa ń se àmílò ìlò ohùn ni àwon ègé ìró yìí – ìró ohùn. Àtúpín ìró ohùn:- Ònà méjì tó gbòòrò ni a tún lè pín ìró ohùn sí – Ìró ohun geere Ìró ohùn eléyòó Ìró ohùn geere:- Meta ni àwon ìró ohùn yìí: ohun òkè, ìsàlè àti àárín. Àwon àmì tí a sì máa ń lò fun won nìyìí: Ohun òkè – mí (/ ) èyi ni nípa gbígbé ohùn sókè. Ohun ìsàlè - dò (\ ) èyí ni nípa gbígbé ohùn sódò Ohun àárín – re (-) èyí ni gbígbé ohùn sí agbede méjì. Ìró ohùn eléyòó:- Èyí ni kí ohun wa maa yo lo sódò ati sókè nígbà tí a bá ń sòrò. Ònà méjì ni ìró yìí pín si Ìró ohùn eléyòó ròkè Ìró ohùn eléyòó rodò. Ìró ohùn eléyòó ròkè:- Ìró ohùn yìí máa n yò láti ipò rè ìsàlè lo sí ipò òkè nígbà tí a ba ń sòrò láìdénudúró. Àmì tí a máa ń lò fún ìró yìí ni ( v ) - àpeere - olópá, yí abbl. Ìró Ohùn eléyòórodò:- Èwè, ìró ohùn yìí máa ń yò láti ipò re, òkè lo sí ipò ìsàlè tàbí odò nígbà tí a ba n sòrò láìdénudúró. Àmì ohùn yìí ni (^) - àpeere - nâ, bê abbl. Silebu 2446 6417 2006-12-19T08:19:37Z Loadewole 101 [[Silebu]] SÍLÉBÙ Kí ni sílébù? Sílébù ni ègé afò tó kéré jù lo tí a lè fi ohùn gbé jáde léèkansoso. Tí a bá ń sàlàyé, a ni láti sàlàyé rè tòun ti ìró ohùn nítorí pé bí a perí ajá, a perí ìkòkò tí a fi sè é ni òrò sílébù òun ìró ohùn jé ní èdè Yorùbá. Bí iye sílébù bá se pò tó béè náà ni àmì ohùn se máa pò tó. Bí a ní sílébù méjì, àmì ohùn méjì ni a gbódò ní nínú irúfé òrò béè. Ìhun sílébù:- Ìhun méjì ni sílébù ni – odo sílébù apààlà sílébù. Odo sílébù:- Èyí ni sílébù tí a máa ń gbó jù lo nígbà tí a b ape sílèbù síta, òun kan náà ni o máa ń gba àmì ohun sórí. Àwon fáwèlì ni o máa ń se odo sílébù àyàti kónsónántì àánmúpè asesílébù “m” àti “n” tí won lè hùwà gégé bí odo sílébù nínú èdè Yorùbá. Apààlà sílébù:- Èyí ni ìró tó maa ń pààlà sí sílébù meji láàrín. Àwon ìró wònyìí máa ń jé kónsónántì, won kìí gba àmì ohùn sórí. Ìró “m” àti “n” náà máa pààlà sílébù, sùgbón wón máa ń jé kónsónántì pónbélè nígbà tí wón bá pààlà. - omo, iná, abbl. Èyà ìhun sílébù:- Meta ni èyà ìhun sílébù nínú èdè Yorùbá. F - fáwèlì KF - kónsónántì àti fáwèlì N - kónsónántì àránmúpè asesílébù. Àkíyèsí nip e, sílébù lè jé ègé ìró kan soso fáwèlì tàbí kónsónántì àránmúpè asesílébù tàbí kí ó jé àkànpò kónsónántì kan àti fáwèlì kan. Kónsónántì kò lè pari sílébù, béèni kò lè sùpò nínú èdè Yorùbá. Òrò eléyo sílébù àti olópò sílébù:- Òrò lè ni eyo sílébù kan tàbí kí o ni ju sílébù méjì, méta tàbí jù béè lo. Òrò tó ni sílébù kan ni a ń pè ni òrò eléyo sílébù nìgbà tí a ń pe èyí tó ni ju sílébù kan lo ni òrò olópò sílébù. Lábé òrò eléyo sílébù ni a ti rí àwon òpò òrò ìse onísílébù kan. – wá, je, pa, mu, gbé, kà, bà abbl. àpeere òrò olópò sílébù ni - Dúdúyemí, Adébómbò, àgbàlagbà abbl. Ìjeyopò fáwèlì nínú òrò olópò sílébù. Tí a ba ń sòró nípa sílébù, a ní láti ménuba àwon fáwèlì tí lè bá ara jeyopò nínú òrò olópò sílébù. A óò fi àmì àròpò sàgbékalè àwon fáwèlì méjì tó lè bá ara jeyo pò, nínú òrò olópò sílébù èdè Yorùbá- a + i, e, e, o, o, u, on, in, un, a i + i, e, e, o, o, u, on, in, en, un e + i, e, o, u, in, un. o + i, e, o, u, in, un, e + e, o, on, un, á, i, in. o + e, o, on, in, a, i. Àkíyèsí ni pe fáwèlì ‘u’ àti àwon fáwèlì àrán-múpè – an, in, en, on, un, ko le bèrè òrò nínú èdè Yorùbá nítorí èyí kò lè jeyopò nínú sílébù olopo òrò ede Yorùbá. Ànkóò fáwèlì:- Ànkóò fáwèlì ni àwon fáwèlì tí won jo ni àbùdá kan náà tí wón si le jo bára kégbé nínú àgbékalè afò. Ní èdè Yorùbá, ó dàbí eni pé ànkóò fáwèlì yìí ko múná dóko, ìdí nip e, ó ye kí gbogbo àwon fáwèlì tó jé èyìn lè jo kégbé pò - u, o, o - ó ye kí a lè rí àwon òrò bí, *ùwo (ìwo) *Òfò (Òfò), *Opó (opó). tàbí kí a rí àwon fáwèlì tó ní àbùdá iwájú tí wón lè mú òrò bí *ètè (ètè) ère (ère) abbl jáde. Bí ó tilè jé pé fáwèlì “i" lè bá àwon méjì “e”, “e” tó jé àbùdá iwájú se ànkóò nínú afò èdè Yorùbá. Iro Didako 2447 6335 2006-12-17T09:55:40Z Loadewole 101 [[Iro Didako]] DIDA AWON IRO KO Nínú àkíyèsi wá nínú ìró dídáko gégé bí ojùgbon kola Owólabi ti se àgbékalè rè nínú (ìwé ìtúpalè Ìjìnlè Yorùbá) (Fónétíìkì ati Fonólójì) apá kìn-ín-ní. a kíyèsíi pé àwon ohun wònyí ni a ní láti gbé yèwò. (i) Ohun tí ìdàko jé (ii) Ìwúlò tàbí ànfàà ní dida ìrólo ko (iii) sise àfiwé ìlànà àkotó pèlú ìlànà (iv) Èyà àdàko. Ìdàko jé ìlànà lílo àrokò (tétà àti àmì) tí enu ti kò le lórí fún kíko ìró nínú èdè gbogbo àgbáyé sílè. Lára àwon ìdí pàtàkì tàbí ànfààní tí á fin í láti se ìdàko ìró èdè Yorùbá ni ìwòn yìí:- (i) Lílo àrokò inú ìlànà ìdàko fún àpéjúwe ìró èdè Yorùbá wà ní ìgbàmu àsà inú ìmò èdà èdè (lìngúísíìkì) èyí tí ise èkó nipa sáyénsì èdè. (ii) Àrokò inú ìlàn àkotó kò tó fún fifi gbogbo àwon ìró tí a lè gbé jáde nínú èdè Yorùbá hàn b:a :- ó se pàtàkì láti toka sí ìránmú tí ó je yo nínú kóńsónàntì àkókó “w” nínú “won” àti ìró “w” nínú wó i.e. wón wo Bí o to jé pe àkotó kò lè fi èyí hàn; síbè nípa síse ìdàko ìró gbangba ni ó hàn. b:a:- Ó hàn pé ìró “w” ti ó wà nínú wón ni a ko ní [w] tí a sì ko ìró “w” tó wà nínú wó ni [w]. Bákan náà a o se àkíyèsí pé ìró ohùn méjì ni ó wà ìró ohùn geere àti ìró ohùn eléyòó. Ìró ohun geere lè jé ohùn òkè (/), àárín, tàbí ohùn ìsàlè. Ìró ohùn eléyòó ni a ń rí (i) eléyòórodò àti (ii) eléyòóròkè Bí a bá wo àwón òrò yìí (i) pákò pàkò nínú pípé pákò àkíyèsí wa nip é ìró ohun eléyòórodò ni ó jeyo (`) ni ìparí sílébù òrò náà iii Síse ìdàko ìró máa ń fi bi a ti pe ìró ní pàtí hàn láì mú pón-na lówó rárá. Èyí yó sì jé kí ó rórùn fún emi tí èdè Yorùbá kìí se èdè àbimibí rè láti ko. iv. Bákan náà ni lílo àrokò inú ìdàko láti sàpéjúwe ìró èdè Yorùbá wà ní ìbamu pèlú èkó nípa ètò ìró èdè àgbáyé tó kù nítorí pé gbogbo èdè ni àwon àrokò inú ìdàko wà fún. Sùgbón àmúlò inú ìlànà àkòtó kò wà fún gbogbo èdè. b:a:- ‘P’ nínú èdè Yorùbá ni wón ń ko ni kp nínú èdè. Bìni, Efilc, ati àwon mìíràn béè. AFIWE ÀROKÒ NÍNÚ ÌLÀNÀ ÀKOTO ATI ÌDÀKO Àwon ìgbìmo I.P.A. (International phonetic Association) ni won sisé lórí ìdàko ìró èdè àgbáye; okójopò isé tí won se ni a pè ni I.P.A. (International phonetic alphabet). Fún èdè Yorùbá, a ni orísìí ìró méjì:- ìró kóńsónànti ati ìró fáwèlì. Méjìdinlogun ni ìró kóńsónántì:- b:a:- ìlànà àkotó:- b, d, f, g, gb, h, j, k, l, m, n, p, r, s, s, t, w, y. ìlànà I.P.A. :- b, d, f, g, gb, h, j , k, l, m, n, kp, r, s, s, t, w, j. Bákan náà ni a ni ìró fawèlì àìránmúpè a, e, e, i, o, o, u, ìlànà I. P. A. a, e, ε, i, o, u. síbè, a ni ìró fáwèlì àránmú pè. Ìlànà àkotó in, en, an, on, un, ìlàn I.P.A.:- ã, Akíyèsí :- Àmù àfiyán ( ) ni ó máa ń fi ìránmú hàn nínú ìdàko. Láto fi ìyàtò hàn láàrin àkoto àti ìdàko ìró, ní láti kiyèsi nnkan méjì: (i) sise ìfàmùsí:- a máa ń lo koma (,) àdàmò di kólóònù (;) kólóònù (:) ami ìbéère (?) àmì ìyanu (!) ami ìdánudúro (.) Nínú àdàko, àmì méjì péré ni a máa ń lò. (i) I fún ìdánudúró díè (komá) (ii) II fún ìdánudúró àti àwon àmì yòókù tí a ń lò nínú àkotó. Lónà mìíràn, a ni àwon ìfàmìsí mìíràn nínú àkotó b:a:- komá olokè (’) àmì ayolò (‘ ’) àmì afò (---) àkámó afi -wòfún hàn ( () ) , kìí wáyé nínú ìdàko. Bákan náà ni àrà lilo lótà ń lá bèrè orúko tàbí ìbèrè òrò ni kìí wáyé nínú ìdàko àfi tí ó bá dúró fún ìró òtò nínú ìdàko. Èyà Àdàko Orísìí àdàko méjì ni ó wà (i) (i) Àdàko fòónù (ii) àdàko fónìmù Ìyàtò tó wà láàrin àdàko méjéèjì ni inú àkámó tí á máa ń fi àwon ìró ti a dà ko sí b:a :- àdàko fóònu: irúàkámó tí a ń lò fún un ni [ ] nígba ti a maá ń lo àkámó / / fún síse àdàko fóníìmù. Sùgbón bí òrò tí a se àdàko rè bá jù eyo kan tàbí ipínrò kan lo, kò nílò pé a tún ń fi won sínú àkámó mó. Fx 2448 6186 2006-12-15T14:38:30Z 12.201.131.9 New page: hey hey Yoruba Personal and Place Names: A 2449 6432 2006-12-19T09:09:04Z Loadewole 101 /* Oju-iwe Kiini */ [[Oruko eni ati ibi ni ede Yoruba: A]] [[Yoruba Personal and Place Names: A]] Awon oruko eni ati ibi ni a se akojopo re ni isale yii. Awon oruko ti o bere pelu 'a' ni o wa nibi. ==Oju-iwe Kiini== Afiyebi: The cult gives birth to this with great understanding Aagbe julee: Name given born- to- die-in-infancy Child (ogbanje) Means we ‘don’t have any hope in time’ Ajeiigbe : Name given to born –to – die-in –infancy child means ‘money must never to felly lost’ Aajuwo : Name give to born – to means ‘it will be possible to take cave of this child’ Aakoosin: Official title of Eekoosin king (ruler) AALA : Official title of Ilala king Aamonue: We don’t know his mind . It is an abikig name Aanuolu: The mercy of God Aanuoluwa : Mercy of the Lord Aaraadaa: A –place name in Ado –Ekiti, Ekiti-State of Nigeria. MEANING : We will buy it well. A market where strangers display their wares while native plead to buy the wares well. Aare ago- It is a quarter in Ede Osun State of Nigeria Meaning : It means that this hinge shirt put the skull of human being into an order if there is any damage in it with that of hen which is inside cage . this leads to its meaning . FAMILY (house) traditional doctors that deal with human skulls Aareoye : The president of the Chief / Chiefta-incy title . Aarinade : The middle of crown This name is given to a Child after at least three Children whose names start with Ade –Crown had been born. Aarinolu: The middle of the kings This name is gives to a child after at least three children whose names start with “olú(the lord) been born Ááriníosó: The middle of Oso (wizard)This name is given to children if at least three children whose names start with Oso (wizard) hed been born . Aarinmola: The center of honor. Aasa : Child that cries incessantly at night only Aatanda : Name given to born –to- die- in infancy child (ogbanje) Means’ ‘the ding hell (where died babies one buried) is lonely’. Aatandare : Name to born –to –die – infancy child (ogbeje) Means ‘the ding hell proclaim a good news that the child will not die’ 2. Aato- A Quarter in iwo Osun State . Aato Means : you will live long and be prosperous .The Name was given in order to prevent further death of youths. Aasa: Name of a child that is extremely smell when born. This the same child cries incessantly every right. Abadahunsi : We would have contributed to settling the quarrel – this probably has to do with the pregnancy or involves child’s parent. Abadina: Neighborhood in Ibaden oyo state Nigeria . Abadina : Means Dina’s granary people named thus granary after Dine be cause he was the one that colonize the place . ABADUNMI: I would have been denied of this child . Abatan: A child whose umbilical cord is wrapped around the left hand . Also called Erinle Abatan. Aba igbina: A quarters in Ibadan Oyo Stat Nigerian Aba igbina :Means Igbin’s graneny. It was one Igbina man that colonized the quarter Abaja oro : An area in Osogbo, Osun – State , Nigeria. MEANING : It was this place that the popular tribal mark “abaja”was normally done . Abajnigin: People would have made fin of me . Abanigbe: praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying means ‘a co-chiseller ( is usually the status of one’sunder) Abanikan- nda:- A quarter in Iwo, Osun State, Nigeria. (Abani kan n da, ikan ko le mu okuta). Termite wishes in van, they can never destroy stone. History had it that in olden days, there was a men, he was disturbed by the enemies, in his domain over the payment of homage i.e red Plainville but the problem was enor movs and He was commanded to say. Abanikan – nda ikan ko le mu Okita. Evil plot of enemy over the righteous can never be manifested. Abaniwonuda: Praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying means ‘they are merby making an attempt, (they can not harm me). Abati: Praise name based on some Ch Yoruba existing proverbs or other wise saying means “invincible (remnant of a wall amidst the ruins of a thouse , having failed to crash it, we make friends with it and use it as a bench). Abatan : Child renewed from the deity of river after worship as prescribed by the charmer. Abatanmi: I would have been deceived . Abati: Nick name means untouchable Abayomí: I would have been ridiculed Abe : Nickname – populist person who is generous to outsiders but strongly misery to members of his family, or short thin hyperactive and rich parson. Abéégúndé He that arrived with masquerade A Child born at the beginning or during the“Eégun”(masquerade) festival . Abéégúnjeun: Name given to a Child born to the family of masqueraders Means ‘Child who eats with masqueraders’ Abéégúnrin : He that walks with masqueraders A Child born at the beginning or during the ségún (Masqueraders festival). Abé jidé: He that arrived with ran A Child born during a heavy chow pour or on the first day of the first rain in the year. Áberígídí : Nickname – Short, robust, hyperactive and rich man. Abewéelá: Praese name reflecting a person’s occupation/responsibility – He who has okro plants flourishing on this farm. Abewéelá: A quarter in ílé-Ife Osun State in Nigeria. Abeweela Mean because an okeo farmer lives in that particular place of old hence the name . Abébí :It is a pet name means’ ‘one who is begged for before is born’ Ábéfé :A pet-name means ‘one to be begged before he/ she is married’ Abégbe:A female pet-name means ‘begged to be (arried/ had’ Abegbo :A pet-name means ‘one who responds favorably to entreaties’ Abeje :A pet-name means ‘one who runs an errand after being entreated’. Abeji: A female pet-name means ‘one to be beggede begore she wakes up’. Abejo: A female pet-name means an ‘one to be begged before she dences’. Abeke:A female pet-name means ‘begged to be petted’ Abeki: A pet-name means ‘one to be entreated and greeted’. Abemu: A female pet-name means ‘begged to be taken / possessed Abeni: A female pet-name means ‘begged to be had / possessed’ Abeo: A female pet-name means ‘begged to be looked at’ Abeokuta : A know in Ogun State , Nigeria -Under / beneath the rock Abepa : Official title of jigá king . Abéréojé: Nick name – Lead- needle A very thrum but effective person. Aberi: A pet-name means ‘one to be entreated before he/she is sean’ Aberuagbe : Praise name reflecting a person’s character/’status –He who reveres the elderly and the aged Aberuoluwa : Praise name reflecting a person’s character /status –He who fears the Lord. Abesurun: Personal name means : ‘Child who arrived with the Locusts’ Abewaji: A female pet-name means ‘one who wakes up with beauty’ Abodun: A female pet-name means ‘one to be entreated before Abeyo: A follower of Eyo (a masquerade peculiar to Lagos) Abiaala: Child born on the farm in the boundary space between one man’s farm and another Abiaga: Child born after the father was appointed a Chairman or president Abiaikaa: Child born in a farm hut, very near the granary there Abiala: Born unto the deity whose insignia is immaculate white cloth . Abiara: Child whose father dies before pregnancy was conspicuous on mother, and definitely born not later than nine months after the father’ Abiawe: Child born into a sacred shrine pot of water (figuratively). Abibade: Child who female a crown in the family Abiara: We have given birth to an addition to our body ( family) Abidakun: Born to pacify ( a quarrel in the family ). Abidemi: Personal name given to a Child born whilst his/her father’s return from journey was awaited. Abidogun: Personal name given to a child born whilst an outbreak of was awaited Abidoye: Born to await the Chieftamary title that is imminent. Abiegbe : Child born in Egbe town Abierin: Child born in Erin town Abofarin: One who walked (in)with the Ifa oracle . The Child born at the beginning of the Ife worship of festival. Abiiba : A female Child born after the death of the grandfather . Abiiketu: Child born in ketu town Abiina : Granted that we have given birth to him (there remains the problem of his survwal )- Name of born –to –die –in-infanly Child (ogbanje ) Ajijaro: One who is born to belie detractors. Abike : A female pet-name means ‘one born to be petted’ Abiloye : Child born after the father was conferred with a chieftaincy title . Abimbola: My birth connotes the birth of honor, or I was born to meet honor Abina: Name given to Child born –to-die-in-infancy Child (abike) Means ‘We have given birth to him/her , but his/her survival is dicey’ Abinusawa: Praise name reflecting a person’s character/ status – person Who in fit of anger got a shield for himself. Abinupagun: Praise name reflecting a person’s character/ status – He who kills a vulture in a fit of anger Abiodu: Name given to a Child born into the Ifa Cult Abiogun: Name given to a Child born at the time of war . Abioke : Child born one the hill Abioro: We have given birth to an addition to oro’, the tolem of the ‘curfew’ cult” families. Abioye: Born into chieftaincy or born in addition to Chieftaincy Abiodun: Child that is born during an festival Abiogba: Child born in the garden born Abioje : Name given to a Child born into masqueraders’ cult’ Abiila: Child born into a noble family Abiona: Child that is born on the way, during a journey Abioro: Born into wealth Abiose: Child that is born on a day of worship of God , or named deity . Abiri: We have given birth before . This name is given to a child whose birth was accoinpamed with unusually difficult lab our. Abiringbere: Praise name reflecting a person’s gait – Person of slow gait . Abisade: Child born soon after the father was crowned . Abisogun: Born into war or born during war . Abisoye: Born into a Chieftaincy title or born in addition to the chieftaincy. Abisuga: One who is born in a palace . Abórísádé: He that arrival with god Child born during the celebration of god’s festival. Abóró: Official title of Ïbèse king. Aborò: Official title of Iborò king Abóródé: Name given to a Child born to one’s family mean’s ‘Child who arrives with the orò god’ Abóròwá : Name given to a Child born to oro’s family means ‘Child who comes (to the name with the god of oro’ Abòsúnle : Child born by an Ifa priest means ‘child who found am won staff used by am Ifa priest (osùn) in the house –hold’ Abóyèdé: Child who is birth concedes with a Chieftaincy celebration in the family Abóyèjí: Child who rode into the family simultaneously with a chieftaincy function Abòábá: Personal name means ‘born for me to find on my return’ A Child whose fragrance we bean conceived before his/her father travels on a long your nay. Abóbadé: A Child born into a royal family means ‘ child who arrives with the king’ Abóbayé: Name of a Child who has survived the perils of birth at the time the king passed the ritual test(prior to his coronation). Abóderìn: Name given a Child born into the family of hunters Means ‘Child who arrives with the hunter’ Ábódúnrìn: One who walks in with a festival . -Child born during the celebration of any annual festival . Abódúnwá: He that comes with the year/festival Child born during the celebration of any annual festival. Abògùn: Title name turned to personal name means’ Chief priest of the god of Iron (Ogùn)’ Abójèdé: Name of a Child born into masquerader’s family means ‘Child who arrives with the masqueraders’ Abókàdáyé: Name given to a Child born at the time of corn harvest. Abòkè: Praise name reflecting a person’s occupation /responsibility – Priest who responsible for offering sacrifices to the sacred hill . Abóládé: Personal name means ‘he chose to come into a family of noble rank’ Abólápó: Personal name means ‘he who grand up as this family’s nobility increased. Abolárín: He who walks in the company of honour just bestowed on family member. Abólárìnwá: Personal name means ‘he who chose to come into a family of noble rank Abósèdé: She who arrives with the sabath day of God, on named deity . Abósunrìn: Name given to a Child born at the time of the Òsun (goddess of water) festival . Abóyade: One who arrives with Oya deity. Abóyají: Name given to a Child born to the family worshipping the the goddess of Oya means ‘Child who awakes on earth at the same time as Oya’s festival starts’. Abóyarín: Name given to a Child born to the family of the goddess of Oya Means ‘Child who arrives with the goddess of oya’ Abóládé: Child born whilst the father enjoyed nobility and distinction. Ábùdíore: Inexhaustible gift Abúlúdé: He that arrived with the drum. Child born during drum en’s annual festival. Abúnilóle: Praise name based on some Yoruba escorting proverbs or other wise saying means ‘he who abuses me calling me lazy bones (does not wish me well). Aburúmakúú: Nickname –the who is too incorrigible to die . Adáàlúmò: Nickname turned – one who knows to surname the town on his own. Ádàbà : Nickname ( name of a bird ) turned to surname means’ ‘dove’. Ádàbánìjà: Praise name reflecting a person’s character/status – A dove in combat. Adágòjo: Nickname – He/She who walks with dainty steps. (9)Àdàdò: A quarter in ìséyìn in Oyo State. Nigeria . meaning : A marker in Iséyén town named atter Ebedis Ifa priest called Ádàbò. Adágún : Nickname –Lake, pool of water, a self confident lone operator. Adákéjá: Praise name reflecting a person’s character/status- He who fights in silence . Adálémo: Praise name reflecting a person’s character /status – He how builds a separate house for this magical medicines Adámolékun: Praise name reflecting a person’s character/status –A strict desalination. Adámolúgbè: Nickname – He who saves a child from pun hutment. Adánáàjà: Praise name reflecting a person’s character/ status –person fond of making frees of strife. Adánímòle: Nickname turned one who owns to surname –Islam alone as a private property. Adánlawò: Nickname – The one with the glistering –clear skin. Adánmásàá: Nickname turned –One who shines /glitters to surname and does not fade. 18.Adánrí: It is a quarter in Iloràá in Oyó township, Oyo State Nigeria. MEANING: Here was a place where king’s barber stayed in those days. Adárabíerín: Praise name reflecting a person’s appearance – person who is as handsome as an elephant. Adáradénú: Praise name reflecting a person character/ status –person whose goodness extends from his appearance to his motives . Adáralájo: Praise name reflecting person’s appearance –person of splendid appearance in a social gathering . Adáralégbé: Praise name reflecting person’s appearance -person of gorgeous appearance in a social gathering . Adáralóùn: Nickname –The one with the beautiful voice. Adáramájà : Nickname – He who is too handsome to be involved in a fight. Adáramòsàá: Nickname turned –He who is to surname handsome and does not fade. Adáramóyè: Nickname – He who is well fitted with a chieftaincy title . Adáramólá: Nickname that has become a surname means ‘he who is handsome in addition to having honour. Adàrán: Nickname that has becomes a surname means ‘one who cover the bride’s head with velvet cloth . Adáramíjó: Nickname turned to a surname – He who is beautiful to look at clanking Adáranijo: Nickname turned to a surname –He who is good to have in one’s or congregation . Adáranilà: Nickname turned to a surname –He/She whose face is beautified with tribal marks . Adáranìsàngo: Praise name reflecting a person’s character/status –Person whose performance is very good when playing the pant of sango the god of thunder. Adáraníwòn: Nickname turned to a surname –One endowed with just enough handsomeness (that would not attract the attention of witches). Adárópalé: Nickname turned to surname-One who prepares inchgo suspension specifically to dye the flower of the house, beautifully. Adátán: Official title of Asá king . Adáunse: Nickname –The independent farmer of herbalist . Adéàga: Child born on a chair (figuratively ) Adéagbo: The Crown of the family clan or Crowd . Adébaba: Personal name means ‘father’s Crown Adébágbo: Personal name given to a Child who on arrival found a crowd of relations . Adébájò: The Crown returns from a journey. Adébámbò: Name given to a Child born to a royal family means ‘Crown Comes crown with me’\ Adébámigbé: He who has come to stay with me . Adébámyí: He who has come to wake up daily with me . Adébá`ngbé: He who has come to stay with me . Adébanjí: He who has come to wake up daily with me.. Adébá`njo: He whose arrival has gratified me . Adébá`njo: The Crown fits me (matches me ) Adébámiké : The Crown helped me to Pet Adébá`nké: The Crown helps me to Pet. Adébá`nlé: Child whom the royal sire found at home (on returning from a journey). Adébá`nwá: Name given to a Child born to royal family means ‘Crown accompanied me hame’ Adébárá: Name given to a Child who on this arrival found relatives galore. Adébáre: Name given to a Child who on on arrival found conviviality. Adébáwo: He who on his arrival found the Ifa cult in the family . Adébáyò: Crown meets / joins joy Adébáyò: Name given to a Child who on arrival found joy in the family . Adébé`nwó: He who has come to stay with me Adébésin : He who on arrival found a horses in the household Adébíàgbà: Praise name reflecting a person’s character/ status – He who arrays himself like an elderly man. Adébíléwò: He who has come to stay in the family. Adébímpé: The Crown begat me whole Adébí`nólá: Born of royal lineage family into a heritage of nobility. Adébí`ntán: A personal name means ‘my father a man of royal –lineage descent, has given birth to me as a person of excellent fortune. Adébísí: The Crown gave birth to more. Adébíyìí: The Crown gave birth to this Adébóhun: Personal name given to a female Child who on arrival found plenty of properties Adébójèé: He who on arrival found plenty of lead ornaments Adébólú: Royal lineage father has gave birth to a principal Child. Adébòméyín: Our royal –lineage has covered my back thus protecting me Adébómì: Personal name means óun royal lineage crown has protected Adébóníkèé: She who on arrival found a comforter Adébori: The Crown triumphs Adébórò: He who on arrival found the god Oro (to be the family dimity Adéborúwá: Official title of Gbogbo king Adébóyé: One who on arrival found title in the family Adébóyèjo: A Crown fitly associates with a title Adébóyèjo: He who has come to delight a chieftaincy title holder. Adébóyìn : Who on arrival found honey –sweet, joy and harmony in the family Adébódún: He who on arrival found a festival in progress. Adébogun: The Crown returned from war. Adébójè: One who on arrival found masqueraders cult in the famil Adébólà: He who on arrival found Nobility Adébóláje: He who has come to live with a family of noble rank Adebólájokòó: He who has come to abide with a family of noble rank Adébólawá: He who arrivals with honour Adébónàjo: A Crown fits in well with curt. Adébóólá: He who one arrival entered upon a heritage of nobility. Adébósìn: She who found many servants in the family . Adébóya: He who on arrival found the goddess Oya to be the family dromely . Adébúkólá: The Crown adds to/ Completes honour / status Adébùlé: My Children, nay ,my Crowns have increased Adébúnmi: Our royal lineage has given me this child Adébúsíyí: He who has come to enhance his parents reputation . Adébúsóy`de: Crown adds to a title Adébúsola: She who has come to snhance honor of her parents . Adébúdúyì: The Crows adds to dignity. Adébútú: My Children, nay, ,my Crown have become multitudinous Adédayó: Crown becomes joy Adédàmólá: The Crown mixed with honour/status Adédàpò: Crown affiliate Adédáre: Crown exonerates Adédarídé: The Crown has come round to our turn Adédé: A male personal name means ‘a Crown has arrived Adédèjì: Crows become two . Adédeké: He who has come to give his parents protection. Adédèye: He who this arrival Connotes honour. Adédeyin: One who has come as a fragile person, as fragile as an egg. Adédigba: Crowns increases to two humded Adédìmíla: My father of royal descent bound me securely till I survived the ordeal. Adéd1diran: Kingship becomes heredity. Adédòkun: The crown becomes a sea. Adédojà: The crown becomes a marker . Adédòtun: The crown becomes new. Adédùntán: Crown is sweet to the end last. Adédùn-ún-nú: The crown is a thing of joy for one to have. Adéèbékún: He who has come to wipe off my tears. Adéèyè: Crown of salvation., Adéèsó: Personal name means ‘a crown for my time of prosperity and dancification’ Adéèyó: The crown of the Éyò’ masquerade worshipped in the family. Adéfarasin:The crown is hidden away. Adéfémi: The crown loves me. Adéfolúké: The crown came for this child with the help of God . Adéfoláké: The crown pets (him) with honour. Adéfolárìn: The crown walked with honour. Adégòké: Crown ascends a hill or crown progresses Adégoróyè: The crown ascends to a title. Adégoríìté: The crown ascends the throne. Adégbìté: The crown receives a throne Adégbóyèga: A crown raises a chieftaincy title high. Adébóyèjo: A crown well complement a and chieftaincy title. Adégbénró: The crown lifted me upright. Adégbìté: The crown takes a throne. Adégbóyè: Crown received chieftaincy title. Adégbóyèga: The crown raises the status of chieftaincy. Adégbolá: The crown takes status. Adé`nyé: Crown of salvation . Adéjàre: The crown is vindicated. Adéjoké: Crowns join in petting. Adéjùmòbí: Crowns assembled to give birth to this child. Adéjùmòké: Crowns assembled to give birth to this child. Adékàmbí: Crown specially gave birth to me Adékémi: The crown takes came of me . Adékóyemi: One whose arrival dignifies us. Adékógbé: Name given to born-to-die-in-infancy child (Ábíkú) Means ‘one who arrives to reject the bush (grave). Adékólá: A Child from a royal family born to gathered honour. Adékòyá: The crown rebuffs insults /suffering. Adékúnlé: Crowns fill the house . Adélabú: The crown crossed deep waters. Adélájá: The crown settled the quarrel. Adélánà: The crown makes a way / cuts a path. Adélànwá: It is a crown we are looking for. Ádélé: Successor , he that will keep and rum the house when the father is dead Adélébáre: One who finds goodness at home. Adélélé: A Child who comes to lead. Adéléye: The crown has gracefulness/dignity Adéloyé: A crown is the mark of chieftaincy title. Adélùgbá: Crown is time. Adélùmò: Crown is knowledge . Adéràgbé: Crown surrounds (me) Adémósùn: The crown chooses the cam wood of parenthood or the crown chooses divination powder Ádémólá: Crown took honour. -A male child born to a royal family and at the same time met honour in the family at the time of his birth. Ádémúlá: Official title of Ifèodan king . Adémúlégún: The crown makes the land stable. Adémúusàgún: The crown makes character straight (good) . Adéníba: The crown has a father. Adéníìjí: Crown has refuge (for the oppressed) . Adéníkèé: The crown has ( need of) care. Adéníran: Crown has pedigree. Adéníyé: The crown has salvation or the crown has thoughtful mind/memory. Adéníyì: Crown has dignity. Adénrelé: Crown is going home . Adénúgà: The crown has a royal courtyard . Adéògún: The crown of the god of iron. Adéòyó: The crown (first son) of a man called òjó. Ádéolú: Crown of God. Adéomi: Crown of water - It is a female personal name. Adéòti: The crown does not fade. Adéoye: Crown of chieftaincy title. Adéolá: The Crown of honour. Adépàte: A male personal name means ‘Crown exposes goods for sale’ Ádépèlé: Crown increases. Adépeju: Crown is complete -The birth of the Child made to all the relatives to complete. Ádépèlé: Crown increases. Ádápógun: Official title of Ipogun king . Adép`ojú: Crowns are too many. Adérèmí: The Crown stopped me from weeping . The crown consoled me . Adéríbigbé: The Crown finds a place to have . Adérinlewá: The Crown walks home (have). Adérìnmólá: A female personal names Means ‘Crown walks in/with honour. Aderògbà: Crowns surround me Ádérójú: Crown is at peace -A Child born to a royal family when there is peace in the family. Adésànyà: The Crown compensates for the suffering. Adésígbìn: The Crown opened the Ìgbìn drum (Obàtála’s drum) Adésínà: It is a male personal name means ‘One who comes to open way (of success /progress)? Ádésóyè: The Crown watches over a title. Adésojì: The Crown is revived Adésínà: Crown opened way -The birth of the Child opened way for the parents. Adétokinbò: Name of a Child born-to a royal family Means ‘Crown arrived final overseas’ Adétówúni: The Crown is enough to elate one. Adékóyùnbó: The Crown is as valuable as European. Adétorò: Crown is peaceful. Adétola: Crown is equal to honour. Adétúnjí: The Crown has re-awaken. Adéwálé: Crown Comes back home Adéwèmímó: Our royal lineage has washed me clean from every stain of giult Adéwúmí: Crown is liked by me Adéwúsì: Crown is very good Adéyanjú: The Crown has cleared (all the controversies /problems e.t.c. - A male Child born to a royal family after the parents are out of problems . Adéyefá: A Crown befits Ifá the god of divination. Adéyemi : Crown befits me - Name given to a male Child born to a royal family. Adéyemo: A Crown befits a Child . Adéyeyè: The Crown befits little Ádéyí: A male pentane means ‘he who turns around himself when bound’. Adéyínká: Crowns Surround me. Adégbésòtè: Nickname turned to a Surname – He who creates a group specifically for rebellion. Adégbéyeni: Nickname turned to a surname –He who is presence among comrades is dignifying . Adérùpokò: Nickname turned to a surname – He who overload the boat. 20.Ádíátù: A quarter in Ogbomoso in Oyo State Nigeria. Meaning : Name of an health worker who is generous and kind to people. The quarter was named after him due to his generosity. Adífálá: Praise name reflecting a person is occupation / responsibility – Ifa priest enriched through his prestige in divining correctly. Ádígún: A male pet-name means ‘he who is packe straight upright. Adígbòlùjà: Nickname turned to a surname – He who collides with a fight, he enters a battle or fight. Ádímúlá: One you can hold and be saved or one confided in or one whom one trusts for salvation. Adínimódò: Nickname turned to a surname –He who blocks people off at the river with no room to escape. Ád`ió: A male pet name means ‘one who gets up even after being tied hand and food’. Ádìsá: A male pet-name means ‘one who is packaged or tied and run assay. Adó-Èkìtì : A town in Èkìtì State Nigeria. Adó-odò: A town in Ogùn State Nigeria. Adómìnàsì: Official title of Idóminàsì king. Adóò: Official title of Idóò king. Adó oko: Official title of Ídó oko king. Adùbí: He that we scramble to bear as a Child. Ádùbí: Child born with a leg- presentation during labour (see Ige) Adúbíàrán: Praise name reflecting a persona’s appearance –person whose complexion is velvet black Adúbíif\á: Praise name reflecting a person’s appearance –person whose is as black as divination palm nuts. Adúbímá: Praise name reflecting a person’s appearance –person whose complexion is ìmá-insect glossy black. Adúbíobì: Praise name reflecting a person’s appearance –a person whose smooth complexion is as black as divination palm nuts Ádùfé: A female pet-name means óne whom people scramble to love’. Adùké: A female pet-name means ‘one whom people scramble to love’ Adúláwò: Nickname turned to a surname –The one with the black skin. Adúlójú: The one with the black face Adúmáadan: Glitteringly beautiful black Child . Adúmátìí: Nickname turned to a surname – The one whose black skin never fades, or never becomes ugly. Ádùnfé: A female pet name means ‘one who is charming and amiable’. Ádùnní: A female pet-name means ‘sweet to have /possess’ Adùnolá: Sweetness of honour. Adùn-ún –mu : An area in osogbo , Osun State , Nigeria. Meaning : A river where everybody loved to drink from in the olden days which was why it was named “adun-un-mu. Adùn-ún-mu = Something they is very easy to drink . Adúràágbá: My prayers are effective. Adúrógà : Nickname turned to surname – The one who waits to fight of never runs from battle. Ádúwó: He who many relatives scramble to look after. Afaajì: Official title of Ifaajì king. Adáríogun: Nickname turned to a surname- The warrior who brings home a lot of spoil from battle. ==Oju-iwe Keji== Afaségbèjò: Praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying Means ‘one who decides to collect rain water in a sieve (is deceiving himself)”. Afé: Pet-name –name given to a fun-loving , stylish-dressing teenager. Afébíoyé: praise name reflection a person’s character/ status – A slender person with quick and digit movement as the harmattan wind . Afikúyònú: There was no death that would make my enemies to ridicule me. Afélumo(bí oyé) : Nickname – He who breeges people cold take the harmattan wind. Áférè: Nickname –The light one, the portable one; short, thin person. Afìlaka: Nickname turned to surname- The very tall swinging one, who nave snaps/ breaks . Afìlala: Praise name reflecting a person’s gait – Tall person who leans back as he walks. Afólúké: She who is to be pampaned with the grandeur of olu’- the paramount chief. Afawówé: Nickname turned to surname – One who is so rich that he bathes with money. Afolábí: One given birth to with affluence and honour. Afoláké: She who is to be petted with family affluence and honour. Afolágbadé: One who received a crown with glory. Afolálù: One who adds to honour. Afolámí: One who breathes with honour. Afolárànmí: He who infects me with honour, Spreads honour to reach me. Afolárìn : He who walks in (at birth) with dignified honour. Child born on schedule with easy labour and no comphcations. Afoláyan: One who prance with honour. Afólórunsó: We leave him under the protection of God . Áfònjá: An Aláàfiri family cognomen Means’ the Afican breadfruit fell off its tree (unto the head of the rebellious subject of the Alàáfín . Afùàpé: One who is perfect in character . A healthy person rather quiet Child who feeds, sleeps and defecates on schedule during the first week of life. Afúwàpé: One who is perfect in Character Fully spelt out name of Afùàpé Agan-ún : Official title of Ìròlú king . 19. Ágárò – A quarters in sagamu- Rémo in Ogun State, Nigeria. Àgáròó:- means a house built at a small distance to the town by an high powered Chief that should not prostrate to the king Agesinyowá : A quarter in Ilé-Ifè Osun State in Nigeria. Agesinyowá means those who use to mount horses in order to welcome “owa” whenever he visits Ooni of Ife in the olden days. Agírí: Nickname turned to a surname – The story, the tough, especially in battle. 9.Agodì: A quarter in Ibadan . A tent that was built at the outskirt of the town. Àgó, èhìn odi. Àgòrò: Nickname turned to surname – Supplies and logistics chieftain in the army. 14. Àgó- Eégún : A quarter in Lagos, Lagos State. Meaning: masquerades’ camp /base. The first settlers of this place were mainly people from the masquerade lineage. 18. Àgó –Èyò : An area in Owédé Lagos State Meaning : The camp of Èyò- masquerade. The “`Eyò”family, a masquerade peculiar to indigenous Lagos i.e Èkó, are traditionally the owners of this place. 19Àgó- Ìsàgà: A quarter in Owódé, Lagos State. Meaning: The base of ‘Ìsàgá’people. The first settlers of the area emigrated from ‘Ìsàgá’ and thus the place was named the base of this people. Agóàwòyè: A town in Ijebu land of Ogun state: Àgó Télò: A quarters in Ibaden Oyo State Nigeria. Àgó Télò: means Tailor’s’ tents, a place where Tail ions gather to sew clothes. 1Ago-wándá : An area in osogbo Osun- State . This means wande’s camp. They name was coined after the first setter who bare the name wá`ndé. Àgunbeléwò: An area in Osogbo, Osun State , Nigeria. Meaning : A very high mountain outside the city which when climbed one will be able to see every part of the town clearly. Agúnbíadé: Nickname turned to a surname –One who is straight as a crown on the king’s head. 7.Agúnlófì: It is a quarter in ìloràá ìn Oyo lownship, Oyo State Nigeria. Meaning: The name of this quarter can be traced to the traditional “aso òfì” which was the order of the day in those days in this quarter . Agúnióyè: Nickname turned to a surname – Bafflingly upright seated on the throne . Agúnyánmásssu – It is a quarter in Ede Osun State of Nigeria. Meaning – It is a powerful house in Ede in Osun State. They use to entertain visitors with pounded yam during sango festival without pounding yams or cooking yams this lead to its meaning . Àgùrá: Official title of Ìdó Àbékulà king. Àgbàojè: Nickname turned to surname – The elder worshipper in the ancestor –worship called Egún-gún , the masquerade. Agbàbíàdá: It is a quarter in Ede in Osun State of Nigeria Meaning . It means that the founder of the place was a powerful and hardworking someone. He used to defeat anybody whenever there was wresthy festival .This lead to its meaning Agbadagbada: Official title of Ìwàyà king. Agbàdàyé: Official title of Ìgbàdàyé king. 16 Agbàgótolóba : An area in Osogbo Osun State . It means the one who puts a camp near òbà people . The place is inhabited by people from òbà, a town in Osun State. Agbájé: Nickname turned to surname – He who takes investments or money along unto his chieftaincy seat Àbálájobí: Born with collective / communal efforts Àgbàlé: A male pet name means ‘one born as a pleasant. Extra sup0rise’ Àgbara: Elderly body. Name given to a Child born to an elderly father and /or by elderly mother. Àgbàsàlè: Nickname turned to surname – The elder down town, or the cultivate arbiter of conflicts. Agbégbolá: To be carried about and received honour . 13.Abégiró: A compound in Ede Osun State of Nigeria . Agbégiró means a compound name and the main accusative of those people is a wood carve . Agbégbàn: Official title of ìgbégàn king . Àgbéjóká: To be carried and danced about with it. Àgbéké: A female pet-name means ‘one who is carried to be petted’ Agbélùsì: To be carried about and becomes famous Child born after very many yeas of doing everything possible to get a pregnancy and his birth and being carried around will make the mother famous. Àgbéjoba: To be carried and honour like a king. Agbéjoyè: To be Carried and become a chief. 19 Àgbélù: It is a quarter in Ìloràá in Òyó township Òyó State Nigeria. Meaning : It means carrier of drum. This drum was that hoed to frighten the people of this community . The quarter where this drummer lived was then called “Agbéldù” Agbélúyì: To be carried and be prestigious . 15.Agbèrò : A quarters in sagamu- Romo, Ogun State, Nigeria. 11. Agbero: means a garage where the drivers loaded their vehicles with passengers. A place where touts are living . Àgbétúnyìn: Child to be prggy-bagged to comfort the back (first Child after many. Frustrating years of looking for a pregnancy). Àgbétúyì: To be carried and be prestigious . Àgbélúyí: Farming has prestige Àgbèsanwá: Farming is beneficial or enriching to us. Àgbésanmí: farming is beneficial /enriching to me. Àgbèésánwá: farming has been good to us, has made us wealthy. Àgbèsànwá: Farming is beneficial enriching to us. It is a dialect variations of “Àgbésanwá. Agbétì: Nickname turned to a surname – One who can never be lifled off the ground, either because of wreathing skulls. Àgbède: A pet name for the blacksmith himself. Agbésànwàá: Nickname turned to a surname – The one who avenges wrong –doing sharply and fearlessly. Àgbétólà: Farming is equal to honour . Agbógún –ùn : Nickname turned to a surname – The one who carries the deity of iron with dignity and given dignity to the deity . Agbòjò: Nickname turned to a surname – The one who receives or controls rain. Agbólógeníyì : Nickname turned to surname – (1) One who makes the fashionable to be respected. (2) The gold smith . Àgbóluajé: He who makes ‘olu’ become rich investments . Agbo màálù : A quarter in ìmèko Ogun State in Nigeria. Agbo màálù is the place where the Fulani first settle with their cows. Agbo màálù –flocks of cattle Aaboolá: Circle of honour. Ajédìran: Witchcraft becomes hereditary. Agbóládé: He who brings in honour A male child born after two or more female children in succession. Agbóláolé: He who brings in honour. A male Child born after two or more female children in succession. Agbómábìni : nickname turned to surname – The one who hears that people gossip, or speak ill of him, and never queries them. Agbómábiwón: Nickname turned to a surname – The one who hears that people gossip’ or speak ill of him, and never queries them . 8.Agbótékúyò: Agbótèkúyò – A locality in Lagos, Lagos State. This means the one who is happy to hear about the masquerades’ regalia . Òjè’, the founder of this place was someone who derived gread pleasure in seeing various masquerades’ egalia(s) and this earned the area its name . Ahàba: Official title of Òde Àjàgbà king (ruler) . Aìíbínúomo: people do not get annoyed with the birth of a Child . 17. Ahóyaya: A quarter in Ogbonmoso in Oyo State Meaning : The name emerged as a result of the sound being made by a tree when breeze blows it. Aìíkí: Nickname – One, who out of fear is never greeted by anybody who sees him. Aílérù: The world (people) is to be feared Child born after a hard prolonged labour that was believed to have been caused physically by malevolent people Aìmonuúrè: Name given to born –to –die-in-infancy Child (Abíke) means ‘we do not know his/her mind’ Àìná: Female Child born with umbilical cord named in all Yoruba ethnic groups except the Ìjèbú who gives the name to both sexes. Ajàálè: Official little of Ìjàá king (ruler) . Àjàdí: Petname – People scramble to block him into the house so that they cab have him exclusively. Àjàdó: Male petname – people scramble to install drum of settle him down . Àjàgbé: A male pet-name means ‘one fought for to be possessed / carried Àjàkáyé: Nickname turned to surname – The one who fought all over the “world” Àjàlá : A petname – people scramble to (tick his body) be around him. Ajàlórun: Official title of Ifèyàgbà king (ruler) 8 Ajàmopó: A quarter in Ile –Ife, Osun State in Nigeria Ajàmopó: means where a hunting dog killed en animal for it’s owner. Àjàmú: A male petname means ‘one who people scramble to take’ Àjànà: Title name turned to personal name means ‘chief member of the Orò guild’ Àjànà: A Chieftaincy title among the Òsùgbós Àjànà: Official title of Àfá/ Òkèègbè king ( ruler) Àjànàkú: Nickname (name of animal) turned to surname means ‘Elephant’ Elephart signifies ‘large size and proven . Àj`aní: A male pet-name means ‘one fought for to be had / prossessed’, Ajánlékòkò: Praise name reflecting a person’s character/ status – A dog is driving hyena Àjàó: Petname – people scramble to have a look at him . Àjàpé: A male pet-name means ‘one fought for to be complete excel’ Àjàsá: Child born wearing the member are around its body (i.e with the head and feed uncovered) Ajàsìn: A princely title or high chief title . Àjàsé Ìpo: A town in kiwara State of Nigeria . Àjàyí : Child born face down wands . Ajébámidélé: Money/ Investment gets home with me. Ajédé: Money/ Investment has arrived . Ajégúnlè: Ajégúnlè: A quarter in Lagos, Logos State. Meaning : Bounties have arrived. This name stems from the fact thayt business thrives here, hence the name ‘Ajégúnlé. Ajégúnlè: Money/ bount is has arrived . Ajégbéè: Money / Investment is noyt lost Ajéìgbé: Money/ Investment never gets lost Ajénifújà: Nickname turned to surname – Money is what makes it possible to throw party and invite a live band to play, in order to brag. Ajénúsì: Wealth epitomizes fame. Ajèníyà: Money/ Investiment has insults. Ajèríyí: Money/ Investment has prestige . Ajénùsì: Wealth epitomizes fame Ajépé: Money/ Investment is profitable. Ajerò: Official title of Ìjerò Ekiti king . 12.Ajerò : An area in Ife Osun State. Meaning –A place where meetings were held in the olden days to discuss issues concerning the town. Ajétúnmobí: Profitable investment makes a Child to be born again . Ajéwolé: Money/ Investment enters house . Ajéwúmí: Money/ Investment pleases me Ajéyalemi: Money or investment branches into my house . 14Àjé: It is a quarter in Ìloràá in Òyo township, òyó State Nigeria . Meaning : There used to be a man who was skilled in witch craft and who salved all problems in this quarter. Ajíbájé: He who wakes up to meet money . Child born when profitable commercial ventures have just unproved the parents quality of life significantly Ajíbádé : He who wakes up to meet the crown Name of male child in a royal family, or a family whose totem is the crown “Äde” Ajepéayé: Nick name ___________ long – lasting njoyment (of life) Ajíbábìí: He who wakes up to meet family members . Ajéìígbé: Name given to born-to- die-in-infancy Child nears ‘money must never totally lost’ Ajíké: One wakes to find petting . Ajíbódú: He who wakes up to meet Odù of Ifa corpus. Ajibosó: Name given to somebody who wakes up to worship the “wise”god- òrìsà –oko. Ajíbówú: He who wakes to meet “owu” the very heavy won mallet used by blacksmiths. Name given to a blacksmith’s son. Ajíbóyé: He who wakes up to meet chieftaincy little Name of a mat child of a titled chief . Ajíbólá: He who wakes up to enjoy wealth . Ajíbósé: He who wakes up to meet the holy day of the worship of the family Deity Child born in the early hairs of the family sabath day . Ajídábá: Nickname turned to surname – One who wakes up to grow older every day (like the banana tree) Ajídáun: Nickname turned to surname – One who is aroused from sleep and makes compensatory demands for waking him up. Ajíga (bí ògèdè) : Nickname turned to a surname – Daily (feast) growing child (like the banana tree) . Ajígbáàgún: Ajígbáàgún: A Quarter in Iwo Osun State . Ajigbaagun means juju inheritage. People who inherit juju from their family. Ajígbaàgìn- One who wakes up very early to collect charms . Ajígbólámu: Nickname turned to surname- One who drinks honour at waking up in the morning . Ajíjedídùn: Nickname turned to surname – He who wakes up in the morning to eat what is sweet . Ajíjolá: He who wakes up to enjoy wealth. Ajíké: Petname- She who is aroused from sleep in order to be petted. Ajíkòbí: Petname- He who wakes up to meet the whole family daily; a uniquely loved Child. Àjílà: An Aláàfin totem – one who makes his wake –up caller wealthy. Ajílété: Ajílé: A quarter in Abeokuta, Ògùn State ‘Ajílété’ is a contracted from of Ajílé-té-n-té, the nick- name name given to the wife of the founder of the area who was foncl of posing, probably, at their balcony very early in the morning everyday. Ajíléye: He who wakes up to possess chugnity . Child born Shortly after a befitting honour has been bestowsed on his father or grandfather . Ajílore: Petname – One who wakes up to have relatives, or One who has relatives very early in life. Ajímájásán: Nickname turned to surname- One who does not eat any meal without meet everyday. Ajímókó: Nickname turned to surname – A successful farmer –one who picks up hoe on waking up. Àjín-ún: It is a female petname means ‘one who bluffs at being woken up’ Ajíríre: Nickname turned to surname –One who wakes up to experience good things. Ajírotútù: Nickname turned to surname –He who forges cold won very early in the blacksmith workshop. Ajísafé: One who wakes up and begin to fop around. Ajíse: A male pet-name means ‘he with early morning activities’ Ajísebútú: Nickname turned to surned –Strong farmer who wakes up to raise dust daily. Ajísefíúní: Nickname turned to surname – One who wakes up to behave daintily with perfection. Ajísegírí: Nickname turned to surname – One who wakes up to behave smartly. Ajísekólá: Nickname turned to surname- One who wakes up to collect or assemble honour. Ajísomo: Nickname turned to surname- One who wakes up to behave like a spoilt child. Ajítòní: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abíkú) Means ‘one who wakes up today, although we are no sure whether he will wake up tomorrow’. Àjíún: A female pet-name means ‘one who bluffs at being woken up’. Ajóbú: Official title of Araromi Òbu king (ruler) . Ajàùnnà: Title name turned to personal name means ‘war Chief responsible for countryside mariovevres’. Ajowíurin: Official title of Ìràwò orílé king (ruler) . Àjobo: Nickname turned to a surname – One who must be collectively worshipped like a god. Àjoá- a quarter in Ibadan. Some traders came together to form a weekly thrift after each market day and, the society multipled with time. But there was a rift when non-members invaded the association to have a share during the thrift collection. Then, the leader made it known that, it is strictly for members and not just anybody. Ajólówè: Nickname turned to surname- One who accepts invitation to communal labour in one other person’s farm’ communal –spirited man. Ajìmàle: Nickname turned to surname – One who looks like (resembles) a muslim. Àjomo: A Chieftaincy title. Ajósé: The worshiper. Child born on the family Sabbath day. Àjùmòbí: Jointly born Child born to a man who has a lot of medicinal or financial assistance from his relatives before and /or during the pregnancy . Àjùmòdá: A quarter in Ìséuìn ìn Oyo State Nigeria . Meaning : Name of a maid servant that followed Ebedí from Dahomey. Àjùwoù: Title name turned to surname –Nane of an oyó family totem or Chieftaincy title . Akálà – A quarter or in Ede Osun State of Nigeria Akálà means a name was derived from main occupation of family. They were farmer and produced okro aboudantly, and nobody else to surpassed them in this aspect. Akálà: Child born with umbilical cord up over the shoulder to the back and around the waist (see salako) Àkàlà: Official title of Ìkáràn king (ruler)` Àkamùjà: Official title of Igbúòghò king (ruler) . Àkànbí: A male petname means ‘One whose turn is to arrive’ or ‘One who is asked for to arrive’ Àkàndé: A male petname means ‘one whose turn is to arrive’ or ‘One who is asked for to arrive Àkàngbé: pet-name means ‘One whom is carried when met’. Akánimódò: Nickname turned to surname- One who meets us at river against our wish. Àkànjí: A male pet-name means ‘One whose turn is to wake up’ or ‘One called upon to wake up’ Àkànké: A female pet-name means ‘One whom to meet is to pet, or one whom is always petted on contact’ Àkànkí: A male pet name means ‘one to be greeted by every passerby’. Àkànle: A male pet-name –something nailed down hard. Àkànmú: A male pet-name means ‘One asked for to be possessed’ Àkànná: A male pet-name means ‘One who is possessed according to schedule . Àkànó: A male pet-name means ‘One asked for to look at’. Akápò: Nickname turned to surname- The treasurer. Akarabata: A compound in Ile-Ife Osun State Nigeria. Àkàrákùtà: a quarters in sagamu –Remo in Ogun State , Nigeria. Àkàrákùtà : means the bringing into notice of unsold ‘akara’ to the hearing of the people Àkàrákùtà: Balls of bean cakes meant to be sold are not bought. Akárìgbò: Official title of Remo king Akeji: Official title of Ìkeji king ruler. Akérédolú: Nickname turned to surname –The small-in-stature that became the most prominent. Akérékorò: He who is small and butter . A Child with significantly low weight at birth, but is non-the less a very loved persistent crier . Akéréle: Nickname turned to surname- Small and hard (tough) . Akérémáseéyànye: Praise name reflecting a pason’s character/Status – Person of small statue who is never the less able to protect his rights. Akésode: Nickname turned to surname – The one who calls loudly at the hunter . Akésode: Nickname turned to surname – The one who calls loudly at the hunter . Akéúlà: Nickname turned to surname –The one who studies the Arabic language an becomes wealthy. Akéúsolá: Nickname turned to surname – The one who studies Arabic language as a thing of honour. Akéjù: Nickname turned to surname The over pampered or over petted . Akénnúwà: Official title of Ìgbéndò king (ruler). Akìíwéríwò: A place name in Adó Èkìtì, Èkìtì State of Nigeria. Meaning : A compound where women do not put on head tie while entering . Akijà: Official title of Ìkijà king (ruler). Akinadé: Crown of velour. Akínbíyìí: The valiant man gave birth to this . Ajínbogun: The valiant man is back from war. Akínbólá: Velour goes very well with honour or Velour gave birth to honour. Akínbólà: Velour meets wealth. Akínbòólá: The brave one came with honour. Akínbùkólá: Velour fills up honour. Akínbùsólá: Velour amplifies honour. Ajíndélé: The Valiant man got home. Akíngbadé: The valiant man takes the crown. Akín-ìnhu`n: Brave men don’t lose heart. Akín-ìnkúgbé: Brave men don’t die in vain. Akín-ìnungbàgbé: Brave men are exempt from the possibility of oblivion Akín-ìntémi: The brave man does not let me down. Akíjídé: The valiant man has come early. Akínkúnmi: The valiant man joins me. Akínlà: Official title of Erin Odo king (ruler). Akinlabí: It is a brave man we gave birth to . Akínkàdé: The valiant man arrived safe. Akínléye: Velour’s has glory. Akinloyé: Bravery is chieftaincy little. Akinluyì: Velour is dignity. Akínmóyèró: The brave makes the title stands . Akínmúsùúrù: The bold one exercises patience. Akínníyì: Velour has dignity . Akinniyì: Velour is dignity . Akinolá: Velour of honour . Akínpèlú: The valiant man was one of them . Akínrele: The valiant man went to his house. Akínrìnlo: The brave (one) walked away. Akínrìmolá: The valiant man walks in honour. Akínrínsá: The have saw me and fled. Akínsanmí: Valour is good for me. Akínsànyà: Valiant men avenge insults . Akínsèlè: The valiant conquers leperousy. Akínsòwón: The valiant /brave ones are very scarce. Akínsúnmádé: Valour is next in rank to the crown (royalty). Akíntáyò: Valour is enough matter for joy. Akíntòkunbò: The valiant returned from overseas. Akíntóyè: Valour is enough for little . Akíntólá: Velour is enough for honour. Akíntòmídé: The valiant man came after me. Akíntundé: The valiant man comes again. Akínwàmí: I like valiant men . Akínwálé: The valiant returned home (i.e is reincarnated) Akínyelé: A valiant man lends glory to a house. Akíyemí: Velour befits me. Akínyìnwá: Official title of Ìkínyìnwá king (ruler). Akunè: Official title of Ìkire king in Osun State of Nigeria. Akìrun: Official title of Ìkìnu king. Àkísàátán: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) Means ‘we are short of rags (to wrap baby –corpse) . Akísè: Official title of Ìkíse king . Àko: Title name turned to surname – The Chieftaincy title of the in king’s super messenger. Akógbé: Official title of Ajùe king (ruler) Àkókó: A town in O`ndó State Nigeria. Akórómàjà: Official title of Ìkórómàjà king (ruler) . Akogun: Title name turned to surname – A military ruler Akogun: Akoni ogun i.e the brave man of war –warrior . Akómoláfé: One who teaches Children foppishness. Akosílè: Nickname turned to surname – The clerk writes cash ( shilling colonial coin). Akolà: Official title of Ìkolà king (ruler) Àkújí: One who has once died and came back to life Name of abiku. Àkúnlé: A town in ondo State Nigeria. Akúrúmágò: Nickname – The short man (who is not stupid ) . Akújí: Name given to born –to-die-in-infancy Child (Àbíkú) means ‘he who dies and wakes’. Aláá: Official title of Iláá king ( ruler) Aláàdórùn- ún Ìwòfà: A quarter in Ìwó Òsun. State Nigeria. There was a rich man who has ninety slaws. He was he riches in Area. And as a result of this, the people his area gave him a tittles called Aláàádórùn-ún Ìwòfà. The owner of ninety slaws in order to honour him. Aláàfin: Official title of Oyo king Aláàgúòdò: Official little of Agúòdò king (ruler) Aláágba : Official title of Aágba king. Aláàkénnén: Official title of Ìkénné king (ruler). Aláàlàdé: The owner of the immaculate white, cloth (àlà) has come. Aláàmútú: Nickname turned to surname – The successful herbalist who prides himself in releasing median ally /physically bound or afflicted people. Aláàní: Official title of Ìdóàní king (ruler) . Aláàpìnni: Titles name turned to personal name means ‘the head of the masquerades cult in an area’ Aláàsoko: Official titles of Ìsoko king (ruler). Aláàwáyè: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Àbíkú) means ‘this is coming ( born) to survive’ Aláàwayé: Official title of Àwáyè king (ruler) Aláàyè: Official title of Èfon Alààyè king (ruler). Àlàbá: Female Child after Idowu, traditionally second Child born after a set of twins. Alábà: An area in Òsogbo, Osun State ,Nigeria. Meaning : Head of a clan ( The man who owned a clan ). Akábà- One who owns barn/ granary . Àlàbí: A male pet-name means ‘one split up to be born ( Originally given to multiple –birth children only) Àlàdé: A male pet-name means ‘one who is the first son after three or more daughters’ Aládéèjèbi: The crowned one is not guilty / wrong in the existing quarrel Child born after on easy complicated labour as proof of innocence in an existing big family quarrel. Adádékomo: The crowned one is always surrounded with children does not reject Children. Aládégbayè: The crown one occupies / possesses the world. Aládégbèmí: Official title of Adó-Odò king. Aládégbùwà: The Crowned one receives Character. Aládejánàolà: The Crowned one enters the road to wealth. Aládéjebí: The crowned one assembles/ builds the family. Aládéjobí: The Crowned one given birth to this Child together. Aládémòmí: The Crowned one knows me First male Child born to a man married to a woman from a royal family. Aládésurú: Nickname turned to surname – The crowned one who fellowships with similar people, or who gives birth to “Chips to the old block” Aládésawè: The crowned one is cleansed of infertility. Aladésèlú: It is the crowned one who runs the town. Aládi Official title of Ijaniking king (ruler). Aládó: Official title of Adó Àwáyè king (ruler) Aláfàáké: Official title of Ifàáke king (rule). Aláfò: Official title of Àfò king (ruler) Àlàfúnfuntodòbò: The white cloth comes back immaculate white from the river. Alága: Nickname –The Chairman (traditionally, the judge who sits in the chair) Alágbàáà: Title name turned to surnamae – An ancestor worshippers’ Chieftaincy Alágbàáà: A quarter in ile-ife, Osun State in Nigeria. Alágbàáà: Means a compound that brought a masquerade from Oyo town to Ile-ife. Alágbàdo: A place name in Lagos, Lagos State. It means the owner of maize. The staple crop of the first settlers of the place was said to have been maize i.e ( zea mays ) which gave birth to the name ‘Alágbàdo’. Alágbàdo- The maize owner or maizer possessor or one who possesses maize Alàgbàosó: The elderly wizard / sear/wise. Child who at birth had one or more features of the elderly (like stands of gray hair) in an ‘Osó family Alágbède: It is a quarter in Ìloràá in Oyo township, Oyó State Nigeria. Meaning: This name means blacksmith which was the common professions of the people in this quarter and hence the name “Alágbède” Alájàáàwà: Official title of Àjáwà king (ruler) Alájùé: Official title of Ilájùé king (ruler) Alákàá: Nickname turned to surname – The owner of the barn. Alákaka: Official title of Akáka king (ruler) . Aláké: Official title of Ègbá king in Ogun State of Nigeria. Akáketù: Official title of kétù king Àlàké: A female pet-name means ‘one who is selectively petted in detail’ Alákémé: Official title of Ikénné king. Alákija: Title name – The title of the king of Ìkijà. Alákolà: Official title of Akolà king (ruler). Alákùfò: Official title of Àkìfò king (ruler). Alálè: Official title of Àkìngbá king (ruler) Alálisàn: Official title of Ìlisàn king (ruler) Alálù: Official title of Àlù king (ruler) Alama: Official title of Ìlama king (riler) . Alámò : It is a quarter in Ìlorèé in Oyo township, Òyó Nigeria. Meaning : This was the place where people got pot’s clay in the olden days. Àlàmú: A male pet-name means ‘immaculate white takes this’ Alámùrèn: Official title of Òkè Ìlámùrèn king (ruler). Alánà: Official title of Òkè Ànà king (ruler). Àlàní: A male petname means ‘one born after the surmounting of many obesities’ Àlàó: A male pet name means ‘immaculate white looks at this’ Aláofìn: Official title of Ìjowá king (ruler) Alápà: Official title of Àpà king (ruler). Alápá: A quarter in Osun State of Nigeria Alápá: means a men indeed, very tall and is why people called him Alápá. Alapa was formerly a name of a very tall giant. Alápa : one who has long arms Àlápè: A quarter in Lagos, Lagos State. Meaning : The basket seller . The founder’s wife was involved in basket selling business and people started calling the place ‘Alápèrè. Alápéru: Official title of Ìperu king (ruler) Alápórú: Official title of Ìlápòrú king (ruler) Alárá: Official title of Arómoko king Aláràn –án: Nickname turned to surname – The owner of velvet cloth. Aláràn-án: Official title of Àrándùn/ Àrán Òrin king. Aláràn-án: It is a quarter inÌloràá in Oyo township, Oyo State Nigeria. Meaning There were plenty masquerade in this part of the town whose costume were traditional” aso àrán” Alárápé: Nickname turned to surname – He who has relatives in complete attendance. Alàrè: Official title of Ìlàrè king (ruler) ==Oju-iwe Keta== Alárèé: Official title of Àré king (ruler) Aláríkù: Official title of Aríkú king (ruler) Alásà: Official title of Ìlasa Ìkòlé king (ruler) Alásà: Nickname turned to surname – The owner of the shield, an Òsùgbó chieftaincy. Alásába: Official title of Asába Òyán king (ruler). Alásín: Official title Asín Ìkòlé king (ruler) Alásè: Official title of Ìlásè king (ruler) Alásí: Official title of Así Òyán king (ruler). Alátùn-ún-se: Title name turned to personal name means ‘a Chieftaincy title for an active and dynamic community leader’ Aláúga: Official title of Aúga king (ruler) Aláúsá: Praise name indicating prominent possessor of Hausa men as servants. Aláwà: Official title of Awà king (ruler) . Aláwè : Official title of Ìláwè king (ruler). Aláwó: Official title of Awó king (ruler) Aláwodé: The owner of the family cult has arrived. Child born into a named cult family on during the celebration of the family cult festival. Aláyàndé: Hunter has arrived. Aláyèré: Official title of Àyèré king (ruler) Aláyàn-án-dé: Here comes the master drummer. Aláyéòde: Official title of Ode Remo king (ruler) Alébíosù: Nickname turned to surname – The one who appears spectacularly like a new moon. Alebíowú: Nickname turned to surname – He who is as hard as the blacksmith won mallet. Àléèlo: Name given to born- to- die-in-infancy Child (Àbíkú) Menas ‘he who was driven away (as a nymph) but refused to go’ Alégé: Nickname turned to surname – The one who appears poses spectacularly in a sitting posture. Alejúeìn: Nickname – One who hardens his face and speak with a harsh voice. Alépàtà: Official title of Ìgbòho king (ruler) Alékúwodò: A quarters in Osogbo, Osun –State. It means the one who pursued the death to the river. There was said to have been a hunter an animal –“ikun” an animal similar to the squirrel from the bush until the animal dived into the river. Alèmérù: Nickname turned to surname- One who is capable of Capturing dispelling fear. Alédáàre: The evening has judge me innocent (of impotence) First Child of a middle –aged or elderly man who has been married for many years without a Child. Alégbé: Nickname turned to surname – One who has age-group of comrades Alégbéléèye: Nickname turned to surname- One who has comrades has dignity. Alésanmí: The evening profits me. Child born to an old man, who may or may not have had any Child before. Aliè: Official title of Iliè king (ruler) Àlí-ìwó: A quarters in Ibadan Oyó State in Nigeria Àlí –ìwó means Ali from iwo Alí-ìwó: Àlí, a native of Ìwó town Àlímòsó: A quarter in Lagos, Lagos State. It means ‘Àlí’ is is fashionable. ‘Àlí’, the founder of the area, was said to be very fond of fashion and ‘Àlí tí ó mo èsó, shortened to ‘Àlímòsó’ turned out to be his trade mark . Alókò: Official title of Ìlokò king (ruler) . Alókoláró: A praise name indicating prominent possessor of both farms and smithy. Alóngé: Nickname turned to surname – The thin-tall one, the underweight one. Alóó: Official title of Ùlóó king (ruler) Alówónlé: Nickname turned to surname – One who has money at home. Alóbà: Official title of Ìlobà king (ruler) Alóba:(tórèé) Nickname turned to surname – The one who has a king as a friend. Aló(máàjá) : nickname turned to surnamr – This and towing; the one who is twists (without snapping) Alówá: Official title of Ìlówá king (ruler) Àlúà: Nickname title of Èrìn-Òkè king (ruler) Àlùkó: Nickname turned to surname – The name of a raue purple-feathered burd. Respected human name among the Ìjèsà and Èkìtì . Amálà: Official title of Ìmálà king (ruler). Àmànànàwé: Official title of Ìgbòbíní king (ruler) Àmàó: A male pet-name means ‘one who is looked at’ Àmàpetu: Official title Òde. Màhín king (ruler) . Ãmbelóun: Name given to born-to-in-infancy Child (Àbíkú) means ‘we are appealing to God’ Amélè: Nickname turned to surname- The one who takes the cutlass, a hard-working farmer. Amósùn: Male Child born from Ìrosùntúá pregnancy. Amóye: Nickname turned to surname – The wise, the one who has intelligencer. Àmàdà: A male pet-name means ‘one who is known for cure’ Àmòké: A female pet-name means ‘one who is petted once she is known’ Àmòlé: A male petname means ‘one who is superfluously known’ Àmòó: A male petname means ‘one who is looked at, once he is known’ Àmòyè: Nickname turned to surname – Know him and be cured of your unless. Amúkokò: A quarter in Lagos, Lagos State. Meaning: The one who captures or disembowels the hyena. The founder of this area was a brave hunter whose power became manifested by capturing hyenas alive. Òde amù kokò-bí-emí-májá’, shortened cantrapter to Ámúkokò’then became his trade mark, hence the name. Amúnijìó: Official title of Ìjìó king (ruler) . Àmùrè(oògùn) : Nickname - Girdle /wardress (of medicine /psychicpower). Amúsàn-án: Male Child born with the head totally covered with water- bag membrane like a masquerade. Àndùú: Name given to born-to-die-in-infancy-Child (Abiku) Means ‘we are struggling for (for his/her survival)’ Aníbaba: Nickname turned to surname – The owner of father One who declares that he has a father to be proud of and therefore not afraid . Anìbíìdì: A quarter in the center of Ilé-ifè. Osun,State “Anìbíìdì”: Means a market place, were people sold yam like bundles in ancient times. Anífálájé: Nickname turned to surname- The wealthy diviner; one who has the Ifá oracle and also has wealth. Anífowóse: Nickname turned to surname –He who has something to do with money, he has something to spend money on. Anígilájé: Nickname turned to surname- The prosperous timber Merchant. Àníké: A female pet-name means ‘one who is possessed to be petted. Aníkiláyà: Nickname turned to surname –The brave; one who has courage in this chest (like thunder); Petname – The petname of a popular Ìjèbú king. Aníkúlápó: Nickname turned to surname- One who has death in the quiver. One who always has arrows in his quiver; every-ready warrior. Aníkúté: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abìkú) Means ‘one who dies (as a bady) loses respect’ . Anímásaun: Nickname turned to surname- The generous; one who gives out freely of his possessions. Anísulówó: Nickname turned to surname- He who has yams and also has money-the rich yam farmer. Aníunlópò: A praise name indicating prominent possessor of an abundance of material wealth. Ànjoórìn: Nickname turned to surname- We all walk together as comrades (without knowing who among us will be rich). Anké: A female petname means ‘one who is always petted’ Ànwòó: Name given to born-to-die-in-infancy Child(Abíku) Means ‘We are keeping an eye on him/her’ Ànwóóko: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) Means “We are sealing for a name’ Apààrá: One who always goes away and comes back. It is an àbíkú name . Apàkèré: A place name in Adó-Èkìtì State of Nigeria. Means : Frog catcher, place where people catches frogs before the erection of buildings. Apálowó: Nickname turned to surned-The arm is money; it is work that one does with one’s arm that will bring money. Àpàlufin: Official title of Àísègbá king (ruler) . Apámpá: Nickname turned to surname –The capable; the arm is behaving like the arm should. Title name- A Chieftaincy titles of the elder’ emissary. Apánísílé: Nickname turned to surname-The arm is shilling (money).It is the work one does with one’s arm that brings money. Àpáta: Nickname turned to surname- The rock very strong person. It is also a petname. Àpáta: An area in Ibadan Oyo State in Nigeria . Àpáta means rock. This place is called Àpátá because there are many rocks there. Apelè: Official title of Ìpelè king (ruler) Apélógun: Nickname turned to surname- One who is complete in the battle /war. The brave who is most efficient when in battle field . Apènà: Title name- The title of a high Chief arming the Òsùgbós or Ogbónis (fratanity) elders’ council that used to be powerful enough to control the king. Apetu: Official title of Ìpetumodù king (ruler). Àpínké: A female petname means ‘one to be petted by many in turns’ Aporó: -A quarter in Ìmèko, Ogun State in Nigeria. Aporó means an area concentrated with frees that neutralizes poisonous things. Aporó: poison neutralizer . Àràbà: Title name –The title of the president of the herbalists’/diviners’ council,or association. Arábámbí: Dexterous dancing has helped me to bear this Child. An exchusive Ondó name for a Child born to the family of dexterous dancers during Ògún festival. Arábamíkàn: One who gives a sign of relief on sighting his father. Child born with a lot of physical, financial or medical support from the grandfather. Aràdó: Official title of Adó orí Òkè king(ruler). Arádojo: Name given to born-to-die-in-infancy Child means (Abiku) means ‘we have become cowards’ Arágbayé: Wonders occupy life (the world) Àrágberí: Official title of Ìrágberí king(ruler). Àrágbìjí: Official title of Ìrágbìjí king Àrájàká: Official title of Ìgbàrà Odo king (ruler). Àràlolá: Novelty is honour. Arámìídé: My relative has arrived First Child, or a person who has settled very far from his parents’ town. Aránmoláte: One who sends a Child to buy a traditional umbrella (ate) to protect one from rain Child born when it was threatening to rain heavily. Àrán-òté: A female pet-name means ‘the velvet never loses its fame/ popularity’ Aránsíolá: Honour specially sent to me. Child born from an unexpected marriage or unexpected pregnancy. Aranyin: Official title of Ìranyin king (ruler). Arápésòpó: A quarter in ilé-ifè, in Osun State. “Arápásópò” Means a place where a wearily built man who one could not but stare in amazement lived Aráròmí: My body is relaxed. Child born after many years efforts to have a pregnancy. Àràwlé: Novelty enters the house First Child born to a family of Ondo’s unique dexterous dancing during Ogun festival. Aráwomo: Relations are enough to bring up a Child (whose mother died at birth). Arèé: Official title of Ìrèé king . Arégun: Official title of Ìrégun king (ruler) . Àre: Official title of Àgó Àre/ Sìnyìndó kinf (ruler) Aregbà: Official title of Ìregbà king (ruler) Arégbésolá: Nickname turned surname- One who behaves with dignity who he sees his comrades or one who always has a group of comrades to bluff with. Arégbéyení: Nickname turname to surname- One who always has a group of comrades to dignify behaviors. Arejà: Official title of Ìrejà king (ruler) . Àrèmo: The name given to the first Child of a king –The heir apparent. Àrèmú: A male pet-name –Begged to be caught . Àrèó: A male pet-name mean ‘One who is petted to look at’. Àreoyè: Title name –The (leader) most important/ senior Chieftaincy title. Arèsà: Title name – The title of the paramount Chief/king of Ìresà. Àretáyò: The Àre title is worth being joyous about. Àretólá: The kader’s is as valuable as honour. Aríbìsálà: One who finds a place to run to for safety. Child born away from parents’ hometown where mother moved to for safety delivery. Aríbásoyè: Nickname turned to surname- One who is always around to celebrate Chieftaincy with. Aríbátisé: Nickname turned to surname-One who always find a way to solve problems. Aríbìdésí: Nickname turned to surname- One always fund a place to stay as a guest. Arídegbé: He who funds a brass to lift/ possess. Child born to a brass-smiting family, when the father or grandfather was actively engaged in brass works in his workshop. Arigidí: A town in Ondo State Nigeria. Arígbábuwó: Nickname turned to surname- One who always funds a (calabash) large container to scoop money (coins). Aríìnbíyò: Nickname turned to surname- One who is joyous at sighting relatives. Aríìrí: Name given to born-to-die-in-infancy(Abiku) means ‘We have seen him/her before’ Aríjáje: Nickname turned to surname –One who always funds something to eat (ever buoyant) Aríjeígbìn: praise name indicating prominent possessor of harvested food crops and seeds for planting. Aríkéúsolá: One who rejoices in Arabic. Àríké: A female pet-name means ‘One who is petted at sight. Aronyalé: Official title of Isé Èkìtì king. Aríorí: Name of born-to-die-in-infancy Child (ogbanje) means ‘we have seen you before’ Arísekólá: Nickname turned to surname- One who always funds they to do to assemble honour. Aríyìíbí: We found this specially to give birth to. Aríyìíké: We have got this one to pet Child born shortly after the death of another. Aríyò: A male pet-name-One who people see and rejoice . Àró: Title name-An Ògbóni (fraternal) title. Àró: It is a quarter in Ìloràá ìn Òyó townshop, Oyo State Nigeria. Meaning : Àró means Chieftaincy title. It was this Chief, who sacrificed to river Àró’ and it became drinkable and hence the name. Aróbíeké: Nickname turned to surname-One who is as upright as the standing houses –support; forked people. Aróge: Nickname turned to surname- One who stands daintily in dignified manner. Arógundádé: One who puts on Crown on sighting an opposing army. Male Child born a hotly contested bid to marry. His mother, or after a contest over the pregnancy. Arógunrérìn-ín: Nickname –The professional warrior who laughs (is happy) when war breaks out. Arógbó: Official title of Ìrógbó king (ruler). Arójòyé: Nickname turned to surname- He who has enough rain when becoming a king. One of the cognomens of an ancient Ìjèbú king during whose coronation there was a heavy downpour of rain. Arólù: Official title of the king of Arólú town. Arómásoú: Nickname turned to surname- The indigo dye is the thing that dianthus the (other wise bright) cloth. Arómáyè: Nickname turned to surname- Steadfast support. Arómiré: Child who from birth enjoy’ being bathed; does not cry when being washed . Arómoláràn-án: Nickname turned to surname-One who cloths his children in velvet. Aró`nkólá: Nickname turned to surnad- One who gets something to collect honour. Aróunkólá: Nickname turned to surname- One who gets something to collect honour. Arówóbùsóyè: Nickname turned to surname-One who has money to accomplish Chieftaincy title. Arówójolú: Nickname turned to surname- One who has money to be made the paramount Chief or king. Arówojobé: Nickname turned to surname- One who has money to cook and eat palatable stew. Arówólò: Nickname turned to surname- One who always has money to spend. Arówómolé: A place name in Adó-` Èkìtì, Èkìtì State of Nigeria. Meaning : One who has money to build houses here and there. Arówósafé: Nickname turned to surname-One who always has money to spend on pleasure of foppish things. Àrówósayé: Nickname turned to surname-One who has money to live comfortably. Arówóseré: Nickname turned to surname- One who has enough money to play or throw parties with. Arówósolá: Nickname turned to surname- One who has money to bluff with or behave honourably with. Aróbaje: Nickname turned to surname-One who always find a kingship to be enthroned to. Arójoolá: Nickname turned to surname-One who rains wealth or honour on other people. Aròlóyè: Nickname turned to surname –One who is easy on the crown-a king whose reign is very prosperous for the people. Arùbíìdì : A quarter in ile-ife, Osun State in Nigeria. Arùbíìdì: means a farm for planting yams and offers them for sale in a large quantities. Arúléba: Nickname turned to surname –One who finds to (hide) live in. Arúlógun-A quarter in Ede Osun State of Nigeria. A brave warrior and a great warrior indeed. Arúwàjoyè: Nickname turned to surname –One whose good character made makes him worthy to be a chief/king . Asána: Official title of Ìsába Ìkòlé king . Asáfuen: Official title of Ìgbádó king(ruler) Aságìdìgbí: Petname turned to surname- A very agile though heavily built short man. Àsálù: Title name _ An Ògbóni Chieftaincy title. Nickname- The protector to run to. Asánndè: Nickname-One who wears medicinal lethal bands around his waist. Asánde: Title name- A Chieftaincy title. One who wear a brass wais-hand. Asasì: Official title of Ìsasì king (ruler). Asawo: Official title of Ayélè king (ruler). Arín Ìkòlé: A town in Ekiti State of Nigeria. Asólò: Official title of Ìsólò king (ruler). Asínbò: Official title of Ìkàró (ùkàró) king (ruler). Asíndùnrin: Official title of Ìsúndùnrin king (ruler) Àsùnké: A female pet-name means ‘one whom we (sleep) lie down to pet’ Àsàbí: A female petname means ‘One who is selected to be born’ Àsádé: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘the hawk has come’ Àsàké: A female pet-name means ‘One who is selected to be petted’ Àsàkún: A female pet-name means ‘one who is selected to be added to others’ Àsàmú: A male petname means ‘the one selectively taken’ Àsàní: A female pet-name menas ‘One who is selected to be born’or ‘product of selective breeding’ Asàníkèé: A female pet-name means ‘one who is specially selected to possess for pettling. Asaobí: Official title of Ìsaobí king (ruler) Asáòní: Official title of Orà king (ruler). Asàrun: Official title of Ìsàrun ing (ruler) Àsáyè: Nickname turned to surname –One who is born to survive. Asebebe: Nickname turned to surname- The wonderful performer or achiever. Aserò: Official title of Ìserò king (ruler). Aséyìn: Official title of Ìséyìn king Asìgàngàn: Official title of Ìgàngàn king (ruler) Asímolówóòtè: Nickname turned to surname- He who always uses greater force to stop a recalcitrant person from being rebellious. Asìnwòó: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘we are still looking at him/her. Àsìràwò: Official title of Ìràwà king (ruler) . Asògbón: Title name changed to surname – An Ogbóni Chieftaincy title. Àsòtùn: Official title of Ìsòtùn king (ruler). Asónibáré: Nickname turned to surname- One who watchs out as to he befriends. Asúbíaró: Nickname turned to surname –One who is (dressed) dark blue like indigo dye. Asúbíaró: An area in Osogbo State , Nigeria. Meaning: An area where a very wicked herbalirt once lived whose nick name was “Asúbíuró” Asúbiaro- One who is as dark as blue dye. Asúbíòjò: Nickname turned to surname-One who is dark dressed like the rain-Cloud. Àtá: Official title of Ayédé king (ruler) Atáké: it is a quarter in Iloraa in Oyo township, Oyo State Nigeria. Meaning : Here was a place where there were hills which later became the name of this quarter. Atàndá: A male petname means ‘one who is flattered to be created’ Àtáòja: Official title of Osogbo king (ruler) . Atàpà: Official title of Ìyèkú king (ruler). Atàrúà: Official title of Ìjànà king (ruler) Atekojà: Nickname turned to surname –The recce spy, who steps (quietly) on the farm to fight in war. Atéwóboyè: Open palms to receive chieftaincy title. Child born in Chieftaincy family, who kept his palms unusually open during the first week of life. Atéwólawá: Nickname turned to surname- The palm constitutes relatives. One can only be sure of support from one’s hand used to work for money. Atiládé: We have possessed a crown. First Child so named by his/ her Father or grandfather. Atínmòó: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘we have been knowing him/her before’ Atìníké: A Child petted from the womb. Ato: A female Child born with the head and face Completely covered with the membrane. Atófaratì: Nickname turned to surname- One strong enough for one to lean on (like a mountain) Àtòòtì : A quarter in Ìsáyìn ìn Oyo State Nigeria. Means : Ebedis maidservant’s name who turned to a river after hearing what happened to Ebedí .The scene was called Àtòòrì. Atótilétò: Nickname turned to surname-One who is important enough for one to specially visit from one’s home. Atóyèbí: Enough for Óyè’ Chieftaincy to have as a Child. An “Oye” Chieftaincy Child with very low weight. Atóyèbí: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘We have given birth to Chieftaincy again’ Atóyèbí: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) ‘means ‘it is time you befit, or give dignity to pedigree’ Atóbatété: Nickname turned to surname – Naturally well-built-like a king, therefore needs no Chieftaincy. Atóké: A female petname means ‘One to be trained and petted’ Atólágbé: He who lis strong enough to Carry honour (Olá) . Àtólé: A female petname means ‘One to be brought up after a preceding Child. Atúnramú: Nickname turned to surname- One who equips and re-equips himself. Atúntase: Nickname turned to surname- One who grooms himself properly. Àwálà: Child whose parents became rich or had a head to wealth in the process of searching for his/her pregnancy. Awàrà: Official title of Ìwàrà king (ruler) . Awárája: Official title of Ìwárája Awélór`dun: A female pet-name means ‘the one with the beautifully ridged neck (like the shell of the periwinkle ) Awé: A Child with very low birth weight. Àwèdá: Mechanical /fertility bath clears (ruler) up, is efficacious . Àwèké: A female petname means ‘One to be bathed and petted’ Awéléwà: A female pet-name means ‘one who is cool or properly detailed in beauty’. Awelénjé: Nickname turned to surname- A delicate framed but powerful l man. Àwèní: A female pet-name means ‘the to wash and posses’ Àwèró: A female pet-name mean ‘one who is bathed or washed to wait for (petting, dressing feeding e.c.t)’ Awíkín : Official title of Ìwíkún king (ruler). Awóbódù: The diviner and the oracle fir. Awóbòdé: A cult member arrwed. Awóbùlùyì: Cult has increased my prosperity/ dignity . Awódélé: The master of the cult arrives home. Awódolá: Divination becomes a thing of honour. Awóf1àlà: The diviner draws lines. Awójobí: We are all Children of the cult Awókòyà: The cults rebuffs an insult. Àwólàlú: Divination / cult saves city Awólàjà: Divination Settles a quarrel. Awólórò: The cult deserves respect. Awóòsìkà: The cult does not do any wicked thing. Àwòrò: Title name turned to personal king name means’ a priest of a god Àwòrò: Official title of Ìbèrèkòdé king (ruler). Àwóro- A quarter in Ìmèko Ogun State in Nigeria . Àwòro is the place where “Àwòro” people settled. Àwòrò- priest of deity Àwósanmí: Membership of the cult has benefited me. Awóseéké: Cult can be petted. Awótúndé: The cult has come back. Awóyalé: Cult came home. Awóyefá: A cult is suitable for Ifá, the god of divination. Awóyinfá: The diviner praises Ifá. Awòlúmátèé: praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying means ‘one who arrived as a stranger in a town and suffered no disgrace (must have behaved within the limitations of this status) Awónbíogbón: Nickname turned to surname –Scarce as wisdom. Awùjalè: Official title of Ìjèbú Òde king. Àwùjoolà: Congregation of honour Child born into an”olá”(honour) family that is already got many children. Ayámolówóagbádá: Praise name reflection a person’s character/status He who lends a young man adequate money for an agbádá garment. Àyánbádéjo: Drumming goes very well with royalty. Àyànbánké: Drumming helped me to pet her. Àyàndélé: Drummer arrived home. Àyànd`dun-ùnké: Drumming is easy to pet. Ayàngbùrèn : Official title of Ìkòròdú king (ruler). Àyánkémi: Drumming favours/ a pets me. Àyánníhun: Drummer has things Ayánníyì: Drumming is prestigious. Àyàntóhun: Drumming is equal to something. ` Àyántólá: Drumming is enough for honour. Àyántúgà: Drumming is as good as a palace. Àyántutú: Drumming is cold. Àyánwálé: Drumming came back home Ayédogbón: Life now depends on cunning wisdom. Ayédún: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) ‘means ‘life is sweet’ Ayéèkù-ún: Name give to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) Means’the world is not full Ayéètúyòmi: people have no cause to ridicule me or gloat at my misfortune Ayéfélé: Nickname turned to surname –life is delicately this (fragile) . Ayégbegé: Life (the world) is delicate. Ayégbèsò: Life requires great care. Ayégbó: The word hears of this momentous birth. Ayégbùsì Life (the world) accepts fame. Ayélàgbé: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘It is only in the world that life is for us to live’. Ayélabólá: Nickname turned to surname- Honour is met in the world. It is not brought in at birth. Ayélotítí: Nickname turned to surname- World without end. Ayémòwá: Name given to born to die in infancy Child (Àbìkù) means ‘people know as for notoriety (of infant mortality). Ayéníbí: The world is has disappointed. Child born to a father who was then experiencing significant let-down from people. Ayénúmélo: The world (life) has to be taken easy. Child born when highly coincidental tragedy occurred to somebody else, and it became a warning not to be in physical combet with anybody no matter how serious the provocations. Ayéòla: Life (the world) of posterity. Ayépolá: Life(the world) destroys/keels honour. Ayésan: A quarter in Ile-Ife Osun State, in Nigeria. Ayésan : means the foremost settlers enjoyed better life after setting down in this particular place. Àyésò: Quarter-Àyésò in Ilésà, Osun State, Nigeria Means –It was war that brought the first let of people that settled there to the place. We learnt that it was king Ajímókò that allowed people to settle there, when he noticed that there are vacancies there. Àyésò: means there is vacancy’. Ayésemíní`nkan: The world has afflicted me. Child born to a father in a distress/ trouble that he believed was caused by enemies Ayésòro: Life is difficult. Àyésò: A quarter in Ilésà Osun State Nigeria. Ayéyí: Life( the world) Changes (for the better) Ayem: One who befits people -It is a pet name. Ayíluko: A female affectionate name means’ the plumpy/rotund one who rolls into her hus-band in bed’. Àyìnká: A male pet name- One who is praise all over. Àyìnké: A female pet-name means ‘one who is praised to be petted’ Ayòadé: The joy of a crown Ayòbámi: Joy meets me (the family) Ayòdáre: joy becomes blessings Joy becomes vinadication Ayòdélé: Joy arrives home Ayòdèjì: Joy becomes two Àyòká: A female pet-name means ‘One around whom people remain joyous’ Ayòkùlé: Joy fills the house Ayòkùnmí: Joy fills me Ayòkúnnú: I am filled with joy Àyòní: A female pet-name means’ ‘one whom one is happy/ joyful to possess/have’ Ayòódèjì: Joy become two Ayòolá: The joy of honour Ayòóposí: Joy increases. Ayòrìndé: Joy walked to arrive Ayórunbò: Name give to born-to-die-in-infancy Child (Àbìkù) means ‘one who has gone to heaven and returned’ Ayòtóká: Happiness is enough honour. Ayòtúndé: Joy comes again Ayoyemí: Joy fits me’. Ayòyínká: Joy surrounds me Oba Erin-Ijesa 2451 6617 2006-12-21T15:13:24Z Loadewole 101 [[Oba Erin-Ijesa]] [[Akinla]] [[Erin-Ijesa]] ==Oju-iwe Kiini== ==ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ== O sé Akínlà bàbà mi Òré mi ni òré mi Akínlà o Akínlà ló lèrìn Akínlà èrìn ó joba Ibòmírìn lo Èló èrìn kí an mí je léjà méfà sí Wón je nire àlúà An jèhà Àlúà Ó ku dedere lódò ojà Ìgbeè ni wón je lémèdó Lemedo èrìn Abòmo esè bí ìwo etu Akínlà ó ti mí je Mé ti ri yèé rí Omo Àjíké Àjígè lódò ìyá rè Regbodo bí ìyàwó Ajikosun bi ìyere jéje Akinla’N o mo sèdárò re gidi Tori ajá à a gbàgbé olóore Emi re meji wèwé Ore re òré mi ni Oba tó je tí ò bole se lérìn Akeekèé wá di gàárì Baba ta ni yíò gbé e sin Wón pè ó lorun o ò jé O feso finfin so hun sí an Kórí e máa dàwón ká Orí Efòn a degba eran káko Won ì í pé jiyán àná Òtá rè ò ní rójú sojú Akíríboto kìí lójú awé Èlè ìlèkè kìí lójú àtokùnbò Èyí tí mo wí Arò á rò mó ò Àlàní o mo ebora gbàgbé eni Tí a ò gbódò rójú rè Odùduwà ló bí ìyá mi Erin de tipè tipè Àgbààgbà àgbórín mo dé tòun tòwo Aja kìí gbàgbé olóore O mo oloke ojà níbi igi gbé já lósàn án gang an Kaka kígi dá pami Màá ròkè ojà Kabiyesi mo juba lódò re Kí n tó máa lo Bekolo bá ti juba ilè Se ló ó lanu fun Èmi re méjì wèwè Bí ojú, Bí inú bi àtélesè òhun ònà pimù Orò baba yínká nlé o O sodún odún yìí o a sèrèmírìn Odoodún làá bágba obì lórí àte Ìyen béè Igbo oba odò lo fìyà jomo arágan Bi ko bá sí tìyen Ta ló n jáláta Tí ata rè n tani Gbogbo aláré tó wà nílè obòkun Àlàní n ó mó o gùn wón nígùn eran ni Tori ekukéku kìí borí asín Eèrà kéèrà kìí borí Ìkamùdù Àlàní mo ti juba bàbá mi Bekolo bá ti juba ilè Se lóó lanu Eye tó máa beje ké Enu re á béjè sere sere sere Se ní won bí eyìn mó èètán Se ní wón bí soso mó odi Ìbà bàbá mi onile òkun egbele omi Orin: Kó rorí kó pé o Kó rorí kó pé Eni máa bá wa rin A rorí á pé. Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Oba Ajínkà lóbòkun Oba nlá Akínlà lóbòkun Oba nlá Akínlà lóbòkun Àpèlé Àpèlé lorú à n poba Won kìí poba lápèdín láàfin Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo Ìjèsà ni mo mo wà Kí mo ti mí pakínlà mo mò so Mo bínú pé mo bá o lóyè Mo pè ó lórúko Mó bínú O dodún odunni o O ó se tèèmírìn O ó se tèèmirin taya tomo Tàìkú bale orò Isu omo á jinná fún o je Èrè lobìnrin mí je lábò ojà gan ni O dá mi lójú o Òpá eku kan láyà eku Òpá eja kan láyà eja Ina lo mi siwaju òpàná Iná tó ràn ló n síwájú eni tí ó pa ohun Kànrìnkàn to bá ti búsulésò Won a fisu sínú ilé ayé lo Inu ilé ayé o lota a fi ó sile tí á lo sorun alákeji Inú ilé ayá lá padà wá bá o Kaka kó o gbélé mó o sin nígbà gbogbo Kò séwu légbèrin èko Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Kábíyèsí oba o Ìbà lówó Aklínlà tó lèrìn òkè Ìbà lówó Aklínlà to tèrìn òkè Ògún ló ni mi Ógún ló se mi Ògún náà ló ni didi mi tí mo fi n soko Abiyamo Báà bá ní pá níró Sebí Akínlà lo lèrìn òkè Akínlà lérìn òkè Ikú ò ní rójú pa ó Ikú ò ní rójú gbomo re lówó pe Àmó sá iré tiwa juré Àdàmò A ní ká feré Adamo Ká fi jálùbósà orin si ni To ba se díè sí Ò á máa gbó nàsía omo ode Akínlà lérìn òkè Wón níwo lo nìlú bàbá re Ìwo lo niwón tadétadé Ìwo lo lojà kan òjà kàn Ti wón pa ti ríbè gan Iye lérìnmo Ìbà lódò re Iye mi lérìnmo Iba lódò re Iba lódò bàbá mi lórí awo lèrínmò gun Lori awo mo kàn lodo re o Kékeré èrìn mò gan Àgbàlagbà Èrìnmò mo ni mo kàn lódò yin Torí ààtan kò ní lo kìí kódèdè Odede ko ni lo láì ki àdeun Obalúyé kìí lo lai ki tòrun Kó tó mó o lo Ìyá ayé mo kàn lódò won Orin: Obalúayé o Obalúayé o Mó mò jógbìgbà gbé si lóhùn o Ó tó onílù mó lè le À ì tó onílù a dìjà È è rí mi báyìí nù-un Mo mí sere ìhímàgbon mi fákínlà Sùgbón ògún ló bí Ajínlà nigbà ààrò gan o Bó bá ti wí ni ko tè lódù Ìjálá ni ko fi máa wi O o ó o Akínlà kínlà kínlàdé Náa gbóhùn enu mi Akínlàdé o Akínlàdé o Akínlàdé ==Oju-iwe Keji== Ìtì ògèdè kò pé kí won mó fòun sòpó Eni màa dúró lábé re mó sàfira Ó ye kí mi kókó máa juba lódò bàbá mi Akínlà Akínlàdé o Òsùpá Ìlekì A dénú ilé kìji kìji Akínlà ò Akínlà o Akínlàdé o Akínlàdé se bi òun ho nìlú èrìnmò o Èrìnmò osere omo onílè obi o Omo Ajipori ori nì ni bóse dára ni láwùjo Orí bá mi se o Mé mò le nìkàn se ó Oba mímo Akínlà lérìn Ìjèsà o Bá mi se o me mò le níkàn da se Ko séwu légbèrin èko Ìbà lowo okó to doríkodò tí kò somi Iba lowo obo to doríkodò tí ò sèjè Ìbà lówó pétélé owó ni láwùjo Ìbà lodo pètélè àtesè o Ìbà ìbà Iba sá n o moo fòní jú nígbà gbogbo O dá mi loju o Oluwonkoko mo wi pe mo wonkoko mórò enu mi Mo roar n kì béènì gan Torí wípé o Bàbá ire bàbá ni Akínlà Won lómodé ló lori Àgbà ló nìtà Àgbà ni mo dà yìí Ijó mo bá da dé Màá relé oko Èrù ò bà mí Mo dérù barà mi Mo wá tejo mólè Mo se bomo eku lasan ni Emi Àjùní mo tún wá dúró gbofà bí ògiri gbígbe Ilé Akinla ni mo wá, n ò ì lo Nílé Akínlà tó lèrìn Mo ni sebí Akínlà ló lèrìn ìjèsà Omo won lerú owá bòkun gùsì Owá owá Ajímókò náà gan an ni baba won E è ri Akínlà to lèrìn Tí n bá n le sílé Akinla tó lèrìn Ko sénìyàn tí jé tepo nìlú Èrìn Ko sénìyàn fí ó tepo nìlú Èrìn Èyìn odi làá pade o Ho léyìn odi làá pàdé E è ri ikú oníkú kìdán n gbàákú Ikú eníkú lèdìdè á gbà Èhìn odi ni n ó mo o pòtá mi Akinla omo odo Àgbà Ehin odi ni won o mo o pòtá re Tori ehin odi ni won ti n tepo nilu Èrìn Iyen tun se si ni yen Ìbà lówó owarí esèsù Ìbà lówó owarí esèsù Sèbí owari náà lo tèlú kan To se were, tó se wèrèjè Ìpólé ni mo tun lo re e ni Ìpólé ni owári ti dìde ogun nígbà gan To ti le sí ìlú èrìn Òhun ni won kìí se é polówó epo nílùú Èrìn Bee ni ko sénìyàn tó jé polowo epo nísókùn náà gan Erú owá bòkun gùsì Àwon lomo bépo lorun A bèjè sórí ògún sùrù Akinla dákun dábò Mo bínú pe mo bá o lóyè Mo pè ó lóruko Ògún ló so mi dòdájú gbagara Tí mo fi pe bàbá mi lórúko E ò rí mi báyìí bi obo igi nú awo Sanponna igbo la domo esì lóògùn nù Òògùn tí ò bá ti jé Ewé è ló kù kàn E è ri emi Àjàni òpò oògùn rumo gàlè rumo gàlè Mo gbójú lóògùn títí Mo somo Àjé níkòó Mo ni kí làjé ayé fé fomo Àjá òrun se E è ri mo lákínlà ló lérin Ke dákun dábò ko mo mò bánú ni Akínlà ló ponifa aare gan an Ó ni onírá, ìlú n dàrú Kini òhún ò tilè rorùn gan Akínlà dákun dábò fiyè dénú o Bí mo ba puro kóo móo te mi lódù láàfin oba O ni ilu dàrú titi O ní kí ló dé gan an Tori àdàgbà kúkómo lodo ló lèrìn E e ri onífá òhún wá dífá fún won Ifa ti won da lagogo jegele ti so mó won logbob iperin Lonifa ba difa O ni o dijo ti won bá lo Mojòkótèje Ìbà lodo won Àdàgbà kúkó mo lódò ló lerin Iba lodo won E e ri Orin: Ó mí se ma fomo sáyé mi lo o Emí ò ni se bayìí ku o Ègbè: Ma fomo saye mi lo Kini kan selè lerin in mo fe so Nijo gbóun níjó gbòn un Ewúré fòpá ti Wón pa lóró kún Won se pé kò si nnkan Àgùntàn fòpá ti Wón pa lórúnkún Wón so pé kò si nnkan Ohun to sowa lo yo náà Se erí i kini kan selè nílé Akínlàdé nijo si Kabiyesi kabiyesi Oba nílùú Erin Bee ni béè tòótó ni Béè náà ni o ò O nijo ijó náà ni àtìyàwó rè porogodo pátá wón lo símú oko Won teme si ààlà won lo sínú oko tí wón ti n sise Won ò mò pe ìgbín ti rin mó aso ìyàwó akinle nijo hun Mo o gbo Etu igbó ri mi o tadi reke o Sebi etu ijósí mo eni o pà hun Etu òbèjé alawo tó wu ni Abikoko gbon ni Ipere lo dìjà Sùgbón omode o gbodo pìtàn ìpòrí o E e ri tán bá ni ka móo só ó O lohun ti won fii so níhà ibìkan ni E e ri Akínlà se bí won báyàwó òun se ni to moo be won le E e rí, Ìyàwó ojó kìíni meni tó pa òun Torí Akínlà ló lèrìn Se bi omo Ìyàwó ijo kìíní Tomo tomo ni won fi rubo níbè E mo ko mi sájàgbon ni Tori oro n be lódò ikù mi Emi Ajani ko sánmò mewon jìnnì Orin mi náà ko orin bàbá mi ni Aranme agé é Jigab jigan ni tèrìn Òsòroógùn bí igi òbobò , Kábíyèsí oba Akínlà béè ni Kabiyesi mo ríbá mo ríbè Ajunilo Mo forí balè lódò àgbà Kábíyèsí oba o Oba nlá Akínlà béè ni Tooto ni béè náà ni Kìí bá ran won ón règbé Afi kóo ran won kí wón lo peran wánú ilé gan-an Kabiyesi bee ni Oba Akínlà lèrìn òkè Sebi Akínlà ló lerin ilé Akínlà lo lèrìn òkò O gbodo gboko lowo won ni Sebi Akínlà yi lomo Aloso modìí gbagbon lówó omo ojo Eè ri èrù ò bà mí mo dérù barà mi ni Omo amomo rubo niwon Omo bibi inú oduduwa ni gbogbo won Omo Olofin ni Iyen tu se si nibe yen Atoto arere Atòtò arere Ale ò ni le komo ejò mó rìn Tomo eku ló nira. Iku Olowu 2452 6320 2006-12-17T09:34:07Z Loadewole 101 /* ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ */ [[Iku Olowu]] [[Iku Olowu]] ==ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ== (NÍ ÌDÍ MÒGÚN NÍ ÌLÚ ÒGÙDÙ) (Iná tàn, a sì ri Òrìsà Mògún. Wón ti té gbogbo ohun èlò ìbo sí ìdi òrìsà náà. A bèrè sí níí gbó orin àwon olùsìn Mògún láti èyin ìtàgé) Orin: Mògún o sé o, onílé orókè, a dúpé dúpé. A kò jé fògèdè móyán e, a kò jé fisu lásán bo é mó. Bá wa gbékú lo, kó o gbárùn lo. Mògún onírè, baba, ìwo la ó máa sìn o. (Igbà tí won yóò fi ko orin dé ibí yìí, àwon olùsin Mògún ti ń yo sí orí ìtàgé. Síbè, won kò dákè orin àti ijó) Orin: Ajá ńlá lo ń wá, a ó wá a, a ó fi sàwárí. Lákolábo, ajá ńlá, lo ń fé tá a ó fi sètùtù o, ètùtù owó, a ó se ètùtù omo.Wá, wá, wá, Mògún o, wá bá wa sàseyorí. Lónílé lálejò, ká má se kábàmò, gbopé wa. Ìwo la ó máa sìn o.(Ó joún pé Mògún ti se àwon ènìyàn wònyí lóore gidi ni. Bí wón se ń to ni wón ń fò bí olè tí ó gbé òké ìyere tí ó se bí owó ni. Ó se sá, Olùbo dé, ó sì dá won ní ménu). Olùbo: Ó tó (gbogbo won dáké).A dúpé lówó Mògún pé a se odún yìí, á ó sé èèmíìn. Àbí, bá a bá se ní lóore opé káà á dá bí? Wón ní eni tí a se lóore tí kò dúpé, bí a se elèyún-ùn níkà ni kò léèwò. Sé òhun náà ni Yorúba rò pò tó fi so pé ènìyàn yin-ni-yin-ni, kéni sèmíìn. Àwon Olùsìn: Opé náà la wá fi fún Mògún lónìí. Olùbo: Èmi á dúpé tèmi, èmi á dúpé tèmi, tá a bá seni lóore, opé là á dá o (ìlú so) Àwon Olùsìn: Èmi á dúpé tèmi Olùbo: Tá a bá seni lóore, opé là á dá o Àwon Olùsìn: Èmi á dúpé tèmi Olùbo: Ò tó. (Àwon olùsin dáké) Òrò mì ò ní í pò lójó òní, àròyé mí dòla, ojó ire, tórí opé ni mo wá fi ojó òní dá bí mo se só. Àdúà ni mo wá fojó òní gbà. Se ni a kúkú n kobè sílè, Mògún ló meni tí yóò jesu. A ti je todún tó kojá, a dúpé, a tópé dá. A kì í da fíríì ká má wàkè, méjèèjì la ti se lódún èsí, kò se wá níhun páà, a fopé fún Mògún. Àmó, báwo lodún tuntun yìí yóò se rí? N náà la wá bèèrè. Bí ìségun yóò tile wà, kì í se láti owó idà fúnra rè bí kò se láti owó eni tó mú un dání. Àwa sì nidà, Mògún ni jagunjagun tó mú wa dání, àbí béè kó? Àwon Olùsìn: Béè ni Olùbo: Gégé bí ìse wa, kí á tó bèrè ìbo òní, Mògún náà la ó bi léèrè bí nnkan yóò se rí. Àwon Olùsìn: Béè ni, o wíire Olùbo: (Ó kojá sí ìdi Mògún pèlú obì ajóòópá lówó) N gbó Mògún, àwon àgbà ló ní ikun níi fagbárí selé, kèlèbè níí fònà òfun sòòdè, tòjòtèèrùn, imú ajá kì í gbe, tòjòtèèrùn. Njé tá a bá jí wolé ajé, tá a pajé, sé kájé gbó? Mo ní sé tá a bá se kùtù wolé ayò, omo onílé oyin, tá a á pè é, sé kó gbà? (Ó da obì owó rè, obì fore, ó fi ariwo bonu) Mògún yè. Àwon Olùsìn: Yèèè. Olùbo: Mògún yèèèè. Àwon Olùsìn: Yèèèè (Okùnrin kan yo sí orí ìtàgé. Ó wo aso Òyìnbó ó sì dàpò mó àwon ènìyàn, sùgbón wón ti rí i. Kíá, ìlú ti so, orin ti bèrè, ó joun pé wón mò ón télè) Orin: Eni tá à ń wí, ó dé Olówu Ògùdù, ó dé Eni tá à ń wí, ó dé Olùgbàlà wa, ó dé (Ní wéréwéré, ijó ti bèrè, erukutu ń so làù. Ó sé, wón tún yí ìlù àti orin padà. Wón ń sáré lu ìlú bí i wí pé ìdúrò kò sí, ìbèrè kò sí) Olówu ló wòlú, e fara balè Olówu ló wòlú, e fara balè (Eni tí wón ń ko orin fún náà sòrò) Olówu: Olùbo ò ò ò ò Olùbo: Olówu ò ò ò ò (Àwon méjèèjì gba owó ológun kí Olówu tó mórin sénu) Olówu: Iná Mògún jó rire ò Àrìsikà Ìná Mògún jó rire ò (Lóòótó, òsán ni wón ń se ìbo Mògún yìí, síbè, wón fi iná sí ògùsò) Àwon Olùsìn: Iná Mògún jó rire ò Àrìsìkà Ínà Mògún jó rire ò Àrìsìkà Olówu: Ká jà ká bó lówó olòtè Ká jà ká gbara wa lówó amèyà Àwon Olùsìn: Iná Mògún jó rire ò Àrìsìkà Iná Mògún jó rire o (Olówu tún pa orin dà ) Olówu: Ye ye ye, màrìwò ye molè Mo méye rúbo Àwon Olùsìn: Ye ye ye, màrìwò ye molè, ye ye Olùbo: (Ó tún yí orin padà) Àwá dé, àwá dé, àwá dé Onímògún o, Àwá dé ò e e. Àwon Olùsìn: Àwá dé, àwá dé, àwá dé Onímògún ò, àwá dé ò e e. Olùbo: (Ó dáwó ijó dúró) Ó tó (Ó sún mó ìdí ìbo) Lójú Olókun, a kì í fìyà jomo Olókun. Lójú yèmi dèrègbè, a kì í fìyà jeja nínú omi. Onímògún gbó, onílé orókè yéye. Ìwo lòpómúléró, igi léyìn gbogbo Ògùdù. Njé tá a bá sè ó, má fi bi wá, àwon eye tó su wá ni kó o so fún kí wón so fún wa. (O tún da obì, obì yàn, inú rè dùn, ó fi orin bé e). Mògún yèè. Àwon Olùsìn: Yèè Olùbo: Yèé a wí, Mògún mò gbó ò, Akin-òrun Àwon Olùsìn: Yèé a wí, Mògún mò gbó o, Akin-òrun (Ayò abara tín-ń-tín. Ibi tí àwon ènìyàn ti ń jó tí wón ń yò yìí ni àwon olópàá ti ya wo inú agbo tí wón bèrè sí ní í da agbo wón rú. Ìgbà tí wón rí Olówu ni wón mú òdò rè pòn) Àwon Olùsìn: (Wón ń pariwo nígbà tí olópàá ń nà wón) Mo gbé o, e gbà mí o, ìhà mí dá o, àyà mí fò lo ò, èjìká mi ti ye o, mo fó lórí o. (Wéré, gbogbo wón ti fi aré bé e. Omodé kì í sáà rí èrù kí èrù má bà á. O wá ku Olówu àti àwon olópàá nìkan). Ògá Olópàá: Wón ń wá o lágòó wa Olówu: Àwon taa ni? Olópàá kan: Nígbà tó o bá dé òhún. Olówu: Kí ni wón ní mo se? Olópàá kan: Sé ìwo yóò tile sì dé òhún ná Olówu: Ìwé tí e fi wá mú mi dà? Ògá Olópàá: Òun nì yí (Ó fi ìwé hàn án) (Olówu jòwó ara rè fún won láti mú lo. Bí wón se ń lo ni iná ń kú díèdíè títí tí wón fi fi orí ìtàgé sílé, iná sì kú tán pátá). ==ÌRAN KEJÌ== (NÍSÒ ONÍGBÀJÁMÒ) (Gbajúmò tó ń se gbàjámò yìí ń fi àkísà kan nu àwon irinsé rè, ó sì ń fi orin kan dá ara rè ní ara yá) Gbajúmò: Ilè rúbo póun fé lékè ayé, òrò di pèé, wón téní lé e Èní rúbo póun fé lékè ayé, òró di gbìrìgìdì, ìté oba lórí ení. Ìté oba rúbo póun fé lékè ayé, òró di pèmù, ìdí oba lórí ìté. Obá rúbo póun fé lékè ayé, òró di tepé, adé lórí oba Adé rúbo póun fé lékè ayé, òró di té, esinsin lórí adé Esinsin rúbo póun fé lékè ayé, òró di fìn-ín, alántakùn fún un pa Alántakùn rúbo póun fé lékè ayé, òró di rìyèrìyè, atégùn gbò ó pa Èmí láféfé ló tó lékè ayé tó o bá tó, o jà mí níyàn Aféfé ni máyégún, òun ló ń máyé deniIórùn (Ó gbó ìró enìkan lénu ònà) Ìwo ta ni o? Jímó-òn: E pèlé níbí o. Gbajúmò: E máa wolè o. Áh ah áh, kí ló dé tí e kò sì dúró fún òjò yìí tí aso yín fi tutù jìnnìjinni báyìí? Jímó-òn: E è, e ò máa dára le ní ti yin. Ó ti tó ojó méta tí mo ti ń gbé e kí n lè wá fá irun mi, òjò yìí náà ni. Òní ni mo wá rò ó pò pé ohun tí yóò gbà ni yóò gbà, mo gbódò fá irun yìí lónìí ni mo se ti orí bo òjò wábí. Àbí o ti rí i sí, kíná máà kó wo eni náà nírun? Wón ní bó o bá rí eni tí irun rè kún yàwìrì, ti kò bá se Dàda tàbí Wòlíì, yóò se wèrè, èmi è é sì í se òkankan nínú won. Gbajúmò: Òótó mà ni. Òjò òhún kò tile se, kò wò mó Jímó-òn: (Ó ń jókòó sí ibi tí yóò ti fá irun) Òjò òhún bù di omi-yalé tán. Èmi ò tile fi owó ra eran mó báyìí, eja ni mo ń je. Eja òòjó, eja òfóòrò. Sé kò sí ojú àgbàrá kan sàn-án nílè yìí. Gbajúmò: Béè ni, béè ni. Ó ń dà ó láàmú? Jímó-òn: Rárá o. Bí mo ti ń pà eja ní yààrà ni mo ń pa lóòdè. Mo pa léyìnkùnlé dánwó, mo tún pa nítàa. Ti inú ògòdò gan-an ló dún jù. Ta ní ó so pómi ó má yalé? E jómi ó yalé, kó bùn à léja je. Ire ń be nínú ibi tó ò bá mò. Gbajúmò: (Ó ń pón abe ìfárí) Ilé tí omi yóò wáá wó àti aso tí yóò gbé lo àti àwon erù gbogbo tí yóò bàjé ń kó? Jímó-òn: Bílé wó, àgunla ilé, n kò kólé, mèháyà ni mí. Bó káso lo, àguntètè rè, n kò ní ju ti orùn mi yìí lo. Aso ara awó, aso bánbákú ni. Bó sì se erù èwè, kàn mí dà nínú òkú ìyá Àdèlé? Ohun tí òjò lè mú lo tó lè dùn mí kò ju èmí mi ló. Gàmbàrí kò níhun méjì ju ràkunmí. Oun ni mo mò pé mo ní. Sùgbón àwon nnkan yòókù, ikú wolé awó sákálá ni, eni tí kò níyàwó, àna rè è é kú, Gbajúmò: (Ó dá owó irun tó ń fá dúró, ó ń wo Jímó-òn pèlú ìyanu) Ìwo ò níyàwó ni? O ò bímo? Jímó-òn: Kò sí èyí tí mo ní nínú gbogbo won. N kò lébi, n kò lárá. Emi kò sí ní ara eni tí í kú tí à á sunkún sunkún, tá àá sòfò sòfò. Bi mo kú, ma kú bí aáyán, ma rà bí ìdin, kílè jo máa ru gbogbo wa lo. Gbajúmò: Ìwo nìkan kó, gbogbo wa ni. Gbogbo dúdú tó wà nílè yìí ni. Ìlú won ni wón ti wa ń fìyà je wá. Adìye nìkan ni mo rò pé Olórun dá ní ìràbàbà àsádì, n kò mò pé ìsèèyàn nìseranko n náà nìseye. Ewo ni ká rò? Mélòó la ó kà nínú eyín adípèlé? Ti baba wa tí wón kó lérú ni àbí ti wa tí wón gbalè lówó è? (Ó bèrè sí níí fá irun lo, síbè, won kò síwó ejó) Jímó-òn: (Ní ìdoríkodò níbi tí Gbajúmò ti ń bá a fá irun) O tún jé kí n fi àwon ènìyàn àtijó se ìrántí, tí wón gúnyán sílé fún wa tí wón fobè tó dùn ti í, tí wón la ònà tá à ń tò, síbè wón kó won lérú. Kò sí ibi tí a ti rí òpò ìjìyà tí ekún àti ìpayín keke gbé kóra jo bíi tinú okò erú. Gbajúmò: (Ó dáwó irun fífá dúró, ó fi owó osì nu irun tí ó wà lára abe kúrò, ó sì fi abe ha owó díè kí ó lè mú sí i) O wí béè? Iyen kò tile dùn mí bí ilè wa tí wón gbà. Wón ra díè, wón fi díè gba pààrò, wón fi agídí gba ìyókù. Olórun ń be sá, adákédájó, bí béè ló bá dára. Jímó-òn: Hè è, wón ti gbàgbé ni pé òbìrí layé, ń se layé ń yí, kò dúró denìkan, kò sì ní í pé kò ní í jìnà tí ayé yóò ko ibi tó dára sí òdò wa tí idà yóò fi orùn apani selé. Sùgbón tá a bá ní ká ro dídùn ifòn, a ó hora kojá eegun. O ò jé ká wá nnkan míràn so kí a dá inú ara wa dùn kí eni náà má lo ronú kú nítorí bá ò kú, ìse ò tán. Gbajúmò: Òdodo mà ni. Ó tile jé kí n rántí enì kan tó wá bá mi lálejò. Sé ìyàwó métà ni mo ní, òrò ìyàwó náà ni òun náà sì ń so. Ó ń wàásù, ó ń sìpè péyàwó kan soso ló dáa kó wà loode oko. Ó se, ìyàwó mi kan gbé oúnje wá, a jo je é. Ìyàwó kejì àti èketa tún gbé ti won wá, okùnrin yìí tún fé bá mi je lára àwon oúnje yìí, mo yára mú un lówó, mo ní ìyàwó kan ló tònà. Jímó-òn: (Ó ń rérìn-ín) Èmi náà se nnkan tó jo béè ní ojó kan. Sé àpèmóraeni là ń pe tèmídire. Kò sí eni tí a lè gbé okó fún tí kò ní í ro oko sí òdò ara rè àbí bí ènìyàn ko fìlà fún were, kò ní í lò ó gbó? Yóò lò ó gbó mònà. Oko etílé ni èmì àti òré mi kan lo ní ojó kan tí a pa igún méjì àti àróbò mejì. Ó ní báwo lá o se pín in? Mó ní ó lè mù igún méjì kí èmi mú àróbò méjì tàbí kí èmi mú àróbó méjì kí òun mú igún méjì, méjì kì í sáàá ju méjì. N gbó kí ni o rí so sí i? Gbajúmò: Ìyen ò tilè dùn ó bíi wàhálà tí omo kan kó mi sí ní ojó kan. Wón pò tí wón kó bàtà sí inú oòrùn ní ojóún lóùn-ún, níwájú mi yìí náà ni. Ó wa se, léyìn ìgbà tí wón ti se eré tán tí oníkálukú ń kó bàtà tire ni omo yii wá ni òun kò rí tòun, ó ní òkan tó kù sílè kì í se tòun. Kí n má sì wá di bàbá onígbàjámò akóbàtà ni mo bá ń ba wá a. Léyìn òpò ìdààmú, mo bi í bí tìrè se rí. Párá tí omo yóò dáhùn, ó ní òrí wà ní ara bàtà òun nígbà tí òun bó o sí inú òòrùn ni òwúrò yìí. Àbí o ò rí omo akóni sí wàhálà, ó kó bàtà sí òòrùn láti òwùrò pèlú òrí nínú, kò mò pé yóò ti yó. Àsé tire ni bàtà tí ó wà ní ìta ti o … (Ó dákè nígbà tí enì kan sáré wolé lójiji, ó dáwó irun fífá ró àti olùfárun àti eni tí à n fárun fún ló jo woke) Sé kò sí ? Làmídì: (Ó ń mí helehele) Ó sí o, ó sí gan-an ní, ó tile wà pèlú. Nnkan tí ó sonù nínú Mosálásí kojá sálúbàta torí odidi lèmómù la fi sàwátì, nnkan ti se. Gbajúmò: Emi náà mò pé bí kò ní idí obìnrin kì í jé Kúmólú. Bí a bá rí àgbàlagbà tó dédé ń sáré làgbálàgbá, bí kò bá lé nnkan, a jé pé nnkan ń lé e. Kí ni ó dé gan-an? Kí ni ó selè? Jímó-òn: Nnkan tí wón ti kó bù fún Ògun ni wón tún wá bù fún Òsanyìn, nnkan ti se. Wón ti mú ohun tí kò ye dé idí èsù, àbí o kò rí arákùnrin yìí bó se ń gbòn ni bí imò tí atégùn ń dà láàmú. Làmídì: Ilè yìí ni o. Òde ò dùn, tálíkà ò gbodò lo òde emu mó o. Ó ti sú mi ò. Kò seé gbé mó o. Nnkan ò dára ò. Gbajúmò: Kí ló tilè dé gan-an? Tí a bá sáà ń se é, ilé ayé ló ń gbé, òrun ni ohun tí a kì í se wà. Sé bí okùnrin ni ó, o kì í se obìnrin. Obìnrin ló máa ń fòrò falè bí eléyìí. Làmídì: Sé e mò pé òní ni odún Mògún? Gbajúmò: Hen en en, béè ni. Òní ni odún Mògún òkè ojà. Mo ní kí n se isé yìí tán náà ni kí èmi náà wá múra ojú ìbo. Jímó-òn: Irun tí èmi náà fé gbé lo ni mo ń fá yìí. Ìmòle ò ní ká má sorò ilé eni bí àsá òré mi kan tó fi iléyá jé Ràsákì, tó fi kérésì di Lórénsì, tódún Ògún dé tó di Ògúnbùnmi, ó fodún eégún jé Òjéwùmí, ó … Làmídì: Ìyen náà tó, àbí kí ni a ń wí kí ni e ń so? Bó se wu ènìyàn ló ń se ìmòle rè. Ení wù lè fi itan elédè je sààrì. Àní ibi tí e ń lo ti dàrú. Gbajúmò: Dàrú kè? (pèlú ìyanu). Ta ló dà á rú? Mògún se tán tí yóò fi orí olúwa rè fon fèrè. Jímó-òn: Bó forí rè fon fèrè náà ni kò burú. Àtòrundórun eni náà kò níí kúure láé Làmídì: Àwon olópàá mà ni ò. Béè a sì da obì, obì sì fore. Àsé, Ààré ló ń pè wá tí a ń dífá. Ifá fore, Ààré fobi. Àwon olópàá tótó fùn-ún-ùn. Gbajúmò àti Jímó-òn: (Léèkan náà) Olópàá kè? Dúdú àbí funfun ? Làmídì: Owó ara wa la mà fi ń se ara wa ò. Dúdú mà ni ò. Dúdú ló ń fojú dúdú rí màbo. Gbajúmò: Kí ni wón ló dé? Làmídì: Olówu ni wón wá mú tí wón fi lílù sé àwa yòókù léegun (Ò sèsè wá ń tè yéké bí ìgbá pé nnkan ńlá kan ti bà á lésè télè) Jímó-òn: Olówu? Sé òré gbogbo wa? Làmídì: Ìwo náà mò ón? Jímó-òn: Ta ni kò níí mò ón? Kí ni wón tún ló se? Làmídì: N kò mo ohun tó se gan-an sùgbón ó ye kí o mò pé òtá òrun ò gbebo ni Olówu àti ìjoba fúnra rè láìtilè so tì àwon olópàá. Èkúté kò sá lè san gbèsè ológbò tán láéláé. Jímó-òn: Sé wón rí í mú? Làmídì: Won ò se ní í rí i mú. Wón ní kí ènìyàn méjo lo mú o wá, o ló ò lo, lójúu wíwó, àbí kí ni ènìyàn kan yóò só pé òun gbé lé orí tí ènìyàn méjo yóò sò ó tì? Gbajúmò: Wón tí mú un lo báyìí? Làmídì: Pátápátá Gbajúmò: Sé ilé lo n lo kí ń wá wo àlàáfíà re tí mo bá se tán? Làmídì: Ilé kè? Èmi ni wón mà ní kí n lo fi òrò náà tó aya Olówu létí. Jímó-òn: Kò tí ì gbó? Làmídì: Kò tí ì gbó Gbajúmò: Kúkú dúró kí n se tán ká jo lo. Oré tàgbà tèwe ni Olówu. Ènìyàn kò gbodò fi òrò rè falè. Òkà rè sòro í ko kéré. Jímó-òn: Èmi náà á bá yín débè. Olówu kì í jé béè. Làmídì: E mà se é. E jé kémi náà jókòó kí n máa sinmi títí tí e ó fi se tán. Eni tó ń fi tirè sílè tó ń gbó teni eléni, Olórun ló ń bá a gbó tire (Ó se, wón se tán. Wón mú ilé Olówu pòn. Wón daso bo ìtàgé). ==ÌRAN KÉÈTA== (NÍLÉ OLÓWU) (Bí wón ti tan iná, àwon omodé méjì kan la rí, obìnrin sì ni àwon méjèèjì. Omo Olówu ni wón, Eré ni wón ń se, won kò kúkú mo ohun tó ti selè) Sílífá: Kí ni hewú? Àdùké: He Sílífá: Àdán hewú Àdùké: He Sílífá: Kólé osó Àdùké: He Sílífá: Tèpá òòjé Àdùké: He Sílífá: Gbègbè hé ń mì Àdùké: Héè Sílífá: Gbègbè hé ń mì Àdùké: Héè (Wón gbó ko ko ko lára ilèkùn, Àdùké sì lo sílèkùn fún eni náà. Ó rí àwon okùnrin méta, ó kúnlè kí won) Ta ni e bèèrè? Làmídì: Àwon màmá e ni Àdùké: Wón wà ní yàrá. E wolé ké e jókòó kí n lo pè wón wá (Wón wolé, wón jókòó sí orí ìjókòó tìmùtìmù tí ó wà ńlè. Sílífá àti Àdùké ló pe màmá fún won láti yàrá) Làmídì: Olówu mà ná owó si ilé yìí o (Ó ń wò yíká). Ajé kú ìjokòó. Se ni ìjókòó yìí se mí fìn-ìn-ìn. Gbajúmò: Kò se níí náwó sí i, o ò moye ìwé tó kà ni? Odidi dókítà níní isé lóóyà. Làmídì: Òótó mà ni, ògbólógbòó lóóyà tó mòye. (Rónké, aya Olówu wolé, gbogbo wón sì dáké, kíkí ni Rónké náà fèrè fi ba tiwon jé) Rónké: A mà rí i yín Làmídì, Jímó-òn, àti Gbajúmò: Béè ni Rónké: E pèlé, e nlé, e kú ojó, e kú òtútù, e kúu bí yóò se dáa, aya ń kó? Omo ń kó? Gbogbo ilé ń kó? àlàáfíà kí wón wà bí ..?(Àwon náà ń dá a lóhùn. Kì í se pé Rónké mò wón dunjú sùgbón òyàyà pò, àyésí èyí tóyìnbó ń pè ní yèésì kùn owó rè. Tonílé tàlejò ni ó máa ń yé sí. Kò sì fi ti pé ènìyàn kàwé kún un rárá. Bí ó ti ń kúnlè ni yóò máà bèrè tí yóò máa ga láti lè fi ìbòwò-fún hàn). Làmídì, Jímó-òn àti Gbajúmò: A dúpé, e se é o, ò o, yeesì mà … (Wón dáhùn lo kánrin, kò sí bó se jé ni) Rónké: Sé kì í se pé ó sí nnkan o? (Ara ń sòrò fún un. Sé kò rí won béè rí) Sílífá! Sílífá: Ma, mo ń bò mà. Làmídì: Kò sí mà, kó má bàa sí náà la se wá (Sílífá wolé, Rónké sì so òrò kélékélé sí i létí, ó tún jáde padà) Rónké: Kí wá ni gan-an-an? Làmídì: Ibi tí a ti ń bo Mògún lówó ni nnkan ti se Rónké: Oko mi mà lo kè. Sé kì í se òun ni nnkan selè sí? Kó má se ara mi nisó ti ń rùn. Mo sì so fún un o. Ti ìjoba amèyà ni ó tile wà lókàn mi nígbà náà wí pé eni tí a kò fé ní ìlú kì í dárin, ení fi epo ra ara kì í sún mó iná, n kò tilè mò nígbà náà pé nnkan yóò se ní ìdí Mògún. (Sílífá wolé pèlú kiní kan tí a dé mó abó olómi góòlù kan lówó. Ìyá rè gba abó náà ní owó rè, nígbà tí ó sí i ni a rí i pé obì ló wà ní ibè) E dákun, e bá wa fi owó bà á o. Gbajúmò: (Ó gbà á) E mà se é o, e kú ìnáwó, a dúpé gan-an. Làmídì: Ibi tí a ti ń bo Mògún lówó ni àwon olópàá ti wá mú oko yín. Rónké: (Ara rè bù máso) Mímú kè? Kí ni wón ló se? Làmídì: Kò mà yé wa o. Se ni wón dédé dé tí wón da agbo ìbo rú o. Kí won tó se èyí, wón tile férè fi lílù dá nnkan sí wa lára ná. Wón férè lù wá sé léyìn. Gbogbo ìmumi ló ń ro mí báyìí. Nnkan tí a máa rí ni òdò oko yín tí wón lo tí wón fi ìwé lé e lówó pé kí ó tèlè àwon. Rónké: Wón sá ti mú un lo báyìí? Sé kì í se torí pé ó se nnkan kan ní ibè tó lòdì sí òfin? Làmídì: Rárá o. Jéé ni ó ń se. Sé àwa là ń rí i kò lè rí ara rè, abí, ìpàkó onípàkò kó ni à ń rí ni tí eni eléni ń bá ni rí teni, onígbàjámò kò sá lè fárí ara rè. Bí ó se jé àtùpà tó tí ó ń mú gbogbo aráyé ríran, síbè, kò lè rí ìdí ara rè. Àwa tí a rí won ni a mò pé pèlépèlé ni wón máa ń se. Rónké: Èmi náà mò, mo kàn ní kí n tún bèèrè ni. Mo sá mo ìwà ará ilé mi kì í se èébú. Mo mo ohun tí baálé mi lè se nípa èsìn. Àwon méjì témi mò pé kò wùùyàn nípa èsìn ni wèrè tó ní kò sÓlórun àti olòsì tó gba wèrè mésìn. Oko mi kìí sìí se òkankan nínú méjèèjì yìí. Jímó-òn: Béè ni, béè ní, òré òré eni, òré eni náà sáà ni, Olówu è é sòré mi gan-an sùgbón òré òré mi ni. Àwòdì òkè kò sì mò pé enì kan ń wo òun ni òrò yìí. Gbogbo wa la mò bí Olówu se rí. Kò sebi séèyàn rí. Kó-dára-fún-gbogbo-wa náà ló ń bá kiri, ká-yo-lówó-àwon eléyàmèyà ló je é lógún. Gbajúmò: Òótó ni, òótó ni, oko yín kò se nnkan kan tó burú rárá. Òrò sùn-nù-kùn, n se ni ki e jé kí á fi ojú sùn-nùkùn wò ó. Òtá òrun ò gbebo lòtá àsádì òun adìe. Bígi gbómi lógún odún, kò lè dòònì láéláé. Àrá ò lè se bí ìjì, mònàmóná kò sì níí fi ìgbà kan se bí òjò. Ìjoba eléyàmèyà kò lè fìgbà kan féràn oko yín torí ìjà àjàgbara tó ń já fún wa. Làmídì: O wí béè?. Sùgbón, ó sì le ni, olópò èrò ni ogun yóò sé fún lójókójó. A ó ségun òtá, a ó réyìn odì, lágbára Òrànfè. Rónké: Mo dúpé (Ojú rè ti ń pón). Mo dúpé gan-an ni. Sé wón ní eku níí se elérìí eku, eye níí se elérìí eye. E se é gan-an ni. Ni ojó tí oko mi ti gbà láti jà fún dúdú ni mo ti mò pé isé gidi ló gbà. Sùgbón mo sì rí bàbá Àdùké náà bá wí sá. Eni ejò bù je rí, kí ó sá fún alángbá ni mònà . Nnkan tó sá se ni rí nì yí, ó ye kí ó yera fún un. Jímó-òn: Béè ni. Sùgbón Olórun kúkú ń be léyìn olódodo. Teni ó dé la rí tá à ń so yìí, ta ló lè so tenì tó ń bò? Bí kò sí ihò tó wà nítòsí, èkúté kò lè yájú sólógbò. Àwon ìlú ńlá tí ó wà léyìn àwon eléyàmèyà yìí ló jé ki won máa se bí wón se tó. Rónké: (Tí a bá ti so òrò iyì nípa oko rè, inú rè máa ń dùn wí pé wón mo rírì ohun tí ó ń se) N kò mo ohun tí ó kan lèmómù nípa itan ajá, okò òfurufú kò sá ní nnkan se pèlú pé gádà já. Bí kì í bá se ajunilo ti í fi owó eni gbáni lénu, kí ni ó kan aláròóò nílèe wa? Kí ni ó fa funfun délèe dúdú? Ìkojá àyè, oorun orí kèké. Jímó-òn: Fi wón sílè. Òkìtì òbo ni wón sì ń ta lówó, bí wón bá wo ekù tán, won yóò wá wo káábíyèsí. Rónké: Nnkan tí mo máa ń so fún Olówu náà nù-un pé a kì í mowó ilè eni kó kú ni nísu pé kí ó sì máa se pèlépèlé ná torí àwon afé-á-je-má-fé-á-yó tí í fún ni lóko lábé òpe. Jímó-òn: E má so béè o. N kò rí nnkan kan tí wón se tó jura lo báyìí. N kò rò pé nnkan tí ó ye ni kí a lé onílè kúrò ní orí ilè rè. Òrò ti wí pé a bá erán wí ó ye kí á bá eràn wí kó ni eléyìí, bí òrò bá se rí ni kí á so ó, Olówu kò jèbi páà, ònà tí a ó fi gbà á sílè ni ká mú pòn báyìí. Rónké: N ó lo bá agbejórò rè, ìyen Músá, láti mo èyí tí a ó se. Bí sòbìyà bá sá se bí eré degbò, mo se bí olúgànbe là á ké sí. Gbajúmò: Ko burú (Àwon métèèta dìde láti máa lo): A ó tún máa wá wò yín. (Wón jáde, Rónké sì pé wón lésè díè kí ó tó padà) Rónké: (Ó ń dá sòrò) N ó kúkú mú ònà pòn báyìí náà. Bísé kò péni, a kì í pésé, ká gbá ni léti, ká fi ekún bé e ni. Wón ní bó bá ti yá kì í tún pé mó, àlè oníyèrì (Ó sòrò sókè) Àdùké Àdùké: Mà Rónké: Mú gèlè mi wá kí o sì bá mi mú ìborùn náà. N ó kúkú se é ní kóyá. Jé n kúkú pa bàtà eléyìí náà mésè péé-pèè-péé béè; kì í kúkú se òde ni mo ń lo. Àdùké: (Ó kó won dé) Àwon ni yí màámi Rónké: O káre (Ó ń múra.) Kíwo àtègbón re mójú tólé o. Mo ń bò o (Ó jáde, Àdùké wolé lo) (Iná kú) ==ÌRAN KÉÈRIN == (NÍLÉ LÓÓYÀ) (A rí omodékùnrin kan tí ó ń to àwon ìwé bànbà bànbà kan báyìí sí orí tábìlì. Ó joun pé òun ni akòwe lóóyà. Ní apá òsì ni obìnrin kan jókòó sí tí ó ń te ìwé pe pe pe. Rónké kan ilèkùn ko, ko, ko). Rónké: Àgò onílé o. Àlàdé: (Omodékùnrin yen) Olórun ló ni ín o Rónké: E káàsán, e pèlé Àlàdé: Yeesì mà Rónké: Arábìnrin, e mà kú isé Sèyí: Àwa nì yen mà, e se é púpò Rónké: Àwon ògá wa wá ń kó? Àlàdé: Wón wà ní sénbà. E jé kí n bá yín pè wón wá (Ó wolé lo pe ògá rè wá, kò pé náà tí Músá fi yojú sí òde) Músá: Àh, Màdámú, èyin ni, e pèlé, e kú ojó méta kan. E wá jókòó síbí. Rónké: Àwa mà nìyen o, e se é púpò, e kú isé. Músá: Àwon ògá Olówu wa ń kó?. Olówu fúnra rè. Sèkèrè ò se é fòpá lù, alágbára ò se é fara wé. Òkansoso òsùpá tí kì í segbé egbèrun ìràwò. Sé kò sí tá a rí yín o? Rónké: Kò sí púpò, kó má baà sí náà ni. Òrò oko mi náà ni mo bá wá. Àwon olópàá mà tún ti mú un. Músá: Mímù kè? Kí ni wón tún ní ó se? Rónké: Kò mà yé mi o. Àrà tó wù wón ni wón mà ń dá o. Onírúurú ìgèrè lówó akódò won ló mà wà o. Ibi ìbo Mògún ni wón tún gbà yo lótèyí o. Músá: Won kò so nnkan kan tó se rárá? Rónké: N ó máa tàn yín bí? Wón kò so nnkan kan. Àgbin sínú lerin won gbin. Ìsàlè ikùn ni wón fi òrò hùn-ùn-hùn-ùn inú elédè won sí. Won ko so ohun páà fún enì kan. Òdú kì í sáà sàlejò olóko. Òní kó ni wón ti ń se béè mú un. Músá: Kò burú. Bí èyí tá à se bá tán, èyí tí a kì í se náà kó má jáfara. Sé wón ti gba béèlì rè? Rónké: Gbígbà kè? Òhun náà ni ó mú mi wá síbí. Músá: Kò burú, e máa lo sílé. Tenu eni ló fé gbó, èkúté tó fi àkò sílè tó ń jòbe. Fífà náà la ó bá won fà á. Bí se ni wón bá rán won sí wa ni kí won tètè lo jísé padà pé won kò bá wa nílé tàbí kí won so pé àwon kò lè dá isé jé nítorí adìye tó bà lókùn ni òrò yìí, ara kò ní í ro okùn, ìdèrùn kò sì ní í sí fádìe. Omo tó ní ki ìyá òun má sùn, òun pàápàá kò ní í séjú péé. Mo ń lo bá won báyìí lágòó won. Odì kò sá jìnà sílé oko. Rónké: E mà se é o. Òrò mi tilè sú mi báyìí. E ò se jé á kúkú jo lo? Ara mi tile sì ń gbòn. Músá: E má sèyonu. E jé kémi won jo lo yan wèrè pò lóhùn-ún. Èèyàn kò sá lè se ju eléyìí tí Olówu se yen ló. Kó dára, kó dára sá náà ni. Asín torí ìwòsí, ó gbé enu rè ní kàfó. A torí ká má jìyà yá májìyà lófà, wón tún ń fìwòsí lo asín wón ń fìyàá lò wá. Èyin e sì fi wón fún mi, e fi wón sílè, e fèjè sínù ná ké e fitó se funfun sita, kí e sì jé kí òógùn arà adìye yín sì wà lábé ìyé ná, kí èmi àti àwon lo fi òfin dà á rú lóhùn-ún, òrò ò tì ì di ti gbogbo gbòòò. Rónké: N kò tilè mo bémi se yan orí sá. Èmi nìkan sá lójoojúmó bí ekún apokoje. Njé gbà lónìí, gbà lóla, bí ojú kò tilè fó, kò níí di ràdàràdà? Ojoojúmó, èwòn, èwòn, èwòn nítorí ìjàgbara yìí náà ni. Ìdè lówó, ìdè lésè nígbà gbogbo, njé tó bá se pé esè ń run ni bí inú ni, se bí ìbá ti daro. Bí kò se pé ó ní okàn ni, ìbá ti kú séwòn. E dákun e bá mi se é o, e má jé ó wèwòn mó o. Músá: Kò le tóyen Màdámú. Olówu kúrò ní ènìyàn yepere. Ènìyàn kì í sáà jé akérémodò lórí òkun eni. Ilè wa sá nì yí. Kò sí bí wón se lè se wón rárá. Bólógbò so pé òun yóò pa àkèré, tojú timú ni yóò tì bo omi. Olówu kò se í pa kò se í kàn lóògùn, yíyó rè ti ju bóróbóró lo, a ò ríhun pè é ni. Ń se ni wón ń bá awo jà, Sàngó ní ó ń se olówó sééré. Àbí ìwo rí ibi tí òjò iwájú ti pa ahun tí tèyin pàgbín rí? Ajá ni wón fé lò, òbo ni won yóò máa fowó rà wálé. Tálejò bá kò tí ò lo tí omi okà wá lo tiiri tí kò hó, kò parí? Sìsesìse èyí tó bá òbúko tó fi bá ìyá rè sùn. E sá máa lo, mo ń lo já bá won, torí wèrè òde la sá se ń ní wèrè ilé, e máa lo, mo ń bò wá fàbò jé yín. Òpin òròmo sá ladìe, òpin òwúrò lòsán, èyí náà la ó fi sòpin bóobòo tí won kò ní í fi mú Olówu mó, gbogbo ara ni n ó fi se é. Rónké: E jé kí n bá yin lo kí n mójú gán-án-ní won. Músá: Àní kí e máa padà sílé, kò lè sí nnkan kan. Nnkan kan kè? Kò tilè gbodò sí ni mònà. Láti ibo? Kò tilè gbodò ti owó won selè sí Olówu. Nnkan tí òfin fi lélé nìyen. Àwon náà sì mò ón, won kò jé jose. Ojú abe seé pónlá ni? Wón fé jiyán won nísu nìyen. Eyin adìye wón fé forí gbá okúta, ó fé túká yángá. Bí wón bá se ohun tí ó lòdì sí òfin péré, òkò ni wón so pa adìye yen, òkò tí won yóò so yóò ju igba lo. Adìye aláròyé ni wón gbé un, ìyen adìye òtòsì. Kèrè tí ilé fi ń mumi ni wón sonù-un tí won kò mò. A fún won sun ni, a kò ní kí won yan án jóná. Tí lèmómù won bá sì lo dákú ní ìdi Sàngó, tó bá jí, yóò sàlàyé. Tí nnkan kan bá se Olówu péré, won yóò tò, enu won yóò gùn gbooro. Rónké: (Ó gbà láti padà sí ilé kí ó má bàa di alásejù) Kò burú o. Bó bá sì se jé, ké e jé n tètè résì o. Nnkan tí ó kàn ń bà mí lérù ni pé ti wón ti jóná ti wón ti bàjé. Eni tí tirè sì ti jóná, kò lè ní kí tomo elòmíìn má dètù. Eni tí tire ti bàjé, kò lè ní kí tomo elòmíìn má bàlùmò. Kí won sá dákun má bá mi se Olówu mi sìbásìbo. Músá: Tí won ló bàjé, ti won ló jóná. Nílé ti won lóhùn-ún nù un, kò dé òdo ti wa níyìn-ín. Èèyàn ò sá rí ibi ti òsùká orí imò ti bá imò dè ilé rí, rárá, kò seé se. Omo ahun kì í to ahun léyìn, tejò náà kì í tòyá è. Won kò fi òrò orí fífó lo omo akàn rí. Àyúnlo àyúnbò bàyìí ni owó ń yénu. Láyò ni Olowu yóò lo, láyò ni yóò bò lágbára Obalúayé. Ojú àlá burúkú ni kí á fi wo òrò yìí fún Olówu. Alá burúkú kì í sì í gbéni dè sórun. Àpárá ni eye ń dá tó so póun yóò rí omi inú àgbon bù mu. Won kò lè fi Olówu sehun páà. Bí wón lé e, won kò ní í bá a. Bí wóń bá a, won kò ní í rí i mu, Bí wón rí i mú, won kò ní í lè fi se nnkan kan lágbára Èlà ìwòrì atáyéro. Rónké: Kò burú o. N ó so pé e wí béè o. E jé kí n máà lo sílé láti lo mójú táwon omo. Músá: Kí won fún mi o. Rere letí yóò gbó o. Ó dìgbà. (Rónké jáde, Músá ń bá àwon akòwe rè sòrò) Mo mà ń ki obìnrin yen láyà ni o torì n kò mo ohun tí n ó bá lóhùn-ún. Ń se ni a wú láyà lásán tí mo so pé a gúnmú. Sèyí: Le sì ń sòrò bí ìgbà pé kò sí nnkan kan. Músá: Ara nnkan tí mo máa ń so fún yín nípa isé wa yìí nìyen. Bí a ń wo ikú lójú báyìí, a gbódò máa so pé kò sémìkémì. Nnkan tá a kó mósé nù-un. Nípa ti Olówu yìí, méwàá pàápàá wà. Ayé ti bàjé, a kò mo ibi tí ìjoba eléyàmèyà yìí lè gbà yo sí wa. A kò sá ní í sàìfi ìyànjú se gbígba sá. Ìwé kan tí mo kà lára ìwé tí Olówu kó pamó sí òdò mi pàápàá ń ko mí lóminú (Ó kó won jáde). Ó ko èyí sí ìyàwó rè tí ó sèsè lo yìí (Ó ń kà á) “Obìnrin ni ó, obìnrin tó lágbára. Mo ní o wá mú mi lówó dáni, ìwo obìnrin olóòótó. Eni tí mo fokàn fé. Obìnrin nínú obìnrin, ayaba nínú ayaba. Obìnrin tíí sòsán dòru tíí sòru dòsán. Obìnrin tíí ro ìrora èéyàn. Obìnrin tíí mórí tó dàrú pé. Obìnrin tíi ròjò ìfé luni. Obìnrin tíí sèyá jelòmíìn lo bí baba omo ò tilè sí nílé. Mo ní bójú bá yejú, kóhùn má yehùn, tá a dá fún Wáwá, ode ayé. Àní bójú bá yejú, kóhùn má yehùn, tá a dá fún Gbúèdè, ode òrun. Obìnrin tí ó dára ni ewá oko rè, iwo lewà mi o, Rónké”. Hùn ùn ùn, ò sì ko èyí bí eni tí kò ní í pé kú …“Obìnrin tí ń sèyá jelòmíìn lo bí baba omo ò tile sí nílé…” Olórun má mà jé ká rí láburú o . Ojú mérin tó bímo ni kó wò ó o . (Ó tún mú ìwé kejì) Àwon ènìyàn ìlú ni ó ko èyí sí (Ó ń kà á ) “E dìdè, e jàjàgbara. Kò sí ohun tí yóò se yín ju okùn apá yín tí yóò já lo. Èrò ibi ni wón fi bo rere ti yín mólè, e dìde, e jàjàgbara. Okàn yín ń pariwo, tèmí ń ké, fún ìlú tí a fìyà je. Ó ti pé, ó ti jìnà, tí wón ti ń so pé àyípadà yóò wà, síbè, kò sí, kàkà kó sàn fún ìyá àjé, abo ló ń bí ti eye wá ń yí lu eye, ń se ni ohun gbogbo ń peléke sí í, kò rò. Kò sí gbogbo bí e ti se é tó, ibi pelebe ni òbe té e jù tún fi ń lélè. Àwa náà ni wòn yóò sì ló jèbi, èké ń rojó, èkè ń dá a. Eyin náà le ó jagun ìgbàlà fún ara yín, enì kan ò ní í ràn yín lówó torí owó ara eni la fi ń tún ìwà ara eni se. Bí ènìyàn yóò tilè ràn yín lówó, elérù níí kókó gbé e kí á tó bá a fi owó tì í. Èyin òdó, èyin èwe, èyin èsówéré, èyin le ó gbara yín, eni kan ò níí gbà yín. E dìde kí e ja ìjà àjàgbara. Àbí kí ni elémèso yín ń se nígbà ti baálé ilé ti fò sókè? Orí igi ló ye yín ó, té è bá mò”. À bé è rí nnkan? Ohùn tójú wa ń rí lÓgùdù nù-un o, lówó ìjoba amèyà. Sèyí: Àwa le sèsè ń so fún. Ohun tí ojú àwa pàápàá ń rí ló ń jóun. Má su, má tò, òfin agbèsìn sódì. Ó ní ibi tí dúdú ń dé. Ó ní ibi tá a lè tè. Àwa là ń wa kùsà tó ń dowó fún won. Bí ajá sì peran wálé tan, ìjànjá ni yóò kàn án Àlàdé: Ìyen tile dùn ó bí nómbà ti wón ní kí dúdú máa gbé kiri bí i teléwòn. Wón so wá derú nílè wa, Olórun yóò kúkú dá a. Sèyí: Okùnrin kan tile se kiní kan ní ojó kan tí ó wù mí wù mí. Àlàdé: Kí ló se? Sèyí: Ó wa kùsá tán ní ojó òún ni ògá isé wá so fún un pé kò se é tó. Ni okùnrin yìí dáhùn pé “Bí díè yìí kò bá ti té yín lórùn, a jé pé rárá fé ni e ń ko ìwé sí yen. Àbí, a kó ilé kóróbójó, wón lóòsà ò gbà á. Tí kò bá gbà á, kí ó lo igbó lo sáké, kí ó lo òdàn lo wókùn, kó rí i bágara ti ń dáni. Èyin náà, e fòbe dánrùn wò, kí e wo bó se rí kí e tó mò pé kò sí ohun tó dùn to àrùn ibà láti ojú orun dójú ikú. Eyin náà ìbá wo ihò ilè wò kí e rí i bí ó se rí.” Àlàdé: Hen én, ó sò yen tán? Nílè yí náà? Ojú rè yóò rí mòbo. Sèyí: Ó rí i, ó rí i. Òràn gan-an ni ó dá mó òràn fún nnkan tí ó so náà. Gègè ni ó ní télè tí ó tún lo je gbèsè, òràn wá di méjì lórùn. Àwon ìjoba amèyà kò sì gba irú rè láàyè. Wéré ni wón pa á. Nikú ogún wá pa akíkanjú tí ikú odò pòmùwè, ikú ewà wá se òkín nísé, ikú ara ríré wá rán ògé lo sórun, àgbàyewo wá sekú pa ìbon òyìnbó, “èmi ló dára tó yìí” wá sekú pomoge, ikú ìko ìwòsí ni ó pa okùnrin yìí, béè, báyìí gélé ni òrò Olówu rí ló jé kí èrù máa bà mí fún un. Músá: N kò mò pé èyin náà fura. E jé n tètè lo sí àgó olópàá kí n wò bí òhún ti rí. Eyin náà lè pale mó, kí e lo so fún won ní kóòtù alágbádá pé n kò ní í lè wá, kí won sún ojó ejó tí a ní síwájú. (Ó jáde, àwon omo náà sì ń palè mó. Wón ń kó nnkan wolé ogba ni iná kú). ==ÌRAN KARÙN-ÚN== (ILÉ BABALÁWO) Rónké: (Ń dá sòrò). Eyí tí n ò fi lo sí ilé, bí n bá kúkú lo sódò arínúróde, akónilórò bí ìyekan eni, láti lo bèèrè bí nnkan yóò se rí ń kó? N kò kúkú mo dídá owó, n ò mo ètìtè ilè. N ó kúkú méèji àdìbò, n ó fi mééta ìténi kí n gbalé awo lo, lo wádìí òrò. Lóòótó, Músá ti so pé bí ó kúrò ní kàrì, àwon yóò fi kún kèdu síbè náà, ìkòkò ńlá kì í rá nnkan. N ó dè fún un níyìn-ín, n ó dè fún un lóhùn-ún, kéran má lo. (Bi babaláwo ti jí ní tirè, ìre ni ó ń sú, ìre àsodúnmódún, àsosùmósù, ìre fún owó, ìre fún isé òòjó) Babaláwo: Òkànràn kan níhìn-ín, òkànràn kan lóhun-ún Òkànràn ló di méjì, won a dire A díá fún Sangó, níjó tó ní kíre gbogbo wá báun Ni wón bá kó o ni dídá owó Wón kó o ní titè ilè Ni wón bá ń ní Ojú aró kì í ríbi lóde òru Tefun è é ríbi lóde òsán Èyìn òkú là á fogbá òkú Èyin rè là á jèkò rè Ibi gbogbo ò ní í sojú re Lájo, kódà tó o ó fi délé Nítori tódún bá dun, gbogbo ìràwé oko Won a kosin fúnlè Màrìwò òpe kì í sì í bági oko wówé Àkàlàmàgbò oko, láti ìgbà ìwásè Kì í podún je Àse mefà nìwo Òrúnmìlà kà Méfèèfà la sì se Lo sì ní á máa méyìí sohùn fò lójoojúmó Wí pé isu atenumórò kì í jóná Ogèdè rè kì í dè pòjò Eni tí ò jéni gbádùn là á gbàlè fún Ebè mi ré o ibi gbogbo bí ilé Kó rí fún mi bí omo oba lóde Òyó Tí wón ní ojà rè kò ní í kù tà Tó se bí eré tó mórin sénu Pé, e sáré wá rajà omo oba E sáré wá rajà omo oba Òpò ènìyàn ló ń rajà Èyíòwón E sáré wá rajà omo oba (Ká sòrò ènìyàn kò tó ká bá a béè. Orin awo ni babaláwo ń ko lówó tó fi gbó ko ko ko lára ilékùn) Babaláwo: Ta ni o ? Rónké: (Ó wolé) Èmi ni ò, e kú isé o Babaláwo: Ò o, mò ń bò o (Ó parí èyí tó ń se lówó). Sé kò sí? Rónké: Kò sí baba, mo wá wádìí nnkan ni Babaláwo: O ò wa sòrò sówó o fi i síhìn-ín. Rónké: (Ó sòrò sówó kélékélé, ó sì fi sí ibi tí a ní kí ó fi í sí) Babaláwo: (Ó gbé òpèlè sánlè) Hen en èn o. Kí n wá yè ó lówó kan ìbò wò kórò di fà nlè. (Ó bèrè sí ifá dídá) Òsán gangan awo òsán gangan Kùtùkùtù awo àárò Ifá ní níbo ni wón yí ota arò Ògún sí? Wón ní nígbó ológbin ni Agbòn Eléfúndáre ni wón fi di èru Ìgèdè kale Wón pe igba omo eku jo Wón ní ki won ó wá rù ú Gbogbo omo eku sá lo Ó wá ku Tòròfínní nìkan Ó rù ú tán Ó sò ó tán Ewà ló dà fún un Ni gbogbo omo eku bá pé jo fi jolórí won (Ó dáwó dúró wo Rónké) Hùn ùn ùn, olórí àwon kan ni ó wá bèèrè nnkan nípa rè? Rónké: Béè ni Babaláwo: Ó se isé ribiribi kan fún àwon wònyí ni wón se fé fi je olórí won? Rónké: Béè ni Babaláwo: O wá fé mo ipò tí òun gan-an wà? Rónké: Béè ni Babaláwo: (Ó tún gbé òpèlè sánlè) Akéré finú sogbón Òrúnmílà, asèkan-má-kù Alukore ayé máa gbó Alùyàndà Olódùmarè Eni abé awón máa gbó o Bí wón se ń wí bí wón bá ń lo rèé o Wón á ní Bótí bá kannú igbá Oti a máa pani Bóògùn bá pò lápòjù A máa so ni di wèrè Bá a bá lóba lánìíjù Iwín ní í sín ni Bóbìnrin bá gbón lágbòn-ón jù Péńpé laso oko rè í mo A dá fómo lÓgùdù mojò Omo-a-kò-dúdú-lo-dààmú-funfun Wón ní kó febo olà sílè Ebo ajogun ni ó se Èsù àìsébo... (Ó tún dáké, ó wó Rónké) E lo ye nnkan wò ní òdò awo kan ní ojósí, ó ní kí e se ebo kan, njé e se é? Rónké: A ò ráyè se é, wón ń da oko mi láàmú nígbà náà. Wón lé e kúrò ní ìlú. Babaláwo: Ìwo ò sì lè bá a se é tàbí kí òkan nínú ará ilé yín se é fún yín? Rónké: Okàn mi kò tile lélè nígbà náà. Ìgbàgbó oníjo kiriyó sì ni àwon ará ilé wa. Wón láwon ò lè fowó kan nnkan òòsà. (Igbà tí Rónké ti so èyí ni Awó ti mò pé nnkan ti bó, ikú ni yóò kéyìn èwòn tí Olówu wà, sùgbón Awo kò so òótó kí ó lè rí tirè gbà lówó Rónké, òpèlè náà ni ó tún gbé sánlè tí ó ń fa irun iwájú pò mo tìpàkó nílé Ifá) Babaláwo: Wútùwútù yáákí, wútùwútù yán-nbele Owó ikú ní ń máa ń wá itóróró itóróró Owó ikú a máa wà itòròrò itòròrò Àwon eye kan abi ìfò sóró-sòrò-sóró Ni wón se awo won ní ikòo kìíkú Òrúnmìlà wá mú isu Ó fi sú ikú lójú Ó mú òkùnkùn Ó fi kùn ún lójú bìrìbìrì N ní ìjímèrè kì í se é kíkú igi bíbé Tólógbò kì í se é kíkú ìwòsílè Bórò se rí báyì, orin ló fi bé e. Ló wá ní ogún odún òní Òkè ń be láìkú gbon-in-gbon-in Gbon-in-gbon-in ni tòkè, òkè, òkè gbon-in-gbon-in Igba odún òní, òkè ń be láìkú gbon-in-gbon-in Gbon-in-gbon-in ni tòkè, òkè, òkè gbon-in gbon-in. (Ìgbà tí Awó ti sórò nípa “kìíkú” yìí ni ó ti mò pé òun ti pegedé) Babaláwo: (O kojú sí Rónké) Fowó kanlè kó o fi kan oókan àyà re. Rónké: (Ó se béè) Orí mi bá mi se é o. Àyà mi bá mi se é o. Òrúnmìlà dákun gbà mí o. Babaláwo: Ikú ti yè lórí awo, àrún yè lórí è pèlú nítorí èté awo lèté awo, èté ògbèrì lèté ògbèrì. Eni tó o wá bèèrè òrò nípa rè ti joyè kòkúmó. Bó bá sì fi kú péré sí ibi tí ó wà, àwon tí ó wà ní sàkání rè dáràn nù-un. Idúró kò sí, ìbèrè kò sí, torí, odó ni wón gbé mì. Rónké: E se é baba, èwo wá ni síse báyìí? Kí ni ohun ebo òtè yíí? Babaláwo: Àwon ohun ebo pò gan-an ni sùgbón ó pon dandan kí e se é, Àwon náà ní: Eku méji Olúwéré Eja méjì abìwè gbàdà Òbídìe méjì abèdò lùkélùké Ewúré méjì abàmú rederede Erinlá méjì tó fìwo sòsùká Àteyelé méjì abìfò gàngà Rónké: Sé ó tán? Babaláwo: Ó pari. Tó o bá ti gbó rírú ebo báyìí tó o rú. Tó o gbó èrù àtùkèsù tó o tù. Àní tó o bá ti gbó tí òkarara ebó ha, ó tán nù un. Kí páríkòkò máa tenu dùndùn wá ló kù, kí párigidi máa tenu bàtá jáde. Rónké: Ti yín wá ń kó? Babaláwo: Òké márùn-ún lowó òya tèmi Rónké: A dúpé baba. N ó se gbogbo rè.(Ó fún baba lówó, ó fé máa lo) Babaláwo: O se é o, pèlé o, kílé o, ó dìgbà díè Rónké: E se é baba, ò o, a dúpé o . (Bí Rónké ti ń lo ni baba ń palè mó, tí iná sì kú) ==ÌRAN KEFÀ== (AGÓ OLÓPÀÁ) (Ní àgó olópàá, wón ti mú Olówu jáde, dídè ni ó wà towó tesè, ìhòòhò ni ó sì wà pèlú àfi sòkòtò nìkan tí ó wà ní ìdí rè. Wón ti fi nínà ba tirè jé. Se ni tojú timú rè ń se èjè wòrù tí gbogbo ara rè sì wú kúdukùdu bí eni tí àrùn òkè-ilè n bá jà) Tàfá: (O ń wó Olówu nílè tuurutu) Bó síbí sá. Tó o bá yo nínú èyí, ìwo fúnrà re lo ó so pé o ò se béè mó. Ó ti léwájù atiro, o ti kéyin atiro, o sì ti rí nnkan tí kì í jé kádìye tò. Omodé re gbóhùn orò, ó sá sínú igbó, kò mò pé ibè gan-an lorò ń gbà bò. O wá sá fáwa olópàá, o sá sí ibi ibo Mògún. O rò pé àwa è é débè ni ? Mògún, Mògún gbogbo wa. Olówu: (Ó fi owó nu èjè ètè rè nù) Kí ló tile dé? E è dè rora se mí. Mo jalè ni àbí mo pààyàn? Kí le tile pé mo se pàápàá? Àjílé: O ò tí ì mohun tó o se? Àh áh àh, ó féè yé o ná. Ilé èlùlùú lo towó bò, o si ti fowó gún. Ìyà tí yóò je ó yóò ju tolè lo, apànìyàn pàápàá ń yájú ni. Àkò re tó se tán tó ń bá òbe díje, kò mò pé inú ni òun yóò ti gba ogbé wá. Àsé o kò tilè lè se jù báyìí lo. Sé wón ní ti a bá ń gbúròó olóburò lókèèrè, a ó ní bí kò térin yóò pò jefòn lo. Ijó tá a bá fojú kan olóburò la ó mò pé kò tádìye. Mo rò pé o ó lè pa itú méje tódé ń pà ni? Ibi tí Olórun ti se tán tí yóò mú ìgalà re, ó gbópàá, ó wá músée peranperan yá. O wá sá lo ibi ìbo Mògún. N kò tile mò pé se ni sàkì re ń se bí òrá. O sì wá ń sun àsùnjorunpá bí ení jeun yó. O wá kan àkànpo èwù bí eni ará rò. Ó sì ń fò, ó ń to ní ojó òhún ní ìbi ìbo Mògún bí eni pé kò daràn sórùn. Njé tá a bá fi òtún we òsì, tá a fi òsì we òtún kó ni owó yóò fi mó? Bíjoba ti ń gbé e kíwo náà máa bá won fowó tì í kó lè dára. Iró, òrò tìre kì í se béè, oyè bàsèjé lo je; Oláńrèyìn sì loóko re. Sé bóòsà kò sì lè gbèèyàn, a sì feni náà sílè bó se bá a. Kéku má je sèsé, kó má sì fi se àwàdànù. Tìre kì í se béè. Bí isin ti ń sode kódò kún, béè ni koro tire ń se kó fà … Olówu: Kí e si ì mò pé adìye ìrànà ni ò, kì í se eran àjegbé. Gbogbo ayé ni yóò béèrè lówó yín nnkan tí e bá ní mo se. Olórun ni kò kúkú fún adìye yín lókó, è bá fojú ààtàn rí nnkan. Tàfá: Àìlókó adìye ń kó? Eékánná rè lásán tó. O sèsè bèrè. A ó fojú re rí mòbo. Olórun yóò máàfáà ni, kì í sojú omo kéú. Bí ó tile jé pé ìkà la se, kílè tó pòsìkà ń kó? Ohun gán-ná-gán-ná yóò ti bàjé. A ó fi yé o pé eyín mú ju òbe lo. Wón ní eye tí ó bá bèrù òkò ní í pójó, ń se ni eye tìre dúró de òkò tí ó ń kà á, ó sì ti bá òkò wálè. Olówu: Òrò kúkú féré dójú ògbagada ná kí e tó mò pé òràn tí e kò ní í bó nínú rè… Àjílé: Ta ló dáràn? Àbí o kò meni tó ò ń sòrò sí ni? Eyí tó ò bá fi máa bè wá bóyá a lè síjú àánú wò é. Omo òyà re wá ń pe ara rè lódù. Sùgbón kó tó dodù náà, ojú rè yóò rí tó (ó gbá a ní kóńdó lórí). Èrò tììì léyin olè, àgbon gbáà lórí eni sè, àdá aládàá, wàì lára igi. (Òyì ako gbé Olówu sùgbón kò pé tí ojú rè fi wálè) Olówu: Bí owó kò se í sán bí a ká a lérí ni kò ní láìfí. Bí opé bá di opélopé àlè ìyàwó eni, bí a kúkú rójú kú kí a gba òrun lo ni kò ní èèwò. N kò lè torí i námò pe màlúù ní bùròdá kí n torí iyán je eran tí lùkúlùkú gbé, èmi kó. Nnkan té e bá fé kí e fi mí se, tenu mi kò ní í kúrò ní enu mi bí e ó pa mí. Eyin té e tún jé dúdú tó ye ké e máa ran dúdú egbé yín lówó láti ja ìjàgbara, iró, e kò se èyí, eni a pè wáá wo gòbì ló tún so pé gòbí senu góbigòbi ti e so ara yín di ajá òyìnbó kalè. Béè, bí mótò kò tí kò rìn, ajá lásán a máa gbòn ón lo. Gbogbo ìlú ayé ló ń gbégbá orókè sùgbón èyin ń kó? Bé e tilè fé se é, ònà dà? N se lògiri inú ilé gbàbòdè lówó tòde, tóòrùn se tán wá ń pa ni nínú ilé. Ebi ló ń pa ni tólóse ń polówó, ìgbà tá à wenú, a ó se wèdé? Bá ò gba òmìnira, a ò lè ní ìdàgbàsókè olóódoó nítorí àwon tó ń se ìjoba wa yìí, ìfé afadìye ni wón ní sí wa. N kò sì bá won wí sá. Kò sí eni tí yóò ro èkuru tí yóò fi owó rè ralè, ń se ni yóò pón on lá. Àbí ìgbà tí o rí Gbàdà tí o kò gba towó rè, tó o rí Múdá tí o kò mú un nídà, ti o rí eni ti eégún ń lé tí o kò gbé e ní okà, o sì ní o ó jeun àwon ará òrun, n kò mojó tó dà. Sé bí bí a tilè rán ni ní isé erú, à sì fi tomo jé e. Mo ní kí e jé kí n se onídùúró fún ara mi gégé bí ààyè mi kí ń fi lè rí agbejórò mi, e kò gbà, e fàáké kóri, e ta won-nle bí aja òyìnbó, ó dàbí ajá won tilè ni yín, folo fóló, ogbéni So-n-bí gbogbo (Won kò jé kí ó sòrò mó tí won fi bò ó bí ità bo eyìn tí wón ń lù ú bí ení lu bàra) Tàfá àti Àjílé:- Ta ni ajá? Ta ni So-n-bí? Ta ni folo fóló? Orí re ni ajá. Orùn re ni ajá. Gbogbo ara ilé yín ni folo fóló. Gbogbo ìran yín ni So-n-bí. (Wón se bí eré, wón lu Olówu pa. Kò pé náà tí enì kan kan ilèkùn tí ó fé wolé, wón yára pa òkú Olówu mó nílé) Músá: E pèlé o. Òrò Olówu ni mo bá wá bí o. Àjílé: Olówu wo? Músá: Olówu tí e mú ní ibi ìbo Mògún Tàfá: Sé okùnrin tí ó wòlú ní ònà tí ó lòdi sófin tí ó sì bèrè sí ní í pín ìwé tí ó lè da ojú ìjoba Ògùdù bole fún àwon ènìyàn? Músá: Èmi kò mo nnkan tí ó se. Mo sá mò pé e mú un ní ibi ìbo Mògún, Mo sì fé se onígbòwó rè kí e lè dá a sílè títí òrò rè yóò fi dé ilé ejó. Àjílé: Ó mà se fún o ò. O ló ò mo ohun tó se? Odidi agbejórò? Mo se bí enì kan ló so fún o pé wón mú un? Eni tí ó so fún o ibi a ti pa ekùn kò sì so ibi tí a ti tà á fún o? Àwon moríyíná re kò sì so nnkan tó se nígbà tí won ti mo ibi tí a ti mú un? Kò burú, kó lè dára náà ni. Kò sí Olówu ní òdò àwa níyìn-ín o. Músá: Níbo ló wa wà? Àbí ibí ko ni àgó olópàá òkè ojà tí mo mò bí ení mo owó? Àjílé: Láti ìgbà tó ti débi tó kò tí kò jéun, tí a sì rí i wí pé ó fé di àìsàn sí i lára ni a ti gbé e lo sí ilé ìwòsàn, kí a má wá di eni tí ó ń ní òkú lórùn. Ko-lórùn- òràn ló bí ìyá ìyá mi. Músá: Ilé ìwòsàn kè? Láti ìgbà wo? Àjìlé: A ti ń wo ojú rè láti bíi wákàti mélòó kan bò. Kí ó má se di nnkan tí yóò yíwó la se gbé e lo láìpé yí Músá: Ìwé owó té e gbà ti ibè bò dà? Tàfá: Òrò olópàá kò ní wí pé a ń gba ìwé owó Músá: Báwo ni a se lè rí í báyìí? Wóòdù ibo ló wà? Tàfá: Won kò gba enikéni láàyè láti rí i Músá: Ó fi kanra èmi agbejórò rè? Tàfá: Bèé ni Àjílé: Ta ló gbà ó ní agbejórò fún un gan-an? Músá: Kò sí nnkan tó kàn ó nípa ìyen. “Báwo ni mo se lè rí i?”, ni mo bèèrè Àjílé: Kò burú, máa bá tábilì sòrò nígbà yen. Músá: Iwo yóò tún nnkan tó o so yen so ní kóòtù o. O kúkú mò pé òro ti wá kúrò ní eja-n-bákàn? Bó sogún odún, akàn ni yóò se. Iwo jé kí ìyàálé na omo ìyàwó rè wò, kíná wá ràn, kó wa ku omo eni tí yóò kiwó bò ó. Àwa sá lomo eni tí ń rojó bí kì í tilè se àwa lomo eni tí yóò dá a. Síbè, kánkán ni tewé iná, wàràwàrà là á toko èsìsì í bò, afowó-múná è é dúró wíjó. Ní tiwa bífá fore, àgunlá ifá, bópèlè fore, àgúntètè òpèlè, kórò Olówu sá ti fòre kábùse bùse. Sùgbón o, ké e má gbàgbé o, pójú yóò túnra rí ní kóòtù o. Àjílé: Ó pé. Bóyá Olórun Oba ló wà ní kóòtù yín yen ni. Ìwé ìpèjó ni mò ń retí. (Ó wo Tàfá) À bó ò rí gúdúgúdú tó so pé igi yóò dá léyin ìyá ìlù. Músá: N se ni kò yé o pé kíkéré tí gúdúgúdú kéré kì í se egbé dùndún, àbí ìwó rí ibi tí adìye ti mi abéré rí? Ó sèèwò. Mo sáà gbódò rí i wí pé o jìyà sí nnkan tí o so yen ní. N ó lo sí ilé ìwòsàn, n ó sì lo wo ìwé tí wón fi gba àwon aláìsàn wolé ni òní yìí kí n lè fi rí Olówu, kí n wo àlàáfíà re kí n sì mo ohun tí n ó so fún ìyàwó rè. Sùgbón kí èyin méjèèjì má gbàgbé pé ojú yóò tún ara rí o. (Ó jáde) Tàfá: Yeesà, agbejórò Olórun Oba. Àwon ańgéélì ni kí o fi wá mú wa níbi, kí o ti Gebúréèlì síwájú pèlú idà olójú márùndínláádóje. (Ó kojú sí èkèji rè). À bó ò ri oníyèyé, àlè àmùdá. Àjílé: Tirè tilè kúrò ní yèyé, yéérí gidi ni. Ó rò pé àdáse wa ni kiní yìí. Kò mò pé láti òdò ògá pátápátá ni òrò ti sè àti pé kò sí ohun tí ó lè ti èyin re wá. Òro ti pé màlúù kú wàhálà bá òbe kì í se òro tiwa, àwa ò ní í te kóòtù dèyìn. Orùn elésè méjì ni elésè kan ń dáràn sí, wàhálà ti àwon ògá ni ìyókù. Tàfá: Se bí wón ti so pé bí Olówu kú, hèn en en, bó kò tí kò kù, hùn un ùn. Se bí àwon àgbà ni wón máa ń so pé adìye a máa fò je nnkan tí a gbé lé orí ilé, ìwo ò mo ohun tí a ń se sí irú adìye béè ni? Àjílé: Mo mò ón mònà. Se ni à ń gé e ní ìyé, ká gé e ní ìyé kí ó di òpìpì. Tàfá: Hen en òo. Kí won wá lo pe Olówu òhún wá lónà òrun kó wá jàjàgbara fún won. Àwón olòsì. Ojú kúkú ti se tán ó ti ti babaláwo won báyìí, omo rè kú lósàn-án. A ó máa wò ó bóyá ewé ni yóò so pé òun kò rí ojú já ni tàbi àgbo ni yóò so pé òun kò lè wè. Olówu òhùn ló wá lo báyìí, a ó máa wo ohun tí yóò ti èyin rè wá. Won a sì máa dánnu, won a máa lénu bebe; “tó ba kú, tó bá kú”, àwon olùyà. O ò jé kí ń lo fàbò ohun tó selè tó ògá létí ná kí won tètè wá onísègùn ìjoba tí yóò yè é wò kí òkú ìgbé rè má dá òórùn pa wá níbí. Àjílé: O ò puró o jàre. Èmi ò kuku rí oore kankan tó ń se fémi nígbà ó wà láyé. Àjàgbara; òmìnira, òmìnira la fé je ni? Ìyen ò se ànfàání kankan fémi rárá. Wón sá ní eni tó kíni tá à yó, aikíni rè pàápàá kò lè pani lébi. Eni tó wà láyé tí kò seni lóore, bó kú pàápàá, kò lè pani nípò dà. Ojú tàgádágodo won. Tàfá: Ìwo lo tilè tún mú mi rántí òrò olómìniradé yen. Ojó wo ni àwon dúdú tó lè dá se ìjoba ara won gan-an? Wo gbogbo dúdú tó gbòmìnira, o ò rí i bí won se ń se ara won? Sé irú rè ni wón fé kó bá wa lÓgùdù mojò? Òmíràn á joba kárinkánse. Òmíràn á pa ará ìlú. Òmíràn á pa alátakò. Ibò tó gbé won wolé kò lè gbè won jáde mó. Kò sí ohun dúdú kò fi ojú dúdú rí tán. Owó ara won ni wón fi ń se ara won. Àjílè: Òmìnira kó lèmi tilè ń pe èyí tí wón gbà yen, omi–ìnira lèmí mò ón sí nítorí wón ń gbà á tán ogba ni gbogbo nnkan ń le. Ojà á wón bí ojú, olóde ìlú á lé oba kúro lórí oyè, wón a kó owo ilè won lo sí ìlú òkèèrè. Àbò ò gbó, abé òyìnbó wù mí ju abé dúdú lo, ká má puró. Mo sì mò pé kè é sèmi nìkan, enu àwon òwó òmòwé wóńwé nìkan ló ń jàjàgbara, tálákà tébi ń pa kò mo ohun tó ń jé béè, ebi ò sá ni í wonú kórò mìíràn wò ó. Tá a bá sì lo sí òdò àwon tó ti gba omi-ìnira yìí tá a bèèrè lówó àwon ènìyàn ibè pé òyìnbó tó lo ni wón ń fé ni tàbí ìjoba tiwa-n-tiwa? Eye kò sokà ni won yóò fi ohùn kan so pé kí funfun ó padà ní wàrànsesà. Kán-ún yàtò sèèpè. Ó bó lówó omo tó ń jelè ká má so tomo tó ń jeérú. Dúdú kò dára, dúdú kò wùùyàn. Tàfá: Òdodo ni gbogbo ohun tí o ń so, kò síró olóódoó ńbè páà. O ò jé n tètè lo sódò ògá òhún kí òkú eran isò ìgbàdo yìí tó di gíífà. Àjílé: Kò burú. Èmi náà óò wolé lo rèé máa ko ohun tójú wa rí kale lórúko re. (Àwon méjèèjì kúrò lórí ìtàgé. Iná kú). ==ÌRAN KÉÈJE== (INÙ ILE KAN LÓGÙDÙ) Tólá, Ìyá Onídodo:- (Nínú ilè ìdáná, ó ń féná) He è é, a ò tilè mo ohun tí ó se igi yìí. Àbí òjó ti pa á ti ilé onígi wá ni? Bósè, Ìyá Oníresì:- (Ó wolé pèlú àwon nnkan tí ó sèsè rà tojà bò) Áh a á, mo se bí enì kan wà lódò yín ni. E sì ń dá sòrò. Sé kò sí? Onídòdò: Kò sí. Igi yìí ló kò tí kò jo. Mo fé e, fé e, fé e, lóríi kò náà ni, túú ló ń rú. N kò mo ohun tó se é, bóyá òjó ti pa á láti ilé eni tí ó ń tà á ni, n kò mò. Mo sì ní n dáná díè ni o. Ohun tí yóò dáni dúró de onígbèsè eni, kí Olúwa má fi sí sàkáaní wa. Igi òsìsìrèrè yìí kò so pé òun kò fi òsì lo ènìyàn. Oníresì: Hè è, Olòsì mà làwon onígi yen. Wón lè figi mímí se gbígbe féèyàn, kówó sá ti dówó ni wón mò. Wón á tilè máa sako. Wón a ní bálángbá se jé sára ògiri, tí gòlúgò se jé sógòdò, béè gélé ni igí jè sì àwon. Hùn ún un, ayé bàjé, olorì ń nájà oko, onígi náà ń sako. Àwon náà ò ní í pé máa sé Múrí. Onídòdò: Èyí ti mo mà rí nìyen o. Ká fi igi náírà kan se dòdò sísì. Olòrun ló mo ibi tí a ó bá ara wa dé ní ìlú Ògùdù yìí sá. Oníresì: Mo mà kàn ń so tigi mà ni, igi nìkan mà kó. Àbí e kò rí gbogbo jíje mímu bó se dà lójà ni? Gaàrí wón, ó jojú lo. Ata ò seé kàn. Ma débè lepó dà ní tire. Ayé àtijó ni wón ti ń so pé eni tó bá ní sílèkan yóò ní abó, yóò níyàwó tó bá délé olókà. Láyé òde òní, náírà márùn-ún kò délé olókà bò. Ìtàkùn tó sì so agbè náà ló so légédé, gbogbo èyí náà kò sì sèyìn-in funfun. Onídòdò: N kò tilè mo ibi tá a máa bá yààrá já nílè wa yìí. Gbobgo àwon ìlú tí kò fi ara mó ìjoba amèyà ni wón kò tí won kò kó nnkan wá sílè wa mó. Àfàkàn àfàkàn sì ni òrò yìí. O ò rí i wí pé a kò rí epo wa okò mó tí òrò fi di kélésè mésè le. Àìrí epo yìí sì ń dààmú àwa olóńje torí ń se ló ń jé kí owó ojà lo sókè. N kò si rò wí pé a lè fi ìgbà kan rí epo wà ní ilè yí láé tí bèlà yóò fi fun fèrè àfi tí iyán yóò bá se tán tí yóò di jíje gànbàrí ní Sókótó. Àlá tí kò lè se nìyen, àláa Kurumó. Oníresì: Èwo tún ni àláa Kurumó? Onídòdò: Àwon ènìyàn dúdú kan ni ó ń jé Kurumó. Tí òyìnbó bá ti òkè òkun dé, àwon ni ó máa ń ru òyìnbó gùnkè. Ó wá se, òkan nínú won wá ní òun lá àlá, òyìnbó ru òun lé orí. O ò rí i pé àlá tí kò lè se nìyen kí ibi tí a pè ní orí wá di ibi ilèélè? Oníresì: Àlá tí kò lè se ni lóòótó. Njé o tilè gbó ohun tí àwon kan ń so kiri pé àwon Òyìnbó yìí ti ń dewó? Wón ní àwon máa gbé omo wa sórí oyè. Onídòdò: Iró mà ni. Kàkà kí ewé àgbon dè, pípele ló mà tún ń pele sí i o. Ta ni kò mo ogbón ká feran sénu ká wá a tì. Iró ni wón ń pón ní bébà tó ò bá mò. Béè, bá a pa téru láró, aso téru ni, bí a kùn ún lósùn, aso téru ni. Bí a tilè dì í ládìre pàápàá, ojú aláìmòkan ló ti lè yàtò. Oníresì: Bèé, ìgbà kan lowó sì rí kíti kìti, nílè yìí náà ni, tí gbogbo ènìyàn ń fé aya méjì méta ní ròngbà, lójú wa náà ni. Sùgbón nísisìyí ń kó? Náírà ti di nára nàra, omó ti domokómo, ayá sì ti ń ya lo. Síbí ilé wá se tán, ó gbaludé. Onígaàrí fàbínú yo. Onípanla wá pèyìndá, èèyàn ò sòrè oníyán mó, a ò répo sèròjú obè mó. Nnkan lé, nnkan ò wò tó dífá fómo tó wá ra ráìsì lówó mi lóòórò àná. Ìgbà tí mo ti ní “Òfé nìresì, eran lowó, lomó bá je àsán ìresì, ló gbòndí gbúù. Mo lówó ń kó. Ó lóun ò jeran, ìresì òfé lòún je. Béè àìsí owó ló fá gbogbo sábàbí. Owó ò sí, èèyàn ò sunwòn, Kò sóògùn tó jowó lo. Àh à à, òrò n bá rò n tó ròfó. Mo mà gbó pé wón ti lu Olówu pa. Onídòdò: Yéè yéè yéè, mo gbé o, n ò gbó. Oníresì: Àní wón ti lu Olówu pa Onídòdò: Sàn-àn-gbá ti fó. Ògunná kan soso tó kù fún wa ló tún bó sómi un, nnkan ti se. Ibo la wá fé bá yàrá já báyìí? Oníresì: Kò ye mi o. Gbígbó tí a gbó, ń se ni gbogbo ojà dàrú nítorí wón ní kò kú fúnra rè, ń se ni wón lù ù pa. Onídòdò: Àwon wo ló lù ú pa? Oníresì: Àwon wo ni ìbá tún se bí kò se àwon ará ilé wa. Òrò hùn, hùn hùn a máa já nílé elédè? Onídòdò: Sáwon olópàá? Àwon olópàá dúdú? Oníresì: Àwon náà mà ni o Onídòdò: Báwo ni síse báyìí? Nígbà wo ni kí á lo kí ìyàwó rè? Oníresì: Kíkí kè? Bóyá won yóò ti lo sí kóòtù báyìí gan-an nítorí Músá tí ó jé agbejórò Olówu kò gba gbèré. Ó ti pé àwon olópàá léjó ní eye-kò-sokà. Wón ló so pé òun yóò rí i pé òun fi ojú àwon olópàá yen gbolè. Onídòdò: Àwa náà lè lo sí kóòtù lo wòran nìyen. Kí á wòran tán kí á fi àbò sílé Olówu láti bá aya olóògbé kédùn. Oníresì: Kò burú. O ò wá jé á múra sísé. Jé n lo gbé ata wá nílé (Ó jáde). Onídòdò: Èmi náà ó lo kó ògèdè mi tó kù sítòsí (Òun náà fi orí ìtàgé sílè, iná sì kú). ==ÌRAN KÉÈJO== (NÍ KÓÒTÙ) (Gbogbo àwon ènìyàn pé jo, wón jókòó. Àwon mòlébí òkú jókòó sí apá kan. Àwon agbejórò gbogbo náà jókòó sí àyè won. Àwon olópàá náà wà ní àyè tiwon. Àwon onísègùn náà kò sàìwà ní ibè. Ò se, adájó dé, wón pe “kootu”, gbogbo ènìyàn dìdè, adájó jókòó tán kí gbogbo won tó jókòó) Olá: Kí á tó bèrè ejó tí a ní lónìí tí ó wà láàárín olóògbé Olówu àti àwon olópàá, mo fé fi tó gbogbo ènìyàn létí wí pé kò sí àyè fún enikéni láti ya fótò nnkankínkan tó bá selè ní ilé ejó yìí. Nísisìyí, n ó késí àwon agbejórò láti so bí wón ti jé àti eni tí ò gbà wón ní agbejórò. Òjó: Kémìí olá ó gùn. Pèlú àse láti enu agbejórò ìjoba àgbà àti gégé bí òfin se fi lélè, mo wá láti gba gbogbo nnkan tó bá selè ní ilé ejó yìí sílè láìjé kí òkankan jé atadànù bíi kiní ajá. Emi ni Òjó, igbákejì agbejórò ìjoba. Olá: Káre o, o se é púpò, Ògbéni Òjó. Yóò seé se. Adé: Kára ó le baba. Èmi ni agbenuso fún gbogbo àwon olópàá ilè yìí tí ó jé wí pé ní ònà kan tàbí òmíràn, wón so pé wón ní nnkan se pèlú ikú Olówu, ní pàtàkì, kí ó tó se aláìsí. Òdò agbejórò ìjoba àgbà sì ni mo ti wá. Olá: O se é, Ògbéni Adé. Sé agbejórò tán àbí ó kù? Músá: Olúwa mi, èmi ni agbejórò fún gbogbo ebí olóògbé àti ìyàwó rè ni o àti omo rè ni o. Àní èyí tí n ó fi pè é ní eéwèèwá méjì, n ó kúkú pè é ní okòó. Èmi ni agbejórò fún gbogbo ìdílé Olówu pátápátá. Ìyàwó olóògbé ni ó sì gbà mí ní agbejórò. Olá: O se é púpò, Ògbéni Músá. Kí a má dá èènà penu, kí a má bá òpó lo sí ilé olórò, kí a má se béè gba ara wa ní àsìkò púpò, kí Ògbéni Òjó kúkú bèrè isé. Òjó: E se é, olúwa mi. N ó kókó ka nnkan tí òkan nínú àwon olópàá wa, Ògbéni Tàfá, ko sí ilè tí ó lo báyìí: “Èmi jé òkan nínú àwon olópàá ní ìlú Ògùdú yìí. Ní ojó kan ni wón fi tó mi létí wí pé enì kan ń pín àwon ìwé kan káàkiri ìgboro tí ó lè mú kí àwon ará ìlú fa ìjàngbòn. Mo tún gbó wí pé okùnrin kan tí ó ń jé Olówú tí a ti lé kúrò ní ilè yìí ń padà bò láti ní owó nínú nnkan tí ó je mó ìwé tí mo so pé wón n pín yìí” “Gégé bí èyin náà se mò wí pé òpòlopò nnkan ni a fi àyè rè sílè ní ilè yí sùgbón kì í se ìwà burúkú, a kò gba òsi láàyè.” “Wón ní, àìdúró nijó, mo múra, mo lo sí èyin odi láti pàdé Olówu. Kò pé náà tí mo dé ibè tí mo rí mótò ayókélé funfun kan tí ó ń bò. Sé bí inú bá se rí ni obì ń yàn, Olówu ni ó wà nínú okò náà pèlú okùnrin kan báyìí. Nígbà tí mo dá won dúró, òrò ìsokúso, òrò kòbákùngbé ni wón bèrè síí so sí mi, ìyen àwon méjèèjì tó wà nínú okò náà. Wón wíjó lo kánrin sùgbón láìfòtá pè, mo ní kí won jáde. Wón kò, wón sì fi ogbón àlùkóróyí lo mó mi lówó. Ìdi ìbo Mògún ni owó èmi àti àwon elegbé mi ti wá te wón.” “Nígbà tí a dé àgó wa, mo bèèrè lówó Olówu wí pé se bí wón ni kó má dé ilè yìí mó ni wí pé ìwé àse tó fi wo ìlú dà? Ó ni òun kò ní ìwé àse kankan, nnkan tí mo bá fé kí n se, awo kan kò kojá ikú. Bí ó ti so eléyìí tán, ìpàkó ni ó ko sí mi tí ó bèrè síí rín èrín ìyàngì, ó ń fi mí se eléyà. Ibi tí ó ti ń se eléyìí ni ó ti subú lu sófà, ìyen ìjokòó tí ó wà ní ilè, ó sì dá a. Wón ní eni tí ó rán ni nísé ni à ń jé àbò fún. Mo fi tó ògá wa pátápátá létí wí pé Olówu wà ní òdò mi. Ó ní kí n fi í sí àhámó ni òdò mí di ojó kejì kí n tó mú un wá sí òdò òun”. “Bí gbogbo rè se mo nì yí, olúwa mi.” (Òjó lo jókòó. Músá jáde, ó sì kojú sí Dàání, òkan nínú àwon olópàá). Músá: Wón ti fi ìwé kan sowó sí wa láti òdò adájó kan tí ó rí Olówu ní òdo yín. Adájó yìí ní òun bèèrè lówó Olówu bóyá ó ní nnkan láti so, ó ní nnkan tí ó so nì yí “Mo bèèrè fún àwon nnkan tí ènìyàn lè fi wè gégé bí ose, omi àti kànhìnkànhìn, won kò fún mi. Mo ní kí won fún mi láàyè láti máa ra ońje tó bá wù mí, èbà nìkan ni mo ti ń je láti ìgbà ti mo ti dé ibí. Njé ìhòòhò ni ó tilè ye kí n wà láti ìgbà ti mo ti wà ní àtimólé?” Kí ni ó dé tí e kò fún Olówu ní aso? Dàání: Àse tí wón fún wa ni a ń pa mó Músá: Látì ibo? Dàání : Látòdò ògá pátápátá. Músá: Njé òfin ilè yìí gbà yín láàyè láti so eléwòn sí òkolonbo? Dàání : Àse tí wón fún wa ni a tèlé. Wón ní ó lè fi èwù yìí pokùn so. Músá: Wón ní e kò jé kí ó jáde náà? Dàání: Béè ni Músá: Wón ní tí a bá ké igi ní igbó kí á fi òrò ro ara eni wò. Njé kò tilè ye kí e gba eni tí e pè ní arúfin yìí láàyè láti gba atégun sí ara bí? Dàání : Àse tí wón fún wa ni a ń tèlé Músá: Ó dára kò burú. Njé e tilè lè so fún wa eni tí ó fún yín ní àse yìí pàápàá? Dàání : Àwon ògá pátápátá Músá: Ní ibo? Dàání: Ògùdù yìí náà ni Músá: Iyen Àbú? Dàání : Béè ni (Dàání lo jókòó, Músá kojú sí Àbú) Músá: Ògá pátápátá, wón ní e ní kí Olówu má wo aso kankan? Àbú: Béè ni Músá: Dàání ti so ìdí tí e fi so èyí sùgbón lékè eléyìí náà, e tùn fún un ní aso ìbora. Sé olóògbé náà kò lè ya eléyìí téérété kí ó fi pokùn so? Àbú: Irú rè kò selè rí. Ń se ni wón máa ń gbìdánwó láti sá àsálà, won kì í fi pokùn so. Músá: A tún gbó pé dídè towó tesè ni eléwòn náà wà títí tó fi kú. Àbú: Kò sí iró ńbè. Músá: Lóòótó, a mò pé ajá jìnà sí ènìyàn bí kókósè se jìnà sí orí. Nje tí ìwo bá ní ajá kan, o lè dè é mólè fún ìgba pípé láìtú u sílè nígba kankan? Àbú: Tí ajá bá ti ya dìgbòlugi tó lè se ènìyàn ní ìjànbá, mo lè dè é fún odún. Nípa òrò Olówu, bí nnkan se rí gélé nì yí. Músá: Ìyen ni pé ogba ni ajá dìgbòlugi àti Olówu nínú isé ibi sí ènìyàn? Àbú: Mo se gbogbo ohun tí mo se láti dáàbò bò ó ni. Músá: Kì í se nnkan tí mo bèèrè lo dáhùn, síbè náà, a rí òótó tí kò fara sin nínú ìdáhùn re. Ààbò ológbò sí èkúté, ti ekùn sí eran ìje. O sí rí i pé ó yorí sí rere náà, àfi ìgbà tí o rí i wí pé ó kú? Àbú: Gbogbo agbára tí mo ní ni mo sà láti fi rí i wí pé ó wà láàyè. N kò fé kí ó kú. Àmúwá Olórun ni. Músá: Ó sì ye kí o mò pé Olórun è é sebi, àwa èdá owó rè la ò sunwòn. Kí a tilè pa ìyen tì. Irú ètó wo ni o ní láti de ènìyàn eléran ara bíi tìre mólè? Àbú: Gégé bí ògá pátápátá, mo ní agbára láti se é. Ofin gbà mí láàyè láti rí i wí pé kò sá lo. (Músá lo jókòó. Adé tí ó jé agbejórò fun àwon olópàá dìde) Adé: Àbú, a rí i gbó wí pé bí ó se wu àwon ènìyàn yín ni wón máa ń fi ìyá je àwon eléwòn tí wón bá kó sí abé ìtójú won, ìlò yààà bí omi òjò, àlòyó bíi tóró àtijó, àlùdè bíi mààlúù tó kángun sí Fúlàní. Sé òótó ni? Àbú: Rára o. A kì í fi ìyà je àwon òdaràn. Sùgbón òpò ìgbá ni àwon òdaràn máa ń yowókówó. Tí wón bá se èyí, a máa ń so fún won pé kí wón ti owó omo won boso. Adé: Njé a tíì rí enì kankan kí ó pe àwon ènìyàn re léjó sí kóòtù wí pé e fi ìyà je òun rí? Àbú: Kò sí eni tí ó pè wá léjó béé rí. Sùgbón ó dàbí ìgbà pé àwon oníwèé ìròyin àti àwon òmòwé kò fi béè féràn wa. Adé: Emi náà mò wí pé òpòlopò àríìríso ni ó ń káàkiri ìgboro nípa yín. Mo kàn bèèrè àwon ni kí á fi lè mo ìdí òkodoro ní íle ejó yìí. (Awon méjèejì lo jókòó, Músà dìdè, ó kojú sí Súlè) Músá: Àwon ènìyàn re so pé e kò fi ìyà je Olówu. Sùgbón ní àkókó, ó kò láti sòrò, nígbà tí ò se, ó tún gbà láti sòrò. Kí ni o rò pé ó fa ìyípadà okàn yìí? Súlè: Mo tóka sí òfin ilè wa kan tí ó kàn án nípá fún un láti sòrò ni ó jé kí ó so ó. Músá: Njé o mo nnkan tí ó selè sí Olówu ní ìgbà kan rí saájú ìgbà tí e mú un yìí? Súlè: Wón fi i pamò sí inú túbú Músá: Ojó mélòó ni ó gbé ní ibé? Súlè: N kò mo iye ojó tí ó gbé Músá: Jé kí n rán o léti. Ojó mókànlélógórùn-ún ni. Súlè: Hèn èn én? Kí ni a ti fé se ìyen nínú òrò tí ó wà nílè yìí? Músá: O sé é. Nnkan tí mo kàn fé fi yé o ni pé títí gbogbo ojó yìí, ojó mókànlélógórùn-ún, kò gbin, kò fohùn. Ìwo wá fi òfin kan hàn án ní òtè yìí, ó ti yára ń kako. Odoodún àti bí ojó se ń yí lura ni ènìyàn máa ń gbón sí i sá. N kò ní í jé kí á fi èyí gba ilé ejó ní àsìkò jura lo. Mo kàn fé láti tóka òdodo tí ó wá nínú òrò yìí hàn ilé ejó ni. Ti a bá sá so pé mò ón, òmòràn ní í mò ón. Jé kí á gbàgbé ìyen ná kí á tún bi elòmíràn lórò. (Súlè jókòó Sálísù dìde). Ògbéni Sálísù, gégé bí àwon onísègùn ti fi tó wa létí, wón ní ó dàbí ìgba pé e rí Olówu. Sálísù: Béè ni Músá: Njé o tilè lè là wá lóyè bí Olówu se fi orí sèse? Sálísù: Rárá o, torí ilè tí kò ti ojú eni sú, òòkùn rè sòro í rìn. (Sálísù lo jókòó, Súlé tún ìde) Músá: Súlè, wón ní agbà eégún ní í mo òjè í kì, ìwo ni n ó bi ní ìbéèrè yìí. A rí i kà nínú akosílè re wí pé ní ojó tí ìsèlè a-forí-pa yìí selè, ń se ni Olówu dédé dìde bí eni tí nnkan ta lé tí ó fò sókè bi ológbò tí iná jó lésè tí ó sì gbé àga tí owó rè bà tí ó jù ú lu olópàá kan. Sé òótó ni? Súlè: Béè ni Músá: O ní léyìn èyí, ó tún lo bá olópàá tí ó wà ní itòsí,ó tún kó ìkúùkù bò ó? Súlè: Béè ni Músá: O ní òpòlopò olópàá ni ó kojú Olówu kí e tó lè ségun rè Súlè: Àwa márùn-ún la kojú rè. Músá: Ní ibi ti gbogbo yín tí ń yí ara yín sí ebè yí ara yín sí iporo, njé enikéni lu Olówu? Súlè: A kò lù ú, nígbà tí kì í se eran. Òun ni ó fi orí sán ògiri fúnra rè. Músá: Ìyen ni pé apá ní ń jé apá, itan ní ń jétan, gèngè àyà ń jé gèngè àyà, kò sí ibì kankan tí e ti fi kóndó gbá Olówu nínú won? Súlè: Kò sí? Músá: Kò burú, òrò kan Onísègùn Awósanmí.O se àyèwò sí opolo Olówu Awósanmí: Béè ni Músá: Eni tí ó tún ràn ó lówó láti se isé yìí ni Onísègùn Olú. Awósanmí: Béè ni Músá: Jé kí n ka díè lára ìwé tí Olú fi owó ara rè ko sílè nípa Olówu “Opolopò ibi ni opolo yìí ti bàjé tí ó sì jé wí pé kì í se ojú lásán”. Sé òótó ni opolo náà bàjé? O kè? Awósanmí: Òótó ni. Bí kò jé béè Olú kò ní í so béè. Músá: Njé sísubú tí Olówu subú ni o rò pé ó fa gbogbo egbò yìí? Awósanmí: Ó lè jé béè. Músá: Tí a bá fi bíi kóndó nà án ń kó? Awósanmí: Ìyen náà lè fà á. Músá: Kò burú, enu nnkan tí mo fé gbó nìyen. E se é. Ó ku òrò kan tí mo fé bi Àbú. (Awósanmí lo jókòó, Àbú tún dìde) Mo rí i kà nínú àkosílè re kan tí o so pé olóògbé Olówu ń díbón wí pé ara òun kò dá. Àbú: Ó sèsè wá tànmó-òn sí mi pé olóògbé náà kò díbòn ni. Músá: O tán nínú mi (Awon méjèèjì lo jókòó. Òjó dìde, ó kojú sí Làtí) Òjó: O kó isé ìsègùn dé ojú àmì ó sì ti pé tí o ti n se isé yìí? Làtí: Òótó ni. Bí ojó Béélò se pé ní Ìlorin tí tàwùjè se pé látàrí béè ni tèmi náà se pé pèlú ìsègùn. Òjó: Gbogbo ènìyàn ti mò pé isé lanúlanú àti pófunpófun ni o ń se? Làtí: Yíye ìfun, èdò, àpólúkú àti gbogbo nnkan tí ó bá wà ní ara ènìyàn wò ni isé mi. Òjó: Kò burú. Músá, ó dowó re. (Músá dìde) Músá: (Ó kojú sí Làtí) Wón pè ó pé kí o wá ye Olówu wò àbí? Làtí: Kò síró ńbè Músá: O sì yè é wò? Làtí: Mo yè é wò mònà. Isé mi sá ni Músá: Nínú àkosílè re, o so wí pé o se àkíyèsí egbò kékeré kan ní abé ètè Olówu àti pé ètè náà wú bí ètè eni tí agbón ta? Làtí: Béè ni Músá: O tún ní o rí ibi tí ó dàbí ìgbà tí a fi yá ògiri ní apá rè? Làtí : Mo rí i Músá: O tún rí i pé apá àti esè rè wú? Làtí: Tàpá tesè rè ló wú bòmùbòmù. Músá: Njé o bèèrè ìbéèrè kankan lówó Olówu? Làtí: Mo bèèrè Músá: Njé o se ìwádìí bí ó se fi ètè gba ogbé bóyá ìgbátí ìgbámú bí i ti keríkerì ni? Làtí: N kò se ìwádìí Músá: Njé o se ìwádìí bí egbò apá rè se dé ibè bóyá patiye ló gbó mó on lára tàbí kóńdó ni wón kán mó on? Làtí: N kò bèèrè Músá: O sì ló o bèèrè òrò lówó Olówu. Kí lo wá bèèrè lówó rè gan-an nígbà tí ó jé pé àlàáfíà rè tí ó ye kí ó je ó lógún kò je ó lógún? (Ibi tí wón so òrò dé nì yí tí adájó fi pe Olá tí ó sì so òrò kélékélé sí i létí, ìyén sì wá dá gbogbo ènìyàn ní menu) Olá: Ó tó. Ní ibí yìí ni a ó dá ejó dúró sí, a sì sún un síwájú di ojó mìíràn. (Wón pé “kootu”gbogbo ènìyàn dìde dùró, adájó jáde, àwon ènìyàn náà sì ń jáde ní méjì, méta. Iná kú). ==ÌRAN KÉSÀN-ÁN== (NÍLÉ OLÓWU) (Léyìn ìgbà tí gbogbo ènìyàn ti kúrò ní ilé ìdájó tán, òpòlopò àwon ònwòran ni ó bá Rónké wálé. Aso dúdú ni Rónké wò. O se, wón délé, gbogbo won lo jókòó sí pálò) Rónké: E se é o, e se é, a dúpé o, e ò ní í firú è gbà á o. Bàbá Òkè Ilé: E sáà jókòó báùn. Gbogbo rè náà ni yóò ní ìyanjú. Won yóò fi ìyà tí ó tó ìyà je àwon olópàá yìí. Sé ó pé tí wón ti ń se. Ojú won yóò rí àtàláátà baba àlààrùba. Ìyá Ojà Oba: KÓlúwa sáà bá wa wo àwon omo yìí Yèyé Òkèrèwè:Bógèdè ò kú omo è é rópò rè. Àwon omo yìí náà ni yóò gba isé baba won kanri. Won yóò sì se é ju baba won lo. Àwon ni yóò tilè sì gbà wá lówó funfun nítorí wón ní kÓlórun jé kómo eni juni lo, àdúrà àtàtà.(Omo tí won dárúko yìí mú kí ekún gbon Rónké. Ó bú gberegede, gbogbo ènìyàn sì ń bè é) Rónké: (Pèlú ohùn arò) Ikú ò jémi lóni mó, òrun lònìyàn mí wà. Eyin asekú pani, èyin asekú pààyàn, e ó jìyà látayé lo dálùján-ánnà lágbára Olúwa. Akígbe àkókó: Mo ni kó o fi wón sílè máa wòye O jé n pomo olá, omo ekùn Olówu o, omo fún-n-ké ò Ká tó rérin ó digbó Ká tó réfòn ó dòdàn Ká tó réni tí ó se bí Olówu Ó dòrun. Òkansoso ìbènbé tó kojá egbèrún ìlú Omo Oláníkèé, omo Aráyeni, omo Èyíwùmí. Kólédafé ò, Arígbábuwó ò Akékarakára kólòrò ó gbó omo gbómo fágàn Òsùpá se bí eré wòlú Aréweyò, Dáradóhùn, omo Olówulógùdù tí ò sí láyé mó Òrun dákun delè féni ó lo Kó o sì dákun má kánjú mó, gbogbo wa là ń bò N ó pè ó bí ológún erú N ó pè ó bí ológbòn níwòfà Omo Tèmídayò tó se bí eré pàwò dà Dúdú ò ní í gbàgbé re Gbogbo ajàjàgbara ni ó máa rántí re sí rere O lo sórun lòó simi òrun rere Òrun ènìyàn àtàtà Kò séni tí ò níí ròrun Kò séni tóko baba rè ò ní í dìgbòrò Wón ní bó ti wù tá a perí àkàlàmàgbò tó. Ó gbódo légbèrún odún láyé dandan Sùgbón ó se ó pò, àkàlàmàgbò èyì ti podún je láìwèyìn. Òwò àdá mò ti kádá léyín, igi dá Olówu wáá kú tán, ewúré ilé ò réléèpo Àwon àgùntàn, won ò rólógèdè Òbòró ojú gbòdó oko omoge Ìgbín tí ń ràjò tó filé rè kérù Omo ojú pón koko kò fó Igi ńlá tí ń sorógbó Èyí règèjè tí ń sobì À ń lé e nílùú ó tún ń molékúnlé Òsíkí alángbá wèwù èjè Afárá se bí eré, ó dá Ká kán ludò ló kù Eni afisé ògbàgbà rán tí ń gbani ti lo Tapó wá se bí eré ó wonú apó Ó gbénú apó Tapò wonú àpò ó wolè síbè Mo ní àti tapó àti tapò Tó bá wonú agbòn, a dìpà ode Àti mímò-ónse re, àtàìmò-ónse re, Olówu Káwon èrò òrun máa bá o se é Kórun dèdè dákun delè féni ó kú Mo kúkú mò pé o ò so pé o ò jeun mó. Àwon olòtè ló jékú yowó re láwo Eyin tó o fi sílè kÉdùmàrè jé ó dàkùko Rónké, mo ní o rójú, ojú là á ró Torí òfò lo sará yòókù Gbogbo wa la meni ohún se Orin: Njé tá a bá dàgbàdàgbà Tá a bá wonú ilè Omo eni ní o wolé deni Akégbe Kejì: Ó tó. Mo ní o jé n gbà á lénu re O tó so ó dorin Torí mo bokùnrin jé ńjó mo gbó nnkan àdélé wí PÓlówú towó olòtè filè bora bí aso Omo awo tó relé tó ròrun rè é simi. Mo kégbe àké ìsimi lójó òhún Mo ròkè rodò láìsosè wò Gbogbo ayé pa lóló wón dáké lo kánrinkánse Omodé kò, won ò jeun Àwon pínnísín kò, won ò kígbe oyàn Aráyé ń ké, ará òrun ń fohùn Sàngó ń ké, béè lOyá ò dáké Ìkòkò kò, won ò rodò Apé kò, won ò sesu Odé kú, ó lo sí Mòro Àgbè gbékú mì tòun tebè rè Ikú pa gbani-gbani, ó pÓlówu Omo asogbó dilé Asògbé dìgboro Ó ní ká múrá, ká gbara wa Njé ta ló lè jàjàgbara bí tOlówu Rónké.? Oká ojú ònà tíí wú bamùbamù Apani ká tó fowó kan sèkèté Aponi lóòyì ranyin ká tó débi agadagídì. Ó torí dúdú gbégbó Ó torí dúdú gbégbèé Ó titorí dúdú gbéjù láàárín oko Eni ńlá, èèyàn iyì tá a fi í joba Mo níwo loba láàrin òpò èèyàn Torí gbajúmò lónìlú, ń se loba ń pàse Iró lowó ń pa, omolúàbí ló jù Agbé kú, òrò aró dópìn-ín Àlùkò kú, a ò tún rósùn mò Atòrun wá solùgbàlà bí i ti Jéésù bí i ti Mò-ón mò. Njé a ò níí gbàgbé re o, omo Ògùdù mosù Ò torí ìjàgbara, ó lésè gígùn Ó torí dúdú, ó fira rè wólè Àwa náà ò nì í sùn A ó máa se é lo níbi tó o bá a dé. (Gbogbo ewì tí wón ń ké àti àròfò tí wón ń fò, ekún ni Rónké ń sun àti àwon omo Olówu. Ìgbà tí àwon akéwì sì dáké tí wón rò ó tí kò gbó ni wón ti mú un pèlú àwon omo wolé lo, gbogbo ènìyàn sì tèlé won, iná sì kú). ==ÌRAN KEWÀÁ== (NÍ KÓÒTÚ) (Iná tàn, àwon ènìyàn ń wolé wón sì ń tàkúrò so kí adájó tó dé ) Bòdé: (Ó bo eni tí ó bá lórí ìjokòó lówó ) Ikéowó oko Mopélólá, gùùkàn èyìn orùn nínú pílésò. Ìwo náà wà? Láyí: Agùntásoólò oko Adéolá, Àyìndé agbélékalèbíère, Ó torí elégàn, ó légbèrin òré, ìwo nù-un? Emi náà wá. Bòdé: Sé o wá ní ìjósí náà? Láyí: Mo wá mònà. Ta ni kò ní í wá sí ibi èjó ìkú Olówu. Bí a rí eni tí ó se èyí, a jé pé kì í se dúdú ló bí i. Bòdé: Báwo ni o se rò pé ejó náà yóò rí? Kéhìndé: (Ó dédé já lù wón) E má bínú pé mo dédé já lù yìn, òrò yín ló kó wò mí lákínyemí ara. Bí ó tilè se adití ni eni tí ò jókòó sí orí àlééfà ìté ìdájò, yóò dá àwon olópàá lébi. Láyí: Ní ìlú tí nnkan bá ti dára mà nìyen o, ní ibi tí a kò ti da ojú òfin délè. Ní òdo wa níyìn-ín, èké ni yóò rojó, èké ni yóò dá a. Sùgbón a kò mo nnkan tí adájó èyí lè se sá o. Bòdé: Bóyá… (Adájó wolé, wón pe “kootu”, gbogbo ènìyàn dáké, wón sì wò sin-in bí obe páànù. Ìdúró ni gbogbo wón wà pèlú, adájó jókòó kí won tó jókòó) Olá: (Ó dìde láti sòrò) Yorùbá bò wón ní alé emu, òórò isà, kùtùkùtù là á jí ta àgò imò gbígbe. Mo rò pé ejó tí ó ye kí á tètè múra sí kí á parí kíá ni ejó Olówu gégé bí ó se jé. Mo sì rò pé tí nnkan bá ń lo bí a se se ètò rè, yóò férè pari lónìí nítorí náà a ò ní í fi òrò falè. Nígbà tí a ń sún ejó sí iwájú ní ìjelòó, Músá àti Làtí ni wón ń sòrò lówó, òdò won náà la ó sì ti bèrè (Làtí àti Músá dìde). Músá: Béè ni. E se é, Olúwa mi. (Ó kojú sí Làtí) Nígbà tí o ń bò ní òdò Olówu, ó pe Ògbéni Tìjání dání? Làtí: Béè ni. Músá: Ta ló ránsé sí o? Làtí: Àbú Músá: Kí ni ìdí tó fi pè ó? Làtí: Ó so pé Olówu kò tò béè ni kò sì sòrò. Músá: Ó tán? Nígbà tí ìwo dé ibè, o rí i tí aso Olówu tutù? Làtí: Ó tutù jìn-nì-jin-ni pèlú ìtò Músá: Ení rè ń kó? Làtí: Òun náà tutù ó sì ń rùn. Músá: Won kò sì se nnkan kan nípa rè nígbà tí ìwó wà ní ibè? Làtí: Wón kò se nnkan kan Músá: Njé o gbàgbó pé òótó ni pé kò tò? Làtí: Ó tò kè. Ó tò sí orí eni àti si ara aso rè. Músá: Njé o tilè mò bóyá wón wè fún un? Làtí: N kò mò. Músá: Kò burú. N kò tún ní ìbéèrè kankan báyìí ná. (Àwon méjèèjì lo jókòó, Adé dìde) Adé: Olúwa mi (Ó kojú sí Olá), Mo fé látí pe onísègùn Hàrámù láti so tirè. Olúwa mi, mo fé kí e ránti pé nígbà tí ilé ejó yòó bèrè ìjókòó ní òórò yìí, òyì orí gbé Hàrámù, tí ó ń pòyì ràndàn, tí ó ń pa ràdà. Mo fé kí ilé ejó bèèrè ní owó rè bóyá ojú rè ti wàlè tàbí ó sì wà ní ara rè (Adé jókòó, Olá dìde, ó kojú sí Hàrámù) Olá: N gbó, Hàrámù, sé lùkúlùkú tó dà bò ó léèkan ti lo? Sé orí fífó ti fi ó sílè? Sé ojú re sì ti wá da wáí wàyí? Hàrámù: Gbogbo rè ti lo Olá: Ojú re tí ó ń sú ń kó? Hàrámù: Ó ti lo. E se é, a dúpé Olá: Aìísìí mò o, ó tun lè dé lójijì o. Sé òjijì là á gbókú adígbónnákú, òjijì sì ni emèrè omo ń bá Olórun lálejò, tí ó bá tún dé, sé o óò tètè so kí á lè mo… Hàrámù: (Ó dá òrò mó òn lénu) Hówù! Mo se bí òpò onísègùn ló wà níbì àbí kí ni a ti ń se òkú lórun. Tí ó bá tún dé sí mi, won yóò mo ohun tí ó tó tí ó si ye láti se. Olá: Pé won kò ní í jé kódò ó gbárère lo kó? Tó bá jé béè, ká kúkú múse se, àìdúró nijó. (Olá jókòó, Adé dìde) Adé: Ògùdù níbí ni o ti ń se isé onísègùn Hàrámù: Béè ni Adé: Àbú ni ó ránsé pè ó wá sí àgó olópàá? Kí ni ó so fún o? Hàrámù: Ó so fún mi pé àwon ní eléwòn kan lódò. Ó ní eléwòn pàtàkì ni. Ó ní eléwòn yìí ń pin àwon ìwé kan tí ó lè mú kí a lé oba tí ó wà ní orí oyè wogbó lo pátápátá. Ó ní ó dàbí ìgbà wí pé ara eléwòn yìí kú tùètue sùgbón òun fé kí òun (Hàrámù) se àyèwò sí i bí ó bá se rí. (Ibi yìí ni Músá ti já lù wón tí ó sì gba òrò ní enu Adé, Adé sì lo jókòó) Músá: Ó tó ìgbàwo kí o tó parí àyèwò re lára aláìsí náà? Hàrámù: Ó tó wákàtí kan Músá: O ri i wí pé apá òsì alàìsí náà ti kú? Hàrámù: Béè ni Músá: Ó ní ó dàbí ìgbà wí pé esè òsì náà kò sì ní agbára tó bí ó ti ye? Hàrámù: Mo so béè Músá: O tún ní bí ènìyàn fi iná jó o pàápàá, bóyá ni ó fi lè fura? Hàrámù: Mo so béè Músá: Àpeere burúkú gbáá ni o sì pe eléyìí? Hàrámù: Nnkan tí ó ń tóka sí ni pé olóògbé náà ti fi opolo sèse. Músá: Báwo ni a se lè mò pé bí a bá fí iná jó enìyàn lésè kò ní í fura láìfí iná gidi jó o wò? Àbí o fi iná dán olóògbè yìí lára wò ni? Hàrámù: Rárá o. Òbe kò dára lórùn, iná kò dára lára. N kò fi iná dán olóògbé náà lára wò. Tí a bá so pé kò ní í rí béè tó bá rí béè ń kó? Tí a so pé iná kò ní í jó o kí iná sì wá jo ó. E ò mò pé ìdárànmóràn nù-un, àáyá tó so pé òun yóò tún ojú omo òun se tó ti owó bò ó lójú. A kì í fi iná dán ara ènìyàn wò nítorí kì í se igi.Bí ènìyàn tilè ké igi ní igbó, ó ye kí ó fi òrò ro ara rè wò. Nnkan tí à ń se kó nìyen. Músá: Kí ni e wa ń se? Hàrámù: Nnkan tí a máa ń se ni pé a ó rin aláìsàn náà ní àtélesè pèlú ìka, a ó fi rìn ín láti òkè lo sí ìsàlè, tí kò bá fura, a lè mú abéré kí á fi gún un díè wò, tí kò bá tún ti fura, a jé wí pé bí a fi iná ra á lésè pàápàá, kò le fura. Músá: Kí ni orúko tí a ń pe irú àìsàn yìí? Hàrámù: Atèmá-fura Músá: Kí ni ìwúlò rè fún isé yìí? Hàrámù: Bí atèmá-fura bá ń se ènìyàn, a jé wí pé ó ti fi opolo gbogbé. Músá: Atèmá-fura ni ó sì ń se é? Làtí náà ní láti se àkíyèsí rè? Hàrámù: Béè ni. Mo tilè so fún un tó ìgbà méta kí ó jé kí á jo yè é wò. A sì jo yè é wò fín-ní-fín-ní, a yè é wò, a tún un yè wò. Ìgba yen ni mo tó wá té ara mi lórùn pé àrùn ojú ni eléyìí kì í se àrùn inú àbí àrùn tí ó bá ti ń mú ìgbà lo tí ó ń fa òódúnrún dání sáa ti kúrò ní àìperí, mo ní dájú sáká, atèmáfura nì yí. Músá: Njé ènìyàn lè díbón atèmá-fura Hàrámù: Ní àádòrùn-ún ìgbà ó lé mésàn-án nínú ogórùn-ún, kò seé se. Músá: Njé o tún se àkíyèsí nnkan mìíràn? Hàrámù: Béè ni. A tún se àkíyèsí àìsàn kan tí ó máa ń bá ohùn jà. Músá: Kí ni orúko rè? Hàrámù: Àpètúnpè ni à ń pè é Músá: Kí ni o rò pé ó tún ń fa ìyen? Hàrámù: Opolo tó fi sèse yìí kan náà ni Músá: Kí ni ó ń jé àpètúnpè? Hàrámù: Àpètúnpè ni wí pé kí aláìsàn máa tún òrò tàbí àpólà gbólóhùn tí a bá so sí i pé léralérá. Yóò máa pe òrò inú gbólóhùn yen léraléra Músá: Fún àpeere, tí a bá so wí pé “Sé o ń gbádùn?” Yóò máa dáhùn wí pé “o ń gbádùn, o ń gbádùn, o ń gbádùn…” Hàrámù: Rárá o. Yóò so wí pe “ gbá gbá gbá gbádùn …” Músá: Nítorí nnkan tí o se àkíyèsí yìí, o ní kí won ye ònà tí èjè ń gbà ni inú olóògbé náà wò? Hàrámù: Béè ni. Músá: Kí ni ó wá rí? Hàrámù: Mo rí ìjánjá opolo díèdíè nínú èjè náà Músá: Báwo ni èyí se se pàtàkì sí nínú àyèwò re? Hàrámù: Ó ń fi ìdí ohun tí mo ti so télètélé múle ni Músá: Ní sókí sá, o sá mò wí pé nnkàn ń dààmú Olówu? Hàrámù: Béè ni Músá: O sì jé kí Làtí àti Àbú mò wí pé o ti rí àpeere mérin, ó kéré tán, tí ó fi hàn kedere wí pé nnkan ti selè sí opolo Olówu? Hàrámù: Béè ni Músá: Àwon àkíyèsí wònyí sì ti selè kí Olówu tó kú? Hàrámù: Béè ni Músá: O se é púpò, onísègùn Hàrámù (Àwon méjèèjì lo jókòó) Olá: (Ó dìde) Mo rò wí pé o ti se tán pèlú onísègùn Hàrámù? Tí ó bá jé béè, n kò ní ìfé láti pe elérìí kankan mó nítorí ejó yìí gbódò dópin lónìí. N ó pe àwon agbejórò wí pé kì won so ti enu won kí ìdájó tó bèrè. Eni tí n ó sì kó pè ni Òjó yèúgè. Òjó: Nnkan tí a ń se ìwádìí sí ní ilé ejó yìí ni wí pé bóyá àsìse kankan tàbí ìwà ìkà wá láti owó àwon olópàá, àwon onísègùn tàbí àwon tí ó ń tójú eléwòn nípa ikú tí ó pa Olówu. A ti ní èrí pèlú ìdánilójú pé ohun gbogbo ti parí àti wí pé láti nnkan bíi wákàtí méfà sí méjo léyìn ìgbà tí Olówu ti fi ara pa ni eran tí ó bàjé kò ti bèrè sí ní í ní èdò mó tí òró sì ti bèrè sí níí kojá bí a se fi i sí.Ìgbà yìí ni a ti mo wí pé sàn-ngbá ti fó ti pé. Ó sì ti pé tí omóye ti rin ìhòòhò wojà, kò sì sí ohun tí enikéni lè se láti mú aso bá a mó. Nígbà tí yóò fi se díè sí èyí, kò sí nnkan tí àwon olópàá tàbí onísègùn lè se mó láti fi ràn án lówó. Nítorí náà, mo fé kí ilé ejó gbà pèlú mi wí pé ikú tí Olówu kú kì í se láti owó enì kankan, a kò sì lè ka èsè rè si enikéni lórùn. Olúwa mi, ohun tí ó selè yìí, ohun tí ó seni láàánú púpò ni. Ejó yìí sì jé ejó tí ó kan àwon méjì tí won kò fi agbára féràn ara won, ìyen olópàá ní apá kan, eléwòn ní apá kejì. Olúwa mi, òrò náà le lóòótó, ó le ó sì gba ogbón, sùgbón àìfi èlè ké ìbòòsí ni ìbòòsí kò seé jó, bí ojú bá fi ara balè, yóò rímú. Bí yànmùyánmú bá bà lé ni ní ibi tí kò dára, sùúrù ni a fí ń yanjú rè. Kiní òhún só sí ni lénu tán ó tún buyò sí i, isó ò séé pónlá, iyò ò seé tu dànù. Omi ló bù sí ni lénu tó ní kí á máa féná, iná ò gbodò kú omi ò sì gbodò jò dànù. Eni tí ó ki towótesè bo ègún kò gbodò kánjú, sùúrù ni a ó nà sí i, olúwa mi, tí a ó fi yanjú gbogbo rè pátápátá. A kò gbodò fi bó se rí sílè kí á máa tanná wá báyìí ló se ye ó rí kiri. Nítorí ìdí èyí, olúwa mi, nnkan tí àwa yóò so fún ilé ejó yìí ni wí pé a kò rí àsìse kankan láti owó enikéni tí a lè so wí pé òun ni ó fa ikú Olówu, tó fi bèrè láti orí àwon olópàá, awon onísègùn àti àwon tí ó ń se ìtójú eléwòn. Irú ojú yìí ni a ó fé kí adájó bá wa fi wo ejó yìí. Olá: O se é púpò Òjó, òrò kàn ó, Adé. Adé: Olúwa mi, láti ìgbà díè séyìn, a ti gbó a sì ti rí òpòlopò nnkan èrí ní ilé ejó yìí. Olúwa mi, òpò ìgbà ni àánú àwon olópàá máa ń se mí. Òro won dà bí òbúko. Òbúko ní àìsàn olówó òun yìí ń ko òun ní ominú, ó ń ba òun lérù pèlú. O ní bí ó sàn fún un, won yóò fi òun wú ewu àmódi, bó sì kú èwè, won yóò fi òun se àríyá òkú. Báyìí gélé ni òrò àwon olópàá se rí tí àánú won fi máa ń se mí Sùgbón a dúpé, a ní irú ilé ejó yìí. Wón ní aríléróde kì í jeun àwùjo tì, àse lásán loba ń pa, gbajúmò gidi ló nìlú, a ó máa rí yín bá. Gégé bí mo ti so, láti ìgbà tí ejó yìí ti bèrè bí ijó méta séyìn ni a ti ń gbó orísírísi èrí ní ilé ejó yìí ní òkankòjòkan. Oníwá ti wí, tèmèdò ti fò, èyí tí ó jé kókó tí a sì rí dìmú jù lo gégé bí òótó ni wí pé, ní àgó àwon olópàá, nnkan fé sí Olówu lára. Nnkan tí ó sì seé se, nnkan tí ó lè selè, nnkan tí a sì lè fi ojú dá ni wí pé nínú gbàwòsí-n-ò-gbàwòsí, gbónmi-si-i-omi-ò-tó-o tó tèlé e ni Olówu ti fi orí pa. Eni tí ó bá sì so wí pé se ni àwon olópàá tó ń tójú Olówu fi nnkan gbá a lórí kò fi ara balè fi etí sí gbogbo èrí tí ó ti ń wá sí ilé ejó yìí, ìyá oba ni ó sì fi ń pe ìyá ebo, ó sì ti gbàgbé pé kò sí ojú ogbé yànmòkàn yanmokan kankan lára Olówu láti fi hàn pé se ni àwon olópàá fi ìyá je é. Hábà! mo se bí bá a tilè gbáni létí lásán, ó ye kówó ó lé pòndànràn pondanran létí eni ábòntórí kóńdó baba egba! Èsùn tí òré mi fi kan àwon olópàá wí pé wón fi ìyá je Olówu kò mú iná dé oko rárá. Ń se ni ó gbé èro rè lórí àwáwí àti àsodùn tàbí pé o fé kí owó àwon mòlébí Olówu te àwon olópàá tó ń mú ojú tó ìdáàbòbò ìlú. Ó ti gbàgbé pé rírò ni ti ènìyàn, síse ń be lówó Olórun Oba. Bí òré mi se ń ro ejó, ó dàbí ìgba pé o wù ú láti yí òfin tí ó de àwon olópàá padà, ó fé mo ìdí abájò, ó fe mo àtisùn Olórun oba, ó fé mo ìséjú akàn, ó fé ri fìn-ín-ìn ìdi kókó, iró sì ni, kò ní í lè se é. Òré mi kò fi èlè wádìí òrò lówó àwon ènìyàn mi. Lóòótó, tómo ení bá dára ká wí, Ògbéni Músá se isé rè bí isé. Ó se é gidi ni. Ó se wàhálà púpò. Gbogbo nnkan tí ó ye kí ó mò nípa ikú Olówu ni ó se ìwádìí fín-nífínní. Fún èyí, ó ye kí á kí i, kí á yìn ín. Sùgbón lékèe gbogbo èyí, kí ni àbáyorí? Ojó ojà? òfo ni, ojó kejì ojà sì tún ń kó èwè, òfo náà ní. A ti gbó èrí. Ti wí pé a kò rí èrí kankan dìmú tí ó so wí pé àwon olópàá fi ìyà je Olówu nìkan kó, a tún rí i wí pé opolo tí Olówu fi pa ni ó se ikú pa á àti wí pé kò sí èdá alààyè kankan tí ó ní owó nínú ikú Olówu. Gbómo sílè kó o gbe ohun mìíràn, àfi eni tí yóò gbé gbèsè. N kò rò wí pé oré mi tún lè rí nnkan kan so lórí òrò yìí mó ju èyí tí wón ti so yen lo. Nítorí ìdí èyí, olúwa mí, inú mi yóò dùn tí e bá lè gba èyí tí mo so yìí yèwó kí e fa ìwé ejó ya. Olá: O se é Adé, Ògbéni Músá, ó kàn ó. Músá: Olúwa mi, lóri ejó yìí, ilé ejó ti gba èrí. Gégé bí òfin sì se so, alé níí kéyìn òsán, léyìn ìgbà tí ilé ejó ti gbó láti enu iwá àti èyìn tán, tí lágbájá ti wí, ti dóòlà fò, tí lámorín so, tí tèmèdò fò, tí a ti gbó ti enu àlérépèté gégé bí Ògbéni Adé se so, nnkan tí ó kàn ni wí pé kí ilé ejó so nnkan tí ó rí. Wón ní Olórun nìkan ni ó lè se èrí afeyínpínran àti wí pé èèyàn méjì ni òrò máa ń dùn lénu won, arúgbó àti àlejò nítorí wí pé a kò lè já won. Arúgbó yóò so pé kí won tó bí ènìyàn ni ó ti selè, àlejò yóò so pé ní ìlú àwon lóhùn-ún ni ó ti selè. Won a tún máa so pé ohun tí ojú ènìyàn kò tó, ojú Olórun nìkan ló tó o. Sùgbón kì í se gbogbo ìgbà ni eléyìí máa ń rí béè. Ohun tójú èèyàn ò tó, a lè fogbón orí gbé e.Won ní bí a kò se ode rí, a ó mo esè nnkan tí kò tí ì lo. Enìyàn ò sá ní í dijú ká tó fòru hàn. Okùn iró báyìí, péré ní í já àbí omodé tó dé ilé ayé tó ní odoó ni wón ń ra aso ní òrun, ó rí béè lòun rin ìhòòhò wá sí ilé ayé? Eni tí ó bá ti rí ejò tí ó ń fi àìlówó, àìlésé gun igi ti ye kí ó mò pé ejò lówó nínú. Ijó àwé náà ni yóò bó àwé láso, inú òró tí àwon olópàá so sìlé náà nì a ti rí òkodoro òrò. Eni tí ó kú tí à ń so òro rè yìí ni à n pè ní Olówu. Nípa ti nnkan tí ó pa á, kò sí tàbí sùgbón nítorí tàbí, sùgbón, àmó, iró ní ń jé béè. Àwon onísègùn tí ó ń ye opolo wò ti so wí pe opolo tí ó fi pa ni ó se ikú pa á àti wí pé ń se ni wón na nnkan mó on lórí kì í se wí pé ó déédéé fi pa. Mo lè se àláyé ráńpé lórí nnkan tí a rí kà nínú àkosílè àwon olópàá wí pé ń se ni Olówu kò tí kò jeun tàbí wí pé ń se ni kíndìnrín ń dùn ún. Àwáwí ni eléyìí, iró pátápátá sì ni pèlú, a kò sì lè gbà á wolé rárá. Hówù! ta ní kò mo ibi tóbìnrin fi ń fún fúsáárí té e wá ń so pé kó kèyìn sígbó. Nnkan tí emi yóò so yóò yàtò pátápátá sí nnkan tí àwon kan ń so pé omi kò lè sàn kàn ara kó má sàn wonú ara, wí pé gbónmi-sí-i-omi-ò-tó-o tí ó selè láàrin àwon olópàá àti Olówu ni ó fa orí tó fi pa. Hábá! mo se bí mápá eran wá, a máa jé mápá eran wá, mútan eran wá, a máa jé mútan eran wá, mú gèngè àyà wá sì ń kó èwè, a máa jé mú gèngè àyà wá, sùgbón mú eran wá nínú ajere, eran àrííriì lèmí kà á sí, òjóóró sì ló wà ní ìdí rè. Èmi ò gbà wí pé èdè àìyedè ti ó selè láàrin Olówu àti olópàá ni ó fa orí tí ó fi sèse. Nnkan tí èmi yóò so ni wí pé òkan tàbí púpó nínú àwon olópàá yìí ni ó fa orí tí Olówu fi pa tí ó sì fa ikú rè. Pòn-ún òhún se ògangan ìdí púpò jù. Yàtò sí èyí, ó tún ní láti jé wí pé olópàá òhún mò-ón-mò se é ni, ìfé inú rè ni ó fi se é pèlú, láìnídìí, láìtèlé òfin kankan ní ilè wa, won kò ní ètó rárá àti rárá láti se béè. Òrò ti wí pé ó sèèsì kò sì sí ní ibè pèlú. Bí ó tilè sèesì, nnkan tí ó bá wá ní inú eni ni otí máa ń pani bá àti pàápàá kò tilè sèèsì. Olówu kú ikú tí kò dáà. Ń se ni ó kú ikú omo tí kò ní ìyá, ní orí ení, ní inú ègbin àti ìyá, nínú ogbà èwòn láti owó àwon asekúpani. Bí ènìyàn yóò tilè pa eran iléya yóò se àdúrà. Ikú adìye ìrànà sàn jù ti Olówu. Àwon tí ó sì se béè sí i jèbi láyé, won yóò sì tún jèbi lórun. Ohun tí a rí dájú ni pé won mú Olówu lo sí àgó olópàá pèlú ara líle àti eegun tó pé. Nígbà tí ó dé ibé, léyekòsokà, àwon eni ibi ti ba ayé rè jé, àti opolo àti ara rè, kò sí èyí tí ó pé mó. Èyí fi hàn wí pé nígbà tí Olówu wà ní òdò àwon olópàá ni nnkan tí ó selè sí i selè sí i. Àbí, àjé ti se wá ké lánàá tí omo sì kú lónìí, e tún ń wádìí ohun tó pomo, ohun tó pomo ti fira rè han. Nnkan tí kò jé kí àwon ènìyàn fé so òtító ni èrù àwon olópàá tí ó ń bà wón, ta ni omo aperin níwájú omo apààyàn? Ó se, iró bèrè sí gorí ara won, dúdú ń gun funfun, pupa ń gun dúdú. Lámorín so wí pé òun kò rí i kí nnkankan se Olówu, Tèmèdò ní ń se ni ara Olówu le bíi kongí. E ò rí ayé lóde, kàyééfì gbáà! Wón ní òrò àsotì ní ń jé omo mi gbénà. Àti Àbú àti àwon onísègùn rè, ń se ni wón jo di ìmò òtè pò. Won kò ro ti aláìsàn tí ó wà ní abé ìtójú won. Tí ó bá jé pé àwon onísègùn ro èyí ni, ko ye kí won máa fi ìgbà gbogbo jé hòo hòo fún Àbú. Kò ye kí won gbà kí Àbú máa hu ìwà tí kò bá òfin mu kí ó sì máa darí wón bí èfúùfùlèlè se ń darí ìgbé. Inú àwon olópàá ti dùn, okàn won sì ti bale wí pé ibi tí ó bá wú olówo eni níí ránní lo, èyí tí àwon bá ti so pé kí àwon onísègùn se ni won yóò se, àjé òrun kì í sáà rójú bá táyé wíjó. Lóòótó, nnkan tí won rò se, èyí sì mú kí okàn won balè. Ìbàlè okàn tí awon onísègùn fún won yìí ni ó jé kí won wá sí ilé ejó wá máa to ìtòkutò nípa ikú Olówu. Wón wá ń so pé ìgbà tí àwon àti Olówu ń já ìjàkadì ni nnkan se é, àwon kó ló fi nnkan se é fúnra àwon. Wón ní aféfé kò fé, ń se ni a dédé rí ìdí adìye. Wón ni ń se ni ó díbón nígbà tí ó jé wí pé kò sí eni tí yóò rí i tí kò níí mò pé ó ti di òkú tan. Hè è è, kò kúkú sí ní owó ajá tó já, àwon tó so ó ni kò só o re. Eni tí ó bá sì kò tí kò bá kó ogbón nílé, a jé wí pé òde ni yóò ti kó ogbón wálé. Bí ògá àwon olópàá yìí bá kò tí won kò so ajá won dáadáa, tí won kò tí won kò kó omo won lógbón láti ilé, ilé ejó yìí náà ni yóò bá wa so fún won wí pé kí won ki owó omo won boso, a kì í lo agbára ní ìlòkulò. Kí won bá wa fi ìyà je onírìkísí, ajunilo kò sá ní í ju Olórun lo. Nnkan tí mo ń fi sí iwájú ilé ejó yìí ni ó jé òtító àti òdodo. Àwa kò níí yé so òtító títí tí bèlá yóò fi fun fèrè. A kò ní í bèrù ènìyàn kí á se Olórun. Bí òtító se korò tó, àwa yóò so ó fun aráyé bí ó ti wù kí ó rí. Ó ye kí á fi yé aráyé wí pé ń se ni òkan tàbí púpò nínú àwon olópàá yìí fi ìyà je Olówu títí tí wón fi pa á. A fún won só, wón sì lù ú pa. A ní kí won dín in gbe, wón dín in jóná. A ní ki wón gbé e rébété, wón kán an pón-ún. Ó ye kí á fi ti won jé ofin wí pé enìkan kì í jé àwádé, òpò ènìyàn ní í jé jànmó-òn, wí pé àwa la wà ńbè ní í bàlúú jé, wí pé èmí omo ènìyàn kúrò ní ohun tí à ń se sìbásìbo. Ìdí odán ni wón pè ní yàrá òbo, ilé ìdájó yìí náà ni ibi ìgbàlà ìkeyìn, ní ibi tí a ó ti rí ìdí òkodoro tí gba-n-gba yóò dekùn, tí kedere yóò bè é wò. Ìdájó tí ó ye kí ilé ejó dá ni èyí ti kò ní í fi àyè gba àwon tí agbára wà ní owó won láti lò ó ní ìlòkulò. Ìdájó tí yóò mú àyà onítèmbèlèkun èdá já gbàmù. A ń reti ìdájó báyìí láti enu adájó. Àbò mi rè é o, Olúwa mi. [Àwon adájó dìde wo inú yàrá kékeré kan lo láti lo foríkorí. Ìgbà tí wón jáde tán ni èyí àgbà nínú won wá ka ìdájó jáde.] Adájó: Nnkan tí a rí nì yí, n ó sì da ejó náà báyìí, mo sì fi òfin ti òró mi léyìn, àse ń be lórí rè pèlú. A mo òkú olóògbé yìí sí ti Olówu. Orí fífipa pèlú opolo fífi sèse ni ó fa ikú rè nítorí ó da èjè rè láàmú púpò. Ó ní láti jé wí pé olóògbé yìí fi orí yìí pa ní ibi tí hówùhówù ti bé sílè láàrin òun àti àwon olópàá ni. Pèlú àyèwò tí a se, a rí í wí pé enì kankan kò jèbi fún ìfarapa yìí kò sì si eni tí ó se àsìse kankan nípa ohun tí ó se ikú pa Olówu. Èyí ni ìdájó mi. [Wón pariwo, adájó jáde, àwon ènìyàn náà sì ń jáde pèlú ìrònú, Músá sì bó sí ojú agbo.] Músá: Òrò ni e ri yen o, èyin ènìyàn wa. Wón ní ikú tí ó ń pa ojúgbà eni, òwe ni ó ń pa sí ni. Bó bá dára béè... [Ó fi orí ìtàgé sílè, iná kú] ÒPIN ERÉ. ==ÀWON ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ== (ÒRÒ ÀKÓSO) Eégúnlégi - Ènìyàn pàtàkì Orò, oko fúnfun - Eni tí kò bèrù àwon Òyìnbó. Ó tilè ń dà wón láàmú. Jàjàgbara - Jà láti gba ara eni sílè nínú ìdè, jà fún òmìnira Nípa adìye ìrànà - Ní ìpa adìye ìrànà. Adìye ìrànà - Adìye tí a máa ń tu ní ààyè nígbà tí òkú bá kú láti fi ra òná fún òkú. Gúsù Aáfíríkà - Ní ibi tí àwon ènìyàn funfun ti ń fi ìyà je ènìyàn dúdú tí ó jé onílè nígbà kan rí. Déènà penu - Gbara ní àsìkò. Gba àsìkò púpò. ==ÌRAN KÌÍNÍ== (ÌDI MÒGÚN NÍ ÌLÚ ÒGÙDÙ) Olùsìn - Àwon tí ó jé wí pé Mògún ni wón ń sìn. Òlùbo - Olórí àwon tí ó ń sin Mògún. Fògèdè móyán - Yorùbá gbàgbó pé tálákà ni ó máa ń fi ògèdè àgbagbà mó iyán kí ó lè tóó je, olówó kìí sè é. Gbékù lo … gbárùn lo - Ti ibi gbogbo jìnà si ni. Yèé a wí, Mògún gbó - Eleyìí tí a so, Mògùn gbó. Dàńsáákì - Kí á kan sáárá sí nnkan. Kí á yin nnkan Mú ònà òdò rè pòn - Bèré sí lo sí òdò rè. ==ÌRAN KEJÌ== (ÌSÒ ONÍGBÀJÁMÒ) Póun - Pé òun Kíná má kó wo eni náà nírun - Kí kòkòro tí ó ń wo irun eni tí irun rè bá kún má se wo irun òun. Eja òfóòrò - Eja tí a pa lóòjó Omíyale - Kí òjò rò púpò débi pé ó ń ya wonú ilé ó ń kó erù lo. Mèháyà - Eni tí ó ń yá ilé gbé Aso ara awo, aso bánbákú - Aso náà ni awo yóò wò títí tí yóò fi kú. Kàn mí dà nínú òkú ìyá Àdèlé - Kò sí nnkan tí ó kàn mí ni ibè. Sé a mò pé oba Èkó nígbà kan rí ni Àdèlé, n kò sì rò pe ikú ìyá rè le kan gbogbo ará aye ní pàtàkì eni tí kì í bá se Èkó ni ìlú rè. Kí á tilè so pé Ekó ni a ti bí ènìyàn pàápàá, àwon ará Èkó kì í ka nnkan sí tó béè jù béè lo. Irú wá ògìrì wá ni àwon ènìyàn tó wà ní Èkó. Ràkúnmí- Eranko tí ó ní òkìkí fún fífi ara da òngbe. Ìgbà tí ó sì ti jé pe ilè tí omi kò wópò sí ni ilè àwon Gàmbàrí, wón kúndùn láti máa ní irú eranko yìí. Ìrábàbà - Ìdà láàmú Ìpayínkeke - Wíwa eyín pò léyìn ekún ìgbá pípé. Pààrò - Ká gba nnkan ní owó ènìyàn kí á fún un ní nnkan mìíràn tí kì í se owó. Àróbò - Adìye ni ó dúró fún níbí. Òrí - Òróró láti inú èso igi kan. ó lè dì, sùgbón tí òòrun bá pa á, yóò yó. Lèmómù - Òkan nínú olórí àwon Mùsùlùmí Sàwátì - Se awátì Obìin - Obìnrin Bèéní - Béńjáméènì ==ÌRAN KÉÈTA== (ILÉ OLÓWU) Ara mi ni isó ti ń rùn - Èmi ni òrò selè sí. Ìjoba amèyà - Ìjoba tí ó ń se ènìyàn funfun dáradára tí ó ń lo ènìyàn dúdú ní ìlòkulò. Abó olómi góòlù - Abó tí a fi àwò góòlù se òsó sí ni ara. Fi owó bà á - Gbà á béè. Obì níí bàrùn - Obì níí bi àrùn Òrò Sùnnùkùn - Òrò búrúkú. Òrànfè - Òrìsa kan ní Ilé-Ifè. Olúgàn-nbe - Òbe tí ó se enu sómúsómú ==ÌRAN KÉÈRIN== (ILÉ LÓÓYÀ) Séńbà - Yàrá kékeré tí a máa ń kó mó ilé isé tí àwon ògá isé, ní pàtákì, àwon agbejórò, máa ń jókòó sí. Ìgèrè - Pàkúté tí a fi ń mú eja nínú odò. Òdú - Orísìí èfó kan Béèlì - Gbígba ìdúró fún òdaràn kí á lè tú u sílè títí tí ojó ejó yóò fi pé. Àkò - Ilé òbe tí a fi awo se. Asín - Ekú kan tí enu rè gùn gbooro. Ó ń rùn púpò. Kàfó - Oparun tí a gbé rebete tí a ń ki sìgá sí nínú láti mu. Ó lè jé igi náà ni a se béè gbé. Apokoje - Eni tí ó ń pa oko je. Obìnrin tí ikú oko ń wá láti owó rè. Kèrè - Agolo kékéré tí a fi ń bu omi nínú àmù. Tòyá è - To ìyá rè. Èlà ìwòrì Atáyéro - Eni tí ó dà bíi Jéésù fún àwonYorùbá. Omo Olúorogbo ni. Ko lóminú - Bà lérù Wáwá - Òun ni wón mò sí eni tí ó dá ode sílè nílé ayé. Gbúèdè - Olùgbúèdè. Òun ni a mò sí eni tí ó dá ode síse sílè lórun. Èsówéré elémèso - Àwon ìgìrìpá ni ó dúró fún níyìn-ín. Ìjòwòjówó - Èyí tí kò dára lára eran. Àwon ìjànjá. Kùsà - Ihò tí a ti ń rí àwon ohun àlùmó-ón-nì nínú ilè. Rárá díè - Nnkan díè Rárá fé - Àìtìlè níí rí rárá. Kí ènìyàn máà rí nnkan kan rárá. Ilé kóróbójó - Ilé kékeré. Sáké - Wá okùn tí a fi ń di òrùlé. Wókùn - Wá okùn Bágara - Bí agara. Ìnira. Bí ará se ń nini. Dánrùn wò - Dán orùn wò. ==ÌRAN KARÙN-ÚN== (ILÉ BABALÁWO) Méèjì àdìbò - Mú eéjì àdìbò – owó tí a ó fi bèèrè òrò lówó ifá Mééta ìténí - Mú eéta ìténí. Ara owó tí a ó fi bèèrè òrò lówó ifá náà ni eléyìí. Kàrì - Odù tí ó ti fò nínú ayò olópón. Gùru - Odù eléyìí tún ju kàrì lo. A díá fún - A dá ifá fún Ota arò ògún - Àdó tí a ń ro ètù sí Tòròfíní - Orísìí èkúté kan. Alùkòrè ayé - Eni tí gbogbo ayé ń lo sí òdò rè láti mo bí nnkan yóò se rí. Alùyàn-ndà Olódùmarè- Eni tí ó ń se ojú fún Olódùmarè. Kiriyó - Onígbàgbó Wútùwútù yakí - Ède lárúbáwá kan ni eléyìí. Wútùwútù yán-nbele - Ède lárúbáwá náà ni èyí láti fi hàn pé ifá sòrò nípa èsìn Mùsùlùmí. Páríkòkò - Ohùn enu dùndún Párigidi - Ohùn enu bàtá Òyà - Owó isé. ==ÌRAN KEFÀ== (ÀGÓ OLÓPÀÁ) Àgó Olópàá - Ilé isé àwon olópàá Òkè-ilè - Àìsàn burúkú. Sànpònná Ìsín - Eja kékeré Kóro - Ape tí a fi ń yo irin Lùkúlùkú - Àìsàn burúkú kan Gòbì - Iwájú ilé ní ibi tí ìjòyè gbé ń gba àlejò. Folo fóló, Sonbí - Eni tí ó ń se nnkan láìronú tí ó jé wí pé èyí tí a bá ti so fún un náà ni yóò se. Móríyìíná - Eni tí ó máa ń so ohun tí ojú rè tó àti èyí tí kò tó. Eja-n-bakàn - Eja tàbi akàn. Eja kò dára. Akàn ni ó dúrò fún nnkan tó dára. Gúdúgúdú - Ìlù kékeré ti a máa ń fi awo kéékèèkéé pelebe méjì lù. Òpìpì - Adìye tí kò ní ìyé púpò lára Kánrinkánse - Láéláé. Títí ayé. Wóńwé - Tí kò pò Wàrànsesà - Kíákíá. Wéréwéré Gíífà - Kí nnkan kú láìjé pé a fi òbe dú u lórùn. Sùgbón ní ibí yìí, ó dúró fún òkú tí a kò tójú. ==ÌRAN KÉÈJE== (INÚ ILÉ KAN NÍ ÒGÙDÚ) Túú ló ń rú - Kò jóná. Ń se ló ń rú túú. Ó ń se èéfí. Tara pàpà lo Àpápá - Sáré lo sí Àpápá. Ìfòròseré ni eléyìí. Igi mímí - Igi tí kò gbe. Gòlúgò - Eranko kékeré kan tí ó féràn àbàtà púpò. Sé Múrí - Sé Ogún Náírà. Agbè - Akèrègbè Légédé - Orísìí èfó kan Kélésè mésè le - Kí á múra sí esè fífi rìn. Bèlá yóò fun fèrè - Òpin ayé. Kurumó - Àwon ará ìlu Làìbéríà, Ilé ènìyàn dúdú kan. Gbòndí gbúù - Fi owó gbón ìdí nù. Sàn-ngbà fó - Nnkan bàjé. ==ÌRAN KÉÈJO== (NÍ KÓÒTÙ) Òrò kòbákùngbé - Òrò tí kò dára . Wíjó lo kánrin - Wón so òrò lo bí ilè bí ení. Láìfòtá pè - Láìwo ti òtá. Òkolonbo - ìhòòhò. Túbú - Ogbà èwòn Tànmó-òn sí mi - Yé mi sí i. So sí mi lókàn. Lanúlanú - La inú la inú. Eni tí ó ń la inú. Pófunpófun - Pó ìfun pó ìfun. Eni tí ó ń pó ìfun. Àpólúkú - Àpò tí oúnje ń lo sí inú rè nínú ikùn. Keríkerì - Orísìí ìlù kan. Dá a ní ménu - So pé kó dáké. ==ÌRAN KÉSÀN-ÁN== Ònwòran - Àwon tí ó ń wòran. Àtàláátà - Ojó keta òsè Onígbàgbó. Atàláátà ni àwon Mùsùlùmí ń pè Túsìdeè Àlààrùba - Ojó kejì Àtàláátà tí ó jé Ojórú ní Yorùbá, Wésìdeè. Jémi lóni - Jé kí n ní ènìyàn. Kólédafé - Kó ilé de afé síse Akékarakara - Eni tí ó ń pariwo sókè. Aréweyò - Eni tí ó ń yò mó èwe; eni tí ó ń yò mó àwon omodé Dáradóhùn - Eni tí ó dára títí dé ohùn. Òbòró ojú - Ojú tí a kò ko ilà sí. Apó - Ilé tí a ń fi ofà sí.Ohun tí a ń fi oògùn búburú sí inú rè Ìpà ode - Orò tí á ń se léyìn ikú ode. Láìsosè - Láìso esè. Láìdúró. Pínnísín - Omo owó. Sèkèté - Otí tí a fi àgbàdo se. Agadagídì - Otí tí a fi ògède tí ó pón tí ó férè rà se. Gbégbó - Gbé igbó. Gbégbèé - Gbé ìgbé. Mò-ón-mò - Mòhámádù. ==ÌRAN KÉWÀÁ== (NÍ KÓÒTÙ) Tàkùròso - Wón ń bá ara sòro pàápàá òrò èfè. Gùùkàn èyìn - Bí iké se máa ń yo sí ìta. Akínyemí ara - Ibi tí ó káni lára jù ní ara Àlééfà - Ìjókòó ìdájó tàbí ìjòkòó olóyè kan. Àwon Mùsùlùmí ni ó sábà máa ń so èyí. Isà - Emu tí ó ti gbé odidi ojó kan. Ó ti di emu ojó kejì. Àgò - Ilé tí a fi imò hun tí a fi ń kó adìye . Adígbónnákú - Irú kòkòro kan. Bí a bá tó o, yóò se bí eni pé ó ti kú. Òrá kò sí ní ara rè púpò Emèrè - Àbíkú omo. Omo tí ó ní egbé Arère - Orísìí igi ńlá kan. Aláìsí - Eni tí kò sí mó. Eni tí ó ti kú. Eni tí ó ti dolóògbé. Àáyá - Orúko irúfé òbo kan, ìjímèrè Ìjànjá - Pinpin sí ònà kéékèèke. Eran kékeré. Ìbòòsí - Lílogun. Kíkégbe. Fún sáárí - Lo tò. Àrííriì - Iró. Òjóóró - Àìsòdodo, ìréje. ==ÌBÉÈRÈ== ==ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ== 1. Ta ni onílé orókè? 2. Kí ni won kò níí fún un je mó? 3. Kí ni wón ní kí Mògún gbé lo? 4. Kí ni won yóò fi se ètùtù fóun Mògún 5. Ètùtù kí ni won yóò se? 6. Tí won bá ko ebè, ta nu ó ń so eni tí yóò? je é? 7. Nítorí kí ni wón se fé se ètùtù? 8. Ta ni ó dá àwon ènìyàn tí ó ń korin ní ménu? 9. Ta ni idà, ta sì ni jagunjagun tí ó mú un dání? 10. Irú obì wo mi wón dà ní ìdí Mògún? 11. “Eni tí à ń wí, ó dé” Ta ni eni tí a ń wí 12. Báwo ni Olùbo àti Olówu se kí ara won? 13. Òsán ni won ń bo Mògún. Kin i ohun ti wón se tí ó yani lénu? 14. Kí ni ‘eye’ tóka sí nínú “eye tó su wá? 15. “Ayò abara tín-ń-tín” Kí ni ìtumò àyolò yìí ní orí kìn-ín-ní yìí? ==ÌRAN KEJÌ== 1. Àwon won i onígbàjámò? 2. Kí ni ó lè lékè ayé? 3. Kí ni kò ti sé kí Jímóòn wá fá irun rè 4. Àwon won i irun won lè kún yàwìrì? ==ÌDÁHÙN == ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ 1. Mògún ni onílé orókè 2. Ògèdè àti isu lásán 3. Ìkú àti àrùn ni wón ní kí Mògún gbé lo 4. Ajá ńlá ni won yóò fi se ètùtù fún Mògún 5. Won yóò se ètùtù owó àti ètùtù omo àti pé kí àwon má se kábàámò 6. Mògún ni ó ń mú isu won hù 7. Wón fé se ètùtù nítorí owó àti omo 8. Olùbo ni ó dá won ní ménu 9. Àwon olùsìn ni idà, Mògún ni jagunjagun tí ó mú un dání 10. Wón da obì ajóòópá 11. Olówu ni wón ń bá wí 12. Wón gba owó ológun 13. Wón tan ína òsán 14. Àwon òbí wa ni ó tóka sí 15. Ayò tí wón ń yò ní ojú ìbo ni wón fi tako olópàá tí ó wá mú Olówu. Template:Image label 2453 6231 2006-12-16T21:10:42Z Codex Sinaiticus 113 New page: <div style="position: absolute; left:{{#expr: {{{x|0}}} * {{{scale|1}}} - 6}}px; top: {{#expr: {{{y|0}}} * {{{scale|1}}} - 8}}px;">{{{text}}}</div> <div style="position: absolute; left:{{#expr: {{{x|0}}} * {{{scale|1}}} - 6}}px; top: {{#expr: {{{y|0}}} * {{{scale|1}}} - 8}}px;">{{{text}}}</div> Template:Image label begin 2454 6232 2006-12-16T21:11:32Z Codex Sinaiticus 113 New page: <div style="float: {{{float|none}}}; clear: {{{float|none}}};"> <div style="position: relative;"> [[Image:{{{image|Example.png}}}|{{{width|400}}}px]] <div style="float: {{{float|none}}}; clear: {{{float|none}}};"> <div style="position: relative;"> [[Image:{{{image|Example.png}}}|{{{width|400}}}px]] Template:Image label small 2455 6233 2006-12-16T21:12:35Z Codex Sinaiticus 113 New page: <div style="font-size: 7pt; line-height: 10px;">{{Image label|x={{{x|0}}}|y={{{y|0}}}|scale={{{scale|1}}}|text={{{text}}}}}</div> <div style="font-size: 7pt; line-height: 10px;">{{Image label|x={{{x|0}}}|y={{{y|0}}}|scale={{{scale|1}}}|text={{{text}}}}}</div> Template:Image label end 2456 6234 2006-12-16T21:13:16Z Codex Sinaiticus 113 New page: </div> </div> </div> </div> Template:Eyaara 2457 6237 2006-12-16T21:59:49Z Codex Sinaiticus 113 New page: {{Image label begin|image=Human body features2.png|width={{{width|600}}}|float={{{float|none}}}}} {{Image label|x=0.76|y=0.05|scale={{{width|400}}}|text=[[Irun]]}} {{Image label|x=0.76|y=... {{Image label begin|image=Human body features2.png|width={{{width|600}}}|float={{{float|none}}}}} {{Image label|x=0.76|y=0.05|scale={{{width|400}}}|text=[[Irun]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.1|scale={{{width|400}}}|text=[[orí]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.15|scale={{{width|400}}}|text=[[orùn]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.22|scale={{{width|400}}}|text=[[èjìká]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.27|scale={{{width|400}}}|text=[[àyà]]}} {{Image label|x=0.46|y=0.27|scale={{{width|400}}}|text=[[ọmú]], [[ọyàn]]}} {{Image label|x=0.86|y=0.27|scale={{{width|600}}}|text=[[apá]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.43|scale={{{width|400}}}|text=[[idodo]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.47|scale={{{width|400}}}|text=[[ikùn]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.67|scale={{{width|400}}}|text=[[itan]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.75|scale={{{width|400}}}|text=[[orúkún]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.8|scale={{{width|400}}}|text=[[ẹsẹ̀]]}} {{Image label|x=0.76|y=0.86|scale={{{width|400}}}|text=[[ojúgun]]}} {{Image label end}} Girama Yoruba 2458 6303 2006-12-17T09:00:17Z Loadewole 101 ==Oju-iwe Kiini== [[Girama Yoruba]] Kí ni [[Sińtáàsì]]? Síńtáàsì ni èka kan gírámà èdè tí ó níí sè pèlú bi a se ń so òrò pò tí ó fi ń di gbólóhùn àti bí a se ń fún gbólóhùn yìi ní ìtumò. Nínú ìdánilékòó yìi, a ó máa mú enu ba ohun ti a pè ni òfin. Ìtumò òfin gégé bí a se lò ó ní ìyín ni àwon ìlànà ti elédè máa ń tèlé nígbà tí ó bá ń so èdè rè yii yàtò si ìlò èdè. Ìmò èdè ni ohun tí elédè mò nípa èdè rè sùgbón ìlò èdè ni ohun ti elédè so jáde ní enu. Elédè lè se àsìse nípa ìlò èdè sùgbón eléyìi kò so pé elédè yìí kò mo èdè rè. Òpò ìgbà ni ènìyàn lè mu emu yó ti yóò máa so kántankàntan. Kì í se pé elédé yìí kò mo èdè rè mo, ó mò ón. Àsìse ìlò èdè ni ó ń se. Nìgbà ti otí bá dá ní ojú rè, yóò so òrò ti ó mógbón lówó. Nínú ìdánilékòó yìí, a ó ménuba ohun tí a ó pè ní ofin. Ohun tí a pè ni òfin yìí ni bi elédè se ń so èdè rè bí ìgbà pé ó ń tèlé ìlànà kan. Fún àpeere, eni tí ó bá gbó Yorùbá dáradára yóò mò pé (1a) ni ó tònà pe (1b) kò tònà, (1) (a) Mo lo sí oko (b) Sí lo oko mo Ohun tí eléyìí ń fi hàn wá nip é ìlànà kan wà tí elédè ń tèlé láti so òrò pò di gbólóhùn. Irú gbólóhùn tí ó bá tèlé ìlànà tí elédè mò yìí ni a ó so pé ó bá òfin mu. O ye kì a tètè menu ba ìyàtò kan ti ó wà láàrin tíbá òfin mù àti jíjé àtéwógbà. Gbólóhùn lè wà ti yóò bá òfin mu sùgbon tí ó lè máà jé àtéwógbà fún àwon tí ń so èdè. Bíbófinmu níí se pèlú ìmò èdè; ìlò èdè ni jíjé àtéwógbà níí se pèlú. Fún àpeere, àwon kan lè so pé (2a) kò jé àtéwógbà fún àwon wi pé (2b) ni àwon gbà wolé. (2) (a) Àwon ti ó lo kò pò (b) Àwon ti wón lo kò pò Méjèèjì ni ó bófin mu nítorí méjèèjì ni a máa ń so nínú èdè Yorùbá. Ìyen ni pé méjèèjì ni ó wà nínú ìmò wa gégé bí eni tí ó gbó Yorùbá. Nínú ìlò ni àwon kan ti lè so pé òkan jé àtéwógbà, èkejì kò jé àtéwógbà. Èyé kò ni nnken kan án se pèlú pé bóyá gbólóhùn méjèèjì bófin mu tàbí won kò bófinmu. Ìmò elédè nípa èdè rè ni yóò je wá lógún nínú ìdánilékòó yìí. Ó ye kí á tún pe àkíyèsí wa sí tip é àbínibí ni èdè o. Ènìkan kì í lo sí ilé-ìwé láti kó o. Ohun tí a ń so ni pé bí ìrìn rinrìn se jé àbìnibì fún omo, béè náà ni èdè jé. Fún àpeere, tí kò bá sí ohun tí ó se omo, tí ó bá tó àkókò láti rìn yóò rìn. Kì í se pé enì kan pe omo gúnlè láti kó o ni èyi. Báyìi gélé náà ni èdè jé. Àbínibí ni gbogbo ohun ti omo nílò fún èdè, ó ti wà lára re. Kò sì si èdè ti kò lè lo èyí fún sùgbón èdè ibi tí a bá bi omo sì ni yóò lo àwon ohun èlò yìí láti so. (2) Òrò àti Àpólà: Òrò ti a bat ò pò ni ó ń di àpólà. Ó seé se kí àpólà jé òrò kansoso. Ìyen tí òrò yìí kò bá ní èyán. Fún àpeere, àpólà-orúko ni a fa igi sí ní ìdi ní (3a) àti (3b). (3) (a) Olú gíga lo (b) Olú lo Ìyàtò àpólà-orúko méjèèjì yìí ni pé òrò méjì ni ó wa nínú àpólà-orúko (APOR’ ni a ó má a pè é láti ìsinsìnyí lo) (3a); òrò-orúko àti èyán rè tí ó jé òrò-àpèjúwe (AJ ni a ó máa pe òrò-àpèjúwe). Ní (3b), òrò kansoso ni ó wà lábé APOR. Òrò yìí, òrò-orúko (OR ni a ó máa lò fún òrò-orúko) ni, APOR náà sì ni. Ìsòri-òrò méjo ni àwon tètèdé onígìrámà so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìsòrí òrò méjo yìí ni wón sì pín si Olùwà àti Kókó Gbólóhùn. Olùwà àti kókó gbólóhùn yìí ni àwa yóò máa pè ní APOR àti APIS (àpólà-ìse) nínú ìdánilékòó yìí. Ìyen nip é àwa yóò ya ìsòrì-òrò àti isé ti ìsòri yìí ń se sótò si ara won. Ìsòri ni APOR tí ó ń sisé olùwà tàbí àbò nínú gbólóhùn. Ìsòrí ni APIS ti ó ń sisé kókó gbólóhùn. 3. Gírámà ti a ó lò: Gírámà ìyidà onídàro ti Chomsky ni a ó mú lò nínú isé yìí. Ohun tí ó fà á ti a ó fi mú gíràmà yìí lò nip é ó gbìyànjú láti sàlàyé ìmò àbinibí elédè nípa èdè rè. Gírámà yìí sàlàyé gbólóhùn oónna, gbólóhùn ti ó jé àdàpè ara won abbl. Gírámà yìí yóò lo òfin ti ó níye láti sàlàyé gbólóhùn tí kò niye. Àwon àmì kan wà ti a ó mú lò nínú gírámà yìí. Fún àpeere: (4) GB ---> APOR APIS Òfin ìhun gbólóhùn ni a ń pe (4). Ohun tí àmì òfà yìí ń so ni pé kí á tún gbólóhùn (GB) ko ni APOR àti APIS. Ó ye kì á tètè so báyìí pé ohun tí ó wà nínú gbólógùn ju èyí lo. Ohun tí a máa ń rí nínú gbólóhùn gan-an ni (5). (5) GB ---> APOR AF APIS Àfòmó ni AF dúró fún. Òun ni a máa ń pè ní àsèrànwò-ìse télè. Abé rè ni a ti máa ń rí ibá (IB), àsìkò (AS), múùdù (M) àti ìbámu (IBM). A lè fi èyí hàn báyìí: (6) AF ---> AS, IB, M, IBM Kì í se dandan kí èdè kan ní gbogbo mérèèrin yìí. Yorùbá kò ni àsìkò sùgbón ó ni ibá. A ó menu ba àfòmó dáadáa ní iwájú sùgbón kí a tó se èyí, e jé kí á sòrò nípa APOR àti APIS ==Oju-iwe Keji== [[Ayo Bamgbose]] [[Girama]] [[Fonoloji ati Girama Yoruba]] Ayò Bámgbósé (1990), fonólójí àti Gírámà Yorùbá. Ìbàdàn, Nigeria: University Press Limited. ISBN 978 249155 1. 239 pp. ÒRÒ ÀKÓSO Láti ìgbà tí Ìgbìmò Ìwádìí Ìjìnlè Èkó (N.E.R.C.) ti gbé ìlànà èkó Yorúbá fún iloé-èkó Sékóńdírì jáde ni ó ti di dandan láti wá ìwé tí yó se àlàyé yékéyéké lórí àwon isé tí ó je yo nínú ìlànà èkó tuntun yìí. Ìrírí wa nip é àti akékòó àti olùkó ni ó máa ń ni ìsòro lórí isé tí ó bá èdè yàtò sí lítírésò. lo Ìdí nìyí tí a fi se ìwé yìí lórí èdè, tí a sì lo ìmò èdà-èdè láti fi sàlàyé àwon orí-òrò fonólójì àti gíràmà. Òpòlopò àkékòó ilé-èkó ilé-èkó Sékóńdírì àti ti olùkóni, láì-ménu-ba àwon olùkó ní àwon ilé-èkó béè, ni wón ti ń lo ìwé Èdè Ìperí Yorùbá tí N.E.R.C. tè jáde ní odún 1984, tí Òjògbón Ayò Bámgbósé sì se olótùú rè. ìwé Fonólójì àti Gírámà Yorùbá yìí jé ìgbésè kejì lórí lílo èdè-ìperí Yorùbá nítorí pé a se àlàyé àwon èdè-ìperí tí ó bá èdá-èdè lo dáadáa; a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìtumò won hàn kedere. Nípa lílo ìwé yìí, èdè-ìperí á kúrò ní àkósórí nìkan: kódà, á á di ohun tí akékòó àti olùkó mò dénú, tí wón sì lè sàlàyé rè fún elòmíràn. Mo fé kí e mò pé èmi tí mo se Olóòtú ìwé Èdè-Ìperí Yorùbá náà ni mo ko ìwé tuntun yìí. Mo sì ko ó ní ònà tí yó rorùn fún akékòó láti kà nítorí pé nípa ìrírí púpò tí mo tin í nípa kíkó akékòó ní èdá-èdè Yorùbá, mo mo ogbón tí a lè fi se àlàyé àwon orí-òrò tí ó díjú lónà tí yó lè fi tètè yé ni. A dá ìwé yìí sí ònà méta. Apá kìíni ni Fonólójì, Apá kejì ni Gírámà. Apá keta sì ni Ìdánwò Èwonìdáhùn. Nínú apé kìíní àti apá kejì, a pín àwon orí-òrò sí abé orí kòòkan nínú èyí tí a se àlàyé àti ìtúpalè orí-òrò, tí a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìdí ìtúpalè náà gúnlè dàadáa. Léyìn èyí ni a fi ìdánrawò kádìí orí kòòkan. Orí mérìnlá ni ó wà ní abé Fonólójì, tí méjìdínlógún sì wà lábè Gírámà. Ó seé se fún olùkó láti fa èkó méjì méta yo láti ara ori kòòkan. A sì tún lè lo orí kòòkan gégé bí àtúnyèwò isé tí a ti se kojá lorí orí-òrò. Ní apá keta ìwé yìí, a fi ìdánwò èwonìdáhùn mérin nínú èyí tí ìbéèrè méèédógbòn wà nínú ìkòòken se àpeere irú ibéèrè ti a lè se fún gírámà àti fonólójì Yorùbá. Irú àpeere ìdánwò báyìí yóò wúlò fún àwon tí ó ń séètì ìdánwò àti fún àwon olùkó pèlú. Àwon akékòó náà pàápàá yó lè lo ìdánwò yìí gégé bí àfikún fún ìdánrawò tí ó wà léyìn orí kòòkan. Mo ké sí àwon akékòó àti olùkó láti ran ara won lówó nínú èkó Yorùbá. Ònà tí wón sì lè fi se béè ni kí won lo ìwé tí yó mú kí èkó Yorùbá rorùn fún won láti kó. Ìwé tí ó lè se èyí ni ìwé tuntun yìí. Ìwé náà sì lè fún won ní ìpìlè tí ó dájú fún èkó Yorùbá ní ilé-èkó gíga. N o Fipa Jale 2459 6367 2006-12-18T07:33:58Z Loadewole 101 New page: [[N o Fipa Jale]] [[N o Fipa Jale]] Fur (Foo) 2461 6479 2006-12-20T06:41:34Z Loadewole 101 New page: [[Fur (Fọ́ọ̀)]] Ede Nilo-Saharan (Nilo-Sahara) kan ni eleyii ti won n so ni apa iwo-oorun Sudan (Sudaanu) ti pupo awon ti o n so o wa ni ipinle Darfur (Dafo). Ede naa ko fi gbogbo a... [[Fur (Fọ́ọ̀)]] Ede Nilo-Saharan (Nilo-Sahara) kan ni eleyii ti won n so ni apa iwo-oorun Sudan (Sudaanu) ti pupo awon ti o n so o wa ni ipinle Darfur (Dafo). Ede naa ko fi gbogbo ara ba awon yooku ti won jo wa ni ebi kan naa dogba. Chadic (Sadiiki) 2462 6481 2006-12-20T06:50:09Z Loadewole 101 [[Chadic (Sádíìkì)]] Omo ebi kan ni eleyii je fun ebi ede ile Aafirika kan ti oruko re n je Afro-Asiatic (Afuro-Esiatiiki). Awon ede ti o wa ninu Chadic yii to ogojo (160) awon ti o si n so awon ede wonyi to ogbon milionu. Awon ti o n so o bere lati iha ariwa Ghana (Gana) titi de aarin gbungbun Aafirika. Hausa ni gbajumo ju ninu awon ede ti o wa ni abe ipin Chadic. Oun nikan ni o wa ninu ipin yii ti o ni akosile ti o peye. Lara awon ede miiran ti o wa ni ipin yii a ti ri Anga, Kotoko ati Mubi. Acholi (Akoli) 2463 6482 2006-12-20T06:54:13Z Loadewole 101 New page: [[Acholi (Àkólì)]] Ede ile Aafirika kan ni eleyii ti o wa labe ipin Nilotic (Nilotiiki). Awon ti o n so ede yii to 750,000. Ni ariwa ile Uganda ati Guusu Sudan ni won ti n so o. Akoole... [[Acholi (Àkólì)]] Ede ile Aafirika kan ni eleyii ti o wa labe ipin Nilotic (Nilotiiki). Awon ti o n so ede yii to 750,000. Ni ariwa ile Uganda ati Guusu Sudan ni won ti n so o. Akoole Roman ni won fi n ko o sile. Ohun ti Mo Feran 2464 6523 2006-12-20T17:02:36Z Loadewole 101 [[Ohun ti Mo Feran]] [[Onifade Abidemi Korede]] [[Onifade]] [[Abidemi]] [[Korede]] OHUN TI MO FERAN JULO LATI MASE lati owo Onifade Abidemi Korede Inu mi mà n dun ni òpòlopò ti o ba kán kín sòró nipa ohun ti mo ferán kín má se, bóyá ni àsiko ti mi o bá ni ohun miiran lati se ni. Eyi ti o je pe kò sì ibìkibi ti mo lé lo ti mi ko ni fé lati kopa nibe, tabi kín soro nipa ré lati fi ife hán si gégé bi ohun to wumi. Ko si ohun miiran tí mo tun nife lati ma se ju ere boolu afesegba lo. Ere bóólu afèsègba je ere idàràyá ti o wúmì lati igbà ti mo ti wa ni kèkèré, ti mi kó si ni ohun miiran ti mo fèran lati kopa ni juló. Ifé má gba bóólu kokó bere sinì fará hán sinì nìgba tí mo wa gégé bi omo odún mefá, eyì ti mo sì wá ni ilé-ìwé àlàkòbèré nìgba náá. Mo tile má ń sunkún si Obi mi lorún pe ki won kò ra bóólu afèsègbá fún mi san mi ju ki won ko ra aso fun mi lo. Bó tile je pe ti n ba ti ti ilé-iwé dé ni mó ti má ń pe awon akégbè mi yòku jo pe ki won mà se gbagbe asiko ti á jo fi owo si á o málo gba bóólu ni ori papá nìgba náá. kèrè kèrè laì fi òtá pe, gbogbo akegbé mi ni ilé-ìwé gìràmà tí mo sésé wo ni won ti mo mi gégé bì eni ti ò mo bóólù gba julo ti o fi mo ògá olukó nì ilé-ìwé náá ti ó nje Remó Divisional High School, iyén ni ipinle Ògùn ni ilu Sagámú ni ile Naijìria wa yìí. Bo ti lé je pe mi kó fi be ni ara laarin awon akegbe mi yoku, oga oluko agba boolù wa ko n fì mi sere ti o bat i di idije ti ile-ìwé wa ba kopa nibe. O ti le ni ìnagìje kan ti awon akegbe mi ma n pe mi nigba naa boya lori papa ni o tabi ninú ile-ìwé wa, eyi ti won ma n pe mi ni Kantona. Owuró ojo kán kùtúkùtú ni orì itó ni òlùkó àgbá fun èrè bóólù afèsègbá ti ke dé fún gbógbó wá pe idije kán ti si silé, èyí ti o jè pe ile-ìwé wa náá yóó ni ànfani láti kopá nibe. Idije yìí ki se ìdíje ranpe kán ti ènìyàn le fi òwó yèpéré mu, nitori onirúúrù aimòye ilé-ìwé ti won ni oruko ni yóó kopa nibé. Eyí ti a si gbodo mura dada ki a ma ba fidi rémì nibe. Beeni ariwo so to ti inu gbogbo akeko ati awon oluko dun ti won fi ife ati idunnuhan pe awon (ile-ìwé wa) ni anfani lati kopá, èyí ti o de je pe awon ni awon agbabóu nile ti o se gbojulé. Kéré ni ati bèrè si ni gbara di fún idijé náá láifi asìko sófó. Idije bèré pelu ifèséwonse láárin ile-ìwé wa àti ilé ńlá tì o loruko kan agbégbé, ti won fi béé ma n fi oju aimógba wo wá làwùjó. Ojo ayo náá, eruku só ti iya iyà bere ni ori papa nibi iwonse naa. Ile naa ni o kókó gba ami àyò kàn wo ìlé wa ti igbìyànjù naa sín lo lai só irètí nú. Oju awon akékó wà kòrè lówó ti won si n fi okan sádura pèlu orin iwuri lénu won. Emi ni mo gba arin lo si iwaju, eyí ti ó je pe ibé ni ise poju si lo, papa julo ni ojo naa. Ko pe pupòju ni ànfani iyóndà ifesegba waye fun wa, eyi ti mo lo gba ti olugba iwaju wa si fi ori kan wo le. Ariwo só ni ori papa ti eruku si ta. Igba yìí ni ìse se bèrè fun wa ti, pelu ogo Olòrun, à tun ni ànfáni lati gba iyónda kan wo le, eyi ti won pe ni “penariti” A tá yo gégé bi òlúbòrí òjò náá. Lái foró gun, awó idijé ikéyin eyì ti yoo fi olùbòri ati èni (ile-ìwé) ti yoo gba ife-èyé lóle hàn. Ojó ná le gbagbe ni ojo je, pápájulò fun gbogbo ákéko ólukó àti oga ilé-ìwé wa jè nitorì ko ti sèlé rì pe a wo òpin opélè idije débi wipe a o gbe ife-èyè ninu ìtan. Ere idijè náá beré ti ariwo si só lotún lósi, ti ifèsèwonsè náá gbona jánján. Láárin apa kinni ati ikeji, ko sì apa kan ninú mèjééji to ri àmì àyo kán gbá wo le ràrà. Idije naa yi si pénáriti lati lé fi òlubòri han. Beeni àdurá ń lo ni idakéjé ni apa mejeejì, ti kò sì sí eni to mo ibi ti ayo naa yóó fi di so si. Apa mèjéèjì ti gba èèmèrin-mèrin ti o si èyó kóókan ti a o gbá. Won gbá ti wónn, eyi ti wón gba lúgbo. Idákèjè hán ni apa òdò won ti ariwó si ta ni apa òdò tí wà pèlú adurá édun òkan àtinuwa. Ròsì, iyen akègbè wa ti o n gbá èyin fun wa ni o wá gbá ti ipári yìí. Ó gba wo le ti ariwo sisó ni tilé-tokó. Jántoló ni awon akékó yòku gbe èni kóókan wa só ke ti orin só lótún-lósì. Èyí ko se lé ri ninú itán pe ile-ìwé wa gbá ami éyé náá ri. Onirúúrù ebùn ni òga ile-ìwé wá fún enikóókan wa pèlú ehán idunnu. Bééni wòn fi orúko wa si inu iwé itán awón ti won gbé ògò ilé-ìwé wa dìdé. Èyí lò sè je pé lati igba náá titi di oni yii, ko si erè idàráyà mìíran ti won tún mó mì sì mó, ti ò sì jé pé mo tún n té siwajú nínú eré afèsègbá yii. Asa ati Olaju 2465 6618 2006-12-21T16:02:07Z Loadewole 101 New page: [[Asa ati Olaju]] [[Raji Lateef Olatunji]] RAJI LATEEF OLATUNJI 'ÀSÀ ÀTÍ ÒLÀJÚ' Ògèdè ń bàjé a ló ń pón. Àsà àtí ìsè Yorùbá ń paré ... [[Asa ati Olaju]] [[Raji Lateef Olatunji]] RAJI LATEEF OLATUNJI 'ÀSÀ ÀTÍ ÒLÀJÚ' Ògèdè ń bàjé a ló ń pón. Àsà àtí ìsè Yorùbá ń paré à ń yò. Yorùbá bò won ni òrìsà kán tí wón ń bo lágbo ilé kan tí wón kò bá fi ojú àwon omodé inú ilé náà mò bó pé títí irú òrìsà be á parun. Gbogbo èyà páta ní won ni àsà, èdè àti ìsè ti á lè lò gégé bi àmì idánimò won. Òpò èyà ló ń fí ojojúmó ròkè, nipa ìgbé láruge àsà won. Yorùbá è bá je kí a ronú jinlè lórí ipò tí àsà Yorùbá wà lóní kí á wá bi ara wá lere wípé ń jé iná Yorùbá tó ń jó làgbo àwon èyà tò kú, sé ìwájú ni ń lo tàbí èyìn? lóòótó ní òlàjú se èyà Yorùbá láńfàní ń jé ànfaní tí Yorùbá rí lárá òlàjú ko á réré sí oun kere tó ń se fún wa? Òlàjú lódé ní moókó moókà wò Yorùbá, sùgbón sé ó wá ye kí ó gbà gbogbo oun dáradára lówó wá?. Kí òlàjú tó dé ní Yorùbá tí ní ònà ìgbàkíni. Àwon ní wón ní kí á kí ni pèlú àpónlé àtí òyàyà. Kí eni kéré teríba f’ágbà nínú kíkí rè. Kini òlàjú dé sí, ó so òpò idile àti omo Yorùbá dí o ni gèésì àrànmóndà. Òpò omo Yorùbá ni kò le da ojúlowo èdè wón so tàbí kí á ti e ní won o léèsó rárá. Kí wá ní ìsírí wá nígbàtí a ò lè dá èdè tí wón ń pè wá mó so kóyè kóró tí a sì ń pe ara wa ní omo odùdúwà. Yorùbá loni kí okunrin wo kènbè, gbárìyé kó wá fíi abetí ajé le. Obinrin Yorùbá ni ó ní ìró, bùbá àti gèlè ti ó yáyì. Àwon ní won ní kí á rìn láwùjo pèlú aso ìsèdálè kí inú ènìyàn ó dùn. Òlàjù dé, òpò óbinrín Yorùbá di eni tí ń rìn ní ihòhò. Gbogbo oun tí ó ye kí ó jé amóríwú lódédè oko ni wón fi ń se èsín kiri adúgbò. Gbogbo wa, wá n fowo gbé àtòhúnrìnwá àsà láruge, Iná àsà Yorùbá wa ń jo bélúbélú bí fitila tí kò lé po nínú. Se bí Yorùbá lókúkú ma n pa lówe wípé, omo ko ní bá ìpèlé ìyá e ki ó sì aso dá. Èyín òbí è bá jé kí á ronú jìnlé lórí ìpèlé tí á ń dá komo lè rí oun rere jogún lówó ó wa. Kí àsà Yorùbá le dí oun tí à ń fí ojojúmó re wájú. Kí àgbàdó kúkú tó de ayé nnkánkán sá ní adìè ń je. Obìnrin ni ílè Yorùbá lónì kí á dì írún orí, kí o lè gbé èwà eni jáde. Tìró, osùn, efun, làálì, ó kúkú kéré nínú àwon oun améwajáde omobínrin Yorùbá. Òpò omo Yorùbá ní kò mò ìlànà tí à ń gbà soge ní èyà wa. Ònà ìgbàlode ní gbobgo won yàn láàyò. Won a kunjú kùnlè won wa ri bi iwin. Lóòótó ni a kú ma ń gbó wípé àwon àtòhúnrìnwá èyà ni ó jé kí fífí ènìyàn rúbo láwùjo Yorùbá dí àfì séyin tí ègúngún ń fí aso. È bá jé kí á bi ara wa léèrè wí pé se gbogbo ìsesí Yorùbá pátá lóburú? Tí ó fi dì oun tí à kó fé kí won mò mòwá. Òyìnbó dé, won fi páńda gba góòdù lówó wa. Wón mú èsìn ayèjì wá, won kó òpò òrìsà wa lo sí ilu won, ó wá di oun tí won ń fe kí àwon èyà kákìríí aye wa ma fí òwó wò. Sèbí Yorùbá fún rare ló pe ìgbà e ni pańkàrà ní àwon èyà tókù bà ń ba fí kólè. omo odùdúwà è bá kí à ronú, kí á sán sòkòtò wa gírí kí á bù epo sí ina àsà Yorùbá tó ń jó àjóréyín. Kí ó wá di oun tó ń jó lalala, kí á má ba dìí eni èpè lòdó àwon màjèsín tó ń bò léyìn. Ìgbèyìn kúkú lo n dùn òlókú àdá, e bá jé kí á se oun tí ó yé lásìkò kí á ma bà kó àbámò ní ìgbéyín. Iyan 2466 6619 2006-12-21T16:06:00Z Loadewole 101 New page: [[Iyan]] [[Obe Osiki]] [[Bello Adijat Kikelomo]] BELLO ADIRAT KÍKÉLOMO IYÁN ÀTI OBÉ ÒSÍKÍ Yorùbá bò wón ní: Kìnnún loba eranko nínú igbó ... [[Iyan]] [[Obe Osiki]] [[Bello Adijat Kikelomo]] BELLO ADIRAT KÍKÉLOMO IYÁN ÀTI OBÉ ÒSÍKÍ Yorùbá bò wón ní: Kìnnún loba eranko nínú igbó Ìjímèrè ni baba òbo Iyùn ni baba ìlèkè Olómo síkàtà ni baba àgbàdo Ìkamùdù loba àwon kòkòrò Bíyán bá funfun lélé pèlú obè Òsíkí, ó ye kí tokotaya dówèékè lura won Yorùbá bò wón ní iyán lóuńje, òkà loògùn, àírí rárá la ń jèko. kenu mó dilé ni ti gúgúrú. Tí a kò bá ní paro tàbí kí a fi igbá kan bòkan nínú, iyán loba nínú àwon oúnje gbogbo nílè káàárò oòjíire. Tí a bá ń sòrò oùnje nílè Yorùbá tí a kò bá tíì ménu ba iyán, ó dàbí ìgbá tí a ń sòrò àwon eranko tí a kò ménu ba kìnnún. Láti ìgbà èwe mi ni mo tì féran iyán, ohun tí ó fa èyí ní wí pé àwon òbí mi ferán iyán. Èyí ló mú kí wón bèrè sí fún èmi náà ní iyán gégé bí í oúnje láti ìgbà èwe mi. Láti ìgbà ti èmi náà sì ti mo owóòtun yàto sí òsì ni mo ti kúndùn iyán débi wí pé tí n kò bá tíì je iyán lójúmó, ara mi kò tíì le è balè. Èyí sì tún wòmí léwù débi wí pé tí mo bá lo sí òde àríyá, tí won kò bá gbé iyán fúnmi gégé bí oúnje níbè n kò ní je irúfé oúnje béè. Níbí tí iyán jíye wòmí léwù de mo ti torí iyán gbá ìyá olóunje létí nílé ìtàjà nítorí pé ó ta iyán eyokan soso tí ó kù nínú igbá rè fún elòmíràn. Nítorí ìdí èyí, mo le pe iyán ní ìdikùn nítorí pé mo féràn rè púpò. Síwájú si, bí sàngó se jé òkan pàtàkì láwùjo ni iyán náà kó òkan pàtàkì nínú àwon oúnje tí ó gbajúmò ní ilè Yorùbá. Iyán jé oúnje pàtàkì kan tí Yorùbá máa ń sè fún àlejò síse. Tí Yorùbá bá ní àlejò kan tí ó se pàtàkì, iyán ni wón yoo gbé fún irúfé àlejò béè. Tí àwon èèyàn jànkàn jànkàn kan bá fé se ìpàdé, iyán ní ouńje níbi tí wón bá ti jóòkó tí wón bá tún ní kí á wò ó síwájú, ó hàn gbangba pé iyán fun àwon ládéládé àti lóyèlóyè bá ń se nnkan èye tàbí tí wón bá n fé se ìpàdé. Tí a bá ní kí a wo bí a ń se oúnje yíì, ó hàn gbangba pé isu ni a ń lò láti fi gún iyán. Tí a bá fe gún iyán, isu ni a máa ń kókó be tí a ó sì ge sí ìwòntunwònsì tí kò ní tóbi láti jé kí ó tètè jiná. Léyin èyí a ó ko sí inú ìkòkò tí a o sì gbe láná. Léyìn tí ó bá jiná ni a ò tu sí inú odó tí a ò tu si inú odó tí a sì gun kúna bí etí tí yóò fi dùn-je lénu. Ní ti obè òsíkí tàbí ègúnsí, èyí kò le rárá láti pésé. Yorùbá bò wón ní obè tó bá dùn, owó ló pá. Nítorí ìdí èyí ègúnsí ni a ò fi pilé re. Ó le jé ègúnsí sèfín tàbí ègúnsí ìtóò. Léyìn èyí ni a bò fepo, ata, iyò, àti àwon nnkan mìíràn tí wón fi máà ń se pèlú ré tí gbogbo ré yoo sì gún régé bí ìdodo èfon. Léyìn èyí ni yóò di bíbù sórí iyán tí a ti pèsè kalè. Ní ìparí, iyán jé ohun tí wón máa ń fi isu gún. Léyìn tí isu bá ti jiná, tán ń gun nínú odó tí yóò kúná bí eti. Léyìn èyí ni wón yoo ko sí inú àwo fún jíje. Obè òsíkí ni Yorùbá n pè ní obè ègúsí. Obè yìí jé obè kan tí ó gbajumo lawujò Yorùbá. Tí a bá ní kí a wò ó, obè òsìkí tàbí ègúsí dára lópòlópò fún iyán jíye tàbí je iyán. Nítorí ìdí èyí, mo yan iyán àti obe òsíkí láàyò ní jijé ju ohunkóhun lo. Asa ati Ise 2467 6620 2006-12-21T16:09:11Z Loadewole 101 New page: [[Asa at Ise]] [[Asa]] [[Ise]] [[Omoniyi Feyisayo]] OMONIYI FEYISAYO ÀSÀ ÀTI ÌSE ILÈ YORÙBÁ Mo tún ti dé pèlú ohùn enu mi, mo tún fé sónw... [[Asa at Ise]] [[Asa]] [[Ise]] [[Omoniyi Feyisayo]] OMONIYI FEYISAYO ÀSÀ ÀTI ÌSE ILÈ YORÙBÁ Mo tún ti dé pèlú ohùn enu mi, mo tún fé sónwan ní òrò, lórí àsà àti ìse ilè Yorùbá. Nítorí náà egbé àga, mo ni ejò kó kí e gbómi gbóhùn enu mí. Mo ní kí e gbólóhun tí mo fé bá gbogbo mùtúnmùwà àní omo adáríhunrun jèwò rè, E máa je a bá òpó lo ilé olórò àní kín maa ba lo wonnaa. Òrò yìí je mí ló lógún, òrò àsà àti ìse ilè Yorùbá. Nítorí àsà Yorùbá jé àsà tí ó gba yúmò láàrín àwùjo, àní àsà àti ìse wa seé mú yangàn nílé àti ní oko, bí a bá ń sòrò nípa àsà àti ìse Yorùbá a ń sòrò lórí àwon ohun tí a máa ń se ìhùwàsí wa, ìrísí wa láàrín àwùjo, Ohun méjì ní mo fé sòrò rè nínú ogún-lógò àwon àsà àti ìse tí ó ń be nílè Yorùbá. Àkínín ni, Àsà àti ìse Yorùbá lórí bí a se ń kíànìyàn. Èkejì ní Àsà àti ìse Yorùbá lórí ìsìnkú nílè Yorùbá. Ejé kí a jo ogbée yèwò, àní kí a jo yàn-àn-náa rè. Ní sísè n tèlé, Ìgbàgbó nípa àsà àti ìse Yorùbá lórí ìkínin ní ilè Yorùbá. Àsà ìkínin jé àsà tí ó gbajúgbujà nílè wa, ó jemó ìgbà àti àkókò, Óníse pèlú Ohun tí ó ń selè ní dé èdè àsìkò náà. Bí Yorùbá ba jií láàrò omo dé tí ó bájé okùnrin, á wà lórí ìdò bálè, èyí tí ó bá jé obìnrin àwá lórí ìkúnlè won á sìn kí àwon òbí won. Won á wípé ekú àárò, àwon òbí won á sìn dáwon lóhùn wípé kárò omo mí, ire éèjí bií, bí ó bá jé òsán won á se bákannáà, won á so wípé e kú òsán àwon òbí won á dáwon ló hùn wípé ekú òsán, bí ó bá je ìgbà isé ekú isé là ń kini. Bí ó sìn jé àsálé ekú alé làń kínu nílè Yorùbá gbogbo ìkíni ní à-sìkò wà fún, sùgbón omode nikókó máa ń kí àgbà. Èyí tí kò bà se béè ìgbàgbò Yorùbá ní wípé irú omo be è kòní èkó tàbí, won kò o nilè kò gbà níi. Bí ó bá jé ìgbà ayeeye bíi ìsìnkú àgbà nítorí Yorùbá kìn ń se òkú òdó àwon òdó ní ó má ń sètò ìsìkú won sí èyìn ilé. Òkú òfò ni ójé fún àwon òbí irú eni béè. Bí ó bá jè òkú àgbà, won á ní ekú òfò, ekú ìsìnku Olórun yíò mú ojó jìn-nàa sírawon o. Bí ó bá jé, Ìkó omo síta won ání ekú owó lómì o, eku ìtójú oni o náà. orísirísì àkókò ni ówà nínú odún. Àkókó òfìnkìn, Àkókò oyé, àkókò oòrùn, àkókò òjò, gbogbo rè níi Yorùbá ní bí ó se ń kiní etó fún bí á se ń kúnin nílè Yorùbá, Ejé á gbè àsà ìkejì yèwò. Àsà àti ìse nípa ìsìnkú, mo ti so sáájú wípé óní àwon òku tí Yorùbá máa ń se ayeeye fún àwon bí òkú àgbà. Nítorí wón gbà wípé, ólosinmi ni àti wípé wón lo lé. Ìgbàgbó Yorùbá ni wípé ojá ni ayé sùgbó òrun ni le. Sùgbón bí ó bájé òkún òdó tàbí omodé òkú òfò àti ìbànújé, wón agbà wípé àsìkòrè ò tíì tó wípé ósékú níi. Yorùbá máa ń náà owó àti ara síí, bí ó bájé òkú ágbá. Bí ó bá tún jé pé eni tí óní ípò àti olá ni tí ó sìn bí omo, òkún won máa ń lárinrin, ayé ágbó òrun á sìn mò pèlú. Ní ayé àti jó bí òkù bá kú àwon àgbà àtì àwon alúwo bí eni náà bá dara pò mó ègbé awo ní ìwàláyé ré àwon awo ní ń sìkú irú eni béè won á pa edíè ìrànàna won á sùn máà tun ìwù rè lo bí wón se ń gbé òkú rè lo, won á sùn seé won á jée, Èyí ní Yòóbù fí maa ń so wípè edìe ìrà-nàa kò ń sohun àje gbé. Nítorí kò sí ení tí kò ní kú. Òfò ní ó máa ń je tí obìnrin àní aya ilé bá sájú oko rè kú Yorùbá gbà wípé oko ní ó máa ń sájú aya kú kìí ìyàwó máa bojú tó àwon omo. Nítorí náà bí okùnrin bákú àwon ìyàwó irú eníbá, áse opó óníse pèlú ìlànàa àti àsà ohun ìse irú ìpínlè okùnrin náà. ogójì ojo tà bí jú bé lo ni wón máa ń sé, léhìn ìsìn-kú àwon agbà wón á sìn pín ogún olóòybé fún àwon omo rè. Bí ó bájé òkú olómo. Sùgbón tí kò bá bí’ mo, Àwon ebí rè, nipátàkì jùlo, Àwon omo ìyá ré tí ó tun lo ní wón máa n pín ogún náà ní àárin ara won, Ótújé àsà àti ìse Yorùbá wípé kí won máa ń su lópó aya olóògbé lópó fún àwon àbúrò olóògbé wípé kí ó fi se aya. Ife ninu Eko Olohun Islam 2468 6621 2006-12-21T16:13:24Z Loadewole 101 New page: [[Ife ninu Eko nipa Olohun Islam]] [[Islam]] [[Asirudeen Isiaq Bolanle]] ÀSHÌRÙDÉÉN ÍSÍAQ BÓLÁNLÉ ==ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ NÍPA OLÓHUN-ISLAM== Gég... [[Ife ninu Eko nipa Olohun Islam]] [[Islam]] [[Asirudeen Isiaq Bolanle]] ÀSHÌRÙDÉÉN ÍSÍAQ BÓLÁNLÉ ==ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ NÍPA OLÓHUN-ISLAM== Gégé bí òwe àwon àgbà, wón ní ‘omo tí a bí tí a o kó, òun ni yóò gbé ilé tí akó tà’ èyàn tí ko ni èkó ní pa olóhun, eni náà yóò dà gégé bí igi, tí, kò ní ìwúlò kan kan rárá. Kín-ni à ń pè ní èkó? èkó jé ìmò, òye àti ìrírí tí èyàn ní, nípa nnkan, yálà, agbègbè, ohun àjèjì tábí tí èyàn kan ko ti fojúrí. Òrìsíìrísi, àwon ìfé nínú èkó nípa olóhun lówà, gégé bí, èkó nípa olóhun (Àll ‘áhúù), Jésù kírísíítì, obàtálá, sàngó, ògún àti béèbéè lo. Sùgbón a óò mú òrò nípa ìnífèé nínú èkó nípa olóhun Àlláúhù. Se bí won ní odò tí ó bá gbàgbé orisun rè, ò se tán tí yóò gbe” fun ìdí èyí ò ye kí á nífèé látí ní èkó nípa olóhùn (Àlláhúù), nítorípe gbogbo ohun tí èyàn ni tí kò sí èkó nípa olóhùn ń bè, òfo ni gbogbo rè jásí. Nípa ìnífèé láti ní èkó tàbí ìmò nípa olóhun Àllálúù, èyàn yóò mo gbogbo ohun tí ó tó àti èyí tí kòtó. Èyàn yóò tún mo. ohun tí ti olóhun ń fé láti òdò àwon erú rè. Síwájú si, ìnífèé nínú èkó olóhun (Àllàhùù) ni yóò tún fún ‘yàn ní òye láti mo àwon àkókó; ààyè tó tó láti máa se ìjósìn fún-Un. (Àlláhíù). Àti láti mo iye ìjosìn tí ó ye kí èyàn máa jósìn ní òòjó. Onímo ìjìnlè kan sòrò, óní, “onímímò kán, se déédéé tàbí ju egbèrún èyàn lo”. Fún, ìdí èyí, ìmò nípa olóhùn Àlláhùn, yóò máa jé ìtúsílè tàbí ìgbàlà fún onímò nípa olóhun (Àlláhùn). Ó sì tún máa ń gbé èyàn lékè, kúrò nípò ìrèlè dé ipò gíga, yálà ní àwùjo, ebí tàbí gbogbo àgbáyé lápapò. Ìnífèé nínú èkó olóhun tún má ń jé olùfée ìmò nínú èkó olohun mo ìgbésè tí ó tó àti èyí t’óye yálà kúrò níbi àjàgà-àyé, kúrò lówó àwon amòòòkùn sèkà èdá, àti kúrò lówó àwon onínú búburú èyàn. Bákán náà, èkó nípa Olóhùn, tún máa ń jé kí ènìyàn ó mú ilé-ayé bíńtí ń àti láti mò wípé ìdájó sì ń be lójó ìdájó, ìyan nígbà tí Olóhun bá gbé wa dìde léyìn ìgbà tí a ti kú télè. Èyí ń fi hàn wá wípé o se pàtàkì fún ènìyàn láti nífèé nínú èkó nípa Olohun. Ònà àtigba Oore àti ona gbígba àdúà ni, ìnímò tàbí ìlékòó nínú Olórun jé, nítorí, eni tí ó nì mò tàbí eko nípa Olóhun yóò mo àkókò, ohun tíì Olóhjun fé, àti láti mo ìgbà tí ènìyàn leè béèrè ohun kóhun lówó Olóhun (Àlláhúù) Síwájú si, gbogbo ohun tí ó jé, máa sé Olóhun àti má seé Olóhun ni ènìyàn yóo máa só, fún ìmálukùn Olóhun, àti láti je ààyò Olóhun (Állálúù) Oba ń lá n là. Ju gbogbo rè lo, ìnífèé nínú èkó nípa Olohun (Álláhúù (Islam), ni ènìyàn leè fi mo wípé ìjoba Olóhun (ogbà ìdèra) àti òrun àpáádì ń be ò, èyí ni yóò máà fun ènìyàn ni òye àti láti máa sóra kúrò níbi ohun tí Olóhúù fé, àti láti máa súmó gbogbo ohuń ti olóhúù fé. Fún ìdí èyí, Ó ye kí ènìyàn ó nímò nínú èkó nípa Olóhúù. Akuko Ologbe Wura 2469 6622 2006-12-21T16:16:07Z Loadewole 101 New page: [[Akuko Ologbe Wura]] [[Apara Irede Jenyo]] APARA IRÉDÉ JÉNYÒ AKUKO OLÓGBE WÚRÀ Ní akoko kan, àwon omode ke ke ke meji kán wà. Iya ati Baba ... [[Akuko Ologbe Wura]] [[Apara Irede Jenyo]] APARA IRÉDÉ JÉNYÒ AKUKO OLÓGBE WÚRÀ Ní akoko kan, àwon omode ke ke ke meji kán wà. Iya ati Baba won tí fi ile b’ora bí aso. Oken okunrin, ekeji si je obinrin. Obi won talaka ju ekute soosi lo. Igbàtí òbí won si máa kú, kò sí ohun ti won rí jòun bá bi kò se Akuko kan soso Ológbe wúrà. Ní ojo kán àwon omo yìí gun ígí èso tí won gbín ní ìgbátì ebi ń pa won. Won jé sí ìlé kan, won rí ìyá arúgbó kan tí o nì agbada tí won pí nse búrédì. Won jí búrédì. Búrèdì náà ní won je sùn fún ìgbà díè tí ofí tan. Ìjó kan ìyá yìí ká won mo ibi tí won tí njí búrédì. Won ò le sòrò fun ìgbà dìé. Ìyá yen nàá ní àwon ní eku olówó mewàá tí on jí oun ní búrédì je. Àwon mejèé jí dí adítí sí ìdùro. Iyá yìí dárá sí nu ìkòkò tító bi kan. O so wipe Olorun ló gbe àwon omo yìí wá osó wipe e o petí mo tí rí eran ènìyàn je”. O ní kí omokùnrin nàábó sòkòtò atí èwù, ‘kí ò sí kó sínu agbádape omokùnrin nàá má ní òrá lara daadaa. Omo yìí sebí ení wipe adìtí ní oun tí osí so wipe kí iya náà fí han ohun nnkan tí ofe kí ohun se. Bí ìyá nàá se tí fe fíhan kí omokùnrin nàá tárí iyá yìí sí inú ìkòkò nlá nàá. Bí iyá yìí se kú nì yen. Àwon omo nàá sí gbe èró tí iyá yìí fín se búrédì nàá tí won sí saló. Akúkó òlógbe wúrà tí won ní o màá n ba won yí agbada yìí. Ní ojo kan oba ilú yìí jí agbada nàá gbé o fe fí owó olá gbá won lo ju. Àdìyé bú to perepe oló kekaakiri l’óba lórí “mó de èmi Àkùkó ológbè wúrà. Iwó Oba ìkú yìí. Ojú kó tí o, o lo jí aró atí agbada àwon ogá wi. Àwon omolomó wá nílé ebì tí fe lú won ní ogo pá. Ó n se yòtòmì pèlú aró atí agbada àwon omólomó só dáà be” Obabínú pe irú réderéde wo nìyí o nìkí àwon èsó re gbé jú sí ta. Nìgbánàá ní àkùkó nàá fó lo fí ojú fèrèsé oba tí o sí nke tatata. Awon èsò oba kó rí àkùkó nàá wú. Nìgbátí àwon òré àkùkó gbo igbe rè tí wón fí n sá bò àwon òré rè tí òrúko won je òsèlá atí ekùn. Won jú àkùkó sìnú ilé esin tí àwon esin nàá sí fe tèé wó lè tí ekùn nàá sí yoo sí won tó sí pà gbogbo won. Àkùkó nàá jade sí ìyàlénu oba. O tú bere sí tatata. Àwon èsó oba sí gbe jus í inule imòdù tí òjò lá sí wa gbá sì lé. Ìgbàtí oba rí wipe àkùkó n kó ètè bá órúko oun. Oba yìí bá pìnnú làtí dá agbada atí àrò àwon omo nàá pàdá fún won nìgbàtí won o rí adìé nàá mu. Nì ìgbàtí won dá pàdá fún won. Àwon omo nàá bá ìgbèsé ayé won pelú alàáfía. Eyí ní nkán adìyé ologbe wùrá se làtí já fùn ètó àwon omo yìí. Orile-ede Naijiria 2470 6624 2006-12-21T16:19:23Z Loadewole 101 [[Orile-ede Naijiria]] [[Gbadamosi Temitope Thomas]] GBADAMOSI TEMITOPE THOMAS ORÍLE ÈDÈ NÀÌJÍRÍÀ Ìrìn àjò orílè èdè Nàìjíríà bérè láti bíi igba odún séìn, nígbà tí àwon òyìnbó aláwò funfun bíi potugí, Gèésì, Jamaní ati béèbéè lo, se àbèwò si orílè èdè adúláwò. Ara àwon ohun tí o gbéwon l’ókàn tí wón fii wá nii ohun àlùmónì ti ó sodo si ile yìí. Ara àwon ìgbésè kíní tí wón gbé nii láti rán àwon oni ìyìnrere èsìn kristiani wá sí orílè èdè yii. Nígbà ti àwon oníwàásù wònyíí dé, òpòlopò omo ilè yìí ti o tétí sí ìwàásù won ni ayí padà ti wón si dii onígbàgbó òdodo. Èsìn yìí gbilè l’ókàn àwon ènìyàn orílè èdè yii débi wípé won kò mo ìgbà ti àwon aláwò funfun wònyí ki òrò òwò bòó. ilé isé ti ó kókó wo orílè èdè yìí ni a mò síí Royal Niger Company. Ilé isé yìí ni óra òpòlopò ohun àlùmónì bíi kòkó, eyìn (epo), èpà, oje igi (roba) ati béèbéè lo, ti yóò si fi sowó sí ìlú òyìnbó l’óhún. Látàrí òrò òwò yìí kan-náà ni ilé isé yìí se raa ìlú èkó pa ti ósì soó dii ibùdó àwon aláwò funfun ni orílè èdè Nàìjíríà. Fún ìdí èyí, nígbàtí ó dii odún 1914, gúúsù orile èdè yii darapò mó àríwá ti àpapò rè si ńjé NÀÌJÍRÍÀ. Enití ówà léyìn orò tí óhún dún yii ni àhún pè ni Sir Fredrik Lord Lugard. Èwè, orílè èdè Nàìjírìà ti di ti àwon òyìnbó gèesì pátápátá báyìí, tí ìjoba ati ìsàkóso rè náà sì wà lówó won. Sir Fredrik Lugard dá ìjoba alábe sékélé ken sílè léyìn odún 1914 èyí tíí òpòlopò nínú àwon òùn se ìjoba wònyíí jé aláwò funfun ti díè nínú won sì jé aláwò dúdú. Lára àwon aláwò dúdú wònyíi ni ati ríí àwon oba alayé bii Aláàfin tí ìlú Òyó, oba ti ilè Banin, sultan ti ilu sókótó ati béèbéè lo. Sùgbón nígbà tí ódi odún 1922 ti Sir Hugh Clifford gba ìjoba, àbùkù débáá ìjoba ti Lugard dá sílè. Èyi l’ómú kii Hugh Clifford dáá ìjoba míràn sílè tí ósì fi ààyè gba ìdìbò alábe sékélé. Fun idi èyí àwon omo orilè èdè yii tí ó wà ni ìlú Èkó ati Calabar tí ósì ńgba tó ogún póhùn l’ódún ní ààyè àti dìbò. Ìjoba Sir Hugh Clifford jé ìjoba tí pé jùlo ni sáà àwon òyìnbó wònyíí, nígbà tí ódi odún 1946, Sír Arthur Richard gba ipò lówó Hugh Clifford. Àbùkù míràn tún báá òfin tilè yii nítorí àléébù ti ówà nínú rè. Àláébù yii nipé, òfin kò fi ààyè gba gbogbo omo orílè èdè yii tí ó tóó dìbò lati kópa. Sir Richard látàrí èyí wá dáá òfín míràn sílè tí ókó gbogbo gúúsù ati àrí’wa orílè èdè yii papò l’ábé ìjoba kannáà, èyí tí òfin ti télè kò fii ààyè gbà. Ní odún 1951, Sir John Macpherson tún gba ìjoba l’ówó Sir Richard ti àléébù míràn tún bá ìjoba tirè náà. Sir Macpherson náà dáá ìjoba kan tí ófé fii ara pé Àpapò (Fédírà) sílè. Sùgbón ìjoba rè yìí kò fi esè múlè rárá ti asojú si àwon ìletò tii ilè Gèésì fii pe ìpàdé àpapò látáríi èdè àíyédè tí ó bé sílè l’áàrín àwon ènìyàn gúúsù ati ti àríwá oríle èdè yii. Asojú si ìletò Gèésì yii ni orúko rè ńjé Oliver Lyttleton, ohún l’ó yanjú dàrú dàpò yii nígbà ti o dáá ìjoba. Àpapò sile ní odún 1956. Léyìn odún mérin tí ìjoba ati òfin Oliver Lyttleton fesè múlè, ìdìbò gbogbogbò wáyé ni odún 1959, oríle èdè Nàìjíríà gba òmìnira ni odún 1960. Àmó tí abá wòó njé òmìnira wà ní orílè èdè Nàìjíríà l’òní bí? Ope 2471 6625 2006-12-21T16:21:38Z Loadewole 101 New page: [[Ope]] [[Daramola Ayodele]] DARAMÓLÁ AYÒDÉLÉ ÒPE Àkùko baba mi kan láéláé, àkùko baba mi kan làèlàè, ìgbé rè owó, ìtò rè owó... [[Ope]] [[Daramola Ayodele]] DARAMÓLÁ AYÒDÉLÉ ÒPE Àkùko baba mi kan láéláé, àkùko baba mi kan làèlàè, ìgbé rè owó, ìtò rè owó, bí ó bá sunkún owó, bí ó bá ń sùn owó. Kin ni ò? Òpe ni ò. Ní ilè Ìwò-Oòrùn Áfíríkà, Òpe jé òkan nínú àwon igi tí ó wópò tí ojú sì mò jù. Ní ìlè - sàró {Sierraleone} Gambia ‘Gana’ àti Nàíjíríà pèlú. Ibi gbogbo ni a máa ń rí igbó òpe ní pàtàkì, ní agbègbè tí kò jìnà púpò sí etí òkun. Fún òpòlopò odún, ni òpe ti jé irè oko, pàtàkì jùlo tí ó ń mú orò wo ilè Nàìjíríà. Ní ilè Yorùbá kí a tó bèrè sí gbin kòkó, epo àti èkùró tí à ń tà fún àwon Òyìnbó Onísòwò. Ní ìlè Ìlà-Oòrùn Nàìjíríà pèlú, Òpe jé pàtàkì tó béè tí ó férè jé pé kò sí isé míràn fún tokùnrin tobìnrin won ju Òpe kíko, epo síse, àti èkùró pípa fún títà fún àwon Òyìnbó lo. Ní ìgbà àtijó, Òpe máa ń hù fún-ra rè kiri nínú ìgbó ni. Sùgbón Òpòlopò àwon Òpe tí ó la ìlè hù bí a ti rí i. Nísisìyí, igi won sì ga púpò tó béè tí ó fi sòro fún àwon ènìyàn wa láti máa gùn ún. Òpòlopò àwon ìdí èyí ni ó fi jé pé isé epo síse àti èkùró pípa ti wúlò ní òpòlopò agbègbè tí irú isé béè ti jé pàtàkì rí ní àtijó. Sùgbón nísisìyí, Ìjoba àti àwon tí ó ń mú Ojú tó ise ìdàgbà sókè ìlú tí ń dá Oko Òpe tí ó tóbi púpò káàkiri agbègbè níbi tí wón gbin Òpe sí lówólówó, lónà tí ó dára púpò láti wò. irú won Òpe tí nwón dá oko rè bí a tí wó yìí máa ń ní epo nínú púpò ju òpe tí ó lalè hù nínú igbó lo, ó sì rorùn púpò láti ko eyìn won nítorí pé won kì í ga púpò, kò sì sí ìgbé tí ó lè di àwon tí ó ńko eyìn won lówó tó béè. Ní agbègbè Ìbàdàn ati ‘Benin’, irú Oko òpe tí à wí yì í wà káàkiri tí ìjoba dá láti fi kó àwon ènìyàn bí a ti ń se ògbìn òpe. Bí a bá sì lo sí apá ìjèbú-igbó ní ibi tí a npè ní Apòjé àti ní apá ìkirè àti apònmù ní ìlú Ondó, tàbí ni ‘Ewohiwi’ ‘ìguben’ ‘Akwukwu’ àti ‘ubuluku’ ní apá ‘Benin’ àti Àsàbà, a ó ri àwon oko òpe tí egbé ìdàgbà-sókè tàbí Egbé ‘Bodu’ ní ‘Ikeku’ti dá káàkiri. Irú oko òpe béè tí ó tóbi púpò sì wà pèlú ní ìlè ìlà-Oòrùn, ní pàtàkì ní etí ‘Calabar’ lábé ìtójú àwon Òyìnbó Onísòwò tí à ń pè ní ‘UAC’. Orísì Òpe méjì pàtàkì ni ó wà. Èkíní ni èyí tí eésan èkùró rè nípon púpò sùgbón tí eyìn rè kò ní epo. Àwon òpe béè ni ó sì wà tàbí pòjù nínú àwon òpe tí ó lalè hù nínú igbó. Orísi Òpe kejì ni èyí tí èkùró rè kì í tóbi tí eésan rè sì rò tó béè tí ó jé pé bí a bá fi eyín tè é gbogbo rè yíò rún wómúwómú lésèkan náà. Irú eyìn báyìí ní sukusuku epo nínú púpò ju èyí tí èkùró rè dáa lo, irú rè ni a sì máa ń gbìn púpò jù nínú àwon oko òpe tí à ń dá ní òde òní. Ní ilè Yorùbá bí a bá ti mú kòkó kúrò, Òpe ni igi tí ó tún ń mú orò wo ilè wa jù, ó sì jé pàtàkì tó béè tí ó jé pé kó sí apá kan nínú gbogbo ara rè tí ko wúlò fún èdá. Fún àpeere, léyìn pé epo àti èkùró, òpe jé pàtàkì nínú àwon irè oko tí ó ń mú owó àti òwò wo ìlú, Emu tí a ń dá lórí rè tún ń fún òpòlopó ènìyàn ní isé se pèlú. Béè sì ni ewé òpe tí a fi ńkó búkà, ìgbálè, òwò rè tí a fi ń hun agbòn, eésan, ihá àti ògùsò rè tí fi ńdá iná, tí à sì ńtà lójà, àti igi rè tí a fi ńse afárá lórí odò. Gbogo àwon wònyìí ni àwon ènìyàn tí n ń fi wón se isé se, tí ó sì jé pé nípa won ni irú àwon ènìyàn béè ń fi ń rí oúnje òòjó won. Kòkó máa ń kùtà léèkòkan bí àwon Òyìnbó onísòwò kò bá rà á. Sùgbón bí òyìnbó ko tilè ra epo ati èkùró mó, eléyìí kò ní kí ó kùtà, nítorí pé àwon ará ìlú pàápàá ìlú wa ti pòjù kí wón kùtà ní ìgbà kan lo. Fún àpeere mélòó nínú wa ni ó lè jí kí ó má lo epo fún obè sísè tàbí kí ó má fi ose we ara rè? nítorí bí à bá wè tán a óò fi àdín pa ara wa kí ó lè jòlò dáradára. Epo òpe àti èkùró ni a fí ń se gbogbo àwon nnkan wònyìí. Ìdí èyí ni ó fi jé pé ipa tí òpe kó nínú ìdàgbàsókè ilè wa kì í se kékeré rárá. Gbogbo àgbálo gbábò ni pé eye tí yíò dorí kodò bí àdán kò sí, béè sì ni igi tí ó ń so owó bí òpe kò sí nínú igbó Iwofa 2472 6626 2006-12-21T16:24:01Z Loadewole 101 New page: [[Iwofa]] [[Akande, Saheed Adebisi]] ÀKÀNDÉ, SAHEED ADÉBÍSÍ ÌWÒFÀ Òpòlopò ènìyàn nì í rò pé ìtumò ìwòfà ni Erú. Béè kó, ... [[Iwofa]] [[Akande, Saheed Adebisi]] ÀKÀNDÉ, SAHEED ADÉBÍSÍ ÌWÒFÀ Òpòlopò ènìyàn nì í rò pé ìtumò ìwòfà ni Erú. Béè kó, ìyàtò wà nínú won. K’á mú ni ní Ìwòfà sàn ju k’á mú ni l’érú lo. Nígbà tí erú bá ńse afámakó rè, tí ó sisé nínú òjò àti òórún, tí ojú rè ńpón bi aso oyin ati ara rè sì rí sìòsìò bi ti elédè, sebí í se ni ìwòfà í se tirè ní ìwòn, tí á lo ilé olówó rè jéjé. Á méfò pé ohun ti a fi se erú a kò lé fi se Ìwòfà. Àràpa l’à ńra erú eni, bí ó kú, bí ó yè, kò da nkan. Amúni kò si a fi awo’ni roro lásán ti mbe. Ìlò tí à ńlo ìwòfà yàtò pátápátá sí tí erú nítorí pé ònà tí a gbà rí won yàtò gidigidi. Erú nì enì tí a mú wá ilé láti ojú ogun. Bí ó se omodé, bí ó se àgbàlagbà bí a bá ti mú u dé òdèdè, ó bùse. Ó di kó máa sisé fún ni bíi akúra, kó pa rànyìnrànyìn bì àga bàbá, kí á ran an nígba isé kí ó je léraléra. Bí ó bá sì kú, bi ewúré ilé enì kú ni. Sùgbón tí ìwòfà yàtò lópòlopò. Njé tani ìwòfà? Ìwòfà ni eni tí olówó fi yá owó, tí mbá’ ni sisé l’óko l’ómi títí onígbèsè eni yóò fi rí owó san. Ní ìgbà laélaé, gégébí a tì mò pé “ìka owó kò dógba” tí esè pàápàá kò fi orí ko’ rí. Bí a ti rí Olókó ńlá nínú àwon baba-ńlá wa, béè ni à sì rí sùpè ènìyàn tí kò lè so kóbò méta di kóbò márùn-ún nínú won. Àwon olókó ńlá ni àwon alágbára, tí ńwón sisé tí wón sì l’ówó l’ówó. Kò sí ohun tí irú won le wá tì, kò sí ohun tí wón kò le dáwólé kò sí irú bírà tí won kò lédá. Wón ńkó ilé mó ilé, wón sì l’ésin léèkàn. Gbogbo ohun ló rogbo fún won, Irú àwon ènìyàn wònyí bí a lù wón gbà, a ó b’ówó, bí a bá jí won l’óju orun pèlú kóbò-kóbò ni. Àwon tí kò ní irú èbùn béè á ló yá owó fún gbogbo ohun pàtàkì tí ńwón ní láti se. Wón a fi ìdòbálè bo àsíri ara won. Eni tí kò ba le jé “Sáká” Sé á le je “Soko”. Bí a bá tó ilé kó a ó ko ilé, bí a bá tó aya fé, a ó fe e. Bí a bá si to nkan wònyí sé tí kò sí kóbò lápò nkó? Dandan ni k’á lo sí ilé eni tí ó ju ni lo. Kò sí ohun méjì bíkòse láti yá owó. Bi alágbára bá sì ronú rè títí a yá olúwa rè l’ówó. Eni tí ó lo yá owó ní yóò se ìlérí ohun tí ó ma se. Bí ó bá jé eni tí kò ì tíì ibi omo rárá, ó le fi ara rè s’òfà owó tí o yá. Irú omo béè tí a fi s’òfà owó tí a yá ní á ń pè ní ìwòfà. Isé ìwòfà yí ní láti bá olówó bàbá rè se isé ní ilé àti l’óko. Ohunkóhun tí a bá ní kó se ni ó gbódò se. Sùgbón ohun tí a kò bá lè fún omo ara eni se a kò gbodò fún ìwòfà se. Nítorí pé bí ó pé bí ó yá, ìwòfà yóò padà lo sí ilé rè “Ìwòfà mbò wá dògá, àkókò tí yóò se ni èdá kò mò.” Bí a bá d’áso fún omo ara eni a o da fún ìwòfà pèlú. Oúnje tí omo wa bá jé náà ní ìwòfà yóò je. Eni bá gba ìwòfà sódò gbódò sóra rè gidigidi kí ó rí i pé óún kò si ìwòfà náà lò. Iwòfà kò gbódò kú sí ilé eni, kí gbèsè má bà à ju èyí tí ó wà níbè fún olówó. Ìwòfà yí yóò ma sísé títí baba rè yóò fi san gbèsè re tán fún olówo. Ní ayé ìgbàànì àwon òbí ń fi omo won sòfà ‘torí kóbò márùn-ún tí à ń pè ní egbáà tàbí mèwá tí à ń pè ní egbàájì. Elòmíràn le se ìwòfà fún osù méfà kí owo náà tó pe. Bí ó bà sì jé owo tó tó egbèrún tí à ń pè ní kóbò médògbón-òn tàbí òké kan tí a ń pè ní àádóta kóbò, dájúdápú ìwòfà yóò se tó ise odún méjì sí méta. ìtójú tí à ń fún ìwòfà kò fi bèé yàtò sí èyí tí a ń fún omo ara eni. Yàrá tí àwon omo wa bá sùn ní ìwòfà a sùn, oúnje tí wón bá je ni ìwòfà yóò jé. Bàbá tí ó fi omo rè sòfà kò ní jókó lásán, òun náà yóò maa sisé taratara kó báa le tètè mú omo rè padà. Ó le sàn owo náà léèkan tàbí méjì, tàbí méta. Sùgbón ojó tí ó bá sàn owó rè fún ni omo rè yóò kùrò l’oko òfà rè. A rí ìwòfà míràn tí ó jé pé bí ó bá pé púpò á fé di ará ilé eni. Nítorí pé àwon mìrán wa tí àwon òbí wón kú kí wón tó san gbèsè won. Iru ìwòfà béè yóò máa sisé lo. Yóò lo òpòlopò odún, yóò si maa se bí omo ní ilé olówó rè. Irú àwon béè fe le fé ìyàwó nílé olówó won, kí wón sì di eni à ń fi gbèsè náà jì pàtápátá. Ohun tí ó ye kí á rántí tàbí kí á fi kún èkó wa ni pé okùnrin nìkan kó l’à ń fi i sòfà. A lè fi okùnrin sòfà sódò okùnrin ati obìnrin. Bí a tí ń yá owó l’ódò okùnrin l’à ń yá owo lódó obìnrin. Ìwòfà okùnrin á maa bá olówo rè se isé oko, ìwòfà obìnrin a maa bá olówó rè se isékísé tí ó bá kan ní ilé olówó rè. Wón le ràn òwú, wón sì le hun aso. L’àkókò ojó méfàméfà ni ìwòfà i se isé l’óko olówó nínú òsè pèlú èrò pé yóò lo ojó kan tí ó kù fún ara rè. Nínú síse èyí ni òrò nàá tí súyo èyí tí à ń pè ní ÌWÒFÀ tàbí ÌWÒ-ÈFÀ sisé isé ojó méfà-mèfà. Asa Ikini 2473 6627 2006-12-21T16:26:47Z Loadewole 101 New page: [[Asa Ikini]] [[Ikini]] [[Olaleye Ayodeji Olatunji]] OLÁLÉYÈ AYÒDÈJÌ OLÁTÚNJÍ ÀSÀ ÌKINI. Àsà àti ìse jé ìperí Yorùbá láti ìwásè... [[Asa Ikini]] [[Ikini]] [[Olaleye Ayodeji Olatunji]] OLÁLÉYÈ AYÒDÈJÌ OLÁTÚNJÍ ÀSÀ ÌKINI. Àsà àti ìse jé ìperí Yorùbá láti ìwásè wá bí ó tilè jé wípé a kò le so ní pàtó ìgbà tàbí àkókò tí àsà àti ìse di ìtéwó gbà ní àwùjo káàárò óò jíire. Onírúnrú àsà bíi Ìkini, Ìtójú ara tàbí ìs’ara lóge, Isé owó àti béè béè lo. Mélòó ni a fé kà nínú eyín Adépèlé àmó a ó ye àsà ìkini wò l’ékùn-ún réré. Yorùbá gbàgbó wípé Ìkini se pàtàkì, pàápàá ní àwùjo tiwantiwa ní Ilè Yorùbá. Ní ibi tí Yorùbá mú àsà Ìkini ní òkúnkúndùn dé, wón gbàgbó wípé ‘Ewúre tí kò kágò á di eran mímú so béè sì ni Àgùtàn tì kò kágò á d’eran mímúpa. Ìyen túmò sí wí pé àfojúdi ènìyàn sí àsà Ìkini ní Ilè Yorùbá le hun ènìyàn lábé e bí ó tilè wù kí ó rí. Lérìn kejì, Yorùbá tún gbàgbó wípé. ‘Eni tí kò bá kí ‘ni káàbò, onítòhún a pàdánù ekú Ilé gégé bí ó ti je yo nínú òwe Yorùbá bákan náà. Eléyìí èwè túmò sí wípé, Ìkini ní Ilè Yorùbá jé àsà àtenudénu tí t’omodé t’àgbà, t’okùnrin t’obìnrin, t’erú t’olówó ní láti se tòwòtòwò. Nínú ìtàn ti ó je yo látàrí ìwádìí tí àwon òjògbón lókan ò jòkan se nípa èyà Yorùbá àti orísun re. Léyìn ìgbà tí. àifenukò àti òtè dá rúdúrúdú òwò erú sílè ní Ìgbà kan, ìwádi fi yé wa níyé bí ó tilè jé wípé onírúuru èyà Yorùbá ni a kó lérú nígbà náà. síbè àsà Ìkini mú kí ìsokan jé àrídájú tí òjògbón ‘Armstrong’ rí, kí ó tó gbé ìgbésè láti pín Yorùbá sí abé ìsòrí kan tí a mò sí ‘KWA LANGUAGES’ ní odún 1964. Ìgbàgbó Yorùbá tún tèsíwájú nípa wípé Ìkiní ní Ilè Yorùbá gbódò bá àkókò, Ìgbà, ìse, ìsèlè tabi ètò tàbí isé owó mu. Àwon Ìkini fún àkókò ni wònyí; E káàárò, E kú ìdájí, E kú ojúmó. E kú ògìnìtìn, E kú ooru, E kú òtútù, E kú Ìyálèta, E kú ìwò yìí, E kú bójú ojó ti rí, E kú odún, E kú Ìyèdún, E káàsán, E kú ìròlé. E káalé. E kú ìnáwó, E kú ògbelè, E kú àseye, E kú ìsinmi, E kú owó lómi síwájú si, Yorùbá ní irúfé ìkini tí ó bá ìse tàbí ìwà ènìyàn mu. Fún àpeere; E kú isé, E kú ìjokòó, E kú Ìdúró, E kú ìdárayá, E kú ìrin, E kú ojú oorun, E kú àdáje, E kú ìdárò, E kú ìsinmi, E kú arále, E kú aré, E kú àdúrótì, E kú ìbèrè tabi ìlósòó. Yorùbá gbàgbó wípé ìsèlè tabi ètò yoówù lè se amònà Ìkini ní ìgbà míràn. Fún àpere, E kú ewu, E kú àjàlà, E kú àjàbò, E kú ará féra kù, E kú àjàyè, E kú orò omo, E kú àrùsò, E kú àríyá, E kú ìtójú, E kú orí ire, E kú aráyá, E kú àseyorí, ati béè béè lo jántirere. Ní ilè Yorùbá síbè síbè, ó ní bí a ti ń kí onísé owó àti onísé òwò lókan kò jòkan. Díè nínú àwon irúfé ìkini náà ní wònyìí: Ìgbà á ro o, Àlò kúná o, ojú gbooro o ati béè béè lo. Yorùbá gbàgbó wípé kìí se ènìyàn nìkan ni ìkiní tó sí Babaláwo kì í bèrè sí í dífá bíkòse wípé o kóó ki ifá, béè sì ni onísègùn bákan náà. Yorùbá tún gbagbo wípé bi Babalawo ji a ki ifá, bi onísègun ba ji a ki òsányìn. Asa Igbeyawo 2474 6629 2006-12-21T16:31:54Z Loadewole 101 [[Asa Igbeyawo]] [[Igbeyawo]] [[Akande, Olajumoke Mosiyat]] ÀKÀNDÉ OLÁJÙMÒKÉ MOSIYAT AYEYE ÌGBÉYÀWÓ NÍ ILÈ YORÙBÁ Yorùbá bò wón ni, bíná bá kú a fi eérú bojú, bógèdè ba kú a fomo rè ròpó. Eni tó bá fé bímo láyé gbódò lóko tó bá jóbìnrin tó bá sì jókùnrin ó gbódò gbéyàwó. Ayeye ìgbèyàwó jé ohun tí àwon Yorùbá kà sí gidi gan wón gbà pé tí omode bá tó lókó ílókó ni tóbà sì tó ládàá (1) ílàdá ni. Èyí ló mú kí wón ka ìgbéyàwó sí pàtàkì. Àwon àlàye tó wà lábé yi ni àlàyé bí ati ná se ìgbéyàwó ní ilè Yorùbá. Kí ìgbéyàwó tó wáyé óní àwon ìpele tí má á n wáyé. Gégé bí awon Yorùbá ti gbàgbó pé omo tobá tó aya fé gbódò so fún àwon obi rè léyìí tí àwon áwá fojú sóde láti wá aya fún omo won. Eléyìí àn ńpè ní ìfojúsóde. Léyìn ìfojúsóde ni wón á wá yan alárinà eni tí yíò je atónà láàrin omokùnrin àti omobìnrin. Alárinà yí ni yí ò ma jísé èkíní fun èkejì àti tèkejì fún èkíní. Léyìn tí obìrin náà bá ti gbà láti fé okùnrin tán, àwon ebí kálukú won áwá lo se àyèwò bí ojó alé àti ìbágbépò àwon omo náà áserí. Léyìn tí wón bá ti mo èyí tán, wón á wá bèrè síní se ìwádìí nípa irú àrùn tí óbá máa ń se ìdílé koòkan. Tí wón bá ti wó àrùn tí óbá máa ń se bóyá ìdílé toko tàbí ti ìyáwò tán wón á dá ojó ìgbéyàwó síwáujú. Ojó ìgbéyàwó ní àwon ebí oko á gbé àwon nnkan bí orógbó, obì, àádùn, òpòlopò isu èso orísirísi, oyin, iyò àti béè béè lo. Yàtò sí èyí, àwon ebí oko a tún san owó orí ìyàwó kí wón tó fa aya won léwon lówó. Tí wón bá ti sèyí tán, wón á san owó olómosú, owó olósùrìn olóbìnrìn owó okùnrin lé, obìrinilé. Gbogbo eléyìí gan ni ìgbeyàwó gangan. Àwon ìyá, àti bàbá ìyàwó á se àdúrà fún omo wòn. Léyìn tí wón bá ti se èyí tan, ìyá ìyàwó á gba omo rè níyànjú. A ko bá ati ń wùwà nílé oko bí ati ń pe àwon omo tí a bá nílé oko tí won kò tíì dàgbà. Bóyá ìbàdí àrán ni tàbí ìdílèkè ni óye kí ó pè won. Léyìn tí wón bá gba aní ìyànjú tán, ìyàwó a wá bèrè sí ní sun ekún ìyàwó bàyìí. Péé “Ìyá ìyá mode hun ó ma fèyí sèlo Bàbá bàbá mode hun ó ma fèyí sèlo Èmi lomo olódò kan òtéréré Omo olódò kan òtàràrà Èyí tísàn wéréke Èyí tòsàn wèrèke Ará iwáju kan ò gbódò bù mu Èrò èyìn kan ò gbódò bù sansè Èmi àdùké mo débè mo bù bójú Èmi àdùké mo débè mo bù sansè. Ojú mi wá dojú oge Ìbàdí mi wá dì bàdí ìlèkè Ìlèkè mérìndínlógún ló ń be níbàdími Béba á débè ke mama tú yèrì wò Torí gbogbo ohun tí mogbé wálé ayé ní ń be lábé aso. Hu hu hu.” Ìyá ìyàwó yí ó sì máa re omo rè lékún, lèyìí tí òhun na júò máa bá sunkún báyìí pée: “Orí ìyá re abùne lómó èsúrú kìí yàgàn o “Orí ìyá re abùne lómó èsúrú kìí yàgàn o Tóo bá tèbà sí yàrá o omo ni yíò bá o jé àdùké Tóo bá tèbà sí yàrá o omo ni yíò bá o jé àdùké Orí ìyá re a bùne lómo èsúrú kìí yàgàn o. Léyìn gbogbo eléyìí àwon olóbìrin ilé yíò sì máa mú ìyàwó lo. Tí wón bá ti mu délé tán, won á bu omi síyàwó lésè; Léyìn èyí won á gbe akèrègbè sílè síwájú rè ìyàwó á tee fó. Ìgbàgbó won ni pé iye tí àkèrègbè bá fosí ni iye omo tí ìyàwó á bí. Oko ìyàwó kò gbódò sí nílé torípé eni tí àńgbéyàwó bò wá bá kìí garù wòran. Tóbá yá oko, yíò wolè to ìyàwó re lo tó bá sì bá nílé tó bá di ojó kejì yíò fi òpòlopò nnkan bí í akèrègbè emu tókún lémú lémú opolopo owo ati èkún ìsáná ránsé sí àwon ìyá àti bàbá ìyàwó rè. Tóba jépé kò bá ìyàwó rè nílé, yíò fi àbò ìsáná ati àbò emu ránsé sí ìyá àti bàbá ìyàwó re. Ile (eepe) 2475 6632 2006-12-21T16:38:08Z Loadewole 101 [[Ile (Eepe)]] [[Salami Hakeem O.]] SALAMI HAKEEM O ILÈ Ile! Ile!! Ile!!!. Ilè ni mopè kin tè ó pé. Sé Yorùbá bò wón ní Ilè ògéré Afokóyerí Alápó ika àtèèká Olódùmarè Eni à tá èká olódùmarè Oti re rèé o Eni oti kìí tí Òrò àwa ò gbódò tí Wón ni bítótí bá fá pontí Won a mókà gún botí Bó bá pé títí Won a kona otí botí Won a wa mú sòògùn lálède àìtí Emu kìí tí lawùjo oge Sègi kìí tí lawujo ilèkè Kò sí bí ènìyàn tile gban tó ilè yóò je mó on lára. Bí osìti wù kí eranko gbón tó ilè yíò je mó on lara baka náà. Ìgbàgbó nípa ilè yí wó pà larín awa Yorùbá ju àwon èyà tí ókù lo. Òhun lófáà tí ófi jépé tí àwon Yorùbá báfé mu otí abi emu, won akókó ta díè sílè. Bí won si fé jehun won a bu díè sí ilè. Nínú àsà Yorùbá bí omodé bá da epo nù a ò gbódò na won àni ilè lope. Tí abá wá wòye sí ilè tí an wi yi, aari pé ilè yàtò nínú ohun gbogbo tí olorun asèdá dá púpò. Nínú àwon ohun ìjoni lójú ní pa ilè ni pé tí wón ba ni ki ènìyàn lo bu ilè wá Olúwarè yíò mà se walala díè ki ó tó ri bu. È yi n nì tí óbari i bù. Nítorí ti ènìyàn bá sopé òhun bu ilè ólèjé erùpè tàbí iyanrìn ni olúwirè bù nígbàmíràn èwè oleje ilépa tàbí ilèdú ni olúwarè bù. Eléyi nì kan kóni ohun àrí sè n mòn nípa ilè torí ókù ókù ni wón ní ìbon nró, ilè tí a wí yíì ni otepere bí ení lati Ilé-Ifè ti mo wayi losi Èkó, Ìbàdàn potá losí òkè Oya. Ile kan yí náà ni ó lo láti Nigiria yí losí òkè òkun. Òmin amáni òpin ní gbàtí óbá sàn jásí òmínràn, ònà asi mani opin ni ibití óbá parí sí. Ile tí an gbe bi atilé wù kí o tóbi tó tàbí gùn tó a máà ní òpin sùgbón ti ilè yàto púpò akòlerí òpin ilè. Àwa ènìyàn ni àwon ni àlà ilè ní àrín arawa. Bá wo wá ni ilè gán tí jé? ki ni àwon ohun tí oto po mon ara won ti an pen i ile? Kíni àwon àn-fàní tí ówà ní ara ilè fún awa èdá omo ènìyàn ati erenko? Atipe kini àwon èèwò àì podò se ní orí ilè. Tí abá wo àwon ohun tí òtò món arawon tí à ń pe ní ilè, a o ri pe ohun tí opo jojo ni. Àwon apá kan ní ìkan áàdòrin ni ótòpò món ara won tí ónjé ilè. Lára àwon inka wòn yí ni; erupe, iyarìn, iyò, káhún, yangí, ewéta, àpáta, àwon omin nlà nlà àti odo kèkékè ara ilè naa ní wón wà. Ko da golu, wura ati diamondi àti petrolu ara ile náà ni. Awon apakan ti e sopé ile tí ante yí meje ni. Ati pe olorun se wón ní agbeka le ori arawon ni. Tí abá ní iró ni èyí ejékí ati ibi ìsáná kíyè si ogun. Bi ènìyàn bán gbèlé yio ripe orísiirisii ni àwon àwò tí ilè yí ò ma mú jade bí ó bá sé ń jin lolè sí. Ejé kí awo àwon ìwúlò ilè, lára àwon ìwúlò ile ni; orí ilè ni gbogbo ohun tí olórun dá n gbe ènìyàn tabí eranko. Awon ilé nlánlá atí awon awon ile aláràbarè orilè ní gbogbo won wà. Àwon eranko èyí tí on gbé inú ilo àpáta àti ihò ilè atí àwon eja inú ibúdò orí ilé náà ni gbogbo wón n gbé. Léyìn eyí ti aso sí wáju yí, gbogbo awon ohun ògbìn tí an je inu ile náà ni gbogbo won tí wá. Bí aba mú àgbàdo ti agbin sí inú ilèdú won àyo omo bòókù bòókú. Bi asi gbin isu si inu ewéta. Bí ósì sepé èpà náà ni agbin sí inu iyarin awon ayo omo kóndù kóndù. Kóìti parí sí bè o àwon ohun àlùmónì tí modárúko léèkan bi golu fìdákà, díámóndì petrólù, kerosini atí àwon ohun míràn tían mú jade lati inú ilè, ara ilè náà ni gbogbo won ti wa. Bi eranko bá dàgbàdàgbà tódò gbó tó tatéru nípáà, inú ile ni yi o wosun. Bí ósì jépé omo Bí ósì jépé omo ènìyàn náà ni ólo ibi agba n rè ilè náà ni yíò fi se aso ìkeyìn bora. Ìdí nì yí tí àwon ènìyàn fi ma ń so pé erùpè ni wa gbogbo wa ni ao si padà di yèpè. Àwon Yorùbá tíe gbàgbó pé tí òrò bánújú nigbà míì wón aní kí abi ilè ní èrè. Bí ósì dàbí enipé àwon kan se àmòkùn sè kà tàbí se aburú ní ìkòkò ní nú agbo ilé tàbí àárín egbé, àwon àgbàgbà á ní kí won lobu ilèpa tàbí ilè wá ti won fi bura lati ri ìdí òrò. Ìdí ni yi tí àwon omo Yorùbá fi man jú ìbà àtètè ko dáyé fún ilè tí àwon sì mán fi búra bayi pé: Agbórí ilè ajeku Agbórí ilè ajeja Agbóní ilè ajègbín Ilè Ògéré Ìwo lòmimì Amìkanmì Máà ti gbé wa mi bayi Àse dowó ilè¸tí ajomu. Orísìírìsii èèwò ile ni àwon Yorùbá man wo. Ao gbódó fi ile bura eke. ilè dídà ní pa òré; Alájobí nípa ìyekan tó bá sebi. Eni bá n búra yíò máà so pé tí òun bi dale kí ohun bale lo. Èèwò sì tún ni larin àwon omo kóòtú ójire ka wipe ile n gbóná. Ao sopé ile tutu ni. Olòrun ò ní jé kí lè gbónà món gbogbo wa. Akìí fi enu sépè pé kí ìlè gbé lágbájá àbí lámonrín mìn, èèwo ni; Aki si fi ilè pa àrokò sí ènìyà. Akò tún gbódò da ìdòtí tàbí ìdàkudà sí orí ilè kòdara. Àbálo àbábò wa ni pe tí abá ní puró ilè yàtò ósì wúlò ju nínú gbogbo ohun tí olorun dá. Sé kárìn kárì bi rìn sí, káfé sù kárí íbí fí ìhàlé. Àbí bí òbá sí ti ilè tín bo oku lasiri bawo ni ilé ayé ìbáti rí fún ó ò rùn. Awon Itan Aye Atijo 2476 6633 2006-12-21T16:41:42Z Loadewole 101 New page: [[Awon Itan Aye Atijo]] [[Thomas Peter Taiwo]] THOMAS PETER TAIWO ÀWON ÌTÀN AYÉ-ÀTIJÓ Orísirísi ni àwon ògbóntarìgì àwon òpìtàn tabi ònkòtàn... [[Awon Itan Aye Atijo]] [[Thomas Peter Taiwo]] THOMAS PETER TAIWO ÀWON ÌTÀN AYÉ-ÀTIJÓ Orísirísi ni àwon ògbóntarìgì àwon òpìtàn tabi ònkòtàn tí ó wà tí ó sì ti wà séyìn rí. Àwon òpìtàn wònyìí se isé tó pò jojo lórí ohun tí a lé pè ní oríìrun, àsà, ise, ibi tí ati le è ri, ìdí ìtànkálè ati ònà tí èdè Yorùbá ti di àkoólè láyé òde òní. Òkan tó se gbòógì, eléyí tí n ó sì fé menu ba àwon ìtàn rè nípa orírun Yorùbá ni ògbéni tí a mò, sí Badà sákì, omo Òyó-ilè níí sìí se pèlú. Ó sì so orísirísi ìtàn olókanòjòkan nípa àwon èyà Yorùbá. Ní ìbámu pèlú ìtàn arákùnrin yìí àwon Yorùbá jé omo arákùnrin kan tí à ń pè ní Odùduà. Tí a sì mú wa gbàgbó láti inú ìtàn àtenu-dénu pé omo méje ni óbì tí gbogbo àwon méjèèje wònyí sì ní ohun tí olóríjorí won Jogún láti òdò Bàbá won. Àwon omo náà àti ohun tí wón jogún nì wònyí: 1. Olówu - asukúngbade 2. Alákétun - Ójogún adé 3. Ògìso - Ójògún owó 4. onípópó - Ìlèkè 5. Onísábé - Ójogún eran 6. Òràngún - Jogún aya 7. Òrànyàn - Jógún ilè àti ààfin Pèlú gbogbo atótónu lóró Odùduà yi, ìtàn kò fi yé wa ní pàtó ibi tí ati gbé bí Odùduà. Sùgbón a ríi gbó láti enu àwon ànkòtàn kan rí pé ó ta okùn láti òmu wá si ilé-ayé ni. Ohun pàtó tó bí oníko yìí kò lé wa sùgbón ìtàn fi yé wa pé láyé tipétipé séyìn-séín rí, àwon Yorùbá kan wà ìlú ígíbíìtì tí àwon kan si wà ní ìlú Mékà (Egypt and Mecca). Àwon tí ó wà ní mecca ni à ń pè ní Yorùbá/Yórúbá” tí àwon tí ó kúrò ni ilè Egypt (íjíbíìtì) ni à ń pè ní “Yorùbá” láti inú àwon oníko wònyí nígbàtí ìwásè ni Yorùbá jeyo bí oníko tí ó kó àwon omo odùduà pò. Síwájú síi, àwon Yorùbá wònyí tí a so pé wón wà ní ìjibiiti àti Mecca wá gbéra wón bèrè ìrìnà jò tí n wón sì ń lo, wón dé ibìkan tí ilè téjú tí ó sì pò jojo ni bè èyí ló mú àwon ènìyàn wònyí tí a mò sí àwon Yorùbá tèdó si ibi tí a so pé ilè ti gbé fè yí èyí ló mú Orúko Ilé-Ifè tí ó túnmòsipé ilè tó fè jeyo jáde tí a sì ń fi ń pe Ilé-Ifè¸ní orírun gbogbo Yorùbá. Èrè, àwo èyà Yorùbá jé èyà tí a kò le è so pé ibi bá yìí ni atilèèrí àwón Yorùbá. Àwon èyà Yorùbá jé èyà tí ó tàn kálè púpò jojo. Èyí rí béè nítorípé ní ayé àtijó, òwò ekú, ogun, òtè, ìfipágbàjoba, ìyàn àti béèbéè lo ló mú kí àwon ènìyàn Yorùbá fón káàkiri sí onírúurú ìlú àti oríléèdè ayé gbogbo. Ní ìparí Odùduà fún ra ra rè kò kó àwon omo rè jo sí ojú kan ní gbàtí yóò fi kú, sùgbón ó pín won kiri ká sí onírúurú ilè àti oríléèdè gbogbo ni. Èyí ni kíhún nínú àwon ìtàn èyà Yorùbá tí ó wà ní apá ìwò oòrùn orílé-èdè Nàìjíríà (Western Nigeria). Esin Abalaye 2477 6634 2006-12-21T16:44:40Z Loadewole 101 New page: [[Esin Abalaye]] [[Esin Ibile]] [[Owoola Sherifat Abimbola]] ÒWÓOLÁ SHÈRÍFÀT ABÍMBÓLÁ ÌGBÀGBÓ ÀWON ÈNÌYÀN NÍPA ÈSÌN ÀBÁLÁYÉ (ÌBILÉ). ... [[Esin Abalaye]] [[Esin Ibile]] [[Owoola Sherifat Abimbola]] ÒWÓOLÁ SHÈRÍFÀT ABÍMBÓLÁ ÌGBÀGBÓ ÀWON ÈNÌYÀN NÍPA ÈSÌN ÀBÁLÁYÉ (ÌBILÉ). Orísirísi àwon èsìn ni ó wà ní ayé òní pèlú ìgbàgbó tí ó yàtò síra won. Bí a sé ni èsìn ìmòle béè náà ni a ní èsìn omo léyìn kírísítì, èsìn ìbílè tí a tún maa ń pè ní èsìn àbáláyé náà wà lára won. Ní àwon apáa gúúsù, Ìwò òòrùn àti ìlà oòrùn nínú máàpù àgbáyé a ó ri àwon orísi èsìn mìíràn bí i Buddísím, Atheísím, hindúisìm, Anímísìm, Judáísìm Esoterícísìm, Mystócísìn àti béè béè lo. Kí n má fa òrò gùn, oun tí mo fé ko òrò ìgbàgbó lé lórí ni èsìn àbáláyé. Èrò okàn àwon Yorùbá nípa olórun tàbí olódùmarè tóbi púpò, àwon mìíràn á tún máa so pé Eléèdá, Àwámáríìdi, Alabàálase àti béè béè lo. Ìbásepò wáa láàrin àwon òrìsà ilè Yorùbá àti olódùmarè. Ìgbàgbó Yorùbá ni wípé àwon òrìsà wònyìí jé alágbàwí tàbí eni tí wón lè rán sí olódùmarè láti toro nnkan tàbí láti dúpé lówó rè fún ohun ribiribi tí ó se fún won. Èyí tún hàn nínú owe Yorùbá kan tó so pe “Ení mojú owá lá ń bè sí òwà, olójú òwà kan kò sí bí kìí se ayabà”. Àwon ìtàn àtenudénu tàbí àtowódówó tóka sí pé omi ni ayé nígbàkan rí, sùgbón nígbàtí ó wu olódùmarè láti dá ènìyàn, eranko àti àwon nnkan mìíràn tí yóò ma gbé orí ilè, ó pe orìsà-ńlá ó sì fun ní ìkanmawun ìgbín tí iyanrin wa nínú re. Olódùmare pàse fún-un pé kí ó da Iyanrìn náà sí orí omi, ibikikibi tí iyanrìn náà bá dé, béè náà ni ilè yóò se fè tó. Òrìsà-ńlá se bí olódumarè ti rán, ó sì rí béè. Àwon kan tún sopé ibi tí òrìsà ńlá ti se isé náà lójó náà ni a mò sí ifè títí di òní. Ìtàn yìí tún sàlàyé síwájú síi pé òrìsà-ńlá kó ipa nínú dídá tàbi mímo ènìyàn kí ó tó di wípé olódumarè mí èmí ìyè sí ara amò ènìyàn náà. Nítorínà àwon olóòsà máa ń só wipe “ení-sojú-semú òrìsà ni maa sìn o”. Yàtò sí òrìsà ńlá, àwon òrìsà mìíràn tún wà bíì orúnmìlà tí a gbó pé kò kúrò lódò olódùmarè láti ìbèrè dídá ènìyàn títí dé ìparí. Olódùmarè fún òrúnmìlà ní ogbón tí ó tayo ti gbogbo èdá òrun yòókù. Ìdí nìyí tí olódùmarè fi yan òkúnmìlà ní olùdámòràn fún òrìsà-ńlá kí ó lè se àseyorí lórí isé tí olódùmarè gbé fún-un. Bóyá èdá òrun kan ran olódùmarè lówó tàbí ko ràn-án lówó, ohun ti ìtàn àtowódówó yìí kó wa ni wípé olódùmarè ni ó dá òrun àti ayé pèlú gbogbo ohun tí ń be nínú rè. ohun mìíràn ti ìtàn àtowódówó yìí tún ko wa ni wípé èdá òrun bíi òrìsà-ńlá, òrúnmìlà àti àwon mìíràn ni ó di ohun tí àwon omo odùduwà ń se ìrántí won nigbà gbogbo tàbí kí wón máa be àwon òrìsà wònyí láti toro nnkan fún won láti òdò olódùmarè. Bí ó tilè jépé àwon èdá òrun wònyí kò sí láyé àti pé a kò le rí won, ìgbàgbó omo Yorùbá ni wípé èmí won kò kúrò lódó àwon èdá tí wón dá àti wípé a kò le rí àwon èdá òrùn wònyí sùgbón wón lè rí wa. Ìfé láti toro nnkan àti láti dúpé lówó olódùmarè ló mú àwon Yorùbá láti yan àwon èdá òrun wònyìí gégé bíi alágbàwí láàrín won àti olodùmarè. Ìdí nìyí tí àwon ènìyàn nílè Yorùbá fi ń bo òrúnmìlà, òrìsà-ńlá tàbí obàtálá ati àwon òrìsà mìíràn ti ìtàn so nípa wòn. Nínú àpeere àwon òrìsà náà ni ati rí Èlà, Ifá, Yemoja, òrìsà oko, sàngó, ògún àti béè béè lo. Àwon òrìsà wònyí ni àwon Yorùbá kà sí alágbàwí láàrín won àti Olódùmarè. Kìí se pé àwon òrìsà alágbàwí yìí le dá ohunkóhun se fún àwon tí ó ń bo wón sùgbón gégé bí èrò won, àwon òrìsà wònyí ní ànfààní láti bèèrè ohun tí wón ń fé lówó olodúmarè. Awon olóòsà maa ń ní ibì kan tí yóò jé ojúbo òrìsà won kí wón lè máa rí bi fì ìpàdé sí nígbà ti àsìkò bíbo òrìsà bá tó. Àwon olóòsà máa ń gbé ère tí a fi amò, igi tàbí irin se lójúbo àwon òrìsà náà, wón maa n se èyí kí òkàn won báà fi lè máa wà níbí ohun tí wón ń se. Àwon òrìsà mìíràn wa ti won máa n kólé fún àwon mìíràn kò sì ní ilé lórí rárá. Òpò ìdílé ni oní irúfé òrìsà tí wón ń bo. Kìí se gbogbo won ni o ní ètò láti nawó sí òrìsà bíbo. Wón ma ń yan enikan làárín won ni, eni yìí ni yóò ma bo òrìsà náà lójó ti wón bá fé boó. Ení tí bá yàn láti ma bo òrìsà lókùnrin ni à ń pè ní ´ÀWORÒ” tàbí “ÌYÁ LOÒSÀ” bí ó bá jé obìnrin. Ìpò gíga ni ipò awòrò tàbí ìyá lóòsà, ó sì di ìgbà tí wón bá kú kí á tó yan elòmíràn. Eni tí won ó yàn fún ipò yìí gbódò jé eni tí kò ní ìwà àgàbàgebè tabi òpùrò. Àwon Yorùbá gbàgbó pe tí wón bá yan eni tí kò ní àwon ìwà yìí lówó, ti iró eni béè bá nawó sí òrìsà ebo yóò fín-ín nítorínà ni àwon Yorùbá maa ń pa nlá òwe wípí “bí inú bá ti rí ni obì ńyàn.” Àwon olóòsà maa ń tu òrìsà won lójú kí inú wón lé dùn láti se ohun tí wón ń fé fún won. Óní orísirísi àwon nnkan tí àwon olóòsà fí máa ń bo àwon òrìsà wònyí. Bi àpeere epo, iyò, Obì, orógbó ajá, adìye funfun, àgùntàn, omi ati béè béè lo. Wón maa ń fi àwon nnkan wònyí bo àwon òrìsà láti fi ìmore won hàn, àwon olóòsà sí tún máa ń toro ohun ti wón bá fé lójúbó nígbàtí wón bá ń bo òrìsà won lówó. Orísirísi ònà ni àwon olóòsà maa ń lò láti fi pe òrìsà won, ibí tí a ti rí olóòsà ti ń fi ataare sénu pè é béè náà ni a ti rí òmíràn ti ń fi omi pe òrìsà tirè. Bí a se ní ohun tí a fi ń bo àwon òrìsà wónyí béè náà ni aní àwon nnkan èèwò ti won kò gbódò fi bo wón. Àwon òrìsà kan kìí je obì, àdí, ataare àti fífún won ní omi ojó kejì. Àwon àsìkò ti a fi ń bo àwon òrìsà wònyí yàtò sí ra won láti ìlú sí ìlú. Àwon ìlú kan maá ń se odún orúnmìlà ní òsù kefà, àwon mìíràn sì máa ń se ti won ní osù kejo. Èyí fihàn pé àsìkò tí won maa ń bo àwon òrìsà yìí yàtò sí ra won ní ìlú kòòkan. A tún gbódò se àkíyèsí pé oríkì àwon òrìsà wònyí yàtò sí ra won, bí a ti ń ki ògún, sàngó, obàtálá orúnmìlà ati àwon òrìsà yòókù yàtò síra won ponbele. Léyìn ti olóòsà bá tí pè wón tán, ni won ó tó wá rúbo. Léyìn ìrúbo ni olóòsà yóò da obì; Bí obì bá yàn, èyí jásí pé ebo ru ó sì dà. Láyè òde òní, àwon ènìyàn kò fi béè bo àwon òrìsà wònyí mo nítorípé àwon èsìn mìíràn ti dé wá bá won. Láti ìgbà náà ni àwon òrìsà wònyí ti di ohun àyínmúsì àti ohun tí kò gba iyì mó ní àgbáyé lóòní. Àmo bí àwon èsìn mìíràn se rinlè tó ó, àwon ènìyàn mìíràn sì takú pé èsìn baba ńlá àwon ni ó wu àwon. A kò le bá won wí nítorí pé “èyí wù mí kò wù ó, lómú omo ìyá méjì gba àwo obè lótóòtò”. Ife ninu Eko Islam 2478 6635 2006-12-21T16:47:53Z Loadewole 101 New page: [[Ife ninu Eko Islam]] [[Islam]] [[Tiamiyu Adamo Gbadebo]] TIAMIYU ADAMO GBADEBO ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ ISLAM Mo bèrè líruko Olórun, Oba Àjoké ayé ... [[Ife ninu Eko Islam]] [[Islam]] [[Tiamiyu Adamo Gbadebo]] TIAMIYU ADAMO GBADEBO ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ ISLAM Mo bèrè líruko Olórun, Oba Àjoké ayé Àsàké Òrun. Ifé jé nnkan kan gbòógì tó se pàtàkì nínú ìgbési ayé omo èdá yálà nínú ilé ni, láwùjo ni, láàrin lókláya ni, láàrin òbí sómo tàbó láàrin òré sórèé, ifé je’ nnkan tí á kò le yo owó kinlàńkó rè kúrò láwo. Kódà nínú èsìn, ìfé jé nnkan tí a kò le fowó ró séyìn. Látàrí àwon ìdí tí ó wà lókè yìí àti àwon ìdí mìíràn ni Islam fi kó wa lékòó lópòlopò lórí bí ìfé se le rinlè láwùjo omo ènìyàn. Látàrí kí ìfé ó lè rinlè lárìn àwon ènìyàn, Olórun Oba àlekèdá so báyìí ní Al.Qùráni, Ori kokàndìnláàdóta, ese kesàn-án pé: “Àtipé tí ikò méjì bá ńjà nínú àwon olùgbàgbó òdodo, kí é se àtunse láàrin won….” Olórun Oba Àlekèolá tún so báyìí ní Al-Qùránì orí kokàndínláàdóta pe: “Awon Onígbàgbó òdodo kò je nnkan kan ju omo ìyá lo. Nitorínàà, kí won o màa se àtunse láàrin ara won, kí wóm ó wá bèrù Olórun kí won bà le rí àánú gbà”. Ìyen nipé, àwon tí ńbá se àtunse pèlú ìbèrù Olórun lórilè yóò maa rí àánú Olórun Oba gbà. Látará kí ó má bà sí gbónmísí-oùòto, èyí tí yóò sokùnfà kí ìfé ó joba láàrin àwon omo ènìyàn, Olórun Oba tún mún àwon òrò wònyìi wá ní ese kokànlá àti ese kefà tí mèjìjì wá ní orí-kokàndìláàdóta ÀlQùránì. “Èyin olùgbàgbó òdodo, e má se jé kí apákan nínú yín ó ma fi àwon apákan se yèyé nítorípé ó lè jépé àwon tí wón fi ńse yèyé ló tára ju àwon tí ńfìyàn se yèyé lo. Bákannáà, fí àwon òbìnrin kan má se fi àwon òbinrin kan se yèyé, nítorípé àwon ti wón fi nse yèyé leè dára ju àwon tó ó ńfìyàn se yèyé lo. Kí wón máse máa búrawón tàbí parawon lawon orúko tíwon kò faramó. Búwo lose burú tó kí enìkan ma pe enìkan lórúko burúkú bíi “Ìwo elésè”, tàbi “Ìwo burúkú” léhìn tí enì tí à ńpè báyìí ti gbàgbó. Gbogbo enikénì tí kò bá tuba kúrò nibi irú ìsesi báyìí, dájúdájú, irúfé irúwon gan-an ni alábòsí” Ese kokànlá. Èyin onígbàgbó òdodo, tí pòókì (òpùró tàbí enibi) ken bámú èyíkèjíi ìròyìn wá báyin, e se ìwádìí rè dáadáa, kí e má bà ma kolu, àwon ènìyàn pèlú àimòkan àtipé kí e má bà kábàámò aburú lórí ohun tí e ti se nìgbèyìn” Ese kefà. Olórun Oba ńkìlò wònyìí kí àlàáfìa ba le joba láàrin àwon omo ènìyàn èyí tó jé wípé nígbgbèhìn yóò mu ki ifé ó joba láàrin won. Olórun Oba Àlekèolá tí ó mo omo ènìyàn tí ó sítùn mòwà won mò wípé lára nnkan tí ó le máa pa ifé lára láàrin àwon ènìyàn ni eléyìí mèyà, onílùjílùkí. Ìdí nìyí tí ó fi kìwón nílò ní Àl-Qùránì, orí kokàndíníáàdóta ese ketàlá pé: “Eyin Omonìyàn A dáyinń láti ara ako kan àti abo kan, a sì tún pinyin sí àwon ìlú àti àwon èyà kí e lè badarayin mò  lásán ni. dájúdájú, enití ó lápòńlé nínú yin jùlo lódò Olórun ni enití ó páyà Olórun jùlo. Dájúdájú, Olórun Oba ni Onímímòjùlo àti Olùfúniníròò”. Olórun Oba Àlekèolá pàtàkì ìfé debi wípé ó pèé ni àmì rè nínú ese ‘Al-Qùránì tí ó ńbò yìí. “Atipé nínú àwon àmì rè nìyí pé ó dá fún yín àwon alábàgbé (Okotàbí Ìyà) àti inú yín, látàrí kí e le máa gbè níròrùn pèlú won, àtipé ó tún fi ìfé àti ìké sínú okàn yín. Dájídájú nínú eléyìí àwon àmìn e fún àwon tó láròjinlè” Àl-Qùránì , Orí ogbòn, ese kokànlélógún. Tí a bá fojúwo gbogbo ese Àl-Qùránì tí ati ń múwá lóke yìí, a ò sàkíyèsí wípé èsìn Islam ko fi owó jábúté mú òrò ìfé. Kò wá tán sibè o, Ànóbí Mùhámmàd (kikèé àti Olà Olórun máa ba) náà sòrò púpò fún àwon mùsùlùmi lórí ìfé. Lára àwon òrò náà ni Ànóbì Mùhámmàd (kíkèé àti olà Olórun mába) so wipe: “Enìkankan nínú yin kò tíì di onígbà gbó òdodo títí ti yóò fi fé fún omonikejì rè, ohun tí ó fé fún èmi ara rè”. Òrò yìí yóò fi rìnlè lókàn enití ó gbo wipe ó gbódò féràn omonì kéjì rè gégè bii ara rè. Nínú òrò mìrán Ànóbì Muhammad (Kíkèé àti olà Olórun máa ba) so pé: Onígbàgbó òdodo kan sí onígbàgbó òdodo kejì dà gégé bíi odidi ilé kan tí a mo pa tí apá kan nínú rè ńgbé apé kejì nígbòwó. Ànóbì (SAW)(1) wá di owó ree méjejì pò láti fi sàpéjúwe eléyìí. Enití ó bá ńwo odidi ilé lítìtóó yóò ríi wípé apákan. Ńgbé èkejì nígbòwó ni. tí apá kan bú lo sèrì yalulè lára odidi ilé kan, eni náà yóò ri wípé ilé yen kòni dùn-ún wó lójú mó. Ibòmíràn, Ànóbì (SAW) fi onígbàgbó òdodo kaa sí èkèjì we odidi ènìyàn kan èyí tójé wípé tí ibakan bá ńdùn eni náà nínú ara, gbogbo ara náà nì kòní gbádùn. Èyí fi yéni pé ìsesí àwon ènìyàn láwùjo siráwon gbódò jé èyí tàbí òwe “Ohun tóbójú lóbámú” mu, èyí tójé wípé tí kò bási ìfé, eléyìí kò le ri béè. Bákaanáà Anóbì Muhammad (SAW) ńbá àwo Nhùsùlùmí sòrò níbi tóti sopé: “Ìgbàgbó enikankan nínú yín kò le tíi tó títí tí e ò fi nífèé ara yín. Sé kín njúwe ohun tí yóò jé kí e nifèé arayìn fún yín? Àwon sàhábé (Àwon tó bá Ànóbì Muhammad (SAW lògbà) ní béènì.O (SAW) ní e máa fón sálàmà (Gbolohun “Asalam Alaykun lalaramatullah Inlabarakatu”tó túmò sí “Àlááfìà Olóhùn, Ìké Olórun àti Ore Àinípèkun rè kó máa bá ìwo tí mo dójúko yìí. Níbi òrò Ànóbì (SAW) tó wà lókè yìí, a o rimú jáde níbè wípé ìfé jé nnken tótobi púpò nínú àlámòrí èdé tóbéè géé tí Ànobì fi lóyò mó ìgbàgbó Bákannáà, fífón tí Ànóbí ní kí wón máa fón sálámà sí enìkan ńso fún enìyèn wípé láti òdò tòun, àláàfìà iké àti ore àinípèkun ni yóò ma bá àtipe èyíkèyìí aburú kòni ti owo òun losí òdò ènìyàn. Ìròri Àwon sàhábé (Àwon tó bá Ànóbì (SAW lògbà). Nipa Ìfé Àwon sàhábé sàmúlò òrò Olórun Oba Àlèkèolá àti ti Ànóbì rè nípa ifé débi wípé ènìyàn yóò sì máa rò wípé ènìyàn abara lásan kólèè se àwon nnkan tí wón se nípa ifé. Àwon ìgbìyànju tí wón se lórí ìfé lo báyìí. Nígbà Ànóbì (SAW) bati àwon sàbábé (RA) rè bèrè síí fón Islam ní Mecca, àwon lárúbáwá tí wón kìíse Mùsùlùmì nígbànáà bèrè sí ní gbé ogun onírandíran tìwón, ìgbàti ogun yìi le dá àyè kan Olórun Oba Àlekèola pàse fún Ànóbí (SAW) àwi àwon Sàhábé rè wípé kìwón fi Mecca sílè losí Mèdìnà fún ìgbà kan ná tí Olórun yóò fi fiwón jerí àwon kèfèri Mecca. Ànóbì Olorun (SAW) àti àwon Sàhábé rè sebéè lótìtóó láìsèsè máa se ìbéèrè ìdí tí Oló Oba Olá Rè gà)fi páwón láse kí wón se béè. Nígbàti wón dé Màdínà, àwon ti wón bá ní Mùdínà fi ìfé hàn síwon débì wípé a rí nínú wón, enítí ó kó jáde kúrò nínú ilé rè láti lo máa wo àwòsùn kí àwon omo iyá rè tí wón wá láti Mecca ó bà lée ribi désí latar ìfé tóni siwon. Bákannaáà, a ri nínú won enití ó sofún lára àwon tówá láti Mecca pé kówò lára ìyàwó méjì tóun ni, èyí tóbáwùn jùlo nínú won, kí òun bà le kòó sílè kí ó leè bàa ráàyè fe kí onótòún yem fi ji enití ó ní obìnrin lódò.Won kò sélàjìi nítorí nnken mìrán bíkòsepé látara ifé tí wón ní sí àwom omo ìyá won tí wón wá láti Mecca. Kò tán síbè lórí òrò àwon Sàhábé Ànóbì (RA), Ní ojó kan, òken nínú won pa eran ìgbé. Enití ó pa eran yìí wá wòó wípé enití ó múlé ti òun lè mánì nnken tí won yóò jesùn nílé wón ló bá gé itan kan lára eran yìí fún alámùlétì rè yìí. Enití wón fún léran náà woó wípé àwon ti ní nnkan tí wón yóò je sùn lálé òjó náà lòun náà bá gbé eran náà fún alámùlé ti tirè náà pèlú ìròrí tí eni àkókó fi gbée fún òun. Ohun tí ó yani lénu ni wípé wón bèrè sì í gbé ran yìí fún arawon pèlú ìròrí kannáà títí tí eran yìí fi dé òdò nìkeje. Nígbàti eran náà dé òdò enìkeje òun náà ní kí òun fi eran náà se ìtore bí àwon tósíwájú rè sese. Nígbàtí òun máa fi eran náà toro, eran náà padà lo bósí owó eni tóperan tósì fi toro nígbà àkókó. Àwon Sàhàbé (RA) fìfé hàn láàrin ara won kíse wípé wón fìfé yìí hàn nìkan bísòeépé wón féràn ara won dójú ikú ni. Àwon Sàhábé (RA) lo sógun lójó kan láti gbara won kalè lówó àwon òtá tógbógun tìwón nítori Islam tí won ńfón. Nígbàtí won wàní ojú ogun yìí, òùngbe bèrè sí ní gbewón. Àwon kan nínú won sètò àti wá onì lo. Nígbàtí won gbé omi dé, wón lo gbée fún Sàhábé ken tí wón gbó pé ó ńkigbe “omi o!”. Nígbàtí wón gbé omi dé òdò rè tí ó fé gbé omi serí ó bá gbó tí òken lára won tún ńkìgbé “omi o”. Báyìí ni ó se sofún àwon tí ó gbóuni fún pé kí wón lo gbée fún enìyàn. Wón ló gbé omi fún ènìyàn lótióó. Nígbà òun náà fé gbé omi génu, òun náà tún gbó òhun elòmìrìn tí ó kígbe “omi o” ni náà bá tún ní kí wón ó lo gbé fún eni náà, Báyìí ni wón se gbé omi yìí káàkiri títí tí ó fid é orí èyan keje. Nígbàtí eni keje yìí mu omi tírè tán ní wón wá bèrè sí dá omi padà sí òdò àwon tí ó ti fé mun lákòkóó. Ohun Ìyàlénu ni yóò jè láti gbó wípé gbogbo àwon tó fé mumi lákòkóó yìí ni wón ti kú kó tó di wípé wón gbé omi pudà dé òdò won látara bóse rèwón tó àti bí wón ti ní bùkátà sóni sí. Èróúngbà won ní gbà akókótí wón gbé omi dé òdè won tí wón fí ńso wípé kí wón lo gbé omi fún omo ìyá won tí ó ń pariwo omi ni wípé òungbe tirè lásìkò yen jut i won lo. Tí a bá wo àwon òrò tí á tí ńso bò, a o rip é Èsìn Ìslàm kò fi owó kékeré mú òrò ifé. Mo pe ìwo tí o ka òrò yìí, báje kí àwa náà fi èmí ifé àti àánú se gbogbo oun tí a bá ńse tí á baà le jèrè láya àti lòrun. Mímó ni fún Oló (kúrò ní bi gbogbo oun tí wón ńfi ba wa orogún), gbogbo opé ti Olóni Bákannáà, mo wá àforíjìn àti ìtúùbá losí òdò Olórun fún gbogbo àsìse ìyówù tóle ti wáyé nínú àpilè ko yìí. Iwulo Eje ninu Ara 2479 6636 2006-12-21T16:52:43Z Loadewole 101 New page: [[Iwulo Eje ninu Ara]] [[Eje]] [[Idowu Oluwaseun Adesayo]] ÌDÒWÚ OLUWASEUN ADÉSAYÒ ÌWÚLÒ ÈJÈ NÍNÚ ARA Àwón ihò tí èjè ńgbà kojá lára ... [[Iwulo Eje ninu Ara]] [[Eje]] [[Idowu Oluwaseun Adesayo]] ÌDÒWÚ OLUWASEUN ADÉSAYÒ ÌWÚLÒ ÈJÈ NÍNÚ ARA Àwón ihò tí èjè ńgbà kojá lára wa gùn tó kìlómítà egbèrún kan lónà ogorun, 100, 00km. kò fé síbi téjè ò sí nínú ara èèjàn. Ìgbé ayé wa lórí èjè ló dúró le Ìwáàdí so fún wà pé nínú ihò eegun wa làgó ara wa tí má ń sèdá èjè titun. Àwon èrònjà wo ló wá kára jòpò tó di èjè tí èjè fi wá se pàtàkì tó béè?. Àwon onímò ìjìnlè fí idí rè múlè fún wa pé nkankan mérin pàtàkì ló kó ra jo pò tí wón di èjè, àkókó ni wón ń pè ní pílásímà (plasma) òhun ni omi tí ó wà nínú èjè, nínú rè làwon èrònjà èjè yókù tí ń lúwèé èrònjà kejì ni wón pè ní Líúkósáítì líúkósáítì yìí ló má n pa àwon kòkòrò tí ó le sàkobá fún èjè. Èrònjà keta làń pè ní tóróńbósáítì. tòrúńbósáítì yìí ló má ń jé kí èjè ó tètè dá téèyàn bá farapa, á jé kí èjè ó dì sójú àpá láti fi dí ojú àpá yìí téjè ò fin í máa sòfò dànù. Èrònjà kerin téjè ní ni wón má ń pè ni èrítírósáítì àwon Olóyìnbó má tún ń pè ní Red Blood Cell. Òhun ló pupa nínú èjè tí ó má ń jé kéjè ó pupa tí a ń wí yíì ló má ń gbé atégùn téèyàn bá mí símú lo síbi tí á ti sànfàní fún ara tori nínú èjè latégùn tí a bá mí sínú má ń lo àwon isé wo gan-an wá lèjè má ń se lára èèyàn tí ó fi se pàtàkì lára tó béè isée ká máa gbé nkan ló gbé nkan bò. Ni pàtàkì isé téjè má ń se lára, gbogbo nkan tó bá wúlo fún àwon èyà ará pátápátá bóyá nínú ojú ní, bóyá nínú ese, bóyá nínú agbárí ni, bóyá nínú omoníka ni èjè ní á gbe ló síbè gbogbo nkan tí kò bá sì tún wúlò lára èèyàn mó tí kò sànnfàní fára èjè náà ní á gbé won kúrò nínú àwon èyà ara. Torí ìdí èyí lèjè se má ń lo tí ó má ń bò káàkiri gbogbo ara bíi ìlèkè ìdí àtiro. Nígbà tókan wa bá ń lù kìkì èjè ló ń pón yío okàn ló dàbí masínni tó pónpù èjè. Àpeere àwon nkan téjè ńgbé káàkiri ara (1) Àtégún tí à ń mí símú, Àwon Olóyìnbó ń pèé ní oxygen, Atégùn yì ló má ń fó àwon óúnje tí a bá je si wéwé nínú àwon èyà ara wa èjè ló má ń gbé atégùn yìí lo sínú àwon èyà ara wa nígbà tátégùn yìí bá parí isétan, ràlèrálè tó bá kù tí ò wúlò, awon èyà ara á dáatégùn yi padà sínú èjè, ategun ti o da yii lawon oloyinbo n pe ni Carbondioxide ejè lo ma n gbe ategun yii jade latinu àwon eya ara wá (2) Àpeere ke jì téèyàn bá jeun, tóúnje yìí bá ti dà tán nínú ikùn wa nínú èjè lóúnje tóti dà yí ń lo. Èjè ní á wá máa pín oúnje yìí káàkiri àwon èyà ara. (3) Apeere keta: ìtó tí á má n tò, àwon ìdòtí tó dà bí omi tó ń tinú àwon èyà ara wa bò ló wà nínú ìtò yi èjè ló má ń gbe àwon ìdòtí yìí kúrò nínú èyà ara ló sínú kíńdìrín. Nígbà téjè bá dé òdò kíńdìrí kíńdìrí ló má ń fa gbogbo àwon ìdòtí yìí kúrò nínú èyè nígbà tí àwon ìdòtí yìí bá dénú kíńdìrí ni won á di ìtò. E má sìmí gbó o, láti inú èjè kó ni ìgbé tí à ń yà tí ń jáde o nígbà táa bá jeun tó ba wonú ikùn wa lo, èyí tó bá da nínú tó lè sara lóre ni á wo inú ara lo, eyi ti o bà dà, inù ikun ni o gba bosi iho idi wa, èyí tí ò bá da ló má ń di ìgbé tí a má ń yà sí ìta isé téjè ń se pò lópòlopò tó jé pé téjè bá dúwó isé dáwó wàhálà ni ìdírèé tó fi jé pé, àìsàn tó bá Rolu èjè Gbogbo ara lo kolù, (aisan o ni Rolu wa lase edumaré). Eko Nipa Ihuwa 2489 6646 2006-12-22T10:17:12Z Loadewole 101 New page: [[Eko Nipa Ihuwa]] [[Asawale, Paul Oluwole]] [[Asawale]] ASAWALE PUAL OLUWOLE ÈKÓ NÍPA IHUWA Ìwa ni Yoruba pen i oba awure. Eyi ni pé tí ènìyàn ban íwà rere, ... [[Eko Nipa Ihuwa]] [[Asawale, Paul Oluwole]] [[Asawale]] ASAWALE PUAL OLUWOLE ÈKÓ NÍPA IHUWA Ìwa ni Yoruba pen i oba awure. Eyi ni pé tí ènìyàn ban íwà rere, ohun gbogbo yoo máa lo déédéé fún un, àseyorí yóò jé tirè, kò sin i se aláinì. Kí ni ìdí èyí? Ìdí èyí nip é ìwà rere rè yóò je ki o máa pàdé àláàánú àti olùrànlówó ti yóò gbé e dé ibi ire. Omolúàbí ni a ń pe irú u won. Kì í se eni tí ó bá lówó lówó nìkan ni a wá ń pè ní “Omolúàbí” o, kìí sì íse gbajúmò tàbí òjògbón, kodà olówó, ojògbón tàbí gbajúmò ní àwùjo mìíràn lè má jé omo lúàbi. Eni ti a bá pè ní omolúàbi ní eni ti ó ko gbogbo ìwà rere pò tí o sì jé eni ti élégbé àti ològbà kà sí ajúlówó ènìyàn. Yorùbá bò wón ní “ìwà rere lèsó ènìyàn, àti pe “orúko rere sàn ju wúrà àti fàdákà lo. Láti inú oyún ni Yorùbá ti n ko àwon omo won ni iwa bi a ti se n hùwà omolúàbí. Fún àpeere, Yorùbá á ní Èèwò ní fún aláboyún láti jalè tàbí mú nkan ti kìí se tirè. Kìí se nitori aláboyún yìí fúnra ara rè, sùgbón kí omo inú ré ba à máa se àfowora. Wón gbà pé omo yìí lè kó ìwà yaa rè ni inú oyún. Eyí kì í sí ì se ìwà omolúàbí. Wón n kó omo náà ní ìhuwaàsí rere ni. Wón tun ní aboyún kò gbodò jé ìgbín. Wón ní ìdí èyí ni pé omo náà yóò máa da itó ní igbà ti ó bá dàgbà. Ìwà ki a maa fón itó tí a bá ń sòrò, tàbí wakó ti a bá n sun, kìí se ìwà omolúàbí, Yorùbá a ti fi máa kó omo láti inu oyún: Bí a ti se ń bí omo Yorùbá ni a ti ń ko ní bí a tí ń fi ègbé eun pèlú ònà ìté sí ibusun rè. Tí a bá tún ń wè é, a ó nàá tòtò, a ó so ó sókè sódò láti máa fi ko o díè díè bi á sé ń mójú to ara eni ki a maa baà je oló-kùnrùn sí omolúàbí láwujo won. Ekó ilé se pàtàkì nínú ìwà omolúàbi ní ilè Yorùbá. Èyí si bèrè láti ibi ìkíní. Omo tí ó bá pàdé àgbàlágbà lónà tí ó kàn kojá, tí kò kí àgbalàgba náà, wón á ni kò ní èkó ilé, tàbí àkóìgbà ni o ń seé. Ìdí nìyí ti o fije pé lati kékere ni àwon òbí omo ti maá kó omo rè bí a se ń kí ènìyàn. Okùnrin gbódò dòbálè kí obinrin sì kúnlè ti won bá ń ki ení ti o ju wón lo. Eyi yóò yo ìwà ìgbéraga kúrò ní ilé ayé omolúàbí Yorùbá yóò si fi ìwà ìrèlè àti ìbòwò fágbà kóo. Ona mìíran ti Yorùbá fi n kó awon omo won ni ìwà omolúàbí nì ààló, ìtàn, ààrò, ìmó ati béèbéè lo. Ninú aalo apagbe Yorùbá ni awon itan to da lorí orísírísí awon nnkan ti o wa mí ayìka nla ti a ti hun itan kan mo lati ko ní logbon ihunwasí lawujo, o le je nipa wa ijapa kan, Igi iroko, Igbin, abuke, osupa, eera ati béèbéè lo. Aalo yi le fi han pe iwa ole tabí odale ko dara ní awujo. Awon owe Yorùbá paapaa ni ko wa ní ona iwa omolúàbí. Yorubá le ní “karìn ka po yìye níí yeni”. Eyì fi han pe a n ko ìwà ibaraenigbepo tí o n mu awujo toro. Latí keekere nì àwon obì omo Yorùbá tì maa n ko wa láti má lè pe nnkan okunrin wa tabí tí obìnrìn wa ní oruko. Eyí mu owo wa fun ihoho okunrin ati ti obinrin eyi ko fi aaye gba àwon ti ko ba tí dagba to ni aye tabí oko latí maa sese oko ati aya, eyì ni latí maa ba ara won ní asepo tí o ba to akoko latí loko tabí laya obì nì o n ba ní wa oko tabí aya, won a sí ní alárenà ti yoo moju to ayorísí eyì. Won kìì je kì won ba ara se isekuse depodepo pe won le tìbe ko arunkarun bíi ti aye ode oní (AIDs). Ti wa ba tile tun se igbeyawo tan won a tun wa ní abe eko awon obí fun itónìsona nipa iwa omolúàbí nínú ebì. Won a maa ko bí a ti n jé bale rere atí aye rere. Iran Yorùbá kìí ya ile ní aye igba ken, odede kan-naa ni baba, iya, omo ati iyawo omo ati omo-omo jo maa n gbe. Bí won tile gbe ní otooto bì tí aye ode oni, iya oko a maa lo loorekoore si ile awon omo re yìí lati mo ihuwasì won, lati to won sona, ati lati fi to baba-oko naa leti. O di ìgbá ti baba oko ati ìya oko ba ku nki aya tuntun ati oko rè yìí to bo lowo idanileko iwa omolúàbí awon obì yìí awon alagbaagbe ati ibatan won nì o ku ti yoo waa maa ko won lo pelù orìsìrìsì irìrì atì ayorìsì iwuwasì awon enìyàn lawujo. A ko gbodo gbagbe latí fi ye wa pe Yorùbá gba pe oju mejí ni o n bì omo sùgbón igba oju ni o wo o, ti o bar ì bee, a je pe awujo Yorùbá naa ní ko omo yato sì awon obì, koda Yorùbá a tun maa so pe omo ti ko ba gbon nile, ati ita nì a ti maa n ko o wa. Idí eyí ní iyawo tí o bo wa sinu ebì mìíran gbodo fi iwa omolúàbí han nínú ebi tuntun tí o dara pó mo bi bee ko won a ní boya ko ti ile rere wa tabí pe kó kan gbá eko ní. Obìnrin gbodo mo bì a ti se n toju ile - gbale, foso, dana, okunrin gbodo mo bi a se n sìse daadaa latí toju ebì nì aye atijo ise agbe nì ko gbodo maa na iyawo re. Titi dì ojo iku ni Yorùbá n ko eko nì pa ihuwa nìtorì iwa omo eda ko duro loju kan o n yì iwa pade nì ojoojumo ojoojumo naa sì nì a n ba ènìyàn orìsìrìsì pade pelú iwa otun. Eyi n ní kí eko kííko nìpa ihuwa eda gbooro sí ti eda sí fi n kogbo sìí koda tí ènìyàn bat í ku tan Yorùbá a tun ma koo nì eko nipa ihuwa lorun won a nì mojokunrin ma jekolo ohun ti won ba n je lajule orun nìkì o ma ba won je eyí nip e kì o jowo ma tapa sì awon iwa omolúàbí tì won n hu lawujo orun o. Agbalogbagbo wa ni pe eko ihuwa rere ni mu alaafa ba awujo eyí ti o n mu ibára eni gbépò rorùn. Èyí si ni afojusun awon Yorùbá ti won ti n ko omo lásò láti kékeré bí imolè gégé bí àsá won. láti inú oyún ní èkó ìhùwá ti bèrè nitori wón gbà pé òwú ti ìyá gbon ní omo yóò ran, ki o má baà wá ran èyí tí kò tonà, wón a ti máa fi òfin àti èèwo ìdílé tó ìyáare sónà omólúàbí. Yorùbá sí tún gbà pè ìwà wá nínú èjè, nítorí náà àwon òbí méjéèji ni lati roara se kí omo le kó èkó rere láti inú èjè wá nitorí “Bomo kò jo sòkòtò yóò jo kíìjìpá” Mo ní láti fi hàn pé èsìn kíristíànì àti ti lárúbááwá, tit a àti èkó ìmò mòóko-mòókò ayé òde òní ti ba òpòlopò ànfààní ti a wí fùn ìdánilèkó ìhùwà jé. Àwon òbí kò ráyè láti tí àwon àsà tí ó n kín yìí han tàbí kó omo wón mó Òmíràn kò tile mo ó mìní won. opé púpò lówó àwon onímò ìjinlè lórí èdè àti àsà Yorùbá tí wón so èdè àti àsà yìí dí ohun tí a ń kó ni ilé èkó gíga gbogbo. Kódà àwon òyìnbó ti n ti ìlu wón wa kóo. Bí ko jé béè ni, òpòlopò ònà láti kó èkó nípa ìhùwá omolúàbí Yorùbá ni kò bá parun. Obìnrín Yorùbá mìíràn kò mo aso ríró mo, sòkòtò ló wópò. Eyi ti o mo aso ríró kò mo itan pípadé bi o bá jókóò láàrin àwùjo. Ebí wón kó, wón kò gbé ilé gba èkó sùhúrù alábàato ni wón lo. Won kò sì ko won. Ìyàwó ko le gbé oúnje fún oko rè pèlú ìkúnlè lórí ese méjèèjì mo. Ebi rè kó, wón kò kó o nìlé. Èkó èmi kò jù o ìwo kò jù mí nì á ti kó o. Èyi sin i ko jé kí awùjo gún. Okunrin kò le sisé àgbè mó. Òle gba ayi ka kán isé díè owó nlá ni wón ń wá kiri. Eyí kii se ìwà omolúàbí won kó fi kó wá ní ìgbà ìwáse. Òsèlú àto òkada ni àwon omo ń lé ká. Èyí ko jé kí wón le tójú ilé bí o ti to. Awujo kò wá gún régé. Sùgbón ìgbàgbó wa ni pé oun gbogbo a padà bo sip o. Ayé á si re ibi aná tori “láálá to ròkè ilè ni o ń bó” A ko ni omolúàbí púpò láwùjo mó nítorí aiko èkó ìhùwàsí awujo Iselu 2490 6647 2006-12-22T10:45:13Z Loadewole 101 New page: [[Iselu]] [[Tella, Samson Adekunle]] TELLA SAMSON ADEKUNLE ÌSÈLÚ Ní àwùjo Yorùbá, á ní àwon ònà ìsèlú tiwa tí ó dá wa yàtò sí èyà tàbí ìran ... [[Iselu]] [[Tella, Samson Adekunle]] TELLA SAMSON ADEKUNLE ÌSÈLÚ Ní àwùjo Yorùbá, á ní àwon ònà ìsèlú tiwa tí ó dá wa yàtò sí èyà tàbí ìran mìíràn. Kí àwon Òyìnbó tó dé ní àwa Yorùbá ti ni ètò ìsèlú tiwa tí ó fesèmúlè. Tí ó sì wà láàárin òpò àwon ènìyàn. Yàtò sí tí àwon èyà bí i ti ìgbò tí ó jé wí pé àjorò ni won n fi ìjoba tiwon se (acephalous) tàbí ti Hausa níbi tí àse pípa wà lówó enìkan (centralization). Ètò òsèlú Yorùbá bèrè láti inú ilé. Eyi si fi ipá tí àwon òbí ń kò nínú ilé se ìpìlè ètò òsèlú wa. Yorùbá bò won ní, “ilé là á tí kó èsó ròdé”. Baba tí ó jé olórí ilé ni ó jé olùdarí àkókó nínú ètò ìsèlú wa. Gbogbo èkó tó ye fún omo láti inú ilé ni yóò ti bèrè sí kó won. Bí i àwon èkó omolúàbí. Tí èdèàiyèdè bá selè nínú ile, bàbá ni yóò kókó parí rè. tí kò bá rí i yanjú ni yóò tó gbé e lo sí òdò mógàjí agbo-ilé. Agbo-ilé ni ìdílé bíi mérin lo sókè tó wà papò ni ojú kan náà. Won kó ilé won papò ní ààrin kan náà. Tí mógàjí bá mò ón tì, ó di odo olóyè àdúgbò. Olóyè yìí ni ó wà lórí àdúgbò. Àdúgbò ni àwon agbo-ilé orísìírísìí tí ó wà papò ní ojúkan. A tún máa ń rí àwon Baálè ìletò pàápàá tí wón jé asojú fún oba ìlú ní agbègbè won. Àwon ni òpá ìsàkóso abúlé yìí wà ní owó won. Ejó tí won kò bá rí ojúùtú sí ni wón máa ń gbé lo sí odo oba ìlú. Oba ni ó lágbára ju nínú àkàsò ìsàkóso ilè Yorùbá. Àwon Yorùbá ka àwon Oba won sí òrìsa Ìdí nìyí tí won fí máa ń so pé: Igba Irúmolè ojùkòtúu Igba Irúmolè ojùkòsì Òkan tí ó lé nínú rè tí ó fi jé òkànlénú tàbí òkàn-lé-ní-rinwó (401), àwon oba ni. Won a ní. KÁBÌYÈSÍ ALÁSE. ÈKEJÌ ÒRÌSÀ Oba yìí ní àwon ìjòyè tí won jo ń sèlú. Ejó tí oba bá dá ni òpin. Ààfin oba ni ilé ejó tó ga jù. Oba a máa dájó ikú. Oba si le è gbésè lé ìyàwó tàbí ohun ìní elòmíì. Wón a ní: Oba kì í mùjè Ìyì ni oba ń fi orí bíbé se. A rí àwon olóyè bí ìwàrèfà, ní òyó ni a ti ń pè wón ní Òyó-mèsì. Ìjòyè méfà tàbí méje ni won. Àwon ni afobaje. A rí àwon ìjòyè àdúgbò tàbí abúlé pàápàá tí ó máa ń bá oba se àpérò tàbí láti jábò ìlosíwájú agbègbè won fún un. A tún ń àwon èsó tí ó ń dáàbò bo oba àti ìlú. Àwon ni won ń kojú ogun. Àwon ni o n lo gba isakole fóba. A tún ní àwon onífá, Babaláwo àti béè béè lo. Ètò òsèlú wa tí ó fesè múlè yìí ni ó mú kí ó sòro fún àwon òyìnbó láti gàba tààrà lórí wa (Indirect rule). Àwon oba àti ìjòyè wa náà ni won ń lò láti sèjoba lórí wa. Ó pè díè kí wón tó rí wa wo. Atheism 2491 6648 2006-12-22T10:52:00Z Loadewole 101 New page: [[Atheism]] [[Asawale, Paul]] ASAWALE PAUL ATHEISM: ÈKÓ ÀÌGBÀNGBÓ PÉ OLÓRUN WÀ. Àwon Gírúkì (Greeks) ni wón kókó lo òrò yìí- At... [[Atheism]] [[Asawale, Paul]] ASAWALE PAUL ATHEISM: ÈKÓ ÀÌGBÀNGBÓ PÉ OLÓRUN WÀ. Àwon Gírúkì (Greeks) ni wón kókó lo òrò yìí- Atheism. Tí abá fo sí wéwé ni wíwò mofólójì rè A + theos = Atheos. “A”- túmò sí “not” ni ède Gèésì, èyí tí a le túmò sí “kò jé” ní èdè Yorùbá, “theos-túmò sí-“god”ní èdè Gèésì, èyí tí á jé “Olorun” ní ède Yorùbá. Tí a bá wá kan án pò á wá jé “atheos” ní Gíríkì, “not god” ní Gèésì, àti “ko je olórun ni ède Yorùbá. KÍ NI ÀWON ELÉRÒ YÌÍ Ń SO Àwon elérò yìí kò gbàgbó nínú wíwà olórun (Exstance of God or gods) kankan bóyá ni mú aféfé ohun èlò ken, tàbí nínú èmí. Ní tiwon kò sí Olórun. Àwon elérò yìí ní àwon ní ìmò tàbí èye pé kò sí olórun hàn kò gbà pé Olórun wà. Won ní ìgbàgbó nínú olórun jé ìgba ohun asan gbo. VOLTAIRE onímo ìjìnlè kan ni ó se agbáterù oye yìí. ÀWON IYÀN WON: (1) Wón ko gbogbo ònà ìkàsìn tàbí ònà àtijó ti àwon ènìyàn ti lò láti fi ìdí wíwà Olórun múle. Ara àwon ònà yìí ni a le ri nínú Bíbélì àti kùránì. Àwon mìíràn tilè gbàgbó wí pé Olórun wà nítorí àwon nnkàn tí o ń selè tàbí wà ní àyíká wa tí a kò lè mo yalè won. Wón ní Olórun nìkan ni ìtumò àwon nnkan wòn yìí. Àwon “Atheist” ni iró ni. Èyí kò fi hàn pé Olórun wà. (2) Ìbèrù ìgbèyìn ayé tí a kò mo ni ó ń bami lérù tí a fi ń gbàgbó lórí ifa omírà jagun lórí àìsàn, ikú, òsì àti beebe lo. Èrò àbámò àti àìní ènòjinlè ni eléyìí. (3) Gbogbo àwon àbùdá ti a fun àwon ti a pè ní Olorun yìí, a rà wón bo wón lórún nì. (4) Ò soro láti gbè pe Olórun tí o ní gbogbo agbára tí ó sì mo ohun gbogbo lè jé ki ibi dé bá èdá owó o rè (5) Láti so pè àdìtú ni àwon nnkan wònyìí fí èrò nípa Olórun hàn gégé bí ohun ti kò sí nínú ayé èdá kò si yé kí á kobiara sí i. (6) Àwon elérò yìí tàbùkù ìgbògbó Olorun nínú Bíbélì àti kùránì. Wón tako olorun owú àti esan wón. ÌPÌLÈ ÈRÒ ÈKÓ ÀÌGBÀGBÓ PÉ OLÓRUN WÀ Ní àpá ìlà oòrùn àgbáyé ni èrò yìí ti kókó Gbile ní pàtó láti orílè èdè “India”. Èrò yìí je jáde láti inú òpòpolò èrò bíi “cationalism, Materialism” “Buddisim àti béèbéè lo. Ogbéni kan ti o se agbáterù rè jù ni ADVAITA VEDANTA ti ilú SHANKARA. Títi di bíi séńtury méjìdìnlógún (18th C.) kò sí eni tí ó gbódò so nípa èrò yìí nínú àwùjo àwon onígbàgbó. Wón gbàgbó pé èrò yìí lè kó bá ìwà omolùà bi ènìyàn àti ìwà ìbán-enígbépò sùgbón àwon elérò mìíràn tí a pè ní DEISM ní ìbámu pèlú onimò ìjìnlè kan –EPICURUS (341-270bc), tún so pé bí àwon Olórun bá tilè alà won kò ní nnkan-kan se pèlú ènìyàn tàbí wíwá rè. Òfun ìle Améríkà, èyí ti THOMAS JEFFERSON so pé o pa ààlà láàrin ìjo (church) àti ìlú ti esè rè mùlè pé kókó jabele ni òrò èsùn, kò gbódò kan ìlú. Bèrè lati (19th Centry) Sentury mókàndínlógún àwon èlèrò yìí ti pò sí bíi:- Perry Bysshe, Tayler Coleridge àti béè béè lo. Wón so pé àtiowódá tàbí àfògbón-hun ní òrò èsùn. Wón ni ò kàn ń gba díè lára ohun rere àti díè lara ohun burúkú owó èdá ni. Eko nipa Eda Araye 2492 6649 2006-12-22T10:56:56Z Loadewole 101 New page: [[Eko nipa Eda Araye]] [[Ajayi, Segun Emmanuel]] ÀJÀYÍ SÉGUN EMMANUEL ÈKÓ NÍPA ÈDÁ-ARÁYÉ Tègùn ni hèè! Kò sí ènìyàn nínú ojà ayé yìí... [[Eko nipa Eda Araye]] [[Ajayi, Segun Emmanuel]] ÀJÀYÍ SÉGUN EMMANUEL ÈKÓ NÍPA ÈDÁ-ARÁYÉ Tègùn ni hèè! Kò sí ènìyàn nínú ojà ayé yìí tí won yóò dé àmù rè tí kò ní rí omi bù láti mu. Nítorí kò sí eni tí a ó bi tí kò ni ríwí lórí ohunkóhun tó ń lo nínú ayé yìí. Sùgbón ká ti ibi lebe mí òòlè je. Ó póndandan láti se àtúnpalè àwon òrò métà tó ní oyún òpòlopò-ìtumò:- (i) Èdá (ii) Àráyé (iii) Èko Àtúnpalè èdá ní se pèlú gbígbóròyìn fún Olódùmarè fún àtúpalè làáàkàyè ní pa sísè èd’’a tàbí dídá ènìyàn láwòrán ara rè. Ta ni kò mò pé dídá ènìyàn isé ńlá orín kéwú ni? Nítorí kákámò tó po eèpè pupò mó omi, kó tó tún sàpèjúwe bí orí se ye kó rí owó, esè àti pàtàkì-pátákí èyà ara míràn ní se pèlú Yíyanrantí ìmò, Ogbon àti ìmísí. Èdá :- Ojúlówó Oríki tí a le è fún òrò yìí pínsí orísìríìsìí ònà. Lákòókó, òrò-orúko ni “Edá”. Èyí túmò sí ohun kóhun tí a dá. Èyí níse pèlú ohun akèmú tàbí ohunkóhun ti ko ní èmí lórùn rárá. Èyí le è jé ènìyàn, eranko tàbí àwon èdá-abàmì bíi:- iwin, òrò tàbí irò. Síwájísi, orísi méjì ni ònà tí a le è gbà láti bé ajá ògún òrò-orúko èdá. Èyí nip é orísi èdá tó wà lóde ayé yìí ni:- (1) Èdá rere (2) Èdá búburú Láìfi òpá pòlòpolo pejò, atún le è se àtúnpínsísòrí, àwon orísi ònà méjéèjì yìí náà, pàápàá èdá búburú. Èdá búburú, àwon wònyí ni àwon Yorùbá sába máa ń kù báyìí:- Gbogboro owó Bòrògòdò esè Elénu eye -ajata À fe káje máájé é kayo--- Irú àwon wònyí ni adáyé ro bí Olódùmarè kò se ro ó. Àwon wònyí ni: (i) Àjé (ii) Osó (iii) Emèrè abbl. Ìdí nìyí tí ojà-ayé se di àdàlú, igbó ìkà. Araye:- Òrò orúko náà ni èyí. Ipò-Òpò ni aráyé jé. Èyí nì pé àpapò èdá ló di aráyé. Fún apeere:- Omo -aráyé È se rere… Gégé bí olorin kan ti wí lénu (Suni-Ade) Fún ìkádìí, adiyè kò ni yelè kó má rí sàje. Nítorí náà, láìfenu ba ohun tí Èkó náà nínú àkóri yìí dálé lórí , àsodànù òrò lásán ni. Kí ni Èkó? Èkó ní se pèlú ohun tí ènìyàn kó bóyá láti kákùré, tábí láti inú oyín. Yorùbá bò won ní omo tí kò gbèkó àjò lati máa ń kó irú won wálé. Èkó gégé bí ìrántí ìbéèré yìí. Èkó èdé aráyé le è jé níre tábí búburú. Gégébí ohun tí ohun kan tí Olórin kan pèlédè wí pé tibi-tire ládá ilé-ayé. Nítorí náà, èkó tí ènìyàn le è kó láti ara èdá ayé pò. nítorí irúwá-ògìrì wá ojà alé lòrò òde ayé yìí jé. Béè ni onírúurú ìwà lówà lówó èdá-àyé gbogbo. Pàápàá jù lo, ká bi Igúnnugún eye ayé léèrè kókó ohun tó mú orí rè pá, dandan ni kóríwí, béè gélé ni Èkó èdá aráyé se rig an-an. Bó tilè jé pé ibi tí bàtà ti ń ta káhukú lésè yàtò sí ara won. Sùgbón níre àti níbi òkó tíra èdá aráyé. Paríparí tibi-tire ladáyé béè ni tijàngbon-tìròhùn ni irúfé àwon èdá inú ilé ayé yìí. Nítorí náà, orò ìdí Alábahun, ká tí sénu ká dáké Ise Agbe 2493 6650 2006-12-22T11:02:27Z Loadewole 101 New page: [[Ise Agbe]] [[Kolawole Adija]] KÓLÁWOLÉ ADIJA AGRICULTURE (ISE ÀGBÈ Isé àgbè je isé abínibi àti isé ìsèníbáyé àwo... [[Ise Agbe]] [[Kolawole Adija]] KÓLÁWOLÉ ADIJA AGRICULTURE (ISE ÀGBÈ Isé àgbè je isé abínibi àti isé ìsèníbáyé àwon Yorùbá. Àwon Yorùbá mú isé àgbè ní òkúnkún dùn, wón sì féràn ìsé yìí gan. Isé àgbè yìí àwon Yorùbá gbà lóba isé, ìdí nìyí ti àwon Yorùbá máa fi n pa àsanmò pe “àgbèloba”. Ise àgbè jé isé pàtàkì kan tó ní í se pèlú ohun ògbìn, ìyen ni pé kí á palè, ká kolè, kí á wá ti ohun tí a fé gbìn bolè. Orísirísi nnkan ògbìn ni àwon Yorùbá máa ń gbìn, ó lè jé èyí tó wà láyìíká won tàbí èyí tí won gbà wá láti ibùkan, àwon nnkan ògbìn bíi –àgbàdo, èwà, ìrèké, isú ilá, ògèdè, ìbépe, osàn, ègúnsí, kòkó, isu-kókò, gbágùúdá, abbl. Àselà ni isé àgbè yìí jé, kò férè sí Yorùbá tí kò se isé àgbè láyé àtijó ìbáà se onísé owó, olówò, oba àti ìjòyè, abbl. kó dà nínú isé àgbè ni isé ode wà, gégé bí àwon oníjàálá ti so “Ikú pode è ń béèrè àgbè” Nínú isé àgbè yìí ní àgbè olóhùn ògbìn, àgbè eléja, àti àgbè oolóhun òsìn. Níti àwon àgbè olóhun ògbìn ohun tí àwon máa ń se gégé bí a ti so sókè, àwon nnkan ti àwon ń gbìn ni òpè, kòkó, àgbàdo, ògèdè, isu, abbl. Àwon àgbè olóhùn òsìn ní tiwon, eran ni àwon máa ń músìn, àwon eran bí Enlá (màálù) Àgùtàn, Ewúré, Adìe, Tòlótòló, abbl. Àwon tó ń se eléyìí kò po àrárá ni ilè Yorùbá tí ti ilè Hausa. Ní ti ilè Yorùbá bí won se ń dá oko ògbìn lówó lápá kan béè ni won yoo máa sin ohun òsìn lápá kan. Ní ti àwon àgbè eléja, odò eja ni àwon máa ń de láti fi se isé òòjó won. Ní àwon àwon Yorùbá esè-odò ni irúfé àwon àgbè eleja yìí wópò sí bí àwon Ìlàje, Ìkálè Ijaw, Èpé, Ìjèbú ese-odò, Bàdágírì, abbl. To rí pé àwon èyà yìí súnmó odò yálà òkun, odò ńlá tàbí òsà. Àwon irineé àgbè ni ìwònyí – Àdá, àáké, okó, igbá- oko, gànnbbú, Eyá, Akóró, Eran òsin bíi kétékété, ràkúnmí, abbl. Ise Owo 2494 6651 2006-12-22T11:06:55Z Loadewole 101 New page: [[Ise Owo]] [[Wale Adeyemo]] WÁLÉ ADÉYEMO ISÉ ÒWÒ (BUSINESS) Léyìn isé àgbè òwò síse tún ni ise pàtàkì àwon Yorùbá nítor... [[Ise Owo]] [[Wale Adeyemo]] WÁLÉ ADÉYEMO ISÉ ÒWÒ (BUSINESS) Léyìn isé àgbè òwò síse tún ni ise pàtàkì àwon Yorùbá nítorí Yorùbá kò gbàgbó nínú ìmélè, ìdí è nìyí tí won ma fi n pòwe pe kàkà kí n jadè màá kúkú serú. Kí àwon aláwò funfun tó dé ni àwon Yorùbá timò nípa òwò síse, àwon onísòwò a máa lo láti ìlú dé ìlú (ìdálè) láti rà, tà tàbí se òwò won. Orísirísi òwò/isé ni àwon Yorùbá máa ń se láyéàtijó àti lóde-òní, díè lára won nìyí ISÉONÀ:- Yorùbá féràn láti máa gbégi lére, fínfín ara, abbl. Bóyá nítorí òrìsà tí àwon Yorùbá ń bo ló fa èyí. Nínú won ni olóólà wà, tí won ń dábé, ko ilà, bujú, abbl. fún àwon ènìyàn won. Ara isé onà ni sínsín bàtà-ìlèkè, adé oba, gbígbé ère ilé oba/àga oba, abbl. Àwon ìdílé tó ń sisé yìí jé gbajúmò, ara won ni ìran ìrèsé (òkò ìrèsé), Olónà, Làgbàyí, abbl. Níbi tí ó gbàgé wón má ń jé orúko mo ise yìí lára bi Onàwépò, Olónàdé, abbl. ASO HÍHUN:- Èyí tún jé isé pàtàkì kan nílè Yorùbá ó sì wópò sí ààrìn àwon Ìséyìn ní ìpínlè Òyó, àwon ni wón lókìkí jù nínú aso híhun irinsé pàtàkì kan tí won fi ń hun aso yìí ni a mò sí òfì. Onírúúrú nì aso tí wón máa rí hun, bí i sányón Àláárì, òfì òbòró, ijó àárò, Olónà, Etù abbl. Tokùnrin tobìnrin ni ó ń isé yìí, béè gbogbo aso híhun yìí gbílè gan láàrin àwon Yorùbá a ni kíjìpá àti irúfé aso híhun ìmíràn. Ise amówó wolé ni, ó sì ní láárí gidi. ISÉ ÀGBÈDE:- Ise òwò pàtàkì ni isé yìí láàrin àwon èyà Yorùbá. Ó férè má sì í ìlú tí kò sí àgbèdè ní ilè Yorùbá, bóyá nítorí í wá jé mo òrìsà ògùn ni. Orísirísi nnkan ni wón ń se jáde níbe bí okó, àdá, òbe, ìbon, àáké àti ohun ìmíràn tí won ń fi ìrin se. Ó jé isé ti odidi mòlébí kan ń jókòó tì gégè bi oúnje òòjó won. Isé tó ní òótó nínú ni torí ìgbàgbó Yorùbá ni wí pé enikéni tó bá paró nídìí isé àgbède pé òrìsà ògún ni yóò bá onítòún jà. Isiro 2495 6652 2006-12-22T11:15:20Z Loadewole 101 New page: [[Isiro]] Awoyemi, Jolaoluwa]] AWÓYEMÍ JOLÁOLÚWA ÌSIRÒ Àwon Yorùbá ní ònà tí won ń gbà se ìsirò, béè ní àti omokékeré ní ... [[Isiro]] Awoyemi, Jolaoluwa]] AWÓYEMÍ JOLÁOLÚWA ÌSIRÒ Àwon Yorùbá ní ònà tí won ń gbà se ìsirò, béè ní àti omokékeré ní àwon Yorùbá ti ń kó omo won ni ìsirò ní síse. Won yóò ni kí ó máa fi ení, èjì korin, sere bíi Ení bí ení ni omode ńkawó Èjì bí èjì ni àgbàlà ń tayò Èta bi eta e jé ka tárawa lóre Ayò tí ta náà tún jé ònà tí àwon Yorùbá fi máa ń ko ìsirò Yorùbá ni àwon ònà tí wón fi ń se ìsirò won fún àpeere “lé”, “dín”, “àádó”, “èédé”, - jé àwon ònà fún ìfilé àti ìyokúrò ìsirò won. Apeere ìsirò Yorùbá 1 - óókan 10 - èwá 20 - ogún 21 - Òkàn lè lógún (20+1 = òkan lé ni ogún) 26 - èrìndínlógbòn (30-4 = Ogbòn dín mérin) 30 - Ogbòn 40 - Ogójì (20x2 = Ogún méjì) 60 - Ogóta (20x3 ogún méta) 100 - Ogórùn-ún (20x5) = Ogún lónà márùn-ún) 120 - Ogófà (20x6 = Ogún lónà méfà) 50 - àádóta (20 x3 = 10, éwàá dín nínú ogún méta) 200 - Igba 240 - Òjìlélúgba (40+200; Òjì = 40) 300 - Òódúnrún 340 - Òtàdín nírinwó (400-60 = òtà = 60 lógbóta) 800 - Egbèrin (igba merin 200x4) 900 - Èédégbèrún (1000-100 = Ogórùn-ún dín ni Egbèrún 1000 - Egbèrún 1600 - Egbèjo (200x8 = igba méjo 2000 - Egbèwàa (egbàá) (200x10 – igba ní ònà méwàá) 4000 - Egbàajì (2000x2) 6000 - Egbàata (2000x3) 7000 - Èédégbàárin (8000-100 = Ogórùn-ún, dín nínú Egbàárin (800) 10, 000 - Egbàarùn-ún (Egbèrùn-ún àádóta egbèrùn-ún - àádóta òké). Isomoloruko 2496 6654 2006-12-22T11:22:29Z Loadewole 101 [[Isomoloruko]] [[Akinbo, Foluso Temitayo]] AKINBO FOLUSO TEMITAYO ÀSÀ ÌSOMOLÓRÚKO Gégé bí a se so sókè pé oníkálùkù ló ní ìlànà tirè fún àsà kan tàbí òmíràn. Àsà ìsomolórúko ní ilè Yorùbá jé òkan pàtàkì tí wón má a ń fi se ìsàmì tàbí fún omo lórúko. Àwon Yorùbá kì ń dédé so omo ní orúko sá orúko jé ohun pàtàkì ní ilè Yorùbá gégé bí a se so sáájú orúko má a ńfi irú gégé bí a se bí omo hàn tàbí irú òrìsà tí àwon òbí rè ńsìn tàbí ohun pàtàkì tí ó selè nígbà tí wón bí omo náà. Bákan náà wón lè so omo ní orúko láti fi se ìrántí eni kan nínú ebí náà tí ó ti kú. A lè pín orúko ní ilè Yorùbá sí ònà wònyìí. Àmútòrunwá :- Èyí ni orúko tí omo mú tí òrun wá. Irú orúko yìí ń fi irú ipò àti bí a se bí omo náà hàn. Orúko yìí fi ìkúnlè tí ìyá omo náà wà hàn ní ojó tí a bí i. Fún àpeere: Táíwò, Kéhìndé, Ìdòwú, Ìgè, Àìná, Àjàyí, Ìdògbé àti béè béè lo. Àbíso :- Èyí ni orúko tí a fí fún omo yìí ní ojó tí a kó o jáde. Ó yàtò sí àmútòrúnwá nípa pé wón ti lè máa fi àmútòrúnwá pè é láti ojó tí a ti bí i sùgbón àbíso di ojó tí a bá kó omo náà jáde. Fún àpeere: Ayòmíkún, Oládípò, Akíndélé abbl. Oríkì: - Èyí jé orúko tí àwon ebí fún omo yìí. Orúko yìí lè jé àníjé tàbí àkojopò àwon ohun pàtàkì tí òkan nínú àwon ebí náà ti se fún àpeere: Àlàbí, Àbíké, Àyìnlá, Àbèní, Àjoké, Àlàké, Àjàní abbl. Orílè: - Gégé bí oríkì ti se jé ti omo yìí nìkansoso, orílè kì ń se béè rárá. Àwon ebí ni wón fún un sùgbón gbogbo ebí ni ó ń jé orúko náà. ÀSÀ IKÍNI Ohun ìyánu ni ó máa ń jé fún òpòlopò àjèjì tí ó, dé sí ilè Yorùbá tí ó sì ń rí bí a se ń kí ara wa ni àkígbà. Èyí kì ń se pé àwon Yorùbá jé olonraye ènìyàn sùgbón ó ń fi hàn pé wón ní ìfé ara won ni ìkínì se ohun pàtàkì ní ìgbésí ayé Yorùbá. Gégé bí ènìyàn bá se mo ènìyàn kí ń fib í olúwarè se ní èkó ilé sí. Kò sí àsìkò, ìsèlè, isé tàbí ohun kóhun ní ilè Yorùbá tí kò ní ìkíni tirè. Fún àpeere: Ní àárín ojó Ní òwúrò a máa ńkí ènìyàn bá yìí: E kú àárò o – o, Ní òsán: E kú àsán o – o , Ní alé: E kú alé o – o. Kò sí àsìkò tí kò ní ìkíni tirè. Gbogbo isé tí ènìyàn bá ńse ni wón ti ń kí ni pé ‘E kú isé o’ sùgbón àwon isé kán wà tí ìkíni won yàtò bíi : Isé gbénàbénà, isé ode, alágbède, onídìrí, abbl. Kò sí ìseèlè náà ní ilé Yorùbá tí kò ní ìkíní tí a máa ń kí sí ìsèlè náà. Eledumare 2497 6656 2006-12-22T11:38:07Z Loadewole 101 [[Eledumare]] [[Awodele, Oluranti Eunice]] AWODELE OLURANTI EUNICE ÈKÓ NÍPA ELÉDÙMARÈ Yorùbá gbàgbó wípé elédùmàrè ni ó dá ayé àti òrun pèlú gbogbo ohun tí ń be nínú won. Yorùbá sì gbàgbó wí pé kò sí ohun tí elédùmarè kò le se, òhun ni wón fí ń ki elédùmarè wí pé oba àìkú, Oba àtíyìn, aláyé gbelegbele bí eni láyin, Oba atélè bi eni téní, Oba até sánmo bí eni téso, àlorun-làye-alàye-lorùn, olowó gbogbo ti yo omo rè nínú òfìn aterere káríayé. Bí a bá ti ojú inú wò ó á ri wí pé àwon oríkì yìí fib í olódùmarè se jé hàn láwùjo Yorùbá. Ohun tí a ń so ni wí pé òpò ìtàn iwásè ló so wípé bi olódùmarè se dá ayé àti òrun. Èrò Yorùbá ni pé kò síohun ti a lè fi wé elédùmarè nitorí àwon àwòmó tàbí àbùdá rè tó tayo awari èdá. Fún àpeere, elédàá, àlèmí, oun ló ni osán àti òru, olójó òní, òní omo olórin òla omo olórun òtunla omo olorin, ìrèmi omo olorin, òrún ni omo olórin. Yorùbá máa ń so wí pé isé olórun tóbi tàbí àwámárídì ni isé olódùmarè. òrúnmìlà ló fèyìntì, ó wo títítítí ó ní èyin èrò òkun, ero òsà n jé èyin ò mò wí pé isé elédùmarè tòbí. Olódùmarè gégé bí alágbaára láyé àti lórun a dùn ń se bí ohun tí elédùmarè lówó sí a sòro se bí ohun tí elédùmarè kò lówó sí, a lèwí lese, asèkanmákù, ohun tí Yorùbá rò nípa elédùmarè ni wí pé kò sí nnkan tí kò le se àti wí pé ohunkíhun tí ó bá lówó sí ó di dandan kí ó jé àseyorí àti àseyege. Ní ònà míràn Yorùbá tún gbàgbó wí pé olórun nìkan ni ó gbón, ìdí ni ìyí tí Yorùbá fi máa ń so omo won ní Olórungbon elédùmarè rí óhun gbogbo, ó sì mo ohun gbogbo arínúríde, olùmòràn okàn. Yorùbá gbàgbó wí pé ojú olórun ni sánmò Yorùbá so wí pé amùokùn sìkà bí oba ayé kòrí o, Oba òrùn ń wò ó, ki ni è ń se ní kòkò tí ojú oba òrun kò tó. Yorùbá gbàgbó wí pé elédùmarè ni olùdájó ìye ni wí pé elédùmarè ni adájó tó ga jù láyé àtòrun, òun ni oba adáké dájó, àwon òrìsà ló, máa ń je àwon orúfin níyà sùgbón olorun ló ń dájó. Bí àpeere ní ìgbnà kan láyé ojóun àwon òrìsà fèsùn kan òrúnmìlà níwájú elédùmarè, léyìn tí tòtún tòsì won rojó tán elédùmarè dá òrunmìlà láre. Odù ifá kan o báyìí wí pé Òkánjúà kìí jé kí á mo nnkanán-pín, adíá rún odù mérìndínlógún níjó tí wón ń jìjà àgbà lo ilé elédùmarè, nìgbà tí àwon omo irúnmolè mérìndínlógún ń jìjà tani ègbón tan i àbúrò, wón kí ejó lo sí òdò elédùmarè, níkeyìn elédùmarè dájò wí pé èjìogbè ni àgbà fún àwon Odù yókù. Yorùbá gbàgbó wí pé onídájó ododo ni elédùmarè ìdí nì yí tí Yorùbá fi máa ń so wí pé olórun mún-un tàbí ó wa lábé. Pàsán elédùmarè Ní ònà míràn Yorùbá gbàgbó wípé ota àìkú ni elédùmarè Yorùbá máa ń so wípé rèrèkufè a kì í gbó ikú elédùmarè. Ese ifá kan ìyen ni ogbè ìyèfún so fún wa wí pé: - Rèròfo awo àjà ilè Ló dífá fún elédùmarè Tí ó so wí pé won ò ní gbó ikú re laalaa. Ní àkótán Yorùbá gbàgbó wí pé oba tó mó Oba tí je ni èérí ni elédùmarè ń se. Òun ni àwon Yorùbá ń pè ní alálàfunfun òkàn àwon Yorùbá gbàgbó wí pé bí àwon ángélù ti jé olùrànlówó fún elédùmarè lóde òrùn béè náà ni àwon òrìsà jé orùrànlówó fún elédùmarè lóde ayé. Awon òrìsà wònyí sì ni wón jé alágbàwí fún àwon ènìyàn lódè elédùmarè. Eto Inawo 2498 6664 2006-12-22T12:22:20Z Loadewole 101 [[Eto Inawo]] [[wo Itan Atijo naa]] [[Ajayi, Emmanuel Oludare]] AJAYI EMMAUNEL OLUDARE ÈTÒ ÌNÁWÓ Sé Yorùbá bò wón ní “Se bó o ti mo eléwàà sàpón. Ìwòn eku nìwòn ìté.” Won a sì tún máa pa á lówe pé “ìmò ìwòn ara eni ni ìlékè ogbón nítorí pé ohun owó mi ò tó ma fi gògò fà á, í í já lu olúwarè mólè ni” Láyé òde òní, àwon òdó tilè máa ń dásà báyìí pé “dèédèé re, ìgbéraga ni ìgbérasán lè.” Wón máa ń so èyí fún eni tí ó bá ń kojá ààyè rè ni. Gégé bí òro ogbón kan se wí pé “ni àtètékóse ni òrò wà,” béè náà ni ètò ti wà fún ohun gbogbo láti ìpilèsè wá. Ètò ní í mú kóhun gbogbo rí rémú. Olorun ògá ògo to da ayé. Ó fi eranko sígbó {àwon olóró}. Ó tún fi eja síbú. Ó fi àwon eye kan sígbó. Ó fi àwon mìíràn sílé. Àdìmúlà bàbá tó ju bàbá lo tún fi ààlà sáààrin ilè, omi òkun, àti sánmò. Ohun gbogbo ń lo ní mèlò-mèlo. Bàbá dá àwa omonìyàn kò fi ojú wa sí ìpàkó. Kò fi esè wa sórí kí orí wá wà lésè. Elétò lOlórun gan-an. Kíni ètò? Ètò jé ònà tí à ń gbà láti sàgbékalè ohun kan tàbí òpòlopò nnkan lójúnà àti mú kí ó se é wò tàbí kó se é rí tàbí kó dùn ún gbó sétí. A sèdá orúko yìí gan-an ni. Ohun tí a tò ní í jé ètò. Èwè, ìnáwó ni ònà tàbí ìwà wa lórí bí a se ń náwó. Ohun pàtàkì ni láti sètòo bí a óò se máa ná àwon owó tó bá wolé fún wa. Ní àkókó ná, èyí yóò jé kí á mo ìsirò oye owó tó ń wolé fún wa yálà lósè ni o tàbí lósù, bí ó sì se lódún gan-an ni. Bákan náà, yóò tún mú kó rorùn fún wa láti mo àwon ònà tí owó náà ń bá lo. Síwájú síi, ètò yóò ràn wá lówó láti le ní ìkóra-eni-níjàánu lórí bí a se ń náwó wa. Bí a bá ti mú ìsàkòtún tán, tí a tún mú ìsàkòsì náà, ìsàkusà ni yóò kù nilè. Tí a bá yo ti ètò kúrò nínú ojúse ìjoba pàápàá sí ará ìlú, eré omodé ni ìyókù yóò jé. Gbogbo àwon eka ìjoba pátá-porongodo ló máa ń ní àgbékalè ìlànà tí won yóò tèlé lati mo oye owó ti won n reti ati eyi ti won óò na bóyá fún odidi odún kan ni o tàbí fún osù díè. Èyí ni wón n pé ní ‘ÈTÒ ÌSÚNÁ’ Ìdí nìyí tó fi se pàtàkì fún gbogbo tolórí-telémù, tònga-tònbèrè ki kúlukú ní ètò kan gbòógì lónà bí yóò se máa náwó rè. Yorùbá bò wón ní, “eku tó bá ti ní òpó nílè, kì í si aré sá. Bí a bá ti se àlàkalè bí a óò se náwo wa yóò dín ìnákùùná kù láwùjo wa. Ìnáwó àbàadì pàápàá yóò sì máa gbénú ìgbé wo wá láwùjo wa. Mo ti so léèèkan nípa àwon eka ìjoba métèètà orílè èdè yìí tí wón máa ń sètò ìnáwó won. Àwon wo ló tún ye kó máa sètò ìnáwó? Àwon náà ni àwon òsìsé ìjoba, àwon onísòwò, àwon omo ilé-ìwé, níbi àseye. Àwon òsìsé ìjoba gbodò sètò ìnáwó won kó sì gún régé. Ìdí ni pé, èyí ni yóò jé kí owó osù won tó í ná. Eni tó ń gba egbèrún méwàá náírà lósù tí kò sì fi òdiwòn sí ìnáwó rè nípa títò wón léseese le máa rówó sohun tó ye láàákò tó ye nígbà tí ó bá ti náwó rè sí àwon ohun mìíràn tó seése kó nítumò sùgbón tí kì í se fún àkókò náà. Irú won á wá má ráhàn owó tósù bá ti dá sí méjì tàbí kí wón je gbèsè de owó osù mìíràn. Síwájú sí i, àwon onísòwò gbódò máa sètò to jíire lórí ìnáwó won. Nípa síse èyí, won óò ni ànfààní láti mò bóyá Oláńrewájú ni isé won tàbí Oláńrèyìn. Níbi tí àtúnse bá sì ti pon dandan, “a kì í fòdù òyà sùn ká tó í nà án ládàá,” won kò nì í bèsù bègbà, won óò sì se àtúnse ní wéréwéré. Àwon omo ilé-ìwé gan-an gbodò mò pé ká sètò ìnáwó eni kì í sohun tó burúkú bí ti í wù kó mo. Gégé bí omo ilé èkó gíga, béèyàn bá gbowó fún àwon orísirísi ìnáwó láti ilé lórí èkó eni, ó seése kí irú eni béè máa ná ìná-àpà tó bá dé ààrin àwon elegbée rè. Irú won ló máa ń pe òsè tí wón bá ti ilé lódò àwon òbí won dé ní ‘Ose ìgbéraga’ Èyí kò ye omolúàbí pàápàá. Ó sì ń pè fún àtúnse. Síse ètò tó gúnmó lórí ònà tí à ń gbà náwó kò pin sí àwon ònà tí mo sàlàyé rè sókè yìí. Mo fé kó ye wá pé a le sètò ìnáwó wa níbi àwon orísisi ayeye bí ìsomolórúko [tàbí ìkómójáde], ìgbéyàwó, oyè jíje, ìsílé, àti ìsìnkú àgbà àti béè béè lo. Yóò ràn wá lówó láti fi bí a se tó hàn wá ká le mo ohun tí a óò dágbá lé níbi irúfé àseye tí a bá fé í se. Nípa béè a ò ní í sí nínú àwon tó máa ń pa òwe tó máa ń mú kí won kábàámò nígbèyìn òrò. Òwe won ni, “rán aso re bí o bá se ga mo.” Èyí tí won ì bá fi wí pé “rán aso re bí o bá se lówóo rè sí.” Bí eni tó ga bá rán aso rè ní ‘bóńfò’ bó se lówó mo ni, kò sì fé í sàsejù. Irú eni béè le ti mò pé alásejù péré ní í té. Bí a bá wá fé láti sètò ìnáwó wa, ó ye ká mò pé ìtòsè ló lÒyòó, Oníbodè lo làààfin, enìkan kì í fi kèké síwájú esin. Iwájú lojúgun í gbé. Ìnáwó tó bá se kókó jùlo tó sì ń bèèrè fún ìdásí ní kíákíá ló ye ká fi síwájú bí a se ń tò ó ní eseese. Bí a bá wá kíyèsí pé ètò tí a là sílè ti ju agbára wa lo, e jé ká fura nítorí pé akéwì kan wí pé: “E fura óò! E fura óò! Páńsá ò fura Páńsá jááná Àjà ò fura Àjá jìn Ońlè tí ò bá fura Olè ní ó ko o…” Igbeyawo 1 2499 6658 2006-12-22T11:56:24Z Loadewole 101 New page: [[Igbeyawo]] [[Ola Taiba Laitan]] 2. OLA TAIBA LAITAN ÈKÓ ÀSÀ ÌGÉYÀWÓ Àsà igbeyawo jé ònà lati sin omobìnrín ti o ti bàlágà lo síle ok... [[Igbeyawo]] [[Ola Taiba Laitan]] 2. OLA TAIBA LAITAN ÈKÓ ÀSÀ ÌGÉYÀWÓ Àsà igbeyawo jé ònà lati sin omobìnrín ti o ti bàlágà lo síle okunrin fún ìgbè ayé titun. Orisirisi ìlànà nì o ro món àsà ìgbéyàwó. Àwon ìlànà bi Àbàsílè, sise iwadi, Alarinà ìdí owe, isihun, ìdána. Ekún ìyàwó ati ètò ìgbéyèwó ti yoo se ikadi gbogbo eto nílè. Àbáálè jé ohun pàtàkì tí o gbódó jé oko ìyàwó lógún. Eyí tumon sì wípé, oko ìyàwó ti gbódó maa fi ara balè ni règbèrégbè ibi ti o ti fé se ìyàwó. Fifi ojú balè lórí ònà láti súmón irú obinrin tí o fe fi saya. Iwadi síse tún jé okan pàtàkì lórí àsà ìgbéyàwó síwájú ohun gbogbo, oko ìyàwó gbódò se iwadi ti o jinlè layika àti àyídà ibi ti o ti fé toro ìyàwó. Irú iwadi yìí gbódó menuba irú ìdílé tí ìyàwó tiwá’. Irú ìran ti ìyàwó ti jáde àti gbogbo ìtàn ìsèdálè ile ìyàwó. Ni kété ti iwadi bá ti yanjú. Narina yoo bèrè isè re ni sise. Alarina ni yoo dúró gégé bi alagboroso laarin oko ati ìyàwó títítítí òrò yoo fi yanjú tán. Ìdí tún jé òkan pàtàkì tí o maa n jeyo nínú àsà ìgbéyàwó. Oko ko gbódò se iyemeji lórí ìyàwó re. Oko si gbódò maa se ojúse tí o ye fún awon òbí ìyàwó ojúse bi isu oju Odun fúnfún àwon òbí ìyàwó. Àkùko ti o dara lasiko fún àwon àna. Eleyìn yoo fi oko lókàn bale lórí ìyàwó re. Yorùbá bo wón ni bi Oko ba mojú aya tan, alarina a yèbá. béè gégé ni òrò ìsíhùn tàbí ijohen jé nínú àsà ìgbéyàwó. Léyìn òpòlopò atótónu, oko yoo ba ìyàwó sòrò papo lórí ero okàn re láti mon ero ati ete okan ìyàwó. Tí ifá enu ìyàwó ba ti fore, Oparì, Óro buse. Ìdána ni ìlànà ti o tèlé ijohen nínú àsà ìgbéyàwó. Léyìn tì ìyàwó bat i faramon oko re kí ìdána gberaso lókù. Ìdílé oko ati ìyàwó ni won saaba maa n sètò lórí oro Ìgbéyàwó omo won. Gbogbo erù ìyàwó ni o gbódò pé sínú ohun ètò ìdánà. Àwon ounidana bi ìyò, isu, oyin, ìrèké ati aadun. Èyìn ìdána ni o ku ekú ìyàwó. Eleyi se pàtàkì nìtori ojó ayò ni o maa n je fún toko taya. Ìyàwó yoo sun ekú yìí lati fi èrò Okan re hàn lórí ile oko ti n lo. Ìyàwó yoo si tún banújé wípé ohun fi ile bàbá ohun sílè. Àkókò ìgbéyàwó ni yóò se ikadi gbogbo ètò ìgbéyèwó nìle. Nì àsìkò yìí ni ìyàwó yóò gbèra lati tèlé oko re. Àwon ebí ìyàwó yoo fa omo won le mònlébí oko lówó tì ijó ati ìlù yóò sì gbéra so. Ní ikadì, fún gbogbo àlàyé àti apeere tí a ti se síwájú yìí, fi hàn wá wípé àsà ìgbéyàwó ayé àtijó je asa ti o dara púpò ati lati maa lo Eko Nipa Atijo 2500 6660 2006-12-22T12:01:28Z Loadewole 101 New page: [[Igba Atijo]] [[Sosan Ibidun Asisat]] SOSAN IBIDUN ASISAT ==Èkó ìgbà àtijó== èkó ìgbà àtijó jé èkó tí ó tí wà ní ìgbà àwon b... [[Igba Atijo]] [[Sosan Ibidun Asisat]] SOSAN IBIDUN ASISAT ==Èkó ìgbà àtijó== èkó ìgbà àtijó jé èkó tí ó tí wà ní ìgbà àwon bàbá ńláa wa. Èkó ìgbà àtijó ni ìmòràn láti òdò àwon àgbàlagbà ní àgbègbèe wa, bí ase wùwà láwùjo. Atún le nì èkó àtijó ní àwon ìtàn àdáyé bá tí àwon àgbà fé kú se àmúlò lórí rè. Àwon òmòwé gbàgbó pé èkó ìgbà àtijó ni ohun tí àwon bàbálá wa imò tí kò ní ìkosílè èkó ìmòràn ìtòsónà ìbéèrè lórí ohun tí ó bá rú won lójú. Orísírísìí èkó ìgbà àtijó ni aní ní àwùjó Yorùbá èkó ilé, èkó bí asé ń kíni, èkó ìwà láwùjo, èkó bí asé ń bá àgbà sòrò ekó bí ase ń se àséyorí èkó bí ase ń bámi sòrò, èkó ìmòràn lórí yíyàn aya, èkó bí ase ń sé ìmótótó àti béè béè lo. Yorùbá bò wón ní ìmò tótí borí àrùn gbogbo léyìn èyí ni ìwù gégé bí èdá, Orísírísìí èdá ènìyàn ló wà pèlú wón. Ohun tí táyé, se, omókéhindé lè máa wun rú è. Awon omo tí a tó ni ilé kan náà, ìwà won kò le dógba. Ìwá dàbi omo Obìnrin tó lo ilé oko. Nígbà tí ó bá lo awón òbí rè wu ni mori to mama mu iwu lo, ìwà loba àwúre, Obìnrin tí kò bá ní ìwà rere ní ilé oko kò lèe gbádàn oko àti àwon mòlé bí oko re. Bí omo Obìnrin bá ní ewà tí kò bá sí ni ìwà, kòlè gbádùn ilé okorè. Bóse wà fún okùnrin ni ó wà fún Obìnrin, Okùnrín gbódò wùwà rere sí aya rè kí ìfé won lè so èsó rere. Ìgbó ara eni yé gbódò wà láàárín àwon méjèjì tí ìfé bá wà ní wón file bí omo àrídunnú nítorípé wón á fi emu kan tó àwon omo won. Ìfé yíì yóó je kí ilé won dùn kó lá rinrin lawujo. Èkó Ilé:- Yorùbá gbàgbó pé ilé làáwò kí àtó só omo lórúko, èkó ilé se pàtàkì ní àwùjo tí omo bá jí ní òwúrò dandan ni kí ó kí àwon òbí rè, kíkí yíì pín sí ònà orísìrísìí, ìkíni tàárò tòsán àti ti ìkínni alé. Èkó Ìwà Láwùjo:- Ìwà rere ni èsú ènìyàn, ìwà tí a báwù ni omo wá máa débá, tí abá bí omo tí a kò kó bí ase wùwà, won béè maá sìwàwù láwùjo ni. Bíbà àgbàlagbà sòrò, lára ìwà ni síse àse yorí, lára ìwà ni bíbá ara eni gbélé láì sí ìjà. Lára ìwà ni, Yorùbá bò wón ní ínú dúndún ní yíò yo obì lápó. Tí oko àti aya báwà tí kò bá sí ìwà won á lè bá ra won gbé, ìyàwó láti mo ìwà oko, oko láti mo ìwà ìyàwó, lára ìwà ni ìfé wà. ìfé ni àkójá òfin tí kò bá sí ìfé a ò lè se àse yorí láàárín mòlébí agbódò ní ìwà èyí tólè mú ilé tòrò, àgbà ilé gbódò ní ìwà kí ilé má baà tú ká. A tún lè se orísirísìí ìwádìí nínú èkó ìgbà àtijó, fífi ohun àtìjó bèrè. Eledumare 1 2501 6662 2006-12-22T12:17:23Z Loadewole 101 [[Eledumare]] [[Ayorinde, Olumuyiwa Samuel]] AYORINDE OLUMUYIWA SAMUEL EKO NIPA ELEDUMARE Àwon onímò ìjìnlè nínú èkó èsìn kírísítì á maá wí pé “Kí Májèmú ó tó dé ní Májèmú ti wà” èyí jásí pé maájèmú tí à kò ko sílè ti wà kí èyí tí à ko sílè tó dé. A lè fi èrò àwon Yorùbá nípa olódùmarè wé èrò àwon onímò ìjìnlè nínú èkó èsìn kirisiti yìí. Kí ìlàjú àti èsìn ìgbàgbó to mó òrò tí àńlò ní ló lóó yìí ní Olórun wa, àwon Yorùbá ti ńlò òrò bí olódùmarè, Elédàá, Oba Òrun, Ògá Ògo, Alábàláse, Atérerekáyé, Oba Arínúróde, Oba Olùmòrò okàn, Alèwílèse, Oba Adákédájó, Òyígíyigì, Oba Àìrí, Oba Àwàmárídì àti béè béè lo. Bí abá sì gbó tí àwon Yorùbá bá so pé ‘Orí mo ò’ tàbí ‘Olójó-òníò’, Olódùmarè ni wón ń pè ní ‘orí’ èyí tí o dúró fún elédà orí àti olójó-òní, èyí tí ó dúró fún eni tí óní ojó òní. Njé kí ni ìdí rè tí àwon Yorùbá fi ń lo orí sirísi orúko wònyí fún Olódùmarè? Bí abá ka májèmú ti láéláé lákàyé, a ó rí i pé àwon omo Heberu pàápàá kò dá a láse láti má a pé orúko Olórun won. Wón gbà wí pé Olórun tóbi ju gbogbo èdá lo, ósì jé eni tí wón gbódò má a bu olá fun àti nítorí náà wón wá orúko mìíràn tí wón ńlò dípò orúko rè gan an. Èyí tí ó se pàtàkì jùlo nínú orúko tí wón ńlò dípò olórun ní “YAAWE” Èrò okàn àwon Yorùbá ni pé Olórun tàbí Olódùmarè tó bi púpò ó sì ju enikéni lo àti nítorí èyí kò ye kí wón má a la orúko mó O lórí bí wón tí ń se sí egbé àti ogbà wón. Láti bu olá fún-un àti láti fi ìteríba wón hàn fún-un, wón ń fi isé owó rè pè é. wón ání Elédàá èyí ni eni tí ó dá òrun àti ayé; Òyígíyigì, èyí ni eni tó tóbi tóbè géé tí kò sí ohun tí àlè fì wé. Oba Àwámárìdí, èyí ni eni tí akò lè rí ìdí iséerè. Alábàláàse, èyí ni eni tó òní àbá àti àse; Bàbá; èyí ni bàbá gbogbo èdá inú ayé; Ògá ògo, èyí ni eni tí óní òrùn èyí tí ó jé ògó èdá, tàbí nígbà mìíràn a lè túmò rè sí eni tí ògo tàbí ìgbéga èdá ńbe lówó rè; Atérerekáríayé, èyí ní eni tí ó tóbi tí ó sì ni gbogbo ayé ní ìkáwó rè, Bí àba sì tún gbó nígbà míràn tí àwon àgbàlagbà ńlo àwon òrò bíi ‘Èdùmàrè’ tàbí wón ńlo àwon òrò bíi ‘Olú’olódùmarè kan náà ni wón ńtóka sí. Àwon àgbàlagbà á máa so pé “Àsegbé omo Èdùmàre, Mo ló dàsegbé À se gbé omo Èdùàrè Òhun tí àkólé yìí tóka sí ni pé ohun tí omo Èdùàrè, èyí tí ó dúró fún ohun tí Olódùmarè bá ti se àse gbé ni. Àwon Yorùbá sì maá ń pò we nígbà míràn pé “ohun tí olófin ayé bá wí náà ni Olófinòde òrun ń gbà; Olódùmarè kan náà ni wón ń pè ní Olófin. Olófin ni orúko tí a fún àwòkò tí ó kókó joba ní Ilé-Ifè. Léyìn rè ni àwon tí à ń pè ní Ooni bèrè sí í je Oba. Àwon Yorùbá gbàgbó pé òun nìkan leni tó lè sojú won, kí ó sì bá Olódùmarè sòrò. Olófin lágbára àti àse lórí àwon ènìyàn rè gege bí olódùmarè ti ní agbára àti àse lórí àwon ènìyàn rè, gégé bí Olódùmarè ti ni agbára àti àse lórí èdá ayé àti ti òrun Olódùmarè kan náà làwon Yorùbá ń pè ní Olófin - Òrun. Fún ìdí èyí Elédùmarè jé enití ó dá ayé tí ósì da òrun, ohun sin i baba ohun gbogbo Itan Atijo 2502 6663 2006-12-22T12:20:37Z Loadewole 101 New page: [[Eto Inawo]] [[Lasisi Isiaka Abiola]] LASISI ISIAKA ABIOLA ÈTÒ ÌNÓŃWÓ Nínú èdè Yorùbá ìnónwó túmò sí ayeye síse Ayeye síse yìí le ... [[Eto Inawo]] [[Lasisi Isiaka Abiola]] LASISI ISIAKA ABIOLA ÈTÒ ÌNÓŃWÓ Nínú èdè Yorùbá ìnónwó túmò sí ayeye síse Ayeye síse yìí le jémó tí ìbílè, ó sì le e je mó ayeye sańpónná. Orísirísi ni ìnónwó tó jemo èsìn ìbílè gégé bí àpeere: ìnónwó odun egúngun, ìnónwó odún ifá, ìnónwó odún yemoja, ìnónwó odún sàngó, inowó won lólókan-òò-jòkan pèlú àsìkò tàbí ìgbà tí a máa n se wón. Bákan náà, ni ìnónwó tó jemo ayeye sánpónná tàbí lásán náà wà. Àpeere - ìkómojáde, ìsínlé, ìgbéyàwó, ìsìnkú àgbà, ìwútè, ìsodi-òmìnira àti béèbéè lo, tó sì jé pé pèlú ètò la se má gbéwon kalè kó bá le è rí bí a ti fé kórí lóú omo aráyé tó bá wá sí ibi ìnónwó náà. Oúnje tó gbajúmò jù tí won máa ń lò ní ibi ìnónwó odún egúngún ni òlèlè àti èko jíje. Ìdí nìyí tí won fi máa ń korin pé: Ibi o gbó’lèlè dé Ní o jódé Ibi o gbó’lèlè de Ní o jódé Máse jíjó eléyà d’ódò mi Ibi o gbé Òlèlè dé Ni o jódé. Ìgbàgbó àwon tí ó ń korin yìí nip é kí egúngún tó jáde, ó gbodò ti dáná òlèlè àti èko jíje fún òpòlopò ènìyàn tó wá sí ibi odún àti àwon tí kò le e wa kó tó gbé egúngún jáde kí àwon eni tó jeun ní ibi odun náà le è fún-un ní owo tàbí èbùn mìíràn. Odidi ojó meje ni won máa n yà sótò fún ayeye odún egúngún. Yàtò sí odún egúngún, orísirísi odún ìnónwó tó jemó ti ìbílè ló tún wà bí i ìnónwó odún Orò, ojó métàlélógún ni wón máa ń ya sótò fún-un. Bákan náà ni ìnónwó odun sàngó, Oya, Yemoja náà kò gbéyìn rárá káàkiri ilè káàárò -oò-jíre pátápáta. Ní kété tí aláboyún bá ti bímo láti máa mo ojó ìnónó ní ilè Yorùbá. Tó bá jé Okùnrin ojó keje, tó bá sì jé obìnrin ojó kefà ní ètò ìnónwó rè yóò wáyé. Lóde òni èsìn àjòjì ti ń yí àwon ojó ìsomo’lórúko padà. Àwon nnkan tí a nílò ni ibi ìnónwó náà nìwònyí: Obì, orógbó, Oyin, otí àgbà [sìnáàpù], ataare, àti béèbéè lo láti fi súre fún omo k’ayé rè le è dùn bí àwon bàbá àti ìyá rè se pé. Yàtò sí àwon nnkan ìsúre a tún nílò àmàlà àti obè, tó jíire pèlú orísirísi otí tí àwon alábase, ebí, òré àti òtòkùlú ìlú bá fé mu ní ibi ayeye ìkómojáde náà. Ìnónwó omo kíkó máa ń dùn gan nítorí pé òpòlopò àwon elégbéjegbé tàbí irò-sírò ni won yóò wà ni ìsòrí - ìsòrí ti àwon amúlùúdùn yóò sì máa dún ní kíkan-kíkan láti òwúrò títí di alé kedere. Òkò àti ìyàwó t’óbímó yóò sì máa yo orísirísi aso láti fí ìdùnnú hàn sí aráyé. Ní ilè Yorùbá, a féràn ìnówó síse jú gbogbo nnkan lo tó jé pé owó ìnónwó kì í wón wa sùgbón bí abá fé san owó iléèwé omo á di tìpá-tì-kúùkù. Itan Aye Atijo 2503 6665 2006-12-22T12:26:22Z Loadewole 101 New page: [[Itan Aye Atijo]] [[Abioye Omowumi]] ABIOYE OMOWUMI ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ Ìtàn jé àwon òrò tàbí ìrírí tí àwon baba ńlá wa so tàbí ko s... [[Itan Aye Atijo]] [[Abioye Omowumi]] ABIOYE OMOWUMI ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ Ìtàn jé àwon òrò tàbí ìrírí tí àwon baba ńlá wa so tàbí ko sílè kí won ó tó fi ayé sílè. Òpòlopò ìtàn ayé àtijó ló jé àtenudénu nítorí pé ní àkókò tí won selé, kò tí ì sí mòn ón ko mòn ón ka. Òkan lára àwon ìtàn náà ni ìtàn on bi wón ti se te ilé-ifè dó. Gégé bí ìtàn àtenudénu tí mo gbó. Àjàlórun àti Agbonìrègún ni wón jìjo wà ní àjùlé òrun fún òpòlopò odun. Nínú òkùnkùn biribiri sì ni àwon méjèèjì wà. Ní ojo kan. Àgbonnìrègún so fún Àjàlórun pé òhun fé mo bí ó ti se rí. Àjàlórun so fún un wípé ó ní agbára láti pàw fún ohun kóhun, Àgbonnìrègún sì pàse pé kí ìmólè kí ó wà. Nígbà tí ìmólè dé, èrú ba Àgbonnìrègún nítorí pé ó rí ojú Àjàlórun tó béè tí ó fé kárò lórun fún Àjàlórun. Nígbà ti Àjàlórun fún un ní àyè láti wá sí ayé, Àgbonnìrègún rí i wí pé omi ni ó wà ni ibi gbogbo, èyí fún un ní ìdíwó láti se ohun tí ó fé se. Ó padà sí òdò o Àjàlórun ní òkè òrun. Ìgbà náà ni Àjàlórun tó rán Obàtálá wá sí ayé. Ó fún un ní ígbá, Alágemo, Àkùko Adìye, Eyìn, Èwòn ati Erùpè. Ní ojú ònà ìsatú òrun sí ìsálayé, Èsù tàn án je, ó fún un ní emu mu, ó sì sùn lo fon fon. Àkùko tí ó mú dání padà sí òrun, ìgbà náà ni Àjàlórun wa pe ìpàdé pé tani ó tún fé lo sí ayé. Gbogbo won ni wón pa lóló, ní ìgbèyìn, Àgbonnìrègún gbà láti lo te ilé ayé dó. Ó wá lótìtóó ó dà erùpè sílè léyìn ìgbà tí ó fi èwòn rò wá. Àkùkò tí ó mú dání sì bèrè sí tan erùpè náà ká. Ibi tí erùpè náà bat í ta sí á di ilè ti ó le. Báyìí ní ó té ilè. Gégè ìtàn náà se wí, Àgbonnìrègún nìkan kó ni ó dá wá sáyé, ni ìgbà tí ó ń bò, àwon òrìsà wá pèlúu rè. Itumò òrìsà ni àwon tí orí sà pò. Nígbà tí wón dá ayé, àwon òrìsà wònyí bèrè sí jayé bí ó ti wù wón. Èsè e won pò tó béè tí Àgbonnìrègún fi ké sí won, Ó bá won so òrò nípa Àjàlórun, ohun tí ó fi parí òrò o rè nip é, gé won mò pé, òrun ni ó mo eni tí yóò là. Ìdí nìyí tí wón fi yí orúko Àgbonnìrègún padà sí Òrúnmìlà. Àwon òrìsà wónyí ko yípadà kúrò nínú èsè e won Èyí ló mú kí “Orúnmìlà múra láti padà sí òrun nítorí pé èsè àwon òrìsà náà ti pò jù. Ní ìgbà tí ojó o títo rè é pé, àwon òrìsà ń sìn ín lo wón dé ìdí igi òpe kan, ibè ni òrúnmìlà ti sa èkùró mérìndínlógún, ó kó o fún àwon òrìsà náà. ó so fún won pé, ní ìgbà tí wón bá fé bá òhun sòrò, kí wón ba èkùró tí ó pè ni Ifá ní gbólóhùn. Èyí ni wón ń pè ní ìmò Ifá. Mole so wí pé kò sí ohun tí ó ń jé èsìn Ifá bí kò se Ìmò Ifá. Ìtàn yí fi agbára àti títóbi Olórun (Àjàlórun) hàn. Ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fin í ìbèrù olórun. Olúkúlùkù ni ó ní ònà tí wón ń gbà sin Àjàlórun. Ìtàn náà tè síwájù pé, nígbà tí Àgbonnìrègún tí wón yí orúko rè padà sí Òrúnmìlà lo tán, àwon òrìsà wònyí túbò ń dá èsè mó èsè sí i ni. Lójó kan, wón so fún Àjàlórun wí pé, kí ó fi owó mú òrun kí àwon náà sì máa darí ayé. Àjàlórun rò wón títí sùgbón wón ní àwon náà fé dán agbára àwon wò. Ni Àjàlórun bá fi wón sílè, ní ìgbà tí á fi di ojó ìkejo, ilè ti gbe, ohun gbogbo tí wón gbin ti kú sí inú oko. Àwon odò kékèké ti gbe béè ni àwon odò ńlá ńlá pèlú. Ìyàn mú, kò sí omi béè ni kò sí ohun jíje, ìgbà náà ni àwon òrìsà náà tó padà sí òdò o Àjàlórun láti lo tuba. Léyìn èyí ni ohun gbogbo tó padà sí ipò. Ìtàn síso ní ayé àtijó wà fún ogbón kíkó àti òye Ogun Jija 2504 6666 2006-12-22T12:30:39Z Loadewole 101 New page: [[Ogun Jija]] [[Salau, Idiyat Oluwakemi]] SALAU IDAYAT OLUWAKEMI (ÀSÀ YORÙBÁ) ÈTÒ OGUN JIJA NÍ ILÈ YORÙBÁ Ní ayé àwon baba-ńlá wa ogun jíyà se pàtàkì p... [[Ogun Jija]] [[Salau, Idiyat Oluwakemi]] SALAU IDAYAT OLUWAKEMI (ÀSÀ YORÙBÁ) ÈTÒ OGUN JIJA NÍ ILÈ YORÙBÁ Ní ayé àwon baba-ńlá wa ogun jíyà se pàtàkì púpò. Orúko mìíràn tí à ń pe ogun láyé àtijó ni ‘ìgbé. Ogun yìí sì ni a fi i mo ìlú alágbára yàtò sí ìlú tí kò lè dá owó wú. Bí ìlú kan kò bá sì dá ara rè lójú tán kò ní í sígun láti lo kolu ìlú mìíràn, nítorí ohun tí ó wà léyìn òfà ju òjè lo. Awon baba-ńlá wa mo bí Ogun ti le tó ni wón se ń pa á l’ówe pé mà pa mà mú I’à á bá re ogun, òhún ni ìketa í bá ni. Ogun lè jé ogun àdúgbò si àdúgbò, ìletò sí ìlètò, ìlú sí ìlu, tàbí orílé-èdè sí orílè-èdè. Nínú irú ogun yìí, Orísi nnkan ìjà olóró tí ó bá wà lówó tòtún tòsì àwon oníjà béè ni yóò lò, tí òkan kò sì ní í bìkítà fún èmí tàbí dúkìá èkejì. Irú ìjà báyìí lè tú ìlé, ìlú tàbí orílè-èdè bí ogún bá lo rópá. Ó sì lè so àwon ènìyàn di erú. Orísìírísìí ni àwon nnkan tí ó lè fa ogun àjàdijú bíi gbógbé sùnmòmí, òtè èmí ìlara, ìjà ààlà, ìjà ìlè, fún igi owó bí obì, òpe òronbó abbl. Nígbà mìíràn a lè sígun láti lè fi pa enu olóyè ogun kan mó tàbí láti fi kó ìlú lógbón kí wón lè sinmi agbaja. Ìgbà mìíràn awon jagunjagun, tí ó lágbára lè féé fi agbára won hàn nípa sísígun tí ìlú mìíràn. Àwon mìíràn sì tilè ń sígun bí òdá owó bá féé dá won. Bí ó bá ti di dandan pé wón gbódò sígun, ohun kìíní tí wón gbódò se ni kí wón dífá ogun. Awon baba-ńlá wa kì í sígun làìdífá. Wón gbà pé ifá ni yóò so bí òhún yóò ti ri. Bí ifá bá ní ònà kò tíì la, won kò ní í lo. Bí ifá bas ì ní ònà ti là ó di kí wón gbéna nìyen sùgbón tíí ifá ni ònìkò là, se tíí ó sì jé ogun ti won kò gbódò máá lo dadan ni kú wón bèèrè lówó ifá ohun tí won yóò se gégé bí ètùtù táti ja àjà ségun. Yàtò sí èyí, kò sí ogun tí wón lè si láì ètùtù tí ó tó kí wón tóó síi. Wón gbódò bo ògún àti Èsù kí wón to gbéra. Léyìn èyí, wón gbódò jé ki terútomo láàrin ìlú mò pé ogun ti ija. Èyí kì í se fí fi ariwo polongo, kí àwon òtá má baà mò kí wón sì ti múra sílè dè won l’áyé àtijó ìran àwon Èsó ìkòyí olúgbán àti Arèsà ní í máa sáábà pò nínú àwon jagunjagun, nítori ìran won níí ti í jagun. Àwon ìkòyí ni a máa ń kì bayìí pé: Èsó ìkòyí omo erù ofà Omo agbójó ogun béso s’ára, Àrònì gbójó ogun sòdí wùyèwùyè Omo Èsó ìkòyí tó gbòfà léyìn Ojo ló se Iwájú gangan-an gan. L’okùnrin fi i gb’ ota. Ààre ònà-kakenfò ni olóyè ogun tí oyè rè ga jù ní ilè Yorùbá. Ní ayé àtijó. Ààre kò gbodò gbé pò pèlú Aláàfin l’ode Òyó. Eni tí ó bá sin i agbárajù láti kojù ìjàkíjà tí ó bá wíyé ni ó máa ń je o yè yìí lára àwon olóyè ogun tí ó kù ni ìwònyí: Jagun-Jagun ìlú àti jagun ònì ni a ń pè ní Jagùn-nì, Balógun, Òtún Balogun òsí, balógun Asípa, Balógun, Èkerin Balógun, Èkarùn-un Balógun, Abesè Balógun, Alayé Balógun, Èkefà Balógun, Asaájú Balógun, Ayingun Balógun, Àgbàakin Balógun, Ààre-Alásà Balógun, Ààre-Ago Balógun, Ìkólabà Balógun, Ààre-Àgò Balógun, lágùnnì Balógun, Ààre Egbé Omo Balógun, Badà Balógun, Séríkí ni eni tí oyè re tún lágbára jù eni tí ó ba gbóyà ni ó n jéé. Àwon mìíràn tí ó tún ń kó pa ni awon Jándùkú, Olósà àti ìpánle ìlú. Wón máa ń to o ní ìlù ati anífèrè ati onírárà fún kóríyà àwon jagunjagun. Bí ìmúra ogun ba ti pari won a paroko ranse si ìlu tí won fé fi ogun ko, sùgbón bí irú ìlú béè ko ban i agbara lati dojú ko wón, won a tú bá won á sì maa sìn won. Àwon jagun ní í sáábà máa se orísìírísìí ètò tí oúnje àti àwon èèlò ogun t’ókù yóò fi máa wà ní àrówó tó, àti mímú ojú tó ààbò ìlú pèlú. Ohun tí ó kàn ni pípabùdó ogun. Inú igbó lébàá ìlú tí wón bá fe kolù ni wón máa ń pa bùdó si. Ibè ni won yóò ti máa se ìtójú àwon tí bá fara gbogbé lójú ogun tàbí àwon tí àìsàn bá kolù. Orísìírísìí ète ogun ni àwon baba-ńlá wa máa ńlò láti fi bá òtá jà. Wón lè se é kí òtá má lè dé ibi ounje tàbí ibi tí omi wà, won le da oògun sínú oúnje won, wón lè ró ònà, wón lè w’òlú lójijì ki wón bèrè sí i dá’ná sun ile won. Lára ète ogun ni mímo odù yíká ìlú, wiwa yàrà yí ìlú ká ríró ònà tí ó wo ìlú. Bí Ogun bá ti bèrè tán, ko sí nnkan tí àwon jagunjagun kò lè lo, bi òkò, ìdà agedengbe, kùmò, àdá, àkàranpo, ibo-abbl. Wón tún lè fi òògùn sára bíi òkígbé, asákìí ibon, aféta, ayeta, àféèrí, àjàrà, ìsújú, kánákò wón tún lè je àjesári tí yóò mú un rorùn fún won láti ja àjàyè. Isé ogun jíjà kì í se isé ojo tàbí òle, idí nìyí tí àwon baba-ńlá wa fi máa ń pa a lówe pé “Akanju-lowo” ní i se isé ogun, “Olórun férè-se è” ni i se ìsé àgbè”. Bí ogun bá ti sé tán, èyí tí ó kàn ni ètò ìpíngún. Ti oba ìlú ni wón máa ń sáábà kókó ipo nínú ìkógùn léyìn èyí ni yóò kan àwon ológun. Nígbà mííràn bá ènìyàn bá ti se tó ni yóò je tó nínú ogun. Ipò ni won fi máa ń pín ogun. Kò sì sí eni tí ó lè so pé lébe kò pon omo re àfi bí won yóò bá pin Olúwarè pàápàá mó ìkógun. Nínú ohun tí à ń kó ní ogun ni erú okùnrin ati erú obìnrin. Bí obìnrin bá si je òjú ní gbèsè, Ààre ni àákókó fún àfi bí ó bá fúnra rè so pé òun kò fé, léyìn ìyen ni ó tó kan àwon olóyè ogun ní sísè-n-tèlé bi a ti se kà wón. Ounje 2505 6667 2006-12-22T12:38:26Z Loadewole 101 New page: [[Ounje]] [[Akinsola, Ghaniyah Ajoke]] AKINSOLA GHANIYAH AJOKE OUNJE ILE WA. Orísìí oko ti olórun fi ké ìran Yorùbá pòlo bíi yanrin okun. O tilè s... [[Ounje]] [[Akinsola, Ghaniyah Ajoke]] AKINSOLA GHANIYAH AJOKE OUNJE ILE WA. Orísìí oko ti olórun fi ké ìran Yorùbá pòlo bíi yanrin okun. O tilè sòro láti so pé a mo gbogbo ire oko tán, nítorí èyí tí ó se pàtàkì ní ibì kan lè jé ire tí kò fi béè se pàtàkì ni ibòmíràn. Sùgbón èyí tí ó se pàtàkì ni pé àwon ire oko kan wà tí ó jé kò-seémá-nìí jakejado ile káàárò-ò ò jíire. A ó fi enu ba àwon irú irè béè lókòòkan. Òkan pàtàkì nínú olú irè oko ni gbáàgùdá jé. Orúko mìíràn fún irè yìí ni ègé tàbí pàkí. Pákí se pàtàkì jákèjádò ilè Yorùbá tó fi jé pé kò sí ibi tí won kì í ti í gbin in lópòlopò. Irè yìí gbajúmò tó béè gèè ti won fi fun un orísìírísìí oríkì. Pákì ni wón fi ń se gaàrí tí a ń wà mu tabi gaari tí a fi ń te èbà. Pákí náà ni won fi ń se láfún àti bejú won fi ń gún iyán, bi o ba je pákí tí ó tú, a sì lè sè é je. Paki ni awon Àjànyìn fi ń se fùfú. Èyí tí ó tún wá bu iyì kún irè òhún ni isé ìwádìí tí wón se tí ó fi hàn gbangba pé a lè fi se búrédì, èyí yóò a se àlékún pàtàkì fún èkò orò ajé ilè wa. Orísìí ire mìíràn tí ó tún se pàtàkì láàrin àwon Yorùbá ni àgbàdo tí a ń pè ní yangan ní ibòmíràn, òun náà ni a mò sí okà ní ibòmíràn ní ilè Yorùbá. Orísìí oúnje ni a lè fi se. Díè nínú àwon ni a lè menu bà nihìn-ín. A fi ń ògì tí a ń mu, a fi ń se èko tí a ń je, òun ni a sì fi ń se kókóró tí ó wópò láàrin àwon èyà àgbádò. A lè lo àgbàdò yìí ní gbígbe kí á ròóbí okà. Eléyìí ni a ń pè ni túó. A tún lè fi se àádùn. Bí ó bá wà ní kúkù a lè sè é ní láńgbé, a lè fi se òwòwò béè ni a lè lò ó kí á fi èèlò si kí a sèé bi òlèlè, A lè se àgbàdo gbígbe ní ègbo. Irè oko tí ó tún se pàtàkì ni isu. Orísìírísìí ni isu tí ó wà ní ilè Yorùbá. Bí akosu ti wà béè ni abosu náà wà pèlú. Orísìírísìí akoru ni ó wà. Díè nínú won ni erinfu, kàngé, oníyèré, ìyàwó-ólórùn àti béè béè lo. Àwon orísìí isu mìíràn ni èsúrú, kóókò àti òdùnkún. Akosu àti kóókò ni a máa ń sábà fi gún iyán. Yato si awon ire oko ti a ka soke yii, a tun ni orisiirisi ewa bi ewa dudu, eree, seyin d’erèé, òtílí, àwújè àti béè béè lo. Yàtò si awon wonyi, a tún ni ègúsí ti ótún jé irè pàtàkì irè tí ń fà ni ilè ni ègúsí pàápàá àfi ègúsí itóò tí ó jé igi ní í nà mó. Yàtò si àwon wònyí, wònyí, a tún ní èpà tí a màa ń fi se òróró. A tun ni orísìírísìí èfó bíi soko-yòkòtò, tètè, ìgbó, eéyó, ewéròkó, àjefáwo, ewúro, ilá àti béè béè lo. Èyí tí a lè pè ní olórí gbogbo irè oko ni òpe. Láti inú òpe ní a tí ń rí epo. Epo yìí sì ni àwon baba ńlá wa ń pè ní ìrójú obè. Òun ni í so gbogbo òhun tí abá se di dídùn-ùn je. Òpe yíì se pàtàkì tó béè tí àwon baba ńlá wa fi máa ń pa a lówe pé igi gbogbo ni í so owó òtò ni t’opè. Láti inú òpe náà ni a ti ń rí emu àti àdí yánkò. Awujo 2506 6668 2006-12-22T12:46:37Z Loadewole 101 New page: [[Awujo]] [[Soyemi, Oluyinka Benjamin]] SOYEMI OLUYINKA BENJAMIN ÈKÓ NÍPA ÀWÙJO-ÈDÁ Èkó nípa àwùjo-èdá jé èkó kan pàtàkì tí kò... [[Awujo]] [[Soyemi, Oluyinka Benjamin]] SOYEMI OLUYINKA BENJAMIN ÈKÓ NÍPA ÀWÙJO-ÈDÁ Èkó nípa àwùjo-èdá jé èkó kan pàtàkì tí kò se é fowó ró séyìn. Kò sí èdá alààyè tó dá wà láì ní Olùbátan tàbí alájogbé. Orísirísi ènìyàn ló parapò di àwùjo-bàbá, ìyá, ará, òré, olùbátan ati béè béè lo. Bí ìyá se ń bí omo, tí bàbá ń wo omo àti bí òré àti ojúlùmò se ń báni gbé, béè ni ìbá gbépò èdá n gbòòrò si. Gbogbo àwon wònyí náà ló parapò di àwùjo-èdá. Àti èni tí a bá tan, àti eni tí a kò tan mó, gbogbo wa náà la parapò di àwùjo-èdá. Ní ilè Yorùbá ati níbi gbogbo ti èdá ènìyàn ń gbé, ìbágbépò èdá se pàtàkì púpò. Bí enìkan bá ní òun ò bá enikéni gbé, tí kò bá gbé nígbó, yóó wábi gbàlo. Sùgbón, àwa ènìyàn lápapò mo ìwúlò ìbágbépò. Orísirísi ànfàní ni ó wà nínú ìbágbépò èdá. Bí òpò ènìyàn bá n gbé papò, ó rorùn lati jo parapò dojú ko ogun tàbí òté tí ó bá fé wá láti ibikíbi. Yorùbá bò wón ní àjòjì owó kan ò gbérù dórí. Béè gégé ló se rí fún àwùjo-èdá. Gbígbé papò yìí máa ń mú ìdádúró láì sí ìbèrù dání nítorí bí òsùsù owò se le láti sé, béè ni àwùjo tó fohùn sòkan. Èyí jé oun pàtàkì lára ànfàní tó wa nínú ìsòkan nínú àwùjo-èdá. Nídà kejì, bí òrò àwùjo-èdá ba jé kónkó-jabele, èté àti wàhálà ni ojú omo ènìyàn yóó máa rí. Nítorí náà, ó dára kí ìsòkan joba ni àwujo-èdá. Ìdàgbàsókè tí ó máa ń wà nínú àwùjo kò sèyìn ìfowósowópò bí àti ránmú un gángan ò ti sèyìn èékánná. Ó ye kí á mò pé nítorí ìdàgbàsókè ni èdá fi ń gbé papò. Bí igi kan ò se lè dágbó se, béè náà ni enìkan ò lè dálùúgbé. Òpòlopò ènìyàn ló máa ń dá Ogbón jo fún ìdàgbàsókè ìlú. Bí Ogbón kan kò bá parí isé, Ogbón mìíràn yóó gbè é léyìn. Níbi tí orísirísi ogbón bá ti parapò, ìlosíwájú kò ní jìnnà si irú agbègbè béè. Gbogbo àwon nnkan wònyí jé ànfàní tó wà ní àwùjo-èdá tí kò sì se é fi sílè láì ménu bà. Nínú èkó nípa àwùjo-èdá, a tún máa ń sòrò nípa ìsòro tó ń kojú ìbágbépò èdá. Kò se é se kó máa sì wàhálà láwùjo ènìyàn. A kò lè ronú lónà kan soso, nítorí náà, ìjà àti asò máa ń jé àwon nnkan tí a kò lè sàì má rì í níbi ti àwon ènìyàn bá ń gbé. Wàhálà máa ń fa òtè, òtè ń di ogun, ogun sì ń fa ikú àti fífi dúkàá sòfò. Àwon nnkan wònyí jé ara àwon ìsòro tó n kojú àwùjo-èdá. Kò sí bí ìlú tàbí orílè-èdè kan kò se ní ní òkan nínú àwon àwon ìsòro wònyí. Sùgbón, a gbódò mò wí pé awon ànfàní àti awon ìsòro wònyí ti wà láti ìgbà pípé wá. Tí a bá wo àwon ìtàn àtijo gbogbo, a ó ri pé gbogbo àwon nnkan wònyí kò jé tuntun. Ogbón omo ènìyàn ni ó fi se okò orí-ìle, ti orí-omi àti ti òfúrifú fún ìrìnkèrindò tí ó rorùn. Àwùjo-èdá ti se àwon nnkan dáradára báyìí náà ni wón ń se àwon ohun tí ó lè pa ènìyàn lára. Fún àpeere, ìbon àti àdó-olóró. Àwon ohun ìjà wònyí ni wón lò ní ogun àgbájé kìnní tí o wáyé ní Odun 1914 sí 1918 àti ti èkejì ní odún 1939 sí 1945. Gbogbo àwon nnkan wònyí ló ti wà tí ó sì tún wà síbè di òní. Lákòótán, èkó nípa àwùjo-èdá jé èkó tó lárinrin. Ohun kan tí a gbódò mò nip é, kò se é se kí èdá máa gbe ní eyo kòòkan. Ìdí ni pé gbígbé papò pèlú ìsòkan àti ìfowósowópò ló lè mú ìtèsíwájú àti ìdàgbà-sókè wá Eledumare 2 2507 6669 2006-12-22T12:57:07Z Loadewole 101 New page: [[Eledumare]] [[Adegoke Gbenga Abayomi]] ADEGOKE GBÉNGA ABAYOMI ÈKÓ NÍPA ÈDÙMÀRÈ Èdùmàrè ni eni tí ó gagù láyé àti lórun, oun ni eni tí a kò rí ... [[Eledumare]] [[Adegoke Gbenga Abayomi]] ADEGOKE GBÉNGA ABAYOMI ÈKÓ NÍPA ÈDÙMÀRÈ Èdùmàrè ni eni tí ó gagù láyé àti lórun, oun ni eni tí a kò rí sùgbón tí à ń jéri nínú agbára rè, Èdùmàrè ni akódá ayé asèdá òro. òun ni òrò ti ń gbénú omo ènìyàn fòhùn. Òun leni tí ó ni ilè àti èkún-un rè ayé àti ohun gbogbo tíí ń be nínú-un rè. Èdùmàrè ni Oba tí I ń fi agbára gba agbára lówó alágbara ayé gbogbo. Bí Oba adédà ti dá gbogbo èdá sí ilé ayé ní òtòtò, pèlú ìwà òtòtò, bákan náà ni a tún ní ìdógbà kan gégé bí aso egbé kan náà, èyí ni agbádá ikú tí ó jé dandan fún gbogbo èdá àti ohun gbogbo láti wò. Sùgbón èdùmàrè nìkan ni kìí bá ni wo agbádá ikú yìí, òun ni oba tí kì í kú, tí kìí sá, tí kì í sìn yípadà, òun loba tó ti ń be kí ayé ó tó máa á be, ó ń be nísin sìn yí, yóò sìn máa wà títí ayé àìnípèkun. Èdùmàrè jé Oba tí gbogbo òrìsà láyé àti l’órun máa ń fi orí balè fún, nítorí wí pé wón gbàgbó wí pé òun ni elédàá won. Bákan náà ni ìtàn ìsè balè Yorùbá kan tún fin ìdí eléyí múlè nígbà tí ó so nípa àwon irúnmolè tàbí òrìsà tí n be lóde òrun pèlú elédùnmarè nígbà tí ó pinu láti dá ilé ayé, dájú dájú, gbogbo àwon òrìsà tí ti ń be, l’órun pèlú èdùmàrè kí a tó dá ilé ayé ni wón máa ń fi orí balè fún èdùmàrè. Síwájú si, èdùmàrè yìí ló túmò sí enìkan soso tí ó tóbi jù lo, tí gbogbo ayé, àwon áńgélì àti òrìsà gbogbo ń sìn, èyí jásí pé èdùmàrè tí àwon mùsùlùmí ń sìn náà ni àwon elésìn Kiriyo ń sìn gégé béè náà ni àwon abòrìsà. Ní tòótó àwon abòrìsà a máa fi orí balè fún òrìsà won tàbí kí wón máa sin òrìsà dípò èdùmàrè sùgbón ní ìwòn ìgbà tí ó jé wí pé, “eni tí ó ní erù náà ni ó ni erú” èyí túmò sí pé, èdùmàrè tó ti joba lórí gbogbo òrìsà kékèké náà ni olórun gbogbo wa, àti wí pé ìdí tí àwon abòrìsà se má a ń sin, òrìsà dípò èdùmàrè nip é: Wón gbàgbó pé elédùmarè tí tóbi ju eni tí àwon lè máa pè tàbí gajù eni tí àwon lè máa dojú ko láti máa bèrè ohun kan tàbí òmíràn lówó o rè. ìdí nìyí tí wón fi pinu láti máa gba ìpasè òrìsà pè é. Àwon òrìsà yìí ló dúró gégé bí alárinà fún won lódò o èdùmàrè tí ó gajù. Èdùmàrè ni eni tí ó lè gbani sílé lówó ìjìyà ènìyàn tàbí ti òrìsà, sùgbón ko sí ènìyàn tàbí òrìsà kan tí á máa gbáni lówó yìyà obo tí ó dáwa. Òpòlòpò ohun ní í be tí èdùmàrè yíì fi yàtò si ènìyàn tàbí òrìsà gédéńgbé. Ènìyàn tàbí òrìsà a maa gba ìbòdè sùgbón èdùmàrè kín gba ìbòdè ènìyàn tàbí òrìsà a máa sèké sùgbón èdùmarè kii se. ènìyàn a máa gbé èbi fún aláre tàbí kí wón gbé àre fún elébi sùgbón èdùmàrè kíì se èyí. Eto Oro Aje 2508 6670 2006-12-22T13:01:15Z Loadewole 101 New page: [[Eto Oro Aje]] [[Oro Aje]] [[Ajibola, Olaniyi Olabode]] AJIBOLA OLANIYI OLABODE ÈTÒ ORO AJÉ Yorùbá tò wón ní kí la ó je làgba kí la ó se, abálájo... [[Eto Oro Aje]] [[Oro Aje]] [[Ajibola, Olaniyi Olabode]] AJIBOLA OLANIYI OLABODE ÈTÒ ORO AJÉ Yorùbá tò wón ní kí la ó je làgba kí la ó se, abálájo tí ètò ajé fi mumú láyà gbobgo orílè èdè àgbáyé tóó bè. Gbàrà tí ònà káràkátà oní-pà sí pààrò tayé ojó tun ti dotun ìgbàgbé ni ètò ajé ti dotun tó gbòòrò síwájú sí. Awon ènìyàn wáá bèrè síí ní lo àwon ohun èlò bíi wúrà àti jàdákà láti máa fii se pàsípààrò àwon ohun tí wón nílò. Eléyìí mú kí káràkátà láàrín-ín ìlú àti orílè èdè tún gbináyá síi nígbà tí àwon kù dìè ku die tí ń fa ìdílówó nínú káràkátà onípàsípàrò ti kúrò ní bè. Tí abá kókó gbé ètò ayé ní orílè èdè aláwò dúdú yè wò fínní fínní, aórìí pe ohun erè oko ló jé lájorí orò ajé àwon ènìyàn yìí. Àwon erè oko wònyí ni wón si ń fi ń se pàsípàrò láti tán àìní ara won sááju alábàápàbé won pèlú àwon aláwò funfun. Sísa lábàápàdé àwon aláwò funfun yìí mú kí àwon aláwò dúdú ní ànfàní àti sàmúlò àwon ohun èlò míràn bíi: Jígí ìwojú, Iyò, oti líle àti àwon ohun míràn béè béè lo, àti ibí yìí ni wón ti kó àsà lílo àwon ohun èlò táati dárúko sáájú yìí dípò pà sí pààrò tó mú òpò wàhálà ló iwó. kèrè kèrè, ìlànà àti máa lo owó wá sí ojútáyé, tí ètò orò ajé sì wá búréké. Sùgbón pèlú ìbúréké orò ajé yìí, ìyípadà díè ló dé bá ipò ò sì tí àwon aláwò dúdú yìí ti wà télè télérí. Èyí tó pòjù nínú èrè orò ayé ìgbà ló dé yìó lóńlo sí òdò àwon òyìnbó aláwò funfun. Kàyéfì ńlá ló jé pé bí òrò àwon aláwò funfun yìí tí ń pò sin i òsì túbò ń bá àwon aláwò dúdú fínra sí. Kàyéfì òrò yìí ò sèyìn ìwà imúni sìn adáni lóró tí àwon aláwò funfun yìí fimú àwon gìrìpá tó ye kó fi gbogbo opolo àti agbára won sisé láti mú ayé ìròrùn wáá bá ilè won àti àwon ènìyàn won. Nígbà tó ye kí àwon gìrìpá aláwò dúdú máa sisé idàgbàsókè ní ìlú ìbílè won, ìlè àwon aláwò funfun ni wón wà tí wón ń bá àwon ènìyàn yìí sisé àsekúdórógbó. Àwon aláwò funfun yìí ńlo àwon aláwò dúdú láti tún orílè èdè ti won se, àti láti pilè orò ajé tó lààmì láka. Gbogbo ìgbà tí ìmúni lérú yìí n lo lówó, tí ilè àwon aláwò funfun yìí sì ń tè síwájú, kò sí eyo isé ìdàgbàsókè kan ní orílè èdè aláwò dúdú. Ìgbà tí ìmúnilérú dáwó dúró, léyìn ìgbà tí àwon aláwò funfun yìí ti gòkè àgbà díè ń se ni wón tún yára gba ètò ìsàkóso ìjoba lówó àwon àláwò dúdú, tí wón sì so pé, òlàjú ni àwon féé fi wo àwon aláwò dúdú yìí tí èwù ìdí nìyí tí àwon fi te wón lóríba tí àwon sì fi pá gba ijoba won. Òtító tó dájú nip é, àwon aláwò funfun yìí ríi pé ilè àwon aláwò dúdú dára fún àwon isé ògbìn erè oko kan bíi: kòkó róbà, èpà, àti kofí èyí tí ó wúlò lópòlopò fún ohun èlò àwon ilé isé ńláńlá tí wón ti dá sílè. Wón wá fi tì pá tì kúùkù sò ilè àwon aláwò dúdú di oko Ògbìn àwon ohun èlò tí wón ń lò tí àwon ilé isé ńláńlá ti won. Ipò Ìsé àti Ìmúni sìn yìí ni àwon aláwò dúdú wà tí tí fi di ìgbà tí wón so pé àwon funfun won ní òmìnira. Ipò òsì àti àre tí àwon aláwò funfun fi àwon ènìyàn yìí sí kò jé kí wón ó lè dá dúró, kí wón sì dáńgbájíá láti máage àwon ohun ti wón nílò ní ilé isé ìgbàlódé ti won fún raa won. Àwon aláwò funfun yìí ló sì wá ń dá iye owó tí ohun erè oko tó ń wá láti ilè àwon aláwò dúdú yíò jé, èyí ti ó ń túmò sí pé, owó àwon aláwò funfun yìí ni dído lórò àti òdìkejì àwon ènìyàn aláwò dúdú wà. Owó àwon aláwò funfun yìí ni ètò orò ajé àgbáyé wà, tó bá sì se wùn wón ni wón ń lò ó. Abálájo tó fi jé owó tí wón ń ná nílùú won fińse ìdíwòn pàsípàrò ojà ní ojà àgbàyé. Kódà, àwon orílè èdè kan tó ní àwon ohun àmúsorò kan tí àwon aláwò funfun yìí ò fi béè ní, bíi epo ròbì ò he è dá ohun kan se lórí ohun àmúsoròwon yìí láì sí owó àwon aláwò funfun yìí níbè. Abálájo tó fi sòro láti rí orílè èdè aláwò dúdú kankan nínú àwon orílè èdè tó ti gòkè àgbà. Òwó àwon aláwò funfun ni agbára ètò orò ajé àgbéyé wà, àwon ló sì ń pàse fún àwon orílè èdè tó kù ní pa onà tí won yíò gbà se ìjoba àti ònà tí won yíò gbé orò ajé won gbà, tí wón bá fé àjo sepò dídán mórán pèlú àwon. Eto Eko 2509 6671 2006-12-22T13:04:38Z Loadewole 101 New page: [[Eto Eko]] [[Eko]] [[Oluwatola, Oluwasola Gabriel]] OLUWATOLA OLUWASOLA GABRIEL ÈTÒ-ÈKÒ Ètò-èkó se pàtàkì, béènì ó se kókó ni orìle-èdè Nà... [[Eto Eko]] [[Eko]] [[Oluwatola, Oluwasola Gabriel]] OLUWATOLA OLUWASOLA GABRIEL ÈTÒ-ÈKÒ Ètò-èkó se pàtàkì, béènì ó se kókó ni orìle-èdè Nàìjíríà, nítorí ó jé ònà pàtàkì tí àwon ènìyàn tè fi bá orílé-èdè míràn se òwò papò, pàápàá jùlo ètò-èkó ń fá ìgbéga fún ènìyàn nípa kíkó nípa orìsirísì nípa èkó bíì ìmò nípa èdá-aráyé, nípa ìmò eranko, nípa ohun ògbìn àti béèbéè lo. Bákan náà ètò. Èkó se pàtàkì jùlo ni èyà Yorùbá nítorí bí a bá wo orílè-èdè Nàijíríuà lápapò a ó ri pé èya Yorùbá ni ó mú ètò èkó ní òkúnkún dùn jùlo nítorí wón mo ìlò tí ó wà nínú ètò èkó ní àwùjo ti a ba wo orile-èdè nàìjíríà lápapò a maa ri pe èyà Yorùbá ni ó ka ìwé jù nínú èyà méta tí ó wà ní orílè-èdè Nàìjíríà. Sùgbón bí eto èkó se se pàtàkì tó yìí ó je nkan tí won ń fi owó yepere mú, nítorí àwon akékò kànkan won kò mo ìwúlò èkó náà. Bákan náà àwon ìjoba ni wón fa owó ètò èkó séyìn nítorí àwon ìgbésè tí won ń gbé lórí àwon olùkó ilé-ìwé wa kákàkiri ilè Nàìjíríà. Nítorí àwon olùko ye ní eni tí àwon Ìjoba máa fi gbogbo ònà gbé láruge. Nítorí ònà tí Ìjoba ń fi ìyà je àwon olùkó ni orílè-èdè Nàìjíríà tún bò ń mú ìfà séyìn bá ètò-èkó nípa pípé san owó àwon olùkó àti àìsètò Ibùgbé fún won, nítorí àwon ni ó ye ní eni àkókó ní orílè èdè. Bí ó tilè jé wí pé won kò ní iyì. Nítorí àwon kì wón jé ìpìnlè sè gbogbo àwon Ògálóògá ní enu isé àti àwon olórí orílè-èdè gbogbo. Nítorí ìdí èyí ti ìjoba ń gùn lé yìí ó mú àdínkù bá ètò-èkó ní orílè-èdè Nàìjíríà lápapò. Ní ònà míìràn èwè Ìjoba tún mú àdínkù bá ètò-èkó nípa gbígbe ètò ìlànà èkó èdè Nàìjíríà kúrù ní bí ó se wà láti orí oókan sí méfà sí méta sí méta lo sí orí oókan sí mésan, mesan si méta. Ìdí tí mo fin í àdínkù nip é, ní ayé òde òní a rip é àwon omo tí won ń bí báyìí máa ń ní Ìdàgbà sókè kíakía pàápàá jùlo àwon omo Obìnrin wa, Ìdí tí mo fi mú enu ba àwon obìnrin ní pé, àwon Yorùbá bò wón ní Obìnrin ń gún oún ó ń yò sèsè kò mò pé ohun tí yóò lé òun kúrò ní ilé bàbá òun ni. Ìdí tí mo fi pa òwe yìí nip é, omo bìrin tí ó bèère sí ni gún omú láti ilé-ìwé kárùn kí ó tó jáde ilé-ìwé mesan tí omú àyà rè tí pòju bí ó ti ye lo èyí lè mú àdínkù bá ètò-èkó omo náà. Èyí tí ó lè fa ìdáwórúró fún irú omo náà nítorí ìtìjú bí ó se yàtò sí àwon egbé rè. Bákan náà ni ó rí fún omokùnrin nítorí ìdí èyí ìyípadà tí ó bá ètò èkó yìí lè fá, kí ètò-èkó máà ní ìdàgbà sókè ní orílè-èdè Nàìjíríà. Alo Onitan 2510 6672 2006-12-22T13:08:25Z Loadewole 101 New page: [[Alo Onitan]] [[Yusuf, Modupe O.]] YUSUF MODUPE O. ÀLÓ ONÍTÀN Èyí ni àló àpagbè, àgbà ni o má a ń so ìtàn tí ó rò mó àló yìí fún àwon omo... [[Alo Onitan]] [[Yusuf, Modupe O.]] YUSUF MODUPE O. ÀLÓ ONÍTÀN Èyí ni àló àpagbè, àgbà ni o má a ń so ìtàn tí ó rò mó àló yìí fún àwon omodé àwon omodé yóò jé òngbó àti ònwòran. Ìtàn inú àló onítàn yìí kò selè rí rárá kìí se ohun tí ó selè, ìtàn àfinúdá ni ìtàn náà. Ó sá wà fún láti kó àwon omo lékòó. Ìtàn ìwásè àti ìtàn ojóun ni a gbà pé wón selè rí sùgbón àròso nit i àló onítàn. Ìdí èyí ni àwon Yorùbá fi máa ń pàló, a kì í fi àárò pa àló. Àló àpamò ni ó má ań síwájú àló àpagbè. Èyí ni a se láti pèsè okàn àwon omodé sílè. Eni tí ó fé pa àló yóò wí pé, Ààló o, àwon yòókù yóò pe ààlò. Orísirísi ogbón ni ònpàló le lò láti mú kí àló rè dùn létí àwon omodé, gégé bi àwítúnwí, àsodùn, èfè. Èyí tí ó se pàtàkì ni orin mímú wo inú àló onítàn. Àwon omo náà yóò sì káda ní ibi kíko orin náà. Ìdí èyí ni ó mú kí wón máa pe àló onítàn ní àló àpagbè. Nígbà tí àló bá ń parí lo tàbí tí ó bá parí, ònpàló yóò jékí àiron omo mo èkó tí àló náà kó àwon omo. Fún àpeere- Ìdí rè ti imú ìjàpá fi rí kánmbó. Ìdí àló mi gbáńgbáláká, ìdí àló mi gbàngbàlàkà, kí ó gba orógbó je, kí ó má gba obì je, torí pé orógbó ni gbó sáyé, obì ní bi ni si òrun. tí mo bá pa iró kí agogo enu mi kó má dùn ún sùgbón tí n kò bá pa iró kó agogo enu mi ó dún ní èèmeta – pó-pó-pó. Ohun tó se pàtàkì ni kókó àti èkó tí ó wúlò fún ìpìlè ilé ayé àwon omodè kí wón má ba à sìnà. Fún àpeere- òótó síso, ìfaradà, ìforítì, àmumórà, àti ìfokàsìn. Ohun tí a lèkà gégé bi kókó òrò nínú àló onítàn ni ìdáni lékòó ìwá omolúàbí fún àpeere, kí a bu enu àté lu ìwà àìbójúmu. Irú ìwà béè ni olè jíjà, iró pípa, ÌRÓSIRA àìlójúàánú, owú jíje, òle sise, òlè dídì, owó híhá, ìgbéraga, ogbón àrékérekè, òfófó síso, ohun ti ojú eni ò tó, mo-gbón-tán-mo-mò-ón-tán. Nínú ìtàn àròso ni a ti ma a n ri gbogbo àwon nnkan wònyí. ÀHUNPÒ ÌTÀN ÀLÓ ONÍTÀN Àhunpò ìtàn àló onítàn máa ń lo tààrà ni kìí lójú. Àwon tí a lè tóká sí ni àsetúnse ìsèlè, ìsèlè àyísódì, ìrànlówó òjijì, àyípadà ìgbà. Ìrànńlówó òjijì- O maa ń wáyé láti yo èdá ìtàn kúrò nínú ewu, kí ìtàn má ba à dúró lójijì. Àsetúnse ìsèlè:- Nígbà tí àwon èdá ìtàn. I bárí gbé ìgbésè kan tí ìgbésè náà sí ń já sí ibìkan náà, a jé pé àsetúnse ìsèlè ni. Àpeere ni ìgbà ti ìjàpá n ri Èpà elépà kó, bí o bá ti ko orin, àwon elépà yóò sálo, odé lo, oba lo, Òsanyìn lo, àsetúnse ìsèlè ni èyí. Wón n se èyí láti jé kí àwon omo náà rántí ìsèlè náà títí ayé. Èkejì ni láti fi orin bo ìtàn náà. Èyí fi ààyè sílè fún ijó láti leè jé kí àwon omo gbádùn ìtàn náà. Ìsèlè Àyísódì:- Má a ń wáyé nínú àló onítàn, nítbà tí àyosísí ìgbésè tí èdá ìtàn bá ń gbé jé àyísódì ìgbésè kan náà tí àwon èdá ìtàn kan kókó gbé. Bíi kí ìyàwó lo já èso tí o dákè, tí o sì ti ipa béè di olórò. Sùgbón nígbà tí ìyáálé lo ni tesè, èyí tí ó ń se kámi-kámi-kámi ni ó lojá ní tirè. Àyorísí rè sì jé àyísódì ti àkókó, èyí ni pé ìyádé de òtòsì ni terè. Nípa sè àyísódì ìsèlè ohun ni àhunpò ìtàn fi là sí méjì peregede. ìsèlè àyísódì jé kí eléyìí seése gidigidi. Ibi ti enìkejì ti fé kí eléyìí te àkókó ni ìgbésè kinni ti bèrè apá kejì ni ibi tí ó ti gbé ìgbésè náà tán tí ó wá yorí sí ìdàkejì ti emi àkókó. Nípa báyìí ni a ti lè pin ìtàn náà sí méjì ní ogboogba. Àyípadà Ìgbà: Èyí máa ń wáyé nígbà tí eni tí ó wà ní ipò olá kan tàbí èkejì ní ìbèrè ìtàn sùgbón nígbà tí ìtàn yóò ti parí yóò di tálákà. Èyí sìtún lè jé eni tí ó ti wà ní ipò tálákà ní ìbèrè ìtàn tí ó wá di olówó ní ìgbà tí ìtàn bá ń parí lo. Àyípadà ìgbà lè jé ìtàn orogún méjì. IBÙDÓ ÌTÀN TÀBÍ ÀKÓKÒ ISELE Èyí tí a lè rí tàbí èyí tí a kò le rí ni ibùdó ìtàn lè jé. Àkókò ìtàn le jé òsán, alé àárò tàbí ní ògànjó òru. Enìkan lè wà ní ayé kí a tún máa gbúròó rè ní òrun. Ibùdó àti àkókò ìsèlè ko pon dandan nínú àló onítàn. Ibùdó ìtàn le yí padà ní ìgbàkúùgbà, òsán lè yípadà di òni, òru le yípadà di òsán. Eléyìí ni ó ń jé kí àhunpò ìtàn jo ni lójú, kí ó sì tún mú ni lókàn. Wón ń fi eléyìí pe àkíyèsí sí ìtàn ni. ÌLÒ ÈDÈ Àwon ònà èdè tí ó bá jáde nígbà tí a bá ń ka lítírésò ní à ń pè ni ìlò èdè. Àpólà gbólóhùn, àfiwé elélòó, àfiwé tààrà, ìfohùn pènìyàn, ìfìròsínròje, ìfìròmorisi, ìfìrògbóyèyo, àsojásan, àti béè béè lo. Ikomojade 2511 6673 2006-12-22T13:12:07Z Loadewole 101 New page: [[Ikomojade]] [[Oyedeji, Babatunde]] OYEDEJI BABATUNDE ÀSÀ ÌKÓMOJÁDE Ní ilè Yorùbá, orísírísì asa ni ó wà. Lára won ni àsà ìgbéyàwó, às... [[Ikomojade]] [[Oyedeji, Babatunde]] OYEDEJI BABATUNDE ÀSÀ ÌKÓMOJÁDE Ní ilè Yorùbá, orísírísì asa ni ó wà. Lára won ni àsà ìgbéyàwó, àsà ìsìnkù àti àsà ìkómojáde àti ìsomolórúko. Sùgbón èyí tí mo fé sòrò lé lórí ni àsà ìkómojáde àti ìsomolórúko. ÌTUMÒ ÌKÓMOJÁDE Láàrin àwon Yorùbá ó jé àsà pé obìnrin tí ó bá sèsè bí òmo titun kò gbodò máa gbé omo náà sí gbangba òde tàbí kí òun náà máa jáde káàkiri títí ojó méje tàbí mésàn-án yíò fi pé léhùn tí ó ti bí omo náà. Nínú iyàrá ni òun àti omo náà yíò máa wà tí oko yíò sì máa dá iná fún won yá. Àfi tí ó bá fé lo mó ara tàbí tí ó fé lo gbonsè ni ebùnrin náà lè jáde sí èhìn ìkùlé, won kìí sáábà gbé omo titun náà sí ìta láti inú iyàrá, àfi bí wón bá fé wè fún-un ní òdèdè. Ní ìdílé miran eémí iná ni wón ń dá fún obìnrin abiyamo náà yá àti ewé èko tí ó ńje láti ìgbà tí ó ti bímo yíò wà nínú àpótí tàbí koto kan ní ègbé kan ní iyàrá níbè, kò sì gbodò kó won sí ìta títí ojó tí won yíò kó omo jáde yíò fi pé, èyí jásí ojó méje fún obìnrin àti ojó mesan fún omokùnrin. OrísI ojó tí wón kó kó omo jáde sí ìta gbangba léhùn tí ìyá rè ti bí i yìí ni à ń pè ní OJÓ ÌKÓMOJÁDE. Ojó Ìsomo lórúko Ní ojó ìkómojáde yìí ni a máa ń so omo lórúko ní ilò Yorùbá. Ní gbogbo àkókò tí ó siwájú ojó náà a kì í fi orúko àbíso pàtàkì kan pe omo owó náà àfi bí ó bá mú orúko kan wá ayé gégé bí àkíyèsí tí àwon òbí rè se ní ojó ìbí rè, bí ìbejì ni, òké, Ìgè, Dàda tàbí orúko abàmù omo miran. Orúko tí a fi máa ń pe omo tí a kòì so lórúko tí kò sì ní orúko àbáwáyé tàbí orísI orúko miran béè tí ó bá jé àsà nínú ebí náà láti máa fi pe omo titun won. Olúkúlùkù àwon èyà ni wón máa ń ní àsà tiwon nípa èyí. Ìdí tí ojó tí a ń kó omokùnrin jáde tí jé mesan, tí ti omobùnrin sì jé méjè ni pé àwon Yorùbá gbàgbó pé mesan ni egungun okùnrin ìhà okùnrin àti pé méje péré sì ni ti Obìnrin. Sùgbón tí omo bá jé ìbejì, okùnrin kan àti obìnrin kan, ojó méjo ni a máa ń kó won jáde. Èyí nip é kí á má baà dá ìjà sílè láàrin àwon omo náà. Sùgbón ojó kejo ni àwon Ìmàle tàbí Mùsùlùmí máa ń kó omo won jáde, bí ó se okùnrin ni tàbí obùnrin; àwon ebí mìíran pèlú tí kì í se ìmàle sì máa ń kó omo won jáde ni ojó kefà dípò ojó keje tàbí èkesàn-án. Yorùbá ka omo bíbí sí pàtàkì púpò; ibànújé ńlá sì ni pé kí tókó-taya kan tí wà pò tó bí odún marun méfà láì rí omo bí rárá; tàbí pé kí àbíkú dà wón láàmú. Nítorí náà ìdílé kòòkan máa ń ní àsà tirè nípa ohun tí ìyá omo titun náà ní léti se fi sé ara rè síwájú ojó tí a ó kó omo rè jáde, kí àbíkú má baà yo ó léwu. Nínú ìdílé mìíràn, obìnrin abiyamo kò gbodò je iyò nínú obè rè títí won yíò fi kí omo rè jáde; èyí jásí pé obè àté ni yíò máa je. Àwon ìdílé mìíràn ní àsà kí wón máa se obè tí kì í dùn púpò gégé bíi èfó ewúro, yánrin, àti ìlara tí kò ní epo àti ohun èèlò míràn nínú tó béè, tàbí orísi obè míràn tí kò dùn rárá fún Obìnrin abiyamo láti máa je títí ojó ìkó omo jáde yíò fit ó. Àwon míràn tilè máa ń se alángbá tàbí kòkòrò tata fun obìnrin abiyamo je; sùgbón àsà yìí kò sí tó béè mo ní ibi tí ìlàjú ti ń dé. Ní òwúrò kùtù ni a máa ń sáábà se ìkómojáde ní ilè Yorùbá. Àwon ebí àti òré yíò pé jo síwájú ilé ní ibi èsòrò òjò ti máa ń gbà dà sílè láti orí òrùlé ilé. Àwon nnkan tí a ni láti múra sílè máa ń yàtò ní ìdílé kòòkan; sùgbón àwon èyí tí ó jé pàtàkì jù ni epo; iyò, irú, eku, eja, àti ataare. Àwon ebí mìíràn tún máa ń lo àìgbó eyìn òpe, èyí tí à ń pè ní eyìn àbòn tàbí ìrèké, oyin, orógbó, èsun isu àti àwon ohun mìíràn béè tí enu ń je. Ere Idaraya 2512 6674 2006-12-22T13:16:20Z Loadewole 101 New page: [[Ere Idaraya]] [[Azeez Rukayat Ajoke]] AZEEZ RUKAYAT AJOKE ÀWON ERÉ ÌDÁRYÁ NÍ ILÈ YORÙBÁ Eré Ayò:- Ó jé àsà jákò jade ìlè Yorùbá pé nígbà... [[Ere Idaraya]] [[Azeez Rukayat Ajoke]] AZEEZ RUKAYAT AJOKE ÀWON ERÉ ÌDÁRYÁ NÍ ILÈ YORÙBÁ Eré Ayò:- Ó jé àsà jákò jade ìlè Yorùbá pé nígbà tí owó bá di lè àwon èyàn yóò ma wá nkan fowó pa tàbí láti máa fi dárayá. Ayò jé òken nínú àwon eré tí àwon Yorùbá gbádùn láti máa fi dáragá léhìn isé òòjó won. “Elé la ńfi omo ayò se”. Òwe ni gbólóhùn yi lédè Yorùbá. Ó sè jásí pé eré ayò kí i se nkan ìjà tàbí ohun tí ó lè mu ìkùnsínú wá. Bí a bá si tún fetí sí àwon àgbàlagbà nígbàmíràn, a ó gbo tí wón ńso báyi pé “Tomodé tàgbà ni iyo mo omo ayò”. Èyí tún fihàn kedere pé kòsí ni iyo mo omo ayò”. Emikéni tí ó bá mò o tan í íta a. Enikéni ti kòbá mo ayò ta, bí ó bá bo sí ojú agbo níbi eré ayò, títé ni yóò te. ìrúfé ènìyàn bee tí kò mo ayò sùgbón tí o dédé já lu u ni à ńpè ní alásejù ti fi aso èté bora. EKE TÀBÍ ÌJÀKADÌ:- Òken nínú àwon ere ìdárayá ni eke tàbi ìjàkadì jé. Ìtàn so nípa àwon eyà kékèkè tí o wa ní Gíríkì ní ìgbà láéláé. Àwon ènìyàn ibe nífe sí eré ìdárayá tó. wón so o di ohun àì imase láàrín ara won. Àwon Yorùbá àti àwon orílé èdè Gíríkì fi ìjàkadì gégé bi eré ìdárayá won. Ó jé ohun tí àwon ènìyàn nífe sí. Ìbi tí yanrìn bá wà ni àwon ènìyàn tí ń ja eke tàbí ìjàkadì. Eré ìjàkadì kì i se òrò ìjà. Àwon ènìyàn ńja ìjàkadì fún ìdárayá. Bí enìkan gbé enìkejì lulè, tí ó bá lápá tàbí tí ó bá fí ara sèse. `ko gbodo fàjà rárá, ibi pé kí òun àti eni tí ó gbe e lulè jo se aájò ana won. Bí mo dá o bí ò sí jé ìwo lo dá mi kosí ìjà níbè rárá. ÌJÁLÁ ERÉ ODE Ó jé ere tí àwon ènìyàn ní ìfé sí jákèjádò ilè Yorùbá. Ìfé eré tí àwon ènìyàn ní sí eré ìjálá kò kéré rárá. Ibi ti wón bá ń se eré ìjálá, ara àwon ènìyàn máa ń ya púpò. Àwon ode ló máa n se eré ìjálá jù lo. ÒKÓTÓ:- jé eré omodé eré àwon omo ilé-ìwe. Ohun tí wón máa ńlò fún òkòtó yí ni kara hún ìgbín ilákòse tí ìdí rè bá gùn. Wón yóò yo omo inú rè remúremú. Tí wón bá ti sé eléyi tán, wón yóò wá ilé ibìkan tí ó bá lè, pàápàá orí konkéré tí wón yóò tí fi ojú òkòtó nà gbolè kí enu rè lè se rémúrémú dáádáa. Ènìyàn mérin, márùn, méfà tàbí méje lè gbà láti ta òkòtó léèkansoso. Ohun tí a sì pa láse nip é bí enìkan bá ta òkòtó nígbà tí òkótó yi bá n jo dáádáa, ó gbodò fowó gán ò kòtó náà ni di lónà ti ojú òkòtó náà yóò fid a delè. Bí ènikan bá ti gba akárí eni tí kò bá ti lede Okòtó tiré ru igi oyin. Kí wón tí bèrè sí ta òkòtó, won yóò ti se àdé hùn pé eni tí kò bá ti lè dé òkòtó tirè yóò gba igo gígan léhìn owó rè nígbà méta tàbí ìgbà mérin tàbí márun tàbi méje. Enìkòòkan àwon tí o dé Òkòtó yí ni yóò gun enu tí kò de e ní iye ìgbà tí wón fi àdíhùn si. Nígbà tí àwon omo ilé-ìwé bá ń ta Òkòtó, orin tí wón sáabà máa ń ko ni “Òkòtó omo afìdijó ranin-ranin. Orí erùpè lébúlébú ní a ti lè ta Òkòtó kí ó jó dáádáa, pàápàá tí o bá jé òkòtó ti a fi ìlakòse se. Tí a bá ta irú òkòtó lórí ibi tí kí í se erùpè lábúlébú, ìdí rè yóò lu jáde. ALÁÀLÓMÒTAN:- Jákèjédò ilè Yorùbá ni àwon omodé kékèké tí ń se eré aládùn yí. Àwon omodé, ìbá a je omo ilé-ìwé tàbí omo ilé-kéwú tàbí omodé tí ń fojoojúmo lo oko, gbogbo won ló ní ìfé láti se eré Alààlòmòtan. Orin ti àwon omodé máá ń ko si eré yi ń dùn púpò ó sì ń da won lárayá gidigidi. Ènìyàn métàlá péré ni se eré yi. Bí àwon omodé bá ti sa ara won to ti wón si pé métàlá, wón á pagbo gbogbo won ni yóò wa ni ìjòkó lórí ilè ńlè. Méjìdí nínú àwon omodé kékèké wòn yí ni yóò pagbo. Enikan tí ó kù yóò sì jóko saarin agbo won. Àwo eré ìdárayá jé ohin pàtàkì fún ìdándá raya ni ilè Yorùbá. Edee Yoruba 2513 6675 2006-12-22T13:22:50Z Loadewole 101 New page: [[Ede Yoruba]] [[Olalere, Mobolaji Babatunde]] OLALERE MOBOLAJI BABATUNDE ÈDÈ YORÙBÁ Èdè Yorùbá jé èdè kan ti ó gbalè tí ó sì buyì kákàkiri àgbáyé. ... [[Ede Yoruba]] [[Olalere, Mobolaji Babatunde]] OLALERE MOBOLAJI BABATUNDE ÈDÈ YORÙBÁ Èdè Yorùbá jé èdè kan ti ó gbalè tí ó sì buyì kákàkiri àgbáyé. Ìtàn so fún wa pé ní àgbáyé Kwa ní èdè Yorùbá bátan; kwa jé iyè kan ní Niger Congo. A lèè so pé àwon tí wón ń so èdè Yorùbá yàtò sí orílè èdè Nigeria lé ní Ogbòn nílíònùn, àwon orílè èdè tí a ti ń so èdè Yorùbá yàtò sí Nigeria ni. Togo, Ghana, Serria leone, Brazil, United Kingdom àti United State. Èdè Yorùbá, * pín sí orísirísi èka* ní àkótán, ó sì ti di gbajúgbájà ni orílè èdè Nìgeria àti àgbáláayé lá papò. Àwon nnkan tí ó ń gbé èdè Yorùbá níyì. 1. Òwe:- Orísirísi ònà ni a le gbà pa òwe: (a) A le pa òwe gégé bí àwon elédè ti ń pa á tàbí bí gbogbo ènìyàn ti ń pá gan-an. Bí àpeere: Àíyá bé sílè ó bé áré, (igi òún ni kò ga). (b) A le pa owe da, bí àpeere: Ojú kì í ti eégún kí omo alágbàá má korí sóko. (i) Ojú kì í ti eégún nínú aso (ii) Ohun ti i tan leegun odun, omo alagbaa a kori sokò. 2. Akànlò èdè 3. Lílò àmìn ohùn (´-`). ÌLÒ ÈDÈ YORÙBÁ Àwon èròngbà kòòsí ìlò èdè Yorùbá yíì ni pé mo fé kí àwon akékòó mo èdè Yorùbá lo dáradára nítorí náà a wo ìjúba ni awùjo Yorùbá, a wo ààtò, Ìtúmò, ìlò, àti àgbéyèwò àwon òwe, àkànlò èdè àti òrò àmúlò mííràn. A wo èdè àmúlò nígbà tí a bá ń sòrò àti igba ti a ba ko èdè Yorùbá sile. A wo èbùn sòròsòrò. A sí wo ìlànà ati òté tó de sísòrò ni àwùjo Yorùbá. A wo ìwúre láwùjo Yorùbá. A wo aáyan àròko kiko. Lábé àròko, a wo aroko wònyí: alapejuwe, ajemoroyin, alalaye, alariiyan, ìsòròngbèsì, onisiipaya, ajemó-ìsonísókí-ìwé ati aroko onileta. A wo bi a se n se agbekale ise to da le girama, iwe atumo, òrò àpilèko, àbò ìpàdé, ìjábò ìwádìí, ìwé ìkéde pélébé àti eyí ti a fi n se ìpolongo ti a máa ń tè mó ara ògiri. Èdè Yorùbá ni ibamu pelu asa obínibí Yorùbá. Ó ye kí a mo òrò í dá sí. Ó ye ki a mo òrò so, ki á si mo òrò ó ko sílè léyìn ìgbà ti a bá ka ìwé kékeré yìí. BÍ ÈDÈ YORÙBNÁ SE DI KÍKO SÍLÈ Kí àwon òyìnbó tó dé, kò sí ètò kíko ati kíka èdè Yorùbá. Gbogbo òrò àbáláyé tí ó ti di àkosílè nísinsìnyí nínú opoló àwon baba ńlá wa ni wón wà télè. Irú àwon òrò àbáláyé báyìí a máa súyo nínú orin, ewì àti ìtàn àwon baba wa. Nígbà tí a kó ń pe gbogbo àwon èyà tí èdè wón papò yìí ní Yorùbá tàbí Yóòbá, won kò fi tara tara fé èyí nítorí pé àwon èyà Yorùbá ìyókù gbà pé àwon Òyó nìkan ni Yorùbá. Nígbà tí àwon òjísé Olórun aláwò funfun tó wá wàásù nípa kírísítì se àkiyèsí pé èdè wón bá ara won mu ni wón bá pè wón ní Yorúbà tàbí Yóòba. Àwon Yorùbá ti a ko l’éní lo si ilè Améríkà tí a sì wá dá padà sí sàró léhìn tí òwò erú tí tán ni àwon òyìnbó Ìjo C.M.S. kókó so di onígbàgbó. ABUDA ÈDÈ YORÙBÁ Àbùdá èdè Yorùbá ni ó máa jé kí á mo ohun tí èdè jé gan-an. Orísirísi ni àwon àbùdá tí èdè Yorùbá ní. Èdè Yorùbá kógo àbùdá wònyí já. (1) Ohun tí a bá pè ní èdè gbódò jé ohun tí a fí ìró èdè gbé jáde. Ìró yìí ni a le pè ní ariwo tí a fi enu pa. A ó se àkíyèsí pé èyí yàtò sí pípòòyì, ijó olóbòùnbòun, dídún tàbí fífò tata tàbí jíjuwó alákàn sí ara won. (2) Èdè nílò kíkó o fún ìgbà pípé díè kí ènìyàn tó le so ó. Ó ti di bárakú tàbí àsà fún wa pé a gbódò kó omo tí a bá sèsè bí ni èdè. Àkiyèsí àti ìwádìí yìí ni àwon eléde gèésì ń góka sí nígbà tí àwón ba so pé “Language is Culturally transmitted”. Omo tí a bá sèsè bí tí a kò kó ní èdè, àti àwùjo jé kòríkòsùn. (3) Ìhun ni èdè ènìyàn gùn lé tàbí dálé. Bí a se hun òrò pò nínú gbólóhùn se pàtàkì kíkà iye ìró èdè nínú gbólóhùn kò fi ibi kankan ní ìtúmò. A lè so pé ìyàndá subú ìyàndá elému subú Ó subú Ìyàndá tí a ti sòrò rè subú. Ìyípadà orírsirísi ló le wáyé sí gbólóhùn wònyí tí yóò sì da ètò won ní, síbèsíbè, yóò ní ìtumò. Irú àbùdá yìí ni onímò èdá-èdè ń pè ní “Structure dependence”. (4) Gbogbo èdè kòòkan ló ní àwon ìró èdè tirè tí a ń pè ní (Fóníìmù {phonemes}). Foniimu yìí sún mó ti àwon eranko sùgbón ó sì tún rò jut i eranko lo. Ó yàtò láti èdè kan sì òmíràn. Bí a bá mú fóníìmù yìí lókòòkan. kì í dá ìtumò ní kó wúlò ìgbà tí a bá kàn án pò mó fóníìmù mìíràn gan-an ló máa sìsé. Bí àpeere:- ìró èdè /a/ /b/ /d/ /e/ /e/ kò dá ìtumò ní, àfi tí abá kàn wón papò lónà orísirísi. A lè se àkànpò kí á ri òrò bí : abe, baba, adé, alé abbl. Irúfé àkiyèsí àti ìwádìí yí ni àwon onímò èdà-èdè ń pe gèésì rè ní “duality” tàbí “double articulation” ìwádìí fihàn pé àwon eye àti eranko tí wón ní ìró èdè kò pò, iye èdè tí òkòòkan ní kò pò pèlú. Bí àpeere adìye ní ìró èdè bí ogún, ti mààlúù jé méwàá sùgbón kòlòkòlò ní ogbòn. (5) Èdè jé ohun ètò tí a máa ń lò láti se àròyinlè. ÌWÚLÒ ÈDÈ YORÙBÁ (1) Èdè wúlò fún kí a le bá ara so òrò léyìí tí ó máa ń fa àgbóyé àti àjosepò (2) A máa ń lo èdè láti fi pèsè (3) Èdè la fi ń ko tàbí so ìtàn orísìrísi, ìbáà jé omodé tàbí àgbà. (4) A máa ń fi èdè fa ewà yo nínú afò. Òpòlopò akéwì ni ó máà ń lo èdè Yorùbá ti a ó sì gbédìí fún ewà akéwì náà. A kò le se kí a má kí ara wa ní orísirísi ònà bóyá òré sí òré, pèlú orísirísi ewà èdè. (5) Èdè wúlò fún fífi so èrò okàn wa àti fífi ìtara hàn sí ohun tí a gbó rí tàbí tí ó selè sí wa. Refrence: - Taiwo Olunlade “Èdè Yorùbá àti ìmò èdà èdè” - Taiwo Olunlade “Àgbéyèwò ìlò èdè Yorùbá” Oruko Jije 2514 6676 2006-12-22T13:35:59Z Loadewole 101 New page: [[Oruko Jije]] [[Ogunnisi, Oluwakemi Alaba]] OGUNNUSI OLUWAKEMI ALABA ORÚKO JÍJÉ NÍ ILE YORÙBÁ Àwon àgbàá bò wón wí pé ilé là ń wò ká tó so... [[Oruko Jije]] [[Ogunnisi, Oluwakemi Alaba]] OGUNNUSI OLUWAKEMI ALABA ORÚKO JÍJÉ NÍ ILE YORÙBÁ Àwon àgbàá bò wón wí pé ilé là ń wò ká tó somo lórúko. Ìtumò òwe yìí ni wí pé a kì í sàdédé wò sùn-ùn ká á kàn somo lórúko ní ilè Yorùbá. Orúko jíjé se pàtàkì lópòlopò ni ilè Yorùbá. Nípa orúko tí ènìyàn ń jé ni a fi ń dá a mò, yálà ní ìdílé tí ó ti jade tàbí isé tí wón ń se ní ìdílé tí ó ti jade. A ó se àgbéyèwò orúko àmútòruwá àti orúko àbíso tí ó fí ola àti oyè hàn àti èyí tí ó fí isé àti èsìn ìdílé hàn a. ORÚKO ÀMÚTÒRUNWÁ:- Orúko àmútòrunwá yìí jé àwon orúko tí à ń fún àwon omo tí a gbà pé wón gba sábàbí òtò wá sílé ayé. Ìtumò èyí ni wí pé a ò bá won ní ònà tí à ń gbà bímo. Orísirìsi orúko àmútòrunwá ni ó wà tí a ó sì máa se àgbéyèwò won lókòkan i. TÁÍWÒ:- Èyí ni orúko omo tó bá kókó dáyé nínú àwon ìbejì, tokùnrin tobìnrin ló sì ń jé orúko yìí ii. KÉHÌNDÉ:- Èyí ni orúko omo tí ó dájé kéyìn nínú àwon ìbejì. Yorùbá gbàgbó pe kéhìndé yìí ní ègbón nínú àwon ìbejì, òun sì làgbà. Tako tabo ló ń jé e iii. ÌDÒWÚ:- Orúko yìí ni à ń so omo tí a bí léyìn ìbejì ìbá à se ako tàbí abo. Ìgbàgbó àwon Yorùbá ni wí pé bí ìyá ìbejì kò bá bí Ìdowú, ó se é se kí ó ya asínwin. iv. ÀLÀBÁ:- Orúko yìí ni à ń fún omo tí a bí tèlé ìdòwú tí ó sì jé obìnrin. v. ÌGÈ:- Èyí ni omo tí a bí tí ó sì fi esè jade dipo ori. vi. ÀÌNÁ:- Àìná ni omo tí ó gbé ibi kórùn wáyé lóbìnrin vii. ÒJÓ: Òjó jé omokùnrin tí ó gbé ibi kórùn wáyé ORÚKO ÀBÍSO:-Èyí ni àwon orúko tí a sáábà máa ń tèmó omo lara. orúko àbisó yìí pín sí ìsòrí méta, èkíní ni orúko àbìso tí ó fi ìdílé olá àti ti oyè hàn; àwon orúko wònyíi máa ń bèrè lati Adé, Olá àti Olú. ADÉ = Adérògbà, Adédojà, Adéoyè, Adépèlé, Adéníran, Adétóún, àti béè béè lo OYÈ= Oyèwùnmí, Oyèpéj, Oyèédélé, Oyèédoyin, àti béè béè lo OLÁ= Oládìgbòlù, Oláòtí, Olánípèkun, Oláníkèé, àti béè béè lo OLÚ= Olúwolé, Olúyémísí, Olúrántí, Olúfúnmilájò, àti béè béè lo ORÚKO ÀBÍSO TÍ Ó FI ISÉ ÌDÍLÉ HÀN:- Àwon orúko wòn yíi ni wón fí isé tí ìdílé kan bá ń se hàn. ISÉ ODE= Odéwálé, Odéfúnké, Odétúndé, Odébùnmi, àti béè béè lo ISÉ GBÉNÀGBÉNÀ= Onàákúnlé, Onàáwùnmí, Onàíjídé, Onàáyemí, àti béè béè lo ISÉ ONÍLÙ = Àyandélé, Àyántutù, Òpátólá, Òpábánké, ORÚKO ÀBÍSO TÍ Ó FI ÈSÌN ÌDÍLÉ HÀN:- Àwon orúko wòn yíì ni wón fí èsìn tí ìdílé ń se hàn IFÁ = Fáwolé, Odùúyínká, Awótúndé, Fáwènímó, ÒGÚN= Ògúndìran, Ògúndoyin, Ògúndípè, Ògúndayò, ÒRÌSÀ = Sódípò, Sógbolá , Sónúbi, Sóyinká, SÀNGÓ= Sàngójìmí, Sàngóyemí Itan Aye Atijo I 2515 6677 2006-12-22T13:40:43Z Loadewole 101 New page: [[Itan Aye Atijo]] [[Akosile, Olawale Johnson]] AKOSILE OLAWALE JOHNSON ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ Nígbàkan òbìnrin kan bí omo kàn omo na si léwà pú... [[Itan Aye Atijo]] [[Akosile, Olawale Johnson]] AKOSILE OLAWALE JOHNSON ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ Nígbàkan òbìnrin kan bí omo kàn omo na si léwà púpò sùgbón nígbàtí wón bí òrò ló bèrèsí iso ó ní ‘A! báyìni ayé rí! kíni mo ha wá sí n kò mò pé bóyì ló búrú tó! Mo sebí yío ma dán bi òrun ni! A! e wo koto ewo gegele, e wo ìmú eran ní ìgboro ìlú! ewo ìdòtí laarin òdè, mo gbé nà wàyí nkò mà ní pé pada lo sí òrun nítèmi ojàre. Nígbàtí ó so báyì tan àwon tí ó wà níbè lai enu sílè won ò sì le pádé nítorí ìsèlè mériri ni ó jé. Omo abàmì yíi kò jé kí enì kankan gbé òun ó bó sínu yàwá, ó mú kàninkàn ó mú ose ó we ara rè dada ó sì woso. Ní ojó na ó je àkàsù èko méfà nlá nlá, ìbá je jube lo sùgbón èkó tán ni. Òkìkí omo yi ti kàn kakiri ìlú wón sì bèrèsí wá wò sùgbón inú omo yi kò dùn si. Nígbàtí ódi ojo keje tí wón fe so omo na ní orúko àwon òbí rè fi ilé po otí wón fi ònà rokà, nígbà ó tó àkókò láti fún-un ní oríko ó wípé: ‘Àjàntálá lorúko mìí. Ó yà àwon ènìyàn lénu wón sì bèrèsí wípé: Omo ogede ni ipa ogede, Àjàntálá ni yio pa ìyá rè. Babaláwo kan wà ní ìlú yi, olóògùn pátápátá ni láti ìgbàtí ó ti ngbó òrò nípa omo yi ó bèrèsí fónnu, ó ní kò sí nkan tí ó lé níbè sùgbón nígbàtí ó dé ibè Àjàntálá fi ojú re han èmò, ó naa gbogbo èyìn rè bó. Bàbá yi sáré lo ilé Àjàntálá naa si tèle ó naa délé kí ó tó padà. Òrò Àjàntálá sú ìyá re í sì mu lo sí inú igbó ó sì fi ogbón tàn ó sì fi sílè. Ibití Àjàntálá ti n rìn kiri nínú igbó ó bá àwon eranko marun pàdé àwon eranko naa ni Erin, kìnìún, Ekùn, ìkokò, Ewúré. Àjàntálá bè wón kí wón jékí òun máa bá won gbé kí òun máa se ìránsé won ó sì gbà. Ní ojó ken Ewúré jáde lo láti lo wá oúnje Àjàntálá sì tèle, nígbàtí àwon méjèjì dé inú igbó, ewúré wá oúnje sùgbón Àjàntálá n siré. Nígbàtí ewúré wá oúnje tán ó pe Àjàntálá pé kí ó wá gbé erù sùgbón kí ni Àjàntálá gbó eléyì sí ó mú ewúré ó nàa gbogbo ojú re sì wú gúdugùdu. Nígbàtí wón dé ilé àwon eranko tí ó kù bèrè lówó ewúré pe kí lo sé tí ojú re fi wú gúdudúdu ó sì paró wípé àwon agbón ni ó ta òun nínú igbó níbití óun ti ń wá oúnje. Báyì ni Àjàntálá se sí gbogbo won tí gbogbo won sì pin láti fi Àyíká yen sílè nítorí kí ó máa ba gba èmí àwon. Níkehùn Àjàntálá di àlánnkiri sínú igbó o. Èlédà ri bi àjàntálá ti ń rìn kiri ó ránsé láti orí ìté rè wá, wón sì mú Àjàntálá lo sí òde òrun. Ona ibara eni soro 2516 6678 2006-12-22T13:47:02Z Loadewole 101 New page: [[Ona ibara eni soro]] [[Obademi Yinka Oluseye]] OBADEMI YINKAOLUSEYE ÒNÀ ÌBÁRAENI SÒ RÒ KÚ ILÈ YORÙBÁ Ònà ìbára eni jé ohun tí ó ní ipò ní ilè Yor... [[Ona ibara eni soro]] [[Obademi Yinka Oluseye]] OBADEMI YINKAOLUSEYE ÒNÀ ÌBÁRAENI SÒ RÒ KÚ ILÈ YORÙBÁ Ònà ìbára eni jé ohun tí ó ní ipò ní ilè Yorùbá ó sì jé ònà kan tí ó ní agbára. Ònà ìbara eni sòrò má ń wáyé láàárin ènìyàn méjì tàbí jù bé lo. Òrò ibára eni sòròti pé ní ilò Yorùbá. Orísírísì ònà ni alé bára eni sòrò, kò sì sí pàtó ìtumò tí a lè fí fun. Ni ara àwon ònkòwó so fún wa wípé kí òrò tí a bá fé so tí èdé Òdo ènì bejì óní láátí bi àwon ìgbésò kan kojá, èyí tí yíò wáyé láàrin enití ófé búni sòrò, entí a ń bá sòrò àti kókó òrò sí a ń so láàárin ara wa. Orísìrísì ònà ni a lè bá ara eni sòrò, Àpeere Alè bó ra eni sòrò nípa ijó jíjó, À wòrán, pípa ariwo, ìgbàmíràn tí a bá dáké a lè bára eni sòrò. Ile Yorùbá tí oba ììlú kan báfé bá eba ìlú mìíràn sòrò ní ayé àtijó won á pa àrokò sí ara won yálà ní búburú tàbí ní tí ire ènìyàn métà ni yí ò sisé nà eni tí ó rán ni nísé, eni tí a fi isé rán àti enití a ń ránsé sí. Wón tún gbàgbó ní ilé Yorùbá wípé tí oba ìlú kan bá ti owó eyo méjo pa àrokò sí oba ìlú mìíràn èyí túmò sí wípé sé àlááfìa ni wón wa. Oba tí óbá fi owó eyó méta ránsé si oba ìlú mìíràn èyí túmò sí wípé irú oba bè láti fi ìlú sílè kíákíá. Oba tí bá sí fi eyin Àòko sí inú igbá ránsé sí èyí túmò sí wípé irú Oba béè gbódò ni láatiwàjà tàbí kí ó pa ara rè. E`lomíràn ti omo rè bá sí wà ní ònà òkè oya tí ó sì rí ènìyàn tí ó ń lo ònà òkè oya na irú eni béè le pa àrokò si, won á fi orisirisi nkan ránsé won á si fi pa àrokò. Ní ayé òde òní gbogbo ìkan tí wà ni ìròrùn láti bára eni sòrò, ònà àkókó ni wípé kíko létà sí itòsí tàbí ònà jíínjìn sùgbón èyí tún ní àwon àléébù nínú ní torí wípé àwon tí kò ní ànfààní láti mo òrò ko sílè tàbí láti mo òrò kà ìdí ni wípé enití ó ko létà sí ènìyàn Ógbódò mó òn ko, mó ón kà bé sìni eni tí ó fi létà ránsé sí. Ònà míìràn tun ní wípé kíko òrò sílè fun ara won Apeere odi tí ó fé toro nkan tí kò sì lo sòrò, irú eni béè ma ko òrò sílè irú òrò béè tábì òrò kíko sílè béè tún lè fa ìjàmbá ní ojó iwájú nítorípé ohun tí ó ko sílè lè ní àwon àléébù kan nínú. Orisirisi èro ìbáni sòrò ni ówà, èro alágbèká, èro asòrò má gbésì, èro móhùnmáwòrán àwon ero wónyí fún wa ní ànfààní láti mo ohun tí ó ń selé ní ìlú míràn àti bí ètò ìse ìjoba se ń lo sí. Ònà ìbánisòrò tún gba lú òwe, àwon òwe tí ó ní ogbó láàárin àwon Yorùbá nítorí wípé òwe kí ń tí, òwe tí a bá pá ní ogún odún arún lè tun pa eni tí a bá pá òwe si yíó mo ìtumò ohun tí aso, Àpeere: eni tó fín aásà ló para rè létún. Ní llò Yorùbá, a ń gbójú bá èdè ìbánisòrò ni nítoríwípé, òdè tí a bá bá lénu éníti ó tójú eni láti mode ni a má ń so jáde lenu nítorí wípé tí a bá wo èdè Yorùbá orisirisi èdè ló wà, enití a bá so èdè mìíràn sì ólè má tèlè yé irú eni béè. Ní ìparí, nítorí èyí orisirisì ònà ni a lé fi bá ara eni sòrò ni èdè Yorùba. Eto Inawo 1 2517 6679 2006-12-22T13:53:23Z Loadewole 101 New page: [[Eto Inawo]] [[Oke Ayodele]] OKE AYÒDÉLÉ ÈTÒ ÌNONWÓ NÍLÈ YORÙBÁ Ní àwùjo Yorùbá, orísìírísìí ayeye èyí tí ó ni se pèlú ètò... [[Eto Inawo]] [[Oke Ayodele]] OKE AYÒDÉLÉ ÈTÒ ÌNONWÓ NÍLÈ YORÙBÁ Ní àwùjo Yorùbá, orísìírísìí ayeye èyí tí ó ni se pèlú ètò ìnónwó ní o wà. Tí abá kókó wo ìsédà òrò ìnówó; ìná owó ló di ìnónwó èyí túmò sí pé gbogbo ètò àwùjo ló nii se pò pèlú nínón owó bóyá láàárin ìdílé nínú ebí, láàárin òré, idàánu egbé nínú ìlú àti béèbéè lo ló ni se pó pèlú ìnónwó nílé Yorùbá. Oníruúrú àsaye tó wà láàárin ènìyàn Yorùbá ló mú ìnoníwó lówó fún bi àpeere: ìsomo-lórúko, ojó ìbí, ìdàminiru lénu isé ìjoba ìkégbéjáde àti béèbéè lo ni àwon ohun èlò pàtàkì tí Yorùbá máa ń lò nígbà tí òkòòkan bá wáyé. Tí a bá wo ìsomo lórúko tàbá ìgbéyàwó, a màa ń rí ohun èlò bi: ata, oyin, iyò, ataare, orógbó, obì, àádùn àti awon nnkan mìíràn òkòòkan àwon ohun èlò yìí, owó ni a fi n rà wón, bí o se jé pé òkòòkan won ló ní isé tí óun se. Nígbà tí abá ń wùre fún omo tí a sèsè bí tàbí ti si bá n lo sí ihé oko, a la ìnàwo lo. Lákòókò ìwúye pàápàá, ó ní àwon ohun èlò tí a máa ń rà tí a fi n se ètùtù ìwúyè. Kìí se àwon ohun èlò wènyii nìkan ni Yorùbá máa ń nówó sí nígbà tí wón bá n se ìnónwó. Wón ní àwon ìgbohùn kòòkan tí a máa ń se ní àsìkò àseye yìí nígbà tá a bá ń se wón. Àwon ònílù wón máa lu ìlù, àwon ènìyàn á jó, wón a jenu. Ní àkókò ìwúyè oba ni ìlú Òyó, fún bí àyere, ni a máa ń rí àwon ìpohùn bí igbu-titi ti àwon ayabu máa n ti isunkan ni a máa n awon ìpohùn. Ìremùyé fún àgbù ode tàbí ìsípá oba, Ogberu, ìsààró, lákú awo àti béè béè lo. Ni Òyó, ni àkókó ìgbeyàwó ni a máa ń rí igbohun tí, ekún ìyàwó. Wàyí ò, orísìírísìí awon ìnónwó ní ati tún lè menu ba níle Yorùbá nítorí pé alájobí àti alájogbé wà nílè Yorùbá èyí mú kí abasepo tàbí àjosepò tó wa láààrin wón kó gúnmó. Àbasepè sí wà láàárin won. Nígbà lá lámorní bú ń se, tàmèdó yóò gbárùkù tìí. Nítán àwon ìdí èyí, Yorùbá gbàgbó pé emu alajogbe wa ninu ebo enu tó ye kí ènìyàn rú tó abá ń se àtí wi pe àse é lè ní àdáyé bá. Yorùbá a sì tún wí pé ó fi páànù wa eran fún egbé. Nítorí náà Yorùbá ka ìnónwó sí lópòlopò ó sí se pàtàkì sí won. Aso 2518 6680 2006-12-22T13:59:47Z Loadewole 101 New page: [[Aso]] [[Leadi, Anike Omolara]] LEADI ANIKE OMOLARA ÀWON ASO ILÈ YORÙBÁ Kí àwon òyìnbó tó gòkè, aso àwon Yorùbá yàtò sí àmúlùmálà tí a nw... [[Aso]] [[Leadi, Anike Omolara]] LEADI ANIKE OMOLARA ÀWON ASO ILÈ YORÙBÁ Kí àwon òyìnbó tó gòkè, aso àwon Yorùbá yàtò sí àmúlùmálà tí a nwo ní òde òní. Àwon okùnrin ní aso tiwon, àwon obìnrin sí ni aso tiwon pèlú. Òpòlopò aso ni àwon omodé lè lò, tí kò sì ye kí àgbàlagbá lo irú rè. Ayé ń yí á ń tó ò, Ní àkókò kan, ìhòhò omolúwàbi ti a wà sayé náà ni a n rin kiri ki ise àwon ìran Yorùbá tí ó wa nibe yi la n sòrò rè sùgbón ìran àwon bàbá-ńlá bàbá wa, tí n won bá ti ri ohun kan bo ìdí won òrò bùse, ìyókù ìrégbè ni o je ohun tí o mu inu ènìyàn dùn lóni ni pè bi ofiletijepè àwon èyà míràn si n rin kiri ni ihòhò yálà ni Naijiria tàbí ni ìlú míràn ìlàjú àwon Yorùbá tí kojá tí àwon tí ó ń fi ewé bo ìdí tí wón sì ń rìn kiri, pèlúpèlú àwon Yorùbá kò fi ewé bo ara mo, aso àtàtà ní won sì máà ń dà bora kiri. Ní ayé àtijó, ohun tí ó se pàtàkì jùlo sí àwon omodé àti òpòlopò àwon agbalagba tí ó jé àgbè máa ń wo ni ìbàté. Aso kíjìpá ni a máà ń fi ran an won máà so okùn méjì sin í igun mejeeji èyí ni a sì máà n fi so o mó ìdí, nígbà tí a bat i so okùn méjì tí ó wà ní igun wònyí mó ìdí wa, a ó wà la aso naa bo idí wa, a ó sì fi okùn tí a so sí igun rè ní isàlè bo okùn tí a so mó ìdí wa yíká pèlú hú ìbànté yin i ìdí wa. Irú aso yí kí se hú aso tí a lè wò ní ìgboro, oko nìkan ló ye ki á ti máà sán ìbànté, èyí ni a fí máà ń pòwe ní ilè Yorùbá pé “Àifi eni pe eni, aifi ènìyàn pe ènìyàn ló mú kí ará oko sán ìbànté wò lú” . Sùgbón tí a bá lo sí òde, a má hún wo aso tí ó jojú, irú aso yí ní kíìjipá won máà fi aso yí dá sòkòtò pénpé àti èwù bùbá tàbí dànsíkí kékeré. Aso yí dára púpò, kò sí bí ara ènìyàn ti lè ní abe tó kí o ma lo òkan fún odindi odún méta gbáko. Àwon aso míràn tí a tún lò ní ilè Yorùbá bèrè lórí aso egbéjodá lo sí aso ìjáde. Àwon aso ìjáde tí a mo tí àwo lò ni dàndègó, Dàndégó jé aso tí ó tóbi gbáà. Tí á bá dáà tan, ó gbódò dé orùn esè, sùgbón dépò kí ó kún mó ènìyàn lára, pasoro ni ó máà n se lo sí ìsàlè, A ki la ègbé dàndógó dé ìsàlè, lati ìsàlè dé enu ìbàdí a máà ń ran pa ni, a ó wá rán apá mo láti enu ìbàdí wá sí ibi orùn èwù náà, nítorí ìdí èyí apá dàndógó náà n rí pasóró bi ti ara èwù náà. Aso kejì tí ó ye kí á tún tí enu bà ni Agbádá, Aso káso ni a lè fi dá agbádá yi, ó lè jé aso òkè tàbí kí ó jé aso òyìnbó aso máràn ni Gbáìyè, gbárìyè tún jé òkan nínú àwon aso Yorùbá, Aso tí ó bá wù wá ni a lè fi dá a. O máà ń dé ìsàlè esè wa tí a tá ran an tan, kò ní apá ńlá bí ti agbádá tàbí dàndogó, a máà ń se àpò méjì sin í wájú, a sì máà ń kó enu àpò náà dáadáa. Súlíà tún jé aso kan ni ilè Yorùbá, ohun tí ó se pàtàkì nípa rè nip é tòkè-tilè ni a máà ń fí irú aso báyi dá, súlíà yi, bíu ti agbádá ni a sé ń ran, sùgbón kò ní opòlopò abé tí á ń yo sí ara gbádá. Àwon aso obìnrin ní ilè Yorùbá kò ní ye, sùgbón púpò nínú àwon aso yí ló rewà tó si ye ènìyàn ní àwùjo. Aso ti àwon obìnrin kò pò tó tí àwon okùnrin, opòlopò àwon ń kàn tí won lò ní ayé àtijó ni wón sì lò títí di òní yi. Òkán nínú àwon Aso tí àwon obìnrin tí n lò télè, sùgbón tí ń won kò lò mó lóde òní ni “Tòbí. Tòbí yi, ònà méjì ní won lè gbà rán an, won lè fí rán tòbí lásan, won sì lè fi ran ìlá bùrú, sùgbón ìyàtó tí ó wà nínú mejeeji kéré púpò. Tòbí jé aso tí àwon obìnrin wá máà ń sán mí ìdí gégé bí àwon okùnrin náà se máà ń wo sòkòtò, tí won bá tí sán tòbí yí mó ìdí won, kò sí irú isé tí won kò lè se kò sì ibi tí won kò lè dé. Tí obìnrin bá fé múra jáde, àwon ohun tí ó gbódò mú sara nìwònyí. (1) Bùbá- Bùbá Obìnrin yàtò sí tí okùnrin púpò nítorí owó tiwon máà ń se gbayan, ó sì máà ń gùn ju owó bùbá okùnrin. Aso oyìnbó ni won sáábà máa n fi n ran bùbá obìnrin yi, won sì gbódò yan, aso bùbá náà kí o ba le ba aso ìró se wémú. Bí wón bá ti rí aso tán báyi tí won sì wo èwù, gèlè lókù ti won si máà wé sí i. Gèlè yi gégébí aso ìró, lè jé aso òkè ó sì lè jé aso òyìnbó. Gèlè dúró gégébí filà ti dúró fún àwon Okùnrin. Aso míràn tí àwon Yorùbá tún tá lò ni aso bí Àgàyìn, Ànkárá ni won máà ń fí ran aso yi tàbí aso Akèntè. Wàyí o, tí àwon obìnrin wá bá tí wo aso tán báyi, won fí sákárà tàbí ègbá sówó. Nígbà tí won bá ti mura tán bayi, won yóò wá lé tiro, won yóò si fi àtíkè fééré kun ojú won, òde ya náa nùun. Asa Ibile I 2519 6681 2006-12-22T14:12:16Z Loadewole 101 New page: [[Asa Ibile]] [[Raheem Akeem Alade]] RAHEEM AKEEM ALADE ÒRÒ LÓRÍ ÀSÀ ÌBÍLÈ YORÙBÁ. Àsà Yorùbá jé àsà tí ó gbámúsé jùlo nínú gbogbo àsà... [[Asa Ibile]] [[Raheem Akeem Alade]] RAHEEM AKEEM ALADE ÒRÒ LÓRÍ ÀSÀ ÌBÍLÈ YORÙBÁ. Àsà Yorùbá jé àsà tí ó gbámúsé jùlo nínú gbogbo àsà, nítorí nínú ìran Yorùbá ni ìran tí ó lajú jùlo wa tá ti ìgbà tí aráyé ti daye ni Yorùbá ti ní ètò ní pa ìlànà ìgbésí ayé won ní èyí ti won si n tèlé títí ti ó fid i bárakú fúnwon. Àwon àgbà a máa pa òwe kan pé ilé tí ó ba n tòrò omo ale ibè ni kò tii dàgbà kí olórun se àánú fúnwa lódò àwon Òyìnbó tí wón yí àsà Yorùbá padà nítorí kí àsà òyìnbó tóó dé ni ilè Yorùbá ti n tòrò bò lójó tí o ti pé, sùgbón gbogbo nkan ti yí padà. Orísìí nkan méta tàbi méérin ni ó mú àyípadà bá àsà Yorùbá àkókó ni àsà àwon òyìnbó tí won gba ìlànà ti krísìtì wolé si àwon Yorùbá lára, ìkejì ni àwon oníwàle tí wón gba ìlànà ti lárúbáwá wolé tí ìketa jé òlàjú tí àwon òyìnbó kó wolè Yorùbá ètò ìjoba náà kún òrò yi nówó. Àsà Yorùbá se pàtàkì púpò, nítorí inú àsà Yorùbá ni a ti ń ìkíni, ìyéwo, ìdèyún ìgbèbí, ìsomolórúko, ìranraenilówó, ìjoba síse àti àdúrà síse àti béèbéè lo. fún ìdí èyí enikenití ó bá ,mú èyí lò ni Yorùbá mò sí omolúàbí tàbí òjògbón omo, sùgbón èyí tí kò bá nínú lò ni Yorùbá n pen í òmùgò, gégé bí òrò àgbà tí won so pé dànidànì kìí báni lágbà láti kékeré ní tii báni lo, ó ye kí á gbárùkù ti àsà wa kí àwon àtòkèrè wá má bàwá lásà jé. ní òtító ni pé àsà Yorùbá n kúrú sí, sùgbón a mò pé èsé kìí sé lásán béènì tí kò bá nídí obìnrin kìí jé kúmólú bí kìí se ònà tí àwon atòkèèrè wá gbà wolé sí omo odùduwà lára pèlú àwon nka mère mere tí won n se ni ó won wá lójú ni o jé kí á máa tèlé won bíi eranko, tí a bá sì fi ojú inú wo òrò yìí a o rii pé àwon Yorùbá gbón jùwon lo, sùgbón ohun ti òpòlopò Yorùbá yóò je kò jé kí a rántí o ń sun wa mó. Ó semi ní kàyééfì pé tí omo Yorùbá bá fé dara pò mó àwon òyìnbó tàbí tí ó bá fé báwon sisé ó ni lati dara pò mó àsà won ni, yíò máa báwon se èsìn, woso, jehun gbogbo ohun tí won ba n se ni won yíò jo máa se papò ní èyí tí kò bá ìlànà àsà Yorùbá mu, “wòsò dèní kòsì leè dàbí onísò láyéláyé, béènì kòsí eni tí ó le mòó pòn bí olómo, tí a bá réni tóle mòó pòn bí olomo kówá nu. jíyo ní yo, òsùpá ò leè dàbí òòrùn tàbí òsàn. Kòsí bí Yorùbá se leè feyú mó àsà won tó Yorùbá ò lee di Òyìnbó láyéláyé, kilo ruáá dé tí a o leè sagbéyé mówó kí á fi àsà alásà sílè kí a kojú mó tiwa? Ó, semi ní àánú púpò pé òpòlopò nínú àwon omo Yorùbá léyìn ìgbà tí wón ti gba àsà yìí ni nkan bii àádóta odún séyìn ni won kò mò nípa èsìn ìbílè Yorùbá mó, ààyè àsà òyìnbó yìí ni ilè Yorùbá wà lódè òní yìí. Alásejù baba àsetán, kò waa tán lójú wa bí? hílàhíla àìfòkàn balè ń bá Yorùbá nóró ìgbéyàwó, ìsomolórúko, àsà tí àwon Yorùbá gbà yìí kòjé kí òpòlopò àwon Yorùbá gbó èdè abínibí won mó bí o ti ye, nígbà tí ó yá ni àsà àwon òyìnbó yìí wá sú àwon Yorùbá pátapátá, látàni pé òpòpò ilè àfíríkà ti gba òmìnira tán ni oníkálùkù wá féé máa padà si oko àárò re, “èyí jé òkan lára àwon ìgbésè tí àwon ènìyàn dúdú gbé tí wón fi gba òminirà nítorí oko erún ni wón wà télè tí won fí n tèlé àwon Òyìnbó kiri. Àsà àti ètò ìgbésí ayé ìran kòòkàn se pàtàkì púpò. Bí àpeere, àsà àti ètò Yorùbá ni a fí n pe Yorùbá ní Yorùbá ti íbò ni a fi ń pè wón mi”íbò. béèni tí lárúbá wá ni won ti n je orúko. Tí àwon Yorùbá bá pa àsà won tì, a jé nípé tiwon bó lówó won nìyen a jé pé orílè tiwon ti paré ní àárín gbogbo àgbáyé nìyen. Nítorí náà ònà kúkurú ti a lee fi mo èyàkéyà lóde ayé yìí ni àsaa won àti nípa kíkó nípa ètò ìbílè bí wón se lo ètò ìgbésí ayé won. Bí a bá wo àwon ilé ìwé gíga wa bíi àwon yunifásitì àti àwon kóléèjì á ò rí pé ó ye kí á ni èka èkó ti á ò máa kó nípa èdè Yorùbá, nítorí Yorùbá kìí se èdè tí ó ye kí á patì rárá nípasè eléyìí a óò máa kó nípa àsà wa. Nítorí kòsí nkan tí ènìyàn fé kó láyé yìí tí òrò lórí àsà kòní je jáde nínú rè, èyí ni ó se okùnfà ipàdé tí ó wáyé ni odún (1971) ní ìlú èkó tí àwon òjògbón àti àwon onímò ìjìlè kínròrò nípa àsà àti ètò ìdàgbàwsókè ní ilè Yorùbá. Lórí ìpàdé yìí ni wón fi enu kò pé àwon àsà orísiirísìí àsà ni ó wà nínú àsà Yorùbá bú àpeere: àsà Yorùbá ni ètò ebí, ìwà omolúàbí, èèwò, oge sise, ìwúrè níbi ìyòara, ìgbéyàwó, ìdèyún, àti ìgbèbi, isìnkú àti ogún jíja, ìjoba ìbìlè, ètò oyè jíje, isé tí àwon Yorùbá àti béè béè lo. Nínú àwon àpeere wònyí n kòsí èyí tí kò ní àjosepò pèlú ìfá wìnú, nítorí kòsí nka tí ifá kò báwí nínú àsà Yorùbá gégé bí a se mò pé àgbàwá òrúnmìlà ni ifá jé, òrúnmìlà sì jé olùránsé sí àwa ènìyàn láti Odò olódùmarè. Ìdí nìyí tí àwon onífá má n pe ‘èlàròwá” kí wón to bèrè esè ifá nítorí òrúnmìlà ni baba ifá. Fún ìdí èyí àwon àpeere tí a ti so síwájú, kòsí èyí ti kò ni esè ifá nínú bí àpeere: ètò ebí nílè Yorùbá esè ifá rè lo báyìí pé: Èlàròwá, Èlàròwá Òkún kùn nàrenàre, Òsà kún lègbelègbe, Alásé n rasé, Alásè ń rasè, Àgbàlagbà ìmàle n wò ìgbèyìn ò Títí, ó gbòndí rè pépépé, O, dífá fún ìsèse tí n solírí Orò lálè ifè, Baba eni, ìsèse eni, ìyá eni Ìsèse eni, Orí eni ìsèse eni, Kìlaà bá bo ká tó bòrìsà Ìsèse là bá bo ká tó bòrìsà? Ìsèse là bá bo. Èsè ifá yìí fi hàn wá nípa ìwúlò ìsèse wa bí ó ti wúlò to, nítorí náà ìsèse wa se pàtàkì púpò nínú àsà wa, kí Olódùnmarè rànwá lówó nílè omo odùduwà kí á le gbárùkù ti ìsèse wa nílè Yorùbá. Eko Igba Atijo 2520 6682 2006-12-22T14:16:22Z Loadewole 101 New page: [[Eko Igba Atijo]] [[Sheba, Theophilus Rotimi]] SHEBA THEOPUILUS ROTIMI ÈKÓ ÌGBÀ ÀTÌJÓ Èkó ìgbà àtiijó dára púpò Ó sì tún gbayì ... [[Eko Igba Atijo]] [[Sheba, Theophilus Rotimi]] SHEBA THEOPUILUS ROTIMI ÈKÓ ÌGBÀ ÀTÌJÓ Èkó ìgbà àtiijó dára púpò Ó sì tún gbayì láwujò Bí ènìyàn kò bá kó èkó Bí èni wáyé asán lohúwarè jé Láyé àtijó, ètò èkó dára púpò nítorí ìbèrù wá láàrin akékòó sí olùkó rè, bí akékòó ayé àtìjo bá fé bá Olùkó rè sòrò, ìrèlè ni yóò fi so ó fún olùko pàápàá mòhun ara rè lódò akékòó ó sì mo ohun tí ó tó sí òhun láti so sí akékòó. Eléyìí wá mú àrífún kúrò lódò àwon méjéèjì, ìdí nìyí tí akékòó fi bèrù Olùkó tí kò fi gbó gbójú gan-an síi ní ayé ìgbànáà. À kò lè fí èkó ìgbà àtíjo wé tòde-òní, nípa pé, àwon onkòwé tó wà bélè dàbi alárá sí ti òde-òní àti pàápàá, àwon akékòó tó kó èkó kò pò nígbànáà bíi ti ayé òde-òní. Nítorí pé, kí òbí tó lé rí owó ilé-ìwé san ìsòro ńlá ni ó jé àyàfi àwon tí òbí rè dán tó. Bí àwon akékòó ti se ń kékòó dára ju ti tò de òní fún àpeere, bí ènìyàn bá fé bèrè ìlé-ìwé alákòóbèrè, won yóò kókó fún nípatákó láti máa fi sisé sí, léyìn èyí yóò wà bèrè pèlú ìwé-kíkà sùgbón lóde-òní, ìwé kíkà ni wón fi ń bèrè wón ti fagi lé pátákó. Ìlò pátákó yìí jé ohun tí ó ń se tàbí tí wón kóo sùgbón òlàjú ti mú gbogbo rè doríkodò, àyípadà bi dé bá won. Àwon òjògbón bí wón kékòó gboyè kò pò látijó rárá, eléyìí kò mú ìwé kíká pò àti pé kòsí yíya isé sótò fún àpeere, ìmo science, commercial, tàbí Arts. Sùgbón ní ayé òde-òní àwon irúfé isé wònyí ti ya sí ipá. Ìmò ìjìnlè ayé òde-òní tí mú kí òpòlopò èrò amúséyá wà lórísirísi fún àpeere, àwon èrò ayárabíàsá, èro àntèwé àti béèbéè. Eléyìí mú kí ètò èkó gbòòrò láwùjo, ní ìdàkejì ìwe ó bá ètò èkó jé nítorí kò mú akékòó máa lo sí ilé-ìwé déédéé, ohun ti o si fa nípa won yoo ni awon ero wonyi sile ohun tí wón bá ń se tàbí tí wón ń kó won ní ilé ìwé gbogbo rè ni yóò máa gbélé gbó. Èyí ló fàá tí akékòó mìíràn kò fi mo nnkankan rárá àti pé àwon akékòó ní ètó kòòkan tátijó, sùgbón ní ayé òde-òní, akékòó kò ní ètó kankan mó. Ohun bí ó tún se pàtàkì jùló tí ó jé kí ìmò ètò èkó dára nipé, bí wón ti ń kó won ní ìwé béè won ń kó won ní ogbón tí ènìyàn fi ń gbé ìlé-ayé àti ìmò ìbílè. Látijó, sekondirì kò kokáa modern 3 nígbànáà sùgbón ló de-òní, ó ti pín sí ìpele méta kí won tó wo ilé-ìwé gíga. Lótìító, la ríi pé àwon ohun amúséyá òde-òní dára, sùgbón ó mú kí àwon ènìyàn ya òle, ó kúkú dára kí a má ni won rárá nítorí, gbogbo ohun tí àwon ènìyàn bá fé se orii rè ni wón tí ń se wón. Èkó ìgbà àtijó kò gba òle láàyè, ó sì se ànfàní púpò fún akékòó tí ó dáńtó, ó sì tún tára nítorí ìmò ìjìnlè tí so rò mó o. Bí ènìyàn bá ka ìwé látijó, inú òbí a máa dùn sí irú omo béè láì tíì parí èkó láso títí kó ní àkísà bí àgbà, kò sí bí ènìyàn se ka ìwé tó lóde-òní tí ó máa dàbi ti omo àtijó. Òlàjú mú kó èkó òde-òní gbòòrò síi, eléyìí lá fàá tí àwon òjògbón orísirísI fi se ìwé jáde lópò yan buru àti àwon èro amúséyá tó tún wà tún mú kí ó derùn fún won láti se, ó wá mú kí ètò èkó gbayì gbèye. Látijó, tí kò tí sí àwon èro amúséyá wònyí ètò èkó tún dárá, ó tún gbayì nígbàáàju tòde-òní àti pé, èkó àtijó yìí fún wa ní agbára ó sì tún so ènìyìn di ńlá lojú àwon ènìyàn, ìrú eni béè sì kógo já láwùjo. Eléyìí ló mú ni so pé èkó ìgbà àtijó dára ó sì tún seémúyengàn, bí ohúnrarè kò bá èkó, bí eni wáyé asán ni, nítorí eni tó kàwé látijó bí oba lórí. Edee Yoruba I 2521 6683 2006-12-22T14:19:15Z Loadewole 101 New page: [[Edee Yoruba]] [[Adeleke, D. Adeyemi]] ADELEKE D. ADEYEMI ÈDÈE YORÙBÁ Èdèe Yorùbá jé èdè kan tó gbajú-gbajà ní Orílè-èdè nàìjírìa àti kárí gbogbo ... [[Edee Yoruba]] [[Adeleke, D. Adeyemi]] ADELEKE D. ADEYEMI ÈDÈE YORÙBÁ Èdèe Yorùbá jé èdè kan tó gbajú-gbajà ní Orílè-èdè nàìjírìa àti kárí gbogbo àgbáyé lápapò, èdèe Yorùbá jé èdè kan tí kò sé f’owó ró séyìn nínú gbogbo èdè àgbáyé a gbó wí pé Yoàrìbá ní wón ń pe àwon Yorùbá télè, sùgbón nígbà tí ó di odún (1843) ni Bishop Àjàyí Crowther yí Orúko yìí padà làti Yàrìbá sí Yorùbá, a gbó wí pé níbèrè pèpè, nígbà tí wón fé so àwon èyà Yorùbá yìí pò, wón bèrè pèlú “ekú”, bí àpeere, Ekú àárò, Ekú òsán, Ekú alé, Ekú Ìyálèta, Ekú isé, Ekú àbò, Ekú àgbà àti béèbéè lo. A gbó wí pé àwon eni àkókó tó dìde láti so èdè Yorùbá di kíko sílè ni – Hannnh Kilham, John Rabar, Bishob Àjàyí Crowther àti Bowdich, Ìtàn ní Bowdich ni eni àkókó tí ó kókó gbìyànjú láti ko èdè Yorùbá sílè, bíi Òkan, Èjì, Èta, arábìnrín Hannah Kilham náà ko ìwé kan ní odún (1828) ní eléyìí tí ó pè ní “The Specimen of African Language Spoken in the Coloning of Sierra leone” nínú isé yen ni ó pè ní “Akù” Arábìnrin yìí náà ni ó dábàá ìlànà A, B, D. A tún gbó wí pé arákùnrin kan tí orúko rè ń jé Edwin Morris tún gbìyànjú ní Odún (1841) isé tirè tó se ni “Outline of a vocabulary of a view of the principle Language of Western and Central Africa Compilled for the use of the Niger expedition, ò hun náà se àlàyé lékùn réré sínú isé yen. Enì kerìn-in tí a tún lè so wí pé ó tún gbìyànjú ni, àwon ìjo CMS, ìdí tí wón se dá sí èdè Yorùbá ni wí pé, àwo Òyìnbó tí ó wà nígbà yen, wón se àkíyèsí pé à ì ní àkotó tó ń fa isé àwon séyìn. A gbó wí pé wón se ìpàdé ní London ní odúnr-un(1848) o hun ti ipade náà dá lé lórí ni wí pé, wón fé wá bí ilè Áfíríkà se lè ko èdè sílè, Henry Venn ló sa agbáterù ìpàdé náà, ara àwon òjògbón Linguistic tí wón jo jókòó nígbà náà lóhùn-ún ni arákùnrin J.P. Sohon, Alufa S. lee Òjògbón nínú èdè Arabic àti Heberu, Ó wá láti University of Cambridge. Elòmíràn tí ó tún dá sí ètò náà ni Henry Townsend, a gbó wí pé olùtèwé ni, ò hun sì ni Olóòtú ìwé ìròyìn. Èdè Yorùbá kì í se èdè tí a lè fowó ró séyìn rárá nítorí pé ó ti di gbajú-gbajà èdè ní orílè èdè Nàìjíríà, a ń so èdè Yorùbá ní àwon ìpínlè bíi Lagos, Ògùn, Òyó, Òsun, Òndó, Èkìtì, Kwara ati Kogí, a tún lè so wí pé àwon tó ń so èdè Yorùbá kò dín ní Ogbòn milioonu yàtò sí orílè-èdè Nàìjíríà, a tún ń so èdè Yorùbá ní àwon Orílè-èdè bíi-Benue, Togo, Ghana, Sudan ati Sierra Leone. Ní Orílè-èdè àgbáyé lápapò, a ń so èdè Yorùbá ní Brazil, Kuba, Trinidad and Tobago, u.K. àti America. Ní orílè-èdè America, Ilé èkó gíga mókàndínlógbòn ni wón ti ń kó èdè Yorùbá. Èdè yíí jé èdè tí ó gbajú-gbajà ní orílè-èdè America, bí ó tilè jé wí pé a ń pò mó-ón erè lódò tiwa. Orisa 2522 6684 2006-12-22T14:25:53Z Loadewole 101 New page: [[Orisa]] [[Awon Orisa ni Ajaratopa ni Badagry]] [[Badagry]] [[Owolabani, James Ahisu]] OWÓLÀBÁNÍ JAMES AHISU DÍÈ NÍNÚ ÀWON ÒRÌSÀ NI ÀJÁRÁ-TOPÁ NÍ ÌLÚ... [[Orisa]] [[Awon Orisa ni Ajaratopa ni Badagry]] [[Badagry]] [[Owolabani, James Ahisu]] OWÓLÀBÁNÍ JAMES AHISU DÍÈ NÍNÚ ÀWON ÒRÌSÀ NI ÀJÁRÁ-TOPÁ NÍ ÌLÚ ÀGBÁDÁRÌGÌ Kò sí Ìlú tí kò ní Ìsèse, Ìlú tó bá ní Ìsèse gbódò ní àwon Òrìsà nítorí Òrìsà ní Ìsèse. Fún ìdí èyí tí Àjárá-Topá ò yàtò sí tí àwon elegbé e rè rárá. Àwon Òrìsà tó wà ní Àjárá-Topá tó méfà. Àwon náà ní ‘Zosso”, ‘Kensi’, ‘Heviosso’, ‘Tomègan’, ‘Odan’, ‘Zangbeto’. Kí èsìn Ìgbàgbó tó dé ni wón tí n sín àwon Òrìsà wònyí, léyìn ìgbà tí èsìn Ìgbàgbó àti Mùsùlùmí tún dé, àwon ènìyàn sì bèrù àwon Òrìsà wònyí fún ìdí èyí, àwon tó n bo àwon Òrìsa wònyí sì wà kódà wón pò dáadáa. Ní báyìí màá máa mú Òrìsà yìí ni eyò kòòkan, máa sì maa sòrò nípa won. ‘ZOSSO’ ‘Zosso’ je Òrìsà àdáyé bá, tó je pé tí wón bá tí bí omo Àjara-Topá, ìyá omo náà kò ní je iyò títí osù afi yo lókè. Tí osù yìí bá ti yo, won á gbé omo náa bó sí ìta láti fi osù han omo náà wí pé kí omo náà wo osù tí ó wá sáyé. Ní ojó náà ìyá omo náà yòó gbé omo náà bó sí ìta láìwo aso àti omo náà pàápàá tí òun àti omo rè yóò sì je iyò pèlú eja, won yóò sì tún fó èkùró sórí èwà láti fún ìyá omo náà je nígbà méje tó bájé obìnrin, èmésàn-án to ba je okùnrin. Léyìn tí wón bá ti se èyí tán, ìyá omo yóò gbé omo rè lo sí ìdí Òrìsà ‘Zosso’ láìwo aso ní ojó kejì, tí yóò sì ra otí dání láti sure fún omo náà gégé bí àsà. Won á sì padà sílé. Nígbà tí ìyá omo náà bá dé ilé yoò fá irun orí omo rè, yóò sì lo ra igbá àti ìkòkò tuntun. Igbá yìí ni yóò fi bo ìkòkò náà lo sí odò ‘Zosso’. Omi odò yìí ni ìyá àti omo yóò fi wè títí omi yóò fi tàn. Òrìsà yìí máà n dáàbò bo àwon omode lówó aburú. ‘KENSI’ ‘Kensi’ jé Òrìsà kan tí wón kó ilé rè sótò tí wón sì maá n yan enìkan gégé bíi olórí léyìn tí wón bá ti dífá. Eni tí won yóò mu gbódò jé eni ti okàn rè mó tí kò sí se ohun ìkòkò kan tàbí ohun tó lè pa ènìyàn lará. Olórí tó bá tàpá sí òfin yìí, yóò ti máa je ìyà isé owó rè kí ó kú. Èyí ni pé ojú rè yóò fó nígbà ogbó rè. Olórí nìkàn ni ó létòó láti wo ilé Òrìsà yìí. Ní àfikún Òrìsà ‘Kensi’ yìí máa n wo omodé náà, tí ó sì tún máa n fún àwon ènìyàn lómo tí won ko bá bímo. Enikéni tí kò bá rí omo bí lè lo sí òdò Òrìsà yìí láti gba àdúrà àti láti toro omo, yóò gbé omo náà lo sídìí Òrìsà náà pèlú abo elédè, ako adìye pèlú èwà láti dúpé àti súre fún omo náà. ‘HEVIOSSO’ ‘Heviosso’ yìí ni àwo.n elédè yorùbá n pè ní ‘Àrá’. ‘Heviosso’ yíì jé Òrìsà kan tó jé pé ó máa n dáàbò bo àwon omo Ajárá-Topá. Tí enikéni bá fe se aburú sí won, Àrá yóò sán pa irú eni béè tí Òrìsà yìí yóò sì gbé ògùn búbubú tàbí ohun aburú ti eni náà se kà á láyà kí àwon egbé rè lè mò ohun tí ó se tí Àrá fi sán pa á. Bákan náà, tí eni kan bá lo ri ogun mólè sí abe igi kan kan, ‘Heviosso’ yóò wó igi náà lulè tí igi náà yóò sì bèrè sí ni pón léyìn ojó keta. Enikéni tó bá sì rí igi ni yòó mò pé Àrá ló sisé níbè. ‘TOMÈGAN’ ‘Tomegan’ náà tún jé Òrìsà kan tí ó jé pé ó máa n dáàbò bo àwon omodé àti Ilú láti má se jékí ohun búburú kankan selè sí won. Òrìsà yìí kò fé kí ohun aburú kankan bí ó tile wù kí ó rí kó selè sí Ìlú rè àtipé ó máa n fé kí ìlú rè wà ní ìsòkan àti àlàáfíà ní gbogbo ìgbà. ‘ODAN’ Òrìsà kan tí ó tún wà ni ‘Odan’ (ejò), eléyìí tí ó jé pé fúra ra rè ní ó máa n pe omo rè wá. Èyí ni pé tí omo kan bá jé omo ‘Odan’ (ejò) yìí, àmì ‘Odan’ yóò yo ni ara rè. Tí eléyìí kò bá selè ìnira díè yóõ wà nigbà tí wón ba fé bí irú omo náà. Àmì tí ó se ìkéta nípe tí kò bá sí ìyonu kankan nígbà tí wón fé bí omo náà tí kò sì sí àpeere léyìn ojó keta tí wón bá bí omo náà, àwon òbí rè yóò lo bèrè lówó Ifá irú omo tí ó jé. Láti ibè ni won yòó ti mò bóyá omo ‘Odan’ ni tàbí kì í se omo ‘Odan’. ‘ZANGBETO’ ‘Zangbeto’ jé Òrìsà kan tí ó máa jade nígbà kúgbàà tí wón bá fé se odún Òrìsà tàbí ayeye ìbílè. ‘Zangbeto’ jé Òrìsà tó mò n pa idán ní ojó ayeye láti yé àwon ènìyàn sì. ‘Zangbeto’ sì tún je ààbò fún ìlú kí àwon olósà máa ba wòlú ní òru. Tí òrò kan bá sí se pàtàkì, ‘Zangbeto’ kan náà ni won yóò ran láti lo jé irú isé béè. Tí enìkan bà sì sè tàbí lódí sí ofin ìlú, àrokò ‘Zangbeto’ ni won yóò fí síwájú ilé e rè. Eníkéni tí wón bá sì fi irú àrokò yìí síwájú ilé rè yóò ní láti dé aàfin Oba kí ó sì san ohun kóhun tí won bá ni kò san ki ó to lè wo ilé rè. Àgbálo gbábò òrò nii ni pé àwon èsìn àtòhunrìnwá wà sùgbón èsìn àbáláyé kò lè parun, nítorí pe, gbogbo àwon Òrìsà wònyí sì wà síbè. Lujumo 2523 6685 2006-12-22T14:32:07Z Loadewole 101 New page: [[Lujumo]] [[Adewoyin, Olusola Funke]] ADEWOYIN OLUSOLA FUNKE ÌTÀN RÁŃPÉ NÍPA LÚJÙMO Lújùmò jé omo bíbí Odewusi tí gbogbo ènìyàn mò sí Lémo... [[Lujumo]] [[Adewoyin, Olusola Funke]] ADEWOYIN OLUSOLA FUNKE ÌTÀN RÁŃPÉ NÍPA LÚJÙMO Lújùmò jé omo bíbí Odewusi tí gbogbo ènìyàn mò sí Lémoórù Akèruru Àgbá ti agboole Lúkòsì ìlódè ilé-ifè. Ìyá rè wá láti agboolé ìwàrà ìlódè ile-ifè. Lújùmò jé àromodémo akíkanjú jagunjagun, ìja (ijalapa) ìja je aromodomo akikanju jagunjagun ògun (ògúnládé), ògún jé àkóbí Oduduwa. Lújùmò je òkan lára àwon amúgbálègbé láàfin, ìròyìn kàn wípé erin kan ti dé igbá ajé légbè é àafin, igbó Ajé wà láàrín méjì gbòngbàn ìlú àti ojà-ifè, gbogbo agbègbè náà ló jé igbó kìjikijì ní àsìkò náà. Àwon amúgbálègbé dìde láti lo wo erin náà, nítorí kò sí ode kankan láròwótó láti pa eerin náà, Lújùmò ju filà rè sí erin náa, erin náà subú lulè ó sì kú, ohun kékeré tó se yìí mú kí ó di alákóso, èyí mu ki awon amúgbálègbé  tó kù yera fún un, nígbà tí kò le gbà á móra mò, ó fi àbúrò rè rópò ara rè láàfin, ó sì gba ìlú òyó lo. Àbúrò rè di Olóyè lúkòsì ti isè, oyè tí kò tíì parun dòní. Nígbà tí ó yá lújùmò fi akíkanjú rè hàn gégé bí omo oba, Ode ati jagunjagun ní òyó. Àwon olósà méjì kan wà ní òyó tí àwon ode kò le ségun won sùgbón tí lújùmò pa ofò tí ó sì bé orí àwon olósà méjèèjì, èyí mú kí Aláàfin Òyó nígbà náà fún un ní omo rè obìnrin, Adéyokùn fún ìmò rírì isé akíkanjú rè. Ogun Òwu àti ìpadàbò Lújùmò sí Ife Àwon omo ogun òwu fi òkè òwu tí wón ń pè ní okè dìo nisisiyi se ibùgbé, láti ibè ni wón ti ń ja Ifè lógun. Obaláayè ti ìráyè Ilé-Ifè ìgbà náà tó ni ibè gbìyanjú láti tú won ká sùgbón pàbó ni gbogbo ìgbìnyàn jú rè já sí n se ni àwon omo ogun òwu pa òun àti àwon emèwà rè, Àwon Ifè ìgbà náà ránsé sí Lújùmò ní òyó pé kó wálé látí ran àwon lówó, Lújùmò gbéra ní ìlú òyó wá sí Ifè, ohun àkókó tí ó se ni pé ó tú àwon omo ogun Òwu ká ní agbègbè Ifè, nígbà náà ni wón fi je APOGBÒNÀ ti Ifè (olórí gbogbo Ode àti jagunjagun) léyìn èyí ló síwájú Ifè látí dojú ko Òwu, wón ségun òwu, wón sì tún awón ènìyàn ibè ká. Léyìn ogun Òwu kábíyèsí ìgbà náà, bàbá Ògbonsè fún Lújùmò ní omo rè obìnrin Lákù láti fi saya, ó tún fún un ni gbogbo igbó aginjù láti ìsóyà tó fi dé àlà ìjèbú. Lújùmò pín ilè náà fún àwon omo ogun rè gégé bí APÓGBÒNÀ, ó mú ilè èyí tí ó kàn-án sí èyìn odí ìlú, àlà pèlú ìjèbú látí le dá àbò bo ibè lówó àwon omo ogun ìjèbú, nígba tí ó yá ìgbésè yìí dàbí ìsòro fún àwon ebí rè nítorí wí pé ìdáméjì nínú ìdáméta ìpín rè ní won dàpò mo igbó gedú Ifè. Lújùmò gégé bí APÓGBÒNÀ se àwárí ònà tí àwon alátakò won máa ń gbà wo ìlú nítórí ìdí èyí ní ó se fí ìlódè sílè lo sí lákòso òkèrèwè nibí tí kò jìnnà sí èyìn odi ìlú àti ògangan ibi tí wón ti ń bá ìlú jà. Nígbà tó yá ó pinun láti fi ilé Lákòso sílè láti máa gbé léyìn odi ìlú pèlú àwon ebí rè láti rí àyè kojú ìjà sí àwon alátakò tó ń wo ìlú. Fún gbogbo isé ribiribi tí Lújùmò se yìí ló mú kí àwon agboole APÓGBÒNÀ ní àwon ànfàní yìí. (1) Ìdílé yìí kò ní kópa nínú isé ìlú tí wón bá ń se fún oba (2) Kò sí agbèfóba kankan tí ó gbódò mú òkankan nínú àwon omo agboole yìí (3) Kò sí egbé ògbóni tàbí egbé ìmùlè kankan tí wón kò fé kí ènìyàn rí àwon tí ó gbódò gba agboolé yìí kojá. IDAGBASOKE AGBOOLE ILE LUJUMO Àwon ìdàgbàsókè yìí ní ó wáyé bí ebí yìí tí ń tábi tí wón sì ń dàgbà (1) Agboolé arápásòpó (2) Agboolé kéku (3) Agboolé sòókòwáníkin (4) Agboolé Àké (tí àlàyé rè ń jé Agboólé àgbàgbànìyàgbá) Nítórí àbò tó fi ń bo wón àti ànfàní okò òwò pèlú ìlú mòókà nínú isé ode àwon agboolé kéréje míràn tún jeyo. (1) Agboolé Agbákùrò (2) Agboolé Dáríkuduru (3) Agboolé Agbéke tí wón ń fi ìpèsè èyìn eerin sisé se (4) Agboolé Alápó tí wón fi isé àkò àti àpò ode sisé se Òríkì ilé Lújùmò Omo foláseké òdí èrò ìlobà Omo foláseké òdí aperin Òdí aperin mópànìyàn Òkùkùntókù nígbi mo dìgbòlosè Arógbó ide mé sèkúlàde Òdí ń regbó eerin aye rè ń fòkòkò nù Ó ní oko òun férè gbérin dé tóhun tìwo Ó ní oko òun férè gbérin dé tìjè yòróyòró rè Òdí fofò bérí olósà meji Òdí omo Lánbè Lákòso. Lújùmò ń tèsíwájú láti se dáadáa nínú àwon omoogun Ifè ni gbogbo àsìkò ogun abélé fún àpeere, Àre kúgbàńgbé, omo omo Lújùmò síwájú ogun Ifè lásìkò Ogun kírìjí, wón jo te òkè igbó dó àti ìlú ìfétèdó, àrómodómo re Oba Tìámíjù Adégbìté, òun ni Olúbósin ti Ìfétèdó ni guusu ìjoba ìbílè Ifè. Orunto 2524 6686 2006-12-22T14:37:42Z Loadewole 101 New page: [[Orunto]] [[Ile Orunto]] [[Agbo-ile Orunto]] [[Ifewara]] [[Adeoye, Mudasiru]] ADEOYE MUDASIRU AGBO-ILÉ ÒRÚNTÓ APÁ-ARÓ GÉGÉ BÍ ÌDÍLÉ TÍ Ó G... [[Orunto]] [[Ile Orunto]] [[Agbo-ile Orunto]] [[Ifewara]] [[Adeoye, Mudasiru]] ADEOYE MUDASIRU AGBO-ILÉ ÒRÚNTÓ APÁ-ARÓ GÉGÉ BÍ ÌDÍLÉ TÍ Ó GBAJÚMÒ NÍ ÌLÚ IFÈWÀRÀ Ìlú Ifèwàrà jé ìlú kan tí a kò le è fowó ró séyìn tí a bá ń sòrò àwon ìlú tí ó gbajúmò ní ìpínlè òsun àti ni Orílè-èdè Nàíjíríà lápapò. Tí a bá ń sòrò nípa ìlú Ifèwàrà, tí a kò sì fé fi igbá kan bòken nínú, a kò le è fowó ró agbo-ilé Òrúntó séyìn nínú ìlú náà. Ìlú Ifèwàrà kò jìnà sí ìlú kan tí wón ń pè ní Ìlé-Ifè, béè ni kò jìnà sí ìlú tí wón nip è ní Ilésa tí gbogbo won wà ní ìpínlè Òsun àti ní orílè-èdè Nàíjíríà lápapò. Agbo-ilé yìí ni wón ti máa ń je Oyè Obalúfè tí àdàpè rè ń je Òrúntó. Tí a kò bá ní paró tàbí sèké, Oyè yìí ni ó tèlé Oba ní ìlú Ifèwàrà. Ìdílé merin wón ti ń je Oba ní ìlú Ifèwàrà. Tí a bá sì ti yowó àwon ìdílé mérin wònyí tán, ìdílé tí a ń sòrò ní pa rè yìí ni èkenìn-ún ní bí awon ìdílé tàbí agbo-ilé se tò tèlé ara won ni ìlú Ifèwàrà. Àdúgbò kan tí wón ń pè ní Ìrémò ní ìlú Ìfèwàrà ni agbo-ilé Olóyè Obalúfè ti àdàpè Òrúntó wà ní ìlú náà. Tí kò bá sí Oba ní ilé, òun ni asojú oba, ìdí ni wí pé Olóyè yìí ni igbákejì Oba ní ìlú Ifèwàrà. Orísìírìsí nnkan ni a mò agbo-ilé yìí tí wón fi gbajúmò bí ìsáná elééta ní ìlú Ifèwàrà. Ní àkókó, ìdídí yìí jé ìdílé tí ó lángbára tí wón sì, gbówó. Èyí tó mú kí àwon èèyàn máa sóra tàbí bèrù kí wón ma le ní ááwò tàbí ohúnkohun tí ó bá jemó ìjà pèlú ìdílé pèlú ìdákán tí a ń sòrò rè yìí. Tí a bá tún ní kí á wòó, ó tún hàn gbangba wí pé ìdílé yìí máa ń se àwon nnkan tí ó jemó ìwòsàn àti ìtúsílè. Agbo-ilé yìí odò kan tí wón ń pè ni Odò-Òsun tàbí Omi-Òsun. Wón máa ń lo omi yìí fún orísìírìsi ìwòsàn àti ìtúsílè. Lára àwon nìkan tí wón máa ń lo omi náà fún ni wí pé tí ènìyàn kò bá rí omo bí, wón máa ń lo omi yìí àti àwon nnkan mìíràn láti fi se ètùtù fún irúfé àgbàn béè tí yíò sì rí omo bí. A kò gbo rí nínú ìtàn pé wón fi omi yìí se ètùtù fún àgbàn tí eni náà kò sì rí omo bí. Wón tún máa ń lo omi yìí fún omo tuntun tí wón bá sèsè bi nínú agbo-ilé yìí léyìn ojó keje tí wón bá ti bi irúfè omo béè. Ohun tí èyí wà fún ni wí pé láti ma se jé kí ìwà omo náà yàtò sí ìwà àwon ará ilé yìí àti láti ma se jé kí irúfé omo béè le è pé láyé kánrin kánse. Tí a bá tún ní kí a wòó síwájú, agbo-ilé yìí kò sàì ni oríkì tí ó ń fi ìwà won àti àwon nnkan tí wón ń se hàn. Èyí ni oríkì agbo-ilé tí a ń sòrò rè yìí : Omo Òrúntó ba’ lúfè mèdè ráyè Omo arógunmósàá Omo ati ń lá jayé Omo Òòni òde Omo ‘Òrúntó lóni méjì A tìkùn mokàn Omi atìkùn mó Omi òsóbì ni lóde ìrémo Omo onímolè ló ń gbé molè níyì Òrúntó gesun wolé Òsun lobalúfè ń bo Àjà ń jì Oníjà ń sojo Omo akólé mosúnsí Àràbà tìkùn módò Omo Oba fòfin ò dáké Omo fòfun òparére Óní jó han bá parére ni bàbá òsó ájúpè Abùtìbìrì dé pópó ìrémo Níbítítá wón ti ń fugbá sílè Fawo fúnni lómi mu Omo Oba mi regbo òsé Òjò òsé ń sú Omo òrúntó ní regbó òsé Òjó òsé ń kù Omo oba mí tigbó òsé bò Òjò òsé ń rò Kóba mómò bowù Òjò òsé ń rò Òjò pèwù móba lorun Ó di kele Orí orò gbóná Kòní tónà mòsun se Omo Òsun pajá je Ó fìdí ajá jálè Omo Osun pajá je Ó fògbó rè womo Omo jàojo wúnyín lóde ìrémo Omo apá-aró Òsun òrúntó á gbàwá Ní ìparí, mo je bíbí àti ojúlówó omo agbo-ilé Òrúntó apá-aró tí mo ti ń sòrò ní pa rè síwájú. Ìlú kan tí wón ń pè ní Ilé-Ifè ni ìlú Ifèwàrà ti kúrò kí wón tó lo tèdó sí ibi tí wón wà títí di àkókò yìí. Ounje Kiko Pamo 2525 6687 2006-12-22T14:44:48Z Loadewole 101 New page: [[Ounje kiko Pamo]] [[Ounje]] [[Papanlupa]] [[Iyan Gbere]] [[Akara Ikoko]] [[Adeniran, Adebayo]] ADENIRAN ADEBAYO SAMMUEL ÒNÀ TÍ YORÙBÁ Ń GBÀ KÓ OÚNJE PAMÓ FÚ... [[Ounje kiko Pamo]] [[Ounje]] [[Papanlupa]] [[Iyan Gbere]] [[Akara Ikoko]] [[Adeniran, Adebayo]] ADENIRAN ADEBAYO SAMMUEL ÒNÀ TÍ YORÙBÁ Ń GBÀ KÓ OÚNJE PAMÓ FÚN OJÓ ÌWÁJÚ ÀTI IRÚFÉ ÀWON OÚNJE KAN TÍ A MO SÍ PÁPÁNLÙPÁ ÀTI ÌYÁN GBEERE PÈLÚ ÀKÀRÀ ÌKÒKÒ. “Yorùbá bò wón ní bí oúnje bá ti kúrò nínú ìsé, ìsé ti bùse”. Èyí nip é oúnje se pàtàkì púpò fún ìdàgbàsókè omo ènìyàn. Láwùjo Yorùbá, òpòlopo oúnje ló wà tí enu ń je fún àpeere: oúnje òkèlè bí i Ìyán, Èbà, Àmàlà, fúfú, Abbl. Sùgbón láàrún àwon oúnje Yorùbá yìí, wón ka iyán kún púpò ju àwon oúnje ìyókù lo, èyí tí won sì máa fi ń ki iyán báyìí pé “Ìyán funfun lélé, Oba nínú Oúnje Ìjòyè àtàtà láwùjo òkèlè Òré ilá, Olóbè ègísí Kò sí obè tí kò bá tan gbègìrì nìkan ni èèwò rè Abbl Òríkì yìí fib í iyán se jé pàtàbì nínú oúnjeYorùbá hàn wá. Awon Yorùbá a tún máa pa àsamò kan láti fi hàn wá bí iyán jíje se jé pàtàkì tó “Iyán ni oúnje Okà ni Oògùn K’énu má dilè nit i gúgúrú Àírí rárá làá je èko. Èyí fi hàn wá pé iyán ni Yorùbá kà kún oúnje pàtàkì, tí a bá fé se àlejò, tí a gbé iyán fún irú ènìyàn béè, èyí nip é a ka eni náà sí púpò. Àwon or`’iìsírìsí ewébè ló wà láti fi je Iyán, bíi, Ègúsí, Èfó, Ìsápá Abbl. Lára àwon ewébè yìí, n ó gbìyanjú láti ménu ba òkan, èyí ni ìsápá, Gbíngbìn ni wón ń gbin ìsápá, Ohun obe sì ní í se, lára àwon èfó ló wà, Obè ègúsí ni wón ń fi ìsápá se, a sì máa dùn láti fi je Iyán, Ìdí niyi ti won fi maa ń so pe, “Ìsápá toro móyán, Gbègìrì toro mókà”. Orísírìsí ònà ni Yorùbá ń gbà kó oúnje pamó fún ojó iwájú, Ònà kan ni kíkí jo sí inú àká, sùgbón nípa ti ìyán jije, tàbí iyán àjekù, Yorùbá ní ònà tí wón ń gbà sewón lójò fún ojó iwájú. Tí iyán bá sékù láti àná, kò wúlò fún jíje mó, sùgbón àwon Yorùbá a máa se é lójò tàbí fi pamó fún oúnje ní ojó iwájú, èyí ni wón ń pè ní pápánlùpá. Pápálùpá ni Iyán àjekù àtàná tí a se lójò pamó fún lílò o ojó iwájú Tí a bá je iyán kù di ojó kejì, a ó fi owó gé iyán yìí tàbí dá a sí wéwé, a sì le lo Òbe, léyìn tí a bag é iyan yìí tán, ó wá di isé sísá sí inú Oòrùn kí o lè gbe dáadáa, fún ìtójú pamó. Léyìn sísá sí inu Oòrùn, to bat i gbe dáadáa tán, a lè gbe pamó fún osù méjì tàbí Odún kan tàbí jùbé è lo. Ní ojó tí a ba fé fi Pápánlùpá yìí se oúnje, tí o bá je pé alé ni a fe fi se oúnje, a ó ti dà á sí inú omi láti òwúrò, kí o le rò láti se é je àti láti lè fo gbogbo ìdòtí tó wà nínú rè dànù. Léyìn èyí ni fífò mó pàtàpátà, gbogbo pàntí inúi rè ni a gbódò fò dànù, a sì gbódò yòó bí ení yo ìresì olókuta (rice) nítorí pé òkuta lè ti bó sínú rè nígbà tí à ń sáa. Tí ó bá ti mó dáadáa tán, a ó gbé ìkòkò kaná, èyí ti wá yàtò sí gígún bí iyán. A ó wa fi ìdérí ìkòkò tàbí abó sínú ikokò yìí láti fi àyè sílè ki omit í a gbé kaná lè wà ní ìsàlè kòkò. A ó wá mú pápánlùpá yìí tí á ti pèsè sílè fún sísè, a ó dìí sínú òrá tàbí inú àpò arómiyò, Ooru omi gbígbóná tí a gbé kaná yìí ni yóò jé kó jiná tí yóò sì dùn-ún wò lojú fún oúnje ènìyàn pápánlùpá yìí bò gbódò pé lórí iná púpò. Léyìn èyí ni kí a dún ata sí i fún jíje ní àyè òtò, a sì le ré awúro sí ata rè láti lè mú kí ó dùn yàtò, àwon míràn a máa se èwà sí pápánlùpá yìí nítorí pé yóò ti yíra padà, yóò wá fi ara jo ìresì. Tí ènìyàn bá n jè pápánlùpá yìí, bí ìresì ló rí lénu pàápàá tí ènìyàn bá fi èwà sí i. Irú ounje yìí pápánlùpá wópò ni òkè ògùn, ìpínlè Òyó orílè èdè Nìájíríà (òkè-ògùn, Oyo State Nigeria). Àwon bí; Sakí, Ìbàràpá, Ìgbòhò, Ìràwò, Tedé, Ìgbétì Abb. A ò ni rí ìyàn nílè yìí (Amin) Ní àsikò ìyàn tí kò sí oúnje, àwon Yorùbá a máa kí ara won pé; “E kú Ògbelè yìí o Ìdáhùn O! “E kú Ìyàn yìí o Ìdáhùn O! “Olúwa kí o fi orí jìn wá o Ìdáhùn Amin O! “Olúwà kí o fi orí jìn wá o Ìdáhùn À nbè E o Béè náà ni eni tí o jehun lówó, wón a máa kí irú won báyìí pé; “Mo bá yín ire o Ìdáhùn E je k’a dìjo je é o Yóò gba ibi ire o, a dúpé o” Àmín o Gbogbo èyí fi hàn pé Yorùbá ba oúnje kún púpò “kí àgbàdo tó dáyé, kiní kan ni Adìye ń jé kí awon Gèésì tó de ní Yorùbá ti ní ònà tí à ń gbà kó nnkan pamó fún lílò ojó iwájú. Gbogbo èyí fi ogbón àti ìmò Yorùbá hàn nínú àsà. ÌYÁN GBÉRÉ Iyàn gbere yàtò gédégbé sí iyán isu, láti ijó tí aláyé ti dá ayé ni a tí ń fi isu gún iyán, sùgbón òtò nit i iyán gbere jé. fún apeere Òtò ni kánhún láwùjo okúta, Olótò sì ni tòhun òtò, ìyá rè kú nílé, o ní kí wón máa gbé nìsé sí oko, ìgbà tó tún dé oko, ó ní orí àpáta ni òhun yóò sin ìyá òhun sí, béè ni iyán gbere láwùjo iyán. Iyán gbere jé èyí tí à ń fi èso igi kan se, tí ó maa ń so lórí rè, tí a bá ká èso yìí tán, èyí tí o ti gbó daadaa, a ó gbìyànjú láti làá sí mérun tàbí iye tí a bá fé láti lè jé kó se é gbé kaná, léyìn èyí ni a ó gún-un bí eni gún iyán, òhun náà a sì yíra padà di iyán funfun lélé. Iyan gbere yìí wópò ní agbègbè Ilé-Ifè, Òpò-àwon ènìyàn ni won sì máa ń pè orúko rè ní iyán jálókè. Iyán yìí náà dara púpò fún jíje, ó sì ń se ara wa lóore. Iyàn gbere tàbí iyán jálókè kò se é fi se pápántùpá bíi ti Iyán isu. Àkàrà Ìkòkò:- Jé òkan lára oúnje Yorùbá. Tí wón bá lo èwà tan, bí eni pé a fé dínákàrà, a ó pò gbogbo èròjà mó èwà líló yìí, dípò kí a fí epo pupa din, a ó gbé ìkòkò kaná pèlú omi békeré tí a tí fi omorí ìkòkò sí nínú. Orí omorí yìí ni a ó máa dá èwà lílò yìí sí. Fún ìséjú márùn tí á ti gbé àkàrà yìí kaná, ó ti di jíje nìyen. Àkàrà ìkòkò dára fún èko mímú ní òwúrò tàbí gaàrí mímú ní òsán. Orisiirisi awon ounje ti a menu ba ni (1) Pápánlùpá (2) Iyán gbere/iyán jálókè (3) Àkàrà ìkòkò Ibaraenigbepo 2526 6688 2006-12-22T14:50:04Z Loadewole 101 New page: [[Ibaraenigbepo]] [[Maxwell A. Silas]] MAXWELL A. SILAS ÌBÁRAENIGBÉPÒ Kó sì bí a ó se sòrò nípa àwùjo tí ènìyàn tàbí èdá mìíràn tí a ... [[Ibaraenigbepo]] [[Maxwell A. Silas]] MAXWELL A. SILAS ÌBÁRAENIGBÉPÒ Kó sì bí a ó se sòrò nípa àwùjo tí ènìyàn tàbí èdá mìíràn tí a kò ní ménuba ìmò ìbáraenigbépò (sociology) tí ó ní í se pèlú bí a se ń bá ara wa gbé pò ní àwùjo. Orísìírísìí èyà tàbí ìran ní ó wà. À ní àwùjo ènìyàn dúdú àti ti aláwò funfun. Níbì tí wón sodo si tàbí sùwà sí. Tí a bá fi ojú tíórì ìbárenigbépò yìí wò ó, àwon onímò sàlàyé wí pé àwon ohun tí o rí ni àwùjo ènìyàn ni o n tí ònńòwé lò láti kòwé tàbí onípòhùn láti pohùn. Nínú odù ifá pàápàá, a rí àwon àrífàyo àwon orísìírísìí àgbékalè nípa àwùjo wa, pàápàá jùlo àwùjo Yorùbá. Nínú odù alásùwàdà. A rí i dájú wí pé olórun ni alásuwà to su ìwà papò. Orísìí ìwà ni ti ènì kòòkan ni, olórun ni ó su gbogbo rè papò sínú àwùjo kan tí ènìyàn ń gbé ti ìbágbépò tàbí alajogbé fi wà. Odù ifá yìí so wí pé. Irun pe sùsù won gborí Irun-àgbòn pe sùsù won di ògbòntàrìgì Igi pé sùsù wón digbó Erúwà pé sùsùn won dòdàn Agbón pé sùsù fowo tilé Ìtà pé sùsù bolè Gùìrìgììrì kò tán nílé aládi Gììrìhgììrì kò tán lágìyàn eèrùn Àlásùwà mo pè ó o, Kí o rán ìwá súsù wá Kí o kí ire gbogbo fún mi wá Gégé bí odù yìí ti so, àsùwà náà rí fa ire. Ire yìí ló sì dàbí ewù àwa ènìyàn. Torí wí pé a fé se oríìre. Ó di dandan láti bá àwon ènìyàn gbépò ní àwùjo wa. Torí ohun owó eni ó bá tó, a lè è fi gògò fà á. Gògò níbí yìí le jé àwon tí ó yí ni ká tí ó lè ran ni lówó. Ìbá se okùnrin tàbi obìnrin, omodé tàbí àbà. Nínú àwùjo orísìírísìí ènìyàn ni a máa ń ri, onínútùtù, onínú fùfù, aláàánú, òdájú àti béè béè lo. A tún rí àwùjo àwon èdá mìíràn pàápàá tí ó jé wí pé látí ara ìgbépò won ni wón se àseyorí gégé bí odù ifá òkè tí a tí ko sáájú ti so. Bi àpeere, igi, èrúwà, agbón ìtà àti béè béè lo. Ní ìparí àwùjo Yorùbá jé èyí tomú ìbáraenigbépò lokùnkúndùn, nítorí wón gbàgbó pé àjose ní i hun ni ìbà ní i hùn nìyàn. Oun tó je wá lógún jù láwùjo Yorùbá náà ni àjose. Kí àjose tó lè wà ìbára eni gbépò gbódò wà láàárin àwùjo àwon ènìyàn tí wón fé jo ní àjósepò. Oro Ayalo 2527 6689 2006-12-22T15:02:10Z Loadewole 101 New page: [[Oro Ayalo]] [[Ede Asawo]] [[Ayoola Akinbambo W.]] AYÒOLÁ AKÍNBÁMBÒ W ÈDÈ ÀSÁWÒ NÍNÚ ÒRÒ ÈDÈ YORÙBÁ Ìfáàrà: Yorùbá dùn un gbó, ò... [[Oro Ayalo]] [[Ede Asawo]] [[Ayoola Akinbambo W.]] AYÒOLÁ AKÍNBÁMBÒ W ÈDÈ ÀSÁWÒ NÍNÚ ÒRÒ ÈDÈ YORÙBÁ Ìfáàrà: Yorùbá dùn un gbó, òré mi Yorùb;a sòro ó gbó, omo ènìyàn Yorùbá ló ni ká sòrò ká fa kòmóòkùn yo. Ká so ó kó dán mórán nisé omo Aláde Yorùbá lè sòrò kólórò ó gbó Kó sì má mèsì to le fo sórò títí odún méta Wón sì le fìmò èdè ta Tápà fún Tápà Kí wón fowó Tápá ra tábà fún Tápà mu Ogbon inu Yorùbá kò kéré, ìmò Yorùbá po jojo… Yorùbá je èyà alówò dúdú tí wón kalè sí apá iwo oòrùn orílè èdè Nàíjìríà, ni ile Áfíríka. Ní ilè Nàíjìrìà, ó tó ìpínlè meje tí èyà Yorùbá ko, lára won ni Òyó, Òsun, Òndó, Èkìtì, Lagos, Kwara àti apákan ní ìpínlè èdó. Nítorí ìdí èyí, Ògúnná gbòngbò ni èdè Yorùbá jé àti èyà Yorùbá jé ní ilè Nàíjìrìà àti ní Áfíríkà lápapò. Ìtanná wádìí fìdí rè múlè pé àwon èyà kan wà ní ilè Bìní, kúbà, Brazil àti ni ilè Améríkà tí ó jé pé èdè Yorùbá yìí kan náà ní wón yàn láàyò ní sísó. Èyí fihàn pé kársáyé ni ède Yorùbá, gbajúgbajà sì ni pèlú. Abé ìpín èdè alohùn ni ède Yorùbá wà gégé bi ògbéni Greeberg Jeseph se fi ìdí rè múlè. Ìwé atúnmo èdè WEBSTER náà sì sèrí sí i, tí ó sì fi èdè Yorùbá se àpeere èdè alohùn (toner language). Ìyen ni pe “ìgbá kò papò mo ìgbà, béè sì ni igbá yato sí igba”. Ohùn ni o fa ìyàtò ìtumò nínú àwon oro wònyí. Kí a to máa na ìyé èdè àsáwò nínú oro èdè Yorùbá e jé ká á yara té pepe ìtúmò èdè ní ìbámu pèlú èrò àwon àwon onímò èdá èdè. KÍ NI ÈDÈ Ìfenukò lórí ìtumò èdè gégé bí àwon onímò èdá-èdè tí so ni “àbájáde àsopò àwon ìró tí a gbéjáde nípasè èémí àmísínú tàbí àmúsóde fún ìbárà eni sòrò láàrìn àwon omonìyàn. Àwon ìró tí a fí i, èémí gbé jáde ti a wá kànpò pelu ìlànà àwon ìmo èdá ede láti fún wa ni òrò tàbí ìso aseégbà ni à ń pen í ìra èdè. Bí àpeere, ìró ni: /I/ nínú ilé /I + l+e= ilé/ /E/ nínú emu /E+m+u= Emù/ Yorùbá bò, wón ní “ibi à ń lo kò jìnà, ibi à ń yà sí ló pò”. Àyàbá ni gbogbo àwon wònyí jé. Àkàsò tì a óò gbésè lé lórí báyìí ni lati ménu ba àwon àbùdá (characteristics) èdè, ní èyí tí yóò jé ìkòríta ati gbàgbede fún isé yìí. ÀBÙDÁ ÈDÈ (Characteristics Of Human Langauges) 1. Adamo (arbitrariness) 2. Iyipade (changeability) 3. Iso (spoken) 4. Ààtò ( systematicity) Àbùdá èdè wònyí ni yóò jé ojú-òpó fún àpilèko yìí. Yorùbá bo, wón ní eku tí ó bá ti ń ojhúpòó, kì í si ònà tò. Tí a bá fi ojú ìgbà wo èdè, Yorùbá tàbí tí a lo òsùnwòn asiko láti se ìtúpale èdè Yorùbá, a le pín èdè Yorùbá sí ìsòrí tàbí sáà meta: i. Sáà tàbí ìsòrí ede ìkàsì (archaic or non-casual language) ii. Sáà tàbí ìsòrí ede Ojulowo (standard language iii. Sáà tàbí ìsòrí èdè ÀSÁWÒ tàbí ìgbàlódé èdè (innovative language) ÀLÀYÉ LÓRÍ ÀWON ÌSÒRÍ WÒNYÍ Èdè ìkàsì:- èdè kàsì jé irúfé àwon òrò àbáláyé ti púpò nínú won tí da ohun igbagbe tàbí tí ó ti sonù pátápátá. Èyí ní pé irúfé àwon òrò béè kò jé lilo mo nínú èdè ojoojúmó, wón ti bá ìgbà lo. Àpeere irúfé àwon òrò béè kún inú àwon ewì àbáláyé fófó. Bákan náà a tún lè báwon pàdé nínú àwon èdè adugbo (dialects). Ògòòrò àwon èdè ìkàsì yìí ní wón ti di àdiséyìn tí eégún ń fiso nínú afo Yorùbá Àpeere èdè ìkàsì. (i) Òun làgbà tá í kóni lóràn bí ìwéré eni (Babalola 1967, 152) Sùgbón nínú òrò ojoojúmó, mòlébí ti gba ipò lówó ìwere, òrò náà sì ti di èdè kàsì nínú èdè Yorùbá. (ii) Iwo bù jó mi lójú olojò n so (Babalolá 1967b, p. 51) Olojò ti di òrò ede ikasi, àlejò sì ti gba ipò rè. (iii) A á lo Òyó eléèkerin èwèwè - túmò si èwè (Olatunde O. Olatunju 1984, p42) (iv) Òrúnmìlà wi ó dolókééé Ifá mo ló dolóòjàdé (Olatunde O. Olatunji 1984, p42) dolókééé - tumo sí kí ló dé doloofàdé – túmì sí kò sí n kan Àwpn òrò èdè ìkàsì wònyí ti parun, abawon rè lásán nìkan ni a kàn ń ri. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ni èdè ìkàsà (ohun tí ó ti parun) Ojúlówó èdè Yorùbá: Èyí ni ìsòwó èdè àjùmòlò tí ó gbajúmò káàkiri ile Yorùbá. Kò ní kóhe nínú. O tèlé ìlànà òfin girama, ó je èdè àmúlò láàrin gbogbo ìlú torípé kò ní ohun tí ó je mó ena nínú kí á wo apeere: Adé je isu Mo lo sí èkó Àjùmòlò ni awon gbólòhùn yìí, kò sí ìyapa and lórí won, èyí jé kí wón je ìtéwó gbà gégé bí Yorùbá àjùmòso. ÈDÈ ÀSÁWÒ:- Ní báyìí, kí á kán lu agbami ìsòrí tàbí sáà èdè àsáwò tàbí igbalode èdè tí ó jé ìsòrí èdè keta gégé bí a se làá kalè. Ni àkókó, a tí so ni pa ohun tí à ń pè ni èdè, kí wá ni ìtumo àsáwò tí ó OSUNWO IGBA TABI ASIKO LATI SE ATUNPIN dúró gégé bí ìsòrí gírámà òrò àpèjúwe tí a fi yán èdè nínú fónsón ìhun “èdè àsáwò”. Ìdí ni pé òrò tí a bá fi yán òrò oruko gégé bí ìsàpèjúwe oro náà gbódò ní ìtumò tí yóò fi kún òrò oruko tí ó ń yán tàbí se àpèjúwe re. Ní àwùjo Yorùbá, ìtumò àsámò ni ohun àjèji tí ó jeyo nínú ohun tí ó ti wà télè, tí jíjeyo re kò sàìse ènìyàn ní kàyéfì. Èyí fihàn pé ohun tí a bá pè ní àsáwò kì í se omo onílè níbíkíbi tí ó bá tí súyo, sùgbón tí awujo náà gbà á ní àlejò fún ìdí kan tàbí òmíràn, tí wón tipa àìlákàkún fara re mo ilé, tá apákan tàbí gbogbo àwùjo sì bèrè sí se àmúlò re. Fún ìdí èyí, èdè àsáwò ni awon àsàyàn èdè tàbí ìpèdè kan tí a kì í so télè ni àwùjo Yorùbá sùgbón tí àwùjo tàbí apákan lara àwùjo ti so di àsà, tí wón sì ń se àmúló rè. Púpò nínú àwon èdè àsáwò wònyí ní ó jé pé àwon olorin, pàápàá julo àwon oní fújì ni o je olùdásílè àti atukò àwon ipade náà. Àsà ìgbàlódé ni wón ka èyí si. Tí won bá ti gbé òrò kan tàbí gbólóhùn kan jáde nínú orin fújì wònyí, won á fún un ní ìtumò, àwùjo á sì bèrè si, gbà á gégé bí eni gba igbá otí. Nípa báyìí, a di asa, àwon èèyìn á sì bèrè sí í fi se òrò so, á di ìtànkálè. Àària àwon omo onímótò ni èdè asawo yìí kógo já sí jù. Àwon omo ile-iwe náà bèrè láti alákòóbèrè títí de yunifásiti náà kó àkóyawó nínú siso èdè àsáwò. Èyí mú kí ó jé gbajúgbajà. Wón ti so ó di àsà ìgbàlódé. Bátàn ìsàlè yìí ni ó fi àpeere, ìlò ati ìtumò èdè àsáwò hàn. Àkíyèsí nip é púpò nínú àwon èdè àsàwò wònyí n ó jé pé ìpìlè won bá èdè ojoojúmo mu, sùgbón tí àwùjo ti se àtúnro ìtumò won, tí ìlò rè sì ti yàtò. Fún àpeere, ìtumo ìpìlè gbájúè nip é kí á gbé ènìyàn lójú. Ìtumò tuntun tí fónrón yìí ni jìnà gédégédé sí ìtumò àárò ojó rè. Èyí mú ká ó dà bí eni pé a ti pàdé èdè ojoojúmò dà sí ohun tí ó je mó èdè ewì. Gégé bi a ti so saajú, àwon àbùdá èdè omonìyàn méjì yìí (i) Àbínibí (ii) Ìyipadà ni a ó lò láti se àtúpalè èdè àsáwò. Ìdí ni pe àwin àbùdá meji yìí ni ó je èsèntáyè fún àwon èdè àsáwò. Àbùdá obínibí (arbitrariness) ni ó fún ènìyàn ni ànfàní láti le se àyídà àti àtúuro òrò ní ònà tí ó gbà mú kí ó fún wa ni ìtumò òtò. Ohun abíníbi yàtò sí abínikó, ohun ti èèyàn bá ti mò dájú, orísi àra ni èèyàn le fi dá. Ni ìdàkejì èwè, àbùdá ìyípadà tí èdè ní náà jé òkan gbòógì nínú òpá tíó ń jé kí èbìtì èdè àsáwò ré síwájú. Àyànmò gbogbo èdè orílè ayé ni ki àwon òrò kan máa yí padà láti ìgbà dé ìgbà, kí èdè máa báà parun. Èdèkédè ti kò bá se èyí seése kí ó parun. ÌHÀ TI AWON APÁ KAN NI ÀWÙJO KO SI ÀSÁWÒ ÈDÈ Apá kan lára àwon èèyàn àwùjo lòdì sí síso tàbí gbígbó orísirísi àwon èdè àsáwò. Ìdí nip é enu àwon omo agbèrò, olókò, olórin (fuji) àti púpò lára àwon akékòó ti wón kà sí aláìlékòó ilé ni á sáábà ti máa n gbó àwon ìpèdè yìí lópò ìgbà. Béè ni, béè náà si kó. Ìdí abájo ní pé gégé bí apákan àwon èdá láwùjo se lódì sí síso tàbí gbígbo rè, èyí kò soódi àìtéwógbà ní àwùjo. Fún ìdí èyí, ìbàjédewà ni ó je lójú àwon onímò èdá-èdè. ‘ Ki n tó kádìí òrò mi nílè, àkíyèsí kékere kan nip é won máa ń se àtòpò tàbí àlòpò àwon èdè àsáwò yìí nínú ìtàkùròso. kí a wo àpeere yìí: Olú: Túndé, mo é, mo yo sí Èkó ní àná. Nnkan kò jo ara won lóhùn ún. Díè lókù, mo go ara mi tán. Bóbò gbájúè kan fé máa gbémi mora ni oshodi, `ko mò pé èmi gba an soji, mo dáamò bajebaje. Bí ó se ń jù ú sími ní èmi náà ń hàn an, mo jé kí ó mò pé èmí náà jasi bàjé. Bí ó se ri pé èmí gan kò kèrè, ó kàn ká a nile ní mí ò go ara mi rárá, mí ò fí para. Túndé: mo mò pé o soji ju gbogbo sèrérè yen lo. Télètélè rí, àwon ìpátá póńbélé ní a mò mó èdè àsáwò, sùgbón láyé òde òní, ó ti di ti gbogbo aye. Èdè àsáwò tí wà tipé, kò sèsè bèrè. Orin 2528 6690 2006-12-22T15:14:22Z Loadewole 101 New page: [[Orin]] [[Oladejo Kafaya]] ` OLADEJO KAFAYA OHUN TÍ ORIN JE Ní pàtàkì okan nínú àwon èyà, ewì ní orin jé. Ònà kan ò wojá orísìírísìí ní or... [[Orin]] [[Oladejo Kafaya]] ` OLADEJO KAFAYA OHUN TÍ ORIN JE Ní pàtàkì okan nínú àwon èyà, ewì ní orin jé. Ònà kan ò wojá orísìírísìí ní oríkì tí àwon ènìyàn tí ó jé onímò tí fún orin. C.M. Bowa so wí pé:- Songs one purposeful atlempts to put Into coherent words, thoughts And feelings which may in their State be fair from coherent “Ohun tí a lè pè ní orin ní nnkan tí a rò lókàn tí a sì ko jáde nígbà tí o dàbí eni pé a rí àwon nnkan lo sàjòjì tàbí ju agbára wa lo; nígbà tí a rò pé òrò enu lásán kò ní í le sàlàyé bí ohun yìí se ká wa lára tó.” ÈKÓ NÍPA ORIN Orin jé òkan lára lítírésò alòhun Yorùbá sùgbón ní òde-òní òpòlopò àwon lítírésò alohùn Yorùbá ni ó wà ní kíkosílè. A gbà pé lítírésò alòhun ní orin sùgbón kí ní lítírésò? Lítírésò tí ó wà ní opolo àwon bàbá wa lítírésò tía sòrò nípa rè le jé òrò geere, ewì? Eré oníse tàbí onítàn, Àwon oní gèésì kò gbà pé Yorùbá ní lítírésò nítorí ohùn ní àwon Yorùbá fín gbé lítirésò won jáde sùgbón àwon onímò tí o ti fun lítírésò ní oriki, sùgbón oríkì òjògbón Adébójè Babalolá (1967:7):- káàkan àgbáyé ó hàn gbangba pé ohnu tí ń jé lítírésò ní àkójopò òrò ní èdè kan tàbí ìjìnlè òrò tí ó já sí àrofò ìtàn, ewì, àló, ìròyìn tàbí eré onítan, ere akónilógbón sùgbón ORIN ní mo fè woo gégé bí àpeere lítírésò Yorùbá. Orin jé ìkan tí o wópò láàárin àwon Yorùbá nítorí orin jé ìkan tàbí ohun ìdárayá, ere láàrín omodé, a fí orin bá ènìyàn tàbí àwùjo sòrò. Orísìírìsii orin sí lo wa ńilè Yorùbá àpeere orin tí mo fé yèwò ní ORIN ÌGBÉYÀWÓ tí a si mò sí EKÚN ÌYÀWÓ àti ORIN OMODE ORIN ÌGBÉYÀWÓ Orin Ìgbáyàwó wópò láàrín àwon Yorùbá nítorí ìgbéyàwó jé ìkan ìdùnú láàárin àwon Yorùbá, ohun èdùn gidi ní ó jé pé púpò nínú gbògbò àti ìdí igi àsà Yorùbá tí a ba wo-wá-wèhìn nípa àsà àti èsìn abínibí àti àdá yébá Yorùbá kòòkan, a o ri i pe àmúlùmálà tí fere gba Yorùbá lowo wa pin, òpòlopò ènìyàn ní o ge ìyàwó tí won tí gbe nípa ekún ìyàwó sùgbón ní ayé àtijó o je ìkan o- kunkudii fún omo tí o losí ilé-oko láti sun-u. ojó ìbànújé papò mo ayò ni, sùgbón lójó yìí ìbànújé a teri ayò ba. ìbànújé yóó te’rí ayò ba nítorí pé odo iya ati bàbá ní omobinrin yìí tí n gbe láti ojó tí a tí bí i, ó mo níní-t’àní àwon òbi re, ó mo àsírí obi re awon obi re mo tire náà. omobìnrin náà ní àyè nílé bàbá re, ki a wa wo sunsun ki a so pe a yo omo náà kúrò bàbá re bí eni yo jiga. Aimo ohun tí omobinrin yóó ba nílé oko, àimò ìwà tí àwon ènìyàn tí o n lo ba níbe yóò máa si i orisiirisii nnkan ni o ma farahan nígba tí omobirin bá sunkún. àpeere méta (i) lelele ní omobrin yoo maa ké wupe ki àwon obi àti agbaagba o súre fún òun (ii) pèlu, ekun lójú ní omobinrin yóó maa fí opé àti imoore re han si awon obi re (iii) pèlú èkun lójú ni omobinrin yoo fi ma se ìdárò ìpínyà oun àti àwon òré rè. láàárò ìyàwó yóò ti bó sóde léyun tí àwon òbí rè bá ti júwe ibi gbogbo tí yóò dé fún un tán àwon egbé rè, omoge tí kò ì woléko yóò tèle léyìn. Ìyá mí ní d’ódò èyin Nó gbá ìre tèmi kí n tóó máa lo Ire owó, ire omo Ire, kí má fí àbíkú sewó Ire kí n má rìn rìn se àgbà Mo bí, mo bí n t’omo kóóko Mo pò mo pò n’t’ omo mèrùwá Àbí-jà-gì-lá’jà n’ t’èkútée lé Ire, àbíkú l’elédèé bí, elégbé mo ní o Orí ó níí fún mi l’àbì gbìn omo. Èmí ní ng ó ma máa lo nùun Èmi àkóbí onídùndún mo olórí osó N ó máa lo nù-un N ò nì í lò ìlo eja, t’ ó lo Tí ò dé’ núu ‘ bú N ò níí loìlo akàn. Àní tó lo tí ò d’ odo. ORIN OMODÉ Orin omodé náà pò ní orísìírìsi ònà nítorí òrin ní a tí dárayá láàrín àwon. Àwon omodé náà fí orin náà kó ara won lékòó tàbí kí won fí bá ara wón wí lórí ìwà ìbàjé tí wón. Àpeere orin omodé ní :- (i) Búúrù o (ii) Eni bi eni (iii) Bóóbo (iv) Worú Búúrú o, bààrà o, T’òtún yo, t’o si yo E p’ara mó o, T’ agbedeméjì yo fó fó! Olórò bo o! T’ohún yo, tòsì yo. Sé kí n si i? T’agbedemeji yo fó fó! si í! WÒRÚ Wòrú, o, wòrú, oko Wòrú, ó, wòrú odò Wòrú pa, ‘ka f’eiye je Mo dé ilé mo rò fún baba Baba na wòrú jojo, Wòrú dà? Eye ti gbé e lo Lábé ògèdè lábe òrombó O ti se d’ abe ata Ide wéwé nit í orisà Sekesete ni ti ògún E ba mi kìlò fún bálè Kí o fún mi lododo pakájà Gbogbo wa lo’ògún job í o, ORIN ÌDÁRAYÁ NÍ ILÉ-ÌWÉ ALÁKÒÓBÈRÈ Nínú àwàdà náà ní a tí ń mo òótó. Ó se pàtàkì láti kókó tóka sí i wí pé àwon àgbà ní ó sèdá àwon orin yìí fún àwon omode tí wón jé omo-ilé ìwé alákòóbèrè. Ète ní won pa láti ko àwon omo ile-ìwé ní èkó ní ònà tí o lè rorùn fún won ju láti máa rántí. Lóòtó ní àwon orin yìí wa fún ìdárayá súgbón síbè, orín yìí nnkan ní wón dá dé lórí ní pàtó, tí wón jé kókó inú àwon omo yìí. Àwon kókó inú àwon orin ìdárayá yìí je móàwon àsà àti ìgbàgbó àwon àwon Yorùbá lórísìírísìí, èkó ìwà tí o dára ní àwùjo àtí gbígba omodé ní ìmòràn, àsà ìsèlú, isé òòjó, eré òsùpá {fún ìdárayá} ìmótótó àti ìnáání ohun tí ń se teni. Ohun mìíràn ní ìlànà èkó-ìwé kíkà bí i ìsirà. Ìgbàgbó èsìn òkèère àti ìtáákà èdè. A lè pín àwon kókó yìí sí abé ìsòrí méta (i) Àsà àti Ìgbàgbó àwon Yorùbá (ii) Ìlànà èkó ìwé kíkà (iii) Ìdárayá. ÀSÀ ÀTI ÌGBÀGBÓ ÀWON YORÙBÁ Ìgbàgbó Yorùbá á lórí ìbà jújú kì í se kékeré rárá nítorí ÌBÀ jé nkan lára àsà àti ìgbàgbó Yorùbá. Yorùbá gbàgbó nínú ajunilo, nítorí náà ó se pàtàkì láti kó omodé nípa ìbà jújú láti fi pon ènìyàn lé. Tí omodé ba seré, tí àwon àgbà be ń ní ìkàlè, omodé gbódò júbà. Àpeere ìbà jújú ní ilé-ìwé alákòóbèrè:- Í ba, Í ba, Í ba ba Ìbà Ì ba, Ì ba, Ì ba ba Ìbà Ìbà fún àwon tó o layé o Ìbà fún àwon tó nilè o eni bá jì nínú igbó a júbà fún eni tó nigbó Ìbà Ìbà Ìbà Ìbà Ìbà fún omodé to bá seré Tí omodé ba júbà àgbà Ó dájú kò ní í sìse Eti, Eh, Eh, Eh,. ÌLÀNÀ ÈKÓ KÍKÀ Àwon olùkó máa ń lo ìlànà orin láti ko àwon omo-ilé ìwé nì n nkan tí o máa sí won ní opolo. Nkan tí ó mú àwon ohun yìí wa yè ní àsà mò-ón-ko, mò-ónkà Ìwé kíkó Láìsí oko àti àdá Kò ì pé o, kò ì pé ò Ise àgbè ní isé ilèè wa eni kò sisé, a màa jalè. ÌDÁRAYÁ”- Àwon omo-ilé-ìwe máa ń fí àwon orin dá ara won lára yá. Wón lára le ko irú orin béè láti se èfe tàbí fi se èébú. Àpeere orin ìdárayé láàrín àwon omo ilé-ìwá:- Kí lagba fún won? Bóòlù Kí la lò fún won? System Èló la fún won? 4 – 0 (2) Ebí ń pa tísà Ó yígbó èynìn lo Tákútè mu lésèè Ó rugi àkóba (3) Kin mo fe fí olè se láyé tí mo wá? kí mo fé fi olè se láyé tí mo wá laiye fí mo wa kàkà ki jalè ma kúkú se erú kí mo fe fí olè se láyé tí mo wá. Ení bá jalè a délé ejó Eni ba jalè a dele ejó A délé ejó Adájó a wa fi èwòn tí lesè. Koko 2529 6691 2006-12-22T15:17:57Z Loadewole 101 New page: [[Koko]] BALÓGUN ABDULAFIS TÚNDÉ IGI KÒKÓ Ise ti o nipon ti o sin i oruko julo ni orílè èdè Yorùbá ni ise àgbà wipa ise yin i a se n ri ... [[Koko]] BALÓGUN ABDULAFIS TÚNDÉ IGI KÒKÓ Ise ti o nipon ti o sin i oruko julo ni orílè èdè Yorùbá ni ise àgbà wipa ise yin i a se n ri òpò irè oko olówú-iyebíye fà yo kuro ninú èrùpè ti a n ta fi gba owo gobo. Sùgbon irè oko ti o gba ori nínú ise ògbìn ni ilè yin i ‘kòkó’. Bi o ba se pe ewéko n le soro gegebi ènìyàn ni igi kòkó iba so fun wa pe iran baba nla on ki ise ara ile Afrika rara. A n pe kòkó ni Theobrama cacco ni ìjìnlè oruko awon ohun ogbin. A lè pín in si orisi meta, awon eyi ti i se criolo, Intario ati forastero. orisi eyi ti o wópò ni ile wa nibi yii ni a n pè ni Amelonado forastero. Kòkó je igi igbo inu egàn Amazon ti àfonífojì ORINOCO ni Gúsù Améríkà. Lohun, a gbo wipe igbo ni igi koko je. Kò jojú rara. Nígbà tí ó pè okan nínú àwon omo ìlú spain mu eso igi yi koja si erékùsù Fernando-po. Ni akoko yin i ògbéni tete kwesi, omo ilè Àgènyìn kan se ise ni erekusu yi; ogbeni yin i o sì mu eso yi de ilè Ghana, ti a si koko gbìn-ín ni ilè ilu Ekuapem mampon odun 1879. ki o to di àsìkì yin i a gbo wipe akòwé pataki kan ti oruko rè je Benego ti gbìnín si apá ilu Bonny ni ile Nigeria. A lè pe akoko yin. 1874. Kòkó gbígbìn de ile wa ni nnkan bi odun 1885 nígbà tí olóògbé òkènlá gbìn-ín si ibi ti a mo ni oke-nla leba ìlúgbùn. Àlúfà-ìjo, Oyebode, gba awon eso koko ni ogba ohun ògbìn ni èbúté mèta ni odun 1889, o sì gbìn won si olódó ati Akínyelé. Bishop Phillips ni o koko gbin kòkó ni ilesa ati Ondo ni nkan bi odun 1896. Kòkó gbíngbìn fe ibi ti o tutu, ti o sere je inu eròfò, ti o rona mu ooru díè. O korira òjò ìgbà gbogbo. Láti mò ilè tí o wúlò fun gbingbin koko, a o bu erùpé díè nibi ti a fe lò, a o bu omi rin ín, á o ra á rodo-rodo ni àtélewó. Ti o ba yi gbororo, ti o si dà bi ekòló, eyi fi hàn ípé ilè náà dara niyen. Bi ilè náà ba se pupa tabi dáni tó ni o se dara tó. Ti aroko bat i ri ilè ti yio lò fun gbingbin kòkó, yio ju igbo, yio sige awon igi ràbàtà-ràbàtà inu igbo náà lulè. Bi àwon wonyi ba gbe tan yio ko won jo, yio sit i ina bò won. Nígbà tí eyi ba pari, agbe yio gbin àwon igi oníbòòji bi ògèdè, kókò àti àwon míràn. Àwon igi wònyí ni yio síji bo àwon koko ti a gbìn náà. Bí àgbè ba fe, o lè ló àwon ogbin kòkó ti o rà ni okò ògbìn ijoba. Nígbà tí àwon ohun ogbin jije ba to wóórè, agbe a hú isu rè, a be ogede rè, a hú kókò rè, a sir i i wipe kòkó ti o to da duro nikan ni o sékù. nibi ti kòkó kò ti hù agbe a tun un gbìn. Nígbà tí yio ba fi to odun meji ti a gbin kòkó yio fi máa di igi. Ti àrùn kankan kò bad a igi kòkó láàmú, odun meta si merin ni igi koko yio beresi maa so èso. Nínú àwo àrun ti o máa n yo kòkó lénu ni awú (swollen shoot), kòrìkòrì (black pod) ati joríjorí (capsid). Ní ìdágbá-n-dágbá ni oloko yio máa ro inu oko re ki arun mase kolu àwon igi koko. Oko kòkó, gege bi a ti so, fe ibòòji, idi si niyi ti a kò fi gbódò ge gbogbo àwon igi ńla ńla lule. Ti àrùn onise agbe ti ijoba mò ki won lè mójúto o. Lóde oni, a ti ni opolopò egbògi ti a fi ń fín kòkó. Ti igi kòkó ba ga tan, o sáábà ga to ìwòn esè bàtà ogún si ogbòn. Egbò rè a lo si ilè tààrà, àwon eka rè si pò. Awon ewe re a máa dudu minimini, won a sì ko oju si orun. Bi kòkó se so dara, o sì léwà pupo. Ni akoko, yio yo àwon itanna yio re dànù, àwon páádi yio sì dipo won. Awon páádi yio máa dàgbà, won yio si máa pón. Ti ènìyàn ba wo oko kòkó ti o pon tan yio ri ise ribiribi ti Èdùmàrè se. Nígbà tí àgbè yío ba kóóré, yio mu akòó, ti i se ohun-èlò fun kíká kòkó dani. Eyiyi ni àrúgògò ti a ná sókè ti a fi n ka àwon ti o ga kuro lara igi koko. Àdá ni a fi n ja àwon páádi ti oba wà ni àrówótó. Bi o se ń já àwon páádi wonyi ni yio máa kó won jo si isale igi kookan. Àwon obinrin ati omo agbe yio sì máa kó won jo si ibikan. Nígbà tí o ba ko won jo tan, oun pelu àwon olùrrànlówó re yio yo ada ti àwon páádi náà. Won yio máa bu páádi náà gbegede, àwon iyawo ati omo yio sì maa wo àwon eso inu won páádi kòòkan ní to ogún si ogójì eso nínú. Omi eso kòkó dun pupo, o si ni pa eni bi emu, àwon omode si seran láti maa muu. Nítorí náà ni a se so wipe siko ìgbádùn ni akoko wiwo kòkó. A ń díbà eso kòkó fún nkan bi ojó méfà. Ní igbà kòòkan ni a o máa yí won padà. Nígbà tí a ba se eyi tan, a o kó won sori ení pàkìtí nínú òòrùn lati sá won. A o máa rú won nigba gbogbo ki apa kan ma ba gbe ki apa keji sì tutu. Ni ìròlé, a o kó won wo ile, a o sì pada sá won ni ojo kejì. Diedie ni won yio máa sá àwon eso náà titi won yio fi gbe. Bi won ti n gbe tan ni a ko won sinu àpò ti a si ń tà won fun àwon onísòwò kòkó. Awon wonyó náà a sì jà won si ilu òyìnbó, nibi ti a ti n lo eso kòkó fun àwon ohun jíje, mímú àti ìpànu. Oro Yoruba 2530 6692 2006-12-22T15:23:39Z Loadewole 101 New page: [[Oro]] [[Oro Yoruba]] [[Fajemirokun, Akinola]] FAJEMIROKUN AKINOLA ÀWON ÒRÒ TÁA NI LÓNÌÍ NÍNÚ ÈDÈ YORÙBÁ NÍBÒ ÀTI BÁWÒ NI WÓN SE SÈWÁ? ... [[Oro]] [[Oro Yoruba]] [[Fajemirokun, Akinola]] FAJEMIROKUN AKINOLA ÀWON ÒRÒ TÁA NI LÓNÌÍ NÍNÚ ÈDÈ YORÙBÁ NÍBÒ ÀTI BÁWÒ NI WÓN SE SÈWÁ? ÌTÒLÉSEESE KÓKÓ-ÒRÒ. * Láti inú èrò, ìgbàgbó, ìsèse àti èsin àbàláyé. * Àwon òrò tí a yá láti inú èka-èdè tí ó jé ti Yorùbá * Oro láti inu ede lárúbáwá ti a yá wolé tí a si so wón si òrò Yorùbá. * Àwon oro tó wolé nítorí sáà òwò erú * Àwon òrò ti ó je pé nínú orin ìbílè tàbí ewì abalaye ni won fi hun wón jade * Àwon ìlònà ti Àwon onímò òde-òní lo lati sedà òrò Yorùbá. * Ipa ti awon akòròyìn kó * Sínsín àwon elédè gèésì je. Yorùbá wà lára àwon ìran ti ó ní òrò tí ó dùn mòrànyìn-moranyin jùlo. Nígbà tí a bá sàyèwò ibití orísun àwon òrò wònyí ti wá, a óò mò pé olórí pípé ni àwon tí ó hun wón. orísun àwon òrò Yorùbá mìíràn bamileru; àwon mìíràn ní ìtàn kúkúrú tàbí gígùn. A máa ń gbó ti wón máa ń so pé òrò kán dìtàn. Ìtàn náà ń máa dòrò. Èyí ni ohun tí mo sàkíyèsi nínú ìwádìí mi ojoojúmó. Ohun ti mo nílókàn ni pe gbógbó òrò ajemórúko tí ó jé ògidi òrò Yorùbá yálà nnkan alailemi tabi abèmí, eranko tàbí ènìyàn ló máa ń ni itan kekese tábì gigun níwònba díè tí ó ń so mó won. Ní ìbèrè pepe, inú èrò, ìgbàgbó, èsìn àti láti inú ìsèse ni àwon òrò Yorùbá tí a kókó ń lo ní ìbèrè páà nínú èdè Yorùbá tí wa. Itàn jé kí á mò pé nígbà tí a fi orí ìran Yorùbá selè sí Ile-Ife, iyen ibi tí ile ti n fe. Ife jé kí wón mò pé enìkan wà tí ó ń jé oní-odù omo ara – olodumare. Wón ní oun ló se ohun gbogbo. Èrò won nip é kò séé kò lójú, àyàfi tí wón bá rán àwon èdá kan tí orí sà dá-orisa sí won. Ifa so pé ìwà ni orúko èdá ti olodunmare kókó dá. Ìgbà tí Olodùmàreè se ìwà ni á ń pè ní ìgbá ìwásè láti inú osó igbó ní a ti sèda òrò náà òsoogbo àti béè béè lo. a le wa ríi pe inú ohun tí wón gbàgbo ni won ti yo gbogbo àwon òrò wònyí. Nígbà tí àwon èyà Yorùbá bèrè si tàn káàkiri, won bèrè sí ní àwon òrò kan tí ó yato sira nítorí àjose won pèlú èyà mìíràn. Idimùyen, tí a fin í èka-èdè. Àwon oro kan wà tí wón wá láti inú èka-èdè Yorùbá. Àwon wonyí fikún òró tí ó wà nínú èdè wa, fún apeere àpótí náà ni a n pe ni ìpèkùn tàbí òtìtà. Ní awon àkókò kan, èdè Yorùbá ní ajose tímótímó pèlú èdè lárúbáwá. Bi kìí bá se pé wón so fún ènìyàn ni òpo eniyan ni ko òpolopò òrò ni Yorùbá yá láti inú èdè Lárúbáwá. Fún apeere, bí a bá so pé Mósálásí, alumogaji, alikamo, keferi, bìlísì, aniyan sáà, sànmónì, gbogbo àwon oro wònyí pátá láti inu èdè Lárúbáwá ni a ti yá won. Ohun ti wón tun osi ni Musalli, al-miquss, al-qamh, kafir(un), iblis, niyyat, Sa’ah Zaman. Ni àwon àkókò òwò eru, àwon oro kan wonu èdè wo tó jé wí pé láti ilè tí o jinna réré ni wón ti wá. Fún apeere àwon tí wón ń so èdè potugi so pé àwon òrò kan bí Agbádá, won ni oro inu èdè àwon ni, àmó ko gba àmì kannáà sórí. Bákan náà ni a le ri àwon òrò Yorùbá nínú èdè àwon ará ilè sàró. Kò ju nnkan bi èwádún méèdógún séyìn lo tí a bèerè sí ko èdè Yorùbá sílè. A ko le è fiwé igba tí ati bèrè sí ko èdè Gèésì sílè. Síbè, àwon onímò èdè Yorùbá, àwon apohùn àti àwon akéwì ti rúnps-runse síi, wón sit i gbó orísirísI ìlànà kale lati seda àìmoye òrò Yorùbá. Ìlànà àkókó tí wón kókó lo níbi orúko Yorùbá ni pé, won máa ń so odindi gbóplóhùn di orúko ènìyàn. Fun àpeere Olanyonu- gbolohun kan ni, oluwadamilare – gbólóhùn ken ni ká fi ìyèn mo béè Ìlànà mìíràn tí wón lò láti fi sèdá òrò Yorùbá mi èyí tí a ń kó nínú ìmò modófójì èdè Yorùbá. Èyí nì ìlànà ìsèdá òrò nipa lílo àfòmó ìbèrè pèlú àwon òrò kan tí ó ti wà nílè télè. Fún àpeere láti ara yò dùn kà, a sede awo oro bíi. ayò, àdun; ònka. Níbí báyí, a so àfòmó ibèrè mó àpólà-ise. A tún ní àfòmó-ìbèrè òní:- A lè fi sèdá àwon òrò bíi alákòwé, oní a ko ìwá. A tún ní àfòmó àárín bíi ilé kí ilé-ilekile. orísI ìsèdá oro yìí tún kan ìlàná apetunpe kíkún àti eléba fún àpeere gbètugbètu- ìlànà àpètúnpè kíkún ni àti kíkí –ìlàn àpètúnpè elébe ni. Ajóbèlá ni awon akòròyìn náà, àwon náà se díè nínú olè. Awon òsìsé ilé-isé asòròmágbèsì àti tí amohunma woran ni o sèdá àwon òrò kan nínú èdè Yorùbá tí ó jé wí pé béè ni a sì ń lò wón títí di òní-olónìí. Fún àpeere ní sept 13 1987, ilé-isé telifísàn ti Ìbàdàn, iyen N.T. A. ló òrò náà òmó hùnmá wòrán fún ìgbà àkókó. Gègé bí òjògbón Bamgbose ti so nínú àpilèko re kan, ó so pé àwon onírò yìn orí èro amohun maworan ni o sèdá àwon òrò bíi: adiounjalè, òmòwé, agbanisísé, owó-ìtanrà, ile-ìtua àti bee béè lo. Gbogbo ìwònyí ni o fi ń kún òrò inu èdè Yorùbá. Àwon oro kan wá nínú èdè Yorùbá tí a fe itumo won séyìn; iyen ní pé wón ni ìtumò méjì tàbí ju béè lo. Eyi seese lati le lo àwon oro wónyí ni àwon apá ibòmíràn kí wón sì ní ìtumò mìíràn. Fun àpeere àfòmó, àte, àpólà. Àwon onímò mìíràn bíi: Abiodun Ogunwale so pe àwo òrò kan wa ti won fe ìtumò ohun ti àwon òrò wòny tóka sí séyìn fún apeere okò; kèkél òké abbl. Nítorí egun tó wonú eran àti eran tó ti wonú eegun, ojoojúmó ni a ń lo ìlànà òrò ayalo afetiya lati fi ya orísirísí òrò wolé sínú èdè Yorùbá láti fi dípò òrò tiwa. Èyí ko túmòsí pe a ko ni oro tí o wà nílè télè fún àwon òrò tí a yá yìí. A ko le menukan, àwon àpeere irú àwon òrò wònyí nítorí won pòlo jantirere Yorùbá ni. Okùn ko le gun gun gun, kó gun titi kí a máa mo ibití ó ti gùn wá. Ìbi kan ni kinní kun áá ti wá. Eni kan kò sì déédé jábó láti orun. Nítorí náà, o ye kí a mo orísun ibi tí àwon oro tí à a je àti ohun tí ó jemó isembaye wà. ÌWÉ TÁA FI SÈWÁDÌÍ The Adventure of Obatala: Yemí Elébúùbon English in Suppresive Inteferece: Ayokunle Ekundayo, Àgbéyèwò Àwon Wúnrùn Àyálò nínú Èdù Yorùbá: (1986/86) Sànúsí oyébódé mósè. Iwo (Ilu) 2531 6693 2006-12-22T15:28:05Z Loadewole 101 New page: [[Iwo]] [[Busari, Ifeoluwa Olubunmi]] BÚSÀRÍ ÌFÉOLÚWA OLÚBÙNMI ORÍRUN ÌLÚ ÌWÓ Kò sí àkosílè àsìkò tí a dá ìlú ìwó sùgbón ìtàn àten... [[Iwo]] [[Busari, Ifeoluwa Olubunmi]] BÚSÀRÍ ÌFÉOLÚWA OLÚBÙNMI ORÍRUN ÌLÚ ÌWÓ Kò sí àkosílè àsìkò tí a dá ìlú ìwó sùgbón ìtàn àtenudénu so fún wa wi pé omo oba Adékolá Tèlú ní ó bèrè ìdílé Oba síje ní ìlú ìwó. Tèlú yìí jé àkóbí Omokùnrin Obabìnrin kan ní ilé-ifè. Orúko Obábìnrin náà ni Lúwò Gbagidá. Tèlú kúrò ní ilé-ifè láti wá te ìlú-ìwó dó. Ìtàn fihàn wá wí pé ibi tí ó kókó dé sí ní ibi kan tí à ń pè ní Ògúndigbàró, èyí tí ó wà ní ibi ti odò òsun àti Obà ti pàdé. Tèlú àti àwon emòwá rè wà ní ìbùdó yìí fún ìgbà díè kí ó tó dip é sànpònná lé won kúrò ní ìbùdó yìí. Ohun mìíràn tí a tún lè wí pé ó se òkùnfà kíkúrò ní ògúndìgbàró ni wí pé, ó jé ilè eròfò kò sì seé dáko rárá. Tèlú dífá, ifá sì so fún Tèlú wí pé kí ó máa lo si ibi kan tí à ń pè ní ìgbó-oríta. Wón gbéra wón sì lò sí igbó-oríta, níbi tí a ti gbó pé ibè ni Oba Adékólá Tèlú kú sí. Jìkánmù ló gba ipò olórí àwon arìnrìnàjò. Sùgbón won kò tíì pé ní igbó-oríta tí ààrùn sànpònná yìí tún bé sílè Jìkánmù tún ye ifá wò, ifá ní kí wón tèsíwájú, kí wón máa lo títí won yóò fid é ìdí igi àbàmì kan tí àwon eye odíderé fi orí rè se ibùgbé. Ohun tí jìkánmù se nip é, ó rán díè nínú àwon ìjòyè rè kí wón lo wá igi àbàmì yìí. Lóòótó wón ń igi wón si jábò fún Jìkánmù. Ní kánkán igbogbo won gbóra wón ń lo sí ibùdó tuntun yìí sùgbón ó se ni láànú pé Jìkánmù kò dé ibùdó yìí tí ó fi kú. Ibi tí ó kú sí yìí ni wón ń pè ní Obá dáké tàbí Adééké títí di òní yìí. Oba pààrín tíi se òmò Jìkánmù ni ó gba ipò bàbá rè gégé bí Olórí. Oba pààrín yìí ló so fún àwon omoléyìn pé “E jé kí a lo wo ibè ná” Níbi òrò yìí ni Ìwó ti yo jáde. Ìtàn tún fi yé wa pé nígbà tí wón dé ibùdó tuntun ni Jìkánmù so pé “E jé kí a máa wò ó bóyá yóò sàn wá”. Eléyìí tó mù kó jé nínú òrò méjèèjì yìí, ohun tí ó je wá lógún ni wí pé méjèèjì náà lo fenu ba Ìwó. Kì í se wi pe òfìfo ni pààrin bá Ìwó nígbà tí ó dé, ó bá àwon ode méjì ti orúko won ń jé obagìdìgbò àti Bekú. Àwon méjèèjì ni wón gba pààrín gégé bí oba aládé. Bí àwon emèwá Oba pààrin ti dé ibi tí wón w`adi òní yìí ni wón yára kó ilé kan. Ilé náà yára parí tó béè tí ó fi jé wí pé ilé Olóyàá ni à ń pe ilé náà di òní olónì. Ibè náà ni wón sin òkú pààrín sí Eko Nipa Ihuwa I 2532 6694 2006-12-22T15:32:14Z Loadewole 101 New page: [[Eko Nipa Ihuwa]] [[Anowo, Motunrayo Abimbola]] ANOWO MOTUNRAYO ABIMBOLA ÈKÓ NÍPA ÌHÙWÀ Gégé bí òwe Yorùbá tó so pè ìwa rere ni èsó èn... [[Eko Nipa Ihuwa]] [[Anowo, Motunrayo Abimbola]] ANOWO MOTUNRAYO ABIMBOLA ÈKÓ NÍPA ÌHÙWÀ Gégé bí òwe Yorùbá tó so pè ìwa rere ni èsó ènìyàn àti pé orúko rere ó sàn ju wúrà àti fàeákà lo. Yorùbá gbàgbó púpò pe ìhùwàsí se pàtàkì láwùjo àti pé kí wón tó lè bá enikéni ní àjosepò, onítòhún gbódò ní ìhùwàsí tí ó dára èyí tí wón máa ń pè ní omolúàbí. Yorùbá gbàgbó pé ìhùwàsí ènìyàn gbódò dára àti pé òrò enu se pàtàkì. Yorùbá gbágbó pé omolúàbí gbódò ní ìkóra-eni-níjanú nítorí wón gbágbó pe bí inú àti okàn ènìyàn ti rí ni òrò enu rè yóò se rí. Ó gbódò ní òrò rere lénu gégé bí òwe Yorùbá tó so pé ohun rere ló ń yo obì nínú àpò. Eni tí ìhùwàsí rè bá dára, o gbódò jé eni tí o máa ń kí ènìyàn dáadáa. Ní àwùjo Yorùbá, ìkíni jé ohun tó se pàtàkì to se koko. Gbogbo ìgbà àti àsìkò ni Yorùbá ni bí wón tí n kí ara won kódà ní àwon ìgbà tí àwon eyà ilè Áfíríkà mìíràn kò kí ń kí ara won, Yorùbá máa ń ní bí wón ti ń kí ara won. Omo tàbí eni rere tí ìwà rè dára gbódò mo ìkíni dáradára. Bí ó bá jé okùnrin tí ó bá fé kí enikéni tí onítòhún sì jùúlo, ó gbódò dòbálè láti kí onítòhún ni, bí ó ó bá sì je obìnrin yóò fi oníkún méjèjì kúnlè. Eléyìí fi hàn pé omo tí a bí tí a gbé raná ni. Eni tí ìwà rè bá dára gbódò jé eni tí kò ní àsejò, ó gbódò mo ìgbà tí ó ye kí ó dáwó dúró àti ìgbà tí o ye kí ó tè síwájú nínú ohunkóhun tó bá ń se. Ó gbódò mo bí a se sí fi ogbón se nnkan débi tí kò fin í kojá aye rè. Lára ìwà rere ni pé ki ènìyàn mo nnkan tí ó ye kí òún se ní àsìkò tí óye kí ó se é, kò ní dúró kí ó dìgbà tí wón bá so fun kí ó sisé kó tó mò pé óye kí òun se é. Ohun mìíràn tó tún se pàtàkì ní àwùjo Yorùbá ni ìbòwò fún àgbà. Wón gbágbó pé omo tí ó bá fé tó àgbà gbódò bòwò fágbà, ó gbódò máa wo àwòkóse àwon àgbà sé Yorùbá bò wón ni “Ogbón ológbón kìí jé kí á pe àgbàlagbà ní wèrè. Kò wá kí ó se àgbàlagbà nìkan ni omolúàbí máa ń bòwò fún. Àtomodé àtàgbà ni ó máa ń bòwò fún. Ìwà rere máa ń fojú fo àsekù tàbí èsè. Bí ènìyàn bá seni, gégé bí oníwà rere, ó ye kí èyàn fojú fo èsè náà. Ìwà rere ni kí ènìyàn máa ní èmí ìdáríjì, ó gódò jé eni ti okàn rè mó, tí ko kí ń di èyàn sínú. Ìwà olè jé ohun kan tí àwon Yorùbá kò fé ní àwùjo won. Yorùbá máa ń pòwe pé ‘eni tó bá jalè léèkan bó bá dàrán borí, aso olè lódà bora. Olè jíjà jé ohun ti àwon Yorùbá máa ń gbémú sókè láàárín àwùjo won. Tí wón bá mú eni tí ba jalè, wón máa ń di erù tàbí ohun tí irú eni béè bá jí lé e lórí, won á mu u lo si àárín ojà, àwon omodé ìlú yóò wa máa korin lé eni náà lórí, tàbí kí wón máa le oko bàá. Iró pípa tún jé ìwà ìbàjé tí ko jé ìtéwógbà ní àwùjo Yorùbá. Àwon Yorùbá gbàgbó pé eni tí ó bá paró máa jalè, olè ló sì bomo jé. Àwon ìwà mìíràn tí kò jé ìtéwógbà ní àárín àwùjo Yorùbá ni àwon ìwà bíi àgbèrè, ìrénije, ìmotaraeninìkan, ìkà, ahun, wònbílíkí, ati béèbéè lo Gbogbo àwon ìwà búrukú wònyí ni wón kò jé ìtéwógbà láààrin àwùjo Yorùbá eni tí ó bá ń wùwà rere tí kò sì ní àwon ìwà búrurú wònyìí ni Yorùbá máa ń pè ní omolúàbí. Ogbomoso 2533 6695 2006-12-22T15:36:05Z Loadewole 101 New page: [[Ogbomoso]] [[Alamu Oluwasegun Adewusi]] ÀLÀMÚ OLÚWASÉGUN ADÉWÙSÌ ÌTÀN SÓKÍ LÓRÍ ÌLÚ MI ÒGBÓMÒSÓ. Ogunlolá je ode, ògbótari, tí ó mòn ... [[Ogbomoso]] [[Alamu Oluwasegun Adewusi]] ÀLÀMÚ OLÚWASÉGUN ADÉWÙSÌ ÌTÀN SÓKÍ LÓRÍ ÌLÚ MI ÒGBÓMÒSÓ. Ogunlolá je ode, ògbótari, tí ó mòn nípa ode síse ó féràn láti máa lo sísé Ode nínú igbó ti a máa ni ìlú Ògbómòsó tí à pè ní igbó ìgbàlè, sùgbón okòrin yii ti o je ogunlolá se Baale àdúgbò tí ó Ogunlolá gbé nígbà nàá. Baale o ríi wí pe Ogunlolá gbé àdùtú àrokò náà lo sí òdò Aláàfin. Aláàfín àti àwon emèwà rè yìí àrokò náà títí, wón sì mò ó tì. Pèlú líhàhílo, ìfòyà, aibale okàn nípa OGUN ÒGBÒRÒ tí ń be ló de Òyó, kò mú won se ohunkóhun lórí òrò Ogunlolá, wón si fi í pamó si ilé olósì títí won yóò fi ri ìtumò sí àrokò náà. Ní ojó kan, Ogunlolá ń se ode nínú igbó ìgbàlè-àdúgbò i bi tí Gbòngàn ìlú ògbímòsó wà lonìí. Igbó yìí, igbó kìjikìji ni, ó sòro dojúkò kí jé pé ode ní ènìyàn, kó dà títí di ìgbà tí ojú tí là sí i bí odun 1935, èrù jéjé l’o tún jé fún òpòlopò omo ìlú láti wò ó ńitorí wí pé onírúurú àwon enranko búburú l’ó kún ibè. Àní ni odún 1959, ikooko já wo Ile Ògúnjé ńlé ni ìsàlè-Àfón gégé bi ìròyìn, ikooko já náà jáde láti inú igbó ìgbàlè yìí ni àwon ALÁGÒ (àwon Baálè tí wón ti kú je rí ní ògbómòsó, tí wón sì jé elesin-ìbílè) máà ń gbé jáde nígbà tí oba àti àwon omo rè bá ń se odun ÒLÈLÈ. Láti pa á mó gégé bi òpe títí di òní, nínú Gbòngàn Ògbómòsó ní àwon Alágà náà ń ti jáde níwòn ìfbà tí ó jé wí pé ara àwon igbí ìgbàlè náà ní ó jé. Ogunlolá kó tí í tin jìnnà láti ìdí igi Àjàbon (ó wá di òní) tí ó fi ń ri èéfín. Èéfín yìí jé ohun tí ó yá à lénu nítorí kò mò wí pé iru nnkan béè wà ní itòsí rè Ogunlolá pinnu láti to pasè èéfín náà ká má bá òpò lo sílé Olórò, àwon ògbójú ode náà rí ara won, inú swon sí dùn wí pé àwon je pàdé. Oruko àwon tí wón je pàdé awa won náà ní:- AALE, OHUNSILE àti ORISATOLU. Lèyìn tí won ri ara won tan, ti won si mo ara won; wón gbìdánwò láti mo ibi tí Olukaluku dó sí ibùdó won. Nínú gbogbo won Ogunlola níkan l’ó ni ìyàwó. Wón sì fi ìbùdó Ogunlolá se ibi inaju léyìn ise oojo won. Lórùn-ún-gbekun ń se èwà tà, ó sí tún ń pon otí ká pèlú; ìdí niyìí tí o fi rorun fún àwon òré oko Lórùn-un-gbékún láti máa taku-ròso àti lati máa bá ara won dámòràn. Bayíí, wón fí Ogunlola pamó sí òdò Olósì. Ìtàn fi yé wa wí pé Oba Aláàfin tí ó wà nígbà náà ni AJÁGBÓ. Rògbò dèyàn àti aápon sì wà ní àkókò ti Ogunlolá gbé aro ko náà lo si Ààfin Oba; Ogun ni, Ogun t’ó sì gbóná girigiri ni pèlú-Orúko Ogun ni, Ogun náà ni OGUN ÒGBÒRÒ. Nínú ilé tí a fi Ogunlola. sí, ni ó ti ráńse sí Aláàfìn wí pé bí wón bá le gba òun láàyè òun ní ìfé sí bí bá won ní pa nínú Ogun ògbòrò náà. Eni tí a fi tì, pàrowà fún Ogunlola nítorí wí pé Ogun náà le púpò àti wí pé kò sí bí ènìyàn tilé lé è ní agbára tó tí ó le ségun olòfè náà. Won kò lée se àpèjúwe òlòté náà; wón sá mò wí pé ó ń pa kúkúrú, ó sí ń pa gigun ni. Aláàfin fún Ogunlolá láse láti rán rán òun lówó nípa Ogun ògbòrò náà. Aláàfín ka Ogunlolá sí eni tí a fé sun je, tí ó fi epo ra ara tí o tún sún si ìdìí ààro, ó mú isée sísun Yá ni. Alaafin súre fún Ogunlolá. iré yìí ni Ogunlola bà lé. Ogunlolá dójú Ogun, ó pitu meje tí ode pa nínú igbo ó se gudugudu meje Yààyà méfà. Àwon jagun-jagun Òyó fi ibi ota gunwa sí lórí igin han atamatane Ogunlolá, Ogunloá sì “gán-án-ní” rè. Nibi ti ota Alaafin yìí tí ń gbiyanju láti yo ojú síta láti se àwon jagun-jagun lósé sé ofà tó sì loro ni olòtè yìí ń ló; mó kèjè ní Olòtè kò tí ì mórí bó sínú tí orun fi yo lówó Ogunlolá; lorun ló sí ti bá Olòtè; gbirigidi la gbo to Olòtè ré lule lógìdo. Inú gbogbo àwon jagun-jagun Òyó sì dún wón yo sèsè bí omodé tí seé yò mò eye. Ogunlolá o gbé e, o di òdò Aláàfin; nígbà yìí ni Aláàfin to mo wí pé Elémòsò ni ń se alèsà léyìn àwon ènìyàn òun. Bayìí ni Ogunlolá se àseyorí ohun ti ó ti èrù jèjè sí okan àyà àwon ara ilu òyó. Aláàfin gbé Osiba fún Ogunlolá fún isé takun-takun tí ó se, o si rò ó kìí ó dúró nítòsi òun; sùgbón Ogunlolá bèbè kí òun pasà sí ibùdó òun kí ó ó máa rańse sí òun. Báyìí Aláàfin tú Ogunlolá sílè láàfín nínú ìgbèkùn tí a fii sí kò ní jé àwáwí rárá láti so wí pé nínú ìlàkàkà àti láálàà tí Ogunlolá se ri èyín Elémoso ni kò jó sí pàbó tí ó sí mú oruko ÒGBÓMÒSÓ jade. Erédì re nìyìí Gbara tí a tú Ogunlola sílè tán pèlu ase Alaafin tí ó sì padà si ibùdó rè nì ìdí igi Àjàgbon ni bí èrò bá ń ló tí won ń bó, won yóò máa se àpèjuwe ibudo Ogunlolá gégé bíí Bùdó ò-gbé-orí-Elemoso; nígbà tí ó tún se ó di Ògbórí-Elemòsó kó tó wà di Ògbélémòsó; sùgbón lónìí pèlú Òlàjú ó di ÒGBÓMÒSÓ Ile Olujii 2534 6696 2006-12-22T15:42:10Z Loadewole 101 New page: [[Ile Olujii]] [[Akindipe, Oluwabunmi Tope]] AKÍNDÍPÈ OLÚWÁBÙNMI TÓPÉ ÍLÈ - OLÚJÌÍ: ÀWÓN OBA TÓ TI JE NÍBÈ ILÈ -OLÚJÌÍ: ÀWON OBA TÓ ... [[Ile Olujii]] [[Akindipe, Oluwabunmi Tope]] AKÍNDÍPÈ OLÚWÁBÙNMI TÓPÉ ÍLÈ - OLÚJÌÍ: ÀWÓN OBA TÓ TI JE NÍBÈ ILÈ -OLÚJÌÍ: ÀWON OBA TÓ TI JE NÍBÈ Ekùn-ìjamò ni ó yí padà sí ilè-olújìí léyin ikú Olú Ùlódè tí ó je àyànfé ìyàwó Odùduwà. Ìwádìí fihàn pé ní àtijó, Olú-Ìlódè tí ó je ìyàwó Odùduwà náà ni Olú tí ó wá láti Ìlódè ní Ilé-ifè. Ó bí ìbejì nígbà náà tí èyí sì jé èwò láàrín ìlú fún enikéni láti bí ìbejì lábé ìsàkóso ìjoba Òrìsà tí ó jé oba nígbà náà. Eni tó bá se béè pípa ni wón máa pa àtìyá àti àwon omo náà, sùgbón nítorí pé Odùduwà nífèé àwon omo náà tí wón je okùnrin àti ìyá won púpò kò rorùn fun láti pa won ó so èkan ní Esilosi (Favourite), Olúwa (Lord) ni ó so èkejì láti máa se fáyé sílè fún wàhálà láàrín òun àti Òrìsà, Ó so fún Ìjà, omo odo rè tí ó fi okàn tán pé ké ó mú àwon ìbejì àti ìyá won kúrò ní Ifè. Léyìn ìrìn òpò ojó àti osùn wón de ibìkan tí wón rí pè ní Ekùn-ìjámò. Nígbà tí wón dé ibè, wón bá àwon ènìyàn tó rí gbé níbè, àwon ènìyàn náà tí á mò sí “Enekùn” (èyí tumò sí wí pé awòn tó n gbé ni Ekùn ní wón n jé Enekùn) gbà wón towó. tesè. Ekùn náà ní wón wà fún òpòlòpó odún tí ìwádìí sì fihàn péní òpòlopò ìgbà ní Odùduwà wá be àwon ìbejì àti ìyá won wò. Léyìn odún díè Olú se àìsàn ó sí kù. Lásìkò tí à n wí yìí, àwon ènìyàn tó rí Olú sèbí ó n sùn ni, sùgbón léyìn ojó méje, wón ránsé sí baba won níifè ní pé ó ti tó ojó méje tí Olú ti n sùn tí kò jí. Wón ní “Olú sùn, kò jí” Ìròyìn tó te odùduwà látí yìí fiyé e pé se ní Olú ti kú, o wá pasè kí wón sin Olú náà. Ìsèlè yìí ni Ilè-Olújìí ti yo orúko rè. Láti ìgbà náà ni wón ti n júwe Ekùn-ìjámò gégé bí ibi ti “Olú ti sùn tí kò jí” tí wón gé kúrú sí Ilè-Olújìí. Kò pé púpò ni òkan lára àwon ìbejì Olúwa tó kú, sùgbón Esilosi n dàgbà, o si je oba àkókó ni Ilè-Olújìí tí àpèlé rè sì je ‘Jegun Òréré’. Ní ìsàlè ni mo to awòn Jegun tó ti je sí ní sísèntèlé, láti orí Òréré tó kókó je dórí Jílùbékùn kejì tí ó wà níbè lásìkò yìí. Bí àwon oba náà se je tèlé ara won nìyen láì sí wàhálà, èyí tó sojú mi ní odún 1990, ti Jílùbókùn kejì lo ní ìrowó rosè. Kí Olórun jé kí adé pé lórí oba, kí ìrùkèrè di okini, kí bàtà sì pé lésè “Àmín.” Ifa I 2535 6698 2006-12-22T16:06:50Z Loadewole 101 [[Ifa]] [[Adele, Olufunke Ann]] ADELE OLUFUNKE ANN ÀLÀYÉ DÍÈ NÍPA IFÁ Ifá jé òrìsà kan pàtàkì láàrin àwon Yorùbá. Àwon Yorùbá gbàgbó wí pé Olódùmarè ló rán ifá wá láti òde òrun latí wá fi ogbón rè tún ilé ayé se. Ogbón, ìmò, àti òye tí olódùmarè fi fún ifá ló fún ifá ní ipò ńlá láàrin àwon ìbo ní ilée Yorùbá. “A-kéré-finú-sogbón” ni oríkì ifá. Ìgbàgbó Yorùbá ni wípé ní ìgbà kan rí, ifá gbé òde-ayé fún ìgbà pípé kí o tóó padà lo sí òrùn. Ní ìgbà tí ifá fi wà ní ilé ayé, ó gbé ilé-ifè fun ìgbà péréte. Sùgbón ní ìgbà tí òrùnmìlà fi wà láyé yìí naa, a tún maa lo sí òde òrun léèkòòkan tí olódùmarè bá pèé láti wá fi ogbón rè bá òun tún òde-òrùn se. Nítorí náà gbáyégbónu ni ifá ńse. Ìtàn so fún wa wipe omo méjo ni òrúnmìlà bí nígbà tí ó wà láyé, nígbà tí ó di ojo kan ti òrùnmìlà ńse odún ni òkan nínú àwon omo yìí tíí se àbíkèhìn pátápátá báse àfójúdi sí òrúnmìlà, ni òrùnmìlà bá binú fi ayé sílè lo sí òde orun. Ni ìfá bá relé olókun kòdé mó. Ó léni té bá ri i, e sá maa pè ní baba”. Sùgbón òrùnmìlà fún àwon òmo rè méjèèjo náà ní ikin mérìndínlógùn ó ní be e délé bee bá fówóó ní, eni tè é maa bi ninu. Ìkín mérìndinógun náà ni à ń lò lòníí láti bèèrè nnkan lówó ifá. DÍÈ LARA ÀWON OHUN ÈLÒ IFÁ DÍDÁ Orísìírísìí ni àwon ohun èlò tí àwon babaláwo fi í da ifá ikin ifá ni àdáyéná nínú wón. Ikin ifá jé mérìndínlógún. Ohun èlè ifá-dídá míìran ni òpèlè, èyí ló wópò jù fún ifá dídá ní ayé òde òní. Àwon babalàwo máa ńsábàá lo ikin ifá (èkùró ifá) nígbà tí wón bá mbo ifá ní pòdèè won wón a sì lo òpèlè fun ará òdé tí ó wáá d;a ifá lódòo won láti ibi èso igi òpèlè ni a ti ń mú òpèlè ifá. Ohun ètò ifá dídà míìran ní ìróké tàbí ìrófá èyí jé óá gbóńgbó kan báyìí tí a ńmú lu opón ifá bí a bat í ńki ifà lo àwon olóyè ifá a máa fi ehín erin gbé ìrókée ti won. Ohun èlò ifá dídá míìran opón ifá, nínú opón ifá ni a ní lati kó gbogbo ohun èlò ifá dídá tí a ti ká sílè wonyìí sí bá a bá ti ńdá ifá. Orísi opón ifá ló wà opón kékeré wà, opón ńlá sì wà pèlú. Àwon babaláwo a máa ní owó eyo àti égúngún nínú ohun èlò ifá dídá won, owó eyo dúró fún béèni, egungún sì dúró fún béè ko nígbà tí a bá di ìbò béèrè nnkan lówó ifá-owó-eyo àti égúngún yìí tí a dì mówó ni à ń pè ni ìbò. Gbogbo ohun àlò ifa dídá tí mo kà sílè yìí ni a ńkó sínú àpò kan tí àwon babaláwo ńgbé kó èjìká báyìí tí à ń pè ni àpòo jèrùgbá, enikéni tí o bá nko àpò yìí ni à ń pè ní akápo ifá tàbí babaláwò. EBO IFÁ Ebo rírú se pàtàkì fún eni tí a bá dá ifá fún. bí ifá tí a dá fún ènìyàn bá se rere tàbí búbúru, oní tòhùn ni lati rúbo kí ohun tí ó dá ifá sí náà ó lè baà dará: lónà kìní:- Eno ifá jé ounje fún òrìsà tí ifá bá so wí pé kí á rúbo fun àpeere, tí ènìyàn bá fé se nnkan. ti o ba bèrè lówó ifá, wón le so pé ki o lo rubo fun ògun Ebo ifá jé ètùtù pàtàkì nítorí tí Babalawo bání kí ènìyàn se nnkan óní láti se é, ki òun pàápàá ólè ba à ni ìgboyà wípé àteégún-àteésà, nítori èyí ní àwon babaláwo fi máa ńwí fún ení tí a ní kí ó níbe pé kí ó wá oúnje fún àwon aládùgbóó re. ÈSÙ ATI IFÁ Bí a ba wo ilé àwon babalawo, a ó ri i wí pé ère Èsú kìí wón nibè. Yangí ńlá kan o máa wà ní èbá ilé àwon babalawo. Yangí yìí duro fún àmì Èsù. Ìgbà gbogbo ni àwon babalawo máa gbé eboo lo si ibé, nwon a máa bu epo lé yangí náà lórí, a máa rin sún nígbà gbogbo. Òpòlopò ni ese ifá tí o je mo Èsù. Nígbà míìran, Èsú jé ìrán ńsé fún ifá. Nígbà miran èwè, Èsú sí dá bí eni tí ńfún ifá ni agbara. Nínú ese ifá a lè rí ohun tí o jo bayin “…ni òrúnmìlà ba ti àse Èsù bonu”. ìtumò èyí ni wí pé bí ifá bá féé se nnkan lile ti ó rí bí idan, àse Èsù ló ní láti lò. Nígbà míràn, Èsù jé olùrànlówó fún ifá. Nígbà míràn, Èsù sì jé olùdánwò fún ifá. Oríkì Èsù tí ó wà nísàlè yí ti fi hàn wà gba-n-gba pé Èsù kì ba enìkan sòré Oríkì Èsù nìyí: “Òkú yan omo tié lódì átóńtórí omo olomo”. IPÒ IFÁ LAARIN ÒÒSÀ YÓKÙ Ifá jé agbòràndun fún gbogbo àwon òrìsà yókù. Bí eégún ilée baba eni ba féé bínú sí ni, láti odo ifá ni a ó ti gbò èyí wáá fún ifá ni ipo asojú fún gbogbo àwon irúnmolè yókù. Bí kò bá sí ifá, iyì àti olá ti àwon Yorùbá mbú fun gbogbo àwon òrìsà ilèe Yorùbá ró, tí ó sì nwà ońje sí won lénu. Gégé bí a ti so síwájú, àwon omo òrúnmìlà ni òrúnmìlà fún ní ikin ifá mérìndínlógún nígbà tí ó padà lo si òrun tí ló sí wa sílé ayé mó. Nígbà tí a bá ń sòrò ìkín, a kò ni se aláìménuba àwon ojú odù mereerindínlógún nítori ìkín mérìndínlógún náà ni à ń lò lónìí láti bèèrè nnkan lowo ifá. Àwon ojú odù mérìndínlógún àti bí wón se to tèle ara won: (1) Èjì Ògbè Eji ògbè Esè kínní “Gbogbo orí àfín ewú Abuké ló rerú òòsà mósò Lààlààgbàjà ló ti isé è de Adíá fún òrúnmìlà Níjó ti ńlo rèmí omo olódùmarè sóbìnrin Esè kejì. Eri ńlá níí sunkún ibú Agbara giri nii sunkun ògbun Adíá fun Aadelówo nífè Nwón ní ó ká a kío móle (2) Oyeku méjì (7) Obara méjì (12) Òtúá méjì (3) Ìwòrí méjì (8) Òkànrùn méjì (13) Òsá méjì (4) Òdí méjì (9) Ògúndá méjì (14) Ìretè méjì (5) Ìrosùn méjì (10) Ìká méjì (15) Òsé méjì (6) Owónrin méjì (11) Ótúúrúopon méjì (16) Ofún méjì ÀWON OMO ODÙ Léyìn àwon ojú odù méríndinlógún yìí, àwon òjìlérúgba odù míràn tún wà tí à ń pè ni omo odù tàbí àmúlù odù wón jé omo odù nitorí pé a gbà pé won se omodé si àwon ojú odù, à ń pè wón ni Àmúlù odù nítorí pé orúko odù méjì ni òkòòkan wón jé. F.A., èkíni nínú àwon odù wònyìí a máa je ogbeyèkú. Àwon Yoruba ka àwon odu wònyú si òòsà pàtàkì jùlo, àwon ojù odú. F.A. Ese-ifa òwònrín méjì (a) Ikin níi fagbáríí selé Àtàrí ni o jóòrún ó pagbin ìsàlè Olobonhunbonhun ni fapa ara re dá gbèdú Folklore 1 2536 6699 2006-12-22T16:11:53Z Loadewole 101 New page: [[Folklore]] [[Sulaman, Kazeem]] SULAMAN KAZEEM FOLKLORE Yorùbá pèlú àsà àti ìse lórísirísI, nínú eré eré òsùpá tàbí eré ojú àgbàrá ni ò... [[Folklore]] [[Sulaman, Kazeem]] SULAMAN KAZEEM FOLKLORE Yorùbá pèlú àsà àti ìse lórísirísI, nínú eré eré òsùpá tàbí eré ojú àgbàrá ni òpè àwon àsà Yorùbá sodo sí. Àló pípa, ìmó, wòrú, òkun méran, onídèndé, omode méta ń seré, bojúbojú, òrò akóni-lénu, abbl. ló pò lo bìbà nínú eré òsùpá. Àló pípa ti gbilè láàrin àwon Yorùbá láti ìgbà láíláí wá ni. Àwon àgbà máa ń fi àló ko àwon omo ni èkó ni bí ìbòwòfágbà, ìteríba, èko ilé, isé síse, ìranaraenilówó, abbl. A ní àló àpagbè àti àló àpamò. Àlo àpagbè jé mo ìtàn ríró, ó máa ń sábà ni orin àti ègbè nínú béè ó má ń ni èkó tí ó ń kó. Irúfé àló yìí ni àwon omodé máa ń nífèé síjù nítorí orin tó wà nínú rè àti àwon ìtàn inú re bí Asírín àti òkéré, ìjàpá àti ajá, ìjàpá àti ìkamùdù, abbl. Àló àpamò nítirè jemó, eré tó ń mú ni ronú ni àròjinlè, ótún ń jé kí ènìyàn ó mo bí a se ń ní àgbékalè òrò. Fún àpeere: Awé obì kan à je dé òyó = ahón, omoge ròbòtò láàrin ègún = ahón, A ránmo lákàrà àkàrà sáájú omo délé = odi eyìn. Gbogbo ilé sùn kíno kò sùn = imú, abbl. Gégé bí a se so saájú irúfé àló yìí máa ń mú ìrònú dání dé bi wí pé níbi, a máa ń dá omo ti làákàyè rè jinlè mò; àti omo tí ó tètè lè ronú sí òrò. ÌMÓ:- Ìmó náà tún jé òkan pàtàkì nínú eré òsùpá àwon ará ìgbà láíláí. Eré yìí nì won má ń kókó se kí won ó tó bèrè àló gan ní pàtó. Ìyen ni wí pé orísirísi ètò ló máa ń wáyé kí àló tó bèrè tàbí nígbà tí àló bá parí Ìmó yìí pín sí orísirísI, ó sì yàto láti ìlú kan sí ìlú kejì. Tí ó bá bèrè àló, a jé pé ó ń jé kí àwon omodé ó ní ìmúra sílè fún àló gangan. Díè lára ìmò nìgí :- Mo rúmò o Kíní je ìmó Ìmò ládé Kíní jé adé Adésipò abbl. Wòrú náà tún jé ara eré òsùpá kan, fún àpeere - Wòrú o Wòrú oko Wòrú odò Wòrú pokà féye je abbl. Ere Idaraya 1 2537 6701 2006-12-22T16:17:56Z Loadewole 101 [[Ere Idaraya]] [[Agunbiade, Sunday A.]] AGÚNBÍADÉ SUNDAY A. ERÉ ÌDÁRAYÁ Eré ni à ń fi omo ayò se, isé láìsí àsìkò ìgbádùn/ìsimi isé bólugi ni. Àwon Yorùbá ní orísirísi ònà tí won ń lò láti fi dára won lárayá léyìn isé òòjó. Wón ni ètò fún eré won a ní eré akónilógbón, ti àwon omode, eré àwon òdó àti ti àwon àgbà, fàájì abbl. Eré tó je mo àwon omodé ni a mò sí eré òsùpá tàbí eré ojú-àgbàrá, bíi bojúbojú, àló àpamò àti àló àpagbè, bókobóoko, orinkíko ijó ìbílè, okùn méeran, ìmó abbl. Níbi eré báyìí àwon àgbà ti máa ń mo omo ti yóò já fáfá torí Yorùbá bò wó ní omo tí yóó jásàmú láti kékeré ni yóò ti jenu sámúsámú lo. òpò ànfàní àti èkó ni àwon omo sì máa ń rí kó níbi eré ìdárayá bíi kíkóni lógbó, kíkóni lórò síso, mímo orin kíko, pípa òwe abbl. Ní ìpele ti àwon òdó, eré ìdárayá tó gbajúgbajà lódò won ni EKE (ìjàkadì), pipe ohùn ayò olópón, ìtàn síso abbl. Níbi eke mímú yìí ni àwon ìlú ti máa ń mo òdó tó taagun, tósì tún gbóyà torí àsìkò ogun ni láyé-àtijó. Mímu eke yìí tilè tún gbajúmò ni àwon ìlú kan ni ilè Yorùbá, ìlú bíi Òfà. Ayò títa náà tún je àwon òdó lógún de àyè kan, èyí ni ó máa ń jí opolo won fún ìsirò, ìronújinlè, abbl. Béè ohùn pípè tún je eré ìdárayá pàtàkì tí àwon òdó máa ń lò láti figagbága pèlú àwon akegbé won yálà nínú ìjálá, ewì abbl. Eré ìdárayá tó jemó ti àwon àgbà kò lónkà, àwon eré bí ayò tíka, ohùn pípè, ìtàn pípa, pípa àló fún àwon omode, eégún aláré, abbl. Ìdárayá ni wón ń fi eégún síse yàtò sí àwon eégún odún, fún àpeere eégún sáńbùlù ni ìlú Ìséyìn, eégún Ábìátù, Abéyefò àti àwon eégún èfè, gèlèdé ni ìlú Ìjìó, Ìdìkó, abbl. Nítorí ìrírí àwon àgbà wón féràn eré ayó tita. Ju gbogbo rè lo èfè, eré ìdárayá fún ìkónilógbón, ìkìlò, ìgbádùn abbl. ni àwon eré ìdárayá Yorùbá wà fún. Iwi Egungun 2538 6702 2006-12-23T11:06:38Z Loadewole 101 New page: [[Iwi Egungun]] [[Adeola Ajayi]] Adéólá Àjàyí (2005), ‘Iwì Egúngún? Department of African Languages and Literatures (DALL), OAU, Ife, Nigeria Iwì egúngún jé ò... [[Iwi Egungun]] [[Adeola Ajayi]] Adéólá Àjàyí (2005), ‘Iwì Egúngún? Department of African Languages and Literatures (DALL), OAU, Ife, Nigeria Iwì egúngún jé òkan nínú àwon ewì àtenudénu ilè Yorùbá. Òpòlopò orúko ni won fún pè é Èsà, àwon mìíràn ń pè é ní Ògbérè. Àkókò àríyà àti odún ìrántí àwon tí ó ti kú ní àkókò edún egungun jákèjádò ilè Yorùbá. Egúngún pín sí orísìí méjì pàtàkì. Orísìí egúngún kìíní ni egúngún Onídán tàbí agbéjijó. Ijó iwì-kíke, idán-pípa àti òkìtìtíta nit i àwon wònyí. Orísìí egúngún kejì ni egúngún Pàràràkaá. Àwon wònyí ni egúngún tí í máa jáde ní àkókó odún egúngún nìkan. Orísìí mérin ni àwon egúngún tí ń be ni abe ìsòrí yìí pín sí. Àwon ìkíní ni egúngún Alábèbe tí wón ń lo àrán àti aso oníyebíye láti fi se agò egúngún won. Irú kejì ni egúngún Jàndùkú, irú won ni Alápáńsánpá ní Ìbàdàn àti Ebébolája ní Ìjèbú ìgbó. Irú keta ni egúngún àgbà tàbí egúngún alágbo irú kerin ni àwon egúngún omodé tí a ń pè ní Tòmbòlò ní Ìbàdàn. Àkísà àti asojálajàla ni a fi ń dá eléyìí. Àwon egúngún oní dán ni wón máa ńkíwì jù nítorí àwon ni alájòóta. Láti kékeré ni eni tí ó bá fe kiwi yóò ti máa kó o nípá wíwí tèlé eni tí ó mo iwì ké. Bí olórí onilù bá kiwi díè á fi orin sí i, oníbàtá yóò fi ìlù sí, àwon elegbe yóò máa gbe orin enití ara bat a yóò fijó síi. Bi àwon elégbè bá ti ń gbe orin ni akíwì yóò máa já bólóhùn òrò kòòkan si. HOUN ENU EGÚNGÚN Egúngúngbaùn: Mo ríbá Mo ríbà baba mi Òjé Àjàyí Àjàyí Alágbède Omo sùúru ti ń láyé gbó Egígbojó omo olókó eberi Omo Olóko tuntun Èèmò léyìn igi asàpà Won o ríse léyìn igi abèédú Alágbède, abèmurin ní lákolábo Iná àgbède o balè, òtuyèrìyèrì Alágbède èé téwó gbowó Ìgànmògún òní e dáalè, emá lo Àjàyí Ògídí Oníkanga Àjípon O bámi òsòòrò wedà Òré lálónpé Àjàdí omo kò sí Oníre ún yènà Omo kò sí oníre N ò ní feérú sa iwayu Irú onírè won a ròbe ide Ìwòfà onírè won a ròbe bàbà Bíbítaláìbi onírè, won rèmú sékélé Èmú ló fi jálágbède Ajàgùnna la sì, fi joyè àwon ewìrì Omo ewú la fi jogbórin N ba tètè wáyé Omo alágbède ni ń bà máa se Torí bó o fíná, won a ló o seun Bó o fíná won a ló o seun Fíná-fìnà-fíná ń be nílé alágbède  Abéégúndé: Ìbà o Ìba ni n ó fòní jú Olójó òní ma ya juba lódò re Kín tó máwo se Ìbà ìyáà mi òsòròngà Apa-niwarawàágún, Olókìkì oru Àtibàdí yòńròro, atèdò jokàn Ìbà afínjú àdàbà tí í je láàárìn às á Ìbà Èsu láaróyè Ó se Egúngúngboun Tó o dárò baba re Torí baba ló lomo Ènìyàn tó bá mo wùrà la lètàá fún Ó ye kí n júbà yèyé mi Òfàmòká, omo àyèéjìn Òfà mòká aríjà soògùn Olálomí abísu jóóko Ìjàkadì katakìtì lorò òfà Ìjàkan, Ìjàkan Tí won ń jà nílé olálomí Ó sojú ebè Ó sojù pooro Omo oba òkundède tèrùtèrù Omo oba Alágbádá iná Mo ríba omode Mo ríba àgbà Mo ríbà lódò gbogbo yín po Ojèyemí: Ó se abégúndé, ó gbádùn ara Máa gbàdún re, bóyìnbó se ń gbàdùn bàtá Báwon alágbàro se Ń gbádùn ilé tó bá kún Mo rántí òré mi Àdìsá télò, èsó ìkòyí Omo akúwanwa, omo asùnwanwa Òsùn lóòrùn tan gúnnugún je Omo gúnnugún orí ape Omo akalagbolorun osè Tèntèré orí ìrókò Omo kanakáná tí n be lórí oro Àrònì ò wá lé Oníkèyí ò sinmi ogun Baba re àgbà Ló weranko méta rèé se lóore Baba wata pémpé Won lo rèé bo bo Won so ìlèkè méhoro lórùn Ehoro ò wálé mo Ìkòyí, omo adìílé dogun Àdìsá: Olórún èní padà léyìn re Èmi òjélékè Omo Akúnbìódí Ìkòyí èsó adìílè dogun Iwájú ni a fi ń gbota O gbàgbé olójowòn Ikújénrá Mo arúgbó kánjú okoye Òwòn mo a sì la mókùnrin kààrà Kanlè lojìgì òwòn Akirifìjàlò bí olójèé ò símò Bí o bá kaso lérí Won a ní bóyá ogúngún le ń sínje Làgbàyí mo abùrókò lówó lówó Olójowòn mo arúgbó pontí o koye òwòn mo la mókùnrin kààrà Kanlè lojìgì, òwòn Òótó ni béè náà ni Egúngúngboun: Ó tó Mo molójowòn ikújénrá Làígbà omo onà nísàlè Àrè Akirifìjàló bí olójè ò símó Bí ó bá kaso lérí Won a ní bóyá egúngún le ń sínje N ò gbàgbé ìyá mi Ìyá mi Àpèké mo ríbà lódò re Omo oríade Èrìn-òjé Àyé yín ò níí dojú rú Olúòjé omo oduèyìn Èlà òjé adígò sorò Mo torí oyè moròjé ilé Ajá ni mo ríje n róyè je Omo délégbé inà kìísoye àápa Kòlòkòlò kìí se etan àpadànù Èlà gbóri odó sòso’mo lókò e wìrì Omo búni-búni, abèébú wò-n-tì-wo n-ti Omo rín-ni-rín-ni. A-bèrín pò-n-yèkè-pon-yeke. Omo òsònú ilé ò gbáà lò Aà sì níí sààlo féni tí ò féràn e ni Ònpetu l’ojèé ayé yíń ò ní dojú rú Olórun à ní dààmú yín Nípa owò Nípa omo Ìyá wa náà ló kéye wádò Wáà sèwè Òjé gorókè won a yò títí Òòró ni wón food fódò Òòrò ni wón food fódò Òòró ni wón wolè ló n petu Òjèyemí: Abégúndé, Omo abísu jóóko Omo Oláfa mojò Nítorí Olófà omo Olálomí Omo kóńdó forí jáde Omo jèsà forùn jakèngbè Bààràbaara làá gèsì Sónsó orí rè lo ò gùn Ó dífá fún olú gbàíké Omo là kófà-ó-kún-kéké Pàpànpopo o bódorin dìmú Ìjàkadì lorò òfà Àyìndé: Mo fé délé ìyáà mi Omo ikú telérìn Bórí bá ń ta ìyáà mi Ìyáà mi amáa gbin ni Bórùn báwò ni a máa sò ó kalè Erù tí ò lósùká, omo ikú Elérìn Yíyó ní ń yó ni lénu Orin: Àyìndé: Jé n rómo mi gbé siré Elégbè: Jé n rómo mi gbé siré Àyìndé: Aréweyò egúngún oba Elégbè: Jé n rómo mi gbé siré Egúngúngboùn: Omo ni kó bá mi jé Elégbè: Omo ni kó bá mi jé Egúngúngboùn: Bí mo selá ti n ò fiyò si Elégbè: Omo ni kó bá mi jé Osanyin 2539 6703 2006-12-23T11:12:32Z Loadewole 101 New page: [[Osanyin]] [[Dele C. Orimoogunje]] Délé. C. Orímóògùnjé (1986), ‘Òsanyìn’, láti inú Odún Òsanyìn ní Osùn-ún-Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè ... [[Osanyin]] [[Dele C. Orimoogunje]] Délé. C. Orímóògùnjé (1986), ‘Òsanyìn’, láti inú Odún Òsanyìn ní Osùn-ún-Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, Department of African Languags and literatures, OAU, Ifè, Nigeria, ojúìwé 1-3. Orísirísi ìtàn ló wà lórí bí Òsanyìn se wáyé, nínú ese ifá náà si ni gbogbo rè ti je jáde. Okan lára àwon abénà ìmò mi so pé odún keèédógbòn tí a bí Òrúnmilà ni òsanyìn tó to omi ayé wò. Ó ni Òsànyìn jé eni tó féràn láti máa sun eyìn je ni won se ń pè é ní Òsanyìnje tó túmò sí iní tó ń sun eyìn je. Ìtàn mìíràn tún pé obìnrin kan wà tó yàgàn, ó yàpáta, bí o se ń romo léyìn adìye ló ń bú pùrú sékùn, Obìnrin yìí féràn láti máa sepo pupa tà, gégé bí òwò tí òpòlopò obìnrin ń se láyé Òde òní. Obìnrin yìí ru eyìn sòrí lójó kan, ló bá pàdé Òrúnmìlà ni ibi tó ti ń ru eyìn. rè lo sí ekù. Bí Òrúnmìlà se fojú kàn án ló bá so fún un pé kí o fún òun léyìn, nítorí pé ebi ń pa òun. Obìnrin yìí fún Òrúnmìlà léyìn. Se òmòràn tí í moyún ìgbín nínú ìkarahun ni baba-kere-finú-sogbón, ó ní Obìnrin yìí kò ní mú osù náà je kó tó lóyún. Òrúnmìlà ni òun san án ni èsàn-eyìn tó fún òun. Nígbà tí Obìnrin yìí wá bímo, ló bá so orúko omo náà ní Esan-eyìn. Gégé bí a se mò pé se ni èdè máa ń yí padà díè díè, báyìí ni Esan-eyìn se se kèrèkèrè di Òsanyìn. Ìtàn tó tún so nípa àtiwáyé òsanyìn je jáde láti inú odù Òsé-oníwo1 tó lo báyìí: Òsé awo won n’ílé Elérín. Èfúùfù lègè awo ò ‘jámò. A díà fún Elésìjé-Mogboòráyè Akoni t’órí’ò gbodò fó. A díá f’Òrúnnúmìlà, Edú Olójà nínú ebora Ní’jó tí wón ní ‘ò l’énì kankan àá bá s’eré mó. Òrò kan ló se bí òrò ní ìpàdé tí àwon Òkànlénú irúnmolè ń se ní ojo métàdínlógún métàdínlógún. Gbogbo àwon irúnmolè bèrè sí í fi Òrúnmìlà se yèyé pé kò ní ègbón níwájú, kò sì tún ní àbúrò léyìn. Yèyé tojó tí a ń wí yìí kò seé kó. Bí gbogbo àwon irúnmolè se sòrò kò-bá-kùn-gbé sí í nìyí, ni ìrònú bá dorí-àgbà kodò. Bí ó se kúrò ní àjo àwon irúnmolè lójó yìí, òdò àwon awòye ríye ilé rè ló gbà lo, pé kí won ye òun lówó kan ìbò wò nípa bóyá òun lè rí enìkan tí yóò jé Omoléyìn fún òun. Wón ni ebo lòrò Òrúnmìlà gbà. Ó ní èsí ebo, èsí èrù?2 Wón ní kó rú Ogbósànán eyìn, eku mésànán, Obì mésànán, Orógbó mésànán, àdó mésànán àti Òké Owó mésànán. Nígbà tí Òrúnmìlà kó nnkan òdò Òsé awo won nílé Elérín àti Efúùfù lègèlègè awoò ‘Jámò, won pa gbogbo nnkan ebo yìí. Wón te Odù Òsé-Oníwo lé e lórí, wón ró ìtàn sí i3 ló bá lo gbé e fún ìyá rè, pèlú àlàyé. Ni ìyá yìí bá se àlàyé pé ó ti ju ogún odún lo ti òun tí rí àsé4 gbèyìn, tí kò bá sí àsé báwo ni àtibímo se fé bó sí i, àbí a lè se òòsà lódò kí làbelàbe má mò, Òrúnmìlà ní kí ìyá yìí sáà máa lò ó. Kí Òsùpá kerin tó yo sí ìgbà tí a ń wí yìí, ìyá yìí ti lóyún. Bóyá, ó súnmó okùnrin, a kò mò nírorí pé Ifá kò so èyí. Bó bá tilè jé pé kó rí Okùnrin tí òrò rè fi dayò, kò ye kó jé kàyéfì fún eni tó bá ti gbó ìtàn ìbí Jésù. Omo tí yóò bá jé àsàmú, kékeré ní ti í senu sámú-sámú. Ti Òsanyin bùáyà, àsàmú, kékeré ní ti í senu sámú-sámú. Ti Òsanyìn bùáyà, kódà ó légba kan jòrin nítorí pé láti inú Oyún ló ti ń dá bírà. Ní ojó kan tí ìyá rè lo sí oko igi, bó se fesè ko ló bá ké yéè! Bí èyí se selè se ni Oyún inú Obìnrin yìí kì í ní pèlé. Se ni ìyá yìí sáré délé pé kí àwon awo gba òun. Wón ní eno ni òràn rè je mó àti pé abami omo tí Ajàlórun ń rán bò wá sì òde-ìsálayé ló wà nínú Obìnrin yìí. Wón ní kó rú Òbúko, ewúré, àgbò, àgùntàn, àkùko kan àti òké owó mérìndínlógún. Láti ìgbà yìí, ibi tí ìyá yìí bá féé lo ni oyún inú rè ń so fún un bí ibè yóò se rí. Lójó tí wón bí omo yìí, wón bá ewé kan ní owó rè, ewé yìí ní wón gbìn tó kárí ayé tí wón ń pè ní ewé-Òsanyìn. Láyé Ojóun, àwon babaláwo ló ń so omo ní orúko, wón a wo Odù tó yo nígbà tí wón lóyún rè àti àwon nnkan tí won fi orúbo ní àkókò náà, ìdí ni pé ilé àti ìgbà là á wò ká tó somo lórúko ní ilè Yorùbá. Èyí ni àwon babaláwo ojó òún fí so pé omo tó jé pé eyìn mésànán ni wón fi kébo rú kí won tó lóyún rè, kò ye kó lórúko mìíràn ju Èsán eyìn. Orúko yìí ló ń yí padà díèdíè tó di Òsànyìn. Òrúnmìlà kó Òsanyìn ní Odù Ifá; sùgbón kò fokàn sí i. bí Oògùn tó ti ní èbùn rè láti ìsálú òrun, sé nnkan tó wuni ló máa ń pò lólà eni. Ìmò Òsanyìn jinlè nípa Oògùn òun ganan ló kó Òrúnmìlà ni Oògùn. Bí ó tilè jé pé, Òsanyìn kò lè ki Odù Ifá tí Òrúnmìlà kó o, ó mo àmì tó dúró fún òkòòkan. Ìdí rèé tí àwon Onísègùn fi ń mo Odù Ifá bí won kò tilè lè kì í. Ìtàn inú ese Ifá yìí so pé nígbà tí Òrúnmìlà ń lo sóde lójó kan, ó ní kí Òsanyìn máa roko èyìnkùlé. Òsanyìn se àkíyèsí pé gbogbo àwon ewé yìí ló wúlò fún Oògùn, ló bá fi wón sílè. Nígbà tí Òrúnmìlà bi í pé kín ni kò jé ro ó, orin ní Òsanyìn fi dá a lóhùn pé: Eyí l’ewé ajé, Kínni n ó ro ó? Òkururu, Òkèrèrè Kínni n ó ro ò? Èyí l’ewé aya, Kínní n ó ro ò? Òkururu, Òkèrèrè, Kínni n ó ro ò? Èyí l’ewé Omo, Kínni n ó ro ò? Òkururu, Òkèrèrè, Kínni n ó ro ó? Èyí l’ewé àìkú, Kínni n ó ro ò? Òkururu, Òkèrèrè, Kínni n ó ro ò? Bí Òsanyìn se fi ewé han Òrúnmìlà rèé, òun ló ni Oògùn ní ìkáwó. Ìdí nìyí tí àwon Onísègùn se ń júbà rè lórí Oògùn tí wón bá fé se Òsanyìn ‘Molè, ó dowó re K’ó o j’óògùn yìí jé bí iná. K’ó gbà bí oòrùn. Ìjé iná ni k’ó jé K’ó má jé ìjé oòrùn. Nítorí bíná bá sun’su l’óko A á mú un je ni. B’óòrùn bá sì sun’su l’óko Se là á so ó nù. Ní Òtù-Ifè ni Òsànyìn wà tó ti ń jáwé fún gbogbo omo adáríhunrun. Ìyá re ló kókó sòògùn fún, ó sì fi tipátipá gba èjéègùn5 lówó ìyá yìí, ni ìyá yìí bá so pé isé tí yóò máa se jeun ni Oògùn àti pé Oògùn kò ní jé fún eni tó bá kò láti san èjéègùn fún Òsanyìn. Láti ojó náà ni Òsanyìn ti so isé oògùn di àselà pàápàá fún àwon Omo-léyìn rè. Lóòótó, tí a bá wo àwon ìtàn métèèta yìí, a ó rí i wí pé ibì kan ni àwon ìtàn métèèta forí so nípa bí eyìn se ń jeyo nínú Òsanyìn. Ìtàn kínní so pé nítorí pé Okùnrin yìí féràn eyìn sísun-je ni won se ń pè é ni Òsun-eyìn-je. Nnkan tó ye ká bi ara wa ni pé kín ni orúko ti Okùnrin náà ń jé télè kó tó di pé wón fi ìwà tàbí ìse rè so o ní orúko. Ìtàn kejì fi yéni pé èsan oore tí ìyá Òsayìn se fún Òrúnmìlà nípa fífún un ní eyìn ni won se rí Òsanyìn bí, ìdí nìyí tí ìyá rè fi so ó ní Èsan-eyin. Ìtàn eléyìí múná dóko tó. Tí a bá sì wo ìtàn keta tó so pé nítorí pé won fi eyìn mésànán kébo rú kí won tó lóyún rè ni àwon babaláwo se so ó ní Esán-eyìn, tí orúko yìí sì yípadà di Òsanyìn, a ó rí i pé èyí náà múná dóko. Nínú ìtàn métèèta wònyí ti bèrè saájú kí a tó bí Òsanyìn, yàtò sí èyí tó bèrè ìtàn orúko rè léyìn ìbí rè, tí kò sì so orúko tí ó ń jé télè. ATÚMO 1. Òsé-Oníwo : Òkan lára àwon àmúlù Odù ni, wón tún lè pè é Ní Òsé-Olóògùn tàbí Òsé-wínrín. Àmi tó dúró fún Odù yìí rèé: oo o oo oo o o o oo 2. Èsí ebo, èsí èrù? : Kín ni rírú ebo? 3. ró ìtàn Pe àyájó 4. àsé Nnkan osù obìnrin 5. Ejéègùn : Nnkan ti Onísègùn bá gbà lówó eni tí se oògùn fún. 6. Ogbè-atè : Òken lára àwon àmúlù Odù ni, Oríkì rè sì ni “aláhéré-Owo” Omuo-Oke-Ekiti 2540 6704 2006-12-23T11:21:04Z Loadewole 101 New page: [[Omuo-Oke-Ekiti]] [[I.A. Owolabi]] I.A. Owólabí (2005), ‘Òmuò-Òkè-Èkìtì’, láti inú ‘fonólójì Èka-èdè Òmìò-Òkè-Èkìtì’,. Àpilèko fún ... [[Omuo-Oke-Ekiti]] [[I.A. Owolabi]] I.A. Owólabí (2005), ‘Òmuò-Òkè-Èkìtì’, láti inú ‘fonólójì Èka-èdè Òmìò-Òkè-Èkìtì’,. Àpilèko fún Oyè Émeè, ojú-ìwé 1-3. 1.0. Ìfáárà Àwon ohun tí a gbé yèwò nínú orí kìn-ín-ní yìí ni àlàyé lórí ìtàn ìsèdálè ìlú Òmùò-òkè Èkìtì. A ménuba orísìírísìí ònà tí a gbà se ìwádìí àti isé tí àwon onímò ti se lórí èka èdè, ni àgbéyèwò lítírésò. Ohun ti a fi kásè àlàyé wa ní orí yìí nib í isé àpilèko yìí se fè tó àti tíórì ti a se àmúlò rè. 1.1. ÌLÚ ÒMÙÒ-ÒKÈ-ÈKÌTÌ Ìlà oòrùn Èkìtì ni Òmùò òkè wà. Ìjoba ìbílè ìlà Oòrùn ni ìpínlè Èkìtì ni Òmùò-òkè tèdó sí. Òmùò-òkè tó kìlómítà méjìlélógóòrin sí Adó-Èkìtì tí ó jé olú-ìlú ìpínlè Èkìtì. Òmùò-òkè ni ìpínlè Èkìtì parí sí kí a tó máa- lo sí ìpìnlè Kagi. Ìdí nìyí tí ó fi bá àwon ìlú bí i, Yàgbà, Ìjùmú, Ìyàmoyè pààlà. Bákan náà ni ó tún bá Erítí Àkókó pààlà ní ìpínlè Ondó. Ìwádìí fihàn wí pé àwon ìlú bí Ejurín, Ìlísà, Ìsàyà, Ìgbèsí, Àhàn, Ìlúdòfin, Orújú, Ìwòrò, Ìráfún ni ó parapò di Òmùò òkè, Oláitan àti Oládiípò (2002:3) Isé òòjó won ni isé àgbè àti òwò síse. Ìdí ti won fi ń se isé òwò ni wí pé, Òmùò òkè ni won ti máa ń kò erù lo sí òkè oya. Èka èdè Òmùò-òkè yàtò sí Òmùò kota Òmùò Obádóore. Òmùò Èkìtì jé àpapò ìlú méta. (i) Òmùò-òkè Èkìtì (ii) Òmùò kota (iii) Òmùò Obádóore Èdè Òmùò-òkè farapé èdè Kàbbà, Ìgbàgún àti Yàgbàgún ni ìpinlè Kogi. O se é se kí èyí rí béè nítorí Òmùò-òkè ló bá ìpínlè Kogí pààlà. Bákan náà ni àwon ènìyàn Òmùò-òkè máa ń so olórí èka èdè Yorùbá àti èdè Gèésì ni pàápàá àwon tó mòòkò-mòókà. 1.2. ÌTÀN ÌSÈDÁLÈ ÒMÙÒ ÒKÈ Ìtàn àgbóso ni ó rò mó ìtàn ìsèdálè ìlú Òmùò-òkè gégé bí ó se rí ni àwon ilè Yorùbá káàkiri. Ilé-Ifè ni orírun gbogbo ilè Yorùbá béè ló se rí ní Òmùò-òkè. Olúmoyà pinnu láti sá kúró ni Ifè nítorí kò faramó ìyà ti won fi ń jé é ni Ifè. Kí ó tó kúró ni Ilé-Ifè, ó lo se àyèwò lódò Ifá. Àyèwò tí ó lo se yìí fihàn wí pé yóò rí àwon àmì méta pàtàkì kan ni ibi ti ó máa tèdó sí. Ibi tí ó ti rí àwon àmì méta yìí ni kí ó tèdó síbè. Àwon àmì àmì métèèta náà ni a. ibi tí erin fi esè tè b. igbó ńlá c. Odò Léyìn ìgbà tí ó ti rìn títítí ni ó wà dé ibi ti ifá ti so télè fún un. Nígbà ti ó rí odò, ó kígba pé “Omi o” ibi ni orúko ìlú náà “Òmùwò” ti jáde. Òmùwò yìí ni ó di Òmùò-òkè títí di òní. Olúmoyà rìn síwájú díè kúró níbí odó yìí pèlú àwon ènìyàn rè. Ó dé ibìkan, ibi yìí ni òun àti àwon tí ó ń tèle kó ilé si. Ibi ti ó kó ilé sí yìí ni ó pè ni “Ìlémo” Orúko ilé yìí “Ìlémo” wà ni Òmùò òkè títí di òní. Olúmoyà gbórò sí ifá lénu, ó so odò náà ni “Odò-Igbó” àti ibi ti ó ti rí esè erin ni “Erínjó” Akíkanjú àti alágbára okùnrin ni Olúmoyà ó kó àwon ènìyàn rè jo. ó ko ile òrìsà kan tí ó pè orúko òrìsà yìí ni “Ipara èrà”. Ibi yìí ni won ti máa ń jáwé oyè lé oba ìlú náà. Báyìí ni Olúmoyà di olómùwò àkókó ti ìlú Òmùwò tí a mò sí Òmùò-òkè ní òní