Wikipedia
http://yo.wikipedia.org/wiki/Main_Page
MediaWiki 1.9alpha
first-letter
Media
Special
Talk
User
User talk
Wikipedia
Wikipedia talk
Image
Image talk
MediaWiki
MediaWiki talk
Template
Template talk
Help
Help talk
Category
Category talk
Main Page
1
6236
2006-12-16T21:38:38Z
Freddie Mercury
81
Reverted edits by [[Special:Contributions/217.132.137.179|217.132.137.179]] ([[User talk:217.132.137.179|talk]]) to last version by 128.36.126.224
{| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="5" style="border:1px solid #996600;"
|-
! bgcolor="#ECE5CA" style="border-bottom:1px solid #996600; font: 125% Verdana; color:black" |'''Ìwé atúmọ̀-ìmọ̀'''
|-
| bgcolor="#FAF9EC" style="font: 95% Verdana;"|
{{WikipediaTOC}}<div style="float: right;"><small>[{{SERVER}}{{localurl:Template:WikipediaTOC|action=edit}} láti ṣàtúnyẹ̀wò]</small></div></td>
|}
{| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="5" style="border: 1px solid #c6c9ff; color: #000; background-color: #f0f0ff"
|-
! bgcolor="#ADD8E6" style="border-bottom:1px solid #996600; font: 125% Verdana; color:black" |Wikipéédìyà ni èdèe àwọn
|-
| bgcolor="#fff3f3" style="font: 95% Verdana;"|
<big>You can read articles in many different languages:</big>
{{WikipediaLang}}<div style="float: right;"><small>[{{SERVER}}{{localurl:Template:WikipediaLang|action=edit}} láti ṣàtúnyẹ̀wò]</small></div></td>
|}
[[ar:الصفحة الرئيسية]]
[[de:Hauptseite]]
[[en:Main Page]]
[[eo:ĉefpaĝo]]
[[es:Portada]]
[[fr:Accueil]]
[[he:עמוד ראשי]]
[[nl:Hoofdpagina]]
[[pag:]]
[[ru-sib:]]
[[simple:Main Page]]
Wikipedia:All pages by title
3
sysop
2651
2004-05-21T02:18:54Z
82.69.16.236
<table>
<tr><td align="right"><a href="/w/wiki.phtml?title=Special:Allpages&from=A" class='internal' title ="Special:Allpages">A</a></td><td> to </td><td align="left">Z</td></tr>
</table>
Template:All messages
4
2652
2004-02-22T03:48:38Z
MediaWiki default
This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace
<table border=1 width=100%><tr><td>
'''Name'''
</td><td>
'''Default text'''
</td><td>
'''Current text'''
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2]
</td><td>
$1 moved to $2
</td><td>
{{MSGNW:1movedto2}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about]
</td><td>
About
</td><td>
{{MSGNW:about}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage]
</td><td>
Wikipedia:About
</td><td>
{{MSGNW:aboutpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia]
</td><td>
About Wikipedia
</td><td>
{{MSGNW:aboutwikipedia}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext]
</td><td>
The Password for '$1' has been sent to $2.
</td><td>
{{MSGNW:accmailtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle]
</td><td>
Password sent.
</td><td>
{{MSGNW:accmailtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete]
</td><td>
Action complete
</td><td>
{{MSGNW:actioncomplete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch]
</td><td>
Added to watchlist
</td><td>
{{MSGNW:addedwatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext]
</td><td>
The page "$1" has been added to your <a href="/wiki/Special:Watchlist">watchlist</a>.
Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there,
and the page will appear <b>bolded</b> in the <a href="/wiki/Special:Recentchanges">list of recent changes</a> to
make it easier to pick out.</p>
<p>If you want to remove the page from your watchlist later, click "Stop watching" in the sidebar.
</td><td>
{{MSGNW:addedwatchtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators]
</td><td>
Wikipedia:Administrators
</td><td>
{{MSGNW:administrators}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation]
</td><td>
I affirm that the copyright holder of this file
agrees to license it under the terms of the $1.
</td><td>
{{MSGNW:affirmation}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all]
</td><td>
all
</td><td>
{{MSGNW:all}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages]
</td><td>
All_messages
</td><td>
{{MSGNW:allmessages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext]
</td><td>
This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace
</td><td>
{{MSGNW:allmessagestext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages]
</td><td>
All pages
</td><td>
{{MSGNW:allpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline]
</td><td>
$1 to $2
</td><td>
{{MSGNW:alphaindexline}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin]
</td><td>
<font color=red><b>User $1, you are already logged in!</b></font><br>
</td><td>
{{MSGNW:alreadyloggedin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled]
</td><td>
Cannot rollback last edit of [[$1]]
by [[User:$2|$2]] ([[User talk:$2|Talk]]); someone else has edited or rolled back the article already.
Last edit was by [[User:$3|$3]] ([[User talk:$3|Talk]]).
</td><td>
{{MSGNW:alreadyrolled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages]
</td><td>
Oldest articles
</td><td>
{{MSGNW:ancientpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext]
</td><td>
---- ''This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical [[IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please [[Special:Userlogin|create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.''
</td><td>
{{MSGNW:anontalkpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists]
</td><td>
A page of that name already exists, or the
name you have chosen is not valid.
Please choose another name.
</td><td>
{{MSGNW:articleexists}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage]
</td><td>
View article
</td><td>
{{MSGNW:articlepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql]
</td><td>
SQL query
</td><td>
{{MSGNW:asksql}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext]
</td><td>
Use the form below to make a direct query of the
database.
Use single quotes ('like this') to delimit string literals.
This can often add considerable load to the server, so please use
this function sparingly.
</td><td>
{{MSGNW:asksqltext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker]
</td><td>
Autoblocked because you share an IP address with "$1". Reason "$2".
</td><td>
{{MSGNW:autoblocker}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror]
</td><td>
This action cannot be performed on this page.
</td><td>
{{MSGNW:badarticleerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename]
</td><td>
Image name has been changed to "$1".
</td><td>
{{MSGNW:badfilename}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype]
</td><td>
".$1" is not a recommended image file format.
</td><td>
{{MSGNW:badfiletype}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress]
</td><td>
No user exists by that name
</td><td>
{{MSGNW:badipaddress}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery]
</td><td>
Badly formed search query
</td><td>
{{MSGNW:badquery}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext]
</td><td>
We could not process your query.
This is probably because you have attempted to search for a
word fewer than three letters long, which is not yet supported.
It could also be that you have mistyped the expression, for
example "fish and and scales".
Please try another query.
</td><td>
{{MSGNW:badquerytext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype]
</td><td>
The passwords you entered do not match.
</td><td>
{{MSGNW:badretype}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle]
</td><td>
Bad title
</td><td>
{{MSGNW:badtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext]
</td><td>
The requested page title was invalid, empty, or
an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title.
</td><td>
{{MSGNW:badtitletext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace]
</td><td>
(Main)
</td><td>
{{MSGNW:blanknamespace}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext]
</td><td>
Your user name or IP address has been blocked by $1.
The reason given is this:<br>''$2''<p>You may contact $1 or one of the other
[[Wikipedia:Administrators|administrators]] to discuss the block.
Note that you may not use the "email this user" feature unless you have a valid email address registered in your [[Special:Preferences|user preferences]].
Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make.
==Note to AOL users==
Due to continuing acts of vandalism by one particular AOL user, Wikipedia often blocks AOL proxies. Unfortunately, a single proxy server may be used by a large number of AOL users, and hence innocent AOL users are often inadvertently blocked. We apologise for any inconvenience caused.
If this happens to you, please email an administrator, using an AOL email address. Be sure to include the IP address given above.
</td><td>
{{MSGNW:blockedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle]
</td><td>
User is blocked
</td><td>
{{MSGNW:blockedtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip]
</td><td>
Block user
</td><td>
{{MSGNW:blockip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub]
</td><td>
Block succeeded
</td><td>
{{MSGNW:blockipsuccesssub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext]
</td><td>
"$1" has been blocked.
<br>See [[Special:Ipblocklist|IP block list]] to review blocks.
</td><td>
{{MSGNW:blockipsuccesstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext]
</td><td>
Use the form below to block write access
from a specific IP address or username.
This should be done only only to prevent vandalism, and in
accordance with [[Wikipedia:Policy|policy]].
Fill in a specific reason below (for example, citing particular
pages that were vandalized).
</td><td>
{{MSGNW:blockiptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink]
</td><td>
block
</td><td>
{{MSGNW:blocklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline]
</td><td>
$1, $2 blocked $3
</td><td>
{{MSGNW:blocklistline}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry]
</td><td>
blocked "$1"
</td><td>
{{MSGNW:blocklogentry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage]
</td><td>
Block_log
</td><td>
{{MSGNW:blocklogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext]
</td><td>
This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically
blocked IP addresses are not be listed. See the [[Special:Ipblocklist|IP block list]] for
the list of currently operational bans and blocks.
</td><td>
{{MSGNW:blocklogtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample]
</td><td>
Bold text
</td><td>
{{MSGNW:bold_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip]
</td><td>
Bold text
</td><td>
{{MSGNW:bold_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources]
</td><td>
Book sources
</td><td>
{{MSGNW:booksources}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext]
</td><td>
Below is a list of links to other sites that
sell new and used books, and may also have further information
about books you are looking for.
Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and
this list should not be construed as an endorsement.
</td><td>
{{MSGNW:booksourcetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects]
</td><td>
Broken Redirects
</td><td>
{{MSGNW:brokenredirects}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext]
</td><td>
The following redirects link to a non-existing article.
</td><td>
{{MSGNW:brokenredirectstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports]
</td><td>
Bug reports
</td><td>
{{MSGNW:bugreports}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage]
</td><td>
Wikipedia:Bug_reports
</td><td>
{{MSGNW:bugreportspage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog]
</td><td>
Bureaucrat_log
</td><td>
{{MSGNW:bureaucratlog}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry]
</td><td>
set $1: $2
</td><td>
{{MSGNW:bureaucratlogentry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext]
</td><td>
The action you have requested can only be
performed by sysops with "bureaucrat" status.
</td><td>
{{MSGNW:bureaucrattext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle]
</td><td>
Bureaucrat access required
</td><td>
{{MSGNW:bureaucrattitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate]
</td><td>
by date
</td><td>
{{MSGNW:bydate}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname]
</td><td>
by name
</td><td>
{{MSGNW:byname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize]
</td><td>
by size
</td><td>
{{MSGNW:bysize}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror]
</td><td>
The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date.
</td><td>
{{MSGNW:cachederror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel]
</td><td>
Cancel
</td><td>
{{MSGNW:cancel}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete]
</td><td>
Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.)
</td><td>
{{MSGNW:cannotdelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback]
</td><td>
Cannot revert edit; last contributor is only author of this article.
</td><td>
{{MSGNW:cantrollback}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories]
</td><td>
Page categories
</td><td>
{{MSGNW:categories}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category]
</td><td>
category
</td><td>
{{MSGNW:category}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header]
</td><td>
Articles in category "$1"
</td><td>
{{MSGNW:category_header}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword]
</td><td>
Change password
</td><td>
{{MSGNW:changepassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes]
</td><td>
changes
</td><td>
{{MSGNW:changes}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns]
</td><td>
Columns
</td><td>
{{MSGNW:columns}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit]
</td><td>
(comment)
</td><td>
{{MSGNW:commentedit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm]
</td><td>
Confirm
</td><td>
{{MSGNW:confirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck]
</td><td>
Yes, I really want to delete this.
</td><td>
{{MSGNW:confirmcheck}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete]
</td><td>
Confirm delete
</td><td>
{{MSGNW:confirmdelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext]
</td><td>
You are about to permanently delete a page
or image along with all of its history from the database.
Please confirm that you intend to do this, that you understand the
consequences, and that you are doing this in accordance with
[[Wikipedia:Policy]].
</td><td>
{{MSGNW:confirmdeletetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars]
</td><td>
Characters of context per line
</td><td>
{{MSGNW:contextchars}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines]
</td><td>
Lines to show per hit
</td><td>
{{MSGNW:contextlines}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink]
</td><td>
contribs
</td><td>
{{MSGNW:contribslink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub]
</td><td>
For $1
</td><td>
{{MSGNW:contribsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions]
</td><td>
User contributions
</td><td>
{{MSGNW:contributions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage]
</td><td>
Wikipedia:Copyrights
</td><td>
{{MSGNW:copyrightpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename]
</td><td>
Wikipedia copyright
</td><td>
{{MSGNW:copyrightpagename}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning]
</td><td>
Please note that all contributions to Wikipedia are
considered to be released under the GNU Free Documentation License
(see $1 for details).
If you don't want your writing to be edited mercilessly and redistributed
at will, then don't submit it here.<br>
You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a
public domain or similar free resource.
<strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong>
</td><td>
{{MSGNW:copyrightwarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove]
</td><td>
Couldn't remove item '$1'...
</td><td>
{{MSGNW:couldntremove}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount]
</td><td>
Create new account
</td><td>
{{MSGNW:createaccount}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail]
</td><td>
by eMail
</td><td>
{{MSGNW:createaccountmail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur]
</td><td>
cur
</td><td>
{{MSGNW:cur}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents]
</td><td>
Current events
</td><td>
{{MSGNW:currentevents}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev]
</td><td>
Current revision
</td><td>
{{MSGNW:currentrev}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror]
</td><td>
Database error
</td><td>
{{MSGNW:databaseerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat]
</td><td>
Date format
</td><td>
{{MSGNW:dateformat}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext]
</td><td>
A database query syntax error has occurred.
This could be because of an illegal search query (see $5),
or it may indicate a bug in the software.
The last attempted database query was:
<blockquote><tt>$1</tt></blockquote>
from within function "<tt>$2</tt>".
MySQL returned error "<tt>$3: $4</tt>".
</td><td>
{{MSGNW:dberrortext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl]
</td><td>
A database query syntax error has occurred.
The last attempted database query was:
"$1"
from within function "$2".
MySQL returned error "$3: $4".
</td><td>
{{MSGNW:dberrortextcl}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages]
</td><td>
Dead-end pages
</td><td>
{{MSGNW:deadendpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug]
</td><td>
Debug
</td><td>
{{MSGNW:debug}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns]
</td><td>
Search in these namespaces by default:
</td><td>
{{MSGNW:defaultns}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject]
</td><td>
Wikipedia e-mail
</td><td>
{{MSGNW:defemailsubject}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment]
</td><td>
Reason for deletion
</td><td>
{{MSGNW:deletecomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle]
</td><td>
deleted "$1"
</td><td>
{{MSGNW:deletedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext]
</td><td>
"$1" has been deleted.
See $2 for a record of recent deletions.
</td><td>
{{MSGNW:deletedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg]
</td><td>
del
</td><td>
{{MSGNW:deleteimg}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage]
</td><td>
Delete page
</td><td>
{{MSGNW:deletepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub]
</td><td>
(Deleting "$1")
</td><td>
{{MSGNW:deletesub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage]
</td><td>
Delete this page
</td><td>
{{MSGNW:deletethispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog]
</td><td>
deletion log
</td><td>
{{MSGNW:deletionlog}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage]
</td><td>
Deletion_log
</td><td>
{{MSGNW:dellogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext]
</td><td>
Below is a list of the most recent deletions.
All times shown are server time (UTC).
<ul>
</ul>
</td><td>
{{MSGNW:dellogpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading]
</td><td>
For developer use only
</td><td>
{{MSGNW:developerspheading}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext]
</td><td>
The action you have requested can only be
performed by users with "developer" status.
See $1.
</td><td>
{{MSGNW:developertext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle]
</td><td>
Developer access required
</td><td>
{{MSGNW:developertitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff]
</td><td>
diff
</td><td>
{{MSGNW:diff}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference]
</td><td>
(Difference between revisions)
</td><td>
{{MSGNW:difference}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations]
</td><td>
Disambiguation pages
</td><td>
{{MSGNW:disambiguations}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage]
</td><td>
Wikipedia:Links_to_disambiguating_pages
</td><td>
{{MSGNW:disambiguationspage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext]
</td><td>
The following articles link to a <i>disambiguation page</i>. They should link to the appropriate topic instead.<br>A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.<br>Links from other namespaces are <i>not</i> listed here.
</td><td>
{{MSGNW:disambiguationstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage]
</td><td>
Wikipedia:General_disclaimer
</td><td>
{{MSGNW:disclaimerpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers]
</td><td>
Disclaimers
</td><td>
{{MSGNW:disclaimers}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects]
</td><td>
Double Redirects
</td><td>
{{MSGNW:doubleredirects}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext]
</td><td>
<b>Attention:</b> This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.<br>
Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the "real" taget article, which the first redirect should point to.
</td><td>
{{MSGNW:doubleredirectstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment]
</td><td>
The edit comment was: "<i>$1</i>".
</td><td>
{{MSGNW:editcomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict]
</td><td>
Edit conflict: $1
</td><td>
{{MSGNW:editconflict}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent]
</td><td>
Edit the current version of this page
</td><td>
{{MSGNW:editcurrent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp]
</td><td>
Editing help
</td><td>
{{MSGNW:edithelp}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage]
</td><td>
Wikipedia:How_does_one_edit_a_page
</td><td>
{{MSGNW:edithelppage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing]
</td><td>
Editing $1
</td><td>
{{MSGNW:editing}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold]
</td><td>
<strong>WARNING: You are editing an out-of-date
revision of this page.
If you save it, any changes made since this revision will be lost.</strong>
</td><td>
{{MSGNW:editingold}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection]
</td><td>
edit
</td><td>
{{MSGNW:editsection}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage]
</td><td>
Edit this page
</td><td>
{{MSGNW:editthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag]
</td><td>
Disable e-mail from other users
</td><td>
{{MSGNW:emailflag}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost]
</td><td>
* Entering an email address is optional. But it enables people to
contact you through the website without you having to reveal your
email address to them, and it also helps you if you forget your
password.
</td><td>
{{MSGNW:emailforlost}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom]
</td><td>
From
</td><td>
{{MSGNW:emailfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage]
</td><td>
Message
</td><td>
{{MSGNW:emailmessage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage]
</td><td>
E-mail user
</td><td>
{{MSGNW:emailpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext]
</td><td>
If this user has entered a valid e-mail address in
his or her user preferences, the form below will send a single message.
The e-mail address you entered in your user preferences will appear
as the "From" address of the mail, so the recipient will be able
to reply.
</td><td>
{{MSGNW:emailpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend]
</td><td>
Send
</td><td>
{{MSGNW:emailsend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent]
</td><td>
E-mail sent
</td><td>
{{MSGNW:emailsent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext]
</td><td>
Your e-mail message has been sent.
</td><td>
{{MSGNW:emailsenttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject]
</td><td>
Subject
</td><td>
{{MSGNW:emailsubject}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto]
</td><td>
To
</td><td>
{{MSGNW:emailto}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser]
</td><td>
E-mail this user
</td><td>
{{MSGNW:emailuser}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason]
</td><td>
Enter a reason for the lock, including an estimate
of when the lock will be released
</td><td>
{{MSGNW:enterlockreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error]
</td><td>
Error
</td><td>
{{MSGNW:error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle]
</td><td>
Error
</td><td>
{{MSGNW:errorpagetitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank]
</td><td>
content before blanking was:
</td><td>
{{MSGNW:exbeforeblank}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank]
</td><td>
page was empty
</td><td>
{{MSGNW:exblank}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent]
</td><td>
content was:
</td><td>
{{MSGNW:excontent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict]
</td><td>
Someone else has changed this page since you
started editing it.
The upper text area contains the page text as it currently exists.
Your changes are shown in the lower text area.
You will have to merge your changes into the existing text.
<b>Only</b> the text in the upper text area will be saved when you
press "Save page".
<p>
</td><td>
{{MSGNW:explainconflict}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export]
</td><td>
Export pages
</td><td>
{{MSGNW:export}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly]
</td><td>
Include only the current revision, not the full history
</td><td>
{{MSGNW:exportcuronly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext]
</td><td>
You can export the text and editing history of a particular
page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another
wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private
amusement.
</td><td>
{{MSGNW:exporttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample]
</td><td>
http://www.example.com link title
</td><td>
{{MSGNW:extlink_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip]
</td><td>
External link (remember http:// prefix)
</td><td>
{{MSGNW:extlink_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq]
</td><td>
FAQ
</td><td>
{{MSGNW:faq}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage]
</td><td>
Wikipedia:FAQ
</td><td>
{{MSGNW:faqpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror]
</td><td>
Could not copy file "$1" to "$2".
</td><td>
{{MSGNW:filecopyerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror]
</td><td>
Could not delete file "$1".
</td><td>
{{MSGNW:filedeleteerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc]
</td><td>
Summary
</td><td>
{{MSGNW:filedesc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename]
</td><td>
Filename
</td><td>
{{MSGNW:filename}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound]
</td><td>
Could not find file "$1".
</td><td>
{{MSGNW:filenotfound}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror]
</td><td>
Could not rename file "$1" to "$2".
</td><td>
{{MSGNW:filerenameerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource]
</td><td>
Source
</td><td>
{{MSGNW:filesource}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus]
</td><td>
Copyright status
</td><td>
{{MSGNW:filestatus}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded]
</td><td>
File "$1" uploaded successfully.
Please follow this link: ($2) to the description page and fill
in information about the file, such as where it came from, when it was
created and by whom, and anything else you may know about it.
</td><td>
{{MSGNW:fileuploaded}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror]
</td><td>
Error: could not submit form
</td><td>
{{MSGNW:formerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia]
</td><td>
From Wikipedia, the free encyclopedia.
</td><td>
{{MSGNW:fromwikipedia}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist]
</td><td>
fetching image list
</td><td>
{{MSGNW:getimagelist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Gnunote&action=edit gnunote]
</td><td>
All text is available under the terms of the <a class=internal href='/wiki/GNU_FDL'>GNU Free Documentation License</a>.
</td><td>
{{MSGNW:gnunote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go]
</td><td>
Go
</td><td>
{{MSGNW:go}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch]
</td><td>
<!-- SiteSearch Google -->
<FORM method=GET action="http://www.google.com/search">
<TABLE bgcolor="#FFFFFF"><tr><td>
<A HREF="http://www.google.com/">
<IMG SRC="http://www.google.com/logos/Logo_40wht.gif"
border="0" ALT="Google"></A>
</td>
<td>
<INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value="$1">
<INPUT type=submit name=btnG VALUE="Google Search">
<font size=-1>
<input type=hidden name=domains value="http://yo.wikipedia.org"><br><input type=radio name=sitesearch value=""> WWW <input type=radio name=sitesearch value="http://yo.wikipedia.org" checked> http://yo.wikipedia.org <br>
<input type='hidden' name='ie' value='$2'>
<input type='hidden' name='oe' value='$2'>
</font>
</td></tr></TABLE>
</FORM>
<!-- SiteSearch Google -->
</td><td>
{{MSGNW:googlesearch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone]
</td><td>
Fill in from browser
</td><td>
{{MSGNW:guesstimezone}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample]
</td><td>
Headline text
</td><td>
{{MSGNW:headline_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip]
</td><td>
Level 2 headline
</td><td>
{{MSGNW:headline_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help]
</td><td>
Help
</td><td>
{{MSGNW:help}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage]
</td><td>
Wikipedia:Help
</td><td>
{{MSGNW:helppage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide]
</td><td>
hide
</td><td>
{{MSGNW:hide}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc]
</td><td>
hide
</td><td>
{{MSGNW:hidetoc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist]
</td><td>
hist
</td><td>
{{MSGNW:hist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend]
</td><td>
Legend: (cur) = difference with current version,
(last) = difference with preceding version, M = minor edit
</td><td>
{{MSGNW:histlegend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history]
</td><td>
Page history
</td><td>
{{MSGNW:history}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning]
</td><td>
Warning: The page you are about to delete has a history:
</td><td>
{{MSGNW:historywarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip]
</td><td>
Horizontal line (use sparingly)
</td><td>
{{MSGNW:hr_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning]
</td><td>
Ignore warning and save file anyway.
</td><td>
{{MSGNW:ignorewarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch]
</td><td>
Show all images with names matching
</td><td>
{{MSGNW:ilshowmatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit]
</td><td>
Search
</td><td>
{{MSGNW:ilsubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample]
</td><td>
Example.jpg
</td><td>
{{MSGNW:image_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip]
</td><td>
Embedded image
</td><td>
{{MSGNW:image_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks]
</td><td>
Image links
</td><td>
{{MSGNW:imagelinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist]
</td><td>
Image list
</td><td>
{{MSGNW:imagelist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext]
</td><td>
Below is a list of $1 images sorted $2.
</td><td>
{{MSGNW:imagelisttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage]
</td><td>
View image page
</td><td>
{{MSGNW:imagepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted]
</td><td>
Revert to earlier version was successful.
</td><td>
{{MSGNW:imagereverted}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete]
</td><td>
del
</td><td>
{{MSGNW:imgdelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc]
</td><td>
desc
</td><td>
{{MSGNW:imgdesc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend]
</td><td>
Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete
this old version, (rev) = revert to this old version.
<br><i>Click on date to see image uploaded on that date</i>.
</td><td>
{{MSGNW:imghistlegend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory]
</td><td>
Image history
</td><td>
{{MSGNW:imghistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend]
</td><td>
Legend: (desc) = show/edit image description.
</td><td>
{{MSGNW:imglegend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox]
</td><td>
Click a button to get an example text
</td><td>
{{MSGNW:infobox}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror]
</td><td>
Internal error
</td><td>
{{MSGNW:internalerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl]
</td><td>
Interlanguage links
</td><td>
{{MSGNW:intl}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid]
</td><td>
Invalid IP range.
</td><td>
{{MSGNW:ip_range_invalid}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress]
</td><td>
IP Address/username
</td><td>
{{MSGNW:ipaddress}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid]
</td><td>
Expiry time invalid.
</td><td>
{{MSGNW:ipb_expiry_invalid}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry]
</td><td>
Expiry
</td><td>
{{MSGNW:ipbexpiry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist]
</td><td>
List of blocked IP addresses and usernames
</td><td>
{{MSGNW:ipblocklist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason]
</td><td>
Reason
</td><td>
{{MSGNW:ipbreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit]
</td><td>
Block this user
</td><td>
{{MSGNW:ipbsubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit]
</td><td>
Unblock this address
</td><td>
{{MSGNW:ipusubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess]
</td><td>
"$1" unblocked
</td><td>
{{MSGNW:ipusuccess}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect]
</td><td>
redirect page
</td><td>
{{MSGNW:isredirect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample]
</td><td>
Italic text
</td><td>
{{MSGNW:italic_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip]
</td><td>
Italic text
</td><td>
{{MSGNW:italic_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname]
</td><td>
Problem with item '$1', invalid name...
</td><td>
{{MSGNW:iteminvalidname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile]
</td><td>
It is recommended that images not exceed 100k in size.
</td><td>
{{MSGNW:largefile}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last]
</td><td>
last
</td><td>
{{MSGNW:last}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified]
</td><td>
This page was last modified $1.
</td><td>
{{MSGNW:lastmodified}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno]
</td><td>
Line $1:
</td><td>
{{MSGNW:lineno}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample]
</td><td>
Link title
</td><td>
{{MSGNW:link_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip]
</td><td>
Internal link
</td><td>
{{MSGNW:link_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub]
</td><td>
(List of links)
</td><td>
{{MSGNW:linklistsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere]
</td><td>
The following pages link to here:
</td><td>
{{MSGNW:linkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage]
</td><td>
The following pages link to this image:
</td><td>
{{MSGNW:linkstoimage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail]
</td><td>
/^([a-z]+)(.*)$/sD
</td><td>
{{MSGNW:linktrail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform]
</td><td>
list
</td><td>
{{MSGNW:listform}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers]
</td><td>
User list
</td><td>
{{MSGNW:listusers}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist]
</td><td>
Loading page history
</td><td>
{{MSGNW:loadhist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev]
</td><td>
loading revision for diff
</td><td>
{{MSGNW:loadingrev}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime]
</td><td>
Local time display
</td><td>
{{MSGNW:localtime}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn]
</td><td>
Lock database
</td><td>
{{MSGNW:lockbtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm]
</td><td>
Yes, I really want to lock the database.
</td><td>
{{MSGNW:lockconfirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb]
</td><td>
Lock database
</td><td>
{{MSGNW:lockdb}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub]
</td><td>
Database lock succeeded
</td><td>
{{MSGNW:lockdbsuccesssub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext]
</td><td>
The database has been locked.
<br>Remember to remove the lock after your maintenance is complete.
</td><td>
{{MSGNW:lockdbsuccesstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext]
</td><td>
Locking the database will suspend the ability of all
users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and
other things requiring changes in the database.
Please confirm that this is what you intend to do, and that you will
unlock the database when your maintenance is done.
</td><td>
{{MSGNW:lockdbtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm]
</td><td>
You did not check the confirmation box.
</td><td>
{{MSGNW:locknoconfirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login]
</td><td>
Log in
</td><td>
{{MSGNW:login}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend]
</td><td>
&lt;loginend&gt;
</td><td>
{{MSGNW:loginend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror]
</td><td>
Login error
</td><td>
{{MSGNW:loginerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle]
</td><td>
User login
</td><td>
{{MSGNW:loginpagetitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem]
</td><td>
<b>There has been a problem with your login.</b><br>Try again!
</td><td>
{{MSGNW:loginproblem}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt]
</td><td>
You must have cookies enabled to log in to Wikipedia.
</td><td>
{{MSGNW:loginprompt}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess]
</td><td>
You are now logged in to Wikipedia as "$1".
</td><td>
{{MSGNW:loginsuccess}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle]
</td><td>
Login successful
</td><td>
{{MSGNW:loginsuccesstitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout]
</td><td>
Log out
</td><td>
{{MSGNW:logout}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext]
</td><td>
You are now logged out.
You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in
again as the same or as a different user. Note that some pages may
continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear
your browser cache
</td><td>
{{MSGNW:logouttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle]
</td><td>
User logout
</td><td>
{{MSGNW:logouttitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages]
</td><td>
Orphaned pages
</td><td>
{{MSGNW:lonelypages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages]
</td><td>
Long pages
</td><td>
{{MSGNW:longpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning]
</td><td>
WARNING: This page is $1 kilobytes long; some
browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb.
Please consider breaking the page into smaller sections.
</td><td>
{{MSGNW:longpagewarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword]
</td><td>
Mail me a new password
</td><td>
{{MSGNW:mailmypassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin]
</td><td>
No send address
</td><td>
{{MSGNW:mailnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext]
</td><td>
You must be <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
and have a valid e-mail address in your <a href="/wiki/Special:Preferences">preferences</a>
to send e-mail to other users.
</td><td>
{{MSGNW:mailnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage]
</td><td>
Main Page
</td><td>
{{MSGNW:mainpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext]
</td><td>
Wiki software successfully installed.
</td><td>
{{MSGNW:mainpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance]
</td><td>
Maintenance page
</td><td>
{{MSGNW:maintenance}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink]
</td><td>
Back to Maintenance Page
</td><td>
{{MSGNW:maintenancebacklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext]
</td><td>
This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-)
</td><td>
{{MSGNW:maintnancepagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail]
</td><td>
<b>User '$1' could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)</b>
</td><td>
{{MSGNW:makesysopfail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname]
</td><td>
Name of the user:
</td><td>
{{MSGNW:makesysopname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok]
</td><td>
<b>User '$1' is now a sysop</b>
</td><td>
{{MSGNW:makesysopok}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit]
</td><td>
Make this user into a sysop
</td><td>
{{MSGNW:makesysopsubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext]
</td><td>
This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators.
Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator
</td><td>
{{MSGNW:makesysoptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle]
</td><td>
Make a user into a sysop
</td><td>
{{MSGNW:makesysoptitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals]
</td><td>
The query "$1" matched $2 article titles
and the text of $3 articles.
</td><td>
{{MSGNW:matchtotals}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math]
</td><td>
Rendering math
</td><td>
{{MSGNW:math}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure]
</td><td>
Failed to parse
</td><td>
{{MSGNW:math_failure}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error]
</td><td>
PNG conversion failed
</td><td>
{{MSGNW:math_image_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error]
</td><td>
lexing error
</td><td>
{{MSGNW:math_lexing_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample]
</td><td>
Insert formula here
</td><td>
{{MSGNW:math_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error]
</td><td>
syntax error
</td><td>
{{MSGNW:math_syntax_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip]
</td><td>
Mathematical formula (LaTeX)
</td><td>
{{MSGNW:math_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error]
</td><td>
unknown error
</td><td>
{{MSGNW:math_unknown_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function]
</td><td>
unknown function
</td><td>
{{MSGNW:math_unknown_function}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample]
</td><td>
Example.mp3
</td><td>
{{MSGNW:media_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip]
</td><td>
Media file link
</td><td>
{{MSGNW:media_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength]
</td><td>
Image names must be at least three letters.
</td><td>
{{MSGNW:minlength}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit]
</td><td>
This is a minor edit
</td><td>
{{MSGNW:minoredit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter]
</td><td>
M
</td><td>
{{MSGNW:minoreditletter}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings]
</td><td>
Pages with misspellings
</td><td>
{{MSGNW:mispeelings}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage]
</td><td>
List of common misspellings
</td><td>
{{MSGNW:mispeelingspage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext]
</td><td>
The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this).
</td><td>
{{MSGNW:mispeelingstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle]
</td><td>
The database did not find the text of a page
that it should have found, named "$1".
<p>This is usually caused by following an outdated diff or history link to a
page that has been deleted.
<p>If this is not the case, you may have found a bug in the software.
Please report this to an administrator, making note of the URL.
</td><td>
{{MSGNW:missingarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks]
</td><td>
Missing Language Links
</td><td>
{{MSGNW:missinglanguagelinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton]
</td><td>
Find missing language links for
</td><td>
{{MSGNW:missinglanguagelinksbutton}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext]
</td><td>
These articles do <i>not</i> link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are <i>not</i> shown.
</td><td>
{{MSGNW:missinglanguagelinkstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot]
</td><td>
More...
</td><td>
{{MSGNW:moredotdotdot}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle]
</td><td>
Move page
</td><td>
{{MSGNW:movearticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto]
</td><td>
moved to
</td><td>
{{MSGNW:movedto}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{MSGNW:movenologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext]
</td><td>
You must be a registered user and <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to move a page.
</td><td>
{{MSGNW:movenologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage]
</td><td>
Move page
</td><td>
{{MSGNW:movepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn]
</td><td>
Move page
</td><td>
{{MSGNW:movepagebtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext]
</td><td>
The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it '''unless:'''
*You are moving the page across namespaces,
*A non-empty talk page already exists under the new name, or
*You uncheck the box below.
In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired.
</td><td>
{{MSGNW:movepagetalktext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext]
</td><td>
Using the form below will rename a page, moving all
of its history to the new name.
The old title will become a redirect page to the new title.
Links to the old page title will not be changed; be sure to
[[Special:Maintenance|check]] for double or broken redirects.
You are responsible for making sure that links continue to
point where they are supposed to go.
Note that the page will '''not''' be moved if there is already
a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no
past edit history. This means that you can rename a page back to where
it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite
an existing page.
<b>WARNING!</b>
This can be a drastic and unexpected change for a popular page;
please be sure you understand the consequences of this before
proceeding.
</td><td>
{{MSGNW:movepagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk]
</td><td>
Move "talk" page as well, if applicable.
</td><td>
{{MSGNW:movetalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage]
</td><td>
Move this page
</td><td>
{{MSGNW:movethispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris]
</td><td>
My contributions
</td><td>
{{MSGNW:mycontris}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage]
</td><td>
My page
</td><td>
{{MSGNW:mypage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk]
</td><td>
My talk
</td><td>
{{MSGNW:mytalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes]
</td><td>
$1 bytes
</td><td>
{{MSGNW:nbytes}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges]
</td><td>
$1 changes
</td><td>
{{MSGNW:nchanges}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle]
</td><td>
(New)
</td><td>
{{MSGNW:newarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext]
</td><td>
You've followed a link to a page that doesn't exist yet.
To create the page, start typing in the box below
(see the [[Wikipedia:Help|help page]] for more info).
If you are here by mistake, just click your browser's '''back''' button.
</td><td>
{{MSGNW:newarticletext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages]
</td><td>
You have $1.
</td><td>
{{MSGNW:newmessages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink]
</td><td>
new messages
</td><td>
{{MSGNW:newmessageslink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage]
</td><td>
New page
</td><td>
{{MSGNW:newpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter]
</td><td>
N
</td><td>
{{MSGNW:newpageletter}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages]
</td><td>
New pages
</td><td>
{{MSGNW:newpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword]
</td><td>
New password
</td><td>
{{MSGNW:newpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle]
</td><td>
To new title
</td><td>
{{MSGNW:newtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly]
</td><td>
(new users only)
</td><td>
{{MSGNW:newusersonly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next]
</td><td>
next
</td><td>
{{MSGNW:next}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn]
</td><td>
next $1
</td><td>
{{MSGNW:nextn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks]
</td><td>
$1 links
</td><td>
{{MSGNW:nlinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation]
</td><td>
You must affirm that your upload does not violate
any copyrights.
</td><td>
{{MSGNW:noaffirmation}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext]
</td><td>
(There is currently no text in this page)
</td><td>
{{MSGNW:noarticletext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason]
</td><td>
You must supply a reason for the block.
</td><td>
{{MSGNW:noblockreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect]
</td><td>
Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server.
</td><td>
{{MSGNW:noconnect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs]
</td><td>
No changes were found matching these criteria.
</td><td>
{{MSGNW:nocontribs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin]
</td><td>
Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again.
</td><td>
{{MSGNW:nocookieslogin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew]
</td><td>
The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password.
</td><td>
{{MSGNW:nocookiesnew}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb]
</td><td>
Could not select database $1
</td><td>
{{MSGNW:nodb}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail]
</td><td>
There is no e-mail address recorded for user "$1".
</td><td>
{{MSGNW:noemail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext]
</td><td>
This user has not specified a valid e-mail address,
or has chosen not to receive e-mail from other users.
</td><td>
{{MSGNW:noemailtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle]
</td><td>
No e-mail address
</td><td>
{{MSGNW:noemailtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch]
</td><td>
No page with this exact title exists, trying full text search.
</td><td>
{{MSGNW:nogomatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory]
</td><td>
There is no edit history for this page.
</td><td>
{{MSGNW:nohistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere]
</td><td>
No pages link to here.
</td><td>
{{MSGNW:nolinkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage]
</td><td>
There are no pages that link to this image.
</td><td>
{{MSGNW:nolinkstoimage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname]
</td><td>
You have not specified a valid user name.
</td><td>
{{MSGNW:noname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound]
</td><td>
<strong>Note</strong>: unsuccessful searches are
often caused by searching for common words like "have" and "from",
which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages
containing all of the search terms will appear in the result).
</td><td>
{{MSGNW:nonefound}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext]
</td><td>
You have requested a special page that is not
recognized by the wiki.
</td><td>
{{MSGNW:nospecialpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction]
</td><td>
No such action
</td><td>
{{MSGNW:nosuchaction}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext]
</td><td>
The action specified by the URL is not
recognized by the wiki
</td><td>
{{MSGNW:nosuchactiontext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage]
</td><td>
No such special page
</td><td>
{{MSGNW:nosuchspecialpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser]
</td><td>
There is no user by the name "$1".
Check your spelling, or use the form below to create a new user account.
</td><td>
{{MSGNW:nosuchuser}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle]
</td><td>
Not an article
</td><td>
{{MSGNW:notanarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext]
</td><td>
You have not specified a target page or user
to perform this function on.
</td><td>
{{MSGNW:notargettext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle]
</td><td>
No target
</td><td>
{{MSGNW:notargettitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note]
</td><td>
<strong>Note:</strong>
</td><td>
{{MSGNW:note}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches]
</td><td>
No article text matches
</td><td>
{{MSGNW:notextmatches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches]
</td><td>
No article title matches
</td><td>
{{MSGNW:notitlematches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{MSGNW:notloggedin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist]
</td><td>
You have no items on your watchlist.
</td><td>
{{MSGNW:nowatchlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample]
</td><td>
Insert non-formatted text here
</td><td>
{{MSGNW:nowiki_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip]
</td><td>
Ignore wiki formatting
</td><td>
{{MSGNW:nowiki_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews]
</td><td>
$1 views
</td><td>
{{MSGNW:nviews}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok]
</td><td>
OK
</td><td>
{{MSGNW:ok}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword]
</td><td>
Old password
</td><td>
{{MSGNW:oldpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig]
</td><td>
orig
</td><td>
{{MSGNW:orig}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans]
</td><td>
Orphaned pages
</td><td>
{{MSGNW:orphans}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages]
</td><td>
Other languages
</td><td>
{{MSGNW:otherlanguages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub]
</td><td>
Move succeeded
</td><td>
{{MSGNW:pagemovedsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext]
</td><td>
Page "[[$1]]" moved to "[[$2]]".
</td><td>
{{MSGNW:pagemovedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext]
</td><td>
Someone (probably you, from IP address $1)
requested that we send you a new Wikipedia login password.
The password for user "$2" is now "$3".
You should log in and change your password now.
</td><td>
{{MSGNW:passwordremindertext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle]
</td><td>
Password reminder from Wikipedia
</td><td>
{{MSGNW:passwordremindertitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent]
</td><td>
A new password has been sent to the e-mail address
registered for "$1".
Please log in again after you receive it.
</td><td>
{{MSGNW:passwordsent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled]
</td><td>
Sorry! This feature has been temporarily disabled
because it slows the database down to the point that no one can use
the wiki.
</td><td>
{{MSGNW:perfdisabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub]
</td><td>
Here's a saved copy from $1:
</td><td>
{{MSGNW:perfdisabledsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages]
</td><td>
Popular pages
</td><td>
{{MSGNW:popularpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment]
</td><td>
Post a comment
</td><td>
{{MSGNW:postcomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch]
</td><td>
Search
</td><td>
{{MSGNW:powersearch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext]
</td><td>
Search in namespaces :<br>
$1<br>
$2 List redirects &nbsp; Search for $3 $9
</td><td>
{{MSGNW:powersearchtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences]
</td><td>
Preferences
</td><td>
{{MSGNW:preferences}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext]
</td><td>
You are logged in as "$1".
Your internal ID number is $2.
See [[Wikipedia:User preferences help]] for help deciphering the options.
</td><td>
{{MSGNW:prefslogintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{MSGNW:prefsnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext]
</td><td>
You must be <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to set user preferences.
</td><td>
{{MSGNW:prefsnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset]
</td><td>
Preferences have been reset from storage.
</td><td>
{{MSGNW:prefsreset}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview]
</td><td>
Preview
</td><td>
{{MSGNW:preview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict]
</td><td>
This preview reflects the text in the upper
text editing area as it will appear if you choose to save.
</td><td>
{{MSGNW:previewconflict}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote]
</td><td>
Remember that this is only a preview, and has not yet been saved!
</td><td>
{{MSGNW:previewnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn]
</td><td>
previous $1
</td><td>
{{MSGNW:prevn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion]
</td><td>
Printable version
</td><td>
{{MSGNW:printableversion}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle]
</td><td>
(From http://www.wikipedia.org)
</td><td>
{{MSGNW:printsubtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle]
</td><td>
protected [[$1]]
</td><td>
{{MSGNW:protectedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage]
</td><td>
Protected page
</td><td>
{{MSGNW:protectedpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning]
</td><td>
WARNING: This page has been locked so that only
users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the
<a href='/wiki/Wikipedia:Protected_page_guidelines'>protected page
guidelines</a>.
</td><td>
{{MSGNW:protectedpagewarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext]
</td><td>
This page has been locked to prevent editing; there are
a number of reasons why this may be so, please see
[[Wikipedia:Protected page]].
You can view and copy the source of this page:
</td><td>
{{MSGNW:protectedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage]
</td><td>
Protection_log
</td><td>
{{MSGNW:protectlogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext]
</td><td>
Below is a list of page locks/unlocks.
See [[Wikipedia:Protected page]] for more information.
</td><td>
{{MSGNW:protectlogtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage]
</td><td>
Protect page
</td><td>
{{MSGNW:protectpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage]
</td><td>
Protect this page
</td><td>
{{MSGNW:protectthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse]
</td><td>
Browse
</td><td>
{{MSGNW:qbbrowse}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit]
</td><td>
Edit
</td><td>
{{MSGNW:qbedit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind]
</td><td>
Find
</td><td>
{{MSGNW:qbfind}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions]
</td><td>
My pages
</td><td>
{{MSGNW:qbmyoptions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo]
</td><td>
Context
</td><td>
{{MSGNW:qbpageinfo}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions]
</td><td>
This page
</td><td>
{{MSGNW:qbpageoptions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings]
</td><td>
Quickbar settings
</td><td>
{{MSGNW:qbsettings}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages]
</td><td>
Special pages
</td><td>
{{MSGNW:qbspecialpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn]
</td><td>
Submit query
</td><td>
{{MSGNW:querybtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful]
</td><td>
Query successful
</td><td>
{{MSGNW:querysuccessful}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage]
</td><td>
Random page
</td><td>
{{MSGNW:randompage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled]
</td><td>
The sysop ability to create range blocks is disabled.
</td><td>
{{MSGNW:range_block_disabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide]
</td><td>
in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits.
</td><td>
{{MSGNW:rchide}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks]
</td><td>
Show last $1 changes in last $2 days; $3
</td><td>
{{MSGNW:rclinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom]
</td><td>
Show new changes starting from $1
</td><td>
{{MSGNW:rclistfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu]
</td><td>
; $1 edits from logged in users
</td><td>
{{MSGNW:rcliu}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr]
</td><td>
Loading recent changes
</td><td>
{{MSGNW:rcloaderr}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub]
</td><td>
(to pages linked from "$1")
</td><td>
{{MSGNW:rclsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote]
</td><td>
Below are the last <strong>$1</strong> changes in last <strong>$2</strong> days.
</td><td>
{{MSGNW:rcnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom]
</td><td>
Below are the changes since <b>$2</b> (up to <b>$1</b> shown).
</td><td>
{{MSGNW:rcnotefrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly]
</td><td>
Database locked
</td><td>
{{MSGNW:readonly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext]
</td><td>
The database is currently locked to new
entries and other modifications, probably for routine database maintenance,
after which it will be back to normal.
The administrator who locked it offered this explanation:
<p>$1
</td><td>
{{MSGNW:readonlytext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning]
</td><td>
WARNING: The database has been locked for maintenance,
so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste
the text into a text file and save it for later.
</td><td>
{{MSGNW:readonlywarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges]
</td><td>
Recent changes
</td><td>
{{MSGNW:recentchanges}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount]
</td><td>
Number of titles in recent changes
</td><td>
{{MSGNW:recentchangescount}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked]
</td><td>
Related changes
</td><td>
{{MSGNW:recentchangeslinked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext]
</td><td>
Track the most recent changes to the wiki on this page.
</td><td>
{{MSGNW:recentchangestext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom]
</td><td>
(Redirected from $1)
</td><td>
{{MSGNW:redirectedfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword]
</td><td>
Remember my password across sessions.
</td><td>
{{MSGNW:remembermypassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked]
</td><td>
Remove checked items from watchlist
</td><td>
{{MSGNW:removechecked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch]
</td><td>
Removed from watchlist
</td><td>
{{MSGNW:removedwatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext]
</td><td>
The page "$1" has been removed from your watchlist.
</td><td>
{{MSGNW:removedwatchtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked]
</td><td>
Removing requested items from watchlist...
</td><td>
{{MSGNW:removingchecked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs]
</td><td>
Reset preferences
</td><td>
{{MSGNW:resetprefs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink]
</td><td>
$1 deleted edits
</td><td>
{{MSGNW:restorelink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage]
</td><td>
Hits to show per page
</td><td>
{{MSGNW:resultsperpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom]
</td><td>
Retrieved from "$1"
</td><td>
{{MSGNW:retrievedfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto]
</td><td>
Return to $1.
</td><td>
{{MSGNW:returnto}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew]
</td><td>
Retype new password
</td><td>
{{MSGNW:retypenew}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload]
</td><td>
Re-upload
</td><td>
{{MSGNW:reupload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc]
</td><td>
Return to the upload form.
</td><td>
{{MSGNW:reuploaddesc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted]
</td><td>
Reverted to earlier revision
</td><td>
{{MSGNW:reverted}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg]
</td><td>
rev
</td><td>
{{MSGNW:revertimg}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage]
</td><td>
Reverted edit of $2, changed back to last version by $1
</td><td>
{{MSGNW:revertpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory]
</td><td>
Revision history
</td><td>
{{MSGNW:revhistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof]
</td><td>
Revision as of $1
</td><td>
{{MSGNW:revisionasof}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound]
</td><td>
Revision not found
</td><td>
{{MSGNW:revnotfound}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext]
</td><td>
The old revision of the page you asked for could not be found.
Please check the URL you used to access this page.
</td><td>
{{MSGNW:revnotfoundtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback]
</td><td>
Roll back edits
</td><td>
{{MSGNW:rollback}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed]
</td><td>
Rollback failed
</td><td>
{{MSGNW:rollbackfailed}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink]
</td><td>
rollback
</td><td>
{{MSGNW:rollbacklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows]
</td><td>
Rows
</td><td>
{{MSGNW:rows}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle]
</td><td>
Save page
</td><td>
{{MSGNW:savearticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs]
</td><td>
Your preferences have been saved.
</td><td>
{{MSGNW:savedprefs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile]
</td><td>
Save file
</td><td>
{{MSGNW:savefile}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs]
</td><td>
Save preferences
</td><td>
{{MSGNW:saveprefs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search]
</td><td>
Search
</td><td>
{{MSGNW:search}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled]
</td><td>
<p>Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.</p>
<!-- SiteSearch Google -->
<FORM method=GET action="http://www.google.com/search">
<TABLE bgcolor="#FFFFFF"><tr><td>
<A HREF="http://www.google.com/">
<IMG SRC="http://www.google.com/logos/Logo_40wht.gif"
border="0" ALT="Google"></A>
</td>
<td>
<INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value="$1">
<INPUT type=submit name=btnG VALUE="Google Search">
<font size=-1>
<input type=hidden name=domains value="http://yo.wikipedia.org"><br><input type=radio name=sitesearch value=""> WWW <input type=radio name=sitesearch value="http://yo.wikipedia.org" checked> http://yo.wikipedia.org <br>
<input type='hidden' name='ie' value='$2'>
<input type='hidden' name='oe' value='$2'>
</font>
</td></tr></TABLE>
</FORM>
<!-- SiteSearch Google -->
</td><td>
{{MSGNW:searchdisabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage]
</td><td>
Wikipedia:Searching
</td><td>
{{MSGNW:searchhelppage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia]
</td><td>
Searching Wikipedia
</td><td>
{{MSGNW:searchingwikipedia}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery]
</td><td>
For query "$1"
</td><td>
{{MSGNW:searchquery}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults]
</td><td>
Search results
</td><td>
{{MSGNW:searchresults}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead]
</td><td>
Search result settings
</td><td>
{{MSGNW:searchresultshead}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext]
</td><td>
For more information about searching Wikipedia, see $1.
</td><td>
{{MSGNW:searchresulttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit]
</td><td>
(section)
</td><td>
{{MSGNW:sectionedit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly]
</td><td>
Only read-only queries are allowed.
</td><td>
{{MSGNW:selectonly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks]
</td><td>
Pages with Self Links
</td><td>
{{MSGNW:selflinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext]
</td><td>
The following pages contain a link to themselves, which they should not.
</td><td>
{{MSGNW:selflinkstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime]
</td><td>
Server time is now
</td><td>
{{MSGNW:servertime}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag]
</td><td>
Set bureaucrat flag
</td><td>
{{MSGNW:setbureaucratflag}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages]
</td><td>
Short pages
</td><td>
{{MSGNW:shortpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show]
</td><td>
show
</td><td>
{{MSGNW:show}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor]
</td><td>
$1 minor edits
</td><td>
{{MSGNW:showhideminor}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults]
</td><td>
Showing below <b>$1</b> results starting with #<b>$2</b>.
</td><td>
{{MSGNW:showingresults}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum]
</td><td>
Showing below <b>$3</b> results starting with #<b>$2</b>.
</td><td>
{{MSGNW:showingresultsnum}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast]
</td><td>
Show last $1 images sorted $2.
</td><td>
{{MSGNW:showlast}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview]
</td><td>
Show preview
</td><td>
{{MSGNW:showpreview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc]
</td><td>
show
</td><td>
{{MSGNW:showtoc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip]
</td><td>
Your signature with timestamp
</td><td>
{{MSGNW:sig_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats]
</td><td>
Site statistics
</td><td>
{{MSGNW:sitestats}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext]
</td><td>
There are <b>$1</b> total pages in the database.
This includes "talk" pages, pages about Wikipedia, minimal "stub"
pages, redirects, and others that probably don't qualify as articles.
Excluding those, there are <b>$2</b> pages that are probably legitimate
articles.<p>
There have been a total of <b>$3</b> page views, and <b>$4</b> page edits
since the software was upgraded (July 20, 2002).
That comes to <b>$5</b> average edits per page, and <b>$6</b> views per edit.
</td><td>
{{MSGNW:sitestatstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle]
</td><td>
The Free Encyclopedia
</td><td>
{{MSGNW:sitesubtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport]
</td><td>
Donations
</td><td>
{{MSGNW:sitesupport}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupportpage&action=edit sitesupportpage]
</td><td>
&lt;sitesupportpage&gt;
</td><td>
{{MSGNW:sitesupportpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle]
</td><td>
Wikipedia
</td><td>
{{MSGNW:sitetitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin]
</td><td>
Skin
</td><td>
{{MSGNW:skin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages]
</td><td>
Special pages
</td><td>
{{MSGNW:specialpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading]
</td><td>
Special pages for all users
</td><td>
{{MSGNW:spheading}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged]
</td><td>
Please note that all queries are logged.
</td><td>
{{MSGNW:sqlislogged}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery]
</td><td>
Enter query
</td><td>
{{MSGNW:sqlquery}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics]
</td><td>
Statistics
</td><td>
{{MSGNW:statistics}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion]
</td><td>
Stored version
</td><td>
{{MSGNW:storedversion}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold]
</td><td>
Threshold for stub display
</td><td>
{{MSGNW:stubthreshold}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories]
</td><td>
Subcategories
</td><td>
{{MSGNW:subcategories}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject]
</td><td>
Subject/headline
</td><td>
{{MSGNW:subject}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage]
</td><td>
View subject
</td><td>
{{MSGNW:subjectpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload]
</td><td>
Successful upload
</td><td>
{{MSGNW:successfulupload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary]
</td><td>
Summary
</td><td>
{{MSGNW:summary}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading]
</td><td>
For sysop use only
</td><td>
{{MSGNW:sysopspheading}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext]
</td><td>
The action you have requested can only be
performed by users with "sysop" status.
See $1.
</td><td>
{{MSGNW:sysoptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle]
</td><td>
Sysop access required
</td><td>
{{MSGNW:sysoptitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform]
</td><td>
table
</td><td>
{{MSGNW:tableform}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists]
</td><td>
The page itself was moved successfully, but the
talk page could not be moved because one already exists at the new
title. Please merge them manually.
</td><td>
{{MSGNW:talkexists}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage]
</td><td>
Discuss this page
</td><td>
{{MSGNW:talkpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved]
</td><td>
The corresponding talk page was also moved.
</td><td>
{{MSGNW:talkpagemoved}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved]
</td><td>
The corresponding talk page was <strong>not</strong> moved.
</td><td>
{{MSGNW:talkpagenotmoved}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize]
</td><td>
Textbox dimensions
</td><td>
{{MSGNW:textboxsize}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches]
</td><td>
Article text matches
</td><td>
{{MSGNW:textmatches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted]
</td><td>
View or restore $1?
</td><td>
{{MSGNW:thisisdeleted}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more]
</td><td>
Enlarge
</td><td>
{{MSGNW:thumbnail-more}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset]
</td><td>
Offset
</td><td>
{{MSGNW:timezoneoffset}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext]
</td><td>
Enter number of hours your local time differs
from server time (UTC).
</td><td>
{{MSGNW:timezonetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches]
</td><td>
Article title matches
</td><td>
{{MSGNW:titlematches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc]
</td><td>
Table of contents
</td><td>
{{MSGNW:toc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks]
</td><td>
View the last $1 changes; view the last $2 days.
</td><td>
{{MSGNW:uclinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote]
</td><td>
Below are this user's last <b>$1</b> changes in the last <b>$2</b> days.
</td><td>
{{MSGNW:ucnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop]
</td><td>
(top)
</td><td>
{{MSGNW:uctop}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip]
</td><td>
Unblock user
</td><td>
{{MSGNW:unblockip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext]
</td><td>
Use the form below to restore write access
to a previously blocked IP address or username.
</td><td>
{{MSGNW:unblockiptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink]
</td><td>
unblock
</td><td>
{{MSGNW:unblocklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry]
</td><td>
unblocked "$1"
</td><td>
{{MSGNW:unblocklogentry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete]
</td><td>
Restore deleted page
</td><td>
{{MSGNW:undelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle]
</td><td>
Restore deleted article
</td><td>
{{MSGNW:undeletearticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn]
</td><td>
Restore!
</td><td>
{{MSGNW:undeletebtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle]
</td><td>
restored "$1"
</td><td>
{{MSGNW:undeletedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext]
</td><td>
The article [[$1]] has been successfully restored.
See [[Wikipedia:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations.
</td><td>
{{MSGNW:undeletedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory]
</td><td>
If you restore the page, all revisions will be restored to the history.
If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored
revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page
will not be automatically replaced.
</td><td>
{{MSGNW:undeletehistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage]
</td><td>
View and restore deleted pages
</td><td>
{{MSGNW:undeletepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext]
</td><td>
The following pages have been deleted but are still in the archive and
can be restored. The archive may be periodically cleaned out.
</td><td>
{{MSGNW:undeletepagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision]
</td><td>
Deleted revision as of $1
</td><td>
{{MSGNW:undeleterevision}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions]
</td><td>
$1 revisions archived
</td><td>
{{MSGNW:undeleterevisions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected]
</td><td>
Unexpected value: "$1"="$2".
</td><td>
{{MSGNW:unexpected}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn]
</td><td>
Unlock database
</td><td>
{{MSGNW:unlockbtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm]
</td><td>
Yes, I really want to unlock the database.
</td><td>
{{MSGNW:unlockconfirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb]
</td><td>
Unlock database
</td><td>
{{MSGNW:unlockdb}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub]
</td><td>
Database lock removed
</td><td>
{{MSGNW:unlockdbsuccesssub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext]
</td><td>
The database has been unlocked.
</td><td>
{{MSGNW:unlockdbsuccesstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext]
</td><td>
Unlocking the database will restore the ability of all
users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and
other things requiring changes in the database.
Please confirm that this is what you intend to do.
</td><td>
{{MSGNW:unlockdbtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle]
</td><td>
unprotected [[$1]]
</td><td>
{{MSGNW:unprotectedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage]
</td><td>
Unprotect this page
</td><td>
{{MSGNW:unprotectthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages]
</td><td>
Unused images
</td><td>
{{MSGNW:unusedimages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext]
</td><td>
<p>Please note that other web sites
such as the international Wikipedias may link to an image with
a direct URL, and so may still be listed here despite being
in active use.
</td><td>
{{MSGNW:unusedimagestext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage]
</td><td>
Stop watching
</td><td>
{{MSGNW:unwatchthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated]
</td><td>
(Updated)
</td><td>
{{MSGNW:updated}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload]
</td><td>
Upload file
</td><td>
{{MSGNW:upload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn]
</td><td>
Upload file
</td><td>
{{MSGNW:uploadbtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled]
</td><td>
Sorry, uploading is disabled.
</td><td>
{{MSGNW:uploaddisabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles]
</td><td>
Uploaded files
</td><td>
{{MSGNW:uploadedfiles}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage]
</td><td>
uploaded "$1"
</td><td>
{{MSGNW:uploadedimage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror]
</td><td>
Upload error
</td><td>
{{MSGNW:uploaderror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile]
</td><td>
Upload images, sounds, documents etc.
</td><td>
{{MSGNW:uploadfile}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink]
</td><td>
Upload images
</td><td>
{{MSGNW:uploadlink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog]
</td><td>
upload log
</td><td>
{{MSGNW:uploadlog}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage]
</td><td>
Upload_log
</td><td>
{{MSGNW:uploadlogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext]
</td><td>
Below is a list of the most recent file uploads.
All times shown are server time (UTC).
<ul>
</ul>
</td><td>
{{MSGNW:uploadlogpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{MSGNW:uploadnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext]
</td><td>
You must be <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to upload files.
</td><td>
{{MSGNW:uploadnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext]
</td><td>
<strong>STOP!</strong> Before you upload here,
make sure to read and follow the <a href="/wiki/Wikipedia:Image_use_policy">image use policy</a>.
<p>If a file with the name you are specifying already
exists on the wiki, it'll be replaced without warning.
So unless you mean to update a file, it's a good idea
to first check if such a file exists.
<p>To view or search previously uploaded images,
go to the <a href="/wiki/Special:Imagelist">list of uploaded images</a>.
Uploads and deletions are logged on the <a href="/wiki/Wikipedia:Upload_log">upload log</a>.
<p>Use the form below to upload new image files for use in
illustrating your articles.
On most browsers, you will see a "Browse..." button, which will
bring up your operating system's standard file open dialog.
Choosing a file will fill the name of that file into the text
field next to the button.
You must also check the box affirming that you are not
violating any copyrights by uploading the file.
Press the "Upload" button to finish the upload.
This may take some time if you have a slow internet connection.
<p>The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG
for drawings and other iconic images, and OGG for sounds.
Please name your files descriptively to avoid confusion.
To include the image in an article, use a link in the form
<b>[[image:file.jpg]]</b> or <b>[[image:file.png|alt text]]</b>
or <b>[[media:file.ogg]]</b> for sounds.
<p>Please note that as with wiki pages, others may edit or
delete your uploads if they think it serves the encyclopedia, and
you may be blocked from uploading if you abuse the system.
</td><td>
{{MSGNW:uploadtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning]
</td><td>
Upload warning
</td><td>
{{MSGNW:uploadwarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists]
</td><td>
The user name you entered is already in use. Please choose a different name.
</td><td>
{{MSGNW:userexists}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin]
</td><td>
Log in
</td><td>
{{MSGNW:userlogin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout]
</td><td>
Log out
</td><td>
{{MSGNW:userlogout}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage]
</td><td>
View user page
</td><td>
{{MSGNW:userpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats]
</td><td>
User statistics
</td><td>
{{MSGNW:userstats}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext]
</td><td>
There are <b>$1</b> registered users.
<b>$2</b> of these are administrators (see $3).
</td><td>
{{MSGNW:userstatstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version]
</td><td>
Version
</td><td>
{{MSGNW:version}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount]
</td><td>
This page has been accessed $1 times.
</td><td>
{{MSGNW:viewcount}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext]
</td><td>
View ($1) ($2) ($3).
</td><td>
{{MSGNW:viewprevnext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource]
</td><td>
View source
</td><td>
{{MSGNW:viewsource}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage]
</td><td>
View discussion
</td><td>
{{MSGNW:viewtalkpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages]
</td><td>
Wanted pages
</td><td>
{{MSGNW:wantedpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails]
</td><td>
($1 pages watched not counting talk pages;
$2 total pages edited since cutoff;
$3...
<a href='$4'>show and edit complete list</a>.)
</td><td>
{{MSGNW:watchdetails}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist]
</td><td>
Here's an alphabetical list of your
watched pages. Check the boxes of pages you want to remove
from your watchlist and click the 'remove checked' button
at the bottom of the screen.
</td><td>
{{MSGNW:watcheditlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist]
</td><td>
My watchlist
</td><td>
{{MSGNW:watchlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains]
</td><td>
Your watchlist contains $1 pages.
</td><td>
{{MSGNW:watchlistcontains}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub]
</td><td>
(for user "$1")
</td><td>
{{MSGNW:watchlistsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list]
</td><td>
checking watched pages for recent edits
</td><td>
{{MSGNW:watchmethod-list}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent]
</td><td>
checking recent edits for watched pages
</td><td>
{{MSGNW:watchmethod-recent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange]
</td><td>
None of your watched items were edited in the time period displayed.
</td><td>
{{MSGNW:watchnochange}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{MSGNW:watchnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext]
</td><td>
You must be <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to modify your watchlist.
</td><td>
{{MSGNW:watchnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis]
</td><td>
Watch this article
</td><td>
{{MSGNW:watchthis}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage]
</td><td>
Watch this page
</td><td>
{{MSGNW:watchthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation]
</td><td>
<h2>Welcome, $1!</h2><p>Your account has been created.
Don't forget to personalize your wikipedia preferences.
</td><td>
{{MSGNW:welcomecreation}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere]
</td><td>
What links here
</td><td>
{{MSGNW:whatlinkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext]
</td><td>
To be allowed to create accounts in this Wiki you have to [[Special:Userlogin|log]] in and have the appropriate permissions.
</td><td>
{{MSGNW:whitelistacctext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle]
</td><td>
You are not allowed to create an account
</td><td>
{{MSGNW:whitelistacctitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext]
</td><td>
You have to [[Special:Userlogin|login]] to edit articles.
</td><td>
{{MSGNW:whitelistedittext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle]
</td><td>
Login required to edit
</td><td>
{{MSGNW:whitelistedittitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext]
</td><td>
You have to [[Special:Userlogin|login]] to read articles.
</td><td>
{{MSGNW:whitelistreadtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle]
</td><td>
Login required to read
</td><td>
{{MSGNW:whitelistreadtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage]
</td><td>
View meta page
</td><td>
{{MSGNW:wikipediapage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix]
</td><td>
Wikipedia
</td><td>
{{MSGNW:wikititlesuffix}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote]
</td><td>
Below are the last $1 changes in the last <b>$2</b> hours.
</td><td>
{{MSGNW:wlnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved]
</td><td>
This is a saved version of your watchlist.
</td><td>
{{MSGNW:wlsaved}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast]
</td><td>
Show last $1 hours $2 days $3
</td><td>
{{MSGNW:wlshowlast}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params]
</td><td>
Incorrect parameters to wfQuery()<br>
Function: $1<br>
Query: $2
</td><td>
{{MSGNW:wrong_wfQuery_params}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword]
</td><td>
The password you entered is incorrect. Please try again.
</td><td>
{{MSGNW:wrongpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff]
</td><td>
Differences
</td><td>
{{MSGNW:yourdiff}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail]
</td><td>
Your e-mail*
</td><td>
{{MSGNW:youremail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname]
</td><td>
Your user name
</td><td>
{{MSGNW:yourname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick]
</td><td>
Your nickname (for signatures)
</td><td>
{{MSGNW:yournick}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword]
</td><td>
Your password
</td><td>
{{MSGNW:yourpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain]
</td><td>
Retype password
</td><td>
{{MSGNW:yourpasswordagain}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext]
</td><td>
Your text
</td><td>
{{MSGNW:yourtext}}
</td></tr></table>
MediaWiki:Categories
5
sysop
5502
2006-10-25T21:10:04Z
MediaWiki default
98
Categories
MediaWiki:Category
6
sysop
2654
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
category
MediaWiki:Category header
7
sysop
2655
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Articles in category "$1"
MediaWiki:Subcategories
8
sysop
2656
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Subcategories
MediaWiki:Linktrail
9
sysop
2657
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
/^([a-z]+)(.*)$/sD
MediaWiki:Mainpage
10
sysop
2658
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Main Page
MediaWiki:Mainpagetext
11
sysop
4970
2006-03-28T06:57:07Z
MediaWiki default
<big>'''MediaWiki has been successfully installed.'''</big>
MediaWiki:About
12
sysop
2660
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
About
MediaWiki:Aboutwikipedia
13
sysop
2661
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
About Wikipedia
MediaWiki:Aboutpage
14
sysop
2662
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Project:About
MediaWiki:Help
15
sysop
2663
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Help
MediaWiki:Helppage
16
sysop
2664
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Help:Contents
MediaWiki:Wikititlesuffix
17
sysop
2665
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
{{SITENAME}}
MediaWiki:Bugreports
18
sysop
2666
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Bug reports
MediaWiki:Bugreportspage
19
sysop
2667
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Project:Bug_reports
MediaWiki:Sitesupport
20
sysop
4197
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Donations
Template:Sitesupportpage
21
sysop
2669
2004-01-29T13:15:34Z
MediaWiki default
<sitesupportpage>
MediaWiki:Faq
22
sysop
2670
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
FAQ
MediaWiki:Faqpage
23
sysop
2671
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Project:FAQ
MediaWiki:Edithelp
24
sysop
2672
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Editing help
MediaWiki:Edithelppage
25
sysop
2673
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Help:Editing
MediaWiki:Cancel
26
sysop
2674
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Cancel
MediaWiki:Qbfind
27
sysop
2675
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Find
MediaWiki:Qbbrowse
28
sysop
2676
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Browse
MediaWiki:Qbedit
29
sysop
2677
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Edit
MediaWiki:Qbpageoptions
30
sysop
2678
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
This page
MediaWiki:Qbpageinfo
31
sysop
2679
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Context
MediaWiki:Qbmyoptions
32
sysop
2680
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
My pages
MediaWiki:Qbspecialpages
33
sysop
2681
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Special pages
MediaWiki:Moredotdotdot
34
sysop
2682
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
More...
MediaWiki:Mypage
35
sysop
2683
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
My page
MediaWiki:Mytalk
36
sysop
2684
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
My talk
MediaWiki:Currentevents
37
sysop
2685
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Current events
MediaWiki:Disclaimers
38
sysop
2686
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Disclaimers
MediaWiki:Disclaimerpage
39
sysop
2687
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Project:General_disclaimer
MediaWiki:Errorpagetitle
40
sysop
2688
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Error
MediaWiki:Returnto
41
sysop
2689
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Return to $1.
MediaWiki:Fromwikipedia
42
sysop
2690
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
From Wikipedia
MediaWiki:Whatlinkshere
43
sysop
2691
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
What links here
MediaWiki:Search
44
sysop
2692
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Search
MediaWiki:Go
45
sysop
2693
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Go
MediaWiki:History
46
sysop
2694
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Page history
MediaWiki:Printableversion
47
sysop
2695
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Printable version
MediaWiki:Editthispage
48
sysop
2696
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Edit this page
MediaWiki:Deletethispage
49
sysop
2697
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Delete this page
MediaWiki:Protectthispage
50
sysop
2698
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Protect this page
MediaWiki:Unprotectthispage
51
sysop
2699
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Unprotect this page
MediaWiki:Newpage
52
sysop
2700
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
New page
MediaWiki:Talkpage
53
sysop
2701
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Discuss this page
MediaWiki:Postcomment
54
sysop
2702
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Post a comment
MediaWiki:Articlepage
55
sysop
2703
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
View content page
MediaWiki:Subjectpage
56
sysop
2704
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
View subject
MediaWiki:Userpage
57
sysop
2705
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View user page
MediaWiki:Wikipediapage
58
sysop
2706
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View project page
MediaWiki:Imagepage
59
sysop
2707
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
View image page
MediaWiki:Viewtalkpage
60
sysop
2708
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View discussion
MediaWiki:Otherlanguages
61
sysop
4336
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
In other languages
MediaWiki:Redirectedfrom
62
sysop
2710
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(Redirected from $1)
MediaWiki:Lastmodified
63
sysop
2711
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
This page was last modified $1.
MediaWiki:Viewcount
64
sysop
5276
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
This page has been accessed {{plural:$1|one time|$1 times}}.
Template:Gnunote
65
sysop
2713
2004-01-29T13:15:34Z
MediaWiki default
All text is available under the terms of the <a class=internal href='/wiki/GNU_FDL'>GNU Free Documentation License</a>.
MediaWiki:Printsubtitle
66
sysop
2714
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(From {{SERVER}})
MediaWiki:Protectedpage
67
sysop
2715
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Protected page
MediaWiki:Administrators
68
sysop
5126
2006-07-01T19:17:25Z
MediaWiki default
{{ns:project}}:Administrators
MediaWiki:Sysoptitle
69
sysop
2717
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Sysop access required
MediaWiki:Sysoptext
70
sysop
4351
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
The action you have requested can only be
performed by users with "sysop" capability.
See $1.
MediaWiki:Developertitle
71
sysop
2719
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Developer access required
MediaWiki:Developertext
72
sysop
4310
2005-07-29T11:23:16Z
MediaWiki default
The action you have requested can only be
performed by users with "developer" capability.
See $1.
MediaWiki:Nbytes
73
sysop
5203
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 {{PLURAL:$1|byte|bytes}}
MediaWiki:Ok
74
sysop
2722
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
OK
MediaWiki:Sitetitle
75
sysop
2723
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
{{SITENAME}}
MediaWiki:Sitesubtitle
76
sysop
4750
2005-12-22T07:51:55Z
MediaWiki default
MediaWiki:Retrievedfrom
77
sysop
2725
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Retrieved from "$1"
MediaWiki:Newmessages
78
sysop
2726
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You have $1.
MediaWiki:Newmessageslink
79
sysop
2727
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
new messages
MediaWiki:Editsection
80
sysop
2728
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
edit
MediaWiki:Toc
81
sysop
4352
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Contents
MediaWiki:Showtoc
82
sysop
2730
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
show
MediaWiki:Hidetoc
83
sysop
2731
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
hide
MediaWiki:Thisisdeleted
84
sysop
2732
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View or restore $1?
MediaWiki:Restorelink
85
sysop
5241
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
{{PLURAL:$1|one deleted edit|$1 deleted edits}}
MediaWiki:Nosuchaction
86
sysop
2734
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No such action
MediaWiki:Nosuchactiontext
87
sysop
2735
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The action specified by the URL is not
recognized by the wiki
MediaWiki:Nosuchspecialpage
88
sysop
2736
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No such special page
MediaWiki:Nospecialpagetext
89
sysop
4156
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
You have requested an invalid special page, a list of valid special pages may be found at [[{{ns:special}}:Specialpages]].
MediaWiki:Error
90
sysop
2738
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Error
MediaWiki:Databaseerror
91
sysop
2739
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Database error
MediaWiki:Dberrortext
92
sysop
2740
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
A database query syntax error has occurred.
This may indicate a bug in the software.
The last attempted database query was:
<blockquote><tt>$1</tt></blockquote>
from within function "<tt>$2</tt>".
MySQL returned error "<tt>$3: $4</tt>".
MediaWiki:Dberrortextcl
93
sysop
4688
2005-12-02T04:27:11Z
MediaWiki default
A database query syntax error has occurred.
The last attempted database query was:
"$1"
from within function "$2".
MySQL returned error "$3: $4"
MediaWiki:Noconnect
94
sysop
2742
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. <br />
$1
MediaWiki:Nodb
95
sysop
2743
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Could not select database $1
MediaWiki:Cachederror
96
sysop
2744
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date.
MediaWiki:Readonly
97
sysop
2745
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Database locked
MediaWiki:Enterlockreason
98
sysop
2746
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Enter a reason for the lock, including an estimate
of when the lock will be released
MediaWiki:Readonlytext
99
sysop
4450
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal.
The administrator who locked it offered this explanation: $1
MediaWiki:Missingarticle
100
sysop
4441
2005-09-05T10:08:56Z
MediaWiki default
The database did not find the text of a page that it should have found, named "$1".
This is usually caused by following an outdated diff or history link to a
page that has been deleted.
If this is not the case, you may have found a bug in the software.
Please report this to an administrator, making note of the URL.
MediaWiki:Internalerror
101
sysop
2749
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Internal error
MediaWiki:Filecopyerror
102
sysop
2750
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Could not copy file "$1" to "$2".
MediaWiki:Filerenameerror
103
sysop
2751
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Could not rename file "$1" to "$2".
MediaWiki:Filedeleteerror
104
sysop
2752
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Could not delete file "$1".
MediaWiki:Filenotfound
105
sysop
2753
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Could not find file "$1".
MediaWiki:Unexpected
106
sysop
2754
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Unexpected value: "$1"="$2".
MediaWiki:Formerror
107
sysop
2755
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Error: could not submit form
MediaWiki:Badarticleerror
108
sysop
2756
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
This action cannot be performed on this page.
MediaWiki:Cannotdelete
109
sysop
3805
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Could not delete the page or file specified. (It may have already been deleted by someone else.)
MediaWiki:Badtitle
110
sysop
2758
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Bad title
MediaWiki:Badtitletext
111
sysop
4894
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. It may contain one more characters which cannot be used in titles.
MediaWiki:Perfdisabled
112
sysop
4446
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki.
MediaWiki:Perfdisabledsub
113
sysop
4447
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
Here is a saved copy from $1:
MediaWiki:Wrong wfQuery params
114
sysop
4472
2005-09-05T10:08:58Z
MediaWiki default
Incorrect parameters to wfQuery()<br />
Function: $1<br />
Query: $2
MediaWiki:Viewsource
115
sysop
2763
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View source
MediaWiki:Protectedtext
116
sysop
5229
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
This page has been locked to prevent editing.
You can view and copy the source of this page:
MediaWiki:Logouttitle
117
sysop
2765
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
User logout
MediaWiki:Logouttext
118
sysop
4691
2005-12-02T04:27:12Z
MediaWiki default
<strong>You are now logged out.</strong><br />
You can continue to use {{SITENAME}} anonymously, or you can log in
again as the same or as a different user. Note that some pages may
continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear
your browser cache.
MediaWiki:Welcomecreation
119
sysop
2767
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
== Welcome, $1! ==
Your account has been created. Don't forget to change your {{SITENAME}} preferences.
MediaWiki:Loginpagetitle
120
sysop
2768
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
User login
MediaWiki:Yourname
121
sysop
4375
2005-07-29T11:23:21Z
MediaWiki default
Username
MediaWiki:Yourpassword
122
sysop
4284
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Password
MediaWiki:Yourpasswordagain
123
sysop
2771
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Retype password
MediaWiki:Newusersonly
124
sysop
2772
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(new users only)
MediaWiki:Remembermypassword
125
sysop
5539
2006-10-25T21:10:19Z
MediaWiki default
98
Remember my login on this computer
MediaWiki:Loginproblem
126
sysop
2774
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
<b>There has been a problem with your login.</b><br />Try again!
MediaWiki:Alreadyloggedin
127
sysop
4685
2005-12-02T04:27:11Z
MediaWiki default
<strong>User $1, you are already logged in!</strong><br />
MediaWiki:Login
128
sysop
2776
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Log in
MediaWiki:Loginprompt
129
sysop
2777
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You must have cookies enabled to log in to {{SITENAME}}.
MediaWiki:Userlogin
130
sysop
4676
2005-12-02T02:56:23Z
MediaWiki default
Log in / create account
MediaWiki:Logout
131
sysop
2779
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Log out
MediaWiki:Userlogout
132
sysop
2780
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Log out
MediaWiki:Notloggedin
133
sysop
2781
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Not logged in
MediaWiki:Createaccount
134
sysop
4640
2005-12-02T02:56:20Z
MediaWiki default
Create account
MediaWiki:Createaccountmail
135
sysop
4641
2005-12-02T02:56:20Z
MediaWiki default
by e-mail
MediaWiki:Badretype
136
sysop
2784
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
The passwords you entered do not match.
MediaWiki:Userexists
137
sysop
4675
2005-12-02T02:56:23Z
MediaWiki default
Username entered already in use. Please choose a different name.
MediaWiki:Youremail
138
sysop
5567
2006-10-25T21:10:26Z
MediaWiki default
98
E-mail *:
MediaWiki:Yournick
139
sysop
4595
2005-11-09T23:30:10Z
MediaWiki default
Nickname:
MediaWiki:Emailforlost
140
sysop
4733
2005-12-22T07:51:52Z
MediaWiki default
<div style="width:30em">* Optional. An e-mail lets others contact you on this site without revealing your address, and lets us send you a new password if you forget it.<br /><br />Your real name will be used to give you attribution for your work.</div>
MediaWiki:Loginerror
141
sysop
2789
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Login error
MediaWiki:Nocookiesnew
142
sysop
2790
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The user account was created, but you are not logged in. {{SITENAME}} uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password.
MediaWiki:Nocookieslogin
143
sysop
2791
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again.
MediaWiki:Noname
144
sysop
2792
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You have not specified a valid user name.
MediaWiki:Loginsuccesstitle
145
sysop
2793
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Login successful
MediaWiki:Loginsuccess
146
sysop
4653
2005-12-02T02:56:21Z
MediaWiki default
'''You are now logged in to {{SITENAME}} as "$1".'''
MediaWiki:Nosuchuser
147
sysop
4660
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
There is no user by the name "$1". Check your spelling, or create a new account.
MediaWiki:Wrongpassword
148
sysop
4681
2005-12-02T02:56:23Z
MediaWiki default
Incorrect password entered. Please try again.
MediaWiki:Mailmypassword
149
sysop
4655
2005-12-02T02:56:21Z
MediaWiki default
E-mail password
MediaWiki:Passwordremindertitle
150
sysop
2798
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Password reminder from {{SITENAME}}
MediaWiki:Passwordremindertext
151
sysop
5216
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Someone (probably you, from IP address $1)
requested that we send you a new password for {{SITENAME}} ($4).
The password for user "$2" is now "$3".
You should log in and change your password now.
If someone else made this request or if you have remembered your password and
you no longer wish to change it, you may ignore this message and continue using
your old password.
MediaWiki:Noemail
152
sysop
2800
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
There is no e-mail address recorded for user "$1".
MediaWiki:Passwordsent
153
sysop
2801
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
A new password has been sent to the e-mail address
registered for "$1".
Please log in again after you receive it.
MediaWiki:Loginend
154
sysop
4652
2005-12-02T02:56:21Z
MediaWiki default
MediaWiki:Bold sample
155
sysop
2803
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Bold text
MediaWiki:Bold tip
156
sysop
2804
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Bold text
MediaWiki:Italic sample
157
sysop
2805
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Italic text
MediaWiki:Italic tip
158
sysop
2806
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Italic text
MediaWiki:Link sample
159
sysop
2807
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Link title
MediaWiki:Link tip
160
sysop
2808
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Internal link
MediaWiki:Extlink sample
161
sysop
2809
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
http://www.example.com link title
MediaWiki:Extlink tip
162
sysop
2810
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
External link (remember http:// prefix)
MediaWiki:Headline sample
163
sysop
2811
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Headline text
MediaWiki:Headline tip
164
sysop
2812
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Level 2 headline
MediaWiki:Math sample
165
sysop
2813
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Insert formula here
MediaWiki:Math tip
166
sysop
2814
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Mathematical formula (LaTeX)
MediaWiki:Nowiki sample
167
sysop
2815
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Insert non-formatted text here
MediaWiki:Nowiki tip
168
sysop
2816
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Ignore wiki formatting
MediaWiki:Image sample
169
sysop
2817
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Example.jpg
MediaWiki:Image tip
170
sysop
2818
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Embedded image
MediaWiki:Media sample
171
sysop
4139
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Example.ogg
MediaWiki:Media tip
172
sysop
2820
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Media file link
MediaWiki:Sig tip
173
sysop
2821
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Your signature with timestamp
MediaWiki:Hr tip
174
sysop
2822
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Horizontal line (use sparingly)
MediaWiki:Infobox
175
sysop
2823
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Click a button to get an example text
MediaWiki:Summary
176
sysop
2824
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Summary
MediaWiki:Subject
177
sysop
2825
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Subject/headline
MediaWiki:Minoredit
178
sysop
4330
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
This is a minor edit
MediaWiki:Watchthis
179
sysop
2827
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Watch this page
MediaWiki:Savearticle
180
sysop
2828
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Save page
MediaWiki:Preview
181
sysop
2829
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Preview
MediaWiki:Showpreview
182
sysop
2830
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Show preview
MediaWiki:Blockedtitle
183
sysop
2831
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
User is blocked
MediaWiki:Blockedtext
184
sysop
5371
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
<big>'''Your user name or IP address has been blocked.'''</big>
The block was made by $1. The reason given is ''$2''.
You can contact $1 or another [[{{ns:project}}:Administrators|administrator]] to discuss the block.
You cannot use the 'email this user' feature unless a valid email address is specified in your
[[Special:Preferences|account preferences]]. Your current IP address is $3. Please include this in any queries.
MediaWiki:Whitelistedittitle
185
sysop
2833
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Login required to edit
MediaWiki:Whitelistedittext
186
sysop
5285
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
You have to $1 to edit pages.
MediaWiki:Whitelistreadtitle
187
sysop
2835
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Login required to read
MediaWiki:Whitelistreadtext
188
sysop
2836
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
You have to [[Special:Userlogin|login]] to read pages.
MediaWiki:Whitelistacctitle
189
sysop
2837
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
You are not allowed to create an account
MediaWiki:Whitelistacctext
190
sysop
2838
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
To be allowed to create accounts in this Wiki you have to [[Special:Userlogin|log]] in and have the appropriate permissions.
MediaWiki:Accmailtitle
191
sysop
2839
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Password sent.
MediaWiki:Accmailtext
192
sysop
4730
2005-12-22T07:51:51Z
MediaWiki default
The password for "$1" has been sent to $2.
MediaWiki:Newarticle
193
sysop
2841
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(New)
MediaWiki:Newarticletext
194
sysop
5205
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
You've followed a link to a page that doesn't exist yet.
To create the page, start typing in the box below
(see the [[{{ns:help}}:Contents|help page]] for more info).
If you are here by mistake, just click your browser's '''back''' button.
MediaWiki:Anontalkpagetext
195
sysop
5131
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
----''This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical IP address to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please [[Special:Userlogin|create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.''
MediaWiki:Noarticletext
196
sysop
5208
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
There is currently no text in this page, you can [[{{ns:special}}:Search/{{PAGENAME}}|search for this page title]] in other pages or [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} edit this page].
MediaWiki:Updated
197
sysop
2845
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
(Updated)
MediaWiki:Note
198
sysop
4913
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
<strong>Note:</strong>
MediaWiki:Previewnote
199
sysop
4563
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
<strong>This is only a preview; changes have not yet been saved!</strong>
MediaWiki:Previewconflict
200
sysop
5224
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save.
MediaWiki:Editing
201
sysop
2849
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Editing $1
MediaWiki:Sectionedit
202
sysop
2850
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
(section)
MediaWiki:Commentedit
203
sysop
2851
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
(comment)
MediaWiki:Editconflict
204
sysop
2852
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Edit conflict: $1
MediaWiki:Explainconflict
205
sysop
4734
2005-12-22T07:51:53Z
MediaWiki default
Someone else has changed this page since you started editing it.
The upper text area contains the page text as it currently exists.
Your changes are shown in the lower text area.
You will have to merge your changes into the existing text.
<b>Only</b> the text in the upper text area will be saved when you
press "Save page".<br />
MediaWiki:Yourtext
206
sysop
2854
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Your text
MediaWiki:Storedversion
207
sysop
2855
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Stored version
MediaWiki:Editingold
208
sysop
3834
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
<strong>WARNING: You are editing an out-of-date
revision of this page.
If you save it, any changes made since this revision will be lost.</strong>
MediaWiki:Yourdiff
209
sysop
2857
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Differences
MediaWiki:Copyrightwarning
210
sysop
4731
2005-12-22T07:51:52Z
MediaWiki default
Please note that all contributions to {{SITENAME}} are considered to be released under the $2 (see $1 for details). If you don't want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don't submit it here.<br />
You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource.
<strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong>
MediaWiki:Longpagewarning
211
sysop
4135
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
<strong>WARNING: This page is $1 kilobytes long; some
browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb.
Please consider breaking the page into smaller sections.</strong>
MediaWiki:Readonlywarning
212
sysop
4173
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
<strong>WARNING: The database has been locked for maintenance,
so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste
the text into a text file and save it for later.</strong>
MediaWiki:Protectedpagewarning
213
sysop
5228
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
<strong>WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it.</strong>
MediaWiki:Revhistory
214
sysop
2862
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Revision history
MediaWiki:Nohistory
215
sysop
2863
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
There is no edit history for this page.
MediaWiki:Revnotfound
216
sysop
2864
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Revision not found
MediaWiki:Revnotfoundtext
217
sysop
4749
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
The old revision of the page you asked for could not be found.
Please check the URL you used to access this page.
MediaWiki:Loadhist
218
sysop
2866
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Loading page history
MediaWiki:Currentrev
219
sysop
2867
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Current revision
MediaWiki:Revisionasof
220
sysop
2868
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Revision as of $1
MediaWiki:Cur
221
sysop
2869
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
cur
MediaWiki:Next
222
sysop
2870
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
next
MediaWiki:Last
223
sysop
2871
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
last
MediaWiki:Orig
224
sysop
2872
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
orig
MediaWiki:Histlegend
225
sysop
2873
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.<br />
Legend: (cur) = difference with current version,
(last) = difference with preceding version, M = minor edit.
MediaWiki:Difference
226
sysop
2874
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
(Difference between revisions)
MediaWiki:Loadingrev
227
sysop
2875
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
loading revision for diff
MediaWiki:Lineno
228
sysop
2876
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Line $1:
MediaWiki:Editcurrent
229
sysop
2877
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Edit the current version of this page
MediaWiki:Searchresults
230
sysop
2878
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Search results
MediaWiki:Searchhelppage
231
sysop
2879
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Wikipedia:Searching
MediaWiki:Searchingwikipedia
232
sysop
2880
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Searching Wikipedia
MediaWiki:Searchresulttext
233
sysop
5245
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
For more information about searching {{SITENAME}}, see [[{{ns:project}}:Searching|Searching {{SITENAME}}]].
MediaWiki:Searchquery
234
sysop
2882
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
For query "$1"
MediaWiki:Badquery
235
sysop
2883
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Badly formed search query
MediaWiki:Badquerytext
236
sysop
2884
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
We could not process your query.
This is probably because you have attempted to search for a
word fewer than three letters long, which is not yet supported.
It could also be that you have mistyped the expression, for
example "fish and and scales".
Please try another query.
MediaWiki:Matchtotals
237
sysop
2885
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The query "$1" matched $2 page titles
and the text of $3 pages.
MediaWiki:Nogomatch
238
sysop
4912
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
'''There is no page titled "$1".''' You can [[$1|create this page]].
MediaWiki:Titlematches
239
sysop
2887
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Article title matches
MediaWiki:Notitlematches
240
sysop
2888
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No page title matches
MediaWiki:Textmatches
241
sysop
2889
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Page text matches
MediaWiki:Notextmatches
242
sysop
2890
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No page text matches
MediaWiki:Prevn
243
sysop
2891
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
previous $1
MediaWiki:Nextn
244
sysop
2892
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
next $1
MediaWiki:Viewprevnext
245
sysop
2893
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View ($1) ($2) ($3).
MediaWiki:Showingresults
246
sysop
2894
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Showing below up to <b>$1</b> results starting with #<b>$2</b>.
MediaWiki:Showingresultsnum
247
sysop
2895
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Showing below <b>$3</b> results starting with #<b>$2</b>.
MediaWiki:Nonefound
248
sysop
5413
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
'''Note''': Unsuccessful searches are
often caused by searching for common words like "have" and "from",
which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages
containing all of the search terms will appear in the result).
MediaWiki:Powersearch
249
sysop
2897
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Search
MediaWiki:Powersearchtext
250
sysop
5219
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Search in namespaces:<br />$1<br />$2 List redirects<br />Search for $3 $9
MediaWiki:Searchdisabled
251
sysop
4186
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} search is disabled. You can search via Google in the meantime. Note that their indexes of {{SITENAME}} content may be out of date.
MediaWiki:Blanknamespace
252
sysop
2900
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
(Main)
MediaWiki:Preferences
253
sysop
2901
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Preferences
MediaWiki:Prefsnologin
254
sysop
2902
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Not logged in
MediaWiki:Prefsnologintext
255
sysop
4339
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to set user preferences.
MediaWiki:Prefslogintext
256
sysop
2904
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You are logged in as "$1".
Your internal ID number is $2.
See [[Project:User preferences help]] for help deciphering the options.
MediaWiki:Prefsreset
257
sysop
2905
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Preferences have been reset from storage.
MediaWiki:Qbsettings
258
sysop
2906
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Quickbar
MediaWiki:Changepassword
259
sysop
2907
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Change password
MediaWiki:Skin
260
sysop
2908
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Skin
MediaWiki:Math
261
sysop
4138
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Math
MediaWiki:Dateformat
262
sysop
2910
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Date format
MediaWiki:Math failure
263
sysop
2911
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Failed to parse
MediaWiki:Math unknown error
264
sysop
2912
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
unknown error
MediaWiki:Math unknown function
265
sysop
4910
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
unknown function
MediaWiki:Math lexing error
266
sysop
2914
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
lexing error
MediaWiki:Math syntax error
267
sysop
2915
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
syntax error
MediaWiki:Math image error
268
sysop
2916
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert
MediaWiki:Saveprefs
269
sysop
4182
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Save
MediaWiki:Resetprefs
270
sysop
4177
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Reset
MediaWiki:Oldpassword
271
sysop
4560
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Old password:
MediaWiki:Newpassword
272
sysop
4555
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
New password:
MediaWiki:Retypenew
273
sysop
4568
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Retype new password:
MediaWiki:Textboxsize
274
sysop
2922
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Editing
MediaWiki:Rows
275
sysop
4569
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
Rows:
MediaWiki:Columns
276
sysop
4525
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
Columns:
MediaWiki:Searchresultshead
277
sysop
4188
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Search
MediaWiki:Resultsperpage
278
sysop
4567
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Hits per page:
MediaWiki:Contextlines
279
sysop
4530
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
Lines per hit:
MediaWiki:Contextchars
280
sysop
4529
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
Context per line:
MediaWiki:Stubthreshold
281
sysop
4572
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
Threshold for stub display:
MediaWiki:Recentchangescount
282
sysop
4564
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Titles in recent changes:
MediaWiki:Savedprefs
283
sysop
2931
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Your preferences have been saved.
MediaWiki:Timezonetext
284
sysop
4202
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
The number of hours your local time differs from server time (UTC).
MediaWiki:Localtime
285
sysop
4133
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Local time
MediaWiki:Timezoneoffset
286
sysop
4201
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Offset¹
MediaWiki:Servertime
287
sysop
4190
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Server time
MediaWiki:Guesstimezone
288
sysop
2936
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Fill in from browser
MediaWiki:Emailflag
289
sysop
2937
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Disable e-mail from other users
MediaWiki:Defaultns
290
sysop
2938
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Search in these namespaces by default:
MediaWiki:Changes
291
sysop
2939
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
changes
MediaWiki:Recentchanges
292
sysop
2940
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Recent changes
MediaWiki:Recentchangestext
293
sysop
2941
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Track the most recent changes to the wiki on this page.
MediaWiki:Rcloaderr
294
sysop
2942
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Loading recent changes
MediaWiki:Rcnote
295
sysop
5233
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Below are the last <strong>$1</strong> changes in the last <strong>$2</strong> days, as of $3.
MediaWiki:Rcnotefrom
296
sysop
2944
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Below are the changes since <b>$2</b> (up to <b>$1</b> shown).
MediaWiki:Rclistfrom
297
sysop
2945
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Show new changes starting from $1
MediaWiki:Showhideminor
298
sysop
4924
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
$1 minor edits | $2 bots | $3 logged in users | $4 patrolled edits
MediaWiki:Rclinks
299
sysop
2947
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Show last $1 changes in last $2 days<br />$3
MediaWiki:Rchide
300
sysop
2948
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits.
MediaWiki:Rcliu
301
sysop
2949
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
; $1 edits from logged in users
MediaWiki:Diff
302
sysop
2950
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
diff
MediaWiki:Hist
303
sysop
2951
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
hist
MediaWiki:Hide
304
sysop
4324
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
Hide
MediaWiki:Show
305
sysop
4454
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
Show
MediaWiki:Tableform
306
sysop
2954
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
table
MediaWiki:Listform
307
sysop
2955
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
list
MediaWiki:Nchanges
308
sysop
2956
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
$1 changes
MediaWiki:Minoreditletter
309
sysop
2957
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
m
MediaWiki:Newpageletter
310
sysop
2958
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
N
MediaWiki:Upload
311
sysop
2959
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Upload file
MediaWiki:Uploadbtn
312
sysop
2960
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Upload file
MediaWiki:Uploadlink
313
sysop
2961
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Upload images
MediaWiki:Reupload
314
sysop
2962
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Re-upload
MediaWiki:Reuploaddesc
315
sysop
2963
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Return to the upload form.
MediaWiki:Uploadnologin
316
sysop
2964
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Not logged in
MediaWiki:Uploadnologintext
317
sysop
4223
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
You must be [[Special:Userlogin|logged in]]
to upload files.
MediaWiki:Uploadfile
318
sysop
2966
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Upload images, sounds, documents etc.
MediaWiki:Uploaderror
319
sysop
2967
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Upload error
MediaWiki:Uploadtext
320
sysop
5275
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Use the form below to upload files, to view or search previously uploaded images go to the [[Special:Imagelist|list of uploaded files]], uploads and deletions are also logged in the [[Special:Log/upload|upload log]].
To include the image in a page, use a link in the form
'''<nowiki>[[{{ns:image}}:File.jpg]]</nowiki>''',
'''<nowiki>[[{{ns:image}}:File.png|alt text]]</nowiki>''' or
'''<nowiki>[[{{ns:media}}:File.ogg]]</nowiki>''' for directly linking to the file.
MediaWiki:Uploadlog
321
sysop
2969
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
upload log
MediaWiki:Uploadlogpage
322
sysop
5273
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Upload log
MediaWiki:Uploadlogpagetext
323
sysop
2971
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Below is a list of the most recent file uploads.
MediaWiki:Filename
324
sysop
2972
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Filename
MediaWiki:Filedesc
325
sysop
2973
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Summary
MediaWiki:Filestatus
326
sysop
2974
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Copyright status
MediaWiki:Filesource
327
sysop
2975
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Source
MediaWiki:Affirmation
328
sysop
2976
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
I affirm that the copyright holder of this file
agrees to license it under the terms of the $1.
MediaWiki:Copyrightpage
329
sysop
2977
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Project:Copyrights
MediaWiki:Copyrightpagename
330
sysop
2978
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} copyright
MediaWiki:Uploadedfiles
331
sysop
2979
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Uploaded files
MediaWiki:Noaffirmation
332
sysop
2980
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You must affirm that your upload does not violate any copyrights.
MediaWiki:Ignorewarning
333
sysop
2981
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Ignore warning and save file anyway.
MediaWiki:Minlength
334
sysop
4329
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
File names must be at least three letters.
MediaWiki:Badfilename
335
sysop
4305
2005-07-29T11:23:15Z
MediaWiki default
File name has been changed to "$1".
MediaWiki:Badfiletype
336
sysop
2984
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
".$1" is not a recommended image file format.
MediaWiki:Largefile
337
sysop
5194
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
It is recommended that files do not exceed $1 bytes in size; this file is $2 bytes
MediaWiki:Successfulupload
338
sysop
2986
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Successful upload
MediaWiki:Fileuploaded
339
sysop
2987
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
File $1 uploaded successfully.
Please follow this link: $2 to the description page and fill
in information about the file, such as where it came from, when it was
created and by whom, and anything else you may know about it. If this is an image, you can insert it like this: <tt><nowiki>[[Image:$1|thumb|Description]]</nowiki></tt>
MediaWiki:Uploadwarning
340
sysop
2988
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Upload warning
MediaWiki:Savefile
341
sysop
2989
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Save file
MediaWiki:Uploadedimage
342
sysop
4221
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
uploaded "[[$1]]"
MediaWiki:Uploaddisabled
343
sysop
4935
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Uploads disabled
MediaWiki:Imagelist
344
sysop
4115
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
File list
MediaWiki:Imagelisttext
345
sysop
5178
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Below is a list of '''$1''' {{plural:$1|file|files}} sorted $2.
MediaWiki:Getimagelist
346
sysop
4087
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
fetching file list
MediaWiki:Ilshowmatch
347
sysop
2995
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Show all images with names matching
MediaWiki:Ilsubmit
348
sysop
2996
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Search
MediaWiki:Showlast
349
sysop
4195
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Show last $1 files sorted $2.
MediaWiki:All
350
sysop
2998
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
all
MediaWiki:Byname
351
sysop
2999
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
by name
MediaWiki:Bydate
352
sysop
3000
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
by date
MediaWiki:Bysize
353
sysop
3001
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
by size
MediaWiki:Imgdelete
354
sysop
3002
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
del
MediaWiki:Imgdesc
355
sysop
3003
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
desc
MediaWiki:Imglegend
356
sysop
4326
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
Legend: (desc) = show/edit file description.
MediaWiki:Imghistory
357
sysop
4325
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
File history
MediaWiki:Revertimg
358
sysop
3006
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
rev
MediaWiki:Deleteimg
359
sysop
3007
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
del
MediaWiki:Imghistlegend
360
sysop
4118
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Legend: (cur) = this is the current file, (del) = delete
this old version, (rev) = revert to this old version.
<br /><i>Click on date to see the file uploaded on that date</i>.
MediaWiki:Imagelinks
361
sysop
4114
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Links
MediaWiki:Linkstoimage
362
sysop
4132
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
The following pages link to this file:
MediaWiki:Nolinkstoimage
363
sysop
4155
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
There are no pages that link to this file.
MediaWiki:Statistics
364
sysop
3012
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Statistics
MediaWiki:Sitestats
365
sysop
4347
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} statistics
MediaWiki:Userstats
366
sysop
3014
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
User statistics
MediaWiki:Sitestatstext
367
sysop
4992
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
There are '''$1''' total pages in the database.
This includes "talk" pages, pages about {{SITENAME}}, minimal "stub"
pages, redirects, and others that probably don't qualify as content pages.
Excluding those, there are '''$2''' pages that are probably legitimate
content pages.
'''$8''' files have been uploaded.
There have been a total of '''$3''' page views, and '''$4''' page edits
since the wiki was setup.
That comes to '''$5''' average edits per page, and '''$6''' views per edit.
The [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:Job_queue job queue] length is '''$7'''.
MediaWiki:Userstatstext
368
sysop
5436
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
There are '''$1''' registered users, of which
'''$2''' (or '''$4%''') are $5.
MediaWiki:Maintenance
369
sysop
3017
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Maintenance page
MediaWiki:Maintnancepagetext
370
sysop
3018
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-)
MediaWiki:Maintenancebacklink
371
sysop
3019
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Back to Maintenance Page
MediaWiki:Disambiguations
372
sysop
3020
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Disambiguation pages
MediaWiki:Disambiguationspage
373
sysop
4311
2005-07-29T11:23:16Z
MediaWiki default
Template:disambig
MediaWiki:Disambiguationstext
374
sysop
3022
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
The following pages link to a <i>disambiguation page</i>. They should link to the appropriate topic instead.<br />A page is treated as disambiguation if it is linked from $1.<br />Links from other namespaces are <i>not</i> listed here.
MediaWiki:Doubleredirects
375
sysop
4312
2005-07-29T11:23:16Z
MediaWiki default
Double redirects
MediaWiki:Doubleredirectstext
376
sysop
3024
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the "real" target page, which the first redirect should point to.
MediaWiki:Brokenredirects
377
sysop
4896
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
Broken redirects
MediaWiki:Brokenredirectstext
378
sysop
4897
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
The following redirects link to non-existent pages:
MediaWiki:Selflinks
379
sysop
4920
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Self-linking pages
MediaWiki:Selflinkstext
380
sysop
4921
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
The following pages link to themselves:
MediaWiki:Mispeelings
381
sysop
3029
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Pages with misspellings
MediaWiki:Mispeelingstext
382
sysop
3030
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this).
MediaWiki:Mispeelingspage
383
sysop
3031
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
List of common misspellings
MediaWiki:Missinglanguagelinks
384
sysop
3032
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Missing Language Links
MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton
385
sysop
3033
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Find missing language links for
MediaWiki:Missinglanguagelinkstext
386
sysop
3034
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
These pages do <i>not</i> link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are <i>not</i> shown.
MediaWiki:Orphans
387
sysop
3035
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Orphaned pages
MediaWiki:Lonelypages
388
sysop
3036
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Orphaned pages
MediaWiki:Unusedimages
389
sysop
4219
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Unused files
MediaWiki:Popularpages
390
sysop
3038
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Popular pages
MediaWiki:Nviews
391
sysop
5214
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 {{PLURAL:$1|view|views}}
MediaWiki:Wantedpages
392
sysop
3040
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Wanted pages
MediaWiki:Nlinks
393
sysop
5206
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 {{PLURAL:$1|link|links}}
MediaWiki:Allpages
394
sysop
3042
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
All pages
MediaWiki:Randompage
395
sysop
3043
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Random page
MediaWiki:Shortpages
396
sysop
3044
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Short pages
MediaWiki:Longpages
397
sysop
3045
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Long pages
MediaWiki:Deadendpages
398
sysop
3046
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Dead-end pages
MediaWiki:Listusers
399
sysop
3047
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
User list
MediaWiki:Specialpages
400
sysop
3048
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Special pages
MediaWiki:Spheading
401
sysop
3049
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Special pages for all users
MediaWiki:Sysopspheading
402
sysop
3050
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
For sysop use only
MediaWiki:Developerspheading
403
sysop
3051
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
For developer use only
MediaWiki:Protectpage
404
sysop
3052
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Protect page
MediaWiki:Recentchangeslinked
405
sysop
3053
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Related changes
MediaWiki:Rclsub
406
sysop
3054
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(to pages linked from "$1")
MediaWiki:Debug
407
sysop
3055
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Debug
MediaWiki:Newpages
408
sysop
3056
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
New pages
MediaWiki:Ancientpages
409
sysop
3057
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Oldest pages
MediaWiki:Intl
410
sysop
3058
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Interlanguage links
MediaWiki:Movethispage
411
sysop
3059
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Move this page
MediaWiki:Unusedimagestext
412
sysop
3060
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
<p>Please note that other web sites may link to an image with
a direct URL, and so may still be listed here despite being
in active use.</p>
MediaWiki:Booksources
413
sysop
3061
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Book sources
MediaWiki:Booksourcetext
414
sysop
4307
2005-07-29T11:23:15Z
MediaWiki default
Below is a list of links to other sites that
sell new and used books, and may also have further information
about books you are looking for.
MediaWiki:Alphaindexline
415
sysop
3063
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
$1 to $2
MediaWiki:Mailnologin
416
sysop
3064
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No send address
MediaWiki:Mailnologintext
417
sysop
4136
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
You must be [[Special:Userlogin|logged in]]
and have a valid e-mail address in your [[Special:Preferences|preferences]]
to send e-mail to other users.
MediaWiki:Emailuser
418
sysop
3066
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
E-mail this user
MediaWiki:Emailpage
419
sysop
3067
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
E-mail user
MediaWiki:Emailpagetext
420
sysop
3068
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
If this user has entered a valid e-mail address in
his or her user preferences, the form below will send a single message.
The e-mail address you entered in your user preferences will appear
as the "From" address of the mail, so the recipient will be able
to reply.
MediaWiki:Noemailtitle
421
sysop
3069
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No e-mail address
MediaWiki:Noemailtext
422
sysop
3070
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
This user has not specified a valid e-mail address,
or has chosen not to receive e-mail from other users.
MediaWiki:Emailfrom
423
sysop
3071
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
From
MediaWiki:Emailto
424
sysop
3072
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
To
MediaWiki:Emailsubject
425
sysop
3073
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Subject
MediaWiki:Emailmessage
426
sysop
3074
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Message
MediaWiki:Emailsend
427
sysop
3075
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Send
MediaWiki:Emailsent
428
sysop
3076
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
E-mail sent
MediaWiki:Emailsenttext
429
sysop
3077
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Your e-mail message has been sent.
MediaWiki:Watchlist
430
sysop
3078
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
My watchlist
MediaWiki:Watchlistsub
431
sysop
3079
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
(for user "$1")
MediaWiki:Nowatchlist
432
sysop
3080
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You have no items on your watchlist.
MediaWiki:Watchnologin
433
sysop
3081
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Not logged in
MediaWiki:Watchnologintext
434
sysop
4373
2005-07-29T11:23:21Z
MediaWiki default
You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to modify your watchlist.
MediaWiki:Addedwatch
435
sysop
3083
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Added to watchlist
MediaWiki:Addedwatchtext
436
sysop
5125
2006-07-01T19:17:25Z
MediaWiki default
The page "[[:$1]]" has been added to your [[Special:Watchlist|watchlist]].
Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there,
and the page will appear '''bolded''' in the [[Special:Recentchanges|list of recent changes]] to
make it easier to pick out.
If you want to remove the page from your watchlist later, click "Unwatch" in the sidebar.
MediaWiki:Removedwatch
437
sysop
3085
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Removed from watchlist
MediaWiki:Removedwatchtext
438
sysop
5240
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
The page "[[:$1]]" has been removed from your watchlist.
MediaWiki:Watchthispage
439
sysop
3087
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Watch this page
MediaWiki:Unwatchthispage
440
sysop
3088
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Stop watching
MediaWiki:Notanarticle
441
sysop
3089
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Not a content page
MediaWiki:Watchnochange
442
sysop
4372
2005-07-29T11:23:21Z
MediaWiki default
None of your watched items was edited in the time period displayed.
MediaWiki:Watchdetails
443
sysop
5561
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
98
* {{PLURAL:$1|$1 page|$1 pages}} watched not counting talk pages
* [[Special:Watchlist/edit|Show and edit complete watchlist]]
* [[Special:Watchlist/clear|Remove all pages]]
MediaWiki:Watchmethod-recent
444
sysop
3092
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
checking recent edits for watched pages
MediaWiki:Watchmethod-list
445
sysop
3093
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
checking watched pages for recent edits
MediaWiki:Removechecked
446
sysop
3094
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Remove checked items from watchlist
MediaWiki:Watchlistcontains
447
sysop
3095
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Your watchlist contains $1 pages.
MediaWiki:Watcheditlist
448
sysop
4269
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Here's an alphabetical list of your
watched content pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the 'remove checked' button
at the bottom of the screen (deleting a content page also deletes the accompanying talk page and vice versa).
MediaWiki:Removingchecked
449
sysop
3097
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Removing requested items from watchlist...
MediaWiki:Couldntremove
450
sysop
3098
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Couldn't remove item '$1'...
MediaWiki:Iteminvalidname
451
sysop
3099
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Problem with item '$1', invalid name...
MediaWiki:Wlnote
452
sysop
3100
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Below are the last $1 changes in the last <b>$2</b> hours.
MediaWiki:Wlshowlast
453
sysop
3101
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Show last $1 hours $2 days $3
MediaWiki:Wlsaved
454
sysop
3102
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
This is a saved version of your watchlist.
MediaWiki:Deletepage
455
sysop
3103
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Delete page
MediaWiki:Confirm
456
sysop
3104
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Confirm
MediaWiki:Excontent
457
sysop
3847
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
content was: '$1'
MediaWiki:Exbeforeblank
458
sysop
3846
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
content before blanking was: '$1'
MediaWiki:Exblank
459
sysop
3107
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
page was empty
MediaWiki:Confirmdelete
460
sysop
3108
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Confirm delete
MediaWiki:Deletesub
461
sysop
3109
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
(Deleting "$1")
MediaWiki:Historywarning
462
sysop
4902
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
Warning: The page you are about to delete has a history:
MediaWiki:Confirmdeletetext
463
sysop
5145
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
You are about to permanently delete a page
or image along with all of its history from the database.
Please confirm that you intend to do this, that you understand the
consequences, and that you are doing this in accordance with
[[{{ns:project}}:Policy]].
MediaWiki:Confirmcheck
464
sysop
3112
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Yes, I really want to delete this.
MediaWiki:Actioncomplete
465
sysop
3113
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Action complete
MediaWiki:Deletedtext
466
sysop
3114
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
"$1" has been deleted.
See $2 for a record of recent deletions.
MediaWiki:Deletedarticle
467
sysop
3828
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
deleted "[[$1]]"
MediaWiki:Dellogpage
468
sysop
5149
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Deletion log
MediaWiki:Dellogpagetext
469
sysop
3117
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Below is a list of the most recent deletions.
MediaWiki:Deletionlog
470
sysop
3118
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
deletion log
MediaWiki:Reverted
471
sysop
3119
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Reverted to earlier revision
MediaWiki:Deletecomment
472
sysop
3120
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Reason for deletion
MediaWiki:Imagereverted
473
sysop
3121
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Revert to earlier version was successful.
MediaWiki:Rollback
474
sysop
3122
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Roll back edits
MediaWiki:Rollbacklink
475
sysop
3123
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
rollback
MediaWiki:Rollbackfailed
476
sysop
3124
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Rollback failed
MediaWiki:Cantrollback
477
sysop
3125
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Cannot revert edit; last contributor is only author of this page.
MediaWiki:Alreadyrolled
478
sysop
4890
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
Cannot rollback last edit of [[$1]]
by [[User:$2|$2]] ([[User talk:$2|Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already.
Last edit was by [[User:$3|$3]] ([[User talk:$3|Talk]]).
MediaWiki:Editcomment
479
sysop
3127
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The edit comment was: "<i>$1</i>".
MediaWiki:Revertpage
480
sysop
4949
2006-03-04T11:31:06Z
Mark Dingemanse
31
Better revertpage text.
Reverted edits by [[Special:Contributions/$2|$2]] ([[User talk:$2|talk]]) to last version by $1
MediaWiki:Protectlogpage
481
sysop
5230
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Protection log
MediaWiki:Protectlogtext
482
sysop
5231
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Below is a list of page locks and unlocks.
MediaWiki:Protectedarticle
483
sysop
4169
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
protected "[[$1]]"
MediaWiki:Unprotectedarticle
484
sysop
4218
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
unprotected "[[$1]]"
MediaWiki:Undelete
485
sysop
4462
2005-09-05T10:08:58Z
MediaWiki default
View deleted pages
MediaWiki:Undeletepage
486
sysop
3134
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View and restore deleted pages
MediaWiki:Undeletepagetext
487
sysop
3135
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
The following pages have been deleted but are still in the archive and
can be restored. The archive may be periodically cleaned out.
MediaWiki:Undeletearticle
488
sysop
3136
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Restore deleted page
MediaWiki:Undeleterevisions
489
sysop
3137
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
$1 revisions archived
MediaWiki:Undeletehistory
490
sysop
3138
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
If you restore the page, all revisions will be restored to the history.
If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored
revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page
will not be automatically replaced.
MediaWiki:Undeleterevision
491
sysop
3139
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Deleted revision as of $1
MediaWiki:Undeletebtn
492
sysop
5263
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Restore
MediaWiki:Undeletedarticle
493
sysop
4217
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
restored "[[$1]]"
MediaWiki:Undeletedtext
494
sysop
4583
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
[[:$1|$1]] has been successfully restored.
See [[Special:Log/delete]] for a record of recent deletions and restorations.
MediaWiki:Contributions
495
sysop
3143
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
User contributions
MediaWiki:Mycontris
496
sysop
3144
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
My contributions
MediaWiki:Contribsub
497
sysop
3145
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
For $1
MediaWiki:Nocontribs
498
sysop
3146
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No changes were found matching these criteria.
MediaWiki:Ucnote
499
sysop
3147
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Below are this user's last <b>$1</b> changes in the last <b>$2</b> days.
MediaWiki:Uclinks
500
sysop
3148
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
View the last $1 changes; view the last $2 days.
MediaWiki:Uctop
501
sysop
3149
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
(top)
MediaWiki:Notargettitle
502
sysop
3150
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
No target
MediaWiki:Notargettext
503
sysop
3151
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You have not specified a target page or user
to perform this function on.
MediaWiki:Linklistsub
504
sysop
3152
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(List of links)
MediaWiki:Linkshere
505
sysop
5403
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
The following pages link to '''[[:$1]]''':
MediaWiki:Nolinkshere
506
sysop
5412
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
No pages link to '''[[:$1]]'''.
MediaWiki:Isredirect
507
sysop
3155
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
redirect page
MediaWiki:Blockip
508
sysop
3156
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Block user
MediaWiki:Blockiptext
509
sysop
5136
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Use the form below to block write access
from a specific IP address or username.
This should be done only only to prevent vandalism, and in
accordance with [[{{ns:project}}:Policy|policy]].
Fill in a specific reason below (for example, citing particular
pages that were vandalized).
MediaWiki:Ipaddress
510
sysop
4125
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
IP Address
MediaWiki:Ipbreason
511
sysop
3159
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Reason
MediaWiki:Ipbsubmit
512
sysop
3160
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Block this user
MediaWiki:Badipaddress
513
sysop
3161
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Invalid IP address
MediaWiki:Noblockreason
514
sysop
3162
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You must supply a reason for the block.
MediaWiki:Blockipsuccesssub
515
sysop
3163
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Block succeeded
MediaWiki:Blockipsuccesstext
516
sysop
4895
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
[[{{ns:Special}}:Contributions/$1|$1]] has been blocked.
<br />See [[{{ns:Special}}:Ipblocklist|IP block list]] to review blocks.
MediaWiki:Unblockip
517
sysop
3165
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Unblock user
MediaWiki:Unblockiptext
518
sysop
3166
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Use the form below to restore write access
to a previously blocked IP address or username.
MediaWiki:Ipusubmit
519
sysop
3167
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Unblock this address
MediaWiki:Ipusuccess
520
sysop
4130
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
"[[$1]]" unblocked
MediaWiki:Ipblocklist
521
sysop
3169
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
List of blocked IP addresses and usernames
MediaWiki:Blocklistline
522
sysop
4386
2005-08-19T23:49:05Z
MediaWiki default
$1, $2 blocked $3 ($4)
MediaWiki:Blocklink
523
sysop
3171
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
block
MediaWiki:Unblocklink
524
sysop
3172
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
unblock
MediaWiki:Contribslink
525
sysop
3173
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
contribs
MediaWiki:Autoblocker
526
sysop
4304
2005-07-29T11:23:15Z
MediaWiki default
Autoblocked because your IP address has been recently used by "[[User:$1|$1]]". The reason given for $1's block is: "'''$2'''"
MediaWiki:Blocklogpage
527
sysop
5137
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Block log
MediaWiki:Blocklogentry
528
sysop
3803
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
blocked "[[$1]]" with an expiry time of $2
MediaWiki:Blocklogtext
529
sysop
3177
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically
blocked IP addresses are not listed. See the [[Special:Ipblocklist|IP block list]] for
the list of currently operational bans and blocks.
MediaWiki:Unblocklogentry
530
sysop
4361
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
unblocked $1
MediaWiki:Lockdb
531
sysop
3179
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Lock database
MediaWiki:Unlockdb
532
sysop
3180
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Unlock database
MediaWiki:Lockdbtext
533
sysop
3181
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Locking the database will suspend the ability of all
users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and
other things requiring changes in the database.
Please confirm that this is what you intend to do, and that you will
unlock the database when your maintenance is done.
MediaWiki:Unlockdbtext
534
sysop
3182
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Unlocking the database will restore the ability of all
users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and
other things requiring changes in the database.
Please confirm that this is what you intend to do.
MediaWiki:Lockconfirm
535
sysop
3183
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Yes, I really want to lock the database.
MediaWiki:Unlockconfirm
536
sysop
3184
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Yes, I really want to unlock the database.
MediaWiki:Lockbtn
537
sysop
3185
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Lock database
MediaWiki:Unlockbtn
538
sysop
3186
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Unlock database
MediaWiki:Locknoconfirm
539
sysop
3187
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You did not check the confirmation box.
MediaWiki:Lockdbsuccesssub
540
sysop
3188
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Database lock succeeded
MediaWiki:Unlockdbsuccesssub
541
sysop
3189
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Database lock removed
MediaWiki:Lockdbsuccesstext
542
sysop
5405
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
The database has been locked.
<br />Remember to [[Special:Unlockdb|remove the lock]] after your maintenance is complete.
MediaWiki:Unlockdbsuccesstext
543
sysop
3191
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
The database has been unlocked.
MediaWiki:Asksql
544
sysop
3192
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
SQL query
MediaWiki:Asksqltext
545
sysop
3193
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Use the form below to make a direct query of the
database.
Use single quotes ('like this') to delimit string literals.
This can often add considerable load to the server, so please use
this function sparingly.
MediaWiki:Sqlislogged
546
sysop
3194
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Please note that all queries are logged.
MediaWiki:Sqlquery
547
sysop
3195
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Enter query
MediaWiki:Querybtn
548
sysop
3196
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Submit query
MediaWiki:Selectonly
549
sysop
3197
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Only read-only queries are allowed.
MediaWiki:Querysuccessful
550
sysop
3198
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Query successful
MediaWiki:Movepage
551
sysop
3199
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Move page
MediaWiki:Movepagetext
552
sysop
4148
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Using the form below will rename a page, moving all
of its history to the new name.
The old title will become a redirect page to the new title.
Links to the old page title will not be changed; be sure to
check for double or broken redirects.
You are responsible for making sure that links continue to
point where they are supposed to go.
Note that the page will '''not''' be moved if there is already
a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no
past edit history. This means that you can rename a page back to where
it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite
an existing page.
<b>WARNING!</b>
This can be a drastic and unexpected change for a popular page;
please be sure you understand the consequences of this before
proceeding.
MediaWiki:Movepagetalktext
553
sysop
5202
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
The associated talk page will be automatically moved along with it '''unless:'''
*A non-empty talk page already exists under the new name, or
*You uncheck the box below.
In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired.
MediaWiki:Movearticle
554
sysop
3202
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Move page
MediaWiki:Movenologin
555
sysop
3203
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Not logged in
MediaWiki:Movenologintext
556
sysop
4147
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
You must be a registered user and [[Special:Userlogin|logged in]]
to move a page.
MediaWiki:Newtitle
557
sysop
3205
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
To new title
MediaWiki:Movepagebtn
558
sysop
3206
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Move page
MediaWiki:Pagemovedsub
559
sysop
3207
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Move succeeded
MediaWiki:Pagemovedtext
560
sysop
3208
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Page "[[$1]]" moved to "[[$2]]".
MediaWiki:Articleexists
561
sysop
3209
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
A page of that name already exists, or the
name you have chosen is not valid.
Please choose another name.
MediaWiki:Talkexists
562
sysop
4993
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
'''The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually.'''
MediaWiki:Movedto
563
sysop
3211
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
moved to
MediaWiki:Movetalk
564
sysop
4973
2006-03-28T06:57:07Z
MediaWiki default
Move associated talk page
MediaWiki:Talkpagemoved
565
sysop
3213
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The corresponding talk page was also moved.
MediaWiki:Talkpagenotmoved
566
sysop
3214
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The corresponding talk page was <strong>not</strong> moved.
MediaWiki:1movedto2
567
sysop
4518
2005-11-09T23:30:05Z
MediaWiki default
[[$1]] moved to [[$2]]
MediaWiki:Export
568
sysop
3216
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Export pages
MediaWiki:Exporttext
569
sysop
5157
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
You can export the text and editing history of a particular page or
set of pages wrapped in some XML. This can be imported into another wiki using MediaWiki
via the Special:Import page.
To export pages, enter the titles in the text box below, one title per line, and
select whether you want the current version as well as all old versions, with the page
history lines, or just the current version with the info about the last edit.
In the latter case you can also use a link, e.g. [[{{ns:Special}}:Export/{{int:mainpage}}]] for the page {{int:mainpage}}.
MediaWiki:Exportcuronly
570
sysop
3218
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Include only the current revision, not the full history
MediaWiki:Allmessages
571
sysop
4301
2005-07-29T11:23:14Z
MediaWiki default
System messages
MediaWiki:Allmessagestext
572
sysop
5129
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
This is a list of system messages available in the MediaWiki namespace.
MediaWiki:Thumbnail-more
573
sysop
3221
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Enlarge
Wikipedia:!Most wanted articles
574
sysop
3222
2004-04-29T21:45:48Z
207.31.251.130
<ol start=1><li><a href="/w/wiki.phtml?title=Am&action=edit" class='new' title ="Am">Am</a> (<a href="/w/wiki.phtml?title=Special:Whatlinkshere&target=Am" class='internal' title ="Special:Whatlinkshere">2 links</a>)</li>
</ol>
Wikipedia:!Long articles
575
sysop
3223
2004-02-10T21:18:46Z
65.54.188.40
<ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a> (5323 bytes)</li>
</ol>
Wikipedia:!Dead-end pages
576
sysop
3224
2004-02-10T21:25:24Z
65.54.188.40
<ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a></li>
</ol>
Wikipedia:!Short articles
577
sysop
3225
2004-02-10T21:27:12Z
65.54.188.40
<ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a> (5323 bytes)</li>
</ol>
Wikipedia:!Orphaned articles
578
sysop
3226
2004-04-29T21:45:39Z
207.31.251.130
<ol start=1></ol>
Wikipedia:!Popular articles
579
sysop
3227
2004-04-29T21:45:44Z
207.31.251.130
<ol start=1><li><a href="/wiki/Main_Page" class='internal' title ="Main Page">Main Page</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/A" class='internal' title ="A">A</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/B" class='internal' title ="B">B</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/C" class='internal' title ="C">C</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/D" class='internal' title ="D">D</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/E" class='internal' title ="E">E</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/F" class='internal' title ="F">F</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/G" class='internal' title ="G">G</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/H" class='internal' title ="H">H</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/I" class='internal' title ="I">I</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/J" class='internal' title ="J">J</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/K" class='internal' title ="K">K</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/L" class='internal' title ="L">L</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/M" class='internal' title ="M">M</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/N" class='internal' title ="N">N</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/O" class='internal' title ="O">O</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/P" class='internal' title ="P">P</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/Q" class='internal' title ="Q">Q</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/R" class='internal' title ="R">R</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/S" class='internal' title ="S">S</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/T" class='internal' title ="T">T</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/U" class='internal' title ="U">U</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/V" class='internal' title ="V">V</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/W" class='internal' title ="W">W</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/X" class='internal' title ="X">X</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/Y" class='internal' title ="Y">Y</a> (0 views)</li>
<li><a href="/wiki/Z" class='internal' title ="Z">Z</a> (0 views)</li>
</ol>
MediaWiki:Bureaucratlog
580
sysop
3228
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Bureaucrat_log
MediaWiki:Bureaucratlogentry
581
sysop
3804
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Changed group membership for $1 from $2 to $3
MediaWiki:Bureaucrattext
582
sysop
3230
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
The action you have requested can only be
performed by sysops with "bureaucrat" status.
MediaWiki:Bureaucrattitle
583
sysop
3231
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Bureaucrat access required
MediaWiki:Defemailsubject
584
sysop
3232
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} e-mail
MediaWiki:Googlesearch
585
sysop
4088
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
<form method="get" action="http://www.google.com/search" id="googlesearch">
<input type="hidden" name="domains" value="{{SERVER}}" />
<input type="hidden" name="num" value="50" />
<input type="hidden" name="ie" value="$2" />
<input type="hidden" name="oe" value="$2" />
<input type="text" name="q" size="31" maxlength="255" value="$1" />
<input type="submit" name="btnG" value="$3" />
<div>
<input type="radio" name="sitesearch" id="gwiki" value="{{SERVER}}" checked="checked" /><label for="gwiki">{{SITENAME}}</label>
<input type="radio" name="sitesearch" id="gWWW" value="" /><label for="gWWW">WWW</label>
</div>
</form>
MediaWiki:Ip range invalid
586
sysop
4735
2005-12-22T07:51:53Z
MediaWiki default
Invalid IP range.
MediaWiki:Ipb expiry invalid
587
sysop
3235
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Expiry time invalid.
MediaWiki:Ipbexpiry
588
sysop
3236
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Expiry
MediaWiki:Makesysopfail
589
sysop
3237
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
<b>User "$1" could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)</b>
MediaWiki:Makesysopname
590
sysop
3238
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Name of the user:
MediaWiki:Makesysopok
591
sysop
3239
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
<b>User "$1" is now a sysop</b>
MediaWiki:Makesysopsubmit
592
sysop
3240
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Make this user into a sysop
MediaWiki:Makesysoptext
593
sysop
3241
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators.
Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator
MediaWiki:Makesysoptitle
594
sysop
3242
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Make a user into a sysop
MediaWiki:Range block disabled
595
sysop
3243
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The sysop ability to create range blocks is disabled.
MediaWiki:Setbureaucratflag
596
sysop
3244
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Set bureaucrat flag
MediaWiki:Version
597
sysop
3245
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Version
A
598
6511
2006-12-20T12:26:02Z
Azeez rukayat
123
[[Image:Latin_alphabet_Aa.png|right|A]]
* el: άλφα
a in yoruba
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[aa]] [[ab]] [[ac]] [[ad]] [[ae]] [[af]] [[ag]] [[ah]] [[ai]] [[aj]] [[ak]] [[al]] [[am]] [[an]] [[ao]] [[ap]] [[aq]] [[ar]] [[as]] [[at]] [[au]] [[av]] [[aw]] [[ax]] [[ay]] [[az]]</center>
[[als:A]]
[[ar:A]]
[[arc:A]]
[[bs:A]]
[[ca:A]]
[[cs:A]]
[[da:A]]
[[de:A]]
[[el:A]]
[[en:A]]
[[eo:A]]
[[es:A]]
[[et:A]]
[[eu:A]]
[[fi:A]]
[[fr:A (lettre)]]
[[fur:A]]
[[gd:A]]
[[gl:A]]
[[he:A]]
[[hr:A]]
[[hu:A]]
[[ia:A]]
[[id:A]]
[[ilo:A]]
[[io:A]]
[[is:A]]
[[it:A]]
[[ja:A]]
[[ko:A]]
[[ku:A (herf)]]
[[kw:A]]
[[la:A]]
[[lt:A]]
[[nl:A (letter)]]
[[nn:A]]
[[no:A]]
[[nrm:A]]
[[pl:A]]
[[pt:A]]
[[ro:A]]
[[ru:A (латиница)]]
[[scn:A]]
[[simple:A]]
[[sk:A]]
[[sl:A]]
[[sq:A]]
[[sr:A (латиничко)]]
[[sv:A]]
[[tl:A]]
[[tr:A]]
[[uk:А (літера)]]
[[vi:A]]
[[zh:A]]
[[zh-yue:A]]
B
599
6614
2006-12-21T15:07:56Z
Loadewole
101
[[B]]
[[Image:Latin_alphabet_Bb.png|right|B]]
* el: ''βήτα''
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ba]] [[bb]] [[bc]] [[bd]] [[be]] [[bf]] [[bg]] [[bh]] [[bi]] [[bj]] [[bk]] [[bl]] [[am]] [[bn]] [[bo]] [[bp]] [[bq]] [[br]] [[bs]] [[bt]] [[bu]] [[bv]] [[bw]] [[bx]] [[by]] [[bz]]</center>
[[als:B]]
[[ar:B]]
[[arc:B]]
[[bs:B]]
[[ca:B]]
[[cs:B]]
[[cy:B]]
[[da:B]]
[[de:B]]
[[el:B]]
[[en:B]]
[[eo:B]]
[[es:B]]
[[et:B]]
[[eu:B]]
[[fi:B]]
[[fr:B (lettre)]]
[[gd:B]]
[[gl:B]]
[[he:B]]
[[hr:B]]
[[hu:B]]
[[id:B]]
[[ilo:B]]
[[io:B]]
[[it:B]]
[[ja:B]]
[[ko:B]]
[[kw:B]]
[[la:B]]
[[nl:B (letter)]]
[[nn:B]]
[[no:B]]
[[pl:B]]
[[pt:B]]
[[ro:B]]
[[ru:B (латиница)]]
[[simple:B]]
[[sl:B]]
[[sv:B]]
[[tl:B]]
[[tr:B]]
[[vi:B]]
[[zh:B]]
[[zh-yue:B]]
C
600
6192
2006-12-15T19:48:34Z
TXiKiBoT
110
robot Modifying: [[el:C]]
[[Image:Latin_alphabet_Cc.png|right|C]]
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ca]] [[cb]] [[cc]] [[cd]] [[ce]] [[cf]] [[cg]] [[ch]] [[ci]] [[cj]] [[ck]] [[cl]] [[cm]] [[cn]] [[co]] [[cp]] [[cq]] [[cr]] [[cs]] [[ct]] [[cu]] [[cv]] [[cw]] [[cx]] [[cy]] [[cz]]</center>
[[af:C]]
[[als:C]]
[[ar:C]]
[[arc:C]]
[[bs:C]]
[[ca:C]]
[[co:C]]
[[cs:C]]
[[da:C]]
[[de:C]]
[[el:C]]
[[en:C]]
[[eo:C]]
[[es:C]]
[[eu:C]]
[[fi:C]]
[[fr:C (lettre)]]
[[gd:C]]
[[gl:C]]
[[he:C]]
[[hr:C]]
[[hu:C]]
[[id:C]]
[[ilo:C]]
[[io:C]]
[[it:C]]
[[ja:C]]
[[ko:C]]
[[kw:C]]
[[la:C (littera)]]
[[nl:C (letter)]]
[[nn:C]]
[[no:C]]
[[pl:C]]
[[pt:C]]
[[ro:C]]
[[ru:C (латиница)]]
[[simple:C]]
[[sk:C]]
[[sl:C]]
[[sv:C]]
[[th:C]]
[[tl:C]]
[[tr:C]]
[[vi:C]]
[[zh:C]]
D
601
6613
2006-12-21T15:06:59Z
Loadewole
101
[[D]]
[[Image:Latin_alphabet_Dd.png|right|D]]
*ar: ?
*el: δέλτα (Δ δ)
*he: ?
*hi: ?
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[da]] [[db]] [[dc]] [[dd]] [[de]] [[df]] [[dg]] [[dh]] [[di]] [[dj]] [[dk]] [[dl]] [[dm]] [[dn]] [[do]] [[dp]] [[dq]] [[dr]] [[ds]] [[dt]] [[du]] [[dv]] [[dw]] [[dx]] [[dy]] [[dz]]</center>
[[als:D]]
[[ar:D]]
[[arc:D]]
[[bs:D]]
[[ca:D]]
[[cs:D]]
[[da:D]]
[[de:D]]
[[el:D]]
[[en:D]]
[[eo:D]]
[[es:D]]
[[eu:D]]
[[fi:D]]
[[fr:D (lettre)]]
[[gd:D]]
[[gl:D]]
[[he:D]]
[[hr:D]]
[[hu:D]]
[[id:D]]
[[ilo:D]]
[[io:D]]
[[it:D]]
[[ja:D]]
[[ko:D]]
[[kw:D]]
[[la:D (littera)]]
[[nl:D (letter)]]
[[nn:D]]
[[no:D]]
[[pl:D]]
[[pt:D]]
[[ro:D]]
[[ru:D (латиница)]]
[[scn:D]]
[[simple:D]]
[[sl:D]]
[[sv:D]]
[[tl:D]]
[[tr:D]]
[[vi:D]]
[[zh:D]]
E
602
6615
2006-12-21T15:09:00Z
Loadewole
101
[[E]]
[[Image:Latin_alphabet_Ee.png|right|E]]
*ar: ?
*Cyrillic: ?
*el: έψιλον (Ε ε)
*el: ήτα (Η η)
*he: ?
*hi: ?
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ea]] [[eb]] [[ec]] [[ed]] [[ee]] [[ef]] [[eg]] [[eh]] [[ei]] [[ej]] [[ek]] [[el]] [[em]] [[en]] [[eo]] [[ep]] [[eq]] [[er]] [[es]] [[et]] [[eu]] [[ev]] [[ew]] [[ex]] [[ey]] [[ez]]</center>
[[als:E]]
[[ar:E]]
[[arc:E]]
[[bs:E]]
[[ca:E]]
[[cs:E]]
[[da:E]]
[[de:E]]
[[el:E]]
[[en:E]]
[[eo:E]]
[[es:E]]
[[eu:E]]
[[fi:E]]
[[fr:E (lettre)]]
[[gd:E]]
[[gl:E]]
[[he:E]]
[[hr:E]]
[[hu:E]]
[[ilo:E]]
[[it:E]]
[[ja:E]]
[[ko:E]]
[[kw:E]]
[[la:E (littera)]]
[[nl:E (letter)]]
[[nn:E]]
[[no:E]]
[[pl:E]]
[[pt:E]]
[[ro:E]]
[[ru:E (латиница)]]
[[simple:E]]
[[sl:E]]
[[sv:E]]
[[tl:E]]
[[tr:E]]
[[vi:E]]
[[zh:E]]
F
603
6156
2006-12-13T22:42:40Z
Robbot
23
robot Adding: arc, az Removing: sn Modifying: fr, la
[[Image:Latin_alphabet_Ff.png|right|F]]
:ar
:el: φι (Φ φ)
:he: ?
:hi: ?
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[fa]] [[fb]] [[fc]] [[fd]] [[fe]] [[ff]] [[fg]] [[fh]] [[fi]] [[fj]] [[fk]] [[fl]] [[fm]] [[fn]] [[fo]] [[fp]] [[fq]] [[fr]] [[fs]] [[ft]] [[fu]] [[fv]] [[fw]] [[fx]] [[fy]] [[fz]]</center>
[[als:F]]
[[ar:F]]
[[arc:F]]
[[az:F]]
[[bs:F]]
[[ca:F]]
[[cs:F]]
[[da:F]]
[[de:F]]
[[el:F]]
[[en:F]]
[[eo:F]]
[[es:F]]
[[eu:F]]
[[fi:F]]
[[fr:F (lettre)]]
[[gd:F]]
[[gl:F]]
[[he:F]]
[[hr:F]]
[[hu:F]]
[[id:F]]
[[ilo:F]]
[[it:F]]
[[ja:F]]
[[ko:F]]
[[kw:F]]
[[la:F (littera)]]
[[nl:F (letter)]]
[[nn:F]]
[[no:F]]
[[nrm:F]]
[[pl:F]]
[[pt:F]]
[[ro:F]]
[[ru:F (латиница)]]
[[simple:F]]
[[sl:F]]
[[sq:F]]
[[sv:F]]
[[tl:F]]
[[tr:F]]
[[vi:F]]
[[zh:F]]
G
604
6155
2006-12-13T22:31:57Z
Robbot
23
robot Removing: [[sn:G]]
[[Image:Latin_alphabet_Gg.png|right|G]]
* ar: ?
* el: γάμμα (Γ; γ)
* he: ?
* hi: ?
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ga]] [[gb]] [[gc]] [[gd]] [[ge]] [[gf]] [[gg]] [[gh]] [[gi]] [[gj]] [[gk]] [[gl]] [[gm]] [[gn]] [[go]] [[gp]] [[gq]] [[gr]] [[gs]] [[gt]] [[gu]] [[gv]] [[gw]] [[gx]] [[gy]] [[gz]]</center>
[[als:G]]
[[arc:G]]
[[az:G]]
[[bs:G]]
[[ca:G]]
[[co:G]]
[[cs:G]]
[[da:G]]
[[de:G]]
[[el:G]]
[[en:G]]
[[eo:G]]
[[es:G]]
[[eu:G]]
[[fi:G]]
[[fr:G (lettre)]]
[[gd:G]]
[[gl:G]]
[[he:G]]
[[hr:G]]
[[hu:G]]
[[id:G]]
[[ilo:G]]
[[it:G]]
[[ja:G]]
[[ko:G]]
[[kw:G]]
[[la:G]]
[[nl:G (letter)]]
[[nn:G]]
[[no:G]]
[[pl:G]]
[[pt:G]]
[[ro:G]]
[[ru:G (латиница)]]
[[simple:G]]
[[sk:G]]
[[sl:G]]
[[sv:G]]
[[th:G]]
[[tl:G]]
[[tr:G]]
[[vi:G]]
[[zh:G]]
H
605
6154
2006-12-13T22:22:03Z
Robbot
23
robot Adding: ar, arc, az, ilo, tr Removing: sn Modifying: fr, la
[[Image:Latin_alphabet_Hh.png|right|H]]
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ha]] [[hb]] [[hc]] [[hd]] [[he]] [[hf]] [[hg]] [[hh]] [[hi]] [[hj]] [[hk]] [[hl]] [[hm]] [[hn]] [[ho]] [[hp]] [[hq]] [[hr]] [[hs]] [[ht]] [[hu]] [[hv]] [[hw]] [[hx]] [[hy]] [[hz]]</center>
[[als:H]]
[[ar:H]]
[[arc:H]]
[[az:H]]
[[bs:H]]
[[ca:H]]
[[cs:H]]
[[da:H]]
[[de:H]]
[[el:H]]
[[en:H]]
[[eo:H]]
[[es:H]]
[[eu:H]]
[[fi:H]]
[[fr:H (lettre)]]
[[gd:H]]
[[gl:H]]
[[he:H]]
[[hr:H]]
[[hu:H]]
[[id:H]]
[[ilo:H]]
[[it:H]]
[[ja:H]]
[[ko:H]]
[[kw:H]]
[[la:H (littera)]]
[[nl:H (letter)]]
[[nn:H]]
[[no:H]]
[[nrm:H]]
[[pl:H]]
[[pt:H]]
[[ro:H]]
[[ru:H (латиница)]]
[[simple:H]]
[[sl:H]]
[[sv:H]]
[[th:H]]
[[tl:H]]
[[tr:H]]
[[vi:H]]
[[zh:H]]
I
606
6153
2006-12-13T22:02:56Z
Robbot
23
robot Adding: ar, arc, az, co, ilo Modifying: fr
[[Image:Latin_alphabet_Ii.png|right|I]]
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ia]] [[ib]] [[ic]] [[id]] [[ie]] [[if]] [[ig]] [[ih]] [[ii]] [[ij]] [[ik]] [[il]] [[im]] [[in]] [[io]] [[ip]] [[iq]] [[ir]] [[is]] [[it]] [[iu]] [[iv]] [[iw]] [[ix]] [[iy]] [[iz]]</center>
[[als:I]]
[[ar:I]]
[[arc:I]]
[[az:I]]
[[bs:I]]
[[ca:I]]
[[co:I]]
[[cs:I]]
[[da:I]]
[[de:I]]
[[el:I]]
[[en:I]]
[[eo:I]]
[[es:I]]
[[eu:I]]
[[fi:I]]
[[fr:I (lettre)]]
[[gd:I]]
[[gl:I]]
[[he:I]]
[[hr:I]]
[[hu:I]]
[[ilo:I]]
[[it:I]]
[[ja:I]]
[[ko:I]]
[[kw:I]]
[[la:I]]
[[nl:I (letter)]]
[[nn:I]]
[[no:I]]
[[pl:I]]
[[pt:I]]
[[ro:I]]
[[ru:I (латиница)]]
[[simple:I]]
[[sl:I]]
[[sv:I]]
[[th:I]]
[[tl:I]]
[[vi:I]]
[[zh:I]]
J
607
6152
2006-12-13T21:56:36Z
Robbot
23
robot Adding: arc, co, ilo, sk, tr Removing: sn Modifying: fr
[[Image:Latin_alphabet_Jj.png|right|J]]
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ja]] [[jb]] [[jc]] [[jd]] [[je]] [[jf]] [[jg]] [[jh]] [[ji]] [[jj]] [[jk]] [[jl]] [[jm]] [[jn]] [[jo]] [[jp]] [[jq]] [[jr]] [[js]] [[jt]] [[ju]] [[jv]] [[jw]] [[jx]] [[jy]] [[jz]]</center>
[[als:J]]
[[arc:J]]
[[az:J]]
[[bs:J]]
[[ca:J]]
[[co:J]]
[[cs:J]]
[[da:J]]
[[de:J]]
[[el:J]]
[[en:J]]
[[eo:J]]
[[es:J]]
[[eu:J]]
[[fi:J]]
[[fr:J (lettre)]]
[[gd:J]]
[[gl:J]]
[[he:J]]
[[hr:J]]
[[hu:J]]
[[ilo:J]]
[[it:J]]
[[ja:J]]
[[ko:J]]
[[kw:J]]
[[la:J]]
[[nl:J (letter)]]
[[nn:J]]
[[no:J]]
[[nrm:J]]
[[pl:J]]
[[pt:J]]
[[ro:J]]
[[ru:J (латиница)]]
[[simple:J]]
[[sk:J]]
[[sl:J]]
[[sv:J]]
[[th:J]]
[[tl:J]]
[[tr:J]]
[[vi:J]]
[[zh:J]]
K
608
6157
2006-12-13T22:54:57Z
Robbot
23
robot Adding: [[nn:K]] Removing: [[af:K]]
[[Image:Latin_alphabet_Kk.png|right|K]]
* el: κάππα
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ka]] [[kb]] [[kc]] [[kd]] [[ke]] [[kf]] [[kg]] [[kh]] [[ki]] [[kj]] [[kk]] [[kl]] [[km]] [[kn]] [[ko]] [[kp]] [[kq]] [[kr]] [[ks]] [[kt]] [[ku]] [[kv]] [[kw]] [[kx]] [[ky]] [[kz]]</center>
[[als:K]]
[[ar:K]]
[[arc:K]]
[[az:K]]
[[bs:K]]
[[ca:K]]
[[co:K]]
[[cs:K]]
[[da:K]]
[[de:K]]
[[el:K]]
[[en:K]]
[[eo:K]]
[[es:K]]
[[eu:K]]
[[fi:K]]
[[fr:K (lettre)]]
[[gd:K]]
[[gl:K]]
[[he:K]]
[[hr:K]]
[[hu:K]]
[[id:K]]
[[ilo:K]]
[[it:K]]
[[ja:K]]
[[ko:K]]
[[ku:K (herf)]]
[[kw:K]]
[[la:K]]
[[nl:K (letter)]]
[[nn:K]]
[[no:K]]
[[pl:K]]
[[pt:K]]
[[ro:K]]
[[ru:K (латиница)]]
[[simple:K]]
[[sl:K]]
[[sv:K]]
[[tl:K]]
[[tr:K]]
[[vi:K]]
[[zh:K]]
L
609
6503
2006-12-20T09:55:23Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[fur:L]]
[[Image:Latin_alphabet_Ll.png|right|L]]
* ar:
* el: λάμβδα
* he:
* hi:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[la]] [[lb]] [[lc]] [[ld]] [[le]] [[lf]] [[lg]] [[lh]] [[li]] [[lj]] [[lk]] [[ll]] [[lm]] [[ln]] [[lo]] [[lp]] [[lq]] [[lr]] [[ls]] [[lt]] [[lu]] [[lv]] [[lw]] [[lx]] [[ly]] [[lz]]</center>
[[als:L]]
[[arc:L]]
[[bs:L]]
[[ca:L]]
[[co:L]]
[[cs:L]]
[[da:L]]
[[de:L]]
[[el:L]]
[[en:L]]
[[eo:L]]
[[es:L]]
[[eu:L]]
[[fi:L]]
[[fr:L (lettre)]]
[[fur:L]]
[[gd:L]]
[[gl:L]]
[[he:L]]
[[hr:L]]
[[hu:L]]
[[id:L]]
[[ilo:L]]
[[it:L]]
[[ja:L]]
[[ko:L]]
[[kw:L]]
[[la:L]]
[[nl:L (letter)]]
[[nn:L]]
[[no:L]]
[[nrm:L]]
[[pl:L]]
[[pt:L]]
[[ro:L]]
[[ru:L (латиница)]]
[[simple:L]]
[[sl:L]]
[[sv:L]]
[[tl:L]]
[[tr:L]]
[[vi:L]]
[[zh:L]]
M
610
6604
2006-12-21T14:49:49Z
Loadewole
101
[[M]]
[[Image:Latin_alphabet_Mm.png|right|M]]
:ar:
:Cyrillic:
:el: μυ (Μ μ)
:he:
:hi:
:ta:
:th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ma]] [[mb]] [[mc]] [[md]] [[me]] [[mf]] [[mg]] [[mh]] [[mi]] [[mj]] [[mk]] [[ml]] [[mm]] [[mn]] [[mo]] [[mp]] [[mq]] [[mr]] [[ms]] [[mt]] [[mu]] [[mv]] [[mw]] [[mx]] [[my]] [[mz]]</center>
[[als:M]]
[[arc:M]]
[[bs:M]]
[[ca:M]]
[[co:M]]
[[cs:M]]
[[da:M]]
[[de:M]]
[[el:M]]
[[en:M]]
[[eo:M]]
[[es:M]]
[[et:M]]
[[eu:M]]
[[fi:M]]
[[fr:M (lettre)]]
[[gd:M]]
[[gl:M]]
[[he:M]]
[[hr:M]]
[[hu:M]]
[[ilo:M]]
[[it:M]]
[[ja:M]]
[[ko:M]]
[[kw:M]]
[[la:M]]
[[nl:M (letter)]]
[[nn:M]]
[[no:M]]
[[nrm:M]]
[[pl:M]]
[[pt:M]]
[[ro:M]]
[[ru:M (латиница)]]
[[simple:M]]
[[sl:M]]
[[sv:M]]
[[tl:M]]
[[tr:M]]
[[vi:M]]
[[zh:M]]
[[zh-min-nan:M]]
N
611
6504
2006-12-20T10:39:19Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[fur:N]]
[[Image:Latin_alphabet_Nn.png|right|N]]
:ar:
:el: νυ (Ν ν)
:he:
:hi:
:ko:
:mn:
:ta:
:th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[na]] [[nb]] [[nc]] [[nd]] [[ne]] [[nf]] [[ng]] [[nh]] [[ni]] [[nj]] [[nk]] [[nl]] [[nm]] [[nn]] [[no]] [[np]] [[nq]] [[nr]] [[ns]] [[nt]] [[nu]] [[nv]] [[nw]] [[nx]] [[ny]] [[nz]]</center>
[[als:N]]
[[arc:N]]
[[bs:N]]
[[ca:N]]
[[co:N]]
[[cs:N]]
[[da:N]]
[[de:N]]
[[el:N]]
[[en:N]]
[[eo:N]]
[[es:N]]
[[eu:N]]
[[fi:N]]
[[fr:N (lettre)]]
[[fur:N]]
[[gd:N]]
[[gl:N]]
[[he:N]]
[[hr:N]]
[[hu:N]]
[[ilo:N]]
[[it:N]]
[[ja:N]]
[[ko:N]]
[[kw:N]]
[[la:N]]
[[nl:N (letter)]]
[[nn:N]]
[[no:N]]
[[pl:N]]
[[pt:N]]
[[ro:N]]
[[ru:N (латиница)]]
[[simple:N]]
[[sl:N]]
[[sv:N]]
[[tl:N]]
[[tr:N]]
[[vi:N]]
[[zh:N]]
O
612
6151
2006-12-13T21:53:26Z
Robbot
23
robot Adding: arc, co, ilo, ku, th, tr Removing: af, ia, sn Modifying: fr
[[Image:Latin_alphabet_Oo.png|right|O]]
:ar:
:Cyrillic:
:el: όμικρον (Ο ο)
:he:
:hi:
:ko:
:mn:
:ta:
:th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[oa]] [[ob]] [[oc]] [[od]] [[oe]] [[of]] [[og]] [[oh]] [[oi]] [[oj]] [[ok]] [[ol]] [[om]] [[on]] [[oo]] [[op]] [[oq]] [[or]] [[os]] [[ot]] [[ou]] [[ov]] [[ow]] [[ox]] [[oy]] [[oz]]</center>
[[als:O]]
[[arc:O]]
[[bs:O]]
[[ca:O]]
[[co:O]]
[[cs:O]]
[[da:O]]
[[de:O]]
[[el:O]]
[[en:O]]
[[eo:O]]
[[es:O]]
[[eu:O]]
[[fi:O]]
[[fr:O (lettre)]]
[[gd:O]]
[[gl:O]]
[[he:O]]
[[hr:O]]
[[hu:O]]
[[ilo:O]]
[[it:O]]
[[ja:O]]
[[ko:O]]
[[ku:O (herf)]]
[[kw:O]]
[[la:O]]
[[nl:O (letter)]]
[[nn:O]]
[[no:O]]
[[pl:O]]
[[pt:O]]
[[ro:O]]
[[ru:O (латиница)]]
[[simple:O]]
[[sl:O]]
[[sv:O]]
[[th:O]]
[[tl:O]]
[[tr:O]]
[[vi:O]]
[[zh:O]]
P
613
6159
2006-12-13T23:08:07Z
Robbot
23
robot Adding: arc, co, ilo, sk, tr Removing: af, sn Modifying: fr
[[Image:Latin_alphabet_Pp.png|right|P]]
* ar:
* el: pi|πι (Π; π)
* he:
* hi:
* ik
* ko:
* mn:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[pa]] [[pb]] [[pc]] [[pd]] [[pe]] [[pf]] [[pg]] [[ph]] [[pi]] [[pj]] [[pk]] [[pl]] [[pm]] [[pn]] [[po]] [[pp]] [[pq]] [[pr]] [[ps]] [[pt]] [[pu]] [[pv]] [[pw]] [[px]] [[py]] [[pz]]</center>
[[als:P]]
[[ar:P]]
[[arc:P]]
[[bs:P]]
[[ca:P]]
[[co:P]]
[[cs:P]]
[[da:P]]
[[de:P]]
[[el:P]]
[[en:P]]
[[eo:P]]
[[es:P]]
[[eu:P]]
[[fi:P]]
[[fr:P (lettre)]]
[[gd:P]]
[[gl:P]]
[[he:P]]
[[hr:P]]
[[hu:P]]
[[ilo:P]]
[[it:P]]
[[ja:P]]
[[ko:P]]
[[kw:P]]
[[la:P]]
[[nl:P (letter)]]
[[nn:P]]
[[no:P]]
[[pl:P]]
[[pt:P]]
[[ro:P]]
[[ru:P (латиница)]]
[[simple:P]]
[[sk:P]]
[[sl:P]]
[[sv:P]]
[[th:P]]
[[tl:P]]
[[tr:P]]
[[vi:P]]
[[zh:P]]
Q
614
6150
2006-12-13T21:51:56Z
Robbot
23
robot Adding: arc, ilo, sk, tr Removing: af, sn Modifying: fr
[[Image:Latin_alphabet_Qq.png|right|Q]]
* ar:
* he:
* hi:
* ik:
* ko:
* mn:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[qa]] [[qb]] [[qc]] [[qd]] [[qe]] [[qf]] [[qg]] [[qh]] [[qi]] [[qj]] [[qk]] [[ql]] [[qm]] [[qn]] [[qo]] [[qp]] [[qq]] [[qr]] [[qs]] [[qt]] [[qu]] [[qv]] [[qw]] [[qx]] [[qy]] [[qz]]</center>
[[als:Q]]
[[arc:Q]]
[[ca:Q]]
[[cs:Q]]
[[da:Q]]
[[de:Q]]
[[el:Q]]
[[en:Q]]
[[eo:Q]]
[[es:Q]]
[[eu:Q]]
[[fi:Q]]
[[fr:Q (lettre)]]
[[gd:Q]]
[[gl:Q]]
[[he:Q]]
[[hr:Q]]
[[hu:Q]]
[[id:Q]]
[[ilo:Q]]
[[it:Q]]
[[ja:Q]]
[[ko:Q]]
[[kw:Q]]
[[la:Q]]
[[nl:Q (letter)]]
[[nn:Q]]
[[no:Q]]
[[pl:Q]]
[[pt:Q]]
[[ro:Q]]
[[ru:Q (латиница)]]
[[simple:Q]]
[[sk:Q]]
[[sl:Q]]
[[sv:Q]]
[[tr:Q]]
[[vi:Q]]
[[zh:Q]]
R
615
6149
2006-12-13T21:41:56Z
Robbot
23
robot Adding: arc, ilo, tr Removing: af, sn Modifying: fr
[[Image:Latin_alphabet_Rr.png|right|R]]
* ar:
* el: ρω (Ρ; ρ)
* he:
* hi:
* ik:
* ko:
* mi:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ra]] [[rb]] [[rc]] [[rd]] [[re]] [[rf]] [[rg]] [[rh]] [[ri]] [[rj]] [[rk]] [[rl]] [[rm]] [[rn]] [[ro]] [[rp]] [[rq]] [[rr]] [[rs]] [[rt]] [[ru]] [[rv]] [[rw]] [[rx]] [[ry]] [[rz]]</center>
[[als:R]]
[[ar:R]]
[[arc:R]]
[[bs:R]]
[[ca:R]]
[[cs:R]]
[[da:R]]
[[de:R]]
[[el:R]]
[[en:R]]
[[eo:R]]
[[es:R]]
[[eu:R]]
[[fi:R]]
[[fr:R (lettre)]]
[[gd:R]]
[[gl:R]]
[[he:R]]
[[hr:R]]
[[hu:R]]
[[ilo:R]]
[[it:R]]
[[ja:R]]
[[ko:R]]
[[kw:R]]
[[la:R]]
[[nl:R (letter)]]
[[nn:R]]
[[no:R]]
[[pl:R]]
[[pt:R]]
[[ro:R]]
[[ru:R (латиница)]]
[[simple:R]]
[[sl:R]]
[[sv:R]]
[[th:R]]
[[tr:R]]
[[vi:R]]
[[zh:R]]
S
616
6505
2006-12-20T11:33:22Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[fur:S]]
[[Image:Latin_alphabet_Ss.png|right|S]]
:ar:
:el: σύγμα (sygma) (Σ, σ, ς)
:he:
:hi:
:ik:
:ko:
:mn:
:ta:
:th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[sa]] [[sb]] [[sc]] [[sd]] [[se]] [[sf]] [[sg]] [[sh]] [[si]] [[sj]] [[sk]] [[sl]] [[sm]] [[sn]] [[so]] [[sp]] [[sq]] [[sr]] [[ss]] [[st]] [[su]] [[sv]] [[sw]] [[sx]] [[sy]] [[sz]]</center>
[[als:S]]
[[arc:S]]
[[bs:S]]
[[ca:S]]
[[cs:S]]
[[da:S]]
[[de:S]]
[[el:S]]
[[en:S]]
[[eo:S]]
[[es:S]]
[[eu:S]]
[[fi:S]]
[[fr:S (lettre)]]
[[fur:S]]
[[gd:S]]
[[gl:S]]
[[he:S]]
[[hr:S]]
[[hu:S]]
[[id:S]]
[[ilo:S]]
[[it:S]]
[[ja:S]]
[[ko:S]]
[[kw:S]]
[[la:S]]
[[nl:S (letter)]]
[[nn:S]]
[[no:S]]
[[pl:S]]
[[pt:S]]
[[ro:S]]
[[ru:S (латиница)]]
[[simple:S]]
[[sl:S]]
[[sv:S]]
[[tl:S]]
[[tr:S]]
[[vi:S]]
[[zh:S]]
T
617
6148
2006-12-13T21:38:26Z
Robbot
23
robot Adding: als, arc, az, co, eu, gd, hr, hu, ilo, ru, tl, tr Removing: sn Modifying: fr, nl
[[Image:Latin_alphabet_Tt.png|right|T]]
:ar:
:el: ταυ (Τ τ)
:he:
:hi:
:ik:
:ko:
:mn:
:ta:
:th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ta]] [[tb]] [[tc]] [[td]] [[te]] [[tf]] [[tg]] [[th]] [[ti]] [[tj]] [[tk]] [[tl]] [[tm]] [[tn]] [[to]] [[tp]] [[tq]] [[tr]] [[ts]] [[tt]] [[tu]] [[tv]] [[tw]] [[tx]] [[ty]] [[tz]]</center>
[[als:T]]
[[arc:T]]
[[az:T]]
[[bs:T]]
[[ca:T]]
[[co:T]]
[[cs:T]]
[[da:T]]
[[de:T]]
[[el:T]]
[[en:T]]
[[eo:T]]
[[es:T]]
[[eu:T]]
[[fi:T]]
[[fr:T (lettre)]]
[[gd:T]]
[[gl:T]]
[[he:T]]
[[hr:T]]
[[hu:T]]
[[id:T]]
[[ilo:T]]
[[it:T]]
[[ja:T]]
[[ko:T]]
[[kw:T]]
[[la:T]]
[[nl:T (letter)]]
[[nn:T]]
[[no:T]]
[[pl:T]]
[[pt:T]]
[[ro:T]]
[[ru:T (латиница)]]
[[simple:T]]
[[sk:T]]
[[sl:T]]
[[sv:T]]
[[tl:T]]
[[tr:T]]
[[vi:T]]
[[zh:T]]
U
618
6160
2006-12-13T23:15:07Z
Robbot
23
robot Adding: arc, az, co, ilo, tr Removing: af, la, sn Modifying: no
[[Image:Latin_alphabet_Uu.png|right|U]]
* ar:
* el: upsilon
* he:
* hi:
* ik:
* ko:
* mi:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ua]] [[ub]] [[uc]] [[ud]] [[ue]] [[uf]] [[ug]] [[uh]] [[ui]] [[uj]] [[uk]] [[ul]] [[um]] [[un]] [[uo]] [[up]] [[uq]] [[ur]] [[us]] [[ut]] [[uu]] [[uv]] [[uw]] [[ux]] [[uy]] [[uz]]</center>
[[als:U]]
[[arc:U]]
[[az:U]]
[[bs:U]]
[[ca:U]]
[[co:U]]
[[cs:U]]
[[da:U]]
[[de:U]]
[[el:U]]
[[en:U]]
[[eo:U]]
[[es:U]]
[[eu:U]]
[[fi:U]]
[[fr:U (lettre)]]
[[gd:U]]
[[gl:U]]
[[he:U]]
[[hr:U]]
[[hu:U]]
[[ilo:U]]
[[it:U]]
[[ja:U]]
[[ko:U]]
[[kw:U]]
[[nl:U (letter)]]
[[nn:U]]
[[no:U (bokstav)]]
[[nrm:U]]
[[pl:U]]
[[pt:U]]
[[ro:U]]
[[ru:U (латиница)]]
[[simple:U]]
[[sl:U]]
[[sv:U]]
[[tl:U]]
[[tr:U]]
[[vi:U]]
[[zh:U]]
V
619
6162
2006-12-13T23:30:45Z
Robbot
23
robot Adding: arc, az, ilo, sq, tr Removing: af, sn Modifying: fr, la
[[Image:Latin_alphabet_Vv.png|right|V]]
* ar:
* el:
* he:
* hi:
* ik:
* ko:
* mi:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[va]] [[vb]] [[vc]] [[vd]] [[ve]] [[vf]] [[vg]] [[vh]] [[vi]] [[vj]] [[vk]] [[vl]] [[vm]] [[vn]] [[vo]] [[vp]] [[vq]] [[vr]] [[vs]] [[vt]] [[vu]] [[vv]] [[vw]] [[vx]] [[vy]] [[vz]]</center>
[[als:V]]
[[arc:V]]
[[az:V]]
[[bs:V]]
[[ca:V]]
[[cs:V]]
[[da:V]]
[[de:V]]
[[el:V]]
[[en:V]]
[[eo:V]]
[[es:V]]
[[eu:V]]
[[fi:V]]
[[fr:V (lettre)]]
[[gd:V]]
[[gl:V]]
[[he:V]]
[[hr:V]]
[[hu:V]]
[[id:V]]
[[ilo:V]]
[[it:V]]
[[ja:V]]
[[ko:V]]
[[kw:V]]
[[la:V (littera)]]
[[nl:V (letter)]]
[[nn:V]]
[[no:V]]
[[pl:V]]
[[pt:V]]
[[ro:V]]
[[ru:V (латиница)]]
[[simple:V]]
[[sl:V]]
[[sq:V]]
[[sv:V]]
[[tl:V]]
[[tr:V]]
[[vi:V]]
[[zh:V]]
W
620
6158
2006-12-13T23:01:08Z
Robbot
23
robot Adding: arc, az, co, eu, gd, he, hr, hu, id, ilo, ko, kw, ru, tl, tr Removing: af, sn Modifying: fr, nl
[[Image:Latin_alphabet_Ww.png|right|W]]
* ar:
* el:
* he:
* hi:
* ik:
* ko:
* mi:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[wa]] [[wb]] [[wc]] [[wd]] [[we]] [[wf]] [[wg]] [[wh]] [[wi]] [[wj]] [[wk]] [[wl]] [[wm]] [[wn]] [[wo]] [[wp]] [[wq]] [[wr]] [[ws]] [[wt]] [[wu]] [[wv]] [[ww]] [[wx]] [[wy]] [[wz]]</center>
[[als:W]]
[[arc:W]]
[[az:W]]
[[ca:W]]
[[co:W]]
[[cs:W]]
[[da:W]]
[[de:W]]
[[el:W]]
[[en:W]]
[[eo:W]]
[[es:W]]
[[eu:W]]
[[fi:W]]
[[fr:W (lettre)]]
[[gd:W]]
[[gl:W]]
[[he:W]]
[[hr:W]]
[[hu:W]]
[[id:W]]
[[ilo:W]]
[[it:W]]
[[ja:W]]
[[ko:W]]
[[kw:W]]
[[la:W]]
[[nl:W (letter)]]
[[nn:W]]
[[no:W]]
[[pl:W]]
[[pt:W]]
[[ro:W]]
[[ru:W (латиница)]]
[[simple:W]]
[[sl:W]]
[[sv:W]]
[[tl:W]]
[[tr:W]]
[[vi:W]]
[[zh:W]]
X
621
6163
2006-12-13T23:51:11Z
Robbot
23
robot Adding: ar, arc, az, et, eu, gd, he, hu, ilo, it, ko, kw, nn, no, ru, th, tl, tr Removing: af, sn Modifying: fr, nl, pl
[[Image:Latin_alphabet_Xx.png|right|X]]
:ar:
:el: ξι (Ξ ξ)
:he:
:hi:
:hy:
:ik:
:ka:
:ko:
:ml:
:mn:
:ta:
:th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[xa]] [[xb]] [[xc]] [[xd]] [[xe]] [[xf]] [[xg]] [[xh]] [[xi]] [[xj]] [[xk]] [[xl]] [[xm]] [[xn]] [[xo]] [[xp]] [[xq]] [[xr]] [[xs]] [[xt]] [[xu]] [[xv]] [[xw]] [[xx]] [[xy]] [[xz]]</center>
[[als:X]]
[[ar:X]]
[[arc:X]]
[[az:X]]
[[ca:X]]
[[cs:X]]
[[da:X]]
[[de:X]]
[[el:X]]
[[en:X]]
[[eo:X]]
[[es:X]]
[[et:X]]
[[eu:X]]
[[fi:X]]
[[fr:X (lettre)]]
[[gd:X]]
[[gl:X]]
[[he:X]]
[[hu:X]]
[[id:X]]
[[ilo:X]]
[[it:X]]
[[ja:X]]
[[ko:X]]
[[kw:X]]
[[la:X]]
[[nl:X (letter)]]
[[nn:X]]
[[no:X]]
[[pl:X (litera)]]
[[pt:X]]
[[ro:X]]
[[ru:X (латиница)]]
[[simple:X]]
[[sl:X]]
[[sv:X]]
[[th:X]]
[[tl:X]]
[[tr:X]]
[[vi:X]]
[[zh:X]]
Y
622
6161
2006-12-13T23:22:27Z
Robbot
23
robot Adding: arc, az, co, et, eu, gd, he, hr, hu, id, ilo, ko, kw, ru, sq, tl, tr Removing: af, sn, sr Modifying: fr, nl
[[Image:Latin_alphabet_Yy.png|right|Y]]
:ar:
:el: υψιλον (Υ υ)
:he:
:hi:
:hy:
:ik:
:ka:
:ko:
:ml:
:mn:
:ta:
:th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[ya]] [[yb]] [[yc]] [[yd]] [[ye]] [[yf]] [[yg]] [[yh]] [[yi]] [[yj]] [[yk]] [[yl]] [[ym]] [[yn]] [[yo]] [[yp]] [[yq]] [[yr]] [[ys]] [[yt]] [[yu]] [[yv]] [[yw]] [[yx]] [[yy]] [[yz]]</center>
[[als:Y]]
[[arc:Y]]
[[az:Y]]
[[ca:Y]]
[[co:Y]]
[[cs:Y]]
[[da:Y]]
[[de:Y]]
[[el:Y]]
[[en:Y]]
[[eo:Y]]
[[es:Y]]
[[et:Y]]
[[eu:Y]]
[[fi:Y]]
[[fr:Y (lettre)]]
[[gd:Y]]
[[gl:Y]]
[[he:Y]]
[[hr:Y]]
[[hu:Y]]
[[id:Y]]
[[ilo:Y]]
[[it:Y]]
[[ja:Y]]
[[ko:Y]]
[[kw:Y]]
[[la:Y]]
[[nl:Y (letter)]]
[[nn:Y]]
[[no:Y]]
[[pl:Y]]
[[pt:Y]]
[[ro:Y]]
[[ru:Y (латиница)]]
[[simple:Y]]
[[sl:Y]]
[[sq:Y]]
[[sv:Y]]
[[tl:Y]]
[[tr:Y]]
[[vi:Y]]
[[zh:Y]]
Z
623
6164
2006-12-14T01:08:54Z
Robbot
23
robot Adding: arc, co, eu, fur, gd, he, hr, hu, id, ilo, ko, kw, ru, sq, th, tl, tr Removing: af Modifying: fr, nl, pt
[[Image:Latin_alphabet_Zz.png|right|Z]]
* ar:
* el: ζήτα (Ζ; ζ)
* he:
* hi:
* hy:
* ik:
* ka:
* ko:
* ml:
* mn:
* ta:
* th:
{{Ab-Yoruba}}
<center>[[za]] [[zb]] [[zc]] [[zd]] [[ze]] [[zf]] [[zg]] [[zh]] [[zi]] [[zj]] [[zk]] [[zl]] [[zm]] [[zn]] [[zo]] [[zp]] [[zq]] [[zr]] [[zs]] [[zt]] [[zu]] [[zv]] [[zw]] [[zx]] [[zy]] [[zz]]</center>
[[als:Z]]
[[arc:Z]]
[[bs:Z]]
[[ca:Z]]
[[co:Z]]
[[cs:Z]]
[[da:Z]]
[[de:Z]]
[[el:Z]]
[[en:Z]]
[[eo:Z]]
[[es:Z]]
[[eu:Z]]
[[fi:Z]]
[[fr:Z (lettre)]]
[[fur:Z]]
[[gd:Z]]
[[gl:Z]]
[[he:Z]]
[[hr:Z]]
[[hu:Z]]
[[id:Z]]
[[ilo:Z]]
[[it:Z]]
[[ja:Z]]
[[ko:Z]]
[[kw:Z]]
[[la:Z]]
[[nl:Z (letter)]]
[[nn:Z]]
[[no:Z]]
[[pl:Z]]
[[pt:Z (letra)]]
[[ro:Z]]
[[ru:Z (латиница)]]
[[simple:Z]]
[[sl:Z]]
[[sq:Z]]
[[sv:Z]]
[[th:Z]]
[[tl:Z]]
[[tr:Z (harf)]]
[[vi:Z]]
[[zh:Z]]
Wikipedia:General disclaimer
624
3272
2004-04-23T12:14:54Z
Angela
3
remove spam
'''General disclaimer''' - [[Wikipedia:Risk disclaimer|Use Wikipedia at your own risk!]] - [[Wikipedia:Medical disclaimer|Wikipedia does not give medical advice]] - [[Wikipedia:Legal disclaimer|Wikipedia does not give legal opinions]] - [[Wikipedia:Content disclaimer|Wikipedia contains spoilers and content you may find objectionable]]
<center><font face="Arial" size="+2"><b>
W<small>IKIPEDIA</small> M<small>AKES</small> N<small>O</small> G<small>UARANTEE</small> O<small>F</small> V<small>ALIDITY</small>
</b></font></center>
'''Wikipedia''' is an online open-content encyclopedia, that is, a voluntary association of individuals and groups who are developing a common resource of human knowledge. Its structure allows any individual with an Internet connection and World Wide Web browser to alter the content found here. Therefore, please be advised that nothing found here has necessarily been reviewed by professionals who are knowledgeable in the particular areas of expertise necessary to provide you with complete, accurate or reliable information about any subject in ''Wikipedia''.
That's not to say that you won't find much valuable and accurate information at ''Wikipedia'', however please be advised that '''''Wikipedia'' CANNOT guarantee, in any way whatsoever, the validity of the information found here.''' It may recently have been changed, vandalized or altered by someone whose opinion does not correspond with the state of knowledge in the particular area you are interested in learning about. We are working on ways to select and approve more trustable versions of articles, but still without warranty. The closest thing to this that currently exists is the [[Wikipedia:Featured articles]] process, but even the articles listed there may have been mercilessly edited shortly before you view them.
::'''None of the authors, contributors, sponsors, administrators, sysops, or anyone else connected with ''Wikipedia'' in any way whatsoever can be responsible for the appearance of any inaccurate or libelous information or your use of the information contained in or linked from these web pages.'''
Please make sure that you understand that the information provided here is being provided free and gratuitously, and that no kind of agreement or contract is created between you and the owners or users of this site, the owners of the servers upon which it is housed, the individual ''Wikipedia'' contributors, any project administrators, sysops or anyone else who is in ''any way connected'' with this project or sister projects subject to your claims against them directly. You are being granted a limited license to copy anything from this site; it does not create or imply any contractual or extracontractual liability on the part of ''Wikipedia'' or any of its agents, members, organizers or other users.
Any of the trademarks, service marks, collective marks, design rights, personality rights or similar rights that are mentioned, used or cited in the articles of the Wikipedia encyclopedia are the property of their respective owners. Their use here does not imply that you may use them for any other purpose other than for the same or a similar informational use as contemplated by the original authors of these Wikipedia articles under the GFDL licensing scheme. Unless otherwise stated Wikipedia and Wikimedia sites are neither endorsed nor affiliated with any of the holders of any such rights and as such Wikipedia can not grant any rights to use any otherwise protected materials. ''Your use of any such or similar incorporeal property is at your own risk.''
Please note that that the information found here may be in violation of the laws of the country or jurisdiction from where you are viewing this information. ''Wikipedia'' does not encourage the violation of any laws, but as this information is stored on a server in the State of [[Florida]] in the [[United States of America]], it is being maintained in reference to the protections afforded to all under the [[United States Constitution]]'s [[First Amendment]] and under the principles of the [[Universal Declaration of Human Rights]] of the [[United Nations]]. The laws in your country may not recognize as broad a protection of free speech as the laws of the United States or the principles under the UN Charter, and as such, ''Wikipedia'' cannot be responsible for any potential violations of such laws should you link to this domain or use any of the information contained herein in anyway whatsoever.
:'''<big>If you need specific advice (for example, medical, legal, financial, or risk management) please seek a professional who is licensed or knowledgable in that area.</big>''' Read [[Wikipedia:Risk disclaimer]], [[Wikipedia:Medical disclaimer]], and [[Wikipedia:Legal disclaimer]] for specific disclaimers.
:'''<big>Wikipedia is not uniformly peer reviewed; while readers may correct errors or remove erroneous suggestions they have no legal duty to do so and thus all information read here is without any implied warranty of fitness for any purpose or use whatsoever.</big>'''
'''No consequential damages can be sought against ''Wikipedia''''', as it is a voluntary association of individuals developed freely to create various open source online educational, cultural and informational resources. '''This information is being given to you gratuitously''' and there is '''no agreement or understanding between you and ''Wikipedia''''' regarding your use or modification of this information beyond the [[GNU Free Documentation License]] neither is anyone at ''Wikipedia'' responsible should someone change, edit, modify or remove any information that you may post on ''Wikipedia'' or any of its associated projects.
Thank you for spending the time to read this page, and please enjoy your experience at ''Wikipedia''.
<!--Remain seated until the aircraft stops moving and the seat-belt light goes off. ;-) ha, ha! NO SMOKING IN THE TERMINAL BUILDING...Do not adjust your television set, YOU ARE NOW ENTERING THE TWILIGHT ZONE -->
[[en:Wikipedia:General_disclaimer]]
[[ca:Viquipèdia:Avís legal]]
[[da:Wikipedia:Generelle forbehold]]
[[hu:Wikip%C3%A9dia:Jogi_nyilatkozat]]
[[no:Wikipedia:Generelle forbehold]]
[[pl:Wikipedia:Zrzeczenie się odpowiedzialności]]
[[sv:Wikipedia:Allmänt förbehåll]]
[[zh:Wikipedia:%E5%85%8D%E8%B4%A3%E5%A3%B0%E6%98%8E]]
Wikipedia:Bug reports
625
3273
2004-04-24T05:21:32Z
Angela
3
remove spam
Talk:Main Page
626
5453
2006-09-27T09:52:14Z
Mark Dingemanse
31
m
To native speakers of Yoruba reading this: please consider contributing to this version of Wikipedia!
Current events
627
6557
2006-12-21T07:00:56Z
Loadewole
101
[[Iroyin lori ohun ti o n lo]]
'''Current events''':
E ku dede iwo yi o eyin eyan mi. Emi gege bi omo yoruba ti a bi ti a si ko ni ilana baba wa oduduwa, ni ki n fi ohun mi sile si oro ti a n so yii. E je ki a fowosowopo lati gbe ede yoruba Laruge.
Emi omo yin: Okebukola Oluseyi lati Ipinle Eko ni Nigeria.
E le ke si mi bi e ba kowe si mi ni adiresi yi: oluseyi@okebukola.com
Be ke mi ti a bi fowo lati gbe je a n so yii, ni ki n fi ohun mahoji kowan.
MediaWiki:Accesskey-addsection
628
sysop
3276
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
+
MediaWiki:Accesskey-anontalk
629
sysop
3277
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
n
MediaWiki:Accesskey-anonuserpage
630
sysop
3278
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
.
MediaWiki:Accesskey-article
631
sysop
3279
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
a
MediaWiki:Accesskey-compareselectedversions
632
sysop
3280
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
v
MediaWiki:Accesskey-contributions
633
sysop
3281
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-contributions>
MediaWiki:Accesskey-currentevents
634
sysop
3282
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-currentevents>
MediaWiki:Accesskey-delete
635
sysop
3283
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
d
MediaWiki:Accesskey-edit
636
sysop
3284
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
e
MediaWiki:Accesskey-emailuser
637
sysop
3285
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-emailuser>
MediaWiki:Accesskey-help
638
sysop
3286
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-help>
MediaWiki:Accesskey-history
639
sysop
3287
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
h
MediaWiki:Accesskey-login
640
sysop
3288
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
o
MediaWiki:Accesskey-logout
641
sysop
3289
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
o
MediaWiki:Accesskey-mainpage
642
sysop
3290
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
z
MediaWiki:Accesskey-minoredit
643
sysop
3291
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
i
MediaWiki:Accesskey-move
644
sysop
3292
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
m
MediaWiki:Accesskey-mycontris
645
sysop
3293
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
y
MediaWiki:Accesskey-mytalk
646
sysop
3294
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
n
MediaWiki:Accesskey-portal
647
sysop
3295
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-portal>
MediaWiki:Accesskey-preferences
648
sysop
3296
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-preferences>
MediaWiki:Accesskey-preview
649
sysop
3297
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
p
MediaWiki:Accesskey-protect
650
sysop
3298
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
=
MediaWiki:Accesskey-randompage
651
sysop
3299
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
x
MediaWiki:Accesskey-recentchanges
652
sysop
3300
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
r
MediaWiki:Accesskey-recentchangeslinked
653
sysop
3301
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
c
MediaWiki:Accesskey-save
654
sysop
3302
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
s
MediaWiki:Accesskey-search
655
sysop
3303
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
f
MediaWiki:Accesskey-sitesupport
656
sysop
3304
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-sitesupport>
MediaWiki:Accesskey-specialpage
657
sysop
3305
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
<accesskey-specialpage>
MediaWiki:Accesskey-specialpages
658
sysop
3306
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
q
MediaWiki:Accesskey-talk
659
sysop
3307
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
t
MediaWiki:Accesskey-undelete
660
sysop
3308
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
d
MediaWiki:Accesskey-unwatch
661
sysop
3309
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
w
MediaWiki:Accesskey-upload
662
sysop
3310
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
u
MediaWiki:Accesskey-userpage
663
sysop
3311
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
.
MediaWiki:Accesskey-viewsource
664
sysop
3312
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
e
MediaWiki:Accesskey-watch
665
sysop
3313
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
w
MediaWiki:Accesskey-watchlist
666
sysop
3314
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
l
MediaWiki:Accesskey-whatlinkshere
667
sysop
3315
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
b
MediaWiki:Addsection
668
sysop
3316
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
+
MediaWiki:And
669
sysop
3317
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
and
MediaWiki:Anontalk
670
sysop
3318
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Talk for this IP
MediaWiki:Anonymous
671
sysop
4303
2005-07-29T11:23:15Z
MediaWiki default
Anonymous user(s) of {{SITENAME}}
MediaWiki:Article
672
sysop
3320
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Content page
MediaWiki:Compareselectedversions
673
sysop
3321
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Compare selected versions
MediaWiki:Confirmprotect
674
sysop
3322
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Confirm protection
MediaWiki:Confirmprotecttext
675
sysop
3323
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Do you really want to protect this page?
MediaWiki:Confirmunprotect
676
sysop
3324
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Confirm unprotection
MediaWiki:Confirmunprotecttext
677
sysop
3325
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Do you really want to unprotect this page?
MediaWiki:Copyright
678
sysop
3326
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Content is available under $1.
MediaWiki:Delete
679
sysop
3327
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Delete
MediaWiki:Edit
680
sysop
4389
2005-08-19T23:49:06Z
MediaWiki default
Edit
MediaWiki:Feedlinks
681
sysop
3329
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Feed:
MediaWiki:History short
682
sysop
3330
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
History
MediaWiki:Import
683
sysop
3331
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Import pages
MediaWiki:Importfailed
684
sysop
3332
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Import failed: $1
MediaWiki:Importhistoryconflict
685
sysop
3333
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Conflicting history revision exists (may have imported this page before)
MediaWiki:Importnotext
686
sysop
3334
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Empty or no text
MediaWiki:Importsuccess
687
sysop
3335
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Import succeeded!
MediaWiki:Importtext
688
sysop
3336
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here.
MediaWiki:Infobox alert
689
sysop
3337
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2
MediaWiki:Isbn
690
sysop
3338
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
ISBN
MediaWiki:Lastmodifiedby
691
sysop
3339
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
This page was last modified $1 by $2.
MediaWiki:Loginreqtext
692
sysop
3340
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
You must [[special:Userlogin|login]] to view other pages.
MediaWiki:Loginreqtitle
693
sysop
3341
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Login Required
MediaWiki:Mailerror
694
sysop
3342
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Error sending mail: $1
MediaWiki:Mainpagedocfooter
695
sysop
5199
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Consult the [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:Contents User's Guide] for information on using the wiki software.
== Getting started ==
* [http://www.mediawiki.org/wiki/Help:Configuration_settings Configuration settings list]
* [http://www.mediawiki.org/wiki/Help:FAQ MediaWiki FAQ]
* [http://mail.wikimedia.org/mailman/listinfo/mediawiki-announce MediaWiki release mailing list]
MediaWiki:Makesysop
696
sysop
3344
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Make a user into a sysop
MediaWiki:Math bad output
697
sysop
3345
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Can't write to or create math output directory
MediaWiki:Math bad tmpdir
698
sysop
3346
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Can't write to or create math temp directory
MediaWiki:Math notexvc
699
sysop
3347
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Missing texvc executable; please see math/README to configure.
MediaWiki:Missingimage
700
sysop
4738
2005-12-22T07:51:53Z
MediaWiki default
<b>Missing image</b><br /><i>$1</i>
MediaWiki:Move
701
sysop
3349
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Move
MediaWiki:Navigation
702
sysop
3350
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Navigation
MediaWiki:Nocreativecommons
703
sysop
3351
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Creative Commons RDF metadata disabled for this server.
MediaWiki:Nodublincore
704
sysop
3352
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Dublin Core RDF metadata disabled for this server.
MediaWiki:Notacceptable
705
sysop
3353
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The wiki server can't provide data in a format your client can read.
MediaWiki:Nstab-category
706
sysop
3354
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Category
MediaWiki:Nstab-help
707
sysop
5534
2006-10-25T21:10:17Z
MediaWiki default
98
Help page
MediaWiki:Nstab-image
708
sysop
4157
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
File
MediaWiki:Nstab-main
709
sysop
3357
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Article
MediaWiki:Nstab-media
710
sysop
4334
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
Media page
MediaWiki:Nstab-mediawiki
711
sysop
3359
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Message
MediaWiki:Nstab-special
712
sysop
3360
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Special
MediaWiki:Nstab-template
713
sysop
3361
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Template
MediaWiki:Nstab-user
714
sysop
3362
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
User page
MediaWiki:Nstab-wp
715
sysop
4335
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
Project page
MediaWiki:Othercontribs
716
sysop
3364
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Based on work by $1.
MediaWiki:Pagetitle
717
sysop
3365
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
$1 - {{SITENAME}}
MediaWiki:Perfcached
718
sysop
5217
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
The following data is cached and may not be up to date.
MediaWiki:Personaltools
719
sysop
3367
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Personal tools
MediaWiki:Portal
720
sysop
3368
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Community portal
MediaWiki:Portal-url
721
sysop
3369
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Project:Community Portal
MediaWiki:Poweredby
722
sysop
3370
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} is powered by [http://www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine.
MediaWiki:Prefs-help-userdata
723
sysop
3371
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
* <strong>Real name</strong> (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.<br />
* <strong>Email</strong> (optional): Enables people to contact you through the website without you having to reveal your
email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it.
MediaWiki:Prefs-misc
724
sysop
4164
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Misc
MediaWiki:Prefs-personal
725
sysop
4561
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
User profile
MediaWiki:Prefs-rc
726
sysop
4562
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Recent changes
MediaWiki:Protect
727
sysop
3375
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Protect
MediaWiki:Protectcomment
728
sysop
3376
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Reason for protecting
MediaWiki:Protectreason
729
sysop
3377
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(give a reason)
MediaWiki:Protectsub
730
sysop
3378
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(Protecting "$1")
MediaWiki:Proxyblocker
731
sysop
3379
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Proxy blocker
MediaWiki:Proxyblockreason
732
sysop
3380
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem.
MediaWiki:Proxyblocksuccess
733
sysop
4748
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
Done.
MediaWiki:Rfcurl
734
sysop
4343
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
http://www.ietf.org/rfc/rfc$1.txt
MediaWiki:Rights
735
sysop
3383
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Rights:
MediaWiki:Rollback short
736
sysop
3384
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Rollback
MediaWiki:Selectnewerversionfordiff
737
sysop
3385
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Select a newer version for comparison
MediaWiki:Selectolderversionfordiff
738
sysop
3386
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Select an older version for comparison
MediaWiki:Seriousxhtmlerrors
739
sysop
3387
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
There were serious xhtml markup errors detected by tidy.
MediaWiki:Set rights fail
740
sysop
3388
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
<b>User rights for "$1" could not be set. (Did you enter the name correctly?)</b>
MediaWiki:Set user rights
741
sysop
3389
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Set user rights
MediaWiki:Siteuser
742
sysop
4348
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} user $1
MediaWiki:Siteusers
743
sysop
4349
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} user(s) $1
MediaWiki:Specialpage
744
sysop
3392
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Special Page
MediaWiki:Talk
745
sysop
3393
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Discussion
MediaWiki:Talkpagetext
746
sysop
3394
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
<!-- MediaWiki:talkpagetext -->
MediaWiki:Toolbox
747
sysop
3395
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Toolbox
MediaWiki:Tooltip-addsection
748
sysop
3396
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Add a comment to this page. [alt-+]
MediaWiki:Tooltip-anontalk
749
sysop
3397
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Discussion about edits from this ip address [alt-n]
MediaWiki:Tooltip-anonuserpage
750
sysop
3398
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
The user page for the ip you're editing as [alt-.]
MediaWiki:Tooltip-article
751
sysop
3399
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
View the content page [alt-a]
MediaWiki:Tooltip-atom
752
sysop
3400
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Atom feed for this page
MediaWiki:Tooltip-compareselectedversions
753
sysop
3401
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
See the differences between the two selected versions of this page. [alt-v]
MediaWiki:Tooltip-contributions
754
sysop
3402
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
View the list of contributions of this user
MediaWiki:Tooltip-currentevents
755
sysop
3403
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Find background information on current events
MediaWiki:Tooltip-delete
756
sysop
3404
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Delete this page [alt-d]
MediaWiki:Tooltip-edit
757
sysop
3405
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
You can edit this page. Please use the preview button before saving. [alt-e]
MediaWiki:Tooltip-emailuser
758
sysop
3406
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Send a mail to this user
MediaWiki:Tooltip-help
759
sysop
3407
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
The place to find out.
MediaWiki:Tooltip-history
760
sysop
3408
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Past versions of this page, [alt-h]
MediaWiki:Tooltip-login
761
sysop
3409
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
You are encouraged to log in, it is not mandatory however. [alt-o]
MediaWiki:Tooltip-logout
762
sysop
3410
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Log out [alt-o]
MediaWiki:Tooltip-mainpage
763
sysop
3411
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Visit the Main Page [alt-z]
MediaWiki:Tooltip-minoredit
764
sysop
3412
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Mark this as a minor edit [alt-i]
MediaWiki:Tooltip-move
765
sysop
3413
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Move this page [alt-m]
MediaWiki:Tooltip-mycontris
766
sysop
3414
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
List of my contributions [alt-y]
MediaWiki:Tooltip-mytalk
767
sysop
3415
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
My talk page [alt-n]
MediaWiki:Tooltip-nomove
768
sysop
3416
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
You don't have the permissions to move this page
MediaWiki:Tooltip-portal
769
sysop
3417
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
About the project, what you can do, where to find things
MediaWiki:Tooltip-preferences
770
sysop
3418
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
My preferences
MediaWiki:Tooltip-preview
771
sysop
3419
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Preview your changes, please use this before saving! [alt-p]
MediaWiki:Tooltip-protect
772
sysop
3420
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Protect this page [alt-=]
MediaWiki:Tooltip-randompage
773
sysop
3421
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Load a random page [alt-x]
MediaWiki:Tooltip-recentchanges
774
sysop
3422
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
The list of recent changes in the wiki. [alt-r]
MediaWiki:Tooltip-recentchangeslinked
775
sysop
3423
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Recent changes in pages linking to this page [alt-c]
MediaWiki:Tooltip-rss
776
sysop
3424
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
RSS feed for this page
MediaWiki:Tooltip-save
777
sysop
3425
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Save your changes [alt-s]
MediaWiki:Tooltip-search
778
sysop
4354
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Search {{SITENAME}} [alt-f]
MediaWiki:Tooltip-sitesupport
779
sysop
3427
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Support Wikipedia
MediaWiki:Tooltip-specialpage
780
sysop
3428
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
This is a special page, you can't edit the page itself.
MediaWiki:Tooltip-specialpages
781
sysop
3429
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
List of all special pages [alt-q]
MediaWiki:Tooltip-talk
782
sysop
3430
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Discussion about the content page [alt-t]
MediaWiki:Tooltip-undelete
783
sysop
3431
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Restore $1 deleted edits to this page [alt-d]
MediaWiki:Tooltip-unwatch
784
sysop
3432
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Remove this page from your watchlist [alt-w]
MediaWiki:Tooltip-upload
785
sysop
3433
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
Upload images or media files [alt-u]
MediaWiki:Tooltip-userpage
786
sysop
3434
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
My user page [alt-.]
MediaWiki:Tooltip-viewsource
787
sysop
3435
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
This page is protected. You can view it's source. [alt-e]
MediaWiki:Tooltip-watch
788
sysop
3436
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Add this page to your watchlist [alt-w]
MediaWiki:Tooltip-watchlist
789
sysop
3437
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
The list of pages you're monitoring for changes. [alt-l]
MediaWiki:Tooltip-whatlinkshere
790
sysop
3438
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
List of all wiki pages that link here [alt-b]
MediaWiki:Undelete short
791
sysop
5262
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Undelete {{PLURAL:$1|one edit|$1 edits}}
MediaWiki:Unprotect
792
sysop
4365
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
unprotect
MediaWiki:Unprotectcomment
793
sysop
3441
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Reason for unprotecting
MediaWiki:Unprotectsub
794
sysop
3442
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
(Unprotecting "$1")
MediaWiki:Unwatch
795
sysop
3443
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Unwatch
MediaWiki:User rights set
796
sysop
3444
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
<b>User rights for "$1" updated</b>
MediaWiki:Usercssjs
797
sysop
3445
2004-06-02T11:12:14Z
MediaWiki default
'''Note:''' After saving, you have to tell your bowser to get the new version: '''Mozilla:''' click ''reload''(or ''ctrl-r''), '''IE / Opera:''' ''ctrl-f5'', '''Safari:''' ''cmd-r'', '''Konqueror''' ''ctrl-r''.
MediaWiki:Usercssjsyoucanpreview
798
sysop
3446
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
<strong>Tip:</strong> Use the 'Show preview' button to test your new CSS/JS before saving.
MediaWiki:Usercsspreview
799
sysop
3447
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
'''Remember that you are only previewing your user CSS, it has not yet been saved!'''
MediaWiki:Userjspreview
800
sysop
3448
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
'''Remember that you are only testing/previewing your user JavaScript, it has not yet been saved!'''
MediaWiki:Usermailererror
801
sysop
4938
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Mail object returned error:
MediaWiki:Watch
802
sysop
3450
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Watch
MediaWiki:Yourrealname
803
sysop
5568
2006-10-25T21:10:26Z
MediaWiki default
98
Real name *:
Template:All system messages
804
3452
2004-06-02T11:13:37Z
MediaWiki default
{{int:allmessagestext}}
<table border=1 width=100%><tr><td>
'''Name'''
</td><td>
'''Default text'''
</td><td>
'''Current text'''
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2]<br>
[[MediaWiki_talk:1movedto2|Talk]]
</td><td>
$1 moved to $2
</td><td>
{{int:1movedto2}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about]<br>
[[MediaWiki_talk:About|Talk]]
</td><td>
About
</td><td>
{{int:About}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Aboutpage|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:About
</td><td>
{{int:Aboutpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia]<br>
[[MediaWiki_talk:Aboutwikipedia|Talk]]
</td><td>
About Wikipedia
</td><td>
{{int:Aboutwikipedia}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-addsection&action=edit accesskey-addsection]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-addsection|Talk]]
</td><td>
+
</td><td>
{{int:Accesskey-addsection}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anontalk&action=edit accesskey-anontalk]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-anontalk|Talk]]
</td><td>
n
</td><td>
{{int:Accesskey-anontalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anonuserpage&action=edit accesskey-anonuserpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-anonuserpage|Talk]]
</td><td>
.
</td><td>
{{int:Accesskey-anonuserpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-article&action=edit accesskey-article]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-article|Talk]]
</td><td>
a
</td><td>
{{int:Accesskey-article}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-compareselectedversions&action=edit accesskey-compareselectedversions]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-compareselectedversions|Talk]]
</td><td>
v
</td><td>
{{int:Accesskey-compareselectedversions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-contributions&action=edit accesskey-contributions]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-contributions|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-contributions&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-contributions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-currentevents&action=edit accesskey-currentevents]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-currentevents|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-currentevents&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-currentevents}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-delete&action=edit accesskey-delete]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-delete|Talk]]
</td><td>
d
</td><td>
{{int:Accesskey-delete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-edit&action=edit accesskey-edit]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-edit|Talk]]
</td><td>
e
</td><td>
{{int:Accesskey-edit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-emailuser&action=edit accesskey-emailuser]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-emailuser|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-emailuser&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-emailuser}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-help&action=edit accesskey-help]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-help|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-help&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-help}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-history&action=edit accesskey-history]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-history|Talk]]
</td><td>
h
</td><td>
{{int:Accesskey-history}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-login&action=edit accesskey-login]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-login|Talk]]
</td><td>
o
</td><td>
{{int:Accesskey-login}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-logout&action=edit accesskey-logout]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-logout|Talk]]
</td><td>
o
</td><td>
{{int:Accesskey-logout}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mainpage&action=edit accesskey-mainpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-mainpage|Talk]]
</td><td>
z
</td><td>
{{int:Accesskey-mainpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-minoredit&action=edit accesskey-minoredit]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-minoredit|Talk]]
</td><td>
i
</td><td>
{{int:Accesskey-minoredit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-move&action=edit accesskey-move]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-move|Talk]]
</td><td>
m
</td><td>
{{int:Accesskey-move}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mycontris&action=edit accesskey-mycontris]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-mycontris|Talk]]
</td><td>
y
</td><td>
{{int:Accesskey-mycontris}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mytalk&action=edit accesskey-mytalk]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-mytalk|Talk]]
</td><td>
n
</td><td>
{{int:Accesskey-mytalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-portal&action=edit accesskey-portal]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-portal|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-portal&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-portal}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preferences&action=edit accesskey-preferences]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-preferences|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-preferences&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-preferences}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preview&action=edit accesskey-preview]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-preview|Talk]]
</td><td>
p
</td><td>
{{int:Accesskey-preview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-protect&action=edit accesskey-protect]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-protect|Talk]]
</td><td>
=
</td><td>
{{int:Accesskey-protect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-randompage&action=edit accesskey-randompage]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-randompage|Talk]]
</td><td>
x
</td><td>
{{int:Accesskey-randompage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchanges&action=edit accesskey-recentchanges]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchanges|Talk]]
</td><td>
r
</td><td>
{{int:Accesskey-recentchanges}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchangeslinked&action=edit accesskey-recentchangeslinked]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchangeslinked|Talk]]
</td><td>
c
</td><td>
{{int:Accesskey-recentchangeslinked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-save&action=edit accesskey-save]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-save|Talk]]
</td><td>
s
</td><td>
{{int:Accesskey-save}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-search&action=edit accesskey-search]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-search|Talk]]
</td><td>
f
</td><td>
{{int:Accesskey-search}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-sitesupport&action=edit accesskey-sitesupport]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-sitesupport|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-sitesupport&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-sitesupport}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpage&action=edit accesskey-specialpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpage|Talk]]
</td><td>
&lt;accesskey-specialpage&gt;
</td><td>
{{int:Accesskey-specialpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpages&action=edit accesskey-specialpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpages|Talk]]
</td><td>
q
</td><td>
{{int:Accesskey-specialpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-talk&action=edit accesskey-talk]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-talk|Talk]]
</td><td>
t
</td><td>
{{int:Accesskey-talk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-undelete&action=edit accesskey-undelete]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-undelete|Talk]]
</td><td>
d
</td><td>
{{int:Accesskey-undelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-unwatch&action=edit accesskey-unwatch]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-unwatch|Talk]]
</td><td>
w
</td><td>
{{int:Accesskey-unwatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-upload&action=edit accesskey-upload]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-upload|Talk]]
</td><td>
u
</td><td>
{{int:Accesskey-upload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-userpage&action=edit accesskey-userpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-userpage|Talk]]
</td><td>
.
</td><td>
{{int:Accesskey-userpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-viewsource&action=edit accesskey-viewsource]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-viewsource|Talk]]
</td><td>
e
</td><td>
{{int:Accesskey-viewsource}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watch&action=edit accesskey-watch]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-watch|Talk]]
</td><td>
w
</td><td>
{{int:Accesskey-watch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watchlist&action=edit accesskey-watchlist]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-watchlist|Talk]]
</td><td>
l
</td><td>
{{int:Accesskey-watchlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-whatlinkshere&action=edit accesskey-whatlinkshere]<br>
[[MediaWiki_talk:Accesskey-whatlinkshere|Talk]]
</td><td>
b
</td><td>
{{int:Accesskey-whatlinkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Accmailtext|Talk]]
</td><td>
The Password for '$1' has been sent to $2.
</td><td>
{{int:Accmailtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Accmailtitle|Talk]]
</td><td>
Password sent.
</td><td>
{{int:Accmailtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete]<br>
[[MediaWiki_talk:Actioncomplete|Talk]]
</td><td>
Action complete
</td><td>
{{int:Actioncomplete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch]<br>
[[MediaWiki_talk:Addedwatch|Talk]]
</td><td>
Added to watchlist
</td><td>
{{int:Addedwatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Addedwatchtext|Talk]]
</td><td>
The page "$1" has been added to your [[Special:Watchlist|watchlist]].
Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there,
and the page will appear '''bolded''' in the [[Special:Recentchanges|list of recent changes]] to
make it easier to pick out.
<p>If you want to remove the page from your watchlist later, click "Stop watching" in the sidebar.
</td><td>
{{int:Addedwatchtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addsection&action=edit addsection]<br>
[[MediaWiki_talk:Addsection|Talk]]
</td><td>
+
</td><td>
{{int:Addsection}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators]<br>
[[MediaWiki_talk:Administrators|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:Administrators
</td><td>
{{int:Administrators}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation]<br>
[[MediaWiki_talk:Affirmation|Talk]]
</td><td>
I affirm that the copyright holder of this file
agrees to license it under the terms of the $1.
</td><td>
{{int:Affirmation}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all]<br>
[[MediaWiki_talk:All|Talk]]
</td><td>
all
</td><td>
{{int:All}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages]<br>
[[MediaWiki_talk:Allmessages|Talk]]
</td><td>
All system messages
</td><td>
{{int:Allmessages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext]<br>
[[MediaWiki_talk:Allmessagestext|Talk]]
</td><td>
This is a list of all system messages available in the MediaWiki: namespace.
</td><td>
{{int:Allmessagestext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Allpages|Talk]]
</td><td>
All pages
</td><td>
{{int:Allpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline]<br>
[[MediaWiki_talk:Alphaindexline|Talk]]
</td><td>
$1 to $2
</td><td>
{{int:Alphaindexline}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin]<br>
[[MediaWiki_talk:Alreadyloggedin|Talk]]
</td><td>
<font color=red><b>User $1, you are already logged in!</b></font><br />
</td><td>
{{int:Alreadyloggedin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled]<br>
[[MediaWiki_talk:Alreadyrolled|Talk]]
</td><td>
Cannot rollback last edit of [[$1]]
by [[User:$2|$2]] ([[User talk:$2|Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already.
Last edit was by [[User:$3|$3]] ([[User talk:$3|Talk]]).
</td><td>
{{int:Alreadyrolled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Ancientpages|Talk]]
</td><td>
Oldest pages
</td><td>
{{int:Ancientpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:And&action=edit and]<br>
[[MediaWiki_talk:And|Talk]]
</td><td>
and
</td><td>
{{int:And}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalk&action=edit anontalk]<br>
[[MediaWiki_talk:Anontalk|Talk]]
</td><td>
Talk for this IP
</td><td>
{{int:Anontalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Anontalkpagetext|Talk]]
</td><td>
----''This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical [[IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please [[Special:Userlogin|create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.''
</td><td>
{{int:Anontalkpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anonymous&action=edit anonymous]<br>
[[MediaWiki_talk:Anonymous|Talk]]
</td><td>
Anonymous user(s) of Wikipedia
</td><td>
{{int:Anonymous}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Article&action=edit article]<br>
[[MediaWiki_talk:Article|Talk]]
</td><td>
Content page
</td><td>
{{int:Article}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists]<br>
[[MediaWiki_talk:Articleexists|Talk]]
</td><td>
A page of that name already exists, or the
name you have chosen is not valid.
Please choose another name.
</td><td>
{{int:Articleexists}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage]<br>
[[MediaWiki_talk:Articlepage|Talk]]
</td><td>
View content page
</td><td>
{{int:Articlepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql]<br>
[[MediaWiki_talk:Asksql|Talk]]
</td><td>
SQL query
</td><td>
{{int:Asksql}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext]<br>
[[MediaWiki_talk:Asksqltext|Talk]]
</td><td>
Use the form below to make a direct query of the
database.
Use single quotes ('like this') to delimit string literals.
This can often add considerable load to the server, so please use
this function sparingly.
</td><td>
{{int:Asksqltext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker]<br>
[[MediaWiki_talk:Autoblocker|Talk]]
</td><td>
Autoblocked because you share an IP address with "$1". Reason "$2".
</td><td>
{{int:Autoblocker}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Badarticleerror|Talk]]
</td><td>
This action cannot be performed on this page.
</td><td>
{{int:Badarticleerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename]<br>
[[MediaWiki_talk:Badfilename|Talk]]
</td><td>
Image name has been changed to "$1".
</td><td>
{{int:Badfilename}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype]<br>
[[MediaWiki_talk:Badfiletype|Talk]]
</td><td>
".$1" is not a recommended image file format.
</td><td>
{{int:Badfiletype}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress]<br>
[[MediaWiki_talk:Badipaddress|Talk]]
</td><td>
Invalid IP address
</td><td>
{{int:Badipaddress}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery]<br>
[[MediaWiki_talk:Badquery|Talk]]
</td><td>
Badly formed search query
</td><td>
{{int:Badquery}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext]<br>
[[MediaWiki_talk:Badquerytext|Talk]]
</td><td>
We could not process your query.
This is probably because you have attempted to search for a
word fewer than three letters long, which is not yet supported.
It could also be that you have mistyped the expression, for
example "fish and and scales".
Please try another query.
</td><td>
{{int:Badquerytext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype]<br>
[[MediaWiki_talk:Badretype|Talk]]
</td><td>
The passwords you entered do not match.
</td><td>
{{int:Badretype}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Badtitle|Talk]]
</td><td>
Bad title
</td><td>
{{int:Badtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext]<br>
[[MediaWiki_talk:Badtitletext|Talk]]
</td><td>
The requested page title was invalid, empty, or
an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title.
</td><td>
{{int:Badtitletext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace]<br>
[[MediaWiki_talk:Blanknamespace|Talk]]
</td><td>
(Main)
</td><td>
{{int:Blanknamespace}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Blockedtext|Talk]]
</td><td>
Your user name or IP address has been blocked by $1.
The reason given is this:<br />''$2''<p>You may contact $1 or one of the other
[[Wikipedia:Administrators|administrators]] to discuss the block.
Note that you may not use the "email this user" feature unless you have a valid email address registered in your [[Special:Preferences|user preferences]].
Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make.
</td><td>
{{int:Blockedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Blockedtitle|Talk]]
</td><td>
User is blocked
</td><td>
{{int:Blockedtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip]<br>
[[MediaWiki_talk:Blockip|Talk]]
</td><td>
Block user
</td><td>
{{int:Blockip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub]<br>
[[MediaWiki_talk:Blockipsuccesssub|Talk]]
</td><td>
Block succeeded
</td><td>
{{int:Blockipsuccesssub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Blockipsuccesstext|Talk]]
</td><td>
"$1" has been blocked.
<br />See [[Special:Ipblocklist|IP block list]] to review blocks.
</td><td>
{{int:Blockipsuccesstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext]<br>
[[MediaWiki_talk:Blockiptext|Talk]]
</td><td>
Use the form below to block write access
from a specific IP address or username.
This should be done only only to prevent vandalism, and in
accordance with [[Wikipedia:Policy|policy]].
Fill in a specific reason below (for example, citing particular
pages that were vandalized).
</td><td>
{{int:Blockiptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink]<br>
[[MediaWiki_talk:Blocklink|Talk]]
</td><td>
block
</td><td>
{{int:Blocklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline]<br>
[[MediaWiki_talk:Blocklistline|Talk]]
</td><td>
$1, $2 blocked $3 (expires $4)
</td><td>
{{int:Blocklistline}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry]<br>
[[MediaWiki_talk:Blocklogentry|Talk]]
</td><td>
blocked "$1" with an expiry time of $2
</td><td>
{{int:Blocklogentry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Blocklogpage|Talk]]
</td><td>
Block_log
</td><td>
{{int:Blocklogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Blocklogtext|Talk]]
</td><td>
This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically
blocked IP addresses are not be listed. See the [[Special:Ipblocklist|IP block list]] for
the list of currently operational bans and blocks.
</td><td>
{{int:Blocklogtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Bold_sample|Talk]]
</td><td>
Bold text
</td><td>
{{int:Bold_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Bold_tip|Talk]]
</td><td>
Bold text
</td><td>
{{int:Bold_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources]<br>
[[MediaWiki_talk:Booksources|Talk]]
</td><td>
Book sources
</td><td>
{{int:Booksources}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Booksourcetext|Talk]]
</td><td>
Below is a list of links to other sites that
sell new and used books, and may also have further information
about books you are looking for.Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and
this list should not be construed as an endorsement.
</td><td>
{{int:Booksourcetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects]<br>
[[MediaWiki_talk:Brokenredirects|Talk]]
</td><td>
Broken Redirects
</td><td>
{{int:Brokenredirects}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Brokenredirectstext|Talk]]
</td><td>
The following redirects link to a non-existing pages.
</td><td>
{{int:Brokenredirectstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports]<br>
[[MediaWiki_talk:Bugreports|Talk]]
</td><td>
Bug reports
</td><td>
{{int:Bugreports}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage]<br>
[[MediaWiki_talk:Bugreportspage|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:Bug_reports
</td><td>
{{int:Bugreportspage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog]<br>
[[MediaWiki_talk:Bureaucratlog|Talk]]
</td><td>
Bureaucrat_log
</td><td>
{{int:Bureaucratlog}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry]<br>
[[MediaWiki_talk:Bureaucratlogentry|Talk]]
</td><td>
Rights for user "$1" set "$2"
</td><td>
{{int:Bureaucratlogentry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext]<br>
[[MediaWiki_talk:Bureaucrattext|Talk]]
</td><td>
The action you have requested can only be
performed by sysops with "bureaucrat" status.
</td><td>
{{int:Bureaucrattext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Bureaucrattitle|Talk]]
</td><td>
Bureaucrat access required
</td><td>
{{int:Bureaucrattitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate]<br>
[[MediaWiki_talk:Bydate|Talk]]
</td><td>
by date
</td><td>
{{int:Bydate}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname]<br>
[[MediaWiki_talk:Byname|Talk]]
</td><td>
by name
</td><td>
{{int:Byname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize]<br>
[[MediaWiki_talk:Bysize|Talk]]
</td><td>
by size
</td><td>
{{int:Bysize}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror]<br>
[[MediaWiki_talk:Cachederror|Talk]]
</td><td>
The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date.
</td><td>
{{int:Cachederror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel]<br>
[[MediaWiki_talk:Cancel|Talk]]
</td><td>
Cancel
</td><td>
{{int:Cancel}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete]<br>
[[MediaWiki_talk:Cannotdelete|Talk]]
</td><td>
Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.)
</td><td>
{{int:Cannotdelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback]<br>
[[MediaWiki_talk:Cantrollback|Talk]]
</td><td>
Cannot revert edit; last contributor is only author of this page.
</td><td>
{{int:Cantrollback}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories]<br>
[[MediaWiki_talk:Categories|Talk]]
</td><td>
Categories
</td><td>
{{int:Categories}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category]<br>
[[MediaWiki_talk:Category|Talk]]
</td><td>
category
</td><td>
{{int:Category}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header]<br>
[[MediaWiki_talk:Category_header|Talk]]
</td><td>
Articles in category "$1"
</td><td>
{{int:Category_header}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword]<br>
[[MediaWiki_talk:Changepassword|Talk]]
</td><td>
Change password
</td><td>
{{int:Changepassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes]<br>
[[MediaWiki_talk:Changes|Talk]]
</td><td>
changes
</td><td>
{{int:Changes}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns]<br>
[[MediaWiki_talk:Columns|Talk]]
</td><td>
Columns
</td><td>
{{int:Columns}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit]<br>
[[MediaWiki_talk:Commentedit|Talk]]
</td><td>
(comment)
</td><td>
{{int:Commentedit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Compareselectedversions&action=edit compareselectedversions]<br>
[[MediaWiki_talk:Compareselectedversions|Talk]]
</td><td>
Compare selected versions
</td><td>
{{int:Compareselectedversions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirm|Talk]]
</td><td>
Confirm
</td><td>
{{int:Confirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirmcheck|Talk]]
</td><td>
Yes, I really want to delete this.
</td><td>
{{int:Confirmcheck}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirmdelete|Talk]]
</td><td>
Confirm delete
</td><td>
{{int:Confirmdelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirmdeletetext|Talk]]
</td><td>
You are about to permanently delete a page
or image along with all of its history from the database.
Please confirm that you intend to do this, that you understand the
consequences, and that you are doing this in accordance with
[[Wikipedia:Policy]].
</td><td>
{{int:Confirmdeletetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotect&action=edit confirmprotect]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirmprotect|Talk]]
</td><td>
Confirm protection
</td><td>
{{int:Confirmprotect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotecttext&action=edit confirmprotecttext]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirmprotecttext|Talk]]
</td><td>
Do you really want to protect this page?
</td><td>
{{int:Confirmprotecttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotect&action=edit confirmunprotect]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirmunprotect|Talk]]
</td><td>
Confirm unprotection
</td><td>
{{int:Confirmunprotect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotecttext&action=edit confirmunprotecttext]<br>
[[MediaWiki_talk:Confirmunprotecttext|Talk]]
</td><td>
Do you really want to unprotect this page?
</td><td>
{{int:Confirmunprotecttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars]<br>
[[MediaWiki_talk:Contextchars|Talk]]
</td><td>
Characters of context per line
</td><td>
{{int:Contextchars}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines]<br>
[[MediaWiki_talk:Contextlines|Talk]]
</td><td>
Lines to show per hit
</td><td>
{{int:Contextlines}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink]<br>
[[MediaWiki_talk:Contribslink|Talk]]
</td><td>
contribs
</td><td>
{{int:Contribslink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Contribsub|Talk]]
</td><td>
For $1
</td><td>
{{int:Contribsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions]<br>
[[MediaWiki_talk:Contributions|Talk]]
</td><td>
User contributions
</td><td>
{{int:Contributions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyright&action=edit copyright]<br>
[[MediaWiki_talk:Copyright|Talk]]
</td><td>
Content is available under $1.
</td><td>
{{int:Copyright}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Copyrightpage|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:Copyrights
</td><td>
{{int:Copyrightpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename]<br>
[[MediaWiki_talk:Copyrightpagename|Talk]]
</td><td>
Wikipedia copyright
</td><td>
{{int:Copyrightpagename}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning]<br>
[[MediaWiki_talk:Copyrightwarning|Talk]]
</td><td>
Please note that all contributions to Wikipedia are
considered to be released under the GNU Free Documentation License
(see $1 for details).
If you don't want your writing to be edited mercilessly and redistributed
at will, then don't submit it here.<br />
You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a
public domain or similar free resource.
<strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong>
</td><td>
{{int:Copyrightwarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove]<br>
[[MediaWiki_talk:Couldntremove|Talk]]
</td><td>
Couldn't remove item '$1'...
</td><td>
{{int:Couldntremove}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount]<br>
[[MediaWiki_talk:Createaccount|Talk]]
</td><td>
Create new account
</td><td>
{{int:Createaccount}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail]<br>
[[MediaWiki_talk:Createaccountmail|Talk]]
</td><td>
by email
</td><td>
{{int:Createaccountmail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur]<br>
[[MediaWiki_talk:Cur|Talk]]
</td><td>
cur
</td><td>
{{int:Cur}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents]<br>
[[MediaWiki_talk:Currentevents|Talk]]
</td><td>
Current events
</td><td>
{{int:Currentevents}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev]<br>
[[MediaWiki_talk:Currentrev|Talk]]
</td><td>
Current revision
</td><td>
{{int:Currentrev}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Databaseerror|Talk]]
</td><td>
Database error
</td><td>
{{int:Databaseerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat]<br>
[[MediaWiki_talk:Dateformat|Talk]]
</td><td>
Date format
</td><td>
{{int:Dateformat}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext]<br>
[[MediaWiki_talk:Dberrortext|Talk]]
</td><td>
A database query syntax error has occurred.
This could be because of an illegal search query (see $5),
or it may indicate a bug in the software.
The last attempted database query was:
<blockquote><tt>$1</tt></blockquote>
from within function "<tt>$2</tt>".
MySQL returned error "<tt>$3: $4</tt>".
</td><td>
{{int:Dberrortext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl]<br>
[[MediaWiki_talk:Dberrortextcl|Talk]]
</td><td>
A database query syntax error has occurred.
The last attempted database query was:
"$1"
from within function "$2".
MySQL returned error "$3: $4".
</td><td>
{{int:Dberrortextcl}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Deadendpages|Talk]]
</td><td>
Dead-end pages
</td><td>
{{int:Deadendpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug]<br>
[[MediaWiki_talk:Debug|Talk]]
</td><td>
Debug
</td><td>
{{int:Debug}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns]<br>
[[MediaWiki_talk:Defaultns|Talk]]
</td><td>
Search in these namespaces by default:
</td><td>
{{int:Defaultns}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject]<br>
[[MediaWiki_talk:Defemailsubject|Talk]]
</td><td>
Wikipedia e-mail
</td><td>
{{int:Defemailsubject}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Delete&action=edit delete]<br>
[[MediaWiki_talk:Delete|Talk]]
</td><td>
Delete
</td><td>
{{int:Delete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment]<br>
[[MediaWiki_talk:Deletecomment|Talk]]
</td><td>
Reason for deletion
</td><td>
{{int:Deletecomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Deletedarticle|Talk]]
</td><td>
deleted "$1"
</td><td>
{{int:Deletedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Deletedtext|Talk]]
</td><td>
"$1" has been deleted.
See $2 for a record of recent deletions.
</td><td>
{{int:Deletedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg]<br>
[[MediaWiki_talk:Deleteimg|Talk]]
</td><td>
del
</td><td>
{{int:Deleteimg}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage]<br>
[[MediaWiki_talk:Deletepage|Talk]]
</td><td>
Delete page
</td><td>
{{int:Deletepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub]<br>
[[MediaWiki_talk:Deletesub|Talk]]
</td><td>
(Deleting "$1")
</td><td>
{{int:Deletesub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage]<br>
[[MediaWiki_talk:Deletethispage|Talk]]
</td><td>
Delete this page
</td><td>
{{int:Deletethispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog]<br>
[[MediaWiki_talk:Deletionlog|Talk]]
</td><td>
deletion log
</td><td>
{{int:Deletionlog}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Dellogpage|Talk]]
</td><td>
Deletion_log
</td><td>
{{int:Dellogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Dellogpagetext|Talk]]
</td><td>
Below is a list of the most recent deletions.
All times shown are server time (UTC).
<ul>
</ul>
</td><td>
{{int:Dellogpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading]<br>
[[MediaWiki_talk:Developerspheading|Talk]]
</td><td>
For developer use only
</td><td>
{{int:Developerspheading}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext]<br>
[[MediaWiki_talk:Developertext|Talk]]
</td><td>
The action you have requested can only be
performed by users with "developer" status.
See $1.
</td><td>
{{int:Developertext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Developertitle|Talk]]
</td><td>
Developer access required
</td><td>
{{int:Developertitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff]<br>
[[MediaWiki_talk:Diff|Talk]]
</td><td>
diff
</td><td>
{{int:Diff}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference]<br>
[[MediaWiki_talk:Difference|Talk]]
</td><td>
(Difference between revisions)
</td><td>
{{int:Difference}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations]<br>
[[MediaWiki_talk:Disambiguations|Talk]]
</td><td>
Disambiguation pages
</td><td>
{{int:Disambiguations}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage]<br>
[[MediaWiki_talk:Disambiguationspage|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:Links_to_disambiguating_pages
</td><td>
{{int:Disambiguationspage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Disambiguationstext|Talk]]
</td><td>
The following pages link to a <i>disambiguation page</i>. They should link to the appropriate topic instead.<br />A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.<br />Links from other namespaces are <i>not</i> listed here.
</td><td>
{{int:Disambiguationstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Disclaimerpage|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:General_disclaimer
</td><td>
{{int:Disclaimerpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers]<br>
[[MediaWiki_talk:Disclaimers|Talk]]
</td><td>
Disclaimers
</td><td>
{{int:Disclaimers}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects]<br>
[[MediaWiki_talk:Doubleredirects|Talk]]
</td><td>
Double Redirects
</td><td>
{{int:Doubleredirects}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Doubleredirectstext|Talk]]
</td><td>
<b>Attention:</b> This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.<br />
Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the "real" target page, which the first redirect should point to.
</td><td>
{{int:Doubleredirectstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edit&action=edit edit]<br>
[[MediaWiki_talk:Edit|Talk]]
</td><td>
Edit
</td><td>
{{int:Edit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment]<br>
[[MediaWiki_talk:Editcomment|Talk]]
</td><td>
The edit comment was: "<i>$1</i>".
</td><td>
{{int:Editcomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict]<br>
[[MediaWiki_talk:Editconflict|Talk]]
</td><td>
Edit conflict: $1
</td><td>
{{int:Editconflict}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent]<br>
[[MediaWiki_talk:Editcurrent|Talk]]
</td><td>
Edit the current version of this page
</td><td>
{{int:Editcurrent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp]<br>
[[MediaWiki_talk:Edithelp|Talk]]
</td><td>
Editing help
</td><td>
{{int:Edithelp}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage]<br>
[[MediaWiki_talk:Edithelppage|Talk]]
</td><td>
Help:Editing
</td><td>
{{int:Edithelppage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing]<br>
[[MediaWiki_talk:Editing|Talk]]
</td><td>
Editing $1
</td><td>
{{int:Editing}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold]<br>
[[MediaWiki_talk:Editingold|Talk]]
</td><td>
<strong>WARNING: You are editing an out-of-date
revision of this page.
If you save it, any changes made since this revision will be lost.</strong>
</td><td>
{{int:Editingold}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection]<br>
[[MediaWiki_talk:Editsection|Talk]]
</td><td>
edit
</td><td>
{{int:Editsection}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage]<br>
[[MediaWiki_talk:Editthispage|Talk]]
</td><td>
Edit this page
</td><td>
{{int:Editthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailflag|Talk]]
</td><td>
Disable e-mail from other users
</td><td>
{{int:Emailflag}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailforlost|Talk]]
</td><td>
Fields marked with a star (*) are optional. Storing an email address enables people to contact you through the website without you having to reveal your
email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it.<br /><br />Your real name, if you choose to provide it, will be used for giving you attribution for your work.
</td><td>
{{int:Emailforlost}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailfrom|Talk]]
</td><td>
From
</td><td>
{{int:Emailfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailmessage|Talk]]
</td><td>
Message
</td><td>
{{int:Emailmessage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailpage|Talk]]
</td><td>
E-mail user
</td><td>
{{int:Emailpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailpagetext|Talk]]
</td><td>
If this user has entered a valid e-mail address in
his or her user preferences, the form below will send a single message.
The e-mail address you entered in your user preferences will appear
as the "From" address of the mail, so the recipient will be able
to reply.
</td><td>
{{int:Emailpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailsend|Talk]]
</td><td>
Send
</td><td>
{{int:Emailsend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailsent|Talk]]
</td><td>
E-mail sent
</td><td>
{{int:Emailsent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailsenttext|Talk]]
</td><td>
Your e-mail message has been sent.
</td><td>
{{int:Emailsenttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailsubject|Talk]]
</td><td>
Subject
</td><td>
{{int:Emailsubject}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailto|Talk]]
</td><td>
To
</td><td>
{{int:Emailto}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser]<br>
[[MediaWiki_talk:Emailuser|Talk]]
</td><td>
E-mail this user
</td><td>
{{int:Emailuser}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason]<br>
[[MediaWiki_talk:Enterlockreason|Talk]]
</td><td>
Enter a reason for the lock, including an estimate
of when the lock will be released
</td><td>
{{int:Enterlockreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error]<br>
[[MediaWiki_talk:Error|Talk]]
</td><td>
Error
</td><td>
{{int:Error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Errorpagetitle|Talk]]
</td><td>
Error
</td><td>
{{int:Errorpagetitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank]<br>
[[MediaWiki_talk:Exbeforeblank|Talk]]
</td><td>
content before blanking was:
</td><td>
{{int:Exbeforeblank}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank]<br>
[[MediaWiki_talk:Exblank|Talk]]
</td><td>
page was empty
</td><td>
{{int:Exblank}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent]<br>
[[MediaWiki_talk:Excontent|Talk]]
</td><td>
content was:
</td><td>
{{int:Excontent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict]<br>
[[MediaWiki_talk:Explainconflict|Talk]]
</td><td>
Someone else has changed this page since you
started editing it.
The upper text area contains the page text as it currently exists.
Your changes are shown in the lower text area.
You will have to merge your changes into the existing text.
<b>Only</b> the text in the upper text area will be saved when you
press "Save page".
<p>
</td><td>
{{int:Explainconflict}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export]<br>
[[MediaWiki_talk:Export|Talk]]
</td><td>
Export pages
</td><td>
{{int:Export}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly]<br>
[[MediaWiki_talk:Exportcuronly|Talk]]
</td><td>
Include only the current revision, not the full history
</td><td>
{{int:Exportcuronly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext]<br>
[[MediaWiki_talk:Exporttext|Talk]]
</td><td>
You can export the text and editing history of a particular
page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another
wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private
amusement.
</td><td>
{{int:Exporttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Extlink_sample|Talk]]
</td><td>
http://www.example.com link title
</td><td>
{{int:Extlink_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Extlink_tip|Talk]]
</td><td>
External link (remember http:// prefix)
</td><td>
{{int:Extlink_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq]<br>
[[MediaWiki_talk:Faq|Talk]]
</td><td>
FAQ
</td><td>
{{int:Faq}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Faqpage|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:FAQ
</td><td>
{{int:Faqpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Feedlinks&action=edit feedlinks]<br>
[[MediaWiki_talk:Feedlinks|Talk]]
</td><td>
Feed:
</td><td>
{{int:Feedlinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Filecopyerror|Talk]]
</td><td>
Could not copy file "$1" to "$2".
</td><td>
{{int:Filecopyerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Filedeleteerror|Talk]]
</td><td>
Could not delete file "$1".
</td><td>
{{int:Filedeleteerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc]<br>
[[MediaWiki_talk:Filedesc|Talk]]
</td><td>
Summary
</td><td>
{{int:Filedesc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename]<br>
[[MediaWiki_talk:Filename|Talk]]
</td><td>
Filename
</td><td>
{{int:Filename}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound]<br>
[[MediaWiki_talk:Filenotfound|Talk]]
</td><td>
Could not find file "$1".
</td><td>
{{int:Filenotfound}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Filerenameerror|Talk]]
</td><td>
Could not rename file "$1" to "$2".
</td><td>
{{int:Filerenameerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource]<br>
[[MediaWiki_talk:Filesource|Talk]]
</td><td>
Source
</td><td>
{{int:Filesource}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus]<br>
[[MediaWiki_talk:Filestatus|Talk]]
</td><td>
Copyright status
</td><td>
{{int:Filestatus}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded]<br>
[[MediaWiki_talk:Fileuploaded|Talk]]
</td><td>
File "$1" uploaded successfully.
Please follow this link: $2 to the description page and fill
in information about the file, such as where it came from, when it was
created and by whom, and anything else you may know about it.
</td><td>
{{int:Fileuploaded}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Formerror|Talk]]
</td><td>
Error: could not submit form
</td><td>
{{int:Formerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia]<br>
[[MediaWiki_talk:Fromwikipedia|Talk]]
</td><td>
From Wikipedia
</td><td>
{{int:Fromwikipedia}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist]<br>
[[MediaWiki_talk:Getimagelist|Talk]]
</td><td>
fetching image list
</td><td>
{{int:Getimagelist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go]<br>
[[MediaWiki_talk:Go|Talk]]
</td><td>
Go
</td><td>
{{int:Go}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch]<br>
[[MediaWiki_talk:Googlesearch|Talk]]
</td><td>
<!-- SiteSearch Google -->
<FORM method=GET action="http://www.google.com/search">
<TABLE bgcolor="#FFFFFF"><tr><td>
<A HREF="http://www.google.com/">
<IMG SRC="http://www.google.com/logos/Logo_40wht.gif"
border="0" ALT="Google"></A>
</td>
<td>
<INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value="$1">
<INPUT type=submit name=btnG VALUE="Google Search">
<font size=-1>
<input type=hidden name=domains value="{{SERVER}}"><br /><input type=radio name=sitesearch value=""> WWW <input type=radio name=sitesearch value="{{SERVER}}" checked> {{SERVER}} <br />
<input type='hidden' name='ie' value='$2'>
<input type='hidden' name='oe' value='$2'>
</font>
</td></tr></TABLE>
</FORM>
<!-- SiteSearch Google -->
</td><td>
{{int:Googlesearch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone]<br>
[[MediaWiki_talk:Guesstimezone|Talk]]
</td><td>
Fill in from browser
</td><td>
{{int:Guesstimezone}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Headline_sample|Talk]]
</td><td>
Headline text
</td><td>
{{int:Headline_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Headline_tip|Talk]]
</td><td>
Level 2 headline
</td><td>
{{int:Headline_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help]<br>
[[MediaWiki_talk:Help|Talk]]
</td><td>
Help
</td><td>
{{int:Help}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage]<br>
[[MediaWiki_talk:Helppage|Talk]]
</td><td>
Help:Contents
</td><td>
{{int:Helppage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide]<br>
[[MediaWiki_talk:Hide|Talk]]
</td><td>
hide
</td><td>
{{int:Hide}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc]<br>
[[MediaWiki_talk:Hidetoc|Talk]]
</td><td>
hide
</td><td>
{{int:Hidetoc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist]<br>
[[MediaWiki_talk:Hist|Talk]]
</td><td>
hist
</td><td>
{{int:Hist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend]<br>
[[MediaWiki_talk:Histlegend|Talk]]
</td><td>
Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.<br/>
Legend: (cur) = difference with current version,
(last) = difference with preceding version, M = minor edit.
</td><td>
{{int:Histlegend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history]<br>
[[MediaWiki_talk:History|Talk]]
</td><td>
Page history
</td><td>
{{int:History}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History_short&action=edit history_short]<br>
[[MediaWiki_talk:History_short|Talk]]
</td><td>
History
</td><td>
{{int:History_short}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning]<br>
[[MediaWiki_talk:Historywarning|Talk]]
</td><td>
Warning: The page you are about to delete has a history:
</td><td>
{{int:Historywarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Hr_tip|Talk]]
</td><td>
Horizontal line (use sparingly)
</td><td>
{{int:Hr_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning]<br>
[[MediaWiki_talk:Ignorewarning|Talk]]
</td><td>
Ignore warning and save file anyway.
</td><td>
{{int:Ignorewarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch]<br>
[[MediaWiki_talk:Ilshowmatch|Talk]]
</td><td>
Show all images with names matching
</td><td>
{{int:Ilshowmatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit]<br>
[[MediaWiki_talk:Ilsubmit|Talk]]
</td><td>
Search
</td><td>
{{int:Ilsubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Image_sample|Talk]]
</td><td>
Example.jpg
</td><td>
{{int:Image_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Image_tip|Talk]]
</td><td>
Embedded image
</td><td>
{{int:Image_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks]<br>
[[MediaWiki_talk:Imagelinks|Talk]]
</td><td>
Image links
</td><td>
{{int:Imagelinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist]<br>
[[MediaWiki_talk:Imagelist|Talk]]
</td><td>
Image list
</td><td>
{{int:Imagelist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext]<br>
[[MediaWiki_talk:Imagelisttext|Talk]]
</td><td>
Below is a list of $1 images sorted $2.
</td><td>
{{int:Imagelisttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage]<br>
[[MediaWiki_talk:Imagepage|Talk]]
</td><td>
View image page
</td><td>
{{int:Imagepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted]<br>
[[MediaWiki_talk:Imagereverted|Talk]]
</td><td>
Revert to earlier version was successful.
</td><td>
{{int:Imagereverted}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete]<br>
[[MediaWiki_talk:Imgdelete|Talk]]
</td><td>
del
</td><td>
{{int:Imgdelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc]<br>
[[MediaWiki_talk:Imgdesc|Talk]]
</td><td>
desc
</td><td>
{{int:Imgdesc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend]<br>
[[MediaWiki_talk:Imghistlegend|Talk]]
</td><td>
Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete
this old version, (rev) = revert to this old version.
<br /><i>Click on date to see image uploaded on that date</i>.
</td><td>
{{int:Imghistlegend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory]<br>
[[MediaWiki_talk:Imghistory|Talk]]
</td><td>
Image history
</td><td>
{{int:Imghistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend]<br>
[[MediaWiki_talk:Imglegend|Talk]]
</td><td>
Legend: (desc) = show/edit image description.
</td><td>
{{int:Imglegend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Import&action=edit import]<br>
[[MediaWiki_talk:Import|Talk]]
</td><td>
Import pages
</td><td>
{{int:Import}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importfailed&action=edit importfailed]<br>
[[MediaWiki_talk:Importfailed|Talk]]
</td><td>
Import failed: $1
</td><td>
{{int:Importfailed}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importhistoryconflict&action=edit importhistoryconflict]<br>
[[MediaWiki_talk:Importhistoryconflict|Talk]]
</td><td>
Conflicting history revision exists (may have imported this page before)
</td><td>
{{int:Importhistoryconflict}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importnotext&action=edit importnotext]<br>
[[MediaWiki_talk:Importnotext|Talk]]
</td><td>
Empty or no text
</td><td>
{{int:Importnotext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importsuccess&action=edit importsuccess]<br>
[[MediaWiki_talk:Importsuccess|Talk]]
</td><td>
Import succeeded!
</td><td>
{{int:Importsuccess}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importtext&action=edit importtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Importtext|Talk]]
</td><td>
Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here.
</td><td>
{{int:Importtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox]<br>
[[MediaWiki_talk:Infobox|Talk]]
</td><td>
Click a button to get an example text
</td><td>
{{int:Infobox}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox_alert&action=edit infobox_alert]<br>
[[MediaWiki_talk:Infobox_alert|Talk]]
</td><td>
Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2
</td><td>
{{int:Infobox_alert}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Internalerror|Talk]]
</td><td>
Internal error
</td><td>
{{int:Internalerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl]<br>
[[MediaWiki_talk:Intl|Talk]]
</td><td>
Interlanguage links
</td><td>
{{int:Intl}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid]<br>
[[MediaWiki_talk:Ip_range_invalid|Talk]]
</td><td>
Invalid IP range.
</td><td>
{{int:Ip_range_invalid}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipaddress|Talk]]
</td><td>
IP Address/username
</td><td>
{{int:Ipaddress}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipb_expiry_invalid|Talk]]
</td><td>
Expiry time invalid.
</td><td>
{{int:Ipb_expiry_invalid}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipbexpiry|Talk]]
</td><td>
Expiry
</td><td>
{{int:Ipbexpiry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipblocklist|Talk]]
</td><td>
List of blocked IP addresses and usernames
</td><td>
{{int:Ipblocklist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipbreason|Talk]]
</td><td>
Reason
</td><td>
{{int:Ipbreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipbsubmit|Talk]]
</td><td>
Block this user
</td><td>
{{int:Ipbsubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipusubmit|Talk]]
</td><td>
Unblock this address
</td><td>
{{int:Ipusubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess]<br>
[[MediaWiki_talk:Ipusuccess|Talk]]
</td><td>
"$1" unblocked
</td><td>
{{int:Ipusuccess}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isbn&action=edit isbn]<br>
[[MediaWiki_talk:Isbn|Talk]]
</td><td>
ISBN
</td><td>
{{int:Isbn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect]<br>
[[MediaWiki_talk:Isredirect|Talk]]
</td><td>
redirect page
</td><td>
{{int:Isredirect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Italic_sample|Talk]]
</td><td>
Italic text
</td><td>
{{int:Italic_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Italic_tip|Talk]]
</td><td>
Italic text
</td><td>
{{int:Italic_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname]<br>
[[MediaWiki_talk:Iteminvalidname|Talk]]
</td><td>
Problem with item '$1', invalid name...
</td><td>
{{int:Iteminvalidname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile]<br>
[[MediaWiki_talk:Largefile|Talk]]
</td><td>
It is recommended that images not exceed 100k in size.
</td><td>
{{int:Largefile}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last]<br>
[[MediaWiki_talk:Last|Talk]]
</td><td>
last
</td><td>
{{int:Last}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified]<br>
[[MediaWiki_talk:Lastmodified|Talk]]
</td><td>
This page was last modified $1.
</td><td>
{{int:Lastmodified}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodifiedby&action=edit lastmodifiedby]<br>
[[MediaWiki_talk:Lastmodifiedby|Talk]]
</td><td>
This page was last modified $1 by $2.
</td><td>
{{int:Lastmodifiedby}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno]<br>
[[MediaWiki_talk:Lineno|Talk]]
</td><td>
Line $1:
</td><td>
{{int:Lineno}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Link_sample|Talk]]
</td><td>
Link title
</td><td>
{{int:Link_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Link_tip|Talk]]
</td><td>
Internal link
</td><td>
{{int:Link_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Linklistsub|Talk]]
</td><td>
(List of links)
</td><td>
{{int:Linklistsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere]<br>
[[MediaWiki_talk:Linkshere|Talk]]
</td><td>
The following pages link to here:
</td><td>
{{int:Linkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage]<br>
[[MediaWiki_talk:Linkstoimage|Talk]]
</td><td>
The following pages link to this image:
</td><td>
{{int:Linkstoimage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail]<br>
[[MediaWiki_talk:Linktrail|Talk]]
</td><td>
/^([a-z]+)(.*)$/sD
</td><td>
{{int:Linktrail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform]<br>
[[MediaWiki_talk:Listform|Talk]]
</td><td>
list
</td><td>
{{int:Listform}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers]<br>
[[MediaWiki_talk:Listusers|Talk]]
</td><td>
User list
</td><td>
{{int:Listusers}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist]<br>
[[MediaWiki_talk:Loadhist|Talk]]
</td><td>
Loading page history
</td><td>
{{int:Loadhist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev]<br>
[[MediaWiki_talk:Loadingrev|Talk]]
</td><td>
loading revision for diff
</td><td>
{{int:Loadingrev}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime]<br>
[[MediaWiki_talk:Localtime|Talk]]
</td><td>
Local time display
</td><td>
{{int:Localtime}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn]<br>
[[MediaWiki_talk:Lockbtn|Talk]]
</td><td>
Lock database
</td><td>
{{int:Lockbtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm]<br>
[[MediaWiki_talk:Lockconfirm|Talk]]
</td><td>
Yes, I really want to lock the database.
</td><td>
{{int:Lockconfirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb]<br>
[[MediaWiki_talk:Lockdb|Talk]]
</td><td>
Lock database
</td><td>
{{int:Lockdb}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub]<br>
[[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesssub|Talk]]
</td><td>
Database lock succeeded
</td><td>
{{int:Lockdbsuccesssub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesstext|Talk]]
</td><td>
The database has been locked.
<br />Remember to remove the lock after your maintenance is complete.
</td><td>
{{int:Lockdbsuccesstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Lockdbtext|Talk]]
</td><td>
Locking the database will suspend the ability of all
users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and
other things requiring changes in the database.
Please confirm that this is what you intend to do, and that you will
unlock the database when your maintenance is done.
</td><td>
{{int:Lockdbtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm]<br>
[[MediaWiki_talk:Locknoconfirm|Talk]]
</td><td>
You did not check the confirmation box.
</td><td>
{{int:Locknoconfirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login]<br>
[[MediaWiki_talk:Login|Talk]]
</td><td>
Log in
</td><td>
{{int:Login}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginend|Talk]]
</td><td>
&nbsp;
</td><td>
{{int:Loginend}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginerror|Talk]]
</td><td>
Login error
</td><td>
{{int:Loginerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginpagetitle|Talk]]
</td><td>
User login
</td><td>
{{int:Loginpagetitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginproblem|Talk]]
</td><td>
<b>There has been a problem with your login.</b><br />Try again!
</td><td>
{{int:Loginproblem}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginprompt|Talk]]
</td><td>
You must have cookies enabled to log in to Wikipedia.
</td><td>
{{int:Loginprompt}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtext&action=edit loginreqtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginreqtext|Talk]]
</td><td>
You must [[special:Userlogin|login]] to view other pages.
</td><td>
{{int:Loginreqtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtitle&action=edit loginreqtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginreqtitle|Talk]]
</td><td>
Login Required
</td><td>
{{int:Loginreqtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginsuccess|Talk]]
</td><td>
You are now logged in to Wikipedia as "$1".
</td><td>
{{int:Loginsuccess}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Loginsuccesstitle|Talk]]
</td><td>
Login successful
</td><td>
{{int:Loginsuccesstitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout]<br>
[[MediaWiki_talk:Logout|Talk]]
</td><td>
Log out
</td><td>
{{int:Logout}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext]<br>
[[MediaWiki_talk:Logouttext|Talk]]
</td><td>
You are now logged out.
You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in
again as the same or as a different user. Note that some pages may
continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear
your browser cache
</td><td>
{{int:Logouttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Logouttitle|Talk]]
</td><td>
User logout
</td><td>
{{int:Logouttitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages]<br>
[[MediaWiki_talk:Lonelypages|Talk]]
</td><td>
Orphaned pages
</td><td>
{{int:Lonelypages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Longpages|Talk]]
</td><td>
Long pages
</td><td>
{{int:Longpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning]<br>
[[MediaWiki_talk:Longpagewarning|Talk]]
</td><td>
WARNING: This page is $1 kilobytes long; some
browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb.
Please consider breaking the page into smaller sections.
</td><td>
{{int:Longpagewarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailerror&action=edit mailerror]<br>
[[MediaWiki_talk:Mailerror|Talk]]
</td><td>
Error sending mail: $1
</td><td>
{{int:Mailerror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword]<br>
[[MediaWiki_talk:Mailmypassword|Talk]]
</td><td>
Mail me a new password
</td><td>
{{int:Mailmypassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin]<br>
[[MediaWiki_talk:Mailnologin|Talk]]
</td><td>
No send address
</td><td>
{{int:Mailnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext]<br>
[[MediaWiki_talk:Mailnologintext|Talk]]
</td><td>
You must be <a href="{{localurl:Special:Userlogin">logged in</a>
and have a valid e-mail address in your <a href="/wiki/Special:Preferences">preferences</a>
to send e-mail to other users.
</td><td>
{{int:Mailnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Mainpage|Talk]]
</td><td>
Main Page
</td><td>
{{int:Mainpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagedocfooter&action=edit mainpagedocfooter]<br>
[[MediaWiki_talk:Mainpagedocfooter|Talk]]
</td><td>
Please see [http://meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_i18n documentation on customizing the interface]
and the [http://meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_User%27s_Guide User's Guide] for usage and configuration help.
</td><td>
{{int:Mainpagedocfooter}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Mainpagetext|Talk]]
</td><td>
Wiki software successfully installed.
</td><td>
{{int:Mainpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance]<br>
[[MediaWiki_talk:Maintenance|Talk]]
</td><td>
Maintenance page
</td><td>
{{int:Maintenance}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink]<br>
[[MediaWiki_talk:Maintenancebacklink|Talk]]
</td><td>
Back to Maintenance Page
</td><td>
{{int:Maintenancebacklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Maintnancepagetext|Talk]]
</td><td>
This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-)
</td><td>
{{int:Maintnancepagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysop&action=edit makesysop]<br>
[[MediaWiki_talk:Makesysop|Talk]]
</td><td>
Make a user into a sysop
</td><td>
{{int:Makesysop}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail]<br>
[[MediaWiki_talk:Makesysopfail|Talk]]
</td><td>
<b>User "$1" could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)</b>
</td><td>
{{int:Makesysopfail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname]<br>
[[MediaWiki_talk:Makesysopname|Talk]]
</td><td>
Name of the user:
</td><td>
{{int:Makesysopname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok]<br>
[[MediaWiki_talk:Makesysopok|Talk]]
</td><td>
<b>User "$1" is now a sysop</b>
</td><td>
{{int:Makesysopok}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit]<br>
[[MediaWiki_talk:Makesysopsubmit|Talk]]
</td><td>
Make this user into a sysop
</td><td>
{{int:Makesysopsubmit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext]<br>
[[MediaWiki_talk:Makesysoptext|Talk]]
</td><td>
This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators.
Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator
</td><td>
{{int:Makesysoptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Makesysoptitle|Talk]]
</td><td>
Make a user into a sysop
</td><td>
{{int:Makesysoptitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals]<br>
[[MediaWiki_talk:Matchtotals|Talk]]
</td><td>
The query "$1" matched $2 page titles
and the text of $3 pages.
</td><td>
{{int:Matchtotals}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math]<br>
[[MediaWiki_talk:Math|Talk]]
</td><td>
Rendering math
</td><td>
{{int:Math}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_output&action=edit math_bad_output]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_bad_output|Talk]]
</td><td>
Can't write to or create math output directory
</td><td>
{{int:Math_bad_output}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_tmpdir&action=edit math_bad_tmpdir]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_bad_tmpdir|Talk]]
</td><td>
Can't write to or create math temp directory
</td><td>
{{int:Math_bad_tmpdir}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_failure|Talk]]
</td><td>
Failed to parse
</td><td>
{{int:Math_failure}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_image_error|Talk]]
</td><td>
PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert
</td><td>
{{int:Math_image_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_lexing_error|Talk]]
</td><td>
lexing error
</td><td>
{{int:Math_lexing_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_notexvc&action=edit math_notexvc]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_notexvc|Talk]]
</td><td>
Missing texvc executable; please see math/README to configure.
</td><td>
{{int:Math_notexvc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_sample|Talk]]
</td><td>
Insert formula here
</td><td>
{{int:Math_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_syntax_error|Talk]]
</td><td>
syntax error
</td><td>
{{int:Math_syntax_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_tip|Talk]]
</td><td>
Mathematical formula (LaTeX)
</td><td>
{{int:Math_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_unknown_error|Talk]]
</td><td>
unknown error
</td><td>
{{int:Math_unknown_error}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function]<br>
[[MediaWiki_talk:Math_unknown_function|Talk]]
</td><td>
unknown function
</td><td>
{{int:Math_unknown_function}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Media_sample|Talk]]
</td><td>
Example.mp3
</td><td>
{{int:Media_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Media_tip|Talk]]
</td><td>
Media file link
</td><td>
{{int:Media_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength]<br>
[[MediaWiki_talk:Minlength|Talk]]
</td><td>
Image names must be at least three letters.
</td><td>
{{int:Minlength}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit]<br>
[[MediaWiki_talk:Minoredit|Talk]]
</td><td>
This is a minor edit
</td><td>
{{int:Minoredit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter]<br>
[[MediaWiki_talk:Minoreditletter|Talk]]
</td><td>
M
</td><td>
{{int:Minoreditletter}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings]<br>
[[MediaWiki_talk:Mispeelings|Talk]]
</td><td>
Pages with misspellings
</td><td>
{{int:Mispeelings}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage]<br>
[[MediaWiki_talk:Mispeelingspage|Talk]]
</td><td>
List of common misspellings
</td><td>
{{int:Mispeelingspage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Mispeelingstext|Talk]]
</td><td>
The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this).
</td><td>
{{int:Mispeelingstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Missingarticle|Talk]]
</td><td>
The database did not find the text of a page
that it should have found, named "$1".
<p>This is usually caused by following an outdated diff or history link to a
page that has been deleted.
<p>If this is not the case, you may have found a bug in the software.
Please report this to an administrator, making note of the URL.
</td><td>
{{int:Missingarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingimage&action=edit missingimage]<br>
[[MediaWiki_talk:Missingimage|Talk]]
</td><td>
<b>Missing image</b><br /><i>$1</i>
</td><td>
{{int:Missingimage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks]<br>
[[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinks|Talk]]
</td><td>
Missing Language Links
</td><td>
{{int:Missinglanguagelinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton]<br>
[[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinksbutton|Talk]]
</td><td>
Find missing language links for
</td><td>
{{int:Missinglanguagelinksbutton}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinkstext|Talk]]
</td><td>
These pages do <i>not</i> link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are <i>not</i> shown.
</td><td>
{{int:Missinglanguagelinkstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot]<br>
[[MediaWiki_talk:Moredotdotdot|Talk]]
</td><td>
More...
</td><td>
{{int:Moredotdotdot}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Move&action=edit move]<br>
[[MediaWiki_talk:Move|Talk]]
</td><td>
Move
</td><td>
{{int:Move}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Movearticle|Talk]]
</td><td>
Move page
</td><td>
{{int:Movearticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto]<br>
[[MediaWiki_talk:Movedto|Talk]]
</td><td>
moved to
</td><td>
{{int:Movedto}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin]<br>
[[MediaWiki_talk:Movenologin|Talk]]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{int:Movenologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext]<br>
[[MediaWiki_talk:Movenologintext|Talk]]
</td><td>
You must be a registered user and <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to move a page.
</td><td>
{{int:Movenologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage]<br>
[[MediaWiki_talk:Movepage|Talk]]
</td><td>
Move page
</td><td>
{{int:Movepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn]<br>
[[MediaWiki_talk:Movepagebtn|Talk]]
</td><td>
Move page
</td><td>
{{int:Movepagebtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext]<br>
[[MediaWiki_talk:Movepagetalktext|Talk]]
</td><td>
The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it '''unless:'''
*You are moving the page across namespaces,
*A non-empty talk page already exists under the new name, or
*You uncheck the box below.
In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired.
</td><td>
{{int:Movepagetalktext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Movepagetext|Talk]]
</td><td>
Using the form below will rename a page, moving all
of its history to the new name.
The old title will become a redirect page to the new title.
Links to the old page title will not be changed; be sure to
[[Special:Maintenance|check]] for double or broken redirects.
You are responsible for making sure that links continue to
point where they are supposed to go.
Note that the page will '''not''' be moved if there is already
a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no
past edit history. This means that you can rename a page back to where
it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite
an existing page.
<b>WARNING!</b>
This can be a drastic and unexpected change for a popular page;
please be sure you understand the consequences of this before
proceeding.
</td><td>
{{int:Movepagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk]<br>
[[MediaWiki_talk:Movetalk|Talk]]
</td><td>
Move "talk" page as well, if applicable.
</td><td>
{{int:Movetalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage]<br>
[[MediaWiki_talk:Movethispage|Talk]]
</td><td>
Move this page
</td><td>
{{int:Movethispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris]<br>
[[MediaWiki_talk:Mycontris|Talk]]
</td><td>
My contributions
</td><td>
{{int:Mycontris}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage]<br>
[[MediaWiki_talk:Mypage|Talk]]
</td><td>
My page
</td><td>
{{int:Mypage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk]<br>
[[MediaWiki_talk:Mytalk|Talk]]
</td><td>
My talk
</td><td>
{{int:Mytalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Navigation&action=edit navigation]<br>
[[MediaWiki_talk:Navigation|Talk]]
</td><td>
Navigation
</td><td>
{{int:Navigation}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes]<br>
[[MediaWiki_talk:Nbytes|Talk]]
</td><td>
$1 bytes
</td><td>
{{int:Nbytes}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges]<br>
[[MediaWiki_talk:Nchanges|Talk]]
</td><td>
$1 changes
</td><td>
{{int:Nchanges}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Newarticle|Talk]]
</td><td>
(New)
</td><td>
{{int:Newarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext]<br>
[[MediaWiki_talk:Newarticletext|Talk]]
</td><td>
You've followed a link to a page that doesn't exist yet.
To create the page, start typing in the box below
(see the [[Wikipedia:Help|help page]] for more info).
If you are here by mistake, just click your browser's '''back''' button.
</td><td>
{{int:Newarticletext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages]<br>
[[MediaWiki_talk:Newmessages|Talk]]
</td><td>
You have $1.
</td><td>
{{int:Newmessages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink]<br>
[[MediaWiki_talk:Newmessageslink|Talk]]
</td><td>
new messages
</td><td>
{{int:Newmessageslink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Newpage|Talk]]
</td><td>
New page
</td><td>
{{int:Newpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter]<br>
[[MediaWiki_talk:Newpageletter|Talk]]
</td><td>
N
</td><td>
{{int:Newpageletter}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Newpages|Talk]]
</td><td>
New pages
</td><td>
{{int:Newpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword]<br>
[[MediaWiki_talk:Newpassword|Talk]]
</td><td>
New password
</td><td>
{{int:Newpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Newtitle|Talk]]
</td><td>
To new title
</td><td>
{{int:Newtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly]<br>
[[MediaWiki_talk:Newusersonly|Talk]]
</td><td>
(new users only)
</td><td>
{{int:Newusersonly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next]<br>
[[MediaWiki_talk:Next|Talk]]
</td><td>
next
</td><td>
{{int:Next}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn]<br>
[[MediaWiki_talk:Nextn|Talk]]
</td><td>
next $1
</td><td>
{{int:Nextn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks]<br>
[[MediaWiki_talk:Nlinks|Talk]]
</td><td>
$1 links
</td><td>
{{int:Nlinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation]<br>
[[MediaWiki_talk:Noaffirmation|Talk]]
</td><td>
You must affirm that your upload does not violate
any copyrights.
</td><td>
{{int:Noaffirmation}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext]<br>
[[MediaWiki_talk:Noarticletext|Talk]]
</td><td>
(There is currently no text in this page)
</td><td>
{{int:Noarticletext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason]<br>
[[MediaWiki_talk:Noblockreason|Talk]]
</td><td>
You must supply a reason for the block.
</td><td>
{{int:Noblockreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect]<br>
[[MediaWiki_talk:Noconnect|Talk]]
</td><td>
Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server.
</td><td>
{{int:Noconnect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs]<br>
[[MediaWiki_talk:Nocontribs|Talk]]
</td><td>
No changes were found matching these criteria.
</td><td>
{{int:Nocontribs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin]<br>
[[MediaWiki_talk:Nocookieslogin|Talk]]
</td><td>
Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again.
</td><td>
{{int:Nocookieslogin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew]<br>
[[MediaWiki_talk:Nocookiesnew|Talk]]
</td><td>
The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password.
</td><td>
{{int:Nocookiesnew}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocreativecommons&action=edit nocreativecommons]<br>
[[MediaWiki_talk:Nocreativecommons|Talk]]
</td><td>
Creative Commons RDF metadata disabled for this server.
</td><td>
{{int:Nocreativecommons}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb]<br>
[[MediaWiki_talk:Nodb|Talk]]
</td><td>
Could not select database $1
</td><td>
{{int:Nodb}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodublincore&action=edit nodublincore]<br>
[[MediaWiki_talk:Nodublincore|Talk]]
</td><td>
Dublin Core RDF metadata disabled for this server.
</td><td>
{{int:Nodublincore}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail]<br>
[[MediaWiki_talk:Noemail|Talk]]
</td><td>
There is no e-mail address recorded for user "$1".
</td><td>
{{int:Noemail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Noemailtext|Talk]]
</td><td>
This user has not specified a valid e-mail address,
or has chosen not to receive e-mail from other users.
</td><td>
{{int:Noemailtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Noemailtitle|Talk]]
</td><td>
No e-mail address
</td><td>
{{int:Noemailtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch]<br>
[[MediaWiki_talk:Nogomatch|Talk]]
</td><td>
No page with this exact title exists, trying full text search.
</td><td>
{{int:Nogomatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory]<br>
[[MediaWiki_talk:Nohistory|Talk]]
</td><td>
There is no edit history for this page.
</td><td>
{{int:Nohistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere]<br>
[[MediaWiki_talk:Nolinkshere|Talk]]
</td><td>
No pages link to here.
</td><td>
{{int:Nolinkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage]<br>
[[MediaWiki_talk:Nolinkstoimage|Talk]]
</td><td>
There are no pages that link to this image.
</td><td>
{{int:Nolinkstoimage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname]<br>
[[MediaWiki_talk:Noname|Talk]]
</td><td>
You have not specified a valid user name.
</td><td>
{{int:Noname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound]<br>
[[MediaWiki_talk:Nonefound|Talk]]
</td><td>
<strong>Note</strong>: unsuccessful searches are
often caused by searching for common words like "have" and "from",
which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages
containing all of the search terms will appear in the result).
</td><td>
{{int:Nonefound}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Nospecialpagetext|Talk]]
</td><td>
You have requested a special page that is not
recognized by the wiki.
</td><td>
{{int:Nospecialpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction]<br>
[[MediaWiki_talk:Nosuchaction|Talk]]
</td><td>
No such action
</td><td>
{{int:Nosuchaction}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext]<br>
[[MediaWiki_talk:Nosuchactiontext|Talk]]
</td><td>
The action specified by the URL is not
recognized by the wiki
</td><td>
{{int:Nosuchactiontext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Nosuchspecialpage|Talk]]
</td><td>
No such special page
</td><td>
{{int:Nosuchspecialpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser]<br>
[[MediaWiki_talk:Nosuchuser|Talk]]
</td><td>
There is no user by the name "$1".
Check your spelling, or use the form below to create a new user account.
</td><td>
{{int:Nosuchuser}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notacceptable&action=edit notacceptable]<br>
[[MediaWiki_talk:Notacceptable|Talk]]
</td><td>
The wiki server can't provide data in a format your client can read.
</td><td>
{{int:Notacceptable}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Notanarticle|Talk]]
</td><td>
Not a content page
</td><td>
{{int:Notanarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext]<br>
[[MediaWiki_talk:Notargettext|Talk]]
</td><td>
You have not specified a target page or user
to perform this function on.
</td><td>
{{int:Notargettext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Notargettitle|Talk]]
</td><td>
No target
</td><td>
{{int:Notargettitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note]<br>
[[MediaWiki_talk:Note|Talk]]
</td><td>
<strong>Note:</strong>
</td><td>
{{int:Note}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches]<br>
[[MediaWiki_talk:Notextmatches|Talk]]
</td><td>
No page text matches
</td><td>
{{int:Notextmatches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches]<br>
[[MediaWiki_talk:Notitlematches|Talk]]
</td><td>
No page title matches
</td><td>
{{int:Notitlematches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin]<br>
[[MediaWiki_talk:Notloggedin|Talk]]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{int:Notloggedin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist]<br>
[[MediaWiki_talk:Nowatchlist|Talk]]
</td><td>
You have no items on your watchlist.
</td><td>
{{int:Nowatchlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample]<br>
[[MediaWiki_talk:Nowiki_sample|Talk]]
</td><td>
Insert non-formatted text here
</td><td>
{{int:Nowiki_sample}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Nowiki_tip|Talk]]
</td><td>
Ignore wiki formatting
</td><td>
{{int:Nowiki_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-category&action=edit nstab-category]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-category|Talk]]
</td><td>
Category
</td><td>
{{int:Nstab-category}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-help&action=edit nstab-help]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-help|Talk]]
</td><td>
Help
</td><td>
{{int:Nstab-help}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-image&action=edit nstab-image]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-image|Talk]]
</td><td>
Image
</td><td>
{{int:Nstab-image}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-main&action=edit nstab-main]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-main|Talk]]
</td><td>
Article
</td><td>
{{int:Nstab-main}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-media&action=edit nstab-media]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-media|Talk]]
</td><td>
Media
</td><td>
{{int:Nstab-media}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-mediawiki&action=edit nstab-mediawiki]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-mediawiki|Talk]]
</td><td>
Message
</td><td>
{{int:Nstab-mediawiki}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-special&action=edit nstab-special]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-special|Talk]]
</td><td>
Special
</td><td>
{{int:Nstab-special}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-template&action=edit nstab-template]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-template|Talk]]
</td><td>
Template
</td><td>
{{int:Nstab-template}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-user&action=edit nstab-user]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-user|Talk]]
</td><td>
User page
</td><td>
{{int:Nstab-user}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-wp&action=edit nstab-wp]<br>
[[MediaWiki_talk:Nstab-wp|Talk]]
</td><td>
About
</td><td>
{{int:Nstab-wp}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews]<br>
[[MediaWiki_talk:Nviews|Talk]]
</td><td>
$1 views
</td><td>
{{int:Nviews}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok]<br>
[[MediaWiki_talk:Ok|Talk]]
</td><td>
OK
</td><td>
{{int:Ok}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword]<br>
[[MediaWiki_talk:Oldpassword|Talk]]
</td><td>
Old password
</td><td>
{{int:Oldpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig]<br>
[[MediaWiki_talk:Orig|Talk]]
</td><td>
orig
</td><td>
{{int:Orig}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans]<br>
[[MediaWiki_talk:Orphans|Talk]]
</td><td>
Orphaned pages
</td><td>
{{int:Orphans}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Othercontribs&action=edit othercontribs]<br>
[[MediaWiki_talk:Othercontribs|Talk]]
</td><td>
Based on work by $1.
</td><td>
{{int:Othercontribs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages]<br>
[[MediaWiki_talk:Otherlanguages|Talk]]
</td><td>
Other languages
</td><td>
{{int:Otherlanguages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Pagemovedsub|Talk]]
</td><td>
Move succeeded
</td><td>
{{int:Pagemovedsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Pagemovedtext|Talk]]
</td><td>
Page "[[$1]]" moved to "[[$2]]".
</td><td>
{{int:Pagemovedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagetitle&action=edit pagetitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Pagetitle|Talk]]
</td><td>
$1 - Wikipedia
</td><td>
{{int:Pagetitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext]<br>
[[MediaWiki_talk:Passwordremindertext|Talk]]
</td><td>
Someone (probably you, from IP address $1)
requested that we send you a new Wikipedia login password.
The password for user "$2" is now "$3".
You should log in and change your password now.
</td><td>
{{int:Passwordremindertext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Passwordremindertitle|Talk]]
</td><td>
Password reminder from Wikipedia
</td><td>
{{int:Passwordremindertitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent]<br>
[[MediaWiki_talk:Passwordsent|Talk]]
</td><td>
A new password has been sent to the e-mail address
registered for "$1".
Please log in again after you receive it.
</td><td>
{{int:Passwordsent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfcached&action=edit perfcached]<br>
[[MediaWiki_talk:Perfcached|Talk]]
</td><td>
The following data is cached and may not be completely up to date:
</td><td>
{{int:Perfcached}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled]<br>
[[MediaWiki_talk:Perfdisabled|Talk]]
</td><td>
Sorry! This feature has been temporarily disabled
because it slows the database down to the point that no one can use
the wiki.
</td><td>
{{int:Perfdisabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Perfdisabledsub|Talk]]
</td><td>
Here's a saved copy from $1:
</td><td>
{{int:Perfdisabledsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Personaltools&action=edit personaltools]<br>
[[MediaWiki_talk:Personaltools|Talk]]
</td><td>
Personal tools
</td><td>
{{int:Personaltools}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Popularpages|Talk]]
</td><td>
Popular pages
</td><td>
{{int:Popularpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal&action=edit portal]<br>
[[MediaWiki_talk:Portal|Talk]]
</td><td>
Community portal
</td><td>
{{int:Portal}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal-url&action=edit portal-url]<br>
[[MediaWiki_talk:Portal-url|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:Community Portal
</td><td>
{{int:Portal-url}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment]<br>
[[MediaWiki_talk:Postcomment|Talk]]
</td><td>
Post a comment
</td><td>
{{int:Postcomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Poweredby&action=edit poweredby]<br>
[[MediaWiki_talk:Poweredby|Talk]]
</td><td>
Wikipedia is powered by [http://www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine.
</td><td>
{{int:Poweredby}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch]<br>
[[MediaWiki_talk:Powersearch|Talk]]
</td><td>
Search
</td><td>
{{int:Powersearch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Powersearchtext|Talk]]
</td><td>
Search in namespaces :<br />
$1<br />
$2 List redirects &nbsp; Search for $3 $9
</td><td>
{{int:Powersearchtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences]<br>
[[MediaWiki_talk:Preferences|Talk]]
</td><td>
Preferences
</td><td>
{{int:Preferences}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-help-userdata&action=edit prefs-help-userdata]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefs-help-userdata|Talk]]
</td><td>
* <strong>Real name</strong> (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.<br/>
* <strong>Email</strong> (optional): Enables people to contact you through the website without you having to reveal your
email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it.
</td><td>
{{int:Prefs-help-userdata}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-misc&action=edit prefs-misc]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefs-misc|Talk]]
</td><td>
Misc settings
</td><td>
{{int:Prefs-misc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-personal&action=edit prefs-personal]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefs-personal|Talk]]
</td><td>
User data
</td><td>
{{int:Prefs-personal}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-rc&action=edit prefs-rc]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefs-rc|Talk]]
</td><td>
Recent changes and stub display
</td><td>
{{int:Prefs-rc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefslogintext|Talk]]
</td><td>
You are logged in as "$1".
Your internal ID number is $2.
See [[Wikipedia:User preferences help]] for help deciphering the options.
</td><td>
{{int:Prefslogintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefsnologin|Talk]]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{int:Prefsnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefsnologintext|Talk]]
</td><td>
You must be <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to set user preferences.
</td><td>
{{int:Prefsnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset]<br>
[[MediaWiki_talk:Prefsreset|Talk]]
</td><td>
Preferences have been reset from storage.
</td><td>
{{int:Prefsreset}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview]<br>
[[MediaWiki_talk:Preview|Talk]]
</td><td>
Preview
</td><td>
{{int:Preview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict]<br>
[[MediaWiki_talk:Previewconflict|Talk]]
</td><td>
This preview reflects the text in the upper
text editing area as it will appear if you choose to save.
</td><td>
{{int:Previewconflict}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote]<br>
[[MediaWiki_talk:Previewnote|Talk]]
</td><td>
Remember that this is only a preview, and has not yet been saved!
</td><td>
{{int:Previewnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn]<br>
[[MediaWiki_talk:Prevn|Talk]]
</td><td>
previous $1
</td><td>
{{int:Prevn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion]<br>
[[MediaWiki_talk:Printableversion|Talk]]
</td><td>
Printable version
</td><td>
{{int:Printableversion}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Printsubtitle|Talk]]
</td><td>
(From http://yo.wikipedia.org)
</td><td>
{{int:Printsubtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protect&action=edit protect]<br>
[[MediaWiki_talk:Protect|Talk]]
</td><td>
Protect
</td><td>
{{int:Protect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectcomment&action=edit protectcomment]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectcomment|Talk]]
</td><td>
Reason for protecting
</td><td>
{{int:Protectcomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectedarticle|Talk]]
</td><td>
protected [[$1]]
</td><td>
{{int:Protectedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectedpage|Talk]]
</td><td>
Protected page
</td><td>
{{int:Protectedpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectedpagewarning|Talk]]
</td><td>
WARNING: This page has been locked so that only
users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the
<a href='/w/wiki.phtml/Wikipedia:Protected_page_guidelines'>protected page
guidelines</a>.
</td><td>
{{int:Protectedpagewarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectedtext|Talk]]
</td><td>
This page has been locked to prevent editing; there are
a number of reasons why this may be so, please see
[[Wikipedia:Protected page]].
You can view and copy the source of this page:
</td><td>
{{int:Protectedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectlogpage|Talk]]
</td><td>
Protection_log
</td><td>
{{int:Protectlogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectlogtext|Talk]]
</td><td>
Below is a list of page locks/unlocks.
See [[Wikipedia:Protected page]] for more information.
</td><td>
{{int:Protectlogtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectpage|Talk]]
</td><td>
Protect page
</td><td>
{{int:Protectpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectreason&action=edit protectreason]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectreason|Talk]]
</td><td>
(give a reason)
</td><td>
{{int:Protectreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectsub&action=edit protectsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectsub|Talk]]
</td><td>
(Protecting "$1")
</td><td>
{{int:Protectsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage]<br>
[[MediaWiki_talk:Protectthispage|Talk]]
</td><td>
Protect this page
</td><td>
{{int:Protectthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocker&action=edit proxyblocker]<br>
[[MediaWiki_talk:Proxyblocker|Talk]]
</td><td>
Proxy blocker
</td><td>
{{int:Proxyblocker}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblockreason&action=edit proxyblockreason]<br>
[[MediaWiki_talk:Proxyblockreason|Talk]]
</td><td>
Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem.
</td><td>
{{int:Proxyblockreason}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocksuccess&action=edit proxyblocksuccess]<br>
[[MediaWiki_talk:Proxyblocksuccess|Talk]]
</td><td>
Done.
</td><td>
{{int:Proxyblocksuccess}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbbrowse|Talk]]
</td><td>
Browse
</td><td>
{{int:Qbbrowse}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbedit|Talk]]
</td><td>
Edit
</td><td>
{{int:Qbedit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbfind|Talk]]
</td><td>
Find
</td><td>
{{int:Qbfind}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbmyoptions|Talk]]
</td><td>
My pages
</td><td>
{{int:Qbmyoptions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbpageinfo|Talk]]
</td><td>
Context
</td><td>
{{int:Qbpageinfo}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbpageoptions|Talk]]
</td><td>
This page
</td><td>
{{int:Qbpageoptions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbsettings|Talk]]
</td><td>
Quickbar settings
</td><td>
{{int:Qbsettings}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Qbspecialpages|Talk]]
</td><td>
Special pages
</td><td>
{{int:Qbspecialpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn]<br>
[[MediaWiki_talk:Querybtn|Talk]]
</td><td>
Submit query
</td><td>
{{int:Querybtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful]<br>
[[MediaWiki_talk:Querysuccessful|Talk]]
</td><td>
Query successful
</td><td>
{{int:Querysuccessful}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage]<br>
[[MediaWiki_talk:Randompage|Talk]]
</td><td>
Random page
</td><td>
{{int:Randompage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled]<br>
[[MediaWiki_talk:Range_block_disabled|Talk]]
</td><td>
The sysop ability to create range blocks is disabled.
</td><td>
{{int:Range_block_disabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide]<br>
[[MediaWiki_talk:Rchide|Talk]]
</td><td>
in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits.
</td><td>
{{int:Rchide}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks]<br>
[[MediaWiki_talk:Rclinks|Talk]]
</td><td>
Show last $1 changes in last $2 days<br />$3
</td><td>
{{int:Rclinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom]<br>
[[MediaWiki_talk:Rclistfrom|Talk]]
</td><td>
Show new changes starting from $1
</td><td>
{{int:Rclistfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu]<br>
[[MediaWiki_talk:Rcliu|Talk]]
</td><td>
; $1 edits from logged in users
</td><td>
{{int:Rcliu}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr]<br>
[[MediaWiki_talk:Rcloaderr|Talk]]
</td><td>
Loading recent changes
</td><td>
{{int:Rcloaderr}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Rclsub|Talk]]
</td><td>
(to pages linked from "$1")
</td><td>
{{int:Rclsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote]<br>
[[MediaWiki_talk:Rcnote|Talk]]
</td><td>
Below are the last <strong>$1</strong> changes in last <strong>$2</strong> days.
</td><td>
{{int:Rcnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom]<br>
[[MediaWiki_talk:Rcnotefrom|Talk]]
</td><td>
Below are the changes since <b>$2</b> (up to <b>$1</b> shown).
</td><td>
{{int:Rcnotefrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly]<br>
[[MediaWiki_talk:Readonly|Talk]]
</td><td>
Database locked
</td><td>
{{int:Readonly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext]<br>
[[MediaWiki_talk:Readonlytext|Talk]]
</td><td>
The database is currently locked to new
entries and other modifications, probably for routine database maintenance,
after which it will be back to normal.
The administrator who locked it offered this explanation:
<p>$1
</td><td>
{{int:Readonlytext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning]<br>
[[MediaWiki_talk:Readonlywarning|Talk]]
</td><td>
WARNING: The database has been locked for maintenance,
so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste
the text into a text file and save it for later.
</td><td>
{{int:Readonlywarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges]<br>
[[MediaWiki_talk:Recentchanges|Talk]]
</td><td>
Recent changes
</td><td>
{{int:Recentchanges}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount]<br>
[[MediaWiki_talk:Recentchangescount|Talk]]
</td><td>
Number of titles in recent changes
</td><td>
{{int:Recentchangescount}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked]<br>
[[MediaWiki_talk:Recentchangeslinked|Talk]]
</td><td>
Related changes
</td><td>
{{int:Recentchangeslinked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext]<br>
[[MediaWiki_talk:Recentchangestext|Talk]]
</td><td>
Track the most recent changes to the wiki on this page.
</td><td>
{{int:Recentchangestext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom]<br>
[[MediaWiki_talk:Redirectedfrom|Talk]]
</td><td>
(Redirected from $1)
</td><td>
{{int:Redirectedfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword]<br>
[[MediaWiki_talk:Remembermypassword|Talk]]
</td><td>
Remember my password across sessions.
</td><td>
{{int:Remembermypassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked]<br>
[[MediaWiki_talk:Removechecked|Talk]]
</td><td>
Remove checked items from watchlist
</td><td>
{{int:Removechecked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch]<br>
[[MediaWiki_talk:Removedwatch|Talk]]
</td><td>
Removed from watchlist
</td><td>
{{int:Removedwatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Removedwatchtext|Talk]]
</td><td>
The page "$1" has been removed from your watchlist.
</td><td>
{{int:Removedwatchtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked]<br>
[[MediaWiki_talk:Removingchecked|Talk]]
</td><td>
Removing requested items from watchlist...
</td><td>
{{int:Removingchecked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs]<br>
[[MediaWiki_talk:Resetprefs|Talk]]
</td><td>
Reset preferences
</td><td>
{{int:Resetprefs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink]<br>
[[MediaWiki_talk:Restorelink|Talk]]
</td><td>
$1 deleted edits
</td><td>
{{int:Restorelink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Resultsperpage|Talk]]
</td><td>
Hits to show per page
</td><td>
{{int:Resultsperpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom]<br>
[[MediaWiki_talk:Retrievedfrom|Talk]]
</td><td>
Retrieved from "$1"
</td><td>
{{int:Retrievedfrom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto]<br>
[[MediaWiki_talk:Returnto|Talk]]
</td><td>
Return to $1.
</td><td>
{{int:Returnto}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew]<br>
[[MediaWiki_talk:Retypenew|Talk]]
</td><td>
Retype new password
</td><td>
{{int:Retypenew}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload]<br>
[[MediaWiki_talk:Reupload|Talk]]
</td><td>
Re-upload
</td><td>
{{int:Reupload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc]<br>
[[MediaWiki_talk:Reuploaddesc|Talk]]
</td><td>
Return to the upload form.
</td><td>
{{int:Reuploaddesc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted]<br>
[[MediaWiki_talk:Reverted|Talk]]
</td><td>
Reverted to earlier revision
</td><td>
{{int:Reverted}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg]<br>
[[MediaWiki_talk:Revertimg|Talk]]
</td><td>
rev
</td><td>
{{int:Revertimg}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Revertpage|Talk]]
</td><td>
Reverted edit of $2, changed back to last version by $1
</td><td>
{{int:Revertpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory]<br>
[[MediaWiki_talk:Revhistory|Talk]]
</td><td>
Revision history
</td><td>
{{int:Revhistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof]<br>
[[MediaWiki_talk:Revisionasof|Talk]]
</td><td>
Revision as of $1
</td><td>
{{int:Revisionasof}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound]<br>
[[MediaWiki_talk:Revnotfound|Talk]]
</td><td>
Revision not found
</td><td>
{{int:Revnotfound}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Revnotfoundtext|Talk]]
</td><td>
The old revision of the page you asked for could not be found.
Please check the URL you used to access this page.
</td><td>
{{int:Revnotfoundtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rfcurl&action=edit rfcurl]<br>
[[MediaWiki_talk:Rfcurl|Talk]]
</td><td>
http://www.faqs.org/rfcs/rfc$1.html
</td><td>
{{int:Rfcurl}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rights&action=edit rights]<br>
[[MediaWiki_talk:Rights|Talk]]
</td><td>
Rights:
</td><td>
{{int:Rights}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback]<br>
[[MediaWiki_talk:Rollback|Talk]]
</td><td>
Roll back edits
</td><td>
{{int:Rollback}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback_short&action=edit rollback_short]<br>
[[MediaWiki_talk:Rollback_short|Talk]]
</td><td>
Rollback
</td><td>
{{int:Rollback_short}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed]<br>
[[MediaWiki_talk:Rollbackfailed|Talk]]
</td><td>
Rollback failed
</td><td>
{{int:Rollbackfailed}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink]<br>
[[MediaWiki_talk:Rollbacklink|Talk]]
</td><td>
rollback
</td><td>
{{int:Rollbacklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows]<br>
[[MediaWiki_talk:Rows|Talk]]
</td><td>
Rows
</td><td>
{{int:Rows}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Savearticle|Talk]]
</td><td>
Save page
</td><td>
{{int:Savearticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs]<br>
[[MediaWiki_talk:Savedprefs|Talk]]
</td><td>
Your preferences have been saved.
</td><td>
{{int:Savedprefs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile]<br>
[[MediaWiki_talk:Savefile|Talk]]
</td><td>
Save file
</td><td>
{{int:Savefile}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs]<br>
[[MediaWiki_talk:Saveprefs|Talk]]
</td><td>
Save preferences
</td><td>
{{int:Saveprefs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search]<br>
[[MediaWiki_talk:Search|Talk]]
</td><td>
Search
</td><td>
{{int:Search}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled]<br>
[[MediaWiki_talk:Searchdisabled|Talk]]
</td><td>
<p>Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.</p>
</td><td>
{{int:Searchdisabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage]<br>
[[MediaWiki_talk:Searchhelppage|Talk]]
</td><td>
Wikipedia:Searching
</td><td>
{{int:Searchhelppage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia]<br>
[[MediaWiki_talk:Searchingwikipedia|Talk]]
</td><td>
Searching Wikipedia
</td><td>
{{int:Searchingwikipedia}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery]<br>
[[MediaWiki_talk:Searchquery|Talk]]
</td><td>
For query "$1"
</td><td>
{{int:Searchquery}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults]<br>
[[MediaWiki_talk:Searchresults|Talk]]
</td><td>
Search results
</td><td>
{{int:Searchresults}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead]<br>
[[MediaWiki_talk:Searchresultshead|Talk]]
</td><td>
Search result settings
</td><td>
{{int:Searchresultshead}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext]<br>
[[MediaWiki_talk:Searchresulttext|Talk]]
</td><td>
For more information about searching Wikipedia, see $1.
</td><td>
{{int:Searchresulttext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit]<br>
[[MediaWiki_talk:Sectionedit|Talk]]
</td><td>
(section)
</td><td>
{{int:Sectionedit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectnewerversionfordiff&action=edit selectnewerversionfordiff]<br>
[[MediaWiki_talk:Selectnewerversionfordiff|Talk]]
</td><td>
Select a newer version for comparison
</td><td>
{{int:Selectnewerversionfordiff}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectolderversionfordiff&action=edit selectolderversionfordiff]<br>
[[MediaWiki_talk:Selectolderversionfordiff|Talk]]
</td><td>
Select an older version for comparison
</td><td>
{{int:Selectolderversionfordiff}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly]<br>
[[MediaWiki_talk:Selectonly|Talk]]
</td><td>
Only read-only queries are allowed.
</td><td>
{{int:Selectonly}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks]<br>
[[MediaWiki_talk:Selflinks|Talk]]
</td><td>
Pages with Self Links
</td><td>
{{int:Selflinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Selflinkstext|Talk]]
</td><td>
The following pages contain a link to themselves, which they should not.
</td><td>
{{int:Selflinkstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Seriousxhtmlerrors&action=edit seriousxhtmlerrors]<br>
[[MediaWiki_talk:Seriousxhtmlerrors|Talk]]
</td><td>
There were serious xhtml markup errors detected by tidy.
</td><td>
{{int:Seriousxhtmlerrors}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime]<br>
[[MediaWiki_talk:Servertime|Talk]]
</td><td>
Server time is now
</td><td>
{{int:Servertime}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_rights_fail&action=edit set_rights_fail]<br>
[[MediaWiki_talk:Set_rights_fail|Talk]]
</td><td>
<b>User rights for "$1" could not be set. (Did you enter the name correctly?)</b>
</td><td>
{{int:Set_rights_fail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_user_rights&action=edit set_user_rights]<br>
[[MediaWiki_talk:Set_user_rights|Talk]]
</td><td>
Set user rights
</td><td>
{{int:Set_user_rights}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag]<br>
[[MediaWiki_talk:Setbureaucratflag|Talk]]
</td><td>
Set bureaucrat flag
</td><td>
{{int:Setbureaucratflag}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Shortpages|Talk]]
</td><td>
Short pages
</td><td>
{{int:Shortpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show]<br>
[[MediaWiki_talk:Show|Talk]]
</td><td>
show
</td><td>
{{int:Show}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor]<br>
[[MediaWiki_talk:Showhideminor|Talk]]
</td><td>
$1 minor edits | $2 bots | $3 logged in users
</td><td>
{{int:Showhideminor}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults]<br>
[[MediaWiki_talk:Showingresults|Talk]]
</td><td>
Showing below <b>$1</b> results starting with #<b>$2</b>.
</td><td>
{{int:Showingresults}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum]<br>
[[MediaWiki_talk:Showingresultsnum|Talk]]
</td><td>
Showing below <b>$3</b> results starting with #<b>$2</b>.
</td><td>
{{int:Showingresultsnum}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast]<br>
[[MediaWiki_talk:Showlast|Talk]]
</td><td>
Show last $1 images sorted $2.
</td><td>
{{int:Showlast}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview]<br>
[[MediaWiki_talk:Showpreview|Talk]]
</td><td>
Show preview
</td><td>
{{int:Showpreview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc]<br>
[[MediaWiki_talk:Showtoc|Talk]]
</td><td>
show
</td><td>
{{int:Showtoc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip]<br>
[[MediaWiki_talk:Sig_tip|Talk]]
</td><td>
Your signature with timestamp
</td><td>
{{int:Sig_tip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats]<br>
[[MediaWiki_talk:Sitestats|Talk]]
</td><td>
Site statistics
</td><td>
{{int:Sitestats}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Sitestatstext|Talk]]
</td><td>
There are '''$1''' total pages in the database.
This includes "talk" pages, pages about Wikipedia, minimal "stub"
pages, redirects, and others that probably don't qualify as content pages.
Excluding those, there are '''$2''' pages that are probably legitimate
content pages.
There have been a total of '''$3''' page views, and '''$4''' page edits
since the wiki was setup.
That comes to '''$5''' average edits per page, and '''$6''' views per edit.
</td><td>
{{int:Sitestatstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Sitesubtitle|Talk]]
</td><td>
The Free Encyclopedia
</td><td>
{{int:Sitesubtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport]<br>
[[MediaWiki_talk:Sitesupport|Talk]]
</td><td>
Donations
</td><td>
{{int:Sitesupport}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Sitetitle|Talk]]
</td><td>
Wikipedia
</td><td>
{{int:Sitetitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteuser&action=edit siteuser]<br>
[[MediaWiki_talk:Siteuser|Talk]]
</td><td>
Wikipedia user $1
</td><td>
{{int:Siteuser}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteusers&action=edit siteusers]<br>
[[MediaWiki_talk:Siteusers|Talk]]
</td><td>
Wikipedia user(s) $1
</td><td>
{{int:Siteusers}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin]<br>
[[MediaWiki_talk:Skin|Talk]]
</td><td>
Skin
</td><td>
{{int:Skin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontext&action=edit spamprotectiontext]<br>
[[MediaWiki_talk:Spamprotectiontext|Talk]]
</td><td>
The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site.
You might want to check the following regular expression for patterns that are currently blocked:
</td><td>
{{int:Spamprotectiontext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontitle&action=edit spamprotectiontitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Spamprotectiontitle|Talk]]
</td><td>
Spam protection filter
</td><td>
{{int:Spamprotectiontitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpage&action=edit specialpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Specialpage|Talk]]
</td><td>
Special Page
</td><td>
{{int:Specialpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Specialpages|Talk]]
</td><td>
Special pages
</td><td>
{{int:Specialpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading]<br>
[[MediaWiki_talk:Spheading|Talk]]
</td><td>
Special pages for all users
</td><td>
{{int:Spheading}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged]<br>
[[MediaWiki_talk:Sqlislogged|Talk]]
</td><td>
Please note that all queries are logged.
</td><td>
{{int:Sqlislogged}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery]<br>
[[MediaWiki_talk:Sqlquery|Talk]]
</td><td>
Enter query
</td><td>
{{int:Sqlquery}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics]<br>
[[MediaWiki_talk:Statistics|Talk]]
</td><td>
Statistics
</td><td>
{{int:Statistics}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion]<br>
[[MediaWiki_talk:Storedversion|Talk]]
</td><td>
Stored version
</td><td>
{{int:Storedversion}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold]<br>
[[MediaWiki_talk:Stubthreshold|Talk]]
</td><td>
Threshold for stub display
</td><td>
{{int:Stubthreshold}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories]<br>
[[MediaWiki_talk:Subcategories|Talk]]
</td><td>
Subcategories
</td><td>
{{int:Subcategories}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject]<br>
[[MediaWiki_talk:Subject|Talk]]
</td><td>
Subject/headline
</td><td>
{{int:Subject}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Subjectpage|Talk]]
</td><td>
View subject
</td><td>
{{int:Subjectpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload]<br>
[[MediaWiki_talk:Successfulupload|Talk]]
</td><td>
Successful upload
</td><td>
{{int:Successfulupload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary]<br>
[[MediaWiki_talk:Summary|Talk]]
</td><td>
Summary
</td><td>
{{int:Summary}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading]<br>
[[MediaWiki_talk:Sysopspheading|Talk]]
</td><td>
For sysop use only
</td><td>
{{int:Sysopspheading}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext]<br>
[[MediaWiki_talk:Sysoptext|Talk]]
</td><td>
The action you have requested can only be
performed by users with "sysop" status.
See $1.
</td><td>
{{int:Sysoptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Sysoptitle|Talk]]
</td><td>
Sysop access required
</td><td>
{{int:Sysoptitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform]<br>
[[MediaWiki_talk:Tableform|Talk]]
</td><td>
table
</td><td>
{{int:Tableform}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talk&action=edit talk]<br>
[[MediaWiki_talk:Talk|Talk]]
</td><td>
Discussion
</td><td>
{{int:Talk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists]<br>
[[MediaWiki_talk:Talkexists|Talk]]
</td><td>
The page itself was moved successfully, but the
talk page could not be moved because one already exists at the new
title. Please merge them manually.
</td><td>
{{int:Talkexists}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Talkpage|Talk]]
</td><td>
Discuss this page
</td><td>
{{int:Talkpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved]<br>
[[MediaWiki_talk:Talkpagemoved|Talk]]
</td><td>
The corresponding talk page was also moved.
</td><td>
{{int:Talkpagemoved}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved]<br>
[[MediaWiki_talk:Talkpagenotmoved|Talk]]
</td><td>
The corresponding talk page was <strong>not</strong> moved.
</td><td>
{{int:Talkpagenotmoved}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagetext&action=edit talkpagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Talkpagetext|Talk]]
</td><td>
<!-- MediaWiki:talkpagetext -->
</td><td>
{{int:Talkpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize]<br>
[[MediaWiki_talk:Textboxsize|Talk]]
</td><td>
Textbox dimensions
</td><td>
{{int:Textboxsize}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches]<br>
[[MediaWiki_talk:Textmatches|Talk]]
</td><td>
Page text matches
</td><td>
{{int:Textmatches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted]<br>
[[MediaWiki_talk:Thisisdeleted|Talk]]
</td><td>
View or restore $1?
</td><td>
{{int:Thisisdeleted}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more]<br>
[[MediaWiki_talk:Thumbnail-more|Talk]]
</td><td>
Enlarge
</td><td>
{{int:Thumbnail-more}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset]<br>
[[MediaWiki_talk:Timezoneoffset|Talk]]
</td><td>
Offset
</td><td>
{{int:Timezoneoffset}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Timezonetext|Talk]]
</td><td>
Enter number of hours your local time differs
from server time (UTC).
</td><td>
{{int:Timezonetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches]<br>
[[MediaWiki_talk:Titlematches|Talk]]
</td><td>
Article title matches
</td><td>
{{int:Titlematches}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc]<br>
[[MediaWiki_talk:Toc|Talk]]
</td><td>
Table of contents
</td><td>
{{int:Toc}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toolbox&action=edit toolbox]<br>
[[MediaWiki_talk:Toolbox|Talk]]
</td><td>
Toolbox
</td><td>
{{int:Toolbox}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-addsection&action=edit tooltip-addsection]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-addsection|Talk]]
</td><td>
Add a comment to this page. [alt-+]
</td><td>
{{int:Tooltip-addsection}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anontalk&action=edit tooltip-anontalk]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-anontalk|Talk]]
</td><td>
Discussion about edits from this ip address [alt-n]
</td><td>
{{int:Tooltip-anontalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anonuserpage&action=edit tooltip-anonuserpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-anonuserpage|Talk]]
</td><td>
The user page for the ip you're editing as [alt-.]
</td><td>
{{int:Tooltip-anonuserpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-article&action=edit tooltip-article]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-article|Talk]]
</td><td>
View the content page [alt-a]
</td><td>
{{int:Tooltip-article}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-atom&action=edit tooltip-atom]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-atom|Talk]]
</td><td>
Atom feed for this page
</td><td>
{{int:Tooltip-atom}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-compareselectedversions&action=edit tooltip-compareselectedversions]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-compareselectedversions|Talk]]
</td><td>
See the differences between the two selected versions of this page. [alt-v]
</td><td>
{{int:Tooltip-compareselectedversions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-contributions&action=edit tooltip-contributions]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-contributions|Talk]]
</td><td>
View the list of contributions of this user
</td><td>
{{int:Tooltip-contributions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-currentevents&action=edit tooltip-currentevents]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-currentevents|Talk]]
</td><td>
Find background information on current events
</td><td>
{{int:Tooltip-currentevents}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-delete&action=edit tooltip-delete]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-delete|Talk]]
</td><td>
Delete this page [alt-d]
</td><td>
{{int:Tooltip-delete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-edit&action=edit tooltip-edit]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-edit|Talk]]
</td><td>
You can edit this page. Please use the preview button before saving. [alt-e]
</td><td>
{{int:Tooltip-edit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-emailuser&action=edit tooltip-emailuser]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-emailuser|Talk]]
</td><td>
Send a mail to this user
</td><td>
{{int:Tooltip-emailuser}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-help&action=edit tooltip-help]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-help|Talk]]
</td><td>
The place to find out.
</td><td>
{{int:Tooltip-help}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-history&action=edit tooltip-history]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-history|Talk]]
</td><td>
Past versions of this page, [alt-h]
</td><td>
{{int:Tooltip-history}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-login&action=edit tooltip-login]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-login|Talk]]
</td><td>
You are encouraged to log in, it is not mandatory however. [alt-o]
</td><td>
{{int:Tooltip-login}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-logout&action=edit tooltip-logout]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-logout|Talk]]
</td><td>
Log out [alt-o]
</td><td>
{{int:Tooltip-logout}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mainpage&action=edit tooltip-mainpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-mainpage|Talk]]
</td><td>
Visit the Main Page [alt-z]
</td><td>
{{int:Tooltip-mainpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-minoredit&action=edit tooltip-minoredit]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-minoredit|Talk]]
</td><td>
Mark this as a minor edit [alt-i]
</td><td>
{{int:Tooltip-minoredit}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-move&action=edit tooltip-move]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-move|Talk]]
</td><td>
Move this page [alt-m]
</td><td>
{{int:Tooltip-move}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mycontris&action=edit tooltip-mycontris]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-mycontris|Talk]]
</td><td>
List of my contributions [alt-y]
</td><td>
{{int:Tooltip-mycontris}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mytalk&action=edit tooltip-mytalk]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-mytalk|Talk]]
</td><td>
My talk page [alt-n]
</td><td>
{{int:Tooltip-mytalk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-nomove&action=edit tooltip-nomove]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-nomove|Talk]]
</td><td>
You don't have the permissions to move this page
</td><td>
{{int:Tooltip-nomove}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-portal&action=edit tooltip-portal]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-portal|Talk]]
</td><td>
About the project, what you can do, where to find things
</td><td>
{{int:Tooltip-portal}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preferences&action=edit tooltip-preferences]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-preferences|Talk]]
</td><td>
My preferences
</td><td>
{{int:Tooltip-preferences}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preview&action=edit tooltip-preview]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-preview|Talk]]
</td><td>
Preview your changes, please use this before saving! [alt-p]
</td><td>
{{int:Tooltip-preview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-protect&action=edit tooltip-protect]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-protect|Talk]]
</td><td>
Protect this page [alt-=]
</td><td>
{{int:Tooltip-protect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-randompage&action=edit tooltip-randompage]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-randompage|Talk]]
</td><td>
Load a random page [alt-x]
</td><td>
{{int:Tooltip-randompage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchanges&action=edit tooltip-recentchanges]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchanges|Talk]]
</td><td>
The list of recent changes in the wiki. [alt-r]
</td><td>
{{int:Tooltip-recentchanges}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchangeslinked&action=edit tooltip-recentchangeslinked]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchangeslinked|Talk]]
</td><td>
Recent changes in pages linking to this page [alt-c]
</td><td>
{{int:Tooltip-recentchangeslinked}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-rss&action=edit tooltip-rss]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-rss|Talk]]
</td><td>
RSS feed for this page
</td><td>
{{int:Tooltip-rss}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-save&action=edit tooltip-save]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-save|Talk]]
</td><td>
Save you changes [alt-s]
</td><td>
{{int:Tooltip-save}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-search&action=edit tooltip-search]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-search|Talk]]
</td><td>
Search this wiki [alt-f]
</td><td>
{{int:Tooltip-search}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-sitesupport&action=edit tooltip-sitesupport]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-sitesupport|Talk]]
</td><td>
Support Wikipedia
</td><td>
{{int:Tooltip-sitesupport}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpage&action=edit tooltip-specialpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpage|Talk]]
</td><td>
This is a special page, you can't edit the page itself.
</td><td>
{{int:Tooltip-specialpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpages&action=edit tooltip-specialpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpages|Talk]]
</td><td>
List of all special pages [alt-q]
</td><td>
{{int:Tooltip-specialpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-talk&action=edit tooltip-talk]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-talk|Talk]]
</td><td>
Discussion about the content page [alt-t]
</td><td>
{{int:Tooltip-talk}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-undelete&action=edit tooltip-undelete]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-undelete|Talk]]
</td><td>
Restore $1 deleted edits to this page [alt-d]
</td><td>
{{int:Tooltip-undelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-unwatch&action=edit tooltip-unwatch]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-unwatch|Talk]]
</td><td>
Remove this page from your watchlist [alt-w]
</td><td>
{{int:Tooltip-unwatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-upload&action=edit tooltip-upload]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-upload|Talk]]
</td><td>
Upload images or media files [alt-u]
</td><td>
{{int:Tooltip-upload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-userpage&action=edit tooltip-userpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-userpage|Talk]]
</td><td>
My user page [alt-.]
</td><td>
{{int:Tooltip-userpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-viewsource&action=edit tooltip-viewsource]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-viewsource|Talk]]
</td><td>
This page is protected. You can view it's source. [alt-e]
</td><td>
{{int:Tooltip-viewsource}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watch&action=edit tooltip-watch]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-watch|Talk]]
</td><td>
Add this page to your watchlist [alt-w]
</td><td>
{{int:Tooltip-watch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watchlist&action=edit tooltip-watchlist]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-watchlist|Talk]]
</td><td>
The list of pages you're monitoring for changes. [alt-l]
</td><td>
{{int:Tooltip-watchlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-whatlinkshere&action=edit tooltip-whatlinkshere]<br>
[[MediaWiki_talk:Tooltip-whatlinkshere|Talk]]
</td><td>
List of all wiki pages that link here [alt-b]
</td><td>
{{int:Tooltip-whatlinkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks]<br>
[[MediaWiki_talk:Uclinks|Talk]]
</td><td>
View the last $1 changes; view the last $2 days.
</td><td>
{{int:Uclinks}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote]<br>
[[MediaWiki_talk:Ucnote|Talk]]
</td><td>
Below are this user's last <b>$1</b> changes in the last <b>$2</b> days.
</td><td>
{{int:Ucnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop]<br>
[[MediaWiki_talk:Uctop|Talk]]
</td><td>
(top)
</td><td>
{{int:Uctop}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip]<br>
[[MediaWiki_talk:Unblockip|Talk]]
</td><td>
Unblock user
</td><td>
{{int:Unblockip}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext]<br>
[[MediaWiki_talk:Unblockiptext|Talk]]
</td><td>
Use the form below to restore write access
to a previously blocked IP address or username.
</td><td>
{{int:Unblockiptext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink]<br>
[[MediaWiki_talk:Unblocklink|Talk]]
</td><td>
unblock
</td><td>
{{int:Unblocklink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry]<br>
[[MediaWiki_talk:Unblocklogentry|Talk]]
</td><td>
unblocked "$1"
</td><td>
{{int:Unblocklogentry}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete]<br>
[[MediaWiki_talk:Undelete|Talk]]
</td><td>
Restore deleted page
</td><td>
{{int:Undelete}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete_short&action=edit undelete_short]<br>
[[MediaWiki_talk:Undelete_short|Talk]]
</td><td>
Undelete
</td><td>
{{int:Undelete_short}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeletearticle|Talk]]
</td><td>
Restore deleted page
</td><td>
{{int:Undeletearticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeletebtn|Talk]]
</td><td>
Restore!
</td><td>
{{int:Undeletebtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeletedarticle|Talk]]
</td><td>
restored "$1"
</td><td>
{{int:Undeletedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeletedtext|Talk]]
</td><td>
[[$1]] has been successfully restored.
See [[Wikipedia:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations.
</td><td>
{{int:Undeletedtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeletehistory|Talk]]
</td><td>
If you restore the page, all revisions will be restored to the history.
If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored
revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page
will not be automatically replaced.
</td><td>
{{int:Undeletehistory}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeletepage|Talk]]
</td><td>
View and restore deleted pages
</td><td>
{{int:Undeletepage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeletepagetext|Talk]]
</td><td>
The following pages have been deleted but are still in the archive and
can be restored. The archive may be periodically cleaned out.
</td><td>
{{int:Undeletepagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeleterevision|Talk]]
</td><td>
Deleted revision as of $1
</td><td>
{{int:Undeleterevision}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions]<br>
[[MediaWiki_talk:Undeleterevisions|Talk]]
</td><td>
$1 revisions archived
</td><td>
{{int:Undeleterevisions}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected]<br>
[[MediaWiki_talk:Unexpected|Talk]]
</td><td>
Unexpected value: "$1"="$2".
</td><td>
{{int:Unexpected}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn]<br>
[[MediaWiki_talk:Unlockbtn|Talk]]
</td><td>
Unlock database
</td><td>
{{int:Unlockbtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm]<br>
[[MediaWiki_talk:Unlockconfirm|Talk]]
</td><td>
Yes, I really want to unlock the database.
</td><td>
{{int:Unlockconfirm}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb]<br>
[[MediaWiki_talk:Unlockdb|Talk]]
</td><td>
Unlock database
</td><td>
{{int:Unlockdb}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub]<br>
[[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesssub|Talk]]
</td><td>
Database lock removed
</td><td>
{{int:Unlockdbsuccesssub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesstext|Talk]]
</td><td>
The database has been unlocked.
</td><td>
{{int:Unlockdbsuccesstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Unlockdbtext|Talk]]
</td><td>
Unlocking the database will restore the ability of all
users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and
other things requiring changes in the database.
Please confirm that this is what you intend to do.
</td><td>
{{int:Unlockdbtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotect&action=edit unprotect]<br>
[[MediaWiki_talk:Unprotect|Talk]]
</td><td>
Unprotect
</td><td>
{{int:Unprotect}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectcomment&action=edit unprotectcomment]<br>
[[MediaWiki_talk:Unprotectcomment|Talk]]
</td><td>
Reason for unprotecting
</td><td>
{{int:Unprotectcomment}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle]<br>
[[MediaWiki_talk:Unprotectedarticle|Talk]]
</td><td>
unprotected [[$1]]
</td><td>
{{int:Unprotectedarticle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectsub&action=edit unprotectsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Unprotectsub|Talk]]
</td><td>
(Unprotecting "$1")
</td><td>
{{int:Unprotectsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage]<br>
[[MediaWiki_talk:Unprotectthispage|Talk]]
</td><td>
Unprotect this page
</td><td>
{{int:Unprotectthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages]<br>
[[MediaWiki_talk:Unusedimages|Talk]]
</td><td>
Unused images
</td><td>
{{int:Unusedimages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext]<br>
[[MediaWiki_talk:Unusedimagestext|Talk]]
</td><td>
<p>Please note that other web sites may link to an image with
a direct URL, and so may still be listed here despite being
in active use.
</td><td>
{{int:Unusedimagestext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatch&action=edit unwatch]<br>
[[MediaWiki_talk:Unwatch|Talk]]
</td><td>
Unwatch
</td><td>
{{int:Unwatch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage]<br>
[[MediaWiki_talk:Unwatchthispage|Talk]]
</td><td>
Stop watching
</td><td>
{{int:Unwatchthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated]<br>
[[MediaWiki_talk:Updated|Talk]]
</td><td>
(Updated)
</td><td>
{{int:Updated}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload]<br>
[[MediaWiki_talk:Upload|Talk]]
</td><td>
Upload file
</td><td>
{{int:Upload}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadbtn|Talk]]
</td><td>
Upload file
</td><td>
{{int:Uploadbtn}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploaddisabled|Talk]]
</td><td>
Sorry, uploading is disabled.
</td><td>
{{int:Uploaddisabled}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadedfiles|Talk]]
</td><td>
Uploaded files
</td><td>
{{int:Uploadedfiles}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadedimage|Talk]]
</td><td>
uploaded "$1"
</td><td>
{{int:Uploadedimage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploaderror|Talk]]
</td><td>
Upload error
</td><td>
{{int:Uploaderror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadfile|Talk]]
</td><td>
Upload images, sounds, documents etc.
</td><td>
{{int:Uploadfile}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadlink|Talk]]
</td><td>
Upload images
</td><td>
{{int:Uploadlink}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadlog|Talk]]
</td><td>
upload log
</td><td>
{{int:Uploadlog}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadlogpage|Talk]]
</td><td>
Upload_log
</td><td>
{{int:Uploadlogpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadlogpagetext|Talk]]
</td><td>
Below is a list of the most recent file uploads.
All times shown are server time (UTC).
<ul>
</ul>
</td><td>
{{int:Uploadlogpagetext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadnologin|Talk]]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{int:Uploadnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadnologintext|Talk]]
</td><td>
You must be <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to upload files.
</td><td>
{{int:Uploadnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadtext|Talk]]
</td><td>
<strong>STOP!</strong> Before you upload here,
make sure to read and follow the <a href="/wiki/Special:Image_use_policy">image use policy</a>.
<p>If a file with the name you are specifying already
exists on the wiki, it'll be replaced without warning.
So unless you mean to update a file, it's a good idea
to first check if such a file exists.
<p>To view or search previously uploaded images,
go to the <a href="/wiki/Special:Imagelist">list of uploaded images</a>.
Uploads and deletions are logged on the <a href="/wiki/Wikipedia:Upload_log">upload log</a>.
</p><p>Use the form below to upload new image files for use in
illustrating your pages.
On most browsers, you will see a "Browse..." button, which will
bring up your operating system's standard file open dialog.
Choosing a file will fill the name of that file into the text
field next to the button.
You must also check the box affirming that you are not
violating any copyrights by uploading the file.
Press the "Upload" button to finish the upload.
This may take some time if you have a slow internet connection.
<p>The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG
for drawings and other iconic images, and OGG for sounds.
Please name your files descriptively to avoid confusion.
To include the image in a page, use a link in the form
<b>[[Image:file.jpg]]</b> or <b>[[Image:file.ogg]]</b> for sounds.
<p>Please note that as with wiki pages, others may edit or
delete your uploads if they think it serves the project, and
you may be blocked from uploading if you abuse the system.
</td><td>
{{int:Uploadtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning]<br>
[[MediaWiki_talk:Uploadwarning|Talk]]
</td><td>
Upload warning
</td><td>
{{int:Uploadwarning}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:User_rights_set&action=edit user_rights_set]<br>
[[MediaWiki_talk:User_rights_set|Talk]]
</td><td>
<b>User rights for "$1" updated</b>
</td><td>
{{int:User_rights_set}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjs&action=edit usercssjs]<br>
[[MediaWiki_talk:Usercssjs|Talk]]
</td><td>
'''Note:''' After saving, you have to tell your bowser to get the new version: '''Mozilla:''' click ''reload''(or ''ctrl-r''), '''IE / Opera:''' ''ctrl-f5'', '''Safari:''' ''cmd-r'', '''Konqueror''' ''ctrl-r''.
</td><td>
{{int:Usercssjs}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjsyoucanpreview&action=edit usercssjsyoucanpreview]<br>
[[MediaWiki_talk:Usercssjsyoucanpreview|Talk]]
</td><td>
<strong>Tip:</strong> Use the 'Show preview' button to test your new css/js before saving.
</td><td>
{{int:Usercssjsyoucanpreview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercsspreview&action=edit usercsspreview]<br>
[[MediaWiki_talk:Usercsspreview|Talk]]
</td><td>
'''Remember that you are only previewing your user css, it has not yet been saved!'''
</td><td>
{{int:Usercsspreview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists]<br>
[[MediaWiki_talk:Userexists|Talk]]
</td><td>
The user name you entered is already in use. Please choose a different name.
</td><td>
{{int:Userexists}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userjspreview&action=edit userjspreview]<br>
[[MediaWiki_talk:Userjspreview|Talk]]
</td><td>
'''Remember that you are only testing/previewing your user javascript, it has not yet been saved!'''
</td><td>
{{int:Userjspreview}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin]<br>
[[MediaWiki_talk:Userlogin|Talk]]
</td><td>
Log in
</td><td>
{{int:Userlogin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout]<br>
[[MediaWiki_talk:Userlogout|Talk]]
</td><td>
Log out
</td><td>
{{int:Userlogout}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usermailererror&action=edit usermailererror]<br>
[[MediaWiki_talk:Usermailererror|Talk]]
</td><td>
Mail object returned error:
</td><td>
{{int:Usermailererror}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Userpage|Talk]]
</td><td>
View user page
</td><td>
{{int:Userpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats]<br>
[[MediaWiki_talk:Userstats|Talk]]
</td><td>
User statistics
</td><td>
{{int:Userstats}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext]<br>
[[MediaWiki_talk:Userstatstext|Talk]]
</td><td>
There are '''$1''' registered users.
'''$2''' of these are administrators (see $3).
</td><td>
{{int:Userstatstext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version]<br>
[[MediaWiki_talk:Version|Talk]]
</td><td>
Version
</td><td>
{{int:Version}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount]<br>
[[MediaWiki_talk:Viewcount|Talk]]
</td><td>
This page has been accessed $1 times.
</td><td>
{{int:Viewcount}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext]<br>
[[MediaWiki_talk:Viewprevnext|Talk]]
</td><td>
View ($1) ($2) ($3).
</td><td>
{{int:Viewprevnext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource]<br>
[[MediaWiki_talk:Viewsource|Talk]]
</td><td>
View source
</td><td>
{{int:Viewsource}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage]<br>
[[MediaWiki_talk:Viewtalkpage|Talk]]
</td><td>
View discussion
</td><td>
{{int:Viewtalkpage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages]<br>
[[MediaWiki_talk:Wantedpages|Talk]]
</td><td>
Wanted pages
</td><td>
{{int:Wantedpages}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watch&action=edit watch]<br>
[[MediaWiki_talk:Watch|Talk]]
</td><td>
Watch
</td><td>
{{int:Watch}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchdetails|Talk]]
</td><td>
($1 pages watched not counting talk pages;
$2 total pages edited since cutoff;
$3...
<a href='$4'>show and edit complete list</a>.)
</td><td>
{{int:Watchdetails}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist]<br>
[[MediaWiki_talk:Watcheditlist|Talk]]
</td><td>
Here's an alphabetical list of your
watched pages. Check the boxes of pages you want to remove
from your watchlist and click the 'remove checked' button
at the bottom of the screen.
</td><td>
{{int:Watcheditlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchlist|Talk]]
</td><td>
My watchlist
</td><td>
{{int:Watchlist}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchlistcontains|Talk]]
</td><td>
Your watchlist contains $1 pages.
</td><td>
{{int:Watchlistcontains}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchlistsub|Talk]]
</td><td>
(for user "$1")
</td><td>
{{int:Watchlistsub}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchmethod-list|Talk]]
</td><td>
checking watched pages for recent edits
</td><td>
{{int:Watchmethod-list}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchmethod-recent|Talk]]
</td><td>
checking recent edits for watched pages
</td><td>
{{int:Watchmethod-recent}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchnochange|Talk]]
</td><td>
None of your watched items were edited in the time period displayed.
</td><td>
{{int:Watchnochange}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchnologin|Talk]]
</td><td>
Not logged in
</td><td>
{{int:Watchnologin}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchnologintext|Talk]]
</td><td>
You must be <a href="/wiki/Special:Userlogin">logged in</a>
to modify your watchlist.
</td><td>
{{int:Watchnologintext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchthis|Talk]]
</td><td>
Watch this page
</td><td>
{{int:Watchthis}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage]<br>
[[MediaWiki_talk:Watchthispage|Talk]]
</td><td>
Watch this page
</td><td>
{{int:Watchthispage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation]<br>
[[MediaWiki_talk:Welcomecreation|Talk]]
</td><td>
<h2>Welcome, $1!</h2><p>Your account has been created.
Don't forget to change your Wikipedia preferences.
</td><td>
{{int:Welcomecreation}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere]<br>
[[MediaWiki_talk:Whatlinkshere|Talk]]
</td><td>
What links here
</td><td>
{{int:Whatlinkshere}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext]<br>
[[MediaWiki_talk:Whitelistacctext|Talk]]
</td><td>
To be allowed to create accounts in this Wiki you have to [[Special:Userlogin|log]] in and have the appropriate permissions.
</td><td>
{{int:Whitelistacctext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Whitelistacctitle|Talk]]
</td><td>
You are not allowed to create an account
</td><td>
{{int:Whitelistacctitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext]<br>
[[MediaWiki_talk:Whitelistedittext|Talk]]
</td><td>
You have to [[Special:Userlogin|login]] to edit pages.
</td><td>
{{int:Whitelistedittext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Whitelistedittitle|Talk]]
</td><td>
Login required to edit
</td><td>
{{int:Whitelistedittitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Whitelistreadtext|Talk]]
</td><td>
You have to [[Special:Userlogin|login]] to read pages.
</td><td>
{{int:Whitelistreadtext}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle]<br>
[[MediaWiki_talk:Whitelistreadtitle|Talk]]
</td><td>
Login required to read
</td><td>
{{int:Whitelistreadtitle}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage]<br>
[[MediaWiki_talk:Wikipediapage|Talk]]
</td><td>
View project page
</td><td>
{{int:Wikipediapage}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix]<br>
[[MediaWiki_talk:Wikititlesuffix|Talk]]
</td><td>
Wikipedia
</td><td>
{{int:Wikititlesuffix}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote]<br>
[[MediaWiki_talk:Wlnote|Talk]]
</td><td>
Below are the last $1 changes in the last <b>$2</b> hours.
</td><td>
{{int:Wlnote}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved]<br>
[[MediaWiki_talk:Wlsaved|Talk]]
</td><td>
This is a saved version of your watchlist.
</td><td>
{{int:Wlsaved}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast]<br>
[[MediaWiki_talk:Wlshowlast|Talk]]
</td><td>
Show last $1 hours $2 days $3
</td><td>
{{int:Wlshowlast}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params]<br>
[[MediaWiki_talk:Wrong_wfQuery_params|Talk]]
</td><td>
Incorrect parameters to wfQuery()<br />
Function: $1<br />
Query: $2
</td><td>
{{int:Wrong_wfQuery_params}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword]<br>
[[MediaWiki_talk:Wrongpassword|Talk]]
</td><td>
The password you entered is incorrect. Please try again.
</td><td>
{{int:Wrongpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff]<br>
[[MediaWiki_talk:Yourdiff|Talk]]
</td><td>
Differences
</td><td>
{{int:Yourdiff}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail]<br>
[[MediaWiki_talk:Youremail|Talk]]
</td><td>
Your email*
</td><td>
{{int:Youremail}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname]<br>
[[MediaWiki_talk:Yourname|Talk]]
</td><td>
Your user name
</td><td>
{{int:Yourname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick]<br>
[[MediaWiki_talk:Yournick|Talk]]
</td><td>
Your nickname (for signatures)
</td><td>
{{int:Yournick}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword]<br>
[[MediaWiki_talk:Yourpassword|Talk]]
</td><td>
Your password
</td><td>
{{int:Yourpassword}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain]<br>
[[MediaWiki_talk:Yourpasswordagain|Talk]]
</td><td>
Retype password
</td><td>
{{int:Yourpasswordagain}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourrealname&action=edit yourrealname]<br>
[[MediaWiki_talk:Yourrealname|Talk]]
</td><td>
Your real name*
</td><td>
{{int:Yourrealname}}
</td></tr><tr><td>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext]<br>
[[MediaWiki_talk:Yourtext|Talk]]
</td><td>
Your text
</td><td>
{{int:Yourtext}}
</td></tr></table>
MediaWiki:All messages
805
3453
2004-06-03T08:20:41Z
Template namespace initialisation script
MediaWiki:All messages moved to Template:All messages
#redirect [[Template:All messages]]
MediaWiki:All system messages
806
3454
2004-06-03T08:20:43Z
Template namespace initialisation script
MediaWiki:All system messages moved to Template:All system messages
#redirect [[Template:All system messages]]
MediaWiki:Gnunote
807
3455
2004-06-03T08:20:43Z
Template namespace initialisation script
MediaWiki:Gnunote moved to Template:Gnunote
#redirect [[Template:Gnunote]]
MediaWiki:Sitesupportpage
808
3456
2004-06-03T08:20:45Z
Template namespace initialisation script
MediaWiki:Sitesupportpage moved to Template:Sitesupportpage
#redirect [[Template:Sitesupportpage]]
Wikipedia:Broken/
809
sysop
3457
2004-08-13T12:56:30Z
24.29.135.164
<table>
<tr><td align="right"><a href="/w/wiki.phtml?title=Special:Allpages&from=A" title ="Special:Allpages">A</a></td><td> to </td><td align="left">Z</td></tr>
</table>
User:Belgian man
810
5823
2006-11-17T12:13:47Z
Mark Dingemanse
31
substing templates to be deleted
Ku arọ, ku ọsan, ku irọlẹ, o di arọ!
[[User:Belgian man|Belgian man]] 09:08, 4 Sep 2004 (UTC)
== About myself ==
I'm a Belgian living in Ghent, Ghent, East Flanders, Flanders, Belgium. I'm mainly active on the Dutch Wikipedia, where I have a watchlist consisting of more than 2600 pages, but I check the Recent Changes on the Nauruan Wikipedia as administrator daily. Further, I take a look weekly at Meta (watchlist), the '''Yoruba Wikipedia''' (ambassador; RC), the Dutch Wiktionary (watchlist), the Nauruan Wiktionary (ambassador; RC) and the Nauruan Wikibooks (RC). I have little watchlists on the English, French and German Wikipedias and on the Dutch Wikibooks too, and used less important accounts on four other Wikipedias and three other Wiktionaries. I used to work for the Dutch Wikinews too.
I do not speak any Yoruba and cannot read it enough to check out and understand the articles here. However, I'm willing to learn some more about Yoruba and the dialects of it in the future.
My main interests are languages, Oceania and... cars.
== See also ==
* INTERWIKI
[[sq:Përdoruesi:Belgian man]]
[[de:Benutzer:Belgian man]]
[[en:User:Belgian man]]
[[et:Kasutaja:Belgian man]]
[[fr:Utilisateur:Belgian man]]
[[la:Usor:Belgian man]]
[[na:User:Belgian man]]
[[nl:Gebruiker:Cars en travel]]
[[no:Bruker:Belgian man]]
Õgún
812
6454
2006-12-19T11:45:25Z
Loadewole
101
[[Ogún]]
'''Ogún''' = [[20]] = [[XX]]
[[ar:20 (عدد)]]
[[ca:Vint]]
[[da:20 (tal)]]
[[de:Zwanzig]]
[[en:20 (number)]]
[[eo:Dudek]]
[[es:Veinte]]
[[fr:20 (nombre)]]
[[he:20 (מספר)]]
[[hu:20 (szám)]]
[[ia:20]]
[[it:Venti]]
[[ja:20]]
[[ko:20]]
[[lt:20 (skaičius)]]
[[nah:Cempōhualli]]
[[nap:Vinte]]
[[nl:20 (getal)]]
[[nn:Talet 20]]
[[no:20 (tall)]]
[[pl:20 (liczba)]]
[[pt:Vinte]]
[[ru:20 (число)]]
[[sl:20 (število)]]
[[sv:20 (tal)]]
[[th:20]]
[[vi:20 (số)]]
[[zh:20]]
Nigeria
813
6395
2006-12-18T22:59:36Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[frp:Nig·èria]]
[[Image:LocationNigeria.png|thumb|left]]
[[Image:Flag of Nigeria.svg|right|thumb]]
'''Naijiriya''', ''Nigeria'' ni ede geesi, je ikan ninu awon orile ede ni ile Afirika. Naijiriya ni orile ede kan soso ti awon eniyan po si ju ni ile Afrika. Naijiriya pada si ijoba alagbada ni odun 1999 leyin odun meedogun labe ijoba ti awon soja. Awon ile Ibini, Sadi, Nije ati Kamerunu ni awon ile ti o sunmo ju si Naijiriya.
Awon ilu ti so se pataki ju ni Naijiriya ni [[Abuja]], [[Eko]], [[Ibadan]], [[Ilesha]], [[Kalaba]] , [[Warri]], [[Pot Akotu]], [[Enugu]], [[Kano]], [[Kaduna]], [[Onisa]], [[Nnewi]], [[Jos]], [[Ilorin]], [[Maiduguri]], [[Aba]], [[Bausi]], [[Oweri]], [[Sokoto]], [[Ile-Ife]] ati [[Ilu Ibini]].
[[af:Nigerië]]
[[am:ናይጄሪያ]]
[[an:Nicheria]]
[[ang:Nigeria]]
[[ar:نيجيريا]]
[[ast:Nixeria]]
[[bg:Нигерия]]
[[bn:নাইজেরিয়া]]
[[br:Nigeria]]
[[bs:Nigerija]]
[[ca:Nigèria]]
[[cs:Nigérie]]
[[cv:Нигери]]
[[cy:Nigeria]]
[[da:Nigeria]]
[[de:Nigeria]]
[[el:Νιγηρία]]
[[en:Nigeria]]
[[eo:Niĝerio]]
[[es:Nigeria]]
[[et:Nigeeria]]
[[eu:Nigeria]]
[[fa:نیجریه]]
[[fi:Nigeria]]
[[fr:Nigeria]]
[[frp:Nig·èria]]
[[ga:An Nigéir]]
[[gd:Nigeria]]
[[gl:Nixeria - Nigeria]]
[[he:ניגריה]]
[[hi:नाइजीरिया]]
[[hr:Nigerija]]
[[ht:Nijerya]]
[[hu:Nigéria]]
[[id:Nigeria]]
[[ilo:Nigeria]]
[[io:Nigeria]]
[[is:Nígería]]
[[it:Nigeria]]
[[ja:ナイジェリア]]
[[ka:ნიგერია]]
[[kg:Nizeria]]
[[ko:나이지리아]]
[[kw:Nijeri]]
[[la:Nigeria]]
[[li:Nigeria]]
[[lt:Nigerija]]
[[lv:Nigērija]]
[[mk:Нигерија]]
[[ms:Nigeria]]
[[nds:Nigeria]]
[[nl:Nigeria]]
[[nn:Nigeria]]
[[no:Nigeria]]
[[oc:Nigèria]]
[[pam:Nigeria]]
[[pl:Nigeria]]
[[pt:Nigéria]]
[[ro:Nigeria]]
[[ru:Нигерия]]
[[rw:Nijeriya]]
[[sh:Nigerija]]
[[simple:Nigeria]]
[[sk:Nigéria]]
[[sl:Nigerija]]
[[sq:Nigeria]]
[[sr:Нигерија]]
[[sv:Nigeria]]
[[sw:Nigeria]]
[[ta:நைஜீரியா]]
[[tg:Ниҷерия]]
[[th:ประเทศไนจีเรีย]]
[[tk:Nigeria]]
[[tl:Nigeria]]
[[to:Naisīlia]]
[[tr:Nijerya]]
[[ug:نىگېرىيە]]
[[uk:Ніґерія]]
[[vi:Nigeria]]
[[wa:Nidjeria]]
[[xh:ENigeria]]
[[zh:奈及利亞]]
[[zh-classical:尼日利亞]]
[[zh-min-nan:Nigeria]]
[[zh-yue:尼日利亞]]
User:Davidcannon
814
3462
2004-09-28T02:32:23Z
Davidcannon
10
{{NUMBEROFARTICLES}}
User talk:Davidcannon
815
3463
2004-10-01T19:26:08Z
81.164.232.166
Welcome, Davidcannon
Welcome to the Yoruba wikipedia! I hope you speak English. And do you speak Yoruba? I not, in fact. [[User:Belgian man|Belgian man]]
Ìgbàs
816
6606
2006-12-21T14:53:41Z
Loadewole
101
[[Igba]]
'''Igbàs''':
[[2000]] - [[2001]] - [[2002]] - [[2003]] - [[2004]] - [[2005]]
[[als:Jahr]]
[[ar:عام]]
[[ast:Añu]]
[[be:Год]]
[[bg:Година]]
[[bs:Godina]]
[[ca:Any]]
[[cs:Rok]]
[[cv:Çул]]
[[da:År]]
[[de:Jahr]]
[[el:Έτος]]
[[en:Year]]
[[eo:Jaro]]
[[es:Año]]
[[et:Aasta]]
[[eu:Urte]]
[[fa:سال]]
[[fi:Vuosi]]
[[fr:Année calendaire]]
[[fy:Jier]]
[[gd:Bliadhna]]
[[gl:Ano]]
[[he:שנה]]
[[hr:Godina]]
[[ht:Lane]]
[[hu:Év]]
[[ia:Anno]]
[[id:Tahun]]
[[io:Yaro]]
[[is:Ár]]
[[it:Anno]]
[[ja:年]]
[[ka:წელი]]
[[ko:년]]
[[ku:Sal]]
[[la:Annus]]
[[lad:Anyo]]
[[li:Jaor]]
[[lt:Metai]]
[[lv:Gads]]
[[mi:Tau]]
[[ms:Tahun]]
[[nah:Xihuitl]]
[[nds:Johr]]
[[nl:Jaar]]
[[nn:År]]
[[no:År]]
[[nrm:Aun]]
[[os:Аз]]
[[pl:Rok]]
[[pt:Ano]]
[[rmy:Bersh]]
[[ro:An]]
[[ru:Год]]
[[sh:Godina]]
[[simple:Year]]
[[sk:Rok]]
[[sl:Leto]]
[[sq:Viti]]
[[sr:Година]]
[[sv:År]]
[[ta:ஆண்டு]]
[[th:ปี]]
[[tl:Taon]]
[[zh:年]]
[[zh-min-nan:Nî]]
User:Bgbot
818
3466
2004-10-15T14:08:32Z
Bgbot
9
Bgbot's main task
'''Bgbot''' is a bot which is primarily active on [[:bg:|Bulgarian Wikipedia]]. Its main task on other wikipedias consists of making of bg: interwikis.
The bot was developed by [[:bg:Потребител:Borislav|User:Borislav]], so any possible complaints about it should be [[:bg:Потребител беседа:Borislav|directed]] to him :-).
[[bg:Потребител:Bgbot]]
User talk:Bgbot
819
3467
2004-10-16T10:02:50Z
Bgbot
9
Bgbot's talk page on bg:
<div class="toccolours" style="text-align:center">Please, use the [[:bg:Потребител беседа:Bgbot|'''Bgbot's talk page on bg:''']].</div>
Abeokuta
822
6439
2006-12-19T11:12:15Z
Loadewole
101
/* External Links */
'''Abeokuta''', [[Nigeria]].
[[Abeokuta]]
==External Links==
[http://www.nairaland.com/nigeria/topic-601.0.html Olumo Rock, Abeokuta]
[[de:Abeokuta]]
[[en:Abeokuta]]
MediaWiki:1movedto2 redir
823
sysop
4519
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
[[$1]] moved to [[$2]] over redirect
MediaWiki:Monobook.css
824
sysop
5121
2006-07-01T19:17:25Z
MediaWiki default
/* CSS placed here will affect users of the Monobook skin */
MediaWiki:Monobook.js
825
sysop
5361
2006-08-31T19:38:17Z
MediaWiki default
/* tooltips and access keys */
var ta = new Object();
ta['pt-userpage'] = new Array('.','My user page');
ta['pt-anonuserpage'] = new Array('.','The user page for the ip you\'re editing as');
ta['pt-mytalk'] = new Array('n','My talk page');
ta['pt-anontalk'] = new Array('n','Discussion about edits from this ip address');
ta['pt-preferences'] = new Array('','My preferences');
ta['pt-watchlist'] = new Array('l','The list of pages you\'re monitoring for changes.');
ta['pt-mycontris'] = new Array('y','List of my contributions');
ta['pt-login'] = new Array('o','You are encouraged to log in, it is not mandatory however.');
ta['pt-anonlogin'] = new Array('o','You are encouraged to log in, it is not mandatory however.');
ta['pt-logout'] = new Array('o','Log out');
ta['ca-talk'] = new Array('t','Discussion about the content page');
ta['ca-edit'] = new Array('e','You can edit this page. Please use the preview button before saving.');
ta['ca-addsection'] = new Array('+','Add a comment to this discussion.');
ta['ca-viewsource'] = new Array('e','This page is protected. You can view its source.');
ta['ca-history'] = new Array('h','Past versions of this page.');
ta['ca-protect'] = new Array('=','Protect this page');
ta['ca-delete'] = new Array('d','Delete this page');
ta['ca-undelete'] = new Array('d','Restore the edits done to this page before it was deleted');
ta['ca-move'] = new Array('m','Move this page');
ta['ca-watch'] = new Array('w','Add this page to your watchlist');
ta['ca-unwatch'] = new Array('w','Remove this page from your watchlist');
ta['search'] = new Array('f','Search this wiki');
ta['p-logo'] = new Array('','Main Page');
ta['n-mainpage'] = new Array('z','Visit the Main Page');
ta['n-portal'] = new Array('','About the project, what you can do, where to find things');
ta['n-currentevents'] = new Array('','Find background information on current events');
ta['n-recentchanges'] = new Array('r','The list of recent changes in the wiki.');
ta['n-randompage'] = new Array('x','Load a random page');
ta['n-help'] = new Array('','The place to find out.');
ta['n-sitesupport'] = new Array('','Support us');
ta['t-whatlinkshere'] = new Array('j','List of all wiki pages that link here');
ta['t-recentchangeslinked'] = new Array('k','Recent changes in pages linked from this page');
ta['feed-rss'] = new Array('','RSS feed for this page');
ta['feed-atom'] = new Array('','Atom feed for this page');
ta['t-contributions'] = new Array('','View the list of contributions of this user');
ta['t-emailuser'] = new Array('','Send a mail to this user');
ta['t-upload'] = new Array('u','Upload images or media files');
ta['t-specialpages'] = new Array('q','List of all special pages');
ta['ca-nstab-main'] = new Array('c','View the content page');
ta['ca-nstab-user'] = new Array('c','View the user page');
ta['ca-nstab-media'] = new Array('c','View the media page');
ta['ca-nstab-special'] = new Array('','This is a special page, you can\'t edit the page itself.');
ta['ca-nstab-project'] = new Array('a','View the project page');
ta['ca-nstab-image'] = new Array('c','View the image page');
ta['ca-nstab-mediawiki'] = new Array('c','View the system message');
ta['ca-nstab-template'] = new Array('c','View the template');
ta['ca-nstab-help'] = new Array('c','View the help page');
ta['ca-nstab-category'] = new Array('c','View the category page');
MediaWiki:Aboutsite
826
sysop
3474
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
About {{SITENAME}}
MediaWiki:Acct creation throttle hit
827
sysop
3475
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Sorry, you have already created $1 accounts. You can't make any more.
MediaWiki:Addgroup
828
sysop
3476
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Add Group
MediaWiki:Allarticles
829
sysop
3477
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
All articles
MediaWiki:Alllogstext
830
sysop
3478
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Combined display of upload, deletion, protection, blocking, and sysop logs.
You can narrow down the view by selecting a log type, the user name, or the affected page.
MediaWiki:AllmessagesnotsupportedDB
831
sysop
5127
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
'''Special:Allmessages''' cannot be used because '''$wgUseDatabaseMessages''' is switched off.
MediaWiki:AllmessagesnotsupportedUI
832
sysop
5128
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Your current interface language <b>$1</b> is not supported by Special:Allmessages at this site.
MediaWiki:Allpagesformtext1
833
sysop
3481
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Display pages starting at: $1
MediaWiki:Allpagesformtext2
834
sysop
3482
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Choose namespace: $1 $2
MediaWiki:Allpagesnamespace
835
sysop
3483
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
All pages ($1 namespace)
MediaWiki:Allpagesnext
836
sysop
3484
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Next
MediaWiki:Allpagesprev
837
sysop
3485
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Previous
MediaWiki:Allpagessubmit
838
sysop
3486
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Go
MediaWiki:Apr
839
sysop
3487
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Apr
MediaWiki:April
840
sysop
3488
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
April
MediaWiki:Articlenamespace
841
sysop
3489
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
(articles)
MediaWiki:Asksqlpheading
842
sysop
3490
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
asksql level
MediaWiki:Aug
843
sysop
3491
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Aug
MediaWiki:August
844
sysop
3492
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
August
MediaWiki:Block compress delete
845
sysop
3493
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Can't delete this article because it contains block-compressed revisions.
This is a temporary situation which the developers are well aware of, and should be fixed within a month or two.
Please mark the article for deletion and wait for a developer to fix our buggy software.
MediaWiki:Blockpheading
846
sysop
3494
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
block level
MediaWiki:Categoriespagetext
847
sysop
3495
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
The following categories exist in the wiki.
MediaWiki:Categoryarticlecount
848
sysop
5141
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
There {{PLURAL:$1|is one article|are $1 articles}} in this category.
MediaWiki:Categoryarticlecount1
849
sysop
3497
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
There is $1 article in this category.
MediaWiki:Clearyourcache
850
sysop
5144
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
'''Note:''' After saving, you may have to bypass your browser's cache to see the changes. '''Mozilla / Firefox / Safari:''' hold down ''Shift'' while clicking ''Reload'', or press ''Ctrl-Shift-R'' (''Cmd-Shift-R'' on Apple Mac); '''IE:''' hold ''Ctrl'' while clicking ''Refresh'', or press ''Ctrl-F5''; '''Konqueror:''': simply click the ''Reload'' button, or press ''F5''; '''Opera''' users may need to completely clear their cache in ''Tools→Preferences''.
MediaWiki:Copyrightwarning2
851
sysop
4732
2005-12-22T07:51:52Z
MediaWiki default
Please note that all contributions to {{SITENAME}} may be edited, altered, or removed by other contributors. If you don't want your writing to be edited mercilessly, then don't submit it here.<br />
You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a
public domain or similar free resource (see $1 for details).
<strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong>
MediaWiki:Createaccountpheading
852
sysop
3500
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
createaccount level
MediaWiki:Creditspage
853
sysop
3501
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Page credits
MediaWiki:Currentevents-url
854
sysop
3502
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Current events
MediaWiki:Currentrevisionlink
855
sysop
5148
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Current revision
MediaWiki:Data
856
sysop
3504
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Data
MediaWiki:Dec
857
sysop
3505
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Dec
MediaWiki:December
858
sysop
3506
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
December
MediaWiki:Default
859
sysop
3507
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
default
MediaWiki:Deletedrevision
860
sysop
3508
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
Deleted old revision $1.
MediaWiki:Deleteimgcompletely
861
sysop
4309
2005-07-29T11:23:16Z
MediaWiki default
Delete all revisions of this file
MediaWiki:Deletepheading
862
sysop
3510
2005-06-25T11:31:42Z
MediaWiki default
delete level
MediaWiki:Editgroup
863
sysop
3511
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Edit Group
MediaWiki:Editingcomment
864
sysop
3512
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Editing $1 (comment)
MediaWiki:Editingsection
865
sysop
3513
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Editing $1 (section)
MediaWiki:Editusergroup
866
sysop
3514
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Edit User Groups
MediaWiki:Emptyfile
867
sysop
3515
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The file you uploaded seems to be empty. This might be due to a typo in the file name. Please check whether you really want to upload this file.
MediaWiki:Feb
868
sysop
3516
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Feb
MediaWiki:February
869
sysop
3517
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
February
MediaWiki:Fileexists
870
sysop
3518
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
A file with this name exists already, please check $1 if you are not sure if you want to change it.
MediaWiki:Filemissing
871
sysop
3519
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
File missing
MediaWiki:Friday
872
sysop
3520
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Friday
MediaWiki:Geo
873
sysop
3521
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
GEO coordinates
MediaWiki:History copyright
874
sysop
3522
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
-
MediaWiki:Illegalfilename
875
sysop
3523
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The filename "$1" contains characters that are not allowed in page titles. Please rename the file and try uploading it again.
MediaWiki:Imagemaxsize
876
sysop
4903
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
Limit images on image description pages to:
MediaWiki:Info short
877
sysop
3525
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Information
MediaWiki:Infosubtitle
878
sysop
3526
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Information for page
MediaWiki:Jan
879
sysop
3527
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Jan
MediaWiki:January
880
sysop
3528
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
January
MediaWiki:Jul
881
sysop
3529
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Jul
MediaWiki:July
882
sysop
3530
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
July
MediaWiki:Jun
883
sysop
3531
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Jun
MediaWiki:June
884
sysop
3532
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
June
MediaWiki:Listadmins
885
sysop
3533
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Admins list
MediaWiki:Listingcontinuesabbrev
886
sysop
3534
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
cont.
MediaWiki:Log
887
sysop
3535
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Logs
MediaWiki:Mar
888
sysop
3536
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Mar
MediaWiki:March
889
sysop
3537
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
March
MediaWiki:Markaspatrolleddiff
890
sysop
3538
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Mark as patrolled
MediaWiki:Markaspatrolledlink
891
sysop
4137
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
[$1]
MediaWiki:Markaspatrolledtext
892
sysop
3540
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Mark this article as patrolled
MediaWiki:Markedaspatrolled
893
sysop
3541
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Marked as patrolled
MediaWiki:Markedaspatrolledtext
894
sysop
3542
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The selected revision has been marked as patrolled.
MediaWiki:May
895
sysop
3543
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
May
MediaWiki:May long
896
sysop
3544
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
May
MediaWiki:Monday
897
sysop
3545
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Monday
MediaWiki:Mw math html
898
sysop
3546
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
HTML if possible or else PNG
MediaWiki:Mw math mathml
899
sysop
3547
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
MathML if possible (experimental)
MediaWiki:Mw math modern
900
sysop
3548
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Recommended for modern browsers
MediaWiki:Mw math png
901
sysop
3549
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Always render PNG
MediaWiki:Mw math simple
902
sysop
3550
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
HTML if very simple or else PNG
MediaWiki:Mw math source
903
sysop
3551
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Leave it as TeX (for text browsers)
MediaWiki:Newbies
904
sysop
3552
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
newbies
MediaWiki:Newimages
905
sysop
4331
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
Gallery of new files
MediaWiki:Newwindow
906
sysop
3554
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
(opens in new window)
MediaWiki:Nextdiff
907
sysop
4397
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
Next diff →
MediaWiki:Nextpage
908
sysop
3556
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Next page ($1)
MediaWiki:Nextrevision
909
sysop
4398
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
Newer revision→
MediaWiki:Nocredits
910
sysop
3558
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
There is no credits info available for this page.
MediaWiki:Noimages
911
sysop
3559
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Nothing to see.
MediaWiki:Nonunicodebrowser
912
sysop
4333
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
<strong>WARNING: Your browser is not unicode compliant. A workaround is in place to allow you to safely edit articles: non-ASCII characters will appear in the edit box as hexadecimal codes.</strong>
MediaWiki:Nosuchusershort
913
sysop
3561
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
There is no user by the name "$1". Check your spelling.
MediaWiki:Nov
914
sysop
3562
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Nov
MediaWiki:November
915
sysop
3563
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
November
MediaWiki:Numauthors
916
sysop
3564
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Number of distinct authors (article): $1
MediaWiki:Numedits
917
sysop
3565
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Number of edits (article): $1
MediaWiki:Numtalkauthors
918
sysop
3566
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Number of distinct authors (discussion page): $1
MediaWiki:Numtalkedits
919
sysop
3567
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Number of edits (discussion page): $1
MediaWiki:Numwatchers
920
sysop
3568
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Number of watchers: $1
MediaWiki:Oct
921
sysop
3569
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Oct
MediaWiki:October
922
sysop
3570
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
October
MediaWiki:Others
923
sysop
3571
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
others
MediaWiki:Previousdiff
924
sysop
4399
2005-08-19T23:49:08Z
MediaWiki default
← Previous diff
MediaWiki:Previousrevision
925
sysop
4400
2005-08-19T23:49:08Z
MediaWiki default
←Older revision
MediaWiki:Protectmoveonly
926
sysop
3574
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Protect from moves only
MediaWiki:Pubmedurl
927
sysop
3575
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=$1
MediaWiki:Qbsettingsnote
928
sysop
3576
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
This preference only works in the 'Standard' and the 'CologneBlue' skin.
MediaWiki:Randompage-url
929
sysop
4171
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Special:Random
MediaWiki:Rcpatroldisabled
930
sysop
3578
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Recent Changes Patrol disabled
MediaWiki:Rcpatroldisabledtext
931
sysop
3579
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The Recent Changes Patrol feature is currently disabled.
MediaWiki:Recentchanges-url
932
sysop
3580
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Special:Recentchanges
MediaWiki:Revisionasofwithlink
933
sysop
3581
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Revision as of $1; $2<br />$3 | $4
MediaWiki:Saturday
934
sysop
3582
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Saturday
MediaWiki:Savegroup
935
sysop
3583
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Save Group
MediaWiki:Saveusergroups
936
sysop
3584
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Save User Groups
MediaWiki:Sectionlink
937
sysop
4402
2005-08-19T23:49:08Z
MediaWiki default
→
MediaWiki:Sep
938
sysop
3586
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Sep
MediaWiki:September
939
sysop
3587
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
September
MediaWiki:Sharedupload
940
sysop
4192
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
This file is a shared upload and may be used by other projects.
MediaWiki:Showbigimage
941
sysop
3589
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Download high resolution version ($1x$2, $3 KB)
MediaWiki:Siteadminpheading
942
sysop
3590
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
siteadmin level
MediaWiki:Sitenotice
943
sysop
3591
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
-
MediaWiki:Sitesettings
944
sysop
3592
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Site Settings
MediaWiki:Sitesettings-caching
945
sysop
3593
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Page caching
MediaWiki:Sitesettings-cookies
946
sysop
3594
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Cookies
MediaWiki:Sitesettings-debugging
947
sysop
3595
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Debugging
MediaWiki:Sitesettings-features
948
sysop
3596
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Features
MediaWiki:Sitesettings-images
949
sysop
3597
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Images
MediaWiki:Sitesettings-memcached
950
sysop
3598
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Memcache Daemon
MediaWiki:Sitesettings-performance
951
sysop
3599
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Performance
MediaWiki:Sitesettings-permissions
952
sysop
3600
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Permissions
MediaWiki:Sitesettings-permissions-banning
953
sysop
3601
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
User banning
MediaWiki:Sitesettings-permissions-miser
954
sysop
3602
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Performance settings
MediaWiki:Sitesettings-permissions-readonly
955
sysop
3603
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Maintenance mode: Disable write access
MediaWiki:Sitesettings-permissions-whitelist
956
sysop
3604
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Whitelist mode
MediaWiki:Sitesettings-wgAllowExternalImages
957
sysop
3605
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Allow to include external images into articles
MediaWiki:Sitesettings-wgDefaultBlockExpiry
958
sysop
3606
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
By default, blocks expire after:
MediaWiki:Sitesettings-wgDisableQueryPages
959
sysop
3607
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
When in miser mode, disable all query pages, not only "expensive" ones
MediaWiki:Sitesettings-wgHitcounterUpdateFreq
960
sysop
3608
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Hit counter update frequency
MediaWiki:Sitesettings-wgMiserMode
961
sysop
3609
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Enable miser mode, which disables most "expensive" features
MediaWiki:Sitesettings-wgReadOnly
962
sysop
3610
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Readonly mode
MediaWiki:Sitesettings-wgReadOnlyFile
963
sysop
3611
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Readonly message file
MediaWiki:Sitesettings-wgShowIPinHeader
964
sysop
3612
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Show IP in header (for non-logged in users)
MediaWiki:Sitesettings-wgSysopRangeBans
965
sysop
3613
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Sysops may block IP-ranges
MediaWiki:Sitesettings-wgSysopUserBans
966
sysop
3614
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Sysops may block logged-in users
MediaWiki:Sitesettings-wgUseCategoryBrowser
967
sysop
3615
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Enable experimental dmoz-like category browsing. Outputs things like: Encyclopedia > Music > Style of Music > Jazz
MediaWiki:Sitesettings-wgUseCategoryMagic
968
sysop
3616
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Enable categories
MediaWiki:Sitesettings-wgUseDatabaseMessages
969
sysop
3617
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Use database messages for user interface labels
MediaWiki:Sitesettings-wgUseWatchlistCache
970
sysop
3618
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Generate a watchlist once every hour or so
MediaWiki:Sitesettings-wgWLCacheTimeout
971
sysop
3619
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The hour or so mentioned above (in seconds):
MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistAccount-developer
972
sysop
3620
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Developers may create accounts for users
MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistAccount-sysop
973
sysop
3621
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Sysops may create accounts for users
MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistAccount-user
974
sysop
3622
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Users may create accounts themself
MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistEdit
975
sysop
3623
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Users must be logged in to edit
MediaWiki:Sitesettings-wgWhitelistRead
976
sysop
3624
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Anonymous users may only read these pages:
MediaWiki:Sitesupport-url
977
sysop
3625
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Project:Site support
MediaWiki:Spamprotectionmatch
978
sysop
3626
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The following text is what triggered our spam filter: $1
MediaWiki:Spamprotectiontext
979
sysop
3627
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site.
MediaWiki:Spamprotectiontitle
980
sysop
3628
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Spam protection filter
MediaWiki:Special version postfix
981
sysop
3629
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
MediaWiki:Special version prefix
982
sysop
3630
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
MediaWiki:Subcategorycount
983
sysop
5253
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
There {{PLURAL:$1|is one subcategory|are $1 subcategories}} to this category.
MediaWiki:Subcategorycount1
984
sysop
3632
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
There is $1 subcategory to this category.
MediaWiki:Sunday
985
sysop
3633
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
Sunday
MediaWiki:Tagline
986
sysop
3634
2005-06-25T11:31:43Z
MediaWiki default
From {{SITENAME}}
MediaWiki:Templatesused
987
sysop
3635
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Templates used on this page:
MediaWiki:Thursday
988
sysop
3636
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Thursday
MediaWiki:Timezonelegend
989
sysop
3637
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Time zone
MediaWiki:Tog-editondblclick
990
sysop
3638
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Edit pages on double click (JavaScript)
MediaWiki:Tog-editsection
991
sysop
3639
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Enable section editing via [edit] links
MediaWiki:Tog-editsectiononrightclick
992
sysop
3640
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Enable section editing by right clicking<br /> on section titles (JavaScript)
MediaWiki:Tog-editwidth
993
sysop
3641
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Edit box has full width
MediaWiki:Tog-hideminor
994
sysop
3642
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Hide minor edits in recent changes
MediaWiki:Tog-highlightbroken
995
sysop
3643
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Format broken links <a href="" class="new">like this</a> (alternative: like this<a href="" class="internal">?</a>).
MediaWiki:Tog-hover
996
sysop
3644
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Show hoverbox over wiki links
MediaWiki:Tog-justify
997
sysop
3645
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Justify paragraphs
MediaWiki:Tog-minordefault
998
sysop
3646
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Mark all edits minor by default
MediaWiki:Tog-nocache
999
sysop
3647
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Disable page caching
MediaWiki:Tog-numberheadings
1000
sysop
3648
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Auto-number headings
MediaWiki:Tog-previewonfirst
1001
sysop
3649
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Show preview on first edit
MediaWiki:Tog-previewontop
1002
sysop
4209
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Show preview before edit box
MediaWiki:Tog-rememberpassword
1003
sysop
5547
2006-10-25T21:10:22Z
MediaWiki default
98
Remember my login on this computer
MediaWiki:Tog-showtoc
1004
sysop
4353
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Show table of contents (for pages with more than 3 headings)
MediaWiki:Tog-showtoolbar
1005
sysop
4212
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Show edit toolbar (JavaScript)
MediaWiki:Tog-underline
1006
sysop
4578
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
Underline links:
MediaWiki:Tog-usenewrc
1007
sysop
4213
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Enhanced recent changes (JavaScript)
MediaWiki:Tog-watchdefault
1008
sysop
4997
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Add pages I edit to my watchlist
MediaWiki:Tuesday
1009
sysop
3657
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Tuesday
MediaWiki:Uncategorizedcategories
1010
sysop
3658
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Uncategorized categories
MediaWiki:Uncategorizedpages
1011
sysop
3659
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Uncategorized pages
MediaWiki:Undeletedrevisions
1012
sysop
3660
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
$1 revisions restored
MediaWiki:Uploadcorrupt
1013
sysop
3661
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
The file is corrupt or has an incorrect extension. Please check the file and upload again.
MediaWiki:Usenewcategorypage
1014
sysop
3662
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
1
Set first character to "0" to disable the new category page layout.
MediaWiki:Userlevels
1015
sysop
3663
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
User levels management
MediaWiki:Userlevels-addgroup
1016
sysop
3664
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Add group
MediaWiki:Userlevels-editgroup
1017
sysop
3665
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Edit group
MediaWiki:Userlevels-editgroup-description
1018
sysop
3666
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Group description (max 255 characters):<br />
MediaWiki:Userlevels-editgroup-name
1019
sysop
3667
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Group name:
MediaWiki:Userlevels-editusergroup
1020
sysop
3668
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Edit user groups
MediaWiki:Userlevels-group-edit
1021
sysop
3669
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Existent groups:
MediaWiki:Userlevels-groupsavailable
1022
sysop
3670
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Available groups:
MediaWiki:Userlevels-groupshelp
1023
sysop
3671
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Select groups you want the user to be removed from or added to.
Unselected groups will not be changed. You can unselect a group by using CTRL + Left Click
MediaWiki:Userlevels-groupsmember
1024
sysop
3672
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Member of:
MediaWiki:Userlevels-lookup-group
1025
sysop
3673
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Manage group rights
MediaWiki:Userlevels-lookup-user
1026
sysop
3674
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Manage user groups
MediaWiki:Userlevels-user-editname
1027
sysop
3675
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Enter a username:
MediaWiki:Userrightspheading
1028
sysop
3676
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
userrights level
MediaWiki:Val article lists
1029
sysop
3677
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
List of validated articles
MediaWiki:Val clear old
1030
sysop
4237
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Clear my older validation data
MediaWiki:Val form note
1031
sysop
4241
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
'''Hint:''' Merging your data means that for the article revision you select, all options where you have specified ''no opinion'' will be set to the value and comment of the most recent revision for which you have expressed an opinion. For example, if you want to change a single option for a newer revision, but also keep your other settings for this article in this revision, just select which option you intend to ''change'', and merging will fill in the other options with your previous settings.
MediaWiki:Val merge old
1032
sysop
3680
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Use my previous assessment where selected 'No opinion'
MediaWiki:Val no anon validation
1033
sysop
3681
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
You have to be logged in to validate an article.
MediaWiki:Val noop
1034
sysop
3682
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
No opinion
MediaWiki:Val page validation statistics
1035
sysop
3683
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Page validation statistics for $1
MediaWiki:Val percent
1036
sysop
3684
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
<b>$1%</b><br />($2 of $3 points<br />by $4 users)
MediaWiki:Val percent single
1037
sysop
3685
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
<b>$1%</b><br />($2 of $3 points<br />by one user)
MediaWiki:Val stat link text
1038
sysop
3686
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Validation statistics for this article
MediaWiki:Val tab
1039
sysop
3687
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Validate
MediaWiki:Val table header
1040
sysop
4757
2005-12-22T07:51:55Z
MediaWiki default
<tr><th>Class</th>$1<th colspan="4">Opinion</th>$1<th>Comment</th></tr>
MediaWiki:Val this is current version
1041
sysop
3689
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
this is the latest version
MediaWiki:Val total
1042
sysop
3690
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Total
MediaWiki:Val user validations
1043
sysop
3691
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
This user has validated $1 pages.
MediaWiki:Val validate article namespace only
1044
sysop
3692
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Only articles can be validated. This page is <i>not</i> in the article namespace.
MediaWiki:Val validate version
1045
sysop
3693
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Validate this version
MediaWiki:Val validated
1046
sysop
3694
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Validation done.
MediaWiki:Val version
1047
sysop
3695
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Version
MediaWiki:Val version of
1048
sysop
3696
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Version of $1
MediaWiki:Val view version
1049
sysop
4259
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
View this revision
MediaWiki:Validate
1050
sysop
3698
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Validate page
MediaWiki:Variantname-zh
1051
sysop
3699
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
zh
MediaWiki:Variantname-zh-cn
1052
sysop
3700
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
cn
MediaWiki:Variantname-zh-hk
1053
sysop
3701
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
hk
MediaWiki:Variantname-zh-sg
1054
sysop
3702
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
sg
MediaWiki:Variantname-zh-tw
1055
sysop
3703
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
tw
MediaWiki:Wednesday
1056
sysop
3704
2005-06-25T11:31:44Z
MediaWiki default
Wednesday
MediaWiki:Yourlanguage
1057
sysop
4594
2005-11-09T23:30:10Z
MediaWiki default
Language:
MediaWiki:Yourvariant
1058
sysop
4286
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Variant
User talk:193.230.222.76
1059
3707
2005-01-23T14:25:10Z
Belgian man
8
# 1st warning: the most shameful and biggest vandalism on [[Main Page]] ever seen, once there is an admin, you will be blocked lifelong and so banished of the Yoruba Wikipedia. By the way, I don't think you speak a word Yoruba. [[User:Belgian man|Belgian man]] 14:24, 23 Jan 2005 (UTC)
Template:Odotcapital
1062
3710
2005-01-23T15:01:24Z
Belgian man
8
new!
Ọ
Template:Edotcapital
1064
3712
2005-01-23T15:02:15Z
Belgian man
8
new!
Ẹ
Template:B
1065
3713
2005-01-23T15:02:32Z
Belgian man
8
new!
ß
Template:Y
1066
3714
2005-01-23T15:03:06Z
Belgian man
8
new!
ÿ
Template:Umacron
1067
3715
2005-01-23T15:03:39Z
Belgian man
8
new!
ū
Template:Umacroncapital
1068
3716
2005-01-23T15:04:08Z
Belgian man
8
new!
Ū
Template:Imacron
1069
3717
2005-01-23T15:04:34Z
Belgian man
8
new!
ī
Template:Imacroncapital
1070
3718
2005-01-23T15:04:56Z
Belgian man
8
new!
Ī
Template:Omacroncapital
1071
3719
2005-01-23T15:05:16Z
Belgian man
8
new!
Ō
Template:Omacron
1073
3720
2005-01-23T15:15:44Z
Belgian man
8
new!
ō
Template:Emacron
1074
3721
2005-01-23T15:16:07Z
Belgian man
8
new!
ē
Template:Emacroncapital
1075
3722
2005-01-23T15:16:42Z
Belgian man
8
new!
Ē
Template:Amacron
1076
3723
2005-01-23T15:17:32Z
Belgian man
8
new!
ā
Template:Amacroncapital
1077
3724
2005-01-23T15:19:40Z
Belgian man
8
new!
Ā
Template:Ecaron
1078
3725
2005-01-23T15:23:37Z
Belgian man
8
new!
ě
Template:Ecaroncapital
1079
3726
2005-01-23T15:23:59Z
Belgian man
8
new!
Ě
Template:Ocaroncapital
1080
3727
2005-01-23T15:24:17Z
Belgian man
8
new!
Ǒ
Template:Ocaron
1081
3728
2005-01-23T15:24:30Z
Belgian man
8
new!
ǒ
Template:Acaron
1082
3729
2005-01-23T15:24:46Z
Belgian man
8
new!
ǎ
Template:Acaroncapital
1083
3730
2005-01-23T15:25:08Z
Belgian man
8
new!
Ǎ
Template:Icaron
1084
3731
2005-01-23T15:26:01Z
Belgian man
8
new!
ǐ
Template:Icaroncapital
1085
3732
2005-01-23T15:26:18Z
Belgian man
8
new!
Ǐ
Template:Ucaron
1086
3733
2005-01-23T15:26:35Z
Belgian man
8
new!
ǔ
Template:Ucaroncapital
1087
3734
2005-01-23T15:26:53Z
Belgian man
8
new!
Ǔ
Template:Itildecapital
1088
3735
2005-01-23T15:27:47Z
Belgian man
8
new!
Ĩ
Template:Itilde
1089
3736
2005-01-23T15:28:03Z
Belgian man
8
new!
ĩ
Template:Utildecapital
1090
3737
2005-01-23T15:30:28Z
Belgian man
8
new!
Ũ
Template:Utilde
1091
3738
2005-01-23T15:30:45Z
Belgian man
8
new!
ũ
Template:Etilde
1092
3739
2005-01-23T15:31:41Z
Belgian man
8
new!
ẽ
Template:Etildecapital
1093
3740
2005-01-23T15:32:29Z
Belgian man
8
new!
Ẽ
Talk:Abuja
1094
3741
2005-02-14T11:20:35Z
62.245.207.10
What is the use of this lost headline?
Talk:B
1095
3742
2005-02-14T11:23:08Z
62.245.207.10
Alphabet soup anyone?
User talk:62.245.207.10
1096
3743
2005-03-01T11:58:37Z
62.245.207.10
Do you speak Yoruba? No, you only bother, so shut up en leave. [[User:Belgian man|Belgian man]] 13:24, 19 Feb 2005 (UTC)
Maybe I do, maybe I don't but apparently YOU don't speak Yoruba
User:Hashar
1097
3744
2005-02-19T20:02:20Z
Hashar
14
see [[:en:user:hashar]]
User talk:Belgian man
1098
5863
2006-11-20T18:48:07Z
Belgian man
8
/* Subdots */ @Mark
Hi Belgian man,
I monitor all inactive Wikipedias via a bloglines account for activities like vandalism, etc.
I know your username because you are the best and most frequent editor to the Nauruan (Naoero) Wikipedia, which I have since removed from my list because it is now active.
I was surprised to see your extremely rude comment to an anonymous user.
These users should always be treated with respect unless they commit vandalism, especially on an inactive Wikipedia, because they might actually speak the language and you might scare them away with rudeness.
And, granted, the user does have a minor point - almost all of the pages here have no real content, for example [[Abuja]] just has a word or two, all the letters of the alphabet are pretty empty, etc. but of course that doesn't make it pointless as he asserted.
I hope in the future you can be kinder to anonymous users, even when they irritate you.
[[User:Node ue|Node ue]] 23:23, 19 Feb 2005 (UTC)
:OK. Greets, [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:22, 4 Mar 2005 (UTC)
You have no authority here. I am not vandalising anything - I am simply clearing your English-language text. This is Yoruba Wikipedia, not English. Leave it alone. --[[User:24.251.243.233|24.251.243.233]] 23:43, 9 Apr 2005 (UTC)
You don't have a job here. You are a volanteer like I am. You have no power to warn me or block me. You 'job' is to live and let live. I check you pages, you do'nt speak Yoruba. Why you go bug us then?
== Vandalism ==
First warning: Vandalism on multiple pages, addition of non-Yoruba text, encouraging usage of legacy encoding and the <nowiki>{{odot}}</nowiki> template which makes text processing and search impossible. Sanction: Longer block when there is an admin. [[User:63.226.56.237|63.226.56.237]] 03:51, 30 Apr 2005 (UTC)
== Ago o! ==
Ago o, Belgian man! Thanks for the welcome!<br>
Sorry I can't speak Yorùbá, so I won't be able to write much here... I hope we find some users who can.<br>
Did you try to contact [[User_talk:Yeni|Yeni]], who wrote the [[eko]] article / recipe? I hope we can persuade her / him to write more... --[[User:Chamdarae|Chamdarae]] 17:29, 17 September 2005 (UTC)
:I don't speak Yoruba very well either. And I think it is too late to contact Yeni... Thanks for your contributions! [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:01, 23 September 2005 (UTC)
== [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Science_pearls Science pearls] ==
Hi,
I address you as the ambassador of your wikipedia.
Please notice the above project.
This project, more than other projects, will benefit from inter-wiki cooperation.
Can you post a message regarding this project at your wikipedia village pump?
Thanks for your help,
[http://en.wikipedia.org/wiki/User:APH APH from the English wiki]
:We haven't got a village pump yet... But thanks for the information. [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:59, 23 September 2005 (UTC)
== wikizine ==
Hi, I am [[w:nl:gebruiker:Walter]] of the dutch Wikipedia. I am writing you because your are listed as ambassador of your wiki. I have something to say that I think you will find useful and possibly others of your wiki also.
You know it is not easy for the members of a local wiki to be informed about what is going on in the higher levels of the Wikimedia family. This because of the language problem and the high level of fragmentation of places where you can find information.
I am now making a weekly news letter (Wikizine) that attempts to provide the news of the Wikimedia projects. The concept is to list only a very short description of the news an give the relevant url to the subject. I want it to be short, only give the news that is important for all projects. The target audience include the ambassadors. It is for people who are interested in what it going on outside there own wiki. I emphasize on the news that is practical-technical. The information comes form several "news"-pages on several wikis, the mailinglists and IRC. There will be news I can not discover. If you have news found somewhere or from you own wiki please let my know. wikizine AT wikipedia.be
I can only create one version in something that supposed to be English. I count on the readers to inform there local wiki about the news in there own language.
Wikizine is send by use of the mailinglist Announce-l. It is only used for this. So people can subscribe without being swamped by emails like the lists.
http://mail.wikipedia.org/mailman/listinfo/announce-l
I hope that you and others of your wiki will subscribe to Wikizine and give feedback. So that Wikizine can become really a source where Wikimedians can find out what is going on. Greetings, [[w:nl:gebruiker:Walter]] ''PS: do not repond here. I will not see it.''
== Comment on user page (by Anonymous - 06/02/2006) ==
Se alafia ni o?
Inu mi dun lati ri wipe okan ni omo Zion-Ipepe dawun si igbe mi, lati so oro nipa Zion-Ipepe.
Omo omuro le o!
O di gba kan na
== Trust in Wikipedia ==
this is [http://hku.hk/cathyma Cathy] from Hong Kong working on a research about trust on Wikipedia. I wonder if you would kindly contact me at researchingmedia@gmail.com? I'd like to chat with you about Wikipedia of your language. Would you kindly drop me your email or IM (Skype, MSN, AIM or ICQ)? It wouldn't take more than ten minutes, but it would help enormously for us to understand the overall trust-based social landscape of Wikipedia. Thank you!
== Subdots ==
I see you created [[Template:odot|odot]], [[Template:edot|edot]] etc. quite some time ago. I've recently adjusted the edit window to accomodate these special characters (see [[Mediawiki:Edittools]]), so I think those templates aren't needed anymore. Does that work for you, or not? (LOAdewole reported that it doesn't seem to work for him in Internet Explorer, though I'm not sure if that isn't simply a font issue). What browser are you using? Which Unicode fonts do you have installed (Lucida Sans Unicode, Arial Unicode MS, Charis SIL, something else?
I'm using FireFox and to me the subdots look just fine. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 15:33, 16 November 2006 (UTC)
BTW, could you enable your email? — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 15:34, 16 November 2006 (UTC)
:It works for me to insert them, but I cannnot see the s with subdot. But this is not too bad, when I see a little square I'll read is as an s-with-subdot :)
:Meanwhile I know for quite some time the template idea wasn't very good. You can delete them all.
:I use IE (very rare for a Wikipedia contributer, but quite normal for other people :D ) too, and frankly speaking I'm not really willing to change this in the nearby future...
:For the rest: It sounds strange to me that my e-mail is not enabled. My address is correctly given in my Preferences. I'll try a redirect address. [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:47, 16 November 2006 (UTC)
::No, I'm not suggesting that you use FF to solve the problem; I'm merely trying to isolate the problem to see whether we can do something about it by editing the stylesheets. I think that may be possible, but then I have to know whether it is a font problem or a browser problem (or a combination of both). — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 12:12, 17 November 2006 (UTC)
:::Okay. I think I have the "normal" Unicode font (Wikipedia text is in Arial, but does this have anything to do with the installed unicode question? I think I've never installed another Unicode.) [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:48, 20 November 2006 (UTC)
== Re:Hi ==
Thanks a lot for your encoragement. It is sad to note that Yoruba hasn't got many articles. There are so many Yoruba scholars who are willing but the problem is accessing the internet. I am trying to encourage them here and with time, we will get more Yoruba articles. Thanks again. L.O. Adewole
User talk:Hashar
1099
3746
2005-03-04T17:25:47Z
Belgian man
8
welcome
Welcome to the Yoruba Wikipedia! [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:25, 4 Mar 2005 (UTC)
User talk:Node ue
1100
3747
2005-03-04T17:26:33Z
Belgian man
8
welcome
Welcome to the Yoruba wikipedia! [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:26, 4 Mar 2005 (UTC)
User talk:222.65.207.249
1101
3748
2005-03-14T19:00:37Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: the most shameful and biggest vandalism on [[Main Page]] ever seen, once there is an admin, you will be blocked lifelong and so banished of the Yoruba Wikipedia. By the way, I don't think you speak a word Yoruba. [[User:Belgian man|Belgian man]] 14:24, 23 Jan 2005 (UTC)
Wikipedia:Embassy
1102
5782
2006-11-14T19:29:25Z
Belgian man
8
typo
<tt><big>'''en</big></tt>'''
<center> <big>'''''Welcome to the [[:en:Yoruba language|Yoruba]] Wikipedia Embassy'''''</big>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia_Talk:Embassy&action=edit§ion=new New message to the Embassy] ● [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=User_Talk:Belgian_man&action=edit§ion=new New message to the ambassador]
This is the Embassy of the Yoruba language Wikipedia. Yoruba is a Niger-Congo language, spoken in Nigeria, Benin, Togo, the United Kingdom and the United States by more than 19 000 000 people. Messages, questions or comments to/about the Yoruba Wikipedia can be posted in English, Dutch, French, Alemannic, Bavarian, Catalan, German, Spanish, Italian, Latin, Norwegian, Romanian or Scots here. Answer will be in English, Dutch or French (mention what language you prefer).</center>
----
<tt><big>'''fr'''</big></tt>
<center><big>'''''Bienvenu(e) à l'Ambassade du Wikipédia [[:fr:yoruba|yoruba]]'''''</big>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia_Talk:Embassy&action=edit§ion=new Envoyer un nouvel avis à l'Ambassade] ● [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=User_Talk:Belgian_man&action=edit§ion=new Nouvel avis à l'ambassadeur]
Voici l'Ambassade du Wikipédia à la langue yoruba, une langue nigéro-congolaise parlé au Nigéria, au Bénin, au Togo, au Royaume-Uni et aux Etats-Unis par plus que 19 000 000 de gens. On peut poster des avis, des questions ou des commentaires pour/à/concernant le Wikipédia yoruba ici en français, néerlandais, anglais, alémanique, bavarois, catalan, allemand, espagnol, italien, latin, norvégien, roumain ou scots. Réponse sera français, néerlandais ou anglais (veuiller mentionner quelle langue vous voulez).</center>
----
<tt><big>'''nl'''</big></tt>
<center><big>'''''Welkom op de Ambassade van de [[:nl:Yoruba (taal)|Yoruba]] Wikipedia'''''</big>
[http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia_Talk:Embassy&action=edit§ion=new Laat een nieuw bericht achter voor de Ambassade] ● [http://yo.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=User_Talk:Belgian_man&action=edit§ion=new Nieuw bericht voor de ambassadeur]
Dit is de ambassade van de Wikipediaeditie in de Yorubataal. Het Yoruba is een Niger-Congotaal die in Nigeria, Benin, Togo, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten door meer dan 19 000 000 mensen wordt gesproken. Hier kunnen berichten, vragen of opmerkingen voor/over de Yoruba Wikipedia gepost worden in het Nederlands, Engels, Frans, Alemannisch, Beiers, Catalaans, Duits, Spaans, Italiaans, Latijn, Noors, Roemeens en Schots. Het antwoord zal Nederlands-, Engels- of Franstalig zijn (vermeld welke taal u wilt).</center>
[[Category:Wikipedia]]
[[na:Wikipedia:Embassy]]
Category:Wikipedia
1103
3750
2005-05-17T19:27:04Z
Belgian man
8
rv
[[Wikipedia]]:
User talk:24.251.243.233
1104
3751
2005-04-29T18:10:57Z
Belgian man
8
4th warning
# First warning: Vandalism on 3 pages. Note: an embassy is always (also) in English. [[User:Belgian man|Belgian man]] 20:40, 3 Apr 2005 (UTC)
# Second warning: Vandalism on [[:Category:Wikipedia]], [[Wikipedia:Embassy]] and [[Main Page]]. Sanction: Block when there is an admin. [[User:Belgian man|Belgian man]] 11:46, 9 Apr 2005 (UTC)
# Third warning: Vandalism on [[:Category:Wikipedia]], [[Wikipedia:Embassy]] and [[Main Page]]. Sanction: Longer block when there is an admin. [[User:Belgian man|Belgian man]] 14:59, 22 Apr 2005 (UTC)
# Fourth warning: Vandalism on [[:Category:Wikipedia]], [[Wikipedia:Embassy]] and [[Main Page]]. Sanction: Longer block when there is an admin. [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:10, 29 Apr 2005 (UTC)
Hi Alcione, I'm sorry for these warnings but I try only to do my "job".
* On [[:Category:Wikipedia]] were only the words ''category'' (which is only translatable to Yoruba by a developer) and ''wikipedia'' (of which there is a great chance it may be used in Yoruba).
* On [[Wikipedia:Embassy]] is English text because each embassy offers an English version. In future there can be a Yoruba version to.
* On [[Main Page]] were my edits rather minimalistic and is was necessary to use Englisch language a bit.
* We don't have a ''Template:delete'' yet. And if we should have that, it should also be ''false'' because ''delete'' is an English word.
Greets, [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:09, 22 Apr 2005 (UTC)
:You don't have a job here. You are a volanteer like I am. You have no power to warn me or block me. You 'job' is to live and let live. I check you pages, you do'nt speak Yoruba. Why you go bug us then?
User:Richie
1105
3752
2005-04-04T18:20:29Z
Richie
15
Since March 2005 I'm an administrator on the Commons. If you want to contact me, feel free to leave a message on my [[:commons:User talk:Richie|Commons]], [[:en:User talk:Richie|English]] or [[:de:Benutzer Diskussion:Richie|German]] talk page.
I'm studying [[:en:Computer science|Computer Science]] and [[:en:Geology|Geology]] at [[:en:Gonville and Caius College, Cambridge|Gonville and Caius College]], [[:en:University of Cambridge|University of Cambridge]]. My personal website is http://www.whizer.net/.
[[User:Richie|Richie]] 18:20, 4 Apr 2005 (UTC)
<div style="background-color:#eee; border:1px solid #ccc; text-align:center; padding:3px; margin:15px 0;">
'''My user pages:'''
[[:commons:User:Richie|(c)]] |
[[:ast:User:Richie|ast]] |
[[:ca:Usuari:Richie|ca]] |
[[:de:Benutzer:Richie|DE]] |
[[:en:User:Richie|EN]] |
[[:eo:Vikipediisto:Richie|eo]] |
[[:es:Usuario:Richie|es]] |
[[:et:Kasutaja:Richie|et]] |
[[:fi:Käyttäjä:Richie|fi]] |
[[:fr:Utilisateur:RichieFR|fr]] |
[[:gl:User:Richie|gl]] |
[[:hu:User:RichieHU|hu]] |
[[:ia:Usator:Richie|ia]] |
[[:it:Utente:Richie|it]] |
[[:ja:利用者:Richie|ja]] |
[[:nl:Gebruiker:Richie|nl]] |
[[:no:Bruker:Richie|no]] |
[[:pl:Wikipedysta:Richie|pl]] |
[[:pt:Usuário:Richie|pt]] |
[[:ro:Utilizator:Richie|ro]] |
[[:ru:Участник:Richie|ru]] |
[[:sv:Användare:Richie|sv]] |
[[:zh-min-nan:User:Richie|zh]]
</div>
User:RCBot
1106
3753
2005-04-16T19:58:31Z
RCBot
16
RCBot: Update user page
'''[[:commons:User:RCBot|RCBot]]''' is an interlingually operating bot operated by [[:commons:User:Richie|Richie]] to help with issues related to the [[:commons:|Wikimedia Commons]]. As of now, the bot is still in development and testing, so please report all encountered issues and other feedback to its [[:commons:User talk:RCBot|talk page]] on the Commons. Please note that the talk page of this account is '''not read''', use the one on the Commons). -- [[User:RCBot|RCBot]] 19:58, 16 Apr 2005 (UTC)
<div style="background-color:#eee; border:1px solid #ccc; text-align:center; padding:3px; margin:15px 0;">
'''[[:commons:User:RCBot|RCBot]]'s user accounts at Wikipedia'''
<div style="font-size:80%;">
[[:aa:User:RCBot|aa]] | [[:ab:User:RCBot|ab]] | [[:af:Gebruiker:RCBot|af]] | [[:ak:User:RCBot|ak]] | [[:als:Benutzer:RCBot|als]] | [[:am:User:RCBot|am]] | [[:an:User:RCBot|an]] | [[:ang:User:RCBot|ang]] | [[:ar:مستخدم:RCBot|ar]] | [[:arc:User:RCBot|arc]] | [[:as:User:RCBot|as]] | [[:ast:User:RCBot|ast]] | [[:av:User:RCBot|av]] | [[:ay:User:RCBot|ay]] | [[:az:User:RCBot|az]] | [[:ba:User:RCBot|ba]] | [[:be:Удзельнік:RCBot|be]] | [[:bg:Потребител:RCBot|bg]] | [[:bh:User:RCBot|bh]] | [[:bi:User:RCBot|bi]] | [[:bm:Utilisateur:RCBot|bm]] | [[:bn:ব্যবহারকারী:RCBot|bn]] | [[:bo:User:RCBot|bo]] | [[:br:User:RCBot|br]] | [[:bs:User:RCBot|bs]] | [[:ca:Usuari:RCBot|ca]] | [[:ce:User:RCBot|ce]] | [[:ch:User:RCBot|ch]] | [[:cho:User:RCBot|cho]] | [[:chr:User:RCBot|chr]] | [[:chy:User:RCBot|chy]] | [[:co:User:RCBot|co]] | [[:commons:User:RCBot|commons]] | [[:cr:User:RCBot|cr]] | [[:cs:Wikipedista:RCBot|cs]] | [[:csb:User:RCBot|csb]] | [[:cv:User:RCBot|cv]] | [[:cy:Defnyddiwr:RCBot|cy]] | [[:da:Bruger:RCBot|da]] | [[:de:Benutzer:RCBot|de]] | [[:dv:User:RCBot|dv]] | [[:dz:User:RCBot|dz]] | [[:ee:User:RCBot|ee]] | [[:el:User:RCBot|el]] | [[:en:User:RCBot|en]] | [[:eo:Vikipediisto:RCBot|eo]] | [[:es:Usuario:RCBot|es]] | [[:et:Kasutaja:RCBot|et]] | [[:eu:User:RCBot|eu]] | [[:fa:کاربر:RCBot|fa]] | [[:ff:User:RCBot|ff]] | [[:fi:Käyttäjä:RCBot|fi]] | [[:fj:User:RCBot|fj]] | [[:fo:Brúkari:RCBot|fo]] | [[:fr:Utilisateur:RCBot|fr]] | [[:fur:User:RCBot|fur]] | [[:fy:Meidogger:RCBot|fy]] | [[:ga:Úsáideoir:RCBot|ga]] | [[:gd:User:RCBot|gd]] | [[:gl:User:RCBot|gl]] | [[:gn:User:RCBot|gn]] | [[:got:User:RCBot|got]] | [[:gu:User:RCBot|gu]] | [[:gv:User:RCBot|gv]] | [[:ha:User:RCBot|ha]] | [[:haw:User:RCBot|haw]] | [[:he:משתמש:RCBot|he]] | [[:hi:सदस्य:RCBot|hi]] | [[:ho:User:RCBot|ho]] | [[:hr:User:RCBot|hr]] | [[:ht:User:RCBot|ht]] | [[:hu:User:RCBot|hu]] | [[:hy:User:RCBot|hy]] | [[:hz:User:RCBot|hz]] | [[:ia:Usator:RCBot|ia]] | [[:id:Pengguna:RCBot|id]] | [[:ie:User:RCBot|ie]] | [[:ig:User:RCBot|ig]] | [[:ii:User:RCBot|ii]] | [[:ik:User:RCBot|ik]] | [[:io:User:RCBot|io]] | [[:is:Notandi:RCBot|is]] | [[:it:Utente:RCBot|it]] | [[:iu:User:RCBot|iu]] | [[:ja:利用者:RCBot|ja]] | [[:jbo:User:RCBot|jbo]] | [[:jv:User:RCBot|jv]] | [[:ka:User:RCBot|ka]] | [[:kg:User:RCBot|kg]] | [[:ki:User:RCBot|ki]] | [[:kj:User:RCBot|kj]] | [[:kk:User:RCBot|kk]] | [[:kl:User:RCBot|kl]] | [[:km:User:RCBot|km]] | [[:kn:User:RCBot|kn]] | [[:ko:사용자:RCBot|ko]] | [[:kr:User:RCBot|kr]] | [[:ks:User:RCBot|ks]] | [[:ku:Bikarhêner:RCBot|ku]] | [[:kv:User:RCBot|kv]] | [[:kw:User:RCBot|kw]] | [[:ky:User:RCBot|ky]] | [[:la:Usor:RCBot|la]] | [[:lb:User:RCBot|lb]] | [[:lg:User:RCBot|lg]] | [[:li:Gebroeker:RCBot|li]] | [[:ln:User:RCBot|ln]] | [[:lo:User:RCBot|lo]] | [[:lt:User:RCBot|lt]] | [[:lv:User:RCBot|lv]] | [[:mg:User:RCBot|mg]] | [[:mh:User:RCBot|mh]] | [[:mi:User:RCBot|mi]] | [[:mk:User:RCBot|mk]] | [[:ml:User:RCBot|ml]] | [[:mn:User:RCBot|mn]] | [[:mo:User:RCBot|mo]] | [[:mr:User:RCBot|mr]] | [[:ms:Pengguna:RCBot|ms]] | [[:mt:User:RCBot|mt]] | [[:mus:User:RCBot|mus]] | [[:my:User:RCBot|my]] | [[:na:User:RCBot|na]] | [[:nah:User:RCBot|nah]] | [[:nds:Bruker:RCBot|nds]] | [[:ne:User:RCBot|ne]] | [[:ng:User:RCBot|ng]] | [[:nl:Gebruiker:RCBot|nl]] | [[:nn:Brukar:RCBot|nn]] | [[:no:Bruker:RCBot|no]] | [[:nv:Choinish'įįhí:RCBot|nv]] | [[:ny:User:RCBot|ny]] | [[:oc:Utilisator:RCBot|oc]] | [[:om:User:RCBot|om]] | [[:or:User:RCBot|or]] | [[:pa:ਮੈਂਬਰ:RCBot|pa]] | [[:pi:User:RCBot|pi]] | [[:pl:Wikipedysta:RCBot|pl]] | [[:ps:User:RCBot|ps]] | [[:pt:Usuário:RCBot|pt]] | [[:qu:User:RCBot|qu]] | [[:rm:User:RCBot|rm]] | [[:rn:User:RCBot|rn]] | [[:ro:Utilizator:RCBot|ro]] | [[:roa-rup:User:RCBot|roa-rup]] | [[:ru:Участник:RCBot|ru]] | [[:rw:User:RCBot|rw]] | [[:sa:User:RCBot|sa]] | [[:sc:Utente:RCBot|sc]] | [[:scn:User:RCBot|scn]] | [[:sd:User:RCBot|sd]] | [[:se:User:RCBot|se]] | [[:sg:User:RCBot|sg]] | [[:si:User:RCBot|si]] | [[:simple:User:RCBot|simple]] | [[:sk:Redaktor:RCBot|sk]] | [[:sl:Uporabnik:RCBot|sl]] | [[:sm:User:RCBot|sm]] | [[:sn:User:RCBot|sn]] | [[:so:User:RCBot|so]] | [[:sq:Përdoruesi:RCBot|sq]] | [[:sr:Корисник:RCBot|sr]] | [[:ss:User:RCBot|ss]] | [[:st:User:RCBot|st]] | [[:su:User:RCBot|su]] | [[:sv:Användare:RCBot|sv]] | [[:sw:User:RCBot|sw]] | [[:ta:பயனர்:RCBot|ta]] | [[:te:User:RCBot|te]] | [[:tg:User:RCBot|tg]] | [[:th:ผู้ใช้:RCBot|th]] | [[:ti:User:RCBot|ti]] | [[:tk:User:RCBot|tk]] | [[:tl:User:RCBot|tl]] | [[:tlh:lo'wI:RCBot|tlh]] | [[:tn:User:RCBot|tn]] | [[:to:User:RCBot|to]] | [[:tpi:User:RCBot|tpi]] | [[:tr:User:RCBot|tr]] | [[:ts:User:RCBot|ts]] | [[:tt:Äğzä:RCBot|tt]] | [[:tum:User:RCBot|tum]] | [[:tw:User:RCBot|tw]] | [[:ty:User:RCBot|ty]] | [[:ug:User:RCBot|ug]] | [[:uk:Користувач:RCBot|uk]] | [[:ur:User:RCBot|ur]] | [[:uz:User:RCBot|uz]] | [[:ve:User:RCBot|ve]] | [[:vi:User:RCBot|vi]] | [[:vo:User:RCBot|vo]] | [[:wa:Uzeu:RCBot|wa]] | [[:wo:User:RCBot|wo]] | [[:xh:User:RCBot|xh]] | [[:yi:User:RCBot|yi]] | [[:User:RCBot|yo]] | [[:za:User:RCBot|za]] | [[:zh:User:RCBot|zh]] | [[:zh-min-nan:User:RCBot|zh-min-nan]] | [[:zu:User:RCBot|zu]]
</div>
</div>
User talk:Richie
1107
3754
2005-04-09T11:40:45Z
Belgian man
8
welcome
Welcome to Yoruba wikipedia! Greets, [[User:Belgian man|Belgian man]] 11:40, 9 Apr 2005 (UTC)
User talk:RCBot
1108
3755
2005-04-09T11:41:26Z
Belgian man
8
welcome
Welcome to Yoruba wikipedia! Greets, [[User:Belgian man|Belgian man]] 11:41, 9 Apr 2005 (UTC)
Ipin-tokasi:Imo Sayensi
1109
6438
2006-12-19T11:11:02Z
Loadewole
101
[[Imo Sayensi]]
'''Imo Sayensi''' je apapo [[Imo Oniriri]] ti o se f'idi mule, awon [[Omowe]] kakiri [[ile-aye]], ati awon ona igbajopo ti a le fi se iwadi [[Agbala-Aye]] ti a mo gege bi [[Ona Imo Sayensi]]. [[Imo Sayensi Idaba]] n se ayewo [[Idaba]]; [[Imo Sayensi Oniawujo]] n se ayewo [[Eda Omo Eniyan]] ati [[Awujo]].
[[Ipin-Itokasi:Imo Sayensi]]
Image:Yor.jpg
1110
3757
2005-04-17T17:08:57Z
Fadipe
17
User:24.251.243.233
1112
3759
2005-04-20T22:37:36Z
200.184.124.98
I am a historian working with a group of israeli scientists in anthropology and geopsyquist. I also am making an important task of searching for a village in Brumadinho, whose name is SAPÉ. The people who is living in this village is very, and very much special, because they were living separated during 300 years, since slavery in Brasil. Only, after last 30 years they have tried to live with different persons around the near. They are african persons marring among themselves. They are "sui generis", because of the slavery tradition, when they came to live under slavery...slave after slave was separeted, to brake the union.
Thus, João Borges, in 1731, was a slave that gained a farm to rase his relatives and slaves from Africa who came from his same tribe. It is a fabulous discovery that will change many different conceptions about slavery western.
We also discoveried the presence in this Valley of a black man who was born during the brasilian slavery, and he was a negro, but during his life something happened that he became a powerful man, with a title of "Coronel"; an expression to describe someone full of authority and power throu intelligence, money and force.
It is very important to make a file, also print a book on this. But before this, I would like to contribute with informations and to receive informations about methods and different pathways to help the black people in this Valley, in portuguese named: "Vale do Paraopeba".
What does it mean? a detailed dialogue could help to understand. Really, more informations can make easier the understanding. My telephone number in the Brazil is (31) 96593231 and eletronic address is e-mail: alcione.ecologia@br.inter.net.
Thank you very much...
Alcione Rita de Oliveira
Talk:Enugu
1113
3760
2005-04-20T23:00:20Z
200.184.124.98
I am an anthropologist in searching for brasilianism, specially on black people.
I am in an operation to make scientific searching for traditions, history, folk-lore, dramatic dances, etc., since 1999, me and my wife.
Unfortunatelly in Brazil, here this townlet, it is impossible to meet somebody who can help with linguistic knowledges, because it is not traditional to study it. I am living, during some days of the month, perhaps 20 days or less, in this townlet near the Capital of the Minas Gerais State. But also there is very difficult to find some to help me with this.
Why? because to rescue a tradition I think of african languages to comprehend or same to make them to feel something from their origin, nearest them, language, dance, history, folk-lore, and so on.
The Village is isolated place, with interesting facts to be known and to be searched for. If somebody thinks the same, ok, ok, I agree to transfer informations and to receive others. It is very important, as an ilusion that can not be over.
Please call me up, throu telephone number (31) 96593231 or e-mail: alcione.ecologia@br.inter.net.
Thank you very much.
== '''KARL BEN RAPHAEL''' ==
, 51, Anthropologist.
User talk:Fadipe
1114
3761
2005-04-22T15:01:35Z
Belgian man
8
welcome
Welcome to the Yoruba wikipedia! (I'm sorry, I don't speak Yoruba very well). Greets, [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:01, 22 Apr 2005 (UTC)
Category:Nigeria
1115
5915
2006-11-28T19:44:02Z
Escarbot
76
robot Adding: [[lv:Kategorija:Nigērija]], [[sk:Kategória:Nigéria]]
[[Nigeria]]:
[[ar:تصنيف:نيجيريا]]
[[bs:Kategorija:Nigerija]]
[[ca:Categoria:Nigèria]]
[[cs:Kategorie:Nigérie]]
[[da:Kategori:Nigeria]]
[[de:Kategorie:Nigeria]]
[[en:Category:Nigeria]]
[[eo:Kategorio:Niĝerio]]
[[es:Categoría:Nigeria]]
[[eu:Kategoria:Nigeria]]
[[fa:رده:نیجریه]]
[[fi:Luokka:Nigeria]]
[[fr:Catégorie:Nigeria]]
[[gl:Category:Nixeria]]
[[he:קטגוריה:ניגריה]]
[[hu:Kategória:Nigéria]]
[[id:Kategori:Nigeria]]
[[io:Category:Nigeria]]
[[it:Categoria:Nigeria]]
[[ja:Category:ナイジェリア]]
[[ko:분류:나이지리아]]
[[lv:Kategorija:Nigērija]]
[[nl:Categorie:Nigeria]]
[[no:Kategori:Nigeria]]
[[oc:Categoria:Nigèria]]
[[pl:Kategoria:Nigeria]]
[[pt:Categoria:Nigéria]]
[[ru:Категория:Нигерия]]
[[sk:Kategória:Nigéria]]
[[sl:Kategorija:Nigerija]]
[[sr:Категорија:Нигерија]]
[[sv:Kategori:Nigeria]]
[[sw:Category:Nigeria]]
[[tr:Kategori:Nijerya]]
[[uk:Категорія:Нігерія]]
[[wa:Categoreye:Nidjeria]]
[[zh:Category:奈及利亞]]
User talk:213.228.84.58
1116
3763
2005-04-29T18:11:43Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Vandalism on [[User talk:24.251.243.233]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:11, 29 Apr 2005 (UTC)
Ona Imo Sayensi
1117
6448
2006-12-19T11:31:33Z
Loadewole
101
[[Ona Imo Ijinle Sayensi]]
Kini Imo Ijinle Sayensi?
Oro oruko "Sayensi" je nkan ti a le pe ni ona ti a fi nse nwadi nkan
ti o nsele ni ayika tabi ni awujo wa.
Imo ijinle sayensi je ki a le mo idahun si orisirisi nkan ti
o soro fun eda eniyan lati mo.
Imo ijinle sayensi ki se tuntun rara, ni igba atijo, awon
babanla wa gbiyanju lati mo nkan ti o nsele ni ayika won.
Fun apeere, won mo ibi ti oorun ti nyo lowuro, won mo ti ojo
ba su ati be be lo. Awon ojogbon onimo ijinle sayensi tiraka
lati mo nkan ti o nsele ni ayika won nipa sise abojuto ohun
ti o sele ni ayika won. Won nlo oju, imu, eti, ati owo
won lati fi se iwadi agbegbe won.
Awon ojogbon oni'mo ijinle sayensi nse iwadi bi nkan se
tobi to, bi nkan se gbona to tabi bi ona se jin to.
Onka tabi nomba ni awon onimo ijinle sayensi nlo lati
fi se alaye oun ti won se akiyesi ni agbegbe won. Fun apeere,
laye ode oni, tamomita tabi igi-yaadi je oun ti won nlo lati fi
se apejuwe nomba tabi onka. Awon ojogbon onimo ijinle sayensi
nse iwadi agbegbe won, se iwadi imo-ijinle lati fi dahun
ibeere ti ta koko.
IBERE RANPE
1. Kini awon nkan ti ojogbon onimo ijinle sayensi
nlo lati fi se alaye agbegbe re?
2. Kini imo ijinle sayensi
Next topic will be
on scientific method.
By Dr. Wally Adesina
Science Department
(wadesina@k12albemarle.org)
Western Albemarle High School
Crozet, Virginia
USA
User talk:63.226.56.237
1118
3765
2005-05-17T19:28:26Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Vandalism on [[:Category:Wikipedia]], [[Wikipedia:Embassy]] and [[User talk:Belgian man]]. - [[User:Belgian man|Belgian man]] 19:28, 17 May 2005 (UTC)
User:Btw
1122
3768
2005-06-08T06:26:06Z
Btw
18
-> [http://en.wikipedia.org/wiki/User:Btw http://en.wikipedia.org/wiki/User:Btw]
User:Palica
1123
4294
2005-07-22T08:10:44Z
62.245.75.55
interwiki Adding: lt, lv, ro, nv, cy, no, nn, ja, nl, la, pt, lb, bm, ia, li, ru, ku, gd, io, ar, as, gl, id, zh, en, eo, ay, af, es, ab, et, vo, ca, it, am, is, vi, bn, ast, be, sl, sm, simple, ms, yi, bg, pl, an, sr, als, su, sv, ko, cs, bs, hu, sk, he
More on [[:sk:User:Palica]]
[[ab:User:Palica]]
[[af:Gebruiker:Palica]]
[[als:Benutzer:Palica]]
[[am:User:Palica]]
[[an:User:Palica]]
[[ang:User:Palica]]
[[ar:مستخدم:Palica]]
[[as:User:Palica]]
[[ast:User:Palica]]
[[ay:User:Palica]]
[[az:User:Palica]]
[[ba:User:Palica]]
[[be:Удзельнік:Palica]]
[[bg:Потребител:Palica]]
[[bi:User:Palica]]
[[bm:User:Palica]]
[[bn:User:Palica]]
[[bo:User:Palica]]
[[br:User:Palica]]
[[bs:User:Palica]]
[[ca:Usuari:Palica]]
[[cs:Wikipedista:Palica]]
[[cy:Defnyddiwr:Palica]]
[[da:Bruger:Palica]]
[[de:Benutzer:Palica]]
[[en:User:Palica]]
[[eo:Vikipediisto:Palica]]
[[es:Usuario:Palica]]
[[et:Kasutaja:Palica]]
[[fi:Käyttäjä:Palica]]
[[fr:Utilisateur:Palica]]
[[fy:Meidogger:Palica]]
[[gd:User:Palica]]
[[gl:User:Palica]]
[[he:משתמש:Palica]]
[[hu:User:Palica]]
[[ia:Usator:Palica]]
[[id:Pengguna:Palica]]
[[io:User:Palica]]
[[is:Notandi:Palica]]
[[it:Utente:Palica]]
[[ja:利用者:Palica]]
[[ko:사용자:Palica]]
[[ku:Bikarhêner:Palica]]
[[la:Usor:Palica]]
[[lb:User:Palica]]
[[li:Gebroeker:Palica]]
[[lt:User:Palica]]
[[lv:User:Palica]]
[[ms:Pengguna:Palica]]
[[nl:Gebruiker:Palica]]
[[nn:Brukar:Palica]]
[[no:Bruker:Palica]]
[[nv:Choinish'įįhí:Palica]]
[[pl:Wikipedysta:Palica]]
[[pt:Usuário:Palica]]
[[ro:Utilizator:Palica]]
[[ru:Участник:Palica]]
[[simple:User:Palica]]
[[sk:Redaktor:Palica]]
[[sl:Uporabnik:Palica]]
[[sm:User:Palica]]
[[sr:Корисник:Palica]]
[[su:User:Palica]]
[[sv:Användare:Palica]]
[[uk:Користувач:Palica]]
[[vi:User:Palica]]
[[vo:User:Palica]]
[[wa:Uzeu:Palica]]
[[yi:User:Palica]]
[[zh:User:Palica]]
User talk:Shizhao
1124
3770
2005-06-16T09:02:36Z
Belgian man
8
welcome
Welcome! Greets, [[User:Belgian man|Belgian man]] 09:02, 16 Jun 2005 (UTC)
MediaWiki:Allmessagescurrent
1125
sysop
3771
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
Current text
MediaWiki:Allmessagesdefault
1126
sysop
3772
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
Default text
MediaWiki:Allmessagesname
1127
sysop
3773
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
Name
MediaWiki:Bad image list
1128
sysop
3774
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
MediaWiki:Laggedslavemode
1129
sysop
3775
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
Warning: Page may not contain recent updates.
MediaWiki:Readonly lag
1130
sysop
3776
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
The database has been automatically locked while the slave database servers catch up to the master
MediaWiki:Rightslogtext
1131
sysop
3777
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
This is a log of changes to user rights.
MediaWiki:Sessionfailure
1132
sysop
3778
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
There seems to be a problem with your login session;
this action has been canceled as a precaution against session hijacking.
Please hit "back" and reload the page you came from, then try again.
MediaWiki:Sorbs
1133
sysop
3779
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
SORBS DNSBL
MediaWiki:Sorbs create account reason
1134
sysop
3780
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
Your IP address is listed as an open proxy in the [http://www.sorbs.net SORBS] DNSBL. You cannot create an account
MediaWiki:Sorbsreason
1135
sysop
3781
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
Your IP address is listed as an open proxy in the [http://www.sorbs.net SORBS] DNSBL.
MediaWiki:Speciallogtitlelabel
1136
sysop
4930
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Title:
MediaWiki:Specialloguserlabel
1137
sysop
4931
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
User:
MediaWiki:Sqlhidden
1138
sysop
3784
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
(SQL query hidden)
MediaWiki:Tog-fancysig
1139
sysop
3785
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
Raw signatures (without automatic link)
MediaWiki:Undo
1140
sysop
3786
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
undo
MediaWiki:Zhconversiontable
1141
sysop
3787
2005-06-25T11:31:40Z
MediaWiki default
-{}-
Template:WikipediaTOC
1143
5593
2006-10-29T10:27:36Z
Qasamaan
100
{| cellspacing="3" bgcolor="#FFFFFF" style="border-width: 2px; border-color:#C1CCD7; border-style: solid"
|- valign="top"
| width="20%" bgcolor="#FFFFFF" align="center" valign="middle" |
<H2>'''Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti [[Wikipéédíà]] ni èdèe [[Yorùbá]]!'''</H2>
Wikipedia is a project to create a free and multilingual encyclopedia. In this Yoruba edition, we now have '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' articles.<br/>
{| style="background-color: #FAF9EC;"
| style="vertical-align: top; width:49.5%;" |
''' Where to start '''<br />
[[Wikipedia:Welcome|Welcome page]] - [[Wikipedia:List of articles which all Wikipedias should have|List of articles which all Wikipedias should have]]
----
''' Yorubaland '''<br />
[[Èdèe Yorùbá]] - [[Ìtàn àkọọ́lẹ̀ Yorùbá]] - [[Ènìyàn Yorùbá]] - [[Àṣà Yorùbá]] - [[Orílẹ̀-edeé Yorùbá]] - [[Nàìjíríà]] - [[Áfíríkà]] [[Image:Àṣíá yorùbá.png|right|120px|Àṣíá yorùbá]]
''' Mathematical and natural sciences '''<br />
[[Ẹ̀kọ́ nípa èdùmarè]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa oníyè]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀gbìn]] - [[Ẹ̀kọ́ ẹ̀là]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ọjọ̀]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa kòkòrò]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀dá]] - [[Ìṣírò]] - [[Informatics]] - [[Natural sciences]] - [[Ẹ̀kọ́ èèkádẹ̀rí]]
''' Social sciences '''<br />
[[Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀dá-aráyé]] - [[Ẹ̀kọ́ ìgbà àtijọ́]] - [[Ifọ̀rọ̀wérọ̀]] - [[Ètò ẹ̀kọ́]] - [[Ẹ̀kọ́ ọgbọ́n]] - [[Ètò ìnọ́nwó]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ilẹ́-àye]] - [[Àwọn èdè]] àti [[Ẹ̀kọ́ imọ̀-èdè]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa eré-orin]] - [[Ìkọ́ni]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ìhùwà]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa àwùjọ-ẹ̀dá]] - [[Ẹ̀kọ́ itàn àkọọ́lẹ̀]]
''' Politics, law, and society '''<br />
[[Ètò ajé]] - [[Military sciences]] - [[Ẹ̀kọ́ nípa ofin]] - [[Ẹ̀kọ́ ètò-ọrọ̀]] - [[Famee]] - [[Business]] - [[Ìṣèlú]]
| style="vertical-align: top;" |
''' Religion and mythology '''<br />
[[Ìgbàgbọ́]] - [[Awọn itàn ayé-àtijọ́]] - [[Ìfẹ́ nínú ẹ̀kọ́ nípa Ọlọ́run]] - [[Islam]] - [[Jainism]] - [[Sikhism]] - [[Buddhism]] - [[Atheism]] - [[Hinduism]] - [[Animism]] - [[Judaism]] - [[Esotericism]] - [[Mysticism]] - [[Spirituality]]
''' Art and culture '''<br />
[[Art]] - [[Dance]] - [[Film]] - [[Culture]] - [[Folklore]] - [[Photography]] - [[Literature]] - [[Music]] - [[Sculpture]] - [[Spetacul]] - [[Theatre]]
''' Applied sciences and industry '''<br />
[[Aerospace]] - [[Agriculture]] - [[Eletricity]] - [[Eletronics]] - [[Management]] - [[Architecture]] - [[Comunications]] - [[Internet]] - [[Ìmọ-ìṣègun]] - [[Industrie]] - [[Ìmọ-ẹ̀rọ]] - [[Tecnologie]] - [[Transport]] - [[Telecomunication]]
''' Daily life and leisure '''<br />
[[Eko]] - [[Hobby]] - [[Gardening]] - [[Game]]s - [[Sport]] - [[Tourism]] - [[Health]] - [[Nutrition]] - [[Entertainment]] - [[Human sexuality|Sexuality]]
'''People'''<br />
[[Olusẹgun Ọbasanjọ]] - [[Chuba Okadigbo]] - [[Muhammadu Buhari]] - [[Murtala Muhammad]]
''' Other '''<br />
[[Biographies]] - [[List of lists]] - [[List of Countries of the World]] - [[Waec]] (the West African Examinations Council)
<br />
|}
MediaWiki:Accesskey-diff
1144
sysop
4383
2005-08-19T23:49:05Z
MediaWiki default
v
MediaWiki:Addgrouplogentry
1145
sysop
3793
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
Added group $2
MediaWiki:Allinnamespace
1146
sysop
3794
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
All pages ($1 namespace)
MediaWiki:Allnonarticles
1147
sysop
3795
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
All non-articles
MediaWiki:Allnotinnamespace
1148
sysop
3796
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
All pages (not in $1 namespace)
MediaWiki:Allpagesfrom
1149
sysop
3797
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
Display pages starting at:
MediaWiki:Already bureaucrat
1150
sysop
3798
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
This user is already a bureaucrat
MediaWiki:Already steward
1151
sysop
3799
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
This user is already a steward
MediaWiki:Already sysop
1152
sysop
3800
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
This user is already an administrator
MediaWiki:Badaccess
1153
sysop
3801
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
Permission error
MediaWiki:Badaccesstext
1154
sysop
3802
2005-07-03T14:42:48Z
MediaWiki default
The action you have requested is limited
to users with the "$2" permission assigned.
See $1.
MediaWiki:Changed
1155
sysop
3806
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
changed
MediaWiki:Changegrouplogentry
1156
sysop
3807
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Changed group $2
MediaWiki:Confirmemail
1157
sysop
3808
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Confirm E-mail address
MediaWiki:Confirmemail body
1158
sysop
4687
2005-12-02T04:27:11Z
MediaWiki default
Someone, probably you from IP address $1, has registered an
account "$2" with this e-mail address on {{SITENAME}}.
To confirm that this account really does belong to you and activate
e-mail features on {{SITENAME}}, open this link in your browser:
$3
If this is *not* you, don't follow the link. This confirmation code
will expire at $4.
MediaWiki:Confirmemail error
1159
sysop
3810
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Something went wrong saving your confirmation.
MediaWiki:Confirmemail invalid
1160
sysop
3811
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Invalid confirmation code. The code may have expired.
MediaWiki:Confirmemail loggedin
1161
sysop
3812
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Your e-mail address has now been confirmed.
MediaWiki:Confirmemail send
1162
sysop
3813
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Mail a confirmation code
MediaWiki:Confirmemail sendfailed
1163
sysop
5503
2006-10-25T21:10:05Z
MediaWiki default
98
Could not send confirmation mail. Check address for invalid characters.
Mailer returned: $1
MediaWiki:Confirmemail sent
1164
sysop
3815
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Confirmation e-mail sent.
MediaWiki:Confirmemail subject
1165
sysop
3816
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} e-mail address confirmation
MediaWiki:Confirmemail success
1166
sysop
3817
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Your e-mail address has been confirmed. You may now log in and enjoy the wiki.
MediaWiki:Confirmemail text
1167
sysop
3818
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
This wiki requires that you validate your e-mail address
before using e-mail features. Activate the button below to send a confirmation
mail to your address. The mail will include a link containing a code; load the
link in your browser to confirm that your e-mail address is valid.
MediaWiki:Contribs-showhideminor
1168
sysop
3821
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
$1 minor edits
MediaWiki:Contributionsall
1169
sysop
3822
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
all
MediaWiki:Createarticle
1170
sysop
3823
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Create article
MediaWiki:Created
1171
sysop
3824
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
created
MediaWiki:Delete and move
1172
sysop
3825
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Delete and move
MediaWiki:Delete and move reason
1173
sysop
3826
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Deleted to make way for move
MediaWiki:Delete and move text
1174
sysop
3827
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
==Deletion required==
The destination article "[[$1]]" already exists. Do you want to delete it to make way for the move?
MediaWiki:Deletedrev
1175
sysop
3829
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
[deleted]
MediaWiki:Destfilename
1176
sysop
3830
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Destination filename
MediaWiki:Eauthentsent
1177
sysop
4643
2005-12-02T02:56:20Z
MediaWiki default
A confirmation e-mail has been sent to the nominated e-mail address.
Before any other mail is sent to the account, you will have to follow the instructions in the e-mail,
to confirm that the account is actually yours.
MediaWiki:Edit-externally
1178
sysop
3832
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Edit this file using an external application
MediaWiki:Edit-externally-help
1179
sysop
3833
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
See the [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:External_editors setup instructions] for more information.
MediaWiki:Email
1180
sysop
4644
2005-12-02T02:56:20Z
MediaWiki default
E-mail
MediaWiki:Emailauthenticated
1181
sysop
4645
2005-12-02T02:56:20Z
MediaWiki default
Your e-mail address was authenticated on $1.
MediaWiki:Emailconfirmlink
1182
sysop
3837
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Confirm your e-mail address
MediaWiki:Emailnotauthenticated
1183
sysop
5509
2006-10-25T21:10:07Z
MediaWiki default
98
Your e-mail address is not yet authenticated. No e-mail
will be sent for any of the following features.
MediaWiki:Enotif body
1184
sysop
5153
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Dear $WATCHINGUSERNAME,
the {{SITENAME}} page $PAGETITLE has been $CHANGEDORCREATED on $PAGEEDITDATE by $PAGEEDITOR, see $PAGETITLE_URL for the current version.
$NEWPAGE
Editor's summary: $PAGESUMMARY $PAGEMINOREDIT
Contact the editor:
mail: $PAGEEDITOR_EMAIL
wiki: $PAGEEDITOR_WIKI
There will be no other notifications in case of further changes unless you visit this page. You could also reset the notification flags for all your watched pages on your watchlist.
Your friendly {{SITENAME}} notification system
--
To change your watchlist settings, visit
{{fullurl:{{ns:special}}:Watchlist/edit}}
Feedback and further assistance:
{{fullurl:{{ns:help}}:Contents}}
MediaWiki:Enotif lastvisited
1185
sysop
4315
2005-07-29T11:23:16Z
MediaWiki default
See $1 for all changes since your last visit.
MediaWiki:Enotif mailer
1186
sysop
3842
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} Notification Mailer
MediaWiki:Enotif newpagetext
1187
sysop
3843
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
This is a new page.
MediaWiki:Enotif reset
1188
sysop
3844
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Mark all pages visited
MediaWiki:Enotif subject
1189
sysop
3845
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
{{SITENAME}} page $PAGETITLE has been $CHANGEDORCREATED by $PAGEEDITOR
MediaWiki:Excontentauthor
1190
sysop
5510
2006-10-25T21:10:07Z
MediaWiki default
98
content was: '$1' (and the only contributor was '[[Special:Contributions/$2|$2]]')
MediaWiki:Exif-aperturevalue
1191
sysop
3849
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Aperture
MediaWiki:Exif-artist
1192
sysop
3850
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Author
MediaWiki:Exif-bitspersample
1193
sysop
3851
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Bits per component
MediaWiki:Exif-brightnessvalue
1194
sysop
3852
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Brightness
MediaWiki:Exif-cfapattern
1195
sysop
3853
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
CFA pattern
MediaWiki:Exif-colorspace
1196
sysop
3854
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Color space
MediaWiki:Exif-colorspace-1
1197
sysop
3855
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
sRGB
MediaWiki:Exif-colorspace-ffff.h
1198
sysop
3856
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
FFFF.H
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration
1199
sysop
3857
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Meaning of each component
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-0
1200
sysop
3858
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
does not exist
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-1
1201
sysop
3859
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Y
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-2
1202
sysop
3860
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Cb
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-3
1203
sysop
3861
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Cr
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-4
1204
sysop
3862
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
R
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-5
1205
sysop
3863
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
G
MediaWiki:Exif-componentsconfiguration-6
1206
sysop
3864
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
B
MediaWiki:Exif-compressedbitsperpixel
1207
sysop
3865
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Image compression mode
MediaWiki:Exif-compression
1208
sysop
3866
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Compression scheme
MediaWiki:Exif-compression-1
1209
sysop
3867
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Uncompressed
MediaWiki:Exif-compression-6
1210
sysop
3868
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
JPEG
MediaWiki:Exif-contrast
1211
sysop
3869
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Contrast
MediaWiki:Exif-contrast-0
1212
sysop
3870
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Normal
MediaWiki:Exif-contrast-1
1213
sysop
3871
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Soft
MediaWiki:Exif-contrast-2
1214
sysop
3872
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Hard
MediaWiki:Exif-copyright
1215
sysop
3873
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Copyright holder
MediaWiki:Exif-customrendered
1216
sysop
3874
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Custom image processing
MediaWiki:Exif-customrendered-0
1217
sysop
3875
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Normal process
MediaWiki:Exif-customrendered-1
1218
sysop
3876
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Custom process
MediaWiki:Exif-datetime
1219
sysop
3877
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
File change date and time
MediaWiki:Exif-datetimedigitized
1220
sysop
3878
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Date and time of digitizing
MediaWiki:Exif-datetimeoriginal
1221
sysop
3879
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Date and time of data generation
MediaWiki:Exif-devicesettingdescription
1222
sysop
3880
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Device settings description
MediaWiki:Exif-digitalzoomratio
1223
sysop
3881
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Digital zoom ratio
MediaWiki:Exif-exifversion
1224
sysop
3882
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Exif version
MediaWiki:Exif-exposurebiasvalue
1225
sysop
3883
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Exposure bias
MediaWiki:Exif-exposureindex
1226
sysop
3884
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Exposure index
MediaWiki:Exif-exposuremode
1227
sysop
3885
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Exposure mode
MediaWiki:Exif-exposuremode-0
1228
sysop
3886
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Auto exposure
MediaWiki:Exif-exposuremode-1
1229
sysop
3887
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Manual exposure
MediaWiki:Exif-exposuremode-2
1230
sysop
3888
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Auto bracket
MediaWiki:Exif-exposureprogram
1231
sysop
3889
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Exposure Program
MediaWiki:Exif-exposureprogram-0
1232
sysop
3890
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Not defined
MediaWiki:Exif-exposureprogram-1
1233
sysop
3891
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Manual
MediaWiki:Exif-exposureprogram-2
1234
sysop
3892
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Normal program
MediaWiki:Exif-exposureprogram-3
1235
sysop
3893
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Aperture priority
MediaWiki:Exif-exposureprogram-4
1236
sysop
3894
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Shutter priority
MediaWiki:Exif-exposureprogram-5
1237
sysop
3895
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Creative program (biased toward depth of field)
MediaWiki:Exif-exposureprogram-6
1238
sysop
3896
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Action program (biased toward fast shutter speed)
MediaWiki:Exif-exposureprogram-7
1239
sysop
3897
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Portrait mode (for closeup photos with the background out of focus)
MediaWiki:Exif-exposureprogram-8
1240
sysop
3898
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Landscape mode (for landscape photos with the background in focus)
MediaWiki:Exif-exposuretime
1241
sysop
3899
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Exposure time
MediaWiki:Exif-filesource
1242
sysop
3900
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
File source
MediaWiki:Exif-filesource-3
1243
sysop
3901
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
DSC
MediaWiki:Exif-flash
1244
sysop
3902
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Flash
MediaWiki:Exif-flashenergy
1245
sysop
3903
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Flash energy
MediaWiki:Exif-flashpixversion
1246
sysop
3904
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Supported Flashpix version
MediaWiki:Exif-fnumber
1247
sysop
3905
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
F Number
MediaWiki:Exif-focallength
1248
sysop
3906
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Lens focal length
MediaWiki:Exif-focallengthin35mmfilm
1249
sysop
3907
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Focal length in 35 mm film
MediaWiki:Exif-focalplaneresolutionunit
1250
sysop
3908
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Focal plane resolution unit
MediaWiki:Exif-focalplanexresolution
1251
sysop
3909
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Focal plane X resolution
MediaWiki:Exif-focalplaneyresolution
1252
sysop
3910
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Focal plane Y resolution
MediaWiki:Exif-gaincontrol
1253
sysop
3911
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Scene control
MediaWiki:Exif-gaincontrol-0
1254
sysop
3912
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
None
MediaWiki:Exif-gaincontrol-1
1255
sysop
3913
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Low gain up
MediaWiki:Exif-gaincontrol-2
1256
sysop
3914
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
High gain up
MediaWiki:Exif-gaincontrol-3
1257
sysop
3915
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Low gain down
MediaWiki:Exif-gaincontrol-4
1258
sysop
3916
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
High gain down
MediaWiki:Exif-gpsaltitude
1259
sysop
3917
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Altitude
MediaWiki:Exif-gpsaltituderef
1260
sysop
3918
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Altitude reference
MediaWiki:Exif-gpsareainformation
1261
sysop
3919
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Name of GPS area
MediaWiki:Exif-gpsdatestamp
1262
sysop
3920
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
GPS date
MediaWiki:Exif-gpsdestbearing
1263
sysop
3921
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Bearing of destination
MediaWiki:Exif-gpsdestbearingref
1264
sysop
3922
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Reference for bearing of destination
MediaWiki:Exif-gpsdestdistance
1265
sysop
3923
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Distance to destination
MediaWiki:Exif-gpsdestdistanceref
1266
sysop
3924
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Reference for distance to destination
MediaWiki:Exif-gpsdestlatitude
1267
sysop
3925
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Latitude destination
MediaWiki:Exif-gpsdestlatituderef
1268
sysop
3926
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Reference for latitude of destination
MediaWiki:Exif-gpsdestlongitude
1269
sysop
3927
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Longitude of destination
MediaWiki:Exif-gpsdestlongituderef
1270
sysop
3928
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Reference for longitude of destination
MediaWiki:Exif-gpsdifferential
1271
sysop
3929
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
GPS differential correction
MediaWiki:Exif-gpsdirection-m
1272
sysop
3930
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Magnetic direction
MediaWiki:Exif-gpsdirection-t
1273
sysop
3931
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
True direction
MediaWiki:Exif-gpsdop
1274
sysop
3932
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Measurement precision
MediaWiki:Exif-gpsimgdirection
1275
sysop
3933
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Direction of image
MediaWiki:Exif-gpsimgdirectionref
1276
sysop
3934
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Reference for direction of image
MediaWiki:Exif-gpslatitude
1277
sysop
3935
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Latitude
MediaWiki:Exif-gpslatitude-n
1278
sysop
3936
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
North latitude
MediaWiki:Exif-gpslatitude-s
1279
sysop
3937
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
South latitude
MediaWiki:Exif-gpslatituderef
1280
sysop
3938
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
North or South Latitude
MediaWiki:Exif-gpslongitude
1281
sysop
3939
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Longitude
MediaWiki:Exif-gpslongitude-e
1282
sysop
3940
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
East longitude
MediaWiki:Exif-gpslongitude-w
1283
sysop
3941
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
West longitude
MediaWiki:Exif-gpslongituderef
1284
sysop
3942
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
East or West Longitude
MediaWiki:Exif-gpsmapdatum
1285
sysop
3943
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Geodetic survey data used
MediaWiki:Exif-gpsmeasuremode
1286
sysop
3944
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Measurement mode
MediaWiki:Exif-gpsmeasuremode-2
1287
sysop
3945
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
2-dimensional measurement
MediaWiki:Exif-gpsmeasuremode-3
1288
sysop
3946
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
3-dimensional measurement
MediaWiki:Exif-gpsprocessingmethod
1289
sysop
3947
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Name of GPS processing method
MediaWiki:Exif-gpssatellites
1290
sysop
3948
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Satellites used for measurement
MediaWiki:Exif-gpsspeed
1291
sysop
3949
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Speed of GPS receiver
MediaWiki:Exif-gpsspeed-k
1292
sysop
3950
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Kilometres per hour
MediaWiki:Exif-gpsspeed-m
1293
sysop
3951
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Miles per hour
MediaWiki:Exif-gpsspeed-n
1294
sysop
3952
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Knots
MediaWiki:Exif-gpsspeedref
1295
sysop
3953
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Speed unit
MediaWiki:Exif-gpsstatus
1296
sysop
3954
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Receiver status
MediaWiki:Exif-gpsstatus-a
1297
sysop
3955
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Measurement in progress
MediaWiki:Exif-gpsstatus-v
1298
sysop
3956
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Measurement interoperability
MediaWiki:Exif-gpstimestamp
1299
sysop
3957
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
GPS time (atomic clock)
MediaWiki:Exif-gpstrack
1300
sysop
3958
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Direction of movement
MediaWiki:Exif-gpstrackref
1301
sysop
3959
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Reference for direction of movement
MediaWiki:Exif-gpsversionid
1302
sysop
3960
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
GPS tag version
MediaWiki:Exif-imagedescription
1303
sysop
3961
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Image title
MediaWiki:Exif-imagelength
1304
sysop
3962
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Height
MediaWiki:Exif-imageuniqueid
1305
sysop
3963
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Unique image ID
MediaWiki:Exif-imagewidth
1306
sysop
3964
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Width
MediaWiki:Exif-isospeedratings
1307
sysop
3965
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
ISO speed rating
MediaWiki:Exif-jpeginterchangeformat
1308
sysop
3966
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Offset to JPEG SOI
MediaWiki:Exif-jpeginterchangeformatlength
1309
sysop
3967
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Bytes of JPEG data
MediaWiki:Exif-lightsource
1310
sysop
3968
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Light source
MediaWiki:Exif-lightsource-0
1311
sysop
3969
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Unknown
MediaWiki:Exif-lightsource-1
1312
sysop
3970
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Daylight
MediaWiki:Exif-lightsource-10
1313
sysop
4536
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
Cloudy weather
MediaWiki:Exif-lightsource-11
1314
sysop
3972
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Shade
MediaWiki:Exif-lightsource-12
1315
sysop
3973
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Daylight fluorescent (D 5700 – 7100K)
MediaWiki:Exif-lightsource-13
1316
sysop
3974
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Day white fluorescent (N 4600 – 5400K)
MediaWiki:Exif-lightsource-14
1317
sysop
3975
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Cool white fluorescent (W 3900 – 4500K)
MediaWiki:Exif-lightsource-15
1318
sysop
3976
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
White fluorescent (WW 3200 – 3700K)
MediaWiki:Exif-lightsource-17
1319
sysop
3977
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Standard light A
MediaWiki:Exif-lightsource-18
1320
sysop
3978
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Standard light B
MediaWiki:Exif-lightsource-19
1321
sysop
3979
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Standard light C
MediaWiki:Exif-lightsource-2
1322
sysop
3980
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
Fluorescent
MediaWiki:Exif-lightsource-20
1323
sysop
3981
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
D55
MediaWiki:Exif-lightsource-21
1324
sysop
3982
2005-07-03T14:42:49Z
MediaWiki default
D65
MediaWiki:Exif-lightsource-22
1325
sysop
3983
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
D75
MediaWiki:Exif-lightsource-23
1326
sysop
3984
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
D50
MediaWiki:Exif-lightsource-24
1327
sysop
3985
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
ISO studio tungsten
MediaWiki:Exif-lightsource-255
1328
sysop
3986
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Other light source
MediaWiki:Exif-lightsource-3
1329
sysop
3987
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Tungsten (incandescent light)
MediaWiki:Exif-lightsource-4
1330
sysop
3988
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Flash
MediaWiki:Exif-lightsource-9
1331
sysop
3989
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Fine weather
MediaWiki:Exif-make
1332
sysop
3990
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Camera manufacturer
MediaWiki:Exif-make-value
1333
sysop
3991
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
$1
MediaWiki:Exif-makernote
1334
sysop
3992
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Manufacturer notes
MediaWiki:Exif-maxaperturevalue
1335
sysop
3993
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Maximum land aperture
MediaWiki:Exif-meteringmode
1336
sysop
3994
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Metering mode
MediaWiki:Exif-meteringmode-0
1337
sysop
3995
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Unknown
MediaWiki:Exif-meteringmode-1
1338
sysop
3996
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Average
MediaWiki:Exif-meteringmode-2
1339
sysop
3997
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
CenterWeightedAverage
MediaWiki:Exif-meteringmode-255
1340
sysop
3998
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Other
MediaWiki:Exif-meteringmode-3
1341
sysop
3999
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Spot
MediaWiki:Exif-meteringmode-4
1342
sysop
4000
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
MultiSpot
MediaWiki:Exif-meteringmode-5
1343
sysop
4001
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Pattern
MediaWiki:Exif-meteringmode-6
1344
sysop
4002
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Partial
MediaWiki:Exif-model
1345
sysop
4003
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Camera model
MediaWiki:Exif-model-value
1346
sysop
4004
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
$1
MediaWiki:Exif-oecf
1347
sysop
4005
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Optoelectronic conversion factor
MediaWiki:Exif-orientation
1348
sysop
4006
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Orientation
MediaWiki:Exif-orientation-1
1349
sysop
4007
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Normal
MediaWiki:Exif-orientation-2
1350
sysop
4008
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Flipped horizontally
MediaWiki:Exif-orientation-3
1351
sysop
4009
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Rotated 180°
MediaWiki:Exif-orientation-4
1352
sysop
4010
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Flipped vertically
MediaWiki:Exif-orientation-5
1353
sysop
4011
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Rotated 90° CCW and flipped vertically
MediaWiki:Exif-orientation-6
1354
sysop
4317
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
Rotated 90° CW
MediaWiki:Exif-orientation-7
1355
sysop
4318
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
Rotated 90° CW and flipped vertically
MediaWiki:Exif-orientation-8
1356
sysop
4014
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Rotated 90° CCW
MediaWiki:Exif-photometricinterpretation
1357
sysop
4015
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Pixel composition
MediaWiki:Exif-photometricinterpretation-1
1358
sysop
4016
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
RGB
MediaWiki:Exif-photometricinterpretation-6
1359
sysop
4017
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
YCbCr
MediaWiki:Exif-pixelxdimension
1360
sysop
5154
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Valid image height
MediaWiki:Exif-pixelydimension
1361
sysop
4019
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Valid image width
MediaWiki:Exif-planarconfiguration
1362
sysop
4020
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Data arrangement
MediaWiki:Exif-planarconfiguration-1
1363
sysop
4021
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
chunky format
MediaWiki:Exif-planarconfiguration-2
1364
sysop
4022
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
planar format
MediaWiki:Exif-primarychromaticities
1365
sysop
4023
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Chromaticities of primarities
MediaWiki:Exif-referenceblackwhite
1366
sysop
4024
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Pair of black and white reference values
MediaWiki:Exif-relatedsoundfile
1367
sysop
4025
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Related audio file
MediaWiki:Exif-resolutionunit
1368
sysop
4026
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Unit of X and Y resolution
MediaWiki:Exif-resolutionunit-2
1369
sysop
4027
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
inches
MediaWiki:Exif-resolutionunit-3
1370
sysop
4028
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
centimetres
MediaWiki:Exif-rowsperstrip
1371
sysop
4029
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Number of rows per strip
MediaWiki:Exif-samplesperpixel
1372
sysop
4030
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Number of components
MediaWiki:Exif-saturation
1373
sysop
4031
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Saturation
MediaWiki:Exif-saturation-0
1374
sysop
4032
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Normal
MediaWiki:Exif-saturation-1
1375
sysop
4033
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Low saturation
MediaWiki:Exif-saturation-2
1376
sysop
4034
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
High saturation
MediaWiki:Exif-scenecapturetype
1377
sysop
4035
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Scene capture type
MediaWiki:Exif-scenecapturetype-0
1378
sysop
4036
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Standard
MediaWiki:Exif-scenecapturetype-1
1379
sysop
4037
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Landscape
MediaWiki:Exif-scenecapturetype-2
1380
sysop
4038
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Portrait
MediaWiki:Exif-scenecapturetype-3
1381
sysop
4039
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Night scene
MediaWiki:Exif-scenetype
1382
sysop
4040
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Scene type
MediaWiki:Exif-scenetype-1
1383
sysop
4041
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
A directly photographed image
MediaWiki:Exif-sensingmethod
1384
sysop
4042
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Sensing method
MediaWiki:Exif-sensingmethod-1
1385
sysop
4043
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Undefined
MediaWiki:Exif-sensingmethod-2
1386
sysop
4044
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
One-chip color area sensor
MediaWiki:Exif-sensingmethod-3
1387
sysop
4045
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Two-chip color area sensor
MediaWiki:Exif-sensingmethod-4
1388
sysop
4046
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Three-chip color area sensor
MediaWiki:Exif-sensingmethod-5
1389
sysop
4047
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Color sequential area sensor
MediaWiki:Exif-sensingmethod-7
1390
sysop
4048
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Trilinear sensor
MediaWiki:Exif-sensingmethod-8
1391
sysop
4049
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Color sequential linear sensor
MediaWiki:Exif-sharpness
1392
sysop
4050
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Sharpness
MediaWiki:Exif-sharpness-0
1393
sysop
4051
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Normal
MediaWiki:Exif-sharpness-1
1394
sysop
4052
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Soft
MediaWiki:Exif-sharpness-2
1395
sysop
4053
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Hard
MediaWiki:Exif-shutterspeedvalue
1396
sysop
4054
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Shutter speed
MediaWiki:Exif-software
1397
sysop
4055
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Software used
MediaWiki:Exif-software-value
1398
sysop
4056
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
$1
MediaWiki:Exif-spatialfrequencyresponse
1399
sysop
4057
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Spatial frequency response
MediaWiki:Exif-spectralsensitivity
1400
sysop
4058
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Spectral sensitivity
MediaWiki:Exif-stripbytecounts
1401
sysop
4059
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Bytes per compressed strip
MediaWiki:Exif-stripoffsets
1402
sysop
4060
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Image data location
MediaWiki:Exif-subjectarea
1403
sysop
4061
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Subject area
MediaWiki:Exif-subjectdistance
1404
sysop
4062
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Subject distance
MediaWiki:Exif-subjectdistancerange
1405
sysop
4063
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Subject distance range
MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-0
1406
sysop
4064
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Unknown
MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-1
1407
sysop
4065
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Macro
MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-2
1408
sysop
4066
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Close view
MediaWiki:Exif-subjectdistancerange-3
1409
sysop
4067
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Distant view
MediaWiki:Exif-subjectlocation
1410
sysop
4068
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Subject location
MediaWiki:Exif-subsectime
1411
sysop
4069
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
DateTime subseconds
MediaWiki:Exif-subsectimedigitized
1412
sysop
4070
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
DateTimeDigitized subseconds
MediaWiki:Exif-subsectimeoriginal
1413
sysop
4071
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
DateTimeOriginal subseconds
MediaWiki:Exif-transferfunction
1414
sysop
4072
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Transfer function
MediaWiki:Exif-usercomment
1415
sysop
4073
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
User comments
MediaWiki:Exif-whitebalance
1416
sysop
4074
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
White Balance
MediaWiki:Exif-whitebalance-0
1417
sysop
4075
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Auto white balance
MediaWiki:Exif-whitebalance-1
1418
sysop
4076
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Manual white balance
MediaWiki:Exif-whitepoint
1419
sysop
4077
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
White point chromaticity
MediaWiki:Exif-xresolution
1420
sysop
4320
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
Horizontal resolution
MediaWiki:Exif-ycbcrcoefficients
1421
sysop
4079
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Color space transformation matrix coefficients
MediaWiki:Exif-ycbcrpositioning
1422
sysop
4080
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Y and C positioning
MediaWiki:Exif-ycbcrsubsampling
1423
sysop
4081
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Subsampling ratio of Y to C
MediaWiki:Exif-yresolution
1424
sysop
4323
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
Vertical resolution
MediaWiki:Externaldberror
1425
sysop
4084
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
There was either an external authentication database error or you are not allowed to update your external account.
MediaWiki:Fileinfo
1426
sysop
4085
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
$1KB, MIME type: <code>$2</code>
MediaWiki:Files
1427
sysop
4086
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Files
MediaWiki:Group-admin-desc
1428
sysop
4089
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Trusted users able to block users and delete articles
MediaWiki:Group-admin-name
1429
sysop
4090
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Administrator
MediaWiki:Group-anon-desc
1430
sysop
4091
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Anonymous users
MediaWiki:Group-anon-name
1431
sysop
4092
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Anonymous
MediaWiki:Group-bureaucrat-desc
1432
sysop
4093
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
The bureaucrat group is able to make sysops
MediaWiki:Group-bureaucrat-name
1433
sysop
4094
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Bureaucrat
MediaWiki:Group-loggedin-desc
1434
sysop
4095
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
General logged in users
MediaWiki:Group-loggedin-name
1435
sysop
4096
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
User
MediaWiki:Group-steward-desc
1436
sysop
4097
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Full access
MediaWiki:Group-steward-name
1437
sysop
4098
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Steward
MediaWiki:Grouprightspheading
1438
sysop
4099
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
grouprights level
MediaWiki:Groups
1439
sysop
4100
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
User groups
MediaWiki:Groups-addgroup
1440
sysop
4101
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Add group
MediaWiki:Groups-already-exists
1441
sysop
4102
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
A group of that name already exists
MediaWiki:Groups-editgroup
1442
sysop
4103
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Edit group
MediaWiki:Groups-editgroup-description
1443
sysop
4104
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Group description (max 255 characters):<br />
MediaWiki:Groups-editgroup-name
1444
sysop
4105
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Group name:
MediaWiki:Groups-editgroup-preamble
1445
sysop
4106
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
If the name or description starts with a colon, the
remainder will be treated as a message name, and hence the text will be localised
using the MediaWiki namespace
MediaWiki:Groups-existing
1446
sysop
4107
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Existing groups
MediaWiki:Groups-group-edit
1447
sysop
4108
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Existing groups:
MediaWiki:Groups-lookup-group
1448
sysop
4109
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Manage group rights
MediaWiki:Groups-noname
1449
sysop
4110
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Please specify a valid group name
MediaWiki:Groups-tableheader
1450
sysop
4111
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
ID || Name || Description || Rights
MediaWiki:Histfirst
1451
sysop
4112
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Earliest
MediaWiki:Histlast
1452
sysop
4113
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Latest
MediaWiki:Imagelistall
1453
sysop
4116
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
all
MediaWiki:Immobile namespace
1454
sysop
5514
2006-10-25T21:10:12Z
MediaWiki default
98
Source or destination title is of a special type; cannot move pages from and into that namespace.
MediaWiki:Importinterwiki
1455
sysop
4121
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Transwiki import
MediaWiki:Importnosources
1456
sysop
4122
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
No transwiki import sources have been defined and direct history uploads are disabled.
MediaWiki:Invalidemailaddress
1457
sysop
4651
2005-12-02T02:56:21Z
MediaWiki default
The e-mail address cannot be accepted as it appears to have an invalid
format. Please enter a well-formatted address or empty that field.
MediaWiki:Invert
1458
sysop
4124
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Invert selection
MediaWiki:Ipadressorusername
1459
sysop
4126
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
IP Address or username
MediaWiki:Ipboptions
1460
sysop
4327
2005-07-29T11:23:18Z
MediaWiki default
2 hours:2 hours,1 day:1 day,3 days:3 days,1 week:1 week,2 weeks:2 weeks,1 month:1 month,3 months:3 months,6 months:6 months,1 year:1 year,infinite:infinite
MediaWiki:Ipbother
1461
sysop
4128
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
Other time
MediaWiki:Ipbotheroption
1462
sysop
4129
2005-07-03T14:42:50Z
MediaWiki default
other
MediaWiki:Mediawarning
1463
sysop
5200
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
'''Warning''': This file may contain malicious code, by executing it your system may be compromised.<hr />
MediaWiki:Metadata
1464
sysop
4141
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Metadata
MediaWiki:Metadata page
1465
sysop
4142
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Wikipedia:Metadata
MediaWiki:Movelogpage
1466
sysop
4145
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Move log
MediaWiki:Movelogpagetext
1467
sysop
4146
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Below is a list of page moved.
MediaWiki:Movereason
1468
sysop
4149
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Reason
MediaWiki:Namespace
1469
sysop
4150
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Namespace:
MediaWiki:Noemailprefs
1470
sysop
5209
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Specify an e-mail address for these features to work.
MediaWiki:Noimage
1471
sysop
4442
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
No file by this name exists, you can $1.
MediaWiki:Number of watching users RCview
1472
sysop
4158
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
[$1]
MediaWiki:Number of watching users pageview
1473
sysop
4159
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
[$1 watching user/s]
MediaWiki:Passwordtooshort
1474
sysop
4160
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Your password is too short. It must have at least $1 characters.
MediaWiki:Prefs-help-email
1475
sysop
5220
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
* E-mail (optional): Enables others to contact you through your user or user_talk page without needing to reveal your identity.
MediaWiki:Prefs-help-email-enotif
1476
sysop
4662
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
This address is also used to send you e-mail notifications if you enabled the options.
MediaWiki:Prefs-help-realname
1477
sysop
4338
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
* Real name (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.
MediaWiki:Print
1478
sysop
4168
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
Print
MediaWiki:Recentchangesall
1479
sysop
4174
2005-07-03T14:42:51Z
MediaWiki default
all
MediaWiki:Renamegrouplogentry
1480
sysop
4176
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Renamed group $2 to $3
MediaWiki:Restrictedpheading
1481
sysop
4178
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Restricted special pages
MediaWiki:Revertmove
1482
sysop
4181
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
revert
MediaWiki:Scarytranscludedisabled
1483
sysop
4183
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
[Interwiki transcluding is disabled]
MediaWiki:Scarytranscludefailed
1484
sysop
4344
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
[Template fetch failed for $1; sorry]
MediaWiki:Scarytranscludetoolong
1485
sysop
4185
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
[URL is too long; sorry]
MediaWiki:Searchfulltext
1486
sysop
4187
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Search full text
MediaWiki:Selfmove
1487
sysop
4189
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Source and destination titles are the same; can't move a page over itself.
MediaWiki:Setstewardflag
1488
sysop
4191
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Set steward flag
MediaWiki:Shareduploadwiki
1489
sysop
4452
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
Please see the $1 for further information.
MediaWiki:Showdiff
1490
sysop
4194
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Show changes
MediaWiki:Sidebar
1491
sysop
4693
2005-12-02T04:27:13Z
MediaWiki default
* navigation
** mainpage|mainpage
** portal-url|portal
** currentevents-url|currentevents
** recentchanges-url|recentchanges
** randompage-url|randompage
** helppage|help
** sitesupport-url|sitesupport
MediaWiki:Sourcefilename
1492
sysop
4198
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Source filename
MediaWiki:Thumbsize
1493
sysop
4777
2006-01-01T14:56:54Z
MediaWiki default
Thumbnail size:
MediaWiki:Tog-enotifminoredits
1494
sysop
4666
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
E-mail me also for minor edits of pages
MediaWiki:Tog-enotifrevealaddr
1495
sysop
4667
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
Reveal my e-mail address in notification mails
MediaWiki:Tog-enotifusertalkpages
1496
sysop
4668
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
E-mail me when my user talk page is changed
MediaWiki:Tog-enotifwatchlistpages
1497
sysop
5254
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
E-mail me when a page I'm watching is changed
MediaWiki:Tog-externaldiff
1498
sysop
4207
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Use external diff by default
MediaWiki:Tog-externaleditor
1499
sysop
4208
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Use external editor by default
MediaWiki:Tog-shownumberswatching
1500
sysop
4211
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Show the number of watching users
MediaWiki:Tooltip-diff
1501
sysop
5258
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Show which changes you made to the text. [alt-v]
MediaWiki:Tryexact
1502
sysop
4215
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Try exact match
MediaWiki:Undelete short1
1503
sysop
4216
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Undelete one edit
MediaWiki:Upload directory read only
1504
sysop
4220
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
The upload directory ($1) is not writable by the webserver.
MediaWiki:Uploadnewversion
1505
sysop
4222
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
[$1 Upload a new version of this file]
MediaWiki:Uploadscripted
1506
sysop
4998
2006-03-28T06:57:09Z
MediaWiki default
This file contains HTML or script code that may be erroneously be interpreted by a web browser.
MediaWiki:Uploadvirus
1507
sysop
4226
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
The file contains a virus! Details: $1
MediaWiki:Userrights
1508
sysop
4227
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
User rights management
MediaWiki:Userrights-editusergroup
1509
sysop
4228
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Edit user groups
MediaWiki:Userrights-groupsavailable
1510
sysop
4229
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Available groups:
MediaWiki:Userrights-groupshelp
1511
sysop
4230
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Select groups you want the user to be removed from or added to.
Unselected groups will not be changed. You can deselect a group with CTRL + Left Click
MediaWiki:Userrights-groupsmember
1512
sysop
4231
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Member of:
MediaWiki:Userrights-logcomment
1513
sysop
4232
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Changed group membership from $1 to $2
MediaWiki:Userrights-lookup-user
1514
sysop
4233
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Manage user groups
MediaWiki:Userrights-user-editname
1515
sysop
4780
2006-01-01T14:56:55Z
MediaWiki default
Enter a username:
MediaWiki:Val add
1516
sysop
4236
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Add
MediaWiki:Val del
1517
sysop
4238
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Delete
MediaWiki:Val details th
1518
sysop
4239
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
<sub>User</sub> \ <sup>Topic</sup>
MediaWiki:Val details th user
1519
sysop
4240
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
User $1
MediaWiki:Val iamsure
1520
sysop
4242
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
Check this box if you really mean it!
MediaWiki:Val list header
1521
sysop
4243
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
<th>#</th><th>Topic</th><th>Range</th><th>Action</th>
MediaWiki:Val my stats title
1522
sysop
4244
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
My validation overview
MediaWiki:Val no
1523
sysop
4245
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
No
MediaWiki:Val of
1524
sysop
4246
2005-07-03T14:42:52Z
MediaWiki default
$1 of $2
MediaWiki:Val rev for
1525
sysop
4247
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Revisions for $1
MediaWiki:Val rev stats link
1526
sysop
4248
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
See the validation statistics for "$1" <a href="$2">here</a>
MediaWiki:Val revision
1527
sysop
4249
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Revision
MediaWiki:Val revision changes ok
1528
sysop
4250
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Your ratings have been stored!
MediaWiki:Val revision number
1529
sysop
4251
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Revision #$1
MediaWiki:Val revision of
1530
sysop
4252
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Revision of $1
MediaWiki:Val revision stats link
1531
sysop
4253
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
details
MediaWiki:Val show my ratings
1532
sysop
4254
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Show my validations
MediaWiki:Val time
1533
sysop
4255
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Time
MediaWiki:Val topic desc page
1534
sysop
4256
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Project:Validation topics
MediaWiki:Val user stats title
1535
sysop
4257
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Validation overview of user $1
MediaWiki:Val validation of
1536
sysop
4258
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Validation of "$1"
MediaWiki:Val votepage intro
1537
sysop
4260
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Change this text <a href="{{SERVER}}{{localurl:MediaWiki:Val_votepage_intro}}">here</a>!
MediaWiki:Val warning
1538
sysop
4261
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
<b>Never, <i>ever</i>, change something here without <i>explicit</i> community consensus!</b>
MediaWiki:Val yes
1539
sysop
4262
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Yes
MediaWiki:Variantname-is
1540
sysop
4263
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
is
MediaWiki:Variantname-iz
1541
sysop
4264
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
iz
MediaWiki:Versionrequired
1542
sysop
4265
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Version $1 of MediaWiki required
MediaWiki:Versionrequiredtext
1543
sysop
4266
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Version $1 of MediaWiki is required to use this page. See [[Special:Version]]
MediaWiki:Views
1544
sysop
4267
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Views
MediaWiki:Watchlistall1
1545
sysop
4270
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
all
MediaWiki:Watchlistall2
1546
sysop
4271
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
all
MediaWiki:Wlheader-enotif
1547
sysop
4680
2005-12-02T02:56:23Z
MediaWiki default
* E-mail notification is enabled.
MediaWiki:Wlheader-showupdated
1548
sysop
4274
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
* Pages which have been changed since you last visited them are shown in '''bold'''
MediaWiki:Wlhide
1549
sysop
4275
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Hide
MediaWiki:Wlhideshowown
1550
sysop
5289
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
$1 my edits
MediaWiki:Wlshow
1551
sysop
4277
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Show
MediaWiki:Yourdomainname
1552
sysop
4279
2005-07-03T14:42:53Z
MediaWiki default
Your domain
User:Andre Engels
1553
5463
2006-10-15T08:25:17Z
Escarbot
76
robot Adding: af, als, am, an, ang, ar, ast, av, az, bat-smg, be, bg, bi, bm, bn, bo, br, bs, ca, ceb, chr, co, cr, cs, csb, cv, cy, da, de, dv, dz, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fiu-vro, fj, fo, fr, frp, fur, fy, ga, gd, gl, gn, got, gu, gv, haw, he,
I am an interwiki user from the Dutch Wikipedia.
[[af:Gebruiker:Andre Engels]]
[[als:Benutzer:Andre Engels]]
[[am:User:Andre Engels]]
[[an:Usuario:Andre Engels]]
[[ang:User:Andre Engels]]
[[ar:مستخدم:Andre Engels]]
[[ast:Usuariu:Andre Engels]]
[[av:Участник:Andre Engels]]
[[az:İstifadəçi:Andre Engels]]
[[bat-smg:Naudotojas:Andre Engels]]
[[be:Удзельнік:Andre Engels]]
[[bg:Потребител:Andre Engels]]
[[bi:User:Andre Engels]]
[[bm:Utilisateur:Andre Engels]]
[[bn:ব্যবহারকারী:Andre Engels]]
[[bo:User:Andre Engels]]
[[br:Implijer:Andre Engels]]
[[bs:Korisnik:Andre Engels]]
[[ca:Usuari:Andre Engels]]
[[ceb:User:Andre Engels]]
[[chr:User:Andre Engels]]
[[co:User:Andre Engels]]
[[cr:User:Andre Engels]]
[[cs:Wikipedista:Andre Engels]]
[[csb:Brëkòwnik:Andre Engels]]
[[cv:Хутшăнакан:Andre Engels]]
[[cy:Defnyddiwr:Andre Engels]]
[[da:Bruger:Andre Engels]]
[[de:Benutzer:Andre Engels]]
[[dv:User:Andre Engels]]
[[dz:User:Andre Engels]]
[[el:Χρήστης:Andre Engels]]
[[en:User:Andre Engels]]
[[eo:Vikipediisto:Andre Engels]]
[[es:Usuario:Andre Engels]]
[[et:Kasutaja:Andre Engels]]
[[eu:Lankide:Andre Engels]]
[[fa:کاربر:Andre Engels]]
[[fi:Käyttäjä:Andre Engels]]
[[fiu-vro:User:Andre Engels]]
[[fj:User:Andre Engels]]
[[fo:Brúkari:Andre Engels]]
[[fr:Utilisateur:Andre Engels]]
[[frp:User:Andre Engels]]
[[fur:Utent:Andre Engels]]
[[fy:Meidogger:Andre Engels]]
[[ga:Úsáideoir:Andre Engels]]
[[gd:User:Andre Engels]]
[[gl:User:Andre Engels]]
[[gn:Usuario:Andre Engels]]
[[got:User:Andre Engels]]
[[gu:User:Andre Engels]]
[[gv:User:Andre Engels]]
[[haw:User:Andre Engels]]
[[he:משתמש:Andre Engels]]
[[hi:सदस्य:Andre Engels]]
[[hr:Suradnik:Andre Engels]]
[[ht:User:Andre Engels]]
[[hu:User:Andre Engels]]
[[hy:User:Andre Engels]]
[[ia:Usator:Andre Engels]]
[[id:Pengguna:Andre Engels]]
[[ie:User:Andre Engels]]
[[ii:User:Andre Engels]]
[[ilo:User:Andre Engels]]
[[io:User:Andre Engels]]
[[is:Notandi:Andre Engels]]
[[it:Utente:Andre Engels]]
[[iu:User:Andre Engels]]
[[ja:利用者:Andre Engels]]
[[jbo:User:Andre Engels]]
[[jv:Panganggo:Andre Engels]]
[[ka:მომხმარებელი:Andre Engels]]
[[kg:User:Andre Engels]]
[[kk:User:Andre Engels]]
[[km:User:Andre Engels]]
[[kn:ಸದಸ್ಯ:Andre Engels]]
[[ko:사용자:Andre Engels]]
[[ks:User:Andre Engels]]
[[ksh:User:Andre Engels]]
[[ku:Bikarhêner:Andre Engels]]
[[kw:User:Andre Engels]]
[[ky:User:Andre Engels]]
[[la:Usor:Andre Engels]]
[[lad:User:Andre Engels]]
[[lb:User:Andre Engels]]
[[li:Gebroeker:Andre Engels]]
[[lij:User:Andre Engels]]
[[lmo:User:Andre Engels]]
[[ln:User:Andre Engels]]
[[lt:Naudotojas:Andre Engels]]
[[lv:Lietotājs:Andre Engels]]
[[mg:User:Andre Engels]]
[[mi:User:Andre Engels]]
[[mk:Корисник:Andre Engels]]
[[ml:User:Andre Engels]]
[[mn:User:Andre Engels]]
[[mo:User:Andre Engels]]
[[mr:User:Andre Engels]]
[[ms:Pengguna:Andre Engels]]
[[mt:User:Andre Engels]]
[[na:User:Andre Engels]]
[[nah:Usuario:Andre Engels]]
[[nap:Utente:Andre Engels]]
[[nds:Bruker:Andre Engels]]
[[nds-nl:Gebruker:Andre Engels]]
[[ne:User:Andre Engels]]
[[nl:Gebruiker:Andre Engels]]
[[nn:Brukar:Andre Engels]]
[[no:Bruker:Andre Engels]]
[[nrm:User:Andre Engels]]
[[nv:Choinish'įįhí:Andre Engels]]
[[oc:Utilisator:Andre Engels]]
[[os:Архайæг:Andre Engels]]
[[pam:User:Andre Engels]]
[[pdc:User:Andre Engels]]
[[pi:User:Andre Engels]]
[[pl:Wikipedysta:Andre Engels]]
[[ps:User:Andre Engels]]
[[pt:Usuário:Andre Engels]]
[[qu:Usuario:Andre Engels]]
[[rm:User:Andre Engels]]
[[ro:Utilizator:Andre Engels]]
[[roa-rup:User:Andre Engels]]
[[ru:Участник:Andre Engels]]
[[sa:User:Andre Engels]]
[[sc:Utente:Andre Engels]]
[[scn:User:Andre Engels]]
[[sco:User:Andre Engels]]
[[se:User:Andre Engels]]
[[sh:User:Andre Engels]]
[[si:User:Andre Engels]]
[[simple:User:Andre Engels]]
[[sk:Redaktor:Andre Engels]]
[[sl:Uporabnik:Andre Engels]]
[[sm:User:Andre Engels]]
[[sn:User:Andre Engels]]
[[sq:Përdoruesi:Andre Engels]]
[[sr:Корисник:Andre Engels]]
[[st:User:Andre Engels]]
[[su:Pamaké:Andre Engels]]
[[sv:Användare:Andre Engels]]
[[sw:User:Andre Engels]]
[[ta:பயனர்:Andre Engels]]
[[te:సభ్యుడు:Andre Engels]]
[[tet:User:Andre Engels]]
[[tg:Корбар:Andre Engels]]
[[th:ผู้ใช้:Andre Engels]]
[[ti:User:Andre Engels]]
[[tk:User:Andre Engels]]
[[tl:User:Andre Engels]]
[[tpi:User:Andre Engels]]
[[tr:Kullanıcı:Andre Engels]]
[[tt:Äğzä:Andre Engels]]
[[udm:Викиавтор:Andre Engels]]
[[ug:User:Andre Engels]]
[[uk:Користувач:Andre Engels]]
[[ur:صارف:Andre Engels]]
[[uz:User:Andre Engels]]
[[vec:Utente:Andre Engels]]
[[vi:Thành viên:Andre Engels]]
[[vls:User:Andre Engels]]
[[vo:User:Andre Engels]]
[[wa:Uzeu:Andre Engels]]
[[war:User:Andre Engels]]
[[wo:User:Andre Engels]]
[[xh:User:Andre Engels]]
[[yi:באַניצער:Andre Engels]]
[[zh:User:Andre Engels]]
[[zh-min-nan:User:Andre Engels]]
[[zh-yue:User:Andre Engels]]
User:Robbot
1554
5469
2006-10-16T19:32:13Z
Escarbot
76
robot Adding: av, az, bat-smg, frp, got, ilo, kk, ksh, lad, lij, lmo, ml, nap, nds-nl, nrm, pdc, tet, tg, tk, udm, vec, vls, war, wo, zh-yue
Robbot is a robot, operated by [[User:Andre Engels|Andre Engels]] and mostly used for adding and correcting interwiki links.
[[af:Gebruiker:Robbot]]
[[als:Benutzer:Robbot]]
[[am:User:Robbot]]
[[an:Usuario:Robbot]]
[[ang:User:Robbot]]
[[ar:مستخدم:Robbot]]
[[ast:Usuariu:Robbot]]
[[av:Участник:Robbot]]
[[az:İstifadəçi:Robbot]]
[[bat-smg:Naudotojas:Robbot]]
[[be:Удзельнік:Robbot]]
[[bg:Потребител:Robbot]]
[[bi:User:Robbot]]
[[bm:Utilisateur:Robbot]]
[[bn:ব্যবহারকারী:Robbot]]
[[bo:User:Robbot]]
[[br:Implijer:Robbot]]
[[bs:Korisnik:Robbot]]
[[ca:Usuari:Robbot]]
[[ceb:User:Robbot]]
[[chr:User:Robbot]]
[[co:User:Robbot]]
[[cs:Wikipedista:Robbot]]
[[csb:Brëkòwnik:Robbot]]
[[cv:Хутшăнакан:Robbot]]
[[cy:Defnyddiwr:Robbot]]
[[da:Bruger:Robbot]]
[[de:Benutzer:Robbot]]
[[dv:User:Robbot]]
[[dz:User:Robbot]]
[[el:Χρήστης:Robbot]]
[[en:User:Robbot]]
[[eo:Vikipediisto:Robbot]]
[[es:Usuario:Robbot]]
[[et:Kasutaja:Robbot]]
[[eu:Lankide:Robbot]]
[[fa:کاربر:Robbot]]
[[fi:Käyttäjä:Robbot]]
[[fiu-vro:User:Robbot]]
[[fj:User:Robbot]]
[[fo:Brúkari:Robbot]]
[[fr:Utilisateur:Robbot]]
[[frp:User:Robbot]]
[[fur:Utent:Robbot]]
[[fy:Meidogger:Robbot]]
[[ga:Úsáideoir:Robbot]]
[[gd:User:Robbot]]
[[gl:User:Robbot]]
[[gn:Usuario:Robbot]]
[[got:User:Robbot]]
[[gu:User:Robbot]]
[[gv:User:Robbot]]
[[haw:User:Robbot]]
[[he:משתמש:Robbot]]
[[hi:सदस्य:Robbot]]
[[hr:Suradnik:Robbot]]
[[ht:User:Robbot]]
[[hu:User:Robbot]]
[[hy:User:Robbot]]
[[ia:Usator:Robbot]]
[[id:Pengguna:Robbot]]
[[ie:User:Robbot]]
[[ii:User:Robbot]]
[[ilo:User:Robbot]]
[[io:User:Robbot]]
[[is:Notandi:Robbot]]
[[it:Utente:Robbot]]
[[iu:User:Robbot]]
[[ja:利用者:Robbot]]
[[jbo:User:Robbot]]
[[jv:Panganggo:Robbot]]
[[ka:მომხმარებელი:Robbot]]
[[kg:User:Robbot]]
[[kk:User:Robbot]]
[[km:User:Robbot]]
[[kn:ಸದಸ್ಯ:Robbot]]
[[ko:사용자:Robbot]]
[[ks:User:Robbot]]
[[ksh:User:Robbot]]
[[ku:Bikarhêner:Robbot]]
[[kw:User:Robbot]]
[[ky:User:Robbot]]
[[la:Usor:Robbot]]
[[lad:User:Robbot]]
[[lb:User:Robbot]]
[[li:Gebroeker:Robbot]]
[[lij:User:Robbot]]
[[lmo:User:Robbot]]
[[ln:User:Robbot]]
[[lt:Naudotojas:Robbot]]
[[lv:Lietotājs:Robbot]]
[[mg:User:Robbot]]
[[mi:User:Robbot]]
[[mk:Корисник:Robbot]]
[[ml:User:Robbot]]
[[mn:User:Robbot]]
[[mo:User:Robbot]]
[[mr:User:Robbot]]
[[ms:Pengguna:Robbot]]
[[mt:User:Robbot]]
[[na:User:Robbot]]
[[nah:Usuario:Robbot]]
[[nap:Utente:Robbot]]
[[nds:Bruker:Robbot]]
[[nds-nl:Gebruker:Robbot]]
[[ne:User:Robbot]]
[[nl:Gebruiker:Robbot]]
[[nn:Brukar:Robbot]]
[[no:Bruker:Robbot]]
[[nrm:User:Robbot]]
[[nv:Choinish'įįhí:Robbot]]
[[oc:Utilisator:Robbot]]
[[os:Архайæг:Robbot]]
[[pam:User:Robbot]]
[[pdc:User:Robbot]]
[[pi:User:Robbot]]
[[pl:Wikipedysta:Robbot]]
[[ps:User:Robbot]]
[[pt:Usuário:Robbot]]
[[qu:Usuario:Robbot]]
[[rm:User:Robbot]]
[[ro:Utilizator:Robbot]]
[[roa-rup:User:Robbot]]
[[ru:Участник:Robbot]]
[[sa:User:Robbot]]
[[sc:Utente:Robbot]]
[[scn:User:Robbot]]
[[sco:User:Robbot]]
[[se:User:Robbot]]
[[sh:User:Robbot]]
[[si:User:Robbot]]
[[simple:User:Robbot]]
[[sk:Redaktor:Robbot]]
[[sl:Uporabnik:Robbot]]
[[sm:User:Robbot]]
[[sq:Përdoruesi:Robbot]]
[[sr:Корисник:Robbot]]
[[st:User:Robbot]]
[[su:Pamaké:Robbot]]
[[sv:Användare:Robbot]]
[[sw:User:Robbot]]
[[ta:பயனர்:Robbot]]
[[te:సభ్యుడు:Robbot]]
[[tet:User:Robbot]]
[[tg:Корбар:Robbot]]
[[th:ผู้ใช้:Robbot]]
[[ti:User:Robbot]]
[[tk:User:Robbot]]
[[tl:User:Robbot]]
[[tpi:User:Robbot]]
[[tr:Kullanıcı:Robbot]]
[[tt:Äğzä:Robbot]]
[[udm:Викиавтор:Robbot]]
[[ug:User:Robbot]]
[[uk:Користувач:Robbot]]
[[ur:صارف:Robbot]]
[[uz:User:Robbot]]
[[vec:Utente:Robbot]]
[[vi:Thành viên:Robbot]]
[[vls:User:Robbot]]
[[vo:User:Robbot]]
[[wa:Uzeu:Robbot]]
[[war:User:Robbot]]
[[wo:User:Robbot]]
[[xh:User:Robbot]]
[[yi:באַניצער:Robbot]]
[[zh:User:Robbot]]
[[zh-min-nan:User:Robbot]]
[[zh-yue:User:Robbot]]
Template:WikipediaLang
1555
5460
2006-10-11T19:54:02Z
75.31.127.198
<div style="font-size:95%"><div id="lang-50000">
; <small>Wikipedia encyclopedia languages with over 50,000 articles:</small> <big>[[:en:|English]] · [[:de:|Deutsch (German)]] · [[:es:|Español (Spanish)]] · [[:fr:|Français (French)]] · [[:it:|Italiano (Italian)]] · [[:ja:|日本語 (Japanese)]] · [[:nl:|Nederlands (Dutch)]] · [[:pl:|Polski (Polish)]] · [[:pt:|Português (Portuguese)]] · [[:ru:|Русский (Russian)]] · [[:sv:|Svenska (Swedish)]] · [[:zh:|中文 (Chinese)]] </big>
</div><div style="font-size:95%"><div id="lang-10000">
; <small>Wikipedia encyclopedia languages with over 10,000 articles:</small> [[:bg:|Български (Bulgarian)]] · [[:ca:|Català (Catalan)]] · [[:cs:|Česká (Czech)]] · [[:da:|Dansk (Danish)]] · [[:et:|Eesti (Estonian)]] · [[:eo:|Esperanto]] · [[:fi:|Suomi (Finnish)]] · [[:he:|עברית (Hebrew)]] · [[:hu:|Magyar (Hungarian)]] · [[:io:|Ido]] · [[:id:|Bahasa Indonesia (Indonesian)]] · [[:ko:|한국어 (Korean)]] · [[:no:|Norsk (Norwegian)]] · [[:ro:|Română (Romanian)]]· [[:sk:|Slovenčina (Slovak)]] · [[:sl:|Slovenščina (Slovenian)]] · [[:sr:|Српски (Serbian)]] · [[:uk:|Українська (Ukrainian)]]
</div><div id="lang-1000">
; <small>Wikipedia encyclopedia languages with over 1,000 articles:</small><small>[[:af:|Afrikaans]] · [[:ar:|العربية (Arabic)]] · [[:ast:|Asturianu (Asturian)]] · [[:be:|Беларуская (Belarusian)]] · [[:bs:|Bosanski (Bosnian)]] · [[:cy:|Cymraeg (Welsh)]] · [[:el:|Ελληνικά (Greek)]] · [[:eu:|Euskara (Basque)]] · [[:fa:|فارسی (Persian)]] · [[:fy:|Frysk (Western Frisian)]] · [[:ga:|Gaeilge (Irish)]] · [[:gd:|Gàidhlig (Scots Gaelic)]] · [[:gl:|Galego (Galician)]] · [[:hi:|हिन्दी (Hindi)]] · [[:hr:|Hrvatski (Croatian)]] · [[:ia:|Interlingua]] · [[:is:|Íslenska (Icelandic)]] · [[:jv:|Basa Jawa (Javanese)]] · [[:ka:|ქართული (Georgian)]] · [[:ku:|Kurdî / كوردی (Kurdish)]] · [[:la:|Latina (Latin)]] · [[:lb:|Lëtzebuergesch (Luxembourgish)]] · [[:lt:|Lietuvių (Lithuanian)]] · [[:lv:|Latviešu (Latvian)]] · [[:mr:|मराठी (Marathi)]] · [[:ms:|Bahasa Melayu (Malay)]] · [[:nds:|Plattdüütsch (Low Saxon)]] · [[:nn:|Nynorsk]] · [[:os:|Ирон (Ossetic)]] · [[:sa:|संस्कृतम् (Sanskrit)]] · [[:scn:|Sicilianu (Sicilian)]] · [[:simple:|Simple English]] · [[:sq:|Shqip (Albanian)]] · [[:tl:|Tagalog]] · [[:th:|ภาษาไทย (Thai)]] · [[:tr:|Türkçe (Turkish)]] · [[:tt:|Tatarça (Tatar)]] · [[:vi:|Tiếng Việt (Vietnamese)]] · [[:wa:|Walon (Walloon)]] · [[:zh-min-nan:|Bân-lâm-gú (Min Nan)]]</small></div></div>
<p id="lang-coord" style="text-align:center">
'''[[m:List of Wikipedias|Complete list]]''' ·
'''[[m:Multilingual coordination|Multilingual coordination]]''' ·
'''[[m:How to start a new Wikipedia|Start a Wikipedia in another language]]'''
</p>
<!--short-cut links to languages with over 10,000 articles; this produces the extra language links on the sidebar on the main page
[[da:]] [[de:]] [[eo:]] [[es:]] [[fr:]] [[he:]] [[it:]] [[fi:]] [[ja:]] [[nl:]] [[no:]] [[pl:]] [[pt:]] [[sv:]] [[zh:]]:-->
</div>
MediaWiki:Exif-focalplaneresolutionunit-2
1556
sysop
4316
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
inches
MediaWiki:Exif-subjectdistance-value
1557
sysop
4319
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
$1 metres
MediaWiki:Exif-xyresolution-c
1558
sysop
4321
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
$1 dpc
MediaWiki:Exif-xyresolution-i
1559
sysop
4322
2005-07-29T11:23:17Z
MediaWiki default
$1 dpi
MediaWiki:Shareddescriptionfollows
1560
sysop
4345
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
-
MediaWiki:Skinpreview
1561
sysop
4350
2005-07-29T11:23:19Z
MediaWiki default
(Preview)
MediaWiki:Trackback
1562
sysop
4695
2005-12-02T04:27:13Z
MediaWiki default
; $4$5 : [$2 $1]
MediaWiki:Trackbackbox
1563
sysop
4752
2005-12-22T07:51:55Z
MediaWiki default
<div id="mw_trackbacks">
Trackbacks for this article:<br />
$1
</div>
MediaWiki:Trackbackdeleteok
1564
sysop
4357
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
The trackback was successfully deleted.
MediaWiki:Trackbackexcerpt
1565
sysop
4697
2005-12-02T04:27:13Z
MediaWiki default
; $4$5 : [$2 $1]: <nowiki>$3</nowiki>
MediaWiki:Trackbacklink
1566
sysop
4359
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Trackback
MediaWiki:Trackbackremove
1567
sysop
4360
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
([$1 Delete])
MediaWiki:Underline-always
1568
sysop
4362
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Always
MediaWiki:Underline-default
1569
sysop
4363
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Browser default
MediaWiki:Underline-never
1570
sysop
4364
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Never
MediaWiki:Unusedcategories
1571
sysop
4366
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
Unused categories
MediaWiki:Unusedcategoriestext
1572
sysop
4367
2005-07-29T11:23:20Z
MediaWiki default
The following category pages exist although no other article or category make use of them.
MediaWiki:Val rev stats
1573
sysop
4370
2005-07-29T11:23:21Z
MediaWiki default
See the validation statistics for "$1" <a href="$2">here</a>
User talk:YourPhen
1574
4380
2005-08-02T09:22:18Z
Belgian man
8
rv
MediaWiki:Expiringblock
1576
sysop
4390
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
expires $1
MediaWiki:Infiniteblock
1577
sysop
4391
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
infinite
MediaWiki:Ipblocklistempty
1578
sysop
4392
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
The blocklist is empty.
MediaWiki:Linkprefix
1579
sysop
4393
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
/^(.*?)([a-zA-Z\x80-\xff]+)$/sD
MediaWiki:Mostlinked
1580
sysop
4395
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
Most linked to pages
MediaWiki:Namespacesall
1581
sysop
4396
2005-08-19T23:49:07Z
MediaWiki default
all
MediaWiki:Restorelink1
1582
sysop
4401
2005-08-19T23:49:08Z
MediaWiki default
one deleted edit
MediaWiki:Unit-pixel
1583
sysop
4408
2005-08-19T23:49:08Z
MediaWiki default
px
Military sciences
1584
6456
2006-12-19T11:49:52Z
Loadewole
101
[[Military Sciences]]
eko ijinle nipa ogun jija
Talk:Military sciences
1585
4413
2005-08-28T16:02:10Z
Belgian man
8
trans pls
Title to be translated in Yoruba... [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:02, 28 August 2005 (UTC)
User talk:81.176.65.247
1586
4416
2005-08-30T17:40:14Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Vandalism on [[User:YourPhen]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:40, 30 August 2005 (UTC)
User:Waerth
1587
5482
2006-10-25T08:42:09Z
Waerth
27
I am [[:nl:Gebruiker:Waerth|Waerth]] from Dutch wikipedia, for my talkpage please go to: [[:nl:Overleg gebruiker:Waerth|Waerth]]
I have been thinking it over and decided to face reality. I have lost all my believe in the wikimediaprojects. So much even that I am now adding content to places outside of the wikimediaprojects instead of having to deal with all the 100000000000000's of procedures and rules being implemented by people who do not even know how to write an article.
The projects have been taken over by a group of people, mostly teenagers, whom apparently have lost all sight of realism and have taken other people's work hostage, without creating one bit of content themselves. Who feel that adding templates, writing rules and policing (the process) is more important than what we set out to do. Also there is a very very very strong western bias in the projects. Ideas and processes are launched which might work perfectly in a western world (like the rules for verification) but which fall flat on their face when applied to non-western items. When someone actually rises this point on the lists (me) it is ignored.
Also Jimbo's statement that en: wikipedia has covered most subjects disappoints me. This might be true for subjects on developed countries. But the projects are heavily lacking in the same sort of content with regards to the developing world. While every lake in the US probably has an article. Most Asian / African / South American countries have barely got articles describing these kind of features. And if someone does write an article about it, it gets deleted as non-encyclopedic. Also wikipedia's become very nationalistic like the nl: wikipedia where a fairly large group feels non-Dutch and non-Belgian topics should not be covered in the Dutch language edition! And they actually wrote rules to enforce this.
The amount of people who only care about their own backyard (the west) and wanna delete everything they do not understand has grown to big. Also other idiocism like on nl: wikipedia where procedure is 100x more important than the smooth running of the project, resulting in an everyone can insult everyone situation and no-one get's actually blocked is taking to much time and stress.
Jimbo invented the wheel with the wikimedia projects. Unfortunately the wheel never evolved, nor will it in the current climate. Every form of progress of the projects in something meaningfull and working gets blocked or grinded in bureaucracy by a group of people who want to be the boss.
Meanwhile on the boardlevel politicians rule who only give a shit about themselves and about political games. I have seen many of these games played out over the years. Also the projects diversify to much and to much new niches where new small groups start that take their particular niche hostage (commons being a prime example) are started. Instead of looking at how things can co-operate people start their own new kingdoms and fiefdoms (like wikitionaryz, which is GerardM's fiefdom) into things that are not our core imho. We are about creating content, not spreading it, let other people do that job.
On some projects I still have moderating bits, I hereby ask the stewards to take these bits away as I do not wish to spend to much time anymore on the projects, I might shout a bit from the sideline. The wikimedia projects will always exist, and the original idea was great. Unfortunately Winston Churchill was right .... democracy works in theory only. When the masses take over like on our project, the sum gets lowered to the level of the masses. Which means herd thinking.
Waerth
User talk:Waerth
1588
4418
2005-09-01T03:46:57Z
Waerth
27
I am [[:nl:Gebruiker:Waerth|Waerth]] from Dutch wikipedia and a steward, for my talkpage please go to: [[:nl:Overleg gebruiker:Waerth|Waerth]]
Eko
1590
6455
2006-12-19T11:47:16Z
Loadewole
101
[[Ẹ̀kọ]]
'''Eko''' Gbigbona ni mo mu laaro yi. Bayi ni mo se poo...
#Re [[agbado]] (corn) si inu omi tutu fun ojo meta.
#Lo o ni ero titi ti yo fi kun na.
#Jo pelu ase ki fi kun na sii.
#Bu die sinu ife (cup) tabi abo(dish)
#Bu omi hiho sii titi yo fi ki bi o se fe.
#O le bu [[suga]] tabi [[miliki]] si ki o si mu.
MediaWiki:Confirmrecreate
1591
sysop
5147
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
User [[User:$1|$1]] ([[User talk:$1|talk]]) deleted this page after you started editing with reason:
: ''$2''
Please confirm that really want to recreate this page.
MediaWiki:Deletedwhileediting
1592
sysop
4431
2005-09-05T10:08:55Z
MediaWiki default
Warning: This page has been deleted after you started editing!
MediaWiki:Fileexists-forbidden
1593
sysop
4432
2005-09-05T10:08:56Z
MediaWiki default
A file with this name exists already; please go back and upload this file under a new name. [[Image:$1|thumb|center|$1]]
MediaWiki:Fileexists-shared-forbidden
1594
sysop
4433
2005-09-05T10:08:56Z
MediaWiki default
A file with this name exists already in the shared file repository; please go back and upload this file under a new name. [[Image:$1|thumb|center|$1]]
MediaWiki:Fileuploadsummary
1595
sysop
4434
2005-09-05T10:08:56Z
MediaWiki default
Summary:
MediaWiki:Largefileserver
1596
sysop
4435
2005-09-05T10:08:56Z
MediaWiki default
This file is bigger than the server is configured to allow.
MediaWiki:License
1597
sysop
4436
2005-09-05T10:08:56Z
MediaWiki default
Licensing
MediaWiki:Loginreqlink
1598
sysop
5198
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
log in
MediaWiki:Loginreqpagetext
1599
sysop
4438
2005-09-05T10:08:56Z
MediaWiki default
You must $1 to view other pages.
MediaWiki:Noimage-linktext
1600
sysop
4443
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
upload it
MediaWiki:Nolicense
1601
sysop
4444
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
None selected
MediaWiki:Permalink
1602
sysop
4448
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
Permanent link
MediaWiki:Prefixindex
1603
sysop
4449
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
Prefix index
MediaWiki:Recreate
1604
sysop
4451
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
Recreate
MediaWiki:Shareduploadwiki-linktext
1605
sysop
4453
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
file description page
MediaWiki:Showhidebots
1606
sysop
4455
2005-09-05T10:08:57Z
MediaWiki default
($1 bots)
MediaWiki:Tooltip-recreate
1607
sysop
5259
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Recreate the page despite it has been deleted
MediaWiki:Undeletehistorynoadmin
1608
sysop
4934
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
This article has been deleted. The reason for deletion is
shown in the summary below, along with details of the users who had edited this page
before deletion. The actual text of these deleted revisions is only available to administrators.
MediaWiki:Updatedmarker
1609
sysop
4464
2005-09-05T10:08:58Z
MediaWiki default
updated since my last visit
MediaWiki:Viewdeleted
1610
sysop
4468
2005-09-05T10:08:58Z
MediaWiki default
View $1?
MediaWiki:Viewdeletedpage
1611
sysop
4469
2005-09-05T10:08:58Z
MediaWiki default
View deleted pages
MediaWiki:Wlhideshowbots
1612
sysop
5288
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
$1 bot edits
Cuisine
1613
4475
2005-09-11T06:50:52Z
Chamdarae
30
Cuisine moved to Eko
#redirect [[Eko]]
Talk:Eko
1614
4476
2005-09-11T06:52:05Z
Chamdarae
30
translation to talk page
I may need an interpreter as well...
1. Soak some corn in cold water for three days.
2.Grind it at the mill
3.Sieve with a mesh to make a smoother paste.
4.Put required quantity in a cup or dish.
5.Pour on hot water until it thickens.
6.You may add some sugar or milk to taste.
Thanks.
lawal_yemi@yahoo.com
September 1 2005
User:Mark Dingemanse
1615
5999
2006-12-03T16:09:57Z
Mark Dingemanse
31
moving comment to talk
'''ẹ k'aro o!''' — [http://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=User_talk:Mark_Dingemanse&action=edit§ion=new leave me a message]
Mark Dingemanse. Mostly active on the English Wikipedia. I'm a sysop here, meaning that I'm just facilitating to clean up vandalized articles, delete spam, etc.
*[[Special:Listusers|List users]] / [http://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=Special%3ALog&type=newusers&user=&page= User creation log]
==Subjects that need articles==
*[[Ìwé Ìròhìn]], the first Yoruba newspaper
*[[ara]] — Delanọ 1958: ''ẹran tí ó bo egungun, enia'' (the meat that covers the skeleton, person).
*:[[:en:body|body]], etc.
*[[ojú]] —
*:[[:en:face|face]], [[:en:eye|eye]]
==Sysop==
I was granted sysop rights. This means that I can help you with administrative tasks such as deleting nonsense articles and blocking vandals from editing. If you were blocked by me and you want to contest this block, you can contact me via the 'email this user' button to the left. If I can help you with something, be sure to let me know on my talk page.
==Sysop activities==
*[[Special:Ipblocklist|List of blocked IP's and users]]
*[http://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=Special%3ALog&type=&user=Mark+Dingemanse&page= Log of my sysop activities]
[[af:Gebruiker:Mark Dingemanse]]
[[de:Benutzer:Mark Dingemanse]]
[[ee:User:Mark Dingemanse]]
[[en:User:Mark Dingemanse]]
[[fr:Utilisateur:Mark Dingemanse]]
[[ha:User:Mark Dingemanse]]
[[nl:Gebruiker:Mark Dingemanse]]
[[sw:User:Mark Dingemanse]]
User talk:Mark Dingemanse
1616
5908
2006-11-28T13:32:10Z
Mark Dingemanse
31
Re:
Contact me on my [[:en:User talk:Mark Dingemanse|''':en''']] talk page if you want me to respond reasonably fast. [[User:Mark Dingemanse|Mark Dingemanse]] 07:23, 14 September 2005 (UTC)
== Vandalisme ==
Hallo Mark Dingemanse... Als je eenmaal moderator bent mag je als eerste taak [[User:80.68.6.198|deze gebruiker]] blokkeren :-) Groet, [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:24, 26 December 2005 (UTC)
:En hetzelfde geldt voor [[User:134.146.0.22|deze persoon]]. Groet, [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:20, 9 January 2006 (UTC)
:Heb je overigens je status al aangevraagd op Meta? [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:20, 9 January 2006 (UTC)
:Hoe staan de zaken... De eerste heeft opnieuw gevandaliseert. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:54, 30 January 2006 (UTC)
:Ook de eerste heeft opnieuw het kalf uitgehangen. Ik zeg ze meestal dat ze al geblokkeerd zijn als jij ze nog moet blokkeren... Maar dat lijkt maar weinig te helpen. [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:00, 30 January 2006 (UTC)
::Sorry! Ik heb het erg druk gehad de laatste maand en heb pas nu een request geopend op Meta. Ik hoop dat er snel wat van komt! — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 13:15, 11 February 2006 (UTC)
::Gebeurd, en geblokkeerd! Ik heb behoorlijk lange bloktijden genomen (1 maand voor de eerste, 2 weken voor de tweede) omdat ze niet zo heel regelmatig langs komen; en ik wil wel dat de blok effect heeft natuurlijk. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 17:07, 11 February 2006 (UTC)
:::Dank :-) Ik kom hier normaal gezien elke maandag een keertje om te zien of ik nergens kan helpen. Groet, [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:10, 13 February 2006 (UTC)
:::Hallo Mark, [[User talk:80.68.8.43|deze gebruiker]] kan wel een blokkade gebruiken. Groet, [[User:Belgian man|Belgian man]] 14:51, 25 April 2006 (UTC)
== Epele oh ==
Epele oh. Gbogbo Eyin Omo Yoruba ni Orile Ede agbaye ni a ki pe Eku aro o.
:Thanks for the note. Does it look better now? — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 13:55, 18 October 2006 (UTC)
== Under-diacritic ==
I am L.O. Adewole. There is a problem with the 's' dot in Yoruba. I experiment with 'E fori ji mi' a Yoruba poem. I am able to dot 'e', 'o' but not 's'. Any time a dot is inserted under 's', it gives one funny symbol. What is the problem?
:I will look into it. By the way, you can sign your posts on talk pages by putting in four tildes (<nowiki>~~~~</nowiki>), which produces your name and the current date. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 17:23, 9 November 2006 (UTC)
== Updating Yoruba Articles ==
When is the Yoruba articles going to be updated? It should have more than 79 articles by now.
L.O. Adewole
Strange problem... This is something for the developers to fix. [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:18, 27 November 2006 (UTC)
:The number is formed by a special keyword, <nowiki>{{NUMBEROFARTICLES}}</nowiki>, and it yields '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' still. At [[Special:Specialpages]] you can find a list of reports on the status of the Yoruba Wikipedia. One of the most interesting pages is [[Special:Statistics]]. There, you can find one reason why NUMBEROFARTICLES may be so low: it only counts pages that are larger than a certain treshold. But then again, [http://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Ancientpages&limit=500&offset=0 this page] tells me there are 171 articles in article namespace right now, and [http://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Newpages&namespace=0&limit=500&offset=0 this] page shows that 110 articles have been created since October 25, 2006 (most of them by L.O. Adewole). I guess there still is something wrong. I'll look into it. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 13:32, 28 November 2006 (UTC)
User talk:Chamdarae
1617
4481
2005-09-14T17:02:38Z
Belgian man
8
Welcome! [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:02, 14 September 2005 (UTC)
User:Jvano
1618
4482
2005-09-15T17:09:00Z
Jvano
32
http://cs.wikipedia.org/wiki/Wikipedista:Jvano
User talk:Mosesofmason
1619
4490
2005-10-07T16:23:11Z
Mosesofmason
34
Please go [[:zh:User talk:Mosesofmason|here]] to talk with me, thank you!
User:Mosesofmason
1620
4491
2005-10-07T16:23:22Z
Mosesofmason
34
You can talk with me at [[:zh:User talk:Mosesofmason|here]].
User:Diagraph01
1621
5099
2006-05-25T16:43:28Z
Diagraph01
35
{|
|{{user ja}}
|-
|{{user en-1}}
|-
|{{use yo-0}}
|}
"Diagraph01" lives in Tokyo, Japan. ja.wp's admin from 7 May 2006.
I'm taking the [[:ja:Wikipedia:多言語の統計|Multilingual statistics (ja)]] and [[:ja:Wikipedia:ウィキペディアが提供されている言語の総覧|List of Wikipedias (ja)]] in Japanese wikipedia. Although, I think that it will concentrate on acquisition each language information and attachment "+interwiki" for the time being. Therefore, I can't write new contribution.
See refer: [[:ja:User:Diagraph01]]([[:ja:User talk:Diagraph01|Talk]]).
User talk:81.129.104.8
1623
4510
2005-11-01T12:12:45Z
Belgian man
8
1st warning
#1st warning: Writing of [[Dance]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 12:12, 1 November 2005 (UTC)
User talk:211.34.103.125
1625
4514
2005-11-07T16:42:05Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Talk:Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:42, 7 November 2005 (UTC)
User talk:81.177.9.27
1626
4516
2005-11-07T16:47:18Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Writing of [[Index.php]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:47, 7 November 2005 (UTC)
MediaWiki:Allowemail
1627
sysop
4636
2005-12-02T02:56:19Z
MediaWiki default
Enable e-mail from other users
MediaWiki:Allpagesprefix
1628
sysop
4522
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
Display pages with prefix:
MediaWiki:Categories1
1629
sysop
4524
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
Category
MediaWiki:Confirm purge
1630
sysop
4526
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
Clear the cache of this page?
$1
MediaWiki:Confirm purge button
1631
sysop
4527
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
OK
MediaWiki:Datedefault
1632
sysop
4531
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
No preference
MediaWiki:Datetime
1633
sysop
4532
2005-11-09T23:30:06Z
MediaWiki default
Date and time
MediaWiki:Doubleredirectsarrow
1634
sysop
4534
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
→
MediaWiki:Download
1635
sysop
4535
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
download
MediaWiki:Exif-photometricinterpretation-2
1636
sysop
4537
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
RGB
MediaWiki:Ignorewarnings
1637
sysop
4539
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
Ignore any warnings
MediaWiki:Importing
1638
sysop
4540
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
Importing $1
MediaWiki:Importnofile
1639
sysop
4541
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
No import file was uploaded.
MediaWiki:Importuploaderror
1640
sysop
4542
2005-11-09T23:30:07Z
MediaWiki default
Upload of import file failed; perhaps the file is bigger than the allowed upload size.
MediaWiki:Jumpto
1641
sysop
4543
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Jump to:
MediaWiki:Jumptonavigation
1642
sysop
4544
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
navigation
MediaWiki:Jumptosearch
1643
sysop
4545
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
search
MediaWiki:Mimesearch
1644
sysop
4547
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
MIME search
MediaWiki:Mimetype
1645
sysop
4776
2006-01-01T14:56:53Z
MediaWiki default
MIME type:
MediaWiki:Mostcategories
1646
sysop
4549
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Articles with the most categories
MediaWiki:Mostimages
1647
sysop
4550
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Most linked to images
MediaWiki:Mostlinkedcategories
1648
sysop
4551
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Most linked to categories
MediaWiki:Mostrevisions
1649
sysop
4552
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Articles with the most revisions
MediaWiki:Ncategories
1650
sysop
5204
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 {{PLURAL:$1|category|categories}}
MediaWiki:Newarticletextanon
1651
sysop
4554
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
{{int:newarticletext}}
MediaWiki:Noarticletextanon
1652
sysop
4557
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
{{int:noarticletext}}
MediaWiki:Nrevisions
1653
sysop
5212
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 {{PLURAL:$1|revision|revisions}}
MediaWiki:Redirectingto
1654
sysop
4565
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Redirecting to [[$1]]...
MediaWiki:Redirectpagesub
1655
sysop
4566
2005-11-09T23:30:08Z
MediaWiki default
Redirect page
MediaWiki:Session fail preview
1656
sysop
4923
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
<strong>Sorry! We could not process your edit due to a loss of session data.
Please try again. If it still doesn't work, try logging out and logging back in.</strong>
MediaWiki:Tog-showjumplinks
1657
sysop
4577
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
Enable "jump to" accessibility links
MediaWiki:Uid
1658
sysop
4778
2006-01-01T14:56:55Z
MediaWiki default
User ID:
MediaWiki:Unwatchedpages
1659
sysop
4584
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
Unwatched pages
MediaWiki:Username
1660
sysop
4779
2006-01-01T14:56:55Z
MediaWiki default
Username:
MediaWiki:Val max topics
1661
sysop
4588
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
Maximum number of $1 topics reached
MediaWiki:Val no topics defined
1662
sysop
4589
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
No topics defined
MediaWiki:Val no topics defined text
1663
sysop
4590
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
You have no topics defined which can be rated. Go to [[Special:Validate]], and have an administrator run the "Manage" function to add at least one topic and point range.
MediaWiki:Wantedcategories
1664
sysop
4591
2005-11-09T23:30:09Z
MediaWiki default
Wanted categories
MediaWiki:Widthheight
1665
sysop
5286
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
$1×$2
User:Incelemeelemani
1667
4598
2005-11-13T19:03:22Z
Incelemeelemani
42
==Hakkımda==
Name Surname: Sezgin İBİŞ<br>
== Kullanılabilen değişkenler ==
Sayfa içi indeks için <nowiki>:{{msg:compactTOC}}</nowiki><br>
== TANIMLI WİKİ DEĞİŞKENLERİ ==
[[Özel:Allpages|{{NUMBEROFARTICLES}} madde]]<br>
<font color="red">'''Kodu:''' </font><nowiki>[[Özel:Allpages|{{NUMBEROFARTICLES}} madde]]</nowiki><br>
== KARAKTERLER ==
<table border=2 cellpadding=2 cellspacing=0 style="float:right; padding:2px; margin-left:15px;">
<caption>Bazı Türkçe harflerin [[Evrensel kod]] (''Unicode'') değerlerinin listesi</caption>
<tr align=right style="background:khaki">
<th>Harf</th><th>Kod #</th><th>Harf</th><th>Kod #
</th></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> ç </td><td> 231 </td><td> Ç </td><td> 199
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> ğ </td><td> 287 </td><td> Ğ </td><td> 286
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> ı </td><td> 305 </td><td> İ </td><td> 304
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> ö </td><td> 246 </td><td> Ö </td><td> 214
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> ş </td><td> 351 </td><td> Ş </td><td> 350
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> ü </td><td> 252 </td><td> Ü </td><td> 220
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> â </td><td> 226 </td><td> Â </td><td> 194
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> î </td><td> 238 </td><td> Î </td><td> 206
</td></tr>
<tr align=center style="background:white">
<td> û </td><td> 251 </td><td> Û </td><td> 219
</td></tr>
</table>
<br><br>
== GEREKLİ SAYFALAR ==
<table width="70%" border="0" align="center">
<tr>
<td>
[http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%96zel:Allmessages&ot=html Tüm HTML mesajları]
</td><td>
[http://tr.wikipedia.org/wiki/Vikipedi:Sistem_mesaj_%C5%9Fablonlar%C4%B1 Düzey Şablonları]
</td><td>
</td>
</tr>
</table>
<!--interwiki-->
User:F
1668
5037
2006-05-04T18:16:04Z
F
43
http://zarathoustra.info
User talk:195.166.237.40
1669
4601
2005-11-14T21:15:19Z
Belgian man
8
# 1st warning: Creating of [[ogun]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 21:15, 14 November 2005 (UTC)
User talk:Korg
1670
4763
2005-12-24T03:19:26Z
Korg
41
Welcome to the Yoruba Wikipedia! [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:39, 15 November 2005 (UTC)
:Thank you, Belgian man! [[User:Korg|Korg]] 03:07, 27 November 2005 (UTC)
Hi Korg! Do you speak any Yoruba? [[User:Mark Dingemanse|Mark Dingemanse]] 13:02, 17 December 2005 (UTC)
:Hi Mark! No, I do not speak Yoruba, sorry. [[User:Korg|Korg]] 03:19, 24 December 2005 (UTC)
User:Korg
1672
4712
2005-12-16T10:37:23Z
Korg
41
Hello!
I'm mainly contributing to the [[:fr:|French Wikipedia]].
<div style="background-color:#f0f0ff; font-size:120%; padding:3px;"> '''>''' [[:fr:Utilisateur:Korg]] • [[m:User:Korg]]</div>
[[fr:Utilisateur:Korg]]
MediaWiki:Badsig
1673
sysop
4610
2005-11-29T21:47:03Z
MediaWiki default
Invalid raw signature; check HTML tags.
MediaWiki:Exif-exposuretime-format
1674
sysop
4613
2005-11-29T21:47:03Z
MediaWiki default
$1 sec ($2)
MediaWiki:Exif-fnumber-format
1675
sysop
4614
2005-11-29T21:47:03Z
MediaWiki default
f/$1
MediaWiki:Exif-focallength-format
1676
sysop
4615
2005-11-29T21:47:03Z
MediaWiki default
$1 mm
MediaWiki:Metadata-collapse
1677
sysop
4618
2005-11-29T21:47:04Z
MediaWiki default
Hide extended details
MediaWiki:Metadata-expand
1678
sysop
4619
2005-11-29T21:47:04Z
MediaWiki default
Show extended details
MediaWiki:Metadata-fields
1679
sysop
4620
2005-11-29T21:47:04Z
MediaWiki default
EXIF metadata fields listed in this message will
be included on image page display when the metadata table
is collapsed. Others will be hidden by default.
* make
* model
* datetimeoriginal
* exposuretime
* fnumber
* focallength
MediaWiki:Metadata-help
1680
sysop
4621
2005-11-29T21:47:04Z
MediaWiki default
This file contains additional information, probably added from the digital camera or scanner used to create or digitize it. If the file has been modified from its original state, some details may not fully reflect the modified image.
MediaWiki:Privacy
1681
sysop
4623
2005-11-29T21:47:05Z
MediaWiki default
Privacy policy
MediaWiki:Privacypage
1682
sysop
4624
2005-11-29T21:47:05Z
MediaWiki default
Project:Privacy_policy
MediaWiki:Gotaccount
1683
sysop
5160
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Already have an account? $1.
MediaWiki:Gotaccountlink
1684
sysop
4650
2005-12-02T02:56:21Z
MediaWiki default
Log in
MediaWiki:Nologin
1685
sysop
4658
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
Don't have a login? $1.
MediaWiki:Nologinlink
1686
sysop
4659
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
Create an account
MediaWiki:Signupend
1687
sysop
4664
2005-12-02T02:56:22Z
MediaWiki default
{{int:loginend}}
MediaWiki:Wrongpasswordempty
1688
sysop
4682
2005-12-02T02:56:23Z
MediaWiki default
Password entered was blank. Please try again.
MediaWiki:Edittools
1689
sysop
5698
2006-11-10T09:08:55Z
Mark Dingemanse
31
+Naira sign
<!-- Text here will be shown below edit and upload forms. -->
<div id="editpage-specialchars" class="plainlinks" style="margin-top:15px; border:1px solid #aaa; background-color:#f4f4f4; padding:2px 8px;">
'''Characters with the under-diacritic''' (click to insert):
<charinsert> Ẹ ẹ Ọ ọ Ṣ ṣ </charinsert> —
<charinsert> Ẹ́ ẹ́ Ọ́ ọ́ </charinsert> —
<charinsert> Ẹ̀ ẹ̀ Ọ̀ ọ̀ </charinsert>
'''Accented vowels''':
<charinsert> Á á É é Í í Ó ó Ú ú </charinsert> —
<charinsert> À à È è Ì ì Ò ò Ù ù </charinsert>
'''Other special characters''':
<charinsert> ₦ </charinsert>
<!--
<charinsert> Â â Ê ê Î î Ô ô Û û </charinsert>
<charinsert> Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü </charinsert>
<charinsert> ß </charinsert>
<charinsert> Ã ã Ñ ñ Õ õ </charinsert>
<charinsert> Ç ç Ģ ģ Ķ ķ Ļ ļ Ņ ņ Ŗ ŗ Ş ş Ţ ţ </charinsert>
<charinsert> Ć ć Ĺ ĺ Ń ń Ŕ ŕ Ś ś Ý ý Ź ź </charinsert>
<charinsert> Đ đ </charinsert>
<charinsert> Ů ů </charinsert>
<charinsert> Č č Ď ď Ľ ľ Ň ň Ř ř Š š Ť ť Ž ž </charinsert>
<charinsert> Ǎ ǎ Ě ě Ǐ ǐ Ǒ ǒ Ǔ ǔ </charinsert>
<charinsert> Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū </charinsert>
<charinsert> ǖ ǘ ǚ ǜ </charinsert>
<charinsert> Ĉ ĉ Ĝ ĝ Ĥ ĥ Ĵ ĵ Ŝ ŝ Ŵ ŵ Ŷ ŷ </charinsert>
<charinsert> Ă ă Ğ ğ Ŭ ŭ </charinsert>
<charinsert> Ċ ċ Ė ė Ġ ġ İ ı Ż ż </charinsert>
<charinsert> Ą ą Ę ę Į į Ų ų </charinsert>
<charinsert> Ł ł </charinsert>
<charinsert> Ő ő Ű ű </charinsert>
<charinsert> Ŀ ŀ </charinsert>
<charinsert> Ħ ħ </charinsert>
<charinsert> Ð ð Þ þ </charinsert>
<charinsert> Œ œ </charinsert>
<charinsert> Æ æ Ø ø Å å </charinsert>
<charinsert> Ə ə </charinsert>
<charinsert> – — … </charinsert>
<charinsert> [+] [[+]] </charinsert>
<charinsert> ~ | ° § → </charinsert>
<charinsert> # ≈ ± − × ¹ ² ³ </charinsert>
<charinsert> ‘ “ ’ ” </charinsert>
<charinsert> ¢ £ € ¥ </charinsert>
<charinsert> Α α Β β Γ γ Δ δ </charinsert>
<charinsert> Ε ε Ζ ζ Η η Θ θ </charinsert>
<charinsert> Ι ι Κ κ Λ λ Μ μ </charinsert>
<charinsert> Ν ν Ξ ξ Ο ο Π π </charinsert>
<charinsert> Ρ ρ Σ σ ς Τ τ Υ υ </charinsert>
<charinsert> Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω </charinsert>
<charinsert> ʈ ɖ ɟ ɡ ɢ ʡ ʔ </charinsert>
<charinsert> ɸ ʃ ʒ ɕ ʑ ʂ ʐ ʝ ɣ ʁ ʕ ʜ ʢ ɦ </charinsert>
<charinsert> ɱ ɳ ɲ ŋ ɴ </charinsert>
<charinsert> ʋ ɹ ɻ ɰ </charinsert>
<charinsert> ʙ ʀ ɾ ɽ </charinsert>
<charinsert> ɫ ɬ ɮ ɺ ɭ ʎ ʟ </charinsert>
<charinsert> ɥ ʍ ɧ </charinsert>
<charinsert> ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ </charinsert>
<charinsert> ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ </charinsert>
<charinsert> ɨ ʉ ɯ </charinsert>
<charinsert> ɪ ʏ ʊ </charinsert>
<charinsert> ɘ ɵ ɤ </charinsert>
<charinsert> ɚ </charinsert>
<charinsert> ɛ ɜ ɝ ɞ ʌ ɔ </charinsert>
<charinsert> ɐ ɶ ɑ ɒ </charinsert>
<charinsert> ʰ ʷ ʲ ˠ ˤ ⁿ ˡ </charinsert>
<charinsert> ˈ ˌ ː ˑ </charinsert>
-->
</div>
<div style="margin-top:1em;" id="editpage-copywarn2">
<div style="font-weight: bold; font-size: 120%;">Your changes will be visible immediately.</div>
* For testing, please use the '''[[Wikipedia:Sandbox|sandbox]]''' instead.
* On '''talk pages''', please [[Wikipedia:Sign your posts on talk pages|sign your comment]] by typing four tildes (<code><nowiki>~~~~</nowiki></code>).
----
<div style="font-weight: bold; font-size: 110%;">Please note:</div>
* '''If you don't want your writing to be edited mercilessly or redistributed by others, do not submit it.'''
* Only [[Wikipedia:public domain|public domain]] resources can be copied without permission—this does '''not''' include most web pages.
* See our [[Wikipedia:Policies and guidelines|policies and guidelines]] for more information on editing.
</div>
User:Korg/monobook.js
1690
4713
2005-12-16T10:40:31Z
Korg
41
document.write('<SCRIPT SRC="http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Korg/monobook.js&action=raw&ctype=text/javascript"><\/SCRIPT>');
User talk:80.68.6.198
1691
4885
2006-02-13T16:13:54Z
Belgian man
8
sp (in own comment)
# 1st warning: Spam on [[Main Page]] and [[Talk:Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:24, 20 December 2005 (UTC)
# 2nd warning: Spam on [[Main Page]]. Sanction: Block. [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:21, 26 December 2005 (UTC)
# 3rd warning: Spam on [[Main Page]]. Sanction: Longer block. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:51, 30 January 2006 (UTC)
Blocked for a month for spamming. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 17:04, 11 February 2006 (UTC)
MediaWiki:Logempty
1692
sysop
4736
2005-12-22T07:51:53Z
MediaWiki default
No matching items in log.
MediaWiki:Newmessagesdifflink
1693
sysop
5532
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
98
last change
MediaWiki:Nocreatetext
1694
sysop
4740
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
This site has restricted the ability to create new pages.
You can go back and edit an existing page, or [[Special:Userlogin|log in or create an account]].
MediaWiki:Nocreatetitle
1695
sysop
4741
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
Page creation limited
MediaWiki:Protect-default
1696
sysop
4742
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
(default)
MediaWiki:Protect-level-autoconfirmed
1697
sysop
4743
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
Block unregistered users
MediaWiki:Protect-level-sysop
1698
sysop
4744
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
Sysops only
MediaWiki:Protect-text
1699
sysop
5226
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
You may view and change the protection level here for the page <strong>$1</strong>.
MediaWiki:Protect-unchain
1700
sysop
4746
2005-12-22T07:51:54Z
MediaWiki default
Unlock move permissions
MediaWiki:Protect-viewtext
1701
sysop
4915
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Your account does not have permission to change
page protection levels. Here are the current settings for the page <strong>$1</strong>:
MediaWiki:Youhavenewmessages
1702
sysop
4758
2005-12-22T07:51:56Z
MediaWiki default
You have $1 ($2).
User talk:80.68.2.29
1703
4765
2005-12-26T16:20:39Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:20, 26 December 2005 (UTC)
Talk:Main page
1704
4784
2006-01-02T15:22:46Z
Belgian man
8
rewritten to redirect [[talk:Main Page]]
#REDIRECT [[Talk:Main Page]]
MediaWiki:Imagelistforuser
1705
sysop
4774
2006-01-01T14:56:53Z
MediaWiki default
This shows only images uploaded by $1.
MediaWiki:Istemplate
1706
sysop
4775
2006-01-01T14:56:53Z
MediaWiki default
inclusion
User talk:134.146.0.22
1707
4877
2006-02-11T17:04:46Z
Mark Dingemanse
31
blocked.
# 1st warning: Spam on [[Nigeria]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:19, 2 January 2006 (UTC)
# 2nd warning: Spam on [[Nigeria]]. Sanction: Block. [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:18, 9 January 2006 (UTC)
Blocked for two weeks for spamming. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 17:04, 11 February 2006 (UTC)
User talk:81.26.9.90
1708
4782
2006-01-02T15:20:39Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Talk:Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:20, 2 January 2006 (UTC)
User talk:201.129.129.126
1709
4783
2006-01-02T15:21:51Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Creating of spam page [[Talk:Main page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:21, 2 January 2006 (UTC)
User talk:80.68.2.27
1710
4793
2006-01-09T18:22:02Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 18:22, 9 January 2006 (UTC)
User talk:80.68.2.47
1711
4796
2006-01-16T16:02:24Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:02, 16 January 2006 (UTC)
User talk:Hégésippe Cormier
1712
4797
2006-01-16T16:02:46Z
Belgian man
8
welcome
Welcome to the Yoruba Wikipedia Hégésippe :-) [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:02, 16 January 2006 (UTC)
User:Interwiki de
1713
4798
2006-01-16T21:17:31Z
Interwiki de
52
[[Special:Contributions/Interwiki_de|My contributions]]
Talk:Zion-Ipepe
1715
4849
2006-01-23T15:37:26Z
Belgian man
8
@Anonymous
Anyone from Zion-Ipepe should try to contribute to this page. I knew we're all scattered all over without known the history of our village.
:The article should be written in Yoruba too. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:37, 23 January 2006 (UTC)
User:Tomchiukc
1716
4809
2006-01-22T10:07:58Z
Tomchiukc
54
Tom Chiu from Hong Kong.
[[en:User:Tomchiukc]]
[[zh:User:Tomchiukc]]
{{Babel-3|yo-0|zh-3|en-3}}
Template:Ab-Yoruba
1717
4817
2006-01-22T14:33:15Z
Tomchiukc
54
<center>[[A]], [[B]], ''[[C]]'', [[D]], [[E]], [[Ẹ]], [[F]], [[G]], [[Gb]], [[H]], [[I]], [[J]], [[K]], [[L]], [[M]], [[N]], [[O]], [[Ọ]], [[P]], ''[[Q]]'', [[R]], [[S]], [[Ṣ]], [[T]], [[U]], ''[[V]]'', [[W]], ''[[X]]'', [[Y]], ''[[Z]]''</center>
Ẹ
1718
6440
2006-12-19T11:15:53Z
Loadewole
101
[[Ẹ]]
[[Image:Latin_alphabet_Ee.png|right|E]]
{{Ab-Yoruba}}
User talk:84.231.242.141
1719
4862
2006-01-30T15:55:22Z
Belgian man
8
2nd warning
# 1st warning: Blanking of [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:38, 23 January 2006 (UTC)
# 2nd warning: Blanking of [[Main Page]]. Sanction: Block. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:55, 30 January 2006 (UTC)
User talk:Tomchiukc
1720
4851
2006-01-23T15:40:27Z
Belgian man
8
Welcome
Welcome to the Yoruba Wikipedia :-) [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:40, 23 January 2006 (UTC)
User:Koavf
1721
4852
2006-01-25T03:39:42Z
Koavf
56
[http://en.wikipedia.org/wiki/User:Koavf !!!!!]
[[en:User:koavf]]
User talk:Koavf
1722
4865
2006-01-30T15:58:58Z
Belgian man
8
Hi Koavf!
You can revert a bad edit (spam, ...) of the Main Page by clicking on the last "good" date on [http://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=Main_Page&action=history this page], then you click "edit", and you don't edit something but you only have to click on "Save page". Greetings, [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:58, 30 January 2006 (UTC)
User talk:80.68.8.62
1723
4870
2006-02-06T15:47:50Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:47, 6 February 2006 (UTC)
Wikipedia talk:Community Portal
1724
4873
2006-02-10T12:42:12Z
83.28.143.98
Could they please write a stub http://yo.wikipedia.org/wiki/Kur%C3%B3w - just a few sentences based on http://en.wikipedia.org/wiki/Kur%C3%B3w ? Only 2 -5 sentences enough. Please. [[pl:User:Pietras1988|Pietras1988]] 12:42, 10 February 2006 (UTC)
Wikipedia:Community Portal
1725
5731
2006-11-11T11:05:03Z
Mark Dingemanse
31
Link of interest:
==Editing help==
Some basic help pages can now be found at [[Help:Contents]].
[[en:Wikipedia:Community Portal]]
[[nl:Wikipedia:Gebruikersportaal]]
==Starting up the Yoruba Wikipedia==
Some related discussion can be found in the Afrophonewikis group at Yahoo, especially [http://tech.groups.yahoo.com/group/afrophonewikis/message/109 this thread].
Important subjects to talk about:
*Basic policies
*Copyrights
*Translation of the Mediawiki interface to Yoruba
*Manual of Style (orthography, title formatting, use of categories)
*Community building
Link of interest: [http://oroede.sourceforge.net/index.php?id=about Ọrọèdè]. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 11:05, 11 November 2006 (UTC)
User talk:JIR.D.B.®
1726
4886
2006-02-16T09:37:00Z
Mark Dingemanse
31
Welcome!
Hi, welcome to the Yoruba Wikipedia! — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 09:37, 16 February 2006 (UTC)
MediaWiki:Allmessagesfilter
1727
sysop
4964
2006-03-28T06:57:05Z
MediaWiki default
Message name filter:
MediaWiki:Allmessagesmodified
1728
sysop
4888
2006-02-26T02:14:33Z
MediaWiki default
Show only modified
MediaWiki:Anoneditwarning
1729
sysop
5130
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
'''Warning:''' You are not logged in. Your IP address will be recorded in this page's edit history.
MediaWiki:Anonnotice
1730
sysop
4892
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
-
MediaWiki:Confirmedittext
1731
sysop
4898
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
You must confirm your e-mail address before editing pages. Please set and validate your e-mail address through your [[Special:Preferences|user preferences]].
MediaWiki:Confirmedittitle
1732
sysop
4899
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
E-mail confirmation required to edit
MediaWiki:Delete and move confirm
1733
sysop
4900
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
Yes, delete the page
MediaWiki:Exportnohistory
1734
sysop
5156
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
----
'''Note:''' Exporting the full history of pages through this form has been disabled due to performance reasons.
MediaWiki:Listredirects
1735
sysop
4904
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
List redirects
MediaWiki:Longpageerror
1736
sysop
4905
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
<strong>ERROR: The text you have submitted is $1 kilobytes
long, which is longer than the maximum of $2 kilobytes. It cannot be saved.</strong>
MediaWiki:Markedaspatrollederror
1737
sysop
4908
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
Cannot mark as patrolled
MediaWiki:Markedaspatrollederrortext
1738
sysop
4909
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
You need to specify a revision to mark as patrolled.
MediaWiki:Newtalkseperator
1739
sysop
4911
2006-02-26T02:14:34Z
MediaWiki default
,_
MediaWiki:Rc categories
1740
sysop
4916
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Limit to categories (separate with "|")
MediaWiki:Rc categories any
1741
sysop
4917
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Any
MediaWiki:Restriction-edit
1742
sysop
4918
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Edit
MediaWiki:Restriction-move
1743
sysop
4919
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Move
MediaWiki:Semiprotectedpagewarning
1744
sysop
4922
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
'''Note:''' This page has been locked so that only registered users can edit it.
MediaWiki:Showlivepreview
1745
sysop
4925
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Live preview
MediaWiki:Spam blanking
1746
sysop
4927
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
All revisions contained links to $1, blanking
MediaWiki:Spam reverting
1747
sysop
4928
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Reverting to last version not containing links to $1
MediaWiki:Spambot username
1748
sysop
4929
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
MediaWiki spam cleanup
MediaWiki:Thumbnail error
1749
sysop
4932
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Error creating thumbnail: $1
MediaWiki:Tog-uselivepreview
1750
sysop
4933
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
Use live preview (JavaScript) (Experimental)
MediaWiki:Uploaddisabledtext
1751
sysop
4936
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
File uploads are disabled on this wiki.
MediaWiki:Userinvalidcssjstitle
1752
sysop
4937
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
'''Warning:''' There is no skin "$1". Remember that custom .css and .js pages use a lowercase title, e.g. User:Foo/monobook.css as opposed to User:Foo/Monobook.css.
MediaWiki:Youhavenewmessagesmulti
1753
sysop
4939
2006-02-26T02:14:35Z
MediaWiki default
You have new messages on $1
Ogun
1754
6441
2006-12-19T11:16:58Z
Loadewole
101
[[Ogun]]
Eku dede asiko yi eyin omo ogun!E jowo ejeki a tun bo sowopo lati gbe ogo ile Yoruba ga.Inu mi adun ti pupo ninu awon ojogbon ti o keko ti won si je omo ile Yoruba yala n'ile Yoruba tabi ni oke okun ba le bere lati ma ko opolopo ninu awon aroko won ni ede abinibi wa nitori oni ko amo nitori ojo ola ki awon omo ti won ko iti bi le ri nkan ka nipa gbogbo ohun mere mere ti o nsele jake jado agbaye.Tia ba wo awon orile ede ti won sese bere si ni ma gberi n'iwon ogbon odun s'eyin a ri wipe pupo ninu won ni won fi ede abinibi ko awon akeko won,kosi ise iwadi kan ti won se ti won ko ko ni ede won bi otile je wipe ede geesi ni won gba fi se iwadi na.
O se ni l'anu lati ma pade awon ara ile n'ilu oyinbo ki won ma fara pamo ki won ma ba pe won ni omo Yoruba.Ogun logo awon olukoni n'ilu oyinbo ni won je omo ile Yoruba sugbon pelu gbogbo akitiyan won ko si okan soso ninu ise iwadi won pelu aroko ti o wa ni ede Yoruba- Kilode?
Oro tan l'enu sugbon o po n'ikun.
Titi di ojo omiran ojo ire,
Emi ni ti yin ni t'oto,
Omoba Onanusi Olusegun.
Onanusi_olusegun@hotmail.com
Akiyesi pataki-Ti e ba ni ohun lati so nipa aroko yi,eyin na le bosi gbagede WIKIPEDIA.
User talk:Pne
1755
4941
2006-02-28T08:32:59Z
Mark Dingemanse
31
Welcome!
Welcome to the Yoruba Wikipedia! — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 08:32, 28 February 2006 (UTC)
User talk:Omobaonanusi
1756
4942
2006-02-28T08:35:39Z
Mark Dingemanse
31
Welcome!
Welcome to the Yoruba Wikipedia! I apologize for not speaking Yoruba (I can only read some). If I can be of any help, please let me know. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 08:35, 28 February 2006 (UTC)
Talk:Ogun
1757
4944
2006-02-28T08:37:33Z
Mark Dingemanse
31
m
It's difficult to read this because the accents are left out. Can someone tell me roughly what's said here? — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 08:37, 28 February 2006 (UTC)
User talk:Dcljr
1760
4950
2006-03-05T02:48:23Z
Dcljr
61
page creation -- I speak English
'''Please note:''' I speak [[:en:English language|English]]. - [[User:Dcljr|dcljr]]
----
User:Dcljr
1761
4951
2006-03-05T02:48:49Z
Dcljr
61
page creation -- more to come...
{{NUMBEROFARTICLES}} articles
[[en:User:Dcljr]]
User talk:80.68.8.43
1762
5024
2006-04-25T14:49:35Z
Belgian man
8
2nd warning
# 1st warning: Spam on [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:58, 6 March 2006 (UTC)
# 2nd warning: Spam on [[Main Page]]. Sanction: Block. [[User:Belgian man|Belgian man]] 14:49, 25 April 2006 (UTC)
User talk:71.30.166.184
1764
4954
2006-03-13T16:00:43Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Creating of [[Christianity]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:00, 13 March 2006 (UTC)
User talk:201.141.85.103
1766
4959
2006-03-20T15:39:18Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Vandalism on [[Talk:Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:39, 20 March 2006 (UTC)
User talk:212.52.157.238
1767
4960
2006-03-20T15:42:32Z
Belgian man
8
1st warning
# 1er avertissement: Créer de l'article [[Benin]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 15:42, 20 March 2006 (UTC)
User:Barcex
1768
4962
2006-03-25T18:41:34Z
Barcex
62
---> [[:es:Usuario:Barcex]]
<br/>
[[es:Usuario:Barcex]]
[[en:User:Barcex]]
[[zh:User:Barcex]]
[[yo:User:Barcex]]
[[it:User:Barcex]]
[[fr:User:Barcex]]
[[pt:User:Barcex]]
User:Taichi
1769
4963
2006-03-26T03:11:48Z
Taichi
63
{{Babel-4|es|en-2|ja-1|yo-0}}
Hi I'm '''Taichi'''. I don't speak yoruba; for any message please go [[:es:Usuario Discusión:Taichi|here]].
[[es:Usuario:Taichi]]
MediaWiki:Articletitles
1770
sysop
4965
2006-03-28T06:57:05Z
MediaWiki default
Articles starting with ''$1''
MediaWiki:Editsectionhint
1771
sysop
4966
2006-03-28T06:57:06Z
MediaWiki default
Edit section: $1
MediaWiki:Hideresults
1772
sysop
4968
2006-03-28T06:57:06Z
MediaWiki default
Hide results
MediaWiki:Missingcommenttext
1773
sysop
4971
2006-03-28T06:57:07Z
MediaWiki default
Please enter a comment below.
MediaWiki:Missingsummary
1774
sysop
4972
2006-03-28T06:57:07Z
MediaWiki default
'''Reminder:''' You have not provided an edit summary. If you click Save again, your edit will be saved without one.
MediaWiki:Rev-deleted-comment
1775
sysop
4974
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
(comment removed)
MediaWiki:Rev-deleted-text-permission
1776
sysop
4975
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
<div class="mw-warning plainlinks">
This page revision has been removed from the public archives.
There may be details in the [{{fullurl:Special:Log/delete|page={{PAGENAMEE}}}} deletion log].
</div>
MediaWiki:Rev-deleted-text-view
1777
sysop
4976
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
<div class="mw-warning plainlinks">
This page revision has been removed from the public archives.
As an administrator on this site you can view it;
there may be details in the [{{fullurl:Special:Log/delete|page={{PAGENAMEE}}}} deletion log].
</div>
MediaWiki:Rev-deleted-user
1778
sysop
4977
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
(username removed)
MediaWiki:Rev-delundel
1779
sysop
4978
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
show/hide
MediaWiki:Revdelete-hide-comment
1780
sysop
4979
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Hide edit comment
MediaWiki:Revdelete-hide-restricted
1781
sysop
4980
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Apply these restrictions to sysops as well as others
MediaWiki:Revdelete-hide-text
1782
sysop
4981
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Hide revision text
MediaWiki:Revdelete-hide-user
1783
sysop
4982
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Hide editor's username/IP
MediaWiki:Revdelete-legend
1784
sysop
4983
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Set revision restrictions:
MediaWiki:Revdelete-log
1785
sysop
4984
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Log comment:
MediaWiki:Revdelete-logentry
1786
sysop
4985
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
changed revision visibility for [[$1]]
MediaWiki:Revdelete-selected
1787
sysop
4986
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Selected revision of [[:$1]]:
MediaWiki:Revdelete-submit
1788
sysop
4987
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Apply to selected revision
MediaWiki:Revdelete-text
1789
sysop
4988
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Deleted revisions will still appear in the page history,
but their text contents will be inaccessible to the public.
Other admins on this wiki will still be able to access the hidden content and can
undelete it again through this same interface, unless an additional restriction
is placed by the site operators.
MediaWiki:Revisiondelete
1790
sysop
4989
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Delete/undelete revisions
MediaWiki:Searchcontaining
1791
sysop
4990
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Search for articles containing ''$1''.
MediaWiki:Searchnamed
1792
sysop
4991
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Search for articles named ''$1''.
MediaWiki:Tog-autopatrol
1793
sysop
4994
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Mark edits I make as patrolled
MediaWiki:Tog-forceeditsummary
1794
sysop
4995
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Prompt me when entering a blank edit summary
MediaWiki:Tog-watchcreations
1795
sysop
4996
2006-03-28T06:57:08Z
MediaWiki default
Add pages I create to my watchlist
MediaWiki:Variantname-sr
1796
sysop
4999
2006-03-28T06:57:09Z
MediaWiki default
sr
MediaWiki:Variantname-sr-ec
1797
sysop
5000
2006-03-28T06:57:09Z
MediaWiki default
sr-ec
MediaWiki:Variantname-sr-el
1798
sysop
5001
2006-03-28T06:57:09Z
MediaWiki default
sr-el
MediaWiki:Variantname-sr-jc
1799
sysop
5002
2006-03-28T06:57:09Z
MediaWiki default
sr-jc
MediaWiki:Variantname-sr-jl
1800
sysop
5003
2006-03-28T06:57:09Z
MediaWiki default
sr-jl
User:Jon Harald Søby
1802
5011
2006-04-01T10:26:49Z
Jon Harald Søby
64
interwiki
Hello! My name is '''[[m:User:Jon Harald Søby|Jon Harald Søby]]''', and I'm a [[m:Stewards|Steward]] of the Wikimedia Foundation, born 1988, living in Norway. If you wish to contact me, you can do so [[m:User talk:Jon Harald Søby|here]].
[[aa:User:Jon Harald Søby]]
[[ab:User:Jon Harald Søby]]
[[af:User:Jon Harald Søby]]
[[ak:User:Jon Harald Søby]]
[[als:User:Jon Harald Søby]]
[[am:User:Jon Harald Søby]]
[[an:User:Jon Harald Søby]]
[[ang:User:Jon Harald Søby]]
[[ar:User:Jon Harald Søby]]
[[arc:User:Jon Harald Søby]]
[[as:User:Jon Harald Søby]]
[[ast:User:Jon Harald Søby]]
[[av:User:Jon Harald Søby]]
[[ay:User:Jon Harald Søby]]
[[az:User:Jon Harald Søby]]
[[ba:User:Jon Harald Søby]]
[[bat-smg:User:Jon Harald Søby]]
[[be:User:Jon Harald Søby]]
[[bg:User:Jon Harald Søby]]
[[bh:User:Jon Harald Søby]]
[[bi:User:Jon Harald Søby]]
[[bm:User:Jon Harald Søby]]
[[bn:User:Jon Harald Søby]]
[[bo:User:Jon Harald Søby]]
[[br:User:Jon Harald Søby]]
[[bs:User:Jon Harald Søby]]
[[bug:User:Jon Harald Søby]]
[[ca:User:Jon Harald Søby]]
[[ce:User:Jon Harald Søby]]
[[ceb:User:Jon Harald Søby]]
[[ch:User:Jon Harald Søby]]
[[cho:User:Jon Harald Søby]]
[[chr:User:Jon Harald Søby]]
[[chy:User:Jon Harald Søby]]
[[co:User:Jon Harald Søby]]
[[cr:User:Jon Harald Søby]]
[[cs:User:Jon Harald Søby]]
[[csb:User:Jon Harald Søby]]
[[cv:User:Jon Harald Søby]]
[[cy:User:Jon Harald Søby]]
[[da:User:Jon Harald Søby]]
[[de:User:Jon Harald Søby]]
[[dv:User:Jon Harald Søby]]
[[dz:User:Jon Harald Søby]]
[[ee:User:Jon Harald Søby]]
[[el:User:Jon Harald Søby]]
[[en:User:Jon Harald Søby]]
[[eo:User:Jon Harald SØBY]]
[[es:User:Jon Harald Søby]]
[[et:User:Jon Harald Søby]]
[[eu:User:Jon Harald Søby]]
[[fa:User:Jon Harald Søby]]
[[ff:User:Jon Harald Søby]]
[[fi:User:Jon Harald Søby]]
[[fiu-vro:User:Jon Harald Søby]]
[[fj:User:Jon Harald Søby]]
[[fo:User:Jon Harald Søby]]
[[fr:User:Jon Harald Søby]]
[[frp:User:Jon Harald Søby]]
[[fur:User:Jon Harald Søby]]
[[fy:User:Jon Harald Søby]]
[[ga:User:Jon Harald Søby]]
[[gd:User:Jon Harald Søby]]
[[gl:User:Jon Harald Søby]]
[[gn:User:Jon Harald Søby]]
[[got:User:Jon Harald Søby]]
[[gu:User:Jon Harald Søby]]
[[gv:User:Jon Harald Søby]]
[[ha:User:Jon Harald Søby]]
[[haw:User:Jon Harald Søby]]
[[he:User:Jon Harald Søby]]
[[hi:User:Jon Harald Søby]]
[[ho:User:Jon Harald Søby]]
[[hr:User:Jon Harald Søby]]
[[ht:User:Jon Harald Søby]]
[[hu:User:Jon Harald Søby]]
[[hy:User:Jon Harald Søby]]
[[hz:User:Jon Harald Søby]]
[[ia:User:Jon Harald Søby]]
[[id:User:Jon Harald Søby]]
[[ie:User:Jon Harald Søby]]
[[ig:User:Jon Harald Søby]]
[[ii:User:Jon Harald Søby]]
[[ik:User:Jon Harald Søby]]
[[ilo:User:Jon Harald Søby]]
[[io:User:Jon Harald Søby]]
[[is:User:Jon Harald Søby]]
[[it:User:Jon Harald Søby]]
[[iu:User:Jon Harald Søby]]
[[ja:User:Jon Harald Søby]]
[[jbo:User:Jon Harald Søby]]
[[jv:User:Jon Harald Søby]]
[[ka:User:Jon Harald Søby]]
[[kg:User:Jon Harald Søby]]
[[kj:User:Jon Harald Søby]]
[[ki:User:Jon Harald Søby]]
[[kk:User:Jon Harald Søby]]
[[kl:User:Jon Harald Søby]]
[[km:User:Jon Harald Søby]]
[[kn:User:Jon Harald Søby]]
[[ko:User:Jon Harald Søby]]
[[kr:User:Jon Harald Søby]]
[[ks:User:Jon Harald Søby]]
[[ksh:User:Jon Harald Søby]]
[[ku:User:Jon Harald Søby]]
[[kv:User:Jon Harald Søby]]
[[kw:User:Jon Harald Søby]]
[[ky:User:Jon Harald Søby]]
[[la:User:Jon Harald Søby]]
[[lad:User:Jon Harald Søby]]
[[lb:User:Jon Harald Søby]]
[[lg:User:Jon Harald Søby]]
[[li:User:Jon Harald Søby]]
[[lij:User:Jon Harald Søby]]
[[lmo:User:Jon Harald Søby]]
[[ln:User:Jon Harald Søby]]
[[lo:User:Jon Harald Søby]]
[[lt:User:Jon Harald Søby]]
[[lv:User:Jon Harald Søby]]
[[map-bms:User:Jon Harald Søby]]
[[mg:User:Jon Harald Søby]]
[[mh:User:Jon Harald Søby]]
[[mi:User:Jon Harald Søby]]
[[mk:User:Jon Harald Søby]]
[[ml:User:Jon Harald Søby]]
[[mn:User:Jon Harald Søby]]
[[mo:User:Jon Harald Søby]]
[[mr:User:Jon Harald Søby]]
[[ms:User:Jon Harald Søby]]
[[mt:User:Jon Harald Søby]]
[[mus:User:Jon Harald Søby]]
[[my:User:Jon Harald Søby]]
[[na:User:Jon Harald Søby]]
[[nah:User:Jon Harald Søby]]
[[nap:User:Jon Harald Søby]]
[[nds:User:Jon Harald Søby]]
[[nds-nl:User:Jon Harald Søby]]
[[ne:User:Jon Harald Søby]]
[[ng:User:Jon Harald Søby]]
[[nl:User:Jon Harald Søby]]
[[nn:User:Jon Harald Søby]]
[[no:User:Jhs]]
[[nrm:User:Jon Harald Søby]]
[[nv:User:Jon Harald Søby]]
[[ny:User:Jon Harald Søby]]
[[oc:User:Jon Harald Søby]]
[[om:User:Jon Harald Søby]]
[[or:User:Jon Harald Søby]]
[[os:User:Jon Harald Søby]]
[[pa:User:Jon Harald Søby]]
[[pam:User:Jon Harald Søby]]
[[pap:User:Jon Harald Søby]]
[[pdc:User:Jon Harald Søby]]
[[pi:User:Jon Harald Søby]]
[[pih:User:Jon Harald Søby]]
[[pl:User:Jon Harald Søby]]
[[pms:User:Jon Harald Søby]]
[[ps:User:Jon Harald Søby]]
[[pt:User:Jon Harald Søby]]
[[qu:User:Jon Harald Søby]]
[[rm:User:Jon Harald Søby]]
[[rmy:User:Jon Harald Søby]]
[[rn:User:Jon Harald Søby]]
[[ro:User:Jon Harald Søby]]
[[roa-rup:User:Jon Harald Søby]]
[[ru:User:Jon Harald Søby]]
[[rw:User:Jon Harald Søby]]
[[sa:User:Jon Harald Søby]]
[[sc:User:Jon Harald Søby]]
[[scn:User:Jon Harald Søby]]
[[sco:User:Jon Harald Søby]]
[[sd:User:Jon Harald Søby]]
[[se:User:Jon Harald Søby]]
[[sg:User:Jon Harald Søby]]
[[sh:User:Jon Harald Søby]]
[[si:User:Jon Harald Søby]]
[[simple:User:Jon Harald Søby]]
[[sk:User:Jon Harald Søby]]
[[sl:User:Jon Harald Søby]]
[[sm:User:Jon Harald Søby]]
[[sn:User:Jon Harald Søby]]
[[so:User:Jon Harald Søby]]
[[sq:User:Jon Harald Søby]]
[[sr:User:Jon Harald Søby]]
[[ss:User:Jon Harald Søby]]
[[st:User:Jon Harald Søby]]
[[su:User:Jon Harald Søby]]
[[sv:User:Jon Harald Søby]]
[[sw:User:Jon Harald Søby]]
[[ta:User:Jon Harald Søby]]
[[te:User:Jon Harald Søby]]
[[tet:User:Jon Harald Søby]]
[[tg:User:Jon Harald Søby]]
[[th:User:Jon Harald Søby]]
[[ti:User:Jon Harald Søby]]
[[tk:User:Jon Harald Søby]]
[[tl:User:Jon Harald Søby]]
[[tn:User:Jon Harald Søby]]
[[to:User:Jon Harald Søby]]
[[tpi:User:Jon Harald Søby]]
[[tr:User:Jon Harald Søby]]
[[ts:User:Jon Harald Søby]]
[[tt:User:Jon Harald Søby]]
[[tum:User:Jon Harald Søby]]
[[tw:User:Jon Harald Søby]]
[[ty:User:Jon Harald Søby]]
[[udm:User:Jon Harald Søby]]
[[ug:User:Jon Harald Søby]]
[[uk:User:Jon Harald Søby]]
[[ur:User:Jon Harald Søby]]
[[uz:User:Jon Harald Søby]]
[[ve:User:Jon Harald Søby]]
[[vec:User:Jon Harald Søby]]
[[vi:User:Jon Harald Søby]]
[[vls:User:Jon Harald Søby]]
[[vo:User:Jon Harald Søby]]
[[wa:User:Jon Harald Søby]]
[[war:User:Jon Harald Søby]]
[[wo:User:Jon Harald Søby]]
[[xal:User:Jon Harald Søby]]
[[xh:User:Jon Harald Søby]]
[[yi:User:Jon Harald Søby]]
[[za:User:Jon Harald Søby]]
[[zh:User:Jon Harald Søby]]
[[zh-min-nan:User:Jon Harald Søby]]
[[zh-yue:User:Jon Harald Søby]]
[[zu:User:Jon Harald Søby]]
User:Gaudio
1803
5014
2006-04-14T18:50:53Z
Gaudio
65
{{babel-4|es|fr-3|en-3|de-2}}
Podéis poneros en contacto conmigo en la Wikipedia en castellano mejor :)
You guys can contact me in the Spanish Wikipedia :)
Vous pouvez me contacter chez la Wikipédia en espagnol :)
[[af:Gebruiker:Gaudio]]
[[ar:مستخدم:Gaudio]]
[[bg:Потребител:Gaudio]]
[[ca:Usuari:Gaudio]]
[[cs:Wikipedista:Gaudio]]
[[da:Bruger:Gaudio]]
[[de:Benutzer:Gaudio]]
[[en:User:Gaudio]]
[[es: Usuario: Gaudio]]
[[eo:Vikipediisto:Gaudio]]
[[eu:Lankide:Gaudio]]
[[fi:Käyttäjä:Gaudio]]
[[fr:Utilisateur:Gaudio]]
[[gl:User:Gaudio]]
[[he:משתמש:Gaudio]]
[[hi:सदस्य:Gaudio]]
[[hu:User:Gaudio]]
[[is:Notandi:Gaudio]]
[[it:Utente:Gaudio]]
[[ja:利用者:Gaudio]]
[[ka:მომხმარებელი:Gaudio]]
[[lad:User:Gaudio]]
[[la:Usor:Gaudio]]
[[nl:Gebruiker:Gaudio]]
[[pl:Wikipedysta:Gaudio]]
[[pt:Usuário:Gaudio]]
[[ru:Участник:Gaudio]]
[[sa:User:Gaudio]]
[[sh:User:Gaudio]]
[[sr:Корисник:Gaudio]]
[[sv:Användare:Gaudio]]
[[sw:User:Gaudio]]
[[tr:Kullanıcı:Gaudio]]
[[uk:Користувач:Gaudio]]
[[ur:User:Gaudio]]
[[yi:באַניצער:Gaudio]]
[[zh:User:Gaudio]]
User:Proofreader
1804
5016
2006-04-21T18:21:17Z
Proofreader
67
My name is Rainer Doehle, I am mainly contributing to the German Wikipedia. Unfortunately I don't speak Yoruba but would like to help with interwiki-links. I am a native German speaker and also speak English and French fluently. --[[User:Proofreader|Proofreader]] 18:21, 21 April 2006 (UTC)
Talk:Ona Imo Sayensi
1805
5017
2006-04-21T18:24:13Z
Proofreader
67
Be sure that the original author has given his consent that his text may appear in Wikipedia, otherwise it would be a copyright violation and should be deleted. --[[User:Proofreader|Proofreader]] 18:24, 21 April 2006 (UTC)
User talk:Proofreader
1806
5023
2006-04-25T10:30:11Z
Mark Dingemanse
31
Welcome!
Hi, welcome to the Yoruba Wikipedia! Thanks for helping out with vandalism and interwikilinks. It's usually very quiet here, although I'm trying to get a few Yoruba speakers to contribute on a regular basis. See you around, — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 10:30, 25 April 2006 (UTC)
User talk:Dayg1110
1807
5025
2006-04-25T14:50:20Z
Belgian man
8
welcome
Welcome to the Yoruba Wikipedia, Dayg1110! [[User:Belgian man|Belgian man]] 14:50, 25 April 2006 (UTC)
User talk:Gangleri
1808
5028
2006-04-29T15:48:51Z
Gangleri
71
__TOC__
User talk:80.68.8.127
1809
5031
2006-05-01T11:12:45Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 11:12, 1 May 2006 (UTC)
User talk:80.68.2.43
1810
5032
2006-05-01T11:13:02Z
Belgian man
8
1st warning
# 1st warning: Spam on [[Main Page]]. [[User:Belgian man|Belgian man]] 11:13, 1 May 2006 (UTC)
Template:Delete
1811
5035
2006-05-04T09:23:45Z
203.173.151.157
[[Image:Icono aviso borrar.png|80px|left]]
'''This page is a candidate for speedy deletion'''
If you disagree with its speedy deletion, please explain why on its talk page or at Wikipedia:Speedy deletions. If this page obviously does not meet the criteria for speedy deletion, or you intend to fix it, please remove this notice, but do not remove this notice from articles that you have created yourself.
User talk:80.68.8.28
1813
5040
2006-05-06T19:26:42Z
Mark Dingemanse
31
Don't.
Don't add spam links to our main page. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 19:26, 6 May 2006 (UTC)
Bíbélì Mimọ
1816
6705
2006-12-23T11:30:24Z
Escarbot
76
robot Modifying: [[hz:Ombeibela]]
[[Image:Gbible.jpg|right|450px|]]
'''Bíbélì Mimọ''', [[Kirisẹ́ńdọ̀mù]].
*[[Jẹ́nẹ́sísì]]
*[[Ẹ́kísódù]]
*[[Jóòbù]]
*[[Òwe]]
*[[Dáfídì]]
*[[Aísáyà]]
*[[Jeremáyà]]
*[[Ìsíkíẹ́lì]]
*[[Dáníẹ́lì]]
*[[Ìṣe]]
*[[Sáàmù]]
*[[Mátíù]]
*[[Máàkù]]
*[[Lúùkù]]
*[[Jòhánù]]
*[[Róòmù]]
*[[1 Kọ́ríńtì]]
*[[2 Kọ́ríńtì]]
*[[Gálátíà]]
*[[Éfésù]]
*[[Ìṣípayá]]
*[[1 Tẹsalóníkà]]
*[[2 Tẹsalóníkà]]
*[[1 Tímótì]]
*[[2 Tímótì]]
*[[Hébérù]]
*[[Jákọ́bù]]
*[[1 Pétérù]]
*[[2 Pétérù]]
*[[Oníwàásù]]
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[af:Bybel]]
[[ar:الكتاب المقدس]]
[[ast:Biblia]]
[[az:Müqəddəs Kitab]]
[[ba:Библия]]
[[bg:Библия]]
[[bi:Baebol]]
[[bm:Bibulu]]
[[bn:বাইবেল]]
[[br:Bibl]]
[[bs:Biblija]]
[[ca:Bíblia]]
[[cs:Bible]]
[[cv:Библи]]
[[cy:Y Beibl]]
[[da:Bibelen]]
[[de:Bibel]]
[[diq:İncile]]
[[ee:Biblia]]
[[el:Αγία Γραφή]]
[[en:Bible]]
[[eo:Biblio]]
[[es:Biblia]]
[[et:Piibel]]
[[eu:Biblia]]
[[fa:انجیل]]
[[fi:Raamattu]]
[[fj:Ai Vola Tabu]]
[[fr:Bible]]
[[fur:Biblie]]
[[ga:An Bíobla]]
[[gd:Bìoball]]
[[gl:Biblia]]
[[ha:Baibûl]]
[[he:תנ"ך]]
[[hi:बाइबिल]]
[[ho:Baibel]]
[[hr:Biblija]]
[[ht:Bib]]
[[hu:Biblia]]
[[hy:Աստվածաշունչ]]
[[hz:Ombeibela]]
[[ia:Biblia]]
[[id:Alkitab]]
[[ig:Bible]]
[[ilo:Biblia]]
[[io:Biblo]]
[[is:Biblían]]
[[it:Bibbia]]
[[ja:聖書]]
[[ka:ბიბლია]]
[[kg:Biblia]]
[[ki:Biblia]]
[[kj:Ombibeli]]
[[kk:Таурат және Інжіл]]
[[kl:Biibili]]
[[ko:성서]]
[[ku:Încîl]]
[[kw:Bibel]]
[[la:Biblia]]
[[lad:Biblia]]
[[lb:Bibel]]
[[lg:Baibuli]]
[[li:Biebel]]
[[ln:Biblíya]]
[[lt:Biblija]]
[[lv:Bībele]]
[[mg:Baiboly]]
[[mk:Библија]]
[[ml:ബൈബിള്]]
[[mn:Библи Судар]]
[[ms:Bible]]
[[mt:Bibbja]]
[[na:Bibel]]
[[nds:Bibel]]
[[nds-nl:Biebel]]
[[ne:पवित्र बाइबल]]
[[ng:Ombimbeli]]
[[nl:Bijbel (christendom)]]
[[nn:Bibelen]]
[[no:Bibelen]]
[[nrm:Bibl'ye]]
[[ny:Baibulo]]
[[om:Kitaaba]]
[[pa:ਬਾਈਬਲ]]
[[pap:Beibel]]
[[pdc:Biwwel]]
[[pl:Biblia]]
[[pt:Bíblia]]
[[qu:Dyuspa Simin Qillqa]]
[[rn:Bibiliya]]
[[ro:Biblia]]
[[ru:Библия]]
[[ru-sib:Библия]]
[[rw:Bibiliya]]
[[scn:Bibbia cristiana]]
[[sg:Bible]]
[[sh:Biblija]]
[[simple:Bible]]
[[sk:Biblia]]
[[sl:Sveto pismo]]
[[sm:Ole Tusipala]]
[[sn:Bhaibheri]]
[[sq:Bibla]]
[[sr:Свето Писмо]]
[[st:Bibele]]
[[su:Alkitab]]
[[sv:Bibeln]]
[[ta:விவிலியம்]]
[[te:బైబిల్]]
[[tg:Таврот ва Инҷил]]
[[th:คัมภีร์ไบเบิล]]
[[tk:Injil]]
[[tl:Bibliya]]
[[to:Tohitapu]]
[[tpi:Baibel]]
[[tr:Kitab-ı Mukaddes]]
[[ts:Bibele]]
[[tt:İzge yazu]]
[[tw:Twere Kronkron]]
[[ty:Bibilia]]
[[uk:Біблія]]
[[ur:بائبل]]
[[uz:Muqaddas Kitob]]
[[ve:Bivhili]]
[[vi:Kinh Thánh]]
[[wo:Biibël]]
[[xh:IBhayibhile]]
[[yi:תנ"ך]]
[[zh:聖經]]
[[zh-min-nan:Sèng-keng]]
[[zu:IBhayibheli]]
Bíbélì
1817
5049
2006-05-13T22:11:11Z
Jose77
73
[[Bíbélì]] moved to [[Bíbélì Mimọ]]
#REDIRECT [[Bíbélì Mimọ]]
User talk:Jose77
1818
5090
2006-05-15T14:46:41Z
Belgian man
8
welcome
<div align="center" class="usermessage">[[Image:Internet-group-chat.svg|left|25px]] '''<span class="plainlinks">For a quicker reply, please leave your messages [http://en.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=User_talk:Jose77&action=edit§ion=new Here]</div>
Welcome to this Yoruba Wikipedia, Jose! [[User:Belgian man|Belgian man]] 14:46, 15 May 2006 (UTC)
User:Jose77
1819
5052
2006-05-13T22:12:48Z
Jose77
73
[[en:User:Jose77]]
Jésù Kristi
1820
6449
2006-12-19T11:33:33Z
Loadewole
101
[[Jésù Kristi]]
[[Image:Christ Carrying the Cross 1580.jpg|thumb|right|400px|]]
'''Jésù Kristi'''.
* [[Bíbélì Mimọ]]
[[en:Jesus]]
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
Kirisẹ́ńdọ̀mù
1821
6450
2006-12-19T11:35:42Z
Loadewole
101
[[Kírísẹ́ndọ̀mù]]
[[Image:Latin Cross.svg|right|450px|]]
'''Kirisẹ́ńdọ̀mù'''
* [[Jésù Kristi]]
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[en:Christianity]]
Christianity
1822
5056
2006-05-13T22:18:46Z
Jose77
73
[[Christianity]] moved to [[Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
#REDIRECT [[Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù
1823
5058
2006-05-13T22:19:35Z
Jose77
73
[[en:Category:Christianity]]
Jèhófà
1824
6442
2006-12-19T11:19:18Z
Loadewole
101
[[Jèhòfà]]
[[Image:Creation of the Sun and Moon face detail.jpg|right|200px|]]
'''Jèhófà'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[en:Bible]]
Àpọ́sítélì Pétérù
1826
6659
2006-12-22T11:56:50Z
Escarbot
76
robot Adding: af, ar, be, bg, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, fi, fr, gl, he, ho, hr, hu, id, it, ja, jv, ko, la, li, mk, nl, no, pl, pt, ro, ru, sh, simple, sk, sl, sr, sv, tl, tr, uk, zh
[[Apọ́sítélì Pétérù]]
[[Image:Francesco del Cossa 017.jpg|right|450px]]
'''Àpọ́sítélì Pétérù'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[af:Petrus]]
[[ar:بطرس]]
[[be:Пётра (папа рымскі)]]
[[bg:Петър (апостол)]]
[[ca:Sant Pere]]
[[cs:Petr (apoštol)]]
[[da:Peter (Bibelen)]]
[[de:Simon Petrus]]
[[el:Απόστολος Πέτρος]]
[[en:Saint Peter]]
[[eo:Sankta Petro]]
[[es:Simón Pedro]]
[[et:Peetrus]]
[[fi:Pietari (apostoli)]]
[[fr:Pierre (apôtre)]]
[[gl:Pedro, Papa]]
[[he:פטרוס הקדוש]]
[[ho:Aposetolo Petero]]
[[hr:Sveti Petar]]
[[hu:Szent Péter]]
[[id:Santo Petrus]]
[[it:San Pietro apostolo]]
[[ja:ペトロ]]
[[jv:Santo Petrus]]
[[ko:페트루스]]
[[la:Petrus]]
[[li:Petrus]]
[[mk:Апостол Петар]]
[[nl:Petrus]]
[[no:Apostelen Peter]]
[[pl:Piotr Apostoł]]
[[pt:São Pedro]]
[[ro:Simon Petru]]
[[ru:Пётр (апостол)]]
[[sh:Sveti Petar]]
[[simple:Saint Peter]]
[[sk:Apoštol Peter]]
[[sl:Sveti Peter]]
[[sr:Свети апостол Петар]]
[[sv:Petrus]]
[[tl:Simón Pedro]]
[[tr:Petrus]]
[[uk:Петро (апостол)]]
[[zh:聖彼得]]
Àpọ́sítélì Jòhánù
1827
6444
2006-12-19T11:25:51Z
Loadewole
101
[[Àpósítélì Jòhánù]]
[[Image:Diego Velázquez 018.jpg|right|450px]]
'''Àpọ́sítélì Jòhánù'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[en:John the Evangelist]]
Mósè
1828
6194
2006-12-15T23:44:57Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: ar, br, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, fi, fr, gd, he, hi, hr, hu, id, it, ja, ka, ko, ku, la, lt, ms, nl, no, pl, pt, ru, sh, simple, sk, sr, sv, ta, tr, uk, yi, zh
[[Image:Rembrandt Harmensz. van Rijn 079.jpg|right|450px]]
'''Mósè'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[ar:موسى]]
[[br:Moizez]]
[[ca:Moisès]]
[[cs:Mojžíš]]
[[da:Moses]]
[[de:Mose]]
[[el:Μωυσής]]
[[en:Moses]]
[[eo:Moseo]]
[[es:Moisés]]
[[et:Mooses]]
[[fi:Mooses]]
[[fr:Moïse]]
[[gd:Maois]]
[[he:משה]]
[[hi:मूसा]]
[[hr:Mojsije]]
[[hu:Mózes]]
[[id:Musa]]
[[it:Mosè]]
[[ja:モーセ]]
[[ka:მოსე]]
[[ko:모세]]
[[ku:Mûsa]]
[[la:Moyses]]
[[lt:Mozė]]
[[ms:Nabi Musa a.s.]]
[[nl:Mozes]]
[[no:Moses]]
[[pl:Mojżesz]]
[[pt:Moisés]]
[[ru:Моисей]]
[[sh:Mojsije]]
[[simple:Moses]]
[[sk:Mojžiš]]
[[sr:Мојсије]]
[[sv:Mose]]
[[ta:மோசே]]
[[tr:Musa]]
[[uk:Мойсей]]
[[yi:משה רבינו]]
[[zh:摩西]]
Ádámù àti Éfà
1829
6451
2006-12-19T11:38:17Z
Loadewole
101
[[Ádàmù àti Éfà]]
[[Image:Durer Adam and Eve.jpg|right|200px|]]
'''Ádámù àti Éfà'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[cs:Adam a Eva]]
[[de:Adam und Eva]]
[[en:Adam and Eve]]
[[fr:Madame porte la culotte]]
[[gl:Adán e Eva]]
[[he:אדם וחוה]]
[[hu:Ádám és Éva]]
[[ja:アダムとイヴ]]
[[lt:Adomas ir Ieva]]
[[na:Adam me Eva]]
[[nl:Adam en Eva]]
[[no:Adam og Eva]]
[[pl:Adam i Ewa]]
[[pt:Adão e Eva]]
[[ru:Адам и Ева]]
[[sk:Adam a Eva]]
[[sq:Adami dhe Eva]]
[[sr:Адам и Ева]]
[[sv:Adam och Eva (Bibeln)]]
[[wa:Adan ey Eve]]
Jerúsálẹ́mù
1830
6183
2006-12-15T03:27:49Z
Escarbot
76
robot Adding: af, als, am, an, ar, arc, ast, be, bg, bn, bs, ca, cs, cu, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fj, fr, ga, gd, gl, got, he, hi, hr, hu, id, io, it, ja, jv, ka, ko, la, lad, lb, lt, lv, ms, nl, nn, no, nrm, pl, pt, rm, ro, ru, scn,
[[Image:Jerusalem from mt olives.jpg|right|550px|]]
'''Jerúsálẹ́mù'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[af:Jerusalem]]
[[als:Jerusalem]]
[[am:እየሩሳሌም]]
[[an:Cherusalén]]
[[ar:القدس]]
[[arc:ܐܘܪܫܠܡ]]
[[ast:Xerusalén]]
[[be:Ерусалім]]
[[bg:Йерусалим]]
[[bn:জেরুসালেম]]
[[bs:Jerusalem]]
[[ca:Jerusalem]]
[[cs:Jeruzalém]]
[[cu:Їерѹсалимъ]]
[[cy:Jeriwsalem]]
[[da:Jerusalem]]
[[de:Jerusalem]]
[[el:Ιερουσαλήμ]]
[[en:Jerusalem]]
[[eo:Jerusalemo]]
[[es:Jerusalén]]
[[et:Jeruusalemm]]
[[eu:Jerusalem]]
[[fa:اورشلیم]]
[[fi:Jerusalem]]
[[fj:Jerusalemi]]
[[fr:Jérusalem]]
[[ga:Iarúsailéim]]
[[gd:Ierusalem]]
[[gl:Xerusalén]]
[[got:𐌹𐌰𐌹𐍂𐌿𐍃𐌰𐌿𐌻𐍅𐌼𐌰]]
[[he:ירושלים]]
[[hi:येरुशलम]]
[[hr:Jeruzalem]]
[[hu:Jeruzsálem]]
[[id:Yerusalem]]
[[io:Jerusalem]]
[[it:Gerusalemme]]
[[ja:エルサレム]]
[[jv:Yerusalem]]
[[ka:იერუსალიმი]]
[[ko:예루살렘]]
[[la:Hierosolyma]]
[[lad:Yerushalayim]]
[[lb:Jerusalem]]
[[lt:Jeruzalė]]
[[lv:Jeruzāleme]]
[[ms:Baitulmuqaddis]]
[[nl:Jeruzalem]]
[[nn:Jerusalem]]
[[no:Jerusalem]]
[[nrm:Jérusalem]]
[[pl:Jerozolima]]
[[pt:Jerusalém]]
[[rm:Jerusalem]]
[[ro:Ierusalim]]
[[ru:Иерусалим]]
[[scn:Girusalemmi]]
[[sh:Jeruzalem]]
[[simple:Jerusalem]]
[[sk:Jeruzalem]]
[[sl:Jeruzalem]]
[[sm:Ierusalema]]
[[sq:Jeruzalemi]]
[[sr:Јерусалим]]
[[sv:Jerusalem]]
[[tg:Иерусалим]]
[[th:เยรูซาเลม]]
[[tl:Lungsod ng Jerusalem]]
[[tpi:Yerusalem]]
[[tr:Kudüs]]
[[ug:يېرۇسالېم]]
[[uk:Єрусалим]]
[[ur:بیت المقدس]]
[[vi:Jerusalem]]
[[vo:Hierusalem]]
[[wa:Djeruzalem]]
[[yi:ירושלים]]
[[zh:耶路撒冷]]
Párádísè
1831
6446
2006-12-19T11:27:43Z
Loadewole
101
[[Párádísè]]
[[Image:Jan Bruegel d. Ä. 003.jpg|right|450px|]]
'''Párádísè'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[en:Paradise]]
Mílíọ̀nù
1832
6447
2006-12-19T11:29:31Z
Loadewole
101
[[Mílíọ̀nù]]
[[Image:1000000.png|right|550px|]]
'''Mílíọ̀nù'''
[[en:Million]]
Jùdíà
1833
6184
2006-12-15T06:39:34Z
Escarbot
76
robot Adding: ca, de, eo, es, fi, fr, he, hr, ja, ka, nl, nn, no, pl, pt, ru, sh, sk, sr, sv
[[Image:Judea province.png|right|450px|]]
'''Jùdíà''' àti '''Samáríà'''
[[Category:Kirisẹ́ńdọ̀mù]]
[[ca:Judea]]
[[de:Judäa]]
[[en:Judea]]
[[eo:Judio]]
[[es:Judea]]
[[fi:Juudea]]
[[fr:Judée]]
[[he:יהודה (חבל ארץ)]]
[[hr:Judeja]]
[[ja:ユダヤ]]
[[ka:იუდეა]]
[[nl:Judea]]
[[nn:Judea]]
[[no:Judea]]
[[pl:Judea]]
[[pt:Judéia]]
[[ru:Иудея]]
[[sh:Judeja]]
[[sk:Júdsko]]
[[sr:Јудеја]]
[[sv:Judeen]]
Image:Judea province.png
1834
5079
2006-05-13T22:46:50Z
Jose77
73
[[en:Image:Iudaea province.svg]]
Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà
1835
6506
2006-12-20T11:56:03Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[fur:Stâts Unîts di Americhe]]
[[Image:Average precipitation in the lower 48 states of the USA.png|right|450px|]]
[[Image:Flag of the United States.svg|right|thumb|]]
'''Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà'''
[[af:Verenigde State]]
[[als:USA]]
[[am:አሜሪካ]]
[[an:Estatos Unitos]]
[[ang:Geānlǣht Rīcu American]]
[[ar:الولايات المتحدة الأمريكية]]
[[ast:Estaos Xuníos d'América]]
[[az:Amerika Birləşmiş Ştatları]]
[[bat-smg:JAV]]
[[be:Злучаныя Штаты Амэрыкі]]
[[bg:Съединени американски щати]]
[[bn:মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র]]
[[br:Stadoù-Unanet Amerika]]
[[bs:Sjedinjene Američke Države]]
[[ca:Estats Units d'Amèrica]]
[[chr:ᎠᎺᎢ]]
[[cs:Spojené státy americké]]
[[cv:Америкăри Пĕрлешӳллĕ Штатсем]]
[[cy:Unol Daleithiau America]]
[[da:USA]]
[[de:Vereinigte Staaten]]
[[dv:އެމެރިކާ]]
[[el:Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής]]
[[en:United States]]
[[eo:Usono]]
[[es:Estados Unidos de América]]
[[et:Ameerika Ühendriigid]]
[[eu:Amerikako Estatu Batuak]]
[[fa:ایالات متحدهٔ امریکا]]
[[fi:Yhdysvallat]]
[[fo:USA]]
[[fr:États-Unis d'Amérique]]
[[frp:Ètats-Unis d’Amèrica]]
[[fur:Stâts Unîts di Americhe]]
[[fy:Feriene Steaten]]
[[ga:Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
[[gd:Na Stàitean Aonaichte]]
[[gl:Estados Unidos de América - United States of America]]
[[gu:સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકા]]
[[he:ארצות הברית]]
[[hi:संयुक्त राज्य अमेरिका]]
[[hr:Sjedinjene Američke Države]]
[[ht:Etazini]]
[[hu:Amerikai Egyesült Államok]]
[[hy:Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]
[[ia:Statos Unite de America]]
[[id:Amerika Serikat]]
[[ilo:Estados Unidos iti America]]
[[io:Usa]]
[[is:Bandaríkin]]
[[it:Stati Uniti d'America]]
[[iu:ᐊᒥᐊᓕᑲ]]
[[ja:アメリカ合衆国]]
[[jbo:mergu'e]]
[[ka:ამერიკის შეერთებული შტატები]]
[[km:សហរដ្ឋ]]
[[kn:ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
[[ko:미국]]
[[ks:संयुक्त राज्य अमेरिका]]
[[ku:Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]]
[[kw:Statys Unys]]
[[la:Civitates Foederatae Americae]]
[[lb:Vereenegt Staate vun Amerika]]
[[lg:Amereka]]
[[li:Vereinegde State van Amerika]]
[[lt:JAV]]
[[lv:Amerikas Savienotās Valstis]]
[[mk:Соединети Американски Држави]]
[[ml:അമേരിക്കന് ഐക്യനാടുകള്]]
[[mo:Стателе Уните але Америчий]]
[[mr:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]]
[[ms:Amerika Syarikat]]
[[mt:Stati Uniti]]
[[my:အမေရိကန္ပ္ရည္ေထာင္စု]]
[[nah:Tlahtocayotl In Cepanca ihuicpa America]]
[[nds:USA]]
[[nds-nl:Verienigde Staoten van Amerika]]
[[nl:Verenigde Staten]]
[[nn:USA]]
[[no:Amerikas forente stater]]
[[nrm:Êtats Unnis d'Améthique]]
[[nv:Wááshindoon bikéyah ałhidadiidzooígíí]]
[[oc:Estats Units d'America]]
[[os:Америкæйы Иугонд Штаттæ]]
[[pam:United States]]
[[pdc:Amerikaa]]
[[pl:Stany Zjednoczone]]
[[ps:د امريکا متحده ايالات]]
[[pt:Estados Unidos da América]]
[[qu:Hukllachasqa Amirika Suyukuna]]
[[rm:Stadis Unids da l'America]]
[[rn:Leta Zunze Ubumwe za Amerika]]
[[ro:Statele Unite ale Americii]]
[[ru:Соединённые Штаты Америки]]
[[rw:Leta Zunze Ubumwe z’Amerika]]
[[sa:संयुक्त राज्य अमेरिका]]
[[scn:Stati Uniti]]
[[sco:Unitit States]]
[[se:Amerihká ovttastuvvan stáhtat]]
[[sh:Sjedinjene Američke Države]]
[[simple:United States]]
[[sk:Spojené štáty]]
[[sl:Združene države Amerike]]
[[sq:Shtetet e Bashkuara të Amerikës]]
[[sr:Сједињене Америчке Државе]]
[[su:Amérika Sarikat]]
[[sv:USA]]
[[sw:Marekani]]
[[ta:ஐக்கிய அமெரிக்க நாடுகள்]]
[[tg:Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]
[[th:สหรัฐอเมริกา]]
[[tl:Estados Unidos]]
[[tpi:Yunaitet Stets]]
[[tr:Amerika Birleşik Devletleri]]
[[ty:Fenua Marite]]
[[ug:ئامېرىكا قوشما شتاتلىرى]]
[[uk:Сполучені Штати Америки]]
[[ur:ریاستہائے متحدہ امریکہ]]
[[uz:Amerika Qo`shma Shtatlari]]
[[vec:Stati Unìi d'Amèrica]]
[[vi:Hoa Kỳ]]
[[wa:Estats Unis]]
[[yi:פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע]]
[[za:Meijgoz]]
[[zh:美國]]
[[zh-classical:美國]]
[[zh-min-nan:Bí-kok]]
[[zh-yue:美國]]
List of Countries of the World
1836
6526
2006-12-21T03:27:55Z
Codex Sinaiticus
113
[[Awon Orile-Ede Agbaye]]
*[[Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà]]
*[[Israel|Israeli]]
*[[Kánádà]]
*[[Jámánì ]]
*[[Nàìjíríà]]
Kánádà
1837
6360
2006-12-17T20:24:39Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[frp:Canada]], [[sw:Kanada]]
[[Image:Ca-map.png|right|450px|]]
[[Image:Flag of Canada.svg|right|thumb|]]
'''Kánádà'''
[[af:Kanada]]
[[als:Kanada]]
[[an:Canadá]]
[[ang:Canada]]
[[ar:كندا]]
[[ast:Canadá]]
[[bat-smg:Kanada]]
[[be:Канада]]
[[bg:Канада]]
[[bn:কানাডা]]
[[bs:Kanada]]
[[ca:Canadà]]
[[cs:Kanada]]
[[cy:Canada]]
[[da:Canada]]
[[de:Kanada]]
[[dv:ކެނެޑާ]]
[[el:Καναδάς]]
[[en:Canada]]
[[eo:Kanado]]
[[es:Canadá]]
[[et:Kanada]]
[[eu:Kanada]]
[[fa:کانادا]]
[[fi:Kanada]]
[[fr:Canada]]
[[frp:Canada]]
[[fy:Kanada]]
[[ga:Ceanada]]
[[gd:Canada]]
[[gl:Canadá - Canada]]
[[gv:Yn Chanadey]]
[[haw:Kanakā]]
[[he:קנדה]]
[[hi:कनाडा]]
[[hr:Kanada]]
[[ht:Kanada]]
[[hu:Kanada]]
[[ia:Canada]]
[[id:Kanada]]
[[ilo:Canada]]
[[io:Kanada]]
[[is:Kanada]]
[[it:Canada]]
[[iu:ᑲᓇᑕ]]
[[ja:カナダ]]
[[jbo:kadnygu'e]]
[[ka:კანადა]]
[[ko:캐나다]]
[[ku:Kanada]]
[[kw:Kanada]]
[[la:Canada]]
[[lb:Kanada]]
[[li:Canada]]
[[lt:Kanada]]
[[lv:Kanāda]]
[[mk:Канада]]
[[mr:कॅनडा]]
[[ms:Kanada]]
[[na:Canada]]
[[nah:Canauhtlān]]
[[nds:Kanada]]
[[nds-nl:Kannede]]
[[nl:Canada]]
[[nn:Canada]]
[[no:Canada]]
[[nrm:Cannada]]
[[oc:Canadà]]
[[pam:Canada]]
[[pdc:Kanadaa]]
[[pl:Kanada]]
[[ps:کاناډا]]
[[pt:Canadá]]
[[rn:Kanada]]
[[ro:Canada]]
[[ru:Канада]]
[[sa:केनडा]]
[[scn:Canadà]]
[[sco:Canadae]]
[[se:Kanáda]]
[[sh:Kanada]]
[[simple:Canada]]
[[sk:Kanada]]
[[sl:Kanada]]
[[sq:Kanadaja]]
[[sr:Канада]]
[[sv:Kanada]]
[[sw:Kanada]]
[[ta:கனடா]]
[[tg:Канада]]
[[th:ประเทศแคนาดา]]
[[tl:Canada]]
[[to:Kānata]]
[[tpi:Kanada]]
[[tr:Kanada]]
[[ty:Tanata]]
[[ug:كانادا]]
[[uk:Канада]]
[[uz:Kanada]]
[[vi:Canada]]
[[yi:קאנאדע]]
[[zh:加拿大]]
[[zh-classical:加拿大]]
[[zh-min-nan:Canada]]
[[zh-yue:加拿大]]
Yúróòpù
1838
6394
2006-12-18T17:30:24Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[hsb:Europa]]
[[Image:Europe satellite globe.jpg|right|450px|]]
'''Yúróòpù'''
[[af:Europa]]
[[als:Europa]]
[[am:አውሮፓ]]
[[an:Europa]]
[[ang:Europa]]
[[ar:أوروبا]]
[[arc:ܝܘܐܪܘܦܐ]]
[[ast:Europa]]
[[ay:Iwrupa]]
[[az:Avropa]]
[[bar:Europa]]
[[bat-smg:Euruopa]]
[[be:Эўропа]]
[[bg:Европа]]
[[bn:ইউরোপ]]
[[bo:ཡོ་རོབ་གླིང་]]
[[br:Europa (kevandir)]]
[[bs:Evropa]]
[[ca:Europa]]
[[chr:ᎡᎶᏆ]]
[[co:Europa]]
[[cs:Evropa]]
[[csb:Eùropa]]
[[cv:Европа]]
[[cy:Ewrop]]
[[da:Europa]]
[[de:Europa]]
[[el:Ευρώπη]]
[[en:Europe]]
[[eo:Eŭropo]]
[[es:Europa]]
[[et:Euroopa]]
[[eu:Europa]]
[[fa:اروپا]]
[[fi:Eurooppa]]
[[fo:Evropa]]
[[fr:Europe]]
[[frp:Eropa]]
[[fur:Europe]]
[[fy:Jeropa]]
[[ga:An Eoraip]]
[[gd:An Roinn-Eòrpa]]
[[gl:Europa]]
[[gn:Europa]]
[[gu:યુરોપ]]
[[gv:Yn Europey]]
[[haw:ʻEulopa]]
[[he:אירופה]]
[[hi:यूरोप]]
[[hr:Europa]]
[[hsb:Europa]]
[[ht:Ewòp]]
[[hu:Európa]]
[[ia:Europa]]
[[id:Eropa]]
[[io:Europa]]
[[is:Evrópa]]
[[it:Europa]]
[[ja:ヨーロッパ]]
[[jbo:rontu'a]]
[[ka:ევროპა]]
[[kk:Еуропа]]
[[kn:ಯೂರೋಪ್]]
[[ko:유럽]]
[[ksh:Europa (Kontinänt)]]
[[ku:Ewropa]]
[[kw:Europa]]
[[la:Europa]]
[[lb:Europa (Kontinent)]]
[[li:Europa]]
[[lij:Euròpa]]
[[lmo:Europa]]
[[lo:ເອີລົບ]]
[[lt:Europa]]
[[lv:Eiropa]]
[[mi:Ūropi]]
[[mk:Европа]]
[[mo:Еуропа]]
[[ms:Eropah]]
[[mt:Ewropa]]
[[my:ဥရောပ]]
[[na:Iurop]]
[[nah:Eutlocpan]]
[[nds:Europa]]
[[nds-nl:Europa (continent)]]
[[ne:युरोप]]
[[nl:Europa (continent)]]
[[nn:Europa]]
[[no:Europa]]
[[nrm:Ûrope]]
[[oc:Euròpa]]
[[os:Европæ]]
[[pdc:Eiropaa]]
[[pl:Europa]]
[[pt:Europa]]
[[qu:Iwrupa]]
[[rm:Europa]]
[[rmy:Europa]]
[[ro:Europa]]
[[roa-rup:Europa]]
[[ru:Европа]]
[[ru-sib:Европа]]
[[sc:Europa]]
[[scn:Europa]]
[[sco:Europe]]
[[se:Eurohpá]]
[[sh:Evropa]]
[[simple:Europe]]
[[sk:Európa]]
[[sl:Evropa]]
[[so:Yurub]]
[[sq:Evropa]]
[[sr:Европа]]
[[st:Europa]]
[[sv:Europa]]
[[sw:Ulaya]]
[[ta:ஐரோப்பா]]
[[tg:Аврупо]]
[[th:ทวีปยุโรป]]
[[tk:Ýewropa]]
[[tl:Europa]]
[[tpi:Yurop]]
[[tr:Avrupa]]
[[udm:Европа]]
[[ug:ياۋروپا]]
[[uk:Європа]]
[[uz:Yevropa]]
[[vec:Eoropa]]
[[vi:Châu Âu]]
[[wa:Urope]]
[[war:Europa]]
[[wo:Óróop]]
[[yi:אייראפע]]
[[zh:欧洲]]
[[zh-classical:歐羅巴洲]]
[[zh-min-nan:Europa]]
[[zh-yue:歐洲]]
Jámánì
1839
6359
2006-12-17T14:04:04Z
TXiKiBoT
110
robot Adding: [[ig:Germany]]
[[Image:Deutschland topo.png|right|450px|]]
[[Image:Flag of Germany.svg|right|thumb|]]
'''Jámánì'''
[[af:Duitsland]]
[[als:Deutschland]]
[[am:ጀርመን]]
[[an:Alemaña]]
[[ang:Þēodiscland]]
[[ar:ألمانيا]]
[[arc:ܓܪܡܢ]]
[[ast:Alemaña]]
[[az:Almaniya]]
[[bar:Deitschlånd]]
[[be:Нямеччына]]
[[bg:Германия]]
[[br:Alamagn]]
[[bs:Njemačka]]
[[ca:Alemanya]]
[[cs:Německo]]
[[csb:Miemieckô]]
[[cv:Германи]]
[[cy:Yr Almaen]]
[[da:Tyskland]]
[[de:Deutschland]]
[[el:Γερμανία]]
[[en:Germany]]
[[eo:Germanio]]
[[es:Alemania]]
[[et:Saksamaa]]
[[eu:Alemania]]
[[fa:آلمان]]
[[fi:Saksa]]
[[fiu-vro:S'aksamaa]]
[[fo:Týskland]]
[[fr:Allemagne]]
[[frp:Alemagne]]
[[fur:Gjermanie]]
[[fy:Dútslân]]
[[ga:An Ghearmáin]]
[[gd:A' Ghearmailt]]
[[gl:Alemaña - Deutschland]]
[[gn:Alemaña]]
[[gv:Yn Ghermaan]]
[[he:גרמניה]]
[[hi:जर्मनी]]
[[hr:Njemačka]]
[[hsb:Němska]]
[[hu:Németország]]
[[hy:Գերմանիա]]
[[ia:Germania]]
[[id:Jerman]]
[[ig:Germany]]
[[ilo:Alemania]]
[[io:Germania]]
[[is:Þýskaland]]
[[it:Germania]]
[[ja:ドイツ]]
[[jbo:dotygu'e]]
[[jv:Jerman]]
[[ka:გერმანია]]
[[kk:Алмания]]
[[kn:ಜರ್ಮನಿ]]
[[ko:독일]]
[[ku:Almanya]]
[[kw:Almayn]]
[[la:Germania]]
[[lb:Däitschland]]
[[lg:Girimane]]
[[li:Duutsjlandj]]
[[lmo:Discüssiun sura la fundazziun]]
[[ln:Alémani]]
[[lt:Vokietija]]
[[lv:Vācija]]
[[mi:Tiamana]]
[[mk:Германија]]
[[mo:Ӂермания]]
[[mr:जर्मनी]]
[[ms:Jerman]]
[[mt:Ġermanja]]
[[na:Germany]]
[[nah:Teutōtitlan]]
[[nds:Düütschland]]
[[nds-nl:Duutslaand]]
[[ne:जर्मनी]]
[[nl:Duitsland]]
[[nn:Tyskland]]
[[no:Tyskland]]
[[nrm:Allemangne]]
[[oc:Alemanha]]
[[os:Герман]]
[[pam:Germany]]
[[pdc:Deitschland]]
[[pl:Niemcy]]
[[pms:Germania]]
[[ps:جرمني/آلمان]]
[[pt:Alemanha]]
[[qu:Alimaniya]]
[[rm:Germania]]
[[rmy:Jermaniya]]
[[ro:Germania]]
[[roa-rup:Ghermãnia]]
[[ru:Германия]]
[[ru-sib:Германия]]
[[sc:Germània]]
[[scn:Girmania]]
[[sco:Germany]]
[[se:Duiska]]
[[sh:Nemačka]]
[[simple:Germany]]
[[sk:Nemecko]]
[[sl:Nemčija]]
[[so:Jarmalka]]
[[sq:Gjermania]]
[[sr:Немачка]]
[[st:Tôitšhi]]
[[su:Jėrman]]
[[sv:Tyskland]]
[[sw:Ujerumani]]
[[ta:ஜெர்மனி]]
[[tet:Alemaña]]
[[tg:Олмон]]
[[th:ประเทศเยอรมนี]]
[[tl:Alemanya]]
[[tpi:Siaman]]
[[tr:Almanya]]
[[ty:Heremani]]
[[udm:Германия]]
[[ug:گېرمانىيە]]
[[uk:Німеччина]]
[[uz:Olmoniya]]
[[vec:Germania]]
[[vi:Đức]]
[[vls:Duutsland]]
[[vo:Deutän]]
[[yi:דייטשלאנד]]
[[zh:德国]]
[[zh-classical:德意志]]
[[zh-min-nan:Tek-kok]]
[[zh-yue:德國]]
[[zu:IJalimani]]
Nàìjíríà
1840
5478
2006-10-21T03:11:11Z
Picaroon9288
95
#REDIRECT [[Nigeria]]
#REDIRECT [[Nigeria]]
User talk:Diagraph01
1842
5100
2006-05-25T16:47:37Z
Diagraph01
35
* If you hasten, please write to my [[:ja:利用者‐会話:Diagraph01|ja.wp's discussion page]] in English or Japanese language :)
----
User talk:201.217.91.74
1845
5109
2006-06-19T09:52:13Z
Belgian man
8
# 09:52, 19 June 2006 (UTC) ''Wikipéédìyà''
Ijo Jesu l’otito
1846
6508
2006-12-20T12:10:10Z
TXiKiBoT
110
robot Modifying: [[pa:True Jesus Church]]
[[Image:TJC.jpg|right|]]
“'''Ijo Jesu l’otito'''” ti a da s’ile ni ilu [[Beyijini]], Shaina ni odun [[1917]], je ijo t’o da duro ninu awon oni-[[pentokosti]]. Ijo yi faramo ikoni “okan soso l’Ọlọ́run”. Won gbabgo pe okan l’Ọlọ́run ati pe [[Jésù Kristi|Jesu]] je Ọlọ́run. Ijo yi ko ikoni “metal’okan” pe ko to, ko si dogba lati s’apejuwa Ọlọ́run. Ijo gba pe ikoni “metal’okan” ko wa lati inu [[Bíbélì]] nikan sugbon lati inu awon orisirisi afikun lehin akojo Bíbélì, eyiti awon olutele “okan soso l’Ọlọ́run” ka si ero eniyan lasan, ti ko ni ase imisi Ọlọ́run bi ti Bíbélì.
Bi o tile je pe a kaasi ijo awon ara [[Shaina]], “Ijo Jesu l’otito” lode oni ti ntan kale agbaye bi a ti nwasu ihinrere Jesu kari aye. Iye awon olutele “Ijo Jesu l’otito” je egbajo egberun eniyan ni orile [[kotinenti]] mefa ni agbaye.
----
Translation provided as a public service by:
His Royal Highness, The Ọba’lúmò of Òkè-Ìlá Òràngún: Dr. Olúfémi Ọládàpòmádé Babalọlá-Adékéyè.
<!--
The True Jesus Church is a non-denominational (independent) church that was established in Beijing, China in 1917. The church is a Chinese offshoot of the Pentecostal branch of Christianity that emerged during the early 1900s.
The church also adheres to Oneness Pentecostal theology (Jesus-Name doctrine). They believe in the one God, and the complete and full deity of Jesus Christ. They explicitly reject the doctrine of the Holy Trinity as an inadequate and inaccurate description of God. The Trinitarian doctrine of God was not derived from the Scriptures alone but also on post-biblical stream of teachings (decisions and creeds of historic Christian Councils), which Oneness adherents consider to be merely the opinions of men, not inspired or infallible as the Bible.
Although still regarded as a Chinese church, the True Jesus Church is becoming increasingly globalized today as the gospel of Jesus is preached in countries all over the world. There are approximately 1.6 million believers in six continents.
-->
[[af:Ware Jesuskerk]]
[[als:Wahre Kirche Jesu]]
[[am:ዕውነተኛ ኢየሱስ ቤተ ክርስቲያን]]
[[an:Berdadera Ilesia de Chesús]]
[[ang:Sōþ Iesus Cirice]]
[[ar:كنيسة يسوع الحقيقي]]
[[arc:ܕܘܨ ܝܫܘ ܥܘܡܪܐ]]
[[as:প্ৰকৃত যীশু গীৰ্জা]]
[[ast:Verdadera Ilesia de Xesús]]
[[az:Həqiqi İsa Kilsəsi]]
[[bar:Wahre Jesus Kirchn]]
[[bat-smg:Tėkruojė Jezaus bažninčė]]
[[be:Праўдзівая Царква Ісуса]]
[[bg:Истинска църква на Исус]]
[[bn:সত্য যীশু গীর্জা]]
[[bpy:হায় যীশুর গীর্জাগ]]
[[br:Iliz Gwir Jezuz]]
[[bs:Prava Crkva Isusova]]
[[ca:Veritable Església de Jesús]]
[[cbk-zam:El Verdadero Iglesia de Jesus]]
[[ceb:Matuod Simbahan ni Jesus]]
[[chr:ᏗᎦᎳᏫᏍᏗ ᏥᏌᏯ]]
[[cs:Pravá církev Ježíšova]]
[[csb:Prôwdzëwô Cerkwiô Jezësa]]
[[cv:Иссусăн чăн чиркĕвĕ]]
[[cy:Eglwys y Gwir Iesu]]
[[da:Den Sande Jesus Kirke]]
[[de:Wahre Kirche Jesu]]
[[diq:Kiliseyê Gercek Hz. İsay]]
[[dv:ހަގީގީ މަސީހީ ކަނީސާ]]
[[el:Αληθινή Εκκλησία του Ιησού]]
[[en:True Jesus Church]]
[[eo:Vera Eklezio de Jesuo]]
[[es:La Verdadera Iglesia de Jesús]]
[[et:Tõeline Jeesuse Kirik]]
[[eu:Jesusen Egiazko Eliza]]
[[fa:کلیسای حقیقی عیسی]]
[[fi:Todellisen Jeesuksen Kirkko]]
[[fiu-vro:Tõõlinõ Jeesusõ Kerik]]
[[fj:Dina Jisu Lotu]]
[[fo:Sannur Jesus Kirkja]]
[[fr:Véritable Église de Jésus]]
[[fur:Vere Glesie di Jesù]]
[[fy:Wiere Jezustsjerke]]
[[ga:Eaglais Fhíor Íosa]]
[[gd:Eaglais Fhìor Ìosa]]
[[gl:Verdadeira Igrexa de Xesús]]
[[glk:Isǎ haqiqi kalisǎ]]
[[got:𐍃𐌿𐌽𐌾𐌰 𐌰𐌹𐌺𐌺𐌻𐌴𐍃𐌾𐍉 𐌹𐌴𐍃𐌰𐌿𐍃]]
[[gu:સત્ય ઈશુ મસીહ ઘર]]
[[gv:Agglish Yeesey Firrinagh]]
[[haw:Ka Ho'omana Iesū 'Oia'i'o]]
[[he:הכנסייה האמיתית של ישו]]
[[hi:ईसा मसीह सत्य गिरजाघर]]
[[hr:Prava Crkva Isusova]]
[[ht:Legliz de Vre Jezi]]
[[hu:Igaz Jézus Egyház]]
[[hy:Հիսուսի ճշմարիտ Եկեղեցի]]
[[ia:Ver Ecclesia de Jesus]]
[[id:Gereja Yesus Sejati]]
[[ig:Ezigbo ulo uka Jesu]]
[[ilo:Agpayso a Simbaan ni Jesus]]
[[io:Vera Eklezio di Iesu]]
[[is:Sanna Jesús kirkjan]]
[[it:Vera Chiesa di Gesù]]
[[ja:真イエス教会]]
[[jbo:stace lijda befi la .iecuax]]
[[jv:Gréja Yesus Sajati]]
[[ka:ქრისტეს ჭეშმარიტი ეკლესია]]
[[kg:Dibundu ya Yesu ya Kyeleka]]
[[kk:Исаның Нағыз Шіркеуі]]
[[km:ព្រះវិហារយេស៊ូគ្រិស្គពិត]]
[[kn:ಟ್ರೂ ಜೀಸಸ್ ಚರ್ಚ್]]
[[ko:참예수교회]]
[[ksh:Kirresh fum Woohre Jesu Krißti en Shiina]]
[[ku:Klîsa ya Îsa yê rastîn]]
[[kv:Истинная церковь Иисуса]]
[[kw:Eglos Wir Yesu]]
[[ky:Ыйсанын Нукура Чиркөөсү]]
[[la:Vera Ecclesia Iesu]]
[[lad:Verdadera Eglesia de Jesus]]
[[lb:True Jesus Church]]
[[li:Ware Zjezus Kèrk]]
[[lmo:Vera gesa da Gesüü Criist]]
[[lo:ນິກາຍ ໂບດທູຈຶຊັດ]]
[[lt:Tikrojo Jėzaus bažnyčia]]
[[lv:Patiesā Jēzus Baznīca]]
[[map-bms:Gereja Yesus Sejati]]
[[mg:Tena Fiangonan'i Jesoa]]
[[mi:Hāhi Tika o Ihu]]
[[mk:Вистинска црква на Исус]]
[[ml:സത്യ യേശു സഭ]]
[[mn:Үнэн Есүсийн Сүм]]
[[mo:Бисeрикa Aдeвэрaтулуй Исус]]
[[mr:सत्य येशू प्रार्थनास्थळ]]
[[ms:Gereja Jesus Benar]]
[[mt:Knisja Vera ta' Ġesù]]
[[my:စစ္မ္ဟန္ေသာေယရ္ဟုဘုရား၏အသင္းေတာ္]]
[[nap:'A chiesa overa 'e Giesù]]
[[nds:Wohre Jesuskark]]
[[nds-nl:Waore Jezuskärke]]
[[ne:साँचो यशु गिर्जाघर]]
[[nl:Ware Jezuskerk]]
[[nn:Den sanne jesuskyrkja]]
[[no:Sanne Jesus Kirke]]
[[nov:Veri Jesu Eklesie]]
[[nrm:Véthitabl'ye Églyise dé Jésû]]
[[oc:Glèisa vertadièra de Jèsus]]
[[os:Чырыстийы æцæг аргъуан]]
[[pa:True Jesus Church]]
[[pam:Tutung Pisamban nang Jesus]]
[[pap:E Misa Berdadero di Hesus]]
[[pdc:True Jesus Church]]
[[pl:Prawdziwy Kościół Jezusa]]
[[pms:La Vera Cesa ëd Gesù]]
[[ps:د مسيح حقيقي کليسا]]
[[pt:Verdadeira Igreja de Jesus]]
[[rm:Baselgia Vaira da Jesus]]
[[rmy:I Khangeri le Chache Jesuseski]]
[[ro:Biserica Adevăratului Isus]]
[[roa-rup:Bisearica di Dealihea al Isus]]
[[ru:Истинная церковь Иисуса]]
[[ru-sib:Праведна церьква Христова]]
[[rw:Idini Ryitwa Yezu Nyakuri]]
[[sa:ट्रु जीसस चर्च]]
[[scn:Vera Chiesa di Gesù]]
[[sco:True Jesus Kirk]]
[[sd:سَچِي يَسُو چَرچ]]
[[sh:Prava Crkva Isusova]]
[[si:සත්යයේ ජේසු සමිදාණන්ගේ සභාව]]
[[simple:True Jesus Church]]
[[sk:Pravá cirkev Ježišova]]
[[sl:Prava Jezusova Cerkev]]
[[so:Mida Rumeed Kaniisada Ciise]]
[[sq:Kisha e Vërtetë e Jezusit]]
[[sr:Прaвa црквa Исусoвa]]
[[su:Gareja Yesus Sajati]]
[[sv:The True Jesus Church]]
[[sw:True Jesus Church]]
[[ta:உண்மையான இயேசு தேவாலயம்]]
[[te:నిజ ఏసుక్రీస్తు మండలి]]
[[tg:Масчиди хаконии Исо]]
[[th:โบสถ์ทรูจีซัส]]
[[tk:Çyn Isa Serkowy]]
[[tl:Totoong Simbahan ni Hesus]]
[[to:Siasi moʻoni ʻa Sēsū]]
[[tpi:Tru Jisas Lotu]]
[[tr:Gerçek İsa Kilisesi]]
[[tt:Ğaysanıñ Çın Çirkäwe]]
[[ug:ئەمەلیي ئەيسا چەركوۋ]]
[[uk:Істинна церква Ісуса]]
[[ur:کلیساۓ عیسوی حقیقی]]
[[uz:Chin Iso Cherkovi]]
[[vec:Vera Ciesa de Gesù]]
[[vi:Chân Giê-xu Giáo hội]]
[[vls:Woare Jezuskerke]]
[[wa:Vraiye Eglijhe da Djezus]]
[[war:Tinuod Hesus Simbahan]]
[[wuu:真耶稣教会]]
[[yi:ישו'ס ריכטיגע קירכע]]
[[zh:真耶稣教会]]
[[zh-min-nan:Chin Iâ-so͘ Kàu-hōe]]
[[zh-yue:真耶穌教會]]
[[zu:True Jesus Church]]
Image:TJC.jpg
1847
5114
2006-06-25T06:09:33Z
Jose77
73
[[en:Image:TJC.jpg]]
[[en:Image:TJC.jpg]]
User:HenryLi
1848
5117
2006-06-26T14:10:39Z
HenryLi
44
[[aa:User:HenryLi]]
[[ab:User:HenryLi]]
[[af:User:HenryLi]]
[[ak:User:HenryLi]]
[[als:User:HenryLi]]
[[am:User:HenryLi]]
[[an:User:HenryLi]]
[[ang:User:HenryLi]]
[[ar:User:HenryLi]]
[[arc:User:HenryLi]]
[[as:User:HenryLi]]
[[ast:User:HenryLi]]
[[av:User:HenryLi]]
[[ay:User:HenryLi]]
[[az:User:HenryLi]]
[[ba:User:HenryLi]]
[[bat-smg:User:HenryLi]]
[[be:User:HenryLi]]
[[bg:User:HenryLi]]
[[bh:User:HenryLi]]
[[bi:User:HenryLi]]
[[bm:User:HenryLi]]
[[bn:User:HenryLi]]
[[bo:User:HenryLi]]
[[br:User:HenryLi]]
[[bs:User:HenryLi]]
[[bug:User:HenryLi]]
[[ca:User:HenryLi]]
[[ce:User:HenryLi]]
[[ceb:User:HenryLi]]
[[ch:User:HenryLi]]
[[cho:User:HenryLi]]
[[chr:User:HenryLi]]
[[chy:User:HenryLi]]
[[co:User:HenryLi]]
[[cr:User:HenryLi]]
[[cs:User:HenryLi]]
[[csb:User:HenryLi]]
[[cv:User:HenryLi]]
[[cy:User:HenryLi]]
[[da:User:HenryLi]]
[[de:User:HenryLi]]
[[dv:User:HenryLi]]
[[dz:User:HenryLi]]
[[ee:User:HenryLi]]
[[el:User:HenryLi]]
[[en:User:HenryLi]]
[[eo:User:HenryLi]]
[[es:User:HenryLi]]
[[et:User:HenryLi]]
[[eu:User:HenryLi]]
[[fa:User:HenryLi]]
[[ff:User:HenryLi]]
[[fi:User:HenryLi]]
[[fiu-vro:User:HenryLi]]
[[fj:User:HenryLi]]
[[fo:User:HenryLi]]
[[fr:User:HenryLi]]
[[frp:User:HenryLi]]
[[fur:User:HenryLi]]
[[fy:User:HenryLi]]
[[ga:User:HenryLi]]
[[gd:User:HenryLi]]
[[gl:User:HenryLi]]
[[gn:User:HenryLi]]
[[got:User:HenryLi]]
[[gu:User:HenryLi]]
[[gv:User:HenryLi]]
[[ha:User:HenryLi]]
[[haw:User:HenryLi]]
[[he:User:HenryLi]]
[[hi:User:HenryLi]]
[[ho:User:HenryLi]]
[[hr:User:HenryLi]]
[[ht:User:HenryLi]]
[[hu:User:HenryLi]]
[[hy:User:HenryLi]]
[[hz:User:HenryLi]]
[[ia:User:HenryLi]]
[[id:User:HenryLi]]
[[ie:User:HenryLi]]
[[ig:User:HenryLi]]
[[ii:User:HenryLi]]
[[ik:User:HenryLi]]
[[ilo:User:HenryLi]]
[[io:User:HenryLi]]
[[is:User:HenryLi]]
[[it:User:HenryLi]]
[[iu:User:HenryLi]]
[[ja:User:HenryLi]]
[[jbo:User:HenryLi]]
[[jv:User:HenryLi]]
[[ka:User:HenryLi]]
[[kg:User:HenryLi]]
[[ki:User:HenryLi]]
[[kj:User:HenryLi]]
[[kk:User:HenryLi]]
[[kl:User:HenryLi]]
[[km:User:HenryLi]]
[[kn:User:HenryLi]]
[[ko:User:HenryLi]]
[[kr:User:HenryLi]]
[[ks:User:HenryLi]]
[[ksh:User:HenryLi]]
[[ku:User:HenryLi]]
[[kv:User:HenryLi]]
[[kw:User:HenryLi]]
[[ky:User:HenryLi]]
[[la:User:HenryLi]]
[[lad:User:HenryLi]]
[[lb:User:HenryLi]]
[[lg:User:HenryLi]]
[[li:User:HenryLi]]
[[lij:User:HenryLi]]
[[lmo:User:HenryLi]]
[[ln:User:HenryLi]]
[[lo:User:HenryLi]]
[[lt:User:HenryLi]]
[[lv:User:HenryLi]]
[[map-bms:User:HenryLi]]
[[mg:User:HenryLi]]
[[mh:User:HenryLi]]
[[mi:User:HenryLi]]
[[mk:User:HenryLi]]
[[ml:User:HenryLi]]
[[mn:User:HenryLi]]
[[mo:User:HenryLi]]
[[mr:User:HenryLi]]
[[ms:User:HenryLi]]
[[mt:User:HenryLi]]
[[mus:User:HenryLi]]
[[my:User:HenryLi]]
[[na:User:HenryLi]]
[[nah:User:HenryLi]]
[[nap:User:HenryLi]]
[[nb:User:HenryLi]]
[[nds:User:HenryLi]]
[[nds-nl:User:HenryLi]]
[[ne:User:HenryLi]]
[[ng:User:HenryLi]]
[[nl:User:HenryLi]]
[[nn:User:HenryLi]]
[[no:User:HenryLi]]
[[nrm:User:HenryLi]]
[[nv:User:HenryLi]]
[[ny:User:HenryLi]]
[[oc:User:HenryLi]]
[[om:User:HenryLi]]
[[or:User:HenryLi]]
[[os:User:HenryLi]]
[[pa:User:HenryLi]]
[[pam:User:HenryLi]]
[[pap:User:HenryLi]]
[[pdc:User:HenryLi]]
[[pi:User:HenryLi]]
[[pih:User:HenryLi]]
[[pl:User:HenryLi]]
[[pms:User:HenryLi]]
[[ps:User:HenryLi]]
[[pt:User:HenryLi]]
[[qu:User:HenryLi]]
[[rm:User:HenryLi]]
[[rmy:User:HenryLi]]
[[rn:User:HenryLi]]
[[ro:User:HenryLi]]
[[roa-rup:User:HenryLi]]
[[ru:User:HenryLi]]
[[rw:User:HenryLi]]
[[sa:User:HenryLi]]
[[sc:User:HenryLi]]
[[scn:User:HenryLi]]
[[sco:User:HenryLi]]
[[sd:User:HenryLi]]
[[se:User:HenryLi]]
[[sg:User:HenryLi]]
[[sh:User:HenryLi]]
[[si:User:HenryLi]]
[[simple:User:HenryLi]]
[[sk:User:HenryLi]]
[[sl:User:HenryLi]]
[[sm:User:HenryLi]]
[[sn:User:HenryLi]]
[[so:User:HenryLi]]
[[sq:User:HenryLi]]
[[sr:User:HenryLi]]
[[ss:User:HenryLi]]
[[st:User:HenryLi]]
[[su:User:HenryLi]]
[[sv:User:HenryLi]]
[[sw:User:HenryLi]]
[[ta:User:HenryLi]]
[[te:User:HenryLi]]
[[tet:User:HenryLi]]
[[tg:User:HenryLi]]
[[th:User:HenryLi]]
[[ti:User:HenryLi]]
[[tk:User:HenryLi]]
[[tl:User:HenryLi]]
[[tn:User:HenryLi]]
[[to:User:HenryLi]]
[[tpi:User:HenryLi]]
[[tr:User:HenryLi]]
[[ts:User:HenryLi]]
[[tt:User:HenryLi]]
[[tum:User:HenryLi]]
[[tw:User:HenryLi]]
[[ty:User:HenryLi]]
[[udm:User:HenryLi]]
[[ug:User:HenryLi]]
[[uk:User:HenryLi]]
[[ur:User:HenryLi]]
[[uz:User:HenryLi]]
[[ve:User:HenryLi]]
[[vec:User:HenryLi]]
[[vi:User:HenryLi]]
[[vls:User:HenryLi]]
[[vo:User:HenryLi]]
[[wa:User:HenryLi]]
[[war:User:HenryLi]]
[[wo:User:HenryLi]]
[[xal:User:HenryLi]]
[[xh:User:HenryLi]]
[[yi:User:HenryLi]]
[[yo:User:HenryLi]]
[[za:User:HenryLi]]
[[zh:User:HenryLi]]
[[zh-min-nan:User:HenryLi]]
[[zh-yue:User:HenryLi]]
[[zu:User:HenryLi]]
MediaWiki:Common.css
1849
5120
2006-07-01T19:17:25Z
MediaWiki default
/** CSS placed here will be applied to all skins */
MediaWiki:Accountcreated
1850
5123
2006-07-01T19:17:25Z
MediaWiki default
Account created
MediaWiki:Accountcreatedtext
1851
5124
2006-07-01T19:17:25Z
MediaWiki default
The user account for $1 has been created.
MediaWiki:Autoredircomment
1852
5132
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Redirecting to [[$1]]
MediaWiki:Blockededitsource
1853
5133
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
The text of '''your edits''' to '''$1''' is shown below:
MediaWiki:Blockedoriginalsource
1854
5134
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
The source of '''$1''' is shown below:
MediaWiki:Boteditletter
1855
5138
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
b
MediaWiki:Cannotundelete
1856
5139
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Undelete failed; someone else may have undeleted the page first.
MediaWiki:Catseparator
1857
5142
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
|
MediaWiki:Clearwatchlist
1858
5143
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Clear watchlist
MediaWiki:Confirmemail needlogin
1859
5146
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
You need to $1 to confirm your email address.
MediaWiki:Displaytitle
1860
5150
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
(Link to this page as [[$1]])
MediaWiki:Editinginterface
1861
5151
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
'''Warning:''' You are editing a page which is used to provide interface text for the software. Changes to this page will affect the appearance of the user interface for other users.
MediaWiki:Editold
1862
5152
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
edit
MediaWiki:Export-submit
1863
5155
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Export
MediaWiki:Feed-invalid
1864
5158
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Invalid subscription feed type.
MediaWiki:Filewasdeleted
1865
5159
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
A file of this name has been previously uploaded and subsequently deleted. You should check the $1 before proceeding to upload it again.
MediaWiki:Group
1866
5161
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Group:
MediaWiki:Group-all
1867
5162
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
(all)
MediaWiki:Group-bot
1868
5163
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Bots
MediaWiki:Group-bot-member
1869
5164
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Bot
MediaWiki:Group-bureaucrat
1870
5165
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Bureaucrats
MediaWiki:Group-bureaucrat-member
1871
5166
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Bureaucrat
MediaWiki:Group-steward
1872
5167
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Stewards
MediaWiki:Group-steward-member
1873
5168
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Steward
MediaWiki:Group-sysop
1874
5169
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Sysops
MediaWiki:Group-sysop-member
1875
5170
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Sysop
MediaWiki:Grouppage-bot
1876
5171
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
{{ns:project}}:Bots
MediaWiki:Grouppage-bureaucrat
1877
5172
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
{{ns:project}}:Bureaucrats
MediaWiki:Grouppage-sysop
1878
5173
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
{{ns:project}}:Administrators
MediaWiki:History-feed-description
1879
5174
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Revision history for this page on the wiki
MediaWiki:History-feed-empty
1880
5175
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
The requested page doesn't exist.
It may have been deleted from the wiki, or renamed.
Try [[Special:Search|searching on the wiki]] for relevant new pages.
MediaWiki:History-feed-item-nocomment
1881
5176
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
$1 at $2
MediaWiki:History-feed-title
1882
5177
2006-07-01T19:17:26Z
MediaWiki default
Revision history
MediaWiki:Import-interwiki-history
1883
5179
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Copy all history versions for this page
MediaWiki:Import-interwiki-submit
1884
5180
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Import
MediaWiki:Import-interwiki-text
1885
5181
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Select a wiki and page title to import.
Revision dates and editors' names will be preserved.
All transwiki import actions are logged at the [[Special:Log/import|import log]].
MediaWiki:Import-logentry-interwiki
1886
5182
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
transwikied $1
MediaWiki:Import-logentry-interwiki-detail
1887
5183
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 revision(s) from $2
MediaWiki:Import-logentry-upload
1888
5515
2006-10-25T21:10:13Z
MediaWiki default
98
imported [[$1]] by file upload
MediaWiki:Import-logentry-upload-detail
1889
5185
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 revision(s)
MediaWiki:Import-revision-count
1890
5395
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
$1 {{PLURAL:$1|revision|revisions}}
MediaWiki:Importbadinterwiki
1891
5187
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Bad interwiki link
MediaWiki:Importcantopen
1892
5188
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Couldn't open import file
MediaWiki:Importlogpage
1893
5189
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Import log
MediaWiki:Importlogpagetext
1894
5190
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Administrative imports of pages with edit history from other wikis.
MediaWiki:Importnopages
1895
5191
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
No pages to import.
MediaWiki:Importstart
1896
5192
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Importing pages...
MediaWiki:Importunknownsource
1897
5193
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Unknown import source type
MediaWiki:Licenses
1898
5195
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
-
MediaWiki:Loginlanguagelabel
1899
5196
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Language: $1
MediaWiki:Loginlanguagelinks
1900
5197
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
* Deutsch|de
* English|en
* Esperanto|eo
* Français|fr
* Español|es
* Italiano|it
* Nederlands|nl
MediaWiki:Metadata help
1901
5201
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Metadata (see [[{{ns:project}}:Metadata]] for an explanation):
MediaWiki:Nmembers
1902
5207
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 {{PLURAL:$1|member|members}}
MediaWiki:Noexactmatch
1903
5210
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
'''There is no page titled "$1".''' You can [[:$1|create this page]].
MediaWiki:Nouserspecified
1904
5211
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
You have to specify a username.
MediaWiki:Nstab-project
1905
5213
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Project page
MediaWiki:Oldrevisionnavigation
1906
5215
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Revision as of $1; $5<br />$3 | $2 | $4
MediaWiki:Perfcachedts
1907
5218
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
The following data is cached, and was last updated $1.
MediaWiki:Prefs-watchlist
1908
5221
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Watchlist
MediaWiki:Prefs-watchlist-days
1909
5222
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Number of days to show in watchlist:
MediaWiki:Prefs-watchlist-edits
1910
5223
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Number of edits to show in expanded watchlist:
MediaWiki:Projectpage
1911
5225
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
View project page
MediaWiki:Protectedinterface
1912
5227
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
This page provides interface text for the software, and is locked to prevent abuse.
MediaWiki:Randomredirect
1913
5232
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Random redirect
MediaWiki:Rcshowhideanons
1914
5234
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 anonymous users
MediaWiki:Rcshowhidebots
1915
5235
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 bots
MediaWiki:Rcshowhideliu
1916
5236
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 logged-in users
MediaWiki:Rcshowhidemine
1917
5237
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 my edits
MediaWiki:Rcshowhideminor
1918
5238
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 minor edits
MediaWiki:Rcshowhidepatr
1919
5239
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
$1 patrolled edits
MediaWiki:Rightslog
1920
5242
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
User rights log
MediaWiki:Rightslogentry
1921
5243
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
changed group membership for $1 from $2 to $3
MediaWiki:Rightsnone
1922
5244
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
(none)
MediaWiki:Session fail preview html
1923
5246
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
<strong>Sorry! We could not process your edit due to a loss of session data.</strong>
''Because this wiki has raw HTML enabled, the preview is hidden as a precaution against JavaScript attacks.''
<strong>If this is a legitimate edit attempt, please try again. If it still doesn't work, try logging out and logging back in.</strong>
MediaWiki:Sp-contributions-newbies-sub
1924
5247
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
For newbies
MediaWiki:Sp-contributions-newer
1925
5248
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Newer $1
MediaWiki:Sp-contributions-newest
1926
5249
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Newest
MediaWiki:Sp-contributions-older
1927
5250
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Older $1
MediaWiki:Sp-contributions-oldest
1928
5251
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Oldest
MediaWiki:Sp-newimages-showfrom
1929
5252
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Show new images starting from $1
MediaWiki:Tog-extendwatchlist
1930
5255
2006-07-01T19:17:27Z
MediaWiki default
Expand watchlist to show all applicable changes
MediaWiki:Tog-watchlisthidebots
1931
5256
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Hide bot edits from the watchlist
MediaWiki:Tog-watchlisthideown
1932
5257
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Hide my edits from the watchlist
MediaWiki:Unblocked
1933
5260
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
[[User:$1|$1]] has been unblocked
MediaWiki:Uncategorizedimages
1934
5261
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Uncategorized images
MediaWiki:Undeletecomment
1935
5264
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Comment:
MediaWiki:Undeletedfiles
1936
5265
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
$1 file(s) restored
MediaWiki:Undeletedpage
1937
5266
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
<big>'''$1 has been restored'''</big>
Consult the [[Special:Log/delete|deletion log]] for a record of recent deletions and restorations.
MediaWiki:Undeletedrevisions-files
1938
5267
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
$1 revisions and $2 file(s) restored
MediaWiki:Undeleteextrahelp
1939
5268
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
To restore the entire page, leave all checkboxes deselected and
click '''''Restore'''''. To perform a selective restoration, check the boxes corresponding to the
revisions to be restored, and click '''''Restore'''''. Clicking '''''Reset''''' will clear the
comment field and all checkboxes.
MediaWiki:Undeletereset
1940
5269
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Reset
MediaWiki:Unusedtemplates
1941
5270
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Unused templates
MediaWiki:Unusedtemplatestext
1942
5271
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
This page lists all pages in the template namespace which are not included in another page. Remember to check for other links to the templates before deleting them.
MediaWiki:Unusedtemplateswlh
1943
5272
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
other links
MediaWiki:Uploadnewversion-linktext
1944
5274
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Upload a new version of this file
MediaWiki:Viewsourcefor
1945
5277
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
for $1
MediaWiki:Watchlistanontext
1946
5279
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Please $1 to view or edit items on your watchlist.
MediaWiki:Watchlistclearbutton
1947
5280
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Clear watchlist
MediaWiki:Watchlistcleardone
1948
5562
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
98
Your watchlist has been cleared. {{PLURAL:$1|$1 item was|$1 items were}} removed.
MediaWiki:Watchlistcleartext
1949
5282
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Are you sure you wish to remove them?
MediaWiki:Watchlistcount
1950
5563
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
98
'''You have {{PLURAL:$1|$1 item|$1 items}} on your watchlist, including talk pages.'''
MediaWiki:Watchlistfor
1951
5284
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
(for '''$1''')
MediaWiki:Wldone
1952
5287
2006-07-01T19:17:28Z
MediaWiki default
Done.
User:Freddie Mercury
1953
5305
2006-07-22T20:04:23Z
Freddie Mercury
81
You can find me in my user pages in [http://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A9%D7%AA%D7%9E%D7%A9:Freddie_Mercury the Hebrew Wikipedia] and in [http://es.wikipedia.org/wiki/Usuario:Mikel_Lejarza the Spanish Wikipedia].
User:Walter
1954
5309
2006-07-26T11:21:12Z
Walter
82
setup
{|
| [[Image:Wikizine.png|180px|wikizine]] <tt>An independent internal news bulletin for the members of the Wikimedia community</tt><br><em>[http://cur.wikizine.org Read the most current edition of Wikizine]</em> To subscribe by email [mailto:request@wikizine.org?subject=subscribe click here] or go to [http://www.wikizine.org Wikizine.org].<br> You have news? Pretty please send it to [mailto:ihavenews@wikizine.org ihavenews@wikizine.org].
|}
----
{{babel-2|nl|en-2}}
[[Image:Adoptfirefox.jpg|right|400px|Adopt Firefox]]
*Timezone: UTC +1
Hi,
I am user Walter (Walter Vermeir) form Belgium. My home Wiki is the dutch Wikipedia or "[[wikimedia:wikipedia:nl:Hoofdpagina|Wikipedia NL]]" like we call it.
'''I am not active on this wiki'''
For more info see my userpage on Wikimedia Meta; [[wikimedia:meta:user:Walter]]
=== Contact ===
*My talk page on Meta; [[wikimedia:meta:user:User_talk:Walter]]
----
*[[/request]]
User talk:Freddie Mercury
1955
5311
2006-07-29T14:17:51Z
Mark Dingemanse
31
Hi!
Because it is a dead wiki I have made you sysop. It is good that you are willing to keep an eay on that wiki --[[User:Walter|Walter]] 11:28, 26 July 2006 (UTC)
:Hi colleague, I see you're also sysop here. It rather quiet here these days. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 14:17, 29 July 2006 (UTC)
User:Xandi
1956
5314
2006-08-04T17:37:38Z
Xandi
84
+iw
'''><(((*>'''
[[pt:user:Xandi]]
[[en:user:Xandi]]
[[es:user:Xandi]]
[[ru:user:Xandi]]
[[zu:user:Xandi]]
User:Guaka
1959
5326
2006-08-13T02:46:49Z
Guaka
86
I don't speak Yoruba. I'm administrator of several Wikipedias in African languages though. I speak a bit of Bambara.
[[en:User:Guaka]]
User talk:Guaka
1961
5334
2006-08-14T16:31:54Z
Mark Dingemanse
31
hi!
Hi Guaka, nice to run into you here! — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 16:31, 14 August 2006 (UTC)
User talk:Rigel
1962
5336
2006-08-14T22:08:16Z
84.228.122.120
Welcome
Hi, Rigel and welcome to the Yoruba Wikipedia! --[[User:84.228.122.120|84.228.122.120]] 22:08, 14 August 2006 (UTC)
Israel
1963
6452
2006-12-19T11:40:22Z
Loadewole
101
[[Israel]]
'''Israel''' árù jéis irfà.
[[en:Israel]]
[[he:ישראל]]
MediaWiki:Allpagesbadtitle
1964
5362
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
The given page title was invalid or had an inter-language or inter-wiki prefix. It may contain one more characters which cannot be used in titles.
MediaWiki:Anononlyblock
1965
5363
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
anon. only
MediaWiki:April-gen
1966
5364
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
April
MediaWiki:Ascending abbrev
1967
5365
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
asc
MediaWiki:August-gen
1968
5366
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
August
MediaWiki:Badaccess-group0
1969
5367
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
You are not allowed to execute the action you have requested.
MediaWiki:Badaccess-group1
1970
5368
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
The action you have requested is limited to users in the group $1.
MediaWiki:Badaccess-group2
1971
5369
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
The action you have requested is limited to users in one of the groups $1.
MediaWiki:Badaccess-groups
1972
5370
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
The action you have requested is limited to users in one of the groups $1.
MediaWiki:Cantcreateaccounttext
1973
5372
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
Account creation from this IP address (<b>$1</b>) has been blocked.
This is probably due to persistent vandalism from your school or Internet service
provider.
MediaWiki:Cantcreateaccounttitle
1974
5373
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
Can't create account
MediaWiki:Categorypage
1975
5374
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
View category page
MediaWiki:Confirmemail noemail
1976
5375
2006-08-31T19:38:18Z
MediaWiki default
You do not have a valid email address set in your [[Special:Preferences|user preferences]].
MediaWiki:Createaccountblock
1977
5376
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
account creation blocked
MediaWiki:Databasenotlocked
1978
5377
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
The database is not locked.
MediaWiki:December-gen
1979
5378
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
December
MediaWiki:Descending abbrev
1980
5379
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
desc
MediaWiki:February-gen
1981
5380
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
February
MediaWiki:Fri
1982
5381
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Fri
MediaWiki:Imagelist date
1983
5382
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Date
MediaWiki:Imagelist description
1984
5383
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Description
MediaWiki:Imagelist name
1985
5384
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Name
MediaWiki:Imagelist search for
1986
5385
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Search for image name:
MediaWiki:Imagelist size
1987
5386
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Size (bytes)
MediaWiki:Imagelist user
1988
5387
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
User
MediaWiki:Imgfile
1989
5388
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
file
MediaWiki:Imgmultigo
1990
5389
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Go!
MediaWiki:Imgmultigotopost
1991
5390
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
MediaWiki:Imgmultigotopre
1992
5391
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Go to page
MediaWiki:Imgmultipagenext
1993
5392
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
next page →
MediaWiki:Imgmultipageprev
1994
5393
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
← previous page
MediaWiki:Import-interwiki-namespace
1995
5394
2006-08-31T19:38:19Z
MediaWiki default
Transfer pages into namespace:
MediaWiki:Ipb already blocked
1996
5396
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
"$1" is already blocked
MediaWiki:Ipb cant unblock
1997
5397
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
Error: Block ID $1 not found. It may have been unblocked already.
MediaWiki:Ipbanononly
1998
5398
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
Block anonymous users only
MediaWiki:Ipbcreateaccount
1999
5399
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
Prevent account creation
MediaWiki:January-gen
2000
5400
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
January
MediaWiki:July-gen
2001
5401
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
July
MediaWiki:June-gen
2002
5402
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
June
MediaWiki:Listusersfrom
2003
5404
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
Display users starting at:
MediaWiki:Lockfilenotwritable
2004
5406
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
The database lock file is not writable. To lock or unlock the database, this needs to be writable by the web server.
MediaWiki:March-gen
2005
5407
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
March
MediaWiki:May-gen
2006
5408
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
May
MediaWiki:Mediawikipage
2007
5409
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
View message page
MediaWiki:Mon
2008
5410
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
Mon
MediaWiki:Newpages-username
2009
5411
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
Username:
MediaWiki:November-gen
2010
5414
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
November
MediaWiki:October-gen
2011
5415
2006-08-31T19:38:20Z
MediaWiki default
October
MediaWiki:Old-revision-navigation
2012
5416
2006-08-31T19:38:21Z
MediaWiki default
Revision as of $1; $5<br />($6) $3 | $2 | $4 ($7)
MediaWiki:Sat
2013
5417
2006-08-31T19:38:21Z
MediaWiki default
Sat
MediaWiki:Searchbutton
2014
5418
2006-08-31T19:38:21Z
MediaWiki default
Search
MediaWiki:Searchsubtitle
2015
5419
2006-08-31T19:38:21Z
MediaWiki default
You searched for '''[[:$1]]'''
MediaWiki:Searchsubtitleinvalid
2016
5420
2006-08-31T19:38:21Z
MediaWiki default
You searched for '''$1'''
MediaWiki:September-gen
2017
5421
2006-08-31T19:38:21Z
MediaWiki default
September
MediaWiki:Statistics-mostpopular
2018
5422
2006-08-31T19:38:21Z
MediaWiki default
Most viewed pages
MediaWiki:Sun
2019
5423
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Sun
MediaWiki:Table pager empty
2020
5424
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
No results
MediaWiki:Table pager first
2021
5425
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
First page
MediaWiki:Table pager last
2022
5426
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Last page
MediaWiki:Table pager limit
2023
5427
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Show $1 items per page
MediaWiki:Table pager limit submit
2024
5428
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Go
MediaWiki:Table pager next
2025
5429
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Next page
MediaWiki:Table pager prev
2026
5430
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Previous page
MediaWiki:Templatepage
2027
5431
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
View template page
MediaWiki:Thu
2028
5432
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Thu
MediaWiki:Tue
2029
5433
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
Tue
MediaWiki:Upload source file
2030
5434
2006-08-31T19:38:22Z
MediaWiki default
(a file on your computer)
MediaWiki:Upload source url
2031
5553
2006-10-25T21:10:24Z
MediaWiki default
98
(a valid, publicly accessible URL)
MediaWiki:Viewhelppage
2032
5437
2006-08-31T19:38:23Z
MediaWiki default
View help page
MediaWiki:Viewpagelogs
2033
5438
2006-08-31T19:38:23Z
MediaWiki default
View logs for this page
MediaWiki:Wed
2034
5439
2006-08-31T19:38:23Z
MediaWiki default
Wed
User:CommonsDelinker
2039
5450
2006-09-26T05:19:26Z
CommonsDelinker
91
Redirecting to [[m:User:CommonsDelinker]]
#redirect[[m:User:CommonsDelinker]]
Wikipedia:Administrators
2040
5452
2006-09-27T09:51:31Z
Mark Dingemanse
31
admins
'''Administrators''' can help you with administrative tasks such as deleting nonsense articles and blocking vandals from editing. If you were blocked and you want to contest this block, you can contact the blocking admin via the 'email this user' button to the left of his or her userpage.
List of administrators:
*[[User:Mark Dingemanse|Mark Dingemanse]] (since early 2006)
*[[User:Freddie Mercury|Freddie Mercury]] (since July 2006)
Wikipedia:Welcome
2041
5473
2006-10-17T15:21:21Z
82.206.239.9
Literature
2042
6473
2006-12-20T06:28:54Z
Loadewole
101
/* ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ */
[[Ajoriiwin]]
==ORÍKÌ AJOJRIIWIN==
Omo ibú owó,
Omo orilè bo yìgì
Omo aninure tó dára
Omo inú u re ò bòsumàrè
Omo Aláo téè dabù èrin
Wón á láró laáfúsá fé a re,
À tó bòkùn ye e.
Abisòkòtò bí ìgbókin mefà nilé Aláró,
Òpó ilé kìrì mole
Esin oba kó máa móko je
Eyin le fòfè móba loyòó
Lení kóba ó gbó kóya ó tó,
Ìlú ò jísé omo a jísé e re fóba.
Èyin le fòfè móba loyòó
Téni kóba ó gbó, kóya ó tó
O ò fóhùn ògìì.
Baba à mi, ó sì fin nu se o o
Àjàlá ògbó, baba à mi, ó sì fún mi se
Omo Arówá lá mole,
Baba a mi ó sì fún mi se
Omo Arówó òkè yá ìwòfà,
Omo òletù lagbàlá,
Abéyé e sisé oko, baba à mi, ó sì fún se
Omo íwù ló wù ìjòkùn,
Èyí té e dúdùú èlú
Omo Aláró lá a fun láso, ó sì jòkìn ye
Omo bàbá Epééle,
Baba à mi, ó sì fún mi se
Ìlu, ó sì dá a o ,
Ìlú s sì tòrò
Yóó tòrò títí bí omi a faro pon,
Baba à mi, ó sì fún mi se
Àjàlá òkò, Baba à mi, ó dúró léyìn mi
Omo Epééle, omo ìwù ló wù jòkùn tée dúdu èlú
Omo Aláró láa rún laso re, ó kù jòkùn re
Ò ò gbó bó ti n kì wón
O kìjàlá owó tán.
Àpóo lórigi, n lèrún pekun óná o,
Wón lé lááyinba ti I jásé omo
Boò pekun poyáaá
Olúuwa à mi moo pekún pa yinniyinni
À ó máa darijo pèlé ò rín.
Emi le ní kómo eranko ó mó ri mú je
Omo ò ji lóru tìnrin, tinrin rin
Oluùwa à mi, mo be ròrò loòkùn
Ma wulé, ó wùjòkùn-un
Báyìí kée dúdú èlú
Omo on a múlé tegbó
Oníkèé gbàmí baàsàlè
Omo on kan dúdú gbó jònù
À á se é bókan oya, kan ni, Àkanlú òkín
Omo Èjìgbà ìlèkè
Omo òkan ti i féé sowó aso funfun ní lala ní lala.
E è póluuwa mí oo,
Omo a bá à gbàjà,
Àpó o lóri igi èrin pèkún enu o o.
O ò gbó bó ti wi yìí o, Adénìólá
Ake o, èdú, Adé ni, Baba dada
Ojúolápe Ajojo, a boju were
Omo ò fi bere bóyin wi
Baba à mi lomo o fi béefe bóyin jà
Omo Baba ó jà, bábá á,
O nílùú kú tán, ó jalé tàjá book
Olúáyé, oya a kiri aye oba ó roku
Omo a ì bóba ja ni mèfe
Baba à mí, oya méta ìjà ò fi èn
Oníbùdó yeja,
O n yiki, bó ti jókòó è jéjé éjé
Omo amuni lóòle, ò mohun ti i se ni
O ò gbó bó ti n kì won
Omo a gún léyinjú ú
Máa double dú tewutewu
Èwù ògún lójú elégàn Baba òdétólá
Agogo ò, bi eni ti n tení se
O ò gbo bó ti n pàjàó ó o
Ajàó ògun omo òkún yéye
Àkànbí èdú, omo òjéléye
Pópóolá omo ara táako
Omo a yí gbìgbi yi gbigbí lóko
Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà
Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà
Omo apa èkúré e lé, won ò káwùsá
Pópóolá omo a yi gbigbi ló gbé won
Onílé oko, omo àrélu oba
Erúmosá, omo ateko tó ó mu bé wu lórí gbegbeegbe
Béè ló sí ti é gbèjè dànù lorà kan
Tétu taáyán tóde àyín
Erúmosá ta ni a wa, eniree ó mú pa
Eniire kò ó lóun ò ní jade,
Idà babà à mi kò lé won ò wàkò
E è bá mi sìpè fàdá kó wàkò
Eniire ni perí mórìn ìlú ò jísé.
Omo a jísé e re fóba .
Odérìnólá a,
Àkèó òdú, Adérin baba Dàda,
Ojúolápé Ajolóriwin
Olálomi, Agbéjà lójú olálomi
Omo a dugun nlá tó subu lawo
A-kí-ni, kò mòjàlà ìsègùn
Yèké ò ri yèké, yeke ni yeke
Yéké ò lépà ni pa oba
Òtòsì, nilé olúmòká nib o lùgìn è jéjé
Olálomí, olówó wa ni bo o le bi awo
Òòsà jé n tótá, n là lofà
Kí n fo ó luri awo yèrú ògbóbi
Nibi igi tó n sunyé kéte
A bi i lófá , ó kiri, ó bìkàlò
Ìjàlò wón fayé lò wón, oláálomí
A ki i fowó leni a bi loaf kó dìnde
Láomí, omo oyege olú se.
A ti pe tòní, aadéolá
Àmòri òpó, baba ni n o máa pè ó
Bó dòla ò o
Adéolá, omo epééle e,
Omo iwù ló wu u jòkin
À ni ké e dúdu èlú
Omo a yoró làbú táso rè ò jòkin re
Omo a rówó olá mole,
Baba à mi lomo a ráwó-fà-ya-wòfà
Omo on ò létù lagbàlá, omo abaye
Ní won on sisé oko
À tip è ní tòrú o
Àmòri-ilá, àwon baba a ni n o máa pè o, bó dòla
Baba re ti gbéràlé abate
O mí máa helá a wà lérí
Baba yísá, ó gbo te pénpé té e deri arè
Baba a mi, erú n gbe áwà
Aténi gbò ò ni gbà á
Ládiípò, omo ògèdè, won ò yàgèn
À tì pè ni tònìí lónìi í o
Wón mú e sin ta pòlé o o,
À tólé àpá, omo jékó
Wón ò ni ke kari iba ìsàlè
Onílé láyinba ti jájó omo
Omo o ‘tago o rugi tèrù èkò
Oko ò mi, o muji teko abare fagbe leyìn
Omo a sole digbo, omo a sògbé dìgboro o
Olùúwa a mi, o sì yá a sààtàn dojà
Yóó so kèèké fidàní dìgbéjó
Omo a múnlé kangbó,
E ò rolúuwa a mi o
Òtá á lé yóò gboyè lábé
Adéolá kó somo gbogbo níbaníba
A à sì pè ni tònì í o
Báyìí, baba ní o máa pè ó bó dòlá
Adéolá, iba Ajolórínwin
A sí pè ní tònì í
Baba ni n ó máa pè o bó dòla o
Adéolá ìbá, a-jo-lorí-iwu
Omo opó ó ó.
Ládéjobi
Àhéjajùkú, À sì pè ni tònìí, ládéjobí
Ahéjàjúkú, Baba ní n o máa pè ó bó dòla
Ládéjobí, omo olówó tí I ni bí ose
Baba à mi ò bè mi owó rúrú, òpòtò mose ìwè
Ahe ni ó to o rì yè egbèje
Béè ni òfà won ònjò
Àhéke, àhèkè nílé àmòri to jège rèké
Ládéjobí,. Opa ile, opa oko
Ni i pa je.
Opa má pami je hain o lu
Opa má pamí je hain de júkú
Ládéjobí omo olówó ti i ru bi ose
Baba à mi obe mi owo riru òpòtò mose ìwè
Ahe to bí nìkú ibi abéré
Wón n yájú, wón n pera won lókinni
Ilé e re o jegbàá gbèje lo,
Níbi a gbé bi o lómo
Ajíbóròjí, ó jegbàá gbèje lo
Ajíjolá, ó jegbàá gbèje lo
Omo ekée re tó méku fóba
Baba a mi, òpò ò sì yá a tà kà
Ìyàwàrà,
Oko i jà lojà, larogún digbe nlé
Orogún digbé nlé mòóòko
Orogún digbe nlé mò ó òkété
Ajíjólá, omo ojú tí o gbélé jegbe oko
Òjé n wónyò, omo abéré won lókó
Owú ni ó ti ò jé kó o lókò obìnrin láyibi
Èwà okò tí o je o bomo olórò méjì gbélé
Awon ni bó ò bomo olórò méjì gbélé
Ajíjolá bi eni fomo óba lojúpo ló jo
O mo fomo omo lójúpo mò ón òpo
Ajíjola oya, sola gberú, o sola gbesin
Béè ló wòòyàn tàfà, ó foya gba lo gà
Elénté ni ó, béè lo ò yoko
Baba à mi, o sì yènà
Kò rook, ò yènè
O mo n kun fúya je mi òko
O nihin ti fáya je mò ó òkété
Ajíjolá omo ojú to o le genge sóko
Oje yoo ó omo àbèrè òko.
[[Kiisi]]
==ORIKI OBA KÌÌSI==
Wón ni e jé á wolé è léyìn-ín wó ó,
Yóò jé a jówó lówó ikú a-jo-kòjo o
Yóò jé a kígbe kárá ìlú òun lólá yánkú,
Ode ti n sunkú eran.
Irúfe onigbìn, omo afebinuyanoè
Omo bónlé sìkinringìndín,
Bo gbó buburukú tìjága jigijìgí
Omo bónlé ò sìn, sìkinringìndin
Omo bejakùlé ò sùn
Omo pé lékùlé e titi
O pe titi, oorun a gbe bale ilé lo sùn
Tí pómo oba orúkú ní yìgì
O n nib a re pe ó ma sàsùn pewà
Òrò ìlú ti mo gbo rè é
Ti n o gbó bí wón ti n wi
Wón lékan, ònà kan
Kò je yáa máa bode síkeke ìlú
Báa búsin nú mò, oba afebinuyanpè
Omo òbà àlàrákú, wón lá won ò mekun sun
Oba Alàrúkú, wón lá won ò mààwè é gbà
kókóókó la fi dóya ní yìgì
Ni gbogbo wón bá n hu, bí aja jòngbeni
Won lánkú ode léti gbére
Ìlu tá a gbé sìn, omo afebinuyànpè
Omo oba ti o jóólú yero
Lólóko wón ti wi, ode dúdú lá a lé è lo.
Tòrò ìlú ti mo gbó rè é
Ti n ó gbó bi wón ti n wí
Wón lónkú, ode ti n máwobora ìlú
Taajísìn, omo afebinuyànpè
Bàbàrú, omo bónlé sìnkinrìngindín.
Tani ó bá lóbá méjì, tí o fáyé ó rójú
Omo ògúndijo?
Bó o lóba nijàwó, wón lóba méta
Omo òdò òrògún ò yèkan.
E wá, e jé mó sìpa
Omo à sìn kònà pagun láyà, baba àgbà
Ká tó rirú karanjágbín,
Ó digbó, omo lálónpe ìbà
Yé é re, béè ni a dèyìn wò
Omo a sèsó wolé e ìgbéjó
Eye bí òkin, dòhun,
Oko ayaba ti i polómose,
E wi e jé mó sìpà, obe ìtòló yìí o léè.
Omo ò gbó buburúkú, ìsàkàsiki
E ba mi pé lóóyè, omo sàbì
Giiwá oko ayaba, pmo oba ninú ìlú yanyan
Afinjú oba tí i korá òsìn lójú
Baba ládìgbòlù, òtòtò osìn
Omo òjòrògún ni I se báyìí, Baba ògúndíjo
[[Opadijo]]
==OLÚAYÉ ÒPÁDÌJO==
Baba ló gbe n lé èkìtì ògàn
Baba Akande soko lóru lákànjì
Olúnikàn sìbii
Baba látóójayé, ó gbé nle apá
Ó pelému tantan,
Elemi ò rótòòtò
Oro akàngbé, ò rirà òwón
Káwi karò, baba látóójayé,
Afinjá níkànyin.
Ìjà ò súnwon kan ò yé e wi,
Adáná lókàn, won ò gbódò pesin olúáyé je
Oko ayaba jàìnjàn ni baba ògà
E pè é tún , béè ni i jé
Omo a-ku-fáyaba, ki wón ó pàyá lóròòdo
Olúáyé!
Omo a nilu ìlú yanyan,
Kó mó sìpa, oko ayaba
Oba làákó ò dùn mí, òkè ibadàn
Omo n lé ka dún ni, é é kààwò
Òrò Àkàngbé so nip é ò tó gbó
A-bi-kaja, baba kátóójayé
A dana lókan, won ò gbógò pesin Gúáyé je
Olúáyé, iba a nihulu yanyan,
E è pe fún mi béè ni I jé,
Baba latóó jayé
[[Olodungbe]]
==ÀKÀNGBÉ OLÓDÙNGBÉ==
Oko ayaba, àìríbi sáàgbon
Àdìkalè ewà,
Oko ayaba tó o bá won nijà wààlà
Kó bá won níjà léèdi ilé é
Ti o ba ponílù, a pàrìnjó,
Ojú télékún, a peni ti n jó
A peni ti n dárin.
E é pè é fún mí, béè ni je e
Omo jagunjagun to mòdì o dànìrè
Omo Àkàngbé tó dológìnní ìgbé
Olú, baba ogbìn omo
Baba omo olúáyé ìbà
A mú yanyan
E è pomo, ò gbòre bubúrúkú jìjàba jigi
Jagunjagun, a ji pofò ìpè
Ká tó rírú karanjángbón
O digbó , omo lábósìnde.
Ìtèkùn bí erin, èyin a dàyìn wò
Omo ò gbó buburúkú, sìgà jà jígí
Erú òkin lòri,
Bá n bá rù tèdè,
Àkàngbé bá n bá rù tèsé
Baba olúáyé, iba
Omo olúáyé, omo a jí bokoni tosan tòru
Oko olú lo.
[[Lagboro]]
==LÁGBÒRO==
Ìgbà tí ó sì láyé o o.
Lákan-lákan n ni bí àgbá
Ó ku fómo eni gbòòkí aládogun
Tènì kara okùnrin
Ogun léè siwó
Baba mówáare
Pèlú òyó ní í jó, Baba ládìgbòlù
Sònàdìgbé, Aláso finni àárò ò jísé fún
baálè Apéjókè,
kànnàdìjó lu, Baba ògúndíjo
pókúterí gba aro gba nínú ìlú yanyan
Dúdú mòó dú baba ògúndíjo
Teyin baró, baba Adéwoyin
Dúdú mòó dú, iba aréèyìn kè
Oko ayaba dúdú tán, ó feyin sòòjé
Iba, la du-máa-dan, ogun akangbe ní kànyìn
Ìjà ò sunwòn, won o se é wí
Iba dúdú janjan, baba ògúndíjo
Oko ayaba dúdú mò ó-dú,
Tí ó sì táyé mó, baba ògúndijo
Ká sun lo sìn si légbèé
Ká kú lakandídí à n gbá
Alájogun, Tìmìkara, Akínwùmi
Ló pogun ilée sírá,
Baba mówaare
Tó kòsùpá ní í gbéjó, Baba ládìgbòlù
Òsùmàrè eegun òdé
Jàgùdà, sònà dìgbé,
Aláso fínní à n ro oósé fún,
Baálè a-pé-lówó ó, òsùpá nígbèjóó
Oko ayaba Tóòsábí o
Òòsà loko bàràwé,
Fíríjígógó, eléwele, Abakefiri kìkì ìde
Àbàkí mówu níyì, omo ìbàlà
Wón ní ó lé mo lójú àlá
Bóo rí loso gege
Atoó tí, baba mówáare.
Ìran ìjèsà, won a sì máa lóso òwú
Wón a ni bówó le rò apòmù
Sònà dìgbè, à ní kò sí
Ola-lo-n-seni jogo jègé
Lákandídí, àbá Alájogun
Oko ayaba, a fèyìn jarakùnrín
Ogun lé è sí o lagba
Ní wón fí í kó won lójú ogun, baba mówáare
A pò ma ma bá kun nápòmú tòsùmàrè Ifè
Jàgùdà, sònà dìgbé, bólúkínní-ìn sòtà
Baálè baba móriolá, omo akunrijìgbin porí ogun
Ò ró gbàngbàlà dàgbo omokùnrin nù
Omo dójú àlá, bale ibá omo sàbí
Wón ni aféfé tí n fé e fún won lókun
Tòkun ni i se
Gbogbo èfùfu lèlè, ti n jó lódò òsà
Tòsà ni è
Gbogbo musulumi tí n be lékù òsù,
Erú oba ni won n ja, Arójó gbòrò
Òjò leegun èèkí, ó ró
Iná burada, gbàdàmósí, omo arékèke-mó-se
Ò ró gbàngbàlà, dàgbo omo kùnrin nù
O rook ayaba ti fàìmo o jó
Òsùpá nígbèjóó, sàngó ojú àlá
Lálékè tó béso béwúù saájú sere
Baálè, iba omo sàbì
Ohun rigirigi, baba moríolá se è wá lágbe
Alájogun, òtàtà èèyàn ló fonílù òsùmàrè gbòngbò
Ènìyàn méjó ni sòònà dìgbé,
Bó wí bá a lá ò fé
Oko ayaba jùmòké, bá a lá ò fé
Baálè baba móríólá, Adégbàálésè
Òòsà loko bàràwé,
Firijégógó, eléwele
Àkààkí kìkì ide,
Àkàkí mógun níyì fomo gbà
Òsoògùn, soògùn,
Oko ayaba tó se fónlé ìgbá ló ó .
Òsùpá nígbèjóó, lákékè ti se hunhu re
Oorun lé e kìlá, baba mówáare
Ìgbà ti omo ilé e síra ò ò súmó o
Wón ni e so pé ta lo nírú oòni,
Isún wa ò parun,
Oko ayaba a wa be ò sì padá,
Òsùmàrè gàngàn, lókun lóngé nigbèé
Tètékú, omo Adépèlé
Igba omo da ò bí ó n múrá,
Lóngé nigbèé Adédòkun
Àjùwòn, iba omo Bòòdé
Alótu nlé, iba omo móríbi, kàngbò majè lawè
Jànkágún àgá dá mo ní, baba yéjídé
Kékéèkè lóko nígboro
Adéyemí, ó ló pùró puró, won a maa jora won
O ló kòrebete to bènté jo sòkòtò jèbètè
Baba ló-ngé
Wón léni tí hùwà à bà jé
Ló le méè iba
Oko sòro o,
Yètékú, omo adépèlé
Lógun mójà, ni baba ba sòro
Ikú to sebo ti mó n rójú
Lógun mójà, baba to de wá ki
Lóngé ni I je lógun mòjà
Ni baba to de, Gíiwá, Baba Yéj;idé
Erin kú ága kò yé baba yéjìdé
Erin kú ága wòyé,
Erin kú iba wò ná
Oko kú, omo lálékan, oko mórì-ni
Oko ayaba, ìwo lo ni gbogbo won
Aloti nlé, iba omo olú kú ewu
Kò níi to ó bo párá,
Ikú tí sebo, ti mo n rójú
Ki oko ayaba, mó-yo-nnkan
Tóóbalá, iba omo olú kú ewu bi ègbé eéré ka
Olódòdó, oko moyeni
Àjùwòn, iba omo Bòòdé
Ayóoyo, oko ayaba dale je n le òfe
Aládòkun, Aato òsùpá ní ba dóju kara
Oko omo.
[[Onisanbo]]
==ORÍKÌ ONÍSÀNBÒ ÒGBÒÒRÒ==
Nìgbínrín nilé onísànbò
Ará ègbinrín ni wá èé sòdodo
Mo rálá kí pakún ara wa òkùn se rògbòdò jalè
Kìkùnmì ló mú kowéèdá lóró
Won daro ‘gba, gbìngbìnrìn an ò gbódò rinso
Won a sì dá tìkòkò a ò gbód o debè
Ìdó a won dáró lè légbé
Àwá regbá àwá rèwo a sì rèkòkò baba ìsasùn
Omo dìdìbálè faso bò ó
Torí èmi mo bí o lómo
Béèni èyìn mi mo fi pon o dagba
Omo odò méta tí n be lálàde gbé
Mo yó késé mo bu yalúmo
Mo bòsùsì mo sì i sansè
Òkan yòóku ni n be láje òmó ni pópó owá
Èyí àwon àjòjì ò gbodò de bè
Òyájú àjòjì tó ti débè tó bù fójú
Títí ó délé ariwo ekún a so
Níbè ní n selé onísègùn
Ló deléèkínní wón ni wón n ponísogbò lóyó n lókó gbogbo wa
Ó deléèkejì èwèwè wón sì ní wón ponísanbò lóyó o lórúko gbogbo wa ò
Àlo onísanbò yoó ma gùn baka
Àbò onísanbò a sì ma gun òtòtò ènìyàn
Nítorí onísanbò lègbón, ori oba làbúrò won
Omo agúnpopo kó sórí omi
Omo aganjú oró ta òrò méjì sènbù sènbù
Àkókó wolá òbé dìé omo esin oba ò se gùn sè
Esè oba n jó ta méní tonífè ebù ni ò
Èsin tí ò dìjó ta mí n ò sì jónà doko
Lígbín n lé mi, omo póró pa
À á è n bínú n ó mo bè ó lóhùn ni
Wónyínólá omo asubú o tó joba
Àtóké àwon babà òdò sokùnrin làwò
Omo sèjìdé won á pà dábàké n pópó owá
Eè nlé dohun mi baba oyin
Omo ògùnpàtà bérìn lorò lé won só
Ilé ìjéwùmí omo ajolóríiwin
Níbè ní n selé àwon baba tèmi
O ò gbó bó ti n ponísànbo
O ò gbó bó ti n poko ìyá mi, omo owúré
Wón láwon mo onísànbo pè dandan
Wón ni kí owúré kó ponísànbo
Ó ní onísànbo ni
Wón ní àgùntàn bòlòjò tó sì lóhun
Moníganbo pè jojo
Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó
Ó lónísanbò men
Adìe òkòkò ó lóhun monísanbò pè jojo
Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó
O lonísanbò ke
Ológìnní wá só sí ólóhun monisanbò pè jojo o
Wón ni ó ponisanbò káwon ó gbó o
Omo agúnpopo, ológìnní ní
Onisanbò léwuwo ‘mo léwúuwo
Omo mejì sèpà tológìnní ló wá mo
Onísanbò pè jojo
Omo agúnpopo kó só róhun mo
O jé rèé wélòmìì ò do bàbà
Mojami esè wélòwò àgbà
Òòsà èjìdé omo apàjé pò mo ní pópó owá
Olóòfin oko ìgàn ni baba oyin
Òyò pàtà bó ti mule dekùn mojami esè ni ràwò àgbà
Níbè ní n selé oníbebò mo asúdede
Adéjoké mó dáké a ò mo ponísanbò sèbèsé omo ìyáyò
Ará ègbinrín nilé àwon baba tàwa.
Ará ègbínrín won è kúkú sòótó
Ará ègbínrín won èé sòdodo
Iró la fi n pa fúnra wa
Òkè a dìde rògbòdò jalè
Òkò won ò mòlú wón n porín ìdáró
Wón ró igbá àyé mi wón darò bó dòle
Wón sì da tìkòkò àwa ò gbodò debè
Ìyàwó tó ri àwa ni n lóni ó omo agúnpopo
Àwá sì á ràwo a sì re kòkò baba ìsasùn
Gbà ta ò róhun re mó ará egbínrín
La ràkísà oko omo agúnpopo
Won ò rí ewúré ná ni wón ni kí won ó pèrun; ó ní onókí
Meme mònìwò
Ò ni n ó ni ki ó pè eranko ma lo
Omo àgùntàn kan mìnnìjò
Olóhun ó ni kí won ó pèrun
O lóni kí han sè bo lápá bo ní kun wón ní won ò ní móní
Kì í sè yen ko mo lo.
Omo adìe òkòkò olóhun monísi pè omo ajolórí iwin
Ìn wón ni ponísin ká gbó
Olónisin bo lápá bo nítan
Won ni ò nì monisìn pè eye oko mo lo o
Ológìnní bo si òlóhun monisìn pè
Moléwú ogbo, wón ní ìn ponísìn ká gbó
O lónísìn sanbo sanbo àkóko lá o dó dìyé òhun lotórí won
Òun ló monìsìn pè omo agúnpopo
Kósó róhun mo mo dodo molò yokùn niràwò àgbà
Mòjò èjìdé mo é nì ó sì tún gbápa jó
Eè lese oko ìgàn ni baba oyin
Oò lóbìnrin ní bi domo ìyá àwa oba ò
Oò lóbìnrin gungunnu kì i pe moléwú bu ara egínrín nilé àwon babà mi
Babà re náà ó gbè ó Adé oké omo agúnpopo
Mòkèmòkè ní ko lóyè, omí gbóná won a ma pa
Bolójoi ejò kò kà ín-ín
Omí gbóná a sì ma polóju
E ò pé taló bí adédòkun Adisa
E ò pé taló bí farélá Adédòkun
Àdìsá Adédòkun Farélá omo Agúnpopo
Kósó róhun mo, ò jéèyàn clóòsà omo àgbà ràwò
Dòkun lomo kò si bi òlé bò
Gbogbo e ló le bi i táko
Àjìnàkú biná gbèdu gbèdu
Wón ni erín de, erin kó bùrubùru
Efòn náà dé wón n kó bùrubùru ò
Bùrubùru Àjànàkú bo te fòn mole
Babà mi lóhun tájánàkú gbójú sé
Ìyawó lé ògún ti fi n se ró gbèdugbèdu níwájú ode
Àbí àjànàkú ò sì mò mode loko ìyá òun
Omo ajánmólá, omo àpé olójò ofà
Jáamólá oba tí n délé tejiteji
Baba Dòkun ló léhin sálà mo ya gbà mi níre níkùn babà mi
O ní oba séríkí olóhun nìkan nib n gbani lówó ohun tó tóbi tó juni lo
Òsùnmòrè ni n gbéjó baba lárèhìn
Wón láwon ò mo ohun ti oba jáamólá tí baba mi jet ó i pón roro bí
igbá epo
Won ò mo ohun àfin ó je tá pón lese bí òsùmàrè
Òjó àwón n fopo nijàyè òjèpà
Nílé Alárá òje sèsè epo làwón dáse àtìó dójò ofà n ba ti délé tijiteji
Òun ló bí Adédòkun
Òòsà àwon baba ni o gbó gbè ò
Móyóólá omo ìyá ìlòrí
Oyìnyín omo Abíóyè oba ìjerin
Móyóólá omo ajolú o tó joba
Olówo lòyokùn ni ràwò àgbà
Babà mi Àkìnó òun ni ó mo gbóro gbè
Ìyá àtomo mójóólá omo agúnpopo ooo
Babà mi lo gba kékèke ìjàyè
Mèdùndún odérìndé ó bá kógun won dà á lé
Ní re níkùn babà mi baba Bángbádé
N reti kúnrunmí baba won tó kó won wagon
Ó lédè ò gbá baba won náà tó kó won wagon abèké tìnrìn tìnrin
Orínpolá oba bii tápoba bìdì òké tómo sòwò abokun sòkòtò sowa láyà pa
Baba Èkúnbùnmi Erinpolá oba bí i tápo
Awon náà ni ó se dé bi àríke lórùn re ò
Oba Ajánmólá omo ò jokan òjòkàn
Àdéolájibu táa ríjà ni mòdà
Nire níkùn babà mi eni o kuru
Wón tán puru kan, àgbà tó bùrú n bèrè
Àwon àgbàgbà àwón n wolé
Wón n wolé òòsà nlá baba Èkúnbùnmi
Erínpolá oba bí i tápo
Babà mi ò kuru béè ni ò wùnbè
Apé ò kò béè ni ò ríkú sá
Nire níkùn babà mi gbangba ló dúró níwájú jagunjagun
Àfinolájìbuoba ó láya lókùnrin ò
Erinpolá oba bii tápo
O ò pé ta ló bí Adédòkun Àdìsá agbo pé ta ló bí Adédòkun, tó bí
onísànbo tó bí Farélá Adédòkun okùnrin rògbòdò bíi ikó òwú, ìpé té pé yìi, ìpò te pò yi òòsà ó mó je raran Dòkun
E è bá mi se kábiyèsi f’Adédòkun ò
Àdìsá omo mórínólá
E tún bá mi se kábíyèsi f’Àdédòkun
Adédibú omo Adésiyan omo òjóló gbóò
Agídí omo, enimojò, mòjó
Èmi sì mòjó olúkùlóyè agídì omo’nú òjó ti bá biyamo ti ba téni alé
Èmi sì mòjó tí bábíyamo jà téè lasa
Èmi sì mòjó tí jókòó tolówùú má ran
Babà mi ó fèsòsò yóò mówó rebi ìdi rè
O ní n gbàti olódùú òjà, ó ní ti olówùú ò bínú Àmòdó baba lápàdé ni
Kó oko olówùú ó jà se
Baba náà ní ó omo gbóran gbù ò
Àmòdó baba lápàdé ni o selépè Àjíké lódò re móyóólá ye Adétóyin
Èmi náà mòjó, àjé torí ò gbodò pomolagun
Níwájú baba wa, àwon sèkà sèkà
Won ò leé somo sùgùdù loògùn
Babà mi ní sùgùdù t;I n se gbónnkú gbón nkù gbónnkú
Àmòdó baba lápàdé oba ni e fìdé è bomi
Ojúróngbé abaso gbé kóko bánu
Mòlú òtéété é gùnmólè oko ìlú
Arítókòsí pewure ìyá rè je ojúrongbé oko bákin.
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
(1) E ki onísànbò mó ìràwò -
omo osú kan náà ni
ìràò, ògbòòrò àti tedé.
(2) Kín ni ègbínrín -
Orílè onísànbò
(3) Kín ni Baba -
Kétékété
(4) Kín ní Agunjú -
Orílè wa ni
(5) Kí ló pa Onísànbò àti
Aláàfin pò -
ìyá kan náà ló
pa wón pò
==Baba yín ló dáko sínú igbó==
Ó wí éè jiyàn alákedun
Ó kò kò siyàárà éè jiyàn òjò
Baba àgbà ló dáko si gbèri àwéré
Gbágbède yò gbéwú solá
Ó wi bómi le kó ki máa kó mo
Àyé ò yéké, oyún éè y’olùnrin abo loyún ye
Àbòdémògún músé owó se oya
À ó tómiíyò omo s’alè rè
Sìmí kárelé tolóyan jì dó o
Omo Afoláyanká omo omiyéke abé ota
Àkòlórò loyàn omi méta òtòòtò
È yó n be lóyan gìdó
Ìkan á ké mérin lo òun kò dòkun nínú nílé yin
Òkán á ké mágbò mòmò kó kóhun dòsì
Òkán á ké mákùko òtàlà làngà wá
Kó n mú dagún lókò niyèrú
Ìyé mérin lá kò è le dòkun
Èyí a mágbò mòmò kò eè le dòsà
Èyí a mákùko òtàlàngà kò náà ló dágun lókò niyèrú o
Omo omi yéké abé ota àkò lórò loyàn
Ilé àyinlá tí mo mò ó pégégbèje
Àyìnlá bile ìyá dùn gbónkókó
Alébíosù abilé baba bí ení láyin
Èjèjì ló dùn adùnpò
A wa júwejuwe è lé ò mónúle e wa
Asàkàjúwe sàkàjúwe e lé ò mònà
Tani ò wá mòpópó Adégborò lójà oba?
Erí bá le bá mi sé
Ki n wá jolówò nínú ilé e wa
A fi séríkí je balógun
Oyíndàólá Àbíké yé lo je ‘yálóde
Àbíké èmú n ló je mùnísìpà nínú eléré
Ire lónìí o omo Ejídándólá erì mi afire
Enìní lààlá awúrò ni gbò
Obáyomi omo agúnbíagodi aworo
Ìwòbùbá a suwòn labìrì àpà
Àìtòwórìn ejò, nílé Adébínpé nílé Afoláyanká
Ní án sé paá lódodún
Bóká bá seé jú lódodún
Bólúmòmi bá wó ròrò ní tejò lehìn
Bába tani éduro nílé agbólúmolé
N é sàjé sòsò mo pani tán bé so ára
Mo mùjè ènìyàn, si ‘àn labìrì àpà
Wón pe sisí bilé ò
Nílé Agbólúmolé won pe olùbòsí bode
Wón gbé esi ni eé je àbénìyàn
È è ní jènìyàn àpà kí an má mú mi lósó
Adébínpé ebora inú lé e yin ní n jé
Sagúnmòmí, pákelúmoja, sèkùní báwon sorò lasèrì àpà
Iru lé nìí erì mi à fi re
Móje ò kó só mo wá kuwo bí ení ku réfe
Mo fi kònkòsò kuwò mi lùnùlùbù
Ògùnràn ‘lá ni án rán mi á wò
Won è rán jujó omo elòmiì lo
Àyìnlá òkín, irú re sòwón láyé
Omo foláyanká tó táyé ro bi agogo
Pupáyemi elérìnèye lénu
Abìrìn asà lehìn esè mejèèjì
O è rìnrìn àsà ki o dégbèésèré
Afoláyanká gbogbo e ló bá o láa jo
Òjé ni ó mo wójè é lè mi
Àrè àgbà èyí monà meji
Òjé òkó só mo kuwo bí ení ku réfe
Mo fi kònkòsò mo mú kuwo mi lùbùlùbù
Erí ahun è ni burú nínú agbá o
Àyìnlá eri re è ní ourú
Òràn yí pu ó láyò baba è ní jé kí pu ó lékún
Ò kàn ní móso tì láabò
Ò wá dowó òbosi omo Afoláyanká
Ò wá dowó ìkúnlè abiyamo
Gbèhìnsí ayère kò kúkú ni bu ó ní rú
O ò ní pòfo roof gégébí isé ago
O ò ní fèwòn lògbà kí o má denìrahù ayé ti o wá
Òràn yí pu ó láyò baba è ní jé kí pu ó lékún.
O ò kàn nimóse tì laàbò
Ire ló nìí erí mi afire ìrènímògún yará yoyo
Bi an bá wá bèèrè wi ta lo korin èyí sínú àwo
E wí emi àbíké oyíndà ògúnfúnké o
Omo Àrìndé omítóyìnbo omo Foláyanká
Baba wa ló yúnso mógùn jíga yará ìlágbède
Omo èlùbó èsí bàká jé
Ta pé yapebénu abèlùbó sírì àjà kale nirè
Ìlú Èdúmowó oun nìlú mí
Bí mo tí du lójú ni n e máa du lénu
N é sàgbòn ìsàlè yóò yáà nirèbè
Ire lo nìí eri mi à fire
Baba wa ló térí bo lé aró o
Baba wa náà ló tètè lówoo sílè koyìnbó ó tó ní
Ìse mo wí èè sé bìnrin nínú ilé wa
Ìyà náà è ní jooìnrin ònà ìrè
Gbìnrin ìrèmògún
Èyí ó bá ti wí ìyà n je’un
E wí kí máa lo sínú ilée baba re
Àyé lé n lé ti mú ya rè wá
Torì kéjégé n é ká yè mi
Gègègè mo káyà mì jìnà
Gégé-gègè-gègé mo káyà mi dòdún ojó
Ìsé mo wí è sébìnrin inú’lé wa sé
Igbá sékété n la mú won wó eyo
Mògún sèje mògún sèsán
Omo ota yi gbíriririri
Ò dajú omi Amònà òkàn nìnù
Kìkà kí n káìn mo rè síéjú
Aré wéjú ni é máa sú yará ìlágbède
Mo finá ni é máa sú yará ìlágbède
Omo òfówó iná kù terí bo’lé aró
Alébíosù omo foláyanká o
Ìwo lomo òfòwó ìná kù terí bolé aró
Baba yín ló tètè lówó sílé koyìnbó ó tó ní
Omo alóko nídìí ògun omo olábíwon nínú
Omo àkékèlé egun èrè won è gbodò sìjè
Ìrè è sìjè èé jé kí won mú ‘rè bògún lówá
Lurín níjó yará ìlágbède
Mo foná yayaya mórin
Ire ló nìí erí mi à fire
Mo tún á dé o bí mi tí dé o
Mo rìnrìn gbèrè lójú u búnibúni
Mo yo kóntá dugbe lójú u búnibúni
Nítorí pègàn pègàn won è lókàn awèrè
Aténilóde è lódó lówó
Binkín laso abúni n se
Ilé Ayìnlá tí mo mò ó p’égbèje
Àyìnlá lomo ò káso ‘lè kerù baláso
Omo yíkéti Alébíosù omo Foláyanká o
N lomo yíìkétì, omo fowórorí
Omo àwíná owó mo ní éè ti è yeni
Omo àgbàbò sòkòtò eè yomo ènìyàn
Bí è bá fún won lese a sò wón
N ení ní ní báni láá jo
Baba an oun ló ràpékù òdìdè èyó dábéré ko líìlí
Líìlí mo wi éè fi ti è ránso
Òdìdè è ní fi ti è tafà
Bí wón bá wá won níjà be è bá rí
Adé oba kée náa mú tagí nínú o o mo tírékété
Ònà è ti je níbè e nì mo o
O wa dile omo Adégúnlolá Olójèé òkósó
Mo kuwo bí ení ku réfe
Mo fi kònkòsò kuwo mi lùbùlùbù
Won èé rájekù erin nínú igbó o
Won èé ri tefòn lárìnjù
Kìkà ki e rájekù baba nínú igbó Adégúnlolá
Won é gbélè bíríkótó
Won á gbélé kan bìrìkòtò
Won é à dojú opón dèpèlè òti
Babá ni n kí e lòjé e lé
Babá wí n kí o òjé òde
Babá wí n kí o éè bá wà nínù lé
Omo eégun fi gbíngbin jéni
Sòrò lokùn han nígbàlè
E è á ní kìjàbé ké fonísàn le
Yèkan ara won ni án nse
O wádì lé olódìí sèkun
Ògàín sègun gòkè
O wá deléè kínní
Omo olódìí de ólóun é mà ti è mawo
Bó b á se wó é mawo
O o gúnyán erù méta
O o sùlèlè erù mejì
O o gbe sípàkèlè atókun
Níbi eégun tip o mariwo
Omo olódìí gúnyán erù méta
Ò sù lèlè erù mejì
Béè ni mo sì ti wìnnìkìnkìn
Mo re jekùn jalè, ìdí àmù jóóró o
Eléyà mí àjè n já ló pàtàri, nígbòho wá ò
Eè ní jé n mú towóolá o
Se room kékeré jòjòló
Náà ni n salé patá ní nìgbòho
Agbe ò ní siré kádìye ó gbàgbé òkun
Mòrìkò ò ní siré kó gbàgbé òsà
Òhun ni ò jé kilé ó gbàgbé ìyá láíláí
Olárànmi nìyí àgbà òje ni
Oyé ni wón olúbekun béèni ilèkùn tiwon ò gbodò kèyò
‘Mo àyònyò tán ekùn tí n gbórí opó bola ló nìí ni wón lo békùn ton
Won a kùn kan tiwón n fori jeran
O o sì jé lólá olórun omo omi ni tí bú kókó wúwo
Omo àyònyò tán ekùn, ti n gbó ri opón bola
Títí báyìí lè é Alépátà n gbòho
Wón lo békùn ton béè mo se wìnìkìnkìn
Mo i jelùn jalè,
Ilé yín ilé ìyá àgbá mi ni
Ta ló dùn bi ilé ìyá àgbà mi
Ìté orí ìté oba oko ìyá mi kèrèkún
Ìrù léhìn gbàgede
Àsèbáyìi ni gbàyí gbe bé òkùn o
Ìkún abiyamo ni ó ma mú sun
Àbíkún ilé abiya rèurùjè
Omo titun òun ni ó wole tòwá
A ò ré lòmíì sérí sí oba
Àpèwá déwù lonà òsì
Mobá à joji kí won lókan ò ni se é tó
Bo bá tó won kéré ide ní ró gbongan
Nílé wón á gbo gbùrin wòn re ké gbèji lé èkinni won lápinni ilé èkuni.
Ìyà ke kú yá jemo kálá abojú yebe
Ò sì se kái sálaì lè tuwo
O ò pale Alépátà o, kó pàlé Alépátá n ‘gbòho
Àwon elérí ode gègèlè òún ti lodò sàyà
Ìsànyà ò tómi lese lábò ti ponti
Tí n sé sí mi lénu
Bá won jábenugbo
Àjòjì ò gbodò gòkè, àjòjì tí è é
Geri òtin-ìn-ìn tán omo bíbí inú won
Òun ni bá won lo, nílé òhun nílé
Alépátà nígbòho ni
Alágbon nó omo lápotio bí ìrì aka
Ìrì àké tí mo kébàápon lénu odi
Béè mo tegbèfà mo fi rà sasùn
Wón bá bi mi wón lori kíni
Mo ní terí kéni ó leè joko lójú
Owó ló té orí lé pé aláwòn ni jo júmó
Ni baba n gbá mi nígi lénu
Ìgbà ké tí mo kégbà á kana
Mo sì kegbàfà mo fi rà sasùn
Ìgbà ké ti mo má móyè lábé
Nibo ni n kólá títí mo domo gbogbo níbaníba
Alágbon ni é ba bale ní gúngùn gbooro
Kò sì ní le ràrìn rá, séni ti ò ran
Kè é kú nílé onílé
Iko òníkéjò léhìn odigun kò ní gba létà ìbànújé
Ògùn ò ni kojú ìjànbá fún gbogbo wa ò ní ríjà omi
Tolètolè ò ní rí n kó tòdè gbogbo lo
Gbòrò wòn ti ni n de tutu
Kénu máa wá onígbòho
Kénu máa wá kénu máa rìn láàpin baba
Gbooro wón ti n te kuku
Agbé ó jé tiré kádìyè ó gbabú òkun
Gbalépátà bá n gbó tí baba bá sì n gbóhun mi
Kó sì máa sàmín àse.
N tí mo bá so ‘làwúrò yìí arò ó rò mo ni
Àfi tóbe ò bá besu, àfi bóbe ò bá
Gégi gbe, à fi book ò bá role
Tóò bá fèjè mó déhìn aso nímébora la
Mòpémòpé lobì n gbòwú
Ota báyìí orógbó won ò lójú aáwé
Òtá ò ní ráyè gbó tìe
Èlà ìlèkè ò lójú àtokùnbò
Òtá ò ní ráyè gbó tìe dandan
Gégé bí ení sáye lóyin pèlé Alépátà
Nigbòho omo olórí ode
Gègèlè lodò sànyà, ìsànyà ò tómi lábòlábò
Kini poki n sési ni lénu se, n sì n sé
Si mi lénu àlókè kan tí n bá won jé
Abenugbe won à té lé gbòodì
Won à lé bá òtá
Èése pé ìran tìe ní kúkú ye ò
Òta ò ní ráyè gbó tìe
N e ti tí o bí méjì nígbòho ni gbogbo won
O bá ti mú kan lòbokosi
Ò bá ti mú kan bò sànyà
Ò bá ti mú kan yòókù jerú wá
Nílé onígbòho more omo atapete inú omi
Ilé ìyá mi gègèlè òun sì lodò Sànyà
N e tí tí ó bí méjì mígbòho mo gbàgédé gbòwó san léè kó
Babá ní kí o beere, kó ma rá
Bere n sì n rá beere mà lókè kan
Ti n já won já benugan lojo oni ti baba ba tì n gbóhùn mi
Kó sì ma sàmín àse
Àfi tóbe ò bá besu
Ejó mí wá deléè-keta
Omo òjè kúyàwó e jé n wí bè léèkan kun
Bá se bóse ò bá o esu, à ti bádàá
Ò bá gégi gbe à fi oókó bá role
Tó ò bá fèje mádé laso n ní mébora la
Òta ò ni ráyè gbó tì e dandan
E è gbó Alépátà nígbòho baba e ma gbo
Ibi téè bá n gbádùn léèdè wa
E è ní té níse kí é sàmín è daadaa
Ògun ò ni kojú ìjà dà yín gbogbo omo wa e ò mi ríjà omi, òtá ò ní ráyè gbó tèyin, èé sì jáde ayò, èé sì seríire, se mò pé béèni età n gbódò je ni
È n ta lòwúrò yìi é je
Oba pátápátá ti n be nígbòho ni mo korin yìí fún o yóò sì ye yin
Àtèyi tó ti kú àtèyi ti n be lóyè yi
Kékeré ìjèsà ti n jólóye bò wá .
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
(1) Kíni igbá Rekété - igbá funfun àdému tí omo àgnà Ìjèsà yóò
gbérù máa jó nígbà òkú àgbàlagbà
(2) Nìlèbé ilé - Àlàjé àwon ìjèsà
(3) Jìmi Àgbé - Àwon olóòlà ní n jé béè
(4) Kannakánná - Àlàjé ni
(5) Òjèjé - Àwon olóòlà ní n jé béè
(6) Enini - Ìrì tó sè sórí ewéko
(7) Àrélù - Àwin ìlókó là n kì béè
(8) Tètú - Àwon ìlòkó ló n jé béè
(9) Ìsànyà - Odò ìgbòho ni
(10) Olóbòroyè lábé - Oba tó bá je mó Aláìfin
(11) Àgbónni - onílè
(12) Ségi sóòrùn - Àdúrà nip é, Olórun ò ní jé bánújé ó bá Oba
yìí bó bá tip é lóyè tó.
(13) Mò pèpé - Ìgbà àse lówó àwon eégún
(14) Made - Oun tí mo bá so kó se
(15) Atepété - Alaje Oríkì ùdílé Oba
(16) Awojínníjà - Àpónlé enílè ilé baba won
(17) Ràgùdù - Tí ó tóbi
(18) Bàyamù - Olóòlà tí ó tile Igbón wá.
(19) Eléyòmí - Gbogbo eni tó tile Olóyé wá.
(20) Jìnán-àn-bè - Ilé Olóòlà ni
(21) ká lo sálà ká lè tuwo - Oríkì alépátà
(22) Abenugbó - Òrìsà ìgbòho ni, àlejò kìí ri
(23) Bímonímowó - Ìjèsà là n pè bé è.
(24) konsi odò - Odò ni Nígbòho
==ORÌKÌ OBA ÒKÈ-IHÒ==
OBA OBÀTÚMÒ TORÍOLÁ ÈRÈOLÁ
LÁTI ENU ÌYÁÀFIN GRACE OMIGBÌRE ILÉ OBÀTÚMÒ, ÒKE-IHO
Ogunlabí oo
Baba mi ò ò
Ase-é-perí omo Okúlé
Lójù Abèro
Dálémofófí
Omo anáwó fáhun lo
Léèbó lóbìnrin
Tárúgbó se níyàwó
Lomo Adéniyì
Òkè baba Dèjì
Òkè baa
Baba Dèjì oko Abí o
Àse-é-perí ló ní n má a lo
Èrù ò ní bà mí o a
Adébáyòò
Elérímodé-gbèélé ò
Baba Rábí
Oròbádé Oba wa tí ò se é perí o
Iyálémòsó Baba Mopélólá
Obìnrin tì ò lóro o……….
Lórogun ò màrùn
Oko ayaba
Kò màrùn tí n sèun
Oko Mopélólá
Òkè baba Mókúnmi
Orogún ìyá kún lé
Kò sú wa ní táá pótó
Baba Dèjì Àkànbí
Loba kan
Òseléyá seégún
Baba Moyoyin
Ò seléyá dàpò mófá
Omo Adéníyì
Òkè omo È-è….
Òkè omo Èsùú
Ase-é-péri ló lo nílè yìí
Ò dé mó
Onjò
Oníbìíyá afigba kérú
Oróo jamo jamo omo pò
Opò ayaba nínú eégún oo
Sànpònná, Sàngó
Won pò lórìsà
Irú ajá baba,
Já bàbá
Baba tí í járúgbó
A tobi má ránró
Onbìíyá
Oko wa o pò lókùnrin
Giwá egbe tí n be n lé jorò bí omú oge
Mo ní tí ò bá sí
Omú omo ìmúnmúná
Tí n be láyà obìnrin
Bí ò sí èjìgbà ìlèkè
Tí n be nídìí ìyàwó
Baba Mopélólá
A-jáde-má-tán-n-lé
A-tóbi-má-ràn-án-ró
Onbìíya
Oko wa tó léwà jobìnrin lo.
Oko mi léni-sányán wù ó rè lorin
Ilorin nile aso
Baba Mojoyin
Eni àrán wù ó rèbàdàn
Àsàdú ògò
Eni àbàjà àrán wù ó lò
Kógbówé
A-jáde-má-tán-nílé
Tóbi-má-ràn-án-ro
Bi eyé méjì gbàga ni
Òkè baba Mókúnmi
Ogunlabi o o
Baba mi ò
A-tóbi-ma-ràn-án-ró
Baba Mopélólá
Ajáde-má-tán-nílé
Onbìíyá
N ó sì máa pe baba mi
Òyó ló ti gbóyè wá
Omo Abíólá
Onpèéde
Baba tó tbóyè sáàfin
Mo mòmò súrè mo délé
Obádìjí baba Mopé o o
A-tóbi-má-ràn-án-ró
Onbìíyá
Tí mo se bi n ó ri
N ò rí i
Mo mòmò sáré mo dé kòbì Àrèmú
Akande baba Mplé o o
A-tóbi-má-ràn-rò
Onbìíyà
Tí mo se bí n ó ri
N ò rí i
Mo relé obádìjí
Baba Mope o o
A-tóbí-má-ràn-án-ró
Onbìíyá
Tí mo se bi n ó rí ì
N ò rí i
N-wón-wé-róró
N- wón-wé-ròró
Omo Abíólá
Onpèédé
Wón fi kú omo Adéniyì sí bèru
Ìbèru ni kú oko kún’tómo
Baálé Fásèye
Ìbèru ni kú oko Aláyò
Èrè omo Àdùkéé
A-dùn-ún bá-jayé
Baba wa ròyó ò wálé mó ò a a
Adébáyòò
Èrín ní í rí í konijà lójù ò
Baba Mogbónjú
Ogunlabi o o
Baba mi ò ò
Èrèolá omo àrán-òrófó
Omo Eégún légi
Afínjú oba tí í bèèbó lówó
Baba Múlíká
A-jáde-má-tàn-án-nílé
Folánmí
N ó sì máa pe baba mi
Giwá egbé tí n gbe n lé
Joro bí omó oge
Kó ko ó mo se é lo
Okè má wòó
Kí n má wòó
Kí n má wòó
Òkè omo Dèjì
Òkè oo
Omo Dèjì Àlàmú o o
Ase-é-perí tó lo n lè yìí
Ó dé mó ò a a
Adébáyò
Pè-éni-béè-níí-jé ò
Baba Mopé é
N ó sì máa ròyìn àjò
Èrèolá o o
Baba mi ò ò
N ó má a ròyìn àjò,
Bó mo bá dé nú ilé
A-tóbì-má-ràn-án-ró onbìíyá
N ó máa rò léyìn odi
Giwa egbé
Igi lo ri bí owó eyo
Arí’an má sòjo
Oko wa lò rí powó ìlú dà
Òkè omo Dèjì
Òkè o o
Omo Dèjì Àlàmú o o
À se é perí ló ní n máa lo eru ò nib a mi o ba
Adébáyò o o
W’orú-ù-ké-koto
Baba Múlíká
Ogunlabí o o
È rèolá o
À ní bí ò bá si omu
Omo oto
Omo ìmúnmúná ló jù aro
Dálémofótí
Omo a ní ó báwon lo
Bí ò bá sí èjìgbà ìlèkè
Tí n be nídìí ìyàwó
Baba Mopélólá
A-jáde-má-tàn-án-nílé
Folárànmi oko wa tó léwà jobìnrin lo
Giwa egbé
Igi lorí bí owó eyo
A rì’an má sojo
Oko ayaba lò rí powó ìlù dà.
Òkè omo Dèjì
Òkè o o
Omo Dèjì Àlàmú o .
A-se-é-perí oba tó tèlí
Ò ní í jé ó tú o a Adébáyò ò
Pèé ni béè níí jé o
Baba Rábí.
Ìfòròwánilénuwò lóri àwon òrò tó ta kóko
Ìbéèrè: kin ni ìtumò olórímodélé ti e pè wón yìí
Ìdáhùn: ìtúmò rè ni pé òun (oba) ni olórí gbogbo ìlí.
Ìbéèrè: E pé wón ní ò seléyá pò mófá. Èèrè ìdí rè?
Ìdáhùn: ìdí ni pé gbogbo odún pátápátá ni oba máa n se.
Ibéèrè: A jáde má tàn-án nílé nkó?
Ìdáhùn: ìdí ni pè ó máa n dá àwon erú re àti ayaba si méjì tí ó bá n
lo sí òde. Àwon ìdajì á bà a lo. Ìdajì a sì wà nílé.
Ìbéèrè: Eése tí e fi kì wón pé òyó ló ti gbóyè wá sílé?
Ìdáhùn: Nígbà tí ó joyè, Aláàfin n rán ni pè é ní òyó, ó sì bó sí
àsìkò
eègún wà. O rán onìsé sí aláàfin sùgbón kò gbà, ó ní àfi
bi
òun gan-an bá wá. Nígbà tí ó sì lo òkú rè ni wón gbé
wale!
Òyó ni wón ti fi joyè, òyó náà ló kú sí.
Ìbéèrè: kin ni ìdí tí e fi pé iìbèru ni kú oko Aláyò?
Ìdáhun: ibéru ni ikú rè je nítorí àìsàn kò se é fi jáde nílé tí ó sì jé
pé
òkú rè ni wón obé bò
Ìbéèrè: A tóbi má ràn-án ro nkó?
Ìdáhùn: Bí ó se lólá tó nnì, kì í rán ró fún enikéni.
Ìbéèrè: E pè wón ní Dálémofótí. Kin ni ìdí rè?
Ìdáhùn: ó jé eni ti ó máa n foti se alejò dáadáa.
Nítorí ìdí èyí, odidi yàrá kan ni o fi máa n kó otí pamó
sì,
kò sèsè ní í lo ra otí bí aléjò bá dé.
[[Iseyin]]
==ORÌKÌ OBA ÌSÉYÌN==
OBA ADÉYERÍ LÁTI ENU (PA) ÁLÍMÌ AJÉYEMÍ ILÉ
ALUSÈKÈRÈ NÍ ÌLÚ ÒYÓ
Adéyení omo Alájogun
Adéyení omo wúràólá
Adéyení omo wúràólá
Ìyàndá a-báni-sòrò-má-tannìje
Adéyení omo Alájogun
À n bó’bo, òbó hun
Adéyení omo alájogun
Òbo kìkì are rè.
A à féná à ní ò jò
A féná tán
Oníkálukú n gbénu ú sá kiri
Àká baba ìrókò
Asawo lode ò febè paní
Adéyení omo Alájogun ònà ìbàdàn la ò gbodò rìn
O n káà koko
Adéyení omo Alájogun
Òjò pa kòkò rè gbìn-gbìn-gbìn
Òjò tí ì bá pa tápà
A dòtúbáté
Adéyení omo Alájogun
Elébùrú ìké
Omo Alájogun
Òbo kìkí are rè.
N ó k’aséyìn oba àrànse
Oyinbó omo Èjìdé àgbé
Gbógun léye
Àsoba jagun
Oyinlolá Oláwóore
Peranborí
Peran bofá
Oláwóore a bèyìn àrò gele-mò-gelé-mò.
Kò se é mú ròdá
Ò se é mú
Gbógunléye
Àsobajagun
Nlé Oláwóore
Baba enìkan ò gbin yánrin
Baba enìkan ò gbin gbòrò
Omo èjìdé Àgbé
Fúnra rè lóhù
Aséyìn Oba àrànse
Oyinlolá Oláwóore
A gbó onísé Oba má mà dúró
Omo èjìdé àgbé tí í gbónísé onjò
Tí í tún fìlà se ge-ge-ge
Oyinlolá
Oláwóore
Àsán-àn-jòmì-eye
Oláwóore
Ekùn-abi-làà-làà-ìjà-layà
Láwóore ekun-abi-làà-làà ìjà-layà
Agbógbe má gbóyàn
Oba Àyínde
Oyinlolá
Láwóore Àbe
Afàdàmò-ragun-jànyìn-jànyìn
Oyinlolá omo Èjìde Àgbé
Dákun má gbéná
Oba àrànse
ohinlolá
Láwóore
Nígbà tí ò sí mó
Aséyìn ò ti è parun
Oyinlolá
Oláwóore
O kan Adégbìté
Sùkú-séré Adégbìté
Omo alálè-òrun
A-jó-kí-de-ó-ró
Baba ori dagogo
Àrán kún lé
Baba odún sàrìnnàkò ààlà yìgì
Ààlà yìgì baba ò dé títí dodún
Omo afòkú sòwò
Àrèmú Arówólóyè
Àbíkú oníjànmón
Baba ládépé
N-n-gb ó gbinrin lówó òtún
Sùkú-mì-séré
Mo se bálágbède òrun ní n lurin
A-jó-kí-de-ó-ró
Baba orí dagogo, n-n-gbó gbinrin
Lówó òsì, Adégbìte
Mo se bálágbèdè-òrun ló n lurin.
A-jó-kíde-á-ró baba orí dagogo
Èmi-ò-tetè-mo-pówó-fá-gùn-má-ràjà-gún-gbe
Arówólóyè
Àbíkú oni jànmó
Baba ládépé
O dèèkínní onísé ìbàdàn dé wón lógun jà ni
Mókín ilé
Arówólóyè Oba èse
Wón ní mo kí séríkí
Mo kí Balógun
Mo kótùn-ún
Mo kósì
O dèèkejì èwèwè
Onísé ará ìbàdàn dé
Wón lógun jà ni mòkín ilé
Arówólóyè
Wón ní wón ó kí séríkí dáadáa
Wón ó kótùn-ún
Wón ó kósì ìbàdàn
O dèèketa èwèwè
Onísé ará ìbàdàn dé
Wón lógun jà ni Mòkín ilé
Arówólóyè
Oba èse
Wón lógun le fún séríkí
Ogún le fún Balógun
Ogun le fótun-ún
Ogun le fósì
Kóso kó kí e má le è kó won
A-jó-kí-dé-ó-ró
Baba orí dagogo
Sèkèrè kó ní e má le è sétè
Tètè kò pé e má le è kójèbú
Arówólóyè
Abíkú onijànmó
Baba ládépé
Járun-járun
Kó máa jáwon lo
Jósèèké jósèèké
Kó pé e má le è kójèbú
Arówólóyè
Abíkú oníjànmó
Baba ládépé
O kan Olúgbilé
Ìgbà tí ò sí mó
Aséyìn ò ti è parun
Olúgbilé
Eléwu oyè
Òmùdún kókò
Oba asàwòlòlò
Oní jànmó alátise
Olúgbilé
Aberan nílé bí ode aperin
Afàlùkò-jèjèè
Jejèé-nílé-oníjànmó
Jejèé-lóde
Olugbile tó tó baba
Láwóore re i se
Aborí esin báá-báá lónà komu
Abìrù esin tìkòtìkò
Lónà ababja
Sèrùbàwón baba Àjíà
Ológòdo ègi
Olúgbilé
Aberun nlé bí ode aperin
Rèwó-rèwó ní e má ti è rèwó mó
Ológòdo egi
Olúgbilé ni bá a bá lo
Emi ni í máa se ní wàye
Mo ní jà mo jùlo
N-n-jù-tòsun-lo
Òmùwè tí n wè lódò òsà
Kó múra kó lè wèé já
Iba mi olúgbilé aláwòye
Òmùdún kókò oba asàwòlòlò
Ìfòròwánilénwò lóri àwon òrò tó ta kókó
Ìbéère: kín ni ìtumò gbólóhùn yìí “A à féná, à ní kò jò?
Ìdáhùn: ìtumò rè ni pé nígbà ti ìnà kò ì jò ni à n dúró, tí iná bá ràn
tán ènìyàn ó ho.
Ìbéèrè: kinni ìtúmò omo Alájogun.
Ìdáhùn: omo jagun jagun
Ìbéèrè: kín ló fa ‘ona ìbàdàn la ò gbodò rìn?
Ìdáhùn: Nítorí pé ológun jo ni wón.
Ìbéèrè: Abèyìn àrò gelemò-gelemò nkó?
Ìdáhùn: ó jé eni tí í máa n ni eran nílé ní gbogbo ìgbà tí ó sì máa
n fi í se àlejò.
Ìbéèrè: kínni ìtumò Ekùn abi làà-làà ìjà layà?
Ìdáhùn: Jagun-jagun tí ó le ni à n pè béè.
Ìbéèrè: ìdí tí e fi n pè é ni Oba àrànse?
Ìdáhùn: Onírànlówó ènìyàn ni ó n jé béè. Ó n ran ènìyàn lówó.
Ìbéèrè: Omo aláte-òrun nkó?
Ìdáhùn: Eégún baba won ni aláte-òrun tí a fi n pè é béè.
Ìbéèrè: kin ni ìtumò àbíkú oni janmo?
Ìdáhùn: E ni tí n dákú.
Ìbéèrè: kín ni ìdí tí a fi so pé ó se ori esin báá-báá
Lónà kòmu?
Ìdáhùn: ìdí ni pé kòmu ni oko rè.
Ìbéèrè: òmùdún kókò a sàwòlòlò nkó?
Ìdáhùn: Oba tí ara tè ndán ni eléyìní.
[[Oyo]]
==ORÍKÌ ALAAFIN TI ÌLÚ ÒYÓ==
LAMIDI OLAIWOLA ATANDE ADEYEMI III
LÁTI OWÓ ÀLGÀÁJÌ SHÍTÙ ÀKÀNÓ ALUSÈKÈRe
Láíwolá omo Alésu lépò, àkóbi bódéjóko
Láíwolá ayé re ìdèra ni,
Ojó gbogbo bíi odún omo baba Móríye
Tótó ki n mómo ri òrò ò gbayaba
Ò gbà léyo bé è
Omo baba Àkèè, Láíwolá ta gbékèlé
Ò ni kú, sákì Oba lomo Adéyemí
Ewé gbígbe tíí fojú diná, omo ìyá
Àkèé, baba Babátúndé oko ìyá Núúrù
Àkóbí Bádéjókó, èkúté ò mòwòn are rè
N dájó súúná, óní kólógìnní ko
Kálo kó lo wòran, a mo wo
Àbò won, àbò won o sé se
Láíwolá, Akéréburú, omo láwoyin
Òkè gbogbo lo o f’ajélè é si
Baba Babátúndé, àkóbí Bádéjókò
Láíwolá Oba lomo lawoyin
Okú olúkókun, pòjù, oko ìyá Abioye
Ató báa ti n pé, oko Ràmótù
Ti n jélébóló, baba kábíèsí
Oko súúlá, láíwolá ayé re ìdèra,
Láíwolá omo olúkúewu, okú olúkókun
Òsónúlé o béjìré, babamótáyé
Àkóbí Bádéjókó, baba omo méjì láàfin
Láíwolá oba lomo láwoyin
Tótó ki n mó ri òrò ayaba ò
Gbà léyo bé è .
Àwon bàbà re àgbè n won, o
Fowó ti o kó o pé títí
Ónlé oró, omo ìyá òkè Àsàbí
Adé, Adéwínnbí, lájoólù
Látúnbòsún, omo ogbón le n
Nímò, eni ògbèrú alé mólo
Ikú pupa tééré oko sobadiwin
Sún on sóhùn oba gbogbo wa,
Nílè eèpò, òkiri ò fìjàlò
Eléwele èjìòbò ró etí àá wón
Yéri ogun ódì.
Látúnbòsún omo arólúa kúndùn
Níkàrè
Ìkàré omo egun oju
Òsí lèkùn o to joba
O fìdí oko rumo gègè
O yo s’ógun lórùn omo
Àwùsàn, àgbasà, bórí kan sun òn
A sì rangba orí, ori ògè Àkàndó
Ló sunòn ló ran òyó
Alé mólo, ófori rerú, o forí romo
Ayé èjìòbò ró laségìtà n là
Hán yérí ogun ódì
Latunbosun omo arólúa kúndùn
Níkàrè, o pàlú méje pò
Adéwínbí n bá gbogbo won jagun
Àgó agódóngbó won o gbodò
Rogun, òjòngbòdú ò gbodò rodò
Odòfin o mo ònà kò dúró
Delégàn ìlú, omo ajà léyìn
Sóóró gidi, Adéwínbi, olúkúewu
Kàngí bòòlì, Àtàgbániyògò
Ekùn gbálájá oko òwérùn
Apani mo mógun jo oko
Ìyá Nàso
Ikú pupa tééré oko sobadiwin
Sún on sóhùn Oba wa nílè eèpò
Nítiri méje làá polúkúewu
Kó tó jé ni,
Ilá tiiri ilá kó
Aláàfin ikàn tiiri, ikàn wèwù èjè
Ìkònkó só
Ìwò tiiri peja
Okà bàbà tiiri polóko
Oní bómo kékèké ilé, omo ìyá
Òkè Àsàbí, bí o bágbà jehun
Adéwínbí nítiirí ni tiirí
Òkèrè nítiirí mómò wó baba
Kúdééfù
Eléwele èjìòbòró etí à á won
Yérí ogun odi
Bí mo bá gbé lákàndó
Ògè Àkàndó omo ìyá òkè Àsàbí
Oba lélèlelè, ikú pupa tééré
Ma bóba ni lílelíle
Hàharan gbangbà, ègun, bàtàbútú
Ni líìlí pèyìndà, omo ìyá
Òkè Àsàbí
Igba ajá o le e mu
Adéwínbí ògùn o lo rí
Alé mólo, won bi ó won lómo
Tani í se be e, o léyin o
Moromo Àsàbí tó joba sílè eèpò
Èyí ti n dawo owó lùwón
Lájoólù, látúnbòsún omo arólù
Akúdùn níkàrè, ìkàrè omo ègún
Ojú, ìgbà ti o sí mó
Aláàfin o parun, ó tún bímo
Tó ju omo lo, ó bí Adékáfé
Omo sùnbò Àlàó, torì náà
Ajagun mógberin, ìdòòmì okùnrin
Bówó tíí pé lo o pè,
Oko ayaba, asokùnrin ní
Gbóngbódó omo aíkan ìyá
Ò sun gbèdè jí gbèdè Aláàfin
A námónáwó owó o tán
Adélù làlàlà olújìdé jàlàlá
Asáarí, ò gbélékalè o mo
Osìn, omo òra nísèkè
Okó etilé òhun ègbin
Adéyínká omo oromojogbo
Aláàfin àdàpò òwò òhun ìyà
Ònà gburugudu Adélù Àlàó
Látòbàárìn omo sàngó
Alaafin Olújídé omo Oromojogbo
Asokùnrin ní gbóngbódó
Omo aíkan ìyá, ònà gbugudu
Adétònà Àlàó, Látòlàárìn
Olúkúewu lo tun kú ola
Fi saya, omo ewé rare
Nísèkè tó bí kúola ìyá Àlàó
Nínú Adétònà làlàlà Olújídé
Omo òra nísèkè
Ìgbà to kú Aláàfin o parun
O bímo tó jomolo
Adéseéró, Asesese bi eléèmò
Adéyemi igi jégédé
Alówólódù, òpádíjo bàtà ba n
Súa, Ajígbonrí Àrán,
Abegun omú dáranjè
Bámúbámú, irúmì okùnrin
Okùnrin abegun apá lo bi kúsanrín
Òròkí, amólésè bíí òsùmòrè
Táyé se májáyé bó
Okan tó e kú alówó lódù
Baba òókán esin
Adéyemi ode ni baba láwoyin
Káà kan ìbon
Káà kan ètù
Káà kan àkádésí
Òpádíjo, Adéyemi abílé gbogbo
Ní jíje, ní mímu
Okú aláàfin omo
Moluru, agbàlú olú àjo
Bánánbanàn
Lójú òrun, boun boun
Omorí igbá fi túlásì jókò
Táyé se májáyé o bó
Òkan to e bado loju
Ìgbà ti o sí mó
Aláàfin o sí mó
Aláàfin o parun
Obímo tó tún jomo lo
Dúrósinmí, mósaléwá
Bangbádé omo Olúkúewu
Ìgín-rìn-tádé Adédèjì
Ládìgbòlù, Àjò Àkànní
Òkúmorà èyí ka mo pe
Láwánì
Aso oko òkúbánké ofiafia
Ní wóndo eléyín ni jogún
Èrín omo sèfíánátù
Omo Àrìbà, ìgbà to ní sèfi
Níyà tan, òtukóko améyò
Gún emi lo ni sèfí
Lobìnrin se, Dúrósinmín omo
Olúkúewu
Ajírérìn òkinkin, Dúrósinmí
Omo olúkúewu, Aláàfin Àtìbà
Siansian, o ri n tó s’àgbìbà
Òtukókò améyò gún to fi
Dékun èrin rin Adédèjì, Bángbádé
Omo olukúéwu, láfìàgi
Adùn Àkànní o omo ara iroko
Sùúrù baba ohun gbogbo
Sùúrù baba ìwà, àgbàlagbà
Tóní sùúrù lo n se bóhun
Gbogbo lóní, mósaléwá, omo
Olúkúewu ìgbà ti ò sì mó
Aláàfin o parun
Obimo tó tún jomo lo
Òkan kúnjó omo sulolá
Omo láaróyè omo èsù
Àkèsán
Soládèmí Aido la se toto
Fun, Adégbóyèga
Òdugbàngbà dura
Ikúòjó aráleé íléwomo
Adégbóyèaga àrólé láwánì
Àrèmo Àwèró òkúmorà
Omo Àjùòn Àkànní kú mo pe
A i johun mo e pe n mi
Oko ofun onílé nlá ojó
O tójó Aítúnjí, Mósaléwá
Gíwá o, jo gbajagbì
Sóládèmí
Lójó tomo onílé àrán o fogun
Tì omo wòwò lode
Sókè Agodi
Ikú o jó gbogbo omo ojo
Won sa kíjokíjo
Adégbóyèga omo òbùn tò ó
Sòkòtò dìgbòlù omo ògè
Òní mobèrè monàró omo
Onílé àrán oní ibi to ba wu
Ìbon nìbon tí í ba jagunjagun
Ikúyó ara ilé Bíléwomo
Adégbóyèga òràn dìgbòlù Àkànní
Tótótó fùn-ún èrè agogo
Ìgbà tí o sí mó Aláàfin o parun
O bímo to tún jomo lo
Èèbó Adé Agboolá, Bónlékojú
Oba aláyélúwà
Òré Adéòtí oko Moyíólá
Baba kábíyèsí aláàfin ìdèra
Ààrinolà, oba lomo olúkúewu
Tótó kin mo ri òrò ayaba
O gbà léyo be
Ijo lo jo de kàdúná
Omo Móyíólá, rárá lo sun wo
Jungbu sérìn ànfààní baba
Kábíyèsí ohun lo rin dójà eréko
Ààrinolá oba lomo Láwoyin
N nì hún tàlá oko ábí, n
Hùn níhùn tálá lónà òkè ògùn
Àlàbí oko Àdísátù
Àlàbí Agboolá baba káyíyèsí
Lo mú mi lo mògbòho, àwa
Aarinlolá lajo de kútúwenji
Àwa kábíyèsí la jo le dójà ìlorin
Aarinolá omo olúkúewu
Ìgbà ti o sí mo
Aláàfin o kúkú parun
Súàrá Adéyanjú olóde a ún
Dáró baba mojísólá, Bánjókò
Modékùnrin tòótó
Koko lológun rojú oko yoyin
Ládéjo wò mi lójú omo Ládìgbòlù
Àjékùnrin Abèèmò layà
Omo Tèllà, èèyàn tan konú
E, Àkèé ti o konú ara re
Gbénú-edé báláró jowú
Oko yoyin- Ládèjo ì ran Àgbon
Atiba, e dára tì
Ìgbà ti o sí mó aláàfin
O parun, o bímo o ju omo lo
Láíwolá, Akéréburú baba Àsìáwù
Àtàndá baba Babátúndé
Oko ìyá Núrù,
Ibi ònà to lo yán
Baba Babáúndé, baba kábíyèsí
Mó yà silé mi.
Láíwolá Oba lomo Láwoyin
Tótó ki n mo ri òrò
Ayaba o gbà léyo be .
(1) sákì - kábíyèsí
(2) Akéréburú ko ga o si lágbára
(3) ikú pupa tééré- oríkì Aláàfin Àtìbà
(4) Àharan gbàngbàn –Aliun-eranko kan
(5) Igi jégbédé – Eni ti o ga
(6) Ewé gbígbe ti fojú diná – o laya
==ORÌKÌ OBA ARÈSÀ-ADÚ==
LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKANLÈ
ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYANMU
1. Ìrìn mi gbèè, ó dilé wa lohunun ooo
Témi bá n lo sónà ibè mo monlé wa
Omo Arèsà tó lépo níkèté, omo serúbóba délé o …
Dèku ràpò òrí elégbàá Ìresà
Búra mójòrí omo Oba gbándú igi òpe
Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro
Ì na sòkòlònbó aa gbátà sebè.
Omo àkókó méta ètí òkun
Àrèrè kotì-kotì eye òsà
Òtàátàá leye Àágberí jé
Eléyun nì lomo Oba tó jesin-jesin té e gbéso sórí isin
Tóbo sí enu àwon àgbìgbò
Póbó tó lo ó bó ó denu àtíòro
Òkan lomo Oba tí í jepo
Òkan lomo Oba tí í joyin
Kò tètè wi fún mi pohun ó jòrí ikin ìna àbo omo dágun
Ìyèkan Oníyèkán
Ìyekan Oyínyèkán
Ìyekan tìgè tàdùbí Oníìkèyé
2 Àdùbí ONíkéyè anumo bí eye
Èyí tó jí ni kùtù kùtù, tó ti jí ní fèlí ìdájí
O wá ló perú re sagbàlá níjó ojó sí
Ún wá n pé erú mi àrùn wo leyin? Àrùn wo lèyi?
Erú ní àrùn kan, àrùn kàn tíí geo mo ni poríkí-poríkí owó
O sì tún berú rè léèrè wò
Ó ní erú mi àrùn lèyí ? Àrùn wo lèyí
Erú ní àrùn kan, àrùn kàn ti í gé omo ní porìkì esè dànù
Erú bínú wonú igbó , ó gbérin lójú pàá erin sáré ikú
Lo mòngodo-mòngodo
O fìbínú bo sí àwón esè òdàn
Òun náà bá tefòn láyà
Òun náà bá tefòn láyà
Efòn sáré ikú lo mòngàlà-mòngàlà
Ni won n péni tó bá bègè Àdùbí nísé ara rè ló bè
Kò ni pápaà jé,
Oníkèéyo gbengberí-olá, omo ajolú joba
Òun lògèdè àgbàgbà ti somo rè kó dèèrè
Onípònná omo ikú méta àfiri ogun
Àparò méta òyòòyò méta à loràn
Òkan ní n se e jé á ba, e jé ába
3 Òkan ní e jé pòkòkò ká re káè lafònjá, ìlafònjá ilé ò je pànbóló
Un la ba kolúrón adé, la bá roba jó geere
Ataresa ò bá won pé jì njòwòn àlò
Eléyun nì n lomo Oba túpe áà; omo Oba tùpe,
Omo Oba òmìnì to a gbó àasà
Omo Oba túàgbá
Omo Oba Ògún òroke
Èé tó fìbòòsí ta lo sáàfin Òyó lé njó ojósí
O ní ó síkin ládàálè táale mó o bo
Oba ni ó mó o lo sínú ilé
Ó ní bóbá dojó méje òní, Oba ní kó sérí kó wá
Kí ojó méje ó tó pé ò ò ò ò
Esin baba won, ó kú gbó olóòwá
Ó rànrú sílé Oba a loràn
4 Ó fagbedegbédé sílé Obàdíwò maa róhún nú lebo
Aráa gbó olówa dé won ò gbodò yagada kí won ó kunran esin
Eran esin kò sì gbodò rà á bè
Lóòtó ni béè ni òdodo
Wónranse lo o lé olúgbon, wón ní ó fún ni lobe àáfí kunran esin
O lóhun ò lobe ti han fí kunran esin
Lóòtó ni béè ni òdodo ni
Wón ránse lo sílé Olórà wón ni o fáwon lobe àáfi kunran esin
Ó lóhun ò lobe tó han fi kunran esin
Wón wa ránsé lo sílé èrìmòjé omo a fò lérìn
Elérìn ó wá fún won lobe merin àwon wá kunran esin
Gbà tí hán kunrab esin náà tán
Wón bá n gbé apá Olúmokò ló n gbé mèmèsì àyà
Ògáálá nìkan n ló jolori kórà kófà a gbórí esin
Omo Baríolá ni ò tètè dé ni wón bá e rò mónrù esin
5 Lóòtó ni béèni òdodo ni
N ní han fí sèrù esin làwon fì bo nlé ìresà
Bariolá omo Oba gbándú eti ekoro
Témi bá n lo sónà ibe mo monnú ilé won, ènì ò bùrà kò jòrí
aará
ìresà.
Búra mo jo`rí elégbàagi ope Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro
Ni ìgbà tó di ní sègbè ooo
Gbogbo egbé mi lo sí oko igi, èmi sì lo sì oko igi
Gbogbo egbé mi ségi wale
Mo se kèkéè wale
Mòmó rimi lókèèrè, mòmò fekún si èmi ferin si
Mo ni táa bá ségi wálé emi ni mó on se?
Mòmò lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke
Omo Oba kèké fújà lalò
Wón lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke,
Omo Oba kèke fújà merìndínlógún
6 Tí won n joba nínú ilé ìresà
Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro ìna sòkòlònbó máa gbátà
sebe
Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé waa
Arèsà dúdú lègbón pupa làbúrò
Inú ló konú ni won e fomo fúnra won
Lóòtó ni béèni òdodo ni
Ìran kánhìndé un ni joba Ìresà dúdú
Ìran Táyéwò un ní joba Ìresà pupa
Ìdòwú nìkàn, tí í somo ìkányìn won lénje-lénje ni n joba ìnísà
Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa, èdè bùrà ko jori aa rá
ìresà.
Búra mó jòri elégbàágí òpe
Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro
Ìna sòkòlònbó aa gbátà sebe.
Àlà e wà bí o , gbogbo ilé ti ri o o o ?
Inú ilé gbogbo kàà sí nkan ni ti wa
Omo Oba túpe, omo Oba tùpe, omo Oba òmìnìtúá igbó àasà
Omo Oba túàgbá, omo Oba Ògún ò rokin
7 Témi bá n lo sónà bè mo mo lé wa a
Àlà e wá bí o, gbogbo ilé ti rí ? Inú gbogbo kàà sí n kan ròdò-
rodo
pòòmú aara Ìresà
Arèsà dúdú lègbón pupa lààbúrò
Lóòtó ni béè ni òdodo ni inú ló konú ni wón e fomo fúnra won
Ìran kánhìndé a joba Ìresà dúdú
Ìran Táyéwo nìkàn ní joba ìresà pupa
Ìdòwú nìkàn tíí somo kányìn won lénje-lénje, ìdòwú nìkàn ni n
joba ìnisà
Témi bá n lo sónà bè mo mole wa
Bá n fènì si, èmi ò fènì si eléyunnì
N ní mo on bí ìresà nú
Bóólé kóo bupo ló yá mode lára
Témi bá n lo sónà bè mo mole pón ròdò-ròrò
Àlà e wà bí o, gbogbo ilé ti ri ooooooooo
Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni ti wa
Ròdò-rodo pòmú aa rá ìresà
Kálo o lé lónìí elégbàagi òpe
Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro
Ìná sùn kólónbó n la gbátàà sebè
Àlà e wa wà bí ? Inú ilé gbogbo kàà si nkan kan an ní ti wa
Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa
Àlà e wà bí ò ò mo a pón bépo ré ò ò ò ò
Ròdò-rodo pòòmú aará Ìresà
8 Búra pòó jòrí eelégbàagí òpe
Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé wa a
Àlàfà ke wa bi o ? ilé ti rì ò ò ò ò
Oyèdépò orí Olóyè sáájú ò ò ò ò, in won ó ràn o lówó won a so
tìkanyìn ní
Oyèdépò mó ón gbórò enu un mi
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé waaa
Omo Oba Túàgbá, bórí won ó ti mo on ran ló tó ò pin ni
Témi bá n ló sónà bè, mo mo on lée waa
‘Dépò orì gbogbo Oba tó je bí won ó ti- mó on ràn ó lówó tó ò
pin ni
Àlà e wà bí inú ilé gbogbo kaa si nkan ni ti wa, ròdò rodo
pòòmú aará Ìresà.
Orin: Edé odì ò níresà
Mi ò gbàgbé n ó pèyin ò níresà
Ègbè: Èdè odí o níresà
Mi ò gbàgbé n ó sìnyin ò níresà
Ègbè: Èdè odí o níresà
Mi ò gbàgbé n ó sinyin ò níresà
9 Ègbè: Èdè odí o níresà
Èmi kòkòyín n ó sinyín ò níresà
Ègbè: Èède odí o níresà a a a.
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKO NÍNÚ ORIKÌ OBÁ
ARÈ SÀ
1 Omo ìyá kan náà ni Oba Arèsà-Adú, Aresà-Apa. Apa.àti
Oba ìnìsà.
Arèsà-Adú ni kéhìndé
Arèsà-Apa ni Táíwò
Oba Ìnísà ni Ìdòwú
[[Ikoyi]]
==ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ==
LÁTI ENU ALÀGBÀ OYEKALE ALADE
OMO ISÉ FÓYÁNMU)
Ùn n lo ilé wa lóhun ò ò ò ò
Nílé ìkòyí omo erù ofà
Olóòótó omo gbáà, omo gbèdu
Yánbínlólú omo Arágáláká kee fikú pogun
1 Àrònì gbonra jìgì dagi erù oògùn nù
Omo gbélé
Omo gbégbèé
Omo gbé ijù, gbébi
Ò-gbódi-gbé-yàrá
O gbebadan ò kè pé, o gbákínmòórìn, o gbáawé
Ò-gbé-fìdítì-gbewàré
O gbákínelé, o gbéléefón run
O gbélé kúata, òtè ò tán e e bibì làá dé si
Kú fúnwon rérìn-ín Olóyè n ni baba mi
Ó níbi táa bá gbé, ibe nilé eni
Jagunjagun lèrò ìkòyí jé, omo oba a jò lápó wòròwòrò
Ogun ló bámi ni gbo
Mo dolú igbó
N lé mi lóhùnún ma dòsó esin
Bí bá n rogun
Èrò òdàn bamii lódan mo dèrò òdàn
Ogun ló bámi pàlàpálá mee dòpá à bon
Àsé Olú nìkòyi jé omo eèru Ofa
Témi bá n lo sónà ihè mo mo on lé wa
Olúkòyí àfeji, àfeji n lo bí onikoye àfòjò àfòjò
Olúkòyí àfòjò àfòjò, un lo wa bí Olúkòyí èèrùn gan gan gan
2 Olúkòyí èèrun gang an gan
N ló bí Olúkòyí ìrìwòwò
Olúkòyí ìrì wòwò, un ló bi Oníkòyí òdá gbágbá
Olúkòyí òdá gbá gba, un ló bi Oníkòyí ò koko
Un ba won tó pón kángun síkoto níjóhun
Témi bá n sónà bè mo monú ilé wa,
Eléyun nì taa lóbí, taa lóbí ?
Un ló bí òkéré lèrù gan gang an
Òkéré-lèrù gan gan gan gàgbon n baba won àgbà took tó kori
òde ìsálayé
N lé ìkòòòyí omo eerù ofà
Olóòtó omo gbáà omo gbèdu
Yánbíniólú omo arágálá efikú pogun
Témi bá n lo sónà be mo molé wa
Omo Oba ìjí peké-peké
N lé ìkòòyí omo erù ofà
Àwon ni, àwon lomo Oba ìjí pokùn-pokùn
Ìjí mó pokùn mó
Igi àtòrì ni ko yá mó on pa
Ìji mó pagi àtòrì mó
Igi àtòrì òun nigi àse
3 Igi àtòrì òun nigi òrìsà òwójì
Láwòójì n be nlé owínsí dara
Omírìn dara lóri ofa òòò
Ota rìn dara lóri omi ò ò ò
Làwa n pèkòyì omo eerú ofà
Olóòtó ègi yánbinlolu omo arágálá e fikú pogun.
Àrònì gbonra jìgì dagun erùù oògùn nù
N lé ìkòòyí omo eerù ofà
Àlà e wà bí, inú ilé gbogbo kààà sí nkan kan nítiwa
Omo sírò n togun
Omo gbàro n togun
Omo jìgan n tode
Omo jìgan-jìgan láà rùkú alaigbodoràn mote serù bòtè
Mo letí mo fi n gbóràn láyé òòò
Enikéni kó mó rúmí gbajú òde baba mi lo olórí ogun
Àwa lomo òsèsè ‘kòyí
Tí mo réèrín gán án ni kú
Tú kí n dérin, elégbà ni mo di pèle níjó tí mo fi lo gán án ni
ogun
ìlànlá omo èrù oofà
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Ìkòyí omo eerù ooofà
4 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu
Èyin obìnrin ìkòyí e mó pagbòn lágbòn mó
Gbogbo obìnrin ìkòyí tí bá n pagbòn lágbòn wón n rán oko won
léti ogun ni
Lóòtó ni béè ni òdòdò on yùn
Àkà kè wà bí, inú ilé gbogbo káà sí n kan ní tiwa ìlànlá omo
gbáà
erù ooofà
Olóòtó omo gbáà omo gbèdu yánbínlólú omo arágálá omo e fi
kú pogun
Orin: Eruwa nil é omo agbòn, ta n níkòyí ò nílé
Omo agbon ?
Ègbè: Eruwa ni lé omo a
Lílé: Ta n ni kòyí ò ni lé omo agbòn
Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn
Lílé: Ta n níkòyí ò nílé omo agbon?
Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn on on.
Ìrìn mi gbèrè ó dilé wa lóhùn ún òòò
Àdesítèé oníkòyí òòò
Ìkòyí omo eerù oofà
Adésítèé loba tí nbe lé kòyí omo agbàawà
5 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu, yánbímilólú omo arágálá e fikú
pogun,
Àrònì gbonra jìgì dabo erù oògùn nù
Okùnrin gbon gbon gbon bí ojó kanrí
Adésítèé,
Okùnrin gbòn gbòn gbòn bí eni fìbon tì
Ìsépo méjì omokùnrin
Adésítèé mo o bá tòde baba a re lo
Ìkòyí omo gbáà, omo gbedu yánínlólú omo arágálá e fi kú
pogun
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Orin: Tapó tapó ;à á bómo ogun
Tapó tapó là á bomo ogun
Ìgbà ìkòyì ò tó déedé
Ègbè: Tapó là á bómo ogun
Lílé: Èsò kòyí ò rìkú sá
Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun
Lílé: Àgbà à kòyì ò ríkú sá
Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun
Lílé: Àgbà kòyí ò ríkú sá
Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun
Lílé: Àgbàà kòyì ò ríkú sá
Ègbè: Taapó taapó làá bómo ogun un.
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ OBA ÌKÒYÍ
1 Olúkòyi je jagunngagun tí kì í gbélé kò se inú ìgbé.
Ìdì nìyi to wón fi máa n so pé èrùwà nilé omo agbòn.
==ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSÓ==
LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKALÈ ÀLÀDÉ
(Omo Isé Fóyámu)
Ògbómòsó òle ò gbé
Ògbómòsó òle ò gbé, eni ó bá lágbárá ni gbébe
1 Lóótó ni béèni Òdodo ni
Ògbómòsó ‘mo ajekà ká tó mùko yangan
Ògbómòsó ‘mo a jòrépo-tú-yì
Àlà e wà bí o ?
Inú ilé gbogbo kàà sì n kan an ní tíwa.
Ògúnlola lorúko sòún àkókó je
Soun kéìtán iwin lábérinjo
Àísá Òkin onígùru-gùrù kéta
Adàdá mówù moja àpà
Oba tóbá onígògòngò jagun àlùsì àpà
Eléyun ni ni oòòò
Òun loba tó kókó tèlú ògbómòsó òòòòòò
Un lókó tèlú Ògbómòsó dó
Lóòtó ni, béèni òdodo ni kì gbogbo Oba kí won ó tó mó on je
N gbà tí ò dè si eléyun nì mó o
Ògbómòsá òle ò gbé eni ó lágbára ní gbébe
Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilée wa
Èyi loríkì ti ògbómòsó ajílété
Béè náà ni Oba ajísegírí niilé wa
E dáké Ògbómòsó òle ò gbé
Eni ó lagbara ni gbebe.
Ògbómòsó, Ogbomojúgun
Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa
Báàbá bára wa tan, a fògbó kògbó nnú lé
Àlà e wà bí ò ò ò
2. Inú ilé gbogbo kàà sí n kan ní ti waaa
kótó wá kàjàyí-Olú-Ògídí oníkànga àjí pon
Aíléwólá agidingbi lójú Ogun
Àtilé atona ni baba mi Àrèmi fi sá nka ìjà á sí
Béènáàni Aíléwólá agidingbi lójú ogun
O lájá ti n be nínú ilé méì wulè gboni,
Ènìyàn Àjàyí té e rí ò gbodò ya só o mó lásán
Béè náà ni omo aráyé nì n kóba lóro
Ìgbà ti ò dè si eléyùn nì mó o
N ló wa kan Oba Ajagunbádé
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on mi ilé wa
Ìbísùnmí, Lákanngbò, oko aràgan
Ajagungbádé Onídugbe
Àráráriri, Gbángbóyè ìrèlè baba òkè
Kójú ó torì, kóràn ó dòrìsà
Òrìsà mo kaàbá
Bábà bá yè Ajagungbádé
Jánjanjan ní mo ón dunni
Ajírèrín Òkeke
Àdàgbàlagbà Sinyan àgbìgbò nìwòn
Ìbísùnmí ní n tósàgbònìwòn té e dékun èrín rín
Tobá segúnnugún a kowo móri eyin
Nnkan to sàjààsá té e délé ìbàdàn
Tóbá solówó erú ni, à bá ti rérú è mó pátápátá
3 Atìbàdàn wá joyè bí omo jógíoró
Okùnrin pon pon pon bí ìbon ògodo
Gbongbòn janran baba mi ìbisùnmí tó wúwo bí àte àdí
Aja-n-gba-da-gírì-jagi
Ò-jebòlò jegi ìdi rè
Sara-sara làá kina bolé
Òjò pàà pàà ti tújà
Abomo on mú sànpònná kàrà-kàrà nìgbà osàn
Ó yi éyìn osè, o pomo òsú lékún
O sìkà osumí ògódó ó kanga oní kanga
Báni bù ú wò omo òkèèbàdàn
Àlá ó ba bùú, ó ní iyán lémo
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa
Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mo òòòò
N ló wá kàlàbí Òyéwùmí
Oyèwùmí Ládiméjì, Ládèjo
Afolábí omo Tinúuwin
Ajíkobi Dèjì omo iwin ìgbàlè
Dèjì omo Àsààkún eni tó bá wolodumare ní dá lólá
Òkìkí ò posù, ariwo ò ní pojó
4 òkìkí ò nó somo onílè ni n kankan
Ojo ò tòòjó, ojó ò tojò
Ojó táwon kenimoni gbórí àbíkú kale lójàajagun
Eni tó kúrú n wón n tiro
Ènìyàn tó gùn n bèrè
Àlàbí ò gùn béè ni ò kúrú
Ó dúró gbangba, óbálábòsí wijo
Níwájú òyìnbó ajélèèèè o jàree abínú eni
Orí ewúré sunwòn itú ló bí
Tàgùtàn sin àn ó bí yàgbò
Ìpàdéolá abesin gbórùlé jìgbàró
Orí baba Láléye sin àn tó bárá Ìbàdàn tan
A rí bí won tí n sojú oko Olúgbódi
Àrán inú àpóti oko Efúntádé
Àrìnjó káàkótó oko ògboyà
Méèle nìkàn sùn, méèle nìkàn dájí
Nílé làlàbí òkín lóti málàké ròòde
Témi bá n ko sónà ‘bè mo monú ilé wa
Agbe tori omo rè dáró
Àlùpò dùdù tori omo rè kosùn
Lèkélèké gbàràndá ó torí omo rè déwù aso funfun
5 Torí Àbáké lo fi ránmo láyédé
Torí Àbáké lo fi lo o kóògùn aremo
Àsoba sàrìnjó tí n gbonílù tí fi gbèwù àrán
Oyèwùmí Àlàbí n ní gbomo Ológbàó tí fí wé gèlè genga
Eléyelé ìyàwó, oko jólásún
Ará ilé Àdùnní, OLókan aya bale ajísomo Dèjì
Àlàbí oko látúndùn
Oyèwùmí Àlàbí ló fi Ládùnní rópò ara rè tó dip ó térí gbaso
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa
Òun loládùnnúnní Àkànó Oba tí n be lógbomòsó òòòò
Oba ògbómòsó tí n be lórí oyè ní ìsinsin in
Témi bá n lo sónà ibè mo on lé wa
Ìbà baba mi Àkànó Oládùnúnní òòò
Oládùnúnní Oba tó rojó ilè tó jàreee
Bémi bá n lo sónà ibè mo monú ílé waaa
O jàre gbogbo àwon ìjòyè tí n be lórí ilè náà
Àlàa`fíà ke wà bí o
Témi bá n lo sónà bè mo molé wa
Eléyelé ìyàwó òko Lárónké òòò
Ará ilé Àbìó ò ò ò
Oyèwùmí Àlààbí
6 Oyèwùmí Àlàbí Oládùnní Ajagungbádé kan
Olá òkan ò jòkan aya
Bale ajísomo Dèjì Àlàbí Oko Túndùn
Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé won
*Àwon lomo Ìbàrùbá niwón elégùn esè
Ìbàrùbá niwon elégùn esè Olàyankú omo ode bárán eti oya
Omo Abérisé
Omo Agbònkájù
Omo Ajijoperin
Ìbàrùbá omo olójà n lìkì
Ìbàrùbá mojà lójà
Ilé yìí, ilé àwon baba mi
Mo bá e dó kááda oníkáadé
Oníkáda won ò sì ní gbèsab àwò ò ní tánmo lórùn n lìkì
Omo pákí nimi, mé je sìgo
Omo nàmù-námú, erú ò joòrì
Omo kékeré Ìbàrìbá téerì ò gbodo jáwé apá sié lánlán
Ìbàrùbá Olákòndórò, Oláyínnkú, omo ode bare eti oya
Omo abérinsé, omo agbònkájù, omo ajíjóperin
Looto ni béèni òdodo ni
Ìbàrùbá won èé sunlé àjà
Won a ní e bámi wéké yógùn nanana ki ni róhun kólé
7 Ìbàrùbá onílè lìkì
Ìbàrùbá won è é pèkùlù
Won a ní e kálo o lé lóhunún ká lo rèé kédò erin
Ìbàrùbá Olákòndórò Oláyankú
Omo amérin wá á mòlú, omo aréfòndiyàyà
Àrá abowó òjà lálálá
Baba mi ògìdán tí fowó ìjà ralè
Óní bí elérèé ò bá réni
Tí ìjèsà ò bá tajà láwìn
A kòí molésà lásán
Òyíìrí lápó
Oládòkun èjè ti ti ti lénu esin
Tayérunwón, Tègbésòrun
Agbesin lówó Olúpaje
Aare akòta sùsùsù ofà
Sòún abiléfà n wájú
Kéètán abilé ofà léyìn
Dáùsí abilé ofà láàrin
Baba wa ló soró kan bí agogo
A fìbènbé ooró kù bi òjò
Eléyun ni nú ò ò ò
Àwon Oba tó tògbómòsó o
Jógioró akandehunso, àpáti Olúmokò tí kogun lójú tòsán tòòru
8 léfá wolé, lóòsà wolè
kò jé ki elénpe bòdé mó
o gbesin lówó Olúgbaja, ààre a-ko-ta-sù sù ofà
témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa
Ìgbà ti ò dè sí eléyùn nì mó ò ò ò ti jógioró kú ò
Eranko orí ráre tii dún mònnàhun-mònnàhun
Témi bá n lo sónà bè mo mole wa
N ló wá kan Ik’’umóyèdé Àjàsá alátò oyè lábé
Oba lábé bánbóba bánbóba
Oba tóláya márùn-ún táwon márààrún ti an bímo oyè
Wórókòòkan Oba ni wón je
Témi bá n ló sónà ibè mo mo on nú ilé wa
Eléyun nì óòòò`
Taa lóbí, taa lóbí òòò?
Òun ni baba Àjàjí Olú ògidí òòò
Olúwùsì Àjàyí
Lóòtó ni béè ni òdodo ni
Olúwùsì Àjàyí
Onísòro sègì òpónrororo, baba mi akòtòpò iyùn
Òbá jègbè ìlèkè Àjàyí ebí láàrin lòbá mó on gbé
Ailéwólá o yanjú Olá gandangbon
Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó ò ò ò
Taa lóbí, ta a lóbí ò ò ò ?
N lókàndòwú bólántà a wùwón
9 ìdòwú Bólántà a wuwòn on bólá bá dojúdé a súwon súwon
Àkèyìn sí olá kì í rò
Ìdòwú Olóde Àgbánká
Fárónbi abesi kan kúro lójú ogun
Gúdúgúdú abojú légbèé
Àlùkojú órun àpinti
Adáso mó fágírí, oko ògúnyìnmí
Agbinni mó gbinsè, oko Ajíbólá
Ògòngò gongo nírìhànló Oko òjíbù ti jájolá
Ayìndòwú nibon kò kú, a tomo jógíoro lóra o mú gbogbo e je
Ògbó dì ofà tii semú wìlìkí
O ní kòsí oya òòòò
Ogun a kólé e rá òòò
Bí ò sí olùfòn ogun a jà lérìn
Tí ò bá síi lákidófà Ìdòwú Ogun ni jòsogbo
Ó gòkè òrá, o seré nà fún gàmbàrí
Ò se rebee níjó dósogbo
Ògbèkè n gbekè, rábesè gbékèlé
Ó fàtògòrò, ó súwon lóòrógàn títí
Ó gbójúlé lé jagun níjó ogun níjó ode
Èdù òkin ti fóhnn sà
Témi bá n lo sónà bè molé wa
Ìgbà tí ò dè si eléyun nì mó ò ò ò
10 lówá kan Akíntúndé òwè ìsòlá
Tí jówólè Oòni
Akíntúndé Apébu
Apéébu wóló, atìdí yògòlò
Amúlé gbolófófó
Àwa la múlé gbelé aseni
Ilé aseni won ò jìnnà ó jà
Àbá molé olórò ni, a ò sì molé aseni
Àbá mole aseni, òràn won a tètè tán
N lèmi pogunlabí
Òwè ò jejò kínní o feran ejò se lénu
Yàkàtà yakata kò jé a rí ìdí ìsápá
Ìbíkúnlé ìbàdàn, won ò je á sodún arò ní nkankan
Ìgbì tí n gbìkúnlé
A jade tòun tòbùrù gege bi elégbára ègbè léyìn gbogbo àgbà Bàdàn.
Òháhá ilé lógundégèlé ò eruku esin lofi légún Déyemo
Awon ará Òòyì, àwon n won ò gbón
Àwon n won ò mònràn
Won ò mò pérúukú lòwò o báwí
11 Ogunlabí kójúmó tó mo lo kó gbogbo won lóóde
Òlémo gbó Àsàmú baba Àb áàsì
Ìgbà ti ò dè sí eleyun nì ìn mó òòòò`
N mí Oba márun òòòò
Lóòtó ni béè ni òdodo ni in
Temi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Ó wa kàbàrí Olúòyó, ebìíyà
Àbàrí OlúÒyó, Oyèédòjun, Látiri abólugun-Oba
Oba táaké ké ti ò juke
Oba táa gègè tí ò jugè
Òrìsà tí ò jugè, ojú pópó ní gbé
Dúdú fílàní n lomo lákan lé fi modi
Pupa re ní sàatà, ìdùkúrùkú
Témi bá n lo sónà bè, mo monú ilé won
Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mó ò
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé e wa a
In ló wá kàlàó, Onísòrosègi
Àlàó témi bá n lo sona
Òun ni baba Àtàndá Ògúnwèndé òòò
Àlàó táa wí yìí, òun ni baba Àtàndá Ògúnwèmdé òòò
Òun ni baba Láoyè tíí jórumogegege
12 Apásánlá abaralómú, lómú omo kélébe
Ààre asòkò senbe àbàjà
Sòún dáìsí Oláoyè ni baba ònpetu
Bàbá lelébùrú àásáká
Oláoyè abìlé gbogbo lóógunlóógun
Odán nigi àwúre
Òpè nigi ìràdà
Àgbà ti n féni láfèé lólé
Iwo nlá ni fólúwa re je
Té lésin, bàà lésin
Òkètè n ketè, a mò ón gùn jomo àgbè
Àtùké bóun àsá baba lágbéndé pinpin pin lórí esin
Òpòló tóo yírò òo se é to
Oláoyè okólé baba re lóbá kan kórí
Alùfáà a pàkòi,
Oúnlé orí omo kélebe
Témi bá n lo sónà be momolée wa
Ìgbà ti ò dè si eléyun nì ìn mó o
N ló wá kàntá Olóndé omo Omídélé òòò
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Bá à kègbón taní kàbúrò
Mo kókó fe e lo sílé baba itabiyi
Témi bá kó n lo sónà bè mole wa
13 òjó aburúmoku ò ò ò ò
Témi ba n lo sónà bè mo monlé wa
Kékeré àsá omo ajùújù bala
Àgbàlagbà àsá omo ajùújù bala
Kékeré làdàbà subu táwon tí n je láàrin òtá
Olóumí kékée lo ti n soko won nílé
Kekere lo ti n soko won lóki
Kékeé lòjó ti n soko won lóna ijù
Oníyòówón, Inásírù, Ibasòrun Kínyodé
Iba tíí begun wolé e rémo lo
Iba tí n bá n bò, a kòdi órun
Òfesè mejeèjì gungi òbobò
Eléyun nì ní ò ò ò
Òun ni baba ìtá Olóndé omo Omídélé ò ò ò
Òré ò sí, Olórun Oba dada
Ináwolé baba kóta
Ó ní Ifá firipò nínú igbó
Òpèlè firipò laàtàn
Òrìsà ké kè firipò lágbède agodi
Ináwolé baba kóta
14 Témi bá n lo sónà bè nmo monlé wa
Tí ún bá n lo sónà tòkun, òkun lolórí omi
Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó ò ò ò ò
N lówá koláyodé ò ò ò
Adékúnkèé, Adégòkè oko pàte
Oláyodé omo egúngún oko
Àrà n baba mi Àatàndá
Adégòkè omo iwin ìgàlè
Lékèélékèé eléwù akese
Ahan ran mòjàngbòn, eléwù pànpànkusà
Ògbómòsó ní wón gbé, won ó mo lòó sàyonuso, sí
Láyodé omo egúngún oko
Ò-déyìn-ìlèkùn-di-baba-àgbàlagbà
Òmìmyín-mìnyín té e rí ò le è meyín erin
Èfúùfùlèlè n won ò leè mi òkun
Won ò sì leè mi òsà
Ìse tí èfúùfùlèlè táwon n se sókè lorùn
Àtàndá Òkín Olóun Oba nu ò joke ó wó
Àsá n ta, kò leè tagba raso
Àwòdì wón n rà, won ò le e rewin ìgbàlè
Títí tí àwòdì òkè tée gbélé ò ile mò pé ojú eye oko a mó on ri íri-íri
Ìse ègbón, n wón n pe àbúrò
Àbúrò ìba sègbónm ojú won n pón
15 Àbúrò ìba sègbón, ojú won a pón kankan bí oju alala, orùn won a wò pèrè-pèrè bí èwù àgbàlagbà
Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Ó wa kan Ajíbnólá, Adogun Eléèpo àrán
Ajíbólá Oba to kobi sóyi
Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa
Ajíbólá Oba tó kobi sóyi sógun
Àlà e wà bí, gbénkan dùgbè-dùgbè
Un ní pé Olóun Oba gbàmi
Oba séríkí, in ní gbani lóhun tótóbi ní nla tóbi
Sòkòtò èfà mi ò òn balè
Adìgún ni kásá paà lówó lówó
Táa bá ti lówó lówó gbogbo e níí tóní
Àlà e wà bí ò, inú ilé gbogbo kàà si nkan nítiwa.
Agbà ti ò dè sí eléyun nì mó o
Ó wa kòkò lánipèkun
16 Témi bá n lò sónà an bè, mo mo on nú ilé wa aa
Àlàáfìà ke wà bí o ?
Òkè Olánipèkun?
Òkè kéé kèè ké, mó on jólè rè sánpónná
Kóniyangí kó mó on jélégbáa
Òkè tó lo sóòwu òbò
Eléèé tó lo sóowu ò dé
Adéowó dáké mo joke kóòwu jojololá omo Bádéjéorúko
Òkè ni ò ri powó awon èlèdà
Àlà e wà bi, inú ilé gbogbo kàà si n kan nít iwa
Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó o
In ló wa kan Olátúnjí Eléèpo àrán
Olátúnji omo gbángbéfun
Àrágada sí bààmú lójú oko Oyèládùn
Kòlù-kòlù mó kolùmi Olátúnji ò ò ò
Eni Olátúnjí Àlàó Àlàó bá kolù yó febo jura
Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o
N ló wá kolágidé, Olágíde Àjàgbé òkin baba Lúfójè
Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé waaa
17 Òyìnbó funfun ò doable fóba láàfin sòún ri o
Níjó títáláyé ti dáyé ò ò ò
Béè náà ni, níwájú omo Odérónké ti n wó tuuru
Níjó tó fòyìnbó párì joyè
Àlà e wà bí inú gbogbo kàà si n kan ni tiwa a
Àjàgbé Òkin baba ìlúróyè
Tí ùn n bá tún lo sónà bè mo mo mole wa
Ìgbà tí ò dè si eléyin ni mó ò
Ó wá korímádégún àjààgbé Òkin,
Tí ùn bá n lo sónà an be mo nú ilé wa
Salami Àjàgbé, omo ìtá Olónjó, omo Omídélé
Òré Òsú, Olóun Oba dàda
Ináwole baba kóta
Gbogbo won pata-pátá táa wí yí òòò
Orílè ti wón ti wá
Gbogbo won lomo ìbààrú onílè lìkì
Oláyankú omo ode báré etí oya
Ìbàrùbá won è é sunlé àlà
Won a ni e bami wéké yógùn nanana kí n róhun kole adodo
18 ìbàrùbá oonílè lìkì
Ìbàrùbá niwon eledin ese, omo ode báré eti oya
Òun ni baba tó se gbogbo wón lè pátápátá pogodo
Nílé è bààrú onílèe lìkì.
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSO
1. Ìran ìbàrùbá ni sòún ògúnlolá, ode ni ó se dé ibi ti a mò só
Ògbómosò lónìí yìí. Sòún Ògúnlolá àwon kan pàdé nínú igbo,
gégé
bí ìtàn ti so, èéfìn iná ni wón fi mò pé àwon kan tún wà nínú
igbó nàá.
Lára àwon kan tún Ògúnlolá bá pàdé ni Aálè èyí tí ó jé bale
Òkèelérin, òbé ti ó jé bale Ìjérù, ìran Ègbá ni Òbé jé, nígbà tí
Aálè
jé ìran Tápà, gbogbo won jo n se ìpàdé ní òdò Sòún Ògúnlola,
wón sì fi se alága.
2 Ìtumò Ògbó mòsó: Ìyàwó Sòún Ògúnlólá jé eni tí n pon Otí tà,
orúkootí náà ni oti ewe. Ìyàwó Ògúnlolá je bábá ìjèsà kan ní
Owo,
nibi ti wón ti jo n sòrò lówó ni Sòún Ògúnlolá wolé, èdè àìyedè
dé
láàrin Ògúnlolá àti baba náà, Sòún si lu bàbá náà pa.
wón fún Sòún Ògúnlolá ni àrokò pé kí ó lo fun Aláàrin, bí ó ti
débè, ó so fún Oba pé òun yóò bá won ségun elémòsó ti n pa
ará
Òyó. Ògúnlolá bá elémòsó jà ó sì paá ni ó bá gé ori rè, o sì gbe
fún
Aláàfin. Ògbórí elémòsó ni o di gbomoso.
Akínkanjú ti Ògúnlolá jé yìí ni o jé kí ó jé Olórí fún àwon Oba
aládé tí ó wà ní agbègbè Ògbómòsó.
Lára àwon Oba aládé náà ni Oba Arèsà, Oba Ònpetu abbl.
3 Ìtumò Otí ewe: Otí erèé ni à n pè ní otí ewé .
==ORÌKÌ OBA ÒNPETU ÒJÉ== lati ENU LÀGBÀOYÈKALÈ
ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYÁNMU)
Ó dilé wa lóhùn-ún òòò
Témi bá n lo sónà token òkun lolórí omi, in
Mo fé lolé Oba bí adé ò mèedi òjé aa dígò sorò
1 Lótùú olójà lodòjé ilé
Omo afínjú eye tíí mumi lágbada tòdò tí mo n bà lonà èbì,
Òró gangan ni wón fomo odó fún odó òòò,
N lé ni lóhùn ú nose okúmorò lónpetu,
Lóòró gangan gan táwo todò lónpetu
Ìda kàlà n baba mi àgbà kan ó tó mùko àdò mònyàn
Ìyá ò dámi ní àgbalè rí, n dúró gangan le fi múmi ní omo
Obí n jesu kò wale írí,
Mo bá tòde baba mi lo,
Omo obí tàlùpò lówó won ò wasà,
Obí, obí te túkùú ò gba toríigi keke
Omo Oba gbélo, gbébò lebì.
Mo pàdé egún kan lókè lààká o
Ojó ò t òòjó, oojó ò tojò,
Tí mo pàdé egún kan lókè lààká o,
Mo rò pé were ò tètè dami mo pemi ni in,
Témi b á n lo sónà be mo monlé e wa,
Ó ní banyan ò gòkè, tó dòkè kó mo on rókè, kómó on bo á
sísàlè èè
2 Ó ni ò ní bóun dé pálò baba òun
Mo ní n bo ni in?
Olóun lomo èbì òjé a dígò soorò
Mo bèèrè, mo bèèrè lówóo láyèwú n jósí òòò
Ólólúefón leni tó kókó joba lójèé
O lólú eyìn ló tèle
Mo níró loo pa
Mo ní àwon lomo Oba mínrin,
Àwon lomo Oba mìnrin
Omo Oba òmìnrìn mínrín tolú òmínrín tó kókó tile-ifè wá
jònpetu,
Eléyun nì baba tó bi Obandí,
Obándé un ló bí ògánndolè
Ògándolè un lóbí Ona dede
Obadede un lóbí ifátólú
Ifátólú un baba Àsàmú Atóèbí eni tó kókó degbó òòjé tó ò
parun
Àsàmú òhún un ló sore onílè
À sore onílé
Un ló sore Olóólà
Un ló dìyekan won
3 Tí an bá pónko olóólà òhún tí jé
Olóólà ohun nííjé abú-bí ekùn-mo-pani-je
Aké kaaka kí olórò ó gbo baba òtún àgòrò
Òtún àgòrò, kó tó kolúdé, òkìkí amúlè bí ìbon
Òkè léyìn pòrò
Akìí kamo fónbí, un ó bi t`mi pòpò Oba mèdì òjé maa dígò sorò
Lókùú Olójà lodòjé ilé
Omo afínjú eye tí í mumi lágbada
Témi bá n lo sónà bè mo mo on lée waaa
Ojó ò tójó
Ojo òò tojò
Ìyàwó Olúòjé ó lo sí àwon ona èyìnkùlé
Ó lo rèé sègbònsè
O rógun lókèè odò loogun bá sú dededee
Un ló bá sáré wolé
Ó ni baálé wa, òlóòdè e wa
Ó ni wá wogun lókè odò, ogun sú dededee
N baálé re bá kápó, ó kórun
Olúòjé ó kófà
N ló bá sòló
Ó wàgbo sòló
N ló bá lógun lo
4 Ìgbà tó di ni sègbè eléèkejì yi èwèwè wè,
Ìyàwó lo sí ònà àwon èyìnkùlé n
N ló bá rógun lókè odò n logun bá su de de de,
Ó ní baálé wa, olóòdè wa
O ní wá wogun lókè odò ogun sú de dè dee,
N ní baálé re, n lo ba kápó,
N ló bá kórun
Olúòjé ba wàgbo sàlàà, n lo ba wàgbo sòló, n lóbá lógun lo
Lóòtó ní, béè ni, òdodo ni
Ìgbà tó di ní sègbè eléèketa yí èwè wèwè
Lóòtó ni béèni òdodo ni
Baálè, ìyàwó bá lo sónà oja
N ló bá rógun lókè odò,
N logun bá sú de de de
N ló bá sáré wolé wá
Ó ni baálé won, òlóòdè wa
O ní wáá wogun lékùlé re ogun dé dan dan dan an
5 N ló bá w’`agbo sàlà, o wàgbo sòló
N ló bá kápó
N ló bá kórun
N ni ún bá n lógun ún lo
Ó lógun ti ti ti
Owó re ò bógun
O lógun tí tí tí, lówó re ò bógun
Ìgbà tó lógun tí tí tí ogun jìnnà
N logun bá polúòjé ò ò ò
Ó polúòjé so sáàrin ììgbé òo
Won retí Olúòjé tí tí tí, won ò ri
Ìgbà tó dojó èkejì
Ni wón bá fín wá Obi á kiri
Igbà ti an waja Obi ti an fi woba kiri títí
Wón bá koba láàrin ìgbé òo
Níbi tógún paá si ò ò ò ò,
In wón bá kàn-án níhòhò
Kò sáso kankan lára re
Wón léèse,
Èétirí enìkan kìíri, enìkan kìí rùkú oolójà nihòhò,
N wón bá mája Oba
6 N wón bá pa á
Ni wón bá bó awo re
Ni wón bá fi bo Oba
Ni wón bá n pé àbáà dáso epínrín lé epínrín,
Kòtíì táso òjé mu ròrun aso aláso ni,
Èbáà dáso kókò lagbàlá alé
Kòtíì táso táwon òjé mú ròrun aso alaso ni,
Kée dáso kókò láàrán
Kèè táso tólúòjé múròrun aso aláso ni
Awo ajá pélénjá pèlènjà pélénjá
N laso òjé é mú pèkun
Moparun yékété etí I yemetu
Ìrà mokò un o sòkùn fún won lónà tèbì
Omo gbálújobi,
7 Mo sùsú lódò kan oso ti í je weru
Sùsú lelénmò bínú, eléruku jámò
Akìí bèèrè àgbà nílé Olúòjé mo olórí adé ò ò ò
N jé nú lé lóhùn-ún san àbi ò san
Bí ò bá san mó, baba anìnùn ló dà hun un
Témi bá n lo sónà an bè è, mo mo on le e wa aa
Àlàfià ke wàà bí o ?
Àjàmú ní n be lólúòjé níhà hin ò,
Àjàmú ní n be lólúòjé mó on gbórò enu mi
Tí ùn n bá n lo sónà be mo monlée wa
Bóri gbeni gbeni bá gbeni,
Àtàrí gbènyàn gbènyàn tí an ba n gbàwon ènìyàn
Oò póríi taa ní ó mo gbè è o o o ?
Lóòtó ni béè ni òdodo ni,
Òri sàlàkó, oníìlí ò fé ó tú
Agbara-bi-awú abáni gbélé ní se bée
Òjúòjú elérù gbérù
Ó tì lójú elégàn mo rèé tamó baárú
Sàlàkó, ni kúrú níhìn-ín, lóhùn-ún
8 Lèkùn òjòwú, wón tìgbásè gbó tútú
Aso pami un kú in ní lu kára bí ajere
O láì wíni loran kó sìì di teni
Oníkálùkù kó yáa senu ti è láàbò
Bóri gbeni gbeni báa’gbeni,
Atari gbènyàn, bí won bá gbawon ènìyàn,
Oò póríi taa ni ó mo on gbèè ó o ?
Àjàmú mó on gbórò enu mi
Abídoyè Àjàmú tí n be lólúòjé lòò ni o,
Òò pórí taa ní ó mo gbèè o o ?
Lóòtó ni, béè ni òdodo ni,
Oríi Bóládé, bí ó ti mo on gbè ó tòó pin ni
Àwon omo Atóbatélè kó tó wáá joba
Bémi bá n lo sónà bè mo molé wa aa
Àjàa`mú àró afúgò sorò
Àjàmú àró okúmorò lónpetu mo aparun jékété etíi yemetu ìlá
mokò
un ò sokùn tún won lónà an tèbì
Témi bá n lo sónà be, mo monú ilé waa
9 Oò pori ta ní ó mo gbe ó ò ò ò ò ?
Orí Adéolé bí ó ti mó on gbèè ó ótóópin in in
Ò póri ta ni ó mo gbèè ó o ?
Orí òsékùnmólá, bí ó ti mó on gbè e o tóò pin ni,
Ò pórí ta ni ó mo gbèè ó o ?
Orí Atóyèbí bí ó ti mó on gbè è o tóò pin ni in
Ó póri ta ni ó mo gbèè ó o ?
Orí Atóyèbí atówúrà sabàjà
Atóyèbí Alárìnje è baaka, abi kété kété babaáje ní tako tabo
Ìbaaka bàbà sojú òtún ní kànnà kànna kànna
O ní, kì í se pésin baba enìkan màrà
Kìí jé pésin baba enìkan mo òn jó
Sùgbón esin Atóyèbí
N lo mò ón jó ju taráyòókù lo
Abi kété kété baba á jó wariwo ojú ogun
Àbénté ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo
Àbèntè ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo
káloolé lónìí mo jákàn mo on jììgan bìbaaka bàbá soojú òtún
kànnà
O pori ta ní ó mo gbè ó ò ò ò ò ?
10 Orí Àmódù, bí ó ti mo on gbè ó tó ò pin ni,
Eja ló nibú, bí ó ti mó on gbè ó tó ò pin ni
O pórí ta ní ó mo gbè o ?
Adédoyin, Àgbàkiri Òsùn sí,
N wón n yoko Efúndélé lénu
O fárí kondoro o fiyawo kan, babaa lúfóyè
Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóòpin ni in
Témi bá n lo sónà bè mo mo on le e waa
Ò póríi ta ni ó mo gbèè ó o
Témi gbogbo Oba sónà bè mo mo on le wa
Bórí gbogbo Oba wònwònyi dááko bórí won ó ti mó on gbèè o
tóò pin ni
Témi bá n lo sónà bè mo mo on le wa aa
Àlà e wà bi ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ní tiwaaa?
11 Tí ùn n bá n lo sónà tòòkun, nkun lolórí omi
Ojàre òsà làbábi níyìn yò
Àjeku, a jèkàà làbá lókèrè
Èmi náà làbá bi lókì orin mi
Orin láwèéréke, orin àwérèke
Orin asínsínndada, asìnsínndada
Bàtá ògèdè
Saworo Òkótó
Atiro ò yàrìnjó
Àrìnjó ò yeni ti n tiro
E kilo fún mo lárìnjó
Ki molárìnjó mó on mésè rè le le le
Témi bá n lo sónà be mo mo on lé e e wa a a
Omo Oba n mínni
Omo Oba minni
Omo Oba òmìnnì mínní tolú òmínní to kókó tile-Ifè wa
jònpetuu
Témi bá n lo sónà an bè mo mo on lé e wa aa
Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóò pin ni in
Tí un bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa aa
12 Àlà e wà bí òòò?
Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni tiwaa,
Èbì òjèé a bidò sorò
Lótùnún Olójà lodoje ilé,
Omo afinjú eye tíí muni inú agbada
Orin: Àlùfáà ni ò ya ní wá
Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo
Lílé: Àlùfáà ni ò yà ní wa
Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo
Lílé: Àlùfáà ni ò yà níí wa
Ègbè: Bódún dé áá fòkó sebo
Lilé: Àlùùfáà ni ò yà nííu wa
Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo o o o .
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KOKO NÍUN ORÍKÌ OBA ÒNPETU
1 Omo Odùduwà ni ònpetu kí ó tó wá je Oba ni Òjé Ilé.
2 Oríkì Òrànányàn Òrànmíyàn Akòtún
Akin nílé
Akin lógun
Òràn ni mo yàn, un ò yankú
Òràn mo yan, un ò yàrùn
Baba ni á yènà àyèbá
Ó ní a yenú òwú, a rook abé re.
==OLUKOYI OBA BAMITALE OTUNLA==
Ó dáa béè ó dùn mo mi
Móo gbó bi mo se n wí omo Arógundádé
Olánínlólú Àjàdi móo gbálàyémi
Yísá Bámitálé, Olúkòyí mó o gbó omo sànsí òtunla
Rógundádé omo olórí ogun jèníàgbè omo akúdá gbèdu àkàlà
Ogún ká n mógbó mo darágbó
Olúkòyí ogún ká n módàn mo dèrò òdàn
Ogún ká n mo Mòkitì mogiroro
Igioro ní hulé esun, èsó ò délé pé
Lábíntán omo gbéjù gbeègi
Gbebàdàn gbétakínnòórìn gbóko gbááwé
Òtòtóbìkan àágbé sóngbé ilé ibi à n gbé ní selé eni
Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè
Omo òbe yína, omo òbe yìna
Omo òbe lààlàgbàjá, baba mi á pa sísè á pàisè
Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èkannabuse
Omo kólúèdé omo abólórun sèléri ikú
Yánbínlólú lomo akúróun dogun
Elégbà omo a sùn roundogun. Èsó nù láàlà
Yánbínlólú lebá puró tan gúnnugún je
Igún lóun ó balè lóun ó jojú o
Àkàlà ní tóun bá balè lóun ó jèdò
Àwon tetèré ori àgbon yèwú n kó ?
Tí on ba balè won a jèdò akoni ti n solírí ogun
Ìkòyí ogún dùn won a pèje, ìkòyí ogún dun won apèfà
Ogún dùn ogun ò dùn èsó pa méìndínlógún
Omo a bà wón je n lé olúgbón,
Ajagunjagun wón gbé n lápata orun lo
Ajágun ò gbéran mi, èrogun èrolè
Èsà tí n bówólé omo a sale mó sàfóórá
Yánbínlólú ìkóyí móogbálàyé mi
Bíolú mo tantantan ti mo bómi tan
Ìlú mi mò jáa’gún, omo labalábá eti wéruweru
Ogún ká n mógbó mo darágbó o
Ogún sì ká n módàn mo dèrò òdàn
Ogún ká n mó mòkítì mogiroro
Igiroro ní n hulé sun
Èsó ò délé pé, la fi n jé omo gbégbó
Gbéjù gbéègi, gbébàdàn gbéta
Gbákínmòórìn gbóko à á gbé,
Sóngbé ilé a bá n gbé ní selé eni
Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí
Jálànígbó omo a kú dágbèdu àkàlà
Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí
Omo àá kú fepo télè kòtò
Rógundádé móo gbórò enu mi
N jé ní mo bóbà mí n lé Olúgbón
Òòjó mo bóbà mí n lé olúgbón ajagunjagun
Wón gbé n lápata orún lo
Ajagun ò gbérànmi, èròogun èròolè
Omo asolè mó sàfóórá
Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí
Ó dijó kìn-ín-ní yánbínlólú
Baba wa o dagboòfálè níkòyí ilé yánbínlólú
Apònfunyòyò dagboòfálè, eèni dagboòfálè mó
Omo arógun bérí, mi mó lónpetu le è mo dagboòfálè mo
Òsààsàrà kéni mí mó sìse ò sóró
Eyín kan n ne lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo
Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé a mònà òtè
Yánbínlólú móo gbóhùn enu mi
Ijó tí Olúkòyí, tó dógun lè níkòyí ilé
Ògbó lolúkòyí fà lówó, aso lósán
Apata ní fi n jagun,
Jálànígbón ní n jalè lèyìn won
Jálànígbón omo akúdágbèdu àkàlà
Yánbíngbón móo gbóhùn enu mi
Jènígbè omo olè lósì
Omo arógunmósàá omo arógun dádé
Móo gb óhùn enu mí
Omo jagunjagun lógbénu lápata orún lo
Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè
Fàsánsì omo asolè mó sàfórá
Abímo níkòyí ilé, omó n sunkún
Omo ò dábò ekún sun,
Omo n sunkún òun ò bógun, òun ò bógun
Bóò bá bógun edùn ni binlólú
Emilóba bógun èmí lo yánbínlólú ìkòyí o
Olódùmarè kappa ayé le lówó
Ogun ò ríbí iyán o, Olúkòyí ogun ò ríbi èko
Bíolúìkòyí omo akúdágbèdu àkàlà
Yánbínlólú móo gbálàyé è mi
Ìkòyí omo o bà bà won jé nílé olúgbón
Òòjó mopó báà bàmí n lé olúgbón
Jagunjagun wón gbé n lápata orún ùn lo
Jèníàgbé móo olè níkàbì
Rógundádé móo gbó bí mo se n wí
Omo apóyapo omo ofàyofà
Omo orúnyórun, omo èlírígbàjò tó dógun lé níkòyi ilé
Bíolú ìkòyí omo olè ní kàbà òkè
Yánbínlólú ìkòyí baba móo gbóhùn enu mi
Jálànígbón omo a kú bá won dágbèdu àkàlà
Ijóti Olúkòyí, yánbínlólú
Tí n finú gbofà níkòyí ilé yánbínlólú
E pórin kínní yánbínlólú ko lójú ogun?
Tí n se kínríndin-kínrìndin o
Bó mobáyótán a fikùn han baba
Lólúkòyí bá finú gbofà níkòyí ilé
Ijó tí Olúkòyí tí n fèyìn gbofà níkòyí ilé
Yánbínlólú, ó ni èyìn èyìn lèsó fi n rìn
Èyìn èyìn, lolúkòyí bá fèyìn gbofà nikòyí ilé
Rógundádé ìkòyí lolódùmarè kápá aye lé lówó
Níjó ti Olúkòyí, ti n fèyìn gbofà níkòyí ilé
Yánbínlólú ni n pójú ògbó laj, èyìn ògbó lajà
Ojú ògbó yèréyèré, èyin ògbó yèréyèré
Lolúkòyí bá omo Oba, Jèníàgbé omo dè níkàbà òkè
Yánbínlólú lomo ojú oró o
E è jé sèye kótóbi lómi, òsíbàtà ò jómi Obà ó tòrò
Bí ò si kònkò, bí ò sí ànkèré
Emi lèbá ró n múbò, bá á tó òsun
A tó bajagun tééré atí opa
Á tóbòsà kan òsà kan, tí n be nípèkun sèkere
Won ì í jíyán, won ì í jèko
Tí ojúmó bátimó, ogun baba wa á tolóoba
Obá kò won ò sígun, òtòsì won ò sesèdà
Obá ní a fodún ni kàgbo ofe, èmi soògùn ìlàyà
Tóbádòní, odún méta òni n ko
Ogún n be n le, ogún n be lóoba
Béèni òbebe, bí ení ti n busú je
Jálànígbón omo akú dágbèdu àkàlà
Rógundádé, Rógunmótìdí omo olófà asòlèlè
Yánbínlólú móo gbálàyé mi
Ìkòyí omo bà óbàwón jé nílé Olúgbón
Òòjó mogbó mobà ó bà mi n lé olúgbón
Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo
Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè
Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Yánbínlólú móo gbóhún enu mí, òdanle yánbínlólú
E mó sèdí n dan móo bógun lo
Àpèrè mí, e sèdi pìrùn kale lojà
Làpálàpá ìkòyí ló fara kégùn-ún èsó ìlú n lá
E é pàá, e é mu té è bá rogun
Èyin le mò béè le è pá , èyin le mò béè le è mu
Èyin ò rù nnkan dùgbèdùgbè mó o já mò olòtè
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhun enú mi
Omo arápata tikú n kóògùn si, wón peléwà ni
Yení Olúsádé omo àgbàrá bojú ònà jé
Yánbínlólú o yá a wá, e wá à tónà baba yín se
Omo a lérikan fota Oba, òrugùdùgbè tomi bò lósì
Òsàsàrà kéni mí mó ì se òsósóró mó
Eyín kan n be lénú ejò, tógbédè jeyín eku lo
Mògbótikán gbólógun lójú ara ò jé à mònà òtè
Bíolú moó bàwón jé n lé olúgbón
E gbóhùn enu mí
Bámitálé omo sànsí Òòtunla
E mó o gbó babá je kódàólú omo è sì joba
Yánbínlólú omo Olúkòyí
Omo o bà ó bà wón jé nílé Olúgbón
Òòjó mo bá bábá mí n lé Olúgbón
Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo
Jèní n gbó mògbó omo olójà oko ò kùtà
Bínlólú móo gbó bi mo se n wi
Omo a kú rónudoogun, eléwà asùnroundoogun
Èsó nù láàlà yánbínlólú
Le bá puró tan gúngbún-ùn je
Igúnnugún ní tóun bá balè, oún ó joyú
Àkàlàmàgbò ní tóun bá balè, a sì mó jèdò
Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó?
Ti òn bá balè, won á pakoni ti n solórí ogun
Ìkòyí ogún dùn won a pèje
Baàmi ìkòyí o, ogún dùn won a pèfà
Ogún dùn ogun ò dùn, èsó pa méìndínlógún
Omo o bà ó bà wón jé n lé Olúgbón
Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo
Yèni à gbé omo olè ni kàbà òkè
Yánbínlólú, yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé
Níjó on bá pagbòn nìkòyí ilé
Ojú ogun ni baba wa móo n rè
Yèníàgbé omo akú dágbèdu àkàlà
Rógundádé e móo gbo
Olúkòyí òsun lolúrí Olúkòyí, òsun odún lóhùn-ún
Òsun odún dágbèdu omo àkàlà
Òsun ni odún baba, baba tó bí a lóòòmó
Olúkòyí omo Obà ón bà ón jé nílé Olúgbón
Yánbínlólú je, ìkòyí móo enu tèèemi
Mójànkoko bí lànkáti o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Bínlólú móo gbó bi mo se n wí
Yánbínlólú ìkòyì móo gbógùn enu mi
Èmi ò mò pólè n jolè n lé yánbínlólú
Olúkòyí ròde rè kólé, kótódé lolè lé kó lé è lo
Pèkínrèkí, wón pàdé Olúkòyí lónà
Olè bé Olùkòyí lórí, omo òkégé
Orí wón yí lo bí lénílé, orí yánbínlólá
Gbà tó dijó kokàndinlógún, orí yánbínlólá
Wón bóri Olúkòyí, móo bi mo ti n wí
Wón bé Olúkòyí lóri, omo òkàkà
Ori n yí lo bíbàdàn, bí Ògbómòsó bí áwé
Yánbínlólú gbà tó dijó kokàndínlógún
Ori baba wá yídé kórì Olúkòyí ó tó dé
Esin n gbamú Olúkòyí kóólé
Ó n gbàpàkó Olúkòyí góòde, ó ní sànpònná
Sàngó, Oya náà ní ò pàde
Tóbéri n lo àròní omo arógunbérí
Rógunmótìdí akúdágbèdu àkàlà
Rógundádé móo gbó, bínlólú koyí móo gbóhùn enu mi
Aràpàtà rikú kógùn sí ní n peléwà ni
Jèní-Olúsádé, bínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi
Jèníàgbé omo akú bólóun sèlérí ikú
Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí ìkòti o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Yánbínlólú mo kí baà mi ìkòtí o
Olódùmo-morè kápá ayé lé lówò
Rógundádé, ò bá móo gbóhùn enu tèmi
Jèníàgbé omo akú bá n dágbèdu àkàlà
Móo gbó bí mo se n wí, ò bá móo gbó i
Omo èlérí ìgbàjò, n náà ló dógun-ún lè rí kòyí lé
Yánbínlólú
Ká tó gba bàbà wa ní owó eranko weere
Kólúèdé omo o bà bá wòn jé n lé Olúgbón
Rógundádé, Rógunbérí
Jèníàgbé omo a kú bólórun sèlerí ikú
Yánbíàgbé móo gbóhùn enu tèmi ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Omo akúróhun doogun, omo eléwà a sùn roundoogun
Yánbínlólú omo a béebógun lo
Òsà ti n bówó jé omo asolè mó sàfoórá
Yánbínlólú omo rúebó bógun lo
Jèní n gbónmòkú omo olójà oko ò kùtà
Bínlólú móo gbó
Ìkòyí dorí àwon baba wa ni
Yánbínlólú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Èmi ò mò pé ìran kòyí o won ì í jókété
Yánbínlólú lóròde rè é kólé
Yánbínlólú omo yánbínlólú ìkòyí
Omo akúbóndá gbèdu àkàlà
Omo labalábá eti weruweru
Ogún ká n mógbó mo darágbó
Ogún ká n módàn mo dèrò òdàn
Ogún ká n mó mìkítì mogiroro
Igiroro níhulé esun, èsó ò délé pé
La fi n jómo gbégbó gbééjù gbeègi
Gbebàdàn gbéta, gbákínmòórìn gbóko gbáawé
Òtòòtánbìkan à á gbé, sóngbé ilé ibi a bá n gbé
Ní selé eni, mògbórì kán gbólógun lójù
Ara ò ké á mònà òtè
Ilé Olúkòyí tómi pè níjó méèje, yánbínlólú ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Òòrè ni ò réni fìpééta ní fi n pé n ba tagi oko
Òòrè ni ò réni fìpée’ta ní fi n pé n bá tagi okó kiri
Omo kólúèdé, omo akú modágbèdu àkàlà
Rógundádé, Rógunbérí moo gbóhùn enu tèmi
Yánbínlólú omo asápópó bónú apata
Òpòlopò fà balè sogun làìlàì
Bí ò sí kònkò, bí ò sí àkèré
Emi lè bá róhun múbò? Bá tó bòsun
Atóbajagun tééré, etíopa
Àtobòòsàkan òòsà kan, tí n be nípèkun sèkere
Won ì í jiyán, won ì í jeko
Tí ojúmó bá ti mo, ogun n baba wa
N bá tolóun oba, obá rò mo
Won ò sígun, Ìkòyí ogún dùn ogun a pèfà
Ogún dùn ogun ò dùn, baàmi Ìkòyí
Yóó pa méìdínlógún, omo bà wón jé nílé Olúgbón
Òòjó ti mo bà bàmí nílé Olúgbón
Ajagunjagun, wón gbé n lápata orún lo
Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè ká kápá ayé lé lówó
Rógundádé, Rógunbérí ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Rógunbérí móo gbálà là yé è è è mi
Olúkòyi omo a kú wáà gbà wà
Yánbínlólú omo tantan ti mo bómi tan
Ìlú mi mòjáágún, omo labalaba eti weruweru
Jènìágbé omo olè losì, e móo gbó Rógundádé
Ìkòyí tó mi pè níjó méta, jálàní gbó omo olè losì
Omo akúróhundoogun, móo gb óhùn enù mí Àdìsá o
Bí mo se n so lé è e e enu mí Àdìsá o
Olójè oko Mùíná ní n wí
Kóni bí a ti n náwó baba Sínmíá
Dìsá mo ri nnkan osù mí, kólóun ó jé ó domo
Mo rógun mó sàá
Bínlólú kòyí móo gbóhùn enu tèmi
Jènìàgbé omo olè ní kàbà òkè
Rógundádá kòyí ní á pa sísè kápàìsè
Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èèkanna
Kànnàbùsè omo kannakánná eti omo
Yánbínlólú, ó di léèkin-ín-ní
Wón ni á gbéle kan kótó ikòtò
Wón ní á gbélè kan ikòtò ikòtò
Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbélè kan kótó, a gbélè kan kótó kótó
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Mololá Olúkòyí, o láàtí dójú oróórì baba òun
Wón ní ká lo sáàrin ìta gbùngbùn
Ká sin Mololá Olúkòyí si, omo yánbínlólú
Wón ní á gbélè kan I kótó
Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbélè kan i kótó a gbélè kan i kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Wón ní Moloá Olúkòyí
Ó láà ti dojú orórì baba òun
Wón nógbo la á tòó dójú orórì baba re
Wón ni é bó àa`rin yàrá, ká soélè kan kótó
Ká gbélè kan i kòtòkòtò,
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó sáàrin yàrá, a gbélè kan kótó
A gbélè kan i kòtòkòtò,
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Molalá Olúkòyí, ó láà tí dójú orórì baba òun
Wón nígbó la á tò ó dójú orórì baba re
Wón ní á bó ààrin pálò, ká gbélè kan kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò ,
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó àa`rin pálò, a gbélè kan kótókótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè, Mololá Olúkòyí
Ó láà tí dójú orórì baba òun ìkòtí o
Olódùmarè kápá orórì baba òun Ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Yánbínlólú n bo la á tò ó dójú oróórì baba re
Wón ní á bó ààrin òdè gbùngbùn
Ká gbélè kan kótó, ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin òdè gbùngbùn, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè
Mololá Olúkòyí ó láàtí dójú orórì òun
Wón nígbó laá tòó dójú oróòrì baba re
Wón ní á bó ààrin òdàn, ká gbélè kan kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin òdàn, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè
Mololá Olúkòyí ó láà ti dójú orórì baba òun
Wón nígbó la á tò ó dójú oròórì baba re
Wón ní á bó ààrin ààtàn, ká gbélè kab kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin ààtàn, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè,
Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun
Wón nígbó laá tò ó dójú orórì baba re
Wón ní ká bó ààrin àpata, ká gbélè kan kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin àpata, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun
Ó nígbó la á tò ó dójú orórì baba òun
Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jùngbùnrùn
Wón ní á lo sáàrin ìgbé jìnàjìnà
Ká sin Mololá Olúkòyí sí
A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà, wón ní á gbélè kan kótó
Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò
Won ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Mololá Olókòyí
Ó nígbà yìí la tó dójú orórì baba òun
Bè lá gbè é, ìgbé laá ti là wánu lé
Yánbínlólú omo a kú fepo télè kòtò
Yánbínlólú abádan méje egbèje, abádan méfà egbèfà
Abógodè gbóngbó omo eléégún
Wón ti n jawo èyíde méje egbèje
Le fi n jómo olórun à á mú rebi
Ibààbà mefà egbèfà
Le fi n jé molúwadè òròmò dè díàgbá nílé Olúfón
Èyí òkotè gbóngbó, tómo eléégún fi n sawo
Le fi n jé òjògbìn ará ògbojò ògbólúké
Ológbojò báwíde omo abìroko,
Mógáinmógáin alalópo lógbín dùn momomo
Èyí eyelé funfun, le fi n jé òsèsè ìkòhyí
Tí mo rérìn ín rè kokú lójú
Rógundádé omo olóri ogun
Yèníàgbé omo akú mónà iyì
Yànbínlólú ìkòyí tó mi pè níjó méta
Yánbínlolú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé ló
Jèní n gbó mòkú omo olójà oko ò kùtà
Rógundádé Rógunbérí omo olórí ogun ìkòtí o
Olódùmo more ká kápá ayé lé lówó
Òòrè níjé ajítafà n gbònnà
Ogun ló kó on kà á dóje
Elérí ò bo bàtà ló dógun lè n kòyí ilé
Yánbínlólú kénlé omo, kúnlá orí n dogun
Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè
Yánbínlólú òòrè ni ò réni fì pééta
Níbá fi n tagi okó kiri
Yèníngbónmòkú omo akú dágbèu akàlà
Rógundáde omo elégìíìrì
Won ò jówu Obà ó tòrò, omi Obà bá tòrò
Eyè kí lè bá róun mú b obà? Ká tó bòsun
Ká tó bajagun tééré eti opa, átóbòsà kan òsà kàn
Tí n be nípèkun sèkèrè ilé,
Won ò ní fiyán èni yèko, tójúmó bá ti mó
Ogun baba wa a móó tolóba
Obá kò oba ò sìgun, òtòsì won ò pèsè dà
Baba ni á fofún nì í kàgbo ofe
Èmí so ògùn ìlayà, tó bá dèní
Odú méta oní, ogún n be nílé ogún n be lóoba
Jèními òbebe bí eni n besú je
Jèníàgbé omo akúdá gbèdu àkàla
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi
Yánbínlólú ìkòòtí o, Olódùmarè káp ayé lé lówó
Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí o ìkòtí
Olódùmarè kápá ayé lé ló
Rógundádé omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón
Òjó mo gbóbà bà wón jé nílé Olúgbón
Rógunmótìdí omo olójà oko ò kùtà
Ogun ò ríbí iyán o ìkòyí ogun ò ríbí èko
Sapólosoo omo agbòn tí n yáà rùn òtè
Bínlólú ìkòyí e e jagun à béè jagun?
Yáníàgbé ogun oba wón tit ó lo
Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè
Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi ìkòti o
Olódùmo morè ká kápá ayé lé lówó
Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí
Yànbínlólú ìkòyí omo akúmónà niyì
Omo a kú yanyan bòtè lerù
Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi
Ìgbé la á ti là wánulé
Rógundádé Rógunberí omo olóríogun
Yèníàgbé omo olè losì
Ìkòyí ti o ti mo mò pé témi ó ò
Ìkòyí omo arógunmótìdi Rógundádé
Yèníàgbé omo olè losì
Èsèsè ìkòyí móo gbóhgùn enu mí
Jèníngón mòkú omo akú bá won dágbèdu àkàlà
Ogún ká n mógbó Yánbínlólú ni mo darágbó
Ogún sì ká n módàn ni mo dèrò odan
Ogún ká n mó mòkitì mogiroro
Igiroro ní n hulésun, èsó ò délé pé
Lo fi n jómo gbégbó gbééhjùgbèegi
Gbebàdàn gbéta gbákínmòórìn gbóko gbááwé
Òtòtò níbìkan à á gbé
Sóngbé ilé ibi a bá n gbé ni selé eni
Mògbó tikán omo akúdágbèdu àkàlà
Rògundádé ìkòyí é rogun à béè rogun?
Ogun Obá, wón tit ó lo
Jèníàgbé omo akúmónàniyì
Rógundádé ìkòyí torí àwon baba mí ni
Sapó ósòó omo ó bà ó bà ó bà wón jé nílé Olúgbón
Òòjó mopó bo bà mí jé nílé Olúgbón
Ajagun jagun wón gbé n lápata orún lo
Èrogun, èrolè
Sànsí omo asolè mó sàfóófá
Abímo níkòyí ilé, om;ó n sunkún
Omo ò dábò ekún sun, omo n sunkún pónu ò bógun
Òun ò bógun, bó ò bá bógun edùn ni
Yànbínlólú ìkòyí emi lé wa bógun èmí ì lo
Òsàsàrà kéni mi mó ì se òsosoro
Eyín kan n be lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo
Mògbó tikán I gbólógun lójú ara ò jé mònà òtè
Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tè tèmi
Aríkú mó sàá omo olófà asòlèlè
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi
Omo akúta kó torun
Omo apòfun yoyo dagbofà lè
Eèní dagbogà lè mó Rógundádè
Ikin lè é mo dà sórùnmo
Jèníngbó mòkú omo o bà ó bà wón jé n lé olúgbón
Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu mí
Jáàlárógúnmó yòmo obà a tèlèwùsì
Rógundádé móo gbó
Òsèsè ìkòyí tí mo mórèrín rèé ko kú lójú
Yánbínlólú móo gbálàyé è mi
Bíolú ìkòtío Elédùmarè kápá ayé lé ló
Rógunbéri ìkòyí móo làbárè enu mí
Bántálé omo sànsí Òtunla
Rógundádé móo gbó bí mo se n wí
Bántálé je, ó joba baba è sì joba
Obá wá di méjì lá à obá di méjì láàrin àwon Oba
Bíolú omo kúnlé orí dogun
Jènìngbómòkú omo abólórun sèlérí ikú
Yánbínlólú ò, mo tan ti mo bó o omi tan
Lúmòjáágún molabalábá etí weruweru
Mo à kú fepo télè koto
Rógundádè Rógunberí omo Olúkòyí
Móo gbóhùn enu-un-unun tèmi
Jèníngbó mòkú omo a kú dágbèdu àkàlà
Òsèsè ìkòyí omo rérìn-in rèé kokúlójú
Yánínlólú mo rúbóo bógun lo je
Yèníàgbé omo akúólórun sèlérí ikú
E wàgbòn sèsè kée gbámùré kà n lórí
Olója bèbí omo agbónsinsin tìntolóko lénu
Jèníngbónmòkú omo a kú dágbèdu àkàlà
Ìkòyí é rogun à béè rogun?
Ogun Oba wón tit ó lo
Jèníngbónmòkú omo olè ní kàbà òkè
Rógundádé móo gbó bi mo se n wi
Òòrè ní jájítafà n gbònnà
Yánbínlólú òòrè náà ni ò réni fì pééta
Ní bá fi n tagi okó kiri
Omo pérúèdé, omo abólorun sèlérí ikú
Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé
Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé
Omo àgbàrá sojú ònà jé yánbínlólú
Omo àgbàrá sojú ònà kotonporì loaf
Omo àrógun mó sàá Bínlólú ìkòyí
Móo gbóhùn enu tèmi
Jènimósàá mòkú omo o bà wónjé nílé olúgbón
Rógunmósàá móo gbó omo Olúkòyí
Yánbínlólú ò, mo so béè léèkan póbìnrin ìkòyì
Won ò jé pagbòn níkòyí ilé
Jó tí ón bá pagbòn níkòyí ilé
Odi ogun tóri ni wón mó n lo
Yánbínlólú ìkòyí tí Olódùmarè kápá ayé lé lówó
E móo gbó, ìbílè ìkòyí won ì í jòkélé
Yánbínlólú atúgun n baba wa n fapá ewú se
Àsèìnwá àsèìnwá àsèìbò mo rólúkòyí
N bi tí gbè n fitan òkété jèko
Rógundádé, é rogun à béè rogun
Yánbíolú ogun obá ti tóòlo
Arikúmósàá omo olófà a sòlèlè
Omo òbeyína, omo Òbe yàlàgbàjá
Yánbínlólú olé lóòmo fíkanlé, fikan lójú ogun
Yánbíolú ìkòtío Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Èmi bánré Àdìsá olójè oko Mùiná
A kóni bá a tí náwó baba sínmíá
Èsó olójè ni tèmi, Àdìsá gbajúmò arèkú eléégún
E móo gbó bí mo se n eí, gbálàyé mi Bínlólú
Èmi omo arógunmósàá Bìolú
Èmi bániré ò dékùn eni, a sèìndeni ò wópò
Sàsà èèyàn ní féni léyìn báà bá sí n lé
Bánré bándélé tajá teran ni feni feni lójú eni
Olúkòyí omo bò bà wón jé nílé Olúgbón
Yánbínlólú omo olúkòyí mi ni
Yánbínlólú omo sápópó bonu apata
Arikú ó sàá omo olófà a sòlelè
Yánbínlólú ìkòyí e é jagun à bé
Yánbínlólú ìkòyí omo a kú bó n dá gbèu àkàlà
Molódomlé Yánbínlólú
Rógúndádé e móo sèdi didan móobógun lo
Apèrède e sèdí pìmù kale lojà
Làpálá ìkòyí n ló faara pédun èsó ìlú n lá
A á pà á, a á mu
Là á bá rogun, èyin le mò béè le pà á
Èyin le mò béè le mu
Èyin bò kan dùgbèdùgbè mojágbón olòtè
Ó dìgbà a bá pàrapòtònlò, ká tó gba bábá à wa
Ní owó eranko weere
Omo kólúèdé, omo abólórun sèlérí ikú
Yánbínlólú mo, mo lo tantan tí mo bómi tan
Ìlú mòjàágún omo labalábá etí weruweru
Omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón
Bíolú ìkòtío, Olodumo morè kápá ayé lé lówó
Rógunmósàá omo arógundádé o
Ìkòyí bóogbóhun mí o dìde
Oníkòyí omo o bà bà wón jé nìlé Olúgbón
Rógunmósàá Rógundádé
Móo bò lódòo wa
Ìkòyí omo a bà ó bà wón jé nílé Olúgbón.
Àwon Ìbéèrè àtki ìdáhùn won ní sókí lórì oríkì Oba Olúkòyí
(1) Ogún ka n mó mòkìti mogiroro
Mòkìtì yì í ni olú tí máa n hù ti àwon baba wa fi máa n jeun ní
ayé àtijó
(2) lábíntán omo gbéjù gbèègi
gbéjù yìí túmò si gbígbé inú igbó.
Gbeègi tímò si gbígbé ààrin ìlú.
(3) Baba mi á pa sísè á pàìsè
Èyí túmò sí pé á pa eni tó sè àti eni tí kò sè lójú ogun.
(4) Olúkòyí ló burin burin tó so níbàtá èkennabuse
Soníbàtá èkennabuse yìí túmò sí pé onílù ó salo lójú ogun
tógun bá le tán.
(5) yánbínlólú lomo akúrónu dogun
Elégbà omo a sùn ronudogun
Èyí túmò sí pé ó sùn dológun kótó wá dìde láti máa jagun.
(6) Àwon tètèré
Èyí ni àwon eye eye tin-in-tin-in
(7) wón gbé n lápata orún lo
Apata orún ni ohun èlèogun tó dàbí apó ti àwon ológun n kó
nnkan ogùn sí.
(8) Ajagun ò gbéràn mi
Pé jagunjagun kò le gbé ìran mi.
(9) Omo a sole mó sàfoórá
Pé Olúkòyí kì í kèrù elérù lójú ogun
Sùgbón ó máa n gbé àwon ìyàwó tó bà rewà lójú ogun.
(10) Ogún ká n mó mòkitì mogiroro
Èyí ni igi mòkítì tí wón sá sí nígbà ogun
(11) Èsó ò délé pe
Èyí nip é iye àwon tí wón lo sí ogun
Olúkòyi kó ni wón padà wá lé.
(12) Omo òbe lààlàgbàjá
Oríkì ni eléyìí
(13) Omo à á kú fopo télè kòtò
Èyí ni ètùtù tí won máa n se kí wón tó sin àwon akíkanjú
(14) Apòfunyòyò dagbofàlè
Èyí ni pé p máa n po ofá òògùn lè.
(15) omo apóyapo
Túmò sí ohun èlò ogun bí apó àti ofà
(16) jálànígbón omo akú bá won dágbèdu àkàla
Èyí niu gbèdu tí won máa n dá tí wón bá joba tán láàfin.
(17) Yánbínlólú ní n pójú ògbó lajà
èyòn ògbó lajà
Ògbó yì í náà jé ohun èlò ti wón fi n jagun
(18) Obà kò won ò sígun
Èyí ni náà kò jagun.
(19) Yánbínlólú ìkòyí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Èyí túmò si jagunjagun tí won kó apata tàbí ohun èlò ogun lé
lówó.
(20) jèníàgbé omo a kú lólóun sèléri ikú
Èyí nip é ó ti múra ikú lo sí ojú ogun pé ti ikú bá yá ó ti yá náà
ní.
(21) Ò ru gùdìgbè tomi bò losì
Gùdùgbè yìí ni ohun èlò omi.
(22) Sànsí, Òtúnla, kódàólú
Gbogbo wón jé orúko oba olúkòyí.
(23) Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó ?
Èyí ni òpe tí tin-ín-tin-ín-ín bà lé lórí.
(24) Yèníàgbé omo olè ní kàbà òkè
Èyí túmò sí bíbejú wolé ológun
(25) Àwon yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé
ìdí èyí ni pé atúgun ni baba won náa n fi agbòn se.
(26) Òsun lolórí Olúkòyí
Èyí nip é òsun ni ìran baba Olúkòyí máa n bo.
(27) Òsun odún dágbèdu omo àkàlà
Gbèdu yìí ni ìlù tí won máa n lù ki wón tó lo sójú ogun.
(28) Aràpàtà ríkú kógùn si ní n peléwà ni
èyí ni pé wón kòógùn sínú
apata ogun.
(29) Ò dìgbà tá bá pàra pòtòlò
Àra àti pòtòlò yìí jé orúko àwon irúfé eranko tó lágbára nínú
igbó.
(30) Omo a kú róhun dogun, omo eléwà a sùn ronudogun.
Èyí túmò sí pé Olúkòyí máa n díbón lójú ogun bí eni pé ó ti ku.
(31) Òtòòtánbìkan à á gbé
Èyí ni pé ibi gbogbo ni ológun le máa gbé lójú ogun.
(32) Olúkòyí omo a kú wáà gbà wà
Igbá ìwà ni igbá tí jagunjagun gbà nigbà tó bá ségun lójú ogun.
(33) Mololá Olúkòyí
Èyí ni orúko ìyá olúkòyí kan tó ti je oba ri.
(34) A gbélè kan òjingbúnjingbùn jingbunkúnrin
Èyí ni kòtò ti a gbé tó jìn gan-an.
(35) Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jìngbùnrùn
Èyí túmò sí ààrin igbó tó jìnnà.
(36) A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà }
Wón ní á gbélè kan kótó }
Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò}
Ìtumò àwon gbólóhùn métèètà yìí ni pé a sin
Mololá Olúkòyí sí ààrin ìgbé jínjin èyí tó túmò sì pé ìgbé la á ti
là wá inú ilé.
(37) Mógbáinmógáin
Èyí túmò sí ológbojò tí í se ìran eléégún.
(38) Rógundádé, Rógunbérí
Àwon yìí jé oríkì olúkòyí.
(39) Omo àgbàrá sojú ònà kotònporì lofà
Kotonporì yìí ni pè àwon kòtò ojú ònà Olúkòyí jìn púpò.
(40) Atúgun n baba wá n fapá ewú
Pé òkété jíje jé èèwò fún ìran Olùkòyí torì wón fi máa n se
ètùtù nígbà ti wón bá n lo sójú ogun ni.
==AKESÌN ti ÒRA==
OBA PROF. OLÓLÁDÉ AFÓLÁYAN LÁTI OWO ASÌMÁWU OGUNKAYODE- IPERIN (ILE OSÓLÒ)
Omo awùlú wará è omo Awóbínpé
Lójèé òkésó, mo kuwo bí eníkurégbe
Mo fi kònkùsò kuwò mi lùlù
Àyè Òjé bí mo gbénà bi è pé
Mo gbégi rékété kóba àyè à pagi dà a dènìyàn
Omo enígbó máyà mayà su
Omo enígbó máyà mayà tò
Omo enígbó máyà mapètú
Omo onígbó kánrin kése
Àjèjì é gbodò wò
Àjòjì é wogbó wean n kó
Àyún la rí a è rábò re
Awo ló pa mú je
Aìráyekù erin nínú igbó
Aànírí t’efòn lánìjù
Kì fòn ó kì kà kí
Arájekù baba nínú ibú
Agbélè kan bí i kòtòngìrì
Adòdòbálè afàgbònwómú
Adòdòbálè afàgbònwó mú
Babá wí n kí o lòjé e lé
Babá wí n kí o kìbáà wálé
Omo ojúrógun ó le mo yàgbàlàgbà oyè leyò
Àkórí mo mú gbòkán sàwídíwídí
Omo Síngínnigín awo
Gbà won bá gbé ayaba ‘lé oni ní tuni lára
Omo àwówò yàrà
Omo akáso wégùn jàgàjígí yaráà ján sò lóló
Omo olókó emery
Ìkà kán kí n kányìn ni pèsán
Péjú ni é sure léran pa
Amònà ìkeyìn nirè
Omo èlùbú èsí bàká je
Ba pée n lé a pée lénu
Abèlùbó tìrì àjà balè nirè
Omo oníkáà oyè omo jáwé lémo lérí
Ki n jáwé lémo lérí mògún ján
Mo já kerú mo já kayaba
Mo já jàjòjì gòdògbò yí n be lódò mèjá
Mo mú yókù mo mú kayaba ki ri n tójú
Omo ní mògún sèje ní mògun sèsán
Omo olókó emery àbòwolè ní tòsà
Omo oníkáà oyè omo Ejíbbojó yará ìlágbède
Mo múrin túnrin ro, òkè àlosò nirè
Aìbínúmo nírè ká pose
Abó owó laá gbé kayaba
Nímògún sèje nímògún sèsán
Omo ajídáre bí omo òkè àlobò nirè
Iyèjan Fákáyòdé mògún ìyèkan aráfúnmi láso
Abòdìdì aso pèlèmò
Omo àkóbó fàrí n be lónà ìrò
Ó yan kúngbonna-kúngbonna
A yan kùngbonna-kùngbonna
Eè kàn mò pókó ni án ro nírè won èé rook
Omo alágbède àtètèkàn yìí jíogúnrennìlékún
L’ójú ení jé bá n gbéwúgege
Ò bá bá n gbéwú àìlágbède omo ojúdúró
Ìbán nirè omo fowórorí
Omo àkóbó kan ònà ìrè
Yòó ti dé bòyí àrémó ri
Bo’bá yan kúngbonna-kúngbonna
Asàì yan kùngbonna-kùngbonna
Eè kàn mò ókó ni ó ran bile won èé rokó
Baba wa ló dáko sínú igbó
Èyí éè jiyàn alákedun
Ó kò kùrò si ì áyà éè jiyàn òjò
Ò dáko si gbèri àwéré
O bomi lé ko ma ki ma kó ma
Bògún sèje omo ajídára bí omo òkè àlobò nirè
Lóyan gìjó omo onuyéké abé ota
Àkòlórò loyàn omo táyàn lékù
Omo Olóri egbé
Òtènté làlá aríkùn táyàn lé
Ilé ìyá à re omo akútorí ègún sònà.
Ire lónìí o orí mi à mà fire
Iré lónìí o orí mi à mà fire
Nítorí tani, nítorí olójèé lù kó só
Lója lù kósó
Mo a kuwo bí ení réte
Ma fi kònkòsò kuwò mi lùwèlùwè
Mo júwe júwe o èléo mo lée wa
Mo sàkàjúwe èléo mònà
E ò mò pópó Adégborò lójà Oba
B’órí mi bá le sé
Bí n bá jolójomò láàrín ilée wa
Dúpé a je balógun
Ma f’Odúnolà ìjomò
Ire ló nìí erí mi à mà fire
Bó wù mí dún bi eégún o
Bó bá wù mí ma fohùn bi ènìyàn
Kè é hun mí kè é hùn’ran mi
Ìyá mi làrè lojè monà mejì
Lóje lù kósó lójowòn nì ya à mi
Omo wùlú wará è omo Awóbínpé o
Omo ògbàìgbé ésàrun ni mò n ké sí
Omo afélélé wogbó awo
N lé omo enígbó máyà mayà su
N lé omo enígbó máyà mayà tò
Omo enígbó máyà mapèdó o
Omo enígbó o kánrin kése
Àjèjì won è gbodò wò
Àjèjì yó sá wogbó be nà n kó o
Àyún la ri a ò rábò re
Omo olójà yée mú gbanó
Igba egúngún ni wón n mú ná be ò
Omo àgbákan lè yagédé
Àwàkan lè yàrà
Àwàkan òun àwàkàn kán wa lè orò nílé asánlú
Omo Òdù mefà omo èrèlè
Ètá gbóná èta kò gbóná
Agbada gbóná tinútinú
Wón lu kósó lónìí orí mi kò jo
Wón lu yànda mi è pasè dà
Obìnrin bìrìn ló sowó sóbìrì pèté lorí mi dìde
Orí mi dìde nílé asánlú o
Orí mi dìde nílé asánlú o
Òyó layé wà àtùgbà erò
Ológbà awo ògbarìwò
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
1 Onigbanaya mayato, Onigbo maya su
Inú igbo eegbun ti won
ti n ségún, baba Akesin ni n ségún.
2 Afélélé wogbó awo
Baba Akesin, aso funfun ni o maa n wo
nijo ìségún eyi ti yóò máa fé lélé bó bá ti
n wogbo lo.
==Mo wá dé bí mi ti dé o==
Àbíké èmú omo Òrò nirè
Jurín nijó yará ìlágbède
Mo kina yaya mórin dùgbè lehìn ewùrì
Omo òfowó ìná kù teri bolé aró
Mo dé bí mi tí dé o
Àbíké èmú omo orò nirè
N ó wá lo sílé e bàbá re
Alébíosù omo afoláyan ká o
Omo òdù nlá ferí làlú
Omo eja nlá ferí labú omi omo olójèé òkósó.
Mo kuwo bí ení ku réfe
Mo ri kònkòsò kuwò mi lùbùlùbù
Ègàn è gan gbá mo wí ègàn é gàn àwo
Ègàn é gàn kòkò baba ìsasùn
Ègan é gàn ó òrín lòó rín
Elégàn n gòkun, òkun n tóbi lómi
Ègàn n gòsà, n bodò mole
Ègàn è gàn ó èrín lòó n rín
Omo Afoláyan ká
Bá à bá ní puró báà ní sàwàdà
Ojú òrun téye fò láì mapá kanra won
Bá à ní puró báà ní sàwàdà
Olá n be níbì ran babà re
Omo Àyánpónlé omo Afoláyanká
Olá n be níbì ran babà re fa
Ògùnrà lá ni ón rán mi wá won è rán mi ní jó
Ògùnrànlá eléjìká òré
Pupáyemí eléjìká òré
Abìrìn àsà lese mejèèjì
Èrò ìkòyí omo agbòn yí è ríkú sá
Yánkídolú ò ní mokú lápó
Yé lo rèékú lórun
Àrònì è gbélè n lé oníkòyí
Oníkòyí è simi ogun
Àrònì è gbélè oníkòyí è gbélè
Eníyàá ìlù dúró má je ‘lù jorin lo
O jé n wá k’Olóta yìn ó o
Omo Ota gbáná n sérin
Èfà won ò gbodò tàkàn
Níjó èfà yóo ta méjì niyèrú ilé
Erú èfà ye pà ní sun ìwòfà wéfà we pà nísin
Omo bíbí ìrè
Ìrè ló ti wé pà ye pà kó
Lámèká méjì ogbè èyí bawo lójú opón
Ésàrun n lóta ògìrì òjè láwaríkò lojè
Agungi soro
Ìmélé lànlá yará lù yàkóyó
Omo nú opa ti n jó réfe lóri awo
Òfìfà yé fa kùn awo nàjànnàjàn
Omo ésàrun gègègè
Omo agbéná wojú eégún o
Omo abégúnje má ba lòrun
Baba yín ló begun sòrò wúyé wúyé bí Olódùmarè
Ìyá bí o ní mèje mèjo bí Olú esunsun
Àkànì moye àwon ìràwò
Enì yó moyè ìràwò
Àyìnlá ni yeé bì án bi o dé
Gegege nilé e yín se
Ìmògùn yará à yó yò
Ejídándólá yará n lágbède
Omo awúrin túnrin ro
Òpò ewìrì semo fàkáfìkì lónà an ìrè
==ÒRÀNGUN TI ÌLÁ OBA==
WILLIAM ADÉTÒNÀ AYENI ARÍEÀJOYÈ 1 LÁTI OWÓ ABIGAEL ADENIYI ILÉ OLÚTOJÓKÙ
HUMAANI ABIKE ILÉ OLÚTOJÓKÙ
Adétònà Àkànbí, Aládé-àásá-sí
Abiyamo níjò jà iná gerí lé fejú
Baba kíkelomo
Kò róun fálejò ó fowólabí toro fálágbe
Yánbídolú ará èsó éè délé pé
Eni mo lérí ikú dogun
Àrònì mo tì fà bèwò àrònì gbélé
Oníkòyí ò sinmi ogun
Nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bá kú lójú
Ení mo sú rondogun mo sùn rondogun
Mo tà kaka gbáriwo òrun ròrò
Àkànbí ni dúó dè mi
Omo ogún apó
Àkànbí ni dúó dè mí omo erù ofà
Dúó dè mi omo Àádórin èsó
Omo olúgbón sáakin
Mo jàjà diò tidò leyò
Orígun mérin le é sígun nínú léeyu
Erèrin ni mo mò bálápó bá síwájú
Olófà a tèle enímò a lárin
Alápàlànpó n ní somo kehìn ogun nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bákú lójú
Ení mo kú rondogun mo sùn rondogun
Mo tà kaka gbánwó òrun ròrò
Àkànbí ni duó dè mí omo ogún apó o
Àkànbí ni dúó dè mi omo erù ofà
Àkànbí ni duó dè ni omo Àádórin èsó
Omo Olúgbón sáarin mo jàjà mi ò tidò leyò
Bàbá Àkànbí lomo Òyìnbó gbága làlú
Omo egbínrin baba aso àlàárì baba èwù
Ilé òyìnbó n be nísò atèkuru nínu ‘lé baba tó bí mi lómo
Ilé òyìnbó n be nísò atàkàrà
Ilé òyìnbó n be níso atòwú dúdú
Ki an gbé n sowó aró kúsu kóse
Erí ti bá gbé ni désò atèkuru
Erí kó erí ni
Erí tó bá gbé ni désò atàkàrà
Erí kó erí ni
Erí tó bá gbé ni désò atòwúdúdú
Erí kó erí ni
Obà mi òkò, obà mi sàlè
Olójó òní jé n bímo pò tádìye
Nínú lé baba tó bí mi lómo
Bádìye bá se kókò lagbàlá
Omo ní kó je níbe
Omo òyìnbó gbága làlú
Omo egbírín baba aso
Àlàárì baba èwù èrólà Àkànbí
Àjíún là rín rín omo Erínwókùnwoyè gbé
Omo erínwó gbanra bí okó tuntun
Ò gbó kuku òjò dami agbada lore
Òjòse tábn è ti rò mó
Ayabá wolé án rò mó
Lópèpèkun láwéré olómo ofe
Òbàrànkàtà mo boyè mole omo òkè wù
Omo ìrókò tééré làkànbí
Ìyiún be nípadé Òra
Nínú ilé ìyá à re ni
Ìyíun jé won ó sè won Òra
Ìyí èrú jé won ó sè won òkè wù
Ìyí èní jé won ó sè won àté lé odán
Omo Àdè tutu làkànbí
Mo radio bù éri mo somodé,
Mo rékuku mo mú sínú isu
Òrìsà jé n bade lade,
Jé kí n bode lódé
Agó è ni è sé jí nínu ‘lé wa
Bó bá dòsán ganrín ganrín
Won a mótúrù n sàwon nílé odé
Òrìsà òkè òrìsà ìsàlè
Olójó òní má je n bá gíè lerù nílé odé
Ogómodì mo sinmo gaga relé oko
Mo jeer ewà bí ení yòwú là ladì
Òsèsèkòyí l’Àkànbí mo rínrin rè bákú yájú
Elégbà mo fì gbámú jagun
Mo gbòn gìrì joyè olòtè
Erígun méje lèésígun nínu ‘lé yin
Èjèje nì mò
Alápó gba wájú nílé kòyí
Olórà a gbàrin aláàrin a gbàbon
Alápàtàkó òun ní somo ìkéhìn ogun
Òsèsèkòyí mósò lènù mo gbàgbé ‘lé
Omo a gbòn yéè ríkú sá
Nílé olégbà mo dìgbámú jagun
Mo gbòn gìrì joyè olòfè
Ègbè: Enì yó wí ìkòyí è nílé ogun agbòn
Èrùwà nílé ogun
Omo akú má jègbin òjó ogun agbòn
Èrùwà nílé ogun
Omo àsádi eni kòyí ogun agbòn
Èrùwà nié ogun agbòn o
Èrùwà ní selé kòyí omo agbòn yéè ríkú sá
Omo olósàá èji
Eni mo lérí ikú dogun
Mo gbon gìrì joyè olòtè
Àkànbí loníyàá òkánkán
Omo Ajìdágbèdu àkàlà
Àkànbí lomo oníyàá òkánkán
Omo Asélémuré arógangan
Àkànbí lomo oníyàá òkánkán
Om òfèlè bókùnrin jà
Àkànyé lomo oníyàá òkánkán
Omo iso àkàlà yí n je ní mògún òde
Afínjú eye ni n je ní gbangba oko
Omo ekùn omo ebóse
Ìjèsà òsèré lákànbí
Mo ká tín ìn léní omo eléní eléwele
Jèsà lodú mo pànà dà
Ìjèsà ò rídi ìsáná
Ilé leru Owá ti n muná rook
Omo olóbì kan owówóntiriwó
Omo olóbì kan òwòwòntìriwò
Ìyó bá wò níjù
Omo eranko a mú je
Omo ènìyàn ní hè yún un a yáa mú je
E jé ká ragun
Yánsidolu
E dìde e jé ká rogun
E kápó lápó
Ìkòyí é kofà loaf
E dìde e jé ká rogun
Ìkòyí o
E dìde e jé ká rogun
Yánbídolú
E dìde e jé ká rogun
E kápá lápó
Ìkòyí é kofà lofà
E dìde e jé ká rogun
Bàbá rere
Ee o Owá ò
Ì-ín la wà
Àkànbí lèrò ará dúó dè nisàn
Ládéjobí àrán ò félélé
Omo mo félélé wogbó awo
Àjòjì lè pokùn nisàn
Àtòrì wówòwó yó pekùn ni sàn n kó nílée ládéjobí
Nílé Àkànbí èsó ò délé pé
Elégbà mo sùnde níjó ogún le
Àrònì mo tìe lèyò
Àrònì è gbélé oníkòyí è sinmi ogun
Yàwó eníkòyí èé sèyàn yàwó eníkòyí lòjóró
Òun ló sekú pà báà mi
Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà
Sìgìdì yéè jepo
Wón ti mépo si lénu
Sìgìdì yéè jàdí án ti mádìí si lénu
Sìgìdì yéè jòrí án ti mórìí si lénu
Eníkòyí dìde ogún tó lo ò
Eníkòyí bá dapá dasè ‘le níkòyíi lé o
Òyí dapá dàsè le níkòyíi lé
Ibè logún ti mú bàbá mi
Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà
Yàwó Eníkòyí è sé finú hàn
Yàwó Eníkòyí è jé gbénú’lé
Ikú ti pa bàbá mi
Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà wón se ni
Tá ló ni kòyí ò nílé
Ogun agbòn o
Èrùwà nilé ogun agbòn
Ta ló ní kòyí ò nílé
Ogun agbòn o
Èrùwà nilé ogun agbòn.
Kúléhìn lanà mi
Ayeni n be nílè ‘bìkan
Okò mi n be nílè ‘bìkan
Baba Adétólá e kú ìnáwó, e kú náwó
E mà kú àseye
Oníkòyi e bá mi kì ká lè lo
Òsèsènílékòyí omo agbòn yéè ní bákú yájú
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
(1) Kò róhun fálejò ó Léhin ogun ni àwon alágbe n ki
fowólabi toro fálágbe Oba báyìí.
(2) Kíló dé tí e ki Kábíyèsí Òra ni ilé ìy
lo sí Òra òra ni
(3) jíló dé tí e tún ki Gbogbo Owá ni ó bá ìjès
kábíyèsí lo sí Ora
(4) Erímopópó Bí Okó Ilé Ìyá Oba ní Òkè Ìlá ni à n kì
tuntun báyìí
(5) kilo dé ti e fi wón wé Okó Omo alágbède ni wón
titun
==ASÁÒNI OF ÒRA==
OBA SAMUEL AYANTOYE
LÁTI OWÓ MORÁDÉKÉ SÉRÀ ONÍRÁDÉ- ÒKÈ ÀFIN (ILE ASÁÒNI)
Adétáyégún, baba ‘Dékémi
Àrèmú èsin omo Òdùduwà
Won è bí e níran ìyà
Won è bí e níran ìsé
Omo lójà lójà omo ládéládé,
Omo Asáòni àbàtà
Omo Asáòni ògángán
Omo Arémóyèédùn
Àbú ni ó omo oyè ifè
Àbú t’Onífè àbùré eni a bá bó owó re mo èdìdèdè nífè Oòyè
Won èé dúró kíni n’ifè Oòni
Won èé bèrè kíni n’ifè Oòyè
Tègùn tègùnré ni wón n kíni n’ifè Oòtólú
Omo gbábá owó remo
Omo ògúntéré, Asákéké débe éè ri bù
Amònà èbùdé ti dodo ó dìjà
Àbú ni ó omo Odùduwà
Àbú t’Onífè won ò tólú
Eni agbábá owó re mo
Omo Asáòni àbàtà
Omo Asáòni Ògángán
Àdèsí onípònlewù
Àdèsi mo kádiyàrán mo pámúlétan
Mo rìn rìn lájà mi ò nù
Won èé dúró kíni n ‘ Ifè Oòni
Won èé bèrè kíni n ‘Ifè Òòyè
Tègùn tègùnré ni wón n kíni n ‘Ifè Oòtólú
Omo lójàlójà, omo ládéládé
Èrèké dìran àbàtà
Àbàtà ó dìran èrèké o
A wí lóbalóba dìran àn re
Omo Àyántóyè, omo Omípónnlé
Àbú ni ó omo Oyè Ifè
Omo lójàlójà, omo ládéládé
Omo òró ló ti móyè
Omo ológún adé
Ògbóró akánwò olòsì asònà obèjì òsà
Gbogbo kòtò yí n se níwo odò yìí
Gbogbo re loba Arónpé n tún se
Omo panígbó paníjù
Baba ìbíyínnká
Ayógun má kárúgbó
Baba Àyányèbi
Àbú ni ó omo oyè Ifè .
Ayógun má báwòjé
Baba ìbídòkun
Àbú ni ó omo Oyè Ifè
Àbú t ‘Onífè won ò tólú
Omo Asáòni àbàtà
Iroko kan teere n be nipade Ora
Iroko kan teere n be nipade Okewu
E e je se won Ora
E e je se won Oke ‘wu
E e je se won ote le odán
Òtéré eé sàn pásè ròdi
Adéróyè má sàngbe re wòwò, ìpàdé eríwo won ò téré
Gbogbo eja ní n jó bebe l ‘ójú omi
Alágbon débe éè gbodò gbon
Amògòrè ló ti dodo orókè ó mòye
Ó tirii ó wénu odó ti se
Enu odí dùn bánbán ará mi ò sápàgbon
Enu odí dùn bánbán ará mi ò té lode
Àté ta gèlùwò teníwè é omo ò wè kí lè be sésé, àbèsí ará òkè kèságbé
Omo fìtílà kan gogoro
Fìtílà kan gàgàrà n be lókè kèságbé
Iná èé kú be tòsán tòrú
Àsèsí Onípòlowù
Omo lèdúndún lèdú omo lèpupa n lèpa
Omo lèsáká sàkà sáká ni wón n pè ní nílè àpálóró
Omo Oba Òró ló ti m ‘óyè
Omo Oba Ológún adé
Àbú ni í omo Odùduwà
Àbú t ‘Onífè àbùré eni agbábá owó r’emo èdìdè n ‘Ìfè Oòyè
Adétáyégún baba Dékémi
Arèmú èsí omo Odùduwà
Omo mésò móyè, omo afélélé w’adé
Omo sèdìbà rán gbó de
Abisú ta ní eyin are won
Abisú ta bí eyin ara won
O mú kan è fegbèje
Ó mú kan è fegbèfà
Ó mi kan è fegbèédógún, Oko L’apónlé
Afínjú wojà ó rìn geere
Òbùn wojà a rìn ràìràì
Òbùn yéè mòórìn ní rerù afínjú wolé
Omo òkándùnmóyè omo Oyínkánolá
Omo kúkúndùkú sewé gèrugèru
Òpò oògùn rumo gale gàlè
Bóo lópò Oògùn
Bóo lékèé éè ní jé
Abinú ponrangandan
Inú ponrangandan bíi fá fore
Ifá fore èé béré
Opele fore èé béèrè
Bí baba ‘Fádkóredé fore abuse bùse
Àfàòlélé mo ródò kán làlú
Omo eléyinjú efun
Omo ò láso n lè búnlè je
Omo o ragòjò oyè sotò
Ori òle ò le gbé baba Fákóredé
Ìbítóyè Oba Atéwógbadé
Atéwógbadé Oba Ògbòngó rè tomitomi
Òrí róyìí róbìnrin rè láso
Ònwòyí wará rè lewù
Ó ròyó dùn tajà oko Arísaké
Ó délé tejiteji, ò joyè tán fará è gbondò
Ìmò ní fi n sèlú
Ogbón inú ní fi n kólé baba ré jo
Oba yóyìn óyè Oba Aríbidésé
Àbú ni ó omo oyè Ifè
Àbú t’enífè, a tìlú omo gbábá owó remo
Omo ayélóro àtije, omo asòró dà bí àgbà
Omo bàbà détì lósinyòlé
Omo eja tí ma gbójú omo ríregba
Òjíyí mo wí éì gbodò ji
Ètùrì ò gbodò lasà
Omo ògongo logòó
Omo àjànà ti éì jákùn mórùn
Omo Arésikéyè omo síjúwolá
Arépo Bósè Baba ‘Déolá
Àbú ni ó omo oyè Ifè
Àbú t ‘enífè abùré eni gbásá owó remo, èdìdèdè n ‘Ifè Òòyè
Won èí bí e níran ìyà
Won èí bí o níran ìsé
Omo lójà, omo Ládéládé
Èrèké dìran àbàtà
Àsàtà ó dìran èrèké o
Awí lóbalóba dìran re
Àbú ni ó omo Odùduwà
Ìbàbé ni ó Òkóyè kólá
Kóláwolé eni a kógun á koto
Èlú mo wí èé dire
Wòfà ò duyè e jàlùsìn
Wofà ò duyè ni tàbé ‘lé
Òun ogun ní jo n lo
Àkùko mi gàgàrà
Ni n é mu kàn ó lórúnkún
Omo Olórúnkún abenu yíyi
Adédára lórí omo baba Détóun
Àbú ni ó omo oyè Ifè
Omo Oba Òró ló ti móyè wá
Omo Oba Ológún adé
Omo Sogbódilé, sogbédìgboro
Sàkìtàn dilè ojà
Ò sòdí odán dì yá baba Ìbíyínká
Panígbó panijù, baba Ìbíyínká
Ayógun má kárúgbó, baba Àyányèbi
Àbú ni ó omo Oyè Ifè
Àbú tenífè àbìy;e, eni agbábá
Owó remo, èdìdèdè nífè Oòyè
Won èí bí o níran Ìyà
Baba ‘Détóun won èé bí e níran ìsé
Èrèké dìran àbàtà
Àbàtà ó dìran èrèké o
A wí lóbalóba dìran àn re
Inú ilé Àdèsí ni án dé du oyè sí
Bégbòn bá je tan àbúrò a je
Bí baba abó je tán omo a máa je nínú ilé Àdèsí i.
Àdèsí wolé m’úyì oyè lé mi lówó.
DÚRÓTADE: Àrèmú le bá mi pè káw
ÀJÍDÉ Òkò mí omo Oyèniràn
Láyínká òkò mí ògé
Láyínká eni ma fínjú eréko
Òpìtàn ìrayè lejù
Àrèmú lomo ògékolókèé èko
Nínú ilé e re
Asánlú mi èta òdòpetù mi èjù
Àpèránsé leléjù mi òkán nígbó nlá
Mo wí éèsì nínú ilé o
Ni wón joyè kan léhìn mi
N bá be nínú ilé
N bá jeléjù majòfé
Ma jàkíoró, ma jejemu, ma jòlàlèjù,
Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó
Kárelé omoge oko dárí n kó réfe
N é kó sègi dúdú janjan
Sègi làgbà omo okùnlejù
Mo wí sè mo gìgí egúngún èko nínú ilé e wa
Àlàyè obìnrin èewo gbàlè
Ògbóbìnrin wò gbàlè bòrò
Éè gbodò mójú keégún
Mo gún orórò eni ma rólá yan ní mokin
Obìnrin èe làkàkà oyè lejù
Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó
Àdèsí ojú làá mògo nínú ilé e wa
Ìrìn osè òòbùn
Ètìtísè omògán nílé odán
Ìn a lomo olólo méèta, lo nílé e wa
Àdèsí ti mú nnkan sè lota
Àdèsí ti mú nnkan se lògì
Ókin Àdèsí ti mú nnkan sè wé gúgúrú nílé odán
Mo wá fìtílà kan segede o
In be lókè kèságbé
Mo wí iná èé kú níbè tòru
Àdè wolé o gbérù oyè lé mi lówó
Eè somo aláketè
Omo aládé ni ó
Adé mà mà n be l’áadèti àwa
Okin Ádé dúdú mo mi
Òtéré é é sànpásè odi nínú ilé e wa
Adéroyè ma sàngbèrè wòwò
Ipàdé eíwò òun ò tééré
Ko sá le mò eja gbogbo o n jó bebe lóju omi.
Alágbón débe éè gbodò gbon
Abògèrè ló ti d’ódò sìn
Abo kùrùbúló d’órí orókè óo wòye
Ó wénu odí ti se
Mo wénu odí dùn gbógbó ará sápàgan
Àdè dúdú mo mu yà dín lódán.
ÌBÉÈRÈ KÍNI ÌTUMÒ ÀWON ÒRÒ TI E SO YÌÍ
1. Àbú ni ó omo Odùduwà Ifè ni wón ti wá, wón sá láti je oyè
Oòni, ìdí èyí ni a se n pè wón ní
ASÁÒNI
2. Òró ló ti móyè, omo Àlàjé orúko ni
Ológún Adé
3. Omo panígbó paníjù Àlà jé orúko Oyè won ni.
4. Fitílà kan gàgàrà tí n Oke kesagbe yìí ni igbo
be lókè kèságbè logbaloba ti won koko do si i ibe
ni a n sin awon Asaoni to ba ku
si.
5. Ìjàbé ni o Òkóyè kólá Ìjàbé je ilé ìyá re (asaoni).
6. Oro lo ti moye wa Ibe ni won ko lo nigba ti ogun da
won laamu, sugbon lehin ogun won pada sibi ti won wa yii.
==MARIA Àgbémakòyeè, l’ádé omo eye==
AJITERU kú torí womi, sègùngùn o mo we lókè ojà
Ìyákíyàá è sé bí ni lómo
Òbùn ràìràì èé bíni ká yò sèsè
Tani é jogún ìsé bó dòlá?
Ìyaà mi àdè dúdú eléwà bùjé
Tégún búra bóosá dénú igbó
Paràká búra bó ò dégbàlè
Eníkèépé Àwèlé búra bó ò b ‘Asáòni tan
Àwèlé mo Asáòni Òkésé
Képéolá omo olódó ide
Omo arise lóorò okùnrin
Òpò oògùn rumo gàlègàlè bí olóopò oògùn
Àsòlá bí o lékèé eè ni jé
Baba Fákóredé abinú fonrangandan bí Ifá fore
Ifá fore è ti è bééré òpèlè fore eè béèrè
B’óyínkánlá Asòlá ti á fore àbùsébùse
Ojó è tójó, ojó à n ròsogbo
Enífá n gbéfá e té
Olórìsà n bòrìsà è níkòkò
Òótó inú Àsòlá ló ti kó wa wòlú Òra
Àsòlá yará bìba àdó
Oyínkánolá omo agbéríodó jagun
Èrùjèjèjè n ‘Ifè Oòyè
Won èé dúró kíni n’Ifè Oòni
Won èé bèrè kíni n’Ifè Oòyè
Gigan tàìbèrè ni á n kíni n’Ifè Oòtólú
Oní onífè apàpa dárí oni è
Òla onífè apàpa làdò ènìyàn
Àpa dárí oni, àpa làdò ènìyàn
Ni e è ní jé n dé Ifè Oòni
Àsòlá yaráyà wàlé
Oyínkánolá omo eléyinjú efun
Elèyì ènì sun gbè lopin
Ògínyán lé mo wí ée déjì poro nínú ‘lé e yin
Èjì poro nì ja òn lopìn, on gúnyán
Kórò ni wàlé si é
Se bó dijó kú won
Se bíjó kú u won làrónò kan pèléyabnlá àsórù kán
Lárobù kán omo eníyán yi ó jawo
Àsòlá bílé ìyá dùn gbóngbón
Baba Fákóredé a bile baba bí eni láyin
Àdèsí o pò lewù
O n kó lé ó yo lóko
N ‘Ídòólilé, Nídòó ère
Láré olómo ‘fe òbàràkàrà mo f’oyè mole l’ókè èwù
Ayé mò mò n be l’Adèsí yin
Bí e bá sàkànpò èwù tán
Kí e mélà ebì sénu kéréwú
Ègbè: Èwo omo Odélotán òwo lo n fé se
Adékáyégún Baba ‘Dékémi
Àrèmú Èsí omo Òrun lààlà
Àdèsí mo ká di yàná mo kómú léso
Mo rin ìhòhò, mo rin ìhòhò yàlè
Eni Àdèsí bá ti bá sùn yéè lóyún n nú
Odélotán la bómo sùn kéwà ran mo
Àdèsí leléwù wòyí
Odélotán bó bá wo dúdú máa wo pupa a wò kan mònàmòmà si
à lade
Ègbè: Èwo omo Odelotán èwo lò n fé se
E è somo elésèkìí omo aláwé ni yín o
Adékáyégún baba ‘Dékémi
Àrèmú èsi omo òrun lààrà
Adékáyégún baba ‘Dékémi
O ò ní fòpá nànànà ko tó mo bi ò n rè láyéláyé
O ò ní yan páló sókè gbàdà
Adékáyégún baba ‘Dékémi
Àrèmí èsí omo òrun lààlà
Ayé n be l’Ádèsí ì re o
Ayé n be l’Adèsí re
Bi o sá sàkànpò ewù tán
O mélà obì sénu
Ègbè: Àmín ni ká wí
Bòlogbón sòrò tó dára lénu
Àmín ni ká wí
Adékáyégún Baba ‘ Dékémi
Ibi tí o ti n je tí o ti n mu tí ò n wò sìnsìn tínú re n dùn nígbà
gbogbo
olórun má ba bè jé mó o lówó
Ààmín o Àmín Àse
Bòlogbón sòrò tó dára lénu
Àmín ni ká wí
Èmi lomo òkándùnmóyè
Omo Oyínkánolá o
Omo kúkúndùkú sewé gèrugèru
Òpò oògùn rumo gàlègàlè si olópò oògùn
Àsòlá bí o ní èké eè ní jé
Baba Fákóredé asinú ponrangandan bíi Ifá fore
Ifá for eè ti è bééré
Òpèlè fore è béèrè
Bóyínkánolá Àsòlá ti á fore àbùsébùse
Níjó àgàn ti gbágàlà ní kèságbé
Mo gún yan’lé mo wí éè gbodò s’odó poro
O dìlò téè gbodò solo sìrì
Omo tuntun òrùjó, mo wi éè gbodò
Até màà n se l’Adèsí yin
Àdèsí omo òrun ààlà
Ègbè: Ayé n be l’Adèsí àwa
Ba bá kàkànpò èwù tán á melà obì sénu kéré
Ayé n be l’Àdèsí àwa
Ba bá kàkànpò èwù tán á m’írù oyè sówó
Adékáyégún Baba ‘Dékémi
Èmi lomo erúb idùn képéolá o
Èmi lomo èwù òjíjí elékòlé aró gedegede womi
Èmi àsùnlé bile ‘yá dùn gbóngbón
Moróhunfólá a sílé baba sí eni láyin
Èjèjì ló dùn ládùnpò
Mo wí ìyá kìíyá è sé sí ni lómo o
Òbùn ràìràì èé sí ni ká yò sèsè
Tani é jogún ìsé bó dòla
Èmi ò nijogún ìsé ni tèmi
Emi àsùnle yará bìba àdó
Ègbè: Èwp ,próhunfólá Èwo lo n fé se
Omo ògésé olójàá
Omo ojó gbogbo o bí ofún o
Omo àbàtà nlá sojú règírègí
Omo adágún omo ti n sojú gbegedede
Ó mo d’òkè, ó dusàlè
Ó dòkè nílé Asóòni òkésé
ALÁYÉ N KI O, KÁBÍYÈSÍ N KÍ O Ò .
Ayé n be l’Adèsí èyin
Ayé n be l’Adèsí èyin
Bí e bá sàk`danpò èwù tán
E mélà obì sénu kéré
Ibi ti a ti n je, ti a ti n nu
Tí a n wo sìnsùn tínú wa n dùn ní’gbà gbogbo
Olórun mó bas è jé mó a lówó
Àmín ni ké wí, Bologbón sòrò
Bó dára lénu àmín ni ká wí
Ìpè ti a pé gbogbo wa, ìpò tí a pò lapòjù
A à ní tanná wo sàréè omo
Omo ni é tanná wo sara baba ra tàwa
Jànbá Olórun eè ni a bá láíláí
Moróhunfólá o ti dé o
Moróhunfólá o tí dé
Àbùkù è ní ó kàn ó
Eè láburú rí
Olórun má je n se ráaráa bí isé ago
Ká má fèwòn lògbà, kolóun má jé a gàgótí rojó
Àmín ni ká wí
Bòlogbón sòrò bó dára lénu
Àmín ni ká wí
Èmi l’omo Oníbídùn, omo képéolá o
Omo Mórìmóyè omo Fákóredé
Omo àpéké olósè kèé moyé, ibi tí e wà máa gbó o .
Fákórede omo eléo ojú efun
Elèjì è ní sungbè lopìn
Wón gúnyán fòkú, mo wókùú è je nínú ilé e yin
Wón pòkètè f’Okùú wò lopìn
Bókù je, bókùú è je
Bókùú je bókùú è yó
Eníyán a múyán je òkú à di
Èsù má se mi omo olòmíì lo se
Èsù má se mi omo elòmíì ni o se ò
Pèlé yará òkó à wóló
L’ókùú àwóló omo eka tééré ojú eerin
Elèjì eè ní sugbìn nísàlè òpìn
Ibi tí e wà ké máa gbó o
Oníbídùn képéolá mórìnwóyè Fákóredé
Ibi tí e wà ké máà gbó o
Èsù má se mí omo elòmíì ni o se
Pèlé yará òkó àwóló
Lókùú àwólò omo eníyán yó jawó lo
Tìpà mo mà n fà lopìn
Omo èsù kán òun èsù kán
Ló ti kúndùn pònlá
Nílé onírá janjanjan bi o n dunní
Ibi wó niwón mú kílé re
Èsù kan òun èsùn nílé onírá
Ibi búke níwón mú kóle re
Omo èsù kán òun èsù kán
Ló ti kúndùn sùn nílé onírá
Nílé onírá janjanjan bí o ndunni
Èsù kán òun èsù kán ló ti kúndùn kola
Ibi wó ni wón mú èsù máa se mí omo elòmíì ni o se
Pèlè yará bùkú àwóló
L’ókùú àwóló omo eléyinjú efun elèjì è ní sùngbè lopìn
Ibi tí e wà ké máa ìyákújàá ké sé bí ni lómo
Òbùn ràìràì kí bí ni ká yò sèsèsè
Mo ti dúpé lówó ìyá à mi òò
Àfòlélé yará yobò kàn
Lárobòkán omo eníkú olóore
Iléjì è ni sungbè lopìn
Adékáyégún baba ‘Dékémi
Adékáyégún baba ‘Dékémi
Àrèmú omo òrun ààlà
Omo Lárèbòmi, omo Folásadé o
Omo òkè molápà àngbéjó
Òké monígbárìgì esè méjéèjì
Òké hàn láti wò gbé méjéèjì
Omo Àrèmú akéròtòpópótòpópó
Sé e rí bába a rè ni
Akéwúndíá yelé oge
Ìpèlè èé se fárèmú
Ajóláyemi kí má se kó wa rèé mòsogbo
Omo Àrèmú Amólè mú nnkan
Afèhìn olè gbo kàìnkàìn
Okún Àrèmú bó o mole bóò mú délé
Fádípèé lè póláyemí omo aráyé a wíró l’Olúwá
Àdèsí omo òrun lààlà
Èwo Moróhunfólá èwo lò n fé se
Ayé mà mà n be l’Adèsí èyin ò
Bí e bá sàkànpò èwù tán
A mélà obí sénu kéréwú
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
1. Agemo górí odó jagun Oríkì Ilé-Ifè ni
2. Àdèsí Odélotán Oríkì Ilé-Asáòni
==OLÓKUKÙ TI ÒKUKÙ==
–OBA ABÍÓYÈ OLÚRÓNKÉ TI LÁTI OWÓ RÁFÁTÙ OYÈTÓÚN –ILÉ OLÓKUKÙ
Olúrónké Abíóyè sèsó ará ìbá làlúké
Olúrónké omo orunkunkun tí n jé ó sán ngbáa
Mo dàgbà n ò tí fòrò loyè
Àkànní eníjà mo tòsín mo mú raso
Mo tà kòrò mo sìn sosìn sòrò loyè
Èmí wá teléfe rà kókó
Omo Olúrónké mo teja nlá
Mo mú rerú were sókun
Omo Olúrónké Àbìrókò gogongo nínú oko
Babaà mi Abìrókò kò ní yòyòyò
Elékùlé à á pàdé
Olúrónké abilé kere níwájú ebu
Ibájáde ò tún nlé
Abasó gbé kóko hánu
Abìrìn aso jèntièlè
Elékùlé ànpàdé omo ‘Mówálé
Abilé kere níwájú ebu
Ìsájáde ò tán n lé omo Olúrónké
Abí bó bá máso dúdú a mú pupa
A fèyí wìnìwìnì bora sùn
Ará odò kòsi
Ará odò kòbìnìyàn
Mo tólá bí eni tóyin énu
Eníjá mo tàsín mo mú raso
Mo tà kòrò mo sín sosìn sorà loyè
Èmí wá telébe rà kókó
Mo teja n lá mo mú rerú were
Wón bú mi lárùpè nìjàbé osólú
Éràn oyè mo délé mo su kún sí baba wa
Ìsèsó ará ìbálà lúké
Mo wá délé mo súré telé
N ó rè bá gògo lómo àgògo mi sòsò layè mokò lotìn
Eni ó kìjàsé tí ò kiwi
E máa bá mi ségi gangan lóri olúwa re
Eríja mo tàsín mo mú rase
Mo tà kòrò yofà loyè
Èmi teléèbé ràkókó
Mo teja nlá mo mú rerú were lóko
Òtònpòrò mí yodà loyè
Obukun wá n bá mí relé ìbálàmoko
Omo alárá ti n gesín mawo
Eèkí eríjà mo tàsín mo mú raso
Mo ta kóró mo sìn sosìn sorà loyè
Èmí wá telébe rà kókó
Igi mélòó ní sowó níran babà re
Áwé wón n sowó àràbà kàn mà soyùn
Nípópó oníjàbé mo ró o
Áwé n sowó o
Àràbà mà soyùn nípópó oníjàbé mo ró o
Ìsèsó alárá mi won ò ní jewe
Mo loòràn òwè jálè nìlàkùn
N ò jé polódòó yò símo
Omi kúnkún tí n yayaba lénu
Ìsèsó ará odò kòbini
Ìsèsó ará odò kòbìyàn
Ìsèsó ará odò Mòtólání
Njó àwéré wón n sòwón lòwó n nú ilé wa
Owó wá sun gbeere wa sì tiè lòtìn
Njó àwèrè àwèrè wón pàd;e jà n jàbé osólú
Eéràn oyè mo teja dúdú mo mú rerú were
Mo tà kòrò mo sìn sosìn sorà loyè
Èmí wá telébe rà kókó
Eéràn oyè mo teja nlá mo mu rerú were
Àwé wón sowó o
Àràbà kán mà soyùn
Áwé sowó ará ìbálàmoko
Omo alárá ti n gesin mawo
E bá n kárelé ará ìbálàlúké
E bá n kárélé omo omifunfun tí n yayaba lénu
Ìsèsú tí mo kówè n ò kójó tí mo wá kójó tán tíjó n yo mí lénu
Omo Olúrónké omo Òtínkànle
Omo Mádòlótìn
Ó wá gbòtìn kan kan kan
Ìsèsú ará odò orò
Ará odò mòtòlénú bí eni tóyin émi
Pí tí wón kése sùbú Oba
Babà mi àlà agemo òjó gèlè àsò
Omo bó di gigùn ó gùn
Olúrónké Obá ni bó di gíga ó ga
Omo kòga ò bèrè lòkùnrìn kún
Omo arógangan gún kèsewà nìyá tó bí mi lómo
Ìsèsú ará odò mòtólárí o
Aásìn-n nì won ò gbe nílé Oba gòdògògò won ò dé n léràn-án sè
Ebúkú wá n sé síin lénu
Àbálàlúké omo arunkunkun tí wón n jósán agbáa
Ìsèsú ará odò orò
E bá n kárelé ará ìbálàwóko
Omoalárá tí n gesín mawo
Omo alias eníwèé òye
Baba mi oòsà won ò gbohùn odì títí òsà sé pàyá ìkókó
Mo síbá olá lómo ode a máa súngi so
Baba mi Àdìsá lásáré mi èkan kìí se lásán
Bí baba ò bá ti lé nìkan
Nkan ní baba lo
Ará ibú aró ará àgbón ìgbe
Ará omi kúnkún tí yayaba lénu
Ìrókò tété modé ò gbodò sa
Eníjó orí òrìlé baba Oyéédùn
Kì í logun ó mó mérú wálé
Láganjú à n gbó à n té é n gbopa bí ò lèrin
E bá n ká relé o
Ìsèsù bí mo kówè lotìn
E bá n ká relé o
Ará ìbálàmóto
E bá n kárelé ìbálàmóko
Omo orunkúnkún tí jósán gbáa
Mo dàgbà n è tíì bòrò loyè
Omo èkè ò jé wí felékèé nòdí
Babà mi èsìkà won ò pera è níkà
Sápé lode èké n jó
Omo won n jó wón n bá ní kòyi
Èké ò tètè mò pé tòun là n wi
Baba Lápéri Àrèmú Oyèuemí Babà mi
Àrèmú enisànpònná se léwà lajàsé
Tálájogún wá n wó bí ení gbón ni
Ègùn Àjàsé wá n tirí wó tònà
Ó ní bárèmú ò bá kú ló tán
Baba Lápérí
E bá n kárelé ará odò kòbini
É bá n kárelé ará odò kòbìyàn
É bá n kárelé ará odò mòtólání
Omo oríaré àdé sùnyàn ni wón máa n poba
Babà mi àgbàlagbà lajò
Ònjó àbú bànté
Orí aré arókó po wá bì ságbàdo lára babà mi abàgbàdo sòsò legàn
Elékùlé ànpàdé
Ó ti took Omówálé se
Omo ajímá sé n sé sègí babà mi ò jiníkìtùkùtù se hùn
Ò sùn jáláte sùn mójúmó
Mójúmó sìn bá yowó dúdú á yowó pupa
Omo òwàrà
Àlàdé tó ti fón sègo dà á gbó
Ajímosìn-in nítorí aséwé nítorí aségi
Ó ni nótorí ìlàpá ti won n wògbè sùà sùà
E bá n kárelé o
Ìsèsún ará odò orò
E bá n kárelé o
Lérìn koko babà mi mòrìwò sara Ògún jìè
Olúrónke abilé kiri mò níbòkun
Babà mi abòlè kiri mò nílè jèsà
Ìbá mómo è rè Jèsà nímòkun nì bá kú sí
Oko Lálété
Ará ibú aró ará àgbón ìgbe
Ará omo kúnkún tí yayaba lénu
Ìsèsó ará odò orò
Omo p’ptí wón kesè sùsú Oba
Babà mi àlà agemo òtó gèlè àsà
Omo bó di gúngùn ógùn
Olúrónké Obá ní bó di giga ó ga
Omo à pè á joyè ogun ará ibú aró o
Ará ibú aró ará àgbón ìgbe
Níbo nilé yín o
Ìsèsún tí mo kómè n ò kójó tí mo wá kójó tán tójó wá n yomí lénu
Odò Òtìn le mò
E ò mo bú aró o
Ibú aró n be Òkóyè kólé
Odò Otìn le mò
E ò ma bú owó o
Ibú owó n be Òkóyè kólá
Eníkòyí omo agbònyìn
Eníkòyí omo agbòn ti è rikú sá
Yánbídolú omo alérí ikú kangun
Òsèsèkòyí omo agbonyìn
Yánbídolú lóòtó ègin
Omo awí bée bógun lo
Èsó wón n rode rèé kólé
Nígba tó níkòyí é fid é olè kólé è lo
Omo akú omo oru
Omo akú bi ó dí
Omo akú bi ti tèntèré eye ò gbodò dé
Omo akú tán gurí è gún sòyìn
Òsèsèkòyí eníkòyí dìde
Yánbìdolú ogún tó lo
Òsèsèkòyí wón n rode rèé kólé
Nígbà ti Èníkòyí é ti dé olè kólé è lo
Yánbídolú omo a kú tapó torun
Òsèsèkòyí omo agbònyìn
Eníkòyí o ì dìde
Omo a wí bée bógun lo
Òsèsèkòyì omo akúmó yànyìn kórí
Yánbídoyí olóòótó ègímo
Alérí ikú kangan
Òsèsèkòyí omo agbònyín
Eníkòyí dìde Yánbídolú ogún wá ti lo
Òsèsèkòyí omo agbòntíè ríkú sá
Eníkòyí dìde ogún tó lo ogún tó lo
Èsó ò délé pé ogún tó lo
Èsó ò fara rogi
Òsèsèkòyí gbapó gbofà tán ogún wá le
Eniíkòyí wo ló ti ì le ogún tó lo
Ìdí òyélù a ròkún
Ìdi oyélù a ròsà
Ìdí oyélù a rèkòyi ilé
Onikoyi ò í dìde ogun Oba tó lo
Òsèsèkòyí omo àgbonyìn
Yánbídoyí olóòótó èyin
Omo awí lée bógun lo.
==ALICE FADÉRERA==
ILÉ OLÓKUKÙ
Olúrónké Olókukù Oba
Abíóyè Àkànní Olókukù Oba ni n se
Omo Olúrónké omo òkínkìnrin
Omo arógangan bókè segbèra
Ikókè ó le ba à sóbùru
Omo Oba jánsáí ará àgóì
Olúrónké wá doba lé won lóde
Babà mi Àkànní o ní n ó là tèmi
Omo Olúrónké o ní n ó là tèmi
Ìdúó làá sure nínú lé Oba
Ìbèrè rèpè tiè ni è
Èyàn to bá ní yó là a là Àlàmú
Omo Olúrónké eni o bá sébi lé
Ibi a bá ‘lúware
Àkànní nlé ará Odò Mòside
Àkànní nlé ará odò Mòsìlèkè
Àkànní lará odò Mòtólá béeni tóyin énu bée ló jo
Orotùn-ún jókósó o
Abíóyè Àkànní orósì gbádìye tó dúdú janjan
Àkùko gàngà Àkànní n láá mú kàn ó lókún
Ókún nkó abenu yíyi
Abíóyè Àkànní o ní nn ó là tèmi
O ní n lówó o ní n bímo
Àkànní alárá re ò ni jewe nínú ilé Oba
Okòròyè jálè nímùlà Òtìn
Oòní gbolódo yò sié láéláé
Ooni èjíwera tó borí olóhun
Tòtò ní bori àsán bàrà loyè
Àkànní níjó Àwéré-Àwèrè-Àwéré
Wón pàdé jà níjàbé Osólú
E sá tiè wá weja gbogbo bí ti n já bebe lube lójú omi
Ojó náà mo tàsín mo mú raso nínú ‘lé Oba
Mo tà kòrò mo mà tiè sosìn sorà
Èmi wá telébe rà kókó erú
Eja nlá tó o rí mo mú rerú were sóko
Àkànní o ní n là tèmi
Kí n yá a lówó kí n yá a bímo
Eni ó k’àgbà ìjàbé ti ó kíwì
Eléyun n nì edidandan ni e bá n sé lérí olúware
Mo mogi tí n sowó ará àgbónòngbe
Àwé ló sawó ará molúgbede
Àràbà kán mà soyùn lòtìn
Nípópó Oníjàbé mo ró o
Àwé sowó o Áwé sowó o
Araba kan ma soyùn
Nípópó eníjàbé mo ró o
Mo ríbà rí bá o
Babà mi mo mà mà ya ríbà babà mi
Mofúnlúké Olókukù Oba ní n se
Babà mi Àlàdé
Arójòjoyè
À n pàlàdé n ló dihùjé
Ilé loko Omítólá n mo bí mo bí aládi
Oba tó mú jèjènké rèé mòyó
Nofúnlúké Oba ló mú Bebéyejú momi agbo
Mo mogi tó n sowó.
Ará àgbón ìgbe ará Molúgbede
Mo mogi ti n sowó o nílé Oyinlolá o
Abórìsàdé Olókukù Oba
Ìlú bá n wá yóyin óyè babà mi Àjàlá
O má jebà ó hè mi
Bàbá ò sáré sésé
Babá lo rèé bòsun
Ìrìngbèdè mò tiè lo rìn lo mà tiè I bòtìn
Kùtùfèlè Àjàlá o sí sanyìn támóri
Eégún lé è re mò yo patie tí n lé mi kiri
Kòtò pòrò re a sì yodà lotìn babà mi Àjàlá
O má jebà ó hè mi
Odò Òtìn te mò
E ò mobú ow
Ibú owó n be
Òkóyè kótá
Odò Òtìn le mò
E ò mobú owó o
Ibú owó n be
Òkóyè kótá
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
1 Elékùlé Ànpàdé -Baba Olókukù àti bogbo
lókukù ni à n kì béè.
2 Ara Odò Kobini - Bo bá se rere won ò ní
Ara Odò kobiyan bini bí o sì se búburú
Ara Odò Molo lani….. won ò ní béèrè
3 Ará Molúgede - Ibú owó
4 Àkùko gàgàrà la mú - Orò ilé won tí wón máa
kàn ó lórúnkún n se nílé Olókukù tómo
won bá n lo lé oko
5 Ó mú jèjènké rèé mòyó - Ìyàwó Olókukù ni
jèjènké, ìgbà tí ó joba ni
ó múu lo o Òyó.
==ÒRÀNGÚN TI ÒKÈ ÌLÁ==
– OBA SAMUEL ADÉYEMÍ
LÁTI OWO
Owóyemí Àyìnlá, omo Aródùnjoyè
Omo Adélétejiteji
Ò pabàbà mésin lese oko èmíolá e
Esín joko bàbà n mì pege
Bàbà mé è mì mò
Ó jé ési Adájalé jóko
Òpé ò wón omo Alápó win
Omo elétìtísè osùn omo olówó aró
Ìya re omo Akéré ma mú peji
Mo fòjò aro sùsù lowà
Òjò àgbá èé rò lásán
Bó bá perú a pomo
A pàjòjì a gbòbílè lowà
Omo enímolè mérìndinlógún
Omo eléri owó ebora
Kúlúkúlù sé òjò tí balùwè sé wòwò
Omo alágbàá se
Omo ètílóyè joyè
Adéwolé tílérí Oba ó dórí Oba
Ò se kèkè di baba àwon àgbà
Wéré nikùn amúnije nílé Adéwolé Oba
Sòkòtò nikùn Ajìfà
Ikùn Àsòlá jègun o sìfà sí
Inú re re rè é pélébé
Pélébé nínú se àkótì se
Àkótì se rè moba léri o jóko
Àímoba ìfá tì
Bó mo bàbá o mó padà wale
Ológun ádé ni baba ré se
Baba enìkán éè róba níjetàdínlógún
Ojojúmó ni baba ‘Déwolé n róba
Lákòtì se rè é móba lérí o jókòó
Gba bàba tòrùlé loyè re dèje
Omo erinlolá awúwo bí irin
Sèmò tolókùn olà
Omo Adébáyò omo Foláwolé
Omo òpóre kí máa bónísu lo
Òkè àlobò lonà rè
Oyèdépò omo Erínfolámí
Omo Àrìndé a pé láyà mò so
Oníbànté ògbegede omo Òbesòrò wojà mòjò
Omo baba agbógúnbò níjó ayé rójú
Omo awúwo bí irin Eléwù wòyí
Bó ti n wo dúdú ní n wo pupa
Ó wòyí mònàmònà lókè ojà
Omo baba agbógùnnbò níjó ayé rójú
Omo awúwo bí irin sèmò tolókùn olà
Omo Ajíbésí Adéwolé Àsòlá
Ó sèdì sùsùsù bí ewé ìgbá
Alárá jojojo bí esú oko
Baba Rádéké ìwà pèlé ni fi n sèlú
Onínúure ní í káyé jo
Ojúódì baba Àjidé
Omo Amétíkowá aróbasá ni bí ogada
Àbèfè mo jorì lotùn omo Akínlabí
Omo Àjàmú ebí jàre òle
Omo Apète ènìyàn lojò
Omo Ajàmú ti méte òle mójú fa
Ó gùn táso ó lò baba Àyánfúnmiké
==TINÚOLÁ ADÉDAYÒ== - ILÉ OBAJÒKÒ
Oba tó tó bí ení daró o
Òba nì nì bí ení gbon òwu èfunfun tó tó bat ó ni èmí dásà oba ko lé nìní ni tejò ta yìnìyìnì
N é kó berúlè léré wó
Àmóyìnké ma buúlè léèrè wò
Omo Efádùnmóyè omo Moróhunkádé
Bé e bá jé n kégbe làlú un lo
Lé nìnì mo tejò ta yìnìyìnì
Aródùnjoyè, Adélé tejiteji
Ò pa bàbà mésin lese oko èmíolá
Esin n joko bàbà n mì pegepege
Bàbà má e mì mó
Yésé Adéyalé joko
Mòpéòrún omo lápó olóore
Àyìnlá lomo gbàgìdó
Adínjú eye tí n je ní gbangba oko
Omo ògòngò balè kó sèru
Babá jà nígbón mo ló jà léyìníìgbo
Ó ri n léhìn Obàtélá
Ó lé abuké here kánú oko
Lé nìní mejò mejò
Bólúmolé sago sàgemo tolówó ru bí ose
Sàkòsè lonà Tàpà
Omo Ajàmí onísé ògún yàn áyé
Adéyalé baba ‘Dédoyin
Èrò sá árè mó igi n pejò lépò àpà
Òní lejò é rìn lápà nílá Agbólúoká
Òla n loká é yan
Bóká bá sé é jú ténìní pamólè a tèle
Èjòlá n wó rurú bò nísàlè àpà
Erú e kàn bì mí mo mí pomo àbèrè àpà
Gbálègbálè àpà kí an má mà gbaràwé
Kí an wí be loká ti kómó je
Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose
Sàkòsè lonà Tàpà
Ègbè: O mò sosriire o
O soríire
O mò soriire o
A soríire
Ifé dayò lókè’lá o
A soriire
Àyìnlá lomo ògbàgìdá mo níyà sonú
Omo alérú omo kó
Baba enìkán o mà tètè dáyé ko lá won jáyà orùn won
Bo pa nì n é kàyìnlá sí
Kí pa mó bà bè jo
Wón bí o ní bèje bejo bí olú esunsun
O nì ó moye ìràwò òkè
Adéyemí Àyìnlá
Ni é mo bì wón bí o dé
Àyìnlá bile ìyá dùn gbóngbón
Baba Moròhunrádé
Se lé baba bí ení láyin
Àdùndùntán báyìí nilé mòwó re
Aródùntádé ‘mo Adéríefun èwù nílè mi òjè
Òjó pa mí o
Baba Moróhunfádé Àyìnlá
Ó yé òjó pèmi nínú lée yin
Ójò ò pewà mi dànù
Ójó pa tápà o pàboki
Ó ponoge ó kó tomú e
Òjò yó pamí è mì dìn mí
Mo wó bù kéwá mi ni
Mo bóko délé àròjò dádé
Ilé ìyá Oba là á mò
Adéymí ta ní molé baba omo
Ògbé lànlá motájàlá mògún
Adèyemi omo àtérí eléri mo gbà mí o
Baba Moróhuntádé
Kó bá mi tájàlá mò mi se
Mo bá o délé àfójò dádé
E tété bèlè jé o
Baba Moróhunfádé o gbóhùn lénù mi
Ibí gbòkán ni mo wà yi n é è lo be
Wón bí o ní tèje tèjo bó olú esunsun
O nì ó moye ìràwò òkè
Àyìnlá kèé mobì wón bí o dé
Bo pa nì n é kayìnlá sí
Ki pa mó bá bè jo
Lé nìní no pejò pa jìnìjìnì
Èjolá ní n jésà lápa nílé Agbólúoká
Bólúmolé oká n ní jejemu okin
Abìrù sóóró débè éè róyè je ló bá bílésanmí
Ó je bílésamí sàjé sòsó
Mo pani tán mo béso síra
Mo mùjè ènìyàn sihàn lapà
N è ní mùjè ènìyàn kí han má ba pè mí lósó
Bólúmolé, ebora ‘lé eni ní ma mú ni
Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose
Sùkòsè lónà tàpà Eléyìí á nsini
Baba Móróhunfádé ire la pábe bá lo
Àyìnlá bá tile mòmó rò lo ni Arójòdádé
‘Mo adéri efun sewù nílè ní òyè
kúlúkulú sé o òjò o mà ti bàlùwè sé o
n náà ló yará lorò
Atótésèré mo ké séji séran
Àkùrò Tónà mi òjò
Bónílé n lé lé Àyìnlá bolónà n rònà
Fúlàní n relé rè lálágbo idè
Òjò àgbá ee fòórò yin
Òjò àgbá èé rò lásán
Akéekúyá bó bá perú a pomo
A pagùntàn a pòdílè lowà
Òjó pa mí Àyìnlá
Mo wó yá bòjó père
Òjò ò pewà mi dànù
Ojò pa tápà mi pàbókí
Ó p’omoge ó kó tomú o
Òjò yó pa mí è mà dùn mí
Mo wó bù kéwà mi ni
Mo book délé Aròjòdádé
Ègbè: Lórùjó aye rójú o
Lórùjó aye
Adéyemí seun rere
Lórùjó ayé rójú
Kábíyèsí Aláyé o
Kábíyèsí Aláyé
Oba reere
Kábíyèsí Aláyé
Adéyemí mo se kábíyèsí lódò oba
Ìfédayò lókè ìlá o soríire
Òkè ìlá soba ìlú Òkè ìlá kékeré
Oko ìlú bàntátá
Kékeré ata èé se fi bójú
Oko ìlú bàntátá
Orí burúkú se tìe fa
Àyìnlá Òràngún omo Ògoyè
Ègbè: O mò soriire obá soríire
Ìfédayò lókè ìlá
O soríire
Ìfédayò lókè ìlá o
O soríire
Láyè Aláyé
Èmí ti kéborùn méje
N è ma fì wé lérin
Ayé Arèsà
Lade ‘borùn
A è ma fìwé lérin
Aáyé àyìnlá
Èmí ra léèsì, mo ràrán
Mo regbínrín, baba aso
Àfòle, ló le woke ìlá ò dùn
Láye a Arójo
kábíyèsí o máa gbó o
Adéyemí ma gbóhùn lénù mi dáadáa
Omo Moróhunfádé ma gbóhùn lénù mi
Àyìnlá lomo Àjàmú enísé ògúnrìn áyé
Adéyelé baba ‘Dédoyin
Èro sáa rìn mó ebi n pejò lókè àpà
Ìgbà gbogbo bí ojó o
Adéyemí Àyìnlá
N é máa pè ó nígbà gbogbo
Ìgbà gbogbo là á pelédùmarè tó dá mi sáyé
È è ní rú o lójú o
Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú
Kènírè ó, Agara è ní dólórun Oba òsì è ní wò ó , oò ní mòsì
Orí adáni oò ní sìse
Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú
Ègbè: Lórùjó Ayé rójú o
Lónìjó Ayé
Adéyemí seun rere
Lórùjó Ayé rójú
Mo súnmó Oba níwòn ebè kan oso
N è jinnà sóba lébè mefà
Nítorí aróbafín lobá máa n pa
Kóba mó baà pa mi
Oba è ní pa mí mo dìmó ‘dà Oba lmi
Lè nìní mo pejò pa jìnìjìnì
Bólúmolé lónà sàgbó tolówó ru bí ose.
Sàkòsè lónà tàpà
Gbálègbálè ònà àpà kí an má gba ‘ràwé
Òní lejò é rì lápà nílé Agbólúoká
Òla loká é yan bóká bá sí é jú
Bí lénlénìní pamólè a tèle
Èj`p;á n wó ruru bó nísàlè Àpà
Bóká bá sí é jú bólúmolé pamólè a tèle
Èjòlá n wó ruru bò nísàlè àpà
Èru è kàn bà mí mo méjò lagbàjá
Lálánké mo móká mo mú pon ‘mo yóko
Mo fìrù àwòn báyìí lalè omo àbèrè àpà
Èjòlá n ní jésà lapà nílé Agbólúoká
Oká n ní jejemu okín ibe
Abìrù sóró débè éè róyè je
Ó je bílé sanmí
Sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose
Sàkòsè lónà tàpà
Ó deléèkínní o nílé Agbólúoká
Adá má yóko má yódò lápà nílé Agbólúoká
Alápa búra bógùn a rook
Àlùsì obìnrin Àpà ó wálá pàndetí
Mo wó bù kéwà mi ni
Mo book délé àwòpòdádé
B ‘Éji ba n pa ra yòókù o
È ma pèyókù be
Èjòlá wonú òkun kò sé mú
Èjòlá wonú òkun kò sé mú
Adéwolé Òràngún náà se sáà nígbà tie
Àgámògún molókó titun òkè àlobò lonà ‘rè
Olóun yóò delè fénìyàn eníní ‘re
Ògún gàn-án mo mírin túnrin ro
Òkè àlobò lónà rè
Baba náà se sáà nígbà tie fa
Àgbámògún olókó titun òkè àlobò lónà ìrè
Ògá nisu won ‘jomu nílé akéyemó Oba
Àlòkò nisu àwon òkè ‘rèbè
Eè kilo fárá òkè’rèbè kí an má yí gbàgá mó
Enírè osìn akéyemó Oba
Eléyinsú wón ti táyàba wón je mògún
Lórò mokín fón ‘ná mògún wò jannje
Àgámògún molókó titun òkè àlobò nirè
Èjòlá wonú òkun kò sé mú
Adéwolé náà se sáà nigbà tie
Mánukàn a mókófon ‘ná tiwájú re a máa jé Folámodi
Elénà ní modi ògùn lágbède
Omo rówòròwòrówó bí alágbèe ì bá rówó
Tolóló taládàá ni an é máa pè lónà oko
An á ní baba won múrin je níwájú enírin
Èyin ògbèrì e jòjó wò e ó mò béyín
Alágbèe è ran ‘rin
Èjìdá lomi n nájà a mògbon nínu ‘lé yin tòtò bá n nájà tòrò
Àtoji àti tòtò kí bá n nájà mògún
N é b’ówó alé leléyi mògún lórò mokin
Amókó fon ‘ná mògún yè jan nje
Olúwa é delè fánìyàn olóló ire
Ègbè: Olúwa é delè fún bàbà tó lo láyé
Kábíyèsí aláyé o
Kábíyèsí aláyé
Èyin Oba rere
Kábíyèsí aláyé
Oba tó ó bi eni baró o
Oba nìnìnì bi eni gbònwúo èfunfun
Adéyemí Àrìndé se sáà nígbà tie
Àrómòjé ‘mo ajá se bí olóko
Àrìndé náà se sáà nígbà tie
Àrìndé ‘mo alápò fún ògún
Adéyemí omo aní n lákese abògó kè bí àlà
Baba ló torí àgbàyèwò ó ti kégbàá rèkó
Ontóyè Oyèyemi sowó gegege nílé yín ni
Adéyemi Àrìndé se sáà nígbà tie
Àrómòyé ‘mo ajá se bí Olóko
À nò se gìlò mo dekùn nibà
Olúdékùn n è jeni nínú ‘lé yin
Àmòtékùn mi è jènìyàn
N è jeni n è jènìyàn kí an baà pè mí lósó
Oló ní è máa ráni ‘re àró ò re
Oló ni è máa rá nì re àrómòjé
Àrómòjé mo mégbàá jó
Àrómòjé mo mégbàá wòran
Òjò kú bénílù mi eè lù
Òjò kú bégbàá mi eè jó
N é máa mégbàá mi lelé
Omo a já se bí olóko
Ènìyàn yè bá nn lóré rí
Ki ká lo sójúde bàbá à re lo
Òjó kú elégbèrìn òsúnsún
Mò férè sodún o
Mò fore sódún
Òjó kú tolú jokò
Mò fore sódún o
Mò fore sódún o
Òjò kù Olámoyè
Mo fore sódún o
Oba tóo bí ení aróo
Oba nìnìnì bi eni gbònwú èfunfun
Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko
Akóláwolé mògún ò jó
Èyídùnmádé se sáà nígbà tie
Àyàndáao Èyídùnmádè
Akóláwolé Àyàndá se sáà nígbà ti e
Ó mò pa má mò ón jú
Baba jidé ó pa níjó ògún kola
Baba Odéye
Òbe tì ló n tojú o, àní ò mú
Ó mú tán ó ko wón lápá gengele
Àgánwògún mo olókó tuntun
Òkè àlobò nirè
Omo Ayéróso
Omo Ayépolá se sáà nígbà tie
Tótó bat ó ni èmí eásà Oba ko
Kóláwolé mògún n gán
Mògún gán ‘mo olóló tuntun òkè Àlobò nirè
Èmún ni jesà nirè nílé Amókó fon’ná
Ewé ni jejemu ‘kin won
Ewìrì ògún dé bè éè róyè je
Ewìrì ògún la mu jè ‘yálóde won
Mókó fon’ná mògún n gán
Tótó ‘ba tó ni èní dásà Oba ko
Amókó fon’ná mògún eè ní bínú
Omo èjìdá lónìi n nája màgbon nínú ‘lé won
Tòtò bá n nájà tòrò
Àteji àti tòtò ki bá n nájà mògún n é bówó alé relé o
Mògún lórò nmokin a mókó fon ná mògún mè jan n je
Irin owú kó mo gbó mo yà lágbède ni
N è mò bókó ni wón ro nírè won èé roké
Amókó fon ‘ná arámògún lórò mo kin
Mókó fon ‘ná mògún n ján
Kábíyèsí náà se sáà nígbà ti e
Kóláwolé Ayàndá se sáà tie
Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko
Amókó fon ‘ná mògún n jan
Omo Ajíbùlúyò omo Ajíbésidé awúwo bí irin
Omo Olódùmò àpà omo alee ‘lá
Omo òpa se sí isí sé lu sèmò tolókùn olà
Pélénbé nikùn amúnje sòkòtò báyìí nikùn ajìfà
Ikùn Àyòndá jìfà sinú re rè é pélébé
Pélébé nínú se Àkótì se, n é kótì se
Ma rèé moba lórí odópon
Àìmoba eè sìyàn
Bé è bá moba ke mó padà wálé oko woléyelá
Mo mo baba eléwù sègidi
Mo mo bàbá eléwù Sègèdè
Èmi mo bàbá eléwùwòyí
Babá ní bó bá wo dúdú a wo pupa
A wòyí mònàmònà dókè ojà
Kóláwolé mògún n ján
Ègbè: Èyin Oba rere mo se
Kabvíyèsí aláyé
Gbogbo Oba mo se kábíyèsí aláyé
ÌDAHUN ÌBÉÈRÈ
1. Èjòlá ní jeésà lápà, -Nínú ilé won won kò goódò
oká ní je jemi ‘kin je ejò oká.
2. Nílé Agbólúoká -Gbogbo ilé Alápà ni won n ki
béè
3 Òjò àgbá èé rò lásán - Orò tí wón máa n se tí òjò
yóò rò ní ìgbà èèrùn tàbí òjò,
tí eni tí kò bá bímo yóò sì
bímo ní àsìkò yen.
4 Èjòlá wonú òkun kò -Àlàjé tí wón fún un torí pé ó seé
seé mú ó sanra.
5. Amóko fon’ná Gbogbo eni tí a bá bí ní
Ìrèmògún .
==Kábìyèsí Aláyé o==
Kábíyèsí Aláyé
Oba rere
Kábíyèsí Aláyé
Ìgbà gbogbo bí ojó o
Adéyemí Àrìnlá la é mo pe nígbàgbogbo
Ìgbàgbogbo la pelédùmarè tó dá ni sáyé
Àyìnlá lomo onílé èdí òre
Òre rèrèrè lóke ‘Jìgbò
Àrìnlá lomò dí
Ò gbélánlá ‘mo tájàlá mògún
Adéyemí lomo Atísí elérí mo
Ò gbé gbà mí erí mi o gbàgbàhgbà
Àyà mi ò tiè gbà kòkò
Ò gbé sù mí kìrìbìtí
Adéyemí Àrìnlá kó gbé mi rèé s`dagbo
Erí awo ò gbàmí erí òsanyìn ni o gbémi lé
Omo Fágbe Olúmo
Kábíyèsi Aláyé o káyèsí aláyé
Oba rere kábíyèsí aláyé
Oba rere kábíyèsí aláyé
Tótó bat ó ni èmí dásà Oba ko
Èmi è ní á rásà dèsò so
Sàjé sò ró ladéyemí
Mo pani tán mo bóso jóra
Mo mùjè ènìyàn siyàn lapà
Orí re dára ò
Orí rè dára ò
Àrín làá ri lapà
Orí rè dára ò
Àrín làá rí lapà
Orí rè dára ò
Nítorí ìgbà Olúgbón
Èmí ti dáborùn méje
N ó ma fìwé lórin
Ìgbà areas
Mo ní borùn méfà
N é ma fìwé lórin
Láyé Ayìnlá
Èmí ra léèsì mo ràrán mo ra sányán baba aso
À fòle, lo lé poke ìlá o dùn laye Àrójo
A fòle, lo ló póko ìlá ò dùn laye Àrójo.
==TIMI EDE==
A à ní joyin, ká tún gbàgbé adùn.
Òrúmo gégé láoyè ako ekùn akùnyùngbà.
Gbóyè ólá Àkànjí ì mi Láoyè tó tóyèse.
Àgbàdá tolómù omo kélébe .
Àre lágbà lóyè bí ògèdè.
Àkànjí omo Àjénjù
Àyà mi kò pé méjì, n bá fi òkan fún omo Ojo.
Àgbàdá ta lómù omo kélébé.
Ò ránmo ní isé fàyàtí.
Àkànjí ì jí lo .
A ò rí okùnrin Ogun.
Àgbàdá talómù omo kélébé.
Ìgbà tí ò sí láyé mó tó kú.
Fólórunsó, Ajífòní baba
Baba Bólánlé Oláníyì
Ajítòní Ajàgbé.
Olá à re ì ‘dèra ni
Fólórunsó omo lórí demo
Àjàgbé omo Béllò
Àjítòní aran ee deyin.
Béèni àgbo o won
A sì ti àn ti ròrò ti ròrò
Ajítòní Ajàgbé.
Síyán ti e dé pinnu ara.
Fólórunsó omo lórí demo .
Fólórunsó.
Orí Oba ni ó bi wón.
Eni tí n bá Obá á je .
Tí n sòrò Oba léyìn .
Ori Oba ni ó bi wón .
Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun.
Orí Oba ni ó bi wón.
Eni tí n bá Oba á je.
Tí n bá Oba á mú.
Orí Oba ni ó bi wón .
Ajítòni Fólórunsó.
Àjàgbé mo gbà fún Oládòkun.
Tìmì Oba Ede
O kú mèye ìbàdàn .
Ajítòní baba wa.
O kú mèye Òsogbo.
Fólórunsó omo Béllò
Kò sí ibi owó ìjà erin ò mà mà tó.
Owó tó Sókótó.
Owó tó ìlorin.
Owó tó ìmèsí olójà òkè.
Àjàgbé owó tó ìlú Èbó.
Oláníyì ìwo lomo Eégúnjobí .
A ó lese tàì leè kó .
Bée bá dé ilée wa lóhùú.
A ó le se tàì le kose kó o
A ó lese
Fólórunsó lerí yen.
Àlaré aláwàdà.
Àjàgbé lerí yen.
Àlaré aláwàdà.
Àjàgbé lerí yen.
Àwàdà laré yìí.
Aremo n be lówó o e e e e
Aremo n be lówó.
Àwàdà laré yìí o .
Aremo n be lóó o eeeee
Aremo n be lóla.
Ikúmóruwá Olórun ló lóògùn.
Kò mò sónísègùn tó ju Olórun lo.
Olórun lo lóògùn
Ikúmoruwá, Àjàgbé Oladokun.
Iró, Iró. Iró ni wón n pa.
èké, èké ni won n sa.
Iró enìkan kì í bá Oba á jà, iró.
È báà pa àgùntàn, àgùntàn
È báà pa tòló tòló olórí eye.
Omo tí Olórun yó se, ó ti sé.
Àjàgbé Oládòkun.
Ìyá àjé kú è n yò sèsè
Omo tí àjé fi sílè, ó lè pani je.
Àjàgbé Oládòkun.
A wí, wí, wí wón ò fé.
Won ò fé.
Won ó fé.
A fò fò, fò, won ò gbà.
A bólù sílè a fi enu wí.
Àpótí alákàrà ká bí á wó.
Abánise mó sì bánise mo.
A jìnnà sátákètè kété kété.
Ojú ti babaláwo yín.
Ibi e gbé ojú lé ònà ò gba ibè lo.
Ojú ti babaláwo yín.
Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun.
Kùkùté ò mira jìgì.
Kùkùté ò mira jìgì.
Ení mi kùkùté ara è lómì o.
Kùkùté ò mira jìgì,
Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun
Kùkùté ò mira jìgì.
Kùkùté ò mira jìgi.
Eni ó mi kùkùté ara è lónìmo.
Kùkùté ò mira jìgì.
Fólórunsó Ajàgbé Oládòkun.
Orí Oba ni ó bi yín.
Orí Oba ni ó bi yín.
Eni tí n bá Oba á je
Ti n bá Oba léyìn.
Ajitòni.
Orí Oba ni ó bí yín.
Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun.
Orí Oba ni ó bi yín.
Eni tí n bá Oba á je.
Ti n bá Oba á mu.
Tí n sòrò Oba léyìn.
Orí Oba ni ó bi yín.
==ATAOJA OSOGBO==
A kì í joyin ká gbàgbé adùn.
Enu àgò bàbá ìbà o.
Oòmulè o.
Àjàní Òkín.
Mo juba baba à mi.
Pópóolá omo Adédoyin
Àjàní Òkín.
Mo fé kí oba ìlú òsogbo.
Morónkólá omo òkè bí Oba aláyélúwà.
‘Ládiméjì omoàkógbé.
Àlàmú ÒKín, Làdiméjì Lálékan.
Ìranolá Morónkólá a bi baba joba.
Taani ì bá lóba méjì tí ò fáyé lójú.
Àlàmú Òkín lóba méjì
O tún n sènìyàn rere.
Morónkólá Oba Olóríire.
A bà gbàlá tó kokò sáré.
Àgbàlá Àlàmú ju Oko baba elòmíràn lo.
Omo ìjèsà tó gun làlú.
Morónkólá Oba Olóríire.
Elégòdòmì aso ìgbájo.
Elégòdòmì aso ìyèlà.
Èyí tó dùn ni e rà fún mi wá.
Kí n ró n jó ló yè ìjèsà
Ò sere adé eléní ewá.
Béwùúlè o má so bora.
Omo Ajólówu.
E wòó nílé ìré.
E wòó nílé Olórò níjèsà abé.
A ríléwó ní mòkun.
A bèdè kirimì ní ìjèsà.
Láì jé mo ro Àlàmú.
Láì ro Morónkólá.
A bi baba je Oba
A bile gbágà léyìn.
Àlàmú Òkín.
A bilé gbágà láàrin.
Ojó ojó kan ò dùn.
Ni ojó a fé yan omo oyè ní Òsogbo.
Gbogbo omo Oba dúró gégé bí Ogun.
Jagun Akínsòwòn di aláfèyìn tì.
Ìyìolá Morónkólá.
A bi baba jóba.
Akogun Òsogbo àgbàlagbà oyè
Omo Folásodé Lólá.
Salátìléyìn Oba Morónkólá.
A bi baba j’oba.
Òsà Àkàndé lalátìléyìn Oba.
Morónkólá a bi baba j’Oba
Ìyálóde Òsogbo .
Omo Adélékè.
N náà ló salátìléyìn Oba.
Morónkólá a bi baba j’Oba.
Àti awo àti Ògbèrì.
Won ò tètè mò pé.
Jagun Akínsòwón sòtító.
Pé Lápàdé lobá kàn.
Omo Aládéyófin.
Àlàmú Òkín j’Oba ìlú tòrò kin kin.
Morónkólá Oba Olóríire.
Àlàmú omo Mátànmí lósogbo.
Mótànmí aní Kanngúndù
Omo àkógbé alágbàborò.
Mufúolájé baba Mówunní.
Amúgbùrùwá fúo.
Baba Olúgbèjà.
Láyànféélé baba Oyin dà.
Olá aláyélúwà j’Oba káyé ó leè rójú.
Ò joyè lógun omo Oba.
Ò joyè tán fará è módò.
Ará níu gbe ni.
Egbàá ò gbe ni.
Àtélewó kì í pé Lájobí.
Lójó Mátànmí n fò de sòkan.
Baba béeni àtànpàkò kò yara è lótò o.
Òde gbangba kò sé dààsè sí.
Lásojú ìlú kan diè-lójú òde.
Àwìrì omo selé oko owó e dan.
Àwìrì tanwì oko owo e dan.
Ò gbó èlùbó Òsèlú orí emo oko Arinkékànbi.
Alátise ò rómo róye.
Ò rómo róye baba Olúgbèjà.
Oba ò rómo ìlekò.
Aláyélúwà baba ‘Lábímtán.
Ò joyè jogún omo Oba.
O joyè tán fará è módò.
Ará ní n gbe ni.
Egbàá ò gbe ni.
B’Oobásùn bóobá jí.
Àlàmú Òkín, Móojúbà baba à re.
Àjànà kan ó mó pefòn léjó mó.
Oláa baba kálukún ni kálukú n je.
Àlàmú n je Oláa Mátànmí láàfin.
Morónkólá abí baba j’Oba.
A bi àgbàlá tó ìkookò sáré.
Àgbàlá Àlàmú ju oko baba elòmíràn lo.
Èmòilègùnlè baba Gbógbéjó.
A dàgbà Ládìgbéjó.
Baba Ládàpò.
Bàbá à mi Àlàmú.
A à mo ibi tí yó mo ilé yìí dé.
Omo Mopé.
Àlàmú Òkín.
Bó parí òkanmòkan.
Morónkólá abi baba j’Oba .
Kábíyèsaí Oba Òsogbo
Oba to léducátìon.
Tó lógbón lórí.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
Iyìolá omo Mákànjúolá.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
Oba tó léducátìon.
Tó lógbón lórí.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
Iyìolá omo Ládéjobi.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
==ORÍKÌ OLÚWÒ==
OBA ÁSÍRÙ OLATUNBOSUN TADESE LÁTI OWO ÒGBENI GÀNÍYÙ ÀKÀNO ARIWÀJOYÈ 1
Olátúnbòsún Oba o
Olátúnbòsún Àlàgbé Oba alèwílèse
Àìrédùn òràn Àlàgbé oko Fàlílátù
Bí Olórun Oba ò bá d’ánitán
Enìkan o le fìkánjú se n
T’Olórun Oba o yònda
Látúnbòsún Oba tí í jí yo bí egbin
Adùn ún bá rìn wokò ká má s’awo omo Àsìáwù Àlàgbé.
Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà
Lajo d’Osogbo, Látúnbòsún Oba Onímúúre
Ìgbín tenu mógi ógùn ún
Olátúnbòsún tenu móyè o si muje
Atilè yanrí wa, o sayé é ‘re
Àlàgbé omo bé ò nítèté kú, Ásírù
Alolo mágbagbé ilé, Atì’bàdàn wa gboyè lówó eni ti n be nílé.
Omo Àsìáwù, Àlàgbé, Olátúnbòsún Àlàgbé léni ti n be n le o r’óyè je.
Bí t’atílé-yanrí wá o sayéé re
Àlàgbé omo bé o ni tèté ku
Ásírù ololo má gbàgbé ilé.
Àlàgbé omo Tádése
Àlàgbé oko Fáúsá
Ìgbín tenu mógi ó gùn-ún
Olátúnbòsún, Àlàgbé tenu móyè
Ó sì mu je.
Atilé yanrí wa Oba onínúure.
Àlàgbé ti n se ìlú bò lójó tó ti pé
Àlàgbé omo Àsìáwù, Àlàgbé je alága, Àlàgbé tún je kánsílò.
Àlàgbé omo bé o ní tètè kú
Àsírù alolo ma gbagbé ilé
Ìwó nilé odíderé
Ìbàrà nilé àwón awodi
Sókótó ìbàbá n’ilé Àtíòro
Látúnbòsún Oba tí ji yo bi egbin
Dáralóyè o, Àlàgbé Olátúnbòsún
Alagbe, o dáralóyè o oye baba re
Atilé yanrí wá, o sayéé re
Àlàgbé oko mùnrátù
Àlàgbé, Latunbosun, Àlàgbé Oba àlàfíà ara.
Adùn bá wokò ká má sawo
Omo Àsìáwù Àlàgbé
Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà
Lajo d’Òsogbo, Atilé yanri wá Oba Onínúure
Òun tani, torí Erínfolámí
Erínfolámí omo Mìínátù Àjàní
Baba kárónwí, Oba aláyélúwà
Bíàná, Adégoróyè baba Àrèmo
Erínfolámí, Oba Onínúure
Adìe y’ógún o p’ogún Agbábíàká
Bíàká Ajàní won a l’ádìe o pomo re.
Adìe baba sídì, Biaka won a l’ádìe o p’omo re.
A gbádìe tà a fowó re yelé
Eyelé ta kólé káàsè fún
Bíàká, Ajaní, eyelé yé méjì
O pà kan soso, Erínfolámí
Oba ti ji yo bi egbin
Baba eni tó j’Oba tí o k’ádún
Baba re ni Àjàní
Bíàká Àjàní yá ju baba eni tí o je lo
Erínfolámí, Oba omínúure
Baba eni o joba tí o k’ásù
Alibi oko Bàrìkíìsù
Elémòsó Ìgè Àdùbí
Èsínrógunjó e boo dólá a kola
Abímbólá Oba lomo lámúye
Kédú n gboro gàràbara nídì olote.
O dé bè o gbè gbón
Abímbólá délé ó fi baba fóní baba
Àwon ìbàdàn kìí bèrù Oba be lásán
Elémòsó ìgè Àdùbí
Èsínrógunjó tori ogun n’Ìbàdàn
Fi féràn Oba
Abímbólá Oba lomo lámúye
Tó báyè lónísé Àláàfin
Tó báyè lónsé ará ìbàdàn
N o reni baba wa Àlàbí o
Torí ogun doable kí mó láíláí
Olórí olókò omo ni mokun
Esínrógunjó, gbóládalé, sáání
Sáríà Onìsòkòtò òdòdò
Baba Sàláwù, Elémòsó
Ìgè Àdùbí, Esínrógunjó
Ládíípò, Lániyonu omo Abimbolá
So wa tori tani
Tori Akéréburu Àdìgún òpó,
Àdìgún òpó, Oba àlàáfìá ara
Akéréburú, omo Láníyonu
Oti Ìkìrun wa gboyè
Lówó eni ti n be n lé
Àdìgún léni ti n be n lé o róyè je
Baba Adégbóyèga, Àdìgún
Ni baba Gbóládalé, Akéréburú omo Lámúye
Àdìgún olórò loko wèmímó
Ajùlégbojó, Àdìgún Oba àlàáfíà ara
(1) Alèwílèse o ma n mu ìlérí se
(2) Atiléyanrí ori re rò mo.
(3) aìlódìn òràn – O kájú rè
(4) Awo o so lókó, gbòòrò o fa loja – Oríkì Alaka
==ALAPOMU==
Omo Òpómúléró mòjaàlekàn
Omo rírí ti n máso womi
Omo òpó róso, omo òpó gbàjá
Omo òpó kàn níwájú ológun
Omo báso ò bárí, ki là bá fò lódò?
Bi ò si aso, bí ò sí òwú
Omo elòmíì ìbá bóra lè a jòmòdò
Omo lámúkúderin, àjefèyìn tì n la jesu ègbodò
Omo òpó korobítí-korobítí- korobíti
Omo òpó korobìtì –korobìtì
Lámúkúderin, ajagaàsè
Àwa lomo olórí igbó, omo adúrójà
Omo okùnrin tán, a móbìnrin regbó ode
Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni
Àwa lomo oní apá òtún nígbà táabá n roko
Awa lomo apá òsì nígbà táabá n took bò
Omo àtòtun àtòsì, igbó baba wa ‘
Omo onítòtò wééré igbómolè
Èétórò tó pani, tó jeeji lo
Èmi lomo eni tó tètè dé, ilé tiè lójà
Àwon eni tí ò tètè dé, ilé tiè lónà oko
Àwa lomo èse tín seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn
Àjàgbé òpó, Olásùpò Òbe
Mósemí gbigbà ni kó o gbàmí oko wúlè
Baba Tinúké, baba Ràmónì
Oko Sídíkátù, Baba Bùkólá, baba Àkéèmù
Àwa lomo òpó tikò gbóràn, wón ní ká kojú è síná
Omo iná tí ò gbóràn, e jé ká kojú è sómi
Omo omi ti ò gbóràn, ká kojú è eí èèrùn baba gbedògbedò
Baba mi náà ló méni méfà re Mòòsà
O mú hóró kan soso bò á lé
Omo onígbó ruru, àjòjì ò gbodò wò
Ajòjì tó bá wogbó ìyá a wá, egbora là á mú se
Omo èse ti n seni, ègbà tí n gbà à yàn.
Àwpm òrò kan àti ìtumò won
(1) Omo Lámúkúderin
Lámúkúderin jé orúko tí a lò fún alágbára
(2) Ajagaàsè
Èyí ló n fi ìbátan àwon ará Apòmù pèlú àwon ará ìlú bí ilé-ifè, ìwó
hàn tí àwon náà jé jagunjagun ní ayé àtijó.
(3) Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni
Èyí ni ibi tómo onísòbòró ti rapá kan bóòni tan.
(4) Omo onítòtò wééré igbó mole
Ní ayé àtijó, ibgó mole yìí wà ní ààrin ìlí.
Ìgbó sì kún bòó. Molè yìí sì jé tako tabo.
(5) Èmi lomo eni tó tètè dé ilé tiè lójà
Pé àwon Oba bí i Alápòmù, Aláàfin, Olówu àti Àwùjalè ni wón jé àwon Oba tó tètè te ilè won dó.
(6) Àwon eni tí ò tètè dé ilé tiè lónà oko
Jásí [é kò sí eni tó le bá Alápòmù du ilè tó tèdó sí torí pé ó ti gba ilè tipé tipé.
(7) Àwa lomo èse tí n seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn
Pé àwon ará ìlú yìí jé alágbára.
==AKIRE==
– OBA OLÁTÚNDÉ FÁLÀBÍ ÒRÌSÀTÓLÁ II
Ewínwìn-ín, omo asagbogbo yíwaká
Níwìn-ín omo asogbàkárì sà
Erú file hàn mí, Erú mònà a fònà hàn mi
N ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni
Oba sákúmawò mòróòyìn
Omo apehinlá bajé ilé Ìkirè, omo a rómo se
Omo olórìsà kan, òrìsà kàn
Táà n mú ni méjì sèbo lójó gbogbo
Òrìsà tóbá dojú kini àlùwó
Lóòsà tóbá dojú koni àlórò
Baba mí mòmò n re Mòrìsà, ó ní n jókò ó dè n n gbà tó ti Mòrìsà dé
Ló bá rún n léèsébì, òhun hóró atare
Ataré bá dowó mo dìlókò
Èsébì ló bá sì domo
Baba mi mo o jéyán un, omo sùnbò
Oba sá à yánjú omo a jà ní bèbè ònà
Oba sá à yánjú omo a jà ní mòpèsoro
Erú ì í menu ò, ògìyán ì í jogòngò òpè
Kínnì gbábó òpè, tí ó [è n mó ròm lálède baba mi se?
Baba mi erú kú morè mope àyè
Akínfálàbí, Adégbénlé, gògómò
Baba mi areso asúbieji
Didú tó dúó ò wùmí, olúfàlàbí bí jíjà tó n jà were
Omo ajéyàn hun, omo sùnbò
Fálàbí, Adégbénlé
Omo olórìsà kan, òrìsà kàn
Tá à n mú n méjì sèbo n lé wa
Omo erúkú morè, mope àyè
Erú mònà a fònà hàn mí o
Èmi ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni
Baba mi erú kú morè mope àyè
Lámómi tó Fàlàbí , Adégbénlé, gògómò
Baba mi areas a sú bí eji, a rò bi òjò
Dídú tó dúó ò wùmí, bi jíjà tó n jà gbere
N bá mo Lábérinjo, omo Àkànbí àrán
Erú filé hàn mi, erú mònà a fònà hàn mi
N ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni
Baba mi oba sákúmawo mòróòyìn
Omo aleegun, omo alàjà
Omo apehinlá bajé ilé ìkirè, baba mi omo arómo se
Ikú-jè-kí-n-láyò, n ló tèkirè dó
Baba mi tobo Olábérinjo, toba Àkànji àrán
Jíjé ló ti male sunòn, àìjé àlè abisun gbaagba baba mi abàyà kòtò
Abirun wínrìn kàn túrú morólókò
Baba mí fèhìn takòko, ó n ta kókó lójà òkò
Ó faso bàábòkò bora
Omo eléégún e, omo eléégún kan
Tómófun mósùn, tó gbòde lo
Kòtònpòrò lóbí bàmí, ìbà Olábérinjo
Ìbà Àkànji Àrán, Ìbà Sáyànjú omo a jà ní bèbè ònà o
Oba sáyànjú oba jà ní mope soro
Baba mi Oba apàma jàre
Oba onísé ní kábì ònà
Omo kújèkín-Láyò tó bí bàmí
Ìbà síso ní yèyèré ògán, àìso ò yèyèré
Jíjé ló ti máàlè sunòn àìjé àlè abigun gbaagba
Baba mi abàyà kòtò, erú file hàn mi
Erú mònà a fònà hàn mi
Erú ti ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni
Baba mi Oba Sákú mawo mòróòyìn malegun
Omo alèjà, omo apehinlá bajé ilé ìkirè
Òsògìyán ló bí bàmi, a róyó ya yán a bù bí ògì kan obè, a rópón nlá
jiyán oko Láye
Oba a sòòsà lósù agàn, oba a sebo bí ení n seku
Ona onísé ní kábì ònà, baba mi oba pàna jàre
Oba a tata bí àkun
Omo olórìsà tá n mú n méjì sèbo lójó gbogbo nile wa erú kú morè
mope àyè
Eru file hàn mí, erú mòla fònà hàn mi
Baba mi ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni
Baba mi erú kú morè mòpé àyè
Olúfálàbí, Adégbénlé, gògómò
Baba mi areso asúbíeji, a rò bí òjò
Didú tó dúó ò wùmí
Olúfàlàbí bí jíjà to n jà gbere
Omo jéyán-un, omo sùnbò
Olúfàlàbí, Adégbénlé, gògómò
Baba mi areso asú bí eji, a rò bí òjò
Dídú tó dúó ò wùmí
Olúfàlàbí bíu jíjà tó n jà gbere
Omo Lábérinjo, omo Akàngbé àrán
Kújè-kinláyò tó bi bàmi, Ìbà Olábérinjo
Ìbà Akànjí àrán, ìbà síso ní yèyèré ògán
Àìso ò yèyèré
Jíjé ló ti máàlè sunòn, àìjé àlè abigun gbaagba
Baba mi abàyà kòkò
Abirun wínrìnkàn lúrú moróolókò
Tó n ta kókó lójà òkò, o faso bàábòkò bora
Omo elégúngún rèé, èyí tó n jó mòrìwò òpè
Omo elégún kan to méfun mósùn
Tó gbòde ayéye lo
Baba mi mo Lábérinjo, omo Àkànjí àrán
Omo kólúdìsàmú, moólá akápò osìn
Baba mi ti tihún nígba, tí fòrún sònì
Taláso ní ràjò jéjé, èèjé, èèyàn ti ò ráso ró ó sòfin òde
Baba mó mò ráso ró, ó sì réwù wò
Kinní ó sòfin òde se omo jéyán-un omo sùnbò
Gólótó ni mí, náà ló laso di mi
Oko mó tàmi yarú o, oko mó mò ya tàmí yògìdì
Oko tó nimí n náà ló laso ìdí ni
Tóò bá tàmi yanrú
Erí ní wìnrin ma kànkú èjìgbò
Erú ní wìnrín ma kànkú olómò láì re teni
Onlé jéjì oko òké, alákòdì òkéké baab Òrìsà-dáàre
Baba mi lanídìí níwòn esin
Òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o
Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin
Onlé jíjì oko òké, alákòdì òkéké baba jìnmádé
Anídìí níwòn esin omore Abídolá
Láìwón lésin-lóyè omo ògìyán
Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Abayá jó morè mòrí o lómò, èyí tó bómò tan
Ìgbà tí bàbá mí bérú tan tán lò n béèrè oro
Èyí n tó o , sé mo padà bìri o
Mo book ibòmí lo, èmi olm erú file han mi
Erú mònà a fònà hàn mi o
Erú ti ò jéfàbùjá ilé ìkirè han ni
Ba sákú mawò, mòrí o lóyìn
Èyì tó bóyìn tan more láìwón
Lésin líyè anídìí níwòn esin
Baba mí lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Abayá jómorè mòri o lómò
Oko Oyínkánólá ò. O ní sòkòtò bèpéjé
Bi ò bá tójú aré kòní jade abayá jómorè
Baba mí lomo oba dúdú kandú
Omo oba ò dú mì nnì kanlè
Èyí tó dú feyin sèjí, èjí òpéréngédé
Eyin para è télè, èyí n tó o o ò
Aláàwé mo pàdà, mo padà séyìn baba mí
Èmi lomo ení tètè dé, aláwèé ilé tiè ógbójà Oba
Ìgbà àwon ìyá mi ò tètè dé
Ni ón bá rówó jo sole lókè ade
Èmi lomo Oba lóò jé, alápè lóòde
Ìyá mi abodán kefòn, abosè gbà rèrè
Ewé odán wéréwéré yíò
Aláwèé bí kásè lobe jé, abará jó morè
Èyí n tó o ò, ín mo book bìmí lo
Ìyálé re lomo owó lé ò, omo bókó bòmí lo
Béèni Àlàbí, àtowó àtìlèkè náà ni n so níkùlé yámi
Omo owó kégbélé, ó kefùn nisà
Omo òkú yalé sùn, nígbèji gbéjo
Àwon yámi yalé sùn, nígbèje gbèìndínlógún
Eni owó báso ni ìran rè kó wáá wí
Àtowó àtìlèkè náà ní n so lájùlé yámi mowó gbélé ókefun
Ìdí ìyá láà serú o, ti baba làá sèwòfà o
Olúfálàbí, Adégbénlé omo Òrúnmò
Alákànmú, orí re ó mò sere
Omo Oba dúdú kandú, omo oba òdú mìnnì kanlè
Alákànmú, ìdi ìyá là á serú
Ti mo bá pè ó léèkan, o dáhùn lóùn léèmejì
Omo oba dúdúkandú, omo oba òdú mìnnì kanlè
Ìwo lomo Akínoró, kínoró èyìnbó mo kinróyìn
Kínróyìn abòrìsà o, ìlí mi àgbágbá
Baba mi ni n fowó olá gbábìnrin yoyo lóri esin
Akinfàlàbí, Lúfàjoyè, Dégbénlé
Baba mi òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o
Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin abarájómorè
Alákànmú mo pè ó léèkan, dáhun lóhùn léemejì
Omo Akínoró Òyìnbó mokúnróyìn abòrìsà
Ìlú mí agbágbá
Bábá re ló n fowó àlá gbábìnrin yoyo lórí esin
Onlé jéjì oko òké
Alákòdì òkèké baba òrìsà-dáàre
Ìmore Fájìnmádé, Mímàjìnmádè
Aròlókùn o, baba mi
Alájómorè mòri o lókò, èyí tó bómo tan ò
Ìgbà tí bàbá mi bérú tan tan lóún bèèrè
Omo won kì í bágì tan
Omo òpè bópè rin, omo ológòngò ò
Tí won fi n jé e bàmí ò gbodò memu
Béè lòrìsà ò gbodò mu
Ògòngò òpè náà ni ón fi n sebè lájùlé èyin
Alákànmú, omo oba dúdú kandú
Omo oba òdú mìnnì kanlè, tódú feyín sèjí o
Èjí òpéréngéjé, eyín pare è télè
Èyí n tó o o o ò, e pé mo book bòmí lo ò
Alakanmu, omo oba dúdú kandú
Omo oba ò dú mìnnì kanlè
Èyí tó dú feyì sèjí, èjí òpere
Eyín pare télè
Kin n book bòmi lo, à béyi n náà tó o ò ?
Omo Adégbénlé, ìdí ìyá ni bálo ni
Àbí ti bàbá?
Ìyá mi lomo Àágberí ògágá ilé mo yòórò
Omo òrá n wón kólé ewé kiribítíbiribíti o
Omo òrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò
Wón gbéyàwó ògbéngbé won ó gbà lowo èyin
Omo onílù bánbántibá o, omo onílù bànbàntibà
Omo òfesè méjèèjì di yèyè wojà
Omo òsán pón ganrin-gànrín
Omo òòrùn pón gàngàn wojà
Baba mi lomo òsán pón ganrí-ganrín o
Omo òfesè méjèèjì di yèyè, ó di yèyè wojà
Ìyá mi lomo kálomò, káláìmò ó kúò
Omo ò fomo rúbo kí yèyè è ó dúpé àná
Ìyá mi lomo mowá gbèjé mo wáà gboògun
Aláwèé mo wá sìkejì ebora lórópo
Omo mo wá gbèjé, mo wáà gboogùn
Ìgbà téwé ò jémó, mo kóbì méjì
Ará mo kóbì méjì mo pewé lójú lolo ìrayè
Ìyá mi lomo àágberi ògáká ilé mo yòórò
Níjòórò ma sibo mójú lele
Omo béwé ò bájè, ma pobì méjì ma pewé lóhú olo
Àwon àrá n wón kólé ewé kiribití-kiribítí
Àwon àrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò
Àrá n wón gbéyàwó ògbéngbé
Sebi wón gbàá lówó, omo e jé a sinmi
Omo àrá o ò, ìgbàkan ìgbàkan
Sé mo kóbì méjì, mo pewé lójé olo
Àlògbà lolo ìrayè
Àfìgbà ti mo kóbì méjì, tí mo pewé lójú olo
Àrá mo wá gbèjé, mo wáà gbòògùn
Igba ewé ní n jé n lójú olo
Ìyá mi lomo àágberí ògáká ilé mo yòórò
Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o
Omo àrá n wón yòdèdemò kelemò
N bí wón gbéyàwó ògbéngbé, won ó gbàá lówó èyin
E jé a sinmí, ìlú jáwé omo ajínájà oògùn
Omo òsán pón ganrínganrín
Omo oòrùn n yò sèsè omo àrá o ò
Alákànmú, bí mo bá pè ó léèkan
Ìlú jáwé omo ajínájà oògùn
Ìyá re lomo ò fesè méjèèjì di yèyè wojà
Alákànmú, dáhun lóhùn o ò
Ebí wo ni mò n kéésí
Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o
Omo àrá n wón yòdèdemò kelomò
Àrá wón gbéyàwó ògbéngbé
Won ó gbàá lówó èyin, e jé á sinmi
Omo òsán pón ganrín-ganrín
Omo oòrùn n pón sèsè wojà
Èyi n tó o, omo mo wá gbèjé
Kárelá mo wáà gbóògùn
Àtìgbàkan ìgbàkàn tí mo kóbì méjì
Ti mo pewé lójú olo, igba ewé ní n jé n lójú olo
Àlògbà loloòrayè, èyí n tó o ò
Alákànmú, omo oba dúdú kandú
Omo oba òdú mìnnì kanlè, èyí tó dú feyín sèjí
Èjí òpéréngédé
Onlé jééjì oko òké
Alákòdì òkéké baba òrìsà-dáàre
E mó pèéní àpèjù mó, èmi lo moore Láìwón
Lájìnmádé aròólókùn
Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Lájìnmádé lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Momoore Alákànmú n be n lé àbóròde ni ò ?
Oko Oyínkánólá ò , onlé jéjì oko òkó n
Alákòdì òkánkán baba Òrìsà-dáàre
Omoore láìwón lésinlóyè omo ògìyán
A nídìí níwòn esin
Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin
Omo mo wáàgbèjé mo wáà sòògùn
Mo wá sèkejì oba tó je, omo jáwé sere
Omo tèégbèlè, omo ògbá yìgìytígí wolé òsaìn lo
O wá jeun lójú o lojò so
Seyín lósòó omo yòórò, o sùó mo mójúle
Èdìdà mo pè lógùró, igba ewé n ló jémi lójú olo
Àlògbà olo mi rayè
Ò b á tètè fún mi lérùúgùdùgbà
Ma bùn o lébòótòró
Nlá-nlá lajo n gbóri fúnra wa
Omo mo wá gbèjé, mo wá sòògùn
Mo wá sìkejì oba tó je lórópo
Olúfálàbí, oba ìkirè
Olúfálàbí, Olúfàjoyè
Oba dúdú modú, obaòdú mùmùmù kanlè
Oba òrokoroko gbówó sílé óbìnrin
O n be n lé àbórède,
Etí were n tèkúté ilé, àsùnparadà n tigi àjà
Abiamo ì i gbékún omo rè bó mó mò seti were
Gberínlógàá, omo aròtorò
Mo sùó mo mójúle
Èdìdà n ò gbodò dahùn òràn
Omo mo ha gbèjó, mo wá sìkejì oba tóje lórópo
Omo gberí olúmólá, omo ògbá yìgìyígí
Ó wonnlé òsaìn le, omo gberíogó
Omo a yòórò, mo sùó mo mójúle
Mo wáá gbèjé, mo wáà soògùn
Omo ògbàyìgìyígí mo wolé òsaìn lo
Omo lórópo, pere ti mo gbó mi yà lágbède
Omo mo á gbèjé, mo wá à soògùn
Iwo á jóun o n lejò n sò
Olúdìsàmí, ,moólá akápò osìn
Baba mi tiún nígba, tí forum sènì
Taláso ní ràjò jéjè, èèyàn tí ò raso ró ó sòde dòla
Baba mí mò ráso ró ó réwù wò
Kínni ó sòdo dòla se ?
Mojéyán-un, omo sùnbò
Òrìsáwùmí. Olúbánké Ògólò
Oba kòkòrò lábé oge, atómúlé tilédè oko Èdú
Oko Èdúwándé,
Èdú omo ò gbókàn, Èdú nìkan ní ó fale baba
Bóládalé, Oyègúnle omo Akinbóedé
Òjílòjo baba mi ahúnnúgba afòrun sènì
Omo Akínnoró èbó, omo Akínróyìn abòrìsà lúùmí ògbàgbà
Baba mi n fowó àlá gbábìnri yoyo sínú ago.
==ORIKI OBA ALÓKÒ TI ÌLOKÒ==
OBA LASHORE
Omo ògbágbà sami sile
Àgbágbá Ilé ria se é sun
Kí an fònìyàn le ki an mérèé dú
Omo òréré kóni níjanu
Omo àgbágbá sami sílé
Àgbágbá ilé ria see sun
Mesi oko ri wa
A kìí bani jeku kan abàyà suésùé
A kìí báni in sisré òjá finfin nílokò
Oso ìgbà mo fi gbígbin n sèye òkè ilokò
Wón nit ó bá gbin níbòmíràn won a ni ogun ló dé
Ogun ò mò dé Àgùntan ni
Àgùntàn oke bàbá lashosre ló n joko nígbà náà
Omo olórò kan òrò kan
Tí won fi n se lóròlórò ìbà tetè
Ilórò agba aiku ile wa nílokò
Èje ló bí fún wa
Omo òréré ko ni nijami
Ko dàíjù kó dá ni ní kòró boko
Omo oréré o pojú wode ìjèsà míbò
O ni ti won kò bá poju wò ó
À remo nílé re
Omo agbagba sami síle lo sélé yà ònà ìlokò
Àgbágbá Ilé ria se é sun
Ibi ti won feniyan sile ti won gberee ru
omo olójà àlténí fún
Àwon to bójà ni be ki ni won o se
O ni bi mo boja ki ni màá se nítèmi
Se ni n bá ro pòsí ide
Ti n bá ròyìyà iyùn
Se ni a ba gbóità kalé ki an to ru ìlokò ka lo gba’run
Omo ògúnyán baba ba lérí ota kólórun bùje nígbórò
Éyin lómògbà lómógba rí yèyé ria nígbó òsé
Se ni méwàá ní fobi aperiri wò mí
Obì aperiri Ilé gbara oso ùsì ònà Ìlokò
Obi apèrírí lúpaa ra nólè kale
Omo olóro a fii gbágùnmòkèkè kalè
Omo olórò an fi í sori èsí wonin nígó òké
Èsí Ilémi ko bàmí àbàyè ni e rè
Kó bá ti la ba omo elomirin ke wa je èsí
Esi pajá je o fegbe laa seun ni mùrè ògègè ria
Omo olórò un fi i se hóròhórò ìbàtetè
Iloro a bolórò a remo nílé re
Iloro agba aiku ria nílokò èje lo bí kò á
Omo olorere kó ni níjanu ‘
O daiju kí an dá ni ni kòró bo ko
Iba mi kára oní mure Agege a
Baba mi kare oní mùrè àgègè o
Ajagun si òtè wonrin wónrin
Òjagbáríigba òkè Ìlokò
Omo oboko jà padìye oko je
I be si ti sájí oko àgbò n ba gbà
N ba gbagbo tó sàmù rederede
N ba gbòbídìye bàyà péke
Omo olúygbó aré o
Asébi gbodidi emi
Èlúsémusé
Elufagba sile ka ma ba silé yà o
Agba gòkè bèrè mole
Kómo alókò mó baà nà toto lórí omi
Àgbágba òkè nawó kanlè é mú ohun oni í je
Oní mùrè àgègè n lé
Bàbá mí káre onimùrè àgègè o
Me mo roni kebì a pè run òní
Obi o peru ni para e jólè kíká
Omo asoro de mèkun kèkun
Omo olórò a fi í kun olójà lóta e fun
Omo olórò a fi í kun hóròhòrò ìbà tetè
Horo a boyún
Hóró a remo
Hórò a gànyìn bì meje lo bi n Ilòkò
Onìmùrè agegé nlé
Bàbá mi káre onimùrè àgègè o
Omo obóko já padiye oko je
O ni bi ko si ti saji oko agbo n bá gbà
N bá gbagba kò í bàmú rederede
N bá gbòbídìye bàyà péke
Mo ra gbagiri o
Olugbo are o
Asebi gbogogo okun
Asebi gbodidi eni
Elusemuse
Elu fògbàgbà o sami súlé
Ka ma ba sulé ya o
Onímùrè agege nle
Bàbá mi káre onímùrè agege o
Omo oloro a fi pa hórò hórò ìbàtetè
Hórò á boyún horo á remo
Horo a gànyìn bí meje lóbí
Onímùrè àgègè nlé
Bàbá mi káre onimùrè àgègè o
Omo Ajagun sia ko omo ló reni
Àjàgúnsi lo lereja to fi wa bogun níjèsà obokun
Owá mò ni n jíle ní ogboní lásòrè
Baba mi káre oni mure Àgègè o.
Omo okeinísà Ategboro esu
Ki mo ro poke inias nisu tii ta
Mé ra méwùrà dé bè.
Tori kísu mo baà tàtawòde
Kí mo jògèdè aigbo loko
Ki me ba ti jalè
Se ni a jo a jígbo
Omo Alágádá kilo fólè
Àgádá farumo
Ó fa rùmò
Eni bá ti pé loko nijo náà
A je wí pé ó ni ohun tí n se
Alákàtàkì á kilo fólè
Selége tìrege légbòrò
Òrò sí bá yèpè
Ó tun fi báyín erinlá
Ó wá fi mu okuta látìbà
Oloro lo làtìbà
Ogboni oge lo lodò agidi
Àgbàrá atiba gbómo paroko sórí òsé
Ara ojúgboro ò gbó
Èrò àtìbà ò mò
Omo arí herehere enu gbéde yàde
Oníjukùn so agogo mo ìrókò
Àgbà iwoye so agogo mó kun
Eran yòkòkò mù
Omo ògbùrùkù yàkè
Ogbùrú yàkè o dabi kò papò somijè
Oníjùkù àgbé
Omo abìdèdè ònà omi
Obi ko wò ó séun eni
Yè é é hò sénu eni
Kó hò síjù
Omo eranko á fije
Omo olobi yèé ó ho
Kó petu nígbó àgbó
Tòótó lobi hò
Tòótó letu kú nílé ni
Irin kí mía rin
Kí màa bóba relé ògún àlròtélè
Oba dirù sílè
Ojú roni koro koro bi uwo
Omo bàtá kumirin babe gèru nílé ògbóni oyé
Loro lo latiba
Ogboni lo lodo agigi nílé mi
Omo elékùn ònà kí an kàn fide se nílé ògbòni
Omo elékùn ìgbòrò àwíhò
Èkùn ònà kóó fòó san ni bí òyìyè
Bàbá mi káre onímùrè àgègé o.
==ORIKI APETU ÌLÚ ÌPETU==
Omo Arámora bí ahéré
Jìganjìgan tònà
Aránláyè bí ìkookò
A – sòróó gùn bí igi òbobò
Eè ri i èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu
Emi ló se mí mo rìn mó baba mi
Emi ló se mí mo rìn mó bàba mi
Adéyemí ògbodò gboko lówó won
Òsìkà èèyàn tí ri ara rè mó bèbè ònà
Bàbà mi pa òkan
Ó mú méjì wá inú ilé oko ìyálóde
Eè ri bàbá mi ni òbóbìnrìn sùn tomútomú
Omú kì í sí lo láyà obìnrin
Eè ri bàbá mí wá fàkóbí olórò bí obinrin
Eè ri i Eè rí èmi bákóbí òbogiláwo
Mo ríba sànpònná igbó nlá
Omo esì lóògùn
Oògùn tí ò boí ti jé lágbo ilé lágbo ilé baba mi
Tori ikòyí ni mí
Ìkòyí èsó omo ogun ìbirò
Omo Ajègbíyèkarahun omo afìkarehun fóri mù
Ìkòyi èsó kò nkú sá
Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró
Tó bá ti pagbòn lágbòn
Ní jó ti obìnrin ilé oníkòyí
B á ti pagbòn lágbòn
Legan obá tó lo
Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró
Tó bá gbofà léhìn ojo ló se
Eè rí i , omo won lérú owá lèmi
Àwa náà kúú nù un
A dé bàa se mó on dé náà kúkú nù un
Eè ri kì n tó menu ba ìlú ìpetu
Ma kókó ríbá
Tori ìbà ìbà ni no fòní jé
Sebáré mí dòla
Ìbà kí n ríbà lódò Ajunilo
Kékéré Ìpetu mo kàn lódò won
Apetu ìlú ìpetu mo kàn lódò won
Àgbàlagbà tí n be nílú ìpetu
Mo kàn lódò won
Omode tí n be nílú ìpetu
Mo ní mo kàn lódò won
Eè rí i Aje ile Ajè ode
Tí n be nílú ìpetu
Mo ní mo kàn lódò won
Àwon lomo Apetu je báà mù
Eè rí i ìbà lódò won
Ìbà lówó awónránwón kan bí èsù ònà
Ìbà lódò ìyá iyè tí n be nílú ìpetu
Adéri lólá kò ilègùn
Òdèdè sèré ni lólá rìn káàdè
Obalúayé rin lólá rèé kí tòrun
Kó tó máa lo
Eè rí i erin tó n be lówó
Tótún ni t’olúwo
Òpì rè ni Apènà
Ògangan ònà-án ni okó n se lobo obìnrin
Ìyá ilé mo kàn lódò won
Obalúayé mo ní mo kàn lódò won
Òsoòsò Àkànní mo ní mo kàn lódò won
Omo atérí kí wón gbeji
Torí sápósáp;o ni sawo Atórígbeji
Òpòrònpòrò ní sawo lébá lébá ònà
Òpá tó wonú forí so ìlú
Orúko béè ni ònà mi je o
Ona yii naa ni mo to to
Ti mo fid é ìlú òsorongíso
Abuké ni mí n ò séé sá lógbe
Abuké ni mí n ò séé lù mí kùnmò
Eè rí i eré ògún mí jawó jasè ríkùn mi
Ìbù lówó olóde ni mògún òjòjò
Iba lowo olóde ni mògún ojojo
Tori Asípa ló lògún ilé o
Ònà ògègè ode àárò
Sebí òun ló lògún òde gan-an
Tí wón n bé fún won
Ibi tí wón petu sí
Là n pè ní ìpetu
Eè rì i, mo wá fé délé bàbá mi o
Omo won ni petu modù àárò mi
Mo fe denu ile baba mi sapetu
Eè ri i, sebí ode ni bàbá mi
Se délè ibèun gan-an
Ode ni Sàpetu se délè bè gang an
Tí mo bá paró
Kí wón máa yèlé Odù mi
Éè rí i ayó kò ni má mi
Ayó o n má o mú ohùn enu re
Yóó se yóó se kò ní sàláì se
Torí àwise ni ti’ifá náà gan-an
Àfòse ni t’orúnmilà
Eè ri ti kéeekéee ni se láwùjò òwú
Ti ìjímèrè ní se
Láwùjo Obogi nú aso
Eè rí i, èyí tí a bá ti wí
Níbà ibìkan ni arò á rò mo
Eè rì í torí gbangba loró n pa eran
Ìbà lówó kábíyèsí ikú babá yèyé
Aláse èkèji òrìsà,
Eè rì í, ìbà lódò won
Ìbà lówó sápetu ti ìlú ìpetu
Ìbà lówó lórí awo ìlú ìpetu
Ìbà lówó owátóyè ìlú ìpetu
Eè rí Látóyè ìlú ìpetu
Olórí onímolè ìlú ìpetu
Olórí awo mo kan lódò won
Àgbàlagbà awo, mo ni mo kàn lódò won
Omo eku, a kàn láyà eku
Omo eja won a kan láya ejà
Eè rí i àfòfànù náà lobìnrín n foso àlèjo
N ó gbórí oró rì òtá mi, ma memu
Ìbà lówò owá bòkun bùsì
Sebí àwon lomo owa omo ekun
Tíí dérú bojo
Eè rí ì, ìjèsà kò rídí ìsáná
Ìlú ìpetu ni mo wà mé tì lo
Eè rí í, ìjèsà won ò rídí ìsáná
Omo owá bòkun bùsi ni gbogbo won
Nílú ìpetu
Níbikan nìbìkàn ló pa ìpetu ìjèsà
Pèlú Ìjèsà òsèré onílè obòkun pò níhà ibè hun
Sapetu ìlú ìpetu, ìwo lomo Àgbà tí ò jobi
Yòkòtòyokùn, Àgbà tí kò bá yokùn
Ahun ló se
Àwon lomo erú owá bòkun bùsì
Omo owá, omo owa àárò gan-an ni
Owa Ajíbógun ló bí bàbá sàpetu
Eè ri í sepetu n be níhà ibìkan
Owá ló gbé adé fún won nílú ìpetu
Eè rí, baba tí mo ni
Owájàká ògírì gbedu
Ikú babá yèyé, aláse èkèji òrìsà
Oba baba won ni káárò oò jíi re nì
Eè ri i, òun ló mi wa fi esè kan
Fi so pe oríkògbófo ni baba gbé fún
Atáoja ni ìgbà àárò gan-an
Omo òwá ‘binrin ni
Òhun náà ló wá gbé fún sapetu ilú ìpetu
Oríkògbófo òhun náà gan-an ni
Ni gbogbo won n gbé kiri
Iyen tún di sìí níbèhun
Ti a bá n lo sílú ìpetu
Àwon lomo onísèrú àjèjì
Tí won ò gbodò wesè
Àjèjì tó bá wesè níbè a deni ebora
Omo omi sa lo legbetegbe
Omo àsáàsinmi àgbàrá
Eè rì i, omo omi kàn tó sàn térégun
Tó sàn térègun
Eè rí i tónígèrú tí won ò gbodò wesè
Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora
Eè rí i , omo amómo rúbo niwón
Nílú ìpetu
Àrúfín ebo àrúdà ebo ni
Eè rí i , omo ekùn tí dérù bojo
Eè ri ì, omo ekùn n pa wón
Omo ekùn jeran tòun tìrù
Omo ekùn tí kò gbodò jèran kèran há won lénu
Mo tun se sìì níbehun
Kábíyèsí, kábíyèsí kébíyèsí ò
Kábíyèsí ni n o moo kì nígbà gbogbo
Kábíyèsí amóroro nínú aso
Akólesè bí àlàárì
Oba ikú bàbá yèyé aláse èkèji òrìsè
Òrìsà wá rìn wá
Omo lrínmolè lokè
Mo on gbo o
Kábíyèsí oba ìpetu
Èèméta ni won n pe òtìtè nítè
Nítorí tani,
Nítorí ki ebora òrun le gbó
Oko Adéyebá máa gbó òrò enu mi
Ègbón rere legbón mi
Téti sí mi gbóhùn enu mi
Omodé ló lorin àgbà ló nìtàn
Ìgbà tí o bà kómi lórin ode díè
Ma sòtàn
Ìbà méta làá jé nílé ayé
Ìbà ònàje ìbà ònàmu
Ibà ìnà se wòrùko wojà
Mo ríbá mo ríbà baba
Má so pé mo bá o lóyè mo pè ó lórúko
Ikú bàbá yèyé Aláse èkejì òrìsà
Ìlú ìpetu la wa aà tí ì lo
Ìtàn tó te ìpetu dó
Ibi tí won petu sí ni wón n pè ni ìpetu
Eè ri, omo owá àrólé
Ló je oba fun won nílú ìpetu
Bó bà se rí ni o máa kì mí lódù
Wón ní bó bá ti bá Alárá kó pa á
Won nib ó bá ati b’Ajerò kó pá
Wón ní bó bá ti bá ògún ilé ilá
Kó pa a gan gan .
Nígbà tí owá dè
Tí bàbá dé Àkùre
Ibè ló ti fade òhún jì wón
Bàtà esè bàbá ló bo kale sódò won
Òhun ló wá di Deji Àkúré
A fade òjhún jì wón lona ibe gan
Òhun logun ò se kó Àkúré
Oò rí mi báyìí, òbegi nínú awo
Eè ri i mo ti kì wón sàràsàrà
Torí a ìí béléye jeye
Tàgbà ojé ní se níjù o jàre
Tòni ní ó se láwùjo Akorin
Èmi Àjàní ìkó sánmo léwòn mòlà
Èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu
Èmi Àjàní ìkó igí dókè a ya pàkàlà
Eè rí mi báyìí, ìkòyí ni mi
Ìkòyí èsò ogun ibiro
Ìyén tún se sii níbèhun
Torí bó bá di ojó míràn
Tori àá mèhìn èrò
A kìí mojá àí sí nílé
Wón á ní ta ni ó n se eré òhún
Àjàní Ìkó, sánmo léwón jànnìjìnnì.
==ORIKÌ OWÁ OBÒKUN TI ILÈ ÌJÈSÀ==
Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà
Eee
Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà
Eee
Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà
Mo dé mo fé lo rebile mi
Kabiyesi, Oba abiri ye ade
Aborun ye Ejigba Okun
Aromolaran ojiji omo Akeji Ekutu lua
Omo amomo rubo ki yeye re la dupe ana
Omo ògòngò lérunwá yìó gbágùntàn mèri
Oní se háà níbè
Ògòngò ló gbe se
Kaka I ju koo jimigbe
Ò mò lá gbàgùntàn kàn ó kù
Omo eléko onà an fidese
Owá, an wí ìwo igi
O wí o í somo igi
Owá an wí ìwo lomo eye
O wí o i somo eye
O wí ìwo lomo elérugèru
Àjòjì o wesè
Àjòjì ó wesè níbè ebo ni o fi se
Kábíyèsí bàba mi ò
Bá báá ní pá níró
Mo molé momònà mo mo ibi
An bí bàba mi
Òtùtù bí òsùn
Òsùpá ìledì
Amóroro lójú agbo
Fúlàní ìjèsà kéé mómo ní pèlépèlé
Ilá gorí egbón rè so
Omo bépo
Òyìnbó enù re kònkò
Bí ení fàdá bani ni
Owá ti mí je mé tì rí yèé rí
Oba kéé fobaá je
Olórí aládé ajìwàjiwa ìlèkè
Bó ti wù o daa to
E si un an fògèdè je ní ìlekì
Eran léé jé
Ògèdè sòkàn mo ra gaga békan nì
Ògèdè bàjé nílé bépo lórùn bàba mi
O pon bí oni an fàrín lò
Bàba re ló bí o
Eranko ó jo òbo ò sí nígbò
A fi ìjímèrè kó mí pe ara rè lélóògùn
Kábíyèsí mo foríbalè kí bàba mi o
Bí á bá ní pá níró
Mé le kì nì yàn sàrà
Kí mí sài ki’lukù mi
Lábá owó
Oko ògbóni
Àlàbá, oko ògbóni
Omo aláyere yèrè àdidùn
Omo aláyèrè yìnkàrà dánì
Kóni má file jigba ori
Kábíyèsì òun ògbóni méji
Ló mo ohun an dì sérù ara
Ó dé onígboro sègboro jéjé
Ikú abidodo gbóògùn pòn
Àràbà lílá omo abèrú gbàáké
Takutaku o see fokóré
Ògbóni adúlójú omo ajòmúkàn ejire
Bó ti wu ògboni dáa tó
Ìyèmògùn ni an bi
Lárìkú èkìrì, yè só je faworè dá gbèdu
Ògbóni abánnijà abániré
Àkéekèé wá di gàárì
O ku baba oni áa gesin
Mo tún ya aká òhun nù bètè
Oba alábarísà òrun àga
Omo arégberin òlèlè soro
Ebèrin òlèlè ni an fii sodún ìdó oko
Obaálá mò i sònìyàn béè
Ìgòdan a là komo lórùn
Bi òsùmòrè
Lárìkú èkìrì mé réní á fawo rè dá gbèdu
O káre ò
Kábíyèsí
Maa gbo
È sóba mélekì àfi yè ó je
Kí an i sè bí mi Adelékun
Omo ajímókó bí Òyìnbó
An wí kí lówá mí se
Kó laa dáládiri
An wí làjànàkú mí se
Kó làa gòkè àyésò
Àjàká kólé òtútù ó kó tòrinrin
Òun nìkan ló bímo méfà
Ò see fèfèèfà dodo
Alábá, un o moo pè ó nígbàgbogbo
Òun ló bí olúmobì
Bàba mi lóinà ìwàrà
Mopo omo ànára
Omo epo sese lórí ebo
An roni pòyùnkún igbó oridì ó ni
Lónà ìwàrà ò
Yèe nì i sì
Báá bá ní pá níró
Gbogbo rè ló mí se “HY” níkùn mi
Oba tó je tí ò bólèse nílésà
Ìwàrà mèkún omo ànarà
Omo bepo sese lórí ebo
Ìn lé o bàba mi
Abínú gbadé
Takutaku ò séé fokó ré
Mo rí o lókánkán mo yò bí èse
Bàba mi
Baa ba ni pa niro
Oba tíi je mé tì rí yèé rí
Ó se mí lore mé le gbàgbé láéláé
Oba Ìjèsà mèkún omo ànaràn
Omo abepo sese lórí ebo
Lári kú èkìrì
Yèsí láá fawo rè dá gbèdu
Ìn pèlé o Ìjèsà
Èee
Ìjèsà òbèní
Akábì sorò
Omo eléníu ewele
Omo eléní àtéèká
Baa ba ni pa niro
Àgbà Ìjèsà ò rídí ìsáná
Ile lomo Owa tii muna rook
Ìjèsà modù apònàdà
Omo eléní ewele
Omo olóbì kòkòrò gbágò
Obì ó forí màró lèmí á je
Nílé kábíyèsí Oba ìlú Ìjèsà
A – Múni – má parò – oko- eni
Kówá mú ni
Kí tàparò oko oni ti jé
Omo ogbegùrù lòlò sórí ugi
Kóbo bù je lórìgbò
Àsá ké èrù beye oko
Eye lápó nu omo rè lárà òtò
Oba tii foba je
Gbogbo Ìjèsà
Tilétoko ní jèsà o
Ìwo ni
Ìwo náà ni
Eye lápó nu omo rè lárà òtò
Mo fé móo lo rìjérìjé
Bí igbá nlá tií lo lórí omi
Àlàní omo onílé iré
Òkú ègbele oji
Ìgèdè bérí olósà sonù
Lárì kú èkìrì, mé róní
Aá fawo rè dá gbèdu
Gbogbo alare tií be níbòkun.
Àlàní un o mo gùn wón
Nígùn eran ni
Kábíyèsí
O sée
Mé le kìbìyàn sàrà
Kí mi i sè kiràmi
Onílé uré ni bàbà mí
Omo òbàrá òpo nídì okùn
Omo olówó alétìlé ònà ígílá
Níbi erùkòyè ògùrù lèlèèlè
Kí an í sè so ònà ìgílà
In òbàrá ló bàba mi o
II yèsí e níbòdì
I à fi lógán
II akòkò ìbòdì
Yèé a fórí gbadé oun
Ogbara dè yà yúnbè
Un o mo pè ó nígbàgbogbo
Láti ùdí òro òkèèsà
Ní an ti bóní méjì méjì laa dónígèrú oba
Omo elénugèrú àjòjì kò wèse
Òbàrá ló bí bàba mi o
II yèsí e níbòdì
Osiiri ja nibodi
An gbádé owá rìgbájo
Ibi ó wù ó wù
An gbáde owá yà sí
Òsììrì làà túbè
Kábíyèsí bàba mi o
Eranko bí òbo ò sí óko
Owá ló bí bàba mi níjèsà o
Àlàní omo onílé iré
Mé le kìniyàn sàrà
Kí mi í sè ki bàba mi
Dúdú oko ìyálóde
Igi jégédé ìgbórò kó mí yayoo dabò
Onílé iré ìjé egbele omi
Gègè àgbò tíí bí ìkokò nínú
Oko gbóláborí
Oko béjidé n lé o
Àlàní mo jíbà bàba mi to jade
Bekòló bá ti juba ilè léé lanu
Emi Àlàní olóhùn iyò
O sé ògèdèngbé
Bàbá ìjèsà
Dáná fógun yé
Bàbá ògúnléye
Ò pa sótún ó bòtún jé
Ó pa sósì ó dèè bòsì jé pè
Ogedengbe baba ijesa
N óó mo pè ó nígbàgbogbo
Owó ògèèngbé ti níyi jù
Yèé an fi mí rota
Yèé só màsìkò ìgbeè
Ògèdèngbé se die lokunrin
Kó tó bónítoni lo
Jagunjagun eranko bí obo ò sí kóko
Mo tínbá, mo kúnlè
Mo dòdòbálè
Olórí akéwejè
Ògèdèngbé ogun obá datunlo ò
Eranko bí òbo ò sí lóko
Olóògùn éé jé bí iná
Kèe dàrà lotò
Akeran se béè
O bólórun lo
Bàbá babalolá
Ko móo fi gègé léròmi
Akeran ti lo
Ko sígi méjì obì nínú igbó
Kii tíì bá jo bí obì
Ó jábìdan
Ògèdèngbé le rí
Leè kúnlè ki
Kán bèrè
Kí an yíìká
An kaà dúró gbangban
An bélésin dógba
Ìyà – á je án omo tálikà
Ono oko
Ògèdèngbé èrù re yólè í bà mí
Gbóagungbórò okùnrin dain-dain
Kò sólúwarè
Tó le tèsó mó mo rè, lórí o
Kò sólúwarè
Omo olúgbó mòrónsògún
Omo ajísomo
Omo asélú gbodidi oni
Omo akólòsó làgbàyè ejì
Akólòsó tòrò kí mi lá ponmi
Mo bójì àmù níbè
Ìwòfà bàbà fákanyé jé mi ponmi
Lákólòsó
Ìwòfà bàbà fákanyé gbewù kòmí wò
Òjò ló pèwù dúdú oba lórò
Kó di kele nílé re
Íi kími gbékùn sóyì bíi
Elégbe ùgbarí.
Èkí lade ugbó
Èkí jagun
Èki ii jewé uran
Èkí ii jàdò ùdí rè
Àárín rian lèkí gbà la i lo
Omo aríla pekòrò ukù
Omo arílà mefà bówá sèye
Ògbùrugbàlá omo arílà mefà bówá sèye
II kí mé mò
II kí mé í kúkú yeni
Kí n ba fekoro la re
Omo aríkòko dìyà pàrokò
II kòko dìyà an fi fáboyún ijabo
Èkí á bí tibitire
II arúgbó oni kí a mo mu sàgbágbà
Onílé ure kí a mó mú sèrókò
Kí e í sè gbádùn oni je
Se ni an fomo ílè
Kí nan bèrè ugi
II àgbágbá tèléni
Lódò ùrò
Èkí dárà omo oni.
==ORIKI OWÁ ÌLÚ ÌGBÁJO==
Ibá, kí n ríbà se
Osó ìlú mo kàn lódò won
Kékeré ìlú mo kàn lódò won nì
Àjé ìlú mo kàn lódò won
Tomodé tàgbà tí n be nílú
A kàn lódò won nì
Ìbà ni o fòní jé o
Aré àwá dòla kátó maa lo
Ìbà lówó owá ìlú ìgbájo
Náà kúkú nù un
Ìgbájò ní ìlórò gan-an
Ee rí i omo aloagogo memu
Nígbájo nílórò, Ìgbájo nílórò omo alagogo memu
Omo ìgbájo tí n pé Jèresì
Gèní òké n pé
Ìresì máa sé o maa se.
Ìresì ni n o se lóní náà kúkú nù un
Sún mó mi kóo rìn mó mi
Ti ìresì ni màá se lóní
Kí n mú ìgbá dòla nì
Omo Owá, omo Òwá otìn yéye
Eè rí i , Ìjèsà modù apònàdà
Omo won nígbájo lèmí n là gan-an ni
Torí ó rìn mo baba rè náà gan-an ni
N se ló fesè kan jògbájo
Tó wa fesè náà jòjèsà
Ee n bàbá re bàbá mi
Ma bínú pé mo bá o lóyè
Ma pè é lórúko
Owá Ìgbájo, dákun dábò
Mo fìdòbálè mo pàgúnmó
Mo forí okó balè lódò Ajunilo
Kádé pé lórí kí bàtà pé lésè Oba
Eè rí i nínú ilé, nínú ilé bàbá mi gan-an
Àwon lomo Owá òtún yéye
Ìjèsà modù apònàdà
Ilé lerú owá tí wón ti n múná yóko
Ee rí i omo owá òjí alágogo àárò ni
Omo owá òjí, owá amúniníbo
Ee n i omo owá a mú àparò yóko
Yòkòtòyokùn, àgbà tí ò yokùn ahun ní n se
Àgbà Ìjèsà tí `ko yokùn, ahun ni
Eè rí i , omo yèyé rí lókè dodo naa ni
Omo kíúkú fun, kérù ba olójà
Omo amómomúmú
Omo amómomójèé náà kúkú nù un.
E ma gbo
O fi oníbàdàn joyè náà kúkú nù un
Ó gún lóyè bí òyìnbó
Ó gún lóye bí òyìnbó níhà ibìkan
Òsùpá ojú ògún
Tó là rororo lágbo tiwon.
Nínú ilé won nínú ilé bàbá mi
A gbá won bí ení jò
Òsùpá ojú ògún
Nínú ilé bàbá àwon
Omo a gbá won bí ení jo
Omo a i wo o
Omo ojó oyè rè àti ojó Oba
Ojó ire ni
Mú wò o, ojo tí won n sorò rè
Ojó náà ojó ire ni
Bólóko n rook, bólódò n rodò náà gan-an ni
Towá Ìgbájo náà ni maa se
Kábíyèsí, kádé pé lórí
Kí bàtà pé lese oba wa
Ìgbájo la wà a ò tíì lo
Háa gbó, eré ògún n jawójasè
Níkùn àwa, ní a se dúró
Tí a n memu
Àwa Àjàní ìkó Ògín gbèdu
Àwa lomó erú owá
Omo Ìjèsà modù apònàdà
Omo eleni ateeko, omo eléní ewele
Omo Ìjèsà, ìbèrèkòdó ará ìlú èní
A mo oye wa
Omo owá bòkun bùsì
Eè rí i omo owá ni ìlòrò omo alagogo memu
Ìgbàjo nínú ilé bàbá àwa gan-an
E máa gbó
A kì i mèhìn òrò
A kì í mojó à í sí nílé
Tí wón a ní kí a wa sòtàn ìbílè baba wa
Ni won se fi le wa lowo gan gan
Kí baba wa to lo sájùle òrun
Ló ti so ìtàn náà fún wa
Bí oní ìlówá, ìlú ìlówá
Bí onígbájo ti ìlú Ìgbájo, bí onírèsì
Bí won se déle Obòkun gan-an ni
Ee n mi báyìí òbogi nlá nínú awo
Mo rí sànpònná igbó nlá domo esì lóògùn nù
Àbúrò kékere léhin mi bó bá ti rí
Koo là á mole gan an ni.
Tòótó ni béè náà ni
Ìbà lódò àgbà, ìbà lódò Ajunilo
Mo ríbá mo nbà lódò Ajunilo
Ìbà, ìbà lówó Òkó tó foríkodò tí kò somo
Ìbà lówó Òbò tó soríkodò tí kò sèjè
Ìbà meta laa jé nile aye
Ìbà ònà je ìbà ònmu
Ìbà ònà se wùrùkù wojà
Mo nba, mo ríbà lódò baba tí bí mi lómo
Ìgbájo ni Ìlórò omo Alagogo memu
Bàbá re bàbá mi, Àgbà tí kò yokùn
Ahun ló ní, Yòkòtòyokùn nikùn Ajèpà
Níbè gan-an.
Àgbà tí kò yokùn sebí ahun ló se
Tòótó ni béè náà ni
Ìràwé igbó ló n bo àsírí igbó
Irun orí ní n bo àsirí orí
Bí kò bá ní pe a níró
Kínní òhún jo ara won àbi kò jo ara won
Bàbá mi lomo àmòmòmúmú
Tíí dékù bomo nínú igbó gangan
Omo ekùn tíí ké tí àgbà n bèrù
Tará ilé tará oko ní bèrù won
Béè ní, tóótó ní béè náà ni
Kínní òhún jo ara won náà gan-an in
Kée wenu okó, kee wenu òbò
Kée wenu ìgbín o jora àbí ò jora
Maa gbo òótó nì béè kúkú nù un
Òkan bíi ikun bí ikun kì í tùn lobo àgbèrè
Òkan bí èjè bí èjè kì í tán lobo abiyamo
Omo owá, omo ekùn tí àáwò jelè
Omo ekùn múnije gbáriwo
Ere gbénimì tí kò je nnkan
Omo ekùn ajèran tòun tìrù
Eè rí i, bàbá mi bàbá mi
Ìbà ònàje, ìbà ònànu
Ìbà ònàse wòròkò wojà
Ìbà lówó àwon ìya ni òsòròngà
Ìbà lówó elúpekún
Èyí tí n somo yèyé òrun
Àjànpèkun èyí tí i somo yèyé òná
Ìbà kí a nbà kíbà wa máa se
Torí bi èkòló ba tí ríbà ilè a lanu
Omodé ò gbodo morúko eleye kí eleye pa á
Àgbàlagbà ò gbodò morúko eleye kí eleye pa á
Èmi morúko àwon ìyáà mi
Se e rí i mo di ewé òji lónìí
Kí won o máa fi tèmi jìn mí náà gan-an.
Bó bá ti n ni o máa là á lè gan-an
II Tìóótó ni béè náà ni gan-an
Ìbà lódò bàbá mi
Adéríbigbé o Ògúnnìbon
Nítorí a ri sànpóna pa wón tèwetèwe
Ìràwé òrà tó n to titi kitòrìn
Àgbà ìmòle ni kò sí fìlà lòrí
Ta ló ní n sí ìbòrí mi memu o
Kábíyèsí oba ní ìlórò
Ta ló pé o sí ìbòrí re
Se bí emu ni won n fí mu ní ìlòrò
Omo alagogo memu ni won gan ní ìlórò
Ìgbájo ní ìlórò omo alagogo memu
Ilé Onígbájo mo wà n ò ì lo
Awon lomo agúnlòyè bi Òyìnbó
Omo òsùpá tí ò gún ojú là rorooro
Mo rí won ní tèpó, mo ri won
Ní tolóógun tolóógun.
Mo kí won ní ti ìjòyè, ti ìjòyè
E bá mi kí bàbá mí, Adé á pé lérí
Bàtà á pé lésè
Àsodúnmódùn ni sawo àsodúnmódùn
Àsoròmorò ni sawo àsoròmorò
Bàbá oó pé lórí oróyà gan ni
Bàbá mí pé lórí oróyà gan ni
Omo alagogo memu
O lóhun tó selè níbè gan-an tí won fi n lagogo memu
Èmi Àjànì ìkò o kéwòn sómo lórùn
Somo di jinni jinni
Omo ilé ò gbodò gboko lówó won
Òsìkà èèyàn tí ri ara pè mó bébè ònà
Bó bá ti ri i ni o móo tè mì lódù
Gbangba ni oró n pa eran
Lónìí nil ala á lù gongo á so
E sé, mo n gbò
Etí mí ò dì èrìgì mí ò se gèdègbè
Ìwòsí ehín kò sí lénù mi
Ègbón ere lègbón mi
Kábíyèsí o, kábíyèsí,
E ti sodún odún yìí
Ee se tèmìn táyátomo
Isu omo a jinna fun yin jè
Èrè lobìnrín n jè lábò ojà
Máa gbó mi gbórò enu mi
Olúyawó orúko Ìyá ònà
Orítaméta abìdí pèré
Sekete pérè lorúko èsù tí n be lóríta méta
I Okùnrin dúdú tí won fi n la ìlú wo Ìgboro
O seun àbúrò mí,
Èsù ò ní se ó,
Èsù kó dákun mó se omo enìkòòkan
Èsù ló se ìyàwó ojo kerìndínlógún
Tó lo gbé tóró lórí ebo
Iyen tun se sii nibe
Èsù éè ní se omo èni kóòkan nínú wa
Torí àwa ti mo orúko tí won n pe èsù
Nígbà àárò gan
Eè rí i eré ògún làwá n se látàárò gan
Ògún dákun dábò má kanwó kansè
Nílé àwa
Eè rí i ògún onírè jasìn gan gan
Ògún ilé làá bé ká tó bé tòde
Ìrè kì í se ilé ògún
N se lògún yà nírè lo memu
Ìlé Ògún n be ní ìlájèrin
Eni e bá rí e bi
Méta nìyá ògún bí nígbà àárò gan
A moye won tí wón bi gan-an ni
Ìyan tun se sii níbèun
Òtító òrò kò pé a mó so òun
Eni a bá tenu rè gbó
Ni yóó di ìjàngbòn
Erin máa gbó òrò enu mi
Baba rere bàbá mi
Amólésè bí Òyìnbó baba ìbítóyè
Oba ìlú ìgbájo nílórò omo alagogo memu
Pándèré fò na omi na òkìtì
Kí eye máa dárá léhìn eye
Ìgbájo nílórò
Omo alagogo memu
Eye kékeré gbére rè yìí gòkè àgbà
Bàbá rere bàbá mi
Awon lomo ma wo o
Ó jo baba àbí ó jo yeye re
Nílú Ìgbájo, nílórò omo alagogo memu
Omo onígèrú àjòjì kò wesè
Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora
Omo a rìn wéréke a rìn wérèke
Omo a rìn wérèke wòlú
Orin: Gbogbo òrò ta ti mí so látòórò
Ògún ló ní
Gbogbo òrò tá ti mi so látòórò
Ògún ló ní ,
Ògún onírè jasin oko mi
Lákáyé ejemu olúwinrin àjàngbólóngò
Ògún dákun dábò má kanwó kanse nílé mi
Ògún ò ní kanwó kansè nílé àwa
Yanpon bi ogbé
Ayánpon níràn a sòwó èjè
Ìpètè tii jori aláìgboràn omo ni
Olúlànà lorúko ògún láárò kùtù
E má je á se o .
Èèyan tó bá mògún onírè kó yànírè ko lo memu
Ìgbàgbé ò ní se omo èni kóòkan nínú wa.
Oò rí mi báyí òbogi nínú awo
E máa gbó nàsíà lénu omo olóde
O nse báyìí làá se é tórò yìí fi a gbà o
Báyìí làa se e tórò yìí fi a yóò
Owá òjií lowá Igbájo
Won a pe èèyàn jo
Wón a lu agogo fún èèyàn
Emu tí oníkálukú bá da
Ní ìgbà ti ìgbà bá jo
Ìgbà yìí má jo nìgbájo
Omo owa igbájo ni òtín yéye
Omo òjìí ni òtín yéye
Akínkonjú èèyàn làwon ìgbájo
Esó làwon Ìgbájo
Ìgbájo ló mú ìbàdàn joyè
Omo- a – mú ìbàdàn joyè
Ìkòyí èsó omo ogun ìbìro
Ìkòyí ni mi Àjàní ìkó
Omo oníkòyí bó bá gbofà létùn
Ojo ló se
Omo Ogún burú èsó ò déléwì
Omo ogún burú èsó ò pe ara won lóóko
Bí mo bá n rónú Ilé bàbá mi
Èsó ni mí èsó làwon
Ká jo máa só ara wa ni
Ìkòyí èsó ni mi omo agbòn sú bèlèjà
Bí a kò bà ní pa á níro
Ká pa teré ti kò pa àwàdà tì
O ní ohun èsó Ìkòyí òun Owá Ìgbájo
Tí won jo di sérù ara won
Ìgbájo náà kúkú nù un
Sùgbón n kò fé káwon omodé wònyí
Ó kó mi sájàgbón òru ni
Tórí a bàá mèhìn òrò
A bàá mojó à í sí níle
Tí wón a so pé kómo eni
Ó wá sorò léhìn eni ni
Torí omo eni ní sorò léhìn eni
A baa mehin oro
Tí won á ní kó mo eku ó wá sarò lehìn oku
Torí omo eku ní sorò léhìn eja
Omo eja ní sorò léhìn eja
Torí omo eja ni sorò léhìn eja
Torí bája bá lo níbú
Omo eja ní sorò léhìn eja
Omo tèmi ní ó sorò léhìn mi
Omo ti gbogbo yin náà ní ó sorò léhìn yin
Yóó se yóó se kò ní gbáláìse
Torí mo bólósé lónà mo dè wese
Torí àwíse ni tifó
Àfèse ni tosanyin
Tìjínmèrè náà ní se láwùjo òboginínú awo
Èyí táa bá ti wí lóní larò ó rò mó
Ó ti di dandan pé kíbà wa ó se
Torí a ti se iba
Kí a tó wonú ilé odù lágbàde
Ìyen tún se sì níbèun
Ológbò n lo
Oyin a gba kókó igi
E má ko mi sájàgbón òru
Ó n se ògún ló ní ò
Ogun lo ni
Orí ló pé mo ti bi Yémisí o
Ògún ló ní
Orí ló pé mo ti bí yémisí ò
Orí ló pé
==ORIKI OBA ÌJÈBÚ-JÈSÀ==
Oba Ajífolókùn sayà
Nlé Obà Ajífolókùn sayà o
Ijebu Ògbòrò omo awúre fàse banu
Omo aborí yedé
Aborùn yejigba okùn
Abiségógó owo yìn-ni-yìn-ni
Nlé Oba Ajifolókùn sayà o
Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè
Ki an kú lomode
À sokò won rebete
Eran kuku jumolè
Kan yòkòkó nù
Mo mi re yalè re
Onile mi relé
Ìjèbú ni mo mí rè o
Ìjèbú mò í sàrùn
Kán lo bugbá rè fún bábá re
Oba Ajífolójùn sayà ò
Bi a à bá pa niro
Oba Ajifolokun,
Láìkú èkìrì
E si eni a fawo re sín gbèdu
Ó jo bàbà rè tojú tenu
Omo ó jo bàbá rè ló gbèrí ìyá jé
Pele ògùrò, bí a sínlà sègi
Omo dára ó jegbin lo
Mo ba o milo bi ibi ekòló bójò
Lójó o joyè níjèbú jèsà
Emi ni o
Onílé òkun ègbele omi
Àlàní baba ìyábo o
Èdùmàrè mo mò jékú poníyì léyìn gbogbo wa.
Ebá mi sàmi Àse
Torí pé kí n tó jáde nílé
Mo ti gúnyán lálò
Mo yanko látupa
Iba iyami òsòròngà
Apani mo wàágún òlókìkí òru
E jé kóde òní ó aan mí
Bekolo bá ti juba ilè se ni í lanu
Nlé oba Ajífolókùn sayà o
O dára díè jobìnrin lo
Okunrin lúbúlúbú bí emó òyìnbó
O bómosùn fewà remo
Ògbòrò omo Awúre fàse banu
Erán mò kúkú jumolè
Kán yòkòkò nù.
Òkù ìjèbú ò sunlè pèpè
Ki an kú lomode
À sokò rian rebate
N ó mo o pè ó nigba gbogbo
Oba Ajifolokùn sayà o.
Méle kìnìyàn sàrà
Ki mí mó sè kirà mi
Oba máa gbó
Irú mí kojá Ajeèfiyin ni
Oba aborí yedé
Aborùn-ún yèjìgbà okun
Abigba emu kàrándudu
Omo Akólé ebora méyìn rè sefun
Bílé á reni reni
Labalaba ó bá dìgbò lègún
Aso rè á fàya
Etí wonran ló bóyin
Emi mi mo n pe ó
N ó mó o pe ó bí ológún erú
N ó mó o pè ó bí olójì owòfà
O jo bàbá rè tojútenu
Ò sùn sílé fèrán tìkùn
Bí ò si nílé egbé rè n bèèrè rè
Labalábá ó bá ti dìgbò lègún aso rè á fàya
Ó ye ko mò wí èmi ni
Kábíyèsí máa fi kèké lérò mi
Mo mo jámi sílé bí ìbì isòbò jéyìn
Torí àgbàlagbà ó bá ti dé òbòn-nbon-ùn mó fìlà,
Etí rè á gbáriwo
Tègbá tijesa ló mo kékùú otan
Sebí o mò wí èmi ni
A jo je lórí ewé
A jo sùn lórímò
A jo falawe aso kan bora bi aso
Láìkú èkìrì me reni a fawo rè sín gbèdu
Mómò rook tuntun lójà ko so èkùkù èsí nù
Ò a pé bí ara ìsaájú
Ò a dàgbà bí ará òórò
Gbogbo ara lalágemo fi hulú
Owo olubi ò ní térù re
Mo dé, mo fé mó o lo rèjérèjé
Bígbá seé lo lójú omi
Òréere òré mi ni
Ògbó ológbó omo olómo
Ogunlaye n be ti o mo o sèdárò mi gidigidi
Kabiyesi òbóra sílè sobìnrin lóore
Akoki onímolè okùnrin dan-in-dan-in
Ope sigidi lótí òrúbe
Jagun aró mó bèrù òtè
Ekùn méfà ló wà nílé odi
Loro lo pèfèèfà-a –nì
Yeye re má a dele oni
Ki obìnrin ròrò mó nù
Omo onigo tíí dán bí ide
Ki mo bá tètè mo wí ògùrùgàgà n lò ó ró memu ní ìjámò
N ba ragogo sile dèkími
Omo ejìwòwo
Eye lákó nu o mo re lónà àrà lótò
N ó móo pè ó nígbà gbogbo ni
Ajá a gbàgbé olóore
Aja a jámo léyìn ekùn
Omo ra já sonù léyìn re
Ijebu òtín sìn
Lábáawú
Omo a là kílè mó
Omo a làkàkà kéé jèrú ebo
Ìjèbí ò sunlè pèpè
Kí an ku lómodé
An sokò rian rebete
Onijebu fakóto múròóko
Eran kúú jumolè
Kan yòkòkó nù
Òkòkó bìrìkìti lé é yemolè níjèbú
Ota fori yeje
Kabi an ko níjèbú nígbà to n ti àwòdìí bò
Agboja ona ni mo ko níjèbú
Omo egbùrù kò yàgàn
Omo egbùrúyà kéé rí bí eni bake làá somiye
Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè
Ó ní bi an kú lómodé an sokò ri an rebate.
Omo afun ni ni ohun je nígbà an an fìkèlè kàn pòrúndúnrún
Omo mórà mora ó ra igba eni lórijó
Ekun méfà lée nílé odi
Lóórò ló pèfèèfà rè.
Àtijé Àtìjè ni lóógun ti í fawo ekùn dìlèbé ìdí
Gbògbòrò bi esia iyawo
Ajikosun bi iya egbin
Omo onígèrú Àjòjì kò wesè
Àjòjì tó bá wesè níbè á ti eni ebora
Omo Alágbòójà Àgbòjàkàn tó forí jeja
Omo Àgbójà omo Afejagbori
Omo oniroko ó sagogo mokun yinbon ode
Àgbà ìjèbú sagogo mókun
Ìrókó kan n be nílé
Ìrókò kan n be loja
Omo oniroko méjì takotabo
Omo Àgbà ìjèbú o sagogoo mókun yìnbon nigbo eerin
Omo arogogo igbó pónyè, isin ebora ni
Iba lowo omode
Iba lódò àgbà
Ìbà loso Ajídolókùn náà gan ni
Ìbà lówó kékeré
Iba lodo àgbà ti n be lodo jàgan Nijèbú-jésà
Ìbà lódò won ode tí n wón n be níjèbú-jèsà
Torí ògbóni ló leréjà
Abíódún móo gbo nàsíà orin mi
Ìjèbú jèsà sebí àwon lomo onigeru àjòjì ti mo ní won
O gbodò wesè náà gan.
Àjòjì tó bá wesè níbè
A deni ebora
Omo Arógògò pon-ón-ni ebora ni se
Ogun n be níwá
Ogun n bò léyìn
Ògògó wón wá gbojú ònà rere-mù reremù
O lóhun tijebu-jèsà pèlú ìwó se
Tí wón jo papò níbèun
Ìwòyè ò jìnnà síjèbú-jèsà
E e ri omo Amookin yìnbon nígbó eerìn
Oye ode ti wón lo síbè gan won ò dénú ilé mó.
Ode tí wón lo síbè won ò padà bò
Ìbà lówó oniroko gan
Sebi ogboni lo lereja á rè gan
Tó fi wá fààyè fówá bokun gbùsì
To ní kó móo mó mi sorò nibè gan
N ó mo o sòrò,
N ó mó o yo kòmóòkun ni
Tori emi o ni si ninu ilé
Sùgbón ohun tí inu bá ti wí sílè omo náà ni o bò ba ni
Ise orí bá ti ránmi lemi ó móo jé
Ònà tóòsà là á le
N lèmi ó mo o to
Ònà ni mo tò tò tò
Ti mo fi délùú òsorogíso
Abuké ni mí, n ò ni seé sá lógbé
Ìbà lódò baba
Ìbà ìbà lódò baba ba bàbá mi
Ìbà lódò pétélé owó
Ìbà lódò pètèlè àtesè
Ìbà lódò àtélesè tí ò hunrun dójúgún
Ìbà ìbà, ìbà lódò òpó ilé Arerù mósò
Oríta méta pèré mo juba lódò baba bàbá mí
Akátá nlá tí dá gbòrò sìrìn okùn
Kìí fowo lùdí pèpèpè
Elékùn un gbàmí babá dé omo yà léyò
Ò ò ní san kú
Kómo bá pe o mó se ti e
Bí légédé bá yowó ìjà
Ilè níí fi í nà
Iwase tìyìnsé lomi agbò mí jo dánù
Àfòdànù lobinrin n foso àlejò
Òtún òde àbà
Ló lífá fún Alálàde Àbà
Òsìri Àse ló tun dífá fun Alálàde Àse
Àtòtún Àtòsì ló dífá fún won lóde mòsé ewélé ríjósí
Eran tóká bá ti so
Enu oká níí kú sí
Ako lo bá perí awa nibi ni
Jìrìn jirin báyìí lese n bò ojà
Àwa won la ó sorò olúwa re
Aho ní bá pérí àwa nibi
Òdómodé ni bá perí àwa nibi
Olokùnrin olobìnrin ni ba peri tèmi Àjàní nibi
Emi won la ó sorò oluwa re
Yíò se yíò se kò ní sàì se.
==ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ==
O sé Akínlà bàbà mi
Òré mi ni òré mi Akínlà o
Akínlà ló lèrìn
Akínlà èrìn ó joba Ibòmírìn lo
Èló èrìn kí an mí je léjà méfà sí
Wón je nire àlúà
An jèhà Àlúà
Ó ku dedere lódò ojà
Ìgbeè ni wón je lémèdó
Lemedo èrìn Abòmo esè bí ìwo etu
Akínlà ó ti mí je
Mé ti ri yèé rí
Omo Àjíké Àjígè lódò ìyá rè
Regbodo bí ìyàwó
Ajikosun bi ìyere jéje
Akinla’N o mo sèdárò re gidi
Tori ajá à a gbàgbé olóore
Emi re meji wèwé
Ore re òré mi ni
Oba tó je tí ò bole se lérìn
Akeekèé wá di gàárì
Baba ta ni yíò gbé e sin
Wón pè ó lorun o ò jé
O feso finfin so hun sí an
Kórí e máa dàwón ká
Orí Efòn a degba eran káko
Won ì í pé jiyán àná
Òtá rè ò ní rójú sojú
Akíríboto kìí lójú awé
Èlè ìlèkè kìí lójú àtokùnbò
Èyí tí mo wí Arò á rò mó ò
Àlàní o mo ebora gbàgbé eni
Tí a ò gbódò rójú rè
Odùduwà ló bí ìyá mi
Erin de tipè tipè
Àgbààgbà àgbórín mo dé tòun tòwo
Aja kìí gbàgbé olóore
O mo oloke ojà níbi igi gbé já lósàn án gang an
Kaka kígi dá pami
Màá ròkè ojà
Kabiyesi mo juba lódò re
Kí n tó máa lo
Bekolo bá ti juba ilè
Se ló ó lanu fun
Èmi re méjì wèwè
Bí ojú, Bí inú bi àtélesè òhun ònà pimù
Orò baba yínká nlé o
O sodún odún yìí o a sèrèmírìn
Odoodún làá bágba obì lórí àte
Ìyen béè
Igbo oba odò lo fìyà jomo arágan
Bi ko bá sí tìyen
Ta ló n jáláta
Tí ata rè n tani
Gbogbo aláré tó wà nílè obòkun
Àlàní n ó mó o gùn wón nígùn eran ni
Tori ekukéku kìí borí asín
Eèrà kéèrà kìí borí Ìkamùdù
Àlàní mo ti juba bàbá mi
Bekolo bá ti juba ilè
Se lóó lanu
Eye tó máa beje ké
Enu re á béjè sere sere sere
Se ní won bí eyìn mó èètán
Se ní wón bí soso mó odi
Ìbà bàbá mi onile òkun egbele omi
Orin: Kó rorí kó pé o
Kó rorí kó pé
Eni máa bá wa rin
A rorí á pé.
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Oba Ajínkà lóbòkun
Oba nlá Akínlà lóbòkun
Oba nlá Akínlà lóbòkun
Àpèlé Àpèlé lorú à n poba
Won kìí poba lápèdín láàfin
Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo
Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo
Ìjèsà ni mo mo wà
Kí mo ti mí pakínlà mo mò so
Mo bínú pé mo bá o lóyè
Mo pè ó lórúko
Mó bínú
O dodún odunni o
O ó se tèèmírìn
O ó se tèèmirin taya tomo
Tàìkú bale orò
Isu omo á jinná fún o je
Èrè lobìnrin mí je lábò ojà gan ni
O dá mi lójú o
Òpá eku kan láyà eku
Òpá eja kan láyà eja
Ina lo mi siwaju òpàná
Iná tó ràn ló n síwájú eni tí ó pa ohun
Kànrìnkàn to bá ti búsulésò
Won a fisu sínú ilé ayé lo
Inu ilé ayé o lota a fi ó sile tí á lo sorun alákeji
Inú ilé ayá lá padà wá bá o
Kaka kó o gbélé mó o sin nígbà gbogbo
Kò séwu légbèrin èko
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Ìbà lówó Aklínlà tó lèrìn òkè
Ìbà lówó Aklínlà to tèrìn òkè
Ògún ló ni mi
Ógún ló se mi
Ògún náà ló ni didi mi tí mo fi n soko Abiyamo
Báà bá ní pá níró
Sebí Akínlà lo lèrìn òkè
Akínlà lérìn òkè
Ikú ò ní rójú pa ó
Ikú ò ní rójú gbomo re lówó pe
Àmó sá iré tiwa juré Àdàmò
A ní ká feré Adamo
Ká fi jálùbósà orin si ni
To ba se díè sí
Ò á máa gbó nàsía omo ode
Akínlà lérìn òkè
Wón níwo lo nìlú bàbá re
Ìwo lo niwón tadétadé
Ìwo lo lojà kan òjà kàn
Ti wón pa ti ríbè gan
Iye lérìnmo
Ìbà lódò re
Iye mi lérìnmo
Iba lódò re
Iba lódò bàbá mi lórí awo lèrínmò gun
Lori awo mo kàn lodo re o
Kékeré èrìn mò gan
Àgbàlagbà Èrìnmò mo ni mo kàn lódò yin
Torí ààtan kò ní lo kìí kódèdè
Odede ko ni lo láì ki àdeun
Obalúyé kìí lo lai ki tòrun
Kó tó mó o lo
Ìyá ayé mo kàn lódò won
Orin: Obalúayé o
Obalúayé o
Mó mò jógbìgbà gbé si lóhùn o
Ó tó onílù mó lè le
À ì tó onílù a dìjà
È è rí mi báyìí nù-un
Mo mí sere ìhímàgbon mi fákínlà
Sùgbón ògún ló bí Ajínlà nigbà ààrò gan o
Bó bá ti wí ni ko tè lódù
Ìjálá ni ko fi máa wi
O o ó o
Akínlà kínlà kínlàdé
Náa gbóhùn enu mi
Akínlàdé o Akínlàdé o Akínlàdé
Ìtì ògèdè kò pé kí won mó fòun sòpó
Eni màa dúró lábé re mó sàfira
Ó ye kí mi kókó máa juba lódò bàbá mi Akínlà
Akínlàdé o
Òsùpá Ìlekì
A dénú ilé kìji kìji
Akínlà ò Akínlà o Akínlàdé o
Akínlàdé se bi òun ho nìlú èrìnmò o
Èrìnmò osere omo onílè obi o
Omo Ajipori ori nì ni bóse dára ni láwùjo
Orí bá mi se o
Mé mò le nìkàn se ó
Oba mímo Akínlà lérìn Ìjèsà o
Bá mi se o me mò le níkàn da se
Ko séwu légbèrin èko
Ìbà lowo okó to doríkodò tí kò somi
Iba lowo obo to doríkodò tí ò sèjè
Ìbà lówó pétélé owó ni láwùjo
Ìbà lodo pètélè àtesè o
Ìbà ìbà
Iba sá n o moo fòní jú nígbà gbogbo
O dá mi loju o
Oluwonkoko mo wi pe mo wonkoko mórò enu mi
Mo roar n kì béènì gan
Torí wípé o
Bàbá ire bàbá ni Akínlà
Won lómodé ló lori Àgbà ló nìtà
Àgbà ni mo dà yìí
Ijó mo bá da dé
Màá relé oko
Èrù ò bà mí
Mo dérù barà mi
Mo wá tejo mólè
Mo se bomo eku lasan ni
Emi Àjùní mo tún wá dúró gbofà bí ògiri gbígbe
Ilé Akinla ni mo wá, n ò ì lo
Nílé Akínlà tó lèrìn
Mo ni sebí Akínlà ló lèrìn ìjèsà
Omo won lerú owá bòkun gùsì
Owá owá Ajímókò náà gan an ni baba won
E è ri Akínlà to lèrìn
Tí n bá n le sílé Akinla tó lèrìn
Ko sénìyàn tí jé tepo nìlú Èrìn
Ko sénìyàn fí ó tepo nìlú Èrìn
Èyìn odi làá pade o
Ho léyìn odi làá pàdé
E è ri ikú oníkú kìdán n gbàákú
Ikú eníkú lèdìdè á gbà
Èhìn odi ni n ó mo o pòtá mi
Akinla omo odo Àgbà
Ehin odi ni won o mo o pòtá re
Tori ehin odi ni won ti n tepo nilu Èrìn
Iyen tun se si ni yen
Ìbà lówó owarí esèsù
Ìbà lówó owarí esèsù
Sèbí owari náà lo tèlú kan
To se were, tó se wèrèjè
Ìpólé ni mo tun lo re e ni
Ìpólé ni owári ti dìde ogun nígbà gan
To ti le sí ìlú èrìn
Òhun ni won kìí se é polówó epo nílùú Èrìn
Bee ni ko sénìyàn tó jé polowo epo nísókùn náà gan
Erú owá bòkun gùsì
Àwon lomo bépo lorun
A bèjè sórí ògún sùrù
Akinla dákun dábò
Mo bínú pe mo bá o lóyè
Mo pè ó lóruko
Ògún ló so mi dòdájú gbagara
Tí mo fi pe bàbá mi lórúko
E ò rí mi báyìí bi obo igi nú awo
Sanponna igbo la domo esì lóògùn nù
Òògùn tí ò bá ti jé
Ewé è ló kù kàn
E è ri emi Àjàni òpò oògùn rumo gàlè rumo gàlè
Mo gbójú lóògùn títí
Mo somo Àjé níkòó
Mo ni kí làjé ayé fé fomo Àjá òrun se
E è ri mo lákínlà ló lérin
Ke dákun dábò ko mo mò bánú ni
Akínlà ló ponifa aare gan an
Ó ni onírá, ìlú n dàrú
Kini òhún ò tilè rorùn gan
Akínlà dákun dábò fiyè dénú o
Bí mo ba puro kóo móo te mi lódù láàfin oba
O ni ilu dàrú titi
O ní kí ló dé gan an
Tori àdàgbà kúkómo lodo ló lèrìn
E e ri onífá òhún wá dífá fún won
Ifa ti won da lagogo jegele ti so mó won logbob iperin
Lonifa ba difa
O ni o dijo ti won bá lo
Mojòkótèje
Ìbà lodo won
Àdàgbà kúkó mo lódò ló lerin
Iba lodo won
E e ri
Orin: Ó mí se ma fomo sáyé mi lo o
Emí ò ni se bayìí ku o
Ègbè: Ma fomo saye mi lo
Kini kan selè lerin in mo fe so
Nijo gbóun níjó gbòn un
Ewúré fòpá ti
Wón pa lóró kún
Won se pé kò si nnkan
Àgùntàn fòpá ti
Wón pa lórúnkún
Wón so pé kò si nnkan
Ohun to sowa lo yo náà
Se erí i kini kan selè nílé Akínlàdé nijo si
Kabiyesi kabiyesi Oba nílùú Erin
Bee ni béè tòótó ni
Béè náà ni o ò
O nijo ijó náà ni àtìyàwó rè porogodo pátá wón lo símú oko
Won teme si ààlà won lo sínú oko tí wón ti n sise
Won ò mò pe ìgbín ti rin mó aso ìyàwó akinle nijo hun
Mo o gbo
Etu igbó ri mi o tadi reke o
Sebi etu ijósí mo eni o pà hun
Etu òbèjé alawo tó wu ni
Abikoko gbon ni
Ipere lo dìjà
Sùgbón omode o gbodo pìtàn ìpòrí o
E e ri tán bá ni ka móo só ó
O lohun ti won fii so níhà ibìkan ni
E e ri Akínlà se bí won báyàwó òun se ni to moo be won le
E e rí,
Ìyàwó ojó kìíni meni tó pa òun
Torí Akínlà ló lèrìn
Se bi omo Ìyàwó ijo kìíní
Tomo tomo ni won fi rubo níbè
E mo ko mi sájàgbon ni
Tori oro n be lódò ikù mi
Emi Ajani ko sánmò mewon jìnnì
Orin mi náà ko orin bàbá mi ni
Aranme agé é
Jigab jigan ni tèrìn
Òsòroógùn bí igi òbobò ,
Kábíyèsí oba Akínlà béè ni
Kabiyesi mo ríbá mo ríbè Ajunilo
Mo forí balè lódò àgbà
Kábíyèsí oba o
Oba nlá Akínlà béè ni
Tooto ni béè náà ni
Kìí bá ran won ón règbé
Afi kóo ran won kí wón lo peran wánú ilé gan-an
Kabiyesi bee ni
Oba Akínlà lèrìn òkè
Sebi Akínlà ló lerin ilé
Akínlà lo lèrìn òkò
O gbodo gboko lowo won ni
Sebi Akínlà yi lomo Aloso modìí gbagbon lówó omo ojo
Eè ri èrù ò bà mí mo dérù barà mi ni
Omo amomo rubo niwon
Omo bibi inú oduduwa ni gbogbo won
Omo Olofin ni
Iyen tu se si nibe yen
Atoto arere Atòtò arere
Ale ò ni le komo ejò mó rìn
Tomo eku ló nira.
==ORIKI OBA OWA OMIRAN ESA-OKE==
Omo Owá ùn mí bèrù
Omo Owá tó n ba teni
Kí mo kánlè yánhú nílé Owá
Kí mo fèwù ògbò telè
I èwù ogbo mo fi telè
I é dùn mí
I èdú a máa bá tègbe mi lo
Omo Owá bìdí òbèlèsékè
Omo Owá bìdí etu ganganran láàfin
I gbèrin opó ló mú tile
O bèfèèfà luyì
Omo elégbèrin àtùpà
Omo elégbèrin àtoro
Omo elégbèrin àwò
Kí an fi gbogbo rè sobè sí láàfin
Omo olúlé kí an gbúkú àjòjì í wò
Kójú á ro omo alòmírìn
Omo apàgbò sójú obo mú tòúrò lo ààfin
Àgbà ìkà án I jeran rian lórìjé
Omo apódìyé dìkàrà sokè
Omo apódìyé romi apata
Omo òkè kike oke apata
Tí won n pèyè òwè lowè
I se ni mo dàgbà
Kí mi ya susé èyo mèsíò
Ibi an pèyò bí eni pesú èyo yéye
Omo olókè ìyòdú
I òkò rú ìyò kí mi lá forí òkè í kàn
Òkè rú ìyò, kí mi lá sulé òké sara dota nílé mi.
Omo àkàràkàsà nílé oko
Mó jé èyìn òbùn yílè
Omo elébíbó oko kee yó àgbùnrín
Omo ìgbàdo dì órí ó pomo bò
Omo akébìyé ra ìkàrà sókè.
Omo akébìyé romi apata
Alè igbó ota ni òmìràn í jà le omo onímògù.
Òmìrán ló ni igbó ota
Òun náà ló ni alèpèpè ìtómì
Àlè bàbà ni a fi dáni
Igi oko afín bí dáni
Igi mo bá jí gàdà òkon
Ki mo bá jí gàdà rolé soji
Má rìnà òru bò
Àbùjá ulé oní mò
Ará ulé oni obibo
Ó jí dàgbà ògèdè
O bómodé yìnbon ìdájí
I mo gòkè ògèdè
Mo dojú ulé ùkirè àkàlà gbojú òhún
I jíje jíje é sí
Àkàlà bà
I ùsí àkàlà bà titi
O relé ùkirè ria lópé òjé
I òtún ulé ria ní tíkire
Omi ni
I oní bá ti sàbùjá ulé ria nírikirè
I ùgbèe láá bá apá òjé lo
Eye ba lori ugi
Ugbeè lòmìrán yagba ode
Ubí ìbòbó dúró sí
Ùbòbó bòdì àkankà
I àrìmòtíta lúbè ló ta
Òríndín èjo
Omo èlùjé ùsà
Omo èlápó í ta bi èsúru
Omo alápó ípa ni
Sílè kó kèìyò sílè
Í koni mo nikan sun
Kóni mó sìkejì oni
II kóni mó tùmò sùn
ÍI kóni mó sùn úlé
Kóni mó sùn alè
II èrù òmùjé léé bà mi
Omo asaújì ùgbì òsùpá là
Omo asáújì òsùpá jère
Ugbi obinrin gia goroni
Kókùnrín kàn tia se
I kí mé ba rolúgi
I mèbá rònà èsà laa yà
I kígí yà ke yà
I òmùjé a figi narùn
Omo olúmòjò
Omo owa omiran
Omo olúmòjò
Omo otafatafa
Ta ihò okinni
Omo loupe ekutu
Kían jí fon túùrú Taara lónà Efon
Ìbílè obòkun ni èsà òkè wà
Ìbásepò wà láàrín Ilésà àti èsà òkè
Ìyàtò àárín won nip e láti Ilé Ifè
Ni èsà òkè ti yà wá tààràtà
Owá òmìrán jé òkan lára àwon tó te Ìlú Èsà Òkè dó
Pelu ojòkò ati Òsòdì.
Agbo Ilé Àdàgbá ni àdúgbò láfogbó
Ní ifè ni òmìrán ti wá
Òmìrán kúrò ní ifè ó gba ìgbájo lo
O kúrò ni ígbájo ó lo tèdó si òkè òwu
Ó jagun ni òwu labe Owa àjàká
Léhin èyí ni won tún tèdó sí
Orókè ní ìhà gúúsù Èsà Òkè
Lóbé wà ní òkè ìtá
Lósì wà ni ìlórò
Asába je babaláwa kan láti Ilé Ifé
Wà ní Òkè Eèsún
Èmìlà náà sì wà ní Tòsí
Owá òmìrán wá sí Èsà òkè ni ìgbà ogun èkìtì paràpo
Ku bí igba odún
Won jagun lábé pákú
Àsìkò Owá òmìrán ni a tó ní agbo ilé tí ó n joba
Olumokò mi àbúrò òmìrán
Olúmoko lo tèdó sí Èsà Odò
Agbo ilé Èsà ní Ìlú Ilé Ifè
Ni àwon méjèèjì ti wá
Owá òmìrán bá òpòlopo èèyàn sore
Láti mú ìlosíwájú bá ìlù
Lára won ni:
Olóyè Ògbóni láti ìnísà
Olóyè Asálú Ìsálú
Odobaja náà dúró sí òdó Obafin ni Èsà Odò
Obafin ni Olórí Agbo Ilé Ìdòfin
Owá òmìrán yan Olórí nÀdúgbò
Àti Olórí Ogbon
Láti máa ràn án lówó
Láti se ètò Ìlú
==ORIKI OBA ERIPA==
Eléripa e n lé n bé un
Àbíyèsí Oba Sákì
Oba tí n ba lóyè n lèmi n ké sí.
Oba tótó mo lémi o kò perí Oba
Oba ná n perí re ní Sókótó
Mo lémì kò perí Oba
Eléripa àbíyèsí ni wón n perí rè ní Sàbàrà.
Àbíyèsí ni wón perí níbi gbogbo .
Apórógunjó omo akúnlè bógùn sòrò
Onílànlá omo erù Ofà.
Omo Òdógbó ní Ìkòyí Ilé.
Béè ní omo Òdógbò ni gboro.
Omo ò síjú yoyo mó kolé ìkòyí.
Omo eranko méta ò lásán
Líiìlí ò lásán.
Béè ni Òpá àkèrè won ò loaf.
Ábòsìnbósín alábà abèyìn jáyìn ó
Omo igbó dídá n o lo re de ògba
Béè omo ònà se rìbìtì
Àní n o lo rè ko òrúnlá sí.
Omo ogun lósàn-án omo olè lóru
Olè tí kó aso kéwù kó
Omo gbórógunjó onílànlá
Olè tí gbé obìnrin eni tí fi saya nì !
Bí Obìnrin kò bá se omún rògbòdò
Tí kò bá se Ìdí rùwonwon nílé ajikánle
Tí kò bá lábe lórùn mó fe
Pórógunjó onílànlá omo erù Ofà.
Ìkòyí tí ròde rè kólé
Sebí ìgbà tí yóò fi dé olè kólé e lo.
Óní yoo bàyá Olè tí ó kólé òun lo.
Oníkòyí ogun ìbirò n lé mo bénlé òsùn.
Yekan ará ilé Ilá-esè ní Ìkìrun wa ní.
Yekan eni olá
Yekan atibire somo
Apórógunjó omo Oba tí kú tapá torùn.
Onílànlá omo arerù tú bèlè ìjà
Omo pórógunjó e wà ní bèun
Omo bénlé ò sùn
Wón ní kí á pe lékùlé títí.
Apórógunjó tí ó bá di alé won a maa dun lo.
Oníkòyí omo arerù tú bèlè ìjà.
É é sà o o o kú ìnáwó ojó
O kú àfi omonìyàn se kòmí ògé
Omo oyè niran omo tí o tó kò ní kú mó o lójú
Orí re kò ní darúrú Ilé tí o kó.
Kò ní jé àsemo fún o
Eésà ajàdí awemo gaga reléko.
Omo bàgé fújà ma tósìsà
Òkòmí omo oyè niràn wá jòfé ará igbó télé.
Eésà ni n ké sí baba léripa wá jòfé ará igbó télé
Bérú molé Oba.
Oba tí n jí wewó wesè nísàlè òràn
Òkòmí elédè won a sèsó yányán
Oba tóní wéré jeje
Òkòmí mo lérè lómi
Èjè òkòmí mo bèjè lódò
Tawá lóni elédè lókòmí Ilé
Tawá lo lorí ota.
Ta lóni èsìsí tí símo lódò tòjò tèrùn .
Ewúré ólóun oun a joyè ni kómì Ilé
Nílé eésà léripa wón gbéwù kalè
Won kó yan bí babanlá won ti n yan
Ewúré wèwè é lè wè tán
Tó fi pón yanyan lójú omi ará Ilé mi
Èjè bàràbìrì léyìn orùn
E bi mí ení taní joyè ní òkòmí Ilé.
Ògà ni o joyè ní òkòmí Ilé
Wón gbéwù kale ó wá yan bí babánla won se n yan
Nílé èdùn òkòmí omo oyè nísàlè òràn.
Kòmí onílè won ròdúdú
Oba torí ni ó ni weréjéjé
Òkòmí omo oyè niràn ará jóba jí
O kun ará légùdu àyàbù èrò
N lé ará òpa òpe àánú.
Ésà mo mò dúpé ojó.
Mo dúpé ójó o nírare omo
Làlùrí re kò ní dajúrú
Ohun tí gbé tò le gbé bàbá re yoo bá o gbé.
Mo yìbírì mo tún padà ní be un.
Mo tún lo ilé baba léripa
Àgbérií Ògà olórò edùn
Torí tí a bá n korin a n juba eni tó lórin
Afínjú ológun tó mótò Ilè lo.
Omo gbérí olá o kú ìnáwó ojó
O kú àfi omo nìyàn se
Ojó ò tójó tí won sìkú baba léripa
Owó tí mo gbà jékan
Gbérí olá omo gbérí olómo
Alámò omo akúnlè bá óògùn sòrò.
Èmi wá tún yè wèrè
Mo kúrò nílé ògúndìran baba léripa
Torí tí a n ba korin a n juba eni tó lorin
Àdìó mo juba orin mí
Orímodélé wí mo juba orin mí
Gbangba lásà a soro pàdé oníbodè lápèrò
N só léripa n só léripa
Pórógunjó nlanlá n só léripa.
==ORÍKÌ OBA ÌKÌRUN==
Òláwálé akìnrun
Àbíyèsí akìnrun o
Oláwálé arékùjó oko Adéyolá
Oríburúkú kò ní jé tire.
Ánlàgbá omo Ojà Obì
Gbólérù lakìnrun oba gbóléké olúgba
Ob èyó atòrò
Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòkun
Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòsà
Omo èyò tó ti mú ìkìrun dùn gbóngbón
Igbó ò lérù mó gbogbo igbó ni wón di lómi lómi
Ánlàgbá omo ojà obì
Àgùnbé aágbòró pète a pósí dórí aágbòró mó
Oláwálé orí òkúta latí pète ara wa.
Tile oníláà omo ojà obì.
Omo òkan kómi lésè ní pèté yányán
Òkan ní kíni mo wá dé ìlú ète
Òkan ní kíni mo wá dé ìlú èrò.
Òkan ní kíni mo wá dé ìlú òdájú yányán
Oláwálé ibi tí won tí dáyó ara won.
Onílàá omo ojà obì àbíyèsí Oba.
Oba tótó mo lémi kò perí oba.
Oba ní wón n pe orí re ní Sókótó
Oba ni wón perí rè ní Sàbàrà oko Adéyóólá
Oko Adéyóólá ni wón n peri rè ní ìkirun wa.
Àgùn-toní-jà omo ojà ebì
Mo tún yí yun tì gédéngbé
Kábíyèsí Oba àná tó wàjà
Àkànjí tí wo mótó Ilè lo.
Omo amólà oyè
Àkànjí omo erin jogún olá
Omo àdó bákan làdífá
Erin jogún olá ebo ní ju eboó lo
Àkànjí omo a rí léwò ní ìkìrun.
Omo abi òdèdè làdífá
Erin jogún olá ebo ni ju ebo lo
Kábíyèsí oba èyí tó wò àjà.
Kábíyèsí lásúnkánmì ni ò n pè mi mu gòrò.
Olásúnkànmí ojó ò tó tó ójó tí oba náà wàjà
Mo rówó mo rómo
Mo jeran títí eyín mi kán.
Mo ni odidi ojó mérìndínlógún
Epo kò tán létè mi
Àbíyèsí akìnrun arísekóilá Oba
Kòsámótù Oba
Àbíyèsí erin sí erin lo.
Àjànàkú wón tí jákùn arà lo.
Oba tí ó jé ní ìjerin ni n ké sí
Àbíyèsí baba làmídì
Ògìrìgìdì ayí ti káà wá
Àbíyèsí mo lémi kò perí oba
Baba jíyì mo lémi kò peri oba
Oba ni wón n perí rè ní Sókótó
Baba làmídì oba náà ni won n perí re ni Sàbàrà
Oba ni wón n perí ní ìkirun
Anal omo ojà obì gbólérù akìnrun
Oba gbóléké olúgba
E wá wo onílé oríoke tí ri àfòpin eye
Àgùn tonílàá omo Ojà Obì
Ará làyè esun alátíse e rook Oba
Ará Ilé mi Òbùn won kò tagìrì sòwò.
Oláyiwólá tó joba tán Ilè n tòró
Adédeji tó joba tán roko Oba
Òbùn won kò tagìrì sòwò
Òbùn tí kò ta gìrì sòwò
Àkàní ti ní kó jòkó de ìsé yányán
Kó wo jábálá ebi bí tí mó já mó baba won lára.
Olójà tí fi òdòdó jagun won kò wówò bòrò
Baba b ólájì ti gbé òdòdó wo kógun
Adédeji lóti gbé òdòdó wo òkun ogun.
Àbí èyìn orùn gbé òdòdó rù fùkèfùkè
Àwon onilànlá omo ojà obì
Oko Adéyóólá Adédeji àkàní ire owó re kò ní bó.
Eni tó bá lóun yoo bà ó lórí jé
Orí re yóò ju bà ó lórí jé
Orí re yóò ju tirè lo.
Ti gbólérù akìnrun Oba gbóléké olúgba
Oba èyò atòrò omo èyò tí ó tí mú Ìkirun dòkun
Omo èyò tó mú Ìkirun dòsà.
Omo Oláwálé omo arékù jó
Ìlú kò ní dàrú mó o lórí
Wágùnùn tí n be léyìn re kò ní já.
Òsó náà n kó sé n be ní àláàtì ara.
Oba Oláwálè Adédeji onílànlá omo ojà obì .
Igbólerù mode igbólerù mo dé.
Gbóléké igbólerù mode.
==ORÌKÌ OBA ÒRÒRÚWÒ==
Olóròrúwò oba
Oba tótó mo forí balè lódò re
Ìlú kò ní dàrú mó o lórí
Òràngún omo Ògboyè
Lángbóyè gbólá omo orubu
Tí wá sámo láàké é
Pàkàn lokun pàkàn lónà tèdè,
Ewúré Olóràngún ní je lónà gbàgede
Àgùntàn Olóràngún ní je lésè yàrà.
À je wèyìn ló ba selédè jé yányán .
E woo mo Adéjoorìn ní màgbon
Yangadá bí eni wemo relé oko
Bàgéfúj`da omo èjìjà yekan Olórúwò ni gbogbo won
Omo Oba bi wón perin sí
Ni wón n pè ní ìta aperin
Ibi tí won pa àgùntàn si
Ni wón n pè ní Òkè àgbò
Ibi wón pa elédè sí
Ni wón n pè ní òkè èdè
Ni wón fi n pe ní òràngún ará ìlá màgbon
Òràngún omo ògbóyè gbólá
Gbóyè gbólá omo orubu
Tí sámo láàké e
Béè ni bàtà logun
Bata lónà tèdè
Tile Olóràngún omo ògbóyè gbólá
Ibi mo mònà dé ni n o je dé
Ibi emi sì kún mí dé ni n o kì mo.
Mo bá Olóràngún relé
Òròrúwò ni mo lo.
Géndé lawa kábíyèsí Oba, Olóròrúwò Oba
Kábíyèsí Oba èyí tó wàjà
Orokun tápà bèlé èsun
Òtèté omo afi àróò dáná kúlíkúlí
Tèté omo a fi àróò dánà kúlíkúlí
Mo kí ìgunun, ìgunun rojú kókó
À bí òré tápà tí n se ni.
Bàmún lóye tápà bonàákó yányán
Olúbísí omo aláwo ló lesin
Mo mèdì okò telè ni mògàmògà
Mo kí yekan wa tí jé òdòfín wa
Akéréburé omo oláníyanun
Àdìgún omo mòmóódù
Ìdáméjì àgùnbé tí won n pè ní enìkan soso
Ni wón fi n pe Olúbísí ará lódò oya
Sebí yakan Olóròrúwò ni òràngún omo okù òkáyá
Iyekan ti bimo ogun òsìngìndìn
Olúbísí mo kí òyagadá mo yí omi
Omo igbá Òdí ni mí mo dé Odò mo rìn gerere.
Ìkòkò òdí ni mí dé odò mo rìn tàràràrà
Omo bíbí òdí ni mí mode odò mo pa òdódó orí
Olúbísí omo káló káló ni wón sekú pèja.
N lè yekan le láyé yekan menu gún ola,
Omo òkánkán Ilé la sìbi
Olúbabi kébísí olú ará Ilé mi gògò la sìbi ìmùlè
Tàbí ránti Ìbi láyé
Ojó tí a bá kú ará Ilé eni ní gbé ni sin
Òtèté omo a fi àróò dáná kúlíkúlí
Omo káló ni wón sekú peja
Omo Olúbanké ìbòsí mo bá ònà odò lo.
E kú bè láàsín ekú bèláàsin
Yé wo naa ekú bàláàsin.
==ORIKI OBA ÌRÁGBÌJÍ==
Kábíyésí Oba
Oba tótó Oba ìrágbìjí
Àbíyèsí Oba
Oba mo fé pè n kò ní mu emu
Oba ni mo fé pè n kò mu gòrò
Àbè togún ràlú onmo ará lósìn
Téní wíjó ará lóbòkun sá loba ìrágbìjí n jé.
Ònkókóló omo oníyán kónkólóyo
Omo bárígídí níyán ògún
Omo arílù mó lulu fún ìrà
Àrílá ílànkí mo gbé òkè je nàmùn
Gbéléwadé mo gbélé se bí Oba
Omo Òké gbélé wùsì lónà tòrà
Anal mo kéde jègbe
Ará mú lege ará òkun esè kè
Omo òkan ti yí lulè Ó kù okan
Omo olórò kan òrò kàn
Èyí tí fáwù lógànjó yányán
Gódógódó Ilé won kò gbodò sowó odó poro
Béè ni alògì kan won kò gbodò solo ògì sàrà
Omo kékèké Ilé won o gbodò sunkún omú
Èyì tí ò bá sunkún mo lórò ni yoo mo gbe lo.
Omo òkè kékéké ni yíkè yíkè yí láyé.
Àbè togún ràlú omo arà lósìn
Téní wíjò ìjèsà kò rídìí ìsáná
Ilé loní Owá ti mú iná roko
Àbè togún ràlú omo arà lósìn.
Mo tún yí yun tì kédéngbé
Ònyín mo tún lo re dé òkè àgbò.
Oba tótó mo lémi kò perí Oba
Oba won n perí e ní Sókótó
Oba ni wón n perí rè ní Sàbàrà
Oba ni wón n perí rè nílè ìrágbìjí
Oba olókùn esin
Ará Ilé mi abi ìrù esin mi tìèmì
A gbún esin ní késé à ló mò jó édòko
Gbogbo ara esin wón wá koná sasa
Oba kólérán tí n retí eni tí yoo tè fun.
Oba n náà ní í be lónà ti òkè àgbò.
Àbè togún ràlú omo arà lósìn
Téni wíjó ará lódó kánkán
Èyin lomo olóyè nílé omo olóyè lóde.
Oyè náà won kò ní pare mó yin lówó.
Orí àpéré yoo gbé yín dòyè baba èyin
Èyí tó n be níbè won kò ní kú mo yin lówó
Oba tótó àágbìgí mo lémi kò perí oba
Oba ni n be lónà ti ìjèsà àbè
Ìjèsà àbè togún ràlú omo arà lósìn
Téní wíjó ará lódò kánkán.
Mo onípokítí Ide Ikú kò ni pa Oyàdókùn wa
Ìjèsà ìsèrè onílè obi
Omo ojú rábe sá mó gbódó pea be lórúko.
Omo ojú réjò ata wàrà
Sòbòrò la bí ìgbín kò fi abe kan ara.
Àwon ni omo olóbìkan òbìkàn
Èyí tí ó kò bá fé won ní wò sílé
Èyí tí ò kò bá fé won a wò síjù
Eranko igbó á mu soko je
A kì ki Ìjèsà kí a má je Obi tógbó.
Tí e kò bá rí obì tógbó
Kí e wá gba Obì lówó mi
Àwon lomo olódò kan òdò kan
Tósàn wéréke tó sàn wèrè ke.
Tí ó dé èyìn èkùlé osólò tó di àbàtà
Èyin lomo tí e bá jáwé kan
Eègbá kan ni
Bí e bá já méjì
Eègbá méjì ni.
Tí e bá já méta
Eègbá méta ni
Ò pé pep e aso won lóde ìgbájo
Elégbòdò ni aso àwon ìjèsà
Èyí tí e bá ri lójà ni kí e rà nfún wá
Kí n ró jó Olóye lo
Torí a kà jò olóye dun ìran baba yin
Àbè togún ràlú omo arà lósìn
Mo bá àágbìjí relé
Mo bá àágbìjí relé.
User talk:82.206.239.9
2044
5598
2006-11-01T16:49:02Z
Belgian man
8
/* Welcome! */
==Welcome!==
Hello, thank you for your work in writing articles like [[Èdèe Yorùbá]], [[Literature]], [[Orílẹ̀-edeé Yorùbá]], and [[Folklore]]! At present you seem to be the only regular contributor writing in Yoruba, so thanks for trying to start things up here. I hope you'll be able to find more native speakers of Yoruba who want to contribute.
You might want to [[Special:Userlogin|register an account]]; this will help you to keep track of pages you created and edited using a [[Special:Watchlist|watchlist]], and it will tie your contributions to your username.
Unfortunately, I do not speak Èdèe Yorùbá, though I can understand a little. However, I have a lot of experience with Wikipedia, so if I can help you with anything technical just ask me on [[User talk:Mark Dingemanse|my talk page]].
When the Yoruba Wikipedia gets more active, one of the things to be done is translating the interface. Maybe you could help out with that. Anyway, thanks for joining and see you around! — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 18:13, 27 October 2006 (UTC)
I agree with Mark. Do you know what the Yoruba word for ''sandbox'' is? Greetings, [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:49, 1 November 2006 (UTC)
User talk:80.230.255.60
2045
5466
2006-10-16T15:35:16Z
Belgian man
8
# 15:35, 16 October 2006 (UTC) ''Eko''
User talk:68.207.92.72
2046
5467
2006-10-16T15:35:38Z
Belgian man
8
# 15:35, 16 October 2006 (UTC) ''This Is My Life''
User:Picaroon9288
2047
5479
2006-10-21T03:16:02Z
Picaroon9288
95
create
Welcome to my userpage. If you want to contact me, your best bet is [http://en.wikipedia.org/wiki/User_talk:Picaroon9288 here].
[[en:User:Picaroon9288]]
User talk:Picaroon9288
2048
5481
2006-10-23T17:09:02Z
Belgian man
8
Welcome to the Yoruba Wikipedia edition! [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:09, 23 October 2006 (UTC)
Folklore
2049
6458
2006-12-19T12:03:54Z
Loadewole
101
[[Yoruba Folklore]]
==Oju-iwe Kiini==
[[Yoruba Folklore]]
[[Ijapa Tiroko Oko Yannibo]]
[[Olagoke Ojo]]
[[Ojo]]
==Yorùbá Literature: A Review of Ìjápá Tìrókò Ọkọ Yánníbo by Ọlágòkè Òjó published by Longman Nigeria PLC, Lagos, Nigeria in 1973. Àỵèwò Ìwé Ìjápá Tìrókò Ọkọ Yánníbo tí Ọlágòkè Òjó se.
Ogún ni ìtàn tí ó wà nínú ìwé yìí==
==1 Ìjàpá àti Àtíòro==
Ìtàn ní Sókí
Ìtàn yìí, dá lé orí Ìjàpá àti Àtíòro. Ìyàn mú púpò ní ìlú Ìjàpá. Ó to Àtíòro tí ó ń rí oúnje je lo. Àtíòro mú Ìjàpá lo sí orí òpé tí ó ti máa ń rí oúnje je. Nígbà tí won dé ibè, wón jeun, Àtíòro so pé ilé yá, Ìjàpá kò, Àtíòro sì fi sílè níbè. Nígbà tí Ìjàpá se tán láti padà sílé, ó puró gba ìyé lówó àwon eye. Ìyé yìí ni ó fi ń fò bò nílé tí ó fi já sínú odò. Ònì ríi, ó fé pa á je. Ìjàpá puró pé òun yóò bá Ònì ko ilà fún àwon omo rè. Ó pa gbogbo omo Ònì je tán. Ibi tí Ònì náà ti ń lé e láti pe á ó dá ogbón sun Ònì ní iná. Òkú Ònì tí ó ń rù lo ni ó pàdé Ekùn lónà. Ekùn fé gbà eran Ònì lówó rè sùgbón Ìjàpá fi ogbón so irun Ekùn mó igi. Ìgbín tú Ekùn sílè. Ekùn tún rí Ìjàpá, ó fó Ìjàpá mó òkútà. Aáyán àti Eèrà nì ó sa Ìjàpá jo kí ìkámùdù tó wá bá a dán èyìn rè tó bí ó se wà lónìí yìí.
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Ó lo bá Àtíòro pé kí ó mú òun lo sí ibi tí ó ti ń rí oúnje je bí ìyàn ti mú tó ní ìlú won
Àtíòro: Òun ni ó gbé Ìjàpá lo sí orí òpe tí ó ti ń rí eyìn je
Yánníbo: Ìyàwó Ìjàpá. Ìjàpá kò so fún un pé òun ń bá Àtíòro lo sí ibì kankan kí ó má baà lo ba je nínú oúnje tí ó máa rí níbè
Àkùko: Ìjàpá ni ó lo ko légbèé ilé Àtíòro kí Àtíòro bàa rò pé ilè ti mó
Elému: Ìpàpá ni ó kó agbè kórùn tí ó se bí elému kí Àtíòro bàa rò pé ilè ti mó, àwon elému ti ń lo sí oko.
Elékòo: Ìjàpá náà ni ó ń palówó èko pé ipáába èko ó légbèé ilé Àtíòro kí Àtíòro bàa rò pé ilè ti mó kí wón lè tètè lo sí ibi tí oúnje wà tí wón ń lo
Odo ńlá: Àtíòro gbé Ìjàpá kojá odò yìí nígbà tí wón ń lo sí ibi tí wón ti fé lo jeun. Odò yìí ni Ìjàpá ja bó sí nígbà tí ó ń dánìkan bò nílé
Eku Àgó: Níbi tí Ìjàpá ti ń je eyìn ní orí òpeni ó ti rí eku yìí. Ìjàpá pa á ó sì so ó sí àpò
Ònì: Òun ni ó fé pa Ìjàpá je nígbà tí ó já bó sí inú odò. Ìjàpá so pé kí ó má pa òun pé òun lè bá a ko ilà fún àwon omo rè bí òun se ko ilà fún eku Àgó. Ó fi eku náà hàn án
Oba: Nígbà tí Ìjàpá fé padà sí ilé léyìn ìgbà tí Àtíòro ti fi sílè lórí òpeni ó bá pe àwon eye jo. Ó ní Oba ló ní kí òun lo wo àlàáfíà won wá. Ó ní kí wón dá ìyé fún òun kí òun fi padà sí ilé
Eye Òpéère: Òun ni ó dúpé lówó Ìjàpá lórúko àwon eye yòókù.
Atuko : Adití atukò ni ó gbé Ìjàpá kúrò ní òdó Ònì.
Olóóla: Eni tí ó máa ń kolà fúnmi Ìjàpá ni ó pa ara rè ní Olóólà fún Ònì.
Alákàn: Òun ni Ìjàpá sá sí ihò rè nígbà tí Ònì fé mú un. Iná tí Òní dá láti fi lé Ìjàpá jáde nínú ihò yìí ní Ìjàpá padà wá fi sun Ònì jinná.
Àgbònrín: Òkan nínú àwon eranko tí Ìjàpá pàdé lónà nígbà tí ó ń ru òkú Ònì lo. Ìjàpá puró fún àgbònrín pé òkú ìyá òun ni òún rù. Kò jé kí àwon eranko yìí se ìrànlówó fún òun nípa òkú tí ó pè ní ti ìyá rè yí.
Ekùn: Òun ni ó fi agbára mú Ìjàpá láti tú ohun tí ó pè ní òkú ìyá òun tí ó sì bá eran Ònì níbè. Ekùn gba eran Ònì yìí sùgbón kí ó tó je é, Ìjàpá puró fún un pé òun fé bá a di irun, ó di irun rè mó igi ó sì eran Ònì je tán lójú Ekùn.
Etu: Ekùn bè é pé kí ó tú òun sílè. Kò túu sílè. Ó ní yóò pa òun
Ológèdé: Òun náà kò láti tú Ekùn sílè.
Ìgbín: Òun ni ó ti Ekùn sílè. Ekùn fi pamó sí abé ìràwé kí àwon ènìyàn má baà rí i pa. Láti ojó yìí ni ó ti ń gbé abé ìràwé.
Ìyá Arúgbó: Òun ni ó pàdé Ekùn lónà tí ó tí ó sì so fún Ekùn pé rírì mó inú àbàtà kò lè pa Ìjàpá bí ó tilè ń yo ìdin. Òun ni ó so fún Ekùn pé kí ó fó Ìjàpá mó orí àpáta
Aáyán àti Eèrà: Àwon ni wón sa Ìjàpá jo léyìn ìgbà tí Ekùn ti fó o mólè tán
Ikamùdù: Òun ni ó fé dán èyìn Ìjàpá léyìn ìgbà tí Aáyán àti Eèrà ti sà á jo tán. Rírùn tí ó so pé Ìkamùdù ń rùn ni kò jé kí ó bá a dán èyìn rè mó. Èyí ni ó jé kí èyìn Ìjàpá rí Kúdakùsa.
==2 Ode, Ará-òrun àti Ìjàpá==
Ìtàn ní Sókí
Ìtàn yìí dá lé orí ode kan. Ode yìí lóògùn. Gbogbo eranko burúkú inú igbó ni ó ti parun tán. Èyí ni ó wá mú kí ó bèrè síí máa pa eye. Ní ojó kan ó ta ìbon mó eye Òrofó kan. Ó rò pé eye yìí ti kú ni sùgbón eye náà kò kú, ó sá lo. Ibi tí ó ti ń wá eye yìí ni ó ti dé òdò àwon Ará-òrun. Wón ní kí ó wá máa dá emu fún àwon sùgbón kò gbodò dúró wo àwon tí ó bá ti gbé emu náà sílè. Ó se èyí fún ìgbà pípé kí ó tó wá rè é ní ojó kan. Ó be Ìjàpá kí ó bá òun gbé emu lo sùgbón Ìjàpá dúró wo àwon Ará-òrun. Inú bí won. Wón lé Ìjàpá, won kò rí i mú. Nígbà tí Ode padà dé, wón bá a fi ìjà pa eéta. Ó ségun won. Léyìn èyí ni àwon Ará-òrun tó so ohun tí ó se fún un. Ó sàlàyé pé Ìjàpá ni ó dúrò wò wón kì í se òun. Wón dárí jì í ó sì bèrè síí gbé emu rè lo sódò won ó sì ti ipa èyí di Olówó tabua.
Àwon Èdá-ìtàn àti Àwon Ohun tí ó se Kókó nínú Ìtàn
Òrófó: Eye tí Odé yan ìbon sí tí kò kú tán tí atégùn fé sí tí ó sì fò lo.
Ode: Òun ni ó pa gbogbo eran inú igbó tán tí ó wá bèrè sí fé máa pa eye. Òrófó tí ó ta ìbon mó jí Ibi tí ó ti ń wá a lo ni ó ti sonù sí inú igbó tí ó ti di eni tí ó lo ń dá emu fún àwon
Agbada: Ibè ni àwon Ará-òrun ní kí ó máa da emu sí. Pón-ùn márùn-ún ni ó ń gbà fún èkún agbada emu.
Àwon Obìnrin: Wón ní àwon yóò máa bá Ode ru emu sùgbón kò gbà fún won.
Ìjàpá: Òun ni ó ń bá Ode gbé emu lo fún àwon Ará-òrun nígbà tí sòbìà mú Ode. Ìjàpá dalè, ó dúró wo àsírí àwon Ará-òrun. Àwon Ará-òrun fé mú un, won kò rí i mú. Nígbà tí ó dé ilé, ó puró fún Ode pé àwon jàgùdà ni ó dá òun lónà tí ó jé kí òun pé.
Àwon Ará-òrun: Àwon ni ó sánú ode tí wón ní kí ó wá máa dá emu fún àwon tí wón sì ń fún un ní owó. Wón kilo fún ode pé kí ó kàn máa gbé emu sílè ni o kí ó má dúró láti wo àwon. O se báyìí fún ìgbà pípé títí di ìgbà tí ara rè kò fi ya tí ó fi be Ìjàpá kí ó máa bá òun gbé emu lo fún won. Ìjàpá lo gbé emu fún won sùgbón ó dúrò wo àwon ará òrun. Àwon ará-òrun lé e, won kò rí i mú. Nígbà tí Odé padà dé, àwon ará-òrun bá a jà gidi ni sùgbón ó ségun won. Léyìn ìgbà tí agbára won kò ká a yìí ni wón tó so ìdí tí wón fi bá a jà fún un, ó sì toro àforíjì. Wón dárí jì í. Ó ń ta emu rè lo ó sì di Olówó
==3 Ìjàpá àti Omobìnrin Oba==
Ìtàn ní Sókí
Ìtàn yìí dá lé orí Oba kan tí ó fé fi omobìnrin rè fún oko tí ó wá so fún àwon okùnrin pé kí wón wá se ìdíje ebè kíko tí ó sì so pé eni tí ó bá borí ni òun yóò fi omobìnrin òun fún. Lára àwon tí ó kópa nínú ìdíje yìí ni Ìjàpá, Ekùn àti Kannakánná.
Ìtàn yìí kò fi agbára kógo járí nítorí pé nígbà tí a ó fi dé òpin ìtàn, a kò gbo nnkan kan nípa omobìnrin oba mo a kò sì mo eni tí omobìnrin oba já mó lówó.
Àwon Edá-ìtàn
Omobìnrin Oba: Òun ni gbogbo ènìyàn àti eranko nífèé láti fé.
Ìjàpá: Òun náà wà lára àwon tí ó fé fé omobìnrin oba. Ó gbé omobìnrin yìí sá lo sú inú igi. Alákàn so àsírí yìí fún Ekùn. Ekùn gbé omo yìí lo sí ilé rè. Ìjàpá dá ogbón pa Ekùn. oba sì dá ilé àti ònà rè sí méjì, ó kó o fún Ìjàpá.
Ekùn: Ó wà lára àwon tí ó fé fi omobìnrin oba se ìyàwó. Òun ni ó ń pe ofò kí okó kannakánná máa ya. Òun ni ó lo jí omobìnrin oba gbé níbi ojú rè méjèèjì kí ó tó pa á.
Kannakánná: Òun náà fé fé omobìnrin oba. Òun ni máa ń saájú nínú ebè kíko tí Ekùn ń pofò kí okó rè lè ya. Ìyá arúgbó kan ni ó fon ikun sí ara okó rè tí okó rè kò fi ya mó.
Alákàn: Òun ni ó fi àsírí ibi tí Ìjàpá gbé omobìnrin oba pamó sí han Ekùn.
Ìrè: Ìrè ni Ìjàpá dín tí ó ń je tí ó pà ní ojú ara rè. Ìrè díndín tí ó fún Ekùn je ni ó fi ráyè yo ojú Ekùn tí ó sì pa á.
Àsá: Àsá ni ó rí Ìjàpá níbi tí ó ti ń pa Ekùn tí ó lo puró fún Oba pé òun ni òun pa á. Nígbèyìn, ó jéwó fún Oba pé kìí se òun ni òun pa Ekùn.
Yánníbo: Òun ni ó lo gbé Ìjàpá tí a dì sínú ewé lo fún Àsá tí ó pè é ní obì. Ó ní Ìjàpá ní kí Àsá bá òun gbé obì náà pamó. Inú ewé yìí ni Ìjàpá ti gbó àsírí tí Àsá fi enu ara rè tú síta pé òun kó ni òun pa Ekun.
Ìyàwó Àsá: Òun ni oko rè so pé kí ó dé òun mó inu akèngbè kí ó lo gbé òun fún Ìjàpá tí Ìjàpá fir í Àsá pa je.
==4 Àwon Eye àti Ìjàpá==
Ìtàn ní Sókí
Ìtàn yìí dá lé orí Ìjàpá tí ó fé dara pò mó àwon eye nítorí àsè tí wón máań se fún ara won. Léyìn òpòlopò ìpè, àwon eyé gba Ìjàpá láyè láti dara pò mó won. Kò ni Ìjàpá lára láti lo sí ibi àsè tí Eyelé pè nítorí pé orí ilè ni ó ń gbé. Ogbón ni Ìjàpá dá láti lo sí ibi àsè àgbìgbò, ogbón náà ni ó sì fi padà. Ìtàn yìí fi ogbón èwé Ìjàpá hàn.
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun ní o dara pò mó àwon eye kí ó lè ráyè máa lo sí ibi àsè won. Kò sí wàhálà, fún un láti lo sí ibi àsè Eyelé sùgbón nígbà ó kan àsè ibi ìkómojáde Ògbìgbò, ó ní kí Yámníbo di òun sínú ewé kí ó sì fi òun rán ìyàwó Ògbìgbò pé obì ti òun fit a á lóre ni ó wà níbè. Báyìí ni Ìjàpá se dá ogbón lo sí àsè Ògbìgbò. Nígbà tí ó ń bò, o ní kí Ògbìgbò jé kí àwon se orò kan. kí ó kí owó bo ìrán ìdí òun kí òun náà ki owó bò ó lénu. Ó ní orò yìí ni yóò jé kí omo rè ye. Àgbìgbò se, bí ó se so, Ìjàpá kò sì jé kí ó yo owó re àfi ìgbà tí ó tó gbé e padà sí orí ilè.
Yánníbo: Òun ni Ìjàpá fi ‘obi’ iró rán sí Àgbìgbò. Ìjàpá di ara rè sí inú ewé ó pè é ní obì.
Awon Ìyàwó Àgbìgbò: Méta ni wó. Òkán bímo, òkán wa ra nnkanlójà, èkéta sì ń dáná oúnje àsè ìkómojáde.
Eyelé: Òun ni Ìjàpá lo fi ìròrùn je àsè ní ilé rè
Àgbìgbò: Ogbón èwé ni Ìjàpá fi lo je àsè ní ilé rè, ogbón èwe náà ni ó sì fi padà.
==5 Ìjàpá àti Àwon Eranko==
Ìtàn ní Sókí
Àwon eranko kò rí omi mu. Wón gbìmò pò láti gbé omi tí ó jinlè kan tí gbogbo won yóò máa mu. Ìjàpá kò bá won gbé níbè. Nígbà tí wón gbé e tán, Ìjàpá bèrè síí fi orin,
‘Ma bÉrin lódò ma tè é’ dérù bà wón tí ó sì ń lé won sá kúrò létí odò tí òun nìkan sì ń dá omi mu. Ó se, àwon eranko gbé ère ènìyàn kan tí wón fi àtè ra lára tí wón rì mó ònà odò yìí. Ibi tí Ìjàpá ti ń na ère yìí ni gbogbo ara rè ti lè mó on. Ibi tí àwon eranko ti ń dábàá àti fi ìyà je é ni wón rí i tí ó ń ta ìdin jáde. Wón rò pé ó ti kú ni wón sì gbé e jù sí inú igbó. Ìdí nìyí tí Ìjàpá fi ń gbé abé ìràwé ní inú aginjù.
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun ni ó bínú ní ìpàdé àwon eranko nítorí pé won kò fi je alága. Kò bá won gbé omi síbè, ó ń dá ogbón mu omi. Wón dá ogbón fi ère ènìyàn tí ó ní àtè lára mú un síbè, àwon eranko kò rí àyè fi ìyà je é.
Ehoro: Òun ni oríkì rè ń jé ‘Ò-gbékèlésè fowó elésin ná’. Òun ni ó kéde ìpàdé fún gbogbo eranko.
Kìnìún: Òun ni wón fi se alága àwon eranko. Ó kò láti dánìkan só omi tí Ìjàpá ń fi ogbón èwé mu nítorí pé òun ni oba.
Ekùn: Òun ni igbákejì alága
Erin: Òun ni Baálè àwon eranko. Òun náà kò láti dánìkan só omi.
Àgbònrín: Òun ni ó dábàá pé kí won rú ebo nítorí omi tí ó wón won. Ekùn náà kín in léyìn. Òun náà ni Etu dámòràn pé kí ó lo bá ohun abàmì tí ó ń dà wón láàmú jà tí ó kò
Òkété: Òun ló dábàá pé kí won gbé odò tí ó jìn. Òun àti Ikún ni ó sì saájú won nínú isé yìí
Òyà: Òun ni ó dábàá pé kí Kìnìún lo bá ohun abàmì jà tí Kìnìún kò nítorí pé òun ni oba.
Túùpú: Òun ni ó dábàá pé kí erin lo bá ohun abàmù jà tí Erín kò.
Ehoro: Òun ni wón ní kí ó gbé igi ni ère rè. Ère yìí ni wón fi mú Ìjàpá
Omodé: Ère tí Ehoro gbé ni Ìjàpá ń pè ní Omodé.
==6 Àjá àti Ìjàpá==
Ìtàn ní Sókí
Ìjàpá ni ó lo bá Ajá pé kí ó mú òun lo sí ibi tí ó ti máa ń rí oúnje je. Ajá mú Ìjàpá lo sí oko Olóko tí ó ti máa ń jí isu wà. Ajá wa isu tí ó mo ní ìwòn sùgbó Ìjàpá wa isu ti apá rè kò níí ká. Olóko rí Ìjàpá mú. Ìjàpá so pé Ajá ni ó jalè. Ó mú olóko lo sí ilé Ajá. Won kò bá Ajá nílé sùgbón wón lo fi ejó rè sun oba. Nígbà tí wón wá mú Ajá, o díbón pé ara òun kò yá. Ó fó eyin méjì tí ó ti fi sí enu mólè níwájú oba. Oba gbà pé òótó ni ara Ajá kò yá, ó sì dá a sílè. Láti ojóyìí ni olóko ti máa ń de tàkúté sí oko rè láti lè fi mú eni tí ó máa ń jí isu rè wà.
Àwon Èdá-ìtàn
Àwon èdá-ìtàn tí ó se pàtàkì ni a ti ménu bà ní sókí, ìyen Ìjàpà Ajá àti Oba.
Orin
Orin tí Ìjàpá ń ko nígbà tí ó ń ru isu bò láti oko ni, ‘Ajá o, Ajá o, ràn mí lerù- Jáláńká-toofé”.
==7 Ìjàpá àti Òrò-Ìrókò==
Ìtàn ní Sókí
Ìjàpá ni ó lo bá Òrò-Ìrókò pé kí ó fún òun ní isu méjò kí ó sì wá lu òun ní kùmò méjì dípò rè. Bí Ìjàpá se ń lo sí ilé ni ó pàdé Òyà. Ó mú Òyà lo sí ilé. Léyìn ìgbà tí won jiyán tán, ó ní kí Òyà sùn ní enu ònà. Òyà ni Òrò-Ìrókò lò ní kùmò méjì dípò Ìjàpá. Òyà sì kú. Báyìí ni Ìjàpá se se sí àwon eranko mìíràn tí òun àti eranko náà sì ń fi òkú eran tí ó bá ti kú je iyán. Nígbà tí ó kan Ìgbín, Ìgbín ran lo. Ìjàpá wá dá ogbón ta òwú tín-ín-rín mó okèngbè. Òrò-Ìrókò fi akèngbè pe Ìjàpá, ó lu akèngbè fó sùgbón ní ojó kejì, ni Ìjàpá tún yo sí Òrò-Ìrókò. Èrù ba Òrò-Ìròkò. Ó wá rí i pé owó òun kò lè ká Ìjàpá, àwon méjèèjì sì di òré kòríkòsùn.
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun ni ó lo ń gba isu lówó Òrò-Ìrókò
Òrò-Ìrókò: Òun ni ó gbà láti máa fún Ìjàpá ní isu méjì méjì kí ó sì máa lù í ní kùmò méjì méjì dípò isu yìí
Òyà: Òun ni Òrò-Ìròkò kókó lù pa dípò Ìjàpá léyìn ìgbà tí òun àti Ìjàpá ti fi isu Òrò-Ìrókò je iyán tán tí ó sì sùn sí enu ònà.
Òkété: Léyìn ìgbà tí òun òun àti Ìjàpá ti fi eran Òyà je iyán tán ni Òrò-Ìròkò lù ú pa ní enu ònà tí ó sùn sí
Etu: Léyìn ìgbà ti òun àti Ìjàpá ti fi eran Òkété je iyán tan tí ó sì sùn sí enu ònà ni Òrò-Ìrókò fi kùmò lù ú pa
Ìgbín: Léyìn tí òun àti Ìjàpá ti fi eran Etu je je iyán tan ni ó ti ràn gun igi lo. Eléyìí ni kò jé kí Òrò-Ìròkò rí i pa.
==8 Eyelé àti Ìjàpá==
Òré nì Ìjàpá àti Eyelé. Òpò ìgbà ni Ìjàpá máa ré Eyelé je ti Eyelé máa ń fi ara dà á. Ó se ní ojó kan, Ìjàpá bá Eyelé lo sí ilé àna rè. Ní òhún, Ìjàpá fi òkánjúa jeun níbè. Bàbá Ìyàwó Eyelé pinnu láti ta wón lóre. Ó so àkúgbó okùn mó esin tí ó ti tì mó inú yàrá lórùn, okùn yìí sì wà ní ìta. Ó so okùn tuntun mó àgbò lórùn. Inú yàrá náà nì ó ti àgbòmó. Ó ní kí Eyelé àti Ìjàpá mú won ní òkòòkan. Ìjàpá fi òkánjúà mú okùn tuntun láìmò pé àgbò ni wón so ó mó lórùn. Eyelé mú okùn àkúgbó tí wón so mó esin lórùn. Nígbà tí wón ń lo sí ilé Eyelé ta lé orí esin rè, esin ń lo fe fe fe. Ìjàpá náa gun àgbò rè sùgbón àgbò kò lè sáré. Ó se Ìjàpá fi ìbínú pa àgbò, ó tún dá ogbón èwé, ó jé kí Eyelé pa esin tirè náà. Ogbón burúkú náà ni Ìjàpá dá tí ó fi gba gbogbo eran esin lówó Eyelé nípa síso fún un pé eran tí ó ba fi òbe òun gé tí ó dún ‘pébé’ jé ti òun Ìjàpá tí ó ni òbe tí wón fi pa esin. Èyí tí ó bá dún ‘kìdìrì’ni ti Eyelé. Báyìí ni Ìjàpá se gba gbogbo eran esin tí ó gbé orí fún Eyelé. Eyelé rí orí esin mólè, ó yo ojú rè méjèèjì sí ìta. Èyí dá èrù ba Ìjàpá. Ó da gbogbo eran owó rè sílè láti lo so fún oba pé òun rí ibi tí ilè ti lójú. Nígbà tí Ìjàpá ti lo tán, Eyelé yo orí esin ó sì kó gbogbo eran yòóku lo si ilé. Oba bá Ìjàpá wá sí ibi tí ó ti so pé ilè lójú sùgbón won kò bá nnkan ní ibè mo. Oba fi ìyà je Ìjàpá nípa rírì í mó ilè. Ìjàpá yo jáde sá nígbà tí Obá lo tán. Ìtàn yìí kó wa pe kí a má máa se ojú kòkùrò.
Àwon Èdá-Ìtàn
Ìjàpá àti Eyelé ni àwon èdá-ìtàn tí ó se pàtàkì. Àwon mìíràn tí wón tún menu bà ni ìyàwó àfésónà Eyelé àti bàbá re. Wón tún sòrò nípa oba àti àwon onílù nínú ìtàn náà.
Orin
Orin tí wón ko nínú ìtàn yìí ni, “Mo ríbi ilè gbé lójú ----------ilè”
==9 Ìjàpá àti Omo-Alákàrà==
Ní ìgbà kan, ìyá alákàrà kan wà tí ó máa ń dín àkàrà ní etí ilé Ìjàpá. Ìjàpá fé je nínú àkàrà yìí sùgbón kò ní owó lówó. Ó wá dá ogbón láti lo máa korin ní ojú ònà ibi tí omo àlàkàrà máa ń gbà lo ta àkàrà re pé, “Oníràwé mo gbònà….Torofínní tofínní”.
Omo alákàrà gbó, ó gbé àkàrà jù sílè, ó bèrè síí jó. Ìjàpá gbé ìgbá àkàrà, ó lo je gbogbo àkàrà inú rè. Ìyá alákàrà náà tèlé omo rè wá sí ibè, ijó ni òun àti omo rè bèrè síí jó nígbà tí ó gbó orin Ìjàpá. Oba ìlú pàápàá dé ibè, ó fi ijó bé e títí tí adé rè fi sí dànù. Òsanyàn elésè kan ni ó wa tèlé won tí ó wá rí Ìjàpá mú nítorí pé kò jó ní tirè. Gégé bí ìse rè, Ìjàpá ká owó àti esè wonú, ó bèrè síí se ìdi. Òsanyìn se bí ó ti kú ni. Ó fi sílè. Ó wá wow o igbo lo.
Àwon Èlá-ìtàn
Ìjàpá omo alákàrà ìyá alákàrà, oba àti òsanyìn elésè kan ni àwon èdá-ìtàn tí ó se kókó.
==10 Adígbónránkú, Ekùn, Ajá àti Ìjàpá==
Ní ìgbà kan, ebi ń pa Ìjàpá. Láti lè rí oúnje je, ó be Adígbónránkú lówè pé kí ó lo ná èko ní ìnákúùná lódò ìyá eléko lójà. Bí ìya eléko bá ti fi ìbínú nà án kí ó dákú. Adígbónránkú sì se béè.
Ìjàpá so pé àbúrò òun ni Adígbónránkú àti pé kí ó tó lè jí, ìyá eléko gbódò gbé òpòlopò oúnje lo sí ilé òun. Ìyá eléko se béè Ìjàpá sì jí Adígbónránkú. Léyìn tí Adígbónránkú ti jí, ó wá bá Ìjàpá kí ó pín òun ní òúnje tòun. Ìjàpá kò jálè.
Adígbónránkú sì lo fi ejó re sun Ekùn. Ekùn móra láti wá pa Ìjàpá sùgbón Ìjàpá puró fún un pé tEkùn ni gbogbo oúnje náà sùgbón kí ó tó lè kó o lo, òkòòkan àwon gbódò se orò kan. Orò náà ni síso okùn mó ara àwon lórùn mó igi ìrókò. Báyìí ni Ìjàpá se so orùn Ekùn mó igi ìrókò tí ó sì pa á.
Léyìn ìgbà tí Ìjàpá ti se eran Ekùn sílé tán, ó lo fi ewìrì Ajá ní ìsò àgbède so pé òun ti se eran Ekùn sílé. Ajá gbó, ó lo gba eran lówó Yánníbo nílé ó sì je é. Òun náà sì tún wá ń fi ewìrì so pé òun ti je eran Ekùn tán. Ìjàpá sáré lo sí ilé. Nígbà tí ó gbó pé Ajá ti je eran Ekùn, ó padà sí ìsò agbède Ajá ó sì fi iringbígbóná bo ajá nímú. Ìdí nì yí tí imú Ajá fi di dúdú
Orin
Ìjàpá: mo ní sìnkìn nílé………Sìnkùn
Ajá: mo jé é tan, mo jé é tán ……….Porongodo
==Oju-iwe Keji==
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun ni ó so fúnm Adígbónránkú pé kí ó ná èko ní ìnákúùnà, kí ó sì dákú bí ìyá déko bá ti nà án. Òun ni ó fi ogbón èwé jí Adígbónránkú. Òun ni kò fún Adígbónránkú lára oúnje tí ìyá eléko gbé fún un. Òun ni ó fi ogbón èwé pa Ekùn tí ó lo fi ewìrì ko orin nípa eran Ekùn tí ó sè sílé. Òun ni ó fi irin gbígbóná jó Ajá nímú.
Adígbónránkú: Òun ni ó ná èko ní ìnákúùná tí ó sì díbón pé òun kú nígbà tí ìyá èléko nà án. Òun ni Ìjàpá kò fún lára oúnje tí ìyá eléko kó fún Ìjàpá. Òun ni ó fi ejó Ìjàpá sun Ekù
Ekùn: Òun ni Adígbónránkú fi ejó Ìjàpá sùn. Òun ni Ìjàpá so orùn rè mó igi ìrókò títí tí ó fi kú tí Ìjàpá sì se eran rè.
Ajá: Òun ni ó lo gba eran Ekùn lówó Yánníbo tí ó sì je é. Òun ni ó fi ewìrì ko orin pé òun je eran Ekùn. Òun ni Ìjàpá fi irin jó ní imú tí imú rè fid i dúdú di òní.
==11 Ìjàpá àti Yánníbo==
Ìtàn ní Sókí
Yánníbo be oko rè Ìjàpá pé kí ó yé lo máa jí isu wà ní oko olóko mó pé kí òun náà máa gbin isu fúnra rè. Ìjàpá bèèrè owó tí òun yóò fi ra èbù, Yánníbo fún wa ní pónùn márùn-ún pé kí ó fir a egbèrún èbù sùgbón dípò egbèrún, èédégèta ni Ìjàpá rà ní pónùn méjì tí ó sì da pónùn méta sí àpò. Ìjàpá kò fún àwon tí ó bá a se isé oko rè ní owó isé won. Nígbà tí isu náà ta dáadáa tán, ó wà á wálé, Yánníbo sì fi gún iyán. Ìjàpá so pé àfi tí kYánníbo bá mo orúko isu òun ni ó tó lè je nínú iyán náà.
Léyìn òpòlopò ojó tí Yánníbo kò ti je nínú iyán yìí ni ó bá to, ìgbín lo pé lá ó kó òun lógbón. Ìgbín kó o lógbón pékí ó ra òpòlopò ilá kí ó dà á sí ònà tí Ìjàpá máa ń ru isu gbà. Yánníbo se béè.
Ibi tí Ìjàpá ti ń ru isu bò ni ó tit e ilá mólè tí ó subú tí àwon isu rè sì dá. Ibi tí ó ti ń sa àwon isu yìí ni ó ti dárúko won tí ó pè wón ní Lásinrín àti Tètèègún. Báyìí ni Yánníbo se gbó orúko àwon isu yìí níbi tí ó fi ara pamó sí. Ó so ó fún oko rè nígbà tí ó bèèrè, ó sì ráyè bá a je iyán àti obè adìye tí ó sè ní ojó máà. Báyìí ni Ìgbín se yo Yánníbo nínú ìwà aláìláàánú ti oko rè ń hù
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun ìyàwó rè rò pé kí ó máa gbin isu tí ó gbìn ín tán tí kò sì fé kí ìyàwó je nínú iyán tí wón fi isu náà gún
Yánníbo: Òun ni ó fún oko rè ní owó tí ó fi ra èbù isu tí isu tat í wón fi gúnyán tí oko rè kò fé kó je nínú iyán náà
Ìgbín: Òun ni ó kó Yánníbo lógbón tí ó fi ráyè je nínú iyán tí wón gún tí oko maań dánìkan je télè
Aláàárù àti Alágbàse: Àwon ni ó bá Ìjàpá ru isu tí wón sì bá a sisé ní oko sùgbón tí Ìjàpá kò san owó òyá won fún won.
==12 Ìgbín àti Ìjàpá==
Ìgbín àti Ìjàpá jo ń de èbìtì. Òkánjúà kò jé kí Ìjàpá fé gba eran kékeré tí èbìtì mú nútorí pé àdéhùn ni pé bí eni kan bá gba eran tí èbìtì mí ní ojó kan, eni kejì ni yóò gba ti ojó kejì. Nígbà tí ó pa eku, ìgbín so fún Ìjàpá pé òkété ni yóò mú ní ojó kejì, Ìjàpá fún Ìgbín ní eku, ó ń dúró de òkété. Nígbà tí ó mú òkété, Ìjàpá tún fún Ìgbín ó tún ń dúró de òyà. Báyìí ni Ìjàpá ń se tí kò rí nnkan kan mú lo sí ilé ti Ìgbín sì ń gbé eku, òkété òyà, túùpù àti àgbònrín lo sílé.
Gégé bí ise rè Ìgbín tún so pé Èèmò ni èbìtì yóò mú léyìn àgbònrín. Ìjàpá rò pé Èèmò gbódò tóbi ju àgbònrín lo, ó gbé àgbònrín fún Ì`gbín ó ń dúró de Èèmò. Lóòóto, Èèmò ni èbìtì mú ní ojó yìí. Ìgbín kò wá, Ìjàpá nìkán ni ó wá. Èèmò yìí fi ojú Ìjàpá rí. Ó ní kí ó máa ru òun lo sí àárín ìlú.
Nígbà tí Ìjàpá kò fé se èyí ó ní kí ojú Ìjàpá di òbérékété. Léyìn ìgbà tí Ìjàpá tó gbá láti gbé e niojú rè tó là. Ó sì ní kí Ìjàpá máa korin pé “Mo gbéèmò dé--- Èèmò”.
Nígbà tí ó gbé Èèmò dé ààfin tí oba ní kí ó gbe e padà, ó ní kí ojú oba fó. Ó ní kí oba fún òun nílé. Ìjàpá ni ó sì ń se wàhálà láti tójú Èèmò yìí. Léyìn ìgbà tí oba ti ké gbààjarè pé kí wón gba òun. Ìgbín náà ni ó gbà láti ran oba lówó. Ó gbé emu wá fún Èèmò èyí tí Èèmò ní kí Ìjàpá máa gbé sí òun lénu. Ó mu emu yó, Ìgbín so fún oba pé kí ó wá àwon géńdé tí yóò jó o mole. Wón jó o pátápátá.
Léyìn tí ó ti jóná tán ni Ìjàpá wá mú òpá tí ó fi ń lù eérú rè tí ó sì ń korin pé, “Eérú ìkà rèé…. Ìkà”. Eérú tí ó fé sí Ìjàpá ní imú ni ó fid i aránmú.
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun àti Ìgbín ni won jo ń de èbìtì kí ó tó fi òkánjúà gbé Èèmò wálé
Ìgbín: Wón ní gbogbo ogbón tí alábaun ní, èyìn ló fi ń to ìgbín. Ogbón ni Ìgbín fi gbé gbogbo eran tí wón pa lo ilé tí ó sì fi Èèmò sílè fún Ìjàpá. Àwon eran tí Ìgbín gbé lo sí ilé ni eku, òkété òyà, túùpù àti àgbònrín. Òun ni ó sì wá ònà tí wón fi pa Èèmò nípa fífún un ní emu mu tí wón sì jó o mole.
Oba: Òun ni ó se ìlérí láti dá ilé àti ònà rè sí méjì tí òun ó sì kó o fún eni tí ó bá lè pa Èèmò. Òun ni ó so fún àwon géńdé pé kí wón lo ki iná bo ilé ti Èèmò ń gbé.
==13 Omokùnrin kan àti Ìjàpá==
Omokùnrin kan wà tí ó jé wí pé nítorí pé òun nìkan ni àwon òbí rè bí, wón ké e ní àkébàjé. Nígbà tí wón bi í pé isé won i yóò se, ó ní isé ode ni. Wón ra, òbúko kan àti àgbò fún un pé kí ó máa fi ofà àti orun ti wón rà fun un se ode lára won. Ó kò jálè, ó ní inú igbó ni òun yóò ti se ode.
Ó lo sínú igbó. Ó se ode títí kò rí eran pa. Ó rè é ni ó bá sùn lo. Òjò ńlá rò. Òjò yìí gbé e lo. Ìjàpá rí i, Ìjàpá yo ó nínú omi, ó sì ki omo yìí sí inú ìlù kan. Bí Ìjàpá bá ti lu ìlù yìí ni omo yìí máa ń korin pé, “Réré o, réré o, omo olúwo…À-gbáyùn-ré-ré…Bàbá mérin sílè ó ní n kóde se …………A-gbáyùn-ré-ré… Mo ló digbó efòn, ó digbó erin ……..À-gbáyùn-ré-ré Àgbàrá òjò ló kó mi lésè mo derú Ahun ---------À-gbá yùn-ré-ré.
Báyìí ni Ìjàpá se bèrè sí máa lu ìlù yìí ká tí ó sì fi ń pa owó. Kí ó tó di ìgbà yí, àwon òbí omo yìí ti wá omo won títí won kò rí i. Oba pàápàá bá won wá a pèlú.
Ó se Ìjàpá lo lu ìlú yìí fún oba léyìn tí oba ti fún un ní àpò owó kan. Oba fetí sí òrò tí ó ń jáde láti inú ìlù yìí. Ó ránsé pe àwon òbí omo yìí. Nígbà tí àwon náà fi etí sí orin omo yìí, wón mò pé omo àwon ni. Oba pàse pé kí wón fa ìlù ya, wón fà á ya, wón sì bá omo yìí níbè.
Oba ti kókó fé fi ìyà je Ìjàpá sùgbón nígbà tí ó fi yé won pé se ni òun gba omo náà là nínú àgbàrá òjò, obá dárí jì í, ó sì fún un ní òpòlopò owó àwon òbí yìí sì mú omo won lo sí ilé.
Ìtàn yìí kó wa pé kí a má máa ké omo wa ní àkébàjé ó sì kó àwon omodé pé kí won máa gbóràn sí àwon òbó won lénu.
Àwon Èdá-ìtàn
Omokùnrin: Òun ni àwon òbí rè ké ní àkébàjé tí ó se ode lo sínú igbó tí Ìjàpá yo jáde nínú omi
Ìjàpá: Òun ni ó yo omokùnrin yìí jáde nínú àgbàrá òjò tí ó gbé e sí inú ìlù tí ó sì ń fi ìlù máà pawo
Oba: Òun ni ó sàkíyèsí orin tí omo yìí ń ko tí ó ránsé pe àwon òbí rè tí wón fi ráyè yo omo náà kúrò nínú ìlù.
==14 Ìjàpá àti Olókun==
Ìyàn mú púpò ní ìlú Ìjàpá. Oba bèèrè ohun tí wón lè se lówó àwon ará ìlú. Ìjàpá gbà á ní ìmòràn pé kí àwon máa ko òpe kí àwon máa ta epo rè sí ìlú mìíràn kí àwon sì máa gbé oúnje bò láti òhún. Oba gbà ó sì ní kí gbogbo ènìyàn lo se bí Ìjàpá ti wí.
Ìjàpá náà lo sí oko rè. Kò rí eyìn tí ó pón. Ààbòn (eyìn tí kò pón) kan soso tí ó rí ní orí ope, bí ó se ní kí òun gé e báyìí ni ó bó sínú òkun. Ìjàpá tèlé e ó sì ń korin pé, òkun gbáàbòn-----Téré ààbòn……” Ibi tí ó ti ń lúwèé tèlé ààbòn yìí ni ó dé ilé Olókun. Olókun bi i ohun tí ó ń wá ó sì sàlàyé fún un. Olókun se ìrànlówó fún un. Ó fún un ní ìgbako kan. Ìgbako yìí sì ń pèsè oúnje fún Ìjàpá tí Ìjàpá bá ti so fún un pé kí ó se isé owó rè.
Ìjàpá nìkan ni ó ń dá je oúnje yìí láìfún ìyàwó rè pàápàá je. Ìyàwó lo fi ejó sun oba, oba ránsé pe Ìjàpá ó sì fi agídí mú Ìjàpá fi ìgbako rè bó àwon ènìyàn tí ó wà níbè. Inú Ìjàpá kò dùn sí bí ó se bó gbogbo òpòlopò ènìyàn yìí. Ó lo sí okorè, ó tún lo gé eyìn kan Eyìn yìí ko bó sí inú omi sùgbón ó fi owó ara rè jù ú sínú omi o sì ń lúwèé tèlé e. Ó se, ó dé òdò Olókun. Olókun bi í ohun tí ó ń wa. Ó puró pé eyìn òun ni ó bó sínú omi. Olókun fún un ní ìlagba kan. Nígbà tí Ìjàpá dé ilé tí ó so fún ìlagba pé kí ó isé owó rè, nínà ni ó na Ìjàpá ní ànà-já-sí-sí-méjì tí ó sì tún so ó pò.
Ìjàpá mú ìlagba yìí lo sí ààfin ó sì ní kí oba pe àwon ènìyàn jo. Oba se béè, Ìjàpá yí odó borí ó sì ní kí ìlagba se isé owó rè. Ìlagba yìí sì na àwon ènìyàn wònyí. Inú Ìjàpá dùn sùgbón nígbà tí ó máa fid é ilé, igbá rè tí ó ti fi lé orí àjà ti ré bó sílè ó sì ti fó. Báyìí ni òwe àwon àgbà tí ó so pé, “Má bàá mu jadùn, igbó ni eran won ń rá sí” se se sí i lára
Àwon Èdá-ìtàn
Oba: Òun ni ó ní kí àwon ará ìlú mú àbá tí wón fi lè ségun ìyàn wá. Ó fi agídí jé kí Ìjàpá wá fi ìgbako rè bó àwon ènìyàn. Òun ni ìlagba Ìjàpá kókó nà ní ànà-já-sí-méjì tí ó sì so ó pò.
Ìjàpá: Òun ni ó dábàá ònà tí ìlú fi lè yo nínú ìyàn. Òun ni ó mú ìgbako àti ìlagba wo ìlú tí ó jé kí won se isé owó won.
Olókun: Òun ni ó fún Ìjàpá ní ìgbako láti ràn án lówó. Òun náà ni ó fún Ìjàpá ní ìlagba láti fi ìyà je é fún iró tí ó pa nípa eyìn tí kò bó, sí omi tí ó ní ó bó sí omi
Yánníbo: Òun ni ó lo so fún Oba nípa ìgbako tí tí Ìjàpá gba bò láti òdò Olókun nírorí pé Ìjàpá kò fún un je lára oúnje tí ìgbako náà ń pèsè.
==15 Òrìsà-Oko àti Ìjàpá==
Ìtàn ní Sókí
Àgbè ni Òrìsà-Oko. Ó rí se daadáa. Àgbè náà ni Ìjàpá sùgbón kò rí se. Ìjàpá wá lo bá Òrìsà-Oko pé kí ó ran òun lówó. Òrìsà-Oko gbà láti ràn án lówó. Ó fún Ìjapá ní èso igbá kan, ó ní kí ó gbìn ín sínú oko re sùgbón kí ó rí i wí pé òun wà nínú ààwè odidi ojó kan nígbà tí òun bá ń gbìn ín. Ìjàpá gbin èso igbá sùgbón kò gba ààwè. Nígbà tí igbá yìí so, tí Ìjàpá gé òkan nínú rè, se ni ó bèrè síí lé Ìjàpá ni Ìjàpá bá fi orin sénu pé, “Igbá lÁhun ……..Tere-gúngún-mòjà-gúngún-tere”. Opélopé Àgbò ni ó bá Ìjàpá fi ìwo rè fó igbá yìí.
Léyìn ìgbà tí Àgbò ti fo ó tan nì Ìjàpá tún mú èkúfó igbá yìí tí ó fi ń seré. Ibi tí ó ti ń fi seré ni èkúfó igbá yìí ti fò mó on lórùn. Nígbà tí Àgbò kò tún lè ran Ìjàpá lówó mó ni ó bá lo sí òdò Òrìsà-Oko ni oníyan bá fi iná jó èkúfó igbá yìí. Ibi tí ó ti ń jó o ni irun Ìjàpá ti jó. Ìdí nì yí tí Ìjàpá kò fin í irun lórí títí di òní.
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun ni oko rè kò se dáadáa tí ó lo bèèrè fún ìrànlówó lódò Òrìsà-Oko tí kò sì se ohun tí Òrìsà-Oko ní kí ó se gégé bí ó se ní kí ó se é tí ó sì jìyà sí i.
Òrìsà-Oko: Òun ni ó ran Ìjàpá lówó sùgbón tí Ìjàpá kò se ohun tí ó ní kí ó se gégé bí ó se ní kí ó se é
Àgbò: Òun ni ó bá Ìjàpá fó igbá tí ó ń lé e.
==16 Ìjàpá àti Òbo==
Ní ìgbà kan, Ìjàpá pe àwon eranko jo pé òun fé, kí wón bá òun lo sí ilé àna òun. Lára àwon tí ó jé ìpè rè ni Òbo, Agbònrín, Òkèté, Etu, Ikún, Òyà, Ológèdè, Molókò àti Kéké. Òbo gba àwon eranko yìí ni ìmòràn pé kí wón máà bá Ìjàpá lo sùgbón wón kò sí i lénu nítorí náà gbogbo won ni wón lo àfi Òbo nìkan. Ìjàpá sì se ìlérí láti fi ìyà je Òbo fún ìmòràn tí ó gba àwon eranko wònyí`ati lílo tí kò lo.
Ní ojó tí wón ń lo, àwon erankó jí wá ni nítorí náà won kò jeun. Ìjàpá nìkan ni ó ti jí jeun. Ní ònà, Ìjàpá so pé Gbogbo-yín ni orúko tí òun yóò máa jé ní ilé àna òun. Nígbà tí wón dé òhún tí wón bá ti gbé oúnje wá tí wón so pé ti gbogbo yín ni, Ìjàpá nìkan yóò dá a je. Báyìí ni Ìjàpá nìkan se dá gbogbo oúnje jet í ebí sì pa àwon yòókù wálé.
Nígbà tí wón dé, Ìjàpá lo sí òdò Òbo, ó sì gbàdúrà pé òrò tí a kò mowó tí a kò mesè kí Olórun máà jé kí ó di tiwa. Òbo kò se àmín. Ìjàpá wá lo fi oyin dín àkàrà ó sì fún Ekùn je ní ara rè. Ekùn bi í ibi tí ó, rí nnkan tí ó dùn báyìí. Ìjàpání ìgbé Òbo ni. Ó ní tí Ekùn bá ti rí Òbo kí ó gbá a ní inú dáadáa kí ó so fún un pé kí ń su dídùn.
Ekùn se bí Ìjàpá se wí sùgbón bí Ekùn se gbé òbo ní inú tó kò su dídùn ni Ekùn bá fi i sílè. Kò pé léyìn èyí ni Ìjàpá tún lo bá Òbo tí ó se àdúrà tí ó se ní ìjósí. Wéré ni Òbo se àmín. Àmín sì ni Òbo máa ń se títí di òní.
Àwon Èdá-ìtàn
Ìjàpá: Òun ni ó be àwon eranko pé kí wón bá òun lo sí ilé àna òun
Òbo: Òun ni kò bá Ìjàpá lo sí ilé àna rè. Òun náà ni Ìjàpá jé kí Ekùn fi ìyà je.
Ekùn: Òun ni Ìjàpá fún ní àkàrà olóyin. Òun náà ni Ìjàpá lò láti fi ìyà je Òbo.
Àgbònrín, Òkété, Etu, Ikún, Òyà, Ológèdè àti Kéké: Àwon ni wón bá Ìjàpá lo sí ilé àna rè ti ìyà sì je won bò láti ibè.
==17 Kerebújé àti Ìjàpá==
Obìnrin tí ó léwà ni Kerebùjé. Gbogbo okùnrin ni ó fé fé e. Ìjàpá náà fé fé e kò sì féé fún un ní kóbò. Ìjàpá lo toro oko lódò okùnrin àgbè kan ní ònà tí Kerebùyé máa ń gba lo sí ojà. Ó pa ejò kan, ó gé orí rè ó sì gbé e sí ònà tí Kerèbùjé yóò gbà.
Kerebùjé dé ibi tí ejò wà, ó ké sí àgbè tí ó wà nítòsì láti wá bá òun pa ejò. Ìjàpá jáde, ó se bí eni tí ó pe ejò ó wá fi èjè ejò ra ojúgun. Ó wá bèrè sí korin pé, “Bùjébùjé pAhun o… Kerebùjé”. Ìjàpá ní òun kò lè rìn ni ó wá so pe kí Kerebùjé gbé òun pòn lo sí ilé Oba láti lè bá won yanjú òrò náà.
Wón dé ilé Oba, wón ro ejo, Ìjàpá kò jálè láti sò léyìn Kerebùjé. Ó ní òun kò rí ojúgun fi telè. Ó ní ohun tí òun sì ń fé ni pé kí Kerebùjé fé òun kí òun sì wá ònà tí esè òun yóò fi san. Báyìí ni Kerebùjé se di ìyàwó Ìjàpá tí Ìjàpá kò sí ná owó kankan lé e lórí.
==18 Ìjàpá, Erin àti Erinmilókun==
Ní ìgbà kan, Ìjàpá Erin àti Erinmilókun jo ń se òré pò. Nítorí pé ìjàpá kéré jù wón lo, àwon méjèèji ni wón máa ń fi se yèyé. Ìjàpá pinnu láti fi ìyà je wón ó sì fé fi yé won pé òun lágbára ju àwon méjèèjì lo.
Ní ojó kan, ó mú okùn kan, ó lo mú un bá Erin. Ó ní kí ó mú apá kan rè dání kí ó fà á tí òun bá tin í kí ó fà á, yóò rí i pé òun Ìjàpá lágbára ju òun lo. Ó mú okùn kan náà lo bá Erinmilókun ó sì so fún un ki ó fa ègbé kejì tí o mú fún un, yóò rí i pé òun Ìjàpá lágbára ju òun lo.
Nígbà tí ó ti so báyìí tán fún àwon méjèèjì ni ó bá fa okùn yìí sí òtún àti sí òsì tí ó ní ó yá tí ó sì sá gun igi lo láti máa wòran.
Nígbà tí ó pé tí àwon méjèèjì yìí ti ń fi ara won tí kò sí eni tí ó borí òkòòkan nínú won gbà láti wá tuba fún Ìjàpá pé ó lágbára ju òun lo. Wéré, Ìjàpá ti yára sòkalè lórí igi, ó gé okùn yìí sí méjì, ó sì mú un dání ní òkòòkan láti fi hàn pé owó kan ni òun fi ń fa Erin, owó kan ni òun sì fi ń fa Erinlókun. Nígbà tí àwon méjèèjì rí Ìjàpá wón túúbá fún un, wón sì gbà á ní alágbára
Ohun tí Ìtàn yìí ko wa
Ìtàn yìí kó wa pé kí a má máa fi omodé se yèyé àti pé alágbára má mèrò ni baba òle.
==19 Erin àti Ìjàpá==
Nïgbà kan, Erin ń da ìlú kan láàmú oba sì pe gbogbo ará ìlú jo láti wá eni ti yóò bá àwon mú un. Obá sèlérí pé òun yóò dá ilé àti ònà òun sí méjì fún eni tí ó bá lè bá àwon ségun rè.
Ìjàpá so fún oba pé òun yóò lo. Ó gbé ìlù rè, ó lo sí ibi tí Erín wà, ó sì ń korin fún pé “A ó mérin joba……Èrèkú-ewele”. Rí Ìjàpá tó kúrò ní ìlú, ó tin í kí won gbe ihò ńlá kan sílè kí wón sì té ení tí ó dára lé e lórí. Ibi ihò yìí ni Ìjàpá ń mú Erin lo.
Bí ó ti kù díè kí Erin dé ibi ihò yìí ni eye kan ń korin fún un pé “Erin o…..Ìwòyí òla re, Agada á se féré, Èjè á ru bàlà”. Nígbà tí Erin gbó orin eye yìí, ó kókó fé kò láti máa lo sùgbón nígbà tí àwon onílù àti sèkèrè tún lù sí i ó ní ìdí ó gbà láti jókòó lé ori ení náà. Bí ó se jókòó lé orí ení yìí ni ó jìn sí kòtò tí àwon géńdé sì lùú pa.
Báyìí ni Erin se fi àìgbó ohun tí eyé fi orin se fún un pa ara rè. Oba sì dá ilé àti ònà sí méjì ó sì kó o fún Ìjàpá.
==20 Ìjàpá àti àwon Omo-ìyá méta==
Àwon omo-ìyá méta kan wà tí òbí won ti kú tí wón sì máa ń lo sí òdò Ìjàpá láti gba ìmòràn.
Ní ìgbà kan, wón lo bá Ìjàpá láti gba àwon ní ìmòràn lórí isé tí àwon lè se. Ìjàpá gbà wón ní ìmòràn láti wá máa bá òun sisé pò. Léyìn ìgbà tí àwon omo ti ronú lórí ìmòràn Ìjàpá, wón rán-ègbón won sí i láti lè so fún un pé àwon kò lè bá a sisé pò nítorí pé bí olè bí àfowórá ni isé tí Ìjàpá ń se. Isé ti wón ni àwon kò lè bá a se yìí bí Ìjàpá nínú púpò.
Létìn tí wón ti kò sí Ìjàpá lénu tán ni wón ti pàrò pò tí èyí ègbón ti gbà láti se isé òpe kíko, èyí èkèjì ní òun yóò wa okò ojú omi, èyí èkéta sì gbà láti máa fi ofà se ode.
Ìjàpá lo bá Oba ó sì kó bá àwon omo yìí. Ó ní òkan nínú won (Ó pè wón níjàndùkú) ní òun lè fi owó lásán gun igi àgbon èkéjì ní òun yóò we òkun, èkéta sì ní òun yóò ta òrun
Obá ránsé pe àwon omo yìí láìgbó tenu won, ó pàse fún won pé kí wón se ohun tí Ìjàpá ní won yóò se. Ó fún won ní ojó méje láti se é.
Nígbà tí àwon omo yìí dé ilé, ìyá won tí ó ti kú yí ara padà ó di eye, ó fún omo rè tí yóò gun àgbon ní igbà ti àwon ènìyàn kò lè rí láti fi gun àgbon. Ó fún èyí tí yóò we òkun ní ìbànté ó sì fún èyí tí yóò ta òrun ní ofà.
Báyìí ni àwon omo yìí lo hunt í eye yìí fún won tí èyí tí ó jé ègbón gun òpe, èyí tí ó tèlé e we òkun ja tí èyí àbúrò sì ta òrun
Orin tí eye yìí ń ko ni “Omodé méta ń seré………Eré o, é …….Eré ayò, Òkan lóun ó gagbon…………….Eré o, é ………Eré ayò……”
Báyìí ni àwon omo yìí lo àwon ohun ti eye yìí fún won tí èyí tí ó jé ègbón gun àgbon, èyí tí ó tèlé e we òkun ja èyí tí ó sì kéré ju ta òrun. Oba ní kí wón pa Ìjàpá ó sì dá ilé àti ònà rè sí méjì, ó kó o fún àwon omo yìí.
Orílẹ̀-edeé Yorùbá
2050
6561
2006-12-21T07:10:40Z
Loadewole
101
[[Adugbo]]
==1 ÌJÈBÚ-RÉMO==
'''ADÚGBÒ''' [Ìkénné]
#Ìtunmò: Koríko ìkólé ti a ń pè ní ìken nì èdè Rémo ni ó wópò púpò ní agbegbe kan nì ayé ojoún. Nìgbà ti ó wà dì wí pé awoòn ènìyàn ń gbé agbègbè yìí bí ìlú ni won bá n so wí pé a tun ni ni ikèn néè o. èyí ti a wa se ìsúnkì gbólohùn náà sí ìkènné.
[Sònyìndo]
#Ìtunmò: Òkunrìn jagunjagun kan ni àdúgbò yìí ni ó ka ení rè kan mo ibi ti ó tí n kínrin aya re ken leyin nigbati aránbìnrin náà ń wè ní ile iwe. Inu bi okunrin yìí pàápàá nitori pe erúbinrin náà kò sá nìgbà ti é rí ì. Èyí mu kì ó bínu pa ìyàwó rè àti erúbìnrin náà Nìgbà ti won sì bì í ìdí ti ó fi se béè o sàlàyé pé ń se ni erú yìí sànyín-dó. Lati ìgbà náà ni a ti ń pe adugbo ohun ní sànyìndó.
[Ajíno]
#Ìtunmò: Nì ayé àtijó, òwúrò kùtùkùtù ni won máa ń ná ojà agbègbè kan báyìí ni ìlè Remo. Kèrèkèrè, awon ènìyàn bèrè sí ìlé ní í ko sí ibi ofà yii, wón sì ń gbé ibe. Bayìí ni won se so ojà náà ní Ajino ti àwon ènìyàn sì so adugbo náà nì Ajìwo titi di ìsìnsìnyí.
[Ìmóbìdo]
#Ìtunmò: Agbègbè ti a fi igi Obì pààlà tàbí sàmì sí. Àwon méjì ti ó ń jà du ààlà ilè ni o fa orúko yìí jáde nítorí awon tì ó nì ìlè salàyé wí pé ìgi obì ni àwon fì dó: ìlè àwon láti fi se idámo sí ilè elòmìíràn.
[Ìdótun]
#Ìtunmò: Ní asìko ogun ti awon Yorùbá ń ti ibi kan dé ibì kan ni àwon kan ko ara won jò láti te ìlú tìtun dó. Léyin ti awon ènìyàn ti n pò níbe ni wòn wa so ìbùdó won yìí ní ‘Ìdótùn’ èyí ti ó túmò sí ibùdó tìtun.
[Ìdómolè]
#Ìtunmò: Nítorí àgbára àti ìwa ìpànle tàbí ìwà jàgídíjàgan okunrin kan báyìí ti a pe orùko rè ní Ìdó ni àsìkò Ojoun ni a se so oruko adugbo yìí ní Ìdómolè léyìn ikù okunrin yìí ni awon ènìyàn bérè sì fi okunrin yìí júwè adúgbò ré. Won a ní awon n lo sí Ìdó akínkayú nì tàbí okùnrin imolè nì. Báyìí ni a kuku so adúgbà di Ìdómolè.
[Ìròlù]
#Ìtunmò: Léyìn ìgbà ti awon Yorùbá ken ti gbà latí parapò máa gbe pèlu ìrépò ni agbègbè kémo, yìí ni won kùkú wá pè è ní Ìrolù. Èyí túmo sì pé awon jo kò ó lù ni kí àwón tó ‘péjo síbè.
[Sáàpàdé]
#Ìtunmò: Àwon ìlu méta ni ó parapò sí ojú kan. Nígbà tí ó wà di wì pé okan kò yònda oruko tirè oún èkèjì ni wón wà yo nínú oruko awon meteeta; làti yo sàaàpàde
Ìsarà – láti ibi ni wón ti yo ‘sá’
Ìparà – láti ibi ni wón ti yo oá’
Odè – láti ibi ni wón ti yo dé’
Àpaofò sá- pà-dé ni ó wá di sápadè.
[Ìsarà]
#Ìtunmò: Òde nì awon tí ó parapò te ìlú ìsara dó. Kaluku awon ènìyàn wònyi ni won sì wá láti agbègbè òtòòtó. Nígbà ti ó wá dì wí pè ènìkan fé so ara re di olorí ‘àpàpàndodo ni won bá làá yée pe n se nì awon sa ara awon jo sibe! Ti won sì ‘sun orúkò náà kì di Isarà.
[Ògèrè]
#Ìtunmò: Áwon tí ó ń gbé òkèèrè ni won ti kèrèkèrè só dì ògèrè. Láyé àtijó bì ó bà ti dì wí pé awon ènìyàn Remo bà fé lo sí ibi ti awon are ‘Ògèrè wá won a so wí pè awon fe ló sí agbègbè awon ara òkèèrè. Awon ènìyàn wònyí búrú púpò jù, won sì taari won sìwaju. Won á ni Okeere ni ó ye won. Nígbà ti ójú ń là nì wón bà so oruko ìlú yìí di Ògèrè.
[Ajítaádùn]
#Ìtunmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn).
==ABEOKUTA==
'''ADÚGBÒ'''
[Ìlúgùn]
Ìtunmò: Ni ìgbà láéláé, ìtàn so fún wa pé omo kan sonù tí kiri títí, léyìn tí wón ti wáa kiri títí ni wón ríini ìlú ken tí ó jìnà. Nítorí pé ibi tí wón ti rí omo náà jìnà, ni wón se ń pè ní ìlúgùn.
[Àgó Òkò]: Òkúta ni wón ń pè ní òkò nì èka èdè ègbá. Ní ìgbà ogun, awon ará àdúgbò yìí ko ni ohun elo ìjà kankan ayàfi òkúta. Òkò ni wón má a ń so fún àwon ota won. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wòn ní Àgó Òkò
Ojà Àgbò: Eran àgbò ni wón ń tà níbè kí ó tó di ìbi tí awon ènìyàn ń gbé
Ìtokò: Adágbà je omo ìrówò ìbàràpá òun ní ó kókó dé Abéòkúta, Ogun lé won dé orí dímo (Àwon ìbàràpá) wón bá Adágbà tí ó ń se isé ode ní orí olúmo. Adágbà fi àwon ìbàràpá tí ogun lé dé ori olúmo yìí sí ìdi igi ìto kan. Àwon náà bèrè sí í se ode. Ní ojó kan wón ro oko yí ìdi igi ìto yìí ká, wón gbá pàntí sí abé igí ìto yìí, wón fi iná sí i. Nígbà tí Adágbà rí i, ó pariwo lé won lórì pé: Ah! Èyin ènìyàn yìí ìto le kò (Kò túmò sí kí á pa igi). Bí a se rí ìtokò nì yí.
Ìjemò: Ìjemò túmò sí Àjumò. Ohun tí a fìjo mò nípa rè
Kémta: Kémta tumo sì kèeta, Àsòjóró, òtè. Wón máa ń se keèta ara won ìdí èyí ni wón fi ń pe wòn ni kémta.
Ìjeùn: Ìtumo re ni “èjì ohùn” áwon olórò méjì héun
Àgó òwu: Àwon ará àdúgbò yìí jé àwon tí ó ń jowú, owú jíje won ló mú won sokún gba adé àwon omo ìkijà. Ìdí nìyí tí wón se ń ki won pé “Ara òwu, omo asunkún gbadé
Arégbà: Àdúgbò tí àwon ìbàràpá tèdó sí. Nígbà tí wón dífá pé kí wón mú Ègbá wá. Wón ní ati-re-gbà ó. Bí ó se dí arégbà nìyí.
Kúgbà: Ikú-gba-èyí. Odò ńlá kan tí ó gbé omo lo ní Arégbà ní àwon ènìyàn ìgbà náà fi ń so pé íkú gba èyí lówó wa. Kúgbà.
Òkè Èfòn: Àwon ará Efòn Alàyè láti ìpínlè Òndó ni wón ń gbé àdúgbò yìí. ìdí nìyí tí a fi ń pè àdúgbò náà ní òkè èfòn.
Àdátán: Ogun àti oko ríro, léyìn tí wón tí ja ogun tán, wón fé roko àyíká àdúgbò náà ní a so fún òkunrìn kan pé kí ó lo mú Àdá láti fi sisé wá. Òle ènìyàn nì okùnrin yìí, ó dáhún, ó ní Àdá ti tán. Bayìí ni a se ń pe ibè ní Àdátá.
Sábó: Sábó wá láti inú Sábánímó. Àdúgbò tí àwon Hausa tèdó si ni. Òrò yìí kì í se òrò Yorùbá tàbí ti Ègbá.
Odédá: Àdúgbò tí àwon ode má a ń fàbò sí lèyìn tí wón bá ti sode lo tán ni ibè ní won yóò péjo sí tí won yóò sì dá àwon eran tí wón bá pa jo sí ibè.
Òkè Agbède: Àdúgbò yìí ni àwon ìbàdàn tí wón wá sí Abéòkúta tèdó sí ní igbà tí wón wòlú Egbá. Won kò gba ará ìlú mìíràn móra níbè àfi omo ìbàdàn.
Àgó Ìjèsà: Àdúgbò àti ìbìdó àwon ará ilésà nínú ìlú ègbá
Ìsàle Jagun: Ìsàlè (AJAGUN) – Àdúgbò tí wón ti ń ja ogun ní ìlú Ègbá ní ìgbà àtijo. Kòtò wà ní ibè nì wón fi ń pè é ní ìsàlè jagun.
Àgó Tápà: Ibùdó àwon Tápà nígbà tí wón dé sí Ègbá
Eléwéran: Ewé iran tí a fi ń pón èbà tàbí àmàlà ní o hù àyíká yìí ni ìgbà tó tip é láé. Ibè nì àgó olópàá wà ní Abéòkúta.
Àdúgbò: Panséké
Ìtumò: Igì ken wa ti èso rè máa ń dún bì ìgbà ti ènìyàn bá ń mi beere. Ibì tì igi yìí wà gan-an ní gbogbo ènìyàn si máa n lo lati mú u fún lìlò ni awón ara ìlú fún ni orúko ti ó jò mo dídún tie so inu rè màa ń dun. – Pasiséké
Adúgbò: Mókóla
Ìtùmò: Àwon ará Òkè-Ìdó ni Abéòkúta nìkan ni ó mo awo ti ó wà nínú àgbùdo gbíngbìn. Odò won sì ni gbogbo awon ènìyàn ti máa n ra àgbàdo. Nítorí ìyànje yìí nì Oba Aláké se fun Olórí àdúgbò yìí ni Omobìnrin re kan lati fi se aya. Obinrin yìí ni o ridìí àsiri ìkòkò yìí tì ó sì sàlàyé fún awon ènìyàn rè. Ibì ti arabinrin yìí wà pàdà nì Oko si ni a fùn ni orunko yìí. Mókólà – Omo ko olá wá sílé.
Adúgbò: Fàjé
Ìtùmò: Iyá ken ni ò ń dààmú awon ara àdùgbò ìbi ti ó n gbé. Nìgba ti idààmú yìí wá pòju tí awon ènìyàn si mú ejo rè to Oba lo ni ìyá yìí wá sàlàyé wì pé lóòótò ni òún jé àjé ati wì pé ení ti ó bat ó òun ni òún ń da sèrìyà oún. Kábiyèbi bà so pé àsàjemátèe ni obìnrin yìí o. Bi wòn se ń fi ìyá yìí fúwe àdùgbò tì ó ń gbé nìyèn. Won a ní àwón ń lo sí sàje:
Adúgbò: Quarry
Ìtùmò: Àdugbò yìí ni awon òyìnbó tédò sí làtí máa fo òkútà si wéwé oún ilé kíko tàbi òná sise. Awon Òyìnbó yìí ni wón n pè ni Òyìnbó Quarry nítori Orúko òyìnbo ti ó koko gbé àdùgbò yen. Won ní àwon ń lo sí agbègbè Qùarry.
Adúgbò: Àgo Òwu
Ìtùmò: Ní àsìkò Ogun nígbà ti ogun tú awon ènìyàn Owu ti onìkàlùkù won sì fónká. Awon ti ó tédó sí àdúgbò yìí ni o kúkú fé se ìdámò ara won si awon Ègbà yookù. Ìdí nìyìí ti won fí so Ibùdó won nì Àgó Òwù Àgò ti a tì ilè rí awon ara Owù
Adúgbò: Ita-eko
Ìtùmò: Ní àtijó àdúgbò kookan ni ó ní ise ìdamo won. ‘Sùgbón nì tí awon ara àdúgbò yìí eko nì gbogbo awaon obìnrin won màá ń tà. Bí ó bà sì dì ale gbogbo won a pate eko won sì ojú kan. Bì a bá wà rí ení ti o bá fe lo sí ojúde yìí onítòhùn yòó sò pé òun lo si Ìtà-eko. Orúko yìí nì ò sì mo àdúgbò náà lòrí dì onì yìí ni pàtàkí fún ìdamò ìta-eko ojóun.
Adúgbò: Ita Ìyálòde.
Ìtùmò: Akínkanjú obinrin kan wa ni Ègbá ni ayé ojóun. Efúnróyè Tínubú nì orúko rè. ‘Nítorí ibe ìdàgbàsòkè re sù ìlú Ègbá ni oba Àláké se fí jè Ìjatóde ìlù. Oún ni ìyálódè Ègbá àkòkó. Ibì ti Ìyá yìí wá kólé sí ní àdúgbò rè ni won so di ‘Ita ìyálódè.
Adúgbò: Kútò
Ìtùmò: Nì àyé àtíjó àbikú ń da bàbá kan láàmu. Nigbà ti ó dáfá, won ni ki ó fe síwáju bì ó bà ń fé kì àbìkú dúró. Bàbá yìí wá dó sí ìbi ti a mo sí Kútò lónìí. Sùgbon léyìn odún díè omo ti ó bà tún kú nì o bá bérè ariwo pé ikú tun to òun léyìn dé ibí yìí. Báyìí ni awon elégbe rè se ge orúko kéré di`kútò tí ó sì wà dòní yìí
Adúgbò: Ìdí àbà
Ìtùmò: Nígbà tì kò tíì sí ònà móto bí àwon ti a ní lònìí yìí àwon ènìyàn ti wón jè yálà ode tàbí àgbè a máa fi adúgbò Ìdí Àbà se ìpàdé won. Igi àbà po ni àdúgbò yìí nìgbà náà. Awon ènìyàn wonyi a sì maa sinmi ni àbe àwon Ìgi yìí yàlà ní àlo tabì ní àbò. Báyìí nì won se kúkú so agbégbè yìí ni Idí àbà. Bì ó file jè pé olàjú ti dé báyìí èyí kò yí oruko adugbo náà páde dì báyìí.
Àdúgbò: Ajítaádùn
Itùmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn).
==ILA==
Ilé-Àwòrò-òsé: ìtàn ti a gbo nipa adugbo tabi agbo-ile yì so fun wa pe ilé. Àwòrò-òsé je ibi pàtàkì ti won ti ma n se orò, ò sì tun je ile-Olorisa.
Ìlé-Olúóde: A gbó pe ode ni ìran àwon wònyí n se láti ìgbà ìwásà. Ibe sì nì Olórí àwon ode n gbe.
Ile-Olutojokun: Àwon ìdílé yi ni o ma ń joba ni ìlú-ìlá-òràngún.
Ile-Olorirawo: Adugbo ati Agbo-ile ni eyi je. Ìtan ti a si gbo nipa won núpé ìbè ni Olori awon awo tedo sì.
Ìjímògòdò: Akoni èdá kan ni o je, jagunjagun sin i pelu, oun lo te àdúgbò yì dó.
Ìgbonnìbí: jé òkan nínú àwon oba akíkanjú ti o wolè ni ìlá. Níbi ti o wolè sin i a n pe ni Ìgbonnìbí loni yìí.
Ajagúnlá: Ode ni ajagunle nigba aye re, o si je jagunjagun O si bínú wolè lo ni.
Ògbún Ìperin: Nibi ti a pa Erin sin i a n pe ni ìperin
Òkè-Èdè: túmò si ibi ti a pa elédè si
Ògbún ìsèdó: Eyi tumò si ibi ti isé sodo si. Agbègbè yin i ìlú ma n lo gégé bi ojúbo isé.
Ilé- Olóòsà! A gbo pe wón ma n ko òrìsà pamó sì adugbó yií.
Òkè-Alóyin: Odò kan ti o n san ni àdúgbò yì, wón ma n lo omi yì láti fi se ìmúláradá àwon omo wéwé.
Ilé-Agbérùkóó: A gbó pe ìdílé yì ma n gbe èrúkó tà, ni won fi ma n pé wón ni agbérùkóó.
Ilé-Alápìnni: Ìtàn so pe idile Oloje tabi eleegun ni won je. Àwon sin i Olórí gbogbo àwon eégún.
Ilé-Ìyálóde: Obìnrin ni o te idile yi do, O gbé fáàrí O sit un je akikanju obinrin láàrin ìlú.
Ilé-Akogun: Jagunjagun naa ni o te adugbo yi do Akogun sit un je Oloye pàtàkì ni ìlú
Ilé-Òjá-bèbè: Isé abèbè ni wón yàn láàyò ni àdúgbò yì.
Ìlé-Agbèdègbede: Àwon ìdílé Alágbède ni àwon wonyi n se.
Ilé-Òdú: Èfó òdú ni won ma ngbin ni akoko ti won so orúko ile yii.
Ilé-Ajengbe: Isé Ìsègùn ni won ma n se ni ìdílé yi. Won sit un je akoni èdá kan.
Ilé-Obajisun: Ìdílé oba ni won jé won sì tun je Olóyè ìlú. Èfó òsùn pò púpò nì àdúgbò yìí
Ilé-Onílù: Àwon àyàn ni o te ile yìí do, ìdílé onilu ni àwon wonyi je
Ilé-Awúgbo: àwon ìdílé yi saba ma n gbìn erè kan ti a n pen i awúje, èyítí o ti gbilè ti won fi n pe won lórúko loni.
Ile-Èelemukan : Èkan po ni àdúgbò yìí
Ìle-Obajoko: Idile yin i won ti ma n sábà fi Oba je, eyìti a mo si kugmaker.
Òkè-Ògbún: Nígbàtí ìlú ko ti làjú àdúgbò yin i wón ma sábà ko gbogbo àwon òhun ìdòtí pamó si, o si je ògbun eyìti wòn so di oke-ògbún lòni yì.
Ilé-Àtèéré
Ilé-Àbálágemo:
Ilé-Asóyòò:
Ilé-odogun: Ìdílé àwon jagunjagun ni won.
==ÌLÚ PÀMÒ-ISIS==
Òkè-Àgó: Gégé bí ìwádìí tí mo se, àdúgbò yìí ni àwon tí ó kókó tèdó sí ìlú yìí dé sí. Láyé ìgbà náà, kò ì tí ì sí ilé-búlókù, àgó ni wón ma ń pa, ibi tí wón rook pàgó sí ni wón wó ń pè ní òkè-àgó ní oorí pé, ó bó sí ibi tí òké wà.
Ilé-Ita: Gégé bí ìtàn se so, ní orí ilè yí nì àwon ará ìlú pàápàá jùlo àwon àgbàgbà lókìnrin ti ma ń ta ayò bí wón bá ti took dé láyé ìgbà náà. Ilè-ìtayò nì wón ń kókó pè é kó tó di wí pé, wón kó ilé síbè gan-gan. Ilè-ìtayò ni ó wá yí padà sí ilé-ìtayò, ìgbà tí ó yá, wón so ó di ilé-ita. Eyí ni, ibi tí a ti ń ta ayò.
Ilé-Okógbà: Àdúgbò yìí gba orúko rè nípa sè Baba kan tí ó fé ràn isé oko púpò. wón ní Bàbá yìí ma ń fi àyíká ilé e rè gbin orisirisi nnkan lódodún sùgbón wón wí pé, àwon eran òsìn bíi ewúré ma ń yo ó lénu púpò. Nígbà tí ó yá, ó wá bèrè sí ní pa àwon erúré tó bá ti won ú ogbà a rè. Eléyìí ló wá fà á tí ìjà fi wà láàárín òun àti àwon ènìyàn, ni wón bá fim ni orúko wí pé, Baba ológbà. Léhùn tí bàbá yìí kú tán, ni wón bá ń pe àdúgbò ibè ní ilé-Ológbà.
Ìdí-Isin : Gégé bí ìwádìí, won ni igi ńlá kan wa níbè nígbà náà tí a ń pè ní igi-isin. wón wí pé, lábé rè ni wón ti ma ń gba aféfé nítorí pé igi-ńlá ni, wón sì tún ma ń je èso ara rè. Bí ó tilè jé pé, èyìn ìlú ni igi-isin yìí wà, sùgbón ní gbà tí wón kó ilé de ibè, ni wón bá ń pè é ní ìdí-isin
Ilé-Lódò: wón ní àdúgbò yìí jé ibi ilè àkèrò nígbà náà. Odò kékeré kan sì wà níbè nígbà náà tí wón ń pon mu. Orúko Odò yìí ni a ń pè ní Odò-àwéré, Ibí yìí ni àdúgbò yìí tí gba orúko rè.
Ilé- ńlá: Wón wí pé láàti àdúgbò kan tí a ń pè ní ilé-ńlá nilu ilé-ifè ni àwon àdúgbò yìí ti sè wá nípa sè ogun Ìdí nìyìí tí wón fi ń pè é ni ilé-ńlá.
Òkè-Ganmo Àdúgbò yìí gba oríko jè láà ti ìlú kan tí ó wà ní tòsí ìlorin tí a ń pè ní Gunmo. Lati ìlú yìí ni wón ní àwon ènìyàn tó kókó tèdó sí sórí ilè náà o wá. Ìdí nìyìí tí wón fi ń pè é ní àdúgbò ara ganmo títí ó fid i wí pé, wón ń pè rí òkè-Ganmo.
Òkè-Abà Àdúgbò yìí náà jé òkan lára àwon àdúgbò tó tí pé jù nilu yìí. wón wí pé, nígbà tí ìlú kò ì tíì pò rárá, bí ènìyàn dúrói ní àdúgbò yìí, yóó máa wo gbogbo ìlú tókù ketekete, ìdí nìyìí tí wón kúkú fi ń pe ibè ní òkè-abà.
Ilé- alágbè Àdúgbò yìí gba orúko nípasè igi-tòròmogbè tí wón ma ń gbìn sí àyíká ilé ní agbègbè náà. Wón ní àdúgbò á wón ti ń kókó gbin igi yìí ní ìlú yìí náà ni wón so di ilé-alágbè títí di òní yìí.
Ìsàlè-ojà Àdúgbò yìí ni àdúgbò tí ó wa ní ojúde-ojà gan-an tí wón ti ń ná jà di òní-olónú. Àdúgbò yìí kò jìnnà sí ilé-Oba.
Oníbàtá Láyé ojóun, wón ní, Olórí àdúgbò yìí ni wón fi je olórí àwon alubàbá àti igangan ní ìlú yìí. Láàti ìgbà tí wón ti fi je é, ni wón ti ń pè é ní baba-oníbàbá, tí wón sì ń pe ilé e jè ní ilé Baba-oníbàtá. Lati ibí yìí ni wón ti so àdúgbò ibè ní àdúgbò oníbàtá èyí ni àdúgbò ilé Baba oníbàtá.
Olú-ìpo Orúko oyè kan pàtàkì ni orúko àdúgbò yìí. Ìwádìí fihàn wí pé, eni tí ó je oyè yìí nígbà ìkéjì jé akíkanjú ènìyàn tí ó lágbára tí ó sì tún jé ode. Oyè yìí ti di àsómodómo.
Ìlálè Wón wí pé, nígbà kan tí àwon ará ìlú-òbà wá sígun bá àwon ìlú pàmò wón wí pé nígbà tí wón dé lojiji, ni enìkan nínú àwon asájú tàbí olóyè ìlú pàmò bá fowó fa ìlà tàbí fowó la ilè wí pé àwon ará ìlú-òbà kò gbodò kojá ilà yen kí won tó pa dà séhìn sùgbón wón dá ilà náà kojá tí ó sì fa ìjà ńlá. Ibi tí wón ti ja ìjà tí ó wá di ìlálè lónìí.
Aráròmí Ìtàn fi yé wa wí pé, ogun ló lé àwon tí ó tèdó sí àdúgbò yí wá. Nígbà tí wón dé, ìlú pàmò gbà wón láàyè láàti dúró tì wón. Ìdí nì yìí tí wón fi ń pe ibè ní aráròmí.
Tèmíoire Gégé bí ìtàn ti so, eni tí ó kókó tèdó sí àdúgbò yìí wá láàti se àtìpó fún ìgbà díè ni sùgbón nígbà tí ó di wí pé ìwà sè dára, tí ó sì kó àwon ènìyàn móra, ni ó bá kúkú fi ibè se lé. Isé àgbè ni a gbó wí pé ó ma ń se, ó ń gbé ní òdò okùnnn kan kí ó tó di wí pé òun náà kó ilé ara rè. Ibi tí ó wá lo kó ilé ara rè sí ni ó pè ní tí èmí di ise ní ìlú pàmò.
==ÌLÚ ÒBÀ-ÌSIN==
Ilé-tààrà Àdúgbò yìí ni wón ti kókó kó ilé pèlú búlókù ní ìlú yìí, ilé koríko ni ó pòjù láyé àtijó. Bí àwon ènìyàn bá ti wá ń sòrò, won yóò máa wí pé àwon ń lo sí ilé tààrà, èyí ni ilé-gidi, tí a kù fi koríko kó. Bí àdúgbò yìí se gba orúko nìyí.
Ìsawo Ìtàn fi yé wa wí pé, inú igbó ni àdúgbò yí télè kí ilé tí dé ibè. Igbó yìí ni wón ti ń se awo tàbí ńbo. Wón ma ń pe igbó yìí ni igbó-ìsawo sùgbón nígbà tí wón kó ilé ibè, wón wá ń pe ibè ní àdúgbò ìsawo.
Bàkókò Emi tí ó te àdígbò yìí dú ni wón wí pé, ó wá láàti ilu won tí a ń pè ní òkù lébgbè é òmù-àran. Ìtàn wí pé, àdúgbò yìí ni bàbá yìí pé sí tí ó sì dàgbà kí ó tó kú. Nígbà tí, ó wà láyé, Baboko ni wón ma ń pè é, Léhìn tí ó kú tán, ni wón bá ń pe àdúgbò yìí ní Babuko.
Ìsàlè-Òbà Ìdí tí wón fi ń pe àdúgbò yìí béè ni pé, àdúgbò yìí jé ibi tí kòtò wà, ó sì tún jé wí pé, ó tèdó sí ibi àbáwo ìlú.
Iwó-road: Àdúgbò yìí tèdó sí òpópó-ònà tí ó lo sí ìlú iwó-ìsin. Ìdí nì yìí tèdó sí òpópó-ònà tí ó lo sí ìlú iwó-ìsin. Ìdí nì yìí tí wón fi ń pe àdúgbò yí ní Iwó-road.
Imojì Gégé bí ìwádìí tí mo se, orí-ilè àdúgbò yí ni wón ma ń sin òkú sí láyé àtijo. Orí-ilè yìí kò jìnnà púpò sí àárín ìlú kí ó tó di wí pé, ìlú fè dé ibè, ni wón bá kúkú ń pè é ní àdúgbò imojì.
Odò-ilé Ìdí tí àdúgbò yí fi ń jé béè ni pé, ó wà nítòsí Odò kan tí àwon ará ìlú fi ń foso. Odò yìí kò tóbi púpò, kódà, ó ma ń yaw o àdúgbò yìí ní ìgbà òjò. Ilé-Odò ni wón ma ń pè é télè kí won tó so ó di odò-ilé báyìí.
Òkè-Àgbàá: Àdúgbò yìí wà láàárín gùn-gùn ìlú. Ìtàn wí pé, bí òjù bá ti ń rò, àgbàré òjò yíò kó ìdòtín láàti òkè yìí lo sí ìsàlè-òbà, àwon ará ìsàlè-òbà yóò wá a wí pé, àgbàrá òrè ló kó ìdòtí wá sí àdúgbò àwon. Kò pé púpò, ni wón bá ń pe àwon ará òkè yìí ní awon onílé ìdòtí àgbàrá-òkè. Àgbàrá-òkè yìí ni wón wá fi ń pe àdúgbò yìí kí ó tú di wí pé, ó ń jé òkè-àgbàrá tàbí òkè-àgbàá.
Gbádéyan Kì í se orúko yìí ni àdúgbò yí ń jé télè. Ayédùn ni orúko jè télè sùgbón nígbà tí ó di wí pé, enì kan tí ó tip é lénu isé-oba ní ìpínlè Èkó tí ó jé omo ìlú yìí kú, ni wón bá ń fi orúko rè pe àdúgbò yí nítorí pé, ó jé omo bíbí àdúgbò yí bákan náà. Wón sì gba ìwé-àse rè láàti òdò ìjoba ìbílè won.
Òkè-Òbà: Àdúgbò yí wà ní òpópó-ònà tí ó lo sí ilu owó-kájolà. Ìwádìí kò fi ìdí rè mule. Ìdí tí wón fi ń pè é béè.
Elékùú: Àwon ènìyàn àdúgbò yí wí pé, ní ìgbà kan, tí àwon ènìyàn ma ń sepo, orí ni wón fi ma ń ru eyìn lo sí ìlú pàmò sùgbón nígbà tí ó yá, ìjá wà láàárín àwon ará ìlú méjèjì, ni àwon ará-òbà bá sòfin wípé enikéni nínú àwon Obìnrin kò gbódù lo se epo ní ìlú-pàmò mó. Àwon ará ìlú Òbà gba àwon Ègbìrà láàti bá won gbé ekùú ti won náà. Wón wá ilè sí èhìn odi ìlú, wón sì ń pe ibè ní ilè-ekùú. Sùgbón ní báyìí, wón ti kó ilé yí ni wón wá ń pè ní elékùú sùgbón èyí kò túmò sí wí pé, àwon àdúgbò yí ló ni èkùú náà. Àwon ekùú tí wón gbé nígbà náà wà níbè di ìsisìyí.
Òfé-Àrán Ìwádìí kù fi ìdírè mule pàtó bí àdúgbò yí se jé sùgbón àrí-gbámú ìtàn kan ni wí pé, àwon àdúgbò yí jé Ìbátan kan ni wí pé, àwon àdúgbò yí jé ìbátan kan ní ìlú òmù-Àrán nitorí pé, àdúgbò ń jé òfé-àrán.
Eésabà: Gégé bí ìtàn, oye ti won n je ní àdúgbò yí ni a ń pè ní eésabà. Ìdí nì yí tí wón fi ń pe ibè ní àdúgbò Eésabà .
Agbo ilé-Òbà: Gégé bí ìtàn, agbo ilé kan soso ni ó ma ń je oba ní ìlú yìí. Orúko tí àdúgbò yìí ń jé télè ni òkè-ìsolà, ìran won lú ma ń joba ni ìlú yìí kí ó tó di wí pé, ó di agbo ilé-jagboolé báyìí sùgbón nítorí pé àwon ìran òkè-ìsolà ti je é fún òpòlopò odún séhìn, ní àkókò tí wón ń je é yìí, ni wón ti ń pè wón ní agbo ilé-oba. Orúko yìí kò sì yí padà títí di òní yìí bí ó tilè jé wí pé, kì í se àwon nìkan ló ń joba báyìí.
Òkè-Ìdèra: Gégé bí ìtàn ìsèdálè àdúgbò yìí, àdúgbò imojì ni àwon wònyí ti wá. Wón wí pé, enì kan tí ó so wí pé, òun kò le kó ilé sí ibi tí wón ń sin òkú sí ni ó sí kúrò ní àdúgbò imojì lo sí ibòmíràn tí ó sì pe ibè ní ibè ní ibi-ìdèra fún òun. Láàti ibi-ìdèra ni wón ti so ibè di òkè-ìdèra. Omo àdúgbò imojì ni àwon ará òkè-Ìdèra jé.
==IJÈBÚ IGBÓ==
Àdúgbò: Òkè Àgbìgbò – Òkè Àgbò
Ìtumò: Ní ayé atijo, àdúgbò yìí wà nínú igbó kìjikìji, àwon eye àgbìgbò ni o sì pò si ibè. Àwon eye wònyí a máa fò káàkiri orí igi t’osan t’òru, bákan náà ni òkè pò sí àdúgbò ti a ń so nipa rè yìí. Ní ìgbà tì o se, àwon ènìyàn bèrè sì tèdó sí àdúgbò yìí, wón ń kó ilé mole síbè àwon eye wònyí kò fi àdúgbò náà sílè. Obinrin kan lára àwon ti ó kókó te ìlú náà dó ti orúko rè ń jé “Bèje” akíkanjú obìnrin ni, òun ni ó pa àwon eye àgbìgbò náà run. Wón sì so àdúgbò náà di oke àgbìgbò, ti wón wá ń pè ni “Òkè Àgbò” ni òde òní. Won sì máa ń ki àwon omo àdúgbò náà báyìí;
“Omo òkè àgbò Bèje” ìdí ni wí pé Òun (Bèje) ni o pa gbogbo àwon eye àgbìgbò náà run
Wikipedia:Sandbox
2051
5496
2006-10-25T12:50:05Z
Anjachoon
97
Just testing, Bọ́lá
MediaWiki:Allpages-summary
2052
5497
2006-10-25T21:10:03Z
MediaWiki default
MediaWiki:Ancientpages-summary
2053
5498
2006-10-25T21:10:03Z
MediaWiki default
MediaWiki:Blocked-mailpassword
2054
5499
2006-10-25T21:10:03Z
MediaWiki default
Your IP address is blocked from editing, and so
is not allowed to use the password recovery function to prevent abuse.
MediaWiki:Booksources-summary
2055
5500
2006-10-25T21:10:03Z
MediaWiki default
MediaWiki:Brokenredirects-summary
2056
5501
2006-10-25T21:10:04Z
MediaWiki default
MediaWiki:Deadendpages-summary
2057
5504
2006-10-25T21:10:06Z
MediaWiki default
MediaWiki:Deadendpagestext
2058
5505
2006-10-25T21:10:06Z
MediaWiki default
The following pages do not link to other pages in this wiki.
MediaWiki:Disambiguations-summary
2059
5506
2006-10-25T21:10:06Z
MediaWiki default
MediaWiki:Doubleredirects-summary
2060
5507
2006-10-25T21:10:06Z
MediaWiki default
MediaWiki:Editinguser
2061
5508
2006-10-25T21:10:07Z
MediaWiki default
Editing user <b>$1</b>
MediaWiki:Feed-atom
2062
5511
2006-10-25T21:10:11Z
MediaWiki default
Atom
MediaWiki:Feed-rss
2063
5512
2006-10-25T21:10:11Z
MediaWiki default
RSS
MediaWiki:Imagelist-summary
2064
5513
2006-10-25T21:10:12Z
MediaWiki default
MediaWiki:Ipblocklist-summary
2065
5516
2006-10-25T21:10:13Z
MediaWiki default
MediaWiki:Lastmodifiedat
2066
5517
2006-10-25T21:10:13Z
MediaWiki default
This page was last modified $2, $1.
MediaWiki:Lastmodifiedatby
2067
5518
2006-10-25T21:10:13Z
MediaWiki default
This page was last modified $2, $1 by $3.
MediaWiki:Listredirects-summary
2068
5519
2006-10-25T21:10:13Z
MediaWiki default
MediaWiki:Listusers-summary
2069
5520
2006-10-25T21:10:13Z
MediaWiki default
MediaWiki:Lonelypages-summary
2070
5521
2006-10-25T21:10:14Z
MediaWiki default
MediaWiki:Lonelypagestext
2071
5522
2006-10-25T21:10:14Z
MediaWiki default
The following pages are not linked from other pages in this wiki.
MediaWiki:Longpages-summary
2072
5523
2006-10-25T21:10:14Z
MediaWiki default
MediaWiki:Mimesearch-summary
2073
5524
2006-10-25T21:10:14Z
MediaWiki default
MediaWiki:Mostcategories-summary
2074
5525
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
MediaWiki:Mostimages-summary
2075
5526
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
MediaWiki:Mostlinked-summary
2076
5527
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
MediaWiki:Mostlinkedcategories-summary
2077
5528
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
MediaWiki:Mostrevisions-summary
2078
5529
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
MediaWiki:Mypreferences
2079
5530
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
My preferences
MediaWiki:Newimages-summary
2080
5531
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
MediaWiki:Newpages-summary
2081
5533
2006-10-25T21:10:15Z
MediaWiki default
MediaWiki:Pagecategories
2082
5535
2006-10-25T21:10:18Z
MediaWiki default
{{PLURAL:$1|Category|Categories}}
MediaWiki:Popularpages-summary
2083
5536
2006-10-25T21:10:18Z
MediaWiki default
MediaWiki:Preferences-summary
2084
5537
2006-10-25T21:10:18Z
MediaWiki default
MediaWiki:Prefixindex-summary
2085
5538
2006-10-25T21:10:18Z
MediaWiki default
MediaWiki:Revdelete-nooldid-text
2086
5540
2006-10-25T21:10:20Z
MediaWiki default
You have not specified target revision or revisions
to perform this function on.
MediaWiki:Revdelete-nooldid-title
2087
5541
2006-10-25T21:10:20Z
MediaWiki default
No target revision
MediaWiki:Searcharticle
2088
5542
2006-10-25T21:10:20Z
MediaWiki default
Go
MediaWiki:Shortpages-summary
2089
5543
2006-10-25T21:10:20Z
MediaWiki default
MediaWiki:Specialpages-summary
2090
5544
2006-10-25T21:10:21Z
MediaWiki default
MediaWiki:Throttled-mailpassword
2091
5545
2006-10-25T21:10:22Z
MediaWiki default
A password reminder has already been sent, within the
last $1 hours. To prevent abuse, only one password reminder will be sent per
$1 hours.
MediaWiki:Tog-nolangconversion
2092
5546
2006-10-25T21:10:22Z
MediaWiki default
Disable variants conversion
MediaWiki:Uncategorizedcategories-summary
2093
5548
2006-10-25T21:10:23Z
MediaWiki default
MediaWiki:Uncategorizedimages-summary
2094
5549
2006-10-25T21:10:23Z
MediaWiki default
MediaWiki:Uncategorizedpages-summary
2095
5550
2006-10-25T21:10:23Z
MediaWiki default
MediaWiki:Unusedtemplates-summary
2096
5551
2006-10-25T21:10:24Z
MediaWiki default
MediaWiki:Unwatchedpages-summary
2097
5552
2006-10-25T21:10:24Z
MediaWiki default
MediaWiki:Userrights-summary
2098
5554
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
MediaWiki:Variantname-kk
2099
5555
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
kk
MediaWiki:Variantname-kk-cn
2100
5556
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
kk-cn
MediaWiki:Variantname-kk-kz
2101
5557
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
kk-kz
MediaWiki:Variantname-kk-tr
2102
5558
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
kk-tr
MediaWiki:Wantedcategories-summary
2103
5559
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
MediaWiki:Wantedpages-summary
2104
5560
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
MediaWiki:Watchthisupload
2105
5564
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
Watch this page
MediaWiki:Whatlinkshere-barrow
2106
5565
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
<
MediaWiki:Whatlinkshere-summary
2107
5566
2006-10-25T21:10:25Z
MediaWiki default
Àwàdà
2108
6488
2006-12-20T07:05:08Z
Loadewole
101
[[Awada]]
1. Omo oba kan tó ń rìnrìn àjò sí ìletò abe baba rè tó wá rí omokùnrin kan tó jo ó bí eléèmò. Ó pè é, ó bi í pé se kì í se pé mòmó rè ti sesé láàfin rí. Omo ní rárá, ó ní sùgbón baba òun ti sisé ńbè rí.
2. Ògágun kan ló ń kó omo ogun kan bí wón se ń pesé. Bí omo ogun yìí ti ń pesé ni wón ránsé pe òjágun yìí. Ògágun gbàgbé kí ó so fún omo ogun yìí kí ó dáwó dúró ná. Ìgbá tí òjágun yóò fi jáde, kò rí omo ogun mó. Nígbà tí ó tó nnkan bí ogbòn odún léyìn èyí ni arúgbó ológún kan wolé wá tó ń pesé bò. Àsé omo ogun tí Ògágun gbàgbé kí ó so fún pé kí ó dáwó dúró ló sì ń pesé yípo ìlú won fún ogbòn odún.
Arúgbó ken ní o ń kó édè kàlàmi tí wón bi léèrè pé kí ló fé fèdè titun se. Ó ní òun ò mò bóyá òrun rere ni òun ń lo. Èdè yìí ni wón sì ń so ní òhún. Wón ní bí o bá se òrùn àpáàdì ló lo ń kó. Ó ní kò sí ìyònu torí èdè abínibí òun ni wón ń so níbè.
3. Àlùfáà kan ló fé bomi lo tí gbogbo àwon ènìyàn ń pariwo sí i pé kí í mú owó rè wá, ko dáhùn, béè lo sì fé rí sì ìsàlè odò. Enì kan tí ó wà ní ìtòní ló wá kégbe tòò pé kó gba owó òun. Ìgbà yìí ni àlùfáà yìí tó dáhùn. Ìgbà tí àwon ènìyàn yìí bi í léèrè pé àlùfáà yìí se gbó tirè. Ó ní òun ti mo àlùfáà yìí ti pé. Ó ní kò gbó mú-wá àti gbà.
4. Ògágun kan làwon tálákà àti àwon kòlàkòsagbe kan lo bá. Wón bi í pé kí á dé tí ó jé pé àwon olórò àti àwon olówó nìkan ni a maa ń rí ní iwájú tí ó jé pé léyìn léyìn làwon máa ń wà. Ó ní kí won máa bínú bí ogún bá ti bèrè léyìn léyìn làwon olówó àti olórò yóò máa wa. iwájú làwon ó máa dúro sí.
5. Kògbédè ni orúko enì kan ti ó fé wo agbo eré ni ojó kan sùgbón ó gbàgbé ìwé tí wón fi pè é sí ilé. Nígbà tí ó dé òdò eni tí ń só ònà oníyen so fún un pé báwo ni òun se lè mò pé Kògbédè ni. Ó fi yé e wí pé òjó olórin wá léèkàn, ó gbàgbé ìwé tirè náà silè sùgbón nígbà tí òun ní kí ó korin ó korin bí òjó tí òun ti máa ń gbó nípa rè. kò pé náà ni Adé elewù dé tí òun náà gbàgbé iwé rè sílè. Òun ní kí ó kéwi, ó sì kéwì. Ewì tí ó ké sì jo ewì tí òun ti máa n gbó nípa re, òun sì jé kí ó wolé. Báwo ni òun se lè mò pé ìwo ni Kògbédè.
Kògbédè ní “tan i won àwon òjó àti Adé tí ìwo dárúko won nátòní?”
Eni tí ó ń sónà so pé kó wolé, Kògbédè ni ní tòótó.
6. Wódà kan ló ń bèèrè lówó àwon eléwòn wí pé nínú ojú òun méjèèjì, èwo ni ayédèrú. Eléwòn kan dáhùn pé ojú òsì ni. Wódà bèèrè bó se mò. Ó ní òun ni kìí tètè rí yàn bí ènìyàn bá ń se nnkan tí kò dára.
7. Àgàn kan ló lo sí òdò onísèègùn hánúnhánún kan tí àwon ènìyàn ní kìí bà á tì. Bó ti ń dé ibè tí ó sàlàyé ara rè ni àwon ará ilé ti so fún un pé kó padà séyìn nítorí ànà ni
onísèègùn náà ta téru nípàá.
8. Ní àárín ìlú kan, àwon arà okè odò kóríra àwon ará ìsàle òdò bí kàasínnkan. Ó wá di ojó kan ni àwon ará òkè odò bú mélòó kan wá bá òkannínú àwon Olórí ìsàlè odò ní ilé. Bí ó ti gbò bí wón ti jé ni ó so fún àwon emèwà ré pe kí wón dà wón sita. Àwon emèwà yìí so pé wón mà lówó lówó Olórí yìí ni e jé kí wón wolé torí pé kò dájú pé wón mo nnkan tí wón se.
9. Àwa ń jà fówó èyìn ń jà fúnyí enì kan ló so báyìí sí òré rè. “Han, kí ló búrú ńbè?” èkejì rè dá a lóhùn, “oun tó wu oníkálùkù ló ń jà fun”.
10. Bàbá kan lo jókòó ní ojó kan tí ó fèyìn ti igi tí ó ń mu ìkokò tí ó ń gbádùn ara rè. Tálákà ni. Okùnrin Olówó kan wá bá a níbè, ó nì kí ló dé tí ìwo kìí fi àsìkò re sisé, kí o sisé kí o lówó, tí o bá lówó kí o kólé, kí o ra mótò, kí o sì ra gbogbo ohun tí ènìyàn nílò láyé.
Baba yìí wá dáhùn pé tí òun bá ní gbogbo nnkan yìí tán ń kó? Okùnrin yìí ní kí ó wá máa simi. Baba yìí ni kí ní òun yóò wá máa se ara òun ní wàhálè sí nítórí ìsimi tí o dárúko yen ni òun ti sere si simi báyìí láètíì se òkankan nínú gbogbo ohun tí o kà kalè.
11. Àlejò kan ló so fún okunrin kan pé tí wón bá dé ìlú àwon okùnrin yìí, kí okùnrin yìí jé kí òun mò. Okò dúró ní ibi kìíní, Okùnrin yìí na owó sí ìta o ká owó wolé, ó wo owó rè, ó dáké kò sòrò. Àleyò yìí bi í léèrè bóyá wón ti dé ìlú won, ó ní rárá okò sí, ó ń lo. Ìgbà tí ó tún se ti wón dé ìlú mìíràn tí okò tún dúró, okùnrin, yìí tún náà owó sóde, ó ká à wolé, ó wo owó rè ó dáké, kò sòrò. Àlejò yìí bi í bí wón ti dé ìlú won, o ní rárá. Okò tún sí, ó ń lo. ìgbà tí okò dúró ní èèkéta tí ó tún ná owo sí ìta tí ó ka a wolé tí ó wo owó rè, òun gan-an ni ó so fún àlejò yìí pé àwon ti dé ìlú àwon. Àlejo yùí bi í bó se mò láìyojú sí ìta. Ó ní ni gbogbo ibi méjèèjì tí àwon ti kókó dúró tí òun na owó sí ìta, won kò jí aago owó òun sùgbón nígbà tí òun ti dé ibi tí wón ti jí aago owó òun ni òun ti mò pe ìlú òun ni àwon dé yìí.
12. Ará òkè kan ló dé Èkó ló ń fónnu. Ó ní ní ìlú àwon náírà kan làwon ń ra odidi adìye. Enì kan wá dá a lóhùn pé kí ló ń wá bò ní Èkó tí o kò dúró ní ìlú yin, ìlú ìyànu, ni ibi tí àdìyè kan ti jé náírà kan. Okùnrin ará òkè yìí dáhùn pé tí òun bá dúró ní ibè níbo ni òun yóò ti ri náírà kan.
13. Oníjàgbara kan tó ń jà fún ùtúsílè àwon èléwòn ló pàdé àlùfáà kan lójó kan. Àlùfáà bi í pé ìdándè àwon eléwòn ló ń jà fún. Ó ni hen. Àlùfáà bi í pé tó bá jé béè kí ló dé tí kò lo sí ogbà èwòn láti lo jà fún won. Òkunrin yìí bi àlùfáà léèrè ó ní ìwàásù rè dálérí pé kò fé enì kankan ní òrun àpáàdì. Àlùfáà ní béè ni. Okùnrin yìí wá dáhùn, ó ní, tó bá jé béè ni kí ló dé ti àlùfáà kò lo sí òrun àpáàdi láti lo wàásù tí ó dúró ní ilé ayé
14. Ògá ilé-ìsé kan ni wón bi léèrè pé egbé won i àwon omo isé rè ń se. Ó ní àwon kan ń se egbé ònígi, àwon kan ń se egbé elépò, àwon kan ń se egbé eléye. Won túb bi í léèrè pé kò sénì kankan tó ń se egbé elésè ni. Ó ní pátápátá, egbé elésè ni gbogbo won ń se. Ó fi orin kín òrò rè léyìn pé “bó o résè mi o, o ò rínu mi o, tiwon ni mo wà.”
15. Odi tí wón kó yítá èwòn jigíjigí gat ó ìwòn ìbùrò méwàá. Àwon tó gbé ìbon lówó tí wón dúró wá wá wá lórí odi yìí kò lónìkà. Ààbò ibè kò se é fenu so ni sùgbón kí ènìyàn máà tí ì so òrò kan ni yóò ti bá ara rè nínú rè.
16. Àwon omodékùnrin méta kan ló ń koja lo tí wónrí aya Oba ìlú won tó ń rì sínú omi. Àwon omodé méta yìí àti àwon ènìyàn won wà lára àwon tí kò féràn Oba yìí rárá sùgbón àwon omo yìí yo aya Oba nínú òjìn tí ó wà. Bí Oba ti gbó ni ó so fún àwon omo yìí pé kí won dáríko nnkan kínnken tí wón bá ń fé, òun yóò fún won. Èkin so pé òun ń fé owó, Obá se ìlérí àti-fúnun. Èkejì so pé òun ń fé ilé, Obá se ìlérí àti-fún un. Èketa so pé òun ń fé kí gbogbo ìlú pé sí ibi àyeyè òkú òun. Oba ní ìwo omo yìí kéré ju eni tí ó lè máa ronú núpa ikú lo. Omo yìí dáhùn, ó ni tí òun bá délé tí òun so fún baba òun emi tí òun gbàlà, Òba ni yóò dà dé òun lórùn.
17. Ìyàn mú hánúnhánún ní òba ní àsìkò kan tí ó fi jé pé se ni gbogbo ènìyàn ń tò fún oúnje ìjoba. Àwon aláse ìlú òba férán àwon ará Ònìkò rárá béè ni won kò sì fi agbára férán àwon ara Èkejì ilé náà. Ní ibi tí àwon ènìyàn tit ò fún oúnje ní ojó kan, won kò tíì dúró fún ìséjú márùn-ún tí àwon aláse yìí fi so pé oúnje kò lè kárí kí àwon ará ònkò máa lo. Léyìn bú wákàtí méfà tí won ti wá ni idúró ni àwon aláse tún jáde, wón ní oúnje kò lè tó kí àwon ará Èkejì-ilé máa lo. Nígbà tí ó di òru dúdú ni wón wá jáde tí wón so fún àwon ará Òbà kí wón máa lo pé oúnje ti tán.
Inú bí àwon ará Oba won ní ó se wá jé pé àwon ará Ònkò ló máa ń gba gbogbo nnkan tó bá ti dára jù láti òdò àwon aláse wa wón ti kúrò níbí láti àárò. Won yóò ti wá ònà mìíràn tí won yóò ti rí oúnje.
18. Aláse ìbílè kan ló lo sí ilé ìwowèrè kan tí ó wà ní abé àse rè. Gbogbo àwon wèrè yen ni wón ti mú dúró dè é ti gbogbo won ń pariwo tí wón ń kí i. Eni tí ó ń wo àwon wèrè yìí kò kí aláse yìí. Nígbà tí wón bi í léèrè pé kí ló dé. Ó ní òun kì í sa wèrè àbí.
19. Àwon ará ìlú Òbà ń ségun ìlú ònkò lówó wón sì ń kó àwon omobìnrin ìlú Ònkò wá sí ìlú òbà láti wá máa se omo òdò. Ó wá se ni nnkan yín bírí, ìlú Ònkò fé máa borí ìlú Òbà, èrù wá ń ba Obìnrin kan. Omo òdò Obìnrin yìí fi yé e pé kí ó má bèrù torí pé kò fi ìyà je òun tó bí àwon mìíràn se ń fìyà je omo òdò won nítorí náà bí awon ológun Ònkò bá dé òun yóò ní kí wón yára pa á kí won má fìyà je é lo títí.
User:Ergot
2109
5583
2006-10-28T01:19:33Z
Ergot
99
rm internal link
[[Image:redirectltr.png]]<big><b>[http://en.wikipedia.org/wiki/User:Ergot en:User:Ergot]</b></big>
[[Image:redirectltr.png]]<big><b>[http://ig.wikipedia.org/wiki/User:Ergot ig:User:Ergot]</b></big>
[[Image:redirectltr.png]]<big><b>[http://meta.wikimedia.org/wiki/User:Ergot m:User:Ergot]</b></big>
Olusẹgun Ọbasanjọ
2110
6524
2006-12-20T21:32:54Z
38.116.192.13
[[Image:Olusegun Obasanjo (Brasilia 6 September 2005).jpg|right|220px|Olusẹgun Ọbasanjọ]]
Ogagun to feyinti, Oloye '''Olusegun Obasanjo''', ni Aare Orile-ede [[Nigeria]] lowolowo. Eyi ni igba keji ti Baba Obasanjo yoo je Aare orile-ede Naijiria. Obasanjo ni Aare laarin odun 1976 si 1979. Oun ni Ogagun akoko ti o da ijoba pada fun awon alagbada. Leyin ti o feyinti, o bere ise adase tire, iyen ni ise agbe. Ile-ise agbe re, iyen Obasanjo Farms, gbooro; o fere ma si abala ise agbe ti ko si nibe. Laarin odun 1976 si 1999, oruko Obasanjo di eni mimo ni gbogbo agbaye. Akinkanju ni ninu eto oselu agbaye. O wa ninu awon Igbimo to n petu si aawo ni awon orile-ede to n jagun, paapaa ni ile adulawo. O je ogunna gbongbo ninu egbe kan to koriira iwa ibaje, iyen ni Transparency International. Ni odun 1999, Obasanjo tun di aare alagbada fun orile-ede Naijiria, labe asia egbe PDP. A tun fi ibo yan an pada gege bi aare ni 2003. Okan pataki ninu afojusun ijoba Obasanjo ni igbogun ti iwa jegudujera (Anti-Corruption). Obasanjo gbiyanju dida ogo Naijiria pada laarin awon akegbe re ni agbaye (Committee of nations). O tun iyi owo naira to ti di aburunmu bi gaari omí se, gbigbowo-lori-oja (inflation) ti dinku jojo. Iye owo afipamo-soke-okun (external reserves) Naijiria ti ga gan-an ni, o to $40 billion bayii. Obasanjo tun fidi awon banki wa mule, pipo ti won po yeeriye tele ti dinku, won o ju meeedogbon lo mo bayii. Eyi mu ki awon eniyan ni igbekele ni fifi owo pamo si banki, won si tun le ya owo fun idagbasoke okowo won gbogbo. Lara awon eto ti ijoba Obasanjo n se ni tita awon ogun ijoba fun awon aladaani (''privatisation policy''). Eto yii ku die kaato. Idi ni pe awon olowo lo le ra awon ogun bee, talika kankan ko le ra won.
[[
[[ar:أولوسيجون أوباسانجو]]
[[cs:Olusegun Obasanjo]]
[[de:Olusegun Obasanjo]]
[[en:Olusegun Obasanjo]]
[[es:Olusegun Obasanjo]]
[[fr:Olusegun Obasanjo]]
[[gl:Olusegun Obasanjo]]
[[io:Olusegun Obasanjo]]
[[id:Olusegun Obasanjo]]
[[it:Olusegun Obasanjo]]
[[nl:Olusegun Obasanjo]]
[[ja:オルシェグン・オバサンジョ]]
[[no:Olusegun Obasanjo]]
[[oc:Olusegun Obasanjo]]
[[pl:Olusegun Obasanjo]]
[[pt:Olusegun Obasanjo]]
[[fi:Olusegun Obasanjo]]
[[sv:Olusẹgun Ọbasanjọ]]
User talk:Anjachoon
2111
5642
2006-11-07T17:34:26Z
Belgian man
8
/* @Belgian man */
Welcome to the Yoruba Wikipedia! [[User:Belgian man|Belgian man]] 16:47, 1 November 2006 (UTC)
== @Belgian man ==
Hi, is this the right place to reply to your greeting? :-/ Anyway, thanks for the warm welcome, Anja
:Yes it is, a new headline isn't even necessary :) Greetings, [[User:Belgian man|Belgian man]] 17:34, 7 November 2006 (UTC)
Folktale
2112
6461
2006-12-19T15:39:47Z
Codex Sinaiticus
113
Redirecting to [[Folklore]]
#redirect [[Folklore]]
Awada (Humour)
2113
6368
2006-12-18T07:35:39Z
Loadewole
101
[[Awada]]
Oriki (Yoruba Descriptive Poetry)
2114
6462
2006-12-19T15:43:22Z
Codex Sinaiticus
113
Redirecting to [[Literature]]
#redirect [[Literature]]
Yoruba Place Names
2115
5608
2006-11-05T08:47:54Z
82.206.239.9
([[see Orílẹ̀-Èdè Yorùbá]])
Ijebu-Remo, Ogun State, Nigeria, Place Names
2116
6474
2006-12-20T06:31:53Z
Loadewole
101
/* ÌJÈBÚ-RÉMO */
[[Ijebu-Remo]]
==ÌJÈBÚ-RÉMO==
Adugbò: Ìkénné
Itumò: Kòríkó ìkólé ti a ń pè ní ìken nì èdè Rémo ni ó wópò púpò ní agbegbe kan nì ayé ojoún. Nìgbà ti ó wà dì wí pé awoòn ènìyàn ń gbé abbègbè yìí bí ìlú ni won bá n so wí pé a tun ni ni ikèn néè o. èyí ti a wa se ìsúnkì gbólohùn náà sí ìkènné.
Adugbò: Sònyìndo
Itumo: Òkunrìn jagunjagun kan ni àdúgbò yìí ni ó ka ení rè kan mo ibi ti ó tí n kínrin aya re ken leyin nigbati aránbìnrin náà ń wè ní ile iwe. Inu bi okunrin yìí pàápàá nitori pe erúbinrin náà kò sá nìgbà ti é rí ì. Èyí mu kì ó bínu pa ìyàwó rè àti erúbìnrin náà Nìgbà ti won sì bì í ìdí ti ó fi se béè o sàlàyé pé ń se ni erú yìí sànyín-dó. Lati ìgbà náà ni a ti ń pe adugbo ohun ní sànyìndó.
Àdúgbò: Ajíno
Itumò: Nì ayé àtijó, òwúrò kùtùkùtù ni won máa ń ná ojà agbègbè kan báyìí ni ìlè Remo. Kèrèkèrè, awon ènìyàn bèrè sí ìlé ní í ko sí ibi ofà yii, wón sì ń gbé ibe. Bayìí ni won se so ojà náà ní Ajino ti àwon ènìyàn sì so adugbo náà nì Ajìwo titi di ìsìnsìnyí.
Adúgbo: Ìmóbìdo
Itumò: Agbègbè ti a fi igi Obì pààlà tàbí sàmì sí. Àwon méjì ti ó ń jà du ààlà ilè ni o fa orúko yìí jáde nítorí awon tì ó nì ìlè salàyé wí pé ìgi obì ni àwon fì dó: ìlè àwon láti fi se idámo sí ilè elòmìíràn.
Adúgbò: Ìdótun
Itumò: Ní asìko ogun ti awon Yorùbá ń ti ibi kan dé ibì kan ni àwon kan ko ara won jò láti te ìlú tìtun dó. Léyin ti awon ènìyàn ti n pò níbe ni wòn wa so ìbùdó won yìí ní ‘Ìdótùn’ èyí ti ó túmò sí ibùdó tìtun.
Àdùgbò: Ìdómolè
Itumò: Nítorí àgbára àti ìwa ìpànle tàbí ìwà jàgídíjàgan okunrin kan báyìí ti a pe orùko rè ní Ìdó ni àsìkò Ojoun ni a se so oruko adugbo yìí ní Ìdómolè léyìn ikù okunrin yìí ni awon ènìyàn bérè sì fi okunrin yìí júwè adúgbò ré. Won a ní awon n lo sí Ìdó akínkayú nì tàbí okùnrin imolè nì. Báyìí ni a kuku so adúgbà di Ìdómolè.
Àdùgbó: Ìròlù
Ìtumò: Léyìn ìgbà ti awon Yorùbá ken ti gbà latí parapò máa gbe pèlu ìrépò ni agbègbè kémo, yìí ni won kùkú wá pè è ní Ìrolù. Èyí túmo sì pé awon jo kò ó lù ni kí àwón tó ‘péjo síbè.
Àdugbò: Sáàpàdé
Itumò: Àwon ìlu méta ni ó parapò sí ojú kan. Nígbà tí ó wà di wì pé okan kò yònda oruko tirè oún èkèjì ni wón wà yo nínú oruko awon meteeta; làti yo sàaàpàde
Ìsarà – láti ibi ni wón ti yo ‘sá’
Ìparà – láti ibi ni wón ti yo oá’
Odè – láti ibi ni wón ti yo dé’
Àpaofò sá- pà-dé ni ó wá di sápadè.
Àdúgbò: Ìsarà
Itúmò: Òde nì awon tí ó parapò te ìlú ìsara dó. Kaluku awon ènìyàn wònyi ni won sì wá láti agbègbè òtòòtó. Nígbà ti ó wá dì wí pè ènìkan fé so ara re di olorí ‘àpàpàndodo ni won bá làá yée pe n se nì awon sa ara awon jo sibe! Ti won sì ‘sun orúkò náà kì di Isarà.
Àdugbò: Ògèrè
Ìtumò: Áwon tí ó ń gbé òkèèrè ni won ti kèrèkèrè só dì ògèrè. Láyé àtijó bì ó bà ti dì wí pé awon ènìyàn Remo bà fé lo sí ibi ti awon are ‘Ògèrè wá won a so wí pè awon fe ló sí agbègbè awon ara òkèèrè. Awon ènìyàn wònyí búrú púpò jù, won sì taari won sìwaju. Won á ni Okeere ni ó ye won. Nígbà ti ójú ń là nì wón bà so oruko ìlú yìí di Ògèrè.
Àdúgbò: Ajítaádùn
Itùmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn).
([[see Yoruba Place Names]])
Abeokuta, Ogun State, Nigeria - Place Names
2117
6389
2006-12-18T12:40:52Z
Irede
117
/* ABEOKUTA */
==ABEOKUTA==
Ìlúgùn: Ni ìgbà lááláé, ìtàn so fún wa pé ọmọ kan sọnù tí kiri títí, léyìn tí wón ti wáa kiri títí ni wón ríini ìlú ken tí ó jìnà. Nítorí pé ibi tí wón ti rí omo náà jìnà, ni wón se ń pè ní ìlúgùn.
Àgó Òkò: Òkúta ni wón ń pè ní òkò nì èka èdè ègbá. Ní ìgbà ogun, awon ará àdúgbò yìí ko ni ohun elo ìjà kankan ayàfi òkúta. Òkò ni wón má a ń so fún àwon ota won. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wòn ní Àgó Òkò
Ojà Àgbò: Eran àgbò ni wón ń tà níbè kí ó tó di ìbi tí awon ènìyàn ń gbé
Ìtokò: Adágbà je omo ìrówò ìbàràpá òun ní ó kókó dé Abéòkúta, Ogun lé won dé orí dímo (Àwon ìbàràpá) wón bá Adágbà tí ó ń se isé ode ní orí olúmo. Adágbà fi àwon ìbàràpá tí ogun lé dé ori olúmo yìí sí ìdi igi ìto kan. Àwon náà bèrè sí í se ode. Ní ojó kan wón ro oko yí ìdi igi ìto yìí ká, wón gbá pàntí sí abé igí ìto yìí, wón fi iná sí i. Nígbà tí Adágbà rí i, ó pariwo lé won lórì pé: Ah! Èyin ènìyàn yìí ìto le kò (Kò túmò sí kí á pa igi). Bí a se rí ìtokò nì yí.
Ìjemò: Ìjemò túmò sí Àjumò. Ohun tí a fìjo mò nípa rè
Kémta: Kémta tumo sì kèeta, Àsòjóró, òtè. Wón máa ń se keèta ara won ìdí èyí ni wón fi ń pe wòn ni kémta.
Ìjeùn: Ìtumo re ni “èjì ohùn” áwon olórò méjì héun
Àgó òwu: Àwon ará àdúgbò yìí jé àwon tí ó ń jowú, owú jíje won ló mú won sokún gba adé àwon omo ìkijà. Ìdí nìyí tí wón se ń ki won pé “Ara òwu, omo asunkún gbadé
Arégbà: Àdúgbò tí àwon ìbàràpá tèdó sí. Nígbà tí wón dífá pé kí wón mú Ègbá wá. Wón ní ati-re-gbà ó. Bí ó se dí arégbà nìyí.
Kúgbà: Ikú-gba-èyí. Odò ńlá kan tí ó gbé omo lo ní Arégbà ní àwon ènìyàn ìgbà náà fi ń so pé íkú gba èyí lówó wa. Kúgbà.
Òkè Èfòn: Àwon ará Efòn Alàyè láti ìpínlè Òndó ni wón ń gbé àdúgbò yìí. ìdí nìyí tí a fi ń pè àdúgbò náà ní òkè èfòn.
Àdátán: Ogun àti oko ríro, léyìn tí wón tí ja ogun tán, wón fé roko àyíká àdúgbò náà ní a so fún òkunrìn kan pé kí ó lo mú Àdá láti fi sisé wá. Òle ènìyàn nì okùnrin yìí, ó dáhún, ó ní Àdá ti tán. Bayìí ni a se ń pe ibè ní Àdátá.
Sábó: Sábó wá láti inú Sábánímó. Àdúgbò tí àwon Hausa tèdó si ni. Òrò yìí kì í se òrò Yorùbá tàbí ti Ègbá.
Odédá: Àdúgbò tí àwon ode má a ń fàbò sí lèyìn tí wón bá ti sode lo tán ni ibè ní won yóò péjo sí tí won yóò sì dá àwon eran tí wón bá pa jo sí ibè.
Òkè Agbède: Àdúgbò yìí ni àwon ìbàdàn tí wón wá sí Abéòkúta tèdó sí ní igbà tí wón wòlú Egbá. Won kò gba ará ìlú mìíràn móra níbè àfi omo ìbàdàn.
Àgó Ìjèsà: Àdúgbò àti ìbìdó àwon ará ilésà nínú ìlú ègbá
Ìsàle Jagun: Ìsàlè (AJAGUN) – Àdúgbò tí wón ti ń ja ogun ní ìlú Ègbá ní ìgbà àtijo. Kòtò wà ní ibè nì wón fi ń pè é ní ìsàlè jagun.
Àgó Tápà: Ibùdó àwon Tápà nígbà tí wón dé sí Ègbá
Eléwéran: Ewé iran tí a fi ń pón èbà tàbí àmàlà ní o hù àyíká yìí ni ìgbà tó tip é láé. Ibè nì àgó olópàá wà ní Abéòkúta.
Àdúgbò: Panséké
Ìtumò: Igì ken wa ti èso rè máa ń dún bì ìgbà ti ènìyàn bá ń mi beere. Ibì tì igi yìí wà gan-an ní gbogbo ènìyàn si máa n lo lati mú u fún lìlò ni awón ara ìlú fún ni orúko ti ó jò mo dídún tie so inu rè màa ń dun. – Pasiséké
Adúgbò: Mókóla
Ìtùmò: Àwon ará Òkè-Ìdó ni Abéòkúta nìkan ni ó mo awo ti ó wà nínú àgbùdo gbíngbìn. Odò won sì ni gbogbo awon ènìyàn ti máa n ra àgbàdo. Nítorí ìyànje yìí nì Oba Aláké se fun Olórí àdúgbò yìí ni Omobìnrin re kan lati fi se aya. Obinrin yìí ni o ridìí àsiri ìkòkò yìí tì ó sì sàlàyé fún awon ènìyàn rè. Ibì ti arabinrin yìí wà pàdà nì Oko si ni a fùn ni orunko yìí. Mókólà – Omo ko olá wá sílé.
Adúgbò: Fàjé
Ìtùmò: Iyá ken ni ò ń dààmú awon ara àdùgbò ìbi ti ó n gbé. Nìgba ti idààmú yìí wá pòju tí awon ènìyàn si mú ejo rè to Oba lo ni ìyá yìí wá sàlàyé wì pé lóòótò ni òún jé àjé ati wì pé ení ti ó bat ó òun ni òún ń da sèrìyà oún. Kábiyèbi bà so pé àsàjemátèe ni obìnrin yìí o. Bi wòn se ń fi ìyá yìí fúwe àdùgbò tì ó ń gbé nìyèn. Won a ní àwón ń lo sí sàje:
Adúgbò: Quarry
Ìtùmò: Àdugbò yìí ni awon òyìnbó tédò sí làtí máa fo òkútà si wéwé oún ilé kíko tàbi òná sise. Awon Òyìnbó yìí ni wón n pè ni Òyìnbó Quarry nítori Orúko òyìnbo ti ó koko gbé àdùgbò yen. Won ní àwon ń lo sí agbègbè Qùarry.
Adúgbò: Àgo Òwu
Ìtùmò: Ní àsìkò Ogun nígbà ti ogun tú awon ènìyàn Owu ti onìkàlùkù won sì fónká. Awon ti ó tédó sí àdúgbò yìí ni o kúkú fé se ìdámò ara won si awon Ègbà yookù. Ìdí nìyìí ti won fí so Ibùdó won nì Àgó Òwù Àgò ti a tì ilè rí awon ara Owù
Adúgbò: Ita-eko
Ìtùmò: Ní àtijó àdúgbò kookan ni ó ní ise ìdamo won. ‘Sùgbón nì tí awon ara àdúgbò yìí eko nì gbogbo awaon obìnrin won màá ń tà. Bí ó bà sì dì ale gbogbo won a pate eko won sì ojú kan. Bì a bá wà rí ení ti o bá fe lo sí ojúde yìí onítòhùn yòó sò pé òun lo si Ìtà-eko. Orúko yìí nì ò sì mo àdúgbò náà lòrí dì onì yìí ni pàtàkí fún ìdamò ìta-eko ojóun.
Adúgbò: Ita Ìyálòde.
Ìtùmò: Akínkanjú obinrin kan wa ni Ègbá ni ayé ojóun. Efúnróyè Tínubú nì orúko rè. ‘Nítorí ibe ìdàgbàsòkè re sù ìlú Ègbá ni oba Àláké se fí jè Ìjatóde ìlù. Oún ni ìyálódè Ègbá àkòkó. Ibì ti Ìyá yìí wá kólé sí ní àdúgbò rè ni won so di ‘Ita ìyálódè.
Adúgbò: Kútò
Ìtùmò: Nì àyé àtíjó àbikú ń da bàbá kan láàmu. Nigbà ti ó dáfá, won ni ki ó fe síwáju bì ó bà ń fé kì àbìkú dúró. Bàbá yìí wá dó sí ìbi ti a mo sí Kútò lónìí. Sùgbon léyìn odún díè omo ti ó bà tún kú nì o bá bérè ariwo pé ikú tun to òun léyìn dé ibí yìí. Báyìí ni awon elégbe rè se ge orúko kéré di`kútò tí ó sì wà dòní yìí
Adúgbò: Ìdí àbà
Ìtùmò: Nígbà tì kò tíì sí ònà móto bí àwon ti a ní lònìí yìí àwon ènìyàn ti wón jè yálà ode tàbí àgbè a máa fi adúgbò Ìdí Àbà se ìpàdé won. Igi àbà po ni àdúgbò yìí nìgbà náà. Awon ènìyàn wonyi a sì maa sinmi ni àbe àwon Ìgi yìí yàlà ní àlo tabì ní àbò. Báyìí nì won se kúkú so agbégbè yìí ni Idí àbà. Bì ó file jè pé olàjú ti dé báyìí èyí kò yí oruko adugbo náà páde dì báyìí.
Àdúgbò: Ajítaádùn
Itùmò: Ìyá kan wà tí ó ń gbe àdúgbò yìí ni ayé ojoun. Kó sì ìgbà ti àwon ènìyàn dé òdò rè tí kìí ni oúnje àdi`dùn. Nìgbà ti ò dì wí pe gbogbo ènìyàn bere si fi ounje ìyà yìí júwè adúgbò naa ni wòn kúkú wa n pe adugbo yìí ní Ajítáádùn (Ají-ta-dídùn).
([[see Yoruba Place names]])
Ila, Osun State, Nigeria - Place Names
2118
6475
2006-12-20T06:32:52Z
Loadewole
101
/* ILA */
[[Ila]]
==ILA==
Ilé-Àwòrò-òsé: ìtàn ti a gbo nipa adugbo tabi agbo-ile yì so fun wa pe ilé. Àwòrò-òsé je ibi pàtàkì ti won ti ma n se orò, ò sì tun je ile-Olorisa.
Ìlé-Olúóde: A gbó pe ode ni ìran àwon wònyí n se láti ìgbà ìwásà. Ibe sì nì Olórí àwon ode n gbe.
Ile-Olutojokun: Àwon ìdílé yi ni o ma ń joba ni ìlú-ìlá-òràngún.
Ile-Olorirawo: Adugbo ati Agbo-ile ni eyi je. Ìtan ti a si gbo nipa won núpé ìbè ni Olori awon awo tedo sì.
Ìjímògòdò: Akoni èdá kan ni o je, jagunjagun sin i pelu, oun lo te àdúgbò yì dó.
Ìgbonnìbí: jé òkan nínú àwon oba akíkanjú ti o wolè ni ìlá. Níbi ti o wolè sin i a n pe ni Ìgbonnìbí loni yìí.
Ajagúnlá: Ode ni ajagunle nigba aye re, o si je jagunjagun O si bínú wolè lo ni.
Ògbún Ìperin: Nibi ti a pa Erin sin i a n pe ni ìperin
Òkè-Èdè: túmò si ibi ti a pa elédè si
Ògbún ìsèdó: Eyi tumò si ibi ti isé sodo si. Agbègbè yin i ìlú ma n lo gégé bi ojúbo isé.
Ilé- Olóòsà! A gbo pe wón ma n ko òrìsà pamó sì adugbó yií.
Òkè-Alóyin: Odò kan ti o n san ni àdúgbò yì, wón ma n lo omi yì láti fi se ìmúláradá àwon omo wéwé.
Ilé-Agbérùkóó: A gbó pe ìdílé yì ma n gbe èrúkó tà, ni won fi ma n pé wón ni agbérùkóó.
Ilé-Alápìnni: Ìtàn so pe idile Oloje tabi eleegun ni won je. Àwon sin i Olórí gbogbo àwon eégún.
Ilé-Ìyálóde: Obìnrin ni o te idile yi do, O gbé fáàrí O sit un je akikanju obinrin láàrin ìlú.
Ilé-Akogun: Jagunjagun naa ni o te adugbo yi do Akogun sit un je Oloye pàtàkì ni ìlú
Ilé-Òjá-bèbè: Isé abèbè ni wón yàn láàyò ni àdúgbò yì.
Ìlé-Agbèdègbede: Àwon ìdílé Alágbède ni àwon wonyi n se.
Ilé-Òdú: Èfó òdú ni won ma ngbin ni akoko ti won so orúko ile yii.
Ilé-Ajengbe: Isé Ìsègùn ni won ma n se ni ìdílé yi. Won sit un je akoni èdá kan.
Ilé-Obajisun: Ìdílé oba ni won jé won sì tun je Olóyè ìlú. Èfó òsùn pò púpò nì àdúgbò yìí
Ilé-Onílù: Àwon àyàn ni o te ile yìí do, ìdílé onilu ni àwon wonyi je
Ilé-Awúgbo: àwon ìdílé yi saba ma n gbìn erè kan ti a n pen i awúje, èyítí o ti gbilè ti won fi n pe won lórúko loni.
Ile-Èelemukan : Èkan po ni àdúgbò yìí
Ìle-Obajoko: Idile yin i won ti ma n sábà fi Oba je, eyìti a mo si kugmaker.
Òkè-Ògbún: Nígbàtí ìlú ko ti làjú àdúgbò yin i wón ma sábà ko gbogbo àwon òhun ìdòtí pamó si, o si je ògbun eyìti wòn so di oke-ògbún lòni yì.
Ilé-Àtèéré
Ilé-Àbálágemo:
Ilé-Asóyòò:
Ilé-odogun: Ìdílé àwon jagunjagun ni won.
([[see Yoruba Place names]])
Ijebu-Igbo, Ogun State, Nigeria
2119
6476
2006-12-20T06:34:15Z
Loadewole
101
/* IJÈBÚ IGBÓ */
[[Ijebu-Igbo]]
==IJÈBÚ IGBÓ==
Àdúgbò: Òkè Àgbìgbò – Òkè Àgbò
Ìtumò: Ní ayé atijo, àdúgbò yìí wà nínú igbó kìjikìji, àwon eye àgbìgbò ni o sì pò si ibè. Àwon eye wònyí a máa fò káàkiri orí igi t’osan t’òru, bákan náà ni òkè pò sí àdúgbò ti a ń so nipa rè yìí. Ní ìgbà tì o se, àwon ènìyàn bèrè sì tèdó sí àdúgbò yìí, wón ń kó ilé mole síbè àwon eye wònyí kò fi àdúgbò náà sílè. Obinrin kan lára àwon ti ó kókó te ìlú náà dó ti orúko rè ń jé “Bèje” akíkanjú obìnrin ni, òun ni ó pa àwon eye àgbìgbò náà run. Wón sì so àdúgbò náà di oke àgbìgbò, ti wón wá ń pè ni “Òkè Àgbò” ni òde òní. Won sì máa ń ki àwon omo àdúgbò náà báyìí;
“Omo òkè àgbò Bèje” ìdí ni wí pé Òun (Bèje) ni o pa gbogbo àwon eye àgbìgbò náà run.
2. Àdúgbò: Jàpara
Ìtumò: Ní ìgbà láyéláyé ni ìlú Ìjèbú Igbó, ti wón bá ń jagun, ìbi ti ogun ti má a ń le ni won ń pè ni Jàpara, nitorí wí pé ni ibè ni wòn ti máa ń lérí mó ara won pé a o pa ara wa lónìí ni, won a sì jà titi won ó fi férè pa ara won tán. Ní gbà ti won wa bèrè sì te ibè dó, àwon àgbà wá so orúko àdúgbò ni “Jàpara” oríkì “Jàpara a kó obì se esà, a kérógbó bo ojú ogun. Ìjà ìpara – Jàpara”.
3. Àdúgbò: Itúndosà.
Ìtumò: Àwon Yorùbá máa ń pe àdúgbò ní “itún nígbà míràn, àdúgbò ti won ń pè ni itún yìí wà ni Ìjèbú Igbo, se ni àwon ara àdúgbò dédé jí ni ojo kan, won rí i ti omit i di odò nla sí apá kan itún won. Káwí káfò, àwon ara itún bèrè sì ni pa eja nínú odò náà. Báyìí ni wón so àdúgbò náà di “Itúndòsà”. Won a sì máa pe àwon ti won wá lati àdúgbò yìí ni “Omo Ìdósà maye”.
4. Àdúgbò: Igbáàìré – Igbáìre-
Ìtumò: Àdúgbò yìí jé ibi ti igi igbá ti máa ń so, igi igbá pò sí àdúgbò yìí tó béè gee, ti awon eniyan sì máa ń seré lábé rè. Bí enikan báni àlejò ti ó wá a wá, won a ni kì won lo wòó ni abé igi igbá àìré- Ìgba ti won kò tii ré kúrò lórí Igi. Won wá so àdúgbò náà di Igbáìre.
5. Àdúgbò: Ojówò- Òjóò
Ìtumò: Ibi ti ojó máa ń wò si ni won ń pè ni Ojó wò ti o wa di Òjóò loni yìí.
6. Àdúgbò: Itún alágbède-itúnlágbède
Ìtumò: Itún ni èdè Ìjèbú je “Agbo ilé”. Ó sì jé ibi ti àwon alágbède pò sì, bí àwon enìyàn bá sì fé júwe àdúgbò lati agbo ilé yìí, won a ni e lo sí itún alágbède, tí ò sì di itúnlágbède di oni yìí.
7. Àdúgbò: Asìsgbìdì
Ìtumò: Ní ayé àtijú won máa ń mo sìgìdì nú ni àdúgbò yìí, àwon ènìyàn ati àwon Ode, Babaláwo ati lébo lóògùn a máa be sìgìdì lówè fún isé ibi, a sì je isé náà fún won. Tí sìgìdì bá padà dé, won a sì se ètùtù, won a fún-un ni epo mu. Nítori ìdí èyí ni won se ń pe àwon ti won tèdó sí àdúgbò yìí ni
Omo Asìgìdì mode,
Omo Mode ráàtà
Omo atà je epo má pòn ón.
8. Àdúgbò: Imò alágbon-Imòàgbon-Imàgbon.
Ìtumò: Ibi ti ìgi àgbon pò sí ni àdúgbò yìí, igi àgbon yìí pò to béè ti o fi je wí pe kò si ílé ti e kò tin i ríi. Béè sì ni imò wà lórí rè lópòlopò. Àwon eniyan Ìgbà náà sì ń pe ibè ni Imò àgbon, ti awon enìyan ode òní sì so ó di “Imàgbon”
9. Àdúgbò: Imòro
Ìtumò: Àdúgbò yìí je ibi ti ìgi òro pò sí. Àwon ènìyàn a sì máa je òro yìí, Imó ni agbègbè ibi ti òro yìí ń so sí jìngbìnni. Àwon ènìyàn wá so àdúgbò náà di imó òro ìmòro ni won ń pe ibè lónì yìí.
Oríki! “Imòro àláà, a rérun (enu) gé òrò bí òbe”
10 Àdúgbò: Òkè Erefòn
Ìtumò: Ní ìgbà Ìwásè, Efòn ńlá kan wa ni Àdúgbò yìí ti o máa ń dààmú àwon ènìyàn ti won bá fe bojá lo sí oko. Odò nlá kan sì wà ni orí òkè ibì ti Efòn yìí máa ń lúgo sí. Bí àwon eniyàn ba ń darí bò lati oko won máa ń bu omi mu ninu odò yìí. Tí enikeni bá se ohun míràn yàtó sí mímu nínú omi náà, Efòn yóò fi imú onitòhún fon fèèrè. Sùgbón ti Efòn wáà bá ti rí wí pé won ń mu omi ni, kì yóò se ohunkóhun fun irú eni béè, won yóò sì la omu náà dúpé lówó Olódùmarè wí pé àwon gun òkè Efòn, ati wí pé omit i àwon mu ninu odò ti re Efòn té lati má se ìjàmbá titi àwon fi gun òkè. Won wa so àdúgbò náà di òkè Odò re’fòn teti àgékúrú rè wá di “Òkè-erèfon”
11. Àdúgbò: Ládugbó
Ìtumò: Ládugbó ni èdè Ìjèbú túmò sí ìkokò ni Yorùbá àjùmòlò. Ìtàn sò wí pé Odò ńlá kan wà ni àdúgbò yìí ti ìkòkò (ládugbó) àbáláyé kan wà nínú rè. Tí àwon enìyàn bá fé pon omi múmu, nínú Ládugbó yìí ni won ti máa ń pon-ón. Sùgbon, bi o ba je ki a fo aso, ìwè ati ohun miran ni won a lo omit í ó yí Ládigbó náà kà á. Nígbà ti o se won se àdúgbò náà di “Odò-o-Ládugbó” ti àgékúrú rè wá di Lágugbó.
12. Àdúgbò: Igà Eran
Ìtumò: Ní ìgbà láyéláyé, Bàbá kan wà ti wón ń pè ni Òsígbadé Olómo òdo-nitori kò mo iye omo ti o bi, sùgbón ó jé onísòwò eran Màlúù. Ó ní àgbàlá ńlá ti ó máa ń da eran sí lati je pápá, kò si ohun òsìn míràn ti ó ń ba àwon màlúù náà gbé ni àgbàlá náà. Àgbàlá ńlá yìí ni àwon Ìjèbú máa ń pè ni Ugà eran ti o wa di “Igbà Eran’ lónìí
13. Àdúgbò: Ìdágòlu
Ìtumò: Ní ayé àtijú won a máa sa ìgò jo sí àdúgbò yìí fún fífo lati tà á. Ìtán so wí pé èyìn odi ìlú ni ibè jé, wón tún máa ń da àwon àkúfó ìgò jo síbè, àwon tí ó bá jé odùndùn, won a fó won sí wéwé. Ìgbà tí ó se, àwon ènìyàn bèrè sí tèdó sì àdúgbò yìí. won wa ń pe ibè ní “Abúle Ìdágòlu” ti o wa di “idágòlu”lónìí
14. Àdúgbò: Ìdí Isin
Ìtumò: Inú Igbó ni àdúgbò yìí jé nígbà àtijó, Igi ti o máa ń so èso isin ni ó pò nínú igbó yìí jù. Àwon eniyàn a máa sinmi labe àwon igi náà bí won bá ń ti ònà oko tàbí odò bò. Ìgbà tí ó se, ìgbó náà bèrè sí súnmó abúlé, nìtori àwon ènìyàn ń tèdó sí etí bè. Tí àwon àgbàlagbà ní abúlé pàápàá àwon Okùnrin bá jeun tan won a “tàtaré”sí abé igi yìí lati lo gba atégùn, ìbi ti wón bá ti ń tayò, tí won ń “tàkúrò so” won a wà níbè fún ìgbà pípé. Enikéni ti ò ba ni àlejò, won a ni kí ó lo wo eni ní ó ń bèèrè ni ìdí igi isin tí ó wa di “Ìdí Isin” lónìí.
15. Àdúgbò: Ìdí scale (síkéèlì)
Ìtumò: Ní àdúgbò yìí, ìwòn tì àwon alágbède ro ni wón ń lò lati máa fi se òsù wòn kòkó. Gbogbo àwon onísòwò kòkó pátápátá ni won máa ń pàdé ni àdúgbò ti a ń so yìí lati wa rà ati ta kòkó won níbè. Ní ìdí èyí, won so ibè dí ìdí scale ti wón ti ń won kòkó, ti àgékúrú rè sì di “Ìdí scale” lónìí
16. Àdúgbò: Òkè sópen
Ìtumò: Ní ìgbà atijo, àwon osó ati Àjé kò fi ìse won bò rárá, isé ibi won kò ni àfìwé, sùgbón àwon Àgbààgbà pinnu lati da sèríà fún enikeni ti owó won bá tè. Tí won bá mú enikeni ti o ni osó tabi Àjé ibi tì wón ti yàn sótò, ti won ti ń so òkò pa wón ni wón ń pè ní òkè ti osó pari emir è sí, tabí òkè tie mi osó pin sí. Èdè àdúgbò Ìjèbú ni “pen” – Yorùbá àjùmòlò ni “Pin” Nígbà ti ojú ńlà ti àwon enìyàn ń kólé sí bè won wa so àdúgbò náà dí “Orí òkè osópen”ti àgékúrú rè wá di “ÒKE SÓPEN”
17. Àdúgbò: Odò-Rámúuségun
Ìtumò: Ìtàn so fún wa wí pé àdúgbò kan wà ti ogun máa ń jà wón lópòlopò, bí ogun bá sì ti wolé tò wón, won máa kó won lérú ni. Ní ìgbà ti o se àwon àgbaàgbà ti won kù ni ìlú náà fi orí kan orí won sì to “ifá” lo lati bèèrè ohun ti won tè se ti agbègbè àwon kò fin i parun lowo àwon ti o ń ko won lérú. Ifá ni kì won bo Odò ti o nà ni ìlú won, kì won sì máa pon omi Odò náà sí ilé, gbàrà tì won bá gbó wí pé ogun wòlú, ki oníkálukú bu omi náà mu. Láìpé Ogun miran wolé tò wón, wón se bi ifá ti wí, wón jagun won sì ségun. Wón wá ni odò ni awon fí ségun, ti ó wá di “Odò-rámúùségun”
18. Àdúgbò: Itún-Lógun
Ìtumò: Itún ni èdè ìjèbú túmò sí “Agbólé”. Àwon jagunjagun ìlú ni ibi ti wón ti máa ń pàdé dira ogun ti won ba fe lo sí ojú ogun. Àkókò ti won bá fe lo jagun nikan ni won máa ń pàdé ni ibè. Tí àwon ènìyàn tì kò mo ohun ti o ń selè télè bá ti ń ri àwon jagunjagun ti won ń dé sí itún yìí, won a ni àwon Ológun ti dé sí itún won. Won wa so ibè di “itún Ológun” ti àgékúrú rè wa di “itún Lógun”.
19. Àdúgbò: Odò Asóyìn
Ìtumò: Odò kan wà ni àdúgbò kan, ti èso Òyìn máa ń so repete ní bèbè rè. Àwon àgbàgbà a máa jókòó ta ayò ni abé àwon igi yìí, won a si máa fi èso òyìn panu bí ayò bá ń lo lówó. Báyìí ni wón so ibè di “Odò ti o ń so èso Òyìn” tí ó wá di “Odò asoyìn”.
20. Àdúgbò: Orímolúsì
Ìtumò: Ní Ìgbà Ìwásè orúko àdúgbò ńlá kan ni ìjèbú Igbó ni “Orímolúsì”. Sùgbón, gégé bi a ti mò wí pé àwon Yorùbá máa ń ye ìpún tabi Àyàmó wò (ori). Àwon ènìyàn àdúgbò náà a da Obì won a wí pé “Orí ìwo lo mo Olùsìn, Olùserere, je kí ìgbésí ayé mi dára o. Báyìí ni eni ti o kókó je Oba ìlú náà wí pé òun ni Olórí ìlú, òun ni orí fún àwon ènìyàn ti o wà ni ìlú gbogbo ènìyàn yóò sì ma pe sin òun ni. Ní ìdí ènìyàn, won so Oba náà di “Orí-mo-Olùsìn” ti ó di “orímolúsì” lónìí.
21. Àdúgbò: Bógije
Ìtumò: Ní ayé atijo okùnrin kan wà ti o kúrò ni àárin ìlú lati máa lo gbé inú Igbo nitori wí pé o ti ya wèrè, wèrè yìí pe lára rè to béè gè é ti o gbé òpòlopò odún nínú igbó náà. Ní ìgbà míràn ti kinní òhún bá wò ó lára tán, a bèrè sí yà èèpo igi a máa rún-un wòmùwòmù; Àwon èrò ti ó ń lo, tó ń bò lónà oko máa ń wòó tàánú-tàánú; nígbà tì o yá kò jo wón lójú mo. Wón wá ń pè é ni wèrè ti ó ń bó igi je, òun a sì máa le won bí wón bá ti pè é béè. Sùgbón nígbà tì àwon ènìyàn bèrè sí ko ilé ibè, won wa so ibè di àdúgbò wèrè tò ń bó igi je, àgékúrú rè wá di “bógije”
22. Àdúgbò: Òkè Idán
Ìtumò: Àwon eléégún ati àwon abòrìsà ìlú máa ń se ayeye Odún won ni Odoodún ni ayé atiju. Orí Òkè ńlá kan ni won sì ti máa ń pa Idán Orísirísi fún àwon ara ìlú. Nígbà tì o se àwon ènìyàn kólé sí Orí Òkè yìí, won sí so àdúgbò náà di “Orí Òkè Idán pípa” tó wa di Òkè Idán” lónìí.
23. Àdúgbò: Iwáta
Ìtumò: Ní ìgbà ti àwon ènìyàn bá je Oyè tan ní ìlú, àwon Ìjòyè a sì wá sí Iwájú ìta àafin Oba pèlú àwon ebí, ara ati òré won-lati wa jó, lati se àjoyò pèlú Olóyè tuntun. Nígbà ti ó so àwon ènìyàn féràn lati máa se ayeye orísirìsì ni iwájú ìta àafin Oba nitori pé enikeni ti o ba fe se ayeye ti Oba bat i gbó nipa rè ni yóò ri èbùn gbà lówó Oba. Báyìí ni won, bèrè sì lo ìtà Oba fun ayeye, bí won ba sì fé se àpèjúwe ìbì ti won yóò ti se ayeye fun àwon ará, òré, ati ojúlùmò, won a ni kí wón wá bá won se ayeyre ni iwájú ìta Oba. Níbo ni e o ti se ayeye? “iwáta Oba ni” kèrèkèrè wón so àdúgbò náà di “Iwátá”.
24. Àdúgbò: Òkè Ererú
Ìtumò: Kí o tó dì wí pé a gba òmìnira, àdúgbò yìí ni wón ti máa ń ta erú, tì àwon ènìyàn sì ti máa ń ra àwon erú lo sí “Àgbádárìgì”. Nígbà ti ó se Ojà erú títà sá féré ni orí òkè yìí, àwon Olùtajà a sì wá so ibè di Òkè-Ererú
25. Àdúgbò: Òkè Tákò
Ìtumò: Ní ìgbà àtijó, ti wón ba fe fi Oba je ni ìlú, àdígbò yìí ni won ti máa ń gbìmò eni ti Oba kan, lati ìdílé ti Oba kan. Tí ètò fífi Oba je yìí bá takókó ti o díjú tan pátá, àwon àgbààgbà afobaje á kó ara won lo si Ori Òkè kan lati lo tú gbogbo ohun ti o bá dìju palè. Ní orí òkè yìí won a dìbò, won a dá ifá, ohun gbogbo yóò sì ni ojútùú kì won tó padà sí ilé. Nitorí ìdí èyí ni wón se so òkè náà di “Òkè Tákò” Òkè ti a ti ń tú ohun lèrò ti ó ta kókó.
26. Àdúgbò: Òkè Àtààfíà
Ìtumò: Léyìn Ìgbà ti àwon afobaje bá ti ri ojùtùú enì ti yóò joba, Okan won a balè, won a wá gun orí òkè kan lo lati lo gba atégùn sára, nìbe wón a mu emu, won a sì máa wí pé àlàáfíà ti dé bá ìlú. Orí òkè yìí ni o di àdúgbò ńlá lónì, ti won so di “Òkè àlààfíà”.
27. Àdúgbò: Òkè ìfé
Ìtumò: Orí òkè kan wà ti àwon àlejò ti wón ba sèsè wo inú ìlú ti máa ń lo búra wí pé àwon kò ni se búburú sí Oba ati àwon omo onílùú Orisìrìsi àwon èyà enìyàn ni won máa ń pàdé ni orí oke yìí ni asìko ìbúra náà, Ègbá, ìbàdàn Òyó. Hausa, Ìgbò, abbl. Orò ajé ni ó gbe won wá sí ìlú náà (Ìjèbú Igbó). Ní gbà tí ó se Oba se akiyesi wí pé gbogbo àwon àlejò wònyí ń se bí omo ìyá kan náà, a fi bi eni pe ile kan ni gbogbo won ti wá. Láì fa òrò gùn, àwon àlejò yìí ń pò sí, won ń bí sí i, won ń rè sí, ìlú sì kún to béè géè tì onílé kò mo àlejò mó. Ní ojo kan, Ob ape gbogbo àwon àlejò ìlú jo tèbí tàráawon, Ó sì so fún won wí pé òun ríi pé won ni ìfé ara won, lati òní lo, òun (Oba) yàn-n-da orí òkè tì wón tì bura ni ojósí fún won, ki won ko àwon enìyàn won ki wón lo tèdó sí ibè.
Gbogbo àwon àlejò wònyí sì dupe lówó oba. Won sì se bi Oba ti wí. Lati Igba náà ni won ti so àdúgbò náà di orí òkè ìfé ti o di “Òkè Ìfé” loni yìí.
28. Àdúgbò: Atìkòrì
Ìtumò: Ní ayé atijo, ìko tìí wón fi ń hun eni ni ó pò ni àdúgbò yìí. Bàbá kan wà ti o je ògbóntagí onísègùn; ìko ni o máa ń fi ríran sí àwon ènìyàn. ohun kohun ti ènìyàn bá bá lo si òdò rè ìko yìí ni ó máa kó kalè ti yóò sì máa ba sòrò bí ènìyàn; sùgbón ohun nìkan ni o máa ń gbo èdè tì ìko náà ń so, òun yóò wa túmò fún eni tí ó wa se àyèwò. Ní ìdí èyí, won so “Baba’yìí ni “Ati ìko ri ohun ti o ń sele si ènìyàn” ti o di “Atìkorí nigba ti awon ènìyàn tèdó si àdúgbò náà. Lónìí Atìkòrì ni àwon ènìyàn ń pè é.
29. Àdúgbò: Odòdóoróyè
Ìtumò: Ní aye atijo, Okùnrin ken wà ni ìlú ó je alágbára atì alákíkanjú ènìyàn. Orúko rè ń jé “omódóríoyè” Ó se isé takun-takun fún ìlú Baba rè, ò sì jè omo Oba”. Ní ìgbà tì Oba tó wà lórí Oyè wàjà, Ìdílé rè ni Oba kàn òun sì ni o ye ki wón mú, nínú ìdílé náà. pàápàá tì o tún jé alágbára ènìyàn.
Àwon afobaje gba àbètétè lowo elòmíràn won sì kojú “Omódoríòyè” sóòrù alé. Kàkà ki ilè kú, ilè á sá ni Omódérìoyè fi òrò náà se ati bi a se mò wí pé àwon alágbára kò kò Ikú Omodorioye se Okunrin, ò sì pinnu wí pé bí won kò tilè fi òun joba won kò ni gbàgbé òun láyéláyé. Báyìí ni “omódóríoyè tí àwon ènìyàn ti se àgékúrú orúko rè sí “Dóróyè” télè, di odò ńla kan sí odì ìlú náà, ó sì fi ohùn sílè wí pè, Oba tí ó ba je ti kò bá mu nínú omi náà kì ni pe lori oyè tí wón fi je, atì wí pé eníkéni tí ó bá ń mu omi náà yóò di alágbára. Bíí àwon ènìyàn se bèrè sí ni tèdó si eti odò náà ni yìí, ti won sí so àdúgbò náà ti “Odòdóoróyè” iyan nip e “Odò Omódórí oyè”.
30. Àdúgbò: Station (Sitésòn)
Ìtumò: Léyìn Ìgbà ti awon Gèésì dé, ti Okò ayókélé ati irúfé okò mìran bèrè si won orile èdè wa, àwon Okò akérò tì o ba wo ìlú ìjèbú Igbó ni ibikan ti won ti gbódò ja awon èrò won sile, ti won yóò sì kó àwon èrò miran. Ibè ni won ń pè ni station, Ibikiri ti ènìyàn bá ń lo lati ìjèbú Igbó, Ibe nikan ni e ti lè ri oko wò.
([[see Yoruba Place Names]])
Ilobuu
2120
6495
2006-12-20T07:14:14Z
Loadewole
101
[[Ilobuu]]
1. Agbo ilé gbóbamú: Gégé bí itàn se so wón ni, àwon ìdílé yìí jé igbákejì oba, Iyen nip é ìdílè yìí náà le joba sùgbón kí Oba má baà pé méjì láàrin ìlú ni won se ni kí àwon jé gégé bíi ìgbá kejì Oba. Ìdí nìyí yí wón fi ń pè wón ní ilé Gbóbamú.
2. Agbo ilé Akéyán: Wón ní àwon ìdílé yìí fèrán láti máa je iyán púpò tóbè géè tó fi jé pé wón ti so ò dì orò láti máa gunyán ní àfèmójú fún ìyàwó tó bá sèsè wolé tàbí tí wón bá ń somo lórúko. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé akéyán.
3. Agbo ilé Jagun: Àwon ìdílè jagunjagun ní àwon ara ilé yìí. Ìdí nìyen tí wón fí ń pè wón ní jagun Olórò.
4. Agbo ilé Baara Olókùúa: Itan so pé òkúta ló wà ní àdúgbò yìí télè kí ó tó dí pé àwon kan kólé síbè, kódà àwon okuta kòòkàn sì wòn yíkà agbo ilé yìí títí di àsìkò yìí.
5. Agbo ilé Akín-in-nú: Akín-in-nú gbangba ló se e yan. Igbákeji Oba ni àwon ìdílé yìí, Ààyè púpò wà ní àjúde won tí ó fi ààyè sílè fún ènìyàn láti rìn bó se wù ú pèlú ìròrùn. Ìdí nìyen tí wón fi ń pè wón ní Akín-in nú gba se e yan.
6. Agbo ilé Alápata: Wón ní egúngún kan ní ilé yìí tó jé pé gbogbo ìgbà tí ó bá jáde ni ó máa ń gbé apata dání. Ìdí nìyen tí wón fi ń pè é ní ilé alápata
7. Agbo ilé Olú Òfin: Wón ní àwon ìdílé yìí ló máa ń pa kóríko fún esin Oba je.
8. Agbo ilé Àgànná : Orúko agbo ilé yìí. Ìyen bale Àgànná
9. Agbo ilé Ajítàpèé: Orúko eégún ìdílé yìí tí ó mòójó gaan ni wón fi so orúko ilé yií. Ìyen nip é tí egúngún yìí bá ti ń jó a máa tàpá sókè, á sì máa jó bíi òkòtó. O ní òsó bíi ìpépé lára.
10. Agbo ilé Òjáwúro: Wón féran láti máa ye ewúro ní ilé yìí tí ó fi jé pé ibe ni gbogbo àwon ará ìlú ti máa ń já ewúro fi se ègúsí.
11. Agbo ilé Ládòó: Wón ní àwon ìdílé yìí ní òògùn gidi gaan tí gbogbo ilé agbara won kìkì àdó ni wón fi kó sí ara ìlé náà. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé aládòó
12. Agbo ilé Amúnímòrun: Eégún kan wà ní ilé yìí tí ó le púpò tí ó jé pé tí ó bá jáde egba owo rè kò gbodò kan ènìyàn lárà, enikéni tí egba yìí bá kàn lára òrun lèrò rè. Ìdí abájo tí wón fi ń pè wón ní orúko yìí nìyí.
13. Agbo ilé Ògúnkéye: Olóògùn gidi ní àwon ìdílé yìí, Ológùn-ún ni wón. Won a sì máa kì wón báyìí “ata bíntín bojú jé”
14. Agbo ilé Afolú: Àwon ìdílé yìí féran láti máa fi olú je iyán.
15. Agbo ilé Ewé: Wón a máa gbin ewé èko ní ilé yìí ní ayé àtijó. Ìdí nìyen tí wón fi ń pè wón ní ilé onílé Ewé.
([[see Yoruba Place Names]])
Akungba-Akoko, Ondo State, Nigeria - Place Names
2121
6477
2006-12-20T06:36:03Z
Loadewole
101
/* ÀKÙNGBÁ-ÀKÓKÓ */
[[Akungba-Akoko]]
==ÀKÙNGBÁ-ÀKÓKÓ==
ÀKÚNMI : ìsèlè tí o mu ìpayà wa sele ní àdúgbò yi ti o mu ki ìpàdé pàjáwìrì wáyé nílé Oba. Nígbà tí onísé yoo jísé fún oba ohun tí o kó so ni pé àkún mi eyi tí o túmò sip e Àkùn ni àdápè Àkùngbá sugbon nígbà tí ìsèlè yi mi gbogbo Àkìngbá ni won fi n so pe Akun mi ti won si waa so adugbo naa ní Akunmi lati ìgbà naa ni won ti n je olóyè ti a n pè ni Alákúnmù.
ÒKELÈ : Àwon jà-n-dù-kú ènìyàn ni won fe àdúgbò yìí dó; Awon alo-kólóhun-kígbe, olè ati ìgára. Ibi ti won si tèdó si je ibi ti o ga sókè. Bi enikeni ba fee lo sí àdúgbò yi won a ni o lo òkè olè. Òkè olè ni won so di òkelè di òní-olónìí.
AKÙWÀ: Ìgbàgbó awon ènìyàn nip é awon to wa ni àdúgbò yi je òdàlè, atan-ni-je Àgàbàgebè ènìyàn ni won. Èdè Akungba ni Akuwa eyi ti o túmò sí pe ìwà nikan ni o kù won kù.
ÙBÈRÈ: Eni ti o kókó kó ilé ni ilú Àkùngbá Ùbèrè ni o ko o sí. Ibè ni àwon ènìyàn sì gbàgbó pe Àkùngbá ti se wá Ibè ni olóyè àkókó ti je. Idi niyi tí wón fi ń pè é ni Ubere-ibi ti nnkan ti bèrè tàbí sè.
OKÙSÀ: Orúko eni tí o kókó kó ilé ni àdúgbò yí ni a fi n pèé. Òhun ni won n pè ni Okusa. Ìdílé re ni won ti n je oye olókùsà.
ÌBÀKÁ: Òbe ìrelé ti bàbá àgbà kan lo lati ségun àwon òtá ni àwon omo-omo rè ri ni òkè àjà ti won n pe ni ìká ni àkùngba. Lati igba yen ni won ti n pe àdúgbò náà ni ìbàká.
ÒDODÒ: Àgbàrá san gba èhìnkùlé àdúgbò yi kojá. Gbogbo Ilé ti o wa ní àdúgbò yi ni won si n pè ni òdodò eyí tí o túmò si ode (ile)-odo Òde-ode tasí Ododo.
ÒLÁLÈ: Oloye ti o koko je ni àdúgbò yi ni o létòó lati máa pín ilè fún àwon ènìyàn. Ilè ni Akungba n pè ni alè. Ìdí nìyí tí won fi n pea won to leto lati tai le tabi latí pín ìlè ni alale ti adugbo won sì n jé Olale. Ni adugbo bi ni won sit i n je oba titi ji oni-Oloni eyi wá wà ni ìbámu pèla òrò Yorùba tó so pé Oba ló nile.
AROKUNPANLE : Oke pupo wa ni adugbo yi to béè gee bi ènìyàn ko ba jeun kánú dáadáa yoo maa fidi wo kó tó wolé míràn ni. Itumo arokunpanle ni afìdímólè.
APOLE: Eni ti o koko te àdúgbò yi do maa n mo ògiri yi àwon ilé ibè po. Awon ilé tí a bá sì mo ògiri yip o ni a n pè ní apolé lati ìgbà náà ni wón ti ń pe àdúgbò yìí ní apolé.
ÀLÙJÙ: Ni àràárò ni baba arúgbò kan máa n fi ìlù ji awon ara adugbo yòókù. Nigba ti won bi baba yi léèrè èrèdí to fi n lu ilu o ni o n mu oun larada ni. Lati igba naa ni won ti n pe àdúgbò yìí ni àlùjù.
OKOGBO: Inú igbó ni bàbá àgbàlagbà ti o te àdúgbò yi do ń gbé kí àwon ènìyàn to de ba a nibe ìdí nìyí ti awon ènìyàn fi n pe àdúgbò náà ni okogbó.
ODÈÈGBÒ: Àwon to kókó te àdúgbò yí dó máa n da agbàdo sise sinu omi to n sàn to wà níbè. Àgbàdo yìí ni won n pè ni ègbo tì won sì ń pe odò yìí ní odo-egbo ti wón sì so àdúgbò yin i odèègbo.
ÒNÀKÈ: Ile pupa àti òpòlopò òkìtì-ògán wa ni adugbo yìí. Òpòlopo ona ni o sì já si ìlú yìí. Ona ti o wà ni ese òkè yi ni eni ti o te e dó ń gbé ìdí nìyí ti won fi n pe àdúgbò yí ní ònàkè.
([[see Yoruba Place Names]])
Egba ati Awori, Ogun State, Nigeria - Place Names
2122
6478
2006-12-20T06:37:34Z
Loadewole
101
/* ÈGBÁ ÀTI ÀWÓRÌ */
[[Egba]]
[[Awori]]
[[Egba ati Awori]]
==ÈGBÁ ÀTI ÀWÓRÌ==
1. Ìta oseìn: ibi tí àwon ajagun tí màa ń bo soìnmolè tí wón bá fé lò jagun, ni ìgbákìgbá tí wón bá ti boo shin náà wòn maánsègun.
2. Pansekè: igi kan ni tí ó ní èso, tì éso náà bá ti gbe yóò máa dun sékéséké, ibi tí igi na ise ni aso
3. Onikólóbo: àdúgbò ti won tí lo kolobo láti gba owó okò ní ayé àtijó
4. Aké: àdúgbò orí rún ègbá, ààfin agbogbo ègbá.
5. Ìmó: agbolé, tí won tí amò tí ó dára jù légbà
6. Àjítàádùn: isé àádùn síse ni emit í ó kókó te àdúgbò náà dó ń se.
7. Arule olónì: ní ayé àtijó èni kan wà tí won máa ń sìn ní abúlé yìí
8. Ìta Èko: Àdúgbò tí wón tí ń ta èko, ní ìgbà náà ibè nìkan ni wón ti ń ta èko.
9. Ìjàyè: Ibi tí àwon ará ìbàdàn tèdó sí ní ìgbà tí won ja ogun àjàyè
10. Àgó òwu: Àdúgbò tí ajagun tà kan ní ìlú ìbàdàn tí ó jé akódé tèdó sí.
11. Sàpón: Ní ayé àtijó ìyá a kan wà tí ó jé wípé èwà ní ó máa ń tà èyì sì se ànfàń púpò fún àwon àpón tí kòì tí láya, ní ìgbà kígbà tí ó wun àwon àpón yìó ní wón máa ń lo ra èwà tí ó sì jé pé wón á rí ìyá eléwà yìí níbè ìdí éléyìí ni a se ń pè ìyá eléwà yìí ní sàpón lóore.
12. Adédòtun: Orúko bale tí ó kókó tèdó sí Àdúgbò yen ní wón fi ń pèé.
13. Ìdí Àrà: Igi ńlá kan wàn ní àdúgbò yìí ní ayé àti jó tí ó jé wípé ìgbà túgbà tí àwon àgbè bá ń ti oko bò wón máa ń simi sí abé igi náà nítorí pé ibojì àti atégùn wà ní abé igi náà.
14. Ìjógun: Àdúgbò tí àwon àwórì tí ńjagun ní ayé àti jo ìdí ògún ni wón pè ní ìdógun
15. Ìmòré: Ní ayé àtijo igi kan wà tí ó ń so èso kan tí à ń pè ni òré, igi yìí pò ní àdúgbò yìí tí ó fi jé pé nígbà tí wón tèdó sí bè ni wón soódi imòòré.
16. Ìrobè: Àdúgbò tí awon aborè tí máa ń fi ènìyàn bore, ìdí èyí ni wón fi ń pèé ní ìborè.
17. Ojà Àgbó: Agboolé yìí jé ibi tí àwon tí ó kòkòtèdó síbè tí ń sé isé òsìn eran, wón dó ojà sílè tí won ti ńta àgbò, ní torú ìdí èyí ni wón se so ibè ní òjà àgbò.
18. Ìlú Gùn: Àdúgbò yìí jé àdúgbò tí ó gùn jù ní gbogbo ègbá.
19. Ìjejà: Ní ìgbà kan Oba kan náà ní àdúgbò yìí tí o burú tí ó sì jé wí pé àsé tí ó bá pa ní abé gé. Ó so fún àwon ará ìlú rè ní ojó kan wí pé tí won bá náa ojà sùgbón wok o, Oba pàsè kí wón lo je ojà náà run.
20. Láfénwá: Orúko eni tí ó kókó àdúgbò yìí ni oláféniwá ìdí èyí ni wón fi so àdúgbò yìí ni orúko eni tí ó kókó tebè dó.
21. Mókóla: Ní ayé ojo un ní ìgbà tí àwon ajagunlà ti ń jagun, wón jagun wón kérú wón kérù, ibi tí wón dé simi tí wón kó àwon erù won sí ni wón sinmi sí ibè tí wón pè ní omokólá.
22. Asérò: Abúlé yìí ni àwon kan kókó tèdó sí tí ogun fí léewá, nígbà tí wón dé ibè, bí tí n sì bò ní ibi tí wón lo gégé bí àwon èrò se pò tó ní wón ti sì dé ibi tí wón tèdó sí, ibi tí wón sit i sí kúrò ní wón ń pè ní Asérò
23. Ìgbésa: Àdúgbò yìí jé ibi kan tí ó jé pé igbó ni ó pò níbè télè sùgbón ìgbà tí àwon ènìyàn tèdó síbè ní ó di ìlú èyí ni wón se ń pè ní igbésà.
24. Ìkujà: Jé abúlé kan tí akínkanjú kan ti kòyá fún àwon ará abúlé lówó àwon adigun jalè Akinkanjú yìí máa ń jà, ìdí èyí ni wón fi ń pè é ní ìkijà.
25. Kútò: Ikútòmíwá ni àpè sale orúko yìí ní ìgbà kan okùnrin kan wà ní abúlé kan tí ó jé ohun nìkàn ni ó ń gbé ibè, ní ojó tí eranko búburu kan wá bá ní ibi tí ó ń gbé ni eran kò náà paá je kí ó tó kú ni ó ké tí enìkan fi gbó ohùn rè tí ó si sàlà yé fún ìdí èyí ni wón fi so abúlé ní kútò.
26. Olósun: Ení tí ó ti bè dó jé abo òsun tí wón sì ń pèé ni eni tí ó òsun tí ó di Olósun báyìí.
27. Ológùn-ún: Ìse Òde ni eni tí ó kókó dé bè n se tí ó sì máa ń bo ògún nígbà tí ó bá ti oko ode dé tí owó si de tí wón sì ń pèé ní ilé eni tí ó ń bo ògún, tí won ń dàpè ni ilé Ológùn-ún báyìí.
28. Ìbèrè kòdó: Okùnrin tí won fi ń be àpèjúwe ibí yìí kò dó sí ilé yìí, eni tí ó jé àbúrò rè ni ó wá padà dó sí ilè yìí. Béèrè ni won máa ń pe ègbón ni tiwon gégé bí ó se wà ní àwon ìlú tàbí agbègbè kòòkàn lode òní, tí okùnrin náà sì máa ń so fún òpòlopò ènìyàn pe ibí yìí ló ye kí béérè òun dó sí, sùgbón tí kò dó síbè, òun yóò wá máa pe ibí yìí ni “ìbi tí béérè kò dó sí” tí won ń dà pè ní Ìbèrèkòdó báyìí.
29. Ìgbórè: Bàbá kan àti ìyàwó rè ni wón ń rìn kiri tí wón fid é ibi tí àdúgbò yìí wa báyìí, wón gbé erèé lówó wón sì gbo ó ni ibè wón sì fi din àkàrà je, Báyìí ni wón ń se àpèjúwe ibe ni “Ibi tí àwon ti gbo erèé” tí o di Ìgbórè báyìí
30. Ìbàsà: Ibí yìí jé ibì kan tí wón tí ń bo àwon àsà ilè Yorùbá ní ayé ìgbà náà, wón sì so ibè ní ilé “ibo àsà tí ó di Ibasa lónìí.
([[see Yoruba Place Names]])
Lagos, Lagos State, Nigeria - Place Names
2123
6485
2006-12-20T06:57:34Z
Loadewole
101
/* Èkó, Lagos */
[[Eko, Lagos]]
==Èkó, Lagos==
1. Sàsá: ìtumo rè ni pé àdúgbò yíì gbe. Kò ní eròfò rárá. Awon ènìyàn díè ló kókó tèdó sí àdúgbò náà. Bí àwon èniyàn tuntun bá tí dé, kí won ma ba lo mo, won a ma so fun won pe omi ko le yo won lenu. Bí agbègbè náà se di sàsá nì yen.
2. Bámméké: Ìtumò re ni pé wa-ba-mi-ja ìjàkádì ni eke. Okurnin náà mo ìjàdadì, a ma pea won ènìyàn ní ìjà. Bayi ni won se ń pe àdúgbò yíì ní bámméké.
3. Lágá: Ìtumò re ni pé Lágá-ni-ara-yá. Baba agba kan ni ó ma a ń dáhùn dahun pé Lágá nígbà tí won bá ń kii pé se ara yá. Láti ìgbà náà ni won ti ń pe agbegbe náà ní Lágá.
4. Múléró: Ìtumò re ni pé Òpómúléró awon omo òpómúléró ni ó te àdúgbò yíì dó. Won wa kúkú fi orúko oriko won so ibè.
5. Ojokòro: Ìtumò re ni wí pé ojo-ko-dúró kìkì àwon alágbára ni ó tèdó sí àdúgbò yíì. Awon bíì Babalawo, Olóde àti onísègùn ni ó ń gbe àdúgbò náà. bí àlejò bá ti wo àárín won, won a fi oògùn dan eni náà wò. Òun funra re a mo pé ìsèlè ń sele sí oun, àwon gan a mo pé kò ní agbára kìa òun funra re a sálo. Awon alágbára náà wá ń so pé ojokòró won wá ń pe ibè ni Ojókoró.
6. Abúlé-Ègbá Kìkì àwon ará Ègbá ni ó te ìlú náà dó. Won kò tilè gba àlejò láyè atijo sugbon ojú ti la lóde òní, aléjo ti wà nibe. Abule-Ègba yíì náà ni won ń pe àdúgbò yì náà di òní.
7. Àwórì: Ìtúmò eleyi náà ni pé àwon ará Àwórì ni ó kókó tè àdúgbò náà dó. Àlejò náà ti wa ladugbo náà báyi. Àwori náà ni won n pe ibe.
8. Ìfàko: Itúmò re ni pé ifá-ko eleyi. Ògbójú Babalawo kan wà tí ó ma a ń wo orisirisi aisan. Won wá gbé Okùnrin aláìsàn kan wá, Bàbá difa sii sùgbón ifá kò gba Okunrin náà. Ó ya gbogbo ènìyàn lénu nítori irú rè kò wáyé rí. Bí gbogbo won se wa ń so pé Ifá koo tí ó di ìfàko títí di òní.
9. Dopemu: Ìtúmò ni Di-òpe-mú. Ní àdúgbò yíì, efufu líle ma a ń fé, òpè ni won maa ń dim ú kí èfufu líle ma bag be ni subú. Òpé pò níbè. Bí won se ń ibè ni Dopemu dòní yíì.
10. Obáléndé: Ìtumò re nip é, Oba-le-mi-dé Emi ken dáràn nílu tirè, Oba le jáde kúrò ní ìlú. Ibi tí ó ń gbe yen, bí ènìyàn bá ti fé, a maa sàlàyé ìdí tí oun fi débè. Bi won se ń pé be ní obálénde ni yen.
11. Ajáko: Ìtúmò re ni wí pé, owó-ni-won fi já oko níbè. Awon eni kan dé sí àdúgbò yíì, inú igbo ni nígbà náà, won kò ní ada lati sánko. Owó ni won fi tulè. Bí àlejo kan bá fe kún won, won a so fún owó ní a fi já oko ibi yi o .
12. Musin: Ìtúmò re ni pé igi isin wà nibe. Ìgbà tí ó yá tí won bèrè sí gbé, ìbè ni won so ìbè di Musin nítorí pé won ń ka isin níbè.
13. Agége: Agégi ni ìtumò òrò yíì. Igí pò ní àdúgbò yíì. Won ń gé igi níbè.
14. Agbélékalè: Ìtúmò re ni pé ilé-tí –o-dara ori oke ni won ko ilé yíì sí, ilé náà dára, bi gbogbo ènìyàn bá ń bò, won a rí ilé yi, won a ma a so jáde pé bawo ni won se gbé ilé yíì kalè si orí òkè yíì.
15. Ìkòtun: Oruko baba tí ó tètè dé sí àdúgbò náà. ó fi oruko ara re so àdúgbò náà.
16. Alakara: Àdúgbò kan nítòsi Musin ni ó ń jé be. Ìtumò re ni pé ìyá kan ń din àkàrà níbe kí ó tó di pé èrò pò ní àdúgbò náà. Won ń fi oruko yíì sàpèjùwe ibè yen fún àwon ènìyàn. Bí alakara se di oruko ibe dòní oloni yíì.
17. Ìdí oro: Ìtumò re ni pé igi oro pò ní inú igbó náà télè. Won wa ń sa èso-opo níbè. Nígbà tí won sí bèrè sí kólé tí won, ń gbé níbè, ìdí –òro náà ni won ń pè ìbè
18. Ojuelegba: ìtúmò eleyi ni ibi ti won ti ń ta oré tàbí egba. Bí won se so ojuelegba di oruko ibi yíì ni yen. Adugbo kan ni ilu Eko ìdíkò tun ni pelu.
19. Ebírípejò: Ebí-ń-pé-jo ni ìtumò oruko yíì. Awon ìdílé tàbí ebi kan ni o ń se ìpàdé ní àdúgbò yíì nígbà gbogbo. Bí won se so orúko yíì di Ebinpejò. O tilè wá yàtò pátápáta sí ohun tí ó jé ni ìbèrè.
20. Àlímòsó: Àlímòsó: ìtumo orúko yíì ni Àlí-tí-ó-mo-òsó. Omokunrin tí ó ma a ń se tónítóní, tí ó ni afínjú tí ó tún ma a ń se òsó ni eni náà. bí eni kan bá ń lo sápá ibe, a so pé òun ń lo sodò Alí tí ó ma a ń se èsó. Bí won se so di Àlímòsó ni yen.
21. Àdúgbo: Ilasamàjà
Ìtumò: Òkò ni àdúgbò yíí ayé àtijó, ilé ni wón sì máa ń gbìn sí orí ilè yíí ní ìgbè náà tó béè tí ó fi jé pé gbogbo èrò tí ó bá ti ń kojá ni eni tí ó ni oko yíí máa ń fún won ní ilá. Wón ti wá so di àsà pé kí lo fe lo já, wón á ní ìlasa ni ìdí nìyí tí wón fi ń pe àdúgbò yíí ní ìlasamàjà títí di òní
22. Àdúgbo: Àdúgbò-Igbó elérin
Ìtumò: Àdúgbò yíí ni ayé àtijó jé igbó kìjìkìjì tí ó máa ń ba àwon ènìyàn lérù láti wòn nítorí wón gbà pé ibè ní`awon erin fi se ibùgbé. Fún ìdí èyí won kìí dé bè. Sùgbón bàbá ode akíkanjú kán wà tí ó wo igbó yí lo tí ó sì fi ibè se ìbùgbé. Ìgbà tí won kò rí i wón rò pé ó ti kú ni sùgbón ìgbà tí ó yá, wón wá rí pé bàbá yí ti kó abúlé síbè ó s1i ti ń dá oko síbè. Bí ibè se di àdúgbò títí di òni nì yíí
23. Àdúgbo: Agbóìòkóò
Ìtumò: ö jé ibi tí igi ìwókò pò sí ní ayé àtijó. Tí àwon ènìyàn bá ti wá ń jáde tí wón sì bèèrè pé ibo ni wón ń lo. Wón á dáhùn pé agbo ìrókò ni. Bí wón se so ibè ní agbóròkóò títí de òní ni yíí.
([[see Yoruba Place names]])
Ijebu-Ode, Ogun State, Nigeria, - Place Names
2124
6326
2006-12-17T09:42:19Z
Loadewole
101
[[Ijebu-Ode]]
==IJEBU-ODE==
1. Àdúgbò: Itaolówájodá
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjòyè Oba ìlú yìí tí a ń pè ni olówá tè dí, ti won si ń se ìjoba lórí àwon ènìyàn tó wà ládùgbó yìí
2. Àdúgbò: Olíwòro
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà alá wà tétètélè, Àwon àwòrò òrìsà yìí ni ó te àdúgbò yìí dó.
3. Àdúgbò: Ìdóbì
Ìtùmò: Igi obì púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí bá nígbà ti wón fé te ìbè dó.
4. Àdúgbò: Ìtaòsù
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà òsù wa. ni tori pe ibí yìí ni wón ti ń bo òrìsà yìí ni wón se ń pe e ni ìta òsù.
5. Àdúgbò: Imèpè
Ìtùmò: Igi òpe púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí ban i ibi yìí nígbà tí wón fé te ibè dó
6. Àdúgbò: Ayegun
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni òkan lára àwon akoni ode to máa ń ye ojó ogun ti awon olóde yòókù bá ti dá síwájú tè dó ìdí niyìí tí won fi ń pe àdúgbò yìí ni Ayegun.
7. Àdúgbò: Ìtalápò
Ìtùmò: Awon ounje orisirisi tí a dì sínú àpò bii àgbàdo, ìyo, ni àwon ara àgbègbè máà ń gbé wá si àdúgbò yìí wá lati tà kí ó tó di àdúgbò. Wón si máà ń na ojà ni àdúgbò yìí títí di òní yìí .
8. Àdúgbò: Ìsasà
Ìtùmò: Isé ìkokò mímo ni isé àwon to té àdúgbò yìí dó. Díè lára àwon omo omo won si ń se ìsé yìí
9. Àdúgbò: Ìta Òsùgbó
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon Olósùgbó ti máà ń se ìpàdé. Níbè ni ilé ìpàdé wón wa, kí ó tó di pé won te ibè dó.
10. Àdúgbò: Ìsesí
Ìtùmò: Ibí yìí ni ójúbo osi esi wà télètélè kí o to di pé won te ibè do tí o si dí àdúgbò ojúbo osi yìí si wa níbè títí dònìí.
11. Àdúgbò: Ìta Opó
Ìtùmò: Àwon Opó ni won máà ń na ojà yìí ni alaalé. Òríta ti wón ń náà yìí ni o di adúgbò, ti wón si ń pe ni ìtà opó. Wón si máà ń ná ojà alé ni àdúgbò yìí títí dònìí
12. Àdúgbò: Molípáà
Ìtùmò: Okunrin kan tó mú opà dání ló te apá ibí yìí dó. Ìtàn so fún wa pé àpá ase Oba ìlú ibòmíìràn ló mu dàni nígbà tí o ń bo, àwon kan tilè so pé Àremo oba ìlú náà ni. Nígbà tí o, fé te àdúgbò náà do ó mú òpá yìí dá ni, Ìdí niyìí tó fi je pé won ń je oba ni àdúgbò náà títí di òní yìí
13. Àdúgbò: Ìtóòrò
Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé omi nigbogbo àdúgbò yìí teletélè kí ó to dí pe wón te ibè do. Okunrin akoni ti a ń pè ni òró ni o pé ofò tí ó sì le omi náà lo. Ìdí nìyìí ti a fi ń pé àdúgbò náà ni Ìtóòró.
14. Àdúgbò: Olóde
Ìtùmò: Ibí yìí ni òkan lára àwon akoni tó te ìlú yii dó kokó dúró si kó tó dip é ó wo àárin ìlú lo. Nígbà ti ijà dé láàrin òun àti àwon tí wón fo wo ìlú yìí, o bínú pàdà si ibi yìí o si wolè. Ìdí niyìí tí wón fi ń pe àdúgbò naa ni Olóde. Oórì okùnrin yìí si wà níbè títí dòníì.
15. Àdúgbò: Odò Èsà
Ìtùmò: Eégún kan ti won ń pè ni obrinrin ojòwú ní o te ibí yìí dó. Èégún Odoodún ni eégún máà ń jáde ni àdúgbò yìí títí donii. Ìdí igi ìrókò ni won fi se ojúbo eégún yìí Igi ìrókò yii wà níbè títí dónì yìí.
16. Àdúgbò: Ìdépo
Ìtùmò: Isé epo ni àwon to te àdúgbò yìí yàn láàyò léyìn tí wón ti dó síbè. Bí o tilè jé pé won kò se ise epó níbè mó, won si ń ná ojà epo níbè titi dò níí.
17. Àdúgbò: Fìdípòtè
Ìtùmò: Lára àwon ìjòyè oba Gbélébùwà àkókó tí won kò fara mo on pé kí wón pa Oba náà ni won wa te àdúgbò yìí dó léyìn ti wón kúrò ni ààfún.
18. Àdúgbò: Apèbi
Ìtùmò: Oríta yìí ni àwon ìjoyè Oba Gbétebùwá àkókó péjo sí láti bi ara won ohun ti o ye kí àwon se fún oba náà.
19. Àdúgbò: Ìdéwòn
Ìtùmò: Ìtàn so gún wa pé nígbà tí wín fe te ibí yìí dó, wón bá òrìsà kan níbè tó dé adé sórí tó sì fi èwòn onírin se ileke owó àti tí esè. Ìdí ni yìí ti à fi máà ń yan Oba láti ìdílé enití ó te àdúgbò náà dó. Ìdílè yìí náà tílè ni ààfún tí a ń pè ni ààfin Òba ìdéwon.
20. Àdúgbò: Ìta Àfín
Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé bí ó tilè jé pé èrúktí o té àdúgbò yìí do kii se àfín, sùgbón gbogbo àwon omo tí won bi láti ìdílè enití o te àdúgbò náà do je àfín. Nígbà ti won lo bi ifá wo, Ifá ni ki won máà bo Obàtálá ni ìdílé náà, láti ìgbà náà lo ni won ti ń bo Obàtálá ni ìdílè yìí. Ti o bad i àsìkò odún òrìsà yìí, àríyá ni fún gbogbo àwon omo àdúgbò yìí àti fún ìlú pàápàá.
([[see Yoruba Place Names]])
==Oju-iwe miiran==
[[C.O. Onanuga]]
[[Ijebu-Ode]]
[[Ilu Ijebu-Ode]]
C.O. Onanuga (1981), ‘Ìlú Ìjèbú-Òde’, láti inú ‘Odún Òrìsà Agemo ní Agbègbè Ìjèbú-Òde.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL. OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 3-6
ITAN IJEBU-ODE
Orísìírísìí ni ìtàn tí à ń gbó nípa ìsèdá ìjèbú Òde. Sùgbón èyí tí ó wó pò jù nínú àwon ìtàn náà ni mo ménu bà yìí;
Aládùígbò ni Odùduwà àti Alárè jé ni apá ilè Lárúbáwá. Odùduwà ni a gbó pé ó kókó sí kúrò ní agbègbè náà wá sí Ilé-Ifè. Léhìn rè ni Alárè kúrò ní ilè Wàdáì; tí ó gba asálè Núbíà dé Ilé-Ifè, tí ó sì se “e-nlé-ń bèun o” fún Odùdùwà. Alárè fi omobìnrin rè kan Gbórowó, fún Odùduwà láti fi se aya. Léhìn èyí, ó gba ònà Ìseri dé Ìbesè, títí ó fi dúró ní Ìjèbú-Òde. Ajèbú àti Olóde jé lára àwon àtèlé Alárè. Fún isé ribiribi won fún ìlú ni a se so Ibùdó náà lórúko won - Ajèbú-Olóde. Àpèjá orúko yìí ni ó di Ìjèbú-Òde lónìí yìí.
Léhìn Alárè ni Lúwà (OLÙ-ÌWÀ) náà dé láti asálè Núbíà. Òun náà gba ònà Ilé-Ifè, ó sì yà kí Odùduwà. Lúwà àti Àlárè bí omokùnrin kòòkan. Osi ni omo Lúwà; Eginrin sì ni omo Alárè. Ní àsìkò yìí. Osìn tàbí Olójà ni à ń pe Olórí Ìjèbú-Òde.
Èdè àìyédè bé sílè láàárín Alárè àti Lúwà lórí, i eni tí yóò je olójà. Nígbà tí wón to Ìfá lo lórí òrò yìí, ó fí yé won pé eni tí yóò je olórí kòì tíì dè!.
Kò pé kò jìnnà, léhìn ikú Alárè àti Lúwà, ni àjèjì kan tí o múrá pàpà-rere wòlú. Ònà Ondó ni àjèji yíí gbà wo ìlú. Kò pé, ìròhìn ti tàn ká pé àjìji kán fé gbógun wòlú. Èyí ni ó mú Apèbí (Olóyè pàtàkì kan ní ibùdó yìí) lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì ju pé “Ìjà dà?. láti fi hàn pé òun kò bá ogun wá. Àjèjì náà fi yé wón pé Ògbòrògánńdá-Ajogun ni orúko òun. Ó jé omo Gbórówó tí í se omobìnrin Alárè tí ó fún Odùduwà fé ní Ilé-Ifè, Ipasè àwon ebí ìyáa rè ni Ògbòrògánńdà tò wá, léhìn ikú bàbá rè. Títí di òní, àdúgbò tí Apèbí tí pàdé Ògbòrògánńdà ni à ń pè ní ÌJÀDÀ.
Àpàbí lo fi tó olóyè àgbà Jaginrìn tí ó rán an nísé pé owó èrò ni àjèjì náà mú wá. Nígbà tí Jaginrìn bi Apèbí ibi tí àjèjì náà wà, Apèbí dáhùn pé “Oba-ńníta” (Oba wà ní ìta) nítorí ipò Óba ni ó rí i pé ó ye eni pàtàkì bí i tí Ògbòrògbánnńdà-Ajogun. Láti ìgbà yìí ni a tí mo Ògbòrògánńdà ní Obańníta, tí àjápè rè di Obańta di òní. Agbègbè tí Oníseémù ti lé òsà lo tí a fún Ògbòrògánńdà láti máa gbé ni ó júwe pé” ó tóó ró”- (Ibí yìí) tó láti dúró sí) ni à ń pè ní Ìtóòró di òní. Àdúgbò yìí ni a se òwón kan sí ní ìrántí Obańta, nítorí a kò mo bí ó se kú. Inú igbó kan ni tòsí Orù-Àwà ni a gbó pé ó rá sí.
Ògbórògbánńdá Ajogun (Obańta) gbé Winniadé, omo Osi níyàwó. Ósi yìí, bí a ti mò sáájú jé omo Lúwà. Obáńta sì jé omo-omo Alárè. Wón bí omokùnrin kan tí ó ń je Monigbùwà. Síbè aáwó tí ó wà láàárín Lúwà àti Alárè nípa óyè jíje kò í tán láàárín àwón ebí méjèèjì.
Láti fi òpin sí aáwò yìí, àwon ará ìlú ní kí Monigbùwà, omo Obańta, jáde rè ti se ní ojó kìíní. ‘Monigbùwà gbà láti se béè. Ó lo sí ìletò kan tí a mò sí Òdo, láti ibè ní ó sì ti padà wo ìlú pèlú ìfon àti orin. Ojó yìí ni a gbé adé fún Monígbùwà. Oùn ni ó jé eni àkókó ti ó je oyè Awùjalè - ‘A-mu-ìjà-ilè’-èyí ni eni tí ó parí ìjá tí ó bá nílè. Àpápè oyè yìí ni ó di Awùjalè dòní yìí. Títí di òní yìí ni enikéni tí a bá yàn gégé bí oba tuntun gbódò jáde ní ìlú lo sí Òdo, kí ó sì wo ìlú padà gégé bí i Monigbùwà àti Obańta kí ó tó ó gbadé.
Lára àwon olóyè pàtàkì-pàtàkì ní Ìjèbú-Òde ni Olísà Egbò, Àgbòn, Kakanfò, Jaginrìn àti Lápòekùn, tí wón jé óyè ìdílé. Àwon oyè bí i Ògbéni Ojà kìí se oyè ìdílé.
Àwùjalè kokànléláàádóta ni a gbó pé ó wà lórí oyè báyìí.
Àwon Ìjèbú féràn láti máa je kókò àti òjòjò. Wón tún féràn lati máa fi ògìrì sí obè àti oúnje won mìíràn bíi ikókoré láti fún un ní adùn àjepónmulá.
ÈSIN
Elésìn ìbílè ni àwon ènìyàn Ijèbú Òde ní ìgbà láíláí. Wón máa ń bo orísìírisìí òrìsà tí a ń bo ní gbogbo ilè Yorùbá bí i Ògún, Ifá, Èsù àti béè béè lo. Àwon òrìsà ìbílè bíi Agemo, Òrò, àti Obìnrin-Òjòwú wà pèlú.
Lóde oní àwon èsìn ìbílè wònyí kò ranlè bíi ti àtijó, síbè a sì ń bo wón lójú méjèèjì. Èsìn Mùsùlùnì ni òpò àwon ará Ìjèbú-Òde ń se báyìí. Mosálásí kan wà ní àdúgbò Òyìngbò tí ó jé òkan nínú mósálásí tí ó tóbi jù ni apá ìwó oòrùn Afríka.
Àwon elésìn àtèlé Krístì Lórísìírísìí kò gbéhìn. Àwon náà pò ní iba tiwon. Àwon ìjo Àgùdà tilè fi Ìjèbú Òde se ibùjúkóó fún dáyósíìsì ti ekùn Ìjèbú.
==ADUGBO==
1. Àdúgbò: Itaolówájodá
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjòyè Oba ìlú yìí tí a ń pè ni olówá tè dí, ti won si ń se ìjoba lórí àwon ènìyàn tó wà ládùgbó yìí
2. Àdúgbò: Olíwòro
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà alá wà tétètélè, Àwon àwòrò òrìsà yìí ni ó te àdúgbò yìí dó.
3. Àdúgbò: Ìdóbì
Ìtùmò: Igi obì púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí bá nígbà ti wón fé te ìbè dó.
4. Àdúgbò: Ìtaòsù
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà òsù wa. ni tori pe ibí yìí ni wón ti ń bo òrìsà yìí ni wón se ń pe e ni ìta òsù.
5. Àdúgbò: Imèpè
Ìtùmò: Igi òpe púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí ban i ibi yìí nígbà tí wón fé te ibè dó
6. Àdúgbò: Ayegun
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni òkan lára àwon akoni ode to máa ń ye ojó ogun ti awon olóde yòókù bá ti dá síwájú tè dó ìdí niyìí tí won fi ń pe àdúgbò yìí ni Ayegun.
7. Àdúgbò: Ìtalápò
Ìtùmò: Awon ounje orisirisi tí a dì sínú àpò bii àgbàdo, ìyo, ni àwon ara àgbègbè máà ń gbé wá si àdúgbò yìí wá lati tà kí ó tó di àdúgbò. Wón si máà ń na ojà ni àdúgbò yìí títí di òní yìí .
8. Àdúgbò: Ìsasà
Ìtùmò: Isé ìkokò mímo ni isé àwon to té àdúgbò yìí dó. Díè lára àwon omo omo won si ń se ìsé yìí
9. Àdúgbò: Ìta Òsùgbó
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon Olósùgbó ti máà ń se ìpàdé. Níbè ni ilé ìpàdé wón wa, kí ó tó di pé won te ibè dó.
10. Àdúgbò: Ìsesí
Ìtùmò: Ibí yìí ni ójúbo osi esi wà télètélè kí o to di pé won te ibè do tí o si dí àdúgbò ojúbo osi yìí si wa níbè títí dònìí.
11. Àdúgbò: Ìta Opó
Ìtùmò: Àwon Opó ni won máà ń na ojà yìí ni alaalé. Òríta ti wón ń náà yìí ni o di adúgbò, ti wón si ń pe ni ìtà opó. Wón si máà ń ná ojà alé ni àdúgbò yìí títí dònìí
12. Àdúgbò: Molípáà
Ìtùmò: Okunrin kan tó mú opà dání ló te apá ibí yìí dó. Ìtàn so fún wa pé àpá ase Oba ìlú ibòmíìràn ló mu dàni nígbà tí o ń bo, àwon kan tilè so pé Àremo oba ìlú náà ni. Nígbà tí o, fé te àdúgbò náà do ó mú òpá yìí dá ni, Ìdí niyìí tó fi je pé won ń je oba ni àdúgbò náà títí di òní yìí
13. Àdúgbò: Ìtóòrò
Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé omi nigbogbo àdúgbò yìí teletélè kí ó to dí pe wón te ibè do. Okunrin akoni ti a ń pè ni òró ni o pé ofò tí ó sì le omi náà lo. Ìdí nìyìí ti a fi ń pé àdúgbò náà ni Ìtóòró.
14. Àdúgbò: Olóde
Ìtùmò: Ibí yìí ni òkan lára àwon akoni tó te ìlú yii dó kokó dúró si kó tó dip é ó wo àárin ìlú lo. Nígbà ti ijà dé láàrin òun àti àwon tí wón fo wo ìlú yìí, o bínú pàdà si ibi yìí o si wolè. Ìdí niyìí tí wón fi ń pe àdúgbò naa ni Olóde. Oórì okùnrin yìí si wà níbè títí dòníì.
15. Àdúgbò: Odò Èsà
Ìtùmò: Eégún kan ti won ń pè ni obrinrin ojòwú ní o te ibí yìí dó. Èégún Odoodún ni eégún máà ń jáde ni àdúgbò yìí títí donii. Ìdí igi ìrókò ni won fi se ojúbo eégún yìí Igi ìrókò yii wà níbè títí dónì yìí.
16. Àdúgbò: Ìdépo
Ìtùmò: Isé epo ni àwon to te àdúgbò yìí yàn láàyò léyìn tí wón ti dó síbè. Bí o tilè jé pé won kò se ise epó níbè mó, won si ń ná ojà epo níbè titi dò níí.
17. Àdúgbò: Fìdípòtè
Ìtùmò: Lára àwon ìjòyè oba Gbélébùwà àkókó tí won kò fara mo on pé kí wón pa Oba náà ni won wa te àdúgbò yìí dó léyìn ti wón kúrò ni ààfún.
18. Àdúgbò: Apèbi
Ìtùmò: Oríta yìí ni àwon ìjoyè Oba Gbétebùwá àkókó péjo sí láti bi ara won ohun ti o ye kí àwon se fún oba náà.
19. Àdúgbò: Ìdéwòn
Ìtùmò: Ìtàn so gún wa pé nígbà tí wín fe te ibí yìí dó, wón bá òrìsà kan níbè tó dé adé sórí tó sì fi èwòn onírin se ileke owó àti tí esè. Ìdí ni yìí ti à fi máà ń yan Oba láti ìdílé enití ó te àdúgbò náà dó. Ìdílè yìí náà tílè ni ààfún tí a ń pè ni ààfin Òba ìdéwon.
20. Àdúgbò: Ìta Àfín
Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé bí ó tilè jé pé èrúktí o té àdúgbò yìí do kii se àfín, sùgbón gbogbo àwon omo tí won bi láti ìdílè enití o te àdúgbò náà do je àfín. Nígbà ti won lo bi ifá wo, Ifá ni ki won máà bo Obàtálá ni ìdílé náà, láti ìgbà náà lo ni won ti ń bo Obàtálá ni ìdílè yìí. Ti o bad i àsìkò odún òrìsà yìí, àríyá ni fún gbogbo àwon omo àdúgbò yìí àti fún ìlú pàápàá.
([[see Yoruba Place Names]])
Ipetumodu, Osun State, Nigeria - Place Names
2125
6483
2006-12-20T06:55:56Z
Loadewole
101
/* ÌPETUMODÙ */
[[Ipetumodu]]
==ÌPETUMODÙ==
1. Àdúgbò: Aájè
Ìtùmò: Òrìsà ìlú ni Òòsà Aájè. Ojúbo ti a ti ń bo ó láti ìpilèsè wá ni ó gbé orúko náà rù títí di òní yìí.
2. Àdúgbò: Àgó
Ìtùmò: Ìbi ìsinmi tí ó di ibugbé fún àwon ènìyàn
3. Àdúgbò: Oba ìdó (èyí tí àrànmó so di OBAÀDÓ)
Ìtùmò: Èyí ni ibi tí Oba idó Osun àti àwon ènìyàn rè gbé
4. Àdúgbò: Olú Òde
Ìtùmò: Ilé àwon aborè ode tí a tèdó láti owó àgbà-ode
5. Àdúgbò: Alágbàáà
Ìtùmò: Ìdílè olójè, nibi tí èsìn egúngún bíbo ti gbilè
6. Àdúgbò: Ikuléwondé
Ìtùmò: Èyí ni ibùdó àwon tí ikú das í léyìn ìbésílè àjàkálè àrun.
7. Àdúgbò: Arówóòsùn
Ìtùmò: Ìdílé tó ń rí sí ògbìn èfó òsùn, èyí tó so wón di olówó, tó béè tí won ń rówó ná si ohun tó bá yojú sí won. Èyí ni wón fi ń pè wón ní omo Arówóòsùnjoyè
8. Àdúgbò: Amúgbá
Ìtùmò: Ìdílé abòrìsà ni èyí, bàbá tó máa ń gbé igbá òrìsà náà lówó ni won te orúko náà mó lára tí ó fid i ilé AMÚGBÁ
9. Àdúgbò: Apéláyé
Ìtùmò: A fi fún àwon ènìyàn ìdílé yìí láti máa gùn lémìí, wón máa ń gbó, wón sì máa ń tó kí won tó papòdà.
10. Àdúgbò: Oósà
Ìtùmò: ìdílé tó gbajú-gbajà pèlú òrìsà-bíbo ni èyí
11. Àdúgbò: Obánínsún
Ìtùmò: Èka ìdílé oba, tí àwon èyà tó ní ètó oyè jù, pàse fún láti sún síwájú-Oba ni ó so pé kí e sún síwájú. Èyí ti a súnki sí Obá-ní-n-sún
12. Àdúgbò: Mésùúrúke
Ìtùmò: Dókítà onísègùn kan ti orúko rè ń jé Nmezuruke ni ó gbajú-gbajà ní òpópónà náà. Nínú orúko náà – Mésùúrúke, ó ń so fáyé pé gbogbo àìsàn tàbí àrun ni òun le wò, sùgbón òun kò rí tí ikú se – MÉRÌÍTIKÚSE.
13. Àdúgbò: Kòso
Ìtùmò: Oríki Sàrigó ni Kòso-“Oba kò so”. Ibè gán-an ni ojúbo òrìsà Sàngó wà
14. Àdúgbò: Bólà
Ìtùmò: Àdúgbò tó lajú, ibùdó tó mú olá àti olà bá àwon ènìyàn tí Elédàá fi sòdó síbè, Oba òkè bégi olà fún won
15. Àdúgbò: Òsùntééré
Ìtùmò: Odò kan tí ó máa ń sun térétéré ni ó bí orúko yìí. Àìfè ojú-odò náà, ó ri tééré, ó rí tóóró, ni wón se so ó di odò tó ń sun tééré – ÒSÙNTÉÉRÉ
16. Àdúgbò: Arójèé
Ìtùmò: Àdúgbò ibi tí wón tí se àwárí ohun àlumónì iyebíye tí a ń pè ní òjé (lead). Ilé kan náà ni a ń se ìpamó àwon ohun ìsè-in-báyé pamó sí pèlú.
17. Àdúgbò: Wáàsinmi
Ìtùmò: Ibí ìjókòó, ìtura àti ìsinmi ni èyí. Léyìn tí àwon ènìyàn bá tì sísé térùn, ibè ni won ń lo láti sínmi – “WÁÀSÌNMI” E wá, kí e sínmi.
18. Àdúgbò: Òruùgùn
Ìtùmò: Ibùdó àwon olóògun (tí ó ń ru òògùn kiri) tí ilèégbóná túká.
19. Àdúgbò: Òrùkú
Ìtùmò: Òkú rírù ni isé àwon tí wón te àdúgbò náà dò.
20. Àdúgbò: Ìsàlè Olà
Ìtùmò: Ìsàlè olà ni èyí. Ibi tí olá àti Olà tí í se ìbùkún Olódùmarè ti je jáde.
([[see Yoruba Place Names]])
Ikire, Osun State, Nigeria - Place Names
2126
6484
2006-12-20T06:56:36Z
Loadewole
101
/* ÌKIRÈ */
[[Ikire]]
==ÌKIRÈ==
1. Ilé Atóbatélè : Ìwàdìí fi yé mi pé enití ó pilèsè ìlè yìí eni pàtàkì àti alákíkanjú tí ìsesí àti ìhùwàsí rè láàrin àwùjo fi ara jot í oba ìlú. Nígbàtí ó wà pàpà je oba, ibi tí ó fi se ibùgbé tèlè ni wón ńpè ní ilé Ató-Oba-télè lónìí. Ìwádìí tún fi yé mi pé wón máa ńki àwon omo bíbí ilé yìí báyìí. “Òrìsà-ńlá wùmí Atóbatélè. Omo ládèkàn, Omo Àmúlé lámùlé orí kò rerù, orí dada ponponran.
2. Ilé Arósùn: Ìwádìí fi yé mi pé enitó pèsè ilé yìí jé àgbè tó féràn láti máa gbin èfó òsùn tàbí ilá. Èyí ló fà á ti wón fi ńpe ilé yìí ní Arí-Òsùn-pa-ojà. Wón sì máa nkì wón ní “Arósùn pajà tilátilá omo oba adélé tejiteji
3. Ilé Sagbá: Nínú ìwádìí, mo rí I dájú pé omùtí ni enitó pèsè ilé yìí. Ìwádìí tún fi yé mi pé óní ojú igbá tí òmùtí yìí fi máańmu otí. Èyí tó jásí pé ó máa ń sa ìgbá mu otí. Bí orúko ìlé yìí se jeyo nì yìí. wón sì máa ńki àwon omo bíbí ìlé yìí ní “Sagbá mutí sàwo mùko, sa eni –rere bátan sa àgbààgbà bárìn, àwa òní bá enití kò sunwòn tan nílé tiwa.
4. Ilé ejilolá: Enìtó pèsè ilé yìí jé alágbède. Àwon alágbède ló sì máa ńjé “Eji” Èyí ló fá a kíkì wón ní “Ejíwándá ará ìlágbède”. Bí orúko ilé yìí se jeyo nì yí nípasè pipe ilé yìí ní Ejìlolá léyìn Olùpilèsè rè.
5. Ile onílù: Ìwádìí fi yé mi pé enitó pèsè ilé yìí yan ìlù lílù láàyò ó sì mu gégé bí isé. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe ilé yìí ní ilé onílù.
6. Ile Alábe: Nínú ìwádìí mi, mo ríi dájú pé enitó pèsè ilé yìí máa ńkolà. Èyí ló fà á tí wón fi npe ilé yìí ní ilé alábe.
7. Ilé kéye: Enitó pèsè ilé yìí jé olóògùn háńhán tí ó máa ńkó eye àjá. Mo rí èyí gbó nínú ìwádìí mi. Ìdí ni yí tí a fi ńpé ìlé yìí ní ilé kéye dòní.
8. Ilé Olúkúnlé: Ìwádìí fi yé mi pé okùnrin pò jojo nínú ilé Olupilèsè yìí. Èyí tó fà á tí wón fi ńpe ní ilé olúkúnlé nítorí ìgbàgbó àwon Yorùbá pé “Olú” ni Okùnrin jé nínú omo.
9. Ilé búoyè: Ìwádìí fi yé mi pé omo oba ni àwon omo ilé Búoyè àti wípé àwon ni wón kókó dé ìlú Ìkirè. Enití ó kókó dé agbo-ilé yìí ni ìwádìí fi yé mi pé ó ńjé Búoyè. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe ilé yìí ní ilé Búoyè.
10. Ilé sèsan: Okùnrin kan ti orúko rè ńjé Òbísèsan ni ìwádìí so pé ó te àdúgbò náà dó. Gégé bí olùpilèsè, wón ní láti máa pe àdúgbò ibití arákùnrin yìí ńgbé ní ilé sèsan ní ikékúrú.
11. Ilé Fáfióyè: Ìwádìí fi yé mi pé ifá ló fi enití ó kókó dé sí agbo ilé yìí je oyè. Èyí ló fà á tí won fi ńpé ilé yìí ní ilé Fáfióyè.
12. Ilé òjísé: Ìwádìí fihàn gbangba pé enitó pèsè ilé yìí jé olóyè kan pàtàkì tó máa ńjé isé pàtàkì fún Oba. Ìdì nì yí tí wón fi ńpe ilé yìí ní ilé òjísé.
13. Ilé Alusèkèrè: Ìwádìí fi yé mi pé alusèkèrè ni olùpìlèsè ìlé yìí. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe ìlé yìí ni ilé Alusèkèrè.
14. Ile kósùn: Ìwádìí fi yé mi pé olùpìlèsè ilé yìí kì í páyà tàbí bèrù ní àkòkò tí rògbòdìyàn bá bé sílè láàrin ìlú. Ó máa ńsùn pèlú ìfòkànbalè lásìkò làásìgbò. Èyí ló fà á orúko ilé yìí “ilé kósùn-ko-nà-tán”.
15. Ilé olórìsàoko: Ìwádìí fi hàn mí pé òrìsàoko ni orìsà tí olùpilèsè ilé yìí máa ńbo. Èyí tó fa sáàbàbí orúko ilé yìí ILÉ OLÓRÌSÀOKO.
16. Ìyànà Ègbá: Ìwádìí fi hàn gbangba pé ni ìgbà ìwásè àwon ègbá pò jojo ni agbègbè yìí. Èyí ló fún ìyànà agbègbè yìí ní orúko Ìyànà Ègbá.
17. Ilé elékuru: Ìwádìí fi yé mi pé Olùpilèsè ilé yìí féràn láti máa bo Èsù. Òrìsà tí a mo oúnje rè sí èkuru. Èyí ló sì tún fà á tí olùpilèsè náà fi féran láti máa je èkuru. Ìdí nìyí ti ilé yìí fi ńjé ilé Elékuru.
18. Ilé Balógun: Ìwádìí fi yé mi pé enìtó kókó je balógun ni ìlí Ìkirè ló pèsè ìlé yìí. Èyí ló fà á ti ìlé yìí fi ńjé ilé Balógun.
19. Ilé Omódá: Ìwádìí fi hàn mí pé Oba lóni ìlú. Ibití omo oba fúnra rè dúró sí ni a mò sí Omódá ní ìlú Ìkìrè lónì í.
20. Ile Orí-Eérú: Àdúgbò kan ní ilú Ikìrè tí ìwádìí fi hàn pe eérú ti séyo láì mo ìdí rè ni à ńpè ní Orí-Eérú.
21. Ilé súnmóyè: Ìwádìí fi yé mi pé orúko arákùnrin tó pèsè àdúgbò yìí ni a mò sí súnmóyè. Eléyìí tí ó fa orúko àdùgbò yìí.
22. Ilé láàkoosìn: Ìwádìí fi yé mi pé olóyè kan tó ńjé Osìn wo ìlú Ìkirè wá fún àbèwò. Ibití Oba ti téwógbà á ni à ń pè ni láàkoosìn – Olá-kò-ko-osìn.
23. Ilé Ìsàlè-Àbàtà: Àdúgbò kan ti àbàtà tip ò jojo ni à ń pè ní Isale-Àbàtà.
24. Ilé Òkè Awo: Ìwádìí fi hàn pé olórí àwon awo ìlú ló te àdúgbò yìí dó.
25. Ilé Késińjó: Ìwádìí fi yé mi pé bàbá kan máa ńso esin kan mólè ní àdúgbò yìí, esin náà sì máa ńjó lóòrèkórèè. Èyí ló fà á tí wón fi ńpe àdúgbò yìí ní késińjó.
26. Ilé Òkè Olá: Ìwádìí fi hàn mí pé gbogbo àwon tó ńgbé àdùgbò yìí lóní owó lówó ní ìgbà ìwásè. Èyí ló faa orúko rè yìí òkè olú. Wón máa ńki àwon ará àdúgbò yìí pé “Omo olá tó pò títí, Olá tí ò ní pèkun. Olá tí pò títí, Olá tí ò lábùkù.
27. Ilé Sábó: Ìwádìí fi hàn mí pé ìbití àwon Haúsá máa ńsábo sí tàbí tí àwon Haúsá tí máa ńse àtìpó ni à ń pè ní sábó.
28. Ilé Mòsà: Ìwádìí fi yé mi pé ibití a gbé mo òrìsà tí a sì gbé ńbo ó ni à ńpè ni Mòsà.
29. Ilé Kúògbó: Ìwádìí fi hàn mí pé arákùnrin tó pilèsè ilé yìí jé ìríjú gbogbo ìlú. Àìsàn ńlá kan se tó béè gè tí won fi kó ilé ohílèkùn ńlá kan fún un gégé bí ifá se wí. Látàrí gbogbo èyí, ìwádìí fi yé mi pé ikú pàpà mulo. Èyí ló fà á ti wón fi ńpe ilé yìí ní ìlé ikú-kò-gbó-ìlèkùn.
30. Ìlé pàràkòyí: Ìwádìí fi yé mi pé olórí àwon onísòwò ìlú tí orúko ńjé pàràkòyí ló pilèsè ilé yìí. Èyí ná fi máa ńki àwon omo ilé yìí ni “Pàràkòyí ògá-ìsòwò”.
Ní àkotán, ìwádìí fi yé mi pé kò sí àdúgbò tàbí agbo-ilé tí orúko tó ńjé kò ní ìdí.
([[see Yoruba Place names]])
Ibadan, Oyo State, Nigeria - Place Names
2127
6304
2006-12-17T09:01:13Z
Loadewole
101
[[Ibadan]]
==ÌBÀDÀN==
1. Àdúgbo: Ìdí Ayìnré
Ìtumò: Igi ayùnmé règèsì kan tí ó gbalè kankan, tí àwon ènìyàn máa ń ta osà ní abé rè ni wón fi so àdúgbò yìí ní ìdí-ayùré
2. Àdúgbo: Òjé-Ìgósùn
Ìtumò: Ìyá àgbà kan tí orúko rè ń jé Morádéyò ni ó máa ń gún osùn tá ní bií yìí ni wón fi so ibè di Òjé-ìgósùn,
3. Àdúgbo: Òkè Dàda
Ìtumò: Werè kan tí orúko rè ń jé Dàda láyé àtijó ni ó máa ń jókòó lórí òkè téńté yìí, ni àwon ènìyàn bá so àdúgbò yìí di Òkè-Dàda.
4. Àdúgbo: Ògbèré
Ìtumò: Èmí àìrí kan ni wón fún ní orúko yìí, Olú-odò nì èyí ní ìlú Ìbàdàn, èyí sì ni wón fi ń pe àdúgbò náà ní Ògbèré.
5. Àdúgbo: Ojà Oba
Ìtumò: Oba aládé kìíní ní ìlú Ìbàdàn Olúbàdàn Àbásì ni ó te oja titun dó ní ààrin gbùngbùn Ìbàdàn, ìdí nì yí tí won fí ń pe àdúgbò yìí ní Ojà Oba.
6. Àdúgbo: Oríta mérin
Ìtumò: Òpópónà mérin tí ó forí so ara won ni èyí ibí yìí ni àwon àgbà ti máa ńse ìpàdé egbé aro láyé àtijó,
7. Àdúgbo: Láoyè
Ìtumò: Àgbà òjè ken ní ìlú Ìbàdàn ni alàgbà Laoye, àdúgbò tí ó tèdó sí ni èyí tí a ń fi orúko rè pe ibè ní Láoyè.
8. Àdúgbo: Elékùró
Ìtumò: Bàbá ken tí orúko rè ń jé gbàdàmósí ni onísòwò èkùró, Ògangan ibí yìí ni òsùwòn èkùró rè wà gégé bí ilé ìsé rè tí àwon àgbè onísòwò èkùró ti máa ń ta èkùré fún-un, ìdí nìyí tí won fi so agbègbè yìí ní elékùró.
9. Àdúgbo: Oríta Aperin
Ìtumò: Erin ń lá kan tí ó yaw o ààrin ìlú láyé àtijó, oríta yìí ni àwon Ode ti pawópò pa erin náà, ìdí nìyí tí won fi so ìkóríta yìí di oríta-aperin.
10. Àdúgbo: Idí Aró
Ìtumò: Ìyá àgbà kan tí orúko rè ń sé sìfááwù ni ó máa ń dá aró ní gbàgede yìí láyé àtijó. Ìsé aró dídá yìí ni ìyá náà yàn láàyò, ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò yìí ní ìdí aró.
11. Àdúgbo: Òde-ajé
Ìtumò: Ìyá eléko kan tí orúko rè ń jé wúlèmótù ni wón máa ń ta àkàsù èko ní gbàgede yìí. Tí ìyá bá ti gbé àpèrè èko rè dé gbàgede yìí, ní kíá ni yóò ti tà tán. Tí ìyá bá ti ń lo ni ó máa ń dágbére fún àwon ènìyàn pé òun ń gbé èko lo sí ode, ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fi so àdúgbò yìí ní Òde-ajé.
12. Àdúgbo: Kòsódò
Ìtumò: Òdá omi ní àdúgbò yìí ni ó fàá tí gbajúmò alágbàfò Jádésolá se gbé ilé gégé bí odò adágún, tí ó sì fi ń fo aso àgbàfò rè, odò adágún yìí ya gbogbo ará agbègbè náà lénu, ìdí nìyí tí won se ń pe àdúgbò náà ní kòsódò.
13. Àdúgbo: Eléwùrà
Ìtumò: Ètò sògbé-dìgboro ló bá àdúgbò yìí, isu ewùrà ni isu stí ó gbajú-gbajà ní ibè láyé àtijó tó bé è tí won ń fi isu ewùrà se ààrò ìdánà. Ilè ibè tí ó gba isu yìí ló fàá tí won fi so àdúgbò yìí di eléwùrà.
14. Àdúgbo: Ògùn
Ìtumò: Èyí ni ibi tí ogun abélé parí sí ní ayé àtijó, Ogun parí ni ó dì Ògùnpa orúko àdúgbò náà.
15. Àdúgbo: Àgbède Adodo
Ìtumò: Èyí ni ìbùdó tí àwon alágbède tí máa ń ro irun, ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà di Àgède.
16. Àdúgbo: Abébì
Ìtumò: Igi Obì kan règèsì ni ó wà níbí yìí, gbàgede ni igi náà wà, èyí ló sì so àdúgbò náà dí ìdí obì.
17. Àdúgbo: Ináléndé
Ìtumò: Baálè Gbàdàmósí tí iná jó ilé rè ráúráú nì ó sá dé ibùdó yìí tí ó pè ní ibi tí iná le òun de, tí ó wá di Ináléndé.
18. Àdúgbo: Òkè Ààre
Ìtumò: Èyí ni òkè tí ó wà ní ògangan ibi tí Ààre Látóòsà gúnwà sí ní ìlú Ìbàdàn.
19. Àdúgbo: Àlíìwó
Ìtumò: Ìbi tí jagunjagun Àlí láti ìlú Ìwó tí ó jagun fún Ìbàdàn tí ó sì ségun, ni ó tèdó sí ìbí yìí.
20. Àdúgbo: Olódó
Ìtumò: Alàgbà sùpò ní ó máa ń gbé odó tà ní ibí yìí, tí won bá ti fé ra odó, inú ilé ní wón ti máa ń pe bàbá yìí jáde láti wá ta odó fún won, báyìí ni wón se so ìbùdó yìí di olódó.
21. Àdúgbo: Gbági
Ìtumò: Ìtàn kan fi ye wa pé. Gbaji tó jé erú ìbàdàn ni o wa te Gbági ìbàdàn do. wón ní ìgbà tí ogun ti mú Gáà ni Gbagi wa salo si ìbàdàn ìtàn miiran tún so fún wa pé àwon òyìnbó olókòòwò ló jé ki ìbè yen di Gbagi. Torípé gbogbo àwon èèyàn wá ń gba ìsò níbà. Àwon tó nà kan ìsò yen ló ń so fún àwon tó bá fé gba ìsò láti lo máa gbági mo ààyè won.
22. Àdúgbo: Dùgbè-Aláwo
Ìtumò: Àwo ni wón ń tà níbè.
23. Àdúgbo: Aliwo
Ìtumò: Ali iwo gan-an ni orúko re omo ìlú ìwó gan-an ni Àlí yìí. Sùgbón ó wá tèdó sí Ìbàndàn
24. Àdúgbo: Bódìjà
Ìtumò: Ní ayé àtijó kìkì koríko ló kún ibì tí a pè ní Bódìjà yìí. Ibè ni àwon eégún tó ba dára won lójú máa ti ń pe ra won nija. Àwon onílù á wá m;aa lùlù pé:
Bó bá dìjà só le dúró
Bó bá dìjà sí lé adúró
Ibi tí wón ti rí Bódìjà nìyí
25. Àdúgbo: Odińjó
Ìtumò: Ìtàn fi yé wa pé odi kan wa ni àdúgbò yìí télè, ó máa ń sùgbón lójá kan ti onílù ń lù ìlù. Bí odi se bèrè sí jó nìyèn. Bí wón ti rí Odińjó nìyí
26. Àdúgbo: Amínígun
Ìtumò: Amúnígun bi esin Bàbá àlùfáà kan wa tí o maa ń kó àwon omo ni kewu. Ó wá ní esin kan tó máa ń gùn lásìkò tí àwon omo bá ń se wòlímò. Esin yìí lágbára gan-an Esin bàbá yìí ni won fi so ni orúko amúngun
27. Àdúgbo: Òré-méjì
Ìtumò: Àwon òré méjì ló te àdúgbò náà dó.
28. Àdúgbo: Ináléndé
Ìtumò: Àwon eni to ń gbé àdúgbò yìí jé bí ìjèbú tí ogun lé dé àdúgbò Naléndé.
29. Àdúgbo: Ìtamérin
Ìtumò: Oríta mérin ló pàdé ní àdúgbò yìí.
30. Àdúgbo: Ojà Oba
Ìtumò: Òjà yìí jé ojà tí wón ń ná ní ojúde Oba ìbàdàn. Ìdí rè é tí wón fi só ni ojà Oba.
31. Àdúgbo: Agbolé
Ìtumò: sàngóomí- Nínú àgbolé yìí òrìsà sàngó ni wón ń sìn níbè.
32. Àdúgbo: Ìsàlè ìjèbú
Ìtumò: Ìwádìí fi yé wa pé àwon ìjèbú lé pò níbè jù.
33. Àdúgbo: Ìdí Obì
Ìtumò: Igi obì kan wa nì ògangan, ìbí yìí ìdí rè é tí wón fi pè ní ìdí obì
34. Àdúgbo: Ìdíosè
Ìtumò: Igi osè ràbàtà kan wa ni ògangan ibi yìí.
35. Àdúgbo: Abà alágbàá
Ìtumò: Ní àbà yìí eégún ni òòsà won níbè. Orúko eégún yìí sì ni eégún alágbàá.
36. Àdúgbo: Ìyànà
Ìtumò: ìwó-ònà yìí jé ònà tó lo sí ìlú Ìwó.
37. Àdúgbo: Sábó
Ìtumò: Àwon Hausa ló ń gbé ni ibè.
38. Àdúgbo: Ìdí osàn
Ìtumò: Igi Osan ló wà ní ògangan ibi yìí
39. Àdúgbo: Òkèàdò
Ìtumò: Àwon àjèjì ló pò níbè.
40. Àdúgbo: Orita uil
Ìtumò: Ilé ìwé gíga yunifásitì ìbàdàn ni wón fi so ibè lórúko.
41. Àdúgbo: kúdetì
Ìtumò:
42. Àdúgbo: Pópótemoja
Ìtumò: Èèyàn ló di Bolò tí wón ń pè ni pópó temoja yìí.
43. Àdúgbo: Pápá ìsèré lékan salami
Ìtumò: Orúko èèyàn kan ni won fi se pápá ìsèré yìí. Eni yìí jé olórí àwon agbá bóòlù.
44. Àdúgbo: Academy
Ìtumò: Orúko ilé-ìwé kan tó wà ni ìbúdò ko yìí ni won fib o ni Academy orúko ilé-ìwé náà ni Bishop Philips Academy.
45. Àdúgbo: Oníyanrìn
Ìtumò: Ìtàn fi yé wa pé ìyèpè yanrìn po ni àdúgbò yìí télè ìdí rè tí wón fi so ni oníyanrìn
46. Àdúgbo: oriyangi
Ìtumò: Òkúta yangí ńlá kan wa ni ògangan ibí yìí.
47. Àdúgbo: Wákájayé
Ìtumò: Àdúgbò tuntun ní àdúgbò yìí. Ìgbà tí àwon àjèjì bèrè sí wá ralè kale síbè ni àwon ará abà náà yìi orúko ibè padà si Wákájaye.
48. Àdúgbo: Òkè Àrèmò
Ìtumò: Ògangan yìí ni Àrèmo Aláàfin Òyó kókó dé nígbà tó wá sí Ìbàndàn.
49. Àdúgbo: Sevent-day Adventish
Ìtumò: osrúko sóòsì tó wà ní àdúgbò yìí ni won fi so.
50. Àdúgbo: Òkèodò
Ìtumò: Àdúgbò yìí wa ni èyìn odò kan ni ònà odíńjó
51. Àdúgbo: Mòpó
Ìtumò: Ilé ńlá kan tí ìjoba kó sí ìbàdàn ló ń je mòpó. Mapo Hill gangan ni orúko ibi yìí sùgbón ìgbà tó yá àwon ènìyàn bèrè sí ní pè nì òkè mòpó
52. Àdúgbo: Alésìnlóyé
Ìtumò: orúko ojà kan ní ìbàdàn ni. Sùgbón orúko èèyàn kan ló ń jé béè.
53. Àdúgbo: Olówó ti n fi owó sànú-un
Ìtumò: Ìbùdókoo kan ni èyí ní ìbàdàn; orúko èèyàn kan ni wón fi so. orúko eni náà ni Alhaji Múfútàù Oláníhùn. Ìbùdókò yìí wà ní ònà Gate.
54. Àdúgbo: Ìbàdàn
Ìtumò: Èbá-Òdàn ni wón kókó ń jé télè nítorí pé ní èbá-òdàn ni àwon ògúnmólá tó té Ìbàdàn dó kókó de si kí wón tó ó bó sí àárín ìlú nígbà tí ojú ń là ni wón yí orúko náà padà sí Ìbàdàn.
55. Àdúgbo: Orogún
Ìtumò: Ìyàwó méjì ni won jo wà lóòdò Oko gbogbo ìgbà ni ìjà ma ń wáyé láàrin àwon méjéèjì èyìn ìyàwó si ni oko ma ń gbèè sí Ìyàálé ka èyí sí àrínfín ló fi bínú dodo èyí ni wón fi ń pe odò yìí ní Orógún orúko yìí náà ni wón fi ń pe àdúgbò yen.
56. Àdúgbo: Ajíbode
Ìtumò: Orúko ode kan ni wón fi ń pe ibí yìí kò sí ìgbà tí ènìyàn lè kojá níbè ti kò ní í bá odè náà níbè ìdí nìyí tí wón fi ń pe òdúgbò náà ni Ajíbóde.
57. Àdúgbo: Adéòyó
Ìtumò: Adé ti àwon omo Osòrun gbé wá láti òyó ni wón kó sí ìlé kan ní àdúgbó yìí ni wón bá so ibè ní Adéòyó.
58. Àdúgbo: Ilé atééré
Ìtumò: Ìrísí bàbà kan tí ń jé Yusuff ni wón fi so agboolé yìí ilé bàbá yìí ni ó wà ní àkókó kàn ní àdúgbò náà. Bí ó sé tééré ló mú won so àdúgbò náà béè
59. Àdúgbo: alágbàáà
Ìtumò: ìdílé elégún ni ìdílé yìí. Eégún ilé won tí ń jé alágbàáà ni wón fi so àdúgbò náà
60. Àdúgbo: Dàádàá
Ìtumò: enìkan tí ń jé Dáúdá ni wón so orúko rè di Dàádàá tí wón fi ń pe àdúgbò yìí.
61. Àdúgbo: Agbadagbudù
Ìtumò: Odò àgbàrá tó ma ń dégún sí àdúgbò yìí tí ó ma ń dún gbodagbùdù ni wón fi so àdúgbò yìí ní agbedàgbùdù.
62. Àdúgbo: Agboolé Bánjo
Ìtumò: Ode ni Okùnrin yìí ni àsìkò ogun ti àwon èèyàn bá ń sá sógùn ún sósì ó wá pe àwon ènìyàn pé tí àwon dijo dúró síbí ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ní àgbolé Bánjo ibi tí àwon ènìyàn jo sí.
63. Àdúgbo: Òkè-Àrèmo
Ìtumò: Àrèmo Obo kan ló yòó ti orúko rè ń jé Lándànì ló wá te ibí yìí dó nítorí ti ibè jé orí-òkè ni wón fi só di òkè-Àrèmo.
64. Àdúgbo: Basòrun
Ìtumò: Ìdílé Osòrun òyó ló wá te àdúgbò yìí dó ni wón fi so orúko oyè ti ìdílé won ń je lóyòó so àdúgbò náà.
65. Àdúgbo: Olómo
Ìtumò: Nínú àwon tí wón ma ń mo ilé-pàálábàrá láyé ìgbà yen bàbá kan wà ládùgbó yìí tó jé ìlú mò-ón-ká nínú ìsé òmòlé ló jé kí wón so àdúgbò náà ní ilé-olómo.
66. Àdúgbo: Ìdí-Osè
Ìtumò: Igi ló ń jo osè yìí àwon ènìyàn ma ń dúró sídìí rè láti won okò nígbà tí ó wá dip é àwon ènìyàn ń kí ilé sí agbègbè yìí ni wón wá á fi igi yìí so àdúgbò náà.
67. Àdúgbo: Adábaálé
Ìtumò: Egúngún ló ń jé Adábaálé láti ìlú òyó ni wón ti gbé eégún yen wá síbè, orúko eégún yìí ni wón fi ń pe àdúgbò yìí
68. Àdúgbo: Iyemetu
Ìtumò: Ìyá kan wà lágbègbè yìí tó ń ta etu, ti àwon ènìyàn bá ń lo sódò ìyá yìí won á so pé àwon ń lo sílè yèyé metu, èyí ni wón súnki di Ìyemetu.
69. Àdúgbo: Odò onà-Eléwé
Ìtumò: Odò kan ló ń jé onà àwon ìyá kan ma ń ta ewé lápákan ibi tí odò wáà ti sàn kojá idí nìyí ti wón fi ń lo ewé láti yán an kí ènìyàn lè mo ibi tí à ń tóka sí lápá odò náà.
70. Àdúgbo: Olóya
Ìtumò: Wón ń bo òrìsà Oya ládùgbó náà ni orúko òrìsà yìí ni wón fi so àdúgbò yìí.
71. Àdúgbo: Bodè-Òjà
Ìtumò: enu òpin ìlú ni bode wón tún wá á dé ojà síbè ni wón fi ń pè é ní bode-ojà.
72. Àdúgbo: Mòlété
Ìtumò: Okùnrin kan tó jé àáfà mùsùlùmí ló ma ń kínrun níbi yìí yóò wàá lé téńté èyin ló jé kí wón máa wi pé ìmòle lé téńté èyí ni wón se àsúnkì rè sí mòlété.
73. Àdúgbo: Ògúntnlà
Ìtumò: Òde ni bàbá yìí ìlú Abéòkúta ló ti sode wá sí Ìbàdàn ibi tí ó wá tèdó sí tó ń gbé ni wón ń pé lábè ògúntulà.
74. Àdúgbo: Òjé
Ìtumò: ìdílé yìí jé ti àwon alágbède Òjé.
75. Àdúgbo: Òke-Sápátì
Ìtumò: Òkè yìí ga ò wé rí gánrangánran bi òkè yúse rí ni wón fi ń pe àdúgbò yìí.
76. Àdúgbo: Ògbèré
Ìtumò: Odò kan ló sàn kojá ládùgbó yìí ti orúko rè ń jé àgbèré èyí ni wón so di orúko fun àdúgbò náà.
77. Àdúgbo: Kòsódò
Ìtumò: ní àdúgbò yìí kò sí omi kankan ní be tó jé pé tí wón bá gbé kànga kò lè kan omi èyí ló mú won so àdúgbò yìí ní kosódò.
78. Àdúgbo: Ayékalè
Ìtumò: gbogbo àwon tí wón kókó wá láti ilú ìbòmíran sí Ìbàdàn agbègbè yìí ni wón kókó dúró sí kí wón tó ó fónká ló sí ìgboro orísìírìsìí àwon èyà ní ilè-Yorùbá la lè bá pàde nib í ìdí nìyí tó fi ń jé Ayékalè.
79. Àdúgbo: Ìdi-Obì
Ìtumò: Igi Obì kan ràpàtà ló wà ládùgbóò yìí òhun ni wón ń to láti fi pè
é.
80. Àdúgbo: Omólàde
Ìtumò: Orúko ìnagije tí wón fún jagunjagun kán tí àwón ènìyàn rè rò pé ó ti kú sójú ogún nítorí won kò gbúròó rè fún ìgbà pípé. Ojó tó dé ó ua àwon ènìyàn lénu ni wón ba so pé omólàde tó di orúko àdúgbò yìí
81. Àdúgbo: Odińjó
Ìtumò: Ní ayé àtijó, a maa n ní odi ìlú, bákan náà ni a máa n ní bode ìlú. Nígbà tó di ojó kun, àwon omodé tó ń dègbé bá seesi finá sí oko. Báyì ni odi ìlú se bèrè sii jóná. Enìkan sáré wádè sáàrín ìlú láti so fún wón pé odí ìlú ti ń jóná. Báyi ni gbogbo ènìyàn se ń pari wop e Odíńjo odíńjó tí `dúgbò náà sì dí odíńjó loni
82. Àdúgbo: Pópó Yemoja
Ìtumò: Ojúbo òrìsà yemoja wà ni àdúgbò náà, ti kò sì sí onà míràn láti gbà dé ibè yàtò sí ojú ònà kan soso. Nítorí ìdí èyí ni won se ń pe ojú ònà yìí ní òpópó yemoja
83. Àdúgbo: Bodè
Ìtumò: Ibi tí ojà Bodè wà lónì yìí ní enu odì ìlú nígbà náà. Ibè ni àwon omibodè maa ń dúró sí láti máa só ìlú náà.
84. Àdúgbo: Òrányàn
Ìtumò: Ènìyàn ni ó n jè òrániyàn yìí, tí ó di odò pèlú ìbínú ńlà. Ojúbo odò náà ni wón fi so àdúgbò ibè ní orúko tó ń jé láti máa fi se ìránti rè.
85. Àdúgbo: Ògùnpa
Ìtumò: Akínkanju Ológun kan ni ó di odò láyé àtijó. Ìdí nìyí tí wón fi ń pe odò náà ní orúko re Ògùnpa, ti oruko náà sì di orúko àdúgbò náà.
86. Àdúgbo: Èsù Awele
Ìtumò: Ojúbo èsù ńlá kan wa ni ibi tí wón ń pè ni èsù àwèlé lorni. Ìdí sì nìyí tí wón fi ń pé àdúgbò náà ni orúko yìí.
87. Àdúgbo: Òrè-Àré
Ìtumò: Orí òkè ti ààre Látóòsà kole sí ni wón ń pè ni òkè àrelónì
88. Àdúgbo: Ile-tuntun
Ìtumò: Ibi tí a ń pè ní ilé-tuntun lónì jé igbó ń lá télètélè ti kò sì sí àwon ilé oní bíríkì kankan níbè. Àdúgbò yìí ni wón kókó kó ilé oní bíríki sí ní ìlú Ibadàn. Ìdí nìyí tí a fi ń pé é ní Ilé-tuntun.
89. Àdúgbo: Ìta ègé
Ìtumò: Ilé eléégún tí ó ń jé afìdi èlégèé ni ó wà ní àdúgbò náà, tí ó sì ní orúko ńlá ní ìlú Ìbàdàn. Àti pé ibè ni wón ti máa ń se àseye fún eni tó bá kú tí kìí se elésìn mùsùlùmí tàbí ìgbàgbó.
90. Àdúgbo: Ìta-Baale
Ìtumò: Àgbègbè tí bale kan tó n jé Olúgbòde ni ìlú Ìbàdàn láyé àtìjó kólé sí ni a ń pè ni Ìta-baálè lónì yìí.
91. Àdúgbo: Kudeti
Ìtumò: Akinkanjú ológun kan un ó di Odò láye àfìjó nígbà tí àwon òdá rè fé mu. Ó wòó pé kàkà kí ilè kú ilè á sá. Ìdí nìyí tí wón fi so Odò náà ni kúde tì láti máa fi se ìrántí akoni náà, tí gbogbo agbègbè náà sì di kúdetì bákan náà.
92. Àdúgbo: Ìsale-Ìjebu
Ìtumò: Ìbi yìí gan an ni ògangan agbègbè tí àwon Ìjèbú tèdó si nígbà ti wón de Ìbàdàn.
93. Àdúgbo: Inalende
Ìtumò: Agbègbè kan tí àwon ènìyàn tí ogun lé kùró ní ìbùgbé won tèdó sí, tí wón sì fin í ìsinmi ni a ń pè ni Ináléndé lónì yìí.
94. Àdúgbo: Òde-Ajé-Olóòlù
Ìtumò: Egúngún ni lá olókìkí kan wà ilú Ìbàdàn tí kìí pojú kan Obìnrin. Agbègbè tí ilé eni tí maa ń gbé eégún náa wà ni a ń pè ní Òde-ajé Olóòlù sì ni orúko egúngún náà ní Òde-ajé-Olóòtù.
95. Àdúgbo: Beyerunka
Ìtumò: Okùnrin kan wà láyè àtíjó tó ní n àsìn bíi adìye ati eyele, okùnrin yìí sì fún je eni tó burú púpò. Bákan náà, okùnrin yìí féràn àgbàdo púpò. Gbogbo ìgbà tí ó bá fi ń fun àwon ń nkan òsìn rè lóńje, ni oùn náà máà ń je àgbàdo ti rè. Nítorí ìwà yìí, àwon ènìyàn máa ń júwe ìlé rè gégé bíi bàbá-a-bá-eye-rún-oka bàbà. Báyìí ni wón se só ó di Béyerúnkà.
96. Àdúgbo: Elekùró
Ìtumò: Agbègbè yìí jé ibi ti òwò èkùr’’o pípa wópò sí. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní elékùró.
97. Àdúgbo: Ilé Abòkè
Ìtumò: Agbègbè yìí ni bàbá tí ó máa ń bo òrìsà òkè-Ìbàdàn ń gbé. Ìdí nìyí tí won fi ń pe àdúgbò náà ni ìlé abòkè.
98. Àdúgbo: Dùgbè
Ìtumò: Agbegbe tí àwon ènìyàn, tí ogun lé kúrò níbì kan, tí gbogbo wón sì ro gìlàgìlà dé sí ni a ń pè ní Dùgbè
99. Àdúgbo: Amúnígun
Ìtumò: Ìtàn fi yé wa pé Òkan léhìn àwon omo Ogun Bashorun Ìbíkúnlé tí ó jé jagun-jagun pàtàkì ní ìlú Ìbàdàn ní ó ńgbé àdúgbò yìí. Nítorí àkíkanjú rè lójú ogun tú won fi ńpè ni amúló ju ogun. Ìnagije yìí sì ni won so di Amunigun
100. Àdúgbo: Agodi
Ìtumò: Ibí jé àgó àwon abìrun kan, àwon odi ni wón máa ńkó síbè fún ìtójú, ní ayé àtijó ilé-ìtóju odi ní ibè jé.
101. Àdúgbo: Abébi
Ìtumò: Ní àyé àtijó oko obì ní wón fi adúgbò yìí dá àwon àgbè alóko osì ní ó ńgbé ìbè tí o fí jé wípé tí ènìyàn bá ńlo abé obì ni yío màà tò lo.
102. Àdúgbo: Béyerúkà
Ìtumò: Okùnrin kán wà ní àdúgbò tí féràn láti máa je àgbàdo, ni ìgbà yen àwon àgbe ka àgbàdo kún oúnje ye nítori, ìdí èyí ní wón se ńjè Okùnrin náà ní eni tí ó ń bá èye rú Okà.
103. Àdúgbo: Beere
Ìtumò: Ibí yìí jé Ibi tí iwón máa ń pa koríko kan tí ó ń jé beere lo fún Aláàfin láyé àtijó.
104. Àdúgbo: Alakìa-Adegbiyi
Ìtumò: Ìnagije alàgbà tí ó jé baákì àdúgbò yìí rí, tí ò si je oloro pèlu oun ti eni àkoko láti dé àdúgbò yìí.
105. Àdúgbo: Agbeni
Ìtumò: Ní àárò ojó àwon onísòwò ni àwon tí ó tèdó sí ibí yìí. Ìtumò orúkoyìí ni agbeni bí owó.
106. Àdúgbo: Bédyà
Ìtumò: Àwon àgbà fí yé wá pé awuye wuye kún tí ó wáyé láàrín àwon elegbé ode lórí ode tí ó tédòó láti de igbó yìí. Orúko àdúgbò yìí gan ni “Igbódìjà”
107. Àdúgbo: Adámásìngbà
Ìtumò: Ìtàn yíì dá lórí okùnrin kan tí ó yá owó sùgbón tí kò lè singbà nípasè àíró wó san, ó dá ìgbà àti dá owó yìí padà sùgbón kò ri san.
108. Àdúgbo: Èkótèdó
Ìtumò: Nítorí Ìwà òlàjú, òmòwé àti aláfé ti gbayì ní àdúgbò yìí ni wón fi so lórú ko yìí.
109. Àdúgbo: Òja Igbó
Ìtumò: Igbó ni àdúgbò yí jé ní ayé Ìgbà yen, àwon ará àdúgbò yìí ni wón béèrè sì nà ojà alé ní bè Ìdí nà yí tí orúko àdúgbò yìí fi wáyé.
110. Àdúgbo: Ìdí arere
Ìtumò: Igi kúnwá nì àdúgbò ewé aréré ni ó maa ń wù lórí rè, ewé yìí máa ńtàn tí o fi sé wípé Ibòji ré pò púpò, ìwon ènìyàn máa ńjoko láti gba ategùn níbè won sì máà ń se fàájì níbì pèlú.
111. Àdúgbo: Ita-maya
Ìtumò: Alàgbà ken tí orúko rè ńké máyabìkan ni wón gé kúru ti wòn sí ńpè ní ìta máyà.
112. Àdúgbo: Ìsàlè-Òsì
Ìtumò: Òkin lára àwon olóyè olúbàbàn kan tí ó ńjé òsì máyè ni ó tèdó sí ibí yìí láyé àtijó
113. Àdúgbo: Oke foko
Ìtumò: Nkan ti o mu oriko adugbo yii wa nipe adapo yangi ati ile erofo ni olorun da ibe, o sit un je oke, Ibe maa n nira lati gba.
114. Àdúgbo: Ode Aremo
Ìtumò: Ibi yíi ni awon oyinbo ajele gbe aremo Alaafin Oya sa pamo si ki o maa ba ku lehin Iku baba re gere bi asa awon Oyo.
115. Àdúgbo: Apata
Ìtumò: Ibí yii ni awon ara ilu Egba fi se Ibí isadi won ni igba aye ogun nigabi.
116. Àdúgbo: Idi Ayanre
Ìtumò: Igi ayanre kun ni o ti wa ni adugbo yìí kí ó ti wa dí wipe awon ènìyàn la ile loju de ibe.
117. Àdúgbo: gbénlá
Ìtumò: Àdúgbò yìí jé ibi tí won ní orúkí asiwájú kan ni akoko kan ni Ibadan tí orúko rè ń jé Ológbéńlá. Ológbéńlá yìí ni wón wá so di “Gbenla”èka-èdè ló fà á
118. Àdúgbo: Alékúsó
Ìtumò: A gbó pé ni àsìkò ogun Ìbàdàn àti ìjàyè, owó àwon ìjàyè ló kókó dun àwon Ìbàdàn ti won sì mu olórí ogun Ìbàdàn ìgbà náà sí ìgbèkùn won. Àwon omo-Ogun Ìbàdàn padà sí ilé láti lo tún ara mu, won sì padà ìjàyè ni àkókó yìí ni Ibàdàn ségun Ìjàyè pátápatá tí wón mú lérú Okàn àwon Ìbàdàn kò bale nígbà tí wón dé ilé nítorí èèyàn líle ni awon ìjàyè ìdí nìyí tí wón fi wá yan àwon òpò omo-ogun won sí ojú ònà tí àwon ìjàyè mó ó ń rìn wo Ìbàdàn, lásìkò ìgbà náà láti máa só won. A gbó pé àwon omo-ogun wònyí lò to osù méta dáádáá kíwon tó kúrò níbè, ni wón fi so ògangan ibè ni Alékúsó (ibi tí a gbé uan eeyan kó máa so won).
119. Àdúgbo: Òde-Ajé Alálùbósà
Ìtumò: Ojà kan ló wà nì adúgbò yìí tó jé wí pé kìkì àlùbósà nì wón máa ń tà, ní bè gégé bí isé ajé won. Ibikíbi ní àwon ìlú tó wà léti Ìbàdàn sin i won ti máa ń wá ra àtùbósà tó bá ti je enì tó fé ra òpò.
120. Àdúgbo: Òde-Ajé Olóòlu
Ìtumò: Àbúrò ni eni tó/te/ Ode-Ajé olóòlù yìí jé sí eni tó te àdúgbò òde-Ajé alálùbósà dó ó, kó tó di ojà. A gbó pé jagunjagun ni wón àti wí pé eégún Olóòlù yìí òkan lára erù ti wón ko bò láti ojú-ogun ni. Ègbón ló ní kí àbúlò òun sún sí ìsàlè díè kí ó tó dúró, èyí ló fà á tí àdúgbò mejeeji yìí kò fi jìnnà si ara won.
121. Àdúgbo: Òkè-Àpón
Ìtumò: Àdúgbò yìí ń be láàrin òjé sí yemétu Ìdí tí wón fi ń pè é ni Òkè-Àpón ni pé òke-kere ni àdúgbò òhún wà tó sì takété sí títì lákòókò kan àwon tí kò tíì ni Ìyàwó nílé nì wón máa ń sáábà gba tàbí réntì ilé sí àdúgbò yìí, pàápàá àwon omo ile-ìwé èkósé Nóòsì ti na ìwe èkóse noosí tiko jinna sibe àti àwon òsìsé sekiteríàtì. Nítorí pé àwon òdó wá po níbè tíwon kò sì tíì ni ìyàwó tàbí oko ni won fi so àdúgbò yìí ní òkè-Àpón. Tí àwon olóńje bíi èbà, iyán fùfú èwà àti béèbéè/ lo bá ti apé ońje lé omo won lórí fún kíkiri, won á wà so fún-un pé kó tètè mó o gbé ojà rè lo oke-Àpón nítorí ojà, pàápàá ońje, a máa tà níbè púpò.
122. Àdúgbo: Agbeni
Ìtumò: Abénà ìmò mi so pé àwon ará Ìbàdàn gbèjà Ìbikúnle tó jé Balógun won ní àkókò ken pé wón wá ta òtúu rè lójì (ojì -> gbèsè tàví fáìnì) wón wá so pé ibi ti baba won ìyen (ìbíkúnlé) gbé sanwo ojì náà ni won ń pè ni Agbeni ìdí nìyí tíwón fi máa ń ki àwon Ìbàdàn ní “Agbeniníjà omo òkè Ìbàdán
123. Àdúgbo: Móníyà
Ìtumò: Àdúgbò yìí jé bí oríta tó ya ìlú ìjàyè àti Òyó sótò ní Ìbàdàn. Ìdí nip é ni Móníyá nì èèyàn tó ń lo sí ìlú ìjàyè yóò ti yà. Ní ojó ti àwon ará Ìbàdàn/wá ń lo sógun ìjàyè nígbà tí won dé móníyá wón pín ara won àwon kan yà sí ona tó gba ìjàyè lo tààrà, àwon kan gba ojú ònà òyó lo láti lè gba fìdítì wo ìjàyè Ògúnmólá ni wón so pé, ó sájú Ogun lódún náà, wón ní Ìbíkúnlé ò lo “Ibi ti gbogbo wa ti yà là ń pè ní Móníyà”
124. Àdúgbo: Gégé
Ìtumò: Lójó tí àwon Ìbàdàn ń lo Ogun Èkìtì parapò ti àwon omo ogun tó jé akoni wa kó ara won jo sójú kan tí won ró gégé kí won ó tó wa ránsé re ilé Balógun Ìbíkúnlé pé kó máa bò pé àwon ti se tán ni “Gégé” “Won ró gégé-tan won ranse re ilé Balógun won”.
125. Àdúgbo: Òdè-Òlóló
Ìtumò: Nígbà tí wón ń lo ogun Èkìtì parapò yìí wón ní ó pé won díè ki wón ó tó fi ìlú Ìbàdàn sí ilè nítorí won kò múra fún ogun yìí, òjíjì ni won rónísé Alaafin kí omo ogun tó ye kó lo, ó tó múra tán ó pe díè. Ibì tó wà gbé ló won jáí púpò kí won ó tó fi odi ìlú sílè ni wón so nì “òde-òóló”.
126. Àdúgbo: Lábó
Ìtumò: Láyé ìgbà kan, Okùnrin ìjèsà kan wà nì ìlú. Ìbàdàn tó jé pé ó máa ń sòsómàáló. Okùnrin yìí gbajúmò púpò aso-òkè ló máa ń tà. Ní ojó kan owó rè wá bó sonù, ó wa owó yìí títí, kò ri, bàbá yìí wá bèrè sì í ké nitori owo yìí ká a lára, owó tó ti ń pa á bò láti àárò ni ‘Òwó bó, Olá bó, ìbòòsí àrè” Ibi tówó bàbá ìjèsà gbé bó sonù là ń pè nì “Lábó”
127. Àdúgbo: Eléta
Ìtumò: Àdúgbò yìí ni won ti máa ń pín àgbá ota fún àwon omo-ogun Ìbàdàn tí wón bá ń lo ogun. Ibi ti won ti rí yíta Ogun fún wa ni “Eléta”
128. Àdúgbo: Ayéyé
Ìtumò: Abénà-ìmó mi so fun mi pé ibi ti won ti yé àwon eni àkókó sí ni ayéyé. Òkan lára àwon tí wón yé sí nígbà náà lóhùn-ún nì “Agbájé Ayéyé “Ibi tí a gbé yéni sí là ń pè láyéyé”.
129. Àdúgbo: Òpóyéosà
Ìtumò: Láyé ijóun, tí wón bá fe lo sí ogun ní ìlú Ìbàdàn, Balógun yóò se ìkéde láti pé àwon ode, olóògùn ológun tó bá dára rè lójú tó fé bá won lo sójú ogun. Nígbà tí gbogbo àwon èèyàn wòn yí ba péjú sìbà, ni Balógun àti àwon ìjòyè rè yòókù yóò tó wá á sa àwon to pójú-òsùwòn láti lo léhìn òpò Ìdánrawò. Òpóyéosà ni gbangba ibi tí wón ti máa ń se èyí Níbàdàn wà nitori ko jinnà si ilé Balógun. Irú èyí náà selè nínú ìwé Ògbójú Ode nínú Igbó Irúnmolè tí D.O. Fágúnwà ko. Ibi tí a gbe n sa won lójó tá a bá n lo ogun là ń pè ni yéosà nijo-un.
130. Àdúgbo: Náléndé
Ìtumò: Wón ní ìná ló lé àwon ènìyàn tówà ní àdúgbò yìí dé ibè láyé ijóun. Wón wá so pé ní àdúgbò odinjo ni iná ti sé lójó náà, èyí fíhàn pé àwon tó sá kúrò níbè tí won kò padà síbè mó ni won so ibè ni orúko ìtumò re nip é (Ní-hàà-ín ní iná lémi dé)
131. Àdúgbo: Ìdí Arere
Ìtumò: Lójó ti iyò wón ti gbogbo Ìbàdàn àti ìlú agbègbè rè kó rí iyò je tàbí se Obè. Ológbó tawón pé iyò pé iyò wà nì ìkòròdú lébàá Èkó ni gbogbo Ìbàdàn bá to jánà rere bí esú jáko. Ìyá baba mi máa ń pe odún náà ní “Odún gágá”. Nígbà tí wón wá n padà bò látìkòròdú, Ìdí Arere ni àwon èrò kókó gbé sò. Níjó èrò ìbàdàn n wayo o rekorodu tí gbogbo wón to jánà rere bi esú jáko, ìdí Arere lakokoso èrò”
132. Àdúgbo: Olóòsà-oko
Ìtumò: Òòsà-oko nì won máa ń bon i àdúgbò yìí Níbàdàn. Àwon Oloosa oko ló wà ní bè títí di òní. Awoni ènìyàn a sì máa lo toro omo níbè
133. Àdúgbo: Agodi
Ìtumò: Àgó-odi-ìlú ló di Agodi nítorí èhìn odi ìlú ni àdúgbò yìí wà láyé àtijó Níbàdàn Ibè si ni ilé-isé Telifísòn àkókó wà nítorí ìbè máa ń dáké róró ni.
134. Àdúgbo: Òkè Páàdì
Ìtumò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjo Àgùdà fi Ìbùjokòó sí nígbà tí wón dé pèlú èsìn won páàdi ni wón máa ń pe àwon olórí èsìn yìí.
134. Àdúgbo: Ìdí Ìrókò
Ìtumò: Bàbá kan ni ó máa ń dá oko sí èbá ìdí Ìrókò ní àtijó. Ìgbàkúùgbà tí wón bá ti ń wá bàbá yí tàbí wón fé gba nnken lówó rè, wón á ní kí won lo wò ó ní Ìdí-Ìrókò. Bí bàbá yí se kó abúlé síbè nìyí àti ìgbà yìí ni wón ti ń pe ibè ní ìdí Ìrókò.
135. Àdúgbo: Òkè Sápátì
Ìtumò: Òyìnbó kátólíìkì ni a gbó pé ó kó ilé rè si orí okè kàn ti àwon ènìyàn sì máa ń wo ilé náà lórí òkè téńté ríí wón bá wá béèrè pé níbo ni enìkan ń lo o le ni ibi tí sápátì kólé kólé si. Bí wón se so ibid i òkè sápátì nìyí
([[see Yoruba Place Names]])
Ofa, Kwara State, Nigeria - Place Names
2128
6384
2006-12-18T08:33:16Z
Loadewole
101
/* Ofà */
[[Ofa]]
==Ofà==
1. Àdúgbo: Atan Oba
Ìtumò: Agbègbè yìí ni àwon ìdílé Oba máa ń de ilè àti ìdòtí sí ni ayé atijo. Sùgbón ìgbà tí ó yá ni ilé bèrè sí ní dé àdúgbò yíí. Bí wón se ń pe àdúgbò yìí ní Atan Oba.
2. Àdúgbo: Aponbi
Ìtumò: Ní àyé àtijó àwon ara àdúgbò yìí máa ń gun igi obì láti ká obì, nítorí wón gbà pé obì yìí máa ń mówó wólé. Èyí ni àwon ènìyàn rí tí wóm fi so àdúgbò yìí ní apónbì
3. Àdúgbo: funfunleye ńsu
Ìtumò: Igi ń lá kán wà ni agbègbè yìí tí àwon eye lékeléke máa ń bà le. Gbogbo àwon ilé tí ó wà níbè ni àwon lékelékèé yìí máa ń yàgbé sí tí asogbo ara ilé náà á sì funfun. Sùgbón ìgbà tí olájú wá dí òfà ni wón kó àgó olópàá sí àdúgbò yíi. Tí wón bá ti wá fe júwe àgó olópàá yìí wón máa ń so wi pe àdúgbò funfun leye ń sun. Bí orúko yìí se mó won lára títí dóní nìyí.
([[see Yoruba Place Names]])
Modakeke, Osun State, Nigeria - Place Names
2129
6357
2006-12-17T10:34:13Z
Loadewole
101
[[Modakeke]]
==MỌDÁKẸ́KẸ́==
1. Àdúgbo: Ajíbésinró
Ìtumò: Ilé olá ti won ti n so esin mó èèkàn. Esin ni babańlá wa máa ń gùn jáde. Ìdí ni yìí to je yo nínú wón pé: Omo Ajíbésinró, Omo òlésin léèkàn, Omo ògbajè gboko lówó olóko.
2. Àdúgbo: Ògúnsùà.
Ìtumò: Ògún lo so won pò nínú egboilé yìí. Orúko oba to kókó je ni Modákéké ni Agboilé yìí ni Oba náà ti wá o ké si gbogbo àwon ènìyàn rè pe e wá, e jékí orùsà ògún ti a ń bo yìí so wá pò.
3. Àdúgbo: Alágbàgun
Ìtumò: Won máa n be àwon ara gboile yìí lówè fun iyàn gígún nínú oríkì agboile yìí lo ti jáde to so pé : Omo alágbàgún kò gbodò fìyán tore
4. Àdúgbo: Ilé pàràkòyí
Ìtumò: Orúko Oye olóórí onísòwò láyé àdijó ni Abé rè ni àboujútó òwò síse wà.
5. Àdúgbo: Arókómo
Ìtumò: A rówó gbé omo. Omo tó ba yanjú làágbé ti kò se òkùnrin nínú oríkì agboilé yìí lo ti jáde tó so jé: Omo ri jùkú a bá ìyá rè gbe, Omo dari ara a kòó sílè.
6. Àdúgbo: Ilé Oósà
Ìtumò: Orúko Oyè ìlí, òun ni olóórí àwon afobaje
7. Àdúgbo: ilé Ògòkú
Ìtumò: A ri èyin kágò eégún ijó níí jó. Òrìsà eégún ni won ń bo níbè
8. Àdúgbo: Agbo ilé káríkárà
Ìtumò: Onísòwò ni gbogbo won. nínú oríkì won lo ti jáde tói so pé. Kárí kárà kámó sanwó, ká sin owó kó dìjà
9. Àdúgbo: Olóyà
Ìtumò: orisa oya ni won ń lo níbe, ojúbo oya wà nibe, won sì gbàgbó pé o máa ń fun won lómo
10. Àdúgbo: Ajóńbàdí
Ìtumò: Gbajumò aláfé ènìyàn ni bale agbo ilé yìí. Ti o ba n rin lo lójúde ìrin oge pèlú fáàri ni.
11. Àdúgbo: Olókúta
Ìtumò: kìkì òkúta ni agbo ilé náà. Àwon ènìyàn rip e ko si ohun to lè hù níbè.
12. Àdúgbo: Ilé Elébiti
Ìtumò: Orúko Eégún to maa ń jáde ni agboile yìí ni. Nínú oríki rè ló ti jáde tó so pé. Elébiti sàgbá ko níjà.
13. Àdúgbo: jágbéegùn
Ìtumò: Onísègùn ni won. Kò si àrùn ti won gbé dé Ibè ti ko san
14. Àdúgbo: òòpó òsun
Ìtumò: Ilé olósun òrìsà òsun máa ń fún won lómo.
15. Àdúgbo: Ilé Èkerin
Ìtumò: Orúko òye Balógun. Òun lo je igbá kerin si Oba.
16. Àdúgbo: Ilé òsó Aró
Ìtumò: Aró dídá ni isé won níbi. Ko si aso ti won ko le se òsó sí lára.
17. Àdúgbo: Agbo ilé Fágúnwá
Ìtumò: Ifá gúnwá síbì. Onífá niwón ni agbo ilé yìí wón ni ojúbo Ifá níbè.
18. Àdúgbo: Olórò
Ìtumò: Orò ni won ń bò. Àwon ara agbo ilé yìí máa ń dásà pe bi obìnrin bá fojú di orò, orò yóò gbe e.
19. Àdúgbo: Ilé ògóbùlà
Ìtumò: Ogo bu olá fún won nínú ilé yìí. Ibi ti olóórí àwon onísàngó ń gbé. Ojúbo sàngó wà níbè
20. Àdúgbo: ilè Àsàmú
Ìtumò: Orúko oyè ìlú ní, onílù ni wón níbè
21. Àdúgbo: Alágbòn
Ìtumò: Agbón ni wón ń hun ta. pàtàkì isé owó won ni àgbòn híhùn.
22. Àdúgbo: játíná
Ìtumò: Oti títà ni isé owó won. Eléyìí hàn nínú oríkì won tó sap é: Játi jákà bí àdèbà Oti sèkètè ni won máa ń se
23. Àdúgbo: Olómi Ape
Ìtumò: Omi inú orù won máa ń mu. Won máa n re omì nínú ape.
24. Àdúgbo: Ilé Eléwúro
Ìtumò: Ewúro gbigbo ni ise won, àwon ènìyàn kìí wá ewúro ti níbè
25. Àdúgbo: Adélérè
Ìtumò: Orúko eni tó te agbo ilé yìí dó. Won gba pe oruko ajemoyè ni èrè nínú
26. Àdúgbo: Wúgbolú
Ìtumò: òun lo kókó je oba ògúnsùà. O ni ìfé àwon ènìyàn re
27. Àdúgbo: Agbo ilé yangun
Ìtumò: Àgbàdo títà ni ise won. Àwon ni kò jékí ebi pa èlú .
28. Àdúgbo: Àgbójà
Ìtumò: Àlùbàtá ni won. Bàtá ni won máa ń lù fún Eégún won
29. Àdúgbo: Ilé epo
Ìtumò: Onísowò epo ni won. Epo kìí won nílé yìí
30. Àdúgbo: Baálè Sàngó
Ìtumò: Ibi ti olóórí àwon onísàgó ń gbé, Ojúbo sàngó wà níbè.
31. Àdúgbo: Iráyè
Ìtumò: Ní àtijo òrìsà kan wà ni ibi tí à ń pè ni ìráyè yìí orúko òrìsà náà ni ìrá láti ipólé òwu ni wón ti gbé òrìsà yìí wá léyìn ogun húkù húkù, obaláayè ni orúko àwòro rè. Bí wón bat i n bo òrìsà yìí tí won da Obì tí Obì si yàn àwon Olùsìn rè yóòmáa pariwo ayò pé ìra ti yè, Ìráyè, ìráyè láti ibi yìí ni a ti mu orúko àdúgbò yìí
32. Àdúgbo: pónńtan
Ìtumò: Ìrísí ìyá ken tí ó jé gbajúmò ni agbo ilé yìí ni won fi n pè é ìyá náà lówó lówó béè ni ó sì pupa wèè ó sì tún sígbonlè pípupa tí ìyà yìí pupo ni won fi n fi àwò rè júwe rè tí wón si fi so agbo ilé yìí
33. Àdúgbo: Okè èsó
Ìtumò: Àwon ìran oníkòyí ni wón te agbo ilé yìí dó, jagunjagun sin i wón àwon ni won máa n jagun fun ìlú.
34. Àdúgbo: Esin Oye
Ìtumò: Ilé Alésinlóyè ni won máa n pè é télè kí won fi n pe béè ni pé okùnrin ken wa níbè nígbà náà tí ó máa n gun esin ni àsìkò ilé odún tí wón bá wa sí ilé láti oko àsìkò yìí sì ni oyé máa n mu ni agbègbè wa; èyí ni won fi máa n pè é ni Alésin nígbà oyé.
35. Àdúgbo: Ilé Èkerin
Ìtumò: Ní Ìdílé yìí oyè Èkerin ni wón máa ń je níbè èyí ni won fi máa n pè won ni ilé èkerin
36. Àdúgbo: Òkè ìpàlò
Ìtumò: Orí òkè ni ìbí yìí ó sì kún fun kìkì òkuta èyí ni a fi n pè é ni òkè ìpàhò
27. Àdúgbo: Ajíbésinro
Ìtumò: Aji bá esin lórí òòró ni wón sún kid i ajíbésinró. Ní àtijó àwon ìdílé yìí ni won máa n fie sin rin ìrìn àjò béè wón sì ni esin yìí to pò gan-an débi pe won máa n so won mólè ní iwájú ìta nit í eni tí ó ń lo tí o ń bò yóò máa ba won níbè.
28. Àdúgbo: Okè Òwu
Ìtumò: Àwon ènìyàn tí ogun lé kúrò ni ìpólé òwu nígbà ogun húkùhúkù ni wón tèdó si ibí, orúko ìlú won ni won si fib o agbolé won
29. Àdúgbo: Ìtaàsìn
Ìtumò: Níbí yìí ni ilè ìjósìn àkókó ni ilú Modákéké kókó wa àwon ìjo sítifáánù mimó ni wón kó ilé ìjósìn yìí bákan náà légbèé rè ni ilé ìjósìn àwon mùsùlùmí wà èyí ni won fi so Ibè ni ita ìsìn èyí tí ó wa di itaàsìn
30. Àdúgbo: Agbo ilé Oláyá
Ìtumò: Ní agboole yìí òrìsà oya ni won n sìn níbí orúko òrìsà yìí ni a fi n pe agbo ilé yìí.
31. Àdúgbo: Olúgbòóyàn
Ìtumò: Orúko odò kan ni olúgbo ògàn yìí orúko odò yìí ni a fi n pe agbo ilé yìí.
32. Àdúgbo: Òkè Olá
Ìtumò: Orí òkè kan ń be ni àdúgbò yìí àwon ènìyàn ń dá àníyàn pé kí òkè náà ó jé òkè olá fún àwon
33. Àdúgbo: Ilé Arídìíèké
Ìtumò: Ìnágije babaláwo kan ni ń jé báyìí ìdí ti wón fi n pè é béè ni pé babaláwo náà máa n tu eni ti àwon àjé bá dè mólè béè ni ó sì máa n gbogbo kùrukùn ti bá n be ní ìgbésí ayé omo èdá. Babalawo náà gbónà ìlú mo ká sì nib í àwon ènìyàn ba ti n lo si ilé rè won a ni àwon ènìyàn ba ti n lo si ilé rè won a ni àwon n lo si ilé arídìíèké èyí ni won fi n pe agbe ilé yìí di òní olónìí
34. Àdúgbo: Ilé onílé àrán
Ìtumò: Ní ìdílé yìí aso àrán ni won máa n tà níbè ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ni onílé àrán
35. Àdúgbo: Eréta
Ìtumò: Ìdì ti wón fi ń pe agbo ilé yìí ni ilé eréta ni pé níògangan agbo ilè yìí ni àwon ará ijóhun ti máa n wa ota tí àwon alágbède máa n yó sínú ìgbá kí won ó tó so ó di Irin ti won fi n rokó ròdá.
36. Àdúgbo: Ilé Alubàtá
Ìtumò: Ìsé ìlù lílù ni wón n se níbí ìlù bàtá ni won sì máa n lù àwon onílù ìdílè yìí ni wón máa n lu bàtà fun àwon tí won ń bo òrìsà sàngó àti àwon eléégún ibé owó won yìí ni won fi so agbo ilé won loruko.
37. Àdúgbo: Òkè Amólà
Ìtumò: Orúko enìkàn tí ó jé gbajúmò ní ìlù Modákéké ni ó ń jé Amólà ní àgbègbè Ibi tí ó kó ilé sí òkè yí. Ibè po ni béè ni orí òkè yìí ni ó kó ilé sí tente èyì ni won fi n pe agbo ilé yìí ni òkè Amolà
38. Àdúgbo: Ilé Aláró
Ìtumò: Látijo isé aró dídà ni àwon idílè yìí máa n se isé yìí ni àwon ènìyàn sì mo wón mó bí enìkàn bá ti fe lo si ilé won, won á ni àwon ń lo sí ilé aláró, orúko yìí ni wón tè mo agbo ilé yìí lára dòní olónìí.
39. Àdúgbo: Òkè Awo
Ìtumò: Níbí ni igbódù àwon baba awo kí ilù ó to máa fè si nígbà tí ìlú wá kúrò ni inú igbó ni àwon babalawo wá fenu kò pé ibè ni àwon yòó ti máa se ìpàdé owo àwon yóò lo se igbódù mìíràn ni wón bá n se ìpàdé awo ni òkè awo. Èyí ni won fi ń pe ibè ní òkè awo di òní.
40. Àdúgbo: ilé atàgbèdò òjo
Ìtumò: Ní agbo ilé yìí ni won ti máa n ta àgbàdo ju ní àsìkò òjò èyí rí béè torí pé àwon kíì sábà gbin oúnje mìíràn àfi àgbàdo ìdí nìyí ti won fi n pè won ni ilé àtàgbàdo òjò.
41. Àdúgbo: Olómi Ape
Ìtumò: Odò ti ó ń sun láti ilè tí won wa gbé ape le lórí láti inú àpe yìí ni won ti máa n pon omi yìí idí nìyí ti wón fi so ni agbo ilé olomi ape.
42. Àdúgbo: Egbédòré
Ìtumò: Àwon egbé ni wón parapò tí wón dá àdùgbò yìí sílè èyí ni wón fi so agbo ilé yìí ní orúko.
43. Àdúgbo: Ilé Akirè
Ìtumò: Àwon ìdílé Obá ìkirè ni won te agboolé yìí dó ìdí nìyí ti won fi só lórúko mo orúko ìlú won
44. Àdúgbo: Ìta mérin
Ìtumò: Orita ni àdúgbò yi jé títì mérin ni wón sì pàdé níbè èyí ló fà á tí wón fi n pè é ni ìtamérin.
45. Àdúgbo: Ilé gbénà
Ìtumò: Ní agbe ilé yìí – isé gbegilére ni isé won àwon ìdílé Ajibógun ni won sì máa n gbénà ni wón ba kúkú so ìdílé náà ní ilé gbénàgbénà sùgbón akekúrú rènì àwon ènìyàn ń pè dòní
46. Àdúgbo: Kóìíwò
Ìtumò: Ìtàn ìgbà ìwásè so fun wa pe tokotaya kan wà níbí agbo ilé yìí tí won n bí àbìkú omo bí won bat i bi omo yìí ni yóòkú ni won wá pinnu láti kó omo tí wón bi ni àsìkò kan jade kí won ó si se ináwó rè kí ayé gbó kórun mò. Nìgbà tí wón se báyìn ni omo bá dúró ni kò bá kú mó èyí ni ó fà á ti won fi so ibè ni kóìíwò èyí tí àpajá rè ń jé kó èyí wò ná bóyá a jé dúró.
47. Àdúgbo: Okè D.O
Ìtumò: Ìtàn so pé Ibè ni (District officer) ń gbé orí òkè sì ni ibè ilé àwon tí ó ti di ipò D.O. yìí mu ti wón jé òyìnbó sì wà níbè pèlú. Léyìn ìgbà tí a gba òmìníra àwon òyìnbo ti ń gbé ibè kí Obásanjó ó tó sòfin kí àlejò m;aa lo ní (1978)
48. Àdúgbo: Bodè
Ìtumò: A rí orúko agbo ilé yìí nipa sè pé ibè ni enu odi ìlú.
49. Àdúgbo: Ilé Akálà
Ìtumò: Àwon ìdílè yìí jé ìdílé tí wón wa láti ede wá tèdó sí Modákéké. Ilá ni wón sì máa ń gbìn. Wón ni wón máa n sòrò pé ilá odun yìí o àkálà ni o ohun tí wón máa n wí yìí ni won fi so agbo ilé won ni ilé àkálà.
50. Àdúgbo: Alágbàáà
Ìtumò: Télètélè rí, àwon eléégún ni àwon ti wón ń jé alágbàáà yìí ibè sì ni àwon olórí òjè won wa. lénu kan kìkìdá àwon eléégún ni wón dá àdúgbò yìí sílè.
51. Àdúgbo: Agbóríití
Ìtumò: Ní ayé àtijó, ode niwón nínú agboolé yìí Akíkanjú ènìyàn sì ni wón nínú ode sisé nígbà náà, tí wón bá degbó lo títí tí wón bá pa erankéran àwon ni wón máa ń gbé orí rè fún. Ìdi rè nìyí tí wón fi ń pè wón ní agbóríitú.
52. Àdúgbo: Ilé Owá
Ìtumò: Gégé bí wón ti so, wón ní láti Ilésà ni àwon tí ó da àdúgbò yìí sílè ti wá. Nítorí pá àwon ìjèsà ni a máa ń kì ni “Omo owá, obokun rémi”.
53. Àdúgbo: Irépòlérè
Ìtumò: Gbogbo àwon tí wón kólé ládúgbò yìí ni wón femu kò láti so àdúgbò won ni Ìrépòlérè. A lè so pé pèlú ìsòkan tí wón ní ni orúko àdúgbò yìí se di
54. Àdúgbo: ile péròó
Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé, àwon tó wà ni àdúgbò yìí láyé àtijó jé ologbón gidigidi, tó fi jé pe tí òrò bá rújú tan níbò míràn àwon ni wón máa ń báwon dá eyó pèlú. Èyí ló mú kí àwon aládùúgbò won panupò so àdúgbò yìí dó títí di òní olónìí yìí.
55. Àdúgbo: Ilé Olómù
Ìtumò: Àwon tí wón wá láti òmù àrán la gbó pé àwon ló té àdúgbò yìí dó títí di òní yìí.
56. Àdúgbo: Awótóbi
Ìtumò: Ní ayé àtijó àwon babaláwo ni wón wa ní àdúgbò yìí. Ní ìgbà náà gbogbo wa mò pé ipa pàtàkì ni Ifá ń kó láwùjò àwon Yorùbá, èyí ló mú kí àwon ènìyàn máa so pé, àwon ń lo sílé baba awo títí wón fi so ó di ilé Awótóbi.
57. Àdúgbo: Amókèegùn
Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pe àdúgbò yìí ni Amókèegùn nip é, kí èègùn tó débè yóò gun òkè bíi mélòó kan, lénu kan òkè ni a máa gùn débè ni wón se so àdúgbò ni Amókèegùn.
58. Àdúgbo: Onílàálì
Ìtumò: Ìsé àwon àdúgbò yìí ni wón se so wón lórúko. Ní ayé àtijó làálì tí àwon Hausa máa ń lé sórí èékánná ni àwon fi ń sisé se ní ti won. Idí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé Onílàálì.
59. Àdúgbo: Ogérojú
Ìtumò: Ní ayé àtijó ìtàn kan so fún wa pé àwon tí wón wa nínú agbo ilé yìí gbáfínjú dáadáa, kò sí ibi tí wón lè dé nígbà náà tí wònkò ní mò pé inú àdúgbò yìí ni wónm ti jáde wá, ni àwon ènìyàn se pa emu pò láti so wón ni ilé Ogérojú.
60. Àdúgbo: Agbónanni
Ìtumò: Wón ni ní ìgbà ken Igbó tí ouni máa wa lára rè ni ènìyàn máa wà dé àdúgbò yìí, àárò kùtù hàn ni omi yìí máa ń wà ní ara igbó yìí tó fi jé pé kò sí bí ènìyàn se lè jí lo sì àdúgbò yìí ki aso irú eni béè ma tutu wálé. Idí nìyí tí wón fi so àdúgbò yìí ni agbón-an-ni.
61. Àdúgbo: Atólógun
Ìtumò: Ní ilé yìí, àwon jagunjagun má fit i ìbon se ni wón, tí ogun bale tán won ki í lo ìbon láti fi jà rárá bí kò se kùmò àti ada pèlú ida. Ko sì sí bí ogun náà se lè le tó ti wón lè pa wón lójú ogun, fóniladìe toko èèmó bò nit ì won. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ní ilé Atólógun.
62. Àdúgbo: Àgbója
Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé àwon tó wà ni ilé Àgbójà máa ń bínú púpò tó fi jé pet í enìkan bá yan ènìyàn je lójú won, wón lè so ìjà náà di ti won pátápátá, kò sì sí ibi tí wón ti lè gbá pé wón ń jà ní àdúgbò tó tì wón, tí won kò ní débè láti loo jà. Òpèbé aríjà sorò ló mú won di ìlé àgbójà.
63. Àdúgbo: Òsúnaró
Ìtumò: Isé owó tí wón ń se ló mú ki wón máa pe àdúgbò won ni òsúnaró. Isé aró rife ni wón fi sísé òjó won, bí ó tilè jé pé isé aró ríre yìí kò wópò láàrin won mó
64. Àdúgbo: léwèéré
Ìtumò: Nínú agbo ilé yìí láyé àtijó, wón ní àwon omo agbo ilé yìí máa ń wéré nígbà náà, èyí ló mú kí won máa pe agbo ilé won ní ilé léwèéré.
65. Àdúgbo: Ibágbé
Ìtumò: Wón ni inú àwon tí ń gbé àdúgbò yìí té púpò, won kì í ba èèyàn jà rárá, wón sì máa n ba èèyàn dámòràn púpò tàbí gba ènìyàn nímòràn nípa ohunkóhùn tí ba se ènìyàn. Idí nìyí tí wón fi ń pé wón ní ilé ìbágbé.
66. Àdúgbo: Agbédè
Ìtumò: Wón ní ní ayé àtijó bàbá kan wà tí ó máa n sòrò tí yó sì yo kòmóòkun òrò tó bá so pèlú, àwon aládùúgbò tí ò tí won máa ń wá kó ìlànà tí ènìyàn fi máa ń ba ènìyàn sòrò tírú eni béè yó sì gbó òrò náà ni àgbóyé. Idi nìyí tí wón fi so ilé máa ní ilé agbédè.
67. Àdúgbo: Òkodò
Ìtumò: Wón ní ìdí ti wón fi ń pe àwon ní òkódò ni pé ilé àwon ti omi pé omi yìí gan-an ló sì yí àwon ka pèlú.
68. Àdúgbo: Ògo:
Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé, nítorí pé àwon tó wà ní agbo ilé yìí féràn láti máa yin olúwa logo ni wón se so wón di agbo ilé ògo.
69. Àdúgbo: Báálèsàngó
Ìtumò: Sàngó ni wón so pé àwon tí wón wà nínú ilé yìí máa ń bo láyé àtijó, ibè gan-an ni a lè so pé ojúbo sàngó gan-an wà nígbà náà láti ìgbà tí à ń wí yìí ni wón ti ń pè wón ni agbo ilé baálè Sàngó.
70. Àdúgbo: Òkò
Ìtumò: Wón ní àwon omo tó wà ni agbo ilé yìí burú ju èpè ìdílé lo láyé àtijó tó fi jé pé òkò ni gbogbo àwon omo yìí máa ń lè kiri àdúgbò nígbà náà, èyí ló mú won so orúko agbo ilé won ní agbo ilé òkò.
71. Àdúgbo: Ańdù
Ìtumò: Orúkò enìkàn tí ó kókó dé àdúgbò nì wón fi so àdúgbò náà ni orúko rè. Wón ní òun gan-an ni wón fi je alága àdúgbò náà.
72. Àdúgbo: Ògìdìgànún
Ìtumò: Wón ní eni tí ó bá sè ni àwon ilé yìí máa ń gbé ni gídí gánún lo bá baálè láàfin rè láyé àtijó, won kì í jé kí esè irú enì béè kanlè títí tí won ó fi gbé e dé ibi tí wón bá gbé e lo. Ìdí nìyí tí wón fi ń pe ilé yìí ní agbo ilé ògìdìgànún
73. Àdúgbo: Adébóyè
Ìtumò: Adúgbò yìí náà dàbí ti okè tí mo kókó menu bà télè, orúko eni tí ó kókó dé àdúgbò yìí ni wón fi so àdúgbò yìí lórúkò tí wón sì ń jé orúko náà di òní olómìí yìí.
74. Àdúgbo: Bérí
Ìtumò: Ìtàn so fún wa pé, wón le nílé béré yìí láyé àtìjó, Ìbèrù yìí ni wón gbìn sókàn àwon ènìyàn láti má jè é kí àwon omodé máa ta félefèle lo sí àdúgbò won láti se ohunkóhun. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón nílé bérí.
75. Àdúgbo: Òòtà
Ìtumò: Ní ayé àtijó, wón ní kò sí irú ojà tí ènìyàn lè gbé dé agbolé yìí tí kò ní rí tà. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ni ilé òòtà.
76. Àdúgbo: Móńdé
Ìtumò: Wón ní ní ayé àtijó, wón ní ilé kan soso tó wà ni àdúgbò yìí pa amò ni wón fi kó ilé náà, fún ìdí èyí tí ènìyàn bá ti ńlo ibè won a ní ilé monde, ilé móńdé. Ìdí nìyí tí wón fi só dilé móńdé.
77. Àdúgbo: Ońsàká
Ìtumò: Gégé bí a se mò pé sàká gan-an jé Ìtore àánú fún àwon aláìní ènìyàn, èyí lò mú kí àwon ara ile ońsàká sora won ni orúko yìí nítorí pé wón ní bàbá kan wa ní agbolé yìí ni ayé àtijó to máa ń se ìtore àánú fún àwon ènìyàn lopolopo. Bí àwon alámùlégbè won se so won ní agbolé ońsàká nìyen.
([[see Yoruba Place Names]])
Ile-Ife, Osun State, Nigeria - Place Names
2130
6322
2006-12-17T09:36:29Z
Loadewole
101
[[Ile-Ife]]
==ILÉ-IFẸ̀==
1. Àdúgbo: Ìjíó
Ìtumò: Agbolé yi jé ibi tí òsùpá ìjíó wà ìdí nìyí tí wón fi ńpè ni ìjíó
2 Àdúgbo: Ìrémo
Ìtumò: Ìwádìí so fún wa wípé nígbà tí òrànmíyàn fé wolè ó so fún àwon àgbà ifè wípé tí won bá tí ní ìsòre kí wón má pé òuni kò pé ní àwon àláìgbàgbó kan bí lope láìsí ìsòrò bí óse fí ìbínú jáde sí wón tí ó sí ńbe wón lórí lo ibè ní àwon àgbègbè bá le pàdé rèní wón bá so fún wípé kó má bínú pé àwon omorè náà ní bí àwon àgbàgbà se so wípé Ìré-lórí-mo Iremo.
3. Àdúgbo: Lókòóré
Ìtumò: Àgbolé yí jé ibi tí wón má ń sin àwon tó bá pokùnso sí idi ní tí wón fí máń pè ní lókòóré
4. Àdúgbo: Ajàgbuà
Ìtumò: Nípa sè erú ní orúko yíi ti je jáde erú kan ti olówó kan ni agbègbè yíi ni óni ogún ni ojó kan wón níkí o gun orí àjà lo láti lo sisé ó gún orí àjà naa ó sì bímo sí ibè osì so wípé láti ojó naa ni aboyún àdúgbò naa yo tí má bímo sí orí àjà àwon tí kò sí tèlé ohun tí ó so omo yìí, omo won ń bèrè sí ń ku.
5. Àdúgbo: Arùbidi
Ìtumò: Ni àdúgbò yíi isu ti ó dára pò ni ibè, ìdí ni wípé wón ńbe ógbin isu ògbìn isu daradara íbè wón sí má ń di isu ní ìdì, bí ìdi ní, ìdi nìyí tí wón se ń pe ni Arùbidì
6. Àdúgbo: kééku
Ìtumò: Eku ní wón sábà má ń rú ní àdúgbò yí àti egúngún ìdí nìyí lí wón se ń pen í Kééku
7. Àdúgbo: Ìtaakogun
Ìtumò: Orúko àdúgbò yìí je yo ni pa sè olóyè Akogun, ìta olóyè Akogun ni wón so di Itakogun.
8. Àdúgbo: Oyárò
Ìtumò: Ìtàn so wípé oya ni ó rò sí àdúgbó yìí
9. Àdúgbo: Igótàn
Ìtumò: Jé ibi ti wón má ń sin àwon tó bá kú pèlú oyún síi
10. Àdúgbo: Àgbàgbànyagbà
Ìtumò: Ènìyàn kan tí ó tì Ibòmíràn wá ti ó sì wá di olówó àti olórò jù eni tó gba látì dúrò lo.
11. Àdúgbo: Àpáta
Ìtumò: Jé ibi tí wón má ń sin àwon tí ó bá fori sole kú síi
12. Àdúgbo: Ìta àgbon
Ìtumò: Jé Ibì tí àgbon pò sí ni wón fi ń pè ní Ìtà àgbon.
13. Àdúgbo: Enuwá
Ìtumò: Ìtàn so wípé àdúgbò yí jé bi tíó jé àlà nígbà tí ifè àti ilésà fé má jà sí ilè wón wá so wípé kí àwon mó jà pé tí ó bá din í òla kí á jí sí ònà kí á pàdé ara sùgbón àwon ilésà kò sùn sùgbón ifè tí sùn ìgbàtí wón má jí ilésà tí dé òdò won, wón wá wò pé Enu owá la ó ma pe àdúgbò yi Enuwa.
14. Àdúgbo: Agbèdègbede
Ìtumò: Àdúgbò yí jé ibi tí wón ti má ń ro okó àti àdá àwon Àgèdè
15. Àdúgbo: Edènà
Ìtumò: Orúko àdúgbò yíi wá nipa sè wípé ó jé Ogbà tí olórun fí Adámù àti Éfà sin i ìsèdálè ayé gégébí ase mò.
16. Àdúgbo: Ìtajéro
Ìtumò: Àdúgbò yi jé ibi tí odùduwà àti àwon omo rè ti jo se Àjorò kí wón tó pín yà.
17 Àdúgbo: Lúwoo
Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè lúwon gbágidá tí ó jé óbìnrin àkókó tí ó jé òòni
18. Àdúgbo: Abéwéla
Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè oba Adékúnlé Abewéla
19. Àdúgbo: Ìrésùmi
Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo òrànmíyàn.
20. Àdúgbo: Osògún
Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo ògún lákoko olójó.
21. Àdúgbo: Obaláyan
Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Èsù-Obásan.
22. Àdúgbo: Obadíó
Ìtumò: Àdúgbò yì je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Òduduwà.
23. Àdúgbo: Ìlárá
Ìtumò: Àdúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Obàlùfòn.
24. Àdúgbo: Olópo
Ìtumò: Adúgbò yí je yo nípa sè olóyè tó má ń bo Orè.
25. Àdúgbo: Òkè-Itasè
Ìtumò: Àdúgbò yí ní òrúnmìlà dé sí nígbà tí o de sí ilú ilé-Ifè.
26. Àdúgbo: Èsìnmìrìn
Ìtumò: ó jé ibi odò tí wón tí fí Èlà, tí ń se omo morèmi rúbo, òun ní wón sínpè ní, Mòkúrò.
27 Àdúgbo: Ajígbáyín
Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè ìyá Oba adésojí Adérèmí tó jé àfé kéhìn tí ó má gbá àwon imín àwon eran tí ó má ń wá níta ilé wón òun ní wón wá so dí ajígbáyín
28. Àdúgbo: Okùnora
Ìtumò: Àdúgbò yí jé yo nípa sè olóyè tó má ń bo Elésìje.
29. Àdúgbo: Igbó-ìtàpá
Ìtumò: Jé ibi tí won má ń sin àwon tí ó bá kú pèlú Oyún si.
30 Àdúgbo: Jétanwo
Ìtumò: (Enuwa Square) Eni tí ó te agboolé náà dó ni orúko rè ń jé Jétawo, Ìdí nìyí tí wón fi so ilé náà ní jétawo.
31. Àdúgbo: Ìta-Òsun-Ilé-Lówá
Ìtumò: Nígbàtí kò sí ààyè mó láti kólè sí mó ní ilé-Jétewo (Enuwa) Àwon omo Àkàntìokè wá lo sí Adugbo Ìtà-Òsun. Ìdí nìyí tí wón fi máa ń so wípé Enuwa kò gbàà yè, lówá yalémo ó lo Ìta-òsun.
32. Àdúgbo: Moremi
Ìtumò: (Ìlórò Square) àdúgbò morèmi jé Àdúgbò ibi tí ojúbo òrìsà morèmi wa.
33. Àdúgbo: Òkè-Atan
Ìtumò: Àdúgbò yí jé ibi tí omí-odò kan tí won ń pè ní Atan wa, ìdí nìyí tí won fi ń pe Àdúgbò náà ní Òkè-Àtan.
34. Àdúgbo: Láfogídó
Ìtumò: Àdúgbò yí ni Oba Láfogído wolè sí, ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní Láfigído.
35. Àdúgbo: Sèru
Ìtumò: (Enuwa Square) Oba Olófin pe sèru láti Ìta-ye mò ó wá sí agbègbè Enuwá láti wá tèdó. Ìdí nìyí tí wón fi so Àdúgbò náà ní Ilé-Sèru.
36. Àdúgbo: Alákàá
Ìtumò: Orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó ni Alákàá. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní Ilé-Alákàá.
37. Àdúgbo: Òròkó
Ìtumò: (Enuwa Square) Òkòrí ni orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó.
38. Àdúgbo: Àlútú
Ìtumò: (Enuwa Square) Orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó ni Àlútú.
39. Àdúgbo: Àká
Ìtumò: (Enuwa Square) Àká ni orúko eni tí ó te àdúgbò náà dó.
40. Àdúgbo: Obàloràn
Ìtumò: Orúko eni tí ó te àdúgbò yí dó ni Ogua Ògìdigbo, O yè ti o jé ni Obaloran, isé ré nip é ó ní àse láti gbésè lé èsè késè ti àwon ènìyàn tàbí ará ìlú bá dá. èyí túmò sí Oba-ló ni òràn. Ìdí tí won fi so àdúgbò yí ni Agboolé Obàloràn.
41. Àdúgbo: Odù
Ìtumò: (Ilódè-Oríyangí Square). Ní ayé àtijó, eni tí ó bá kó isé-Ifá, tí ó tó àkókò láti ní Odù-Ifá, ilé tàbí àdúgbò yí ni wón máa ń lo láti gba Odù-ifá náà.
42. Àdúgbo: Ogbón-Oya
Ìtumò: (Láàkáyè) Láakáyè ni oruko eni tí ó te àdúgbò yí dó. Àdúgbò yí tún jé ibi tí won ti máa ń bo Oya. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ni Ògbón-Oya.
43. Àdúgbo: Obàsa o
Ìtumò: (Oríyangí) Eni tí ó te agboolé yí dó jé Aláwo. Ìdí nìyí tí won fi so ilé tàbí àdúgbò yí ní Ilé-Obàsa o.
44. Àdúgbo: Òpá
Ìtumò: (Èdènà) Orúko eni tí ó te àdúgbò láà dó ni Òpá, Ìdí nìyí tí won fi so agboolé náà ní ilé-Òpá.
45. Àdúgbo: Omìtótó:
Ìtumò: Orúko ìyàwò Obalòràn ni ó ń jé omìtótó, òun ni eni tí ó te àdúgbò náà dó.
46. Àdúgbo: Déboóyè
Ìtumò: Orúko eni tí ó te agboolé náà dó ni Déboóyè.
47. Àdúgbo: Ìdú
Ìtumò: Orúko eni tí ó te agboolé náà dó ni won Ìdú-Oládère. Ìdí nìyí tí won fi so àdúgbò náà ní Ilé-Ìdú.
48. Àdúgbo: Lákòró
Ìtumò: (Ojà-Ifè) Orúko eni tí ó te agboolé náà dó nì ó ń jé Olákòró.
49. Àdúgbo: Òjájá
Ìtumò: (Mòòrè Square) Oba òjájá ni ó te Àdúgbò náà dó.
50. Àdúgbo: Ìtàpá
Ìtumò: Àdúgbò ibi yí jé ibi tí Ojúbo Obàtálá wà. Òpá tí won máa ń ta tabi ní gbàtí wón bá ń se odún Obàtálá. Ìdí nìyí tí won fi ń pe àdúgbò náà ní Igbó-Ìtàpá.
51. Àdúgbo: Obalásè
Ìtumò: Obalásè jé orúko eni tí o máa ń bo Olúorogbo, òun sin i eni tí te àdúgbò Obalásè dó.
52. Àdúgbo: Obalùbo
Ìtumò: Ilé yìí jé ilé tí won ti máa ń bo Odùduwà.
53. Àdúgbo: Njasa
Ìtumò: Oníjà-kìí-sá ni Orúko eni tí ó te àdúgbò yí dó. Ìdí nìyí tí wón fi so àdúgbò náà ní Njasa.
54. Àdúgbo: Oláyodé
Ìtumò: Ilé yìí jé agbo ilé tí won ti máa ń je oyè ní ayé àtijó, sùgbón nígbà tí ó yá won kò rí omo okùnrin tí yóò je oyè mó, nígbà tí ó pé òkan lára àwon ìyàwó agbo ilé náà bí omo Okùnrin kan, èyí tí won fi je oyè náà, tí won sì ń pe orúko rè ní Oláyodé orúko olóyè yìí ni wón fi so agbo ilé náà tí won fi ń pèé ní Oláyodé.
55. Àdúgbo: Olókó
Ìtumò: Ilé Olókó jé ilé tí a mò sí ilé àgbède tí ó jé pé isé okó ní isé tí won. Kò wá sí orúko tí àwon ènìyàn lè fi pè wón, wón bá so ilé won ní ilé Olókó.
56. Àdúgbo: Ààre-Òjè
Ìtumò: Agbo ilé yìí jé agbo ilé Eléégún, eni tí ó jé olórí àwon eléégún yìí ni a ń pè ní Ààre-òjè. Orúko rè ni àwon ènìyàn fi so agbo ilé yìí.
57. Àdúgbo: Jagun
Ìtumò: Ilé Jagun ni ilé tí àwon ènìyàn mò gégé bíi ilé Olóógun, nígbà tí ayé sì wà láìsí omo ogun rárá. Eni tí ó je olórí Ogun nígbà náà ni Jagun. Wón wá so agbo ilé rè di ilé Jagun nínú ìlu.
58. Àdúgbo: Òjóbàtá
Ìtumò: Bàbá kan ní agbo ilé yìí tí orúko rè ń jé òjó tí ó féràn láti máa jó ijó bàtá ni à ń pè ní Òjóbàtá tí a fi so agbo ilé yìí ní Òjóbàtá.
59. Àdúgbo: Baba Alásé
Ìtumò: Asé ni wón máa ń hun nínú ilé yìí bíi isé e won ìdí nìyí tí a fi so agbo ilé náà ní ilé Baba Alásé
60. Àdúgbo: Badà
Ìtumò: Agbo ilé yìí ni a ti máa ń je oyè Badà. Ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Badà.
61. Àdúgbo: Baálè-Àgbè
Ìtumò: Agbo ilé yìí ni wón ti máa ń je Oyè Baálè-Àgbè ìdí nìyí tí won fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Bálè-Àgbè
62. Àdúgbo: Baba-Elégún
Ìtumò: Ní ìgbà àtijó Okùnrin kán wà tí ó jé elégun tí àwon ènìyàn máa ń pè ní Baba-Elégun, nínú ilé náà ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fi ń pe agbo ilé náà ni ilé Baba-Elégún.
63. Àdúgbo: Máyè
Ìtumò: Orúko Oyè won ní agbo ilé yìí ní Máyè, ìdí nì yí tí a fi ń pe ilé náà ní ilé Máyè.
64. Àdúgbo: Àgòrò
Ìtumò: Agbo ilé yìí ni wón ti máa ń je Oyè Àgòrò, ìdí nìyí tí a fi ń pe ilé náà ní ilé Àgòrò.
65. Àdúgbo: Baálè
Ìtumò: Orúko Oyè tí won ń je bákannáà ní agbo ilé yìí, ni wón fi ń pe ilé náà ní ilé Baálè
66. Àdúgbo: Eléyelé
Ìtumò: Eyelé ni wón ń sìn gégé bí ohun òsìn nínú ilé yìí, ìdí nìyí tí a fi ń pe ilé náà ní agbo ilé Eléyelé.
67. Àdúgbo: Alusèkère
Ìtumò: Ìlé yìí jé ilé tí won ti máa ń lu sèkèrè, ìdí nìyí tí wón fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Alusèkèrè.
68. Àdúgbo: Olóni
Ìtumò: Ní agbo ilé yìí ni wón ti ń sin òni, ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Olóní.
69. Àdúgbo: Basòrun
Ìtumò: Orúko oyè won ní agbo ilé yìí ni Basòrun, òun náà ni a sì fi ń pe agbo ilé yìí.
70. Àdúgbo: Ààre ìlù
Ìtumò: Okùnrin kan ní agbo ilé yìí ni à ń pè ní Ààre ìlù tí ó jé olórí àwon onílù, Orúko rè ni a fi so agbo ilé yìí.
71. Àdúgbo: Dáódù
Ìtumò: Agbo ilé yìí ní ayé àtijó ni àkóbí oba tí à ń pè ní Dáódù kó ilé sí, ìdí nìyí tí wón fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Dáódù.
72. Àdúgbo: Ìkólàbà
Ìtumò: Agbo ilé yìí ni ilé tí agbápò sango ń gbé, agbápò sàngó yìí ni à ń pè ní ìkólàbà, ìdí nìyí tí a fi n pe agbo ilé náà ní ilé Ìkólàbà.
73. Àdúgbo: Arífájogún
Ìtumò: Ní ayé àtijó eni tí ó jé baálé ilé náà onífá ni, sùgbón nígbà tí ó kú tán, gbogbo àwon omo ìlé náà àti ègbón àti àbúrò ni won ń se èsìn ifá yìí, ìdí nìyí tí wón fi so agbo ilé náà ní agbo ilé Arífájogún.
74. Àdúgbo: Olóólà
Ìtumò: Agbo ilé yìí ni àwon tí won máa ń ko ilà fún àwon ènìyàn wa. ìdí nìyí tí a fi ń pe ilé náà ní ilé Olóólà
75. Àdúgbo: Baba-Ìsàlè
Ìtumò: Ní ayé àtijó ní agbo ilé yìí àwon egbé kan fi baba àgbàlagbà kan je baba ìsàlè inú egbé e won, ilé tí baba yìí ń gbé ní àwon ènìyàn so di agbo ilé Baba-ìsàlè.
76. Àdúgbo: Seriki
Ìtumò: Agbo ilé yìí ni eni tí ó jé Olórí àwon alápatà tí à ń pè ni Séríkí ìnú ìlú náà wà, agbo ilé tí ó ń gbé ni à ń pè ní agbo ilé Séríkí.
77. Àdúgbo: Alókońgbó
Ìtumò: Orúko agbo ìlé yìí ń tóka sí ilé tí wón ti ń dá oko ju, tí won sì ní oko jù ní inú ìlú, ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé Alókońgbó.
78. Àdúgbo: Aládìe
Ìtumò: Láti ayébáyé ni onílé yìí ti ń sin adìe, kí ó tó kú, núgbà tí ó sì túnkú àwon omo rè náà tun ń sin adìe náà. ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fi so agbo ilé náà ní ilé Aládìe
79. Àdúgbo: Asúnmádódò
Ìtumò: Agbo ilé yìí jé agbo ilé tí ó súnmó Odò, tí awon ènìyàn si so di agbo ilé Asúmádódò.
80. Àdúgbo: Anísulájà
Ìtumò: Láti ayábáyé ní agbo ilé yìí ni a ti rí àwon àgbè tí ó jé pé isu kìí wón ní orí àjà won, títí tí àgbodò fi máa ń dé, ìdí nìyí tí won fi so agbo ilé náaà ní agbo ilé Anísulájà.
81. Àdúgbo: Alájá
Ìtumò: Ilé yìí ni ilé tí wón ti máa ń sin ajá lópòlopò fún títà, tí àwon ènìyàn sì ń pe agbo ilé náà ní ilé Alájá.
82. Àdúgbo: Alaro
Ìtumò: Ilé yìí ni ilé tí eni tí ó máa ń lu aro wà tí ó ń gbé, tí àwon ènìyàn sì ń pe agbo ilé rè ní ilé Alaro
83. Àdúgbo: Baba-tedé
Ìtumò: Ìlé yìí jé ilé tí baba kan àti ìyàwó re wá tèdó sí láti ìlú Tedé tí wón sì bímo sí ibè tí won sì di púpò ní agbo ilé náà. ìdí nìyí tí a fi ń pe agbo ilé náà ní ilé baba-Tedé.
84. Àdúgbo: Ìrédùmí
Ìtumò: Nípa sè Èrédùmí tí ó jé Olusìn Òrànmíyàn tí ó sì ma ń fún oòni tí ó bájé ní idà.
85. Àdúgbo: Odùduwà
Ìtumò: Àdúgbò yìí ni Odùduwà wolè sí. Wón sì ń pe àdúgbò yìí ni odùduwà fún ìrántí.
86 Àdúgbo: Olúrìn
Ìtumò: Wón ń fi orúko yìí rántí Gómìnà ìpínlè òyó àná fún isé ribiribi tí ó gbé se.
87. Àdúgbo: Òpa
Ìtumò: Bàbá tí a ti ipasè rè n pe Òpa ni Akíngbolá. Agbo ilé yìí wà ní ègbé àfin Oba.
88. Àdúgbo: Pédrò
Ìtumò: Àdúgbò yìí ni wón fi ń se ìrántí pédrò gan-an fún rarè tí ó gbé ìgbé-ayé tí o burú jojo.
89. Àdúgbo: Adérèmí
Ìtumò: Àdúgbò yìí ni a fí ń se ìrántí Oba àná tí ó wà jà
90. Àdúgbo: Ajámopó
Ìtumò: Bàbá ològùn ni ó te ibè dó, Orúko yi wá jásí aláki ajámopó, Bàbá olóógùn yi ma ń já omo nínú apó ni wón so di ajámopó.
91. Àdúgbo: Ìta òsun
Ìtumò: Òsun kan wà tí orúko re ń jé òjìyàn ibè ni okúka kán wá tóní ojú ihò méje gégé bi poón ayò tí enikéni kò mò enití ó gbe ìdí èyí ni wón fi sodi ìta òsun.
92. Àdúgbo: Oke Isoda
Ìtumò: Okùnrin kan lo ma ń gba ibè lo sí inú oko rè nígbà tí ń kan rè dàgbà tan olè ma ń wo inú oko rè lo, ìgbà yen ni bale la ojú ònà ibè ìdí èyí ni wón fi ń pe nì òkèsòdà.
93. Àdúgbo: Ìta Yosùn
Ìtumò: Ibití oòni Ilé Ifè bònsè rè sí nígbà tí wón bá ń se odún òrìsà kan tí a ń pè ní jùgbè ìta ni wón sì ti ma ń se odún náà ni wón so di ìtasìn
94. Àdúgbo: Òkèràwè
Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pen í òkèrèwè nip é ògbón ni ojó, nígbà tí enití ó te ibè dó fi so pé òun á kó ilé òun sí orí òkè níbí ibè ni wón so di òkèrèwè.
95. Àdúgbo: Fájuyì
Ìtumò: Ògbón nì o náà ń jé ifájuyì ni wón ń pe ttélè nígbà tí enìkan kú tí wón sì dá Ifá níbè pé kí wón ma gbé òkúrè àfi tí wón bá sin sì ibè, bíwón se bèrè sip è ní fájuyì nìyàn.
96. Àdúgbo: Ilugbade
Ìtumò: Omo aládé ni wón ń jé télè, nígbà tí wón dá Ifá tí ifá mú enití adé tósí ni wón sí bèrè sí pe ibè ni lúgbadé
97. Àdúgbo: Dógbónya
Ìtumò: Ògbón ni ibè ń jé ògbón Oya yen wón ti ibì kan ya wá ni wón wá te ibè dó ni wón fi kó ilé síbè bíwón se bèrè sí pè wón ni ògbón-oya.
98. Àdúgbo: Ìlórò
Ìtumò: Àwon ará ilé òpá ni wón, níbè ni wón tí so pé àwon ń lo si oko àwon ni olórò ni wón fi ń pé gbogbo ibè ni ìlórò.
99. Àdúgbo: Wánísàní
Ìtumò: Àwon ìdílé Obaláyè ni wón ní ibè sùgbón òkè kúta ni wón n pe ibè òkè kúta pò níbè ni wón fí so ibè di wánísánì òkè kúta
100. Àdúgbo: Odò Yàrá
Ìtumò: Omi tí ó wà níbè láyé ni wóni sì ti ma ń pon omi náà bíwón se so ibè di odo Yàrá.
101. Àdúgbo: Òtutù
Ìtumò: Obu ìjéta ni ó je oba níbè ibi tí agbo ilé náà wa ni wón ń pe nì ìta-òtutù bí wón se so ibe di otutu niyen.
102. Àdúgbo: Látalè
Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pe ibè ni látalè ni pé ilè ni wón ń tà níbè ni ayé àtijó, bí wón se so ibè di látalè (compound)
103. Àdúgbo: Iyékéré
Ìtumò: Ìdí tí wón fi ń pé ni yèèkéré ni pé nígbà tí enití ó te ibè dó bèrè si pin ilé fún won ní won bèrè sí so pé yèèkéré ìdí èyí ni won fi ń pen i ìyékéré.
104. Àdúgbo: Ìgboyà
Ìtumò: Ní ayé àtijó ènítí ó te igbó òyà dó ni okùnrin. Òyà ni ó sì ma ń pa nítorí pé kò sí isé nígbà náà ju isé ode lo bíwón se bèrè síí pe ibè ni ìgboyà.
105. Àdúgbo: Aroko
Ìtumò: wón ń pe ibè ní aroko nítorí pé oko ni wón ma ń jù ní gbogbo ojó ayé wón ìdí nìyen ti wón fi ń pen i aroko.
106. Àdúgbo: Ondó rodù (Road)
Ìtumò: ó jé sírítí tí wón ma ń gbà lo sí òndó bí wón se bèrè sip é ni òndó Road ojú ònà, òndó.
107. Àdúgbo: Ìtà olópo
Ìtumò: Ìdí tí ó fi á jé orúko náà ní pé wón ma ń jòró opó ni àdúgbò náà ìdí nìyen ti ó fi ń je ìtáolopo
108. Àdúgbo: Òrunobadó
Ìtumò: Ìdí pàtàkì ti o fi á jé òrunobadó nip é ni ayé àtijó tí oba bá fé wàjà tí ó bá ti wo odò tàbí kànga náà á lo sí òrun bí wón se bèrè sip é ni òrunobado nìye
109. Àdúgbo: Jaàrán
Ìtumò: Ní àdúgbò jàrán yi àrán ni wón ń jàn nibe láyé àtijó bíwón se bèrè sí pen i jàrán nìyan.
110. Àdúgbo: Agesinyówá
Ìtumò: Ní ayé àtijó bàbá kan wá tí ó má ń gun esin yówá sí àdúgbò náà láti ìgbà yen ní wón ti bèrè sip e ibè ní agesinyówá.
111. Àdúgbo: Ògbón àgbàrá
Ìtumò: àdúgbò ògbón àgbàrá yìí àgbàrá ma ń sàn níbè gan ti wón sì ma ń fi igbá gbón omi náà kúrò lónà, bí wón se so ibè di ògbón àgbàrá.
112. Àdúgbo: Igbódò
Ìtumò: Ìgbódò jé ìdílé tí wón ti ma ń gbé odó ìgbà tí enití ó ń gbé odó náà kú ni wón bèrè sí so ibè di igbódò.
([[see Yoruba Place Names]])
Ilesa, Osun State, Nigeria - Place Names
2131
6323
2006-12-17T09:37:23Z
Loadewole
101
[[Ilesa]]
==ILÉSÀ==
1. Àdúgbo: Ìkótì
Ìtumò: Ìbí yìí ni àwon omo ogun Ìjèsà gbà lé àwon òtá won ni ìgbà ogun ni èyí, èka ède ló fà á tí ó fi jé Ìkótì.
2. Àdúgbo: Bíládù
Ìtumò: Orúko owá ketàlá tó jè ni Ilésà ni Bíládù Arère, ìrántí rè ni won fi so àdúgbò yìí ni orúko rè. Nìgbà tí ò ti dé orí oyè, ó wá gbajúmò débi pé fí àwon èèyàn ba n lo si àdúgbò yen, dígbò ki won so pe àwon n lo si ògbón wón á ni àwon n lo sí ilé Bíládù bí wón se so ó àdúgbò yìí di Bíládù nìyí
3. Àdúgbo: Ota pèté
Ìtumò: ibi tí àwon jagunjagun Ìjèsà pelu àwon omo Ogun Èkìtì ti pàdé ní ìgbà Ogun ni àdúgbò yìí torí pé ota ìbón pò ni ilè ibi yìí léyìn Ogun yìí ni won se so o ní ota pèté.
4. Àdúgbo: Omi Asorò
Ìtumò: Omi kan wà ni àdúgbò yìí tí won ń pè ni asorò tori omi yìí ni won se so àdúgbò yìí ni omi-asorò.
5. Àdúgbo: Orinkùnràn
Ìtumò: Àwon ènìyàn gbà pé igbó tí ó wà ni àdúgbò yìí ni ìgbà àtijó ni àwon abàmì lópòlópò eni tó sì mú ki won gbà pé òràn ni yóò ri, Orìn-ken-òràn (èdè Ìjèsà) O rìn kan òràn.
6. Àdúgbo: Ìdí àyàn
Ìtumò: Igi ààyàn kan wà ní agbègbè yìí tele èyí ló fàá tí won fi so àdúgbò yìí ní ìdí àyàn.
7. Àdúgbo: Ita-Balogun
Ìtumò: Àdúgbò yìí ni ilé Obalógun Ilesa wà ní àkókò ti won so orúko àdúgbò yìí (Ìta-Obalogun).
8. Àdúgbo: Mùrókò
Ìtumò: Ibi yìí kojá ibi tí ìrókò kan wà díè, èyí ló fà á ti won fi so pe o-mu-iroko (èdè Ìjèsà) ìtumò-mu-iroko nip é ó kojá ìrókò mùrókò.
9. Àdúgbo: Isarè
Ìtumò: Ibi tí àwon Haúsá ń gbé tí won sí ti n ta ojà, àlejò ni arè ní èdè Ìjèsà
10. Àdúgbo: Ìdásà
Ìtumò: Àwon tí won ón dá ara won sà sí ònà kan ni ìtumò ìdásà, àwon kan kúrò ni àárín ìgboro, wón sì lo da àdúgbò yìí sílè ni won ba so o ni Ìdásà.
11. Àdúgbo: Òkè-Padre
Ìtumò: (Páàdì) Ibi yìí ni àwon Òyìnbó ìjo Rátólíkì tí a gbà pé won mu ìgbàgbó wá ń gbé nígbà yen ni òkè-Páàdì.
12. Àdúgbo: Arágan
Ìtumò: Eni tí ó kókó dá àdúgbò yìí sílè bínú kúrò láàrin àwon ènìyàn lo dá dúró síbè ni, èyí ni awon ènìyàn fì so ibè ní arágan torí pé, wón gbà pé ìwà eni tí ó kókó dé àdúgbò yìí kò jot i ènìyàn tó kù lò fàá to fi wá dá àdúgbò tirè sílè.
13. Àdúgbo: Bámúso
Ìtumò: Òtè ló gbé àwon tó kókó de adugbo yìí dé ibè torí pé wón ń gbèrò láti yan olóyè láàrin ara won, Owá gbó èyí ló bá lé won kúrò ni ibi tí won ti wá télè.
14. Àdúgbo: Ìlórò
Ìtumò: Àwon tí ó kókó dé adúgbò yìí jè ólòwó pàápàá àwon tí ó kókó jáde to se awo ni èyìn odi tí won fi wá n kólé sí ilé.
15. Àdúgbo: Òkè èsó
Ìtumò: àdúgbò yìí ni won ti máa n ta aso àwon oyinbo nigba tí àwon kòráà kókó gbé aso títà dé Ilesa, ìdí niyi ti won fi n pè é ni Òkè-eso.
16. Àdúgbo: Ìsònà
Ìtumò: Ibi tí àwon tó ma n se isé onà pò jù sí láyé àtijó, ìtàn so fún wa pé ibè ni won ti máa n hun òpá àse àti ìlèkè owá, tí àwon ìyàwó rè àti àwon olóyè.
17. Àdúgbo: Ìgandò
Ìtumò: Ìgi ìgandò kan náà ló wà ní àdúgbò yìí láyé àtijó.
18. Àdúgbo: Òkè-Ayò
Ìtumò: Àwon désìn kinyó ló so àdúgbò yìí ni òkè ayò nígb`atí won kó ilé ìjósìn ati ibi ìsojí àti lé isun won síbè.
19. Àdúgbo: Omo-Ofe (Omife)
Ìtumò: Ìtàn so pé àdúgbò yìí àwon omo ogun ti níláti gbéra lati sigun lo sibi ti won ti fé jagun. Béè náà ni won sì gbódò wá jábò ti won si pin enìati erú tí wón kó bò lójú ogun.
20. Àdúgbo: Ìlájé
Ìtumò: ìbi tí ará ìgboro ti má a ń wá pàdé àwon ará oko láti ra ojà lówó won èyí ló fà á tí wón fi so àdúgbò yìí ní Ìlájé.
21. Àdúgbo: Òkè Ìrò
Ìtumò: Orúko igi kan tó wà ládùgbóò yìí télè ni wón fi so àdúgbò yìí
22. Àdúgbo: Odò Ìrò
Ìtumò: Ibi tí ó bó sí aopá ìsàlè ní adúgbò òkè ìrò ni odò ìrò
23. Àdúgbo: Ìjòfì
Ìtumò: ibí yìí ni wón ti máa n aso ofì nígbà tí ó kókó dé Ilésà.
24. Àdúgbo: Ìkòyí
Ìtumò: Àdúgbò yìí jè ìbi titun tí òpòlopò àwon tí ó fi jáde nílùú tipé tipé ń gbé òpòlopò won lo ti Èkó wá kólé síle, ojú tì wòn fi wo ìkòyí Estate l’Ekoo ni won fi mu àdúgbò náà.
25. Àdúgbo: Enú Odi
Ìtumò: Ibí yìí ni ìlú parí si látijó sùgbón ìlú ti fe séyìn si i ju ibí yìí lo
26. Àdúgbo: Adétí
Ìtumò: Ibi tí àwon Ìbòkun dúró dí nígbà tí ogún parí ti won wá láti dúpé lówó Owá ti o ràn wón lówó láti segun òtá wòn (A-de-eti-owá) À dé tòsí ilé Owá Adètí Owá.
27. Àdúgbo: Ìjòkà
Ìtumò: Àwon ará Òwò ló so adúgbò yìí lórúko yìí, àgbàdo ni won máa n tà níbè télè bóyá àgbàdo tí won máa n dàpè ní okà ló fa orúko yìí.
28. Àdúgbo: Ìmàdín
Ìtumò: Ní ìgbà àtijó àwon ìyá àgbà má a n se àdín níbí yìí (Ùmàdín)
29. Àdúgbo: Temìdire Ìmàdín
Ìtumò: àdúgbò titun tó jáde lara Ìmàdín nìyí
30. Àdúgbo: Omo Olúpè
Ìtumò: Òríkì èèyàn tí ó kókó kólé sí àdúgbò yìí ni won fi pe ibí yìí.
31. Àdúgbo: Òkèsà
Ìtumò: Ìkòkò ni àwonìjèsà máa ń dà á pè ní ìsà. Àdúgbò yìí sì ni wón ti máa ń ná oyà ìkòkò saájú kí ilésà tó di ilé-ìsà.
32. Àdúgbo: Ìsòkùn
Ìtumò: Ìsò okùn ló di ìsokùn yìí, ibè ni àwon àgbè àti elému ti máa ń wá okùn láti fid i erù tàbí òpe-emu won ní ìgbà láéláé.
33. Àdúgbo: Ìdí Ose
Ìtumò: Igi osè ńlá kan ló wà ní ìbí yìí ni ìgbà láéláé tí àwon ènìyàn máa ń dúró ta ojà mí abé rè.
34. Àdúgbo: Ìdí Ògún
Ìtumò: Ìbí yìí ni wón ti máa ń bo ògún owá ní ìgbà àtijó, wón sì máa ń pa ajá ògún sí ibé yìí títí di oní.
35. Àdúgbo: Ìta Akogun
Ìtumò: Ibí yìí ni àwon ológun máa ń dúró sí de àwon òtá ní ìgbà láéláé, ìdí nìyí tí wón fi ń pè é ní ìta akogun.
36. Àdúgbo: Adétí
Ìtumò: Àgékúrín fún “A dé etí owá” mí èyí, ibè ni àwon ará ìbòkun dúró sé nígbà tí ogun parí tí wón fé wá dúpé lówó owá-omo-Ajíbógun tó ràn wón lówó láti ségun àwon Ìlàré.
37. Àdúgbo: Ìbàlá
Ìtumò: Òrúko akoni kan tó wá láti ìbòkun sùgbón tó wolè láàrin ìlésà àti ìbòkun nígbà tí ó gbó pé ogun ti pa ìyàwó àti omo òun mi ìbòkun.
38. Àdúgbo: Erégúrìn
Ìtumò: Orí egúrù ló di Erégúrù, ìlè tó le ló wà ní ibí yìí télè àwon omodé sì máa ń seré níbè.
39. Àdúgbo: Ìsònà
Ìtumò: Ibi tí àwon tó má a ń se isé onà pò jù sí láyé àtijó ìtàn so fún wa pé ibè ni wón ti máa ń hun òpá ńlèkè owá, tí àwon Olóyè rè àti ti àwon ìyàwó rè.
40. Àdúgbo: Araromi
Ìtumò: Orúko ìgbàlódé ní èyí, Arágan ni orúko àdúgbò yìí télè wón sèsè yíi padà sé Aráròmí ni
41. Àdúgbo: Ìtinsin
Ìtumò: Ìgi Isis ńlá kan ló wà ní ibí yìí télè tí àwon ènìyàn máa ń ta ayò ní idi rè èyí ló di ìtà-isin lónìí (Ìhnsin).
42. Àdúgbo: Bólórundúrò
Ìtumò: Orúko tuntun ni orúko àdúgbò yìí nítorí pé àwon tó kókó dé ibè kò tètè kólé kan ara won, wón gbà pé àwon bá olórun dúrò.
43. Àdúgbo: Ìgbàyè
Ìtumò: Ní ìgbà ogun, Ibí yìí ni àwon Ológun ìjèsà gbà láti sá àsálà fún èmí won. “Ibi tí a gbà tí a fi yè”ni àpèjá rè.
44. Àdúgbo: Eréjà
Ìtumò: Orí ojà ni wón gé kúrú sí Eréjà, ibí yìí ló jé bíi oríta fún gbogbo àwon ìlú kékèèké ibè sì ni wón ti máa ń pàdé láti ta ojà won.
45. Àdúgbo: Ìkòyí
Ìtumò: Àdúgbò tuntun ni èyí, àwon tó sì fún un ní orúko yìí yá a lò láti ìlú Èkó ni.
46. Àdúgbo: Omi-Oko
Ìtumò: Àdúgbò tí omi tí àwon ènìyàn máa ń pon ní ayé àtijó, omo yìí wà ní ìtòsí ibi tí wón máa ń dá oko sí, èyí ni wón fi máa ń pè é ní omi-oko.
47. Àdúgbo: Enu-Odi
Ìtumò: Ibí yìí ni ilésà dé ní àkókò yìí, èyí ló fà á tí wón fi ń pe ibí yìí ní Enu-Odi.
48. Àdúgbo: Ìróyè
Ìtumò: Ìróyè yìí kò jìnà sí ìgbàyè, ibè ni àwon tó sá fún èmí won ní ìgbà ogun ti kókó dúró.
49. Àdúgbo: Ìlórò
Ìtumò: Àwon tí ó kókó dó àdúgbò yìí jé olówó, pàápàá wón jé òkan lára àwon tó kókó jáde lo sòwò ní òkè oya tí wón wá ń kólé sílé.
50. Àdúgbo: Òlómilágbàlá
Ìtumò: Àdúgbò yìí kò jìnà sí omi kan tí àwon ènìyàn máa ń mu, èyí ló jé kí àwon ènìyàn máa pe àwon tó ń gbé àdúgbò yìí ní òlómilágbàlá.
51. Àdúgbo: Ògbón Àgbède
Ìtumò: Àgbède kan wà ní àdúgbò yìí ní àkókò tí wón fún un ní orúko yìí, omo Èfòn alààyè ni àgbède yìí.
52. Àdúgbo: Òkè-jìgbà
Ìtumò: Òrúko Babaláwo kan ni Jìgbà, àdúgbò yìí ló sì máa ń gbé tí ó ti ń se isé owo rè. ìdí nìyí tí wón fi ń pe àdúgbò náà ní òkè-jìgbà.
53. Àdúgbo: Òkè-omi-irú
Ìtumò: Òmi kan wà ní ibí yìí tí wón ti máa ń fo irú ní ayé àtijó, ìgbà tí àwon ènìyàn téèrè sin í kólé omi irú.
54. Àdúgbo: Omi-Aládìe
Ìtumò: Oko kan wà ní ibí yìí ní ìgbà àtijó tí wón ti máa ń sin adie (poultry) omi kan sì wà ní ìtòsí oko yìí, èyí ló mú kí won máa pe omi yìí ní omi aládìe èyí tó di o’ruko àdúgbò náà lónìí.
55. Àdúgbo: Olórunsògo
Ìtumò: Àdúgbò yìí ti wà láti ìgbà láéláé sùgbón àwon ènìyàn kò tètè wá ko ilé sí ibè, nígbà tí ó sì yá ààrin ìgbà díè ni àwon ènìyàn kó òpòlopò ilé sí ibè, èyí ló mú kí won pè é ní Olórunsògo.
56. Àdúgbo: Ìjámo
Ìtumò: Ibí yìí ni àwon àgbè tó bá ń bò láti oko ti máa ń já imò òpe láti di erù won ibè ló di Ìjámò nígbà tí ilé bèrè si ní de ibè.
57. Àdúgbo: Ògúdù
Ìtumò: Orúko akíkanjú kan ni ìgbà ogun ògèdèngbé ni èyí, ní ìrántí rè ni wón se so àdúgbò yìí ní ògúdù.
58. Àdúgbo: Ìfòfín
Ìtumò: Òmi kan wà ní àdúgbò yìí télè tí àwon ènìyàn ti máa ń do nnkan, torí omi yìí ni wón se so àdúgbò yìí ní Ìfofín.
59. Àdúgbo: Omi-Eran
Ìtumò: Ibi tí àwon alápatà ti máa ń pa eran won fún títà ni wón so di omi-eran.
60. Àdúgbo: Imàdín
Ìtumò: Ibi tí àwon ìyá àgbà ti máa ń se àdín ní ìgbà àtijó ni wón ń pè ní Umàdín ní èka èdè ìjèsà, èyí ló sì di Imàdín lónìí
([[see Yoruba Place Names]])
Yoruba Serial Verb Construction - Gbolohun Asinpo Ise Yoruba
2132
6435
2006-12-19T09:20:25Z
Loadewole
101
/* Yoruba Serial Verb Construction - Gbólóhùn Àsínpò Ìse Yorùbá */
[[Oro-ise Asinpo Yoruba]]
[[Yoruba Serial Verb]]
[[Serial Verb]]
[[Oro-ise Asinpo]]
==Yoruba Serial Verb Construction - Gbólóhùn Àsínpò Ìse Yorùbá==
Àbá méta la ó ye wò lórí gbólógùn àsínpò ìse Yorùbá. Àbá kìíní nit i Awóbùlúyì, èkejì ni ti Bámgbósé, èkéta sì nit i Oyèláràn. Lóju Awóbùlúyì, gbólóhùn méjì ló máa ń wà ìpìlè gbólóhùn àsínpò ìse. Ìyen ni pé tí a bá rí ‘Mo ra isu tà’, ‘Mo ra isu, Mo ta isu’ló wà ní ìhun ìpìlè rè. Bámgbósé gbà pé òótó ni a rí gbólóhùn àsínpò ìse tí ó ní gbólóhùn méjì ní ìhun ìpìlè èyí tí a lè pè ní gbólóhùn àsínpò ìse áláso (the co-ordinate type). Àpeere iru èyí ni ‘Mo ra isu tà’, Ó ní àwon kan wà tí a kò lè topa lo sí gbólóhùn méjì, fún àpeere, ‘Obè dùn tó; tí a kò lè so pé ‘Obè dùn, Obè tó’ ni ìpìlè rè. Irú àpeere yìí ni Bámgbósé pè ní ‘the modifying type’. Lójú Bámgbósé, isé èyán ni ‘tó’ ń se nínú ‘Obè dùn tó’. Awóbùlúyì so pé báwo ni ó se seé se pé nínú ‘Obè tó’ ‘tó’ je òrò-ìse kíkún sùgbón nínú ‘Obè dùn tó’, ‘tó’wá di òrò-ìse èyán. Ó ní òun kò fara mó on. Eni kéta tí ó sisé lórí gbólóhùn àsínpò ìse ni Oyèláràn. Ní tirè, a kò lè topa gbólóhùn àsínpò ìse lo sí ìhun ìpìlè mìíràn. Bíi àpólà ìse inú gbólóhùn abode ni àpólà ìse (APIS) rè se máa ń hùwà. Fún àpeere, bákan náa ni a se máa ń yí APIS rè àti ti gbólóhùn abode sódì, ba: ‘mo lo/nkò lo, mo ra isu tà/n kò ra isu tà’ kìí se kò ra isu, n kò ta isu’. Ibá kan náà ni wón jo ń gbà bíi ti gbólóhùn abode, ba: ó ti sùn lo’ kì í se ‘*ó ti sùn, ó ti lo’, òna kan náa ni a fi máa ń se àpètúnpè elébe fún ìsodorúko won bíi ti gbólóhùn abode, ba: ‘lílo ni ó lo’, ‘rírasu ni ó rasu tà/ríra ni ó rasu tà/rírasutà ni ó rasu tà’, kì í se ‘*rírà títà ni ó rasu tà’. Àpapò àwon òrò ìse méjèèjì ni o m;aa ń yan olùwà àti àbò bí ti IS inú gbólóhùn abode. Fún àpeere, ‘mú’ tàbí wá kò lè gba ‘òrò’ (ìyen òrò tí a so jáde lénu) ní olùwà won nítorí ìdí èyí ni a kò se lè so pé ‘*òrò wá’ ‘*òrò un’, sùgbón apapò ‘mú’àti ‘wá’ lè yan ‘òrò’ ní olùwà nínú gbólóhùn àsínpò ìse, ba: ‘òrò náà mú mi wálé’. Bákan náa, àwon IS méèjèèjì inú àsínpò ìse ni ó máa ń yan àbò won. Fún àpeere, ‘rò’ tàbí ‘pin’ kò lè dá yan ‘wá’gégé bí àbò, èyí ni a kò se lè rí ‘*wón rò wá’ tàbí ‘wón pin wá’ sùgbón, a lè rí ‘wón rò wá pin’ níbi tí àwon IS méjèèjì ti jo yan ‘wá’ ní àbò won. Bí a se ń se ìtenumó IS nínú gbólóhùn abode náà ni a ń se ìtenumó ÌS won, ba: bí a se lè suo pee ‘esín ta ta ta (ó kú)’ béè náà ni a lè so pé ‘ó mumi yó, mumi yó, mumi yó (kó tóó kú)’. Àwon IS méjèèjì ni a fi máa ń dáhùn ìbéèrè, ba: tí a bá so pé ‘ó mumi yó’, tí eni kan bá bèèrè pé kí ló se?’, a ó ní ‘ó mumi yí’, a kò níí so pé ‘*ó mumi, ó yó’. Àwon IS méjèèjì la máa ń yán papò kì í se eyo kan nínú won, ba: ó mumi yó ní àárò. Nítorí gbogbo ìdí wònyí, Oyèláràn so pé a kòs nílò láti topa ìpìlè gbólóhùn àsínpò ìse lo síbì kankan. Bí àpólà ise inú gbólóhùn abódé se máa ń hùwà ni àpólà ise tirè náa se máa ń hùwà.
Atóka Ìnfínítíìfù (òrò ìse òbòró)
Enu àwon onígírámà kò kò lórí ohun tí ó ń tóka òrò ìse òbòró ní èdè Yorùbá. Àpeere òrò ìse òbòró ni a fa igi sí nídìí yìí: Ó mo okò ó wà. Isé tí Awóyalé se lórí òrò ìse òbòró ni a ó yè wò. Awon kan so pé àfòmó ìbèrè /í/ ni ìpìlè rè. Awóyalé ta ko àbá yìí nítorí pé fáwèlì olóhùn òkè kì í bèrè òrò ní èdè Yorùbá àti pé tí a bá fi àfòmó sèdá òrò, òrò tuntun ló máa ń ti ibè yo sùgbón àpólá ìse òbòró, gégé bí ó se hàn nínú gbólóhùn yìí (ó mo okòó wà), kìí se òrò tuntun. Àbá kèjì tí ó wáyé lórí òrò ìse òbòró ni pé ara ìsodorúko àpètúnpè elébe (KíKF) ni ó ti wa. Sùgbón Awóyalé so pé èyí kò lè rí béè nítorí pé ìró pípaje lásán ko ye kí ó yí ìrumò padà béè rè é ìtumò àwon ìpèdè méjèèjì yìí yàtò sí ara won: Òjó fé rírò # Òjó féé rò, Òjà kò ní títà # Òjà kò níí tà. Yàtò sí èyí, ìsodorúko onihun KiKF kò lè jeyo nínú àsínpò-ìse bí òrò-ìsè òbòró se lè jeyo, ba: Adé fé é wá á bèrè í kó isé é se # *Adé fé wíwá bíbèrè sí kíkó ise síse. A lè pe àkíyèsí alátenumó sí ìhun oni-KíKF, a kò lè se èyí sí ihun alápólà ìse òbòró, ba: Adé pé lílo-ilé -----> lílo ilé ni Adé pé sí, * Adé pé é lo ilé --> *é lo ilé ni Adé pé sí. A lè so pé Isé sòro ní síse fún ìhun oní KíKF, a kò lè so pé *Is; sòro ní í se fún àpólà ìse òbòró. Àpólà tí a fa igi sí nídìí ninú àpólà ìse òbòró, Mo fé é máa lo sì jé àpólà ìse sùgón ti ìhun oní-KíKF yìí, *Mo fé mímáalo kìí se àpólà ìse. Gbólóhùn oní ìhun KíKF yìí ní ìtumò méjì: Ó mo okò wíwà (i: ó mo bí a se ń wa okò, ii: ó mo okò tí a lè wà) sùgbón ìtumò kan ni gbólóhùn olórò-ìse òbòró máa ń ní: Ó mo okò ó wà = Ó mo bi a se ń wa okò. Tí ó bá jé pé ìhun oní KíKF ni ìpìlè òrò-ìse òbòró ni, gbogbo àìbáramu tí a se àkíyèsí lókè yìí kò ye kí ó wáyé. Àwon kan tún so pé láti ni ìpìlè atóka òrò-ìse òbòró. Awóyalé ní èyí kò lè rí béè nítorí pé kò sí bí a se lè je títí tí atóka òrò-ìse òbóró fi lè je lyo látin inú ‘láti’ nínú gbólóhùn kejì yìí: Mo fé láti lo àti Mo fé é lo. Ní ìparí, Awóyalé wá so pé kò nílò pé a ń topa òrò-ìse òbòró lo sí ibì kankan nítorí pé nínú àwon èdè tí ó sún mó Yorùbá, irú nnkan kan náa ni wón fi ń tóka òrò-ìse òbòró won kì í sì í topa rè lo sí ibì kankan, fún àpeere: Yorùbá Mo fé é rí I
Ìgbò: Achor-m
Yorùbá Ó bèrè sí í sokún
Ìgala I tsare e raku
Àwon atóka òrò-ìse òbòró ni a fa igi sí n ídìí nínú àwon òrò yìí. Níwon ìgbà tí àwon èdè wònyí kò ti topa atoka òro-ìse òbòró won lo sí ibì kankan, Yorùbá náa kò nílò láti topa tirè lo sí ibi kankan.
Gbólóhùn Àkíyèsí Alátenumó (GAA) àti Gbólóhùn Asàpèjúwe (GA)
Láti ayé Crowther ni àwon onímò èdè ti máa ń so pé gbólóhùn ni gbólóhùn àkíyèsí alátenumó (GAA ni a ó máa pè é láti ìsinsìnyí lo) sùgbón pé àpólà-orúko ni gbólóhùn asàpèjúwe (a ó máa pe èyí ni GA) Awóbùlúyì ni ó wá so pé béè kó. Ó ní APOR ni àwon méjèèjì. Ó ní ìdí tí òun fi so béè ni pé gbólóhùn kì í tèlé se àpólà nìkan ni ó máa ń tèlé e. Àwon méjì yìí sì lè tèlé e, ba: ‘Kìí se ìwé ni mo rà’ tàbí ‘Kìí se ìwé tí mo rà’sùgbón e wo gbólóhùn: ‘*Kìí se mo ra ìwé’. Ó tún ní a kì í so pé ‘*Ra ni mo ra iwé’ tàbí ‘*Rà tí mo ra ìwé’ nitorí pé àwon méjèèjì jé àpólà-orúko, òrò-òrúko ló sì gbódò jé olórí fun APOR. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’ di orúko nípa àpetúnpè elébe tí ó fid i ‘Rírà ni ó ra ìwé’. Bí GA se ń yán OR béè náa ni GAA se ń yán OR, ba: ‘iwé ni mo rà’ àti ‘iwé tí mo rà: GA ń ya iwé kan sótò sí ìwé mìíràn GAA ń ya iwé sótò sí nnkan mìíràn. Ìdí nì yí tí GA àti GAA kìí fi jeyo pò pèlú arópò orúko nítórí òrò èyán kìí jeyo pèlú arópò orúko, ba: ‘*Mo ni ó ra ìwé’/ *Mo tí ó ra ìwé’. Sùgbón o, GAA lè dúró gégé bíi gbólóhùn láijé pé nnkan tèlé e, ba: Ìwé ni mo ra/*Ìwé tí mo ra’. A kò lè fi àti àti pèlú so ó pò bí àpólà, ba: ‘*Ìwé ni mo rà àti aso ni mo rán/Ìwé tí mo rà àti aso tí mo rán: Bíi gbólóhùn ni a se ń so ó pò, ba: Ìwé ni mo ra aso ni Olú sì rán/Mo lo mo sì rí i'. Bíi gbólóhùn, a lè fi pe so GAA di OR, a kò lè se èyí sí GA, ‘Kì í se pé ìwé ni mo ra?/Kì í se pé mo ra iwé/*Kì í se pé iwé tí mo ra’. Ohun tí gbogbo eléyìí ń fi hàn ni pé ní ihun ìpìlè. APOR ni GAA sùgbón ní ihun òkè, ó lè di APOR tàbí gbólóhùn. Èyí ni ó fà á tí a fi lè rí ‘Kì í se Òjó ni a fé ri’ (APOR), ‘Kì í se pé Òjó ni a fé rí’ (GBOL). Èyí kò ye kí ó yà wá lénu nítorí pé tí a bá so pé ‘Lo’, ní ìpìlè. Òrò-ìse ni sùgbón, bí a se lò ó yìí, gbólóhùn ni.
Owólabí ni ó dá Awóbùlúyì lóhùn. Ó ní òun gbà pé gbólóhùn ni GAA àti pé APOR ni GA. Ó ní lóòótó. GAA lè tèlé se sùgbón gbólóhùn kò lè tèlé e, ba: ‘Kì í se ìwé ni mo rà/*Kì í se mo rà ìwé’. Ó ní ohun tí ó fà á ni pé gbólóhùn ìpìlè ni ‘mo ra iwé’, gbólóhùn asèdá ni GAA. Gbólóhùn asèdá ló lè tèlé se, ti ìpìlè kò lè tèlé é. Lóòótó, kò sí ‘*Rà ni mo ra iwé’. Ìdí tí kò fi sí èyí ni pé Gbólóhùn ni GAA, APOR ni ó sì máa ń je olùwà fún GBOL. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’dorúko kí ó tó di olùwà GBOL, ba: ‘Rírà ni mo ra ìwé’. Ti pé GAA àti GA kò lè bá arópò-orúko (AR ni a ó máa pè é láti ìsinsínyí lo) se kì í se torí pé wón jé APOR. Òpòlopò ni òrò tí kò lè bá AR se tí won kì í se APOR, ba: ‘*Mo dà?/*Mo ń kó?’ Òkan nínú àbùdá AR ni pé kò lè bá awon òrò yìí se pò. Léyìn ìgbà tí Ówólabí ti ta ko Awóbùlúyì báyìí tán ni ó wá so àwon ìdí tí ó fi ye kí a gba GAA ní GBOL, Ó ní GBOL ni awon òrò bíi ‘njé, lóòótó, síbèsíbè’ máa ń bá se pò, wón sì bá GAA náa se torí pé ó je GBOL, ba: Njé ìwé ni Olú rà?/ Njé Olú ra ìwé?/* Njé iwé tí Olú rà?. Bí I GBOL, a lè fi ‘sùgbón, àmó, sì’so GAA pò, ba: Ìwé ni mo rà sùgbón bàtà ni Olú rà/Olú ra ìwé sùgbón Èmi ra bàtà/*Olú tí ó ra ìwé sùgbón èmi tí ó ra bàtà. Atilè lè so GAA mó GBOL, ba: Ìwé ni Bólá rà súgbón Dada ra bàtà’, A lè se àtenúmó sí GAA bí i GBOL, ba: ‘Mo ra bàtàa/Bàtà ni mo ràa/*Bàtà tí mo ràà’. Ihùn díè nínú GAA jot i GBOL gaan, ba: ‘Olùkó jo mi/Olùkó ni mí’ Pèlú gbogbo àkíyèsí wònyí ni Owólabí fi so pé GBOL ni GAA sùgbón APOR ni GA.
Òrò Àpèjúwe Ase-kókó Gbólóhùn (OAAG ni a ó máa pè é) [Predicative Adjective] tàbí Òrò-ìse Asèyándìse (OA ni a ó máa pè é) [Adjectivisable Verb)
Enu àwon onímò èdè kò kò lórí ìsórí tí à bá pín àwon òrò bíi ‘ga, pón pupa, funfun abbl’sí. Lójú àwon onímò èdè bí i Afoláyan. OAAG ni o ye ka máa pè wón. Ó ní ìdí ni pé wón ní ònà tí wón fi jo AJ (òrò-àpèjúwe ni a lo àmì yìí fún) bí dúdú inú ‘Aso dúdú yìí’ wón sì ní ònà tí wón fi jo IS (òrò-ìse nì a lo èyí fún) bí I lo àti gé. Ga jo gé àti lo nípa pé (i) wón lè jeyo nínú GBOL (gbólóhùn nì yí) abódé, ba: ‘omo náà gé igi/omo náà ga/omo náà lo’(ii) ibá àti àsìkò lè jeyo pèlú won, ba: omo náà ń gé igi/omo náà ń ga/omo náà ń lo’(iii) a lè so wón dorúko nípa àpètúnpè elébe, ba: ‘gígé ni omo náà gé igi/gíga ni omo náà ga/lílo ni omo náà lo’ (iv) a lè yí won sódì, ba: omo náà kò lo/omo náà kò gé igi/omo náà kò ga’ (v) wón lè jeyo nínú GBOL ìbéèrè, ba: ‘sé omo náà gé igi/sé omo náà ga/sé omo náà lo?’ (vi) múùdù lè jeyo pèlú wón, ba: ‘omo náà lè lo/omo náà lè ga/omo náà lè gé igi (vii) sílébù kan ni púpò nínú IS jé, sílébù kan ni àwon náà ní (viii) wón lè tèlé sílébù olóhùn òkè, ba: ‘omó ga/omó gé igi/omó lo’. Ga yàtò sí gé àti lo nípa pé (i) kò lè jeyo nínú GBOL àse, ba: ‘Lo/Gé igi/*Ga’ (ii) kò lè gba àfikún, ba: ‘lo sí ilé/gé igi/*ga omo’ (iii) a kò lè se àtenumó ìyísódì sí i, ba: ó saláìgé igi/ó saláìlo/*ó saláìga’ (iv) kò gba IS láti fi yán OR, ba: ‘ilé ìgégi/àkókò ìlo ilé/*oògùn ìga omo. Pèlú gbogbo àlàyé wònyí, Afoláyan ní ga ní ònà tí ó fi jo AJ ó sì ní ònà tí ó fi jo IS. Isé kókó GBOL ni a mo IS mó, isé èyán ni a mo AJ mó. Ó ní nítorí ìdí èyí, kí á máa pe àwon òrò bíi ga ni OAAG. Ó ní èyí yí o fi ìbásepò rè pèlú IS àti AJ hàn àti pé tí a bá se báyìí, ìbásepò tó wà láàrin irú èdè Gèésí àti Yorùbá yóò hàn torí àwon náà ni Predicative Adjective, ba: ‘All things will be cold’ tí àwon omo mìíràn máa ń sì pè ní ‘All things will cold’ nítorí èdè Yorùbá ‘Gbogbo nnkan yóò tutu’ tí ó ti yi mó won lára. Awóbùlúyì ni ó da Afólayan lóhùn. Ó ní Òrò-ìse asèyándìse ni ó ye kí á máa pè àwon òrò bíi ga. Ó wá bèrè sí níí wo gbogbo ohun tí Afoláyan rí tí ó fi so pé kí á máa peg a ní OA, ó sì ní gbogbo rè ni kò fesè mule. (i) Ó ní ká wo tì, ní, ń kó àti dà. Ó ní gbogbo won, IS ni wón síbè, won kò lè dá je yo nínú GBOL àse Nnkan tí èyí fi hàn nip é a kò lè lo ìlànà yìí láti so pé ga kì í se IS. (ii) Njé ó ye kí a fi ìsodorúko alátenumó bíi saláìga, saláìlo tàbí saláìgé igi dá IS mò. Ohun tí ó se pàtàkì ni pé kí á fi ‘àì’ so IS di OR, a sì lè se èyí sí ga kí ó ‘àìga’. Èyí ló pon dandan Njé òòtó nip é a kò tilè lè so pé Omo náà slaáìga?. Lójú Awóbùlúyì, a lè so béè. (iii) Nípa ti ìgbàbò àti àìgbàbò, Awóbùlúyì so pé ga náà lè gba àbò bó se àbò péékí tí a sèdá lára rè, ba: ‘omo náà ga ìga àgéré’. (iv) kìí se òótó ni pé ga kò lè je pélú òrò-ìse òbòró torí alè rí ‘gíga seé ga’. (v) lóòótó, a lè rí ‘ilé ìgé igi’ àti pé a kò lè rí *ilé ìga gíga’ sùgbón nnkan tí ó selè nip é kìí se gbogbo IS lóòótó, a lè rí ‘ilé ìgé igi’ àti pé a kò lè rí ‘*ilé ìga gíga’ sùgbón nnkan tí ó selè ni pé kìí se gbogbo IS ni alè se báyìí sí, ba: kò sí ‘*ilé ìlo lílo, *ilé ìwà wíwà abbl’. (vi) ga yóò wo férémù Àwóbùlúyì yii, //APOR------- (APOR)//, nítorí náà, lójú Awóbùlúyì, OA ni àwon òrò bíi ga. Èdè Gèésì ti Afoláyan fi ń se òdiwòn Yorùbá ni ó je kó pè é ní OAAG.
Orò-ìse (IS) lédè Yorùbá
Àlàyé tí Awóbùlúyì se lórí èyí ni a ó kókó yè wò. Ó ní àwon ìlànà tí a fi lè mo IS ní èdè Yorùbá nìwònyí: (i) Òrò tí ó bá ti wo férémù yìí, //OR ----(OR)//, IS ni. Gbogbo òrò tí a fa igi sí nídìí yìí ló wo férémù náà, ‘Ò lo, Ó ra isu. (ii) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètunpè elébe. IS ni, ba: ‘lílo ni ó lo’. (iii) IS ni ó máa ń yan olùwà nínú GBOL, ba: ‘Olu gbin isu’, ‘*Igi gbin isu’. (iv) IS ní ó máa ń yaa àbò nínú GBOL, ba: ‘Olú gbin isu’, ‘*OLú gbi Adé’. (v) Òrò tí a bá ti lè fi è se se ìbéèrè nípa rè, IS ni, ba: ‘Sé Olú lo?’, ‘Ó lo’. (vi) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètúnpè elébe tí a sì yí sódì pèlú kó, IS ni, ba: ‘Lílo ko ni ó lo’, (vii) Òrò tí a bá lè fi GBOL asàpèjúwe yán léyìn ìgbà tí a bá ti se àpètúnpè elébe sí i, IS ni, ba: ‘Lílo tí ó lo’. Bámgbóse ni ó dá a lohùn, ó ní merin ni òun yóò yewò nínú àbá méje tí Awóbùlúyì dá nítorí pé méjì jé àwítúnwí, òkan kò sì kápá gbogbo IS. Ó ní a gbódò kókó so IS di OR pèlú àpètúnpè elébe kí á tó lè se àbá (i), (vi) àti (vii), nítorí náà, àbá kan ni métèèta. Yàtò sí èyí, kì í se gbogbo IS ni a lè fi se bèèrè ìbéèrè nípa rè, ba: tí a bá ní ‘Olú ga’, a kò níi so pé ‘kí ni Olú se?’. ‘báwo ni Olú ti rí?’ ni a ó so. Èyí fi hàn pé àbá mérin péré ni ó kù, ìyen (i), (ii), (iii), àti (iv), àwon yìí ni Bámgbósé yè wò. Ó ní nípa àbà mérin yìí, kí á kókó mú òrò kan tí gbogbo onímò èdè mò sí IS, ìyen ‘saájú’. Ó ní àbá mérèèrin ni ó sisé fún un, ba: (i) omo náà saájú. (ii) sísaájú ni omo náà saájú (iii) *igi náà saájú (iv) * ó saájú igi náà. Ó ní sùgbón tí a bá wo GBOL àsínpò-ìse ‘igi náà saájú ilé yìí wó/igi náà wó saájú ilé yìí’, a ó rí i pé gbogbo ìlànà yìí kò sisé mó, ba: a kò lè se àpètúnpè elébe sí ‘saájú’ mó, ba: *sísaájú ni igi náà wó saájú ilé yìí’. Kò lè yan olùwà béè ni kò lè yan àbò mó. Nítorí ìdí èyí ni ‘igi’ àti ‘ilé’ fi lè jé olùwà àti àbò fún un, èyí tí kò seé se nínú GBOL abódé. Pèlú gbogbo eléyìí, a ó rí i pé ìlànà (ii), (iii) àti (iv) náà kò wúlò fún dídá IS mò. Ó wá sé ku àbá (i)
ti
Láti orí Crowther ni àwon onímò èdè ti gba ti inú ‘ìwé ti Òjó’ sí ‘possessive marker’ àfi ìgbà tí Awóbùlúyì dé tí ó so pé OR ni. Ó ní nínú ‘iwé ti Òjó’, ‘ti’ je OR nínú APOR, ‘ti Òjó’àti pé APOR, ‘ti Òjó’ dúró ní àdàpè (apposition) fún ‘ìwé’. Èyí fi han pé nínú ‘ìwé ti Òjó’, ‘ìwé’ ń yán ‘ti’. A wá ní OR méta níní ‘ìwé ti Òjó’. Ìbásepò ‘ìwé’àti ‘ti Òjó’wá dàbí ìbásepò tí ó wà láàrin ‘Òjó’àti ‘àdému’ nínú ‘Òjó adému ń bò’. Owólabí ni òrò kò ri báyìí. Ó ní isé jénítíìfù (tàbí possessive) ni ‘ti’ ńse nínú ‘ìwé ti Òjó’ Ó ní tí a bá so pé ‘tèmi’, nnkan tí a ní lókàn ni ‘nnkan kan tèmi’ tàbí ‘nnken kan tìre’. Lójú Oyèláràn, òrò kò rí bí Owólabí ti là á sílè yen. Lójú tirè, a lè fi ‘ti’ wé ‘oní’ nínú ‘ti aró/ti aso’ àti ‘aláró/aláso’, isé kan náà ni wón ń se. ‘Ti aró’ ń tóka sí ohun kan tí a mo aró mó. Ohun yòówù tó lè je, kìí se aró fúnra rè. Aró wá dàbí olókòó ohun tí a ní lókàn. Ní ti ‘aláró’, ohun tí a mò mo aró ni a ní lókàn. Ohun tí a ní lókàn yìí sì ni olókòó aró. Lórò kan, gbogbo APOR (ti + OR) jé òdì APOR (oní + OR). E ó rí i pé kò sí ohun tí a lè se sí ikíní tí a kò lè se sí èkejì. (i) Wón lè se olùwà GBOL, ba: Onílé kò lè gbé e lo sí òrun/Tilé kò lè gbé e lo sí òrun. (ii) Wón lè se àbò GBOL, ba: Mo ránsé só onílé/Mo ránsé sí tilé (iii) A lè yán won, ba: onílé gogoro/tilé gogoro (iv) a lè sèdá òrò mìíràn lára won, ba: olónigbaojúlé/onítilé. (v) a lè fi wón yán òrò mìíràn ba: owó onílé/owó tilé. Lójú Oyèláràn, ìgbà tí a bá lo ‘ti + OR’ ní àkànlò ni ó máa ń dàbí èyánrò lásán. Èyí ni Owólabí pè ní ‘marked genitive construction’ (owó ti onílé) tí ó fa àtenumó lówó yàtò sí ‘unmarked genitive construction’ (owo onílé). Ìdí nì yí tí Owólabí fi lè túmó ‘owó tilé’ sí ‘owó kan tí a mò mó ilé’. Oyèláràn túmò ‘owó tilé’ sí ‘owó tí a mò mó ohun kan tí a mo ilé mó’ Ojú yòówù kí a fi wò ó, lójú Oyèláràn, ìsòrí gírámà tí a bá to ‘oní’ sí ló ye kí á to ‘si’ sí. Níwòn ìgbà tí ‘oní’ti jé mófíímù àfòmó tí a lè lò láti sèdá OR láti ara OR, ‘ti’ náà ní láti jé àfòmó tí a fi ń sèdá Or láti ara OR.
Mo, o, ó, a, e àti wón
Oyèláran ní òrò gírámà lásán ni àwón òrò yìí. Ó ní ìdí ni pé òrò gírámà ni òrò tí kò bá níìtumò gúnmó kan à á finú rò tàbí tí a lè tóka sí ju isé won nínú GBOL lo. Irú òrò béè máa ń níye wón sì máa ń nísé kan pàtó nínú GBOL. Orísìí orúko ni àwon onímò èdè tip e ‘emi, ìwo, òun, abbl’. Àwon tí wón pè wón ní arópò-orúko (AR) pe ‘mo, o, ó abbl’ní àgékù AR. Tí a bá wò wón dáadáa, a ó rí i pé kò sí ojú abe lára ‘mo, o, ó abbl’àfi bóya ‘wón nìkan tí a lè so pé ara ‘àwon’ló ti wá. Àwon mììràn pe ‘èmi. Ìwo abbl’ ní àdálò arópò orúko (independent pronoun) yàtò sí àwon aládaradé (dependent pronoun) bíi ‘mo, o abll’, bóya nítori pé ènìyàn kò lè fi àwon wònyí dáhùn ìbéèrè bí i ‘ta ni yen?’ kí èniyàn wí pé ‘*mo’ béè ènìyàn lè dáhùn pé ‘èmi, ìwo, abbl’. Awon onímò èdè bí i Bámgbósé gba àwon òrò tí ó bá ti lè se olùwà tàbí àbò nínú GBOL, tí a lè fi OR mìíràn tàbí òrò àpèjúwe yán tí a sì lè sèdá OR lára rè nípa lílo àfòmó ‘oní’ ni OR (wo i-v lókè lábé ‘ti’).
Yoruba Infinitive Phrase - Apola Infinitiifu lede Yoruba
2133
6430
2006-12-19T09:01:55Z
Loadewole
101
/* Atọ́ka Ìnfínítíìfù (Ọ̀rọ̀-ìse ọ̀bọ̀rọ́) */
[[Infinitiifu (Infinitive)]]
[[Oro-ise Oboro]]
[[Apola Infinitiifu]
==Atọ́ka Ìnfínítíìfù (Ọ̀rọ̀-ìse ọ̀bọ̀rọ́)==
Enu àwon onígírámà kò kò lórí ohun tí ó ń tóka òrò ìse òbòró ní èdè Yorùbá. Àpeere òrò ìse òbòró ni a fa igi sí nídìí yìí: Ó mo okò ó wà. Isé tí Awóyalé se lórí òrò ìse òbòró ni a ó yè wò. Awon kan so pé àfòmó ìbèrè /í/ ni ìpìlè rè. Awóyalé ta ko àbá yìí nítorí pé fáwèlì olóhùn òkè kì í bèrè òrò ní èdè Yorùbá àti pé tí a bá fi àfòmó sèdá òrò, òrò tuntun ló máa ń ti ibè yo sùgbón àpólá ìse òbòró, gégé bí ó se hàn nínú gbólóhùn yìí (ó mo okòó wà), kìí se òrò tuntun. Àbá kèjì tí ó wáyé lórí òrò ìse òbòró ni pé ara ìsodorúko àpètúnpè elébe (KíKF) ni ó ti wa. Sùgbón Awóyalé so pé èyí kò lè rí béè nítorí pé ìró pípaje lásán ko ye kí ó yí ìrumò padà béè rè é ìtumò àwon ìpèdè méjèèjì yìí yàtò sí ara won: Òjó fé rírò # Òjó féé rò, Òjà kò ní títà # Òjà kò níí tà. Yàtò sí èyí, ìsodorúko onihun KiKF kò lè jeyo nínú àsínpò-ìse bí òrò-ìsè òbòró se lè jeyo, ba: Adé fé é wá á bèrè í kó isé é se # *Adé fé wíwá bíbèrè sí kíkó ise síse. A lè pe àkíyèsí alátenumó sí ìhun oni-KíKF, a kò lè se èyí sí ihun alápólà ìse òbòró, ba: Adé pé lílo-ilé -----> lílo ilé ni Adé pé sí, * Adé pé é lo ilé --> *é lo ilé ni Adé pé sí. A lè so pé Isé sòro ní síse fún ìhun oní KíKF, a kò lè so pé *Is; sòro ní í se fún àpólà ìse òbòró. Àpólà tí a fa igi sí nídìí ninú àpólà ìse òbòró, Mo fé é máa lo sì jé àpólà ìse sùgón ti ìhun oní-KíKF yìí, *Mo fé mímáalo kìí se àpólà ìse. Gbólóhùn oní ìhun KíKF yìí ní ìtumò méjì: Ó mo okò wíwà (i: ó mo bí a se ń wa okò, ii: ó mo okò tí a lè wà) sùgbón ìtumò kan ni gbólóhùn olórò-ìse òbòró máa ń ní: Ó mo okò ó wà = Ó mo bi a se ń wa okò. Tí ó bá jé pé ìhun oní KíKF ni ìpìlè òrò-ìse òbòró ni, gbogbo àìbáramu tí a se àkíyèsí lókè yìí kò ye kí ó wáyé. Àwon kan tún so pé láti ni ìpìlè atóka òrò-ìse òbòró. Awóyalé ní èyí kò lè rí béè nítorí pé kò sí bí a se lè je títí tí atóka òrò-ìse òbóró fi lè je lyo látin inú ‘láti’ nínú gbólóhùn kejì yìí: Mo fé láti lo àti Mo fé é lo. Ní ìparí, Awóyalé wá so pé kò nílò pé a ń topa òrò-ìse òbòró lo sí ibì kankan nítorí pé nínú àwon èdè tí ó sún mó Yorùbá, irú nnkan kan náa ni wón fi ń tóka òrò-ìse òbòró won kì í sì í topa rè lo sí ibì kankan, fún àpeere: Yorùbá Mo fé é rí I
Ìgbò: Achor-m
Yorùbá Ó bèrè sí í sokún
Ìgala I tsare e raku
Àwon atóka òrò-ìse òbòró ni a fa igi sí n ídìí nínú àwon òrò yìí. Níwon ìgbà tí àwon èdè wònyí kò ti topa atoka òro-ìse òbòró won lo sí ibì kankan, Yorùbá náa kò nílò láti topa tirè lo sí ibi kankan.
Yoruba Relative and Focus Construction
2134
6434
2006-12-19T09:18:05Z
Loadewole
101
/* Gbólóhùn Àkíyèsí Alátenumó (GAA) àti Gbólóhùn Asàpèjúwe (GA) */
[[Gbolohun]]
[[Gbolohun Akiyesi Alatenumo]]
[[Aew-Gbolohun Asapejuwe]]
[[Yoruba Relative and Focus Construction]]
==Gbólóhùn Àkíyèsí Alátenumó (GAA) àti Gbólóhùn Asàpèjúwe (GA)==
Láti ayé Crowther ni àwon onímò èdè ti máa ń so pé gbólóhùn ni gbólóhùn àkíyèsí alátenumó (GAA ni a ó máa pè é láti ìsinsìnyí lo) sùgbón pé àpólà-orúko ni gbólóhùn asàpèjúwe (a ó máa pe èyí ni GA) Awóbùlúyì ni ó wá so pé béè kó. Ó ní APOR ni àwon méjèèjì. Ó ní ìdí tí òun fi so béè ni pé gbólóhùn kì í tèlé se àpólà nìkan ni ó máa ń tèlé e. Àwon méjì yìí sì lè tèlé e, ba: ‘Kìí se ìwé ni mo rà’ tàbí ‘Kìí se ìwé tí mo rà’sùgbón e wo gbólóhùn: ‘*Kìí se mo ra ìwé’. Ó tún ní a kì í so pé ‘*Ra ni mo ra iwé’ tàbí ‘*Rà tí mo ra ìwé’ nitorí pé àwon méjèèjì jé àpólà-orúko, òrò-òrúko ló sì gbódò jé olórí fun APOR. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’ di orúko nípa àpetúnpè elébe tí ó fid i ‘Rírà ni ó ra ìwé’. Bí GA se ń yán OR béè náa ni GAA se ń yán OR, ba: ‘iwé ni mo rà’ àti ‘iwé tí mo rà: GA ń ya iwé kan sótò sí ìwé mìíràn GAA ń ya iwé sótò sí nnkan mìíràn. Ìdí nì yí tí GA àti GAA kìí fi jeyo pò pèlú arópò orúko nítórí òrò èyán kìí jeyo pèlú arópò orúko, ba: ‘*Mo ni ó ra ìwé’/ *Mo tí ó ra ìwé’. Sùgbón o, GAA lè dúró gégé bíi gbólóhùn láijé pé nnkan tèlé e, ba: Ìwé ni mo ra/*Ìwé tí mo ra’. A kò lè fi àti àti pèlú so ó pò bí àpólà, ba: ‘*Ìwé ni mo rà àti aso ni mo rán/Ìwé tí mo rà àti aso tí mo rán: Bíi gbólóhùn ni a se ń so ó pò, ba: Ìwé ni mo ra aso ni Olú sì rán/Mo lo mo sì rí i'. Bíi gbólóhùn, a lè fi pe so GAA di OR, a kò lè se èyí sí GA, ‘Kì í se pé ìwé ni mo ra?/Kì í se pé mo ra iwé/*Kì í se pé iwé tí mo ra’. Ohun tí gbogbo eléyìí ń fi hàn ni pé ní ihun ìpìlè. APOR ni GAA sùgbón ní ihun òkè, ó lè di APOR tàbí gbólóhùn. Èyí ni ó fà á tí a fi lè rí ‘Kì í se Òjó ni a fé ri’ (APOR), ‘Kì í se pé Òjó ni a fé rí’ (GBOL). Èyí kò ye kí ó yà wá lénu nítorí pé tí a bá so pé ‘Lo’, ní ìpìlè. Òrò-ìse ni sùgbón, bí a se lò ó yìí, gbólóhùn ni.
Owólabí ni ó dá Awóbùlúyì lóhùn. Ó ní òun gbà pé gbólóhùn ni GAA àti pé APOR ni GA. Ó ní lóòótó. GAA lè tèlé se sùgbón gbólóhùn kò lè tèlé e, ba: ‘Kì í se ìwé ni mo rà/*Kì í se mo rà ìwé’. Ó ní ohun tí ó fà á ni pé gbólóhùn ìpìlè ni ‘mo ra iwé’, gbólóhùn asèdá ni GAA. Gbólóhùn asèdá ló lè tèlé se, ti ìpìlè kò lè tèlé é. Lóòótó, kò sí ‘*Rà ni mo ra iwé’. Ìdí tí kò fi sí èyí ni pé Gbólóhùn ni GAA, APOR ni ó sì máa ń je olùwà fún GBOL. Ìdí nì yí tí a fi so ‘Rà’dorúko kí ó tó di olùwà GBOL, ba: ‘Rírà ni mo ra ìwé’. Ti pé GAA àti GA kò lè bá arópò-orúko (AR ni a ó máa pè é láti ìsinsínyí lo) se kì í se torí pé wón jé APOR. Òpòlopò ni òrò tí kò lè bá AR se tí won kì í se APOR, ba: ‘*Mo dà?/*Mo ń kó?’ Òkan nínú àbùdá AR ni pé kò lè bá awon òrò yìí se pò. Léyìn ìgbà tí Ówólabí ti ta ko Awóbùlúyì báyìí tán ni ó wá so àwon ìdí tí ó fi ye kí a gba GAA ní GBOL, Ó ní GBOL ni awon òrò bíi ‘njé, lóòótó, síbèsíbè’ máa ń bá se pò, wón sì bá GAA náa se torí pé ó je GBOL, ba: Njé ìwé ni Olú rà?/ Njé Olú ra ìwé?/* Njé iwé tí Olú rà?. Bí I GBOL, a lè fi ‘sùgbón, àmó, sì’so GAA pò, ba: Ìwé ni mo rà sùgbón bàtà ni Olú rà/Olú ra ìwé sùgbón Èmi ra bàtà/*Olú tí ó ra ìwé sùgbón èmi tí ó ra bàtà. Atilè lè so GAA mó GBOL, ba: Ìwé ni Bólá rà súgbón Dada ra bàtà’, A lè se àtenúmó sí GAA bí i GBOL, ba: ‘Mo ra bàtàa/Bàtà ni mo ràa/*Bàtà tí mo ràà’. Ihùn díè nínú GAA jot i GBOL gaan, ba: ‘Olùkó jo mi/Olùkó ni mí’ Pèlú gbogbo àkíyèsí wònyí ni Owólabí fi so pé GBOL ni GAA sùgbón APOR ni GA.
Ibadan
2135
6486
2006-12-20T07:00:16Z
Loadewole
101
[[Ibadan]]
Ibadan je ilu ti ijagidijagan oselu saba nma sele.
Professor T.M. Ilesanmi and Yoruba Studies
2136
6413
2006-12-19T08:12:54Z
Loadewole
101
[[Ilesanmi]]
[[T.M. Ilesanmi]]
[[Thomas Makanjuola Ilesanmi]]
[[Paadi Ilesanmi]]
[[Professor T.M. Ilesanmi]]
PROFESSOR T.M. ILESAMI AND YORUBA STUDIES
Ojogbon Thomas Makanjuola Ilesanmi ni eni ti o koko gba oye B.A. ni eka-eko ede ati litireso Aafirika ni Obafemi Awolowo University. O sese fi eyin ti ni aipe yii ni leyin igba ti o ti sise ni eka-eko yii kan naa lati odun 1975 si 2005. Opolopo ise ni ojogbon yii gbe se lori ede Yoruba. Die ninu won ni a ko ni ede Geesi ni isale yii.
Professor T.M. Ilesanmi joined the services of the University of Ife (now Obafemi Awolowo University, Ile-Ife), Nigeria as a Graduate Assistant at the Department of African Languages and Literatures on November 25th, 1975 having taken two Bachelor degrees from Pontifical University, Rome and University of Ife (now Obafemi Awolowo University). He steadily rose to a full fledged Professor in October 1997; the position he occupied until his retirement at the statutory ripe-age of sixty five in 2005.
Going through his academic profile and records, one discovers an unwavering total commitment and seriousness. He has built round himself an edifice of enviable scholarship, especially in the areas of Yoruba cultural studies. His research findings on traditional rituals and folklore are quite monumental and remain major reference points in Yoruba scholarships. Receptive and humble, Professor Ilesanmi has presented many controversial, intriguing and noteworthy academic papers on Yoruba orature.
More than anyone in the history of his department, Professor Ilesanmi has supervised a greater number of reputable Masters and Ph.D. theses on Yoruba language and literature. The findings of these theses have been credited to have opened up new horizon and perspectives in Yoruba studies.
Professor Bade Ajuwon and Yoruba Studies
2137
6411
2006-12-19T08:03:21Z
Loadewole
101
[[Bade Ajuwon]]
[[Ajuwon]]
[[Professor Bade Ajuwon]]
[[Ojogbon Bade Ajuwon]]
Ojogbon Bade Ajuwon ati awon Ise ti won se lori ede Yoruba (PROFESSOR BADE AJUWON AND YORUBA STUDIES)
Oluko ni Ojogbon Bade Ajuwon ni Eka-eko Ede ati Litireso Ile Aafirika ni Yunifasiti Obafemi Awolowo fun ojo pipe. Ko pe ti won fi eyin ti. Won ti se opolopo ise ni ile-eko yii ki won to feyin ti ni pataki lori ijala ati eremoje. Opolopo ipo naa ni won ti dimu ri. Won fi igba kan je oludari Institute of Cultural Studies. Won si tun je Dean Faculty of Arts. A soro nipa won ede Geesi ni isale yii.
Professor Bade Ajuwon joined the services of the then University of Ife (now Obafemi Awolowo University, Ile-Ife) Nigeria as a Junior Research Fellow in Yoruba in October 1st, 1974; having had a B.A. Honours degree in English and History from the University of Lagos, Nigeria in 1969, Diploma in Law in 1972 from the same University and M.A. in Folklore from the famous Indiana University, USA, in 1973. Following his appointment, he was given a study leave to go back to the same Indiana University to study for his Ph.D.
From the very beginning of his academic career which spans three decades, Professor Bade Ajuwon proved himself to be very dedicated, diligent and resourceful. His keen interest and commitment to research were total and unwavering. This became evident from his continuous appointment as a Research Assistant during the long vacations throughout his three years as an undergraduate and also for two years after he graduated from Lagos. His thirst for knowledge also led him to study law and he graduated with a Diploma. So, his combined honours degree in English and History, his fleeting acquaintance with law and his training as a teacher combined to put him in a good stead to pursue his research with rare vigour and zeal and as well equip him to be an indefatigable teacher and scholar.
His impressive and celebrated scholarship culminated in his rapid and steady growth to become Professor in 1985, the Director of the Institute of Cultural Studies, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria from 1986-1992, and Dean Faculty of Arts, Obafemi Awolwo University, Ile-Ife, Nigeria from 1995-1997. Professor Bade Ajuwon has served his University on various committees and panels, too many to mention here.
Professor Ajuwon’s academic career and scholarship received international acknowledgement and accolades. For example, his book Eremoje Ere Isipa-Ode (Hunter’s Dirge) was singled out for HONOURABLE MENTION by the distinguished international panel of assessors of the 1983 NOMA Award for publishing in Africa. Professor Ajuwon was also a FULBRIGHT scholar whose academic career has produced no fewer than twenty five publications on Yoruba folklore in respectable academic outlets. His publications have been found to be major breakthroughs and very monumental in the scholarship of Yoruba Folklore.
Yoruba Descriptive Poetry - Oriki Onitede
2138
6429
2006-12-19T08:59:33Z
Loadewole
101
/* YORÙBÁ DESCRIPTIVE POETRY */
[[Oba Onitede]]
[[Onitede]]
[[Tede]]
[[Oriki]]
==YORÙBÁ DESCRIPTIVE POETRY==
==ORÍKÌ OBA ONÍTEDÉ==
E è sì gbó bó ti wí, eè jàre
Ìyá ìjo aláró, Àmòké alárogun ò mo ni
Akígbemárù omo Àgòrò
O ò gbó bí olóhùn mi ti n wí
Wón nì n pe igi jégédé, a dé káyà ó já
Yemoja nílé, yemoja lógun
Àkàsò fara tile, o ò yó a fara tile
Omo kùkùté ò mìnra jíngún
Adé káyà ó já ni n pè roro
Omo kùkùté ò minra jìngìn
Eni mi kùkùté, are è ló mì
Bi wón ní won n soko odúnntán,
Ara won ní won n se
Bí n tí réèdì, Alade béè ní n rèbo
Oko òyédèye
Ó pé nílé ifá, oko ariwo
Omo kúkúùdùkú, a dé káyà o ja
Báyìí ní í sewé gèrugèru
Gèru, òpò oògùn gèrugèru
Bí o lékèé, kò ní í jé
O ní inú re jé ó jewé lo
A dé káyà ó já nì n pè roro
Èké, won ò pékèé làwon
A dé káyà ó já nì n pè roro
Ìkà, won ò pera rè níkà
Bá a bá ní á kóbì fósìkà
A dé káyà ó já
O ní kó wúre enu re kágbó
O yanu kótó
Búburú baba won ní n kó sí won lénu
Omo iréwolédé, a dé káyà ó já
Eelìjìgbà, Àmòké lore omokémi
Ìyá mi mo bè e sè
Ìyá mi mobè e sè ju omókémi lo
Okùnrin gbágbá, Adéjùmòbi
Adéòtí ní n pè roro
Irin gbágbá omo Egbémo
Abita Abìje, a náwó bí elédà
Adéòtí nì n pè roro
Irin gbágbá Adéjùmòbí nì n pè roro
Ilé yin ò kú si léde
Elékùlé ibi à á wúra
Elékùlé ibi ìmòdò
Olúbódún, oba tí n jé Esíkìmo
Irin gbágbá ‘Déjùmòbí nì n pè roro
Anáwó bi Eléda, omo Ajini
Irin gbágbá, omo Egbémo
Kì í bi àlejò pé ibo ló ti wá
Adéòtí ní i fowó àlejò bomi
A bì ìkéran bí ìsù èlú
Irin gbágbá omo Egbéomo
Ojó n ò n Àlàbí, ojó òún ò se
Níjó iringágbá n re bi
Adéjùmòbí bí o dòhún o gbòhún lówó omo ojo
Oko Adéróunmú, oba ò
Alábárúmó, oba ò
Oyásìngún, oba díè kó ni olúkókun
‘Rónumú omo Atóba
ojó n ò rí Àlàbí, ojó òún ò se
Adéróunmú omo láwoyin
Kò kún bí igbó ìjèbú
Olárìndé dára bí ará okúkúmodi
‘Róunmú omo Atóba
Kò dàgbà, Àlàbí tó fi déwù eyè sílè
Àlàbí kólé, ó sì joba
Adéróunmú omo láwoyin
Eegun bí eyín sòwón
Olárìndé, baba sòwón láàrin oba gogbo
Adéróunmú omo Atóba
Báyìí ní ó se onígbàmí èko yangan
Póòròpó ni o se onígbàmí àkèsù
Bámigbádé ìsòlá
Ará ìkó ni se onígbàmí àbíkú
Bámigbádé baba láwoyin
Ikú Ìsòlá n je Adébáyò nìyà
Ní Bámigbádé fi n yo láwoyin lénu
Omo ìgbìn kaka, èbìtì kaka
Èbìtì tí ò peku kì í pa ìgbín
Pátákò ekùn, kaka ni i ta ejá lénu
Ojó Àlàbí wogbó òeájú
Tí Àlàbí wo gbó oro
Àlàbí igbó ò jehun
Àlàbí yó òré jeran esin
Omo ònilarí tó ti ìjòhùn wá
Omo Alébíosù, omo ibara sinsin
Osù ni baba àòàlà
Àgòàlà báyìí ni ti n bósù rùn wáyé
Erú ara won ni wón se
Òsùpá kò ní serú àjò-àlà
Àgò-àlà ní ó serú òsùpá
Ó tutu bì ìmòle
Òun loko ayaba
Baba ni ò sí nílé
Ni wón bí èjìré dè é
Alébíosù má fara sínsín
Baba ò bimo bóòsà
Eègbó, Àlàbí ni mò n pè roro
Àlàbí omo láwoyin.
Yoruba Descriptive Poetry - Oriki Okere ti Saki
2139
6428
2006-12-19T08:57:44Z
Loadewole
101
[[Okere ti Saki]]
[[Okere Saki]]
[[Oriki]]
[[Saki]]
[[Adepeju Adejumobi]]
[[Adejumobi]]
==ORÍKÌ ÒKÈRÈ TI SAKÍ==
Ìbà ni n ó ojó òní jú
Adépéjú omo Adéjùmòbi
Mo júbà baba mi
Omo Adéjùmòbí, ìyá Ajéìgbé
Mo júbà baba mi
Ìran ígún ni jebo, ìràn àkàlà won a jòkú
Ìran baba mi agbe ní ì se
Bí à bá ki olórò, orò kì í fún
E è pé ta a lo ssebè sílè,
Tí gbogbo wa fi n run?
Òkèrè òkìkì Bóyèdé
Ló sebè sílè, tó ní ki gbogbo wa ó run
Abógunlóko-má rò fénì kan
Èyíbùkólá, ogún jà lódìgbó
Baba ló lé ogun títí
Tó fi dápá ibe
Èbè ló pò lápòjù, baba làlógun dájàsé
Arógunjó sàtá ewà
Arógunjó paragada bí iná jóko
Eléyín èja, òkèrè baba mojirádé
Òun ló so ahéré oilé
Aréwàkálé ogun léyìn osòrun
Òun ló so ààtàn dojà
Ló so òpópó filàni dìgbéjó
Òun ló dá òkè sílè
Tí won fi n je oba ni sakí
Ìjì-àlùgbó nilé àwon baba èyin
Aféfé n teri oko ba
Eyin sèbà lobe omotési
Ìgbà tí kò sí mó
Ta la fi dédù fún òòni
O kan Gbólásiré Àdìó òji
Gbóláiré eyin lówó olóógun
Ajírérìn-in òkinkin
Adàgbà siyan àgùdù
Ohun tó se àgbìgbà òkèrè Àdìó
Tó bá se igúnnugún
A wo n koko mórí eyin
Ò jò tó pa àgùngàn, tó fi kójo
Tó bá se ewúré, á ta téru ní tete
Adéwuyì oko Elékúndé
Alémólo, jagun jagun tó mo yaba
Ìgbà tí kò sí mó ta la fi dódù fún òòni?
Àsiirí èko kò tú lójú ewé ri
Ló kan Atééré kanrí Ajíbikèé olúgásà
Òkèrè, ekùn ni baba ayaba
Bùtùbútú yánrí yánrí oko tùrúrà
Tí í jé elébóló
O pa lókè yìí, ó tún lókè òhún
Ajibikèé so ri ògun kòbìtàkòbita
Bùtùbùtù, ó bó lowo bamubámú
Ajíbíkèé o bo lówó ìyá won
Atééré kanrí, oko ayaba
Ìgbà tí kò só mó, ta la fi dédù fún òòni?
Ìgbà tí kò sí mó, ló kan òkèrè Àsàmú ìjí
Ebi kò ní kéyìn ayo èyin
Omo a-kó-rèé-lówó
Ìgbà tí kò sí mó ta la fi dédù fún òòni?
Ológbénlá Àkànó òji la fi dédù fin òòni
Baba Àjàmi, ò sùn kaakà oòfùn
Baba okunyè, àrán inú èsó
Òkèrè baba olusami.
Foláwuyó, afinú gbofa, afèyìn gbota
Kí lo fún onílé pamó?
Òkèrè Àkànó baba mójòláógbé
Ti o kò, tí o kò lo
B’ájá ó padà léyìn erin
Foláwuyó, i dá gbére fún un ni
A kò mògbà téèyàn n padà léyin èèyàn
Ó kù dèdè tí Baba Mójóóláógbé
Tí ó se Ilésà kábíráwó
Ológbénlá Àkànó
Lará sakí padà léyìn baba
Ni iró bá n ró won kiri
Ègún ojó kìíní n be nílè
Won kò ì tan
Ìgbà tí kò sí mò
Ó kan Aselébe láyìgbò
Àkótókòró, jogbo bi oro
Ará òtan kò morò
Aselébé forò
Aselébé forò lé won
Àkótókòró tó fón ìmòle dà sínú igbó
Ibi ìmòle ti n se káì káì
Gbogbo agbádá ló ya
Ìgbà tí kò si mó,
Ta la fi dédù fún òòni?
Afolábí ‘Ládiipò ‘lárùninre Ajobo
N ò réye ti kò si mó,
Abéré ti lo kí ònà okùn tó ó di
Ládiípò Àdìgun ìji
Oba díè kí lárìnninre
Afolábí òkèrè omo òji sàkì
Àdìgún omo Aréwàkólá
O ti lo, kí tembèlèkún ó tó gbòde
Olúgbón joba nílè yì í
Lárìninre Ajoba olóúnje
Aláàfom kò fim lómó
Arèsà joba nílè yì í
Aláàfin kò fun lómó
Ìwà pèlé ni Àdìgún fi mú Àkèrè tòyó wá
Òkèrè oko obádoyin
Òkèrè omo òjísak
Ìgbà ti kò si mó, ta la fi dédù fún òòni?
Ó kan kòsálápatà tí í pa gúnnugún
Baba òkánlàwón la fi dédù fún òòni
Igi jégédé, arómókùn baba bàda
Omo atìjàkurò wá gbóyè ró
Omo baba onikèké ide
Igi jégédé, arómókùn baba bàda
Òkú òle kò nip ó si
Àkànmú ìjí okere oyètòrò
Ìgbà ti kò si mó, ta la fi dédù fun òòni?
Òkánlàwón, Elénpe kòso
Ìyen yojú ní bàràkàsìn
Òkánlàwón, Elénpe kòso baba jayéolá
Òkèrè òkánlàwón náà papòdà
Ó kú séyìn odi
Òsè tó pò ní sakí
Eèjé á ge péépèèpé bi aso bàbá ìsònà
E bi mí, e ni ta ló sebè sílè
Tí gbogbo àwon Abímbólá fi n run?
Àjàní ló se bè sílè
Apònmòle ló ní kò gbogbo won ó máa run
Òhun ló bímo ti kò bi ìbèrun
Fúnmiláyò Àkàkàtirikà
Òjo n pààlà má gbáròyé
Òhun ló fón omo kale bi àfè
Ó yé omo kale bí ì dun
Ègbón lówó àbúrò lówó
Òhun ló bi Agbógunmolé Oyèdòkun.
Ibúolá omo lájogun
Àwon ni omo òkò ní ilé owó
Ìpàkó pò lójà
Baba Abímoó;á ní í jébé e
Oníkálukú ló mo ti e
Ìpàkó se olúwa rè ni dànbiri
Bó bá kori sílé, won a ló ran
Asòro kì, bi a kò dájú dánu
Omo bòòlì bí okò àlejò
Tééré lokó onílé
Omo ìpàkó pò lojà
Kálukú ló mo ti e.
User talk:Loadewole
2140
5941
2006-12-01T19:28:24Z
Mark Dingemanse
31
/* Replied */ more
Welcome to the Yoruba Wikipedia! (are you 82.206.239.9?) [[User:Belgian man|Belgian man]] 19:15, 7 November 2006 (UTC)
==Welcome==
A welcome from me also, prof. Adéwọlé. I saw your request for help on editing Wikipedia on the Afrophonewikis Group. We do not have help pages in Yoruba just yet (seeing that the first Yoruba contributors have just arrived last week), but for the time being I have duplicated some essential help pages from the [[:en:Main Page|English Wikipedia]]; you can find them at [[Help:Contents]], or in the menu called 'navigation' to the left. If you have any technical questions about Wikipedia, don't hesitate to ask me on [[User talk:Mark Dingemanse|my talk page]]. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 09:33, 8 November 2006 (UTC)
===Introducing myself===
I hold an MA in African Languages and Linguistics (Leiden University 2006) and have written my MA thesis on the body-part terminology of Yoruba (I carried out field work among the sizable Yoruba community in The Hague, the Netherlands). As such, I do read and understand some Yoruba, although unfortunately I do not speak it at any reasonable level.
I have been active on the English Wikipedia for over two years now, and I do have sysop status there. I have also been granted sysop status on the Yoruba Wikipedia, and so far mainly have been deleting vandalism and spam, as well as nurturing the few real articles being contributed. I'm excited that you and a few more native speakers of Yoruba have decided to start contributing to this edition of Wikipedia. My position as a sysop here is only interim, and my activities will mainly be facilitative. I think my experience with Wikipedia could be of help in this stage, and as a sysop I intend to help out where I can.
===Getting this Wikipedia started===
In organizing our efforts, the [[Wikipedia:Community Portal|Community Portal]] might be of use. We can post messages there for everyone to read, and discuss central things like translations, policies on titles, et cetera. For a more thorough introduction to Wikipedia and its principles I will have to refer you to the English Wikipedia for now. It would be great if you could check out the basic policies and guidelines that have made the English Wikipedia so successfull, and perhaps you could consider translating the most basic policies into Yoruba so as to ensure a good start of the Wikipedia Encyclopedia in Yoruba.
The most important policies relating to content are:
*[[:en:WP:V|Verifiability]] and [[:en:WP:CITE|cite your sources]] — these two closely related policies ensure that not just everyone can dream up fake articles or insert fringe theories into Wikipedia. Wikipedia, like every encyclopedia, is just a ''tertiary source'', reporting what has been published in other reliable sources.
*[[:en:WP:NOR|No original research]] — related to the above policies, this policy is there to ensure that Wikipedia is not used as a venue to publish original (non-peer reviewed) research. The rationale is that without this policy it would be impossible for Wikipedia to be verifiable and there would be no reason to trust it as a reliable source.
*[[:en:WP:NPOV]] — in a nutshell: all Wikipedia articles and other encyclopedic content must be written from a neutral point of view, representing views fairly, proportionately and without bias.
The most important policies related to working with others are:
*[[:en:WP:AGF|Assume good faith]] — in allowing anyone to edit, we must assume that most people who work on the project are trying to help it, not hurt it. If this weren't true, a project like Wikipedia would be doomed from the beginning.
*[[:en:WP:NPA|No personal attacks]] — in a nutshell: Do not make personal attacks anywhere in Wikipedia. Comment on content, not on the contributor. Personal attacks will not help you make a point; they hurt the Wikipedia community and deter users from helping create a good encyclopedia.
Now, of course these policies have been crafted by the community of the English Wikipedia and in the end, it might be good to adjust some things to the specific situation of the Yoruba Wikipedia. I believe, however, that we will need at least ''some'' good policies at this point. The motto: getting a Wikipedia started is not as simple as calling some others in to help writing content; we will need some basic policies also to guide the project through its early youth.
Again, do not hesitate to contact me if you have any questions. I am an administrator here, so I can help with moving or deleting articles; with translating the interface into Yoruba; and with all other sorts of things we might need to send this edition of Wikipedia off to a great start. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 09:33, 8 November 2006 (UTC)
== Under-diacritic ==
Ẹ k'aro o prof Adéwọlé. I have tried to solve the issue with S and the under-diacritic. If you edit a page, you will see a grey box below the 'save' and 'show preview' buttons. In it, you will see some precombined symbols in Yoruba orthography. If you click on a symbol it will be inserted.
I will test it myself in this very comment by inserting the name of a well-known professor: Ayọ Bamgboṣe. To me, it looks good. Does the name display right to you? — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 19:12, 9 November 2006 (UTC)
(You can reply on this page by hitting 'edit this page' at the top or by using the section-edit link to the right of the heading or [http://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=User_talk:Loadewole&action=edit§ion=4 right here].)
:The 's' dot in the 'Bamgbose' you type is still bad. Maybe it is a problem with my own computer. Thanks. E se pupo.
L.O. Adewole
Yeah, the problem may lie with your computer configuration then. Are you browsing the internet with Internet Explorer or with [http://getfirefox.com Mozilla FireFox]]? I am using the latter (though the newest version of Internet Explorer displays everything OK for me too). — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 15:18, 10 November 2006 (UTC)
I am using internet explorer
==Request==
'''Greeeting Loadewole'''!
Can you please help me add diacritics to [http://yo.wikipedia.org/wiki/Ijo_Jesu_l%E2%80%99otito this article]? Any help at all would be gratefully appreciated, Thankyou.--[[User:Jose77|Jose77]] 01:10, 12 November 2006 (UTC)
I tried but when I wanted to add them after clicking on edit, I couldn't get the wiki Yoruba characters below the article. I need to use these characters for the editing. As far as my knowledge of the system is now, I can do that only at the wikipedia page. Thanks.
==Hi==
You've done already a lot of great work for this Wikipedia Loadewole, congratulations.
Some little remarks that might be a help for you:
* A localisation in the title, such as '', Osun State, Nigeria'' is not necessary when there isn't an article yet about another subject with the same name. Example:
** You want to write an article about Ilobuu in Osun, but there is already an article about another village Ilobuu, also in Nigeria, but in Oyo. The name of this article is [[Ilobuu]]. Then you can change the name of the existing article into [[Ilobuu, Oyo]], and make a new article [[Ilobuu, Osun]] yourself. [[Ilobuu]], which became a redirect, should then be rewritten into a short page with an explanation of the different meanings of ''Ilobuu'', with the matching article links.
** If there isn't another article about another subject named Ilobuu yet, it's not necessary to provide a localisation ''in the article name''. Otherwise, people inserting "Ilobuu" in the URL bar don't get an article, and article names become too long.
*It's not necessary to repeat the article name as a headline in the article. Headlines can be used, but only to divide the article into different sections. Normally, there is an introduction text above the first headline on each page.
Friendly greetings, [[User:Belgian man|Belgian man]] 19:37, 14 November 2006 (UTC)
:Okay :) [[User:Belgian man|Belgian man]] 19:00, 16 November 2006 (UTC)
==Replied==
Hello prof. Adewole,
I have replied on [[User_talk:Mark_Dingemanse#Updating_Yoruba_Articles|my talk page]]. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 13:33, 28 November 2006 (UTC)
:By the way, the number has increased with two since, so it's not completely set in stone. I don't know what to do about the inaccuracy though, as it is a feature that is hardcoded in the Wikipedia software. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 19:28, 1 December 2006 (UTC)
User talk:Fafabunmi
2141
5652
2006-11-08T09:03:55Z
Mark Dingemanse
31
Welcome, and some help on editing.
Welcome to the Yoruba Wikipedia! [[User:Belgian man|Belgian man]] 19:21, 7 November 2006 (UTC)
A welcome from me also! It's great to have more Yoruba speakers contributing. We do not have help pages in Yoruba just yet (seeing that the first Yoruba contributors have just arrived last week), but for the time being I have duplicated some essential help pages from the [[:en:Main Page|English Wikipedia]]; you can find them at [[Help:Contents]], or in the menu called 'navigation' to the left. Kind regards, — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 09:03, 8 November 2006 (UTC)
Help:Contents
2142
5651
2006-11-08T08:59:01Z
Mark Dingemanse
31
+one
I will be copying some help pages an basic policies from the English Wikipedia to here. Later on we will need to translate help texts and interface texts to Yoruba of course, but since a few scholars (bilingual in Yoruba and English) are starting to contribute here I figured it might be good to have something in English to start with. — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 08:53, 8 November 2006 (UTC)
*[[Help:How to edit a page]]
*[[Help:Starting a new page]]
Help:How to edit a page
2143
5709
2006-11-10T10:15:43Z
Mark Dingemanse
31
{{english}}
{{english}}
:''See also [[Help:Starting a new page]]''
[[Wikipedia]] is a [[Wiki]], which means that anyone can easily edit any [[Wikipedia:Protected page|unprotected page]] and save those changes immediately to that page. After your first edit, you are a Wikipedia editor!
===Introduction===
Editing most Wikipedia pages is not very difficult. Simply click on the "'''edit this page'''" tab at the top of a Wikipedia page (or on a [[Wikipedia:Section | section-edit]] link). This will bring you to a new page with a text box containing the editable text of the original page. '''If you just want to experiment, please do so in the [[Wikipedia:Sandbox | sandbox]]; not here'''. You should write a short [[Wikipedia:Edit_summary | edit summary]] in the small field below the edit-box. You may use shorthand to describe your changes, as described in the [[Wikipedia:Edit_summary_legend | legend]], and when you have finished, press the [[Help:Show_preview | Show preview]] button to see how your changes will look. You can also see the difference between the page with your edits and the previous version of the page by pressing the "Show changes" button. If you're satisfied with what you see, [[Wikipedia:Be_bold_in_updating_pages | be bold]] and press the '''Save page''' button. Your changes will immediately be visible to other Wikipedia users.
You can also click on the "'''Discussion'''" tab to see the corresponding [[Wikipedia:Talk page|talk page]], which contains comments about the page from other Wikipedia users. Click on the "'''+'''" tab to add a new section, or edit the page in the same way as an article page.
You should remember to [[Wikipedia:Sign your posts on talk pages|sign your messages]] on [[Wikipedia:Talk pages|talk pages]] and some special-purpose [[Wikipedia:Project namespace|project pages]], but you should '''not''' sign edits you make to regular articles. In [[Wikipedia:Page history|page histories]], the [[MediaWiki]] software keeps track of which user makes each change.
==Minor edits==
''See also [[Wikipedia:Minor edit]]''
When editing an article page on this site, a [[Wikipedia:How to log in|logged-in]] user can mark that edit as being "minor". Minor edits generally mean spelling corrections, formatting, and minor rearrangement of text. It is possible to "hide" minor edits when viewing the [[Wikipedia:Recent Changes|recent changes]]. Marking a significant change as a minor edit is considered bad behavior, especially when it involves the deletion of some text (not counting errors such as repeated words). If you accidentally mark an edit as minor, you should edit the source once more, mark it major (or, rather, ensure that the check-box for "This is a minor edit" is not checked), and note that your previous edit was major in the new edit summary.
== Major edits ==
All editors are encouraged to [[Wikipedia:Be_bold|be bold]], but there are several things that a user can do to ensure that major edits are performed smoothly. Before engaging in a major edit, consider discussing proposed changes on the article discussion/talk page. During the edit, if doing so over an extended period of time, the {{[[Template:inuse|inuse]]}} tag can reduce the likelihood of an edit conflict. Once the edit has been completed, the inclusion of an [[Help:Edit summary|edit summary]] will assist in documenting the changes. These steps will all help to ensure that major edits are well received by the Wikipedia community.
==Wiki markup==
The '''wiki markup''' is the syntax system you can use to format a Wikipedia page.
The [[Table (information)|table]] below is an extensive list of various edits (for a more succinct reference, please refer to [[Wikipedia:Cheatsheet|Wikipedia cheatsheet]]). The left column shows the effects available. The right column shows the wiki markup used to achieve them.
You may want to keep this page open in a separate browser window for reference. '''If you want to try out things without danger of doing any harm, you can do so in the [[Wikipedia:Sandbox|Sandbox]]'''. Try opening the Sandbox in a separate window or tab and keeping this page open for reference.
===Examples===
<!--
:'''The rest of this page is deprecated but will be updated periodically.'''
:'''Please direct edits to the [[meta:Help:Editing|Meta-Wikimedia version of this page]]'''
-->
{{right|Please direct edits to [[meta:Help:Editing|the Meta-Wikimedia version of this page]].}}
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|-
| width=50% | What it looks like
| width=50% | What you type
|-valign="top"
|
Start your [[Wikipedia:Manual of Style (headings)|sections]] as follows:
<!--The following code messes up the table of contents
and makes the section edit links much less useful,
so please do not use it for this example.
==New section==
===Subsection===
====Sub-subsection====
-->
<!-- The following should look almost the same, using
HTML headings markup instead of wiki headings.
However, it messes up the section edit links,
so please do not use it.
<h2>New section</h2>
<h3>Subsection</h3>
<h4>Sub-subsection</h4>
-->
<!-- The following just uses bolding and font changes,
so it should be safe. However, it might not
look exactly right, especially when people
use non-standard CSS stylesheets.
-->
<div style="font-size:150%;border-bottom:1px solid #aaa;padding-top:0.5em;padding-bottom:0.17em;">New section</div>
<div style="font-size:132%;font-weight:bold;padding-top:0.5em;padding-bottom:0.17em;">Subsection</div>
<div style="font-size:116%;font-weight:bold;padding-top:0.5em;padding-bottom:0.17em;">Sub-subsection</div>
* Start with a second-level heading (<tt><nowiki>==</nowiki></tt>); don't use first-level headings (=) (consider the article heading to be the first-level heading if you like).
* If possible, place subsections in an appropriate order. If listing countries, place them in alphabetical order rather than, say, relative to population of [[OECD]] countries or some random order.
* A [[#Placement_of_the_Table_of_Contents_.28TOC.29|Table of Contents]] will automatically be added to an article that has four or more sections.
|
<pre><nowiki>
==New section==
===Subsection===
====Sub-subsection====
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
A single [[newline]]
generally has no effect on the layout.
These can be used to separate
sentences within a paragraph.
Some editors find that this aids editing
and improves the function ''diff''
(used internally to compare
different versions of a page).
But an empty line
starts a new paragraph.
* When used in a list, a newline ''does'' affect the layout ([[#lists|see below]]).
|
<pre><nowiki>
A single [[newline]]
generally has no effect on the layout.
These can be used to separate
sentences within a paragraph.
Some editors find that this aids editing
and improves the function ''diff''
(used internally to compare
different versions of a page).
But an empty line
starts a new paragraph.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
You can break lines<br/>
without starting a new paragraph.
* Please use this sparingly.
* Close markup between lines, do not start a [[Help:Link|link]] or ''italics'' or '''bold''' on one line and close it on the next.
|
<pre><nowiki>
You can break lines<br/>
without starting a new paragraph.
</nowiki></pre>
|- id="lists" valign="top"
|
* It's easy to create a list:
** Start every line with a star ([[asterisk]]).
*** More stars means deeper levels.
**** A newline in a list
marks the end of a list item.
* An empty line starts a new list.
|
<pre><nowiki>
* It's easy to create a list:
** Start every line with a star.
*** More stars means deeper levels.
**** A newline in a list
marks the end of a list item.
* An empty line starts a new list.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
# Numbered lists are also good
## very organized
## easy to follow
### easier still
|
<pre><nowiki>
# Numbered lists are also good
## very organized
## easy to follow
### easier still
</nowiki></pre>
|- valign="top" id="definition"
|
; Definition list : list of definitions
; item : the item's definition
; another item
: the other item's definition
* Begin with a semicolon. One item per line; a newline can appear before the colon, but using a space before the colon improves parsing.
|
<pre><nowiki>
; Definition list : list of definitions
; item : the item's definition
; another item
: the other item's definition
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
* You can even create mixed lists
*# and nest them
*#* like this
*#*; can I mix definition list as well?
*#*: yes
*#*; how?
*#*: it's easy as
*#*:* a
*#*:* b
*#*:* c
|
<pre><nowiki>
* You can even create mixed lists
*# and nest them
*#* like this
*#*; can I mix definition list as well?
*#*: yes
*#*; how?
*#*: it's easy as
*#*:* a
*#*:* b
*#*:* c
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
: A colon indents a line or paragraph.
A manual newline starts a new paragraph.
* This is primarily for displayed material, but is also used for discussion on [[Wikipedia:Talk page|Talk page]]s.
|
<pre><nowiki>
: A colon indents a line or paragraph.
A manual newline starts a new paragraph.
</nowiki></pre>
|- valign=top
|
When there is a need for separating a block of text
<blockquote>
The '''blockquote''' command will indent both margins when needed instead of the left margin only as the colon does.
</blockquote>
This is useful for (as the name says) inserting blocks of quoted (and cited) text.
|
<pre><nowiki>
<blockquote>
The '''blockquote''' command will indent
both margins when needed instead of the
left margin only as the colon does.
</blockquote>
</nowiki></pre>
|- valign=top
|
(See formula on right):
*This is useful for:
** pasting preformatted text;
** algorithm descriptions;
** program source code;
** [[ASCII art]];
** chemical structures;
* '''WARNING''': If you make it wide, you [[page widening|force the whole page to be wide]] and hence less readable, especially for people who use lower resolutions. Never start ordinary lines with spaces.
|
<pre><nowiki>
IF a line starts with a space THEN
it will be formatted exactly
as typed;
in a fixed-width font;
lines will not wrap;
END IF
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
A [[horizontal dividing line]]:
this is above it
----
and this is below it.
* Mainly useful for
**disambiguation - but to be used sparsely, only when separating completely different, unrelated (groups of) meanings
**separating threads on Talk pages.
|
<pre><nowiki>
A [[horizontal dividing line]]:
this is above it
----
and this is below it.
</nowiki></pre>
|}
===Links and URLs===
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- style="width=100%"
! What it looks like
! What you type
|- valign="top"
|
London has [[public transport]].
* A link to another Wikipedia article.
* Internally, the first letter of the target page is automatically capitalized and spaces are represented as underscores (typing an underscore in the link has the same effect as typing a space, but is not recommended).
* Thus the link above is to the [[URL]] en.wikipedia.org/wiki/Public_transport, which is the Wikipedia article with the name "Public transport". See also [[Wikipedia:Canonicalization]].
|
<pre><nowiki>
London has [[public transport]].
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
San Francisco also has
[[public transport|
public transportation]].
* Same target, different name.
* This is a [[piped link]].
* The "piped" text must be placed '''first''', then the text that will be displayed second.
|
<pre><nowiki>
San Francisco also has
[[public transport|
public transportation]].
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
San Francisco also has
[[public transport]]ation.
Examples include [[bus]]es, [[taxicab]]s
and [[streetcar]]s.
* Endings are blended into the link.
* Preferred style is to use this instead of a piped link, if possible.
* Blending can be suppressed by using <nowiki><nowiki></nowiki></nowiki> tags, which may be desirable in some instances. Example: a [[micro]]<nowiki>second</nowiki>.
|
<pre><nowiki>
San Francisco also has
[[public transport]]ation.
Examples include [[bus]]es,
[[taxicab]]s, and [[streetcar]]s.
[[micro]]<nowiki>second</nowiki>
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
See the [[Wikipedia:Manual of Style]].
* A link to another [[Help:namespace|namespace]].
|
<pre><nowiki>
See the
[[Wikipedia:Manual of Style]].
</nowiki></pre>
|- id="link-to-section" valign="top"
|
[[Wikipedia:Manual of Style#Italics]] is a link to a section within another page.
[[#Links and URLs]] is a link to another section on the current page.
[[#example]] is a link to an anchor that was created using <div id="example">an id attribute</div>
* The part after the number sign (#) must match a section heading on the page. Matches must be exact in terms of spelling, case, and punctuation. Links to non-existent sections are not broken; they are treated as links to the top of the page.
* Identifiers may be created by attaching an <code>id="..."></code> attribute to almost any HTML element. This doesn't work with legacy browsers.
* Include "| Link title" to create a stylish link-title.
|
<pre><nowiki>
[[Wikipedia:Manual of Style#Italics]]
is a link to a section within another
page.
[[#Links and URLs]] is a link
to another section on the
current page.
[[#example]] is a link to an
anchor that was created
using
<div id="example">an id
attribute
</div>
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
Automatically hide stuff in parentheses:
[[kingdom (biology)|kingdom]].
Automatically hide namespace:
[[Wikipedia:Village Pump|Village Pump]].
Or both:
[[Wikipedia:Manual of Style (headings)|Manual of Style]]
But not:
[[Wikipedia:Manual of Style#Links|]]
* The server fills in the part after the pipe character (|) when you save the page. The next time you open the edit box you will see the expanded piped link. When [[Wikipedia:Show preview|preview]]ing your edits, you will not see the expanded form until you press '''Save''' and '''Edit''' again. The same applies to links to sections within the same page ([[#link-to-section|see previous entry]]).
|
<pre><nowiki>
Automatically hide stuff
in parentheses:
[[kingdom (biology)|]].
Automatically hide namespace:
[[Wikipedia:Village Pump|]].
Or both:
[[Wikipedia:
Manual of Style (headings)|]]
But not:
[[Wikipedia:
Manual of Style#Links|]]
</nowiki></pre>
See [[Wikipedia:Pipe trick]] for details.
|- valign="top"
|
<!-- A village pump proposal was made so that users would be allowed to create the article shown here. Pages here would be articles requested for a long time. If you find someone has created the article, please look in requested articles and put one in its place -->
[[National sarcasm society]] is a page
that does not exist yet.
* You can create it by clicking on the link.
* To create a new page:
*# Create a link to it on some other (related) page.
*# Save that page.
*# Click on the link you just made. The new page will open for editing.
* For more information, see [[Wikipedia:How to start a page|How to start a page]] and check out Wikipedia's [[Wikipedia:Naming conventions|naming conventions]].
* Please do not create a new article without linking to it from at least one other article.
|
<pre><nowiki>
[[National sarcasm society]]
is a page
that does not exist yet.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
[[Wikipedia:How to edit a page]]
is this page.
* [[Self link]]s appear as bold text when the article is viewed.
* Do not use this technique to make the article name bold in the first paragraph; see the [[Wikipedia:Manual of Style#Article titles|Manual of Style]].
|
<pre><nowiki>
[[Wikipedia:
How to edit a page]]
is this page.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
When adding a comment to a Talk page,
you should sign it by adding
three tildes to add your user name:
: [[User:Brockert|Ben Brockert]]
or four to add user name plus date/time:
: [[User:Brockert|Ben Brockert]] 00:18, Nov 19, 2004 (UTC)
Five tildes gives the date/time alone:
: 00:18, Nov 19, 2004 (UTC)
* The first two both provide a link to your [[Wikipedia:user page|user page]].
|
<pre><nowiki>
When adding a comment
to a Talk page,you should
sign it by adding three tildes
to add your user name:
: ~~~
or four for user name plus
date/time:
: ~~~~
Five tildes gives the date/time
alone:
: ~~~~~
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
* [[Wikipedia:Redirect|Redirect]] one article title to another by placing a directive like the one shown to the right on the ''first'' line of the article (such as at a page titled "[[USA]]").
* Note that, while it is possible to link to a section, it is not possible to redirect to a section. For example, "<nowiki>#REDIRECT [[United States#History]]</nowiki>" will redirect to the [[United States]] page, but not to any particular section on it. This feature may be implemented in the future - see [[MediaZilla:218|feature request 218]] (it appears as a bug).
|
<pre><nowiki>
#REDIRECT [[United States]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
* Link to a page on the same subject in another language by using a link of the form: <nowiki>[[language code:Title]]</nowiki>.
* It does not matter where you put these links while editing as they will always show up in the same place when you save the page, but placement at the end of the edit box is recommended.
* Please see [[Wikipedia:Interlanguage links]] and the [[Wikipedia:Complete list of language wikis available|list of languages and codes]].
|
<pre><nowiki>
[[fr:Wikipédia:Aide]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''What links here''' and '''Related changes'''
pages can be linked as:
[[Special:Whatlinkshere/Wikipedia:How to edit a page]]
and
[[Special:Recentchangeslinked/Wikipedia:How to edit a page]]
|
<pre><nowiki>
'''What links here''' and
'''Related changes'''
pages can be linked as:
[[Special:Whatlinkshere/
Wikipedia:How to edit a page]]
and
[[Special:Recentchangeslinked/
Wikipedia:How to edit a page]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
A user's '''Contributions''' page can be linked as:
[[Special:Contributions/UserName]]
or
[[Special:Contributions/192.0.2.0]]
|
<pre><nowiki>
A user's '''Contributions''' page
can be linked as:
[[Special:Contributions/UserName]]
or
[[Special:Contributions/192.0.2.0]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
* To put an article in a [[Wikipedia:Category]], place a link like the one to the right anywhere in the article. As with interlanguage links, it does not matter where you put these links while editing as they will always show up in the same place when you save the page, but placement at the end of the edit box is recommended.
|
<pre><nowiki>
[[Category:Character sets]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
* To ''link'' to a [[Wikipedia:Category]] page without putting the article into the category, use an initial colon (:) in the link.
|
<pre><nowiki>
[[:Category:Character sets]]
</nowiki></pre>
|- id="link-external" valign="top"
|
Three ways to link to external (non-wiki) sources:
# Bare URL: http://www.nupedia.com/ (bad style)
# Unnamed link: [http://www.nupedia.com/] (only used within article body for footnotes)
# Named link: [http://www.nupedia.com Nupedia]
:See [[MetaWikiPedia:Interwiki_map]] for the list of shortcuts.
* Square brackets indicate an external link. Note the use of a ''space'' (not a pipe) to separate the URL from the link text in the "named" version.
* In the [[URL]], all symbols must be among:<br/>'''A-Z a-z 0-9 . _ \ / ~ % - + & # ? ! = ( ) @'''
* If a URL contains a character not in this list, it should be encoded by using a percent sign (%) followed by the [[hexadecimal|hex]] code of the character, which can be found in the table of [[ASCII#ASCII printable characters|ASCII printable characters]]. For example, the caret character (^) would be encoded in a URL as '''%5E'''.
* If the "named" version contains a closing square bracket "]", then you must use the [[HTML]] special character syntax, i.e. '''&#93;''' otherwise the [[MediaWiki]] software will prematurely interpret this as the end of the external link.
* There is a class that can be used to remove the arrow image from the external link. It is used in [[Template:Ref]] to stop the URL from expanding during printing. It should '''never''' be used in the main body of an article. However, there is an exception: wikilinks in Image markup. An example of the markup is as follows:
** Markup: <nowiki><span
class="plainlinksneverexpand">
[http://www.sysinternals.com/
ntw2k/freeware/winobj.shtml WinObj]</span></nowiki>
** Display: <span class="plainlinksneverexpand"> [http://www.sysinternals.com/ntw2k/freeware/winobj.shtml WinObj]</span>
* See [[Wikipedia:External links]] for style issues.
|
<pre><nowiki>
Three ways to link to
external (non-wiki) sources:
# Bare URL:
http://www.nupedia.com/
(bad style)
# Unnamed link:
[http://www.nupedia.com/]
(only used within article
body for footnotes)
# Named link:
[http://www.nupedia.com Nupedia]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
Linking to other wikis:
# [[Interwiki]] link: [[Wiktionary:Hello]]
# Interwiki link without prefix: [[Wiktionary:Hello|Hello]]
# Named interwiki link: [[Wiktionary:Hello|Wiktionary definition of 'Hello']]
* All of these forms lead to the URL http://en.wiktionary.org/wiki/Hello
* Note that interwiki links use the ''internal'' link style.
* See [[MetaWikiPedia:Interwiki_map]] for the list of shortcuts; if the site you want to link to is not on the list, use an external link ([[#link-external|see above]]).
* See also [[Wikipedia:How to link to Wikimedia projects]].
Linking to another language's wiktionary:
# [[Wiktionary:fr:bonjour]]
# [[Wiktionary:fr:bonjour|bonjour]]
# [[Wiktionary:fr:bonjour|fr:bonjour]]
* All of these forms lead to the URL http://fr.wiktionary.org/wiki/bonjour
|
<pre><nowiki>
Linking to other wikis:
# [[Interwiki]] link:
[[Wiktionary:Hello]]
# Interwiki link without prefix:
[[Wiktionary:Hello|]]
# Named interwiki link:
[[Wiktionary:Hello|
Wiktionary definition
of 'Hello']]
Linking to another
language's wiktionary:
# [[Wiktionary:fr:bonjour]]
# [[Wiktionary:fr:bonjour|bonjour]]
# [[Wiktionary:fr:bonjour|]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
ISBN 012345678X
ISBN 0-12-345678-X
* Link to books using their [[Wikipedia:ISBN|ISBN]]. This is preferred to linking to a specific online bookstore, because it gives the reader a choice of vendors. However, if one bookstore or online service provides additional free information, such as table of contents or excerpts from the text, then a link to that source will aid the user and is recommended.
* ISBN links do not need any extra markup, provided you use one of the indicated formats.
|
<pre><nowiki>
ISBN 012345678X
ISBN 0-12-345678-X
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
Text mentioning RFC 4321 anywhere
* Link to [[Internet Engineering Task Force]] [[RFC]]s.
|
<pre><nowiki>
Text mentioning RFC 4321
anywhere
</nowiki></pre>
|- valign=top
|
Date formats:
# [[July 20]], [[1969]]
# [[20 July]] [[1969]]
# [[1969]]-[[07-20]]
# [[1969-07-20]]
* Link dates in one of the above formats, so that everyone can set their own display order. If [[Special:Userlogin|logged in]], you can use [[Special:Preferences]] to change your own date display setting.
* All of the above dates will appear as "[[20 July|20 July]] [[1969|1969]]" if you set your date display preference to "15 January 2001", but as "[[20 July|July 20]], [[1969|1969]]" if you set it to "January 15, 2001", or as "[[1969|1969]]-[[July 20|07-20]]" if you set it to "2001-01-15".
|
<pre><nowiki>
Date formats:
# [[July 20]], [[1969]]
# [[20 July]] [[1969]]
# [[1969]]-[[07-20]]
# [[1969-07-20]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
Special [[WP:AO]] links like [[As of 2006|this year]]
needing future maintenance
|
<pre><nowiki>
Special [[WP:AO]] links
like [[As of 2006|this year]]
needing future maintenance
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
[[media:Sg_mrob.ogg|Sound]]
*To include links to non-image uploads such as sounds, use a "media" link. For images, [[#Images|see next section]].
Some uploaded sounds are listed at [[Wikipedia:Sound]].
|
<pre><nowiki>
[[media:Sg_mrob.ogg|Sound]]
</nowiki></pre>
|}
===Images===
Only images that have been uploaded to Wikipedia can be used. To upload images, use the [[Special:Upload|upload page]]. You can find the uploaded image on the [[Special:Imagelist|image list]].
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|-
! What it looks like
! What you type
|- valign="top"
|A picture:
[[Image:wiki.png]]
|<pre>A picture:
<nowiki>[[Image:wiki.png]]</nowiki></pre>
|- valign="top"
|With alternative text:
[[Image:wiki.png|jigsaw globe]]
|<pre>With alternative text:
<nowiki>[[Image:wiki.png|jigsaw globe]]</nowiki></pre>
* Alternative text, used when a mouse hovers over the image or when the image is not loaded in a text-only browser, or when spoken aloud, is '''strongly''' encouraged. See [[Wikipedia:Alternate text for images|Alternate text for images]] for help on choosing it.
|- valign="top"
|Floating to the right side of the page and with a caption:
[[Image:wiki.png|frame|Wikipedia Encyclopedia]]<br clear=all>
|<pre>Floating to the right side of the page
and with a caption:
<nowiki>[[Image:wiki.png|frame|Wikipedia Encyclopedia]]</nowiki></pre>
* The frame tag automatically floats the image right.
* The caption is also used as alternate text.
|- valign="top"
|Floating to the right side of the page ''without'' a caption:
[[Image:wiki.png|right|Wikipedia Encyclopedia]]
|<pre>Floating to the right side of the page
''without'' a caption:
<nowiki>[[Image:wiki.png|right|Wikipedia Encyclopedia]]</nowiki></pre>
* The help topic on [[En:Wikipedia:Extended image syntax|Extended image syntax]] explains more options.
|- valign="top"
|A picture resized to 30 pixels...
[[Image:wiki.png|30 px]]
|<pre>A picture resized to 30 pixels...
<nowiki>[[Image:wiki.png|30 px]]</nowiki></pre>
* The help topic on [[En:Wikipedia:Extended image syntax|Extended image syntax]] explains more options.
|- valign="top"
|Linking directly to the description page of an image:
[[:Image:wiki.png]]
|<pre>Linking directly to the description page
of an image:
<nowiki>[[:Image:wiki.png]]</nowiki></pre>
* Clicking on an image displayed on a page
(such as any of the ones above)
also leads to the description page
|- valign="top"
|Linking directly to an image without displaying it:
[[media:wiki.png|Image of the jigsaw globe logo]]
|<pre>Linking directly to an image
without displaying it:
<nowiki>[[media:wiki.png|Image of the jigsaw globe logo]]</nowiki></pre>
* To include links to images shown as links instead of drawn on the page, use a "media" link.
|- valign="top"
|Using the div tag to separate images from text (note that this may allow images to cover text):
|<pre><nowiki>Example:
<div style="display:inline;
width:220px; float:right;">
Place images here </div></nowiki></pre>
|- valign="top"
|Using wiki markup to make a table in which to place a vertical column of images (this helps edit links match headers, especially in Firefox browsers):
|<pre><nowiki>Example: {| align=right
|-
|
Place images here
|}
</nowiki></pre>
|}
See the Wikipedia's [[Wikipedia:Image use policy|image use policy]] as a guideline used on Wikipedia.
For further help on images, including some more versatile abilities, see the topic on [[En:Wikipedia:Extended image syntax|Extended image syntax]].
===Character formatting===
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- valign="top"
! What it looks like
! What you type
|- id="emph" valign="top"
|
''Emphasized text''<br />'''Strong emphasis'''<br />'''''Even stronger emphasis'''''
|
<pre><nowiki>
''Emphasized text''
'''Strong emphasis'''
'''''Even stronger emphasis'''''
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
A typewriter font for <tt>monospace text</tt>
or for computer code: <code>int main()</code>
* For semantic reasons, using <code><code></code> where applicable is preferable to using <code><tt></code>.
|
<pre><nowiki>
A typewriter font for <tt>monospace text</tt>
or for computer code: <code>int main()</code>
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
You can use <small>small text</small> for captions.
|
<pre><nowiki>
You can use <small>small text</small> for captions.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
Better stay away from <big>big text</big>, unless
<small> it's <big>within</big> small</small> text.
|
<pre><nowiki>
Better stay away from <big>big text</big>, unless
<small> it's <big>within</big> small</small> text.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
You can <s>strike out deleted material</s>
and <u>underline new material</u>.
You can also mark <del>deleted material</del> and
<ins>inserted material</ins> using logical markup.
For backwards compatibility better combine this
potentially ignored new <del>logical</del> with
the old <s><del>physical</del></s> markup.
* When editing regular Wikipedia articles, just make your changes and do not mark them up in any special way.
* When editing your own previous remarks in talk pages, it is sometimes appropriate to mark up deleted or inserted material.
|
<pre><nowiki>
You can <s>strike out deleted material</s>
and <u>underline new material</u>.
You can also mark <del>deleted material</del> and
<ins>inserted material</ins> using logical markup.
For backwards compatibility better combine this
potentially ignored new <del>logical</del> with
the old <s><del>physical</del></s> markup.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Suppressing interpretation of markup:'''
<br/>
<nowiki>Link → (''to'') the [[Wikipedia FAQ]]</nowiki>
* Used to show literal data that would otherwise have special meaning.
* Escape all wiki markup, including that which looks like HTML tags.
* Does not escape HTML character references.
* To escape HTML character references such as <tt>&rarr;</tt> use <tt>&amp;rarr;</tt>
|
<br/>
<pre><nowiki>
<nowiki>Link &rarr; (''to'')
the [[Wikipedia FAQ]]</nowiki>
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Commenting page source:'''
<br/>
''not shown when viewing page''
* Used to leave comments in a page for future editors.
* Note that most comments should go on the appropriate [[Wikipedia:Talk page|Talk page]].
|
<br/>
<pre><nowiki>
<!-- comment here -->
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''<span id="diacritics">Diacritical marks:</span>'''
<br/>
À Á Â Ã Ä Å <br/>
Æ Ç È É Ê Ë <br/>
Ì Í
Î Ï Ñ Ò <br/>
Ó Ô Õ
Ö Ø Ù <br/>
Ú Û Ü ß
à á <br/>
â ã ä å æ
ç <br/>
è é ê ë ì í<br/>
î ï ñ ò ó ô <br/>
œ õ
ö ø ù ú <br/>
û ü ÿ
* See [[meta:Help:Special characters|special characters]].
|
<br/>
<pre><nowiki>
&Agrave; &Aacute; &Acirc; &Atilde; &Auml; &Aring;
&AElig; &Ccedil; &Egrave; &Eacute; &Ecirc; &Euml;
&Igrave; &Iacute; &Icirc; &Iuml; &Ntilde; &Ograve;
&Oacute; &Ocirc; &Otilde; &Ouml; &Oslash; &Ugrave;
&Uacute; &Ucirc; &Uuml; &szlig; &agrave; &aacute;
&acirc; &atilde; &auml; &aring; &aelig; &ccedil;
&egrave; &eacute; &ecirc; &euml; &igrave; &iacute;
&icirc; &iuml; &ntilde; &ograve; &oacute; &ocirc;
&oelig; &otilde; &ouml; &oslash; &ugrave; &uacute;
&ucirc; &uuml; &yuml;
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Punctuation:'''
<br/>
¿ ¡ § ¶<br/>
† ‡ • – —<br/>
‹ › « »<br/>
‘ ’ “ ”
|
<br/>
<pre><nowiki>
&iquest; &iexcl; &sect; &para;
&dagger; &Dagger; &bull; &ndash; &mdash;
&lsaquo; &rsaquo; &laquo; &raquo;
&lsquo; &rsquo; &ldquo; &rdquo;
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Commercial symbols:'''
<br/>
™ © ® ¢ € ¥<br/>
£ ¤
|
<br/>
<pre><nowiki>
&trade; &copy; &reg; &cent; &euro; &yen;
&pound; &curren;
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Subscripts:'''
<br/>
x<sub>1</sub> x<sub>2</sub> x<sub>3</sub> or
<br/>
x₀ x₁ x₂ x₃ x₄
<br/>
x₅ x₆ x₇ x₈ x₉
'''Superscripts:'''
<br/>
x<sup>1</sup> x<sup>2</sup> x<sup>3</sup> or
<br/>
x⁰ x¹ x² x³ x⁴
<br/>
x⁵ x⁶ x⁷ x⁸ x⁹
*The latter methods of sub/superscripting cannot be used in the most general context, as they rely on Unicode support which may not be present on all users' machines. For the 1-2-3 superscripts, it is nevertheless preferred when possible (as with units of measurement) because most browsers have an easier time formatting lines with it.
ε<sub>0</sub> =
8.85 × 10<sup>−12</sup>
C² / J m.
1 [[hectare]] = [[1 E4 m²]]
|
<br/>
<pre><nowiki>
x<sub>1</sub> x<sub>2</sub> x<sub>3</sub> or
<br/>
x&#8320; x&#8421; x&#8322; x&#8323; x&#8324;
<br/>
x&#8325; x&#8326; x&#8327; x&#8328; x&#8329;
</nowiki></pre>
<pre><nowiki>
x<sup>1</sup> x<sup>2</sup> x<sup>3</sup> or
<br/>
x&#8304; x&sup1; x&sup2; x&sup3; x&#8308;
<br/>
x&#8309; x&#8310; x&#8311; x&#8312; x&#8313;
&epsilon;<sub>0</sub> =
8.85 &times; 10<sup>&minus;12</sup>
C&sup2; / J m.
1 [[hectare]] = [[1 E4 m&sup2;]]
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Greek characters:'''
<br/>
α β γ δ ε ζ<br/>
η θ ι κ λ μ ν<br/>
ξ ο π ρ σ ς<br/>
τ υ φ χ ψ ω<br/>
Γ Δ Θ Λ Ξ Π<br/>
Σ Φ Ψ Ω
|
<br/>
<pre><nowiki>
&alpha; &beta; &gamma; &delta; &epsilon; &zeta;
&eta; &theta; &iota; &kappa; &lambda; &mu; &nu;
&xi; &omicron; &pi; &rho; &sigma; &sigmaf;
&tau; &upsilon; &phi; &chi; &psi; &omega;
&Gamma; &Delta; &Theta; &Lambda; &Xi; &Pi;
&Sigma; &Phi; &Psi; &Omega;
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Mathematical characters:'''
<br/>
∫ ∑ ∏ √ − ± ∞<br/>
≈ ∝ ≡ ≠ ≤ ≥<br/>
× · ÷ ∂ ′ ″<br/>
∇ ‰ ° ∴ ℵ ø<br/>
∈ ∉ ∩ ∪ ⊂ ⊃ ⊆ ⊇<br/>
¬ ∧ ∨ ∃ ∀ ⇒ ⇐ ⇓ ⇑ ⇔<br/>
→ ↓ ↑ ← ↔<br/>
* See also [[Wikipedia:WikiProject Mathematics|WikiProject Mathematics]] and [[TeX]].
|
<br/>
<pre><nowiki>
&int; &sum; &prod; &radic; &minus; &plusmn; &infin;
&asymp; &prop; &equiv; &ne; &le; &ge;
&times; &middot; &divide; &part; &prime; &Prime;
&nabla; &permil; &deg; &there4; &alefsym; &oslash;
&isin; &notin; &cap; &cup; &sub; &sup; &sube; &supe;
&not; &and; &or; &exist; &forall; &rArr; &lArr; &dArr; &uArr; &hArr;
&rarr; &darr; &uarr; &larr; &harr;
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
<math>\sin x + \ln y</math><br>
sin''x'' + ln''y''
<!-- no space between roman "sin" and italic "x" -->
<math>\mathbf{x} = 0</math><br>
'''x''' = 0
Ordinary text should use [[#emph|wiki markup for emphasis]], and should not use <code><i></code> or <code><b></code>. However, mathematical formulas often use italics, and sometimes use bold, for reasons unrelated to emphasis. Complex formulas should use [[Help:Formula|<code><math></code> markup]], and simple formulas may use <code><math></code>; or <code><i></code> and <code><b></code>; or <code><nowiki>''</nowiki></code> and <code><nowiki>'''</nowiki></code>. According to [[Wikipedia:WikiProject Mathematics#Italicization and bolding|WikiProject Mathematics]], wiki markup is preferred over HTML markup like <code><i></code> and <code><b></code>.
|
<pre><nowiki>
<math>\sin x + \ln y</math>
sin''x'' + ln''y''
<math>\mathbf{x} = 0</math>
'''x''' = 0
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Spacing in simple math formulas:'''
<br/>
Obviously, ''x''² ≥ 0 is true when ''x'' is a real number.
*To space things out without allowing line breaks to interrupt the formula, use non-breaking spaces: <tt>&nbsp;</tt>.
|
<br/>
<pre><nowiki>
Obviously, ''x''&sup2;&nbsp;&ge;&nbsp;0 is true when ''x'' is a real number.
</nowiki></pre>
|- valign="top"
|
'''Complicated formulas:'''
<br/>
: <math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math>
* See [[Help:Formula]] for how to use <tt><math></tt>.
* A formula displayed on a line by itself should probably be indented by using the colon (:) character.
|
<br/>
<pre><nowiki>
: <math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math>
</nowiki></pre>
|}
''(see also: [[Chess symbols in Unicode]])''
===No or limited formatting - showing exactly what is being typed===
A few different kinds of formatting will tell the Wiki to display things as you typed them - what you see, is what you get!
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|-
! style="width:8em" |
!What it looks like
!What you type
|-
|'''<nowiki> tags'''
|
<nowiki>
The nowiki tag ignores [[Wiki]] ''markup''.
It reformats text by removing newlines and multiple spaces.
It still interprets special characters: →
</nowiki>
|<pre><nowiki>
<nowiki>
The nowiki tag ignores [[Wiki]] ''markup''.
It reformats text by removing newlines and multiple spaces.
It still interprets special characters: &rarr;
</nowiki>
</nowiki></pre>
|-
|'''<pre> tags'''
|
<pre>
The pre tag ignores [[Wiki]] ''markup''.
It also doesn't reformat text.
It still interprets special characters: →
</pre>
|<pre><pre><nowiki>
The pre tag ignores [[Wiki]] ''markup''.
It also doesn't reformat text.
It still interprets special characters: &rarr;
</nowiki></pre></pre>
|-
|'''Leading spaces'''
|
Leading spaces are another way to preserve formatting.
Putting a space at the beginning of each line
stops the text from being reformatted. It still
interprets [[Wiki]] ''markup'' and special
characters: →
|<pre><nowiki>
Leading spaces are another way to preserve formatting.
Putting a space at the beginning of each line
stops the text from being reformatted. It still
interprets [[Wiki]] ''markup'' and special
characters: &rarr;
</nowiki></pre>
|}
=== Table of contents ===
<!-- ==== Placement of the Table of Contents (TOC) ==== -->
At the current status of the wiki markup language, having at least four headers on a page triggers the TOC to appear in front of the first header (or after introductory sections). Putting <nowiki>__TOC__</nowiki> anywhere forces the TOC to appear at that point (instead of just before the first header). Putting <nowiki>__NOTOC__</nowiki> anywhere forces the TOC to disappear. See also [[Wikipedia:Section#Compact_TOC|compact TOC]] for alphabet and year headings.
<!--
THE TEXT BELOW IS COMMENTED OUT SINCE THE DESCRIBED TECHNIQUE
DOESN'T WORK AFTER UPGRADING TO MEDIAWIKI 1.5
====Keeping headings out of the Table of Contents====
If you want some subheadings to not appear in the Table of Contents, then make the following replacements.
Replace <nowiki> == Header 2 == with <h2> Header 2 </h2> </nowiki>
Replace <nowiki> === Header 3 === with <h3> Header 3 </h3> </nowiki>
And so forth.
For example, notice that the following header has the same font as the other subheaders to this "Tables" section, but the following header does not appear in the Table of Contents for this page.
<h4> This header has the h4 font, but is NOT in the Table of Contents (actually, it is)</h4>
This effect is obtained by the following line of code.
<code><nowiki><h4> This header has the h4 font, but is NOT in the Table of Contents </h4></nowiki></code>
Note that when editing by section, this approach places the text between the tags in the subsequent section, not the previous section. To edit this text, click the edit link next to "Tables", not the one above.
-->
===Tables===
There are two ways to build tables:
*in special Wiki-markup (see [[Help:Table]])
*with the usual HTML elements: <table>, <tr>, <td> or <th>.
For the latter, and a discussion on when tables are appropriate, see [[Wikipedia:When to use tables]].
===Variables===
''(See also [[Help:Variable]])''
{|
|-
! Code
! Effect
|-
| <nowiki>{{CURRENTWEEK}}</nowiki> || {{CURRENTWEEK}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTDOW}}</nowiki> || {{CURRENTDOW}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTMONTH}}</nowiki> || {{CURRENTMONTH}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTMONTHNAME}}</nowiki>
| {{CURRENTMONTHNAME}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki>
| {{CURRENTMONTHNAMEGEN}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTDAY}}</nowiki> || {{CURRENTDAY}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTDAYNAME}}</nowiki> || {{CURRENTDAYNAME}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTYEAR}}</nowiki> || {{CURRENTYEAR}}
|-
| <nowiki>{{CURRENTTIME}}</nowiki> || {{CURRENTTIME}}
|-
| <nowiki>{{NUMBEROFARTICLES}}</nowiki>
| {{NUMBEROFARTICLES}}
|-
| <nowiki>{{NUMBEROFUSERS}}</nowiki>
| {{NUMBEROFUSERS}}
|-
| <nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki> || {{PAGENAME}}
|-
| <nowiki>{{NAMESPACE}}</nowiki> || {{NAMESPACE}}
|-
| <nowiki>{{REVISIONID}}</nowiki> || {{REVISIONID}}
|-
| <nowiki>{{localurl:pagename}}</nowiki>
| {{localurl:pagename}}
|-
| <nowiki>{{localurl:</nowiki>''Wikipedia:Sandbox''<nowiki>|action=edit}}</nowiki>
| {{localurl:Wikipedia:Sandbox|action=edit}}
|-
| <nowiki>{{fullurl:pagename}}</nowiki>
| {{fullurl:pagename}}
|-
| <nowiki>{{fullurl:pagename|</nowiki>''query_string''<nowiki>}}</nowiki>
| {{fullurl:pagename|query_string}}
|-
| <nowiki>{{SERVER}}</nowiki> || {{SERVER}}
|-
| <nowiki>{{ns:1}}</nowiki> || {{ns:1}}
|-
| <nowiki>{{ns:2}}</nowiki> || {{ns:2}}
|-
| <nowiki>{{ns:3}}</nowiki> || {{ns:3}}
|-
| <nowiki>{{ns:4}}</nowiki> || {{ns:4}}
|-
| <nowiki>{{ns:5}}</nowiki> || {{ns:5}}
|-
| <nowiki>{{ns:6}}</nowiki> || {{ns:6}}
|-
| <nowiki>{{ns:7}}</nowiki> || {{ns:7}}
|-
| <nowiki>{{ns:8}}</nowiki> || {{ns:8}}
|-
| <nowiki>{{ns:9}}</nowiki> || {{ns:9}}
|-
| <nowiki>{{ns:10}}</nowiki> || {{ns:10}}
|-
| <nowiki>{{ns:11}}</nowiki> || {{ns:11}}
|-
| <nowiki>{{ns:12}}</nowiki> || {{ns:12}}
|-
| <nowiki>{{ns:13}}</nowiki> || {{ns:13}}
|-
| <nowiki>{{ns:14}}</nowiki> || {{ns:14}}
|-
| <nowiki>{{ns:15}}</nowiki> || {{ns:15}}
|-
| <nowiki>{{SITENAME}}</nowiki> || {{SITENAME}}
|}
'''NUMBEROFARTICLES''' is the number of pages in the main namespace which contain a link and are not a redirect, in other words number of articles, stubs containing a link, and disambiguation pages.
'''CURRENTMONTHNAMEGEN''' is the genitive (possessive) grammatical form of the month name, as used in some languages; '''CURRENTMONTHNAME''' is the nominative (subject) form, as usually seen in English.
In languages where it makes a difference, you can use constructs like <nowiki>{{grammar:case|word}}</nowiki> to convert a word from the nominative case to some other case. For example, <nowiki>{{grammar:genitive|{{CURRENTMONTHNAME}}}}</nowiki> means the same as <nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki>. <!-- Is there a reference for this, other than the source code (for example, phase3/languages/Lnaguage*.php) ? -->
===Templates===
The [[Wikipedia:MediaWiki|MediaWiki]] software used by Wikipedia has support for templates. This means standardized text chunks (such as [[Wikipedia:Template messages|boilerplate]] text) can be inserted into articles. For example, typing {{tl|stub}} will appear as "''This article is a [[Wikipedia:Stub|stub]]. You can help Wikipedia by [[Wikipedia:Stub|expanding it]].''" when the page is saved. See [[Wikipedia:Template messages]] for the complete list. Other commonly used templates are: {{tl|disambig}} for disambiguation pages, {{tl|spoiler}} for spoiler warnings and {{tl|sectstub}} like an article stub but for a section. There are many subject-specific stubs for example: {{tl|Geo-stub}}, {{tl|Hist-stub}}, and {{tl|Linux-stub}}. For a complete list of stubs see [[WP:WSS/ST]].
==More information on editing wiki pages==
You may also want to learn about:
* [[Help:Starting a new page|How to start a page]]
* Informal tips on [[Wikipedia:Contributing to Wikipedia|contributing to Wikipedia]]
* Editing tasks in general at the [[Wikipedia:Editing FAQ]]
* [[Wikipedia:Cheatsheet]]
* Rename pages boldly, at [[Wikipedia:How to rename (move) a page]]
* Preferred layout of your article, at [[Wikipedia:Guide to layout|Guide to layout]]
* Style conventions in the [[Wikipedia:Manual of Style]]
* An article with annotations pointing out common Wikipedia style and layout issues, at [[Wikipedia:Annotated article]]
* General policies in [[Wikipedia:Policies and guidelines]]
* [[Wikipedia:Naming conventions]] for how to name articles themselves
* Help on [[Wikipedia:Page size#If you have problems editing a long article|editing very large articles]]
* If you are making an article about something that belongs to a group of objects (a city, an astronomical object, a Chinese character...) check if there is a [[Wikipedia:WikiProject|WikiProject]] on the group and try to follow its directions explicitly.
<noinclude>
[[Category:Wikipedia how-to|How to edit a page]]
[[Category:Wikipedia basic information|How to edit a page]]
<!-- Interlanguage links -->
[[am:Help:Editing]]
[[ang:Wikipedia:How to edit a page]]
[[ar:ويكيبيديا:مساعدة التحرير]]
[[be:Вікіпэдыя:Як рэдагаваць існуючы артыкул]]
[[bg:Уикипедия:Как се редактират страници]]
[[br:Skoazell:Penaos kemmañ ur bajenn]]
[[bs:Wikipedia:Kako izmjeniti stranicu]]
[[ca:Viquipèdia:Com s'edita una pàgina]]
[[cs:Wikipedie:Jak editovat stránku]]
[[da:Wikipedia:Hvordan redigerer jeg en side]]
[[de:Wikipedia:Seite bearbeiten]]
[[el:Wikipedia:Πώς να επεξεργαστείτε μια σελίδα]]
[[eo:Vikipedio:Kiel redakti pagxon]]
[[es:Wikipedia:Cómo se edita una página]]
[[eu:Wikipedia:Artikuluak nola aldatzen diren]]
[[fa:ویکیپدیا:چگونه صفحات را ویرایش کنیم]]
[[fi:Wikipedia:Kuinka sivuja muokataan]]
[[fr:Wikipédia:Syntaxe wikipédia]]
[[ga:Vicipéid:Conas alt a chur in eagar]]
[[he:ויקיפדיה:איך לערוך דף]]
[[hi:लेख को कैसे बदलें]]
[[hu:Wikipédia:Hogyan szerkessz egy lapot]]
[[id:Wikipedia:Menyunting sebuah halaman]]
[[ia:Wikipedia:Como formatar texto]]
[[it:Wikipedia:Guida essenziale]]
[[ja:Wikipedia:編集の仕方]]
[[lt:Wikipedia: Kaip Redaguoti Puslapį]]
[[ms:Wikipedia:Menyunting]]
[[nl:Help:Uitleg]]
[[nn:Hjelp:Redigering]]
[[no:Wikipedia:Hvordan man redigerer en side]]
[[pl:Wikipedia:Formatowanie tekstu na Wikipedii]]
[[pt:Wikipedia:Como editar uma página]]
[[ro:Wikipedia:Cum să editezi o pagină]]
[[ru:Как редактировать страницу]]
[[simple:Wikipedia:How to edit]]
[[sk:Wikipédia:Prehľad editácie stránok]]
[[sl:Wikipedija:Urejevanje slovenskih strani]]
[[sr:Википедија:Како се мења страна]]
[[sv:Wikipedia:Hur man redigerar en sida]]
[[th:Wikipedia:การแก้ไขหน้า]]
[[tr:Wikipedia:Sayfa nasıl değiştirilir]]
[[ur:صفحgکس طرح ترميم کريں]]
[[vi:Trợ giúp:Sửa đổi]]
[[zh-min-nan:Help:Pian-chi̍p]]
[[zh:Wikipedia:如何编辑页面]]
[[zh-yue:Wikipedia:點樣編輯一頁]]
</noinclude>
Wikipedia:How to edit a page
2144
5649
2006-11-08T08:56:18Z
Mark Dingemanse
31
[[Wikipedia:How to edit a page]] moved to [[Help:How to edit a page]]: All help pages in help namespace
#REDIRECT [[Help:How to edit a page]]
Help:Starting a new page
2145
5710
2006-11-10T10:16:12Z
Mark Dingemanse
31
+{{english}}
{{english}}
<div style="border: 2px solid #fc0; background: #fe9; margin:0; padding: 1em; text-align:center"><big>'''Anyone can write for {{SITENAME}}!'''</big>
<div style="border: 2px solid #fd6; background: #fff; margin:1em 1ex 1ex 1ex; padding: 1em; text-align:center">
{| cellpadding="8" cellspacing="0" border="0"
| align="right" |'''''Type a title:'''''<br/><small>and click "Create page"</small>
| align="left" |
<inputbox>type=create
width=45
</inputbox>
|}
</div>
</div>
Clicking the "Create page" button takes you to an '''edit page''' where you can enter the new text, so long as you have set up an [[WP:USERNAME|account]]. The edit page also has a link for ''Editing help'', in case you need it. Other helpful links include [[Help:Filling the page]] and [[Help:Editing]]. You do not have to always return to this page to create a new article. New pages can also be started by following a link to a non-existent page, which likewise leads to an edit page (''see [[#Starting a page through the URL|Starting a page through the URL]], below''). Users are encouraged to [[WP:BB|be bold]] when starting a new article.
When creating a new article, you should bear in mind the following:
* The title that you choose is important, as this will be the title of your new article.
* Un-doing mistakes is rarely easier than avoiding them, so it is always a good idea to do a little homework first (''see [[#General principles|General principles]] below'').
* Remember what [[Wikipedia]] is and [[Wikipedia:What Wikipedia is not|what Wikipedia is not]].
* ''If you just want to experiment, use the [[{{ns:4}}:Sandbox|sandbox]] first.''
__TOC__
== General principles ==
* '''[[Help:Searching|Search]]''' to see whether someone has written a similar page before you start one yourself. Choose the title carefully.
* Review conventions of the project you are working in regarding e.g.:
**naming conventions; see also [[Help:Page name]].
**whether a separate page is justified; perhaps it is better to add the text to a related page (especially if the text is not very long); that page can always be split later, after it has grown.
**how-to guidance for writing regarding style, content and formatting. E.g. for the Wikipedia project see [[w:Wikipedia:How to write a great article|How to write a great article]].
<!--If there is an appropriate meta HowTo article, please update above ~~~~ -->
* While creating the page and '''before''' saving it, check the <u>''What links here''</u> link on the creation page. Align the new content with existing links, or change the new title, or fix the other links.
* If nothing points here, the page is isolated. Links to it will need to be added on other pages.
<!-- There is long list of Guiding Principles which could be cited, I think this is the essential few. LarryLACa-->
== Starting a page from a red link, after a search ==
To start a new page, you will have to [[Special:Userlogin|sign in]] with your account name. If you do not have an account, you can create one [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup here]. After signing in, you can click the red link to that new page. This takes you to [[Help:Editing|edit]] mode of the new page, which allows you to edit that page.
<!--
Before following the link, or saving the page, decide whether you want to use the suggested name. If not, check the <u>''What links here''</u> option on the [[Help:Editing|edit]] mode page. If changing the name will not break any other links (inappropriately), update the link on the referring page.
This text is a repetition of the General principles about choosing names.
Omit. LarryLACa 10/8/05
-->
Another way to start a new page, on the [[English Wikipedia]], which uses the [[MediaWiki:Noexactmatch]] option, is to perform a search for the new title with the Go button (as you should have done before). When the search finds nothing, press "create the article".
Links to non-existing pages are common. They are typically created in preparation for creating the page, and/or to encourage other people to do so. Links are not only convenient for navigation, but also make people aware of the new page (those who read a related page and also those who [[Help:Watching pages|watch]] the related page).
New page links are not really broken, as long as the name correctly identifies the intended content. (A new page link with a "wrong" or misspelled name, or that duplicates content found under another name is "broken", but in a different sense.)
New page links typically look different from links to existing pages. Depending on [[Help:Preferences|settings]], a different color or a question mark is used. (Sometimes links to new pages are called "red links", the display option of one of the settings). Links to non-existent pages are created with <nowiki>[[New page name]]</nowiki> from the wiki editor. (In this case, the empty page "New page name" would be created).
Of course, you can also create the link yourself, in a related page, index page or your user page. However, it may be better to wait with creating links until after creating the new page, especially if the new link replaces one to an existing page. In this case, create the link but press Preview, instead of Save. From preview area, clicking the new link will create the new page (without updating the referring page).
== Starting a page through the URL ==
<!-- if you edit only the pagename of an existing URL, is has to be in the same project. Omit 'in the same project'-->
Using the [[browser]] address bar to enter a [[URL]] to a new page is an easy way to start the new page process. Easier still is
editing the pagename part of a URL for an existing page. Using the URL for the new page displays the default 'no article' message (see [[MediaWiki:Noarticletext]]). The default page has the usual <u>''Edit this page''</u> link, which can be used to begin adding content.
An [[Help:Interwiki linking|interwiki link]] to a non-existent page gives the same result, but is not recommended. Such an attempt will usually not work as different Wikis have different sets of usernames. Thus, you will be led to a page where you will find yourself in logged out condition. Furthermore, interwiki links should be added only after the page exists, hence avoid doing it.
To get access to a [[MediaWiki]] project page, with the links at the edges but without the superfluous loading of a page, use a bookmark to a non-existing page. The default 'no article' page will display the edge links.
== Creating an empty page ==
A '''new page''' is distinguished from a blank page: the latter has a [[Help:Page history|page history]]. However, creating a new page is just like editing a blank page, except that a new page displays the text from [[MediaWiki:Newarticletext]] (which may vary by project).
Occasionally it is useful to create an empty page — For example a template can be made such that, depending on a parameter, it produces either just a standard text or also an additional text. This is done by having it call another template, of which the name is a parameter; one version of the other template contains the additional text, the other version is blank. See [[Help:Template names%2C variable names and parameters depending on a variable or parameter#Optional text|optional text]].
To create an empty page, save a page with the [[wikitext]] <nowiki>__END__</nowiki>. This code will not be saved, it just prevents refusal by the system to create an empty page. Alternatively, first create a non-empty page, e.g. with just one character, then edit the page to make it empty. A page with one or more blank spaces at the end, including a page only containing one or more blank spaces, is not possible.
== Using the sandbox and user sub-pages ==
The [[{{ns:4}}:Sandbox|sandbox]] can be used for temporary experimentation, but is emptied on a regular basis. For persistent draft material, you can use your user account sub-pages, and move the sub-page to the main article namespace when ready. This will require a user account. To create a user sub-page, use a reference (title) like: 'User:UserName/New sub page'. User sub-pages can also be used for testing new template material with the syntax <nowiki>{{User:UserName/Sub page name}}</nowiki>. Use your own username in place of <nowiki>UserName</nowiki>. Using any name would result in a sub-page, but it is strongly recommended to use your own.
[[Category:Editor handbook]]
[[af:Wikipedia:Hoe om 'n nuwe bladsy te skep]]
[[als:Hilfe:Neue Seite anlegen]]
[[zh-min-nan:Help:Khui sin ia̍h]]
[[ca:Ajuda:Com iniciar una pàgina]]
[[cv:Википеди:Çěнě статьясене пуçласси çинчен]]
[[da:Wikipedia:Hvordan starter jeg en side]]
[[de:Hilfe:Neue Seite anlegen]]
[[eo:Helpo:Kiel krei paĝon]]
[[eu:Wikipedia:Sarrera berriak]]
[[fr:Aide:Comment créer une page]]
[[ga:Cabhair:Tús a chur le leathanach nua]]
[[id:Wikipedia:Memulai halaman baru]]
[[ia:Wikipedia:Como crear paginas]]
[[is:Wikipedia:Að byrja nýja síðu]]
[[ku:Wîkîpediya:Gotareke nû]]
[[ms:Wikipedia:Bagaimana memulakan laman baru]]
[[nl:Help:Nieuwe pagina aanmaken]]
[[ja:Wikipedia:新しいページを作成する方法]]
[[no:Hjelp:Hvordan starte en side]]
[[pt:Ajuda:Como começar uma página]]
[[ru:Википедия:Как создать статью]]
[[su:Wikipedia:Cara nyieun artikel]]
[[vi:Wikipedia:Viết trang mới]]
[[zh:Help:创建新页面]]
User talk:Akinalao
2146
5653
2006-11-08T09:05:32Z
Mark Dingemanse
31
Welcome!
Hello Akinalao, and welcome to the Yoruba Wikipedia! We do not have help pages in Yoruba just yet (seeing that the first Yoruba contributors have just arrived last week), but for the time being I have duplicated some essential help pages from the [[:en:Main Page|English Wikipedia]]; you can find them at [[Help:Contents]], or in the menu called 'navigation' to the left. If you have any technical questions about Wikipedia, don't hesitate to ask me on [[User talk:Mark Dingemanse|my talk page]]. Kind regards, — [[User:Mark Dingemanse|mark]] [[User Talk:Mark Dingemanse|✎]] 09:05, 8 November 2006 (UTC)
Yoruba Verb
2148
6513
2006-12-20T12:29:26Z
Lasisi Isiaka Abiola
121
[[Yoruba Verb - Orò-ìse (IS) lédè Yorùbá]]
[[Awóbùlúyì]]
'''Atunse lati owo o Isiaka Abiola'''
Àlàyé tí Awóbùlúyì se lórí èyí ni a ó kókó yè wò. Ó ní àwon ìlànà tí a fi lè mo IS ní èdè Yorùbá nìwònyí: (i) Òrò tí ó bá ti wo férémù yìí, //OR ----(OR)//, IS ni. Gbogbo òrò tí a fa igi sí nídìí yìí ló wo férémù náà, ‘Ò lo, Ó ra isu. (ii) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètunpè elébe. IS ni, ba: ‘lílo ni ó lo’. (iii) IS ni ó máa ń yan olùwà nínú GBOL, ba: ‘Olu gbin isu’, ‘*Igi gbin isu’. (iv) IS ní ó máa ń yaa àbò nínú gbólóhùn, bí àpeere: ‘Olú gbin isu’, ‘*OLú gbin Adé’. (v) Òrò tí a bá ti lè fi è se se ìbéèrè nípa rè, IS ni, ba: ‘Sé Olú lo?’, ‘Ó lo’. (vi) Òrò tí a bá ti lè so dorúko nípa àpètúnpè elébe tí a sì yí sódì pèlú kó, IS ni, ba: ‘Lílo ko ni ó lo’, (vii) Òrò tí a bá lè fi GBOL asàpèjúwe yán léyìn ìgbà tí a bá ti se àpètúnpè elébe sí i, IS ni, ba: ‘Lílo tí ó lo’. Bámgbóse ni ó dá a lohùn, ó ní merin ni òun yóò yewò nínú àbá méje tí Awóbùlúyì dá nítorí pé méjì jé àwítúnwí, òkan kò sì kápá gbogbo IS. Ó ní a gbódò kókó so IS di OR pèlú àpètúnpè elébe kí á tó lè se àbá (i), (vi) àti (vii), nítorí náà, àbá kan ni métèèta. Yàtò sí èyí, kì í se gbogbo IS ni a lè fi se bèèrè ìbéèrè nípa rè, ba: tí a bá ní ‘Olú ga’, a kò níi so pé ‘kí ni Olú se?’. ‘báwo ni Olú ti rí?’ ni a ó so. Èyí fi hàn pé àbá mérin péré ni ó kù, ìyen (i), (ii), (iii), àti (iv), àwon yìí ni Bámgbósé yè wò. Ó ní nípa àbà mérin yìí, kí á kókó mú òrò kan tí gbogbo onímò èdè mò sí IS, ìyen ‘saájú’. Ó ní àbá mérèèrin ni ó sisé fún un, ba: (i) omo náà saájú. (ii) sísaájú ni omo náà saájú (iii) *igi náà saájú (iv) * ó saájú igi náà. Ó ní sùgbón tí a bá wo GBOL àsínpò-ìse ‘igi náà saájú ilé yìí wó/igi náà wó saájú ilé yìí’, a ó rí i pé gbogbo ìlànà yìí kò sisé mó, ba: a kò lè se àpètúnpè elébe sí ‘saájú’ mó, ba: *sísaájú ni igi náà wó saájú ilé yìí’. Kò lè yan olùwà béè ni kò lè yan àbò mó. Nítorí ìdí èyí ni ‘igi’ àti ‘ilé’ fi lè jé olùwà àti àbò fún un, èyí tí kò seé se nínú gbólóhùn abódé. Pèlú gbogbo eléyìí, a ó rí i pé ìlànà (ii), (iii) àti (iv) náà kò wúlò fún dídá IS mò. Ó wá sé ku àbá (i)
Yoruba Pronoun
2149
6433
2006-12-19T09:12:54Z
Loadewole
101
[[Pronoun]]
[[Oro-aropo-oruko]]
[[aropo-oruko]]
[[O.O. Oyelaran]]
[[Oyelaran]]
==Yoruba Pronoun - Mo, o, ó, a, e àti wón==
Oyèláran ní òrò gírámà lásán ni àwón òrò yìí. Ó ní ìdí ni pé òrò gírámà ni òrò tí kò bá níìtumò gúnmó kan à á finú rò tàbí tí a lè tóka sí ju isé won nínú GBOL lo. Irú òrò béè máa ń níye wón sì máa ń nísé kan pàtó nínú GBOL. Orísìí orúko ni àwon onímò èdè tip e ‘emi, ìwo, òun, abbl’. Àwon tí wón pè wón ní arópò-orúko (AR) pe ‘mo, o, ó abbl’ní àgékù AR. Tí a bá wò wón dáadáa, a ó rí i pé kò sí ojú abe lára ‘mo, o, ó abbl’àfi bóya ‘wón nìkan tí a lè so pé ara ‘àwon’ló ti wá. Àwon mììràn pe ‘èmi. Ìwo abbl’ ní àdálò arópò orúko (independent pronoun) yàtò sí àwon aládaradé (dependent pronoun) bíi ‘mo, o abll’, bóya nítori pé ènìyàn kò lè fi àwon wònyí dáhùn ìbéèrè bí i ‘ta ni yen?’ kí èniyàn wí pé ‘*mo’ béè ènìyàn lè dáhùn pé ‘èmi, ìwo, abbl’. Awon onímò èdè bí i Bámgbósé gba àwon òrò tí ó bá ti lè se olùwà tàbí àbò nínú GBOL, tí a lè fi OR mìíràn tàbí òrò àpèjúwe yán tí a sì lè sèdá OR lára rè nípa lílo àfòmó ‘oní’ ni OR.
Professor Pierre Verge
2150
6412
2006-12-19T08:08:38Z
Loadewole
101
[[Pierre Verge]]
[[Pierre Fatumbi Verge]]
[[Verge]]
[[Fatumbi]]
Pierre Fatumbi Verge ati awon ise ti won se lori ede Yoruba (PIERRE VERGE AND YORUBA STUDIES)
Ni odun 1975 ni won gba Pierre Verge si ise ni Department of African Languages and Literatures ti o si wose ni 1976. Opolopo ise ni o gbe se nigba ti o wa ni Ile-Ife o si je ki ede Yoruba gbayi ki o gbeye debi pe awon ti o n kose isegun Oyinbo ni ile-eko naa wa n mu ise ti o n ko lori isegun ibile mo ise. Die ninu awon ohun ti ojogbon yii se lori ede Yoruba ni a ko ni ede Geesi ni isale yii.
Pierre Verger was appointed as a visiting Professor at the Department of African Languages and Literatures in October 1975 but he took up the appointment in March 1976. He was one of the leading scholars of Yoruba studies especially in the area of religion, folk medicine and the Yoruba culture in the New World. He gave many seminars in the Department: His paper on the Yoruba Medicinal Plants was well written with detailed exemplification from the Ifa Literacy Corpus. He also presented another paper on the Yoruba culture in Brazil.
He worked on the identity, meaning and function of the orisa especially as revealed in the Ifa corpus. He planned to publish a Monograph on each of the major orisa but he could not do this before he left.
By the time Professor Verger was at Ife, he was already an old man at 75 but he was still very energetic. He attended departmental meetings and seminars regularly and contributed meaningfully to discussions. He also executed any assignment given to him with dispatch. He was a humble man despite his age and world-wide recognition as an eminent scholar. Although he was at Ife, he was an associate member of the Institute of African Studies, University of Ibadan, Nigeria. Professor Verger was involved in the teaching of the Yoruba folk medicine component of YOR 303 (Yoruba Civilization, Sociology, Religion and Thought, Art, Music, and Yoruba folk medicine). It was the only course in the Department where students from the Faculty of Health Sciences were enrolled and understandable, because of the medical component.
The Novels of D.O. Fagunwa
2151
6423
2006-12-19T08:43:44Z
Loadewole
101
[[D.O. Fagunwa]]
[[Fagunwa]]
[[Bamgbose]]
[[Ayo Bamgbsoe]]
[[Novels of D.O. Fagunwa]]
[[The Novels of D.O. Fagunwa]]
==Awon Iwe Itan-Aroso D.O. Fagunwa==
==The Novels of D. O. Fagunwa by Ayo Bamgbose published by Ethiope Publishing Corporation, Benin, Nigeria in 1974.==
Iwe ti Ojogbon Ayo Bamgbose ko lori awon iwe Fagunwa ni eleyii. Fagunwa wa lara awon ti o koko ko iwe itan-aroso lori ede Yoruba.
Ekunrere alaye ni Ojogbon Bamgbsoe se lori awon iwe wonyi. Oro akoso lori awon iwe naa ti won ko ni ede Geesi ni wa ni isale yii.
The Novels of D. O. Fagunwa is a detailed study and assessment of literary works of D. O.Fagunwa.
D. O. Fagunwa was not only a pioneer of creative writing in Yoruba but also the foremost novelist in the language. This study is the first critical examination of his work, and includes chapters on the background, influences and the narrative tradition of Fagunwa’s work as we;; as pm the themes, technique and the language of his novels.
The book has been written in English, and translations of the examples from the novels have been given, also in English, in order to make it accessible to a wider audience, including those not primarily concerned with Yoruba literature, but who are interested in traditional African literature and the way it has influenced African writing in English, or in the general field of comparative literature. The illustrative texts taken from the novels are quoted in their original form, except for the addition of tone marks where necessary. All page references are to the Nelson editions of the novels.
Features of Yoruba Oral Poetry by O. Olatunji
2152
6295
2006-12-17T08:45:49Z
Loadewole
101
[[Abuda Litireso Afohunpe Yoruba]]
[[O. Olatunji]]
Features of Yoruba Oral Poetry by Olatunde O. Olatunji published by the University Press Limited, Ibadan, Nigeria in 1984. ISBN: 978 1544805 (NIGERIA)
Atupale ti o peye ni a se ninu iwe yii. Iwe yii gbiyanju lati fi gbogbo ohun ti o ya eya litireso afohunpe kan soto si omiran.
Apa meta ni iwe yii pin sin. Ifaara ni apa kiini. Apa keji soro nipa ibi ti apa ise naa mo ati ilana ti onkowe lo ati awon isoro ti a le koju ti a ba fe se atupale bi eleyii. Awon ona-ede ni apa keta moju to.
Oriki ni o wa ni apa kerin, Ese Ifa ni apa karun-un, Ofo ni apa kefa, owe ati alo apamo ni o wa ni apa keje.
The book is primarily an analytic study of the feature class of Yoruba oral poetry. The author describes the literary and stylistic or linguistic devices which are shared by all Yoruba oral poetic forms before isolating which of these features can be said to characterize the class of poetic forms under discussion. What distinguishes one poetic form from the other is, by and large, the degree to which some features dominate the form. And because work on Yoruba written poetry has demonstrated that these features are basic to all Yoruba poetry, they can safely be posited as features of Yoruba poetry. This book should contribute in no small measure to Yoruba poetic criticism and the definition of definition of African oral poetics.
The study is in three parts. Part One consists of an introductory chapter which deals with the scope of the study, the methodology adopted, and the problems of classification and lineation.
Part Two is a treatment of the features which are found in all the oral poetic types. It consists of Chapters Two and Three. Chapter Two deals with the features—word-play, rhythm, non-casual language and figurative language—are discussed in Chapter Three.
Part Three deals with those features that characterize each of the poetic types. A feature is held to be characteristic of a type if its incidence is higher in that poetic type than in others, or if the feature is used for special effects in the poetic type. Oriki is discussed in Chapter Four, Ese Ifa in Chapter Five, Ofo in Chapter Six, and Owe and Alo-Apamo in Chapter Seven.
Yoruba Proverbs with Feminine Lexis
2153
6487
2006-12-20T07:04:13Z
Loadewole
101
/* J.O. Sheba:Yoruba Proverbs with Feminine Lexis */
{{english}}
[[J.O. Sheba]]
[[Yoruba Proverbs]]
[[Owe Yoruba]]
[[Yoruba Proverbs with Feminine Lexis]]
==J.O. Sheba:Yoruba Proverbs with Feminine Lexis==
Yoruba Proverbs with Feminine Lexis compiled by Laide Sheba (PhD), published by Spectrum Books Limited, Ibadan, Nigeria in 2006. ISBN 10: 978-029-721-9; ISBN: 13:978-978-029-721-3, 131 pp. Dr. Laide Sheba, the compiler of these proverbs, is a Lecturer at the Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria.
Awon obinrin ni iwe owe yii da le lori. Ni soki, awon nnkan ti o wa ninu iwe naa ni a ko si isale yii ni ede Geesi.
The collection consists of proverbs with feminine lexis in their structures. Such lexis include:
Ìyá/mama/ìyálómo (mother)
ìyálójà (chief market woman);
ìyekan (maternal relatives);
ìyálóde (head of the womenfolk);
ìyáwó/aya (wife);
ìyáálé (senior wife);
orogún (wife; rival);
olorì/ayaba (queen);
abiyamo (nursing mother);
àjé (witch);
aséwó/dókodóko (promiscuous woman);
gèlè (head tie);
bímo(give bith);
ponmo (carry child on the back);
omidan/omoge/wúndíá (spinster);
opó (widow);
arewá/èlè (damsel)
(a) Marriage/Love/Sexuality/Immorality: These are proverbs dealing with marriage,
Love, sexuality and other indecent acts by women.
(b) Motherhood: These are proverbs addressing the role of women as mothers.
( c) Womwn’s speech: These are proverbs containing either direct or indirect speeches
of women. They are proverbs in which women’s voice can be identified.
(d) Women’s social status/importance: These are proverbs expressing the importance
and the status of women in the society.
(e) Women definition: These are proverbs defining the physical and material
attributes of women.
(f) Malevolence attitudes to female: These are proverbs portraying negative attitudes
of men and the society at large to women.
(g) Miscellaneous issues: This class consists of proverbs that do not fit into the
above categories. They only contain the lexis in their structure and their usage
is not all that related to the women issue.
Template:English
2156
5756
2006-11-14T19:04:41Z
Belgian man
8
English is English...
<div style="padding:5px;border:1px solid #ccc;background-color:#f4f4f4;text-align:center">
'''Gbogbo ohun ti a bá kọ ní èdè Gẹ̀ẹ́sì ni a gbọ́dọ̀ kọ Yorùbá rẹ̀.'''<br />
<small>(This article is written in English. It needs to be translated to [[Èdèe Yorùbá|Yoruba]].)</small>
</div>
J.O. Sheba: Yoruba Proverbs with Feminine Lexis
2157
6344
2006-12-17T10:15:21Z
Loadewole
101
[[J.O. Sheba]]
[[Owe Yoruba]]
[[Owe Yoruba Ajemabo]]
==Yoruba Proverbs with Feminine Lexis==
compiled by Laide Sheba (PhD), published by Spectrum Books Limited, Ibadan, Nigeria in 2006. ISBN 10: 978-029-721-9; ISBN: 13:978-978-029-721-3, 131 pp.
Awon owe Yoruba ajemabo ni onkowe yii se akojo won sinu iwe yii. Iwe naa da le awon owe ti o ba ti ni iru awon oro bii iya, mama, iyalomo, iyaloja, iyekan, iyalode, iyaale, orogun, ayaba, olori, iyaale ati bee bee lo ninu. Gbogbo awon owe bi iwonyi ni onkowe se atupale. Isonisoki nipa iwe naa ni yi ni isale yii ni ede Geesi.
Dr. Laide Sheba, the compiler of these proverbs, is a Lecturer at the Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria.
The collection consists of proverbs with feminine lexis in their structures. Such lexis include:
Ìyá/mama/ìyálómo (mother)
ìyálójà (chief market woman);
ìyekan (maternal relatives);
ìyálóde (head of the womenfolk);
ìyáwó/aya (wife);
ìyáálé (senior wife);
orogún (wife; rival);
olorì/ayaba (queen);
abiyamo (nursing mother);
àjé (witch);
aséwó/dókodóko (promiscuous woman);
gèlè (head tie);
bímo(give bith);
ponmo (carry child on the back);
omidan/omoge/wúndíá (spinster);
opó (widow);
arewá/èlè (damsel)
The proverbs are then classified as follows:
(a) Marriage/Love/Sexuality/Immorality: These are proverbs dealing with marriage,
Love, sexuality and other indecent acts by women.
(b) Motherhood: These are proverbs addressing the role of women as mothers.
( c) Womwn’s speech: These are proverbs containing either direct or indirect speeches
of women. They are proverbs in which women’s voice can be identified.
(d) Women’s social status/importance: These are proverbs expressing the importance
and the status of women in the society.
(e) Women definition: These are proverbs defining the physical and material
attributes of women.
(f) Malevolence attitudes to female: These are proverbs portraying negative attitudes
of men and the society at large to women.
(g) Miscellaneous issues: This class consists of proverbs that do not fit into the
above categories. They only contain the lexis in their structure and their usage
is not all that related to the women issue.
E fori ji mi
2158
6271
2006-12-17T07:56:03Z
Loadewole
101
[[E fori ji mi]]
==1 Ẹ FORÍ JÌ MÍ==
#Mo mọ̀ pé tẹ́ ẹ bá rèyìí
#Mo mọ̀ póhun tẹ́ ó bèèrè
#Ni pé
#Ta ni ń jẹ́mi?
#Ta lèyí tó ń tẹlẹ̀ sùàsùà 5
#Ẹ dákun ẹ má bínú
#Ẹ fiyè désàlẹ̀ ikùn
#Ọmọdé ni mo jẹ́, n ò sòyájú
#Ìdánwò ni mo gbà, ẹ yé bá mi gbà á bẹ́ẹ̀
#N ò kúkú mọbẹ̀ẹ́ sè
#Ẹ má bínú pé ó láta 10
#Àwọn àgbà ló bẹ̀mí ńsé
#Mo sì se kí n sá
#Sùgbọ́n ẹni tí Aláàfin bẹ̀ níṣẹ́ ni
#Tódò Ọbà sì kún
#Ìrònú di méjì, ká bomi sẹ́nu fẹ́ná 15
#Iná ò gbọdọ̀ kú, omi ò gbọdọ̀ dànù
#Odò ọbà sòroó kán lù
#Isẹ́ ọ̣ba sòroó sàijẹ́
#Ni mo se se bí òjísẹ́ náà se se
#Mo ní kí á fìyànjú se gbígbà 20
#Pé bí ó bá kù díè káàtó
#Kẹ́ ẹ bá mi tún un se
#Bó sì se gbígbà bẹ́ẹ̀ náà ni
#Kẹ́ ẹ bá mi gbà á bẹ́ẹ̀
#Kẹ́ ẹ̣ bá mi fi mọ́ra 25
#Kọ́rọ̀ wá dàbí isó inú ẹ̀kú
#Kẹ́ ẹ bá mi se é ní àgìdímọ̀làjà, awo Ifẹ̀
#Níbi tí àwọn awo ti ń se ìgbọ̀wọ́ ara wọn
#Tí títẹ́ sì jìnà sáwoo wọn tèfètèfè
#Tọ́rọ̀ wáá dà bí ọmọ babaláwo 30
#Tí babaa rẹ̀ dolóògbé
#Lọmọ bá bọ́ síwájú àwọn awo
#Ló yílè sọ́tùn-ún, ló yílẹ̀ sósì
#Ló figbe bọnu, ló ń ké tantan
#Ó lóun ò mọ̀dá ọwọ́ 35
#Òun ò mọ̀kẹrẹrẹ ẹbọ íha
#“Ẹwáá bá mi tọ́rọ̀ yí se o, ẹ̀yin àgbà”
#Njẹ́ àbọ̀ mi rè é o
#N ò mọ̀kan
#N ò mọ̀kàn 40
#Ẹ dákun ẹ́ bá mi gbà á bẹ́ẹ̀
#Kẹ́ ẹ fìyókù sàforíjìì mi
Wikipedia:Sign your posts on talk pages
2159
5692
2006-11-09T19:03:06Z
Mark Dingemanse
31
copied from the English Wikipedia
'''Signing your posts on talk pages''' and other Wikipedia discourse (but not on articles) is not only good etiquette; it also facilitates discussion by helping other users to identify the author of a particular comment, to navigate talk pages, and to address specific comments to the relevant user(s), among other things. Discussion is an important part of collaborative editing as it helps other users to understand the progress and evolution of a work.
==How does it work?==
At the end of your comments, simply type four tildes (~), like this: <nowiki>~~~~</nowiki>. The Mediawiki software automatically converts this as shown in the table below.
{| class="prettytable" cellpadding="5" border="1"
! Wikimarkup !! Resulting code !! Resulting display
|-
| <center><code><nowiki>~~~~</nowiki></code></center>
| <code><nowiki>[[User:Example|Example]]</nowiki> {{CURRENTTIME}}, {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}} {{CURRENTYEAR}} (UTC)</code>
| [[User:Example|Example]] {{CURRENTTIME}}, {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}} {{CURRENTYEAR}} (UTC)
|}
MediaWiki talk:Edittools
2160
5699
2006-11-10T09:11:16Z
Mark Dingemanse
31
Place your requests for additional special characters here.
Ẹ̀yà ara
2162
6238
2006-12-16T22:10:12Z
Codex Sinaiticus
113
{{Eyaara|float=right}}
[[Òde Ara (Outer Part):]] Irun (hair), orí (head), iwájú (forehead), ojú (eye/face), imú (nose), àgbọ̀n (chin), ẹnu (mouth), orùn (neck), èjìká (shoulder), àyà (chest), ọmú/ọyàn (breast), apá (arm), ikùn (belly), idodo (navel), ọmọ ìka/ika ọwọ́ (fingers), èékánná (finger nail), ìdí (buttock), itan (thigh), ẹsẹ̀ (leg), orúkún (knee), ojúgun (shin), ìka ẹsẹ̀ (toes), àtẹ́lẹsẹ̀ (sole of the foot), and gìgísẹ̀ (heel).
[[Inú Ara (Inner Part):]] eyín (teeth), ahọ́n (tongue), ọ̀fun (throat), ọkàn (heart), ẹ̀dọ̀ fóró (lung) ẹ̀dọ̀ki (liver), ẹjẹ̀ (blood) and eran ara (muscle).
Oruko Adugbo ni Ondo, Ipinle Ondo, Naijiria
2163
6489
2006-12-20T07:05:58Z
Loadewole
101
/* ONDO */
[[Ondo]]
==ONDO==
# Adugbò:Òkòòtúnba
Itumò:Ibi ti olóyè òtúnba ko ile sit i o ngbe ni a npe ni òkè òtúnba
#Adugbò:Òkè-Àyàdi
Itumò: Ibi ti àwon òyìnbó tó mú èsìn ìgbàgbó wá, ilé ibi tí wónńgbé tí ó wà lórú òkè tú won ńpè ni yádì ni àwon so di òke àyàdí tí àdúgbò náà ńjé dòní.
#Adugbò:Odòjòmù
Itumò:Ìsàlè ondo tí olóyè òjòmù kólé sí ni won ńpè ni odòjò nù,
#Adugbò:Òdòlúà
Itumò: Òrìsà kan tí won ńpè ní odòlúà ní ó tè àdúgbò yí dò, Ibìtí o wole si ni a npe ni odòlúà.
#Adugbò:Òkèlísà
Itumò: Oke ibi ti o kole si ti o ngbe ti peka sit i won npe ni okelise lisa ni o wa ali adugbo ti a npe ni okelisa.
#Adugbò:Ìdímògé
Itumò:Idi igi kan ti eye oge ma n pos i ni won so di Idimoge ni ilu Ondo.
#Adugbò:Ìdí Isin
Itumò: Igi kan wa ti won n pe ni igi sin. Abé igi yíìféjú, ó tutu, o sì si gi ó sì gbòòrò tó bè tí o lè gba èèyàn púpò láti seré bíì ìjàkadì ayoó opón abbl. Béì tití ni àwon èèyàn bérè sí kólé sí àyóká igi yi ti o wa di ibi ti a npe ni idi isin di oni.
#Adugbò:Òkèròwò
Itumò: ni àdúgbò ti àwon onísòwò tí ó jé ìsòbò pò si won a sì máa se kánà kí tà won ni àdúgbò naa idi niyi ti Ondo n fi pe àdúgbò náà ni Oke isowo ni won igbati ó jé wípé òkè ni ó wà. Òkè ìsòwò yíì ni àwon ìsòbò yíì se àsìse ni pípé rè ti won fi n pen i òkè ìròwò ti ó di òkèrówó títí di òní.
#Adugbò:Ògbònkowò
Itumò:O je ibi ti Ogboni ti bere ti won nko ìlédi won si, ti won bas i ń lo wán a mu Ogbó dani gégé bí àmìn egbé won. Won á ma so wipe à kìí wòó’Adugbo yi ni won so di Ogbo-ti-a-kii-wo ti o fi Ogbonkowo loni
#Adugbò:Odòtù
Itumò: Ojó ti Ondo i ba daru ti Ondo iba tuka nitori awo nla kan to sele, oju ibi tí won joko si pètù sòro òun.
#Adugbò: Òkà
Itumò: ìdí tí wón fi ńpè won ni òkà ni pe àwon ará oka àkókó lo fi agbègbè yi se ibugbe. Àwon ará òkà yii sit i pe ni Ondo to bee get i won ti gbo èdè Ondo yinrinyirin se téwé bá pe lára ose a dose ìdí nì yen tí won ń fi pé won ní òkà Ondo ti o doruko adugbo won ti a mo si oka.
#Adugbò:Odò yègè
Itumò: Ijoye nla kan lo nje yege, ibi to tedo di to n gbe bo si owo isale Ondo ìdí niyi ti won fi n pe won ni òdò yègè.
#Adugbò: Ìgèlè alé
Itumò: Ojà ni won n pen i igele ni èdè Ondo. Tomodé tàgbà won ni o ma fi aro won lo oko ni agbèègbè ti a nsoro bay ii nigba ti o ba di owo, ale won a pate oja won si ita ile won, titi ti o fid i ojà ti won náà ni alale.
#Adugbò:Ìgbònkúta
Itumò: Ó jé agbègbè ti okuta pos i agbegbe yin i àwon molé molé ti n ma wa ko okuta àwon ni o si so agbegbe naa di ibi-a-n-gbo-òkútà oun lo wa di ìgbònkúta lóní
#Adugbò: Ìtapín
Itumò: Ibi tí Ondo ati Bágbè ti pinya ni a npe ni ìtapín
#Adugbò:Lósìnlá
Itumò: lósìnlá-là gbalá ni àpètán lósùlá ibè ni won ti kókó ń se osùn tí won ńrà osìn, tí won ńtà osìn ní Ondo.
#Adugbò:Sùrúlérè
Itumò: àwon òlàjú ti o kókó lo sí Èkó ti won tàjò dé ni won so agbegbe yin i sùrúlérè nigba ti won tàjò de lati ma fí rántí agbègbè tí won gbé ni Èkó
#Adugbò:Yaba
Itumò: Àwon òlàjú ti o koko lo sí Èkó ti won tajo dé ni won so agbègbè yin í Yaba nígbà tí won tàjò dé láti le ma fi rántí àgbègbè ti won gbé ní Èkó.
#Adugbò:Akínjàgunlà
Itumò: O je akínkanjú okùnrin kan tí ó lòkíkí ti a wa fi orúko re so agbègbè tí ó ńgbé.
#Adugbò:Idim- Sòkòfí
Itumò:Olóyè ló ń jé sokoti àdúgbò rè ni won wá so di idim-sòkòtí.
# Adúgbò:Odòshídà
Ìtumò: Jé ìtà oba tí won ti ń ma pa olè àti òdaràn idà ni a fi ń pa won ibi tí a n tójú idà náà sí ni Ìsídà níwòn ìgbà tí ó si jé pé apá ìsàlè Ondo ló bó sí ni a fi ń pè ní Odòshíndà.
#Adúgbò:Òde-Ondó
Ìtumò: Ibi tí àwon ará Ondó tí máa ń jo ibi tí ó téjú tí ó gba èrò púpò ni, ó sì bó sí àrín ìlú a sì ma ń se ìpàdé níbè náà pèlú agbègbè yíì ni won ń pè ní òde Ondó.
#Adúgbò:Àdúgbò Obitun
Ìtumò: Ibè ní agbèbbè tí a ma ńkò àwon omobìnrin tí kò tí mo Okunrin si fun Idabobo lowo isekuse ki won tó ní oko ní ayé àtijó agbègbè náà sì ni eré obìtun ti bèrè.
#Adúgbò:Ìjòkà
Ìtumò: O je agbègbè tí òkà ti ń pò ti àwon èèyàn ń rà tí won si ńtà. Ìdí nìyí ti won fi ń pè ní ibi-ìje-okà ti ó di ìjòkà lónìí.
#Adúgbò:Tèmídire
Ìtumò: O je àdúgbò ti èèyàn kan tédó nipe bayìí ti o so àdúgbò naa ni orúko Tèmídire: Tèmi-di-ire.
#Adúgbò:Odòmíkàn
Ìtumò: Ó jé agbègbè tí babaláwo kan tí ó gbójú wa ni àtijó a sì máagbà èmí eniyan la pupo lowo iku. Igbàgbó sì ni wipe eni ti o bat i mikanlè lówó Iku lódò rè ko le rí ajínde mo idi niyi ti won fi ń pè ni odò-ìmí-kanlè tí àgékúrú rè wa di odòmíkàn.
#Adúgbò: Odòlílí
Ìtumò: Eni tó ní ilé ni a ńpè ni ‘nuli’ ni èdè Ondó. Agbègbè yi si wa je agbègbè ti àwon oní ilé ń gbé idi niyi ti won fi n pe ni odò-núlí ti ó wá di odòlÍlí
#Adúgbò:Ajíférere
Ìtumò: Orúko ìlagije akíukanjú kan ló ń jé béè. Agbègbè tí ó n gbe ni a fi orúko re so lati se aponle fún un.
#Adúgbò:Lípàkálà
Ìtumò: Baba kan wa ti o ni, irúfé, irúgbìn kan ti a mo si pakala ni ede Ondó.
#Adúgbò:Òkègbàlà
Ìtumò: Àgbègbè tí àwon elésìn Kiriyó ti máa se ìsìn won fún ìgbalà okàn ni won pè ní òkè-ìgbàlà ti o wa di okegbala lónìí yíì.
Adugbo Eko, Ipinle Eko, Naijiria
2164
6514
2006-12-20T13:34:45Z
Oluwaseyi
118
/* +EKO-LAGOS */
[[Eko]]
=+EKO-LAGOS=
#.1Adúgbò: Fastac Town
Ìtumò: Agbègbè yí jé ibi tí àwon ará ìlú orísirísi latí orílè èdè káàkiri gbé ní gbà a ayeye yí ní 1977 (Festival of Arts and culture).
#.2Adúgbò:Iyana-Iba
Ìtumò: Ibí yí jé agbègbè tí àown Ìbàrì bà ńgbé, nítorínáà ni wón fi pèé ní Ìyànà-Ibà.
#.3Adúgbò:Abule-Ijesha
Ìtumò: Abúlé –Ìjèsà ni apá ibi tí àwon ìjèsà kókó pò sí ní èkó, èyí ni ìdí tí ó fi ńjé Abúlé-Ìjàshà.
#.4Adúgbò:Mile 2
Ìtumò: Ìdí tí a fí só ní mile 2 nìípé máìlì méjì ni ókù láti ibè sí ìbi tó ńjé Tincan-Island.
#.5Adúgbò:Kosoko-Road
Ìtumò: Ibí ni ówà nínú Èkó, orúko yí ni orúko Oba Èkó níìgbà tó tipé, sùgbó orúko rè ni wón fi so agbègbè yí tí ó ńjé kòsókó road.
#.6Adúgbò:Tafa Balewa square
Ìtumò: Orúko ènìyàn Tàfá Bàléwà, eni náà jé lára àwon tí ó ti jé ààre orílè wa, lé yìn ikú rè ni wón fi so ibè ní Tàfá Bàléwà “Square”.
#.7Adúgbò:Technology Road
Ìtumò: Technology Road, ìdí tí wón fi só ní oruko yi nípé, Yaba Technology kò jìnà sí ibè rárá, ìdí náà ni wón fi soóní Technology Road.
#.8Adúgbò:Kéke
Ìtumò: Ní agbègbè yí enìkan péré ni óní kéké sùgbón nítorí èyí ni won fi so ibè ní kèké, sùgbón ní ìgbà tí àwon òyìnbó fid é ní wón só di kéké.
#.9Adúgbò:Herbert Macanlay way:
Ìtumò: Orúko èyàn ni óún jé Herbert macanlay, eni yì jé okan lára àwon òyìbó tí wón wá sí orílè èdè yí, nítorí èyí ni wón fi só ní Herbert macaulay way.
#.10Adúgbò:Maryland
Ìtumò: Ní ìlú Èkó ìdí tí wón fi só ní Maryland nipé, orúko aya oba ìlú òyinbó ni Mary, ìdí èyí ni a fi só ní Maryland.
#.11.Adúgbò:Masamasa
Ìtumò: Èdè yí ni èdè àwon haúsá, ìtumò rè sì ni kíá-kíá, àwon Haúsá ni wón pò sí ibí yìí jù, ní-ìgbà tí wón tèdó tí bè wón kò mò bí wón áse bá àwon èèyàn sòrò, sùgbón nínú ìwònba ìgbà tí wón ń tajà èdè won ni másámásá, ìdí ètí ni wón fi só ní másámásá-kíá-kíá.
#12.Adúgbò:Cocoanut Village
Ìtumò: Ìdí tí wón fi só ní “coconut village” niípé omi pò ní ibè gan, àti cocoanut (àgbon). O wa ni agbègbè Ajégúnlè.
#13.Adúgbò:Ajegunle
Ìtumò: Ajégúnlè jé ibi tí wón ti ń ra jà àti ta jà ní Èkó, àti wípé ibè jé lára ibi tìí àwon èèyàn pòsí ní ìlú Èkó, ojà títà sì ń lo déédéé tí aje ati owó dè tińwolé nígbà náà, ìdí náà ni ófinjé Ajégúnlè.
#14.Adúgbò:Pen-Cinema
Ìtumò: Èyí jé orúko agbègbè kan ní ìlú Agége cinema ńlá kan ní ó wà ní ibè, tí wón pè ní PEN-CINEMA.
#15.Adúgbò:Ìdúmotà
Ìtumò: Ibí ni won sin àwon Ológun tí wón ti won ti kú, wón sìn o àre ńlá kan sí bè tí ó je sójà ológun.
#16.Adúgbò:Ilú-ńlá
Ìtumò: Ilú yíì wà ní agbègbè Àpápá ní Èkó, ìlú ńkí jé ibi tí àwon èèyàn pò si, tí àwon sì gbèrò sí gan.
#17.Adúgbò:Tincan-Island
Ìtumò: Ibì jé agbègbè tí àwon custom pò sí, ibè sì ni ibi tí àwon erù sì pò sí àti àwon kòntánà idí èyí ni wón fi pèéní Tincay-Island.
#18.Adúgbò:Volkswagen
Ìtumò: Agbègbè èyí ní Èkó ni ilé-isé ibi tí wón ti ń se àwon Okò Volkswagen.
#19.Adúgbò:Aluminum Village
Ìtumò: Agbègbè yí ni ówà ní Dòpèmú ní ìlú Èkó, ibè ni àwon ohun ìkólé yìí pò sí (aluminum) ìdí náà ni wón fi ń pèé ní aluminum
#20.Adúgbò:Port Way
Ìtumò: Agbègbè yí ni wón ti má n já erù tí óún bò láti òkè-ògun àti èyí tí wón bá fé gbé jáde, ìdí èyí ni a fi ń pèé ní “port’
#21.Adúgbò:Lekki
Ìtumò: Lékki jé ibi tí wón kó àwon eléwòn sí ìdí yìí ni wón fi ń pèéní Lékkí.
#22.Adúgbò: Abule-Osun
Ìtumò: Abúlé òsun jé lára ibi tí àwon abò-òrìsà òsun pó sí ní ìlú Èkó èyí ni wón fi só ní Abúlé-òsu, àti pé omí pò ní bè lópòlópò.
#23.Adúgbò:Kirikiri
Ìtumò: Kiríkirì ni ibi tí àwon eléwòn má n gbéé kiríkirì sì jé lára, ilé èwèn tí ó tóbí jù, nítorí è ni wón fi ń péè agbègbè náà ní kiríkirì.
#24.Adúgbò:Abule-Ado
Ìtumò: Abílé-Àdó jé lara ibi ti awon àlàdó pos i ni aiye atijo ni ilu Eko opolopo ni ko mo ibe nitori ise ti won nse ni ibe.
#25.Adúgbò:Satellite Town
Ìtumò: Eyi je ibi ti nkan alaworan yip o sin i ilu Eko, nkan ti ounje “satellite” nitori náà ni won fi pee ni “Satellite Town”.
#26.Adúgbò:Saw-Mill
Ìtumò: saw mill jé lára àwon agbègbè tí ó tóbi jù tí wón ti máa n se ìtójú igi tí a fin kólé ìdí náà ni ó finjé saw-mill.
#27.Adúgbò: Sabo
Ìtumò: Ibi agbègbè ni ibi tí a ti má n rí àwon Haúsá tí wón pò sí jù ní agbègbè tàbí ìlú.
#28.Adúgbò:Salvation Avenue
Ìtumò: “Salvation Avenue” je ibi ti awon elesin Christi posi “choistians”, ibi ti awon elesin bas i posi igbala ni won ma n pariwo (salvation) idi ti won fi n pe ni “salvation Avenue”
#29.Adúgbò:Idi-Araba
Ìtumò: Idi-Ararba yi je ibi ti idi araba po si lopolopo, agbegbe náà ko jina si mushin ni ìlu Eko.
adugb bariga
Gbolohun Yoruba
2165
6301
2006-12-17T08:56:41Z
Loadewole
101
[[Gbolohun Yoruba]]
Kí ni [[Sińtáàsì]]? Síńtáàsì ni èka kan gírámà èdè tí ó níí sè pèlú bi a se ń so òrò pò tí ó fi ń di gbólóhùn àti bí a se ń fún gbólóhùn yìi ní ìtumò. Nínú ìdánilékòó yìi, a ó máa mú enu ba ohun ti a pè ni òfin. Ìtumò òfin gégé bí a se lò ó ní ìyín ni àwon ìlànà ti elédè máa ń tèlé nígbà tí ó bá ń so èdè rè yii yàtò si ìlò èdè. Ìmò èdè ni ohun tí elédè mò nípa èdè rè sùgbón ìlò èdè ni ohun ti elédè so jáde ní enu. Elédè lè se àsìse nípa ìlò èdè sùgbón eléyìi kò so pé elédè yìí kò mo èdè rè. Òpò ìgbà ni ènìyàn lè mu emu yó ti yóò máa so kántankàntan. Kì í se pé elédé yìí kò mo èdè rè mo, ó mò ón. Àsìse ìlò èdè ni ó ń se. Nìgbà ti otí bá dá ní ojú rè, yóò so òrò ti ó mógbón lówó.
Nínú ìdánilékòó yìí, a ó ménuba ohun tí a ó pè ní ofin. Ohun tí a pè ni òfin yìí ni bi elédè se ń so èdè rè bí ìgbà pé ó ń tèlé ìlànà kan. Fún àpeere, eni tí ó bá gbó Yorùbá dáradára yóò mò pé (1a) ni ó tònà pe (1b) kò tònà,
(1) (a) Mo lo sí oko
(b) Sí lo oko mo
Ohun tí eléyìí ń fi hàn wá nip é ìlànà kan wà tí elédè ń tèlé láti so òrò pò di gbólóhùn. Irú gbólóhùn tí ó bá tèlé ìlànà tí elédè mò yìí ni a ó so pé ó bá òfin mu.
O ye kì a tètè menu ba ìyàtò kan ti ó wà láàrin tíbá òfin mù àti jíjé àtéwógbà. Gbólóhùn lè wà ti yóò bá òfin mu sùgbon tí ó lè máà jé àtéwógbà fún àwon tí ń so èdè. Bíbófinmu níí se pèlú ìmò èdè; ìlò èdè ni jíjé àtéwógbà níí se pèlú. Fún àpeere, àwon kan lè so pé (2a) kò jé àtéwógbà fún àwon wi pé (2b) ni àwon gbà wolé.
(2) (a) Àwon ti ó lo kò pò
(b) Àwon ti wón lo kò pò
Méjèèjì ni ó bófin mu nítorí méjèèjì ni a máa ń so nínú èdè Yorùbá. Ìyen ni pé méjèèjì ni ó wà nínú ìmò wa gégé bí eni tí ó gbó Yorùbá. Nínú ìlò ni àwon kan ti lè so pé òkan jé àtéwógbà, èkejì kò jé àtéwógbà. Èyé kò ni nnken kan án se pèlú pé bóyá gbólóhùn méjèèjì bófin mu tàbí won kò bófinmu. Ìmò elédè nípa èdè rè ni yóò je wá lógún nínú ìdánilékòó yìí.
Ó ye kí á tún pe àkíyèsí wa sí tip é àbínibí ni èdè o. Ènìkan kì í lo sí ilé-ìwé láti kó o. Ohun tí a ń so ni pé bí ìrìn rinrìn se jé àbìnibì fún omo, béè náà ni èdè jé. Fún àpeere, tí kò bá sí ohun tí ó se omo, tí ó bá tó àkókò láti rìn yóò rìn. Kì í se pé enì kan pe omo gúnlè láti kó o ni èyi. Báyìi gélé náà ni èdè jé. Àbínibí ni gbogbo ohun ti omo nílò fún èdè, ó ti wà lára re. Kò sì si èdè ti kò lè lo èyí fún sùgbón èdè ibi tí a bá bi omo sì ni yóò lo àwon ohun èlò yìí láti so.
(2) Òrò àti Àpólà: Òrò ti a bat ò pò ni ó ń di àpólà. Ó seé se kí àpólà jé òrò kansoso. Ìyen tí òrò yìí kò bá ní èyán. Fún àpeere, àpólà-orúko ni a fa igi sí ní ìdi ní (3a) àti (3b).
(3) (a) Olú gíga lo
(b) Olú lo
Ìyàtò àpólà-orúko méjèèjì yìí ni pé òrò méjì ni ó wa nínú àpólà-orúko (APOR’ ni a ó má a pè é láti ìsinsìnyí lo) (3a); òrò-orúko àti èyán rè tí ó jé òrò-àpèjúwe (AJ ni a ó máa pe òrò-àpèjúwe). Ní (3b), òrò kansoso ni ó wà lábé APOR. Òrò yìí, òrò-orúko (OR ni a ó máa lò fún òrò-orúko) ni, APOR náà sì ni. Ìsòri-òrò méjo ni àwon tètèdé onígìrámà so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìsòrí òrò méjo yìí ni wón sì pín si Olùwà àti Kókó Gbólóhùn. Olùwà àti kókó gbólóhùn yìí ni àwa yóò máa pè ní APOR àti APIS (àpólà-ìse) nínú ìdánilékòó yìí. Ìyen nip é àwa yóò ya ìsòrì-òrò àti isé ti ìsòri yìí ń se sótò si ara won. Ìsòri ni APOR tí ó ń sisé olùwà tàbí àbò nínú gbólóhùn. Ìsòrí ni APIS ti ó ń sisé kókó gbólóhùn.
3. Gírámà ti a ó lò: Gírámà ìyidà onídàro ti Chomsky ni a ó mú lò nínú isé yìí. Ohun tí ó fà á ti a ó fi mú gíràmà yìí lò nip é ó gbìyànjú láti sàlàyé ìmò àbinibí elédè nípa èdè rè. Gírámà yìí sàlàyé gbólóhùn oónna, gbólóhùn ti ó jé àdàpè ara won abbl. Gírámà yìí yóò lo òfin ti ó níye láti sàlàyé gbólóhùn tí kò niye.
Àwon àmì kan wà ti a ó mú lò nínú gírámà yìí. Fún àpeere:
(4) GB ---> APOR APIS
Òfin ìhun gbólóhùn ni a ń pe (4). Ohun tí àmì òfà yìí ń so ni pé kí á tún gbólóhùn (GB) ko ni APOR àti APIS. Ó ye kì á tètè so báyìí pé ohun tí ó wà nínú gbólógùn ju èyí lo. Ohun tí a máa ń rí nínú gbólóhùn gan-an ni (5).
(5) GB ---> APOR AF APIS
Àfòmó ni AF dúró fún. Òun ni a máa ń pè ní àsèrànwò-ìse télè. Abé rè ni a ti máa ń rí ibá (IB), àsìkò (AS), múùdù (M) àti ìbámu (IBM). A lè fi èyí hàn báyìí:
(6) AF ---> AS, IB, M, IBM
Kì í se dandan kí èdè kan ní gbogbo mérèèrin yìí. Yorùbá kò ni àsìkò sùgbón ó ni ibá. A ó menu ba àfòmó dáadáa ní iwájú sùgbón kí a tó se èyí, e jé kí á sòrò nípa APOR àti APIS
Apola Oruko Yoruba
2166
6510
2006-12-20T12:17:37Z
Ola Taibat Laitan
120
[[Oluwaseyi]]
''' ÀPÓLÀ ORÚKỌ YORÙBÁ (APOR)'''
Èyí ni ẹni ti ó kópa nínú ohun ti òrò-ìse ń so. OR tàbí arópò-orúko (AR) ni ó máa ń jé olórí fún/APOR. Ohun tí a máa ń pè ní olórí fún àpólà kan ni òrò kan soso tí ó bá è dúró fún àpólà yen. Fún àpeere 'omo' ni olórí fún (1a) àti (1b) àpólà orúko sì ni méjèèjì. 'Mo' ni olórí fún àpólà orúko olùwà ní (1d), oro-arópò-orúko sì ni 'mo' yìí.
(1) (a) Ọmọ pupa
(b) Ọmọ
(d) Mo lọ
A lè bá àpólà orúko ni ipò olùwà (ohun ni a ka mo ni (2a)), ipò àbò (òun ni a ka mo ni (2b)) àti ní ipo àbò fún atókùn nínú gbólóhùn (wo òrò tí a ka mo ní (2d)).
(2) (a) 'Aso pupa' ti ya
(b) O ti ya 'aso pupa'
(d) Ó rí Olú ni 'ilé'
òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè tún APOR ko ni:
(3) APOR ---> OR APAJ
Àpólà àpèjúwe ni APAJ dúró fún. Láti fi hàn pé OR ni ó se pàtàkì jù nínú APOR, a lè ko òfin ìhun gbólóhùn wa báyìí.
(4) APOR ---> OR (APAJ)
Àmì yìí “( )” dúró fún pé ohun tí ó wà nínú rè kò pon dandan. Àkámó ni a ń pe àmì yìí. Níbi tí a kò bá ti lo àmì yìí, gbogbo ìsòrí òrò tí ó tèlé àmì ofà yen ni ó pon dandan nìyàn.
(5) APOR ---> AR
Nìgbàkúùgbà tí a bá ti ni oro-arópò-orúko gégé bi APOR, oro-arópò-orúko náà kì í ní èyán nítorí a kì í fi òrò mìíràn yán oro-arópò-orúko ní èdè Yorùbá béè ni a kì í fi oro-arópò-orúko Yorùbá yán òrò mìíràn.
Àwon APOR tí a lè rí ni.
(6) (a) Mo
(b) Olú
(d) Omo pupa
(e) Omo pupa tí ó ga
Àfikún ni ohun tí a pè ní AFK nínú àwòrán yìí. Ohun tí ó dúró fún ni àwon òrò bíi tí (Omo ti ó lo), pé (Ó so pé ó lo) abbl tí a ń pè ní atoka gbólóhùn. Ohun tí tirayángu maa n dúró fún ni pé a kò fé fó ohun tí ó wà ní abé rè sí wéwé nítorí pé kò se pàtàkì fún ohun tí a ń so lówó. Sé e mò pé a tì lè fó GB sí APOR, AF àti APIS, a kò se èyí nítorí pé kò je wá lógún nínú ohun tí a ń so lówó. A lè so APOR mó APOR lábé APOR. Òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè fi èyí hàn ni (7).
(7) APOR ---> AS APOR
Apeere ni 'Olu ati Ade sun' nibi ti 'Olu ati Ade' ti je apola oruko.
Jona Akada Ede Yoruba
2167
6346
2006-12-17T10:17:53Z
Loadewole
101
[[Jona Akada Ede Yoruba]]
[[Research in Yoruba Language and Literature]]
=Jónà Akadá Èdè Yorùba=
Ìwádìí lórí Èdè àti Lítírésò Yorùbá
(RESEARCH IN YORÙBÁ LANGUAGE AND LITERATURE) (ISSN 1115-4322)
Jónà tó dá lé èdè, lítírésò àtì àsà Yorùbá
(A Journal of Yorùbá Language, Literature and Culture)
Wéèbù(Website): researchinyoruba.com
Íímeèlì(Email): researchinyor@yahoo.com tàbí (or) CWillis664@aol.com
Ìwadìí Èdè àti Lítírésò Yorùbá jé jónà tí gbé átíkù jade lórí gbogbo èka èdè, lítírésò àti àsà Yorùbá
(Research in Yoruba Language and Literature is a journal that publishes articles on all aspect of Yoruba Language, literature and culture).
Àwon tí a ti Tè Jáde (Back Issues)
Nónbà 1, Osù kìíní, 1991 (No 1, January, 1991)
O O Oyèláran: Theoretical Implications of the Syllabic Nasal in Yorùbá; P A Ògúndèjì: A Classification and Some Literary Aspects of Dúró Ládipò’s Plays; A Olúfàjo: A Socio-Cultural Analysis of Criminality in Yorùbá Detective Novels; T M Ilésanmí: Ritualised Paediatrics among the Yorùbá: B A Oyètádé: Tones in the Yorùbá Personal Praise Names: Oríkì Àbíso and L O Adéwolé: Some Yorùbá Verb Subclasses in GPSG.
Nonbà 2, Osù Kéta 1992 (No 2, March 1992)
Ayò Bámgbósé: Corpus Planning in Yorùbá; The Radio as a Case Study; Oládélé Awóbùlúyì: Lexical Expansion in Yorùbá: Techniques and Principles; O O Oyèláran: Tense/Aspect in Òwórò; O B Yáì: Religious Dialogue, Peace and Responsibility of Translations: Some West African Examples; A Ìsòlá: Presenting Revolution in Omo Olókùn Esin; O Àlàbá: Bilingualism as a Source of Humour in Speech Usage: Contact between English and Yorùbá; A Akinlabí: A Two Tone Analysis of Yorùbá and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of African Language and Literatures, Obáfémi Awólówò University, Ilé-Ifè, Nigeria;
Nonbà 3, Osù Kokànlá, 1992 (No 3, November, 1992)
Bádé Àjàyí: The Role of the Yorùbá Talking Drum in Social Mobilisation; Ore Yusuf: On the Use of Serial Verbs; I F Omójolà… Of Saints and Devils: Women in the Novels of Fágúnwà; S A Ekúndayò: Some Semantic Implications of Suppressive Interference; O O Oyèláran: The Category AUX in the Yorùbá Phrase Structure; Ayò Bámgbósé: Relativization of Nominalization: A Case of Structure Versus Meaning and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of Linguistics and Nigerian Languages, University of Ìbàdàn, Ìbàdàn, Nigeria.
Nonbà 4, Osù káàrùn-ún, 1993 (No 4, May, 1993)
S M Opéolá: From Ifá Divination to Computer Science; O O Oyèláran: West African Languages: A Window on African-American Contribution to the Uniqueness of South Carolina; S A Ekúndayò: Political Linguistics: Uses of Yorùbá Suggestive Puns and Graded Insults; T M Ilésanmí: The Language of African Religion; Olúdáre Olájubù: Who is Òbótúndé Ìjímèrè?; F A Soyoye and A O Olájuyìgbé: Numerals in Yorùbá: An Investigation of Native Speakers’ Knowledge of a Language Sub-system; Charles Uji: Soyínká’s The Road as a Romantic Tragedy; Láídé Shebe: How Yorùbá Women Address Themselves; Yísá Yusuf: The Diffusion of the Male-Favoured Praising and Persuasion of Children in Yorùbá, and Sexual Naming in English; A Olúfàjo: Women: The Cornerstone of Òkédìjí’s Sàngó and Uko Atai: Towards a Relevant Theatre.
Nonba 5, Os`u kìíní, 1996 (No 5, January, 1996)
A Ìsòlá: The Problem of Presentation in Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; P A Ògúndèjì: Yorùbá Drama on Television; L O Adéwolé: Yorùbá Poetry in Music as a Follow-up Material for Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; S A Sàlámì: Strategies for the Development of Standard Orthographies of Nigerian Languages and B A Oyètádé: Strategies for Retaining Yorùbá Identities in the Diaspora.
Nonba 6, Osù kejì, 1996 (No 6, February, 1996)
Essays in Honour of Professor Akínwùmí Ìsòlá
O Olájubù: Akin Ìsòlá: Contentment Personified; A Ògúndèjì: Passage-rites, Creativity and Dynamic Perspective in Akin Ìsòlá’s Fiction; A Olábòdé: Akin Ìsòlá’s Àfàìmò. A Prolegomena; L O Adéwolé: and A Akínyemi: A Survey of the Literay Works of Akin Ìsòlá: B. A Oyetade: Akin Ìsòlá’s Abé Ààbà An Exposition on Socio-Cultural and Religious Tensions in Yorùbá and A Ìsòlá: The Use of Literature among the Yorùbá: The Survival of Cultural Eco-System.
Nonba 7, Osù kéfà, 1996 (No 7, June 1996)
Y K Salami: Pre-Destination, Freedom and Responsibility: A Case Study in Yorùbá Moral Philosophy; J A Ògúnwálé: The Form and Meaning of Yorùbá Place Names; Láídé Sheba: Widow-Inheritance among the Yorùbá: A Socio-Cultural Analysis; Eben Sheba: Folkloric Interpretation of Graphic Designs of Ayé and Orí: Humorous Yorùbá Proverbs: A Semantic Analysis: P S O Àrèmú: The Physical Defects for Artistic Perfection and Recognition; Opé Arówólò: A Critical Look at the Question of Destiny: Angelina Pollak Eltz: The Brazilian Umbanda in Venezuela: M Darrol Brayn: African Wisdom and the Recovery of the Earth: O Oládìtàn: Regulation Funeral Celebrations towards Development in Nigeria: The Dynamics of Law and Society in a Cultural Phenomenon: A Òpéfèyítìmí: The Metaphysics of Yorùbá Incantations; O Oláníyan: The Musician as an Artist, His Language and His Audience and A Adégbìté: Ipa tí Tìlùtifon ń Kó láwùjo Adúláwò.
Nonba 8, Osù kéjìlá, 1996 (No 8, December, 1996)
Essays in Honour of Professor Wándé Abímbólá
Bádé Àjàyí: Citation on Professor Wándé Abímbólá; Y K Yusuf: English and Yorùbá Proverbs and Spiritual Denigration of Women; Ayò Òpéfèyítìmí: The Aesthetico-Stylistic Exposition of Professor Wándé Abímbólá’s Supplicatory Poetry; O Olájubù: African Traditional Religion and the Nigerian: The Status of the Divinities Revisited; Bádé Àjàyí: Ifá Divination Process; Láídé Sheba: The Uses of Ifá and Its Literary Corpus in Yorùbá Written Plays; D O Ògúngbilé: Prognostication, Explanation and Control: The Interaction of Ifá Divination process and the Aládúrà Churches; M K Adémilókun: The Attitude of the Yorùbá Traditional Religion to Nation Building; Eben Sheba: Ìróké as a Vital Ifá Symbol of Authority; O Adébòwálé: The Form and Structure of Ese Ifá in Ojúlówó Oríkì Ifá I; A G Adéjùmò: Belief System in Ifá: Yorùbá Playwrights’ Perception; S M Opéòlá: Ifá as an Esoteric Knowledge; Angelina Pollak-Eltz: The Globalization of an Afro-American Religion: Cuban Santeria (Regla Ocha) in Venezuela; L O Adéwolé: Sacrifice in Eérìndínlógún System of Divination.
Nonba 9, Osù kéjìlá, 1997 (No 9. December, 1997)
A Adégbìté: The Effect of Acculturature on Contemporary Nigerian Popular Music, Bòdé Agbájé: A Socio-Historical Appraisal of Yorùbá Orature: The Èkìtì Folksong as a Case Study; Bádé Àjàyí: Language and Style in Ifá Literary Corpus; Javier Perez de Cuellar: A Marshall Plan for Culture and Development Culture - Key to the 21st Century; O. Olúránkinsé: Elements of Prognosis in Kólá Akínlàdé’s Novels; P.S.O. Àrèmú and T. Y. Ògúnsìakàn: Red, Black and White Inevitable Currencies in Yorùbá Traditional Religion; O. Oláníyan: African-American Spirituals: A Study of Bi-Cultural Influence; O.O. Bátéye: Mood Setting/Pictorial Imagery in the Nigerian Art Song; B.O. Oláyínká. Proverbs - Issues of Yorùbá Femininity from a Feminist Hermeneutical Perspective; O. Adébòwálé: Political Communication in Yorùbá Novels; Kínyò Bólórundúró: The ‘Language’ of the Ijesa; O. Oyèsakin: Performance in Yorùbá Traditional Poetry Revisited; Lérè Adéyemí: Yorùbá Family Life as a Theme in Women Narratives – A Feminist Approach; Solá Owólabí: The Semantic of Women Oppression – A Linguistic Analysis
Nonba 10, Osù kejìlá 2000 (No 10. December, 2000)
Yorùbá Language: A Bibliography by L. O. Adéwolé
Nonba 11, Osù kéjìlá, 2001 (No 11. December, 2001)
Beginning Yorùbá 1 by L.O. Adéwolé
Nónbà kejìlá (No 12).
Beginning Yoruba 2 by L.O. Adewole
Nónbà ketàlá (No 13).
A Bilingualized Dictionary of Yorùbá Monosyllabic Words compiled by L.O. Adéwolé
Àwon Isé Mìíràn (Other Publications)
(1) Òrìsà Tradition edited by L. O. Adéwolé
(2) Ìsènbáyé àti Ìlò Èdè Yorùbá (Tradition and the Use of Yorùbá Language), edited by O. O. Oyèláran and O. O. Adéwolé
Àwon Isé tì ó n Bò lónà (Forthcoming)
(1) The Yorùbá Auxiliary Verb by L. O. Adéwolé
(2) Ikú Olówu (An Adaptation of Biko’s Inquest into Yorùbá) by L.O. Adéwolé
(3) Okan-ò-jòkan Àròfò (A Collection of Yorùbá Poems) by L.O. Adéwolé
A lè rí won rà ní (Obtainable from):
C. Willis
Ogaa mi n kii yin
2168
6386
2006-12-18T08:35:58Z
Loadewole
101
/* 2 ÒGÁÀ MI Ń KÍI YÍN */
[[Ogaa mi n kii yin]]
==ÒGÁÀ MI Ń KÍI YÍN==
#Ògáà mi ń kíi yín, èyin òmòwé
#Ó ní n kí i yín tòmèyetòmèye
#Ó ní n kíi yín, èyin òmòràn
#Ó ní n kíi yín togbóntogbón
#Bó ti ń kí àgbè tí ń síká 5
#Lo ni n kíyàá tí ń síkòkò
#Ló sì ni n kákòwé tí ń síwóo woyo
#Ó ní gbogbo ìyà tí ń jeni
#Gbogbo ìyà tí ń jènìyàn
#Ojó ń bò, bá ò tilè padà léyìn sísí 10
#Tí sísí náà yóò padà léyin àwa náà
#A ó wáá wewó ìsé nù iténí iténì
#A ò sì wewó ìsé nù itènì itènì
#Njé tí yóò fi di ojó náà ojóore
#Lògáà mi ní n kí gbogbo yín 15
#Nílé lóko àti lónà odò
#Wí pé e dákun okàn ni e mú
#Bó pé títí, ó sì ń bò wáá dára
Isinku Abinibi Yoruba
2169
6338
2006-12-17T10:00:59Z
Loadewole
101
[[Isinku Abinibi]]
#Bóníkéké bá fi kú
#Tólóbòrò bá fò sánlè
#Tálábàjà sì ráyé sá
#Njé mo bi o ìwo omo yoòba
#Báwo lo ó se sin wón? 5
#Báwo ni o ó se se òmètó
#Kí ó se òmètó tán
#Kó o tún sòmèye pèlú rè
#O tún léyìí kà ó láyà
#Ó kà ó láyà ó tóbí fún o 10
#O ò fara balè o má fòró èmí re
#O jé n sí o lójú n là ó lóye
#N là ó lóyè n fònà hàn ó.
#Njé ìwo tilè mò
#Pé Yoòbá ò lówó nínú à ń boyún-ún jé? 15
#Ìyen látìbèrè ayé wá
#Mo mò pé o ó bi mí pé
#Ó se yé mi
#Ojú ò sàìmo ohun tó kúngbá
#Ojú ò sàìmo ohun àwó gbà 20
#Bòkùú jókùú inú
#Bóyá oyún bàjé ni tàbí ó rò wàlè
#Inú aso funfun ni Yoòbá
#Yóò lo kò ipón tó se àti olè tó rò
#Lo sin láàtàn 25
#Èyí fi hàn gbangba
#Pé inú la ti ń ka oyún mó ara wa
#Eni sì pa irú èyí pàniyàn
#Sùgbón tómo bá kú ní pínísín
#Ní bí odún méjì, méta, bó tilè se
méfà 30
#Inú àkísà ni won on kó eléyún-ùn sí
#Tí won ó lo rèé sin sígbóńgbó
#Tí won ó lo rèé sin sáàtàn
#Sùgbón tókùú bá ti ń dòkú òdó
#Ó ti ń dòkú àgbá nù-un 35
#Òkú agbà òkú tó ń gba pósi
#Bí won kò sìn in si esè ilé
#Won a si ín sí ojútò
#Aráyé a sunkun sunkún
#Sé o ń fokàn bá òrò mi lo ìwo òrée
mi 40
#Mo rò pé o kò ni ibi í lo
#Torí òrò pò lénu
#Òrò pò létè mo níun-un wí
#Mo níun-un wí mo níun-un so
#Òkú àgbà lòkún yààrá
#Òun lòkú òòdè níbì bàbá ń gbàlejò 45
#Tágbà bá nílé tó lónà, ìlé ni wón ń sin irúu won
#Táráyé yóò máa jori, jèko, jàmòlà, jokà!
#Ògòròo mèháyà àgbà nìkan ni
#Wón ń sìnkú won síta gbangba 50
#Ìdí ìsìnkú àgbà sílé kó lo so?
#Òró tún dòrò à ń relé aláwo dífá
#Awó ní á fobì boríi bàbá eni
#Èyí kò ní pé a ń fèdí eni sítàa
#Inú yààrá eni lá ń bó sí serú è. 55
#Bó sì jé àdúà la gbà
#Tórò dì bàbá è á gbè é
#Inú òòdè là á tì í sawo irúu won
#Ká kúrò léyún-ùn ká bó síkú awo
#Mo ti ń wòkú ògbóni òná ti na 60
#Ojó sèè jìnà
#Húrùhúrù réè bojú mi mé rí nnkànkàn
#Mo ní kí n kúkú jéwó òbùn
#Ké e dáso ró mi
#Báwo bá kú awo ní sìnkú awo 65
#Ògbèrì a sìnkú ògbèrì
#Tògbóni lojú ò tó, ó tò tonísàngó bò
#Mo mo bá a se é sìnkú eni àrá pa
#Bírúu won bá kú, onísàngó ní í sìnkú won
#Ètùtù a pò pò pò
#Gbogbo ohun wón ń mú bo Sàngó 70
#Ní won a gbà lówó olúwa rè
#Sójú bòrò kó nìmòle fi ń yin Sàngó télè
#Torí bónísàngó wí lógún
#Tó wí lógbòn pèlú è
#Onímòle á ní àfi dandan àfi Álà 75
#Sùgbón jé kí àrá bù yèrì
#Kó sáná láìrò òjò
#Ìmòle á ló dowó re o Sàngó oko Oya
#Àwon onísànpònná náà ló ń sin 80
#Irú òkúu ti won.
#Ìyen eni ìgbóná pa tàbí tí Sànpònná dàlù
#Olóde fúnra rè ò so gbogbo ilé dahoro
#Gbogbo ohun òkú pátápátá ni won ó gbà tèfètèfè
#Èyí ló jé kí n mò pé Yoòbà
#Mo Sáyénsì tó pò jù! 85
#Won a gbé òkúu sànpònná pamó
#Pamó sínú ìkòkò
#Omi ara òkú a máa se sòòròsò kalè
#Won a nà án sá sóòrùn
#Bó pé omi ara a gbe, 90
#Ibi a bá fé e sí
#Nnkan a sènìyàn
#Òrò wáá dilé ògún onire okoò mi
#Iyèkan agbólú-irin, àjàngbódó èrìgì
#Koriko òdò tí í rú mìnìmìnì 95
#Bórò bá dòrò ení fòbe gbánú
#Tàbí tí ó yànbon je
#Tàbí tá a fòbe gbá nínú tàbí tí a yànbon kò
#Àwon ológùn-ún náà ní í sin wón
#Láti gbà ìwásè 100
#Won a gbohùn ìnì òkú
#Won a mu sètùtù
#Kórò wáá dorí òkú omi
#Ìyen eni omi gbé lo tódò rù rè
#Bóníyemoja bá ń be 105
#Àwon ní í sìnkú won sípadò
#Won a gbà gbogbo ohun ìní ení lo
#Won a mú sètùtù
#Mo ti rè, mo ti sèhìndé, èmi eni ìgbà kàn
#Mo rántí eni igi wólù, eni igí pa 110
#Ìsìnkú èyí pé méjì n tètè fò
#Bó bá kú sídìí igi
#Ìdí igi náà nigi í wówé sí
#Sùgbón tó bá délé ó tóó kú
#Eléyún-ùn tún yàtò 115
#Ilé ni wón ń sinrúu won sí láìsosè
#Ojó kò tójó kò tójò
#Níjóo bàbá ìsàlè ojà pokùnso
#Akíntúndé oníbàtá kò dúró dolómole
#Gbogbo aráyé ń ké, èró ń pariwo 120
#Ìgbé ń mì dùgbè
#Bí kò sí tàwon olórò
#Òró lòkú ìbá rà sí
#Àwon olórò ló dé wá sìnkú bàbá
#Àná ni mo tibì kan dé enú kòròhìn 125
#Níbi mo gbókú adétè lóko won
#Abódúndé se nnkan lójó náà, èrín pànìyàn
#Gbogbo ohun ìní adétè ló ko jo lókòòkàn
#Ó fi iná sáhéré nígbó tòkútòkú tohun ìní i rè
#Inú igbó ladétè kúkú ń gbé, ìyen
ti hàn 130
#Ìbànújé gbàlú, òfò gbòde kan
#Níjó táboyún kan fò sánlè tó kú
#Àwon olórò layé ké sí wáá sìnkú èèmò
#Òtò ni wón sìnkú inú, òtò niti yeye
#Terùterù Labukéé wòlú lèyí mo kó gbó
#Wón gberù sílè lówó elérù
#Wón ti gbogbo won bò kòkò òtò
#Ìkòkò yìí ni wón gbé lo igbó
#Loo rì dohun ilè 140
#Mo ní è é ti rí wón se sèyí séni òòsà?
#Wón lábuké nìkan kó
#Kódà tó fi kan àfín alára funfun ni
#Bí èyí là á sin dede won
#Torí a ò mògbà kàn 145
#Tára iké é di lílò
#Tá a fee làfín nírun
#Inú ìkòkò yìí la ó lo ni pèsèpèsè
#Loo táwó sóhun tá ó lò lára eni òrìsà
#Òrò yìí sè wá ń parí bò, ó ku erú
eni 150
#Erú yàtò séèyàn gidi, mo se bé e mò béè
#Abé ìgbàsòrò là á sìnkú èyí sí
#Kó fìyàtò hàn
#Òrò dorí onígbèsè tó ń gbówó eni kógi
#Orí igi ni wón ń sinrú èyí sí 155
#Nígbà ìgbà sèse sè
#Kó lè fi han aráyé pé gbèsè kò sunwòn
#Kúsílé kúsílé sàn jù ká kú sílé àna
#Aláìnítìjú loolé àna rèé kú sí kò wùnìyàn
#Ojúu fèrèsè ni wón-ón gbé 160
#Irú òkú béè bá jáde
#Gbogbo tapá titan á ti já tán kó tóó yo
#Òró kan eégún ńlá tí í kéyìn ìgbàlè
#Èyíi ni Oba
#Báyìí là á se nílée wa, ó sèèwò lóhùn-ún nì 165
#Òna tí Yoòbáá gbà sin oba pégbàágbèje
#Sùgbón ohun a mò ni pé
#Òkú olá òkú iyì
#Lòkú Oba i se
#Eni ìyésí loba látayé ròrun 170
#Kárìn ká pò yíyé ní í yeni
#Kò jé dánìkàn rìn
#Erú á lo
#Aya á lo
#Òpò ounje a sì kún sàréè 175
#Gbogbo rè fún jíje lónà òrun
#Àrèmo oba tilè ń bóba lo lÓyòó
#Láti rèé jayé?
#N ò ní í so jèyí òrò pò níkùn
#Àmó mo fee ménu ro 180
#Kí n ménu ró kí n mu gáà ife omi
#Kí n tìlèkùn ètè
#Lórí ìsìnkú àbìnibí Yoòbá lórísirísi
#Eni wà láyé tó ní tòun bàjé
#Ení kú, emi ni ó se? 185
#Kólúwa fikú ire pani, iyén wùnìyàn!
E wálé
2170
6275
2006-12-17T08:01:34Z
Loadewole
101
[[E wale]]
#A kì í rebi á má bò
#A kì í regbè á má wálé
#Bíkùn bá joko tán
#Ikún á lo
#O ò ní ríre ńlè yí 5
#N kò rò pépè àlejò nù un
#Èyin èèyàn-an wa
#Tí ń be lókè òkun
#E dákun e wálé 10
#Eni tó rèlú èèbó
#Èyí tó wà Èèbó rÁméríkà
#Ti Pàn-àn yán-àn, ti Potogí
#Èyí ó wà ní Jámánì
#Ti Rósíà
#Kí wón fetí ségbèe wa 15
#Ilé oníle kò jolé eni
#Bómodé bá pé lóko
#Yóò gbóhùnkóhùn
#Ìbòòsí iléè mi, iléè mi
#Leye ń ké
#E dákun e máa bo 20
#Ké e jé á wáá
#Gbórílè èdèe wa yí gègè
#Ká agbé e gègé
#Kó lè dé bi ó ye ó dé lágbáláayé
#Wón ni àgbájo owó lafi ń sòyà 25
#E dákun e máa bo
#Omo eni ò níí sèdí bèbèrè
#Ká fi ìlèkè sídìí omo elòmíìn
#Bílèe wa yìí ò tílè dáa tó
#Àwa náà la ó tún un se 30
#Omo àlè ní í fowó òsì júweleé bàbá rè
#Ó kì í somo àlè
#Èmi náà kì í somo àlè
#E dákun e maa bo
#Mo gbó pó o ti kàwé bànbà 35
#O gboyèe dókítà
#Dákun wáá bá wa tójú àwon èèyàn-an wa
#Afárá ń be ńlè té-nginíà ó se
#Sòfíò ò kùtà, lóóyà ò ní í wásé tì
#E jélosíwájú orílè èdè yí je wá lógún40
#Olórun jé á kérè oko délé ni mo gbó rí
#E dákun e fi sèwà hù
#Péyin le jìyà
#Té e sésèé
#Té e fi ránraa yin nílé èkó 45
#Ojú ò férú è kù rí
#Béè náà ní í seé rí fáwon òpìlèsè nnkan
#E dákan e wálé
#Nítorí ìkúnlè abiyamo
#Nàìjíríà ń pè yín
Ipadabo Aafirika
2171
6329
2006-12-17T09:47:36Z
Loadewole
101
[[Ipadabo Aafirika]]
#Gbogbo àwa èèyàn dúdú
#Gbogbo wa ló ń sunkún kíkorò
#Ekún àsun-ùn dabò
#Fún o, ìwo Aáfíríkà
#Tí wón gbà lówó awon babaa babaa wa 5
#Nígbà tójú ò ì tíì là tó yìí
#Mo ní o padà bò
#Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà
#Táwon Èèbó gba lówóo wa
#Nígbà tójú sì dúdú 10
#Mo ní o padà bò
#Dákun padà bò, ilè Aáfírikà
#Táwon àjòjì so derú
#Nígbà ojú sì dúdú
#Mo ní o padà bò 15
#Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà
#Tá a tà látowó àwon òdàlè
#Nígbà ojú sì dúdú
#Mo ní o padà bò
#Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà 20
#Kí gbogbo ìyàa wa kojá
#Kí gbogbo wa dòmìnira
#Mo ní o padà bò
#Dákun padà bò, ilè aáfíríkà
#Òmìnira yìí ò tíì kárí 25
#Wòyà tí ń je wón ní gúsùù re
#Mo ní o pada bò
#Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà
#Òmìnira òsèlú yìí ò tíì tó
#A tún ń fé torò ajé pèlú 30
#Mo ní o padà bò
#Dákun padà bo, ilè Aáfíríkà
#Tó o bá fi torò ajé kún un tán
#Kó o wáá fi tèdè kún un pèlú
#Mo ní o padà bò 35
#Dákun padà bò, ilè Aáfíríkà
#Tó o bá se gbogbo èyí tán
#Kó o wáá fìsòkan sáàárín-in wa.
<nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>
Èjì gbòrò
2172
6496
2006-12-20T07:23:24Z
Loadewole
101
[[Eji gboro]]
#Mo ti rìn
#Mo rìn jìnà réré
#Mo délèe Kùsà
#Mo dé Kútíwenji
#Mo délè Àgàn-ìn 5
#Mo délèe Sàró
#Mo gba Dàhòmì bò
#Mo belè wò
#Torí se léwúréé belè wò
#Kó tóó jókòó 10
#Esinsin-ìn mi bólóde rìn
#Kò sùn lébi
#Mo topa odò tí kò kún
#Mo pàdé Olúweri
#Olúweri wáá pè mí kàsá 15
#Ó ní njé mo sàkìyèsí
#Péjì gbòrò lOlórun
#Ń dá gbogbo nnkan
#Èmi náà wáá ronú jinlè
#Mo lóòótó mà ní 20
#Méjì méjì lohun gbogbo ń rìn
#Torí tesè, tapá titan
#Tojú timú, tinú tèyìn
#Tibi tire, tèdò tìfun
#Tako tabo, tàgbà tèwe 25
#Baba omo, òré òtá
#Mo wò títí
#Mo lanu, n ò lè pa á dé
#Mo ló o kú ogbón, Olúweri
#Mo lópò nnkan ló wà 30
#Tí n ò lè dárúko
#Tó jé pé bá á bá dárúko òkan
#Èkejì á so sí wa lókàn
#Mo ní káábíyèsí o
#Obaà mi Èdùmàrè 35
#Oba asohun bó ti tó
Ojúù mí rí tó
2173
6490
2006-12-20T07:06:56Z
Loadewole
101
[[Ojuu mi ri to]]
#Ó ti tójó méta
#Tí mo ti délé ayé
#Àgbà ni n ò tíì dà
#Mo ti kúrò lómodé
#Òjò ti tojúù mi kù kù kù 5
#Tí kò rò
#Òjò ti tojúù mi rò rò rò
#Tí kò kù
#Mo ti ríbi tólógbò ti jalè
#Tí wón májá 10
#Tóbo lo
#Adìye ti jèfun araa won lójùù mi
#Odé ti seraa won lése láìléèwò
#Mo ríbi tómo dóko
#Tí wón fokùn dèyá towótesè 15
#Àjé kò sàìwà láyé nígbàa wón bóba
#Kò rí i fi se
@Njé èyin òsèlú
#Òdòo yín lòrò ń bò
#E dákun e bá wa se é 20
#Kó ye ni
#Nítorí tiwa kó
#Nítorí omo-on wa ni
#Oba tó je
#Tílé digbó 25
#Tígboro dìgbòrò
#Àwa ò ní í fìgbà kan gbàgbé
#Òba tó je
#Tá a ń figbá kówó
#Tá a ń fagbòn-ón ru góòlù 30
#Gbogbo rè náà
#La ó kúkú máa rántí
#Ìgbà kan la wà lábé Èèbó
#Tá a ń singbà
#Tájá peran tí ò je ńbè 35
#Ká sisé okòó
#Ká fún ni lódoó
#Wón ń fi tiwa gbó ti won
#Gbogbo ohun àlùmóónì ilèe wa
#Ní wón kó lo sókè òkun tèfètèfè 40
#Àbíwo bá won wí o jàre
#O rí Gbàdà, o ò gba towó rè
#O rí Múdà, o ò mú un nídà
#O rí eni téégún ń lée lo
#O ò gbé e lébà 45
#O sì ló ó ò jeun ará òrun
#Ojó wo ló wa dà?
#Má kojáà mi Olùgbàlà
#Lò ń kúnlèé ko lórin ùn
#Ìgbà táwon Èèbó ti mò 50
#Páwon ti fi bowó bowó
#Bò wá lówó
#Tí wón fi sújúsújú
#Sújúu wa
#Wón kó èyí tówóo wón bà lérùu wa 55
#Wón fesè fé e
#Sé kì í pé títí kógún odún má kòla
#Àwa náà dòmìnìra, a wà ní yòtòmì
#A deni ń dórò araa waá se
#Sùgbón ìwo àtèmi 60
#Yóò máa rò pé
#Ìyá àjé ò ní í bíbìn-in mó
#Pé kò ní í gbéye gorí eye mó
#Sùgbón béè kó
#Kò séyìí tí gígùn fi gbón ju kúkurú lo 65
#Kesekese ni tàtèyìn wá
#Kàsàkàsà lá sèsè wáá rí
#Dúdú fojúu dúdú rí mòbo
#A báraa wa jà
#A báraa wa ta 70
#A fìyà jera
#A sòtè sílùú
# Pabambarì, a ń jólé, a ń sun mótò
#Ògòrò èèyàn ló rà ròdò bí àkàrà
#Kiní ohún ò se 75
#Kò wò gbáà
#Ìyá ò màbúrò
#Àbúrò ò mègbón
#Kóńkó jabele ni
#Kálukú wá ń se tirè 80
#Kálukú wá ń dómú ìyá rè gbé
#Àgbà kì í sì í wà lòjà
#Kórí omo tuntun se àìgún
#Àwon ológun pèètù sóro
#Wón ló tó géé 85
#Omo Lééfì
#Alu dùndún è é tenu borin
#Bátabàta tí ń jáde lénu-un bàtá ùn-ún ti tó
#Bímòlé kúkú se ń sòrò náà lòjò ń kù
#Tá ní ń jé won 90
#Ojú iná lewùrà ń hurun?
#Ajá lè yájú sékùn ni?
#Wón léèyàn méjò ó gbe o wa
# O ló ò, lo lójúu wíwó
#Lójú iná omo òrara 95
#Lójú ètù omo a bù tùkè
#Wéré loníkálukú towó omo è boso
#Tí kóówá sagbéjéé mówó
#Báyìí náà la se ń ba aá yí
#Lá todún tó kù díè kó pókòó 100
#Kì í kúkú se pé ó dán tán náà
#Lówó àwon ológun
#A kì í sáàá mò-ón rìn
#Kórí má fì sápákan
#A kì í mo on gún, mò ón tè 105
#Kíyán ewùrà máà ní gbàndùn
#A rèyìí tó gbákúlá
#A reyìí tó jÓlórun nípè
#A réyìí tó file bora bí aso
#Èdè àìyedè kò sàìsè láàárín omo ìyá 110
#Débi tá a ti féé pín gààrí
#Tá a féé pín ábó oúnje
#Sùgbón a dúpé lówó Olú
#Digbí la sì wà
#Nàìjíríà sì wà nísòkan 115
#Ká sopé ńlá
#Njé èyin èèyàn yìí
#Ibi a wí la dé yìí
#O dowóo yín, ó dowó àgbààgbà
#Kò níí bàjé lówó èmi o 120
#Ìwo ń kó, ìwo àti ìwo?
#E dákun e se é kó ye ni
Ejigboro
2174
5735
2006-11-11T17:13:47Z
Mark Dingemanse
31
[[Ejigboro]] moved to [[Èjì gbòrò]]: better title
#REDIRECT [[Èjì gbòrò]]
Èdè Abínibí
2175
6497
2006-12-20T07:24:13Z
Loadewole
101
[[Ede Abinibi]]
#N ò réni tó fèdè elédè ronú rí
#Àfi ti wa
#E wo gbogbo àwon ìlú ńlá
#Àwon ìlú kànkà-kànkà
#Ní gbogb ayé yíká kódà tée délèe Kùsà 5
#Irú èdè wo ni wón fi ń kómo?
#Èdèè-bílèe wón ni wón ń lo
#Wón sì ti digi osè, wón ti dàràbà
#E wAmerika, e wo Rósíà, ké e wáá wòlú Èèbó
#E ó ri pédèe won ni won fi ń ronú 10
#Ni wón fi tóbi
#Sùgbón bíi tèmi tìre kó
#Ká tóó pèrò ní Yoòbá
#Ká tóó yí i sÉèbó
#Gbogbo tepotiyò inú òrò 15
#Ti gbákúla
#Bóo la se lé fèdè elédè ronú jinlè
#Wón fomo odún méta sílé èkó
#Pé ó máa ko Faransé, ó máa kÉèbó
#Ó se, omó gbó Faransé díè, ó gbÉèbó díè 20
#Torí pó jómo-on Yoòbà
#Ó fi Yoòbá sàbùlàa won
#Òró di sákálá sokolo sòkòlò sákálá
#Ó ń relé kò délé
#Ó ń roko kò délé 25
#Àfóòfótán ojú a sì dásòólè
#Àdàlú èdè a fa hówùhówù dání
#Omo ò ní í lè dánú olóódoó rò
#Ohun a bá so fún un náà ní ó so padà bí ayékòótó
#Omo a délé 30
#A ní ‘Dádì, Yò bíládù fuù’
#Kò kúkú gbó, kò yé e páà
#Wón ti ní bí wón se ń so
#Séni tó se un tí ò dáa nù un
#Omo o sì mò péyìí yo bàbá òun sílè 35
#Bákan náà ni gbogbo èèyàn sorí lójúu won
#Won a kéyelé pò mádìye bó se wu wón
#Won a kó terú tomo tìwòfà pò
#Sé kò kúkú sówò nílúu won
#Ko sagba lómo ajá, àkóbí ajá, abíkéyìn béè 40
#N náà ni awon omo naa yoo se
#Ajísebí Èkó, Èkó ní í kúú sí
#Èyí tí ò yé won
#Po jèyí tó yé won lo
#N ò kúkú ráwon omo báwí ní tiwon 45
#Ohun a fi kó won ni wón gbà
#Wón ní amúkùn-ún, erù ré wó
#Ó ni e ò wòsàlè
#Mo ń bá ògá ilé ìwé pàtàkì kan
#Fòrò jomitoro òrò ńjó kan 50
#Ògá yìí kàwé a ò rírú e rì
#Ìwé tó kà tó bàmbà bamba
#Mo ní ‘Ògá, e bá n parí òwe yìí
#Edákun e fiyè dénú’
#Mo ní 55
#‘Òní, àgbé pokó mó
#Òla, àgbé pokó mo’
#Wéré, Ogá ti kó sí mi lénu
#Ó lóun ti mò yóókù
#Kí n máà déènà penu 60
#Ó ní
#‘Lótùn-ún-ùn-la, àgbè á gbókó ńbi ó fi pamó sí
#À bé è réèmò, èyàn èèyàn-àn mi
#Èèmò lu kutu pébé tan
#Ó tún lu pèbé pèlú è 65
#Àgbàlagbà ló se báun parí òwe
#Ta ni ò mò péparí òwe ùn ni pé
#Ojo tókó ó pàgbè mó ń bò
#Táriwó á so
#E jòwó, e má se fojú òpè wògá 70
#Òpò ló ń pòwè Láwúwo
#Tó se bí gidi làwón ń se
#Ení jìn sí kòtò
#Ló dá lésè
#Ení forí tì í dópìn-in 75
#Àfàìmò kó mó daláàrúù
#Nnkan àrà gbáà
#Omo Oòdùa ò fálà fédèe rè mó
#Èdè tó ládùn tó yìí
#Le fowó òsì tì dànù 80
#Níbi orirí ti ń sunkún ilé
#Tówìwí ń sunkún àtibò oko
#Ibè le ti ta won-nle
#Tèdè elédè
#A wí tán 85
#Wón lédèe wa ò kún tó
#Wón lósàn tó wò tí ò dùn
#Bí ò kúkú wò, ó tó
#Kí lànfààni olówó tí kò níyì?
#E sé, a dúpé 90
#Ó tán n bó kù?
#E máa pónró ńbíbà
#E máa so tiyín di sáré pegbé
#Ilé eni lèmí mò pónà pèkun sí
#Wón ní sòkòtòo Yoòbà ò balè 95
#Wón ní bá a gbá a létí
#Tá a kàn án ńkòó
#Tinú è ni yóò se
#E kú isé
#Èyin ologbón, èyin òmòràn 100
#‘Òmòràn tí í mo tinú ìgbín nínú ìkarahun’
#Wón ní bá a bá ń fi Yoòbá kékòó
#A ó ti se pògòrò òrò tí ń be ní sáyénsì?
#A ó ti se pojíbírà àti joméńtìrì?
#A ó ti se poósínjìn? 105
#A ó ti pe kábóńdàosàìdì?
#Ti pai-áárú-sukuàdì ń kó?
#Sùgbón gégé bí mo se so sáájú
#Èyí tí ò yée yín
#Pò jèyí tó yée yín lo 110
#Tá ni ò mobi tóbìn-in fi ń tò?
#Tée ní ó kòdí sígbó
#Ó joun pé ò mohun tédè ń jé
#Ló jé e móon sò yú-ùn
#Àìmòkan, àìmòkàn 115
#Ló kúkú n báayín-ín jà, o jàre
#E kò mò pé
#Bí gbogbo omo káàárò o ò jíbí?
#Bá pé báyìí la ó máa pé nnkan-an wa
#Òyìyè tí ń yè é ò sí 120
#Báyìí là ń se ńlèe wa
#Èèwò ibòmín-ìn
#Bá a bá so pé
#Báyìí la ó mó on poósínjìn
#Tá a sì fún kábó-ńdà-osàìdì lóóko 125
#Tá ni yóò ya sùtì ètè
#Tí ó so pé Sàngó ò ponmo-on re?
#E tilè so pé Yoòbá ò kún tó
#Njé èyín mò pé
#Se lèdèé mó-on ń dàgbàá sí i 130
#Ó dàbí aso
#Tokan gbó tá a mú mí-ìn
#Èyin ti lo sápótí ìsúra
#Ké e wá à won èdè té e ti pa tì
#Ké e mú nínú-un won 135
#E fi fáwon nnkan wònyí lóóko tuntun
#Bá a tilè sì ta á bó tì
#Kì ló so pé á mó lo sédè mí-ìn
#Loo yá oóko tá a ó máa pohun tuntun
#Púpò nínú Èèbó té è ń wò un 140
#Ara èdèe won kúkú kó nísènbáyé
#Mímú ni wón mú láti ara èdèe Látín-ìn-nì, Gíríìkì àti Hébéérù
#Kò sóròò Matimátíìkì kankan ni Èèbó
#Tí kì í sèdèe Lárúbáwá ló ti wa 145
#Tá ni Lárúbáwá wáá sun mó jù nínú àwa àti Èèbó?
#Bóo ni tèmi tìre ti wáá jé
#Omo ìyáà mi?
#Ohun tí ò sì yée yín ni pé 150
#Òpò èdè ló sáà ti wo tiwa
#Tí kò sì se wá ni háà!
#Bóyá o ti gbàgbé àwon òrò
#Bí ‘àlàáfíà’, ‘àlùbáríkà’ àti ‘Dàńsíkí’
#Tí wón tinú Haúsá di ti wa 155
#N ò sèsè lè so tÈèbó
#Ìyún-ùn pò bíi kàasínkan
#Kí ló dé tá a tepele mó yìí
#Ká fóhun gbogbo lórúko
#Kó di ti wa?
#Bóya ògòrò èdè
#Tó wà ńlèe wa
#Ló ń ko yín lóminú
#Pé bí Haúsá bá ń fi ti è kómo
#Tí Íbò ń se bákan náà 165
#Ìgbà wo lòròo wa
#Ò ní í dàbí ilé gígaa Bábéélì?
#Ìdáhùn síyún-ùn-ùn ò le, òrée wa
#Bóko ò jìnà, ilá kó tì
#Orin tí kò sòro í dá 170
#Kì í sòro í gbè
#Bá a bá so pé ìsá nsalùbó
#Peerepe sì lègbèe rè
#Ìjà ò sí ńsóòsì
#Sàdúrà n sàmín ni 175
#Bí Íbò bá ń fèdè abínibí kómo
#A ó tún rò ó kó dákun fiyè dénú
#Kó fòkan nínú Haúsá tàbí Yoòbá
#Kómo náà pèlú
#Bí Yoòbá bá ń lo tirè 180
#A óò ní kó fi òkan
#Nínú Haúsá tàbí Íbò kún un
#Bá Haúsá náà sì ni
#Yóò fi òkan nínúun
#Yoòbá tàbí Íbò tì í 185
#Kò ní í pé, kò ní í jìnà
#Tá a ó fi máa gbóraa wa
#Lágbòóyé
#Ìyún-un ni pé
#A fewé àdúgbò kàgbo omo 190
#Gbogbo rè a sì kú dùn-ún-ùn
#Bí ojú tó ti kékeé fo
#Sé tójú bá ti kékeé fó
#Se ní í kú mòràn-ìn moran-in
#Òròo wa a sì dayò 195
#À sì fopé fÓlúwa
#A kúkú mò pédèe wa è é jé béè
#Àwa la tajà eèpè
#Tá a ń gbowó òkúta
#A ko fìlà fún wèrè 200
#Wèrè sì féé lo fìlà gbó
#N ò kúkú bá won wí
#Àbí ta ni a ó gbókó fún
#Tí ò ní í roko sódò ara è
#Àsá ló sì ń mádìyee wa sòle 205
#Òjò ló sì ń pàyèrèpè lówó
#Tó fi deni àkolù
#Kì í sì í règà títí
#Kómó inú rè má gbòn lebelebe
#Yóò balè yóò balè 210
#Ni labalaba fi ń wogbóó lo
#Bí wón se ń dìrò mápáá tó
#Apáa won ò kúkú ní í kápá
#Bí wón dìrò mógi osè
#Apáa won ò ní í kósè 215
#Òjò iwájú ì í pahun
#Gbogbo epe tí a bá se lu Onítibí
#Ara ní í fi í san
#Ológbò o ní í fìgbà kan kúkú ìwò sílè
#Ìjímèrè ò ní í bá won kúkú òwòowòó 220
#Èdèe Yorùbá ò ní í kú mó wa lójú
#E dákun, e sàmín è.
Ojuu mi ri to
2176
5738
2006-11-11T17:14:36Z
Mark Dingemanse
31
[[Ojuu mi ri to]] moved to [[Ojúù mí rí tó]]: orthography
#REDIRECT [[Ojúù mí rí tó]]
Ìlú Òró
2177
6498
2006-12-20T07:25:02Z
Loadewole
101
[[Ilu Oro]]
#Lábáńbí la ti bí mi lórí omi òsà
#Ìlú se é wà lórí omi?
#Mo mò pébéèrè tí yóò kó so sí wa lókàn nù-un
#Bí n ó bá fún-un yín nídáhùn tó ye
#Ko ní yéé ko wá ní háà! 5
#Nítorí kí ni ń kó?
#Nítorí bírú èyí bá sè
#Tílùú forí omi selé
#Tómi ń be níwá, tí ń be léyìn
#Tí ń be lótùn-ún, tí ń be lósì 10
#Tó wa jé pé ìwònba ìyàngbe
#Ilè tí ń be láàárín
#Lá wá dó lé gégé bí ìlú
#Erékùsù nìlúù mi nù-un
#Erékùsù, ilè tómí yípo pátápátá poo 15
#Tí ò séni ó lè débè láìwokò ojú omi, okò olópón
#Ìyún-ùn ni pé
#Erékèsù Lábánbí ni mo forí solè sí
#Ibè la bí mi, tí mo forí rìn dé
#Ìrókò se wá se bí eré wá so osàn? 20
#Tí mo fi Lábánbì sílè dára Òró
#Ìyen ni pé
#Bawo ni mo se dará ìlú Òró?
#Èyí ò le
#Bí mo se dará ìlú Òró kò le páàpáà 25
#Ogun ló gbalé, totè gbòde kan
#Ìyen nígbà tá a bí mi
#Ń se ni rògbòdùyàn gba gbogbo sánmò lókè
#Ìlú wa ò kúkú tóbi, rébété báyìí ni
#Kò pé tí wón bí mi tógun kólùú wa terú tomo 30
#Eni tó bá mí pínkín
#Ń se ni wón ní kénu rè ya dépàkó
#Wón ní á panu mó, á yéé pera wa lára Lábánbí
#Wón ní látojó ùn gan-an la ti dará Òró
#Mo rò ó 35
#Mo rú u
#Mo là á
#N ò já a
#Emi la wá lè se? Emi la lè so?
#Olórun ló dá o léjó tó o fé pe kòtémilórùn un 40
#Ìyà tólúwa rè yóò je sí i, kò ní í mo ní wín-ńwín
#Àbí téni ó mádàá lówó bá ni á káwó sókè
#Òsé là á tún máaá pá?
#Àfeni tí ó se tán láti jÓlorun nípè
#Eni tó gbórí míìn pamó sílé 45
#Tí yóò fi pààrò èyí tó bá lo
#Báyìí ni mo se domo ìlú Òró
#Tí mo gbàgbé ìlú àbínibí mi
#Mo domo ìlú Òrò tán nù-un nì
#Isé ológun ni mo gbà 50
#Sóhun ló kúkú pé jù ní sáà yìí
#Mò ń gbàsé ológun tan
#Ń se nìgbéga ń tèlé ìgbéga fún mi
#Ó wá bùse gàda, ó bùse gèdé
#N làwon mèkúnnù panu pò 55
#Pé báwon olówó se ń sèjoba
#Ò táwon lórùn
#N ni won bá pòbìrìkòlò
#Tí wón gbára jo, tí wón láwon ó kòwòsí
#Sémi náà ti mobi tÓlórun ó ti bepo sí bòòlì fún mì 60
#Mo dara pò mó àwon púrúntù
#A réyùn àwon olówó ayé
#Àwon ajeniséni, àgbòn ìsàlè bí ìkéèmù
#Àwon wònyí wáà pàmò pò
#Wón ní ń wá solórí àwon 65
#Mo dolórí Òrò ìlú ròsòmù
#Sùgbón kò sí bá a ó ti sèfó òdú tí ò ní í rùngbé
#Isé ogun tí mo fi dolórí kò kúò lókàn-àn mi
#Àfì bí èyí kí ìlú Òró máà fè sí i lábé ìtójúù mi
#Nnkan sì ń jé fún èmi náà 70
#Àfi bí èyí pé mo wègbo
#Àfi bí èyí pé mo fosé rarí
#Bí mo bá ìlú iwá jà, n ó ségun
#Bí mo bá tèyìn jà, n ó ségun
#Ìgbà ó wá se 75
#N ló wá dàbí èyí pé kí n dolórí gbogbo ilú
#Tí ń be ládùúgbòo tàwa
#Sùgbón àwon tí ń be ládùúgbòo mi ò ponú
#Béè ni, won ò pòdà
#Ń se láwon náà pèrò pò tí wón bá mi fìjà peétà 80
#Wón ségun, àwé, wón lémi lugbó
#Ìgbà mo dóhùn-ún
#Ìpò olá tí mo wà sì ń wù mí jojo
#Níbi táwon tó ségun mi ti ń sètò ìpíngún
#Ibé ni mo ti bé lù wón gìjà 85
#Pèlú àwon èrò wóńwé tí mo rí kó jo
#Ero won tí kò jo
#Die bín-ńtín báyìí ló kù n ségun won
#Sùgbón wón ní olópò èrò logun ń séé fún
#Eyi ni wón fi rí mi fi se ní nnkan 90
#Tí wón ráyè ségun
#Ìgbà yìí ni wón wá rù mí regbóńgbó
#Níbi ojú olómo ò to
#Ibè ni mo sá wà
#Tí mo ri i pé ìgbésí ayé mi féé
#Tí mo da gègé dé ìwé
#Pé kí n ko ìtàn ayé mi fáráyé kà.
Ètò Òwò
2178
6499
2006-12-20T07:25:59Z
Loadewole
101
[[ÈTÒ ÒWÒ]]
#Kò síjó tí mò máa wètò òwò wa
#Tí n kì í máaá sunkún
#Tómijé ò ń gbònmí
#Àánú èdá owó Olúwa a sì se mí se mí
#Okàn mi a gbò jìgì 5
#Nítorí irú òwò tá à ń se nílè yìí
#Kò dáa, kódà, kò wùùyàn
#Èèyàn kò sì lè ya òrò òwò kúrò ní tòsèlú
#Òrò òwò ló di àsà mú pàápàá, té è bá mò
#Níbi tí ànìkànjopó bá wà 10
#Nnkan ò lè gún
#Níbi tí ìréje bá pò sí
#Nnkan ò lè jo
#Nítorí alánìkànjopón fé kí ohun gbogbo di tòun nìkan
#Onírèéje ní ń sora rè dàsadì 15
#Táwon yòókù ń be ládìe òsóóró
#Sùgbón té e bá bi mí
#Pérú emi ni á se?
#Pérú òwò wo ló wù mí?
#N ó ní irú òwò ténìkan èé je kílè ó fè 20
#Èyí tá a fi ń ro tomonìkejì wa móhùn tí ń se wá
#Ká fi òrò nípa òwò fún ìjoba
#Ìyen ìjoba tó fé ni tó sì mosé rè nísé
#Tó mètò, tó mètó, tó sì mo onà tó ye
#Kí tèmi tì e máa sisé 25
#Fún ìjoba tàwa
#Kíjoba máa bá wa gbó gbogbo bùkátà wa, ìyen àwon tó se gírìkì
#Mo mò pé àwon ènìyàn yóò so pé
#Ká tó rírú ìjoba èyí, ó dòrun 30
#Sùgbón iró ńlá nù-un, ìró tí kò bòòyàn ní èyin gígìísè
#Èyin e wolè Sáínà
#Bí wón se pò tó bí esú
#Won ò se “bólùúyó”
#Won ò mo “tún isé àgbè se” 35
#Tá wa ń pariwo won láìmú ohun tó ye se
#Ságbàá òfìfo níí kúkú pariwo telè
#Ìfé là won fi se àkójá òfin
#Tí wón músé se
#Tomodé tàgbà, lóbìnrin, lókùnrin, tèwetèwe atarúgbó ilé
#Tí wón ń sisé sìnjoba
#Tíjoba ń bó won tí ń bá won gbó bùkátà won
#Bí wón sì se pò tó bíi kàasínkan
#Tílè sì wón bí ojú
#Ń se ni wón ń bó ara won pèlú
#ròsòmù 45
#Yàtò sí Sáínà, mo ní e wo Rósíà
#Kó tó di nnkan bí ogóta odún séyìn
#Rósíà kò sé wa, kò yà wá
#Sùgbón lónìí ń kó
#Eni tí yóò koyán-án Rósíà kéré 50
#Yóò múra, yóò túnra mú
#Wón ti digi àràbà, wón dosè pèlú
#Wón ti dòkan nínú àwon ìlú tó lágbára
#Nínú ohun gbogbo poo
#Tá a lè fojú dá, fojú wò 55
#Ká tilè kúrò ni àwon wònyí
#Ká wá wo Kúbà
#Ìyun-un légbèé Àméríkà lóhùn-ún
#A ó ri i pé ìlú yìí ti deegun eja lónà òfun Àméríkà
#Ó ti dègún ògàn lára rè pèlú 60
#Nítorí ètò òwò tí wón ń se ni
#Ètò òwò ká féni fére
#Ká féni ká fénìkejì
#Tí gbogbo ibi ti mo ń dárúko bá jìnà
#Èyin e lo sÁyétòrò 65
#Ní ìpínlè Ondó wa
#Níbi tí wón ń dá sèjoba ara won
#Irú ìjoba yìí ni wón ń se
#Tó dè won lórùn tó ròsòmù
#Wón so pé nnkan ó nira ká tó lè serú èyí 70
#N ò so pé nnkan ó dè
#Kírú èyí tó lè wáyé
#Eni tí yóò kú yóò kú
#Eni tí yóò lo yóò lo
#Ní Rósà, egbàágbèje ènìyàn ló gbákúlá 75
#Ní Sáínà, gbogbo eni ní
#Kébó má dà ló bébo lo
#Sùgbón wón se gbogbo èyí
#Nítorí omo tí ń bò léyìn ni
#Tí won yóò gbádùn kánrinkánse 80
#Báwa bá se irú èyí ni ò léèwò.
#Káyé lè je ohun tí yóò rójú
#Tí yóò ro gbogbo omo tí ń bò léyìn wa
Mókùú
2179
6500
2006-12-20T07:26:49Z
Loadewole
101
[[Mókùú]]
#Njè tó o ba fé lóbìnrin òrée wa,
#Òrò gbàdúà
#Tori òrò kan sè nígbà isènbáyé
#To j’óhun to kóni lóminu to gbogbón jojo,
#Okunrin ògágun kan lo fáya ti ò b’òpèlè wò
#T’ayá ijówo níhìn-ín wáá d’eni tó ń kó ba ‘ni 5
#Kédùmare jòwó fún wa lóbinrin eni, aya àtàtà,
#K’aa má se gb’ákóbáni sílé ka lá a fáya
#Ògá yii ń toju ogun bo tòun t’òré
#Pèkí mo ko’re ni wón ko awon àgbà méta
#Sórò awon àgbà si maa ń se télè nísènbáyé. 10
#Ríríi won ri won làwon èníyán móhùn sénu
#Wón ni, “Mókùú, àbí won ti ń pè o ri?”
#Eni à ń soro yìí ni wón ń fò sí t’ó ò bá mò
#Wón ní “Kaabiyesi, olori ogun lo jé, o máa doba”
#Òrò yìí gbèrò, o fa háà dani 15
#Nitori oba ti ń be lóyè ò kú, béè ni, kò sàìsàn
#“Bi n ó se joyè yìí yóó sojú gbogbo wá”
#Bayii ni Mókùú so to dára le nì tìrè
#Sùgbon won ni, ‘Ibi ti a ti ń wo alaáìsán la ń wo’ra eni
#Eni dáké ti è náà a bá a daké,” kìí sèèwò 20
#Nnáà lòré Mókùú, eyi ti ń je Jojo
#Lo ni k’awon àgbà ye oun lowo kan ìbò wò
#Ni òrò di fàà ńlè
#N ló m’orin bonu to ń ké tantan
#Pe “Ire ti n ó ní ń kó ni mo wí, 25
#Oju àgbà mò ń wò.
#Ireè mi gbogbo lowo àgbà
#Aso tí n o ni ń ko ni mo wi,
#Oju àgbà mò ń wò
#Ire mi gbogbo lowo àgbà,
#Ire gbogbo tí n ó ni ń ko ni mo wi, 30
#Oju àgbà mò ń wò.
#Ire mi gbogbo lowo àgbà.
#Èyin eníyán, èyin ènìyàn
#K’e tètè wa ba mi dámòràn
#B’íwá o ti rí fun mi o.” 35
#Awon àgbà náà ò kúkú fìkan pe méjì
#Wón ni “Bi Dàda ò lè jà
#Aburo ti ń be leyin rè gbóju jojo”
#Wón ni “Jojo o níí joba sugbon tìrandíran-an rè loba ó se.”
#Bayii lawon àgbà so mo 40
#Tí won pòórá, ti won d’àwá tì
#Nnáà làwon òré meji ba file se lílo
#Won dele, oba ń file potí, o ń fònà rokà
#Nítori ogun won sé, ogun gidi ni í se
#Ìjàa won jà lo s’è’jà àtàtà 45
#Loba ba fi pèrò pò to kúkú selérí
#P’oun á be Mòkùú wò délédélé
#Gege bi ògágun pàtàkì, ako ninu ogun.
#Mókùú délé, o fìròyìn tétí aya rè lóòdè
#K’Oluwa ma f’ayaabú fun wa fé, e sàmín è 50
#Aya ni, “Kò si sise kò sáìse, pípa lo yoba”
#“Kó fipòóle f’ólòó eléjè tútù
#K’oba wàjà ká felòmíìn joba.”
#S’o kúkú ti mò p’órò oba míìn ò le koja Mókùú
#À b’é è rímòràn ìyàwó oníràdà 55
#Aya burúkú tí í mú’ni sebi
#Mókùú gbo, o gba tìyàwó è àfé-sílé
#O pèrò pò, o fi tikú se toba
#Ìránsé oba t’o ko háà láfèmójú
#Lo ni k’ènu è ya dépàkó láìsè tì 60
#Kò pe náà, kò jìnà tí wón fi Mókùú joyè
#Won gbadé lé e lórí ń ló fi doba
#Ó joye tan ìrònú ò tán, ìrònú ò kúrò
#Ó rántí óhun ayé wi, o ranti ohun éníyán so
#Pe Jojo ò ní í joyè sùgbon omo è ni yóó j’àrólé, 65
#Àsé t’ójó bá ro tán, adìye a máa jèfun ara won,
#Ode a máa pode, kò léèwò,
#Ògún a máa poko séyìnkùnlé
#A pàlè sídìí ààrò
#A paya sìta gbangba 70
#Bayii náà ni Mókùú ránsé sawon panipani
#Pe won ó gbóríi Jojo wá tomotomo
#Ki won o pa erú ikú t’oun t’èso inu rè
#Sàwon wonyi ò moju to fo yàtò sì tìding
#Awon lolórí ńlá, awon lalátàrí gèlèmò 75
#Wón múrìn àjò pòn, won lo dode Jojo
#Won dode Jojo bi òkété je’gbó
#Won s’eni eléni dohun a ń fihun pa
#Sugbon oba ń be loke ti ò nii je a pa Jojo lápàarun 80
#Jojo la rí mú, omo feré gé e
#Oro yii sè wa ń dòràn, o ń di kàyéfi
#Oba tun gb’ádé ori, ó lo fi pàdé won
#Awon ìyá mi òsòròngà, awon ayé,
#Àwon tí ń tinú jeran ti ń tèdò jokàn 85
#Won a tìdí jòróòro
#“Nje bá wo la o ti se ti omo Jojo ti o sá?”
#“A á ti í se tá à á fi í te, èyin iyá mi àgbà lórùn-un?”
#Sé e n fokàn sítàn mi èyin èsówere?
#Sé è ń fokàn s’ítàn mi, èyin èèyàn àtàtà? 90
#Awon àgbà tun fokàn Mókùú balè
#Pé kó má mikan, kó ma kominú,
#Gìrì àparò lásan ni, kò séwu lóko
#Eni yóó w’odò lominú ń ko, kè é s’odò
#Wón ló dijó igi ba sídìí tó ń rìn bi èèyàn 95
#Wón ló dijó a bímo ti ò tabé ìyá jáde
#Nnáà nikú ayé tó lè pa Mókùú.
#Ó ti gbàgbé p’énìkan ò tìdí bímo fún Jojo
#Páwon Èèbó ló fomo se gbígbé nínú-un yeye
#Nígbà ó fe dòràn nílé ìwòsàn 100
#Sugbon k’a ménu kúrò ní Mókùú k’á wòyàwó è nílé
#Ohun to ń saya ńle kojáa ti jáwéjura
#Ń se ló ń dáárìn látojú orun bì òrò
#Àsééyàn ò nii gb’àlùbósà ko h’èfó láyé
#A ò ní í gbé’wò sómi kó p’ekú fún wa 105
#Ohun a gbìn ní ó hù, eni gbin oró k’ó rántí òla
#Ìkà ò ní í f’oníkà sílè, ire á maa b’éni ire.
#Báyìí ló sèyàwó tó gbákúlá láìròtélè
#Tó ròrun alákeji, òrun àrèmabò
#Ká tún lo rèé w’omo Jojo níbi ó gbé ń se tie. 110
#Wón láìdúró n’ijó, ń se lomo músé se
#Ó ti se ohun gbogbo ní gírímókáí, ó ti kógun jo.
#Wón ti sígun tìpá tìkúùkù pàdé Mokùú.
#Òró dòrò tán, ó wa dojú olómo ò tó o
#Àwon ológun omo Jojo ti j’éka igi kòòkan dání 115
#Láti fi sèdáàbòbò iye won.
#Mókùú r’ígi tó ń bò, lóòótó, òró gbàrònú
#Sùgbon èrò ti tán, èrò tun si kù
#“À f’eni t’óbìnrin ò tì’dí bí, eléyùn-ún-ùn nìkan
#N ló lè r’óba mú, lo lè r’óba fi se 120
#K’á sì tó rírú èyí, di sánmò lókè.
#Báyìí lobá rò láìmò pétàdógún ti kù si dèdè,
#Pójó lésìn-ín oba kòla.
#Won d’ójú agbo, òrò d’òrò ìjà
#Kìnìún pàdé ekùn, nnkan se 125
#Ojú ìjà kúkú lomo Jojo ti fi tóba létí
#P’óbìnrin ò bí òun, se ni a gbe òun nínú abo.
#Èèmò lukutu pébé, ń se lowo obá ro
#Omo Jojo toju oba yodà, o tèyin rè kì í s’ákò,
#Mokùú se béè, o kú, igí dá! 130
#Mólomó se béè, o lo, nkan se.
#Èyìn èyí náà nìlú fenu kò
#Pómo Jojo obá ye
#Won f’omo Jojo joba, ìlú ròsòmù
#Gbogbo wa la kúkú mò pé 135
#Eku tó da’ èyí ile là ń pè lédá.
#Aya ladárúgúdù
#Òun ló sún Mókùú dógbùn-un àìnísàlè.
#N náà ni a wáá kúkú rò pò o jèe,
#N la se ní tá a, bá féé f’áya
#Ká s’àdúà, ká sètùtù
#Ká b’orúnmolè, ká bòòsà
#K’órí má faya aláya s’aya wa, e sàmín è.
J.G. Fagborun: Wunren Onitumo Girama
2180
6491
2006-12-20T07:08:51Z
Loadewole
101
[[J.G. Fagborun]]
[[Fagborun]]
[[Wunren onitumo Girama]]
J.G. Fagborun (1985), “Wunren Onítumò-Gírámà nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria.
ISÉ NÍ SÓKÍ:
Ète ìwádìí yìí ni láti se àkóyamo àlàyé tó je mó àtúnpínsísòrí àti àlàyé Wùnrèn Onítumò-Gírámà nínú èdè Yorùbá dípò ìtókasí lásán tí àwon onígírámà máa ń se láti èyìn wá. A gbìyànjú láti pààlà sí ààrin Wúnrèn Onítumò-Gírámà àti Wúnrèn Onítumò-Àdémó nípa wiwo áwòmó fonólójì, mofólójì, síńtáàsì àti ti sèmáńtíìkì bí àkíyèsí.
Ìlànà Gírámà Eléhun Gbólóhùn ni a lò dípò àyèwò eyo òrò nítorí pé àwon kan lára Wúnrèn Onítumò-Gírámà tó jé Wúnrèn èdè tó sòroó fi ojú ìtumò pín sí ìsòrí òrò pàtàkì bí òrò-orúko àti òrò-ìse.
Léyìn ìfáárà tó jé mó àyèwò tíórì tí a gbé isé yií kà àti àyèwò ibi tí isé dé dúró, kókó ohun tí a dojú ko ni àtúnpínsísòrí àti àtúpalè gírámà bí ó se kan Wúnrèn Onítumò-Gírámà. Ohun tí a fi se òpákùtèlè fún àwíjàre wa ni ìlànà ìfirópò wúnrèn èdè, bátànì àgbékalè gbólóhùn tó je mó ìlò atónà, tíórì síńtáàsì tó je mó ìhun gbólóhùn, fónrán ìhun èdè, ìlò àkámó, ìlò wúnrèn nínú gbólóhùn àti àyídà wúnrèn ìpìlè.
Àpilèko yìí fi ojú sùnnùkun wo ipó Wúnrèn Onítumò-Gírámà nínú òfin ìyídà wúnrèn nípa wíwo ònà tí ìlò won máa ń gbà pa kádàrá ìhun ìpìlè dà, bí ó tilè jé pé àwon fúnra won kò dá ìtumò ní kàrè ìlò won nínú gbólóhùn. Bí àpere, àfibò njé ló yí Olú lo dà sí gbólóhùn ìbéèrè láti gbólóhùn àlàyé bá yìí: “Njé Olú lo?”
Ìwádìí yìí túbò ràn wá lówó láti se àyèwò àbá òfin gírámà tó wà nílè gbogbo. A se àgbéyèwò isé àwon onígíràmà pàtàkì pàtàkì bèrè lórí Crowther (1852) tó fi kan àwon onímò òde-òní bí Awobuluyi, Oyelaran àti àwon omoléyìn won. Èyí ló mú kí àgbékalè isé yìí fara jo tí àwon onímò èdá-èdè tí ìtàn ìdàgbàsókè èdè je lógún.
Lákòótán, a ní ìrètí pé bí a bá se àtúnpín Wúnrèn Onítumò-Gírámà dáadáa, ó le túbò tan ìmólè sí ìhun orísirísI gbólóhùn tí a le rí nínú èdè Yorùbá. A wo ohun tí ìwádìí yìí hú jáde àti ibi tí isé kù sí ti ipa wa kò ká ní ìparí isé náà.
O.A. Aboderin: Gbolohun Ibeere
2181
6492
2006-12-20T07:10:15Z
Loadewole
101
[[O.A. Aboderin]]
[[Aboderin]]
[[Gbolohun Ibeere]]
O.A. Aboderin (1995) “Ònà Ìsèdá Gbólóhùn Ìbéèrè nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fun Oyè Emeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria.
ÀSAMÒ:
Ète ìsé yìí ni láti se àfihàn bí tíórì ìjoba àti àdìpò se sisé sí lórí àlàyé ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-ni tí à ń sèdá nínú ìpèdè ojoojúmó l’èdè Yorùbá. Tíórí ìjoba àti àdìpò yìí ní àwon òté, ìlànà àti òfin kan tí o gbé kalè fún àtúpalè ìhun gbólóhùn. Irú àgbékalè yìí ń sàlàyé òfin tó de àgbéfò bíi: Ìdí tí o fi wáyé tàbí tí kò fi lè wáyé nínú ìhun. Ní ònà kejì; a lo tíórì onípele tí o jé ohun èlò fún tíórì ìjoba àti àdìpò. Láti sàlàyé ìfarakínra òrò nípasè ikómúpò àti ìgàba, ìdè ìso itókasí, ìjoba, àse omo-inú, àse ìpèkun àti béè béè lo. A lo tió rì yìí láti sàlàyé òté ìsòrí òfo, òté ìhun òkè, ààlà àgbéfò tí kání isúnmóra. A lérò pé isé yìí yóó se àfihàn ibi ti girama ìjoba àti àdìpò sisé dé lórí gbólóhùn ìbéèrè èdè Yorùbá.
Lénu ìwádìí yìí, a se àkójo àwon ìwé tó se kókó lórí tíórì yìí gégé bíi ìpìlè fún isé wa. A tún lo àwon ìbéèrè tí a gbó lénu àwon elédè nínú àlàyé isé náà. ìmò wa gégé bí omó Yorùbá náà tún ràn wa lówó, pàápàá láti sàlàyé ìbófinmu àti àìbófinmú àwon gbólóhùn ìbéèrè oní-ni.
Isé yìí fi hàn pé, bí ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-‘ní’ se pò náà ni àgbéfò pe orísìírísìí. Ó sì tún fi hàn pé òpòlopò àwon òté, ìlànà àti òfin tí tíórì ìjoba àti àdìpò ń lò, ló sisé lórí èdè Yorùbá, bí o tilè jé pé àwon àfi kòòkan náà sì wà.
Ní sókí, isé yìí fi hàn pé tíórì ìjoba àti àdìpò dára ní tòótó sùgbón ipò rè gégé bíi tíórì káríáye nílò àtúnyèwò. Nítorí òpò àwon òté àmúlò tíórì ìjoba àti àdìpò fún èdè Yorùbá ló sì nílò àtúnse. Bákan náà ni tíórì ijoba àti àdìpò tún lè jé ìpìlè láti sàlàyé ihun gbólóhùn lápapò nínú èdè Yorùbá.
#Orúko Alábòójútó: Professor L.O. Adéwólé
#Iye Ojú Ewé Ìwé: Aárùn-ún-dín-lógóje (135).
O. Olutoye: O pegede
2182
6493
2006-12-20T07:11:46Z
Loadewole
101
[[O. Olutoye]]
[[O Pegede]]
[[Adeboye Babalola]]
[[Babalola]]
O. Olútóyè (2000) (olóòtú), Ó Pegedé.
Ikeja, Nigeria: Longman. ISBN: 978 1396385
Afolábí Olábímtán ni ó ni àpilèko àkókó. Bí àwon òsèfè se ń lo èdè won ni wón fè lójú nínú ìwádìí won. Nínú àpilèko yìí, Olábímtán se àlàyé lórí bí àwon òsèfè se máa ń fi èdè ìbà tu òrìsà nínú, tí wón ń fi èdè inú orin won ráwó sí àwon ìbo, tí wón ń fi tòwòtòwò bá oba àti ìjòyè wí, tí wón ń nu àgbà ìlú lórò láìyo èébú lára won. Olábímtán fi hàn wá pé òsèfè kó ni ó ń dá orin rè kó jo-gbogbo ènìyàn ló ń bóbùn ún sòwò ni. àmó nígbà tí ó bá dé ojú eré, ó se àlàyé bí òsèfè yóò se gbé òrò rè kalè bí eni pé gbogbo ìsèlè òhún, ojú rè ló se. Ó sì tún se àpeere irú onà èdè tí òsèfè máa ń lò jù nínú eré won.
Nínú òrò ti Olúdáre Olájubù, ó se àlàyé kíkún lórí isé bótò nínú egbé olórin Ìlorin. Ó lo àwon àpeere láti gbé isé bótò gégé bí oníjó, alákòóso, agbódegbà, agbowó àti akéwì jáde. Ní ìkádìí, ó fún gbobgo onímò ìjìnlè pàápàá àwon afìmòwíwásisé ní ìsítí láti máa ye gbogbo akópa-nínú-orin wò fínnífínní, kí wón sì máa ko àkokún àwon orin tí wón bá gbà sílè lénu olórin, kí isé lámèyító ó lè kógo já.
Eré-enu ti àwon Èkìtì ni Omótáyò Olútóyè ko àpilèko tirè lé lórí. Ohun tí ó sì fà yo nínú rè ni àwon òrò tí àwon eléré máa ń fi wónyò sí eré won fún ìdí kan tàbí èkejì; tí àwon onímò sì ti máa ń kà sí àyàbá lásán. Olútóyè fi àpilèko rè àti àwon àpeere tí ó fà yo láti inú àsamò àti ùjaamèsè mú un dá ni lójú pé àwon òrò náà wúlò púpò nínú eré enu. Ó ní bí ó tilè jé pé irú wá ògìrì wá ni kókó tí irú àwon òrò bèè máa ń dá lé; síbè, àwon eléré máa ń lò wón fún àtifi ìmò kún ìmò àwon òwòran, àtikìlò ìwà, àtikóni lógbón, àti láti mú àwon ènìyàn agbègbè kan se àkíyèsí ohun pàtàkì kan yálà ní rere tàbí ní búburú, tí ó ń selè ní ìtòsí won.
Nínú ìwé tirè, Olúgbóyèga Àlàbá fi ìdí àbò ìwádìí rè múlè nípa isé tí àwon òrò àgbórérìn-ín ń se nínú ìgbésí ayé àyé àwon Yorùbá. Ibi tí ó gúnlè sí nip é isé òrò àgbórérìn-ín kò pin sí mímúni-rérìn-ín láti dá ni lára dá ni lára yá nìkan, wón tún wúlò láti gba ònà èro kó ni lógbón, wón sì tún ń lò wón láti to àjose tó bá fé wó láàrin àwùjo.
Ìtàn Fèyíkógbón Yorùbá ni babátúndé Ògúnpolú fi se àgbéyèwò aáyan Babalolá fún ìdàgbàsókè-ìjìnlè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, tí ó fi dá Babalolá lóla fún gbígbé ìtàn àbáláyé Yorùbá láruge dé òkè òkun, ó se àtúnpín ìtan Fèyíkógbón, ó sì se àlàyé tàpeere tàpeere lórí ipa tí ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú ìgbéayéàwon Yorùbá. Ó tenu mó ìtan Fèyíkógbón Alálòó Àpamò, Ìtan Fèyíkógbón Arúmolójú Onísìírò àti Ìtàn Fèyíkógbón Arúmolójú Èwo-ni-káse nípa kíkó omo Yorùbá. Ní ogbón tí yóò fi we ilé ayé já. Ó fi kún òrò rè pé ìwádìí ń lo lówó lórí ipa tí Ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú lítírésò òde-òni.
Àwon àpilèko yòókù nínú ìwé yìí tàn dé èka ìmò ìjìnlè Yorùbá tí Babalolá sisé dé. Olásopé Oyèláràn se àgbéyèwò ipá tí Babalolá sà nípa isé akómólédè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, ó se àkàwé àwon ìwé ìkónilédè tí babalolá ko àti ìwé ìlànà ìkóni tí N.E.R.C. gbé jáde. Ó wo gbogbo àròjinlè tí Babalolá fi kó omo lédé lónà tí èdè yóò fi wu ni í kó, àti ìlànà lìngúísíìkì tipá tipá tí kòríkúlóòmù N.E.R.C. fé kí akómolédè ó lò, ó wá dábàá pé kí á padà sí ese àárò tí Babalolá ti là sílè; kí èdè Yorùbá máa wá di àríbélùgbé fún àwon omo wa.
Ní orí keje, Bísí Ògúnsínà se aáyan takuntakun láti ye àwon ìwé olórò geere tí Babalolá ti ko wò. Ó fi sùúrù àti ìmò ìjìnlè se ìtúpalè imò ti ó wà nínú won, èkó ibè, àti ìhà tí Babalolá ko sí ìgbésí ayé àwon Yorùbá ní àkókó tí ó ko àwon ìwé náà. Kò sàìménu ba àwon ogbón ònkòwé tí Babalolá mú lò. Ògúnsínà fi hàn nínú àpilèko yìí, pé Babalolá fi àwon ìwé rè tóka sí èto àrògún àti ogbón ìbáraeni-gbé-pò àwon Yorùbá, ó sì fi ogbón yònbó èyí tí ó dára nínú àsà ìgbà náà, ó tún bu enu àté lu ìwà àìdáa láìfi òrò bopo boyò. Ògúnsínà wá fúnka mó on pé ohun tí Babalolá fi àwon ìwé rè se ni pé ó fé kí á mo irú ènìyàn tí ó fé kí omo Yorùbá ó jéníàwùjo, èrò rè (Babalolá) sì ni pé eni tí yóò bá jé asíwájú omo Yorùbá gbódò ní àwon èròjà ewà tí òun kó jáde lára àwon eni-ìtàn òun.
Ní tirè, ohun tí Tàlàbí Olágbèmí gbé yèwò ni lítírésò alohùn. Àlàyé jinná ni ó fi se isé yìí tí ó sì tú ìfun àti èdò èka lítírésò yìí jáde.
Àwon àpilèko méjì ni ó wà nínú ìwé yìí tí ó je mó ìtàn àti èsìn, kí ààrò méta tí obè ìmo Yorùbá dúró lé ó lè jókòó dáadáa. Ní orí kesàn-án, Oyin Ògunbà ko àpilèko tirè lórí Òrìsà Èkìnè ní ilè Ìjèbú. Kókó tí Ògunbà yo jáde àpilèko òhún nip é ìbásepò ti wà láàrin àwon Yorùbá àti àwon yòókù tí wón n gbé esè odò, ojó ti pé. Àlàyé rè lórí Èkìnè fi àjùmòsepò tó wà láàrin àsà àti èsìn Yorùbá hàn; ó sì fi ìyàtò tó wà láàrin egúngún àti Èkìnè hàn pèlú. Ohun tí àwon Ìjó fi ń se àríyá lásán, tí wón kàn fi ètùtù síse díè bò, ètùtù pereu ni, ìbo sì ni láàrin àwon Yorùbá Ìjèbú, tí ó gba òrìsà náà lówó won (Ìjó).
Òrìsà kejì tí àpilèko akínwùmí Ìsólá dé lé ni Sàngó. Ohun tí ó tún gbé òrò tuntun dìde lórí Sàngó nip é Ìsòlá ti wá rí i ibi tí a fojú sí nípa orírun Sàngó, ònà kò gba ibè rárá. Àbò ìwádìí rè lórí ‘Ta ni Sàngó?, Sàngó?, Sàngó mélòó ló tilè wà? Kí ni orúrun rè/won?’ àti béè béè lo ni a fi àpilèko yìí se. Ó sòrò títí, ó fi Ifá se elérìí.
Gbogbo àpilèko wònyí fi ibi ìjìnlè ti fè dé nípa èdè Yorùbá hàn. Wón kó òpòlopò èdè ìperí tí a ti kó jo jáde, wón sì mú un dá ònkàwé lójú pé iná ìwádìí, isé ònkòwé àti aáyan àtigbé èdè Yorùbá kalè ní fègbékègbé pèlú èdè yòówù ní àgbáyé, ń jó geregere. Àwon ìkádìí inú àwon àpilèko náà sì fi yé ni pé isé gbére ni isé ìwadìí, ó se é se kí ohun tí a fúnka mó gégé bí òótó lónìí di iró ní òla, ìwádìí mìíin ni yóò fi ìmò yìí yé ni.
A lérò pé àwon àpilèko náà yóò bénà ìmò tuntun, kí wón sì ta ònkàwé jí gìrì láti se ìwádìí lórí èyí tí a kò tíì fè lójú tó.
Ire o
Folarin Olatunbosun: Okan-o-jokan Ibeere
2183
6494
2006-12-20T07:13:15Z
Loadewole
101
[[Folarin Olatunbosun]]
[[Olatunbosun]]
[[Asa]]
[[Litireso]]
[[Girama]]
Folárìn Olátúnbòsún (200), Òkan-ò-jòkan Ìbéèrè, èwonìdáhùn lórí Àsà, Àkàyé, Lítírésò, Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún ìdánwò SSC Yorùbá. Òsogbo, Nigeria: Olátúnbòsún Publishers, ojú-ìwé 62.
Ìwé yìí se èkúnréré àlàyé lórí àwon àsà àti ìse ilè Yorùbá èyí tí Àjo WAEC ti yàn fún ìdánwò SSC Yorùbá fún odún 2006 dé 2010
Ònkòwé lo àwon àlàyé orí àsà kòòkan gégé bí àyokà fún isé síse lórí àkàyé.
Òpòlopò àpeere ni ònkòwé lò láti fi se àlàyé lórí orísirísi nínu àwon àsàyàn ìwé litirésò Àkóónú ìwé náà ní.
# Àsà Ìlè Yorùbá àti Àkàyé
# Lítírésò
# Ètò Ìró àti Gírámà
# Ìdáhùn sí Ìbéèrè èwonìdáhùn
Àwon ìwé mìíràn tí ònkòwé yìí tún ko ni
# Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún Ilé-ìwé Sékóńdìrì Àgbà
# Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn fún Ìdánwò SSC Yorùbá
# Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kìíní
# Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kejì.
E Yé Sako Séranko
2184
6501
2006-12-20T07:28:37Z
Loadewole
101
[[E Ye Sako Seranko]]
#Alára ò ní í se kó má gbára è ga
#Eèyàn ò ní í se kó má sera è pèlé
#Mo wò títí wò tìtì
#Mo wò déwèé àwon-on kiriyó
#Ìwé àwon Ìmàrò tí wón ń pè ní
#Bíbéélì 5
#Mo wo Jénésíìsì àkókó ìwé Olórun
#Wón lÓlórun dáyé, mo gbà
#Sùgbón wón ló déèyàn kéyìn
#Ó sì fèèyàn jobaa gbogbo won
#N gbó òré?
#O ríbi eni iwájú ti deni èyhìn rí? 10
#Tí tèyìn di tiwájú?
#Ìbá sewúré ló ko Bíbéélì ni
#Ìbá fewúré joba adádé ayé
#Wón lÓlórun ní á máa peran jé
#E è má jáwon eran ó gbó 15
#Kìnìún méjì túlùú té è bá mò
#Bómo ènìyàn bá sáré
#Tó fo mítà méjì nífò
#Wón a gbéfe, won a gbóhun èye
#Won a mó on fi ta á lóre 20
#Njé èyin wòbo lágídò
#Níbì tó ti ń fogi àfòòjábó
#Tí ò mo ní mítà okòó?
#Ńjówo le rí i tó pariwo araa rè?
#Bénìyàn sì sórún-un mítà láré 25
#Tàbí tó rójú tó sárinwó
#Won á ló pegedé, ó fi gbòrò jekà
#Èyin ò wehoro
#Bó ti ń pabùsò móbùsò tí ò rera
#Ó ń pabùsò móbùsò, kò sòrò 30
#Awógedú bí erin sòwón
#Katapílà ń yájú ni
#Èyín lóògùn ìdenimólè bí ìtò ekùn?
#Òjò iwájú ò pahun rí, tèyìn ò pàgbín
#Òkété ni babaa dífádífá 35
#Oká ni baba bówobówo
#Njé té e bá ráwon ènìyàn, omo adáríhurun
#Tí won ń yangàn tí wón ń fónnu
#E dákun fiyè dénú, e fi yé won
#Pé kò síhun wón se, ténìkan ò se rí 40
#Eranko lásán se díè ńbè láìsèèwò
Leta 'a' Yorùbá
2185
6515
2006-12-20T15:38:11Z
Loadewole
101
/* Mófíìmù, Fóníìmù àti Létà ‘a’ nínú èdè Yorùbá */
[[leta 'a' Yoruba]]
==Mófíìmù, Fóníìmù àti Létà ‘a’ nínú èdè Yorùbá==
#á= Òrò-arópò-orúko ènì kéta eyo ní ipò àbò – ‘Ó gbà á’
á= Òrò-arópò-orúko eni kìíni òpò ní ipò olùwà ‘O pè á’
á= Atóka àsìkò ojó-iwájú – ‘Olú á sùn’
á= Létà àkókó nínú ‘abd’
a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò olùwa – ‘A sùn’
a= A ń lò ó láti fi dípò ‘kí’nígbà mìíràn – ‘Ó féràn kí ó sùn = Ó féràn a ń sùn’
a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò àbò - ‘Ó gbá a létí’
a= A ń lò ó láti fi dípò ‘omo-tí-a’- ‘Omo-tí a-bí-sí-ònà = A-bí-sí-ònà = Abíónà
a= A ń lò ó láti dúró fún ‘gbogbo eniyàn’ tàbí eni kan – ‘A kì í lówó kí a má ná an’
a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘Peja - apeja’
a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò àbò - ‘Ó rí a’
a= A fi ń túmò òrò Gèésì, ‘I’ nínú irú gbólóhùn bíi ‘I was seen = A rí mi”
a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘rò ko = àròko’
a= Àfòmó ìbèrè tí a fi ń yí òrò-orúko tí a ti fi ‘i’ sèdá láti ara òrò-ìse sódì – ‘lo = ìlo =
àìlo’
a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò olùwà – A bá sùn
E wale
2186
5759
2006-11-14T19:11:11Z
Belgian man
8
[[E wale]] moved to [[E wálé]]: sp
#REDIRECT [[E wálé]]
User talk:202.52.242.132
2187
5761
2006-11-14T19:11:53Z
Belgian man
8
# ''Ilobuu, Osun State, Nigeria'' 19:11, 14 November 2006 (UTC)
Ilobuu, Osun State, Nigeria
2188
5763
2006-11-14T19:13:10Z
Belgian man
8
[[Ilobuu, Osun State, Nigeria]] moved to [[Ilobuu]]: situation is normally not necessary in the title
#REDIRECT [[Ilobuu]]
Ede Abinibi
2189
5767
2006-11-14T19:15:20Z
Belgian man
8
[[Ede Abinibi]] moved to [[Èdè Abínibí]]: sp
#REDIRECT [[Èdè Abínibí]]
Ilu Oro
2190
5770
2006-11-14T19:16:33Z
Belgian man
8
[[Ilu Oro]] moved to [[Ìlú Òró]]: sp
#REDIRECT [[Ìlú Òró]]
Eto Owo
2191
5773
2006-11-14T19:18:06Z
Belgian man
8
[[Eto Owo]] moved to [[Ètò Òwò]]: sp
#REDIRECT [[Ètò Òwò]]
Mokuu
2192
5775
2006-11-14T19:18:33Z
Belgian man
8
[[Mokuu]] moved to [[Mókùú]]: sp
#REDIRECT [[Mókùú]]
E Ye Sako Seranko
2193
5778
2006-11-14T19:26:01Z
Belgian man
8
[[E Ye Sako Seranko]] moved to [[E Yé Sako Séranko]]: sp (but I doubt what's correct sp: title or headline + I cannot insert subdots)
#REDIRECT [[E Yé Sako Séranko]]
Leta 'a' Yoruba
2194
5781
2006-11-14T19:26:45Z
Belgian man
8
[[Leta 'a' Yoruba]] moved to [[Leta 'a' Yorùbá]]: sp
#REDIRECT [[Leta 'a' Yorùbá]]
N ò fipá Jalè
2195
6516
2006-12-20T15:41:51Z
Loadewole
101
/* N ò fipá Jalè */
[[N o fipa Jale]]
==N ò fipá Jalè==
#Aago méfà àbò ńj óòún ni mo dúró tí mo ń najú
#Ni mo rénìkan tó ń sá bí eni ejò ńlé
#Àpámówó abo tó fà dání lójé n mohun ó se
#Bígbe dè ti ń ké níhìn-ín, lòkìkí dè ń kàn lóhùn-ún
#Tí gbogbo aráyé fi lé e bí eni ń sígun 5
#Kò séni tí ò sapá láti mú un, èmi náà dán an wò
#Àwé, okùnrin náà gbón ó jehoro, ó mòràn ó ju kòlò
#Kó o wáá wò bó se ń sáré tó ń ye gbogbo ohun wón so sí i
#Igi, bàtà, òlùgbóńgbó, kò séyìí ó dá a ró ńbè
#Àfi bí àgbònrín tóde ń lé tájá náà ń fi tì 10
#Béè làwon èrò ń ya tìì tí wón ń pò sí i.
#Èrò tìì léyìn ole, àgbon gbáà lórí ení sè
#Ó se sá, wón mú un
#Ìgbátí ìgbámú bíi kéríkerì
#Olè èyí yàtò kódà ó yàjorá 15
#Ó ní e se mí jéé, e jé n sòrò
#Ká wí ká fò lolópàá yo lókèèrè
#Lolè bá dìmólópàá pàpà pópó
#“Ògá, olè lásán ni mí, n ò digun jà á
#Àpamówó tí mo gbé nìyìí, n ò gbápó, n ò gbébòn-ón 20
#Kódà, òbe ló kéré jù, kò sí lápòò mi
#Èwòn lásán ni e mú mi rè, e máà mú mi retíkun”
#Ta ní so pé ò fòore?
==Ẹ yéé ṣakọ sẹ́ ranko==
#Alára ò ní í se kó má gbára è ga
#Eèyàn ò ní í se kó má sera è pèlé
#Mo wò títí wò tìtì
#Mo wò déwèé àwon-on kiriyó
#Ìwé àwon Ìmàrò tí wón ń pè ní Bíbéélì 5
#Mo wo Jénésíìsì àkókó ìwé Olórun
#Wón lÓlórun dáyé, mo gbà
#Sùgbón wón ló déèyàn kéyìn
#Ó sì fèèyàn jobaa gbogbo won
#N gbó òré?
#O ríbi eni iwájú ti deni èyhìn rí? 10
#Tí tèyìn di tiwájú?
#Ìbá sewúré ló ko Bíbéélì ni
#Ìbá fewúré joba adádé ayé
#Wón lÓlórun ní á máa peran jé
#E è má jáwon eran ó gbó 15
#Kìnìún méjì túlùú té è bá mò
#Bómo ènìyàn bá sáré
#Tó fo mítà méjì nífò
#Wón a gbéfe, won a gbóhun èye
#Won a mó on fi ta á lóre 20
#Njé èyin wòbo lágídò
#Níbì tó ti ń fogi àfòòjábó
#Tí ò mo ní mítà okòó?
#Ńjówo le rí i tó pariwo araa rè?
#Bénìyàn sì sórún-un mítà láré 25
#Tàbí tó rójú tó sárinwó
#Won á ló pegedé, ó fi gbòrò jekà
#Èyin ò wehoro
#Bó ti ń pabùsò móbùsò tí ò rera
#Ó ń pabùsò móbùsò, kò sòrò 30
#Awógedú bí erin sòwón
#Katapílà ń yájú ni
#Èyín lóògùn ìdenimólè bí ìtò ekùn?
#Òjò iwájú ò pahun rí, tèyìn ò pàgbín
#Òkété ni babaa dífádífá 35
#Oká ni baba bówobówo
#Njé té e bá ráwon ènìyàn, omo adáríhurun
#Tí won ń yangàn tí wón ń fónnu
#E dákun fiyè dénú, e fi yé won
#Pé kò síhun wón se, ténìkan ò se rí 40
#Eranko lásán se díè ńbè láìsèèwò
ńlé
Iyísódì (Negation)
2196
6517
2006-12-20T15:46:40Z
Loadewole
101
[[Iyisodi]]
[[Aboderin]]
[[O.A. Aboderin]]
[[Awori]]
O. A. Abóderìn (2006), ‘Iyísódì àti Atúpalè Ìhun rè nínú Éka-èdè Àwórí.’, Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==Àṣ amọ̀==
Isé àpilèse yìí ye ìyísódì òrò àti gbólóhùn inú èka-èdè Àwórì wò, ó sì fi ihun èyí wé tí ìhun iyisódì inú èka-èdè Yorùbá Àjùmòlò. O se èyi láti lè fi kún ìmò nipa ihun ipìlè àwon atóka iyisódì ti ó ń je yo ninú èka-èdè Àwórì àti èka-èdè Yorùá Àjùmòlò.
Ogbón isèwádìí tí a lò ní gbigba ohùn sílè láti enu abénà ìmò méwàá méwàá láti àwon ìlú Àwórì bii Akèsán, Ojo ìgandò, Ìkòtún, Òtò, Ibà, Òkòkòmaikò ti wón wà ni Ìpinlè Èkó. Àwon ti a fòrò-wá-lénu wò jé àwon ti ó dàgbà ti a sì ri i pé wón mo èka-èdè yìí lò dáadáa fún ìbánisòrò. A tún lo si ilé-ìkàwé àti ilé-ìkohún ìjìnlè ajemo ìtán si láti se ìwádìí. A se àyèwò àkójo-èdè-fáyèwò nipa lílo Girámà ìhun Gbólóhùn Alákòótán (GIGA).
Àkíyèsí ti a se nínú ìwádìí yìí ni pé iye atóka ìyísódì àti èdá won pò nínú èka-èdè Àwórì ju ohun ti a bá pàdé nínú Yorùbá Àjùmòlò lo. Ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé orísun kóńsónàńtì aránmúpè asesílébù ni mu gégé bi o se ń hàn nínú kò mú kì í se i gégé bí àwon asèwádìí isaájú se so. Ìwádìí yìí kin èrò Awobuluyi (2003) léyìn ko ni orison àì sùgbón pé sílébù kan soso méjì ni sùgbón o sàlàyé gégé bi àtakò sì èrò Awóbùlúyi (2003) pé sílébù mérin ni.
Ìwàdìí yìí fi hàn pé bí èka-èdè Àwórì se ń lo méè àti máá dípò máa ń tóka ìbàtan láàrin EA èka-èdè Àwórì àti èka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn nitori pé méè ni eka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn ń lò fún máa. Isé ìwádìí yìí tún fi hàn pé òrò-ìse inú gbólóhùn alásinpò-ise ni àpólà orúko méjì gégé bii olùwà won; èyí tí ó tako abá oní àpólà orúko kan tí àwon asèwádìí kan ti dá sájú. Àfikún mìíràn ni pé ìrísi atóka ìyísódì máa ń dá lé irú òrò-astrópò-orúko ti ó bá je yo ni sàkáni rè.
Ìwádìí yìí fi hàn ìyísódì jé èka ìmò sińtáàsì tí ó sì fún ònlò ni ìsòro nípa pé a rí i pé ìgbésè rè lójú díè sín-un sìni bí oye ré se yé òpò àwon tí ó ń lò ó.
Alábòójútó: Professor L.O. Adéwolé
Ojú-Ìw é: 340
Bẹ̀nbẹ́ àti Dùùrù
2197
6518
2006-12-20T15:48:19Z
Loadewole
101
/* BÈNBÉ ÀTI DÙÙRÙ */
[[Benbe ati Duuru]]
==BÈNBÉ ÀTI DÙÙRÙ==
#Wón ń tàpá lókùn-un, wón ń tàkìtì lósàà
#Ìbèmbé ń ró, ìlù ń dún kìì olómolé ò dáwó ró
#Bàtá ń se bátabàta, mo gbó dùndún, mo gbóyáàlù
#Níbii wón ń sàjoyò ilée wa
#Olóòlù gbápóló orí méjì rù séyìn 5
#Èjé werí, èjé werùn, ojú pón koko, kò fó
#Àwon ode kò sàìkó tapó mó tapò
#Tó wonú agbòn tó dìpà ode
#Wón ń sèrántí araa won
#Eni tó rí i péran tà lórun, tó wéran lo 10
#Ìsàlè tí mo wò, òtò nihun mo rí
#Àwon omo ìmàrò ni wón jókòó
#Wón jókòó sídìí igii dùùrù
#Àwon kan ń ta gìtá
#Àwon kan ń funpè 15
#Orin-in kiriyó ní ń be lénu-un won
#Ijó kó ni wón ń jó, isé ni wón ń pè
#Tí wón ń pesé bí eni ń rogun
#Ìrònú di méjì n ò mèyí mà se
#Ìbèmbé ń kù bí òjò, dùùrú ń korin 20
#O ò sì wáá là mí lóyè òrée wa
#Èyí mà ga! 22
==KÍ NI KÁDÁNÀ SE?==
#Ewúré sún ó kàngiri lójó à ń wí
#Òrò òhún ò wò
#Àwon dánàdanà ló pàdée lókoláya
#Lágádágbó pèlómo-on won takotabo
#Oko ni wón kó kojú sí bí olórí ilé 5
#“Aya lo ń wá àbómo? Kó o sòrò sókè ní kíá”
#“E fayaálè e máa mómo lo, kómi dànù kágbè má fó”
#‘N gbó yélò’ wón kojú sábo, “n gbó òrò kàn ó”
#“Oko lo ń fé àbí á fomo ta ó lóre?”
#Ìyá tó rántí ojó ìbí tó mò bíí tíi seni figbe bonu ó pariwo gèèè 10
#Ó ní e fomo jì mí, ibi e rí, e máa móko lo
#Séni ó gbejó apákan dá làgbà òsìkà
#Wón yíjú sáwon omo pé baba lé ń fé ni àbí yeye?
#Ké e fohùn-un yín gbèyí ó wù yín sílè
#Àwon omo tójúu won ti dá wón ní kí baba ó máa lo 15
#N gbó, ta lo rí bá wí?
==ÒSÁN PÀDÉ ÒRU==
#Tomokùnrin yìí ni mo rí tó jo mí lójú
#Ó lómoge awéléwà kan tá à rírú è rí
#Tó fi saya
#Sémi ló dáa tóyìí ní ó pobìnrin télè
#Ojú omoge ò gbélé, ojú è ò gbébìkan 5
#Kè é se pé won ò lómo ká lóhun ló ń dabo láàmú
#Sùgbón síbè, ń se ló fi gbogbo ìlú se kìdá òré
#Ó wáá dijó kan wàyíò
#Pèkí mo kore, okó túlé kànwé olólùfé
#Ìwé yìí pò kò mo ní méjì, méta kó pèlú 10
#Lokó bá mówó ìyàwó sowó, ló kòwé sáwon òré
#Pé won ó pàdé òun lójà oba kálé tóó lé
#Àwon olólùfé gbàwé ètàn láìmò
#Káya tóó dé okó ti gbòde lo
#Ó ránsé sílè lápàpà-n-dodo 15
#Pé káya ó pàdé òun lójà lóòrùn kàtàrí
#Aya alárékérekè tí yóò réèmò
#E jé á sí á jo lo, ìpàdé dojà oba
#Òsán òun òrú pàdé, nnkan se, ajá pàdé ekùn
#Àlè bíi mérin márùn-ún wáá pàdée 20
#Okoláyà pèláyaa rè
#Oko ò se méní kò se méjì
#Ó níhun e ń wáá re sókótó rèé lápòo tòbí
#Ló pèyìn dà ló file sònà 24
Iṣẹ́ Ológun
2198
6519
2006-12-20T15:49:43Z
Loadewole
101
[[Ise Ologun]]
#Ilé n mo dúró sí tí mo gbé ń gbó
#Ònà n mo wà tíròyìn fi kàn
#Páwon kan ń yo sùtì ètè wón ń sohun kò-tóó kiri
#Wón níjoba ó dòpò ológun-únlè ní wàrànsesà
#Kí wón dológun-únlè ní kíámósá 5
#Wón lógun ti tán, kò sótè mó
#Kó ńlé relé, kílè férè
#Won kò tilè gbèròo kí ni won ó jé
#Kí won lo, kí won lo sá ni tiwon
#Sùgbón ń se làwon wònyí gbàgbé 10
#Wón gbàgbé, won ò wòtàn wò, pé
#Kò síbi wón dológun-únlè béè rí tó tùnìyàn pèsè
#Won ò mò pógbón làgbà fi ń sá féran ko tó yòwo
#Ogbón loníkóbò méta fi ń gbéléé gborún
#Ogbón ló ye won ó fi dológun-ún lé 15
#Kórò má dàbíi tìgbà kan, ìgbà kàn
#Tá a wà lábé Èèbó, tógun Iítílà sèsè parí
#Tí wón dológun-únlè bí ení dèèpèélè
#Èyí parí ogun àjojà, ó kàdájà
#Wón ń gbéni níhun bí ení ń láyin 20
#Bíyàwó dàfèmójú tí yóò fòdò oko selé
#Wón ń gbé e lo tèfètèfè
#Ayé dàrú, gbogbo dídùn di rúdurùdu
#Wón fojúu kòga woke,
#Òkè wá ń pá won láyà 25
#Wón rò ó, wón rù ú, wón là á,
#Kò yé won mó
#Ó parí wàyí, owóo pálábá wáá ségi
#Obìnrin-in won sòpá isé di torò
#Apáríi won mòòkùn lósà, nnkan se 30
#Mèkúnù ò gbádùn, olórò ò fokàn balè
#Ológun a dà sílè fojúu won rí mòbo
#Sérú èyí le tún ń fé ó sè nígbà yí
#Ká má ríbi forí lé ká ma ríbi fesè tè
#Sáfipájalè la rí tá à ń wí 35
#Adigunjalè là bá tún wáá fojú kàn
#Toráwon wònyí ò ní í sàìjeun
#Bíkán bá jeun tán, a feèpè díbè
#Èyin ò féé fisé lólógun lóó kó tóó loolé
#Béè ilè yí le wà nígbàa wón gbasé ogun 40
#Té e dúró ńlé té è fojú sóde
#Obè tutù tán, e tún ń bú éni sè é
#Aláìmoore èèyàn ké e féé yàn un?
#Èyin è bá dolóógun-únlè ká ríran
#Kí gbogbo ayé gbò rìyè 45
#Aré tete ni n bá sá loolée wa lókè egàn
#N loo fara pamó
#Sùgbón a dúpé lówó ìjoba ológun
#Wón dológun-unlè lóòótó, a mò
#Sùgbón díèdíè ni 50
#Wón fàwon kan solópàá
#Wón fàwon kan só àwòn eléwòn
#Wón fisé míìn fáwon kan
#Ayé sì wáá se béè dáa
#E sé, a dúpé, e kú ogbón 55
#E kú ogbón, e kú àgbà
#E kúu májèóbàjé, e kún yóò sì dáa
#Olórun ò ní í jágbà bíi yín ó tán ńlè yí.
#E sàmín rè 60
N o fipa Jale
2199
5803
2006-11-16T18:56:58Z
Belgian man
8
[[N o fipa Jale]] moved to [[N ò fipá Jalè]]: sp
#REDIRECT [[N ò fipá Jalè]]
Iyisodi (Negation)
2200
5809
2006-11-16T19:01:43Z
Belgian man
8
[[Iyisodi (Negation)]] moved to [[Iyísódì (Negation)]]: sp
#REDIRECT [[Iyísódì (Negation)]]
Benbe ati Duuru
2201
5812
2006-11-16T19:05:35Z
Belgian man
8
[[Benbe ati Duuru]] moved to [[Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]]: sp (but: Ḅẹ̀nbé, Ḅẹ̀ nbé or Ḅẹ̀ Nbé?)
#REDIRECT [[Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]]
Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù
2202
5814
2006-11-16T19:05:51Z
Belgian man
8
[[Ḅẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]] moved to [[Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]]: sp (?)
#REDIRECT [[Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]]
Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù
2203
5816
2006-11-16T19:07:59Z
Belgian man
8
[[Bẹ̀nbẹ̣́ àti Dùùrù]] moved to [[Bẹ̀nbẹ́ àti Dùùrù]]
#REDIRECT [[Bẹ̀nbẹ́ àti Dùùrù]]
Ise Ologun
2204
5818
2006-11-16T19:11:23Z
Belgian man
8
[[Ise Ologun]] moved to [[Iṣẹ́ Ológun]]: sp (but: Iṣẹ́ or Iṣ ẹ́?)
#REDIRECT [[Iṣẹ́ Ológun]]
Yorùbá àti Oko Osanyen
2205
6546
2006-12-21T06:45:17Z
Loadewole
101
[[Yoruba ati Oko Osanyen]]
[[Oko Osanyen]]
[[A.S. Salawu]]
[[Salawu]]
[[Sintaasi]]
A.S. Salawu (2006), ‘Àfiwé Ìtúpalè Síńtáàsì Yorùbá àti Òko-Ósànyèn’., Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==Àṣ amọ̀==
Isé ìwádìí yìí se àfihàn àwon ìjora àti ìyàtò tó wá ní aágbon síńtáàsì èdè Yorùbá Àjùmòlò àti Òko-Ósànyèn tí wón ń so ní Ìjoba ìbílè Ògòrì-Magóńgò ní ìpínlè Kogí. Isé náà sì tún se ìfàjáde àwon àbùdá èdè káríayé àti àbùá àdání nínú òpò ìpele síńtáàsì èdè méjéèjì. Ìdí tí a fi se isé àfiwé yìí ni kí a baà lè pe àkíyèsí sí ìse pàtàkì síse àtúntò sí àtúnpínsísòrí àwon èdè ilè Aáfiríkà tó wà ní abé ìpín-èdè West Benue-Congo àti Niger-Congo.
A gba àwon àkójo-èdè fáyèwò láti enu àwon olùso tó jé abínibí fún èdè mejèèjì. A sì tún se àmúlò àtòpò-òrò onírinwó ti Ìbàdàn àti àwon ìbéèrè tó se kókó kan, tí a tò jo. Isé ìwádìí yìí tún se àmúlò àwon àbò ìwádìí ní ilé-ìkàwé láti baà leè se àgbéyèwò finnífinní sí àwon isé tó tì wà nílè. Tíórì gírámà onídàro tí à ń pè ní Tíórì Awòté-wògàba ni a lò láti fi se àfiwé ìtúpalè sí àwon àkójo-èdè-fáyèwò.
A wá se àwárí pé àwon èdè méjéèjì jora nínú àwon ìgbésè síńtáàsì bii ìsodi awé-gbólóhùn asàpèjúwe àti ìgbésíwájú àkíyèsí alátenumó. Àwárí mìíràn ni pé àwon èdè méjéèjì yàtò nínú ìgbésé síńtáàsì ìgbéséyìn àkíyèsí aláìlátenumó. Béè sì tún ni èdè méjéèjì náà yàtò lórí ipa tí ìpele fonólójì máa ń ní lórí òrò arópò-orúko àti ìyísódì won. Isé ìwádìí yìí tún ri i pé àríyànjiyàn tó máa ń wáyé lórí sílébù olóhùn àárín, àwon èdà wúnrèn gbódò àti ìrísí ìpìlè òrò-arópò-orúko eni keta asàbó nínú Yorúbá Àjùmòlò kò bá tí wáyé ràrá bi a bá ti wo isé àti irisI àwon wúnrèn wònyen nínú èdè Òko-Ósànyèn Isé yii ti gbìyànjú láti dábàá àwon ònà àbáyo sí àwon àríyànjiyàn wònyi.
Èrò isé náà nip é bi a bá fojú ijora síńtáàsì tó wà láàrin èdè Yorùbá àti Òko-Ósànyèn wò ó, a lè so pé wón sè wá láti orírun kan náà ni.
Orúko Alábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolè
Ojú ìwé: 361
Mofoli
2206
6358
2006-12-17T10:35:57Z
Loadewole
101
[[Mofoli]]
[[Asiko]]
[[Iba-isele]]
[[F.A. Fabunmi]]
F.A. Fábùnmi (2006), ‘Àsìkò àti Ibá-ìsélé mínú Èka-èdè Yorùbá Mòfòli’., Àpilèko fún Oyè Ph.D., DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==Àṣ amọ̀==
Isé ìwádìí yìí se àtúpalè síńtáàsì àsìkò àti ibá-ìsèlè nínú èka-èdè Mòfòli. Ní ìpínlè Plateau, lórilè-èdè Bènè, ni áwon èyà Yorùbá tó ń so èka-èdè Mòfòlí wà. Isé yìí sáfihàn ìjeyo àsìkò àti ìbá-ìsèlè nínú ìhun gbólóhùn Mòfòlí nipa sise àfiwé rè pélú ti Yorúbà Àjùmòlò. Ìdí tí a fi se àfiwé yìí ni láti jé kí a safihàn àgbéyè ti òrò-ìse Mófólí máa ń ni nínú ìjeyo rè pèlú àsìkò àti ibá-ìsèlè; ìsàfihàn béè máà ń fa àriyànjìyàn láàrin àwon onimó èdá-èdè Yorùbá.
Isé yii gbára lé àyèwò àti àmúlò áwon àbò ìwàdìí. Àwon ábò ìwádìí ti a sàmúlò je àwon ti a gbà lénu àwon ágbálagbá tó gbó Mòfòlí jinlè jinlè. A se àmúlò àwon àtòpò-òrò onirinwó ti Ibadan àti àwon ibéèrè tó se kókó kan, ti a tò jo. Ní àfikún sí ìlànà ìgbàmúsése, a se àmúlò ilé-ikàwé, a tún se àgbéyèwò kíkún lórí áwon isé tó ti wá nilé nilé lórí àwon òrò girámà lédè Yorùbá. A gbé átúpalè àbò ìwádìí wa lórí àmúlò tíórì, tíórì ti a sì se àmúlò rè ni Gírámà Awòtéwògàba (GAWW).
Isé yìí fi hàn pé àsìkò àti ibá-isèlè nínú àwon òrò-ìse Mòfòlí máa ń se àgbéyo irúfè ìsèlè, ìtókasí ìsèlè àti ìgbà ti olúsòrò sòrò. Èyi náà ló ń sàfihàn àwon àbùdá abèji àsìkò hàn bi i ìsèlè ojó-ìwájù àti èyí ti kì í se ti ojó-ìwájú. Ó tún fi àbùdá abèjì ibá-ìsèlè hàn bi isèlà àsetán àti èyi ti kì í se àsetán
Àkíyèsí wa nínú isé yìí ni pè, ti a bá gbé ìjeyo àsìkò àti ibá-ìsélè, gégé¸bi wón se hàn nínú áwon èdè àgbáyé tó ń fi mófíìmù àfarahe tàbì àfòmó sàfihan ìjeyo won, wo inú èka-èdè Mòfòlí, ìtúpalè síńtáàsì wa yóò kùnà. Nípasè àgbéyèwò ìpèdé Mòfòlí, isé yìí wá fi hán pé gbólóhùn ó lè jé iso aseégbà láàrin àwon elédè, ti gbólóhùn béè kò bá ni ibátan àkòkò kankan. Ohun tó fi ìbátan àkókó inù gbólóhùn hàn ni ìsòri gírámá àsìkò. Bi ó bá rí béè, a jé pé àsìkò wà léka-èdè Mòfòlí bí ó tilè sí àfòmó ti yóò ta mó òrò-ise láti fi i hàn.
Ibi ti a fi ori isé yìí ti si ni pé èdè Yorùbá, àti àwon èka rè bii Mòfòlí, ni ónà tí wón ń gbà fi àsìkò hàn; wón lè lo àwon atóka asáfihàn olorò-àpónlè.
Orúko Aábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolé
Ojú ewé: 311
F.A. Fábùnmi (2006), ‘Àsìkò àti Ibá-ìsélé mínú Èka-èdè Yorùbá Mòfòli’., Àpilèko fún Oyè Ph.D., DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé ìwádìí yìí se àtúpalè síńtáàsì àsìkò àti ibá-ìsèlè nínú èka-èdè Mòfòli. Ní ìpínlè Plateau, lórilè-èdè Bènè, ni áwon èyà Yorùbá tó ń so èka-èdè Mòfòlí wà. Isé yìí sáfihàn ìjeyo àsìkò àti ìbá-ìsèlè nínú ìhun gbólóhùn Mòfòlí nipa sise àfiwé rè pélú ti Yorúbà Àjùmòlò. Ìdí tí a fi se àfiwé yìí ni láti jé kí a safihàn àgbéyè ti òrò-ìse Mófólí máa ń ni nínú ìjeyo rè pèlú àsìkò àti ibá-ìsèlè; ìsàfihàn béè máà ń fa àriyànjìyàn láàrin àwon onimó èdá-èdè Yorùbá.
Isé yii gbára lé àyèwò àti àmúlò áwon àbò ìwàdìí. Àwon ábò ìwádìí ti a sàmúlò je àwon ti a gbà lénu àwon ágbálagbá tó gbó Mòfòlí jinlè jinlè. A se àmúlò àwon àtòpò-òrò onirinwó ti Ibadan àti àwon ibéèrè tó se kókó kan, ti a tò jo. Ní àfikún sí ìlànà ìgbàmúsése, a se àmúlò ilé-ikàwé, a tún se àgbéyèwò kíkún lórí áwon isé tó ti wá nilé nilé lórí àwon òrò girámà lédè Yorùbá. A gbé átúpalè àbò ìwádìí wa lórí àmúlò tíórì, tíórì ti a sì se àmúlò rè ni Gírámà Awòtéwògàba (GAWW).
Isé yìí fi hàn pé àsìkò àti ibá-isèlè nínú àwon òrò-ìse Mòfòlí máa ń se àgbéyo irúfè ìsèlè, ìtókasí ìsèlè àti ìgbà ti olúsòrò sòrò. Èyi náà ló ń sàfihàn àwon àbùdá abèji àsìkò hàn bi i ìsèlè ojó-ìwájù àti èyí ti kì í se ti ojó-ìwájú. Ó tún fi àbùdá abèjì ibá-ìsèlè hàn bi isèlà àsetán àti èyi ti kì í se àsetán
Àkíyèsí wa nínú isé yìí ni pè, ti a bá gbé ìjeyo àsìkò àti ibá-ìsélè, gégé¸bi wón se hàn nínú áwon èdè àgbáyé tó ń fi mófíìmù àfarahe tàbì àfòmó sàfihan ìjeyo won, wo inú èka-èdè Mòfòlí, ìtúpalè síńtáàsì wa yóò kùnà. Nípasè àgbéyèwò ìpèdé Mòfòlí, isé yìí wá fi hán pé gbólóhùn ó lè jé iso aseégbà láàrin àwon elédè, ti gbólóhùn béè kò bá ni ibátan àkòkò kankan. Ohun tó fi ìbátan àkókó inù gbólóhùn hàn ni ìsòri gírámá àsìkò. Bi ó bá rí béè, a jé pé àsìkò wà léka-èdè Mòfòlí bí ó tilè sí àfòmó ti yóò ta mó òrò-ise láti fi i hàn.
Ibi ti a fi ori isé yìí ti si ni pé èdè Yorùbá, àti àwon èka rè bii Mòfòlí, ni ónà tí wón ń gbà fi àsìkò hàn; wón lè lo àwon atóka asáfihàn olorò-àpónlè.
Orúko Aábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolé
Ojú ewé: 311
Ewì Ológundúdú
2207
6547
2006-12-21T06:47:28Z
Loadewole
101
[[Ewi Oloogundudu]]
[[Ewi]]
[[Oloogundudu]]
[[A.S. Oyewale]]
[[Oyewale]]
[[Ajemo-oselu]]
[[Oselu]]
A. S. Oyewale (2003), ‘Ìtúpalè kókó-Òrò Ajemósèlú nínú Ewì Ológundúdú’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==Àṣ amọ̀==
Àgbéyèwò kókó-òrò ajemósèlú ilè Nàìjíríà gégé bí ó ti se jeyo nínú ewì Ológundúdú ni ó je isé yìí lógún. Àpilèko yìí se òfìntótó ìtàn nípa ìsèlú ilè. Nàìjíríà ní ìbámu pèlú ojú tí akéwì fì wo àwon òrò ìsèlú náà. Èyí wáyé léte àti gbé isé akéwì náà lérí ìwòn àti èròngbà láti mú kí ìwòye wa lè gbòòrò nípa ojú tí a fi ń wo òrò ìsèlú ìgbàlódé ní orílè-èdè Nàìjíríà gégé bí akéwì ti sàgbékalè rè.
Fún àpilèko yìí ní pàtó, a se àsàyàn àwon ewì tí Ológundúdú ti ménuba òrò nípa ìsèlú Ìgbéléwòn isé náà dá lórí fífi tíórì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò gégé bí i tíórì àmúlò.
Isé yìí se àkíyèsí nínú ewì Ológundúdú pé, àwon kókó-òrò tó je mó ìsèlú ilè Nàìjírí lóje akéwì náà lógún jùlo. Fún ìdí èyí, isé àpilèko yìí fihàn pé, àwon akéwì ìgbàlódé Yorùbá ti bèrè síi nawójà won kojá agbo Yorùbá títí dé orílè èdè Nàìjíríà lápapò. Bákan náà, isé ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé àwon akéwì Yorùbá kì í se afonrere àwon ìsèlè nìkan sùgbón wón tún jé agbáterù fún àlààfíà àti ètò ìsèjoba tó móyán lórí. Agbéyèwò àwon kókó-òrò inú ewì Ologúndúdú fihàn pé, ohun tó je é lógún jùlo ni láti se ìkìlò fún gbogbo àwon tó ń kópa nínú ìsèlú ìgbàlódé ilè Nàìjíríà láti se pèlé.
Ohun tó je é lógún la sàpèjúwe gégé bí i lámèyító tí ewu isé rè dá lórí ojúsàájú síse. Àkíyèsí wa nínú isé Ológundúdú ni wí pé, o máa ń se ojúsàájú, ìdájó àìkógo já, àti sísé àfihàn òduwòn àwon ènìyàn àti ìsèlè láìmímò kíkún nípa won.
Orúko Alábòjúútó: Òmówé A. Akínyemí
Ojú ìwé: 303
Fíìmù Yorùbá
2208
6548
2006-12-21T06:49:08Z
Loadewole
101
[[Fiimu Yoruba]]
[[Fiimu]]
[[C.O. Odejobi]]
[[Iwa Odaran]]
[[Fiimu Agbelewo]]
C. O. Odejobi (2004), ‘Àyèwò Ìgbékalè Ìwà Òdaràn nínú fíìmù Àgbéléwò Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==Àṣ amọ̀==
Isé yìí se àyèwò sí bí isèlè inú àwùjo se jé òpákùtèlè ìwà òdaràn nínú ìsòwó àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá kan, b.a. ‘Ogun Àjàyè’, ‘Owo Blow’, ‘Aséwó Kánò’, ‘Agbo Òdájú’, ‘Saworoide’, ‘Ìdè’, abbl. Àlàyé wáyé wáyé lórí ònà ìgbékalè òràn nínú fíìmù àgbéléwò Yorùbá, bákan náa ni a sì tún se àyèwò ipa tí fíìmù àgbéléwò ajemó òràn dídá ń ní lórí àwon ànwòran, òsèré lókùnrin-lóbìnrin àti àwùjo lápapò. Isé yìí se àyèwò ohun tó ń mú kí àwon asefíìmù ó máa se àgbéjáde fíìmù Yorùbá ajemó òràn dídá tó lu ìgboro pa báyìí, a sì tún wo orísirísi ìjìyà tí àwon òdaràn máa ń gbà.
Tíórì ìmò ìfojú ìbára-eni-gbépò ni a lò kí a lè fi òràn dídá inú fíìmù wé tí ojú ayé. Ìfóro wá àwon asefíìmù lénu wò wáyé láti mo ìdí tí wón fi ń gbé fíìmù ajemó òràn dídá jáde. A tún fi òrò wá àsàyàn àwon òsèré lókùnrin àti lóbìnrin àti ònwòran lénu wò láti mo ìhà tí wón ko sí fíìmù ajemó òràn dídá àti ipa tí wíwo irúfé fíìmù béè lè ní lórí àwon ènìyàn nínú àwùjo.
Àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá tó je mó isé yìí ni a wò tí a sì tú palè. Ní àfikún. Olùwádìí tún lo sí ilé ìkàwé láti ka òpò ìwé bíi jónà, atíkù, ìwé isé àbò-ìwádìí láti lè mo àwon isé tó ti wà nílè.
Isé ìwádìí yìí fi hàn pé ìyàgàn àti àìní tó je mó owó, ipò, obìnrin àti àwon nnkan mìíràn tí èdà lépa ló ń ti àwon ènìyàn sínú ìwà òdaràn. Isé yìí se àkíyèsí pé lára àwon tó ń lówó nínú ìwà òdaràn ni a ti rí òré, ebí àti àwon agbófinró. Bákan náà ni isé yìí tún se àfihàn onírúurú ònà tí àwon òdaràn wònyí ń gbà dá òràn.
Ní ìparí. isé yìí gbà pé àwon ìwà òdaràn tó ń selè ni a lè kà sí òkan lára ohun tí ìsèlè àwùjo bí àti pé ìjìyà ti a ń fún òdaràn máa ń ní ipa nínú ebí won nígbà mìíràn.
Alábòójútó Kìíní: Òjógbón T.M. Ilésanmí
Alábòójútó Kejì: Òjògbón B. Àjùwòn
Ojú Ìwé: 249
Olopaa ninu Itan Aroso Yoruba
2209
6556
2006-12-21T06:59:21Z
Loadewole
101
[[O.R. Faturoti]]
[[Olopaa ninu Itan-aroso]]
O. R. Faturoti, (1998), ‘Àyèwò Ipa tí awon Olópàá kó nínú Ìwé Ìtàn-àròso Yorùbá’.,
Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==Àṣ amọ̀==
Ise yìí se àyèwò ipa tí àwon olópàá kó nínú àsàyàn àwon ìwé-ìtàn-àròso Yorùbá kan. Orí tíòrì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò ni a gbé isé náà kà, a sì se àtúpalè èrèdìí àgbékalè àwon ònkòwé tí a ye isé won wò.
Ònà tí a gbà sisé yìí ni síse àyèwò àwon ìwé-ìtàn-àròso tó je mó isé yìí fínnífínní. Ìfòrò-wáni-lénu-wò sì tún wáyé pèlú àwon tó ń so èdè abínibí, láti lè ní ìmò tó jinlè nípa ìbágbépò àwùjo àwon Yorùbá.
Ní gbogbo àwùjo ènìyàn láti ojó tó ti pé, ipa ribiribi ni àwon olópàá ń kó láti rí i pé òfin àti àse àwùjo kò di títè lójú. Ìdí nìyen tó fi jé pé àwon ará ìlú ń wò wón gégé bí àpeere ìrètí. Àmó sá, isé yìí rí i wí pé àwon olópàá kan ti pa ojúse pàtàkì tí àwon ará ìlú mò wón wònyìí tì. Èyí rí béè nílorí àwon ìdí kan bíi ìfé àwon alágbára lati lò wón fún ànfààní ara won nìkan àti ìfé àwon olópàá tí wón ń lo ànfààní ipò won láti pawó sápò ara won àti béèbéè lo.
A fi orí isé yìí tì sí ibi wí pé, nípase ogbon ìsèdá àwon ònkòwé tí a ye isé won wò, ó hàn kedere wí pé àwon olópàá pàápàá, gégé bí ènìyàn eléran ara láwùjo tí ìwà ìpàjé ti wò léwù n tè síbi tí ayé ń ayé ń tè sí ni.
Alábojútó: Òmòwé A. Akínyemí
Ojú ìwé: Métàdínláàádóje.
Ilu Aje-oruko-mo-Erin
2210
6521
2006-12-20T15:55:45Z
Loadewole
101
[[Ilu Aje-oruko-mo-Erin]]
[[Erin-Ile]]
[[Erinmo]]
[[Erin-Osun]]
[[Erin-Ijesa]]
[[Erin-Oke]]
[[Boyede]]
[[O.M. Boyede]]
[[Oriki]]
O. M. Bóyèdé (2005), ‘Àgbéyèwò Oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn ní Ilè Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==ÀSAMÒ==
Isé yìí se àyèwò oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn bí Èrìn bí Èrìnmò, Èrìn-Ìjèsà, Èrìn-Òkè, Èrìn-Ilé àti Èrìn-Òsun láàrin àwon Yorùbá apá Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà. Bákan náà, isé yìí se àgbéyèwò orírun àwon ìlu wònyí, àjosepò tó wà láàrin ìsès àwùjo àti Ìbáratan won, pèlú ètò ìsèlú won.
Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí ni pé a gba ohun enu àwon oba ìlú wònyí, òpìtàn ní ààfin oba, àwon tó mò nípa oríkì ati àwon awo Ifá. A se àdàko àti ìtúpalè àwon ìfòròwánilénuwo àti oríkì tí a gbà sílè. Tíórì lítírésò ìbáraenigbépo àti ìfìwádìí-sòtumò ni a mú lò láti se àtúpalè àkóónú àti ìsowóloèdè nínú àwon oríkì yìí. Àwon ìwé tí ó wúlò fún isé yìí ni a yèwò ní àwon ilé ìkàwé.
Àtúpalè isé yìí jé ká mò pé Ilé-Ifè ni orírun àwon ìlú Ajórúko-mo-Èrìn àti pé Èrìnmò ni wón koko tèdó sí kí àwon yòókù tó fónká lo sí ibi tí wón wà lónìí. Isé yìí tún fi hàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn gba Ilé-Ifè gégé bí orírun won síbè, ìyàtò wà nínú èka-èdè, ètò ìsèlú àti odún ìbílè won. Bákan náà, o tún hàn nínú isé yìí oríkì jé kí a mo àwon àwòmó apààlà tí ó je mó àwùjo àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn kòòkan àti àwon èèyàn won.
Ní ìparí, isé yìí fihàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú wònyí fón káàkiri agbègbè Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà nítorí ogun abélé Yorùbá, ìjà oyè, orò-ajé àti ìjà fún òmìnira ara eni, wón sI ní àjosepè tó fi wón hàn gégé bí òkan.
Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje
Ojú-Ìwé: 172
Iwe Iroyin
2211
6341
2006-12-17T10:06:13Z
Loadewole
101
[[Iwe Iroyin]]
[[T.A. Olunlade]]
[[Litireso Alohun]]
T.A. Olúnládé (2005), Ìlò Lítírésò Alohùn Yorùbá nínú Ìwé-Ìròyìn Yorùbá láti Odún 1859 sí 1960’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==ÀSAMÒ==
Isé yìí dágbá lé wíwo ìlò lítírésò alohùn Yorùbá nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá. Ìwádìí náà se àyèwó ìlò lítírésò alohùn Yorùbá tí a rí fà yo nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá láti odún 1859 dé 1960. Síse àwárí àwon ìlò lítírésò alohùn yìí ràn wá lówó láti wo àkóónú àwon ìwé-ìròyìn ojó pípé wònyí. Ìwádìí yìí wo ipa tí ìlò lítírésò alohùn yìí ní lórí àwùjo yìí. Isé yìí se àgbéyèwò, ìpínsísòrí àti àlàyé fínnífínní nípa akitiyan àti àtinúdá àwon ònkòròyìn pàápàá nípa àmúlò orísìírísìí lítírésò alòhùn Yorùbá bó se hàn nínú àwon ìwé-ìròyìn.
Ònà tí a gbà se isé yìí ni pé a wá ogún ìwé-ìròyìn Yorùbá tí wón jáde láàrin odún 1859 dé 1960. Ìwádìí ní yààrá ìkàwé àti yààrá tí a se àwon ìwé pàtàkì lójò sí ni a fig be ìwádìí yìí lésè. A se èkúnréré ìwádìí lódò àwon àgbà tí wón ni òye àsìkò tí àwon ìwé-ìròyìn wònyí jáde. A se ìtúpalè àwon àkójopò èdè-fáyèwò tí a rí láti inú ìwé-ìròyìn tó je mó ìlò lítírésò alohùn pèlú tíórì ìmò ìbára-eni-gbé-pò ajemó lítírésò.
Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé lítírésò alohùn Yorùbá bí oríkì, àló onítàn, òwe, ìtàn àtinúdá àti àbáláyé, àwàdà, èèwò àti orin ni àwon oníròyìn àsìkò tí a yàn lò. Ìwádìí yìí jé ká mó pé orísìírísìí ònà ni àwon oníròyìn gbà lo lítírésò alohùn. Ònà mókànlá ni àwon akòròyìn gbà lo oríkì nínú àwon ìwé-ìròyìn. Won tún lo orísìírísìí lítírésò alohùn mìíràn ni ìlànà wònyí. Wón lo àwon kan ko àkolé àti olú-àkolé ìròyìn, won fi òmíràn ko ìtàn-ìgbésí-ayé-eni àti àkomònà, wón sì fi òmíràn gbé àwàdà kalè fún èrò àwùjo. Ìwádìí náà tún fi hàn pé orin ni ònkòròyìn mìíràn fi bá èrò àwùjo sòrò. Ìwádìí yìí tún jè ká mò pé àwon oníròyìn se àtinúdá àti àdàko lítírésò alohùn Yorùbá láti se ìbánisòrò pèlú àwon èrò àwùjo ti wón lè ka ìwé-ìròyìn Yorùbá nígbà náà.
Ní ìparí, a rí èrí tó pò pé lítírésò alohùn Yorùbá tí a lò níní ìwé-ìròyìn Yorùbá wúlò fún ìkónilékòó àti ìdánilárayá láwùjo Yorùbá. Èrí tó móyán lórí sì fi hàn pé tawo-tògbèrì ní ń se àmúlò lítírésò alohùn Yorùbá saájú àti léyìn ìgbà tí wón ń ko nnkan sínú ìwé-ìròyìn. Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé ìlò lítírésò alohùn láwùjo Yorùbá ni ó se okùnfà lítírésò alákosílè láwùjo Yorùbá.
Alábòójútó: Òjògbón T.M. Ilésanmí
Amúgbálégbèé Alábòójútó: Òmòwé Bòdé Agbájé
Ojú-Ìwé: 516
T.A. Olúnládé (2005), Ìlò Lítírésò Alohùn Yorùbá nínú Ìwé-Ìròyìn Yorùbá láti Odún 1859 sí 1960’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé yìí dágbá lé wíwo ìlò lítírésò alohùn Yorùbá nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá. Ìwádìí náà se àyèwó ìlò lítírésò alohùn Yorùbá tí a rí fà yo nínú ìwé-ìròyìn Yorùbá láti odún 1859 dé 1960. Síse àwárí àwon ìlò lítírésò alohùn yìí ràn wá lówó láti wo àkóónú àwon ìwé-ìròyìn ojó pípé wònyí. Ìwádìí yìí wo ipa tí ìlò lítírésò alohùn yìí ní lórí àwùjo yìí. Isé yìí se àgbéyèwò, ìpínsísòrí àti àlàyé fínnífínní nípa akitiyan àti àtinúdá àwon ònkòròyìn pàápàá nípa àmúlò orísìírísìí lítírésò alòhùn Yorùbá bó se hàn nínú àwon ìwé-ìròyìn.
Ònà tí a gbà se isé yìí ni pé a wá ogún ìwé-ìròyìn Yorùbá tí wón jáde láàrin odún 1859 dé 1960. Ìwádìí ní yààrá ìkàwé àti yààrá tí a se àwon ìwé pàtàkì lójò sí ni a fig be ìwádìí yìí lésè. A se èkúnréré ìwádìí lódò àwon àgbà tí wón ni òye àsìkò tí àwon ìwé-ìròyìn wònyí jáde. A se ìtúpalè àwon àkójopò èdè-fáyèwò tí a rí láti inú ìwé-ìròyìn tó je mó ìlò lítírésò alohùn pèlú tíórì ìmò ìbára-eni-gbé-pò ajemó lítírésò.
Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé lítírésò alohùn Yorùbá bí oríkì, àló onítàn, òwe, ìtàn àtinúdá àti àbáláyé, àwàdà, èèwò àti orin ni àwon oníròyìn àsìkò tí a yàn lò. Ìwádìí yìí jé ká mó pé orísìírísìí ònà ni àwon oníròyìn gbà lo lítírésò alohùn. Ònà mókànlá ni àwon akòròyìn gbà lo oríkì nínú àwon ìwé-ìròyìn. Won tún lo orísìírísìí lítírésò alohùn mìíràn ni ìlànà wònyí. Wón lo àwon kan ko àkolé àti olú-àkolé ìròyìn, won fi òmíràn ko ìtàn-ìgbésí-ayé-eni àti àkomònà, wón sì fi òmíràn gbé àwàdà kalè fún èrò àwùjo. Ìwádìí náà tún fi hàn pé orin ni ònkòròyìn mìíràn fi bá èrò àwùjo sòrò. Ìwádìí yìí tún jè ká mò pé àwon oníròyìn se àtinúdá àti àdàko lítírésò alohùn Yorùbá láti se ìbánisòrò pèlú àwon èrò àwùjo ti wón lè ka ìwé-ìròyìn Yorùbá nígbà náà.
Ní ìparí, a rí èrí tó pò pé lítírésò alohùn Yorùbá tí a lò níní ìwé-ìròyìn Yorùbá wúlò fún ìkónilékòó àti ìdánilárayá láwùjo Yorùbá. Èrí tó móyán lórí sì fi hàn pé tawo-tògbèrì ní ń se àmúlò lítírésò alohùn Yorùbá saájú àti léyìn ìgbà tí wón ń ko nnkan sínú ìwé-ìròyìn. Ìwádìí wa fìdí rè múlè pé ìlò lítírésò alohùn láwùjo Yorùbá ni ó se okùnfà lítírésò alákosílè láwùjo Yorùbá.
Alábòójútó: Òjògbón T.M. Ilésanmí
Amúgbálégbèé Alábòójútó: Òmòwé Bòdé Agbájé
Ojú-Ìwé: 516
Isele Kayeefi
2212
6339
2006-12-17T10:02:55Z
Loadewole
101
[[Isele Kayeefi]]
[[C.O. Elegbeleye]]
C.O. Elégbéléye, (2005), “Àgbéyèwò ìtàn Ìsèlè Kàyééfì lórí Rédíò’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==ÀSAMÒ==
Nínú isé yìí, a gbìyànjú àti se àgbéyèwò ewà, ìhun àti èdè nínú ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí rédíò. A sapá láti wo àwon ìtàn ìsèlè kàyéèfi tí wón ń so nínú àwon ètò bí i “Gba-n-kogbì”, ‘Ó-séléńké-jò” “Òwúyé” àti “Tatíwere”. A sì tiraka láti wo àwon ìsèlè ìyànu tí ó súyo nínú àwon ìtàn yìí lórí rédíò.
Onà pàtàkì tí a gbà se ìwádìí ni síse àbèwò sí ilé-isé méérèrìn tí a yàn láàyò fún isé yìí, pèlú èròngbà láti gba àwon èròjà tí a nílò. A gba ìtàn ìsèlè kàyéèfì méjìléláàdóta sílè. Díè lára ìtàn yìí la gbà sílè pèlú téèpù nígbà tí a sì gba àwon mìíràn láti òdò àwon olóòtú ètò náà. Àwon ilé-isé rédíò ti a lo Ilé-isé Rédíò ti Ìpínlè Òsun, lókè Baálè ní Òsogbo, ilé-isé Rédíò Ìpínlè Ondo àkókó lóríta Òbèlé ní Àkúré, Ilé isé Rédíò lóríta Basòrun, Ìbàdàn àti Rédíò amìjìnjìn lókè Màpó, Ìbàdàn. A tún se ìfòrò-wáni-lénu-wò pèlú àwon Gííwá Ilé isé Rédíò wònyìí ní òkòòkan àti àwon olóòtú ètò ilé isé mérin òkè yìí lórí irúfé èdá ìtàn, orú ìtàn tó jé, ètò àgbékalè ìtàn láti mò bóyá ìtàn ìsèlè-ojú ayé ni. A tún sé ìwádìí lórí ipa àwon onígbòwò ètò wònyìí àti èrè won lórí ètò yìí. A se àbèwò sí ilé-ìkàwé fún ìwádìí lórí àwon ohun tí ó je mó àkosílè lórí isé yìí. A se àdàko àbò oko ìwádìí. A sì fi tíórì ìlànà ìmútànso se gbogbo àtúpalè tí a gbà sílè.
Ìsé ìwádìí yìí se àseyorí nípa síse àfikún ìmò lórí ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí radio. A rí pé ó jé ètò tó gbájú gbajà, tó sì se àkópò ìmò àwon ènìyàn nípa ohun tó ń selè tó je mó àsà àti ìse wa. Won ń gbé ètò náà kalè nípa síse àmúlò onà èdè bíi ìpanilérìn-ín àti orísìírísìí ìyapa. Asì rí pé ìkóniláyàsókè jé ogbón ìsòtàn pàtàkì. Ìtàn wònyìí kojá òye èdá lórí ìsèlè ojoojúmó, ó jo ni lójú púpò gidigidi, àwon ìtàn wònyìí kún fún ìsèlè ìyànu, tó mèrù bani, àwon ìsèlè tí a lérò pé kò lè selè ní àwùjo tó wá ń selè tó kóni láyà je, tó sì yàtò sí ìwà omolúwàbí. Àwon ìwà bíi ká fi ènìyàn se òògùn owó, lílo agbára òkùnkùn tó le. Ìlò èdè àwon olóòtú, ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì jé èyí ló lówúra, tó kún fún àkànlò èdè, èdà òrò, àti àmúlò òwe tó bójú mu. Àwon se àmúlò àwítúnwí, àpèjúwe, àfiwé, orin kò gbéyìn rárá. Pàtàkì èyí ni láti fi ewà ètò náà hàn. Nígbà mìíràn, asòtàn lè pín odidi ìtàn ìsèlè kàyéèfì kan sí ònà méta tàbí mérin ìdí èyí ni láti fi ààyè gba ìpolówó-ojà àti láti jé kí àwon àwon olùgbó ètò kó ipa pàtàkì nípa síso èrò okàn won. Asòtàn á wá so ìtàn náà ní sísé-n-tèlé fún òsè méta tàbí mérin ní ìbámu pèlú bí àsòtàn se pín-in.
Ní ìparí, a fi ìdí rè múlè pé ìtàn ìsèlè kàyéèfì ara lítírésò alohùn Yorúbá ni. Ní pàtàkì òpò àbùdá tó je mó èyà lítírésò alohùn bí i òwe, ìfòròdárà, àwàdà, àsorégèé ló wópò nínú ìtàn wònyí. Ìrètí wa ni pé isé ìwádìí yìí yóò jé àtègùn tí àwon isé mìíràn lórí rédíò yóò máa gùn lé lójó iwáju.
Alábòójútó: Prof. Bádé Àjùwòn
Ojú-Ìw é: 186
C.O. Elégbéléye, (2005), “Àgbéyèwò ìtàn Ìsèlè Kàyééfì lórí Rédíò’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Nínú isé yìí, a gbìyànjú àti se àgbéyèwò ewà, ìhun àti èdè nínú ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí rédíò. A sapá láti wo àwon ìtàn ìsèlè kàyéèfi tí wón ń so nínú àwon ètò bí i “Gba-n-kogbì”, ‘Ó-séléńké-jò” “Òwúyé” àti “Tatíwere”. A sì tiraka láti wo àwon ìsèlè ìyànu tí ó súyo nínú àwon ìtàn yìí lórí rédíò.
Onà pàtàkì tí a gbà se ìwádìí ni síse àbèwò sí ilé-isé méérèrìn tí a yàn láàyò fún isé yìí, pèlú èròngbà láti gba àwon èròjà tí a nílò. A gba ìtàn ìsèlè kàyéèfì méjìléláàdóta sílè. Díè lára ìtàn yìí la gbà sílè pèlú téèpù nígbà tí a sì gba àwon mìíràn láti òdò àwon olóòtú ètò náà. Àwon ilé-isé rédíò ti a lo Ilé-isé Rédíò ti Ìpínlè Òsun, lókè Baálè ní Òsogbo, ilé-isé Rédíò Ìpínlè Ondo àkókó lóríta Òbèlé ní Àkúré, Ilé isé Rédíò lóríta Basòrun, Ìbàdàn àti Rédíò amìjìnjìn lókè Màpó, Ìbàdàn. A tún se ìfòrò-wáni-lénu-wò pèlú àwon Gííwá Ilé isé Rédíò wònyìí ní òkòòkan àti àwon olóòtú ètò ilé isé mérin òkè yìí lórí irúfé èdá ìtàn, orú ìtàn tó jé, ètò àgbékalè ìtàn láti mò bóyá ìtàn ìsèlè-ojú ayé ni. A tún sé ìwádìí lórí ipa àwon onígbòwò ètò wònyìí àti èrè won lórí ètò yìí. A se àbèwò sí ilé-ìkàwé fún ìwádìí lórí àwon ohun tí ó je mó àkosílè lórí isé yìí. A se àdàko àbò oko ìwádìí. A sì fi tíórì ìlànà ìmútànso se gbogbo àtúpalè tí a gbà sílè.
Ìsé ìwádìí yìí se àseyorí nípa síse àfikún ìmò lórí ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì Yorùbá lórí radio. A rí pé ó jé ètò tó gbájú gbajà, tó sì se àkópò ìmò àwon ènìyàn nípa ohun tó ń selè tó je mó àsà àti ìse wa. Won ń gbé ètò náà kalè nípa síse àmúlò onà èdè bíi ìpanilérìn-ín àti orísìírísìí ìyapa. Asì rí pé ìkóniláyàsókè jé ogbón ìsòtàn pàtàkì. Ìtàn wònyìí kojá òye èdá lórí ìsèlè ojoojúmó, ó jo ni lójú púpò gidigidi, àwon ìtàn wònyìí kún fún ìsèlè ìyànu, tó mèrù bani, àwon ìsèlè tí a lérò pé kò lè selè ní àwùjo tó wá ń selè tó kóni láyà je, tó sì yàtò sí ìwà omolúwàbí. Àwon ìwà bíi ká fi ènìyàn se òògùn owó, lílo agbára òkùnkùn tó le. Ìlò èdè àwon olóòtú, ètò ìtàn ìsèlè kàyéèfì jé èyí ló lówúra, tó kún fún àkànlò èdè, èdà òrò, àti àmúlò òwe tó bójú mu. Àwon se àmúlò àwítúnwí, àpèjúwe, àfiwé, orin kò gbéyìn rárá. Pàtàkì èyí ni láti fi ewà ètò náà hàn. Nígbà mìíràn, asòtàn lè pín odidi ìtàn ìsèlè kàyéèfì kan sí ònà méta tàbí mérin ìdí èyí ni láti fi ààyè gba ìpolówó-ojà àti láti jé kí àwon àwon olùgbó ètò kó ipa pàtàkì nípa síso èrò okàn won. Asòtàn á wá so ìtàn náà ní sísé-n-tèlé fún òsè méta tàbí mérin ní ìbámu pèlú bí àsòtàn se pín-in.
Ní ìparí, a fi ìdí rè múlè pé ìtàn ìsèlè kàyéèfì ara lítírésò alohùn Yorúbá ni. Ní pàtàkì òpò àbùdá tó je mó èyà lítírésò alohùn bí i òwe, ìfòròdárà, àwàdà, àsorégèé ló wópò nínú ìtàn wònyí. Ìrètí wa ni pé isé ìwádìí yìí yóò jé àtègùn tí àwon isé mìíràn lórí rédíò yóò máa gùn lé lójó iwáju.
Alábòójútó: Prof. Bádé Àjùwòn
Ojú-Ìw é: 186
Ijijagbara
2213
6316
2006-12-17T09:27:21Z
Loadewole
101
[[Ijijagbara]]
O. A. Adéyemo (2005), Ìjìjàgbara nínú ìwé eré-onítàn Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==ÀSAMÒ==
Isé àpilèko yìí dá lórí ìjìjàgbara nínú àsàyàn àwon eré-onítàn tí a ko ní èdè Yorùbá-Réré Rún, Ayé Ye Wón Tán àti Orí Mèkúnnù. Isé yìí se àgbéyèwò ìdí abájo àti àbùdá àwon àjìjàgbara gégé bó ti se hàn nínú àsàyàn ìwé eré-onítàn àti ònà tí àwon tí ìyà ń je gbà láti ko ìjegàba.
A gbé isé yìí lórí síse àyèwò fínní-fínní àwon àsàyàn ìwé eré-onítàn Yorùbá. A sáyéwò ìsòro àti ònà àbayo tó dá lórí ìjìjàgbara, akitiyan àwon egbé, àbayorí ìwà agbèyinbebojé. A tún se àgbéyèwo orísìírísìí ònà tí àwon arénije fi ń je àwon mèkúnnù níyà. Tíórì Marx in a se àmúlò láti se àtupalè àwon àsàyàn eré-onitan tí a gbé yèwò.
Isé yìí fi hàn pé ìdí abájo tó ń fa ìjìjàgbara ní àilè mú ìlérí se àwon tó wà nípò nípa mímú ayé derùn fún àwon ènìyàn. Ó tún hàn pé àwon tó wà nípò aláse máa ń mòn-ón-mò gbàgbé àwon ènìyàn ní gélé tí owó won bá ti ba eèkù idà, tí wón sì ń mú ìgbé ayé le koko fún àwon mèkúnnù nípa lílo orò tó tó sí gbogbo mùtúmúwà àwùjo fún ànfààni ara won
Ní ìparí, isé yìí fi hàn pé àwon tí ìyà ń je kò káwó gbera rárá sùgbón wón jà fitafita nípa gbígbé orísìírísìí ìgbésè láti so ara won di òmìnira kúrò lówó àwon amúnisìn.
Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje
Ojú-Ìw é: 119
O. A. Adéyemo (2005), Ìjìjàgbara nínú ìwé eré-onítàn Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé àpilèko yìí dá lórí ìjìjàgbara nínú àsàyàn àwon eré-onítàn tí a ko ní èdè Yorùbá-Réré Rún, Ayé Ye Wón Tán àti Orí Mèkúnnù. Isé yìí se àgbéyèwò ìdí abájo àti àbùdá àwon àjìjàgbara gégé bó ti se hàn nínú àsàyàn ìwé eré-onítàn àti ònà tí àwon tí ìyà ń je gbà láti ko ìjegàba.
A gbé isé yìí lórí síse àyèwò fínní-fínní àwon àsàyàn ìwé eré-onítàn Yorùbá. A sáyéwò ìsòro àti ònà àbayo tó dá lórí ìjìjàgbara, akitiyan àwon egbé, àbayorí ìwà agbèyinbebojé. A tún se àgbéyèwo orísìírísìí ònà tí àwon arénije fi ń je àwon mèkúnnù níyà. Tíórì Marx in a se àmúlò láti se àtupalè àwon àsàyàn eré-onitan tí a gbé yèwò.
Isé yìí fi hàn pé ìdí abájo tó ń fa ìjìjàgbara ní àilè mú ìlérí se àwon tó wà nípò nípa mímú ayé derùn fún àwon ènìyàn. Ó tún hàn pé àwon tó wà nípò aláse máa ń mòn-ón-mò gbàgbé àwon ènìyàn ní gélé tí owó won bá ti ba eèkù idà, tí wón sì ń mú ìgbé ayé le koko fún àwon mèkúnnù nípa lílo orò tó tó sí gbogbo mùtúmúwà àwùjo fún ànfààni ara won
Ní ìparí, isé yìí fi hàn pé àwon tí ìyà ń je kò káwó gbera rárá sùgbón wón jà fitafita nípa gbígbé orísìírísìí ìgbésè láti so ara won di òmìnira kúrò lówó àwon amúnisìn.
Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje
Ojú-Ìw é: 119
Yoruba ati Hausa
2214
6527
2006-12-21T06:22:35Z
Loadewole
101
[[S.L. Adesokan]]
[[Adesokan]]
[[Iwa Omoluabi]]
[[Yoruba ati Hausa]]
S. L. Adésòkàn, ‘Àfiwé Àkóónú
Ajemó-Èkó-Ìwà-Omolúàbí ní Àwùjo Yorùbá àti Haúsá bí ó Se Hàn nínú Orin Orlando Owoh àti Dan Maraya Jos!, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==ÀSAMÒ==
Isé yìí se àgbéyèwò kókó inú orin Orlando Owoh àti Dan Maraya Jos. A wo àfojúsùn àwon òkorin méjéèjì a sì fi wón wé ara won. Ní àfikún, isé yìí wo ipa ti àwùjo kòòkan òkòòkan tí àwon orin òhún je mo n lórí re bí ó se je mó ìsédá, òkìkí àti ìtéwógbà àwon orin òhún. Nínú àwon kókó tí ó jeyo nínú áwon orin òkorin méjéèjì, a yan èkó ìwá omolúwábí ni ààyò, a si se ìtúpalè re.
Lára àwon ogbón ìsèwádìí tí a lò ni síse àkójopò, àdàko àti ìtumò àwon orin òhún. A se àsàyàn ènìyàn méwàá láti inú ìpínlè merin tí ó je ti Yorùbá a si se ìwádìí lénu won nípa orin Orlando Owoh. Bákan náà ni a lo ìlànà yìí fún ènìyàn méwàá tí a yàn láti inú ìpínlè merin tí a fi òrò wá lénu wò lórí orin Dan Maraya.
Gbogbo àwon èrí tí a kó jo ni a fi ìlànà tíónà tíórì ìmò-ìfíjú-ìbára-eni-gbé-pò wo lítírésò tú palè. A rí àrídájú pé àyípadà pàtàkì ti dé bá okòwò orin kíko ní àwùjo méjééjì. Ki ìmò èro tí ó jé kí ó seése fún wa láti gba orin sílè sórí káséètì to dé, léyìn tí a bá gbó orin tan ni à ń náwó fún òkorin. Ní òde òní a ó ti sanwó káséètì tí ó ní orin nínú kí ó tó wa dip é à ń gbó o.
Isé ìwádìí yìí fi ìdí re múlè pé àyípada tí ó dé bá isé orin kíko ní àwùjo méjéèjì, túbò mú isé àwon òkorin méjéèjì rorùn lórí ìkóniníjanu nipa ìwà ìbàjé híhù. Ipò won yìí ba isé àwon òkorin ìgbà ìwásè mu kí ó tó dip é àsà àwon aláwò funfun so ó di ìdàkudà.
Name of Supervisor: Dr. J.B. Agbájé
No. of Pages: 272
Ewi Omode
2215
6528
2006-12-21T06:24:23Z
Loadewole
101
[[Ewi Omode]]
[[Y.O. Awolusi]]
[[Yoruba ati Hausa]]
[[Awolusi]]
Y. O. Awolusi, Àgbéyèwò Ewì Omodé láàrin Àwùjo Yorùbá àti Haúsá.! Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==ÀSAMÒ==
Isé ìwádìí yìí jé àgbéyèwò ewì omodé láwùjo Yorùbá àti haúsá. Nínú rè, a wo àwon kókó-òrò inú àwon ewì náà ní ìbámu pèlú isé ìkóni tí a fi wón ń se láwùjo méjèèjì. Láfikún, ìwádìí náà wo ipa tí àwon àgbà ń kó nínú ìmúwáyé ewi omode láwujo Yorùbá àti Hausa. Ó wo onà-ìsèré láwùjo méjèèjì, ó si sàlàyé àkíyèsì ajeméwà àti tí àsà tó súyo nínú àwon ewì náà.
Isé yìí je mó lílo oko-ìwádìí níbi tí a ti se àgbàko ewì omodé ti Haúsá àti Yorùbá. A ya fótò díè, a sì fèro gbòrò sílè lákòókò tí ewì omodé ní lo lówó. A lo àwon isé onímo ìsáájú tó wà lákoólè lórí lítírésò omodé láti gbé àkójo-èdè-fáyèwò láti okó òwádìí tiwa nígbònwó. Àwon àkójo-èdè-fáyèwò tí a gbà yìí ni a dàko tí a sì túpalè nípa lílo tíórì ìmò ìbára-eni-gbépò láwùjo.
Isé ìwádìí yìí se àwárí pé àwon onímò ìsáájú kò tí ì sisé tó jinlè nípa ewì omodé pàápàá láwújo Haúsá. Isé ìwádìí yìí fi hàn pé àwùjo ló so bí lítírésò omodé tí ń ri, débi pé ó soro láti sòrò ewì omodé láìsòrò bá ipa àwon àgbà lórìí lítírésò náà láwùjo. Isé ìwádìí yìí tún se àfihàn ipò pàtàkì tí àwùjo méjèèjì tí a wo àpónlé, pàtàkì omodé, ìlera àti àjose sí bí won tí je yo nínú ewì omodé láwùjo.
Àgbálogbàbò isé ìwádìí yìí fihàn pé lááríjà ipa àwon àgbà nínú ewi omodé ni láti fi ipa adarí won hàn ní ìbámu pèlú ààyè omo wéwé láwùjo gégé bó ti wà nínú ìgbàgbó àwon ènìyàn.
Supervisor: Dr. J. B. Agbájé
Number of pages: 257
Ewi Ajemokuu
2216
6529
2006-12-21T06:26:05Z
Loadewole
101
[[Ewi Ajemokuu]]
[[Ewi Ajemo-oku]]
[[M.A. Karimu]]
[[Karimu]]
[[Egba ati Ijebu]]
[[Egba]]
[[Ijebu]]
M. A. Karimu ‘Ìtúpalè Ewù Ajemókùú láàrin àwon Ègbá àti Ìjèbú.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
==ÀSAMÒ==
Isé se àyèwò orísìírísìí ewì ajemókùú láàrin Ègbá àti Ìjèbú ni ìpínlè Ògùn. Bákan náà, isé yìí se àgbéyèwò àwon àkóónú ewì ajemókùú láàrin agbègbè méjèèjì.
Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí nip é a gba ohun enu àwon apohùn ìbílè ewi ajemókùú láàrin Ègbá àti Ìjèbú sílè A se àdàko àti ìtúpalè ìfòròwánilénuwo. Tíóri lítírésò ìbáraenigbépò àti ìfìwádìísòtumò ni a mú lò láti se àtúpalè àkóónú àti ìlò èdè àwon ewì ajemókùú wònyìí. Àwon ìwé tí ó wúlò fún isé yìí ni a yèwò ni àwon ìlé-ìkàwé.
Àtúpalè isé yìí jé kí á mò pé isé kò tíì pò lórí ewì ajemókùú láàrin àwon Ègbá àti Ìjèbú bíi ti àwon Òyò. – Yorùbá. Bákan náà, ó tún se àfìhàn ìgbàgbó àfòyemò àwo Ègbá àti Ìjèbú nípa ìyè léhìn ikú.
Ní iparí, isé yìí fi hàn pé ìrìnàjò ayé jé èyí tí kò lo títí: àtègùn sí ayé mìíràn sì ni pèlú. Àìgúnrégé, ìnira, ayò, ìfé, ìdùnnú àti Ikú ni ó parapò sínú eyo nnkan aláìlesàpèjúwe tí à ń pè ní ayé.
Name of Supervisor: Dr. J.B. Agbájé
No. of Pages: 235
Sooko
2217
6530
2006-12-21T06:27:34Z
Loadewole
101
[[Sooko]]
[[E.O. Salami]]
[[Salami]]
[[Oriki]]
[[Ile-Ife]]
E. O. Salami, ‘Agbeyewo Alawomo Litireso fún Oríkì Àwon Sòókò ní Ilé-Ifè.’, Àpilèko fún Oyè Éémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria
==ÀSAMÒ==
Isé yìí se àgbéyèwò oríkì Sòókò ni ilè Ifè ní ìbámu pèlú èrò áwon Sòókò, àsà won àti ìgbàbò won. Irú àwon ìlú béè ní Ifè ni Ókè-Igbó. Ìfétèdó, Ìpetumodù, Edúnàbòn àti Ifèwàrà. Isé yìí tún se àtúnpalè ìlò èdè oríkì náà.
Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí ni pé a gba ohun enu àwon ìjòyè, akígbe oba àti àwon Sòíkò láti ìdílé oba ní Ilé-Ifè àti àwon ìlú mìíràn tí a dárúko lókè. A se àdàko àti ìtúpalè àwon ìfòròwánilénuwò àti oríkì tí a gbà. Isé yìí se àmúlò àwon ise tó wà nílè lórí lítírésò àtenudénu Yorùbá pàápàá jù lo oríkì. Tíórì lítírésò ìbáraenigbépò àti tíórì ìfìwádìí-sòtumo èrò okàn ni a lò láti se àtúpalè àwon ohun àrífàyo inú orikì náà,
Àtúpalè isé yìí fi hàn pé oríkì Sòókò jé èrí tí ó kun ojú òsùwòn láti le tóka si àwon kan ní Ilè gégé bí omo oba. Ó se àláyé ìtumò Sòókò. Ó se àfihàn ipò Sòókò gégé bí asojú àwon omo oba lókùnrin, lóbìnrin nínú ètò ìsèlú ìlè Ifè. Bákan náà ni ó tan ìmólè sí àkóónú oríkì Sòókò tí í se ipò won, agbára oògùn, isé won, ìrísí àti ìwùwasí won, orin èèwò àti àwon odún won gbogbo.
Àtúpalè isé yìí tún fi hàn pé ilè Ifè nìkan ni Sòókò ti gbajugbajà àti pé tí a bá rí won ni ibòmíran, ti Ifè ni won í se. Nítorí náà, níwòn ìgbà tí ó jé pé Ilé-Ifè ni orírun gbogbo Sòókò ni Ilè Ifè, àjosepò wà láàrin won
Isé yìí wá gbà pé oríkì Sòókò se pàtàkì ni àwùjo bí Ilé-Ifè èyí tí olá àti òwò tí ó ga wà fún oba.
Name of Supervisor: Dr. (Mrs) J. O. Sheba
Number of Pages: xv, 211
Ewi Ayaba
2218
6531
2006-12-21T06:29:10Z
Loadewole
101
[[Ewi Ayaba]]
[[M.O. Oyewale]]
[[Oyo]]
[[Osun]]
[[Oyewale]]
M. O. Oyewale, ‘Àgbéyèwò Ewì Ayaba láàrin Àwon Òyó-Òsun’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé yìí se àgbéyèwò ewì ayaba láàrin àwon Òyó-Òsun. Ó sì jé kí á mò nípa àbùdá ewì ayaba, ìsowólò-èdè ewì ayaba, ogbón ìsèré ewì ayaba àti ìwílò rè láwùjo.
Ogbón ìwádìí tí a yàn láàyò nínú isé yìí ni gbígba ohùn ewì ayaba sínú fónrán. Àwon ìlú márùn-ún tí agba ohùn ewì ayaba won sínú fónrán ni Òsogbo, Ede, Ìláwó-Èjìgbò, Ìwó àti Ìkòyí. Léyìn náà, a se àdàko ewì wònyìí, a sì se àtúpalè rè. Síbè, a fi òrò wá àwon oba ìlú tí a ménubà yìí lénu wò. A tún ka àwon ìwé tó bá isé yìí mu. Tíórí ìbára-eni-gbépò láwùjo ni a yan láàyò láti fi se àtúpalè àkòónú àti ìsowólò-èdè inú ewì ayaba yìí.
Ìwádìí lórí isé yìí fi hàn pé ewì ayaba jé èyà lítírésò alohùn Yorùbá tó jé ti àwon obìnrin; ní pàtàkì jùlo ìyàwo oba olorì oba tàbí ayaba. A jé kí ó di mímò nínú isé yìí pé àwon ayaba a máa ké ewì won yìí láàfin tàbí nínú ayeye tó kan oba ìlú dáradára. A so nínú isé yìí pé ìsòrí ayaba méjì tí a mò sí ayaba àgbà àti ayaba kéékèèké ló ń lówó nínú ewì yìí.
Ní ìkádìí, isé yìí sàlàyé pé orin àti ìsàré ni ewì ayaba Òyó-Òsun. Ìwádìí lórí isé yìí sì jé kí á mò pé ewì ayaba yìí gbajúgbajà nínú síse ìjíyìn nípa ayaba, oba àti àwon ìsèse inú àwùjo kòòkan. Síbè ewì ayaba yìí tún je mó ìwúre fún oba àti ebi oba
Alámòójútó: Òmòwé J.B. Agbájé
Ojú Ewé: 228
Ewebe
2219
6292
2006-12-17T08:31:24Z
Loadewole
101
/* Ewébè */
[[Ewebe]]
==Ewébè ==
Gbúre, ilá, tètè, sokoyòkòtò, yánrín,
òdú, ìsápá, ìgbó, ìgbágbá, ewúro,
oóyó (ewéédú)
Aran
2220
6532
2006-12-21T06:31:48Z
Loadewole
101
[[Aran]]
==Awon Aràn==
Sòbìà,
Eépà,
Áràn mùjèmùjè/Aràn Okèelè,
Jèdíjèdí,
Ejò inú,
Tanmona,
Ekóló.
Ile
2221
6533
2006-12-21T06:32:42Z
Loadewole
101
[[Ile]]
==Orísìírísìí ilè==
Yanrìn ,
Amò,
Ìlèdú,
Taràá.
Awon Eye
2222
6534
2006-12-21T06:33:52Z
Loadewole
101
[[Eye]]
==Àwon Eye ==
1. Ògòngò
2. Pépéye
3. Adie
4. Àsá
5. Àwòdì
6. Odíderé
7. Igún/Igúnnugún
8. Eyelé
9. Tòlótòló
10. Òwìwí
11. Òkín
12. Ológosé
13. Eye Oba
14. Lékèélékèé
15. Wasowaso
16. Àdàbà
17. Tin-ín tin-ín
18. Èluulùú
19. Àparò
20. Ègà
Awon Ododo
2223
6535
2006-12-21T06:34:39Z
Loadewole
101
[[Ododo]]
==Àwo n Òdòdó díè==
1Korotin
2Àkálífà
3Ìlá abilà
4Alámáńdà
5Kerebùjé
6Marigó
7Píńróòsì
8Róòsì
9Abóòrunyí
10Bó-giri-rìn
11Òdòdó
12Okán
13Yún-únyun
14Ìgbàlódó/Ìràwò ilè
15Ìdò
16Oró agogo/oró adétè
Awon Igi
2224
6536
2006-12-21T06:35:26Z
Loadewole
101
[[Igi]]
==Àwon Igi==
1. Afàrà
2. Ahùn
3. Idí
4. Gedú
5. Ìrókò
6. Ògánwó
7. Òmò
8. Òsè
9. Apá
O ni n Dake
2226
6537
2006-12-21T06:36:19Z
Loadewole
101
[[O ni n Dake]]
==O NÍ N DÁKÉ N MÁ FOHÙN==
#Ó ní n dáké n má fohùn
#Ńgbàa wón ń fihun ó rè wón-ón se mí
#Wón múmi kúò lókùnrin, mo dobìnrin kalè
#Wón gbalé, wón gbònà, wón lé mi jáde
#O ò lo rèé so fóyin 5
#Tó ń solùsó àdò
#Pé ó mó tani
#Nígbà a wólée rè mólè
#O ní n dákè n má fohùn
#Wón ń tojúù mi kómi lómo lo 10
#Lo rèé máa sisé lórílè èdèe wa yìí náà Fún rere araa won
#Tébi ń pará, tíyà ń jokàn
#Tí ò síhùn tá a lè pè lómìnira
#O ò lo rèé so fádìye 15
#Tó ń kómo rè jè kiri
#Pé ó dáké bí Olúńdu
#Nígbà àsá ń kó o lómo
#O ní n dáké, èmi òló eléjè tútù
#Tá a pa lóko láìròtì 20
#Níbi tó ti ń sisé olómo kúùyà
#Kébi wáá pa tiyá tomo ròrun
#Torí tí n bá gbin, wón ó se mí lósé
#O ò loo so féye àdàbà
#Tó fé omo tó béè 25
#Tó jé páféfé ò gbodò fé jura
#Nígbà ó bá ń bóraa rè lómo
#O ní n dáké n má fohùn
#Nígbà èèyàn dúdú bá se nnkan iyì
#Tó se nnkan iyì tó se tèye 30
#Kí n má folá féni olá ye
#O ò loo so féye àwòko
#Nígbà tó bà ti féé fò
#Pé kó má forin enu se kíko
#Láfèmójú ayé mó 35
#O tún ń so láìsimi pé
#Lékè ogbón àtòyeè mi
#Pé n dúró n má mú un lò
#Láti kòsé, kègbin, kòyà
#O ò loo so féèrà 40
#Pé ńgbà òjò bá dá, tóòrùn ta
#Kó fojú kan sèdúró
#Kó má tara pàpà rÀpápá
#So féèrùn kó máa se bí òjò
#So fójò kó máa se bí èèrùn 45
#So fóòrùn kó má wò níròlè
#So fókùnkùn
#Kó má dìde gírímókáí
#Kó fire sísá sisé se
#Nígbà oòrùn ràn lókè.
O Gbero
2227
6538
2006-12-21T06:37:04Z
Loadewole
101
[[O Gbero]]
==Ó GBÈRÒ==
#Òdì ni gbogbo nnkan tiwa
#Ńgbà ó ye á bò, là á lo
#Ńgbà ó ye á lo, là á bò
#Bí nnkan bá sì féé se wá ní háà!
#A ò ní í so páwa ni mó 5
#Igbe oba la ó máa pa
#Torí àgbà níí faraá gbà
#Sùgbón kí la se tí gbogbo ojó fi lo?
#Oká níbii rè, erè níbii ló ni mo gbó
#Nàìjíríà ò sosè 10
#E jé á fèrò sí i, e dákun
#Èrò lobèe gbègìrì
#Òròo wa gbète, kódà, ó gbèrò pèlú
#Ó ti ń tó àádóta odún tá a ti bó lóko erú
#Síbè, a ò jájáá je, a ò jéèràá rìn 15
#Abéré ló kéré jù, a ò lè ro
#Kèké tó ń rìn, a ò lè kàn
#Àwa làgbàlá ìgbinkà fáwon ìlú ńlá
#Tíwón fi ń sehun ribiribi ńtiwon
#Ká sì múra séyìí náà, sé ìbá dùn 20
#Owó la ká léwó tá a ń bojúú wepo
#Wón lówó tó níye, àbùkù kàn án
#Béè náà lepoo wa
#Bó pé, a tán ńbi ó ti ń wá
#Bó pé, epo a gbe, olórùka a gbòrùka 25
#Owó àjé a dòfo
#Níbo ni tèmi tìre ó fojú sí?
#Tá a ti jólórí tá a tún féé dìdí
#Ibi a bá pè lórí, a kì í fi telè ni mo gbó rí
#Àwa là ń kíni pó dàárò tá à ń gbékú alé lénu-un wa 30
#Asíwájú se tán, ó tún féé deni èyìn
#Òrò yìí gbèrò, e dákun orée wa
#Ká tètè pekan ìrókò kó tóó dohun tó ń gbebo
#Igi tó ń bò lókèèrè yí, ká tètè yejú fún un
#N ò so pé gbogboo wa la burú 35
#N ò so pá a bùlùmò tán
#Béèyan gidi ti ń be láraa wa
#Ìyen eyin awó
#Béè la ò sàìfé àwon òbu kù
#Tó ti bu lójó tó ti pé 40
#Àwon igi wórókó tí ń danáá rú
#Dákun, òrò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa
#Bólógbón-on wa se ń kú mó wa lójú lójoojúmó
#Béè làwon olósà ń pò si
#Ohun burúkú la fi ń pààrò ohun rere Gbéwiri ò jé á sùn 45
#Wón ń gbàbètélè, wón ń gba rìbá
#Wón ń fi burúkúú sayò, wón ń sòsì
#E dákun, òrò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa
#Owó ara eni la fi ń túnwà ara enií se
#Olórun ò ní í sòkalè wáá ràn wá lówó 50
#Òkè náà ní ó wà tá a ó máa ran araa wa lówó fúnraa wa
#Ohun rere tÓlúwa fi ránsé
#Eni tó sùn ò rí i gbà
#Má kojáà mi olùgbàlà, enì kan ò kúnlè ko ó rí
#Ó kúkú bà ni, kò bàjé 55
#Bá a bá múra, nnkan ó sì dáa
#Olórun ò níí jóbu eyin-in wa ó fó kó tóó yé gbogbo wa
#Toríóbu eyin kan ba méfà jé
#Tó jéyin tó péye
#E dákun, orò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa 60
#Omo ilé ìwé tó ń jíwèé wò
#Dákun síwó
#Ògá olópàá tó dúró
#Mo se bó o gbowó osù léèkan
#O tún fé won ó sowó kúdúrú 65
#Ògá tísà, èyí ò mò dáa
#Omo ni wón ní o kó, orun lo fi gé e
#Akòwée wa, o sì tún ń ta tété
#Níbi isé láìtíì síwó
#Béè, a ìí ta tété á má je 70
#Eni tí ò jowó, á je gbèsè
#Dákun, òrò yìí gbèrò, ó gbèrò òrée wa
#Béè, ilúu wa yìí sì tóbi
#Ó tóbi ó buyì kún-ùnyàn
#E má mà jé ó dòmìrán alápá kan 75
#Tó tóbi tí ò le jà
#Òrò yìí gbèrò, ó gbèrò, dákun òrée wa
#A mò pókòo wa gbèrò
#E dákun, èròore ni e kó sí i
#Òròo wa náà gbèrò 80
#Èròore ni e pa
#Kóde ó jí kó mú tógò wò
#Kélému ó jí kó táwó sí jìgìdá
#Kímàrò ó jí kó re sóòsì
#Kóníkálukú jí máa sehun ó bá tó sí i 85
#Ká má fòwúrò wúrèké ká má fòwúrò jápàlà
#Ká má fòwúrò molójèé
#Ká má fàbùrò mímu bojó jé
#Òrò yìí gbèrò, ó gbèrò, òrée wa
#E dákun e, fèrò sí i, èrò lobèe gbegìrì. 90
Ko Seni Ti Ee Re
2228
6539
2006-12-21T06:37:58Z
Loadewole
101
[[Ko Seni Ti Ee Re]]
=KÒ SÉNI TÍ È É RÈ=
#Mo ní kò séni tí è é rè láyé
#Torí ó ré Mosálásí n lé e dilé epo
#Ó re sóòsì, ó di ráńdàbaòtì
#Rírè tó rAdésolá tó dAperin
#N ló re Mótàílátù tó dodo-Onà 5
#Ó ragbégedú ó godó
#Ó rakóyèpè ó godò tì
#Ó rògágun ó dògbéni
#Ó rara ènìyàn pàápàá
#Ó wó, ó kojá sésèe Jéèsù lókè 10
#Rírè ló rOba té e wàjà
#N ló re kòfésò té e rò kalè láìròtì
#Rírè tó re ìjì ńlá té e datégùn
#N ló rònà tó pèkun
#Ó rená, ó feérú bojú 15
#Ó rògèdè, ó fomo rópò
#Ó ré Fébúárì, ó kò, kò dógbòn
#Mo ní kò séni tí è é rè láyé
#Bó romi, a gbe
#Bó regi, a wó 20
#Bó retí, a di
#Bó rojú, a fó
#Bó resè, a ro
#Bó rapá, a dá
#Bó sì reyín pàápàá 25
#Kíká ní í ká
#Kò séni tí è é rè
#Mo se bí
#Kó má baà dowó àárè
#Lolórun Oba fi simi 30
#Léyìn tó sèdá ayé tán
#Lójó méje
#Ìyen bí wón se so
#Nnú ìwé àwon kiriyó
#Ntorí kò séni tí è é rè 35
Akoole Yoruba
2229
6540
2006-12-21T06:38:49Z
Loadewole
101
[[Akosile Yoruba]]
=ÀKOÓLÈE YOÒBÁ=
#À bó ò gbó, àwé
#Mo níre tó wà ńnú-unbi pò
#Ó kúrò ní wín- ńwín
#Lóòótó la mò
#Póyìnbó kó wa lérú, wón kó wa singbà 5
#Sùgbón tá a bá ń bá won wí náà
#Ó ye á yìn wón díè
#Fóhun ribiribi tí wón se fún wa
#Àwon ló fèdè kíko sílè jí-nkíi wa
#À bé è tètè mò? 10
#Tóri náà, e má jé á pa gbogbo eye
#Tó ní hùùhùù lápá pò mádìye
#Adìe kí i gbogbo won
#Bóòrùn ti ń mú hanhan
#Tó ń ní sánmò dúdú díè 15
#Béè la réyìí tó se wá lóore
#Ńnú àwon Èèbó
#Èdè sì pò láyé re re re
#Tí è è tí ì lákoólè
#Súgbón a dúpé, Yoòbá ti ń dàgbà nínú-un kíko 20
#Ó ti ń digi àràbà nínú-un kíkà
#Àwon Èèbó ló sì se ribiribi méje
#Yàhàyà mefà
#Láti rí i pé èyí kò forí sánpón
#Ó ye ká fopé fúnjo Sémeèsì 25
#Tó salábojútó ìkosílè èdè yí
#Ká dúpé lówóo Gómà
#Ká fòòsù bànbà fún Kíráódà
#Erú dúdú tó di Bísóòbù
#Wón se é, a ò ní í gbàgbée won 30
#Lóòótó, ó yéni, a sì mò
#Pé torí èsìn àjèjì
#Ni wón se sèdèe wa di kíko sílè
#Torí è ni mo se so sáájú
#Pére pò ńnú-unbi 35
#Nnú ìkòkò dúdú
#Lèko funfun ringindin ti jáde
#Wón dèsìn-in wa láàmú
#A ò jiyàn
#Sùgbón láìsí won, èdèe wa ha lè di kíko sílè bí? 40
#Èyí lohun à ń wí
#Bí yóò sì di kíko sílè
#Ńnú-un ká sèsè máa gbìyànjú
#Kò tí ì lè gbégi osè rù
#Kò fàràbà dání 45
#Èyí sì jé nnkan pàtàkì
#Tá a rí lóore tí wón se
#N la se ń kí won
#Pé wón sé èyí ná
#Òmíìn la à mò 50
Adebayo Faleti
2230
6541
2006-12-21T06:40:01Z
Loadewole
101
[[Adebayo Faleti]]
==ADÉBÁYÒ FÁLÉTÍ==
#Obìin méìndínlógún
#N ní ń bé lóòdèe Sàngó
#Ńbi ká sánpá
#Ńbi ká yan
#LOyá fi gboko lówóo gbogbo won 5
#Ńbii ká sòrò, ká fa kòmóòkun yo
#N la se ń perúu yín léléwì pàtàkì
#Fohùn òkè ta ko tìsàlè nìkan
#Kó là ń pè léwì
#Yàtò sáfiwé elélòó àti tààrà 10
#Òwe tún ń be rerere
#Won a sòrò tó gbayì létè
#Won a fi wíwúni lórí lé e
#Èyún-ùn nìkan kó, kò séni tí ò mòyún-ùn
#Àní níbii ká másà ìsènbáyé 15
#Kí gbogbo rè tún kú dùn-ún-ùn bí ojú afójú
#N la se ń peruu won ní baba
#Eni tó mòBàdàn tán tó tún mo Láyípo pèlú è
#Tó gbégùn tó gbó wóyòwóyò
#Iwájú lòpá èbìtì ó kúkú máá ré sí 20
#A kò ní í sàìmáa rí yín bá
To ba Joooto
2231
6542
2006-12-21T06:40:56Z
Loadewole
101
[[To ba Joooto]]
==TÓ BÁ JÓÒÓTÓ==
#Tó bá jóòótó
#Ni pá a ti deye ègà
#Tó wíjó ilé tán tó tún wí toko
#E è wa jé á dáké díè
#Ká má fààyè gbeye ègà 5
#Tó bá jóòótó
#Ni páráyé ń fejú toto
#Móhun tó jé tolóhun
#E è wa jé á pajú òde dé
#Ká fi tinú sèran wò 10
#Lábé ojú tá a padé
#Tó ba jóòótó
#Ni pá a ń fetí gbógbòkúgbòó
#E è wa jé á sányán mótí
#Ká métí ògbon-in lò 15
#Ká máa fetí inú
#Sehun tó ye kí tòde se
#Tó bá jóòótó
#Ni pé báyé se ń yí sè ń pò jù
#E è wá jé á dáyé ró 20
#Bí òpá Òràn-án yàn
#Kó dúró gbé bí igi
#Tó ń dàgbà fojú kan sèdúró
#E é bi mí pé mo se sò yí
#O sé jàre, òré, tó o ràn ń lóó 25
#Bá à sòrò, a è é puró
#Bá a fojú síbi tó ye
#Kò ní í rírìkúrìí
#Bétí ò gbó yìnkìn
#Inú è é bàjé 30
#Aro è é sì í fesè dáràn
#Àbó o ti ní mo so?
Ile-Ife
2232
6558
2006-12-21T07:01:48Z
Loadewole
101
[[Ile-Ife]]
=ILÉ -IFÈ=
#Ilé Ifè, Ifèe tèmi
#Ilé Ifè, ìlú àwon akoni
#Ibùgbé àwon ènìyàn jànkàn
#Ibi ìfisolè oríi Yoòbá
#Àbí béè kó, bí mo puró, e só 5
#Ibè nilé Àdìmúlà Oòni Ifè
#Àjàláyé Olófin Oòduà
#Òrànmíyàn oba aláyé lu jára
#Morèmi òngbà tíí gbará àdúgbò
#Èlà Ìwòrì, ikò àjàlórun 10
#Òrìsà bàmùtàtà bàmùtata tá a fi rómo èdá padà
#Ilé Ifè, ìlú àwon olùdá ayé
#Ifè, ìlú àwon àtòrunbò
#Ifè ni wón gbé gbolúbi dúdú, funfun
#Ìyín lèèyàn òòsà pàápàá forí rìn dé 15
#Njé ìwo Ifè oòyè dabò, olórí ayé gbogbo
#Mo rántí bíyàà mi àgbà se mó-on ń fi ó korin
#Létí odò èsìnmìrìn
#N kò rí o rí ká so pàtó
#Sùgbón mo ríyà tó o je lóríi wa 20
#Ojúù mi kò sàìtéjèè re
#Èjè tó o ta sílè fún wa
#Èjè tó towó ìyà wá
#Ìyà tó towó ìsé wá
#Ìsé tó towó ègbin ròólè 25
#Nígbà tómo tá a bí dé
#Wáá fowó orò júweelée baba è
#Tí funfun dé wáá kó o lérú
#Tó kó e tomo tòòsà
#Ògòrò òòsàa wa la fi sàféèrí 30
#Tá a firúnmolè sàwátì
#Òsùpá Ìjió ti lo tèfètèfè
#Ilé-Ifè, njé so fún mi, Ifè oòyè dabò
#Séwo náà làwon alára bátabàta se báyìí se?
#Tí wón dójú tì ó, tí wón kégbin bá
#o láa 35
#Njé kí la ó ti sòròò won sí, ìwo Ifè?
#Ká sáà fi wón sílè máa wòye
#Ká fòrò fúnrúnmolè
#Ká fáwon igbámolè lórò so
#Ká fòrò sebo ká fi sètùtù 40
#Kóhun rere tún lè padà sílé ifè
#Ení bá ní kébo má dà
#Kó máa bébo lo réré ayé.
[[de:Ile-Ife]]
[[en:Ife]]
[[fr:Ife]]
[[pl:Ife]]
Ta ni wa?
2233
6543
2006-12-21T06:41:42Z
Loadewole
101
[[Ta ni wa?]]
==TA HA WÁÁ NI WÁ?==
#Ta ha wáá ni wá?
#Àwa lalágbáraa nì
#Tókun ń be lówó, tísan ń be lésè
#Síbè, tá a wà ní dídè towó tesè
#Ìdajì ò rídajìi yangan je tán, nídajì òòjó
#Àfi ká máa wá gbere kòtónkan kiri
#Mo se bádìye nìkan lOlórun dá níràbàbà àsádì
#N ò mò pé ìsèèyàn náà nìseranko n náà nìseye
#Bá a mú won kúrò táwa sì wà
#Ìlúu wa yóò máa gbòrègèjegè sí i ni 10
#Nítorí owó olá ni wón fi ń gbáwa lójú
#À bé è rí gbogbo òsì, òfò, ìyà, ìréje
#Tí ń tòdòo ti won rò sódòo tàwa
#Òdòo ti wa lègbin pò sí bíi ti póò
#Béè ìgèdè eyín-in won ò se é fè sóde 15
#Won ò dáa, won ò sunwòn, won ò tún lóhùn-unre lénu
#Ta ha wáá ni wá?
#Àwa ni gbogbohùnse
#Gbogbohùnse tá a dè lówó tá a ń fìyà je20
#Tá a dè lówó tá a ń fìyàà lò
#Tísèe gborí, tíyà gborùn, tójuju je gbogbo ara
#Bí ò sí won kí ni yóò selè?
#Ń se ni gbogbo rè á dùn bíi kàasínkan
#Kò síhun tó lè sisé láìsí wa 25
#Toráwa lará iwájú tí wón so dèrò èyìn
#Àwa la sisée tóró tí ò tè wá lóó
#Kóbò lo sódò oba
#Kóbò lo sódò ìjòyè
#Arénije fowó méépínì 30
#Wón jòódúnrún tó kù sí wa
#Bígbádùn yóò bá wà láyé pénrén
#Gbogbo wa ló ye ó kàn o jàre
#À bé è gbóhun wón so
#Wón láwa ò lè sòfin 35
#E fi wáálè, a ò lá ó sòfin
#Bá à lè sòfin, a ó lè selé araa wa
#E sá lo ńlè yí fún wa ká gbádùn
#Gaàrí di pón-ùn, omí wón bí ojú
#Eran ò se é kàn, tèja ò se é so 40
#E sì ní á dáké á má fohùn
#Mo ló dijó e bá ló ńlè yí káyé ó tóó rójú
#Kígbà ó tóó derùn, ká tóó sohun-unre
#E ó sì lo ńlè yí náà ni
#Lílo le ó lo, e ò ní í sàìlo dandan 45
#Àloo rámirámi là á rí
#Lílo ní í kéyìn-in bòyí.
Ibo mi
2234
6544
2006-12-21T06:42:40Z
Loadewole
101
[[Ibo mi]]
=ÌBÒÒ MI=
#Èmi ò ní í fowó òwón rojà òwón
#N ò ní í fohun mo ní sohun ibi
#Koro má wáá lo dàbámò nígbèyìn
#Kó má dihun à á jeyín-ín sí
#Ìbò kan, ìbò kàn 5
#Tó wà lówóò mi yìí
#Ojú ológbò ni, ó sòroó kò lójà
#Torí náà ni n ó fi fi gbéni tó dáa wolé
#Kó wolé wáá sehun rere fún mi
#Èkó ń wù mí béè n ò lówó 10
#Mo ń wéni tí ó firúu won kó wa
#Isé ń wù mí kò sónà
#Eni tí ó gbó o nì ń wá
#N ríhun fibòò mi se lóore
#Kórí máa fóni 15
#Ká relé aláwo náwó goboi
#Ìyen ò wù mí
#Òfé lOlórun bùn a láféfé
#Ló bùn a lóòrùn
#Òfé ló ye kíjobaa wa 20
#Máa tójúu gbogbo wa
#Jíje sì tún ń kó èwè?
#Ògàjà fowóméké
#Tó délée tálíkà tó fàpò rò
#Eni tí ó so jíje di gbèfé nì ń wá 25
#Tí ó sosé àgbè dihun iyì
#Tí yóò sàn féku, sàn féye
#Àwon ni n ó fìbòò mi gbé wolé
#Èmi mètóò mi, n ò ní í sì í lò
#Ìwo ń kó, ìwo àti ìwo?
Kenyata
2235
6545
2006-12-21T06:43:37Z
Loadewole
101
[[Kenyata]]
=KÉNYÁTÀ ÒRUN-UNRE=
#Jíjí tí mo jí lórí ení
#Ewú ni mo fojúù mi kàn lóòrùn hanhan
#Njé kí n natíì mi gàà bí ògàgà
#Koowéè ni mo gbó tí ń ké
#Tó ké tí ó sèròsèsè 5
#Bí mo ti ní n sáré síwá séyìn
#Pé kójú má ríbi n fesè soògùn
#Esè òsì n mo fi gbá, tó ró gbàù
#Wón sì ní tá a bá réwú lósán-angan, ibi ní í fíí seni
#Òfò ní í fi í sèèyàn 10
#Wón ní tí koowéè bá ké
#Tó gbàgbé èròsèsè
#Ohun burúkú a máa sè lé burúkú
#Bùrùkù a máa sè lé bùrùkù
#Mímésè òsì ko sì ń kó èwè 15
#Ìbànújé ní í fà dání
#Tí ó fàbànújé lésè
#Oríì mi lèmi sì e rìn délèe Yoòbá kè é sesè
#Bá a bá gbówó ijó jìngín
#Mo mobi esè ń rè 20
#Wàràsesà náà n mo ti fokàn mi pèrò
#Póhun ibi ti sè níhàabìkan
#Bímòle sì ti ń sòrò náà lòjò ń kù
#Èro asòròmágbèsì náà ti tenu bòrò
#Tó ní Kéńyátà, olú ìjoba Kéńyà ti filè saso bora 25
#Wón ló ti kú torítorí
#Wón ló ti kú tesètesè
#Wón ló ti kú porogodo
#Iró ńlá ni mo kó se bí
#Mo sáré sÉkòó, 30
#Ará Èkó pa lóló,
#Mo fòn ón, ó di Nàíróbì
#Ojú Olórun ni wón fi ń se wíwò
#Ojú témi náà gbé sókè roro
#Omi tó fibè selé tó gàlònù méfà 35
#Tó ń dà sílè bí àgbàrá
#Tó ń sàn sílè bí òjò
#Mo fi Kéńyátà tó kú sèrántí
#Àtisé ribiribi tó se
#Póun ló wáá lo tí ò ménì kan dání 40
#Jóhun tó yà mí lénu gidigidi
#Póun ló se béè papòdà tó fayé sílè
#Jóhun tó sèrù bèèyàn
#Mo nírúukú wo wáá nù-un
#Tí ò lu búńtùu rè síwájú 45
#Eni tó fi gbogbo ara jà fómìnira Kéńyà
#Ó se, ó gbòmìnira tán
#Ó daríi Kéńyà fójó gbooro
#Tó gun bi okùn-ùn sòkòtò àwé
#Síbè, kò gbé e tà, béè, kò gbé e ta
#Òun nikú wolé nikú mú ló 50
#Ìgbà yí ni mo tóó gbòrò àwon àgbà
#Pélé ayé, ilé iró
#Ilé ayé, afowóbà fíilè
#Ayé selá tán, ó kó lórí
#Ayé sekàn, ó wèwù èjè 55
#Béèyàn ló serú èyí
#Kóun náà máà kú mó
#Kó file ayé sàwáàlo
#Kéńyátà, o sé púpò
#O sé púpò, o sé gidi 60
#O se bebe fúnlèe Kéńyà
#Kéńyátà, bó o bá dórun
#Má mà sùn bó o dórun o
#Rántí ìyàwó re, rántí omo re
#Bí mo kúkú ń pè ó ní Yoòbá 65
#Tí mo ń kì ó bí oyin
#Tí mo ń kì ó bí àdò
#Won ò ní í gbó nílèè re ní Kéńyà
#Ta ló ha mò pékú erin lè yá lógún odún
#Áhà! Ayé mà le o, ayé ló le tó yìí 70
#Sé n bá fi ròrò erin sàdìmó
#Nbá fi di mérin kó máa gbé mi lo
#Ká ní mo mò pé tefòn ó yá lógbòn osù ni
#Ìrùu rè ni n bá gbá mú sinsin
#Kó máa firù rù mí rè 75
#Tó bá jé mo mò pé yóò yáa yá o báùn ni, Kéńyátà
#N bá ti kédèe Kéńyà lákòóyé
#Kí n ríhun Keniire tó lo
#Ekùn omo tí Kéńyà bí tó so ní Kéńyátà
#Njé ó di gbére, ó di kése 80
#Ó dòrun àrè mabò, dákun sùn-unre
#Ìpàdé dojú àlá
Yoruba ati Oko Osanyen
2236
5865
2006-11-20T18:49:07Z
Belgian man
8
[[Yoruba ati Oko Osanyen]] moved to [[Yorùbá àti Oko Osanyen]]: sp
#REDIRECT [[Yorùbá àti Oko Osanyen]]
Ewi Ologundudu
2237
5870
2006-11-20T18:55:44Z
Belgian man
8
[[Ewi Ologundudu]] moved to [[Ewì Ológundúdú]]: sp
#REDIRECT [[Ewì Ológundúdú]]
Fiimu Yoruba
2238
5872
2006-11-20T19:01:52Z
Belgian man
8
[[Fiimu Yoruba]] moved to [[Fíìmù Yorùbá]]: sp
#REDIRECT [[Fíìmù Yorùbá]]
Lawuyi Ogunniran
2239
6353
2006-12-17T10:29:42Z
Loadewole
101
[[S.T. Adelabu]]
[[Lawuyi Ogunniran]]
[[Iwi]]
[[Eegun Alare]]
S.T. Adalabu, (1989), ‘Ìtàn Ìgbésí Ayé Láwuyì Ògúnníran’, nínú ‘Ìlò Èsà tàbí Iwì nínú Eégún Aláré.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ife. pp.24-25.
ÌTÀN ÌGBÉSÍ AYÉ ÒNKÒWÉ
A bí Láwuyì Ògúníran ní ojó Etì ojó kìíní osù Bélú (Novermber), odún 1935 ní abílé Akínkúnmi ní ekùn Ìròkò ní Ìjoba ìbílè Àríwá Akínyelé ní ìlú Ìbàdàn ní Ìpínlè Òyó.
Orúko bàbá rè ni Samuel Àmòó Ògúnníran nígbà tí tí ìyá rè tó ti di olóògbé jé Julianah Oyáróhunké Àlàké Ògúnníran. Àgbè hán-ún ni bàbá Láwuyì nígbà tí ìyé rè jé onísòwò pépèpé. Inú èsìn kírítenì ni a bí Láwuyì sí. Èsìn kírítenì ni àwon ara ilé bàbá rè ń se nígbà tí àwon ará ilé ìyá rè jé elésìn kírítenì àti elésìn mùsùlùmí. Bàbá Láwuyì kóríra èsìn abòrìsà púpò.
Láwuyì Ògúnníran kò tètè bèrè ilé-ìwé nítorí àsà owó tétí kò tétí tí àwon olùkó ìgbàanì máa ń wí. Nígbà tí Láwuyì pé omo odún mésàn-án ló bèrè ilé-ìwé alákòóbèrè ní ilé-èkó ìjo Elétò ní ìlú Fìdítì lékùn Òyó.
Nígbà tí ó jáde nílé ìwé náà ó sisé fún ìgbà díè kí ó tó tún tè síwájú nínú èkó re nítorí pé owó já a ní tànmó-òn. Lásìkò yìí ni àmódi kolu òbí rè. Léyìn èyí Láwuyì Ògúníran kàwé abélé láti gbàwé èrí oníwèé méwàá (General Certification of Education). Láwuyì sisé ní ilé isé orísìírísìí kódà ó se akòwé kékeré lábé ilé-isé agbejórò (Lawyers Chambers).
Ní osù Agemo ní odún 1962, Láwuyì dara pò mó àwon òsìsé ilé-ìtèwé “People’s Star Press Limited”. Ìgbà tí àwon ògá rè rí í pé Láwuyì Ògúnníran gbó èdè Yorùbá dáadáa wón sí i nípò lo sílé ìtèwé “Ìmólè Òwúrò” tí ó jé èka ìwé ìròhìn tí won ń tè jáde. Láwuyì ni ó ń mójútó àwon ìròhìn tó bá wolé, léhìn èyí Láwuyì di igbákejì olótùú ìròhìn kí ó tó tún wá di olótùú ìwé ìròhìn náà. Láwuyì ní ìwé èrí dípúlómà nínú isé akóròyìnjo (journalism).
Lónìí, Láwuyì Ògúnníran ni Olótùú Òkin Olójà ti ilé-isé Túbòsún Oládàpò ń gbé jáde. Isé mìíràn tí Láwuyì tún ń se léyìn isé ìròhìn ni isé ònkòwé àti àgbè alároje. Láwuyì Ògúnníran ni ìyàwó ó sì ti bi àwon omo okùnrin àti obìnrin.
L.O. Adewole (2006), 'Eegun Alare', DALL, OAU, Ife, Nigeria.
==Eégún Aláré==
#Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó
Òré tímótímó ni Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó ní Òkèehò. Òjè Lárìnnàká lo pidán ní ìlú kan tí idán pípa ti tà. Ìdíwó ilé kò jé kí Dásofúnjó lo ní tirè. Aya Òjè Lárìnnàká tí ó ń jé Iyadunni ti lóyún ní àkókò yìí. Òjè Lárìnnàká dágbére fún àwon ebí rè àti fún Dásofúnjó. Dásofúnjó fún un ní ìwon nnkan tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí òun náà ní. Ó dágbére fún ìyàwó rè ó sì sèlérí láti wá mú un kí ó tó bímo. Àwon omo èyìn rè gbé òkètè tí ohun èlò ìpidán wà nínú rè rù wón sì mú ònà ìrìnàjò won pòn. Ìyádùnní sìn wón sónà ó sì fi èsà ki oko rè. Èsà ni ewì tàbí iwì eégún.
Nínú èsà tí Iyadunni fi ki oko rè ni a ti rí i pé Ìrèmògún, ará Ìlágbéde, eni tí ó máa ń lu irin tí ó ń tún un ún se ni Òjè Lárìnnàká. Ìyádùnní be oko rè nínú èsà yìí pé kí ó má gbàgbé òun nítorí pé lílo tí ó ń lo, kò dá ìgbà kankan tí òun yóò padà.
Òjè Lárìnnàká náà fi èsà dá aya rè lóhùn pé ki òun náà má se gbàgbé òun.
Dásofúnjó se ìtójú ìyàwó òré rè dáadáa. Títí tí ìyàwó fi bímo Òjè Lárìnnàká kò dé. Dásofúnjó àti àwon ebí ni ó so omo náà ní Ojélàdé fún esèntáyé omo yìí tí wón lo yè wò lódò babalawó odù òsá méjì ni ó go lójú ópón. Ese Ifá yìí so pé isé baba re ni omo yìí náà yóò se. Ifá ní ‘…Awo ààsàì goróyè’. Wón ní kí won rúbo. Awon ohun ebo sì ni eyelé mérin, àgbébò adìye mérin, obì gidi mérin àti òpá aso mérin. Wón rú ebo yìí.
Léyìn odún méwàá tí ó ti bímo, Ìyádùnnì pinnu láti wá oko rè lo nítorí pé lójú rè, oko eni kú sàn ju oko eni nù lo àti pé wo ìsò dè mí kò lè dà bí onísò, ojú méwàá kò sì lè jo ojú eni. Ìyádùnní ní, lóòótó, Dásofúnjó tójú àwon síbè, àwon nílò láti wá Òjè Lárìnnàká lo.
Léyìn odún kan ti Ìyádùnní àti omo rè ti kúrò ní ilé, wón pinnu láti dúró ní ìlú kan láti sisé díè nítorí pé owó ti ń tán lówó won. Wón ń gba àárù láti fi lè rí owó díè. Léyìn ìgbà tí wón ti se eléyìí fún ìgbà díè ni wón bá pinnu láti padà sílé nítorí pé bí iwájú kò bá seé lo, èyìn á á seé padà sí.
Nígbà tí wón dé ilé, wón fi Òjélàdé sí òdò Dásofúnjó láti máa kó idán pípa. Dásofúnjó kó o ní isé yìí fún odún méwàá, ó sì yege. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti kó isé tí ó yege tán ni ó pinnu láti wá ire tirè lo sí ìlú mìíràn nítorí pé “Erin kìí fon kí omo rè fon”
Kí Òjélàdé tó lo, Dásofúnjó fún un ní omo rè, Ànséètù láti fi saya. Ní ojó kejì léyìn ìgbéyàwó ni Òjélàdé, ìyàwó rè àti àwon omo isé rè lo sí àjò. Nígbà tí wón dé ìlú kan, wón pinnu láti fi ibè se ibùdó kí wón sì máa ti ibè lo máa saré ní ìlú mìíràn. Tí Òjélàdé bá ń lo seré kì í mú ìyàwó rè dání nítorí pé kì í lo àlosùn. Nígbà tí ó se, Baálè ken pè é pé kí ó wá seré fún òun. Nígbà tí Òjélàdé ń lo jé Baálè yìí, ó mú ìyàwó rè dání.
Ìrìn ojó méta ni ìlú yìí. Nígbà tí wón dé ibè, wón fi wón wò sí ilé Balógun ìlú yìí. Kí wón tó seré Òjélàdé àti ìyàwó rè jo lo kí àgbà eégún aláré kan ní ìlú yìí. Wón fún un ní èbùn. Òjélàdé so fún bàbá yìí pé òun wá saré ní ìlú náà ni. Bàbá yìí sì kí won dáadáa sùgbón gbàrà tí ó ti rí ìyàwó Òjélàdé ni ó tin í ifé rè gidi gan-an nítorí pé obìnrin tóí ó léwà púpò ni.
Bàbá yìí be ìyàwó Òjélàdé pé kí ó fé òun sùgbón ìyàwó Òjélàdé kò jálè. Nígbà tí Ànséètù so fún oko rè nípa òrò yìí, oko rè lo ba bàbá yìí bàbá yìí sì so pé òun ti gbó. Ó ní òun kò mò pé ìyàwó rè ni. Kí ó tó di pé Òjélàdé be bàbá yìí kí ó tó gbà gan-an, bàbá yìí ti lérí pé òun lè pa Òjélàdé tí ìyàwó rè bá kò láti fé òun. Sùgbón gégé bí a se so sáájú, Òjélàdé be bàbá yìi, ó sì so pé òun gbà Òjélàdé.
Ó se wón dá ojó eré. Ní ojó eré, wó kerèé ó ta òkìtì, ó di Òyìnbó, ó di olópàá ó sì di ekùn. Nígbà tí ó wó kerèé, ìyen nip é nígbà tí á di erè (ìyen òjòlá) ni Òjélàdé kò bá lè yí padà di ènìyàn mó. Oníbàtá ń so pé kí won la òjòlá kí won gbé omo ènìyàn jáde. Bí wón ti ń la òjòlá ni Òjélàdé ń so pé ara òun ni wón ń gé. Òjélàdé bèrè síí pèsà. Ó pè é dé ibi tí ó ti so pé “Lárínnàká, oko Iyadunni” ni bàbá òun.
Bí ó ti pèsà dé ibí yìí ni bàbá kan bá jáde tí ó so pé omo òun ni Òjélàdé àti pé òun ti fi owó ara òun se ara òun. Ó ní òun ni òun se Òjélàdé nítorí pé òun fé gba ìyàwó rè. Ó tún se àlàyé síwájú sí i pé omo òun ni Òjélàdé àti pé ìyá rè ní oyún rè sínú ni òun kúrò ní ilé. Ó ní àdámò ni ó dà fún òun. Báyìí ni àwon èrò ìwòran se so ó di “Bàbá Àbámò”. Wón ní kí bàbá yìí lo mú èrò wá.
Ó lo mú ìdó kan tí ìkóóde wà lénu rè wá ó sì gbé sìgìdì kan tí ó ń rin sin-in fún epo dání. Ó bèèrè fún èjè ewúré, Baálè wá a fún un. Ó ní kí won, ta kerèé yípo òjòlá náà, wón sì se béè. Ó dúró sí èyìn kerèé náà, ó fi èjè ewúré yí àdó oníkóóde náà. Ó mú àdó sí owó òtún, ó gbé sìgìdì sí owó òsì, ó sì bèrè síí pe ofò.
Léyìn ofò yìí, Òjélàdé jáde kúrò nínú kerèé. Òjé Lárìnnàká fi èsà dúpé lówó Baálè wón sì korin pé, “E jé ká relé, ilé là ń lo; Àjò kan kò gbeni gbeni, kó dàbí ilé”. Wón padà sí ìlú won.
#Òjélàdé Omo Ojè Lárìnnàká
Léyìn ìgbà tí wón ti padà dé ilú tan ni Òjélàdé bá tún múra àtilo sí àjò mìíràn. Òjé Lárìnnàká ti dàgbà nígbà náà. Ó fi òpòlopò agbára rè han omo rè. Kò pé léyìn èyí tí ó fi kú. Omo rè se òkú rè fún osù méta
Léyìn ìsìnkú yìí ni Òjélàdé wá múra ìrìnàjò rè. Nígbà tí ó dé ìlú kan tí ó ti fé saré, ó lo láti gbàyè lówó Baálè, oníyen sì fún un. Ní ojó eré, gbogbo ènìyàn pé jo láti wòran. Ní ojó yìí, Òjélàdé kò júbà kí ó tó bèrè eré gégé bí ó se máa ń se télè.
Dípò tí Òjélàdé ìbá fi kókó júbà kí ó tó bèrè eré, ofò ni ó ń pè pé, “A kìí ráféfé mú…” A kò mò bóyá páàgùn ni ó ń dà á láàmu nítorí pé “ó gbékè lé agbára tí bàbá rè fún un”. Nínú èsà rè, ó ki Baálè ní “Ìkòyí omo erù Ofà”
Nígbà tí Òjélàdé ki Baálè dé ibi tí ó ti so pé, “Èsó Ìkòyí, dá mi lóhùn ìwo ni ng ké sí” ni Baálè ni Baálè àti àwon ìyòyè bá fún Òjélàdé ní òpòlopò owó Baálè sì tún fún un ní Omobìnrin kan kí ó fi se aya. Òjélàdé fi èsà dúpé. Léyìn èyí ni ó bèrè síí pidán.
Ibi tí Òjélàdé ti ń pidán ni àwon àgbà òjè tip é kí ló dé tí kò júbà kí ó tó bèrè eré. Orin àrífín ni Òjélàdé fi dá wo lóhùn pé, ‘Ìkòkò tó fojú deyìn, a fó…”. Àwon àgbà òjè yìí wá dan án. Ó di ònì, kò lè yí padà di ènìyàn mó.
Nígbà tí Òjélàdé ti rí i pé òun kò lè yí padà di ènìyàn mó ni ó bá fi èsà so fún omo èyìn rè kan tí orúko rè ń jé Òjékúnlé pé kí ó lo bá òun mú èrò kan wá. Ó ní ‘O ó bá mi délé babami. Àdó kan ń be lájà a-mi-ló-ló-ló’. Àdó yìí ni Òjélàdé fi èsà so fún Òjékúnlé pé kí ó bá òun mú wá. Bí Òjékúnlé ti gbó ni ó ti mú ònà pòn láti lo mú àdó náà wa. Kí ó tó padà dé, òjó ti sú ó sì ti rò lé ònì lórí. Bí òjò yìí se rò lé e lórí ni ó bá wó wo inú omi lo. Etí omi yìí ni ó wà tí obìnrin kan wá sí etí odò yìí láti da eèrí nù. Bí ònì ti rí obìnrin yìí ni ó pe èsà sí i. Èrù ba obìnrin yìí bí ó se rí ònì tí ó ń pé èsà ó sì fi ìbèrùbojo da eèrí orí rè nù. Bí eèrí ti ó dànù yìí se kan ònì yìí lórí ni ó bá yí padà tí ó di ènìyàn, ìyen ni pé ó yí padà ó di Òjélàdé.
Òjélàdé wá tèlé obìnrin yìí lo sí ilé. Nígbà tí ó dé dé obìnrin yìí, ó se àlàye gbogbo ohun tí ó selè fún òun àti oko rè. Òko yìí ni ó sì fún un ní aso tí ó wò lo sí ilé. Ó tilè dé ilé sáájú àwon omo èyìn rè.
#Òjélàdé di Baálè Arèkú-Eégún
Èdìdì tí a mú di ìrókò olúwéré, ara ló fi san Báyìí ni ó rí fún Òjélàdé. Lékèé gbogbo ohun tí ó selè sí i, ń se ni òkìkí rè ń kàn sí i. Ó se, òkìkí rè kàn dé òdò Aláàfin. Aláàfin wá pè é pé kí ó wá fi iga gbága pèlú Dúdúyemí kí won fi lè yan eni tí yóò je ‘Baálè. Arèkú Eégún’. Ìyàwó rè kékeré tí Baálè fi ta á lóre bè é pé kí ó má lo sí ibi ìdíje yìí, kò gbà. Ó ní ijó ‘Ijó eégún kì í hun bàtá, àborúboyè kì í hun omo Awó. Ó ní isé bàbá òhun kò lè hun òun. Ìyàwó yìí bè é títí, ó fi orí so ó láyà, ó sì dákú. Nígbà tí ìyàwó yìí jí, Òjélàdé fi lókàn balè pé, ‘Odíderé kì í kú sóko ìwáje, béè ni omo inú odi kì í kú séyìn odì’.
Nígbà tí òrò ti rí báyìí ni Ànséétu, ìyen ìyàwó tí ó dákú tí ó sì jí yìí bá so pé òun yóò bá won lo, Òjélàdé sì gbà fún un láti bá àwon lo sí ibi ìdíje náà. Èsà pípè, àti ijó nìkan ni wón fé fi se ìdíje.
Òjélàdé kò jé kí iná èsìsì jó òun léèméjì, ìbà, ni ó kókó jú lójú agbo. Léyìn ti ó júbà tán, Dúdúyemí náà júbà. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà so àwon itú tí ó ti pa. Dúdúyemí náà fi èsà so itú tí òun náà ti pa. Ní ìparí èsà Dúdúyemí ni ó tip e Òjélàdé níjà pé kí ó fi èsà kí àwon Ológbùró. Òjélàdé kì wón. Ó so gbogbo ohun tí wón ń se àti èyí tí won kì í se. Ní ìparí, ó ní kí Dúdúyemí èsà sàlàyé eni tí ó kókó gbóyín Ògburò lo sódò tó pòsé.
Dúdúyemí so pé ìyàwó Ológburò nì. Ó ní òun ni oyún inú rè jáde tí ó sì gbé rù ú ní odò. Nígbà tí obìnrin yìí dé ilé, ó so fún oko rè. Wón dífá, Ifá so pé okùnrin ni omo náà yóò jé àti pé ogun ni yóò máa jà. wón bí mo tán omo kò yéé sunkún nì wón bá gbé e jù sí, inú igbó. Nígbà tí won yóò fi padà dé ibè ní ojó kerìndínlógún, won kò bá omo mó. Omo ti bójú ogun lo.
Bí Dúdúyemí ti dáhùn báyìí tán ni òun náà bèèrè ìbéèrè lówó Òjélàdé lórí Ológbùró ken náà. Òjélàdé sì dáhùn pé, ‘Oníkòyi lomo tí wón gbé jù sí gbàgede rè. Òun lÈsó Ìkòyí, omo erù Ofà’. Ogun tí omo bá lo, nígbà tí ó di odún kerìnlélógún tó tì bógun lo ni ó ránsé wálé pé kí won ó bá òun kí bàbá òun, ‘Omo a jáwé gbogbo pè é lóògùn’. Oríkì rè yí fi hàn pé onísèègùn ni.
Dúdúyemí ní òótó ni Òjélàdé ń so. Òjélàdé náà wá ni kí Dúdúyemí bá òun dé, ‘Ilé Èdè Òdí Mode Ìresà’. Dúdúyemí náà fi èsà dá a lóhùn ó sì fí yé nip é isé epp síse ni isé won. Bí Dúdúyemí ti parí ni ó so fun Òjélàdé náà pé kí ó so ohun tí ó jé èèwò nílé ará Ìresà.
Òjélàdé fi èsà se àlàyé ohun méta tí ó jé èèwò won. Won kì í fi kèké retí. Won kì í fi kèké ròfó. Won kì í fi agbada dínran je.
Dúdúyemí náà tún gbà á lénu Òjélàdé léyìn ìgbà tí ó ti so pé òótó ni Òjálàdé ń so. Ó ní, Ìrù esin lòòsà nílé ara Ìresà’béè ni, ‘Ikin níí gbe ni’.
Bí Dúdúyemí ti so eléyìí tán ní Òjélàdé wá bi í pé ta ló kókó rèkú eégún, ìyen ni pé tan i eégún àkókó ní ilé ayé. Dúdúyemí dáhùn pé Ológbojò ni, ìyen. ‘Èsà Ògbín, ará Ògbojò’.
Duduyemí náà wá bi í pé ta ni ó ni eégún gan-an. Òjélàdé dáhùn pé Àrè Òjé Olójowòn ni ó ni ín kí Èsà Ògbín Ológbojò tó bá agbé e. Léyìn èyí ni Dúdúyemí wá ki èsà tí ó sì sàlàyé bí wón se ni kí àwon eégún lo ponmi wá tí àwon àgbààgbà méje òde Ògbín-ilé yóò mu lé kóókò tí wón sun je lóko lásìkò tí ìyàn mú. Eégún méfà ni ó kò láti lo pé tí àwon bá lo tán, won yóò gba àgó lówó àwon. Èkéje tí ó lo, òhún tí ó rí òkú eégún tí ó fó agbè mólè ni eégún tó jí.
Léyìn tí Òjélàdé ti so pé Dúdúyemí yege tán ni Dúdúyemí wá bèèrè lówó re pé ibo ni Yorùbá ti sè. Òjélàdé sì dáhùn pé Ifè ni. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti dáké tán tí àwon ènìyàn sì ti pàtéwó fún un tán ni obá bá pa á láse pé kí wón pa ìtàn síso tì kí won wá ohun mìíràn se.
Bí oba ti so eléyìí tán ni Dúdúyemí bá ki enu bo èsà ó sì so bí Òjélàdé se di ere àti bí ó se di òòni tí ó jé pé obìnrin kan tí ó lo da ògì nù ni ó jé kí ó yí padà di ènìyàn láti ipò òònì tí ó wà.
Léyìn èyí ni Òjélàdé náà wá fi èsà so pé se kí òun náà wí o, sé kò níí sí nnkan. Oba, Dúdúyemí àti àwon ènìyàn ní kí ó máa wí. Bí wón ti gbà á láyè yìí ni Òjélàdé wá fi èsà wí pé Àmòó tí ó jé bàbá “Dúdúyemí di mààlúù ó sì wogbó lo. Ó ní nítorí ìdí èyí ni Dúdúyemí se ń hùwà bí eranko.
Òrò yìí dun Dúdúyèmí. Àwon ènìyàn ń fi se yèyé wón sì ń fi owó fo Òjélàdé lórí. Dúdúyemí wá yo ìwo kan ní àpò, ó pe ofò kélékélé sí i ó sì so fún Òjélàdé pé kí ó tún ìtàn rè pa.
Bí Òjélàdé ti fé máa pèsà báyìí, gbígbó ni ó ń gbó bí ajá. Ìyàwó rè, Ànséétù rí ohun tí ó ń se é, ó wá lo sí ibi òkètè oko rè ó sì mú oògùn kan jáde, ó bèrè síí pofò. Kò pé léyìn tí ó ti ń pofò yìí tí oko rè bèrè síí pèsà ó sì fi ewà ìyàwó rè wé ti Sábárúmó, ìyen fúlàní.
Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti sojí yii ni ó wá so fún Dúdúyemí pé kí ó bá òun ki ‘Ìyèrú Òkún Olófàmojo nílé Olálomí’, ìyen oríkì ìyá oba.
Bí Dúdúyemí se nì kí òun máa sòrò báyìí ikó ni ó ń hú tí èjè sì ń dà lénu rè. Gbogbo oògùn tí ìyàwó àti àwon omo èyìn rè se fún un kò sisé.
Lékèe gbogbo ohun tí ó ń selè yìí orin ni Òjélàdé àti ìyàwó rè ń ko tí wón sì ń jó tí wón ń korin tí gbogbo ènìyàn sì ń wòran won. Nígbà tí ó se, obá so fún Òjélàdé pé kí ó tú Dúdúyemí sílè. Òjélàdé se bí oba ti wí. Oba wá so pé Òjélàdé ni ó yege ó sì fi je Baálè arèkú eégún.
Dúdúyemí lo bá Òjélàdé ní ibi tí ó ti ń jó. Oba ní kí Dúdúyemí júbà fún Òjélàdé gégé bíi ‘Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí sì se béè’. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà ki Ìyèrú Òkín Olófàmojo. Bí ó ti se èyí tán ni oba bá fi omo rè kan ta á lóre kí ó fi saya.
Òjélàdé fi èsà dúpé lówó oba fún omo rè tí ó fún un yìí. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá padà sí ilé. Nígbà tí ó dé ilé, ó lo kí baálè ìlú rè. Ó fi èsà dúpé lówó gbogbo àwon tí ó bá a wálé láti ìgbà tí ó ti joyè yìí ni kò ti lo sí òde eré mó. Pèlú owó tí ó ti rí, ó di onísòwò pàtàkì. Baálè nìkan ni ó sì lówò jù ú lo ní ìlú yìí. Àwon omo isé rè tí ó ń lo sí òde ijó sì wá ń fi àbò jé e, ìyen nip é wón wá máa ń fún un ní nnkan tí wón bá ti ti òde idán dé.
#Àwon Òrò tí ó Ta kókó
Òkèrè: Erù tí a dì sínú aso tàbí àpò tí ó rí bànbà. Irú àpò yìí ni àwon omo èyìn eléégún máa ń di erù ìpidán won sí (ojú-ìwé 3)
Awórintúnrinro: Àwon alágbède ni wón máa ń lo òrò yìí fún nítorí pé àwon ni wón máa ń lu irin tàbí pé kí won na irin tí wón sì fi ń ro nnkan (ojú-ìwé 3)
Soró: Kí ènìyàn se oró, ìyen igi oró agogo (ojú-ìwé 4)
Esèntáyé: Yíye ohun tí omo tí a sèsè bí yóò gbé ilé ayé se wò. Esèntáyé tí wón yé wo ni wón fi mò pé isé eégún onídán ni Òjélàdé yóò se (ojú-ìwé 6)
Kerèé: Fààfàá ni èyí. Tí onídán bá n pa idán, yóò ta ení fààfàá yíká ara rè yóò sì máa wó gburugbu lo. Èyí ni wón fi máa ń so pé ó ń wó kerèé Eléyìí nì Òjélàdé se tí ó fi di òjòlá tí kò sì lè padà di ènìyàn mó. Bàbá rè Òjè Lárìnnàká ni ó se é láìmò pé omo òun ni.
Ewúsà: Òkété ni ó ń jé weúsà (ojú-ìwé 26)
Abá-òwú: Irú idán ken tí onídán fi máa ń di abá-òwú nì yí. Òjélàdé di abá-òwú nínú idán tí ó pa, ìyen nip é ó di òwú gulutu (ojú-ìwé 27)
Èrùùgàlè-kó-dìde: Idán kan nì yí tí onídán yóò ti máa ga lo sókè bí àwon omo èyìn rè bá ti ń korin fún-un (ojú-ìwé 27)
Olúwéré: Igi ìrókò ni ó ń jé báyìí (ojú-ìwé 34)
Arèsà: Oba ìlú Ìresà. Òjélàdé ti jó ní iwájú rè rí (ojú-ìwé 41)
Ìròré: Orísìí eye kan tí ó kéré nì yí (ojú-ìwé 41).
O. Olurankinse
2240
6549
2006-12-21T06:50:45Z
Loadewole
101
[[Ogbon-isotan]]
[[Ogbon-isotan Imunimotele]]
[[O. Olurankinse]]
[[Olurankinse]]
[[L.O. Adewole]]
[[Adewole]]
O. Olurankinse (2000), Ogbón-Ìsòtàn Ìmúnimòtélè, olóòtú: L.O. Adewole. Plumstead: CASAS
Nínú isé yìí, a gbìyànjú láti so ìtàn nípa ìdàgbàsókè èrò ìmúnìmòtélè. A sapá láti fi í hàn pé ìmúnimòtélè jé ogbón-ìsòtàn nínú ìwé ìtàn àròso Yorùbá. A sì tìraka láti se ìtúpalè onírúurú ogbón ìmínimòtélè tí àsàyàn àwon ònkòwé ìtàn àròso Yorùbá mélòó kan da, kí á bàa lè rí orísírísI ònà tí wón gbà lo ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè.
Ònà kan pàtàkì tí a gbà se ìwádìí yìí ni síse àyèwò ohun tí ó je mó ìtàn àròso àti èrò nípa ìmúnimòtélè ní ilé ìkàwé àti ní ilé ohun ìsènbáyé. A sàyèwò àsàyàn, ìwé ìtàn àròso àwon ònkòwé Yorùbá bí Fágúnwà, Ògúndélé, Òkédìjí àti Akínlàdé, kí á bàa lè se àfihàn ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè tí wón lò. A si fi tíórì ìfojú-ìhun-wò se gbogbo ìtúpalè tí a se.
Nínú gbogbo ìwé lítírésò olórò-geere tí a yè wò, a tóka sí fónrán imúnimòtélè mókànlá òtòòtò. A sì pe òkòòkan ninú won ni amúnimòtélè. Àwon wònyí ni amúnimòtélè tí ó jé mó orúko tàbí ìnagije, èròo-òrò, àrokò àti ìdójúso.
Èyìn èyí ni a tún se ifiwéra ìwúlò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè nínú lítírésò Gèésì àti ti Yorùbá. Àwon Gèésì kò lo ogbón-ìsòtàn náà nínú lítírésò àpilèko ìgbàlódé won tí a rí nínú ipele kéta ìdàgbàsókè àwùjo won lónìí mó. Àwon Yorùbá, ní tiwon, sì kúndùn ìlò rè nínú irú lítírésò won ìwòyí kan náà láwùjo won. Okùnfà ìyàtò yìí láàárín àwùjo méjèèjì seé se kí ó jé ifàséyìn tí ó dé bá ìdàgbàsókè àkoólè èdè Yorùbá àti fifi tí èdè Yorùbá fúnra rè fi àyè gba ilò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè.
L.O. Adewole
2241
6550
2006-12-21T06:53:12Z
Loadewole
101
[[Exam Focus]]
[[L.O. Adewole]]
[[Adewole]]
[[W.O. Fatokun]]
[[Fatokun]]
[[M.O. Mabayoje]]
[[Mabayoje]]
[[Ore Yusuf]]
[[Yusuf]]
[[Exam Focus Yoruba Language]]
L.O. Adewole, W.O. Fatokun, M.O. Mabayoje and Ore Yusuf (200), Ìwé Ìfojúsùn Ajemó-Dánwò Èdè Yorùbá fún WASSCE, SSCE àti UME (Exam Focus: Yoruba Language. Ibadan, Nigeria: University Press PLC. Ojú-Iwe 140. ISBN: 978 030692 7.
#Òrò Àkóso
A ko Ìwé Ìfojúsìn Ajemó-Dánwò Èdè yorùbá yìí fún ìgbáradì ìdánwò àsekágbá ti ilé-èko sékóńdìrì àgbà. Nítorí ìdí èyí, gbogbo ohun tí ìlànà isé (Kòríkúlóòmù àti Sílábóòsì0 se àgbékalè rè fún ìdánwò yìí ni a ménu bà.
Yàtì sì èyí, gbogbo ohun tí ó se-kókó ni a tú palè ní orí-òrò, lábé èkó kòòkan. Ní òpin orí-òrò kòòkan, a bèèrè àwon ìbéèrè, a sì dáhùn won. Léyìn èyí ni a tún wá fún àwon asèdánwò ní òpòlopò ìbéèrè èwo-nì-dáhùn àti ìbéèrè agbàròko tí won lè fi dánrawò fún ìgbáradì.
A dúpé púpò lówó Àjo WÀÉÈKÌ àti JÁMBÙ fún gbígbà wá láàyè láti lo àwon ìbéèrè won tí wón ti se kojá. Kò sí tàbí-sùgbón nípa ti pé ìwé yìí yóò wúlò gidigidi, pàápàá fún àwon tí ó ń gbélé se yálà ìdánwò SSCE tàbí ti WASSEC.
#ÌTÓKA ÀKÓÓNÚ
Èkó 1: Ìfáárà
Èkó 2: Àkàyé
Èkó 3: Àròko
Èkó 4: Létà Kíko
Èkó 5: Èyà Ara Ìfò àti Ipa
Èkó 6: Fóníìmù àti Fóònù
Èkó 7: Sílébù
Èkó 8: Jíjeyopò àti Ànkóò Fáwèlì
Èkó 9: Àrànmó
Èkó 10: Ìró Pípaje tàbí Ìpaje
Èkó 11: Òrò Àyálò
Èkó 12: Ohùn
Èkó 13: Àkotó
Èkó 14: Mófíìmù
Èkó 15: Ìhun Òrò: Ìsèdá Òrò-Òrúko tàbí Ìsodorúko
Èkó 16: Òrò-Orúko
Èkó 17: Òrò-Ìse
Èkó 18: Òrò-Àpónlé, Òrò-Atókùn àti Òrò-Àpèjúwe
Èkó 19: Òrò-Arópò-Orúko àti Òrò-Asopò
Èkó 20: Ìsòrí Gírámà
Èkó 21: Gbólóhùn
Èkó 22: Àpólà àti Awé-Gbólóhùn
Èkó 23: Aáyan Ògbufò
Èkó 24: Afò Asafò àti Afò Àgbàrán
Kola Akinlade
2242
6551
2006-12-21T06:55:10Z
Loadewole
101
[[Kola Akinlade]]
[[Asiri Amookunjale Tu]]
Àyèwò Àsírí Amòòkùnjalè Tú tí Kólá Aúnlàdé ko tí a tè jáde ní ilé isé ìtèwé Vantage Publishers ní Ibadan, Nàìjíríà ní Odún 2003
#Ìtàn Ìgbésí Ayé Ònkòwé
A bí Kólá Akínlàdé ní odún 1924, ní ìlú Ayátòrò ní ìpínlè Ògùn ní ilè Nàìjíríà. Àwon òbí rè ni Michel Akínlàdé àti Elizabeth Akínlàdé. Ó lo sí ilé-èkó Póòlù mímó ní Ayétòrò. Léyìn tí ó parí èkó rè ní ilé-èkó yìí ni ó kojá sí Ìlaròó tí ó sì dá isé tèwétèwé sílè ńbè fúnrarè ni ó ka ìwé gba ìwé-èrí G.C. E. ní ilé.
Léyìn tí Kólá Akínlàdé gba ìwé-èrí yìí ni ó dá ìwé ìròyàn kan sílè tí ó pe orúko rè ní ‘Ègbádò Progressive Newspaper: Léyìn èyí ni ó wá bèrè isé gégé bi akòwé ìjoba. Ó sisé lábé ìjoba ìpínlè ìwò-oòrùn àtijó ní ilè Nàìjíríà.
Kílá Akínlàdé lo kàwé ní Yunifásítì Ifè ní ilè Nàìjíríà ó sì tún padà sí enu isé ní ìpínlè ìwò-oòrùn Nàìjíríà. Ní odún 1976 ni Kólá Akínlàdé fèyìn tì. Ní odún 1980, ó tún gba isé olùkó sí ìbàdàn Boys High School, Ìbàdàn, Nàìjíríà. Ó wá fi èyìn tì ní odún 1984. Kólá Akínlàdé ní ìyàwó ó sì bí omo.
Òpòlopò ìwé ni Kólá Akínlàdé ti ko.
Lára won ni Ajá to ń Lépa Ekùn, Owó Te Amòokùnsìkà, Àgbákò nílé Tété, Basòrun Olúyòlé, Ajayi, the Bishop, Chaka, the Zulu, Esther, the Queen, Abraham, The…..Friend of God, Sheu Usman Dan fodio, Òwe àti Ìtumò rè, Sàngbá fó, àti béè béè lo. Ó sì tún kópa nínú kíko Àsàyàn Ìtàn.
#Ìwé Àsírí Amòòkùnsìkà Tú ní Sókí
1. Omo ilé-èkó ni Dúró Orímóògùnjé. Ó ku Odún kan kí ó jáde ìwé méwàá. Ìyá rè kú ní odún méta séyìn, ìyèn ni pé ó kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo ogóta odún ni Bàbá rè nígbà tí ó kú. Ikú bàbá rè tí ó gbó ní ilé-èkó ni o gbé e wálé. Ìyàwó mérin ni Àkàndé Orímóògùnjé tí ó jé ìyá Dúró ti kú, ó ku méta. Omo márùn-un ni Àkàńgbé Orímóògùnjé bí Dúró sì ni àgbà gbogbo won. Òun ni àkóbí. Ìyaa folúké, òkan nínú àwon ìyàwó wònyí, ni ìríjú àkándé, Orímóògùnje, ìyen ni pé òun ni ó féran jù. Ìya fólúké yìí ni ó mú kókóró séèfù jáde tí ó sí i tí won kò sì bá nnkan kan ní ibè. Ìgbà tí Àkàndé mú owó kéyìn nínú séèfù yìí kí ó tó kú, owó tí ó wà nínú rè ju egbàáta náírà (N30,000.00)lo. Ògbéni Ajúsefínní: Òun ní ó ra kòkó lówó Àkàngbé. Ó sanwo ní 10/2/80.
Àsàké: Òun ni ó jérìí sí owó kòkó ti Àkàngbé gbà. Ohun tí ó yani lénu ni pé Ogóje náírà (N140.00) péré ni wón bá ní abé ìròrí Àkàngbé nígbà tí ó kú.
Àdùnní: Òun ni ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àdùnní ti di olóògbé, ìyen nip é ó ti kú.
Ògbéni Túndé Atòpinpin: Òun ló ní kí Dúró fi òrò owó tí ó sonù lo Olófìn-íntótó.
2. Túnde Atòpinpin náà ko létà sí Olófìn-íntótó. Ìdèra ni orúko ilé-èkó àbúrò Túndé Atòpinpin. Omo odún métàdínlógún ni Dúró orímóògùnjé. Ègbón Ilésanmí ni Àdùnní ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àgbè oníkòkó ni Àkàngbé orímóògùnjé, bàbá Dúró nígbà ayé rè. Túndé Atòpinpin àti ègbón rè máa ń sùn ní ilé Àkàngbé nígbà ti wón bá ń lo sí ìhà Odò Oya. Dúró Orímóògùnjé nìkan ni omo tí Àdùnní bé. Ará ìlú Àdùnní ni Olófìn-íntótó, omo Adésínà. Túndé Atòpinpin máa ń lo gbé ojà ní Èkó. Okò ojú omi ni ojà yìí máa ń bá dé.
3. Olófìn-íntótó, omo olusínà kòwé sí Túndé Atòpinpìn. Àròso ni Olófin-íntótó àti ilésanmí ti wokò. Dírébà won ń sáré gan-an ni. Fìlà Olófìn-íntótó tilè sí sònù ní ònà. Ó dá mótò dúró ni kí ó tó lo mú un Nígbà tí wón dé ojà, dírébà je èbà, ilésanmí je iyán ó sì ra òòyà ní irinwó náírà (400.00)
Ní ojà, Olófìn-íntótó bá obìnrin kan pàdé. Ó ra otí fún un. Obìnrin yìí sì mu ìgò otí kan tán ó sì mu ìkejì dé ìdajì. Ó ye kí a se àkíyèsí obìnrin yìí dáadáa nítorí pé òun nì a wá fi hàn gégé bí eni tí ó jí owó Àkàngbé Orímóògùnjé jí ní iwájú.
Nígbà ti Olófìn-íntótó àti Ilésanmí dé Ilé-Ifè tí won ń lo, òdò Àlàó ni wón dé sí. Ilé-Ifè ni Àlàó ti ń ta ojà. Àlàó ra obì àti otí fún Olófìn-íntótó Olófìn-íntótó mu bíà méta. Àlàó ń mu emu léyìn tí ó jeun tán Ilésanmú sì ń mu ògógóró. Olófìn-íntótó gbádùn láti máà fi owó pa túbòmu rè. Irun tí ó hù sí orí ètè òkè ní ìsàlè ibi tí imú wà ni ó ń jé túbòmu. Àsàké: Ó jé òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé Orímóògùnjé. Gbajímò ènìyàn ni. Omo ogbòn odún ni sùgbón ó dàbí omo odún mókànlélógún. Òmòwé ni.
Yéwándé: Òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé ni òun náà. Kò kàwe sùgbón o ní òyàyà ó sì máa ń se àyésí ènìyàn.
Àlàó: Òun ni Olófin-íntótó àti Ilésanmí dé sí odo rè. Onígbàgbón ni. Jòónú ni orúko rè mìíràn. Ó máa ń gbàdúrà ni alaalé kí ó tó sùn. Omo méta ni ó bí. Ní ojó tí àwon Olófin-íntótó kókó dé ilé rè tí wón ń gbàdúrà ó ní kí gbgbo won ko orin wá bá mì gbé olúwa. Àwon omo Àlàó kò bá won ko ese kejì tí ó so wí pé ‘Ojó ayéè mi ń sáré lo sópin’. Àsàmú tí ó jé òkan nínú àwon omo Àlàó ni ó se àlàyé fún bàbá rè ìdí tí won kò se ko ese kejì orin náà. Ó ní orin àgbàlagbà ni.
4. Ilésanmí ró àlà tí ó lá fún Akin Atòpinpin omo Olúsínà. Ó ní nínú àlá tí òun lá, òún. Rí eni tí ó gbé owó sùgbón òun kò rí ojú rè tí òun fi ta jí. E jé kí á se àkíyèsí àwon nnkan wònyí tí wón ménu bà ní orí yìí.
Dúró – Òun ni àkóbí nínú àwon omo Orímóògùnjé.
Omo odún métàdínlógún ni
Fólúké - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méwàá ni. Ó sesè wo kóléjì ni.
Omówùmí- Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà Omo odún méjo ni. Ilé-èkó kékeré ni ó wà.
Oládúpò - - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méfà ni. Ilé-èko kékeré ni ó wà. Fólúké, Omówùmí àti Oládípò jé omo Yéwándé. Bándélé jé omo odún méje. Àsaké ni ó bíí Yàtò sí Àkàngbé Orímóògùnjé, Yéwándé nìkan ni ó tún máa ń mu owó nínú séèfù. Àìsàn Orímóògùnjé kò ju ojó méwàá lo tí ó fi kú.
Ilé Orímóògùnjé kò ju ilé kérin lo sí ilé Àlàó. Nígbà tí àwon Olófìn-íntótó dé ilé Orímóògùnjé láti bèrè ìwádìí. Yéwándé ni ó mú won wolé Kókóró ojú ńlá séèfù yìí kìí ya Orímóògùnjé. Abé ìròrí rè ni ó wà nígbà tí ó ń sàìsàn. Kì í yo kókóró ojú kékeré séèfù.
Àsàké wolé bá won níbi tí won ti ń sòrò níbi tí wón ti ń se ìwádìí nílé Orímóògùnjé. Wón máa ń há ìlèkùn yàrá Orímóògùnjé sùgbón wón máa ń fi kókóro ibè há orí ìtérígbà. Enikéni ní inú ilé ni ó lè mú un ní ibè kí ó sì fi sí ilèkùn
Yéwándé ni ó máa ń tójú Orímóògùnjé lóru nígbà tí ó ń se àìsàn. Àsàké máa ń ràn án lówó. yéwándé àti àwon omo náà máa ń wá tójú Orímóògùnjé nígbà ti ó ń sàìsàn lówó tí àìsàn rè bá ń yonu.
Adékéye ni orúko bàbá yéwándé.
Ojà Ajégbémilékè ni Yéwándé fé lo ní ojó tí oko rè kú.
Àlàó ni ó kó ogóje náírà (N140.00) tí wón bá níbi ìgbèré Orímóògùnjé fún Yéwándé láti tójú. Orúko mìíràn tí Àkàngbé Orímóògùnjé tún ń jé ni Bándélé. E rántí pé eléyìí yàtò sí Bándélé orúko òkan nínú àwon omo re.
Òsanyìnnínbí ni orúko onísèègùn Orímóògùnjé. Ó ra páànù ìgàn méjìlá ní òdò kékeréowó. Èyí sì fé mí ìfura dání nítorí owó tí ó sonù. Àwon kan rò pé bóyá òun ni ó jí owó Orímóògùnjé tí ó sonù.
Nílé Orímóògùnjé níbití wón ti ń se ìwádìí, Olófìn-íntótó rí èjá òwú kan tí ó wà lára òkan nínú àwon ojú kéékèèkéé inú séèfù ó sì mú un. Gbòngán ni folásadé ìyàwó àfékéyìn Orímóògùnjé ń gbé. Ó máa ń lò tó ojó márùn-ún tàbí òsè kan ní ifè ní ilé Orímóògùnjé kí ó tó padà sí Gbòngán. Kò bímo kankan fún Orímóògùnjé. Ó ye kí a se àkíyèsí folásadé dáadáa nítorí pé òun ni Olófìn-íntótó ra otí fún ní ojà tíó mu ìgò otí kan àbò. Òun ni a sì rí ní òpin ìwé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé gbé.
5. Omótósòó ní sítóò. Káyòdé ni orúko akòwé rè. Ó ti tó odún méfà kí Akin Olófín-íntótó omo Olúsínà àti Omótósòó ti rí ara won mo kí won tún tó rí ara won yìí. Àbúrò Orímóògùnjé ni Ilésanmí tí òun àti Olófìn-íntótó jo wá se ìwádìí ní ilé-Ifè. Òré Orímóògùnjé ni Ajísefínní tí ó ń ta kòkó. Bíolá ni orúko eni tí ó ń ta otí
Lóòótó, onísèègùn ni Òsanyìnnínbí síbè, kò wo egbé àwon Onísèègùn tí orúko rè ń jé Egbé ìlera loògùn Orò.
Awóyemí ni orúko eni tí ó bá àwon Olófìn-íntótó níbi tí wón ti ń gbádùn lódò Omotósòó.
Ilésanmí àti Olófin-íntótó so nípa ara won pé àwon mo ilè tè múyé (E rántí pé isé òtelèlmúyé ni wón ń se). Ajúsefínní, òré orímóògùnjé ni ó bá Orímóògùnjé ra ilè tí ó ń kó ilé sí. A ó rántí pé kòkó ní Ajísefínní ń tà.
Owó Òsúnlékè ni wón ti r ailè tí Orímóògùnjé fi ń kólé náà. Egbèta náírà (N600.00) ni wón ra ilè náà.
Káyòdé akòwé Omótósòó sùn ní enu isé Ìgbà tí wón bi í pé kí ló dé tí ó fi sùn ni ó dáhùn pé olè ajérangbe tí àwon ń lé ní òru ni kò jé kí àwon sùn dáadáa. Ó ye kí á se àkíyèsí pé Onísèègùn Òsanyìnnínbí ni olórí àwon olè ajérangbé yìí gégé bí a ó se rí i kà ní iwájú. Eran tí ó ń jí gbé yìí wà lára ohun tí ó jé kí àwon ènìyàn fura sí Òsanyìnnínbí pé òun ló jí owó Orímóògùnjé gbé níbi tí ó tí ń tójú rè nígbà tí ó ń se àìsàn.
Eran méta ni wón bá ní ilé àwon olè wònyí nítorí pé wón ti jí méjì télè. Nítorí pé Òsanyìnnínbí jé ògá fún àwon olè wònyí, wón mú un lo sí Àgó olópàá tí ó wà ní Morèmi ní ilé-Ifè.
6. Nígbà ti Olófìn-íntótó gbó pé wón mú Òsanyìnnínbí sí àgó olópàá Morèmi, òun àti Ilésanmí ló sí ibè. Aago méfà sí méjo ni ògá olópàá máa ń rí ènìyàn sùgbón ó gbà láti rí Akin àti Ilésanmí léyìn ìgbà tí ó ti rí káàdì Akin.
Pópóolá ni orúko ògá olópàá yìí. Òré Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà ni. Àbéòkúta ni Pópóolá wà tèlè kí wón tí wá gbé e wá sí Morèmi ní Ifè níbi tí ó ti jé ògá àwon olópàá ibè. Ó ti tó odún méta tí ó ti rí Akìn mo. Pópóolá bèèrè Túndé Atòpinpin lówó Akin.
Léyìn ìgbà tí wón tí wón ti sè àlàyé pé òró Òsanyìnnínbí tí wón mú ni ó gbé àwon wa ni wón se àlàye pé tí ó bá jé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé, yóò ti ná tó egbèjo náírà (N1,600.00) nínú owó náà. Eran ti Òsanyìnnínbí jí gbé ni ó jé kí wón ní ànfààní láti ye ilé rè wo.
Àwon òrò kan wà tí àwon ènìyàn so ní orú yìí tí ó ye kí á se àkíyèsí.
Ilésanmí ni ó korin pé, ‘Iyán lóunje.’
Akin ni ó so pé, Ajímutí kìí tí’
Akin náà ni ó so pé, ‘Eni fojú di Pópó á gba póńpó lórí…’. Orúko Pópíolá ni ó fi ń seré níbí yìí.
Pópóolá so pé, ‘Eni tí ó pe tóró, Á senu tóńtó..’ Ó ye kí á se àkíyèsí pé Àlàó ni oríkì Pópóolá. Eléyìí yàtò sí Àlàó tí ó tójú àwon Olófìn-íntótó tí a ti se àkíyèsí rè sáájú.
Nígbà tí wón ló ye ilé Òsanyìnnínbí wò, owó tí wón bá ní ibè jé ogósàn-án náírà (N180.00) Níní orí yìí, a ó rí òwe, ‘Àfàgò kéyin àparò…’ Ohun tí ó fa òwe yìí ni eran tí Òsanyìnnínbí jí gbé àti èwòn tí wón ní yóò lo tí ìyàwó rè yóò sì ti bímo kí ó tó dé. Àpatán òwe yìí ni, ‘Afàgò kéyin àparò, ohun ojú ń wá lojú ń rí.
7. Akin Olúsínà àti Ilésanmí lo sí ilé Òsanyìnnínbí. Nígbà tí wón dé ibè, òògùn ni Òsanyìnnínbí wá se. Orí yìí ni a ti mo ìdí tí Òsanyìnnínbí fi féràn Orímóògùnjé. Ìdí tí ó fi féràn rè nip é nígbà tí Òsanyìnnínbí ń se òkú ìyá rè, ó fún un ní ogórùn-ún náírà (N100.00) níbi tí kò ti sí eni tí ó tún fún un ju náírà márùn-ún lo.
Àlàó tí ó tójú Akin àti Ilésanmí nígbà tí wón dé Ifè kò féran oògùn ìbílè
Òsanyìnnínbí so pé Orímóògùnjé kì í finú tan Àlàó yìí Àwon ohun tí ó tún ye kí á se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí:
Awódélé wá kí Òsanyìnnínbí
Àkànbí, àbúrò Aríyìíbí, tí Òsanyìnnínbí nígbà tí ó ń sàìsàn ní ó dúró fún Òsanyìnnínbí ní àgó olópàá (Ìyen ni pé Àkàbí tí Òsanyìnnínbí wòsàn ni ó dúró fún òun náà)
Ní ojó tí àwon Òfíntótó wá sí ilé Òsanyìnnínbí, nnkan bí agogo mókànlá ni ó wolé àwon Òfíntótó sì dé ilé rè ní aago méjì kojá ìséjú méwàá.
Nígbà tí Akin Olúsínà àti Ilésanmí dé òdò Òsanyìnnínbí tí ó rò pé oògùn ni wón wá se ní òdò òun, àwon ebo tí ó kà fún won ni ìyá ewúré kan, egbèrún náírà ìgò epo kan, isu méta àti ìgàn asofunfun kan.
Akin Olúsínà mu emu ní ilé Òsanyìnnínbí Ajéwolé ni ó ra kòkó lówó Òsanyìnnínbí. Egbèfà náírà (N200.00) ni ó gbà ní owó kòkó náà.
8. Àwon ohun tí ó ye kí a se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí:
Láti lè mo iye tí Òsanyìnnínbí gbà fún kòkó tí ó tà fún Ajéwolé, ogbón ni wón fi tan Òsanyìnnínbí. Wón so fún un pé enì kan ń robí àti pé yóò nílò onísèègùn.
Omo odún méfà ni Oládiípò. Òun sì ni àbíkéyìn Yéwándé
Bándélé jé omo odún méjo. Omo Àsàké ni Jayéjayé kan ni Àsàké máa ń wo àdìre tàbí borokéèdì ó sì máa ń wo súwéta nígbà òtútù.
Fawolé: Ó wà lára àwon eni tí ó wá wo Orímóògùnjé nígbà tí ara rè kò yá. Nígbà tí Akin Olúsínà se ìwádìí nípa rè, èsì tí ó rí gbó ni ìwònyí:
Wón ní ìhà sáábó ni Fáwolé máa ń gbe Tinúké ni orúko omo rè.
Nípa aso tí ó wò ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé, eni kan so pé aso sáféètì pèlú aso òfì ni ó wò. Eni kan so pé sán-ányán ni aso tí ó wò níwòn ìgbà tí ó ti jé pé àwon omódé kìí tètè gbàgbé nnkan, Akin Olúsínà ní kí awón bèèrè ìbéèrè nípá Fáwolé lówò Fólúké àti Bándélé.
Fólúké so pé aso sáféètì ni ó wò. Ó ní ó dé filà sán-ányán, ó wó bàtà aláwò funfun ràkòràkò
Bándélé ni ó bomi fún Fáwolé ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé.
Folúké ní ojoojúmó ni Òsányìnnínbí máa ń wá sódò Orímóògùnjé nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn ó sì máa ń dúró di ìgbà tí wón bá ń pèrun alé kí ó tó kúrò ní òdò rè. Folúké ní òun rí nnkan kan bí ológbò ní àpò rè ni ojó kan.
Àlàó kò gbó nípa eni tí ó ń fi kókóró dán séèfù wò nítorí pé ó lo sí ibì òkú ìyá Báyò ní ojó náà.
Ìyá Bándélé ni eni tí ó fi kókóró dan séèfù wò náà Orímóògùnjé kò so òrò eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò yìí fún Àlàó. Yéwándé náà kò so fún un.
9. Igba náírà (N200.00) ni wón bá ní ilé Àsàké, ìyen ìyá Bándélé nígbà tí àwon Akin Olófìn-íntótó ye ilé rè wò. Eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò tí a ń sòrò rè lókè ni Àsàké ìyá Bándélé. folúké ni ó so fún ìyá rè pé Àsàké ń fi kókóró dán séèfù wò. Àsàké máa ń kanra mó omodé. Aso òfì ni Yéwándé wò nígbà tó wón ń se ìwádìí yìí torí òtútù. Ojó kejì ojà Ajágbénulékè ni Àsàké rí kókóró tí ó fi dán séèfù wò nínú yàrá rè. Àlàá, Àkin àti Ilésanmí fi kókóró náà dán séèfù wò, kò sí i.
Léyìn ìwádìí ti ojó yìí, Akin Olófìn-íntótó àti ilésanmí padà sí Ìbàdàn. Ní ibi tí Akin ti dá mólò dúró nígbà tí o fé eran ìgbé ni bàbá alágbède kan ti so fún omo kan pé kí ó wò okò náà. Kólá ni orúko omo yìí. Orí yìí ní wón ti wá mo orúko omoge tí Akin Olúsínà ra otí fún nígbà tí wón ń lo sí Ifè tí a ti ménu bà sáájú. Orúko omoge yìí ni fìlísíà Olówólàgbà. A ó rí i ní iwájú pé filísíà Olówólàgbà yìí ni orúko mìíràn fún ìyàwo Orímóògùnjé tí ó jí owó Orímóògùnjé gbé.
Akin àti Ilésanmí wá filísíà yìí lo sí pètéèsì aláwò pupa rúsúsúsú. Kólá ni ó ràn wón lówó láti mo ilé yìí. Akin àti Ilésanmí sun òdo Fìlísíà mójú. Nígbà tí ilè mó, wón rí Pópóolá. Ó gbé won dé màpó.
10. Akin lo gbowó ní bànkì. Òun àti Ilésanmí ni wón jo lo. Ní bánkì, wón pàdé Kólá. Enu rè ni wón ti gbó pé Bínpé àbúrò fìlísíà fé se ìgbéyàwó ní Gbòngán. Pópóolá gbé Akin, Ilésanmí àti Kólá. Ní ònà, ní ibi tí alágbèdé ti fi Kólá sí okò ní ìjelòó, wón rí àwon méjì tí wón ń jà Ògúndélé ni orúko alágbède yìi. Òun ni ó ń bá Jìnádù jà. Wón gbá Adénlé tí ó fé là là wón ní èsè nínú. Pópóolá tí ó jé olópàá ni ó pàse pé kí won dá owó ìjà dúró tí wón sì se béè.
Ohun tí ó fa ìjà tí Ògúndélé àti Jinádù ń jà ni pé Ògúndélé tí ó jé alágbède ro kókóró kan fún jìnádù ní múrí méta (#60), Jìnádù san Múrí kan (#20) níbè ó ku múrí méjì (#40). Ògúndélé bínú nítorí pé Jìnádù kò tètè san múrí méjì tí ó kì. Jìnádù bínú nítorí pé ó so pé Ògúndélé sin òun ní owó ní àárí àwùjo. Jìnádù so pé Ògúndélé fi òrùko ère na òun. Nígbà tí Kólà sò kalè tí ó ń lo, ó gbàgbé àpò rè sùgbón wón dá a padà fún un.
Nígbà tí Ain àti Ilésanmí ti Ìbàdàn tí wón ti ń bò dé Ilé-Ifè, wón lo sí ilé fáwolé Nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn lówó tí folásadé 9tí àwa tún mò sí fìlísíà) wá sí Ifè, ó lò tó ojó méta dípò méjì tí ó máa ń lò télè. Ìpàdé omolébí tí wón fé se gan-an ni ó tèlè mú un padà. Yàtò sí ìgbà tí ìnáwó pàjáwùrù bá wà ojó karùn-ún kànùn-ún ni Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè nígbà tí ó wà láyé.
Gégé bí a ti so télè, Yéwándé máa ń bá Orímóògùnjé mú owó nínú séèfù rè sùgbón ó tó osù kan sí ìgbà tí Orímóògùnjé tó kú tí ó ti rán an mú owó nínú rè gbèyìn. Ojó ojà ni ojó tí Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè máa ń bó sí. Ojó kérin tí Orímóògùnjé mú owó kéyìn nínú séèfù rè ni ó kú. Ìyen ni pé ojà dòla ni ó kú Orímóògùnjé máa ń fún àwon ìyàwó rè ní owó-ìná tí ó bá ti mówó. Níbi tí wón ti ń se ìwadìí yìí, Akin Olúsínà ń fi ataare jobì. Túndé Atòpinpin ní kí àwon ye yàrá Folásadé wò.
11. Ìsòrí kokànlá yìí ni ó ti hàn gbangba pé Folásadé, òkan nínú àwon ìyàwó Orímóògùn ni ó jí owó rè gbé. Ó ní ìdí tí òun fi jí owó náà gbé nip é òun kò bímo fún Orímóògùnjé òun kò sì fé kì tòun ó gbé sílé rè nítorí pé omo tì obìnrin bá bí fún oko ni wón fi máa ń pín ogún oko náà ní ilè Yorùbá. Folásadé ni ó yí orúko padà tí ó di fìlísíà. Òun náà ni ó lo ro kókóró lódò bàbá àgbède tí Àsàké fi dán séèfù wò.
#Àwon Èdá-Ìtàn
Akin Olúsínà: Òun ni wón máa ń pè ní Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà. Òun ni ó se ìwádìí owó tí ó sonù. Àròso ni ó ti wokò lo sí Ifè láti lo se ìwádìí owó náà. Fìlà rè sí bó sílè nínú mótò tí ó wò. Dírébà okò yìí kò mo okò wà dáadáa. Akin Olúsíná féràn eran ìgbé. Ó máa ń mutí. Ó máa ń jobì tó fi ataa sínú rè. Ó ní túbòmu ó sì máa ń fi owó pa á. Ó se wàhálà púpò kí ó tó mò pé Folásadé tí ó tún ń jé filísíà nì ó jí owó Orímóògùnjé kó.
Folásádé: Òun ni ó jí owó Orímóògùnjé kó. Kò bímo fún Orímóògùnjé. Ìdí nì yí tí ó fi jí owó rè gbé. Ó ní kí ti òun má bàa jé òfo nílé Orímóògùnjé ni ó jé kí òun jí owó rè gbé. Folásadé náà ni ó yí orúko padà sí fìlísíà Olówálàgbà. Orúko yìí ni ó si fi lo fi owó pamó sí bánkì. Gbòngán ni ó ń gbé sùgbón gégé bíi fìlísíà, ó ní ilé sí Ibadan.
Gégé bíi fìlísíà, Ògá ni ó jé fún Kólá Òwú ara súwétà rè tí ó já bó síbi séèfù wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó láti rí i mú. Ìwé ìfowópamó rè tí Akin Olúsínà rí lówó Kólá náà tún wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó.
Folásadé wà lára àwon tí wón bí séèfù lójú rè ní ilé Orímóògùnjé tí won kò bá nnkan kan níbè. Kò sì jéwó pé òun ni òun kó owó tí ó wà níbè. Ó máa ń ti Gbòngán wá sí Ifè. Òun ni ìyàwó àfékéyìn foún Orímóògùnjé. Tí ó bá wá láti Gbòngán, ó máa ń lò tó ojó márùn-ún ní Ifè tàbí òsè kan. Ilé oúnje ni Akin àti Ilésanmí ti kókó pàdé rè. Léyìn tí ó jiyán tán ní ilé olóúnje yìí, ó mu ìgò otí kan àti àbò nínú otí tí Akin Olúsínà rà.
Àkàngbé Orímóògùnjé: Òun ni wón jí owó rè gbé tí Akin Olúsínà wá se ìwádìí rè. Àìsàn tí ó se é tí ó fi kú kò ju ojó méwàá lo. Abé ìròrí rè ni kókóró ojú ńlá séèfù rè máa ń wà. Inú séèfù yìí nì ó máa ń kó owó sí. Kìí yo àwon kókóró ojú kékeré séèfù yìí. Tí wón bá ti ilèkùn yàrá rè, wón máa ń fi kókoró há orí àtérígbà níbi tí enikéni ti lè mú un. Orúko múràn tí ó ń jé ni Bándélé. Ogóje náírà (#140), péré ni wón bá nígbà tí ó kú tán. Kí ó tó kú ó ti ra ilè tí yóò fi kólè. Ajísafínní ni ó bá a dá sí òrò ilè tí ó rà náà. Owó Òsúnlékè ni ó ti rà á. Egbàáta náírà (#6,000) ni ó ra ilè náà.
Dúró: Dúró ni àkóbí omo Àkàngbé Orímóògùnjé. Ilé-èkó girama ni ó wà. Odún kan ni ó kù kí ó jáde. Òun ni ó ko ìwé sí Akin Olúsínà pé kí ó wá bá òun wádìí owó bàbá òun tí won kò rí mó. Àdùnní ni orúko ìyá rè òun nìkan ni ó sì bí fún bàbá rè. Àdùnní yìí tí kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo odún métàdínlógún (17) nì Dúró. Àbúrò mérin ni ó ní. Àwon náà ni Àdùké, Omówùmí, Oládípò àti Bándélé.
Àdùnní: Àdùnní ni ìyàwó tí Orímóògùnjé kókó fé. Ó kú ní odún méta sáájú oko rè. Òun ni ó bí Dúró fún Orímóògùnjé. Ègbón ni ó jé fún Ilésanmí. Omo ìlú kan náà nì òun àti Akin Olúsínà.
Asa Ibile
2243
6552
2006-12-21T06:55:52Z
Loadewole
101
[[Asa Ibile]]
=ÀJÒDÚN ÀSÀ ÌBÍLÈ=
#Ó se náà sùgbón kè è pé jìnàjìnà
#Ni gbogbo àwon dúdú fibí sèpàdé
#Láti gbásà ìbílè ga
#Owó tó ná wa kúò ńdíè
#Sùgbón a kò sàìyo doromó kan pàtó 5
#Ìgbéga àsà èèyàn dúdú
#Táwon funfun ti pò mólè
#Oníjó ń jó, aláyò ń yò
#Sùgbón níjó míìn bírú èyí bá tún ń bò
#E jé á ro tàwon mèkúnnù
#Ká fi pípè náà se ti won
#Kí won bá wa dá sí i.
#Kórò ó lè gún
#Enìkan è é je
#Kí fífè di tilè
#Yíye níí ye ni
#Tá a bá rìn tá a pò
#Sùgbón e gbàgbé ni
#Péjó nìkan kó làsàa wa
#E è bòsanyìn, ké e bosàngó
#Ké e pògún onírè, ké e pobàtálá
#Kí gbogbo ayé fojú róhun ti wa
#Àléébù lèyí, e dákun e wò ó wò
#Í í déwájúú dejó
#Í í déyhìn-ín dasò
#Aìímò-ónrìn kórí má jì
#Sùgbón tó bá mì
#N se là á gbé e é gún
O digboose, Oyinbo
2244
6553
2006-12-21T06:56:47Z
Loadewole
101
[[O Digboose, Oyinbo]]
==Ó DÌGBÓÓSE ÒYÌNBÓ==
#Ó dìgbóóse Òyìnbó
#Eni òòsà àfi fifun sara
#Lílo té è ń lo ò dùn mí
#Kódà, n ò dárò páà
#Èyí té e se náà níí jóhun 5
#Aláróò le jé ńlè yí e è é saraa wa
#E sì dé tàìdé, e féé sòyín dilé
#Bésú bá joko tán, esú a lo
#A dúpé tésúu yín ò jokoo wa run
#Èyí té e se ùn náà tó, e filè fónílè 10
#Ó dìgbóóse, kóníkálukú lóólé è
#Láìsíjà, láìsíta
#Kólómú lo rèé móon dómú ìyá rè gbé
#Ká fowó araa wa túnwà araa wa se
#Ó dìgbòóse òyìnbó nírètí pé è ní í yo wá lénu mó 15
#Kónítòhún yáa tèlée yín
#Tó pè yín ní kòseémánìí
Ija Igboro
2245
6554
2006-12-21T06:57:27Z
Loadewole
101
[[Ija Igboro]]
==ÌJÀÀGBORO==
#Mo nígi ògún sisé òún kò se
#Igi ògún sisé òún kò wò
#Ògún onírè oko gbogbo eni
#Àjàngbódó èrìgì koríko odò tíi rú mìnìmìnì
#Èyí sojúù mi pàtó, mo ríhun wí 5
#Mo ríhun wí, mo ríhun fò lénà o jàre
#A gbógun Ítìlà, a rí tOjúku tó
#Àwon àgbà sì fi Kírijì pàtàn fún wa
#Ogun kónílé gbélé si ti sélè lójú wa
#A tún ti rógun sunlé sunlé 10
#Níbi ògòrò èèyàn ti ń rà ròdo bí àkàrà
#E ń jólé lÉkòó, e ń wogbà èwòn ńÍfè
#Èyí ò dára, èyí ò wò, e má jé ó somo dégbáa yín mó
#Njé èyin ìjoba, eégún ńlá tíí kéyìn ìgbàlè
#Mo mò pé è í se béè
#Òrò náà ló gbòdì lára
#Njé náà lójó míìn, ojóore
#Omi sùúrù ni e máa bù mu
#Ká bù mu ká tún bù wè pèlú
#Káráyé má se fi wá sàkínyésín 20
#À bé è gbóhun wón ń so ní Gúsùu Aáfíríkà
#Àwon fifun ibè ti kò féràn-an wa
#Àwon Òyìnbó tí ò fé á dàgbà
#Njé òrò re o gbogbo enì ó kàn
#Àgbá dowóo gbogbo yín pátápátá 25
#E dákun e sé é ere
Esin Ajeji
2246
6555
2006-12-21T06:58:10Z
Loadewole
101
[[Esin Ajeji]]
==ÈSÌN ÀJÈJÌ==
#Wón dé pèláso àlà lórùn
#Aso funfun tó ń wó gerere
#Wón ní e wOlórun-un yín
#Olórun tuntun, Olórun owú
#Oba asèkanmákù 5
#Adákédájó
#Alèwílèse
#Eni ńlá
#Elétíi gbáròyé
#Ògbìgbà tíí gbará àdúgbò 10
#Elétíí lu jára bí ajere
#Kò ní í gbàgbà-kúù-gba láàyè
#Fóòsà èèyàn dúdú
#Olórun àìmó
#Olórun òkùnkùn, òtá ìmólè 15
#Iná dé òòkùn para dà
#Wón se béè, wón gbáwon agbenuso wa
#Lódò Èdùmàrè lo fèfè sókun ìgbàgbé
#À bó ò gbó òréè mi
#Àwon èèyàn-an wa náà ò wèyìn wò 20
#Wón gbaso funfun, wón fi bora
#Wón gbàgbé páso ode laso funfun
#Dúdú ni bódewòtí
#Wón ní á gbàgbé Olórun ti wa
#Wón gbé ti won fún wa, a à kò 25
#Sùgbón asó dára kò dáké
#Ó bèrè sí níí je dúdú lára
#Wón lésè ó wù a lè dá
#Bá a bá ti gbara olúwa, àbùsé bùse
#Àwon kòdélèyírí èsè bèrè síí dé 30
#Nítorí tá a gbaláróò láàyè
#Àmì ìgbàlà la pè é, n n míìn la rí
#E è jé á se é bí wón ti ń se é
#Kó lè rí bíí ti ń rí
#Nnkan ò mà rogbo!
User talk:189.144.33.86
2248
5886
2006-11-23T19:28:23Z
Belgian man
8
New page: # ~~~~~ ''Og''
# 19:28, 23 November 2006 (UTC) ''Og''
Oladejo Okediji
2249
6559
2006-12-21T07:03:58Z
Loadewole
101
[[A.A. Adebanji]]
[[Adebanji]]
[[Metafo]]
[[Oladejo Okediji]]
[[Okediji]]
[[Iwe Itan-aroso Otelemuye]]
[[Iwe Itan-aroso]]
[[Otelemuye]]
A.A. Adebanji (2001)
‘Ìlò Métáfò nínú Àwon Ìwé Ìtàn Àròso Òtelèmúyé tí Òkédìjí ko.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé ìwádìí yìí sayèwò fín-ní-fín-ní àwon isé Oládèjo Òkédìjí tí ó sì tenpele mó ìsowólèdè ònkòwé yìí. A fa àrà tuntun yo nínú ìsowólèdè ònkòwé. Isé yìí se àfàyò àti ìtúpalè àwon èròjà métáfò nínú àwon ìtàn àròso òtelèmúyé tí Òkédìjí ko.
Àwon isé Òkédìjí wònyí: Àjà l’ó lerù, Àgbàlagbà Akàn àti Atótó Arére ni a yèwò tí a sit ú palè. A ye àwon isé tí ó ti wà lórí ìsowólèdè Oládèjo Òkédìjí wò. Òpò ìwé tí ó wúlò tí ó sì jemó ìtàn àròso àti métáfò ni a yèwò ní ilé ìkàwé. A se àwon nnkan wònyí láti rí kókó ohun tí ó ye fún isé ìwádìí yìí.
Isé ìwádìí yìí se àmúlò ònà tó létí tó sì yéni dáradára láti sàtúpalè àwon onà èdè mìíràn tí ó bá métáfò kówòó nínú lítírésò Yorùbá.
Ó ti wà lákoólè pé òwe ni ó kún inú àwon isé Oládèjo Òkédìjí bámú. Isé yìí sàkíyèsí pé àwon òwe wònyí kì í se òwe lásán. Isé tí a fi àwon òwe wònyí se jé àfiwé elélòó gbogbo abala ibi tí ònkòwé ti lò wón.
Èrò wa ni pé àbájáde isé ìwádìí yìí yóò tan ìmólè òye tí ó gbòòrò sí ònà ìsowólèdè Òkédìjí pàápàá lórí onà èdè métáfò àti àwon òwó rè. Bákan náà ni yóò tún jé àfikùn ìmò nínú ìmòm ìsowólèdè àti ìtúpalè lítírésò ní èdè abíníbí ilè Afíríkà.
Alámòójútó: Òjògbón (Páàdì) T. M. Ilésanmi
Iye Ojú Ìwé: 99
Odún: 2001
Olurankinse, Awe and Adeleke
2250
6560
2006-12-21T07:05:36Z
Loadewole
101
[[V.A. Abimbola]]
[[Abimbola]]
[[Ewi]]
[[Olurankinse]]
[[Debo Awe]]
[[Duro Adeleke]]
V.A. Abímbólá (2002),
‘Àgbéyèwò Àwon Ewì Olánipèkún Olúránkinsé, Débò Awé àti Dúró Adélékè.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Nínú isé yìí, a se àgbéyèwò isé àwon òjèwéwé akéwì méta. Àwon àkéwì náà ni Olánipèkùn Olúránkinsé. Dúró Adélékè àti Débò Awé. Àwon nnkan tí a tepele mó jú nínú isé yìí ni ìsowólò-èdè àti isé tí àwon akéwì yìí ń fi ewi won jé fún àwùjo, èyí tó ní i se pèlú ètò ìsèlú ìbáragbépò èsìn àti orò ajé ní àwùjo.
Yàtò fún pé a gbìyànjú láti fi òrò wá òkòòkan àwon akówé akéwì àti àwon ìlúmòónká akéwì mìíràn lénu wò, a tún gbìyànjú láti lo tíórì ìtojú-ìmò-ibára-eni-gbé-pò-wò litiresò tun ìtúpalè àwon ewì won. Bákan náà ni a tún se àmúlò àwon àpilèko àti àwon ìwé atónisónà mìíràn tí a rí pé ó lè ràn wá lówó nínú isy yìí. Èyí mú kí a tún ní ìmò kíkún nípa àwon isé tí ó ti wà nílè télè.
Nínú isé yìí a rí i pé opón àwon òjèwéwé akéwì náà ti sún ní àwùjo àwon onímò èdè Yorùbá. Fún àpèere òpòlopò nínú àwon ewì won ti a yèwò ní ó kún fún òpòlopò ekó ti ó ń kó ni pàápàá jùlo lóri ìbaragbépè èsìn. Orò ajé àti ìsèlú léyìn tí ilè Nàìjíríà di olóminira. Awon akéwì wònyí tún pe àkíyèsí wa sí ogun ti àsà àjèjì gbé ti àsà àbinibi tiwa.
Lákòótán, isé yìí jé kó yé wa pé ìsèlè àwùjo pónńbélé ni ó je àwon òjèwéwé akéwì wònyí lógún. Pàápàá jùlo lórí àwon ìsèlè àwùjo tó ní i se pèlú, orò ajé, èsìn ìsèlú ati ibara-eni-gbépò. Isé yìí tún jé ká mò pé ìjànbá ńlá ni àsà àtòhúnrìnwá ń se fún àsà abínibí àwon omo ilè Nàìjíríà.
Ise-Ekiti
2251
6337
2006-12-17T09:59:17Z
Loadewole
101
[[Ise-Ekiti]]
[[M.G. Fatoye]]
M.G. Fátóyè, (2003),
‘Àyèwò Fónolojì Èka Èdè Ìsè Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé yìí dá lórí àyèwò fonólójì èka-èdè Ìsè-Èkìtì, èyí tí ó jé òkan lára àwon èka-èdè tí à ń so ní ìpínlè Èkìtì. Láti se àgbékalè isé yìí, tíórì onídàró ni a lò.
Ìpín mérin ni a pín isé yìí sí. Ní orí kìn-ín-ní ni a ti so ìtàn orírun Ìsè-Èkìtì. A so èrèdí isé yìí, ogbón ìwádìí tí a lò àti àyèwò isé tí ó wà nílè. Bákan náà, a so tíórì tí a lò fún isé yìí.
Ní orí kejì ni a ti se àlàyé lórí àwon ìró inú èka-èdè ìsè-èdè Ìsè-Èkìtì. Bíi ìró kónsónántì, ìró fáwélì, ìró ohùn, isé ohùn, sílébù àti orísirísi. sílébù tí a lè rí nínú èka-èdè Ìsè-Èkìtì.
Ní orí kéta àpilèko yìí ni a ti sàyèwo nípa ìgbésè fonólójì tí ó wà nínú èka-èdè Ìsè-Èkìtì. A wo ìpàróje, àrànmó àti ànkóò fáwélì.
Ní orí kérin isé yìí ni a ti gbìyànjú láti wo àwon ìyàtò àti ìjora tí ó wà láàrin fonólóji èka-èdè Ìsè-Èkìtì àti ti olórí èka-èdè Yorùbá.
Àgbálogbábò isé yìí dá lé àwon tuntun tí ó jáde nínú ìwádìí ti a se a si tóka sí àwon ibi tí a lérò pé isé kù sí.
Awon Onkowe
2252
6562
2006-12-21T07:11:51Z
Loadewole
101
[[O.O. Adebajo]]
[[Awon Onkowe]]
[[Adebajo]]
O.O. Adébàjò (1991)
‘Agbeyewo Ise Àwon Asiwaju Onkowe Yorùbá Lati Odun 1848 si Odun 1938.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Ohun tí ó se kókó tí ó sì je wá lógún nínú ìwádìí yìí ni síse àgbéyèwó isé àwon asíwájú ònkòwé Yorùbá láti odún 1848 sí odún 1938. Nínú àyèwò isé wònyí irú-wá-ògìrì-wá ni a ó fi isé náà se. Kì í se wí pé dandan ìwé tó dá lé lítírésò nìkan la fé yèwò. Sùgbón nítorí ìmòwa tí kò kún tó lórí ìmò lìngúísíìkì àti èdá-èdè, a kò ní se àgbéyèwò àwon ìwé tó dá lé èdá èdè àti àwon ìwé atúmò gbogbo.
Kókó méjì tó gbòòrò lá fi gbé ìwádìí yìí kalè
Àwon ni:
(a) Síse àgbéyèwò isé àwon ònkòwé ìsáájú láti ìbèrè pèpè tí í se odún 1848 sí odún 1938.
(b) Wíwo ààtò, àgbékalè àti orísirísi ònà-èdè tó fara hàn nínú àwon ìwé tó wà lójà ní sáà tí a mú enu bà.
Láti lè se àseyorí isé yìí a lo ànfàní wònyí:
(a) Àwon ilé-ìkówèé-ìsúra-pamó-sí (National Archives) tó wà ní ìbàdàn àti Èkó.
(b) Èka ilé-ìkàwé African ní Yunifásítì Ìbàdàn.
(d) Èka ilé-ìkàwé ti Gandhi ní Yunifásítì Èkó.
(e) Ilé-ìkàwé ìjoba ìpinlè Oyó-ìbàdàn, ìpínlè Ògùn-Abéòkúta, ìpín Ondo- Àkúrè.
(e) Ilé-ìkàwé ìjoba ìbílè Abéòkúta tó wà ní Aké àti ti ìjoba ìbílè ìjèbú-Òde tó wà ní ìtóòrò.
(f) Ilé-ìkàwé àdáni àwon wònyí: ti ìjoba Àgùdà (G.C Peter and Paul) Ìbàdàn, ti Bísóòbù Seith Irúnsèwé Kalè- Mobalùfòn, ìjèbù-Òde, ti alàgbà Adégbóyèga, óbándé, Èkó, ti olóògbé Alùfáà D. Olarimiwá Epégà, Èkó.
(g) ìfòròwánilénuwò pèlú àwon wònyí tí wón jé àgbà nídìí èkó Yorùbá: Bísóòbù T. t. Solaru, Bódìjà, Ìbàdàn, olóògbé Olóyè J.O. Ajíbólá, Fòkò, Ìbàdàn, olóògbé O.O. Epégà, Èkó, alàgbà Adégbóyèga, óbándé, Èkó alàgbà J.O Odùmósù, Ìjèbú-Òde, alàgbà S.A. Òkúbàjò ti ìsònyìn ìjèbù àti olóyè E.B. Órunké-Amònà oba Aláké, Abéòkúta.
Ni orí kinni isé yìí ni a ti se àsàrò lórí akitiyan àwon asáájú ònkòwé Yorùbá sáà tí a ń yèwò, a sì gbìyànjú láti so ìtàn ìgbésí ayé won àti ohun tó ta wón nídìí kíko ìwé Yorùbá. Ní orí kejì ìwádìí yìí ni a ti se àlàyé ààtò àti àgbékalè àwon ìwé tí a yèwò. A pín èyí sí ònà méjì: (a) àwon ìwé tó je mó lítírésò àti (b) àwon ìwá aláìjemó lítírésò Àkóónú àwon ìwé wònyí la yèwo ní orí kéta àti ekérin. Fínnífínní la wo èyí lábé ìsòrí ajemó lítírésò fún orí keta, àìjemó lítírésò fún orí kérin. Ìsowó lo èdè àwon ònkòwé ìsáájú la yèwò ní orí kárùn-ún. Àgbálogbábò la fi kádìí ìwádìí yìí nílè. Níhìn-ín ló ti hàn sí wa pé isé ńlá ni kíkó àwon ìwé sáà tí a ń yèwò jo. Yàtò sí èyí, a rí i pé àwon ìwé tí kò dá lé lítírésò náà se pàtàkì nítorí pé láti inú àyèwò won a rí òpò nnkan nípa ìgbé-ayé àwa Yorùbá nípa orò-ajé, ètò ìsèlù àti ètò amáyéderùn.
Ewi Apileko
2253
6563
2006-12-21T07:12:56Z
Loadewole
101
[[Ewi Apileko]]
ÀSAMÒ
Èròngbà àpilèko yìí ni láti pe àkíyèsí sí àsàyàn ewì sèsè-dé ònkòwé akéwì méta kan àti àwon ònkòwé gan-an won. Àkíyèsí ni pé títí di òní àwon onímò ìsowólèdè kìí fi béè kobiara sí isé àwon akéwì ìgbàlódè. Isé àwon ìlúmò-ón-ká akéwì ayé àtijó nìkan ni wón máa ń yàn láàyò. Àwon ònkòwé akéwì tí a ye isé won wò ni Olánipèkun Olúránkinsé tí ó ko ìwé Ìjì Ayé, Dúró Adélékè tí ó ko Aso Ìgbà àti Débò Awé eni tí ó ko Pápá N jó pèlú Ewì Amóríyá.
Tíórì ìfoju-ònkàwé-wò ni a yàn láàyò láti fi se ìtúpalè isé àwon ònkòwé akéwì yìí. Ní abala yìí a yiiri àbá àwon onímò lórí “Ònkòwé” “Ònkàwé” àti Akitiyàn kíka ìwé” wò. Àwon onímò tí a mú àbá won lò nínú isé yìí ni Michael Riffaterre, Stanley Fish, àti Roman Jacobson. Kí isé yìí le lójútùú tó péye a se àgbéyèwò àwon onà-èdè ajemáwòrán inú méfà. A se àfàyo àti isé ti àwon akéwì fi se nínú àsàyàn ewì won tí a yèwò. Àwon onà èdè ajemáwòrán inú náà ni: Métáfò (àfiwé elélòó) Àfiwé tààrà, Ìtàn olówe, àfidípò, ìfààbò-rópò-odidi, àti ìfohunpènìyàn.
Nínú àpilèko yìí, a fi òrò wá ònkòwé àkéwì métèèta lénu wò. Ibí yìí ni a ti mo ìtan ìgbésí ayé won, orísun ìmísí won àti bí ìmísí yìí se ran isé won lówól. Bákan náà ni a lo àwon ìwé ìtókasí tí ó wúlò púpò fún isé yìí. Nínú irú àwon ìwé wònyí ni a tin i òye ohun ti àwon onímò tí so àti isé tí wón ti se lórí ewì àti tíórì tí a yàn láàyò nínú isé yìí.
Àgbálogbábò isé yìí nip é bí ó tilè jé pé isé àwon ìlúmò-ón-ká akéwì se pàtàkì nínú isé lámèétó àti ìsowólèdè, síbè isé àwon akéwì ìgbàlódé náà kò se é fowó ró séyìn. Ó sì ye kí a máa pàkíyèsí sí ewì tiwon náà tí a bá fé ki ìlosíwájú bá isé akadá. Àkíyèsí pàtàkì tí a se nip é àwon akéwì òde òní ti wo inú àwùjo, àwùjo náà sì ti wonú won. Ìdí nìyí tí isé won fi máa ń bójú ayé mu púpò nípa ti ìsowólèdè àti ìrònú nípa ìsèlè àwùjo.
Litireso Omode
2254
6564
2006-12-21T07:14:24Z
Loadewole
101
[[C.A. Adesingbin]]
[[Adesingbin]]
[[Litireso Omode]]
C.A. Adésìngbìn (1989),
‘Lítírésò Omodé ní Èdè Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ISÉ NÍ SÓKÍ
Ohun tí a ní lókàn nínú isé yìí ni síse àyèwò lítírésò omodé ní èdè Yorùbá yálà àtenudénu tàbí ní kíko sílè pèlú ète àti hú kókó isé tí lítírésò náà ń jé jáde pàápàá nípa bí ó se je mó fífi kó omodé lékòó, ìdárayá, ìgbádùn àti àsà Yorùbá. A se àyèwò ipa tí àwon omodé fúnra won ń kó. Bákan náà ni a wo ipa tí àwon àgbà (pàápàá àwon ìyá) ń kó nínú lítírésò omodé ní èdè Yorùbá, béè ni a tóka sí àwon ìdí tí wón fi ń kó irú ipa tí wón ń kó náà. A tóka sí i pé ohun tí ó ń se atókùn irú lítírésò omodé tí àwon àgbà ń sèdá tí wón sì ń se fún omodé ni ànìyàn àti òrò won nípa ipò tí omo wà nínú ìgbàgbó Yorùbá. Isé yìí fi hàn pé, bí ó ti jé pé àwùjo tí omo wà ló ń sèdá lítírésò, ó sòro láti sòrò lórí lítírésò omodé láìfi ti àwùjo se.
Kí ó lè rorùn fún wa láti se àtúpalè lítírésò omodé ní èdè Yorùbá, a se àmúlè tíórì ìfojú-ìhun-wò. Tíórì yìí ló mú kí ó rorùn fún wa láti tó tìfun-tèdò àwon kókó tí wón hun sínú lítírésò omodé. A se àgbéyèwò orísìírí sìí isé tí àwon òmòwé àti ònkòwé ti se lórí lítírésò omodé ní èdè Yorùbá láti mo ibi tí isé kù sí. Bákan náà, a se ìfòròwérò pèlú àwon olùkó, àwon alábòójútó ilé-isé ìtójú àwon ábóyún àti àwon abiyamo. A bá ìwádìí wá dé ilé-isé B.C.C.S. àti F.R.C.N. ní ìlú Ìbàdàn. A gba àpeere àló àpamò àti àpagbè, ewì àti Orin tí àwon omodé àti àwon àgbà díè fún wa sílè nínú fónrán-ìgbohùn-sílè.
Léyìn èyí ni a se àgbéyèwò òkòòkan àwon ohun tí a ti gbó tí a sì ti gbà sílè láti wo kókó tí wón hun sínú won pèlú ìlò èdè ibè.
Pèlú ìwádìí àti àtúpalè tí a se, a rí i pé òpòlopò onímò àti ònkòwé tó ti sísé lórí lítírésò omodé ní èdè Yorùbá, kò kobiara sí i pé àwon abíyamo máa ń mò-ón-mò se lítírésò fún omo tí ń be nínú oyún. Béè sì ni àwon aboyún ń sèdá lítírésò omodé láti mú kí àlàáfíà àti ìlera wà fún ìyá àti ìkókó tó dì sínú, àti láti fi àníyàn obìnrin hàn nípa omo tí ń be nínú rè. A tún rí i pé èkó tí àwon Yorùbá hun mó lítírésò omodé ni ìwà omolúwàbí, mímo rírì isé, ìmótótó, ìbára-eni-gbé-pò, ìbòwò fún àsà àti ìdàgbàsókè. Ìwádìí yìí tún fún won ní ànfààní láti gbó ìtàn tí àwon àgbà ń so, àní ìtàn tí ó ń so bí eranko, eye àti igi igbó se ń hùwà bí ènìyàn. irú àwon nnkan mérìíìíurí báyìí ní àwon omodé máa ń gbádùn púpò, èyí sì ni àwon àgbà máa ń lò láti kó omodé ní èkó jù lo.
ALÁBÒÓJÚTÓ: Rev. Fr. (Dr.) T. M. Ilésanmí
OJÚ-ÌWÉ: 1-x, 1-259
User:Mr Accountable
2255
5903
2006-11-27T13:08:43Z
Mr Accountable
105
New page: [[de:Benutzer:Mr Accountable]]
[[en:User:McTrixie]]
[[es:Usuario:Sr Accoutable]]
[[fr:User:Mr Accountable]]
[[gd:User:Mr Accountable]]
[[he:משתמש:Mr Accountable]]
[[id:Pengguna:Mr Acc...
[[de:Benutzer:Mr Accountable]]
[[en:User:McTrixie]]
[[es:Usuario:Sr Accoutable]]
[[fr:User:Mr Accountable]]
[[gd:User:Mr Accountable]]
[[he:משתמש:Mr Accountable]]
[[id:Pengguna:Mr Accountable]]
[[ja:利用者:Mr Accountable]]
[[ko:사용자:Mr Accountable]]
[[nl:Gebruiker:McTrixie]]
[[pl:User:Mr Accountable]]
[[ru:Участник:Mr Accountable]]
[[zh:User:中欧]]
Idanwo Omo Ile-Iwe
2256
6565
2006-12-21T07:15:16Z
Loadewole
101
[[Idanwo Omo Ile-iwe]]
==ÌDÁNWÒ OMO ILÉ-ÌWÉ==
#Ó tún dé bí í ti í dé
#Kiní òún ò dúró, ìgbà ò tiè rosè
#Ìwòyí èsí là ń tannáá mórí
#Tá à ń tannáá móra
#Kofí tán ńlé oníkofí, obì tán ńlé olóbì
#Ká wéso mórí ká késè sómi
#Toríi ká lè soríire ìí náà ni
#Omi nímú, lala lénu, wèrè lará ìta ń
#pè é
#Béè, ogún-un tárí, ogbòn-on kòrì
#Olórun níí mú kòkóó yè
#Èdá kàn ń se sá ni, kadara ò padà
#Bésì bá dé, elékún a sunkún, olósèé á pòsé
#O se wáá se é báyìí Èdùmàrè?
#Tó o salámù pínnísín
#Tó ń gbóyin tó ń tani je
#O ò se pín kiní òún dógba oba òkè?
#Tó o sológbón tán tó o saláìgbón
#Èyí ò dáa, èyí ò sunwòn
#Èdùmàrè bá wa wò ó se
#Áhà! ìwo ògá
#O tún loo mutí yèwé wò?
#O sì tún fagi léyún-ùn láìrowó
#Owó lo mà ń sun ńná un
#Kò burú, ó dáa, kò bàjé
#Kámú ni o gbà, dákun òrée wa
#Má torí èyí rèé kó sókun
#Èyí ti kojá ná, èyí tó ń bò á sàn.
Ijaa Danfo
2257
6566
2006-12-21T07:16:03Z
Loadewole
101
[[Ija Danfo]]
==ÌJÀA DÁNFÓ==
#Èrín pa mí ńjó à ń wí
#Òrò ò wò
#Ìdò ni mò ń lo látÌdúmòtà
#Tí mo dá dáńfó dúró
#Àwa méta la wokò yìí 5
#Mo gbàgbé n yán an fún e
#Èmi sení
#Omidan olórùn-un jòlò sèjì
#Abiléko olójú egé sèta
#N là ń lo, n la ń lo, n là ń lo 10
#La débìkan, lèró pò pìtìmò
#Èrò òún pò bí ewé orúmò, a ò rírú è rí
#Tí gbogbo won figbe Àkookà bonu
#Sówó goboi ni wón ń wokò Àkookà lójó òun àná
#Èyí náà ló kúkú wolókò lójú lójó òún o jàre 15
#Tó forin ajé sénu pé ó lè jèrè
#Péni ò bá korin ajé è é jèrè
#“Ajé dákun jé ń jèrè”
#Àgbàdo ìgò wáá bóde níjù, ó doyin momo
#N làwé bá ní á sò, á gbowóo wa 20
#A wókò míìn wò
#Àwa méta la wà lókò, èrò sì ré ńlè yí
#Gbogbo yín le kúkú mò péèyàn tútù ni mí, n ò féjà
#Mo taari àbìlíì síwájú
#Sùgbón àwon obìnrin méjì yìí
# fárígá, wón faraya 25
#Àwon là bá máa pè lóbìnrin-kòyà
#Àtèyí òpéléńgé tó somoge
#Àtabiléko abìdí jìwo
#Gbogbo won ni wón ta pańpa
#Tí wón ń ra fańda 30
#N ò mò pé torí ìjà ni wón se dárùgbòn sí
#Tí wón soraa won dOya kalè
#Ìjà òún pò ńjó òún, òrée wa
#Leruku ń tu, táriwo ń ta gèè.
#Gbogbo aso ara baba ni wón ya kanlè kanlè 35
#Ìgbàa wón tiwó bo pátá tó kù sídíi lágbájá
#Tí wón féé yojú elékerú sóde
#N ni mo pèyìndà
#Tí mo gbònà ilée mi lo
#N ò ní í réèmò! 40
Aafirika O Ku Ofo
2258
6567
2006-12-21T07:16:56Z
Loadewole
101
[[Aafirika, O ku Ofo]]
==AÁFÍRÍKÀ O KÚ ÒFÒ==
#Mo kólá, mo kálùbósà, mo kó rodo
#Mo táwó sáparò ò dunbè dunmi
#Eni tá ò fémo lówó è tí ń gbàna lówó eni
#Mo nawó sétu onítan-án pogún erú
#Oníkìísèé pogbòn ìwòfà 5
#Mo se bí gbogbo won ó jémi ísè lóbè
#Sùgbón ibi mo fojú sí, òrò ò gbabè
#Irú à bá fi jíyìn obè, ekú gbé e lò
#Ògìrì obè tún nihún ti fòn rè
#Njé kí n rèé wáyò bóyá yóò seni níre 10
#Mo dúró, owóò mi ò to
#Mo bèrè, owóò mi ò kàn
#Mo wáá fòrò kan lò yín, emi ní ń se?
#Bórò bá se bí èyí díjú, àgbà là á pè
#Mo wáá sáré títí, mo re Kóńgò 15
#Pé won ó bá n pe Lùmúńbà eni ire
#N ni wón so fún mi pÉjìé ti mú un lo
#Èjìé kè? Emi n wón ní ó se?
#Kí la ó ti sèyí sí o, Èdùmàrè?
#Wón ní kò kúkúu mótò, kò kúkú
#omi 20
#Wón níkú ota ló kú, lówó asekúpani
#Èrú bà mí, àyá fò mí, okàn mí gbò jìgì
#Mo sokàn okùnrin, mo forí lÉtópíà
#Pé n lo rèé rí Sàlásì ní fèrèfèrè
#Wón ló tún ti se tán filè bora bí aso 25
#Omo awo kò fò sénìkan té e lo
#Té e lo àjò àìbò
#Mo níkú tó pa ó, àwé, ikú òún ò sèèyàn
#Ikú òún ò séere
#Mo múra pàá ó dilè Àgànyìn 30
#Pé n loo fojú kan Kúrúmo
#“N gbó Kúrúmo ń be ńlé àbó ròde?
#Wón dáké, won ò dáhùn, won tiiri bí omi
#Mo lémi lódé, e yára dá mi lóhùn lóhùn kan
#Wón níkú ti sebi, ikú ti sèkà 35
#Ikú ti méni ire lo tèfètèfè
#Omí bó lójúù mi pòrò pòrò bí omo- ékeé
#Torómi ojú la fi ń rántí eni ńlá
#Ìké pàtàkì la fi ń rántí enì ó wùùyàn
#Omijé ni n ó máa fi rántíi Kúrúmo 40
#Njé tá a bá ròkun, tá a bá ròsà, ilé là á fàbò sí
#Mo ní n wáá fàgbo ilé remo n ké sí Múrí
#Múrí omo arógunjó, omo arógunyò
#Eni tó síntó sààràrà lásán
#Té e pegbèrún èèyàn 45
#Mo mónà pòn, ó dÈkó pé n fojú komo-on Lámoín
#Mo débè ni mò ń gbó gbàù gbàù
#Emi ó ti ri, emi ó se?
#Ogun Àdùbí nì yí àbí ti kírìjì?
#Ìbón rolè ni mo wolé, nnkan ti se
#Gbogbo ogbón tá a ní ti ló mó wa lójú lÁáfíríkà
#Aáfíríkà o mà kú òfò o
#O kú òfò àwon omo-òn re
#Tí gbogbo wón kú, tí gbogbo wón lo
#Ká tóó tún rérin, ó digbó àwé
#Ká tóó tún réni bí ìwònyí, ó dòrun alákeji
#Ó se púpò fún o Aáfíríkà
#O ò ní í rábìíkú àgbà mó-àse
#Kólúwa ó womo fún e –e sàmín è
Aarin Agbami
2259
6568
2006-12-21T07:17:40Z
Loadewole
101
[[Aarin Agbami]]
==ÀÁRÍN AGBAMI==
#Omi ń be níhìn-ín, omi ń bé lóhùn-ún
#Síbè, a ò ríbi tukò
#Omí yí wa kan tilé toko
#Síbè, a ò réyìí à á bù mu
#Ení sùn sídìí òro ò róro je 5
#Eni tó jí dé ló fòro sàjetì
#Olúwa bùn wá níyán bùn wá lókà, síbè ebi ń pani
#Ení gúnyán ò rókèlè
#Òrée wa tó lémi wón ń se ńbèun?
#Ló ń jàje yó jàje sékù 10
#Kí lànfààní olówó tí ò níyì ?
#Kí lànfààní eni a bágbé tí ò gbádùn eni?
#Wón lépo ń be ńlèe wa là ń gbó
#Kòbákùngbé òrò
#Òwón gógó là ń rahun ìwakò 15
#Òpò kúù làwon ará òkè ń repoo wa
#Epo tá à ń ràá wakò ńlè yí lókòó owó
#Odoó làwon ń mórókún-un wún-úndíá ti won
#Béè àwa la sì lo rèé gbé e fún won
#N ò madùn-un kòlà tá a je tó korò
#A pa á kò láwé òòsà tá a fi ń bo iná ní ń yo lénu 20
#Wón ní kiní òún pò bíi gaàrí omí
#N gbó Mèkúnnù, kè é setí lásán le e gbó o?
#Fírí ojú le e rí i, ètèè re ò bà á
#Ó bùse wón ní kò pò mó
#Bí ò tilè pò, njé kò tilè ye á já a jáá jàà jáá 25
#Kó káríi gbogboo wa láìfenìkan ru
#Kólóko ó pónlá, ká má gbàgbé àgbè
#E dákun e bá wa gbòrò yí wò
#Ó sèè wá ń kàyééfì ó ń lé góńgó
#Kódà kiní òún ò se mó
Oosaala
2260
6569
2006-12-21T07:25:48Z
Loadewole
101
[[Orisaala]]
==DÚRÓ NÁ ÒÒSÀÀLÀ !==
#Òòsààlà, Alèwílèse, àbí wón ti ń pè ó?
#Arínúróde olùmòràn okàn, àbí kíni wón wí?
#Tó o jókòó sókè tóò ń wòsee wa
#Bóyá ń se lo sì sùn, n ò sì mò
#Lókè òrun, níbi ojúu wa ò tó 5
#Kò sí ńbí, kò sí lóhùn-ún
#Wón sì níbi gbogbo lo wà
#Nnkan tíyún-ùn jé ò yé mi
#Dákun dáwó isé tó ò ń se ùn dúró
#Tó o ń tanná òsán fòkùnkùn sòru 10
#Tó o ń famò-ón mò-ònyàn
#Kó o gbó nnkan tédá owóò re féé so
#Àwon kan ń bo ó, àwon kan ń sìn ó
#Àwon kan ní bákan lo rí
#Sùgbón gégé bí òòsà, kí lo mò nípa àwa èèyàn ? 15
#Wò ó
#Njé o tí ì wà níbi èrù ki sí rí?
#Tó o ń gbòn pèpè bí ewé orí omi
#Tí gbogbo eni tó wà láyíkáà re ń fòyà
#Tí wón ń páyà, tí wón ń bokàn jé 20
#Tàbí kí won lajú sílè lóru
#Kí won má sùn kí won máa wò kíri
#Tàbí kí won kàn máa sunkún jéjé
#Nítorí nnkan ò lè máa lo gégé bó o se fé kó lo
#Njé o tilè jókòó níjó kan, kí nnkan kan so sí o lókàn 25
#Kó kùnkùn yí o ká, kòkàn-àn re máa mì kìkì
#Wí pékú dé! Kí ló dùn bí àrùn ibà, látojú orun dójú ikú ?
#Njé o fìgbà kan gbéwèé dání rí
#Kókàn-àn re rìnrìnàjò rèyìn
#Kó o sì ronú kan èèyàn re kan tó ti kú ti pé 30
#Tó o ń rò bíkú àlùbúńtù se rí
#Tó ń pani láìfunpè
#Njé o tilè rántí ojó tó o gbádùn láyéè re
#Tíwó olólùfé jo rìn ní fowókowó
#Téyin méjèèjì ń so lókàn wí pé 35
#Ayé dùn-ún je jùyà lo
#Nítorí èèyàn saláìní
#Ayé sú u
#Èèyàn dolórò tán
#Ayé wù ú 40
#Njé o lè múbi tó o wà rí báyìí?
#Kó rí bí ilé ayé?
#Ìwó lóòsà àlà lóòótó mo gbà
#Tó lólá, tó lágbára, tó sì tóó ké pè
#Sùgbón nnkan kan ni mo mò 45
#O ò lè se bí kiní kan ti ń se
#O ò lè se bí èèyàn
#Èyí sì dùn mí jù
#Àánú se mí fún o
F.A. Soyoye
2261
6570
2006-12-21T07:28:59Z
Loadewole
101
[[F.A. Soyoye]]
[[Soyoye]]
[[L.O. Adewole]]
[[Adewole]]
[[Ayo Bamgbose]]
[[Bamgbsoe]]
[[In Honour of Professor Ayo Bamgbose]]
* F.A. Soyoye and L.O. Adewole, eds., In Honour of Professor Ayo Bamgboye
(Ile- Ife, Nigeria: African Languages and Literature, No. 3 Pp. vii + 183; Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria.
Awon apileko merinlelogun ni a kojo po sinu iwe. A ko iwe naa lati ye Ojogbon Ayo Bamgbose si. Awon nnkan ti o wa ninu iwe naa ni a ko ni soki ni ede Geesi ni isale yii.
The special edition of this occasional publication brings together 24 essays as a festschrift for Professor Ayo Bamgbose who retired from the University of Ibadan after crowning it with the Nigerian National Merit Award, the highest honour for a Nigerian academic.
Ayo Bamgbose is a towering influence on the study of linguistics in Nigeria… With over a hundred publications he is a household name in Yoruba linguistics.
One of the editors of this volume, Dr. L.O. Adewole, is moving in the intellectual direction of Ayo Bamgbose… Dr. Adewole has completed three book-length works in the last five years. His annotated bibliography, The Yoruba Language, has been la welcome addition to the literature.
The 24 essays in this book are written by the established a new names in Yoruba literature and linguistics. The topics are varied, perhaps a reflection of the scholarship of Bamgbose himself…
Three essays on the contribution of Yoruba scholars like Isaac Delano and Joseph Odumosu. There are new critique on verbs. As usual, aspects of literature dominate the volume, with essays on Oladapo the poet, songs and new novels.
The quality of the essays is uneven land several of the contribuytors are not rigorous in the formulation of concepts and application of theories. Nevertheless, this is a good book: it is an excellent tribute to the fine career of Ayo Bamgbose and a good source of information to assess the development of the study of Yoruba language and literature (written by Prof. Toyin Faloloa, Dept. of History, The University of Texas At Austin, Austin, Texas, USA; sent in by L.O. Adewole.
The festschrift contains the following linguistic articles: The Yoruba Relative and Focus Constructions: The problem of Coordination (by L.O. Adewole); A Comparative Study of Vowel Assimilation in Moba and the Standard Yoruba Dialects (by R. Bamisile); Vowel Deletion in Yoruba Verb-Noun Collocation Revisited (by Olanike Ola); Gerundive Nominals and Purpose Nominals in Yoruba (by D.K.O. Owolabi); The Categorial Status and Functions of Fi and Ba in Yoruba (by F.A. Soyoye) etc.
Mo mo
2262
6571
2006-12-21T07:29:55Z
Loadewole
101
[[Mo mo]]
==MO MÒ==
Mo mò
Pé tó bá járúgbó kùjókùjó
Ni mo jí rí lóòórò òru
Lóòòrun è è ràn, láàjìn ojó
Ma sáré wolé padà lo rèé sùn 5
Ma sì daso borí
Torí kè é se nnkan-anre
Pé tí mo bá pàdé ògòrò àgùntàn
Lóríi pápá tí wón ń jè
Won è é sehun méjì òrée wa 10
Jàwon òkú tó sòkalè tipò òkú
Wálé ayé wáá jè
Lósàn-án-an gan, lóòrùn kàtàrí
Pé tí mo bá jáde tí mo fesèèyá ko
Tàbí tí koowéè ké tí ò sè 15
Ń se ni o yáa yàgò fún mi
Nítorí eré tete ni ma fi béé
Kiní òún ò wò mó nù un
Momò
Pému tó séélè tàwon baàmi ni 20
Páàrínrín agbo ògèdè làjé ń jó
Págbà tó jàjeèwèyìn
Yóò rugbá délé
Pá a kì í jí lété lénu ònà láàárò
Àwon eni àìrí, àwon olónà ń bò 25
Ká yáa yàgò fún won ló tó
Pé tí n bá fesè gbá gbòngbò ibi lónà
Ibi ò sèsèè mi gbòngbò nibi ń se
Pé a kì í sùn ká korí sónà
Torí jù mí lésè sílè n mo gbó rí 30
N ò gbó jù mí lórí sílè
Kò síbi mo wà tí won ò fariwo pààyàn
Wón láwon olópàá ilè yí ò sisé ire
Wón ní won ò hùwà àtàtà
Sùgbón ó ye kí e mò dájú pé 35
Ení ní ará ilé òun ò dáa
Ení lárá ilé òun ò sèèyàn
Kónítòhún náà ó yera rè wò o jèe
Àbí báwo le se tójú olópàá òún sí té e ń pariwo
Bóo le se tójú olópàá òún sí té e ń gbò rìyè 40
Irinse mélòó le kó fólópàá dání o jee
Ju kóńdó té e fún won tí ò lè pa pùtè
E ní won ó fi kóńdó pàdé adigunjalè
Mo rò péyin gan-an lapààyàn
Èyin lapani 45
Èló le ń fún won lówó tó jura
E è rèlú Èèbó, e rAméríkà
E wohun wón ń se fólópàáa tiwon
Èèyàn mélòó le rí tí ń gbolópàá òún, e è tètè yèwà wò
Wón tilè sì wáá solópàá dòòsà, wón só dirúnmalè 50
Bí ìgbàa pé kè é seléran ara náà làwon náà
Bí rògbòrìyè sè níhà ìhín
Olópàá ni
Bíjà ìgboro sè níhà ibìkan
Olópàá ni 55
Bí wón réni tó ń sínwín tórí è ò pé
Olópàá ni
Bí wón réni tó gbébon dání láfèmójú
E ti se ń pe olópàá séyìí tí ye èyí kò ye bó Olórun Oba?
N ò so pé gbogbo olópàá ló dáa tán poo 60
Sùgbón òpò ló wà tó wùnìyàn
E wàwon méta tí wón pa lókè ibèun
Omo ékeé ni wón ní rèwerèwe ni wón wà
Wón se béè wón kú bí ajá ìmúsebo
Lówó adigunjalè 65
Èyí ha lè jé káwon tó wà lénu isé fara sé é bí?
E è jé tètè wáhun se sí i
Ké e tún tolópàá se kígbà ó dùn
E Gbewe Laaye
2263
6572
2006-12-21T07:30:36Z
Loadewole
101
[[E Gbewe Laaye]]
==E GBÈWE LÁÀYÈ ==
Bómodé dìde tó féé kéwú
Won a ló kéré
Bésó wéré ń fèdè ìmàrò tó ń gbàdúrà àtàtà
Won a ní ó gbénu sóhùn-ún
Bí rèwerèwe lórin tó féé ko fún wa 5
Wón a ní ta ni ń jeun, tájá ń jùrù?
E è sì gbèwe náà láàyè
Ayé yìí ì í màá se tenìkan
Omodé tó féé kéwì, ó mohun ó ní ńnú
Omo pínnísín tó féé sòrò àtàtà 10
Ó mohun ó dì síkùn
Ibi ó ti yanrí ìwo lè mó yàn ńbè
Ó seése kó ti kógbón wá látoyún inú
Ó ti lè mógbón tòrun bò láìròtì
Àbéyin ò fìtàn Àjàntálá sèkó 15
Tó sòrò ńjó tá a bí i
Torí náà té e bá rómodé
Tó ń gbìdánwò
Tó ń tiraka
Ń se ni e ràn án lówó 20
Ó níhun-unre tó féé so ni
Baba Joo
2264
6573
2006-12-21T07:31:16Z
Loadewole
101
[[Baba Joo]]
==BÀBÁ JÒÓ==
Á à à! Ayé e sèyí tán
Tiyín le se, e ò se tOlórun Oba
Èyí ò mà dáa, e è sì rò ó se
O torí o lówó, o ń rénìkejì je
O torí o lólá, o ń tenìkejì mólè 5
Bàbá jòó, èyí ò dáa o ò sì dá a dúró
Sé torí omo ò wá o wálé
Lo se pé kò se dáadáa
Nnú ìdánwò tó kojá
Olórun mà ń be, adákédájó 10
O ní bÓlórun ó máàfáà, kì í sojú omo-on kéwú
Pé kílè tóó pòsìkà, ohun rere á ti bàjé
Ó dáa náà, kò burú
O ti gbàgbé pÓlórun àtijó níí pé mú-ùnyàn
Bààlúù ni tòní ń gùn 15
Bàbá jòó, má jómo òún sèwon láìsè
Bó o se jù ú lo lOlórun jù ó lo, kò se ó níkà
Erin ń gbégbó, èlírí náà ń fibè sebùgbé
E se wáá ní kómodé má mìí ńlè yí
Bàbá jòó, e rò ó wò, èyí ò sunwòn 20
Kásàá fò, káwòdì fò
Keye gbogbo fò láìfapá kanra ni
Bí ò sí tìjà
E Je O Yemi
2265
6574
2006-12-21T07:31:55Z
Loadewole
101
[[E Je O Yemi]]
==E JÉ Ó YE MÍ==
Èyin àgbà ò fòrò sòwò ilè yìí,
Èyin ni mò ń ké sí.
Àwa àtòpè ò se pò
Wón ní békòló bá ti júbà ilè,
Ile a lanu fún un ni. 5
Ìbà ni mo wáá se lódò èyin àgbà.
E fenu tún mi se.
Enu labéré fi ń táso se.
Àgbà, tí mo bá sì sè yín,
E má fi hùwà sí mi. 10
E fi mí sun eye tó su mí
Ki won so fun mi.
Gbèdègbèdè níí ro kòkò lágbàlá,
Ibi ó tutù là á bénini.
Kó rò féyin àgbà, kó tù fáwa èwe 15
Èyí tá a pè ré o, e jé ó se.
Oba Aderemi
2266
6575
2006-12-21T07:32:42Z
Loadewole
101
[[Oba Aderemi]]
==OBA ADÉRÈMÍ==
Gbogbo omo Ifè, mo lé è ń gbóhùn mi dan?
Gbogbo ìjòyè Ifè, mo ní e dúró e gbórò kàn
Gbogbo olóyè ni mo kí té e dóríi Lówá
Mo kí gbogbo olóyè té e dórí Òrànfè
Nlé o bàbá Fabùnmi, Odolé Atóbase, ìbà o 5
Mo ní tí n ò bá sèbaa yín
Mo se leè dodo Atérerekáyé?
Bí n ò sèbà
Mo se lè dodo Àdìmúlà dèyhìn?
Àjàláyé Oba wa, aláse èkejì òrìsà 10
Èsìdálè ifè Olófin Oòduà
Káábíyèsí, Oòni ifè oòyè dabò
Bóbaa wa ń sènáwó, gbogbo ayé a gbò rìyè
Eni táyé ń fé táyé ń ye tí tebí tará ń sòyàyà fún
Àáyá ò ríhùn foyún tó ní bí bí ò se pupa 15
Emi e ní kágbódóńgbó gbó dà bí ò sesin?
Ìgbà Obá ti wà ní rèwerèwe
Ló ti tóba télè téléérí
Ló ti ń játóbatélè láìjoba
N ni wón se kólée won so látóbatélè 20
Njé káábíyèsí o, èèpè ní ń be lóríi tèmi yí o
Kádé pé lórí, kí bàtà pé lésè
Kopaá àse ó fowó oba gbáyé pé
Adérèmí, Àìnlá Oba rere
N o nile
2267
6576
2006-12-21T07:33:22Z
Loadewole
101
[[N o nile]]
==N Ò NÍLÉ==
Mo rèlú Èèbó
Ìlúu funfun
Wón fàbàwón sálà àsà mi
Síbè wón tún ń so pé n è é sara won
Ni mo bá múra 5
Ó dìlú Akátá lÁméríkà lóhùn-ún
Wón tún ń fi yé mi lójúkoojú pé
N è é sara won
Mo múra mo padà sílé
Nílè èèyàn dúdú 10
Gégé bí òrò àgbà
Pélé làbò ìsinmi oko
Sùgbón pagidarì igí ti dá
Igí dá lóko kò balè
Okùn ìfé tí wón ní fún mi 15
Ti já sonù ojó ti na
Won ò gbà mí sínú egbé ìgbìmò
Won ò gbà mí sínú egbé awo
Ni mo wáá dá nìkan wà lógolonto
Omo tí ò nílé! 20
Oselu
2268
6577
2006-12-21T07:33:59Z
Loadewole
101
[[Oselu]]
==ÒSÈLÚ==
Àwon òsèlú
Látàríwá
Látigúsù
Ìhà òkè àtìsàlè Oya
Níbi kòkó ń wù, níbi èpà ń so 5
Níbi epo ń sun ńlè
Àwon mùsùlùmí, àwon ìgbàgbó, àtèsìn ìbílè
Ni wón fÈkó sònà
Wón féé loo jàjà
Lójú olómo ò tó o 10
Láti so fólógun
Pé ó padà sílé
Nínú àgó rè
Kó fàyè sílè
Ogún odún ń péé lo 15
Arede
2269
6578
2006-12-21T07:34:49Z
Loadewole
101
[[Arede]]
==ARÉDÈ==
Níjó mo relé arédè
Okàn mí gbogbé
Okàn mí gbàròkàn
Èsù èwo ló mú irú èyí délè yí
Tí ń faya solú oko ? 5
Tíbi a pè lórí dibi à ń fi telè
Àwon Òyìnbó tó làsà yí télè télè téléérí
Won ò se tó tiwa, èyí gbàrà òtò
Kóko mórógùn wá, àbí kinla!
Kó fogbá, kó fòwo, kó fòkòkò baba ìsáàsùn 10
Àbákú laso awo, à bó a ti wí?
Oko kan, aya kan! Nílè yí náà?
Tá a bá féé gbágbo ijó, ta ni yóò bá wa jó o?
Tá a bá féé sèpàdé àkòdì, ta ni yóò bá wa yèdíè wò?
Ta ni yóò bá wa káta? 15
Odunjo Memorial Lecture Series 1
2270
6579
2006-12-21T07:37:51Z
Loadewole
101
[[Odunjo Memorial Lecture]]
[[Ayo Bamgbose]]
[[Bamgbose]]
[[O. Olatunji]]
Ayo Bamgbose (1984), Yorùbá: A Languagein Transition: J.F. Odunjo Memorial Lectures Series edited by Olatunde O. Olatunji: Yaba, Lagos, Nigeria: J.F. Odunjo Memorial Laectures.
Akoko ni yi ninu apejo ti awon omo Odunjo maa n pe fun iranti baba won. Ninu apejo naa, opolopo beba ni won yoo ka ti idanilekoo yoo si wa. Ohun ti apejo akoko yii da le lori ni a ko si isale yii ni ede Geesi.
The theme of the J.F. Odunjo Memorial Lectures 1984 was ==ÌDÀGBÀSÓKÈ ÈKÓ ÌMÓ ÌJÌNLÈ YORÙBÁ== (The Development of Yoruba Studies). There were two Lectures delivered by the J.F. Odunjo Memorial Lecturer 1984, who was Professor Ayo Bamgbose, former Head, Department of Linguistics and Nigerian languages, and Dean of Arts, University of Ibadan, former President of the West African Linguistics Society, the first and only African in the General Assembly and Executive Committee of Linguists (CIPL), and the President of Egbe Onimo-Ede Yoruba (Yoruba Studies Association of Nigeria). The general theme of his two lectures was YORUBA: A LANGUAGE IN TRANSITION, with the topic of each lecture being ‘How the Past Influences the Present’ and ‘A Language in New Roles’.
There were in addition two Colloquiums at which papers were presented in Yoruba on Yoruba language, poetry, novel, and the development of Yoruba primers by four scholars as follows:
(i) “Itan idagbasoke Eko Imo Ede Yoruba lati Ibere Pepe”, a paper presented by Dr
Olasope Oyelaran, Reader, and Head of Department of African Languages and
Literatures, University of Ife, Ile-Ife.
and
(ii) “Ise Awon Akewi Ninu Eto ati Eto Ilu, a paper presented by Professor Afolabi
Olabimtan, Visiting Professor, Dean of Arts, Ogun State University, Ago-Iwoye. He
is now back in the University of Lagos as Dilrector, Correspondence and Open.
Studies Institute.
The papers presented at the Second Colloquium were:
(iii) “Agbeyewo Awon Iwe Alakoobere Yoruba Lati Ibere pepe”, Chief Oludare Olajubu,
Reader (now Professor) at the Department of Linguistics and Nigerian Languages,
University of Ilorin, Ilorin.
and
(iv) “Aayan Awon Onkowe Itan Aroso Yoruba Lati Aaro Ojo. Titi Di Odun Ominira
(1960)”, a paper presented by Dr Afolabi Olabode, a lecturer in the Department
of Linguistics and Nigeria Languages, University of Ibadan, Ibadan.
The topic for the Yoruba Essay Competition was ‘Ise ati Ose ti Ilu n se lawujo Yoruba’
(The Functions and Ills of Drumming in Yoruba Society). The competition was open to students in secondary schools and teacher training colleges. The first prize was won by Miss Eunice Olufunke Adegboye, s student at the African Church Teachers’ Training College, Ifako, Agege, Lagos State, while Prince George Oyedele Afolabi, of Igboho-More Community Grammar School, Igboho, via Ogbomoso, Oyo State, won the second prize. The third prize went to Mr Aladejebi Kehinde Bello of Government Teachers’ College, Ilesa, Oyo State.
Baasi Eran Kan
2271
6580
2006-12-21T07:38:45Z
Loadewole
101
[[Baasi Eran Kan]]
==BÁÁSÍ ERAN KAN==
Èyí è é sètàn, ohun ojú rí la ń wí
Mo ní è é sètàn, ohun a rí tó la ń so
Èmi kiní yìí náà ni kiní òún sè sí láìpé
Èmi ló sè sí ni kò pé kò jìnà
Sé Yoòbá pègàn eni tí ò lóbìn-in 5
Torí bí wón rí e lóde
Aya ni won ó kó beerè ó tóó kan tomo
Òhun náà ni baba wa Sóbò se sòrò kàn
Tó ní “Páàdì o tó yìí oò nóbìnrin, ó tàbùkù”
N ló dífá fómo Yoòbá 10
Tí wón è é fi í fi gbogbo ara
Máa sisé olùsó Àgùdà
Wón lÓlórun jé á torí obìn-in kú, o ò sàmín è
Bó ò torí abo kú torí emi o se féé kú?
Bó o lówó tó dàbíi gbìngbìn-nì kùn 15
Kí lo ń fowó òún wá bí kò somo
Ibo lo ó ha ti rómo rà láìfébìin?
Béèyàn ò sì tilè lówó lóó
Yóò fébìn-in dandan ni bí owó orí àtaso ìbora
Èmi sì ni yí, n ò lówó lóó, kóbò sàgbàà mi 20
Ojó sì ti ń yí lo lórí, odún sè ń dógbòn
E ni dáké tara rè á ba dáké
Ló jé n jí níjó kan tí mo gbònà òde
Mo múlé onísogún dogójì pòn
Mo dé òún mo yírà sótùn-ún, mo yírà sósì 25
Mo ní baba rere bàbá kè
E è sì yá mi lógórùn-ún owó
Kí n fi gbáya wálé ní ròngbà
Babá wò mí tìkàtègbin, n ò mò pá a níjà tì
Ó ní n gbéra ńlè n dìde, mo sì gbà 30
Olúwa má fi wá lótáa wa lówó, e sàmín è
Torí awo félé tó bonú ò jé á dáseni mò
Ó ní n gbowó, mo ní èló lèlé bàbá?
Ségba ló dà àbóòdúnrún?
Ó ní ká má rí i òun ò ní í gbèlée kóbò lówóo tèmi 35
Ó ní ká fòrò sèfé ká fi sàwàdà
Ó ní n ó ti rówó kó tó dèyí àmódún
Inú mí dùn, ìfé n mo se bí, n ò mò
Pé ìfé a fé adìe ò dénú
Ó ní sùgbón, tó bá dàmódún, tí n kò bá rógórùn-ún gbé jù sílè
N bòun mú báásí eran kan láraà mi
Èyí ò tilè ko mi lóminú, kò se mí ní háà!
Mo rò pé kó tó dèyí àmódún, ma rówó
Nítorí oko baba ń be nílé, mótò baba ń be lónà
Lásán ni n ò lóó lóó, kè é se pé bàámi ò là
Kò féé fún mi ni 45
Ó ló ye kómo náà ó fowó sisé ajé, mo sì gbà
Okàn mi tilè sì balè ní sáà yí
Sé wón ní bá à ń jà, bíi ká kú kó
Bàámi ò ní í fi mí sílè pé won ó fìyà je mí láìgbà mí
N ni mo bá gbowó ni mo múlé aya lo 50
Mo sèyí ó tó tán, mo tún sèyí ó ye pèlú
Mo gbówó orí, mo gbóbì ní gìdìgbà
Mo máya bò wálé
Òrò ìyàwó rolè tán kí nkan tóó se
Ìsèlè yí sè, ó kojá ti Jóòbù ní Bíbéélì 55
Ilée babá jó, okó run, okò sègbé
Oro òún dun ni, ó dùnìyàn jù
Torí kò sówó lówó kò sí kóbò lápò
Odún sì ti bù pé tán
Egbò òún sajá lósé, orí ló ti mú un 60
Kò pé náà kò jìnà, baba olówó dé
“Owó tó o je mi, o ò ní í san án, mo je ìran re lówó tì ni?
Baba fontó tán, ó tún ń fanra
Wàràwéré òrò dòrò èbè
Mo ránsé abélè sí bàbá 65
Pé ó dákun dábò fiyèdénú
Kó fojó sójó owóo wa
Bàbá kò jálè, ó fàáké kórí
“Owóò mi ni tàbí báásí eran tí mo so”
Òrò yìí sèè wá ń kojáa bá a se pè é, ó ń dihun míìn 70
Sáyé òyìnbó sì lèyí, kè é se ti baba wa
Kò pé náà là wa méjèèjì múra ó di kóòtù
A déwájú adájó tó dì gágá dì gogo
Oníwá rojó eléyìn rò, elérìí ò kúkú sí
Ìwé a jo towó bò náà ló selérìíi gbogbo wa 75
Adájó ròrò síwá, ó rò ó séyhìn
Ó bagbejorò léjó, ó bagbejórò léèrè òrò
Ó ní kò sí síse kò sáìse, báásí eran ni n ó san bá a se so
Gbogbo aráyé ti wá owó wá, gbogbo aráyé ti wá owó jo, sùgbón
bàbá ò gbà
Ó ní àdéhùn tá a se ti kojá, ojó sì
ti yè 80
Mo woke, mo wolè, omí dà pèèrèpè lójúù mi
Ení gbójó ikú rè á sìwà hù
Bó sìwà hù tán, á á sì se pèlú
Níbi èrò dúró sí, ariwo so lo kùù
Gbogbo won ń sèrántí ojó ìkúnlè abiyamo 85
A kì í kúkú bèbè ní kóòtù, ohun adájó so labé gé
Èyí náà ló máyáni lówó tó yodà tìpánle
Tó féé gba báásí eran tá a jo so
Kò sì móbe rebi méjì bí ò soókan àyà mi
Njé bá a bu báásí eran kan láyà èyàn
Ikú ò níí dé? 90
Mo kúkú gba kámú dé, mo fòrò molúwa
Díè ló kù, àní, ó kù bín-ńtín
Kí oókan àyà mi àtòbe se pèkí
Kí won dira mú kí won fenu kora
Gbígbòn tí mò ń gbòn kojáa torí
omi 95
Iye àìsàn tó ti ko lù mí kojá ogóje
Ení gbójó ikú rè á sìwà hù
Láàárín ìdákéjéé ladájó figbe ta
Ó ní, “Dúró ayáni lówó
Báasí eran le sèwé, e kò sèwé èjè 100
Ohun ìwé so lo ó gbà láìláfikún
Ohun ìwé so lo ó gbà láìlábùlà”
Kó o wà ńbè níjó òhún kó o wá wòran, òrée wa
Kó wo bówóo baba se ń gbòn tóbe ń jáábó
Àbí a ti se é ya ni lóbe láyà kí pón ó má se 105
N ò mò bá a ti se é ya ni lóbe láyà kó má dòrò èjè
Òró dòdì eni ye á bè ló ń be ni
Ení ye á bè ló ń sèpè
Torí òfin ti wà ńlè látayérayé
Pé eni tó bá tàjè sílè á sòfùn òpò 110
Torò, tilé eni náà á á di teléjè
Bídájó se rí nígbèyìngbéyín rèé, òrée wa
Owó, owó, n ò san
Orò ayánilówó tún di teni
N lo se bá mi níjósí tí mò ń mì nínú orò 115
N ò digun jalè, béè ni, n ò fólé
Owó ayánilówó ni mo fi ń gbádùn araà mi
Èyí nìkan kó ni wón se fáyáni lówó
Wón tún lé e kúrò ní ìlú fún àbá ìpànìyàn
Ìgbà mo délé lòrò yìí tó je yo sí mi 120
N ò mò páya mo fé sílé ló dì gágá di gogo lórí àga ìdájó
Ń se ló loo gbaso adájó kan tó fi se ti e
Tó fi gboko tó ní kalè láìròtì
N náà lèmi se máa fi ń sorin ko
Pé tá ń péyàwó ò daa 125
Ta ń péyàwó ò sunwòn
Kó wáá waya mo fé sílé
Tó féni fúnre
N lèmi se gbàwon òdó níyànjú
Pé won ó faya níní se ti won 130
Aya nìyá oko tó ò bá mò
Ohun Won Se
2272
6581
2006-12-21T07:39:41Z
Loadewole
101
[[Ohun Won Se]]
==OHUN WÓN SE==
Bá a bá féé pajá
Là á fún lóóko tí ò dáa
Àbí ta ni ò mo ká feran sénu kó pòórá
Èyí náà ni wón kúkú rò
Tí wón tilée won débí 5
Tí wón ní ti won ló sihàn
Tí á kù díè káàtó
Bá a fólè láàyè
Yóò soko níwájú adájó
Wón dé, wón ní a má bòòsà mó 10
Pégi lásán ni
N ò rò pé wón mohun tí ń jégbàgbó
Béèyàn gbàgbó pókuta lè sesu jiná
Yóò sè é mònà
E se wáá lésìn-in wa ò dáa? 15
Pé ò wùùyàn?
Láìsòrò òdì sí ti yín
Igba ònà ló jájà
Igba ònà ló déwájú Olórun Oba
E lá à ń pààyàn bòòsà 20
E è moye èèyàn tí Ítílà pa
Lógun àgbáyé tó lo?
Ìgbà ó lo ò padà mó
Ara ń tán
Ká fògèdè sílè, ká lo, ká bówó nídìí rè
Ìyen ti dàtijó 25
Béèyàn firaa re sílè, wón ó gbé e lóde òní
Àwon náà ló kúkú dé tí wón bayé jé
Wón dé tàìdé, wón * gàga ìdájó
Wón ń sohun tó dáa àtèyí tí ò dáa ńlèe wa
Bí èyí pá a jo ni ín ni 30
Bí èyí pá a jo pààlà
Wón bá Bìní jà
Wón kó gbogbo ohun ó dáa nílè òún lo
Gbogbo ohun ó sunwòn nílèe wa ló ti pòórá
Àbí e è bèèrè òsùpá Ìjió nÍfè 35
Ké e wohun a fi sàjòdún adúlàwò àgbáyé kejì
Àwon gbéwiri ti gbé e lo
Òfón-òn ti fòn ón rè
Èyin èèyàn dúdú
Ń se ni e dáké, ké e dáa le 40
Ìtàdógún ìyà ń kù dè dè dè
Ojó elésin-ín òjò sú dé
Tí gbogbo wa ó jíyìn ohun a se
Ejó ń be lórun gèlèmò
Níwájú òòsà Àlà
Tisa Kan
2273
6582
2006-12-21T07:40:43Z
Loadewole
101
[[Tisa Kan]]
==TÍSÀ KAN==
Mo rántí tísà kan lágboolée wa
Ó dojó ojó kan lègbón rè pè é kàsá
Ó ní o wáá bá mi lo síbìkan lókè Oya
Ségbòn-ón là bá bòwò fún, àbúrò gbó, ó gbà
Ó kó taya tomo, ó kojá Oya 5
Ó ń sohun gbogbo bó ti ye
Sùgbón èyí ègbón ò mèyí ó tó, kò mèyí ó tònà
Òwò ló ń fàbúrò se, ló ń fomo wówó lókè Oya
Òrò yìí sè wá ń le, ó ń gbàrònú
Torí ibi méjì lomo olómo tí n gbojú
ibi 10
Àwon ará òún se bó ń sojú
Fégbòn-ón ni, won ò finú hàn án
Sé orí ló yo ó tí won ò fihun ibi
Kó béni eléni, kí won figbó sílé
Ìyen nígbà èsè irú èyí móhun tó lé lógún odún dání bí ìjìyà lewòn 15
A dúpé Olúwa, o seun seun
Tó o yomo-on tibí lófìn èwòn abàradì
Ègbón sì nì yí, èwè, kò se tísà bó se tó
Owó ló fi ń wá, òwó ló fi ń se
Ndóji tí gbogbo èèyàn gbà, kò
fábúróò 20
Mo tilè gbó pábúrò féé relé èkó, ó ní ó sowó kúdúrú
Bírú èyí bá dáa, ìwo ègbón
Ó wà láàárín ìwo atOlórun Oba.
Alaya Pupo
2274
6588
2006-12-21T14:11:36Z
Loadewole
101
[[Alaya Pupo]]
==ALÁYA PÚPÒ==
Mo ní e ronú, omo Yoòbá, e tóó káya jo
Òrìsà jé n péjì obìin ò dénú
Ojú ni gbogbo wa fi ń féraa wa
Ení láya púpò sòbàlè okàn nù
Ara ìyá èyí ò yá, ara baba tòhún ò le 5
Àmódi ń sègbón-on tibí, ó fé bíńtín sáraa tìyín
Sókè, sódò loko ó máa lo bí ìlèkè ìdí
Lámorín ò rómo bí, tèmèdò ò rósùu rè
Gbogbo è, gbògbò è, lórí oko ni
O ti se fún tèmi lébà tó o gbéyán fún
ti e 10
Bá n namo-òn mi nùun, òfeere òrò ni
Oko yìí ò bá ròrò yí ire o tóó se é
Ayé ti yí padà, ayé ti di gbèdèmùkè
Gbogbo ohun à á feníí se ló ti dirin
Àsejù lojú méjì, n ò mobi tá a gbójú kan dé tí ò ríran. 15
Akoyawo Litireso Yoruba
2275
6583
2006-12-21T07:43:39Z
Loadewole
101
[[Akoyawo Litireso]]
[[T.M. Ilesanmi]]
[[Ilesanmi]]
[[Bode Agbaje]]
[[Gbenga Fagborun]]
[[Tund Akinyemi]]
[[Sola Falodun]]
Mákánjúolá Ilésanmí, Bòdé Agbájé, Gbenga Fágborún, Túndé Akínyenú àti Solá Fáodún (n.d), Àkóyawó Lítírésò Yorùbá. DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÌFÁÀRÀ
Ìwé tó je mó àbùdá lítírésè Yorùbá sòwón. Sùgbón egbàágbèje ni ìwé lítírésò Yorùbá tó wà lórí àte. Bí a bá mo èka kòòkan tó je wá lógún dé àyè kan, tí a sì lè fenu yaran sóbè lórí àwon èka mìíran, a kò ì tíì lè so pàtó pé a mo oríkì àti orílè ohun tí à ń pè ní lítírésò Yorùbá gaan. Òpò àríyànjiyàn ló tilè ti wáyé lórí ohun tí àwon onímò lítírésò kà sí lítírésò àti lórí ìtumò tí won fún ewì. Ìsàré, àrángbó àti orin nínú èka ìmò lítírésò Yorùbá. Bí ìmò yí ti pèka tó ni ere lórí rè àti òpò àkoólè àwon òmòràn túnbò ń fé àgbéyèwè tuntun.
Jákèjádò gbogbo àgbayé ni ìmò àti àsà àwon ènìyàn ń fi òye tuntun hanni lórí ohun tí a lè pè ní lítírésò. Pétiíbò ni lítírésò ní gbogbo ilè-kílè tí a bá wo èka lítírésò àtenudénu. Ní ilè Yorùbá pàápàá, lénu ìgbà tí a ní ìmò àkoólè tó farapé ti ilè òkèèrè, lítírésò wa ti dàgbà nínú àkoólè, béè sì nit i àtenudénu ń fojoojúmó gbéwù ìgbàlódé wò. Ó ti hàn gbangba lóde òní pé òpò ènìyàn ló ń fé èkún réré àlàyé lórí èka ìmò yí, lórí oríkì àti orílè rè pèlú.
Ilésanmí ti la òpò tí a lè tó tí a bá fé mo àbùdá lítírésò. Ó se atótónu tó jinlè lórí oríkì àti orílè lítírésò ní ìlànà ìgbóròkalè láwùjo Yorùbá. Àlàyé rè tan ìmólè sí ohun tó ti farasin nípa làbùdá ítírésò tó ti bèrè láti inú èrò okàn, tó najú jáde nínú ohùn pípè, tó sì gbé agbádá àkoólè wò. Òpò òrò tó ta kókó díjú nípa lítírésò ni àlàyé yìí tit ú sílè fún ànfààní gbobgo àwon tó nífèé lítírésò
Ohun pàtàkì mìíràn tí Ilésanmí tún se nip é ó sàlàyé bí àwùjo àti lítírésò ti se jé wolé-wòde. Bí-ìgbín-ń-fà, karawun-a-tè-lé-e ni òrò àwùjo àti lítírésò. Láìsí àní-àní, òfófó àwùjo ni lítírésò máa ń se; ó fi ìhùwàsí àwon ènìyàn àwùjo tí a ti sèdá lítírésò hàn. Ìmò àsà àwùjo máa ń ran ìtumò lítírésò lówó. Ipa tí ìrírí àti àyíkí apohùn àti ònkòwé máa ń kó nínú isé onà won náà hàn gbangba nínú isé Ilésanmí.
Léhìn àlàyé lórí àbùdá lítírésò yìí ni isé Agbájé sèsè bèrè. Tirè dá lérí ìpilèsè lítírésò. Èyí ni akitiyan àwon apohùn kí ìlànà àkoólè tó wáyé. Agbájé fi yéni bí gbogbo lítírésò ti jé àtenudénu kí ìlànà mò-ónko-mò-ónkà tò wáyé. Ó sàlàyé iye ònà tí a fi ń gbé èrò okàn jáde: Lára won ni ìlànà àrángbó. Ìsàré àti orin (òrin mú ìlù àti ijó lówó).
Agbájé kò sàìso bá lítírésò Yorùbá ti pín sí elékajèkan lórí èdè (èka èdè Yorùbá kòòkan) lórí ìlò, lórí èsìn àti lórí irúfé àwon ènìyàn tí a mò mó èka kòòkan náà. Ó ménu ba ìsèdá lítírésò àtenudénu, àrà tí àwon apohùn kòòkan ń dá, àwon òwòran àti olùgbó won àti àwon alájose nínú isé ohùn pípè.
Gbogbo ohun tó rò mó lítírésò àtenudénu pò ju èyí tí a lè bá pàdé nínú lítírésò alákoólè. Ìdí nìyí tí Agbájé fi gbà pé ó ye kí èka lítírésò yí dá dúró bó ti wà láti ìbèrè pèpè. Àwon apohùn tuntun ti ń gbayé; òpò ohun tó ti farasin ló tún ń jáde sí ojútáyé. Lítírésò àtenudénu tó gbangba á sùn lóyé.
Ipa àti ìwúlò ìmò èdá-èdè nínú àtúpalè lítírésò ni isé gbenga Fágborún dá lé lórí. Isé náà topa àsepò tó wà láàrin ìmò èdá-èdè àti èdè lítírésò. Bí àpere, inú lítírésò ni a ti máa ń rí àyípadà tó bá dá bá èdè kan. Ó wo ònà tí a le gbà mo èrò ònkòwé àti ti èdá-ìtàn nípase irú èdè tí wón ń lò. A rí i nínú isé náà pé èdè kan náà tí elédàá-èdè ń wò ni a fi ń sèdá lítírésò tí lámèétó ń topinpin lé lórí; ìbáà jé ewì tàbí òrò wuuru.
Onkòwé yìí ònà tí a le gbà mú àwòmó síńtáàsì, ti fonólójì, fónétíìkì, mofólójì òun àwòmó sèmáńtíìkì lò nínú àtúpalè lítírésò kí òye ohun tí ònkòwé ń so tóó le ní ojútùú. Ó fi yé wa pé bí onílítírésò kan bá lo wúnrèn èdè kan láti dárà nínú isé rè, ara isé onímò èdá-èdè ni láti sàlàyé irú wúnrèn èdè tí òrò kàn. Ìgbà tí a fi sílébù dárà yàtò sí ìgbà tí a fi òrò tàbí ohùn dárà.
Isé Fágborún fi hàn wí pé àjosepò wà láàrin onímò ísowólò-èdè àti onímò èdá-èdè. Bí onímò ìsowólò-èdè bá ń wo ìlò fónrán ìhun ewì kan nígbà mìíràn, wón le so pé akéwì lu òfin gírámà èdè. Ibi ni isé lìngísíkì ti bèrè láti le sàlàyé irú òfin tí akéwì lù. Ònà tí ìlùfin gbà bu ewà kún lítírésò kì í se ara isé ti elédàá-èdè bí kò se ti onímò ìsowólò-èdè láti rírú kì í dí àwon elédè lówó láti mo ohun tí akéwì ń so. Ìlò èdè lónà àrà lásán ni elédàá-èdè le kà á kún. Lénu kan, òfin tí lámèétó maa ń so pé akéwì lù kì í se òfin kan daindain tí onígíràmà le kà kún nínú ìhun gbólóhùn nítorí kò hàn sí àwon elédè bí àléébù.
Bí ó ti wù kí ó rí, Gbenga Fágborún fi hàn nínú isé rè wí pé ó ye kí a fi ìmò èdá-èdè kún ti ìsowólò èdè ní ìpìlèkí isé lámèétó lítírésò tóó le kése járí; kí ó má dio pé se ni a ń penséke isé àtúpalè lítírésò. Ó sá ye kí a mò pé eni tí kò gbédè kan kò le lò ó láti fib u ewù kún ìso rárá, ańbòsìbòsí pé yóó lu òfin èdè.
Níbi ti isé Fágborún parí sí ni Akínyemí ti bèrè isé tirè nípa ìlò èdè nínú lítírésò Yorùbá. Ònkòwé náà gbìyànjú láti sàlàyé ohun tó ye kí ó je lámèétó lógún nígbà tó bá ń sàyèwò ìsowólo-èdè ònkòwé tàbí apohùn Yorùbá kan. Akínyemí gbà wí pé ìmò èdá-èdè wúlò fún àtirína rí àrà inú ìsowólo-èdè ènìyàn, sùgbón ìwòn ni ó rò pé a lè daradé ìyapa èdè lítírésò sí ìlò èdè ojoojúmó nìkan mo láti mo ìsowólo-èdè. Irin isé ni ó ye kí ìmò èdá-èdè jé fún lámèétó, kì í se òdiwon ìsowólo-èdè.
Èyí ló jé kí ònkòwé náà dábàá ìlò onà-èdè láti sòdiwon ìsowólo-èdè. Dípò kí lámèétó ó kàn tókà sí orísirísI onà-èdè inú isé kan lásán, ònkòwé yìí dábàá pé kí lámèétó ó yan èyí tó bá jé olúborí onà-èdè inú isé náà láàyò. Olúborí onà-èdè yìí ni Akínyemí dábàá pé kí lámèétó ó wo àrà ibè, isé tó ń se àti ewà inú rè.
Akínyemí gbìyànjú nínú isé Lítírésò Àpilèko Yorùbá láti topa orírun èyà lítírésò àpilèko Yorùbá. Ó sàlàyé wí pé ìmò mò-ón-ko-mò-ón-kà ló jé kí àsà náà ó gbilè nílè Yorùbá, àti wí pé ojú ìpín lítírésò Géésì ni Yorùbá gùn lé láti pín èyà lítírésò àpilèko won sí méta. Sùgbón ònkòwé náà fi hàn gbangba wí é kò sí èyí tó jé àjòjì nílè Yorùbá nínú èyà lítírésò àpilèko won métèèta. Ó topa ewì àpilèko Yorùbá lo sínú orin àti ìsàré tó jé lítírésò àtenudénu. Nínú ohùn àwon ìbo àti ti egúngún alárìnjo ni Akínyemí topa eré-oníse lo, ó sì topa ìtàn àròso Yorùbá lo sínú àrángbó bíi àló àti ìtàn. Ìdàgbàsókè èyà lítírésò àpilèko Yorùbá métèèta àti ipò won lónìí nínú lítírésò Yorùbá àpilèko kò gbéhìn nínú isé yìí. Lákòótán, Akínyemí fi hàn níbí pé tètèpòpó lítírésò Yorùbá ti lómi ewì, eré-oníse àti ìtàn àròso lára télè, kíkosílè ni kò sí.
Isé Fálódún ni a fi kádìí ìwé yìí. Kíkó ni mímò, òwe àjàpá. Lórí Ìkóni ní àpilèko Yorùbá ni isé tirè dé lé. Ìdánilójú wà pé kí àwon Gèésì tó wá sí ilè Yorùbá ni àwon èyà Yorùbá ti ń fi ìmò àpilèko bó omo won lábòóyó.
Fálódún tóka sí ònà tí Yorùbá ń gbà kó àwon omo won, tàbí àwon omo èkósé ohùn pípè, ní bí a ti í pe ohùn kòòkan títí kan bí a ti í lu ìlù àti bí a ti í gbápá àtesè ijó. Bí àpilèko àtenudénu ti jé orísìírísìí, béè náà ni ìlàn èkó òkòòkan won yàtò sí ara won bó ti wù kí ìyàtò èkó náà ó kéré tó. Omo èkósé ohùn pípé gbódò ní etígbòó, ìfarabalè, làákàyè, àrántúnrán ohun tó ti gbó, èbùn ohùn pípè àti àwon èbùn mìíràn tó lè mú èkó ohùn pípè rorùn fún un láti kó. Ó tilè seé se ká saájò fún un láti rán an létí ohùn tó ti kó sórí télè nípa fífún un ní ìsòyè. Bí Fálódún ti ménuba èkósé, ló tún sàlàyé ìlànà ìkóséyege àti irúfé àwon tó máa ń kó ìpohùn kòòkan. Àmó sá o, ìkósé ohùn pípè lóde òní ti bèrè si í yàtò sí tòde àná.
Ohun mìíràn tí Fálódún ménuba ni ìkósé lítírésò àkoólè. Ìlànà ìkóni ní èyí yàtò sí ti ohùn pípè. Ó ménuba bí a ti í kó èka lítírésò alákoólè kòòkan, ní ìgbésè ìmò ilé èkó kòòkan. Ó sì so ohun tó je olùkó àti akékòó lítírésò ìgbàlóde lógún. Òpò àwon nnkan tí àwon olùkó àti akékòó ń topinpin nínú lítírésò alákoólè, ìbáà se olórò geere, ewì, tàbí eré oníse, ló je mó àtúpalè isé ònkòwé kòòkan. Lára àtúpalè yí ni àsà tí isé ònkòwé náà rò mó; ìlò èdè rè; èkó tó ń fi ìwé rè kóni, ìgbékalè isé rè àti ìwúlò isé náà láàrin asùwàdà ènìyàn. A óò rí i pé èyí tó ń sowá kò soòni ni òrò ìkóni ní lítírésò àtenudénu àti lítírésò àkoólè. Sùgbón òkòòkan won ló ní ànfààní tirè.
Láìsí àní-àní, àkójopò isé eni kòòkan àwon tó lówó nínú ìwé yìí ti fún wa ní ìmò tó gbòòrò tó sì sodò, lórí ohun tí a lè pè ní lítírésò. Tí a bá fi òye ohun tí a ménubà nínú ìwé yìí wo ohun tí ònkòwé kòòkan ti ń ko lórí lítírésò Yorùbá, a óò rí i pé a kò lè rìn nínú òkùnkùn mó tí a bá ń dègbé òru nínú lítírésò Yorùbá. Isé inú ìwé yìí dàbí àtùpa olóde fún gbogbo àwon onímò àti akékòó lítírésò Yorùbá lápapò.
Akure
2276
6584
2006-12-21T07:44:27Z
Loadewole
101
[[Akure]]
[[F.A. Ajakaye]]
Ìsèdálè ìlú Àkúré láti owó F.A. Àjàkáyé, DALL, OAU, Ifè, Nigeria
A kò le so pàtó odún tàbí àkókò tí won te ìlú Àkúré dó, sùgbón gégé bí Arífálò (1991) se wòye, ó ní Àkúré férè jé òkan lára àwon ìlú tí ó pé tí won ti tèdó ni ilè Yorùbá
Akure is probably lone of the oldest towns in Yorubaland.
(Arífálò 1991; o,1.2)
Ìtàn so fún wa pé, Aga, eni tí a tún wá mo orúko rò bí Alákùnré ni ó kókó te ìlú Àkúré dó. Orúkò bàbá rè ni ìyàngèdè. Ìtàn so fún wa pé, Èpé, ní èbá ìlú Òndó ni ó kókó fi se ibùgbé léyìn tí won kúrò ní Ilé-Ifè. Alákùnré tè síwójú láti dá ibùgbé tirè ní. Ní àsìkò yìí, ohun òsó owó rè tí á ń pè ní ‘Àkún’ gé. Ó pe ibè ní ‘Àkún ré’ nítorí ìtumò ‘gé’ ni ‘ré’ ní èdè Àkúré. Eléyìí ni ó wá di ‘Àkúré’ títí dòní yìí. Alákùnré sì jókòó gégé bí olórí ìlú. A kì í pè é ní oba ní àsìkò yen bí kò se ‘Omolójù’. Ó lo ipò rè bí olórí ìlú àti omo Odùduwà ní ìlú Àkúré.
Ní àsìkò yìí ni àwon omo Odùduwà ń je oba káàkiri ilè Yorùbá. A gbó pé, Àjàpadá Asodébòyèdé tí o jé òkan lára àwon omo Odùduwà kúrò ní ìlú Òsú, ó sì dúró sí ìlú kan tí won ń pè ní ‘Òyè’nítòsí Èfòn-Alààyè. Rògbòdìyàn, Ìsòro, ogun àti àìfokànbalè ko lu ìgbé – ayé Àjàpadá pèlú ara ìlú ‘Òyè’ náà. Ó wá di dandan fún Àjàpadá láti kúrò ní ìlú ‘Òyè’fún ààbò. Òun àti àwon alátìléyìn rè dórí ko ilè àìmòrí fún ibùgbé.
Àjàpadá gbáradì, ó kó àwon ènìyàn rè, ó sì se gégé bí akíkanjú àti ògbójú ode. wón rìn títí tí won fi dé igbó Àkúré, ibí ni wón ti bá won pa erin. Erin tí Àjàpadá pa fún àwon ará ìlú Àkúré fún àwon aré ìlú ní ìwúrí àti ìbèrù, nítorí pé, ode tí ó bá pa erin jé ode abàmì àti akíkanjú ode. Àwon ará ìlú Àkúré wá gba Àjàpadà gégé bí akíkanjú ode tí yóò lè ní agbára láti gba ará ìlú rè ní ojó mìíràn tí ogun tàbí òtè bá dé. Àwon ará ìlú Àkúré fún Àjàpadá ní orúko ‘Asodebóyèdé’.
Àjàpadá tí à ń pè ní Asodebóyèdé wá ní iyì gidi tí àwon ará ìlú sì féràn re gan-an. Àwon ará ìlú wá gbé Àjàpadá ga ju Alákùnré tí o kókó dé ìlú Àkúré lo. Alákùnré náà sàkíyèsí pé, àwon ará ìlú féràn Àjàpadá ju òun lo, ó wa dàbí eni pé wón rí ‘okó tuntun gbé àlòkù èsí dànù’. Alákùnré wá já owó rè nínú irókèkè àti akitiyan láti jé oba fún ìlú Àkúré bí ó tilè jé pé òun gan-an ni eni kìíní tí ó kókó te ìlú Àkúré dó. Itàn so fún wa pé Alákùnré fi tòwòtòwò kúrò fún Àjàpadá Asodebóyèdé.
Àjàpadá Asodebóyèdé wá jé oba ìlú Àkúré kìíní, gbogbo ayé gbó, òrun sì mò. Iwádìí fi hàn wá pé, Àjàpadá yìí jé omo Ekùn, Ekùn sì jé omo Òdùduwà1. Òdùduwà tí ó jé bàba Ekùn ni ó tójú Àjàpadá dàgbà nítorí Ekùn tètè kú. Àjàpadé jé omo rere, ó sì féràn láti máa seré káàkiri ààfin Òdùduwà, àwon ènìyàn a sì máa pè é ní ‘Àjàpadá Omo Ekùn. A gbó pé Odùduwà fún Àjàpadá ní èwù oògùn kan tí won ń pè ní ‘Èwù Ogele’ tí Òduduwà fúnra rè fi ń se ode, nígbà tí Àjàpadá pinnu láti dá ibùgbé tirè ní.
1. Orísirísi èrò ni ó wà nípa orúko àti iye omo Òdùduwà.
Wo: T. A. Ládélé a.y. Àkòjopò Iwádìí Ìjìnlè Àsà Yorùbá. Ibadan’, Macmillan Nigeria Publishers Ltd. 1986, o.i. 1-2.
Ohun méjì ni ó mú kí Òdùduwà se èyí, èkínní ni ìwà akíkanjú tí Àjàpadá fi hàn nígbà tí o fi ‘Àjà’1 kékeré pa eku edá nínú ilé àìlujú nígbà èwè re. Èkejì ni ìfé tí Òdùduwà ní sí Ekùn tí ó jé bàbá fún Àjàpadá. Ekùn sì tètè kú, ‘Omórèmílékún’ ni Àjàpadá jé sí Odùduwà.
Èbùn èwù yìí nìkan kò té Àjàpadá lórùn, ó be Odùduwà fún àwon ohun orò míràn, èyí wá jé kí Òdùduwà tún rob í baba Àjàpadá ti jé, ó sì wo ilé lo, nígbà tí o máa jáde, ó jáde pèlú ewà iwà mímó rè gégé bí oba. Ó gbé adé kan lówó, ó súre fún Àjàpadá, ó sì so fún Àjàpadá pé, ‘mo fi adé yìí jì ó’ Mo fi adé jì ó, ni ó wá di ‘Déjì’tí o jé orúko oyè oba ìlú Àkúré, gégé bí eni tí Òdùduwà fi adé jì2. Adé yìí je ìtókasí pé omo oba ni Àjàpadá.
1. Ohun èlò ode ti won fi irin se ni o ń jé ‘Àjà’. Ibi náà ni orúko Àjàpadá tí súyo tí o túmò sí ‘A fi ajà pá edá (Àjàpadá)
2. Èyí tí ó túmò sí pé, mo fi adé yìí fún o láéláé.
Àjàpadá omo Ekùn Asodebóyèdé, Déjì kìíní ní ìlú Àkúré jé akínkanjú ògbójú ode ni gbogbo ìgbésì ayé rè. Gégé bí àkosílè Weir (1934)1 ogójì oba ni ó ti je ní ìlú Àkúré láti ìgbà tí ìtàn ti bèrè. Oba merìn sì ti je léyìn àkókò tí Weir se ìwádìí tirè. Àpapò oba tí ó ti je ní Àkúré jé mérìnlélógójì2. À rí igbó pé obìnrin méjì ni ó wà nínú won.3 Obìnrin kìínì ni Èyé – Aró ti ó je oba ní odún 1393 títí di odún 1419 A.D. Ohun tí o fà á tí oyè fi kan obìnrin yìí nip é, òun nìkan ni ifá re fo rere láàrin àwon tí won dárúko fún ifá re fo rere láàrin àwon tí won dárúko fún Ifá. Àwon Àkúré sì fé tè lé ohun tí Ifá so nítorí pé won ti fi òpòlopò oba je tí won kò pe lórí oyè. Ifá so pé obìnrin yìí yóò pé lórí oyè àti pé àsìkò rè yóò tuba tùse. Obìnrin kejì tí ó je oba ní Èyémohin, ó wà lórí oyè ni odún 1705 títí di odún 1735. A gbó pé nígbà tí won tún dá ifá ní àsìkò yìí, ifá kò mú omokùnrin omo-oba kookan, bí kò se omo-oba-bìnrin yìí. Eléyìí ni ó mú kí àwon ará Àkúré fi omo-oba-bìnrin yìí je oba.
1. Wo: N.A. C. Weir 1934 Akure District Intelligence Report. Filo 41, 30014 Nigerian National Archives Ìbàdàn.
2. Wo Àfikún ‘I’ fún orúko àwon oba tí ó ti je ní ìlú Àkúró.
Oba Adésidá Afúnbíowó ni a gbó pé, ó pé láyé jù gégé bí oba ìlú Àkúré. Ó lo bí ogóta odún láyé (1897 -1957.)
Àkíyèsí: A ko isé yìí láti inú àpilèko fún Oyè Émè ti F.A Àjàkáyé
A.F Àjàkáyé (1998) ‘Ìlò Orin Láwùjo Àkúré Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria.
Àsamò
Èròngbà isé yìí ni láti se ìwádìí sí ohun tí àwon ará Àkúré máa ń lo orin fún ní àwùjo won. Ó jé ònà láti sèdámò àwon orin àwùjo Àkúré, láti sàlàyé ìsèse àwon orin won àti láti se àgbéyèwò àwon kókó tí orin máa ń dá lé.
Ìlò orin ní àwùjo Àkúré tí isé ìwádìí yìí dá lé ni èròngbà láti sí ònà titun sílè fún àtúpalè lítírésò lónà láti mú kí àwon orin wònyí yé ni dáradára. Ó tún jé ònà láti sí ònà titun sílè fún ìwádìí lórí lítírésò alohùn pàápàá ti àwùjo Àkúré tí ó jé pé isé ìwádìí kò ì tí pò lórí rè.
À se àkójo-èdè-fáyèwò láti odò àwon òkorin. Apohùn ìsènbáyé àti àwon abínà-ìmò. A se àdàko àwon orin tí a gbà jo, a sì se àgbéyewò àwon isé tí won ti wà nílè lórí orin ní àwon agbègbè mìíràn. A ka àwon ìwá tí owó wa tè ní agbègbè náà, a sì rí òkó tó wúlò fún wa lórí orí òrò tí isé wa yìí dá lé.
Isé ìwádìí yìí fi hàn pé àkójinlè orin nípa síse àtúpalè kókó ohun tí à ń lo orin fún pon dandan kí a tó le ní òye isé onà àti Ìtumò orin ní àpapò.
Ìsé yìí tún jé kí ń ní ìmò nípa ìtàn Ìsèdálè, èsìn àti ètò ìsèlú àwon ará Àkúré.
Isé yìí tún fi hàn pé èsìn ní o máa ń bí àwon orin èsìn ní àwùjo Àkúré àti pé àsà àti ìse àwùjo ni ó máa ń se okùnfà fún àwon orin aláìjomésìn.
Ojú Ìwé: Oókàn-dín-láàádóòsàn-án
Alámòjútó: Òmòwé A. Akínyemí.
Eegun
2277
6585
2006-12-21T07:45:28Z
Loadewole
101
[[Eegun]]
[[B.A. Akinduro]]
B.A. Akíndúró (1977), Bí Eégún se Bèrè’, DALL OAU, Ifè Nigeria
Ìtàn tí n ó so nípa bí eégún se délé ayé yìí, mo gbó o láti enu baba babaà mi ni kí ó tó di pé wón jé ìpè Olódùmarà ní nǹkan bí odún méwàá séhìn. Ìdí pàtàkì tí ó jé kí n fi ara mó ìtàn náà ni pé ó fi ara jo ìtàn tí mo kà lórí nǹkan kan náà ìwé Òmòwé J.A. Adédèjì1. Ìdí mìíràn tí ó jé kí n fi ara ḿó ìtàn náà yàtò sí òmíràn nip é enu àwon tí mo se ìwadìí lówó won kò kò lóŕi òrò náà. Ó dà bí eni pé olúkálukú ni ó fé fi bu iyi kún ìlú tirè pé ní ìĺú tòun ni awo Iségún ti bèrè. Ògbéni Táyélolú Sásálolá tí ó ń gbé ni ìlú Oǹd́ó tilè so f́ún mi pé ní ìlú Òfà ni Eégun ti sè. Nígbà tí mo sì fi òrò wá a lénu wò, mo rí i pé omo Òfà ni baba rè. Omo Iwékosé tún so fún mí pé ó dá òun lójú pé ní ìlú Òkè-igbó lébàá Oǹd́ó ni Eégún ti kókó bèrè.
Nínú Ìdàrúdàpò yìí ni mo wá rò ó pé bí ènìyàn bá féé mo òtító tí ó wà nídìí òrò náà, àfi bí ènìyàn bá to Ifá lo nítorí pé If́a kò ní í gbè séhìn enìkéni. Orísìí ìtàn méjì ni mo sì wá rí ńinú Ifá. Sùgbón ìtàn kéjì ni mo fi ara mó. Ìdí tí mo sì se fi ara mó on náà nip é ó jo ìtàn tí mo ti gbó lénu baba babaà mi. Èyí nìkan kó: mo fi ara mó
1. Adédèjì J.A. The Alárìnjó Theatre: The Study of a Yorúbà theatrical Art form its Origin to the Present Times. Ph.D. Thesis (University of Ibadan), 1969, pp. 20-90.
Ìtàn kejì yìí nítorí pé ó tún là wá lóye lórí bí orúko náà, “Eégún”, ti se bèrè.
Ìtàn àkókó yìí wà nínú Odù Èjì ogbè, Esè Èkejì. Ìbéjì ni wón fi Eegún bí. Òkán kú èkejì sì wà láàyè. Èyí tí ó wà láàyè si wá ́n sunkún sá. Wón wá dógbón, wón dáso Eégún. Wón mú èyí tí ó wà enìkan lórí. Eni tí ó gbé Eégún náà ń pe eni tí ó wà láàyè pé:
“Mó tí ì wá o,
Ìhín ò rò o ò.”
Ese Ifá náà lo báyìí:
“Ńí ojó tí Éégún dé ayé,
Ìbejì ni wón bí i.
Òkan kú, òkan wà láàyè.
Èyí tí ó wà láàyè wáá sunkún títí,
Ni wón bá dógbón,
Wón dáso Eégún.
Wón mú èyí tí ó wà láàyè lo sínú igbó.
Wón gbé aso Eégún náà bo enìkan lórí.
Eni tí ó gbé Eégún náà ń pé
Èyí tí ó wà láàyè pé:
Mo tíì wá o,
Ìh́in ò rò o ó.
Èyí tí ó wà láàyè bèrè síí sunkún,
1. Abimbóla Wandé, Awon Odù Mérèèrìndímlógún. (memio), pp. 3-4.
Eégún náà yára wo inú igbó lo.
Aso tí a dà bo alààyè lórí
Ni à ń pè ní èkú Eégún.
Èkú ayé o,
Èkú òrun,
N à ń pè ní èjìgbèdè èkù.”
Ìtàn ke jì wà nínú ìwé Òmówé J.A. Adédèjì tí mo ti tóka sí télè. Ńińu Odù Òwónrínsè ni ó wà. Ìtàn náà lo báyìí:
Nígbà TÌ Òwónrín tí ó ń gbé ní Ìsányín dolóògbé, àwon omo rè métèèta - Arúkú, Arùḱu àti Aròḱu-roja-má-tà kò ní owó lówó lati fi se òkú bàbáa won. Ìrònú òràn náà pò dé bi pé èyí Arúkú tí ó jé ègbón fún gbogbo won fi ìlú sílè. Béè ni èyí àtèlé rè, Arùkú, mú ìmòràn wá pé kí àwon ó ta òkú náà1. Èyí àbúrò won, Aròkú-roja-má-tà, bá kiri òkú náà lo. Sùgbón nígbà tí ó ti kiri fún ìgbà díè tí kò ti rí eni ra òkú náà ni ó ti sú u, ó sì wó òkú náà jùnù sínú igbó; ó bá tirè lo. Léhìn ìgbà díè, èyí ègbón di baálé ilé, ó sì gba ipò bàbá rè gégé bí Ológbìín. Gégé bí ipò rè òun ni ó sì wá di Ológbo2. Bí ó tilè jé pé abuké ni, Aláàfin fún un ní ìyàwó kan, eni tí orúko rè ń jé Ìyá Mòsè. Sùgbón fún òpòlopò od́un, Mòsè kò gbó mokòó
1. Won a máa ta òkú láyé àtijó fún àwon olóògùn tí won fé lo èya ara òkú náà.
2. Akígbe tí ́o sì máa ń ru òpá oyè Aláàfin.
rárá; ó kàn ń fowó osùn nu ògiri gbígbe ni. Èyí ni ó mú kí oko rè Ológbìín to Òrúnmìlà lo. Nígbà tí ó débà tí ó débè, ó ńi “emi ló dé tí ìyàwó òun fi rómo léhìn adìe tó bú púrú sékún?” Òrúnmìlà sì so fún un pé àfi tí ó bá lè se èye ìkehìn fún baba rè tí ó ti kú kí ìyàwó rè ó tó lè bímo.
Ní àkókò yìí, Ìyá Mòsè ti ló sódò Amúsan láti lo se ìwádìí ohun tí ó fa sábàbí. Bí Ìyá Mòsè ti ń bò láti odò Asà níjò kan ni elégbèdè kan jáde sí i láti inu igbó tí ó sì bá a lòpò. Béè ni Ìyá Mosè se béè lóyún. Mòsè kò sì lè jéwò bí ó se lóyún fún oko rè. Ó sì fòn ón ó di òdò Olópondà tí ó jé ègbón Ìyá Mòsè. Níbè ni ó ti bí ìjímèrè. Ìtìjú a máa pa gbajúmò. Nígbà tíìtìjú pò fún Mòsè, ó tún fon ón, ó di òdò oko rè. Bí ó sì ti ń lo lónà ni ó ju ìjímèrè sínú igbó. Sé oko rè kò kúkú mo nnkan tí ó bí. Nígbà tí ó dijò keje ni Ato tí ó jé ìyàwó Ògògó tí ó jé omo Ìgbórí rí ìjímèrè igbó. Ní àkókò tí a ń wí yìí. Ológbìín ti gbó gbogbo ohun tí ó selè. Ó ti lo sí òdò Òrúnmìlà, Ifá sì ti so fún un pé sùúrù lebo. Ifá ní kí Ológbìín máa tójú abàmì omo náà, sùgbón kí ó tún se èye ìkohìn fún baba rè nìpa lílo sí igbó níbi tí wón ti rí abàmì omo náà láti lo ya eégún baba rè. Àwon ohun tí Ifá pa láse ètùtù náà ni egbèrin àkàrà, egbèrin èko, egbèrin pàsán àti òpòlópò emu. Igbó tí won ti se ètùtù náà ni a mò sí igbó ìgbàlè di òní olónìí.
Aláràn-án òfí tí ó jé ìyekan Ológbìín ni ó gbé aso òdòdó tí baba Ológbìín tí ó ti kú ń lò nígbà ayé rè bora, tí ó sì tún gbé abàmì omo náà pòn séhìn, tí ó sì ń jó bò wá sí àárín ìlú láti inú igbó náà pèlú ìlù àti òpòlopò ènìyàn léhìn rè. Ológbìín ti fi lò télè pé òun yóò se èye ìkehìn fún baba òun tí ó ti kú nítorí náà nígbà tí wón rí Aláràn-án Òrí nínú aso òdòdó, wón se bí Ológbìín tí ó ti kú ni, pàápàá tí abàmì omo tí ó pòn dà bí iké èhìn rè. Àwon ènìyàn ń sún mó on láti wò ó dáadáa sùgbón pàsán tí wón fi ń nà wón kò jé kí won sì wo ilé baba Ológbìín tí ó ti kú lo. Bí àwon ènìyàn ti ń wò ó ni wón wí pé:
“E wo begun eni tó kú ti gún tó!
Egungun náà gún lóòótó!
Egungún gún! Egungún gún!”
Báyìí ni àrá òrun náà se se káàkiri ìlú tí ó sì ń súre fún àwon ènìyàn. Nígbà tí ó sì se ó wo káà lo. Wón sì pe Ato kí ó máa tójú abàmì omo náà. Wón sì ń pe abàmì omo náà níOlúgbèré Àgan. Nínú káà yìí ni Ògògó tí ó jé oko Ato, ti ń wo omo náà nígbàkúùgbà. Àwon ènìyàn inú ilé a sì máa pe Ògògó ní Alàgbòó-wá1. Alágbòó-wá yìí ni ó sì di Alágbàá (baba Maríwo) títí di òní olónìí. Odù Òwónrínsè náà nìyí:
“Arúkí,
Arùkú,
Aròkú-rojà-má-tà.
Òkú tá a gbé rojà tí ò tà;
1. Ìtumò èyí ni eni tí ó gbó tí ó wá.
La gbé so sígbó.
Òun la tún gbé wálé,
Tá a daso bò,
Tá a ń pè léégún.
A dÌfá fún Òwónrín Ìsányín
Tó kú tí àwon omo rè
Kò rówó sin ín.1
Bí a bá sì tún wo oríkì eégún, òrò nípa bí eégún se kókó bèrè yóò túbò tún yé wa sí i. Gégé bí a ti mò, oríkì ni òrò tí ó júwe ìwà, ìse2 àti Ìtàn ìbí àwon òrìsà, ènìyàn àti àwon nnkan mìíràn. Oríkì Egúngún náà lo báyìí:
“Egúngún Ajùwón,
Lùkùlùkù gbúù-gbúù!
A-rágò gbálè,
Egúngún kìkì egungun
T’Ògògó!
Òkú yìí gbérí!
Eni ará kan
Tí ń jí jó awo.
1. Adédèjì, J.A. The Alárinjó Theatre. The Study of a Yorùbá theatrical Art from its Origin to the Present Times. Ph.D. Thesis (University of Ibadan 1969). Pp. 60-88.
2. Babalolá, A Àwon Oríkì Orílè, pp. 11.
Òsòràn lokùn ń dè lÁgburè.
Ìgbà tí n kò sòràn okùn,
Kí le mókùn so mí lápá sí?
Omo kéké mo sá,
Mo mú sèwe lÁgburè.
Gònbò ni mo wà,
Mo mú sèwe nIgbórí1
‘Torí Ìgbórí mi lÒyó Mòko.
Baba Arúkú,
Baba Arùkú,
Baba Aròkú-rojà-ma-tà.
Òkú tá a gbé rojà
Tá ò tà,
Òun la dáso fún
Tá à ń pè léégún.
Ikú ‘i lÓdò.
Omo atòkú jeun,
Omo atáyé solè nÍgbàlè.
Baba Ato kékeré
A-benu wéjewéje.2
Báyìí a ti mò bí eégún se kókó dé inú ayé nígbà ìwásè.
1. Àwon Tápà ló ń jé béè.
2. Adédèjì, J.A. The Alárìnjó Theatre; (The Study of a Yorùbá
Theatrical Art from its Origin to the Present Times.) Ph.D. Thesis (University of Ibadan 1969). Pp. 60.88.
Sùgbón láyé òde òní ń kó? Báwo ni a se ń ‘sé’ eégún? Ó sòroó so pàtó pé kò níí sí ìyàtò díè láti ìlú dé ìlú lórí òrò bí a se ń ‘sé’ eégún. Sùgbón bí ìyàtò kàn tilè wà náà, kò pò rárá. Mo léèrò wí pé àwon obìnrin kò ní í mo ìdí abájo. Obìn in a sì máa mo awo, sùgbón bí wón bá tilè mo ón, won kò gbodò wí. Àgbàlagbà Òjè nikan ni wón ń ‘sé’ eégún rè bí ó bá kú. Bí a bá ti fé ‘sé’ eégún eni tí ó ti kù yìí, a ó wá pàsán1 méta, a ó wá aso fúnfún tí ó tóbi, a ó tún wá eni tí kò sé kò yè gíga eni tí a fé ‘sé’ eégún rè náà. Ìtàn so fún mi pé láyé àtìjó, tí wón bá pe òkú Òjè nígbà tí won kò bá tíì sin ín, pé ó maa ń dáhùn tí yóò sì bá àwon ènìyàn sòrò. Sùgbón eke ti dáyé, aásà ti dÁpòmù, nnkan ò rí bí í ti í rí mó nítorí pé a kò lè se é bí a ti í se é télè.
Bí àwon èròjà tí a kà sílè wònyí bá ti dé owó àwon àgbà Òjè, a ó mú okùnrin tí kò sé kò yè gíga òkú Òjè náà lo sínú igbó ìgbàlè. Àwon àgbà Òjè nìkan ni wón lè mo eni náà. Léhìn èyí, àwon Òjè yókù àti àwon ènìyàn yóò máa lu ìlù eégún ní ibi tí won ti pa pereu lébàá igbó ìgbàlè náà. Òwéwé2 ni ìlù tí a ń wí yìí. Tí wón bá ti ń lu ìlù báyìí, àgbà Òjè kan yóò máa mú òkòòkan nínú pàsán yen, yóò
1. Òpá àtòrì tí a fi irin gbígbóná se onà sí lára tí àwon tí ó máa ń tèlé eégún lo sóde fi ń na ènìyàn.
2. Aparun tàbí igi tí a fó sí wéwé, tí a sì se é pelebe pelebè.
Sì máa fin a ilè lééméta méta. Bí ó bá ti ń se béè ni yóò máa pe orúko eni tí ó ti kú náà tí a sì fé ‘sé’ eégún rè yìí. Nígbà tí ó bá ti fi pàsán keta na ilè léékéta tí ó sì tún pe orúko eni tí ó ti kú náà, eni tí ó ti wà nínú igbó ìgbàlè yóò dáùn, yóò sì máa bò pèlú aso fúnfún báláú lórí rè. Àwon ènìyàn yóò sì máa yò pé baba àwon dáhùn, pé kò tilè kú rárá.
Bí babá bá ti jáde báyìí ni àwon ènìyàn yóò máa béèrè orísìírísìí nnkan lówó rè, tí baba náà yóò sì máa dá won lóhùn. Nígbà tí ó bá ti jó dáadáa fún ìgbà díè, yóò súre fún àwon ènìyàn kí ó tó padà bá inú igbó ìgbàlè lo. Bí eégún se ń jáde lóde òní nìyí ní ìlú Ondó.
BÍ EÉGÚN ÀTI ÒGBÉRÈ EÉGÚN SE DÉ ÌLÚ ONDÓ
Gégé bí yóò ti hàn níwájú, kì í se èdè tí àwon ará Ondó ń fò lénu ni wón fi ń kógbèérè: èdè Òyó ni wón ń lò. Èyí jé ìtókasí kan láti fi hàn pé láti Òyó ni eégún ti kókó bèrè kí ó tó tàn ká gbogbo ilè Yorùbá. Ní ayé àtijó, nígbà tí ogun àti òtè pò ní ilè Yorùbá, òpòlopò àwon ènìyàn ni ogún kó láti ìlú kan dé òmíràn. Àwon mìíràn lè se àtìpó níbè fún ìgbà díè kí won ó sì padà sílé nígbà tí won bá ti ra ara. Àwon mìíràn a tilè kúkú jókòó sí ìlú náà won a sì fé Ìyàwó níbè. Béè àsà kò seé fi sílè bòrò. Àwon ènìyàn wònyí kò gbàgbé èsìn won béè ni wón sì ń gbé e
Orinlaase
2278
6586
2006-12-21T07:47:04Z
Loadewole
101
[[Orinlaase]]
[[J.B. Agbaje]]
[[Ilawe-Ekiti]]
J.B. Agbájé (1980), ‘Òrínlááse’, DALL, OAU, Ifè Nigeria.
ÒRÍNLÁÁSE GÉGÉ BÍ ÒRÌSÀ
ÌTÀN ÌGBÀ ÌWÁSÈ NÍPA BÍ ÒRÌSÀ YÌÍ SE DÉ ÌLÚ ÌLAWÈ-ÈKÌTÌ
Òrínlááse jé Òrìsà tí ó máa ń sòrò bí ènìyàn àti pé gbogbo òrò rè ni ó máa ń se. Pèlú àse ni Òrìsà yìí máa ń sòrò nítorí pé bí ó bá so fún ènìyàn pé kí ó má se jà tàbí se ohunkóhun sùgbón tí olúwarè bá sì fi gbígbó sàìgbó, dájúdájú eni náà yóò rí nnkan tí ojú pálábá rí lójó tí owó pálábá ségi.
Ní ìsèdálè ayé “OLÜAAYÉ” ni orúko òrìsà yìí sùgbón ó tún máa ń jé àwon orúko mìíràn bíi: Òrínlááse, Àdìmúlà, Àjàká àti Olúorókè. Olúaayé yìí gaan ni orúko rè gidi àti pé ìnagije ni orúko mérèèrin ìyókù gégé bí àwòrò ròsìsà yìí ti se àlàyé fún mi ní àkókò ìwádìí yìí. Ìse àwon Yorùbá ni láti máa fi ohun ìní tàbí agbára èdá hàn nípa orúko àníjé tàbí oríkì tí a bá fún un. Ó dàbí eni pé Òrìsà yìí féràn ìnagije ju orúko gidi lo, mo sì rò pé ìdí nìyí tí ó fi jé pé orúko ìnagije ni a sábà máa ń bá pàdé nínú ewì àti orin rè. Inú orúko ìnagije ni a ti ń mo akitiyan, agbára àti isé tí ó je mó òrìsà kòòkan. Mo sì rò pé ń kò ní jayò pa tí n bá so pé bóyá ìdí nìyí tí Òrìsà yìí fi féràn orúko ìnagije rè ju orúko gidi lo.
Gbogbo àwon orúko ìnagije wònyí ni ó sì ní ìtumò ti won.
Fún àpere:
ÀDÌMÚLÀ: èyí jásí pé eni tó bá fi okàn tè é yóò rí ìgbàlà.
ÀJÀKÁ:- èyí tóka sí pé gbogbo ibi ni ojú rè tó lati yo àwon omo rè nínú ewu níbikíbi àti ní ìgbàkigbà ní orílè - èdè àgbáyé.
OLÚORÓKÈ:- èyí fi hàn pé orí òkè ni ibùgbé òrìsà yìí wà. “onílé – orí-òkè”. Ìdí nìyí tí a fi ń kì íbáyìí pé:
“Ako umolè ko dúró sí ìsààsáá òkúta”.
ÒRÍNLÁÁSE:- èyí túmò sí pé òrò rè tí ó máa ń se. “òrò -re - ni – ó-se”; pèlú gbogbo òrò rè tí ó máa ń se ni won fi ń kì íbáyìí pé:
“Ó wí béè se béè,
Òrín Àwè kèé fò síse”.
Ìtàn àtenudénu so fún wa pé Òrínlááse jé òken pàtàkì nínú àwon òkànlénírúnwó irúnmolè tí ó sòkalè láti òde ìsálórun wá sí òde ìsálayé. Ìtàn yìí kan náà fi yé wa pé Ifè - Oòdáyé ni gbobgo àwon òrìsà kó dúró sí. Sùgbón nígbà tí ó yá, kálukú won bèrè síí lo sí ibi tí ó wù ú láti fi se ibùdé. Àwòrò òrìsà yìí fi yé mi pé, ìtàn ìgbà ìwásè so fún wa pé, bí Olúmo 1* lo sí òde Ìsánlú béè gégé ni Òrìsà Òrínlááse gba ònà ìlú Ìlawè wá dúró sí. Ìtàn yìí fi yé ni síwájú síi pé Òrìsà Òrínlááse dúró simi ní àwon ìlú bíi Èfòn Aláayè – Èkìtì,
1* Olúmo jé Òrìsà òde Ègbá
2* Olóóta jé òrìsà kan ní ìlú Adó – Èkìtì
3* Òrògìdìgbò jé òrìsà kan ní òde Ìsánlú.
Ìgèdè – Èkìtì àti Ìgbàrà- Odò – Èkìtì kí ó tó wá dúró pa sí Ìlawè - Èkìtì àti pé ìdí nìyí tí ó fi jé pé ìlú Ìlawè nìkan ni ó ti ń sòrò bí ènìyàn. Mo sì rò pé eléyìí ló se okùnfà tí àwon èniyàn fi máa ń wá sí òdò Òrìsà yìí ni ìlú Ìlawè - Èkìtì láti orígun mérèèrin orílè - èdè wa láti wá se àyèwò sí ìsòro won. Àwon mìíràn máa ń ránsé láti ìlú àwon aláwò funfun pé kí àwon ènìyàn won lo bá won se àyèwò nípa bí won yóò se yege nínú èkó tàbí àseyorí nínú isé tí won bá dówó lé.
Ká má dé èènà penu, Òrìsà yìí sì wà ní Ìlawè dib í a ti ń sòrò yìí. Fún àpere, orin tí àwon olùsìn àti àwòrò rè máa ń ko nígbà odún rè láti fi se àpónlé fún un fi hàn pé Ilé - Ifè ni ó ti wá.
ORIN: “Lílé - Òrínlááse ni rí ao elèrò l’ufe o’
Ègbè – Ao elèrò o
Lílé – Àjàká lao elèrò l’úfé ó
Ègbè – Ao elèrò o
Lílé - Òràn lao elèrò l’úfè ò
Ègbè – Ao elèrò o
Lílé - Olúorókè lao elèrò l’úfè ó
Ègbè – Ao elèrò o
Irele
2279
6333
2006-12-17T09:53:24Z
Loadewole
101
[[Irele]]
[[Ikirun]]
[[S.B. Oyetade]]
S.B. Oyètádé (1976), Ìrèlè ní ìlú ìkìrun’, DALL, OAU, Ifè Nigeria.
KÍ NI ÌRÈLÈ?
A se ìwadìí kíkún ní ìlú Ìlàrè àti Ìkìrun láti mo kí ni Ìrèlè. Kí èyí má se yà wá lénu pé a tún lo sí Ìlàrà fún ìwadìí nígbà tí ó se pé ‘Ìrèlè ní ìlú Ìkìrun’ ni àkolé isé yìí. Èyí rí béè nítorí pé nínú ìtàn àti oríkì gégé bí a ó se rí i nínú isé yìí, ó hàn pé Ìlàrè ni èsìn Ìrèlè tí kókó bèrè kí ó tó wá gbilè ní ìlú Ìkìrun. Nínú irú isé kékeré báyìí a kò lè so pé gbogbo ìtàn nípa ìrèlè ni a ko sílè tán. Sùgbón ohun tí a lè wí nip é, a se àkosílè ìba ìmò ohun tí àwon tí a gba òrò lénu wón mò lórí ìrèlè.
Nínú ìwadìí, àwon òpìtàn so fún wa pé okùnrin ni ìrèlè. Orúko rè àkókó ni ‘Olófin Àjàlórun’ Sùgbón orúko mìíràn tí a fi ń pè é ‘Ìrèlè’. Mo rò pé a fún un ní orúko titun yìí nítorí ìwà ìrèlé tí ó ní bí àkíyèsí ti fi hàn wá nínú oríkì ìrèlè tí a se àkójopò rè. A kì í báyìí nínú àwon oríkì tí a gbà sílè láti enu Odérínú ní Adà:
“Bóò gbè mí o gbé oo,
Bóò gbè mi o gbé o,
Ìrele bóò mi o gbee.”
A lè rí i níhìín bí a ti ń lo òrò àse fún eni tí a mò pé ó lágbára síbè a kò gbó pé o fi irú òrò agan báyìí bínú sí enikéni.
Bí a se so fún wa. ‘Láapa’ ni orúko ìyàwò rè. Olófin Àjàlórun tàbí ìrèlè yìí jé omo bíbí Oòduà sùgbón òun kó ni àkóbí rè. Kí Oòduà tó kojá odò Oya nígbà tí ó ń ti apá ìlà Oòrùn bò kí ó tó tèdó sí Ilé-Ifè ni ó ti bí ìrèlè. Ìtán so fún wa wí pé nígbà tí ó dífá, a so fún un pé “òrò” ni omo tí ó wà nínú ìyàwó rè tí ó lóyún nígbà náà. Lóòótó, ní ojó tí ìyàwó Oòduà ń robí, tí kò sì tètè bímo, ó dàbí eni pé Odò Oya gbiná ní àkókò tí ó wà lórí ìkúnlè yìí. A sì so fún Oòduà pé kí ó bu omi odò Oya fún Ìyàwò rè kí ó lè tètè bímo náà. Kò kó fé se èyí nítorí ó rí i pé gbogbo odò náà ni ó dàbí eni pé ó gbiná, kò sí rorùn láti bu omi odò náà. Sùgbón láti mú àse tí a pa fún un se, ó bu omi odò Oya fún ìyàwó rè. Ó yà á lénu pé omi yìí kò jó o lénu bí ó ti kó rò télè. Ìyàwó rè sì bímo ní ìrowó-rosè ní gbàrà tí ó mu omi náà tán. Eléyìí sì mú kí ó gbà pé “òrò” ni omo tí ìyàwó oun bí lóòótó. Ìdí èyí ni a sì fi ń ki Àjàlórun tàbí Ìrèlè báyìí:
“Òrò là ní ‘Lárè.1
Èyí lo ilé agbóhùn Alòrun”
Ìrèlè jé ànìyàn àlágbára láti ìbèrè ayé rè. Ìlàrà ni òun àti ìyàwó rè tèdó sí. Akíkanjú àti Ògbójú-ode sì ni ìrèlè pèlú bí ó se hàn nínú oríkì rè láti enù Òrìsàléye ní Ìkìrun:
“Bí ‘Rèlè àgùnbé ń je ‘on,
‘On a ní ‘talè ní n jàwon,
Ode ajíle-bí-i-sérin.”
Bí ó se jé ode, ó níláti ní òpòlopò oògùn, Ó sì fi ipa èyí àti ìwà agbára tí ó ní so ara rè di olíkìkí
1. Ògúndélé, Òdólé ti Ìlàrè, 21.12.75.
ní gbogbo agbègbè Ìjèsà ní ìgbà ayé rè. Yorùbá tilè so pé, “eni tí yó sode erin kí ó yára tójú egbé, ènìyàn tí yó sode efòn kí ó tójú àféèrí.” Nítorí náà kò lè yà wá lénú pé ìrèlè tí ó jé ode ní oògùn tí ó mú kí gbogbo àwon ìlú tí ó wà nítòsí Ìlàrè àti Ìlàrè sílè lówó àwon tí ó ń sòwò èrú tí won máa ń kó ìpayà bá won. À ó rí i pé ó tún fi ìwà akin nípa ogun jíjà yìí so ara rè di olókìkí.
Kí ó tó kú ni ó ti so pé gbogbo agbára tí òun ní ni òun ó fi máa gba ará ìlàrè sílè lówó ìdágìrì yówù tí ó lè dojú ko wón. À ń bo Ìrèlè yìí léhìn tí ó kúrò láyé, nítorí agbára tí ó ní àti ìlérí tí ó se kí ó tó kúrò láyé pé òun yíò gbà wón lówó ewu. Títí di òní ni a sì gba ìrèlè bí alágbára tí ó lè gba àwon ènìyàn ìlú sílè lówó ewu. Àwon kókó tí a lè rí tóka sí láti fi èyí hàn kò níyè láti inú àkójòpò orìkì ìrèlè. Fún àpeere, a gbó oríkì yìí láti ìlú ìlàrè:
“Òòrò àgbón dun lÓfin,
Akíko o sìn mí dé Erési oléle,
Ògún jà káyé gbogbo,
E mò délé owá – ‘Làrè.”
“Omo Olówá kegé,
Ìòrótò ilé kí’on yá jèdín,
Eran sinsin ní Mòrèlè.
Tí ú jiyà a jè ‘Làrè
Ojú Olófin ni nyà jÒtan.”
Ní Ìkìrun a tún ki Ìrèlè kan náà báyìí:
“Òòsà ògùn ò jàlú,
Baba Aránmósi,
Ogun tí ò jàlú’
Ni o sà á Kìnrun.”
Gbogbo àwon oríkì ìrèlè wònyí ni ó ń fi í hàn bí àwon tí ó ń bo ó se gbà á ní olùgbàlà won tó.
B
ÌTÀN ÌGBÀ-WÁ-SÈ NÍPA BI ÌRÈLÈ SE DÉ ÌKÌRUN
Bí a ti kó so nínú òrò àkóso, ìlú ìlàrè ní agbègbè àríwá ilè ìjèsà ni bíno ìrèlè ti kó bèrè kí ó tó wá di òrìsà àjobo ní Ìkìrun. Nínú ìwádìí àti akitiyan láti mò bí ìtrèlè se dé Ìkìrun, ibi méjì ni a ti fi ìdí èyí múlè. A lo èrí láti Ìkìrun àti èrí láti ìlàrè. Ìwádìí láti Ìlàrè so pé Ìlàrè ni àwon tí ó ń bo Ìrèlè ní Ìkìrun ti sè. Eka àrómodómo Ìrèlè ti Ìlàrè ni ó lo tèdó sí Ìkìrun. Ìlàrè yìí ni wón ti lo, won kò sì lè gbàgbé ìrèlè nígbà tí won dé ibi tí won tún pa ìbdó sí. Ó sì tún jé àsà pé àwon tí ó bo Ìrèlè ní Ìkìrun gbodò wá sí ìlàrè ní odoodún láti kérùkù rè. Àbò ni won á sì lo jé ní Ìkìrun. Ìgbà tí àwon náà bá dé òhún, won a sì bo ìrèlè bákan náà bí a ti se ń bo ó ní Ìlàrè. Ìgbàgbó àwon ènìyàn yìí sì nip é àlùjònnú òrìsà yìí bá won kúrò ní Ìlàrè wá sí Ìkìrun níni tí won á ti gbé igbá Ìrèlè ní ojó kejì tí won bá dé ilé.
Ní Ìkìrun, ìtàn fi hàn pé Ìrèlè àti oba tí ó kó je ní Ìkìrún jé òré. Ode àtàtà ni Ìrèlè, ó ní ajá dúdú kan. Ó jé akíkanjú àti alágbára tí ó gba òré rè àti àwon ará ìlú sílè lówó àwon Onísùnmòmí (èyí ni àwon olówò erú). A gba Ìrèlè bí olóògùn tí ó sì ń fi oògùn rèé ran ará ìlú lówó. bí ó ti ń se oògùn ìwòsàn béè ni ó ń se ti aremo pèlú; èyí tí ó mú kí àwon èniyàn so ó di olùgbàlà won. Ìtàn Ìkìrun so pèlú ìdánilójú pé láti Ìlàrrè ni Ìrèlè tí ó jé òré Akínrun àkókó ti wá. A fi yé wà síwájú sí i pé kò rí ikú sugbón ó wolè ní igbó tí a fi ń pe orúko rè títí di òní ní ìlú Ìkìrun. (Igbo Ìrèlè). Ìtàn so pé ní ojó tí Ìrèlè máa wolè, ó fi aso funfun di igbá kan, ó sì gbé igbá náà lè orí odó kan ní ègbé ibi tí ó gbé wolè. Léhìn èyí ni ó mú Òsanyìn kan tí ó fi gúnlè ó sì fi aso pupa wé e. Àse tí ó pa kéhìn kí ó tó wolè nip é, kí àwon ènìyàn máa se ètùtù tàbí ìsáárà1 òun ni odoodún nípa díndín àkàrà àti kí won gún iyán láti fi bo òun. Ní pàtàkì, omobìnrin tí kò bá tí ì mo okùnrin ni kí ó máa ru igbá ni odoodún gégé bí àpere èyí tí òun dì kalè tí won bá ti fé bo òun. Báyìí ni Ìrèlè se dé Ìkìrun tí a sì pa àse tí ó fi sílè mó títí di òní.
Àwon tí won gbà pé ìrèlè se òpò oore fún àwon náà ni ó tan èsìn Ìrèlè dé Adà. Èyí sì hùn nínú oríkì Ìrèlè tí a gbà láti Adà tí a fi ń ki Ìrèlè mó Ìkìrun lemólemó.
Oku Pipe
2280
6587
2006-12-21T07:48:23Z
Loadewole
101
[[E.T. Olowookere]]
[[Oku Pipe]]
E.T. Olówóòkéré (1975), ‘Okú Pípè’, Apileko fun Oye Biee, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
Òkú pípè ni orin arò tí a máa ń ko nígbà tí ènìyàn wa bí ìyá tàbí bàbá bá kú. Orin arò yìí kún fún òpòlopò òrò láti kédùn, láti so ìtàn ìgbési ayé eni tí ó kú, láti kéde fún gbogbo aládùúgbò pé “eja ńlà lo lómi.”síwájú si òkú pípè fún wa ní ànfàní láti rántí àwon eni wa tí ó ti kú tí won ti lo sí “ilé ńlá”. Níwon tí ó jé pé oríki orílè kún fún ìtàn ìràndíran, ó jé àsà fún àwon tí won bá ń pe òkú láti mú oríkì orílè lò gégé bí irin isé pàtàkì fún orin arò tí won fé ko.
Ìdí tí àwon Yorùbá fi ń pe òkú ni láti dárò1 eni won tí ó lo sílè ayárayé. Nígbà tí àwa ènìyàn ti jo ń je, tí a ti jo ń mu sùgbón tí ó wá di eni tí a kò lè rí mó dandan ni kí dárò láti fi ìfé hàn sí eni tí ó kú náà.
Pípè tí àwon obìnrin ń pe òkú ni láti wá ònà láti gba owó lówó omolóòkú. Ìgbà tí won bá ti ń pe ìyá tàbí bàbá, won a máa fihàn pé omolóòkú náà ni yíò dípò baba rè tí yíò sì dí àyè pàtàkì tí bàbá tàbí ìyáa rè ti fi sílè. Ìgbà tí won bá ti ń pe ìyá tàbí bàbá tí ó kú orí àwon omolóòkú máa ń wú. Won a sì máa fún àwon tí
1. Babaláwo tí mo se ìwádìí lódò rè Ògbéni Jímò ténúmó èyi púpò.
ń pe òkú náà lówó. Ònà láti jeun ni àwon obìnrin ń wá tí won fi ń pe òkú nítorí èérí ara wa ni àwon obìnrin.
Ìdí míràn tí a fi ń pe òkú nip é gégé bí ìpìlè tí kálukú tin í àjobi1 rè lórun, won a máa ki òkú kí olúwarè lè mo òdò àjobí rè kí ó si darapò mó won. Kí Olódùmare gbà á sí aféfé rere. Ìgbàgbó Yorùbá ní pé bí won bá ti ń ki òkú náà yíò mo ònà tí òun yíò tè sí. Mòlébí kálukú ni yíò tò lo. Yorùbá gbàgbó pé bí won bá ti ń ki olúwarè kò ní sìnà. Ìgbà tí won bá ti ń ki olúwarè ni Olódùmarè yíò mo ibi tí eni náà ti sè wá bí omi. Yorùbá gbàgbó pé ìgbà tí a bá kúrò nínú ayé yìí inú àjobí wa ni a ń lo lórun nítorí àtò ni àtò ó yà. Fún ìdí èyí òkú tí a ń pè ni láti ran eni tí ó ń lo sí òrun lówó kí ó lè mo ibi tí òun yíò yà sí.
Òkú pípè tún jé ayeye tí ó máa ń mú òkú dùn. Ìdí ní pé bí ènìyàn bá kú tí gbogbo àdúgbò dáké róró, òfò ni irú èyí. Sùgbón bí won bá ń pe òkú náà yálà omolóìkú ni tàbí àwon obìnrin ilé tàbí àwon alágbe ayeye òkú náà yíò fi dùn ni. Nínú òrò orin tí àwon tí won ń pe òkú yìí ń ko ni àwon tí won bá wá yíò fi máa dárayé.
Sugbón bí gbobgo nnkan bá dáké róró àwon ènìyàn ko ní pé tí won yíò fi fé máa lo sí ilé won nígbà tí ó bá sú won.
1. Babalawo Tifáse so nipa àjobí wa tí ó wà lórun.
Òkú pípè kún fún òrò ìwúrí ti ó lè mú kí ènìyàn tétí sílè láti kó òpòlopò èkó. Àwon òrò ìwúrí wònyí ni a máa ń gbó nígbà tí won bá ń so pé “ó di àrìnnako, ó dojú àlá, ó doko aláwo”. Irú awon gbólóhùn báwònyìí a máa mú ènìyàn lókàn nítorí a kì í dédé máa gbó irú òrò béè láì jé pé ènìyàn kú.
Òkú pípè pín sí orísìírísìí ònà. Àwon omolóòkú àti ebí òkú máa ń pe òkú bí won bá níyè nínú dáadáa. Àwon obìnrin ilé àti àwon alágbe tí won ń fi òkú pípè se isé se máa ń pe òkú.
Ní pàtàkì àwon òbìnrin ni wón máa ń pe òkú nítorí pé won a máa ní àánú lójú ju okùnrin. Àwon obìnrin a tete máa sokún tí won yíò sì máa so òrò jáde lénu. Bí ìyá kan tàbí bàbá kan bá kú tí olúwarè sì ní omo sáyé àwon omo rèyíò máa pe òbí náà láti dárò òbí won tí ó fi wón sílè. Bí eni tí ó kú náà kò bá bímo rárá tàbí kò bí omobìnrin, àwon ebí eni náà lóbìnrin yíò máa pè é. 1Ìwà rere tún se pàtàkì nítori ojó àtisùn eni. Bí ènìyàn kò tilè bímo sùgbon tí ìwà rè dára nígbà tí ó wà láyé àwon tí ó ti se lóore yíò “2san ojó” bí olúware bá kú
1. Ìdòwú, B. Olódùmarè God in Yorùba Belief p.189 Ìdòwú so nípa “Èhìn ìwà” “After-Life”. Èyí se pàtàkì nínú ìgbésí ayé èdá.
2. San ojó = sanjó : Kí ènìyàn san oore tí enìkan ti se sáájú padà. Ènìyàn lè sanjó fún ènìyàn nígbà tí ó wà láyé tàbí nígbà tí ó kú tán
Rara
2281
6589
2006-12-21T14:13:27Z
Loadewole
101
[[Rara]]
[[S.E. Laniyan]]
S.E. Láníyan (1975), ‘Rárà’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
RÁRÀ
I. OHUN TÍ RÁRÀ JÉ
Rárà jé òkan nínú àwon ewì àbáláyè ni ilé è Yorùbá. Gégé bí mo tí se se àlàyé nínú òrò àkóso, agbègbè Ìbàdàn àti Òyó ni irú ewì báyìí tí wópò. Òun ni òkan nínú àwon ewì `tí a máa ń fi ń yin enikéni tí a bá ń sun ún fún yálà ní ìgbà tí ó bá ń se ìnáwó tàbí àríyá kan. Bí ó ti jé ohun tí a fí ń yin ènìyàn náà ni ó tún jé ohun tí a lè fi pe àkíyèsí ènìyàn sí ìwà àléébù tí ó ń hù. Bákan náà, rárà jé ònà kan tí a fi máa ń se àpónlé ènìyàn ju bí ó tí ye lo, nígbà tí a bá so pé ó se ohun tí ó dà bí eni pé ó ju agbára rè lo. Òpòlopò orúko ni a máa ń bá pàdé nínú un rárà ó sì dà bí eni pé àwon orúko wònyí jé orúko àwon eni àtijó tí ó jé bí i baba ńlá ènìyàn tí ó seni sílè.
Nítorí pé òrò iyìn àti èpón la máa ń bá pàdé nínú un rárà, èyí máa ń mú inú àwon ènìyàn tí ó bá ń gbó rárà náà dùn, orí a sì máa wu. Ní ààrin orí wíwú àti yíyá báyìí ni àwon ènìyàn tí à ń sun rárà fún yíò tí máa fún àwon asunrárà náà ní èbùn tí won bá rò pé ó tó sí won.
Rárà sísun báyìí pé orisI méjì tàbí méta ni agbègbè ibi tí won ti ń suún. OrísI kan ni àwon èyí tí obìnrin-ilé máa ń sun. tí àwon obìnrin ilé wònyí kò ń se gbogbo ìgbà. Ìgbà tí omo-ilé kan okùnrin tàbí omo-osu, tàbí òkan nínú àwon ìyàwó ilé bá ń se ìnáwó ni won tóó sun ti won. OrísI kejì nit i àwon okùnrin tí ó máa ń lu sèkèrè. Àwon eni keta ni àwon okùnrin tí kò ń lú sí tiwon.
II. ÌGBÀ TÍ A MÁA N SUN RÁRÀ
Jákèjádò ilè e Yorùbá, ó ní ìgbà tí a máa ń sába ń kéwì. Gégé bí mo ti so nínú òrò àkóso àti bí òwe àwon Yorùbá tí ó so wí pé “Èsé kì í sé lásán”, bákan náà ni fún rárà, a kì í déédé sun rárà láìjé pé ó ni nnkankan pàtàkì tí à ń se.
Gégé bí a ti rí i àti bí a se gbó láti enu àwon asunrárà tí a wádìí lódò o wón, àwon àsìkò tí a máa ń sun rárà je àsìkò ti a bá ń se àríyá tàbí àjoyò. Gégé bí àwon asunrárà Aláàfin ìlú Òyó tí wo, ó jé ìwá àti ìse won láti máa lò ó sun rárà fún Aláafìn ní ànfin rè. Léhìn ti ààfin sísun fún yìí, won a tún máa sún tèlé oba yìí bí ó bá ńlo sí ìdálè kan. Wón ń se èyí kí àwon eni tí oba náà kojá ni ìlú u won lè mó eni tí ń kojá lo.
Ní ìlú Òyó àti Ìbàdàn, ó dà bí eni pé a ya ojó kan sótò fún rárà sísun yìí. Ojó yìí ní à ń pè ní ojó o Jímóò Olóyin. Ojó yìí máa ń pé ní ojo kokàndílógbòn sí ara won. Ojó yìí ni á gbó pé ó se pàtàkì nínú ìkà osù àwon Yorùbá. Ojó yìí ni òpòlopò ìdílé wá sí ààrin ìlú láti oko tí wón ń gbé yálà láti wá so ìpàdé e mòlébí tàbí láti wá se ohun pàtàkì míràn. Ní ojó yìí, àwon ènìyàn máa ń pò nínú ìlú jú bí ó se máa ń wà télè lo.
Ní Òyó ní ojó Jímóò Olóyin yìí, àwon asunrárà náà yíò máa káàkiri ilé awon Òyó Mèsì àti àwon ìjoyé ìlú yókù. Léhìn ti èyí won ó padà sí àafin láti wá jókòó sí ojú aganjú. Níhìín ni won yíò tí máa sun rárà kí gbogbo àwon àlejò tí ó bá ń lo kí Aláàfin. Wón ń se èyí láti lè rí èbùn gbà lówó àwon àlejò náà; àti láti lè jé kí Aláàfin mo irú àlejò tí ń bò.
Bákan náà a gbó pé ní ayé àtijó ní ìgbà tí ogun wópò ní ilè Yorùbá, àwon jagunjagun máa ń ní asunrárà tí í máa sun rárà tè lé won bí won bá ńlo sí ogun1. Mo rò pé wón ń se èyí láti lé fún àwon jagunjagun náà ní ìsírí. Bákan náà wón a tún máa so fún won bí ó ti se ye kí wón se lójú ogun.
Léhìn ti kí a sún rárà fún àwon oba, òpòlopò ìgbà tí a tún ń sun rárà jé àwon àsìkò ìnáwó tàbí àríyá. Ni ìgbà tí ènìyàn bá ń se Ìgbéyàwó àwon onírárà a máa sun rárà fún onínàwó náà. Fún àpeere ni ibi ìyàwó tí àwon obìnrin bá ń sun rárà fún eni tí ń gbé Ìyàwó náà won ó máa wí báyìí:
E mòmò seun mì o
Torí eni tó súpó
Opó laá pósú
Èèyàn tó gbègbà,
Aá pé n bégbà ló gbà.
Ògo dodo nìyàwó alé àná,
Omo ‘Bísí Adé.
Omo lójúu Lájùnmòké,
Omo Gégéolá,
Abiamo ò mi Àjàmú,
Ení gbé ‘yàwó sògo dodo”,
Ìgbà tí a tún máa ń sun rárà ni ibi ìnáwó ìsomo lórúko. Irú ìsomolórúko yìí gbódò jé èyí tí a se tìlù tìfon. Bákan náà bí a bá ń sin òkú àgbàlagbà ó lè jé ìyá, bàbá, tàbí ègbón eni. Ju gbogbo rè lo, ibi tí a bá gbé ń se nnkan tí ó lè mú ìdùnnú lowo, yálà ilé sísí ní tàbí ìwuyè ni a ti i máa ń rí àwon asunrárà.
Ní ayé ìsin yìí a tún máa ń rí àwon asunrárà nì ìgbà tí àwon ènìyàn bá ń se odún. Nínú odún iléyá ti àwon mùsùlùmí tàbí odún un kérésìmesì tí àwon onígbàgbó, àwon onírárà a máa káàkiri ilé àwon elésìn wònyi, láti kí won kú odún nípa rárà sisun. Àwon olódún wonyí yìò sì máa fún àwon asunrárà náà lébùn. Àwon asunrárà okùnrin tí ó máa ń fi rárà se isé se ni wón máa ń ya ilé kiri láti sun rárà.
Isori-oro
2282
6590
2006-12-21T14:16:25Z
Loadewole
101
[[Isori-oro]]
[[O.O. Oyelaran]]
O.O. Oyelaran (1975), 'Ìsòrí-Òrò', DALL, OAU, Ife, Nigeria
I. Ìfáárà
Kí a tóo lè mo ìsòrí òrò nínú èdè, O ye kí ènìyàn kó bèèrè àwon ìlànà tí ó wúlò, tí àwon tí èdè náà jé àbínibí fún fi ń mo òrò kan sí èkejì.
Eyin tí gírámà àtijó kò se àjèjì fún, e o rántí pé ìtumò jé atókùn kan pàtàkì tí won fi í juwe òrò.
Idí nìyí tí won fi i pe òrò-orúko ní “orúko ènìyàn, orúko ibi kan, tàbí orúko nnkan kan" tí wón sin í dandan gbòn, òrò-ìse máa ń tóka sí ìsèlè, tí lòrò-àpèjúwé si jé gbogbo òrò tí ó bá le se àpèjúwe nnkan.
E ó tún sàkíyèsí pé àwon ìwé gírámà àtijó máa ń se bí eni pé ìlànà tí a lè tèlé nínú èdè kan ni a lè tèlé nínú èdè mìíràn láti pín òrò sí ìsòrí-ìsòrí. Bí a bá ye èdè Yorùbá wò dáadáa, kò dájú pé òrò rí bí wón ti wí yìí.
II. Àwon Ìlànà tí ko Wúlò fún Àtimo Ìsòrí-òrò ní Èdè Yorùbá:
(1) Ìtumò:
Kò dájú pé ìtumò wúlò tó láti pín òrò sí ìsórí ní èdè Yorùbá. Lákòókó ná, eni tí ó pé òrò-orúko ní òrò tí ó ń dárúko ènìyàn, ibi kan, tàbí nnkan kan, ìsòri-òrò won í eni náà yóò pín àwon òrò wònyí sí?
òpò
òwón
ìyà
wàhálà
Béè sin i ó sòro fún èmi láti fi itumò ya àwon òrò ìpín (a) ìsàlè yìí sótò sí ti (b):
(a) (b)
Òpò pò
òwón wón
aré ho
pupa pupa
òbùn dòtí
(2) Ìlànà Fonólójì
Ní èdè Yorùbá, a kò lè fí iye ìró tàbí irú tí òrò kan ní yà á sótò sí òmíràn. Bóyá e ti rí I kà níbi kan pé òrò-ìse Yorùbá kì í sáába ní jú ìró méjì lo. Èyí kò rí béè. Bí a ti rí òrò bíi wá, se, gbó, béè ni òrò bíi àwon ti ìsàlè yìí náà wà:
gelege
gbòrègèjigè
kèrè
wàhálà
gaàrí
wonkoko.
Lóòótó ni sá pé òrò-ìse Yorùbá kì í ní fáwèlì bí ìró àkókó. Sùgbón e sàkíyèsí pé irú ìlànà báyìí pàápàá kò wúlò, nítorí pé kì í se gbogbo òrò ti fáwèlì kò bèrè won ní òrò-ìse. Bí àpeere, òrò wònyí kì í se òrò-ìse:
kíniun bàrà
jàkunmà sarè
gbóńgbó
kí
káà.
Béè ni a kò lè so pé gbogbo òrò ti fáwèlì bá bèrè won ní òrò-orúko, àfi bí òrò wònyí náà bá ń dárúko nnkan ni:
àfi
àmá
àti
àrí
(3) Mofólójì:
Mofólójì ni gbogbo àlàyé tí a lè rí so nípa àdàpè tí ó máa ń sáàbà bá òrò bí a bá se ń lò wón nínú gbólóhùn.
Nínú èdè Yorùbá, bó bá yè ní bí a bá féé sèdá òrò kan láti ara òrò mìíran, kò dájú pé òrò Yorùbá ní àdàpè kan danindanin bí ó ti wù kí a lò ó nínú gbólóhùn.
OrísI òrò kan náà tí ó jé àfi àkíyèsí yìí ni òrò-arópò-orúko tí ó ní àdàpè tí ó níláti bá ilò rè nínú gbólóhùn mu. Sùgbón ìwònba ni a le wonkoko mó èyí náà mo.
Aìsí àdàpè yìí ni ó sì fà á tí kò fi sí ìsòrí-gírámà wònyí ní èdè Yorùbá:
Iye
jéńdà
ìlò orúko (case)
ìlò-ìse (mood)
àfiwe
àsìkò
Bí a bá so pé ìlò kan kò je mó ìsòrí gírámà (grammatical category), ìyen nip é, ní èdè Yorùbá, kò sí àmì kan, bí ìró tí a pè mó òrò kan, tí ó jé pé túláàsì ni kí a yan òkan tàbí òmíràn nínú àwon àmì yìí tí yóò fi ìlò tí a lo òrò náà hàn. Bí àpeere, kò sí àmì tí ó lè fi hàn lárá òrò-ìse bóyá ení kan ni ó ní owó nínú ìsèlè tí ó ń tóka sí ní tàbí ju béè lo. Àpere:-
1. Sopé paró
2. Sopé àti Délé paró
3. Sopé àti Délé paró lánàá.
4. Jòwó paró
Kí e má báà sì mí gbó, n kò so pé àwon Yorùbá kò mo ìyàtò láàrin eyo nnkan kan àti òpò rè. Béè ni, n kò so pé Yorùbá kò mò bí nnkan bá dára ju òmíràn lo. Ohun tí mo ń wí ni pé Yorùbá kò ni ònà tí a lè da òrò kan soso pè tí yóò fí àwon ìlò wònyí hàn.
Jéńdà: Bí àpeere, ìsòrí gírámà jéńdà kò ken òrò “ó sako ó sabo”. Jéńdà je mo orísI ònà tí èdè lè pín gbogbo òrò-orúko rè sí, lónà tí ó jé pé ìpín kòòkan ní àmì tirè, tí ó sì jé pé gbogbo ìgbà tí a bá lo òrò-orúko kan nínú gbólóhùn, a nílati pe àmì ìpín tiré mó òrò yen àti gbogbo òrò tí ó bá yán òrò náà. Nínú èdè mìíràn èwè, bí òrò-orúko bá jé olùwà ìsèlè nínú gbólóhun, ó di kàán-ń-pá kí òrò-ìse inú gbólóhùn yen ní àmì ìpín tí òrò-orúko náà ní.
E sàkíyèsí pé ohun tí àwon elédè bá gbà bíi ako tàbí abo nnkan le saláìwà nínú ìpín kan náà.
Àwon Yorùbá kò saláimo obìnrin yàtò sí okùnrin. Béè ni wón sì mo ewúré àti àgbébò yàtò sí òbúkoàti àkùko. Sùgbón Yorùbá kò fi èyí se òrò jéńdà. Nínú àwon èdè tí ó ní jéńdà pàápàá, kì í se òràn ako-n-babo.
III. Ilò nínú Gbólóhùn:
Ònà tí ó wúlò jù lo tí a fi lè pín òrò Yorùbá sí ìsòrí ní bi àwon elédè se ń lò ó nínú gbólóhùn. Bí ìlànà mìíràn bá wà, a jé pé yóò máa gbe èyí léyìn ni.
1. Òrò gírámà
Bí apeere, àwon orísìí òrò kan wà tí enikan kì í sèdá. Iyen ni pé won lónkà. Bí won sì tin i iye yen ni a kò lè tóka sí ìtumò kan daindain fún wòn yàtò si ìlò tí ènìyàn ń lò wòn nínú gbólóhùn. Iyen ni pé àwon òrò báwònyí kò ní ju ìtumò gírámà lo. Lójù tèmi, irú àwon òrò báyìí ni:
(i) njé
bí
tí
sé
(ii) sùgbón
àti
sì
yàlà
tàbí
(iii) ti
ń
yíò
(iv) kò
máà
Kò sì dájú pé irú òrò bíi
kúkú
tilè
sèsè
kààn
kìí se ara isorí òrò ti mó ń sàpèjúwe yìí.
Irú òrò báyìí ní a ó máa pè ní òrò gírámà fún ìdí àlàyé tí mo ti ń se bò yìí.
Gbogbo àwon òrò yòókù nínú èdè Yorùbá yàtò sí òrò gírámà ní tip é won kò lónkà. Ìdí sì ni pé a lè sèdá irú won yálà láti ara òrò bíi won tàbí láti ara òrò ìsòrí mìíràn. Ohun kan pàtàkì tí ó ya ìsòrí àwon òrò yìí nípa nib í a se í lò wón nínú gbólóhùn. Òpò ìgbà ni a máa ń lo àpólà awé gbólóhùn (phrase), tàbí gbólóhùn (sentence/clause) bí àwon òrò wònyí.
2. Òrò-Orúko: Ilò nínú gbólóhùn.
i. Olùwà
Gírámà le.
Èkó tòbí.
Isé pàrí.
Omó borí owó.
Tèmi sunwòn.
ii. Àbò
Mo rí Ayò
A dé Èkó
Won ra Okò
iii. Yíyán pèlú
(i) rè
(ii) gbólóhùn tí-,
(iii) òrò-orúko mìíràn:
(i) Orí rè dára
(ii)1. èmí tí ò jata, èmi yepere
2. tèmi tí mo fún o ni mo n bèèrè.
(iii) ànkárá Gbánà wù mí.
Àbò fún (iv) sí àti ní
A ó rí ‘ra ní òla
A pe ìpàdé sí kano
(v) Isèdá òrò-orúko pèlú oní, ti- Onígbàjámà kò fá orí mì dáadáa.
ti ìkà ló sòro.
3. Òrò-ìse:
(i) Ilò nínú gbólóhù tí kò ní èyán kan kan:
(olùwà) – (àbò)
Àpere: (1) wá
dúró
(2) òjò rò
omo dára
(3) mú tìre
ka ìwé
(4) ode pe etu
Olópàá mú olè
(ii) Isèdá òrò-orúko:
(1) àì -
àìní
àìse
(2) àpètúnpè kóńsónànti àkókó:
kíko yàto síso
4. Òrò-èyán:
Gbogbo òrì tí a bá lè lo láti fi ya òrò kan, yálà òrò-orúko ni o, tàbí òrò-ìse, tí a fi lè ya òrò kan sótò sí òmíràn, ìyen ni òrò tí ó jé pé àmì kan soso ni Ìtumò rè, tí ó sì jé pé a kò lè lò pèlú òrò míràn tí àmì yèn kò kún ìtumò rè, irú òrò báyìí ní a lè pè ni òrò-èyán.
Nínú èdè Yorùbá, kò sí ìyàtò fónólójì tàbí ti mofólójì tí a lè fi dá òrò tí a lè fí yán òrò-orúko mò sótò sí èyí tí a lè fi yán òró-ìse. Ìdí nì yí tí kò fi fi gbogbo ara wúlò kí apín òrò-èyín yéleyèle, kí a máa pè òkan ní “adjective”, òmíràn ní “adverb”. Òrò tí a bá lò láti yán òrò-orúko nínú gbólóhùn ní a ó máa pè ní òrò-àpèjúwe, ti òrò-ìse ni òrò-àpónlé
(i) Òrò-àpèjúwe
(1) Omo dúdú wù mí
(2) Ilé gíga pò ní Yunífásítì Ifè
(3) Egbé eni ni à á gun iyán wùrà pè.
(4) Ohun tí ó wu olówó ni ó lè fi owó ré rà.
(ii) Òrò-àpónlé
(i) Irè náà han gooro
(ii) Ojú ti olè náà; ó kó tiò
(iii) Wíwolé tí jagunlabí wólé,
àyà mi sì lo féé.
5. Àpólà àti Awé-gbólóhùn
Bí mo se ménu bà á féré léèkan, Yorùbá a máa sába lo àpólà àti awé gbólóhùn bíi eyo òrò kòòkan. Iyen ni pé bí a ti lè rí òrò-orúko, òrò-ìse, òrò-èyán, béè ni a lè rí àpólà àti awé gbólóhùn tí a lè lò bí ìsòrí òrò kòòkan yìí.
Àpeere
(i) Òrò-orúko
(1) Pé gírámà kò yé yín bà mi nínú jé.
(2) Ònà èrú ni Jèékóòbù inú bíbélì fi gba ìbùkún.
(ii) Òrò-ìse:
(1) Àwé forí ti òrò náà
(2) Ó ta téru nípàá
(iii) Òrò-èyán:
(1) òrò-àpèjúwe
(i) eni bí ahun ní í rí ahun he
(ii) ení tí a fi orí rè fó agbon kì í je níbè
(2) Òrò-àpónlé:
(i) n ó rí o lólá
(ii) bá mí nílé
(iii) da omi síwájú bí o bá féé te ìlè tútù.
(iv) Ó se mí bí ose se í se ojú.
(v) Mo rí o bí o se ń wolé
(vi) Won ó mú wá bí a bá rú òfin.
(iv) Òrò-gírámà
Mo bá a níwaju ilé wa.
Orísi ònà ni a lè gba wo àpólà níwájú ilé wa.
(a) ní (iwájú ilé wa)
(b) (níwájú) ilé wa.
Ònà àkókó ni èmi fi ara mó,
Orisa Agbadii
2283
6591
2006-12-21T14:18:29Z
Loadewole
101
[[Agbadii]]
[[G.A. Ademola]]
G.A. Adémólá (1979), ÌTÀN ÒRÌSÀ AGBÁDÌÍ’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria
Ìtàn so fún wa pé okùnrin ni Agbádìí nígbà ayé rè. Isé ode ni ó sì ń se nígbà náà. Gégé bí ìwádìí ti so fún wa, apó, ofà àti orun ni ó fi ń se isé ode, èyí ni wón fi máa ń kì í báyìí:
Ode Ìrenà kéé kápó òjé
Ode dídú kéé tàrun
Ìwádìí so fún un pé Obàtálá kó àwon òrìsà kun móra láti bá Olófin Oòduà jagun nígbà tí ó ti ìkòlé òrun bò wá sí tayé. Nítorí ó so pé Olófín Oòduà jí Àse tí Olódùmarè gbé fún òun láti lo fi sèdá ayé gbé.4 Níwòn ìgbà tí Agbádìí ti jé òrìsà funfun, òkun nínú àwon tí babaláwo Babalolá Fátóògùn pè ní èyà Obatálá nítorí wón jé omo rè, Agbádìí ní láti jé òkan nínú àwon ode tí ó ran Obàtálá lówó.
Nípa òríkì rè òkè yìí, a rí Agbádìí gégé bí òrìsà àwon omo Arénà, tí wón wà ní ìta ìronà ní ìlú ìmèsí-Ilé. Ènìyàn dúdú sì ni Agbádìí. Ìtàn so fún wa pé baba ńlá àwon omo Arénà tí ó ń jé Òdunmorun ni ó gbé Òrìsà yìí wá sí ìlú Ìmèsí-Ilé láti apá ilè Olújìí. Baba ńlá won yìí jé òkan nínú àwon méta àkókó tí ó dó sí ìlú Ìmèsí – Ilé.5 Kò ní sàìyà wá lénu pé obìnrin ni àwòrò fún òrìsà Agbádìí tí ó jé okùnrin. Ìwádìí so fún wa pé àwòrò tí ó wà níbè yìí ni ó jé èkejì, àwon méjèèjì ni ó jé obìnrin. Ohun tí a sì gbó nínú ìwádìí ni pé òrìsà yìí ni ó máa ń yan àwòrò rè nínú ìdílé yìí nípa fífi àmi sí i lára òrun wá. Gbogbo àwon tí ó ní àmi òrìsà yìí lára, tí wón sì ti jé àwòrò ni wón jé obìnrin. Bóyá ìgbà tún le yí padà kí òrìsà yìí tún yan okùnrin gégé bí àwòrò rè. Ohun tí ó se pàtàkì ni pé bí obìnrín ti ń se àwòrò òrìsà yìí náà ni okùnrin le se é, bí ó bá sá ti jé eni tí òrìsà yìí yàn láti ínú oyún wá ni. Àmì sì wà láti mo eni tí òrìsà yìí yàn.6
‘Olómiítù’ ni a máa ń so àwon omo tí òrìsà Agbádìí bá fún nì. Nígbà mìíran a máa ń so wón ní orúko mó ode gégé bí Odégbèmí
Òrìsà tó fún ni lómo là ń pè
Òrìsà tó fún ni lómo là ń pòkìkí
N ó moo pòkìkí re nítorí ‘Lomi’
Gégé bí ìwádìí tún tí mú wa mò, a gbó wí pé kì í se Ògún nìkan ni Òrìsà Ode, Ògún kààn jé olú nínú won ni. Nínú àwon tí ó tèlé e ni, Òrìsà oko, Erinlè, Àgbàndada, Àbadi7, Alámò, Owáálá, àti Òni. A mò pé odo ni àwon wònyí nítorí gbogbo àwon tí ń sìn wón ní ń jé orúko mó “ode”8. Ìtàn yìí sì tún so fún wa pó orísirísi isé ni Òrìsà kòòkan máa ń mò, a tilè gbó pé àwon òrìsà wònyí ti máa ń, tòrun wá máa ń sísé eja pípa láyé kí won tó sèdá ilè sí orí omi yìí.
Bí a ti mò, orísìírísìí isé ni ó sí sílè fún ode láti se, láàrin isé béè ni Ogun jíjà, óògùn síse, èyí kò so pé babaláwo ni wón o. Nípa báyìí won a máa somo fún àgàn. Ìmo won nípa isé ode yìí máa ń mu won la ònà láti ìlú kan sí èkejì nínú igbó. Èyí jé pé won ń pèsè ònà fún ará ìlú láti rìn. Nípa lílo sínú igbó nígbà gbogbo, wón máa ń jé amí fún oba àti ará ìlú. Àwon ni ó kókó náa ń mo ìgbà tí aná ìlú kan bá ń féé gbógun ti ìlú kejì, tàbí nígbà tí ìlú kan bá ń kojá ààlà rè wo ilè ìlú kejì. Bí èyí bá selè, àwon ni yíò wá samí fóba.
Etí oba bá sì dé àwon ode ní ń jagun láti dáàbò bo ìlú won, lára ìdílè àwon tí ń jagun ni Èsó wà.9 Nípa isé won náà, wón tún ní ànfààní láti te ìlú dó. Léhìn èyí, àwon ode tún máa ń pèsè eran fún ará ìlú láti je. Níwòn ìgbà tí Agbádìí sì ti jé ode nígbà ayé rè, kò sí òkan nínú isé yìí tí kò tin í fi ara rè hàn, ní pàtàkì, fífún àgàn lómo.
Léhìn ìgbà tí Agbádìí sì ti di Òrìsà yìí, àwon ènìyàn ní ìgbàgbó pé gbogbo agbára tí ó ní nígbà ayé rè ni ó sì ń lò fún won nígbàkígbà tí wón bá kó pè é. Bóyá ìdí níyí tí ó fi jé pé gbogbo oba tí ó bá je ní ìlú Ìrèsí-Ilé ni ó ní láti máa bo òrìsà yìí, ó sì ní láti lo sí ìdílé ibi tí wón ti ń bo Òrìsà yìí láti gba Adé rè, nítorí oba ń fé kí ó máa dáabò bo ìlú fún òun.
Nígbò báa sorò rè lódún
Oba á ba sé.
Áá fun lóbì, áá fun látayé10
Àkíyèsí: “Áá fun lóbì, áá fun látayé” túmò sí “Yóó fún un lóbì yóó fún un látaare.
Apiiri
2284
6592
2006-12-21T14:19:56Z
Loadewole
101
[[Apiiri]]
[[E.I. Oso]]
E.I. Òsó (1979), ‘Àpíìrì’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
Eré àpíìrì jé ohun tí ó ní orin, ìlù àti ijó nínú. Gégé bí ìwádìí, erée pelebe ni ó di àpíìrì níwòn ìrínwó odún séhìn. Ìjerò-Èkìtì ni eré àpíìrì yìí ti bèrè. Ìtàn fi yé wa pé won mò ón fúnra won ni, kì í se wí pé wón mú un wá láti Ilé-Ifè tí ó jé orírun Yorùbá. Eré yìí bèrè ní àkókó tí àwon ará Ìjerò mú Alákeji joba dípò ègbón rè tí ó jé oba. Ìtàn fi yé wa pé nígbà tí ogun àti òtè yí ìlú Ìjerò ká, ègbón Alákeji tí ó jé oba wá gbéra láti lo wá ònà tí won yíò fi ségun àwon òtá tí ó yí won ká. Nígbà tí àwon ará ìlú kò tètè rí i, wón gbèrò láti fi àbúrò rè Alákeji joba. Nígbà tí ègbón Alájeji wá padà, ó rí i pé wón ti mú àbúrò òun joba. Ó ka gbogbo ètùtù tí wón ní kí ará ìlú se láti lè ségun àwon òtá tí ó yí won káàkiri. Ìtàn yìí náà ni ó fi yé wa pé kò torí èyí bínú kúrò ní ìlú. Ó so fún àwon ará ìlú pé kí won máa se eégún fún òun lákòókò odún Ògún fún ìrántí òun, kí won sì máa seré àpíìrì tí egúngún yìí bá jáde. Léhìn èyí ni eré àpíìrì ti bérè ní ìlú Ìjerò-Èkìtì.
Àwon alápìíìrì tí ó ti dolóògbèé ni Ògbéni Àsàké Ìwénifá, Ajórùbú, Àjàlá, Olóyè Osólò Òkunlolá, Afolábí Òjègèlé. Àwon eléré àpíìrì tí ó tì ń seré ní Ìjerò báyìí ni Èyéowá Omoyeyè, S.O. Fómilúsì tí ó so ìtàn bí eré àpíìrì se bèrè ní Ìjerò-Èkìtì. Gégé bí mo ti fenu bà á ní òrò àkóso, ìbágbé pò àwon èèyàn ni ó mú eré àpíìrì tàn kálè ní Ìwò Oòrùn Èkìtì.
Èèyàn méjo sí méwàá ni ó sábà máa ń seré àpíìrì, bí ó tilè jé pé ènìyàn mérin péré ni í máa ń lu ìlù. Ohùn méjì pàtàkì ni a ń bá pàdé nínú eré àpíìrì. Èkíní ni ohùn pàtàkì ni a ń bá pàdé nínú eré àpíìrì. Èkíní ni ohùn alámò, tó sábà máa ń jáde lénu nígbà tí eléré àpíìrì bá fé salámò. Èyìí fé jo ohùn arò. Ohùn orin ni èkejì tí a máa ń bá pàdé nínú eré àpíìrì.
Lítírésò aláfohùnpè ni eré àpíìrì. Eré yìí sábà máa ń ní olórí tí yíò máa dá orin, tí àwon yòókù yíò máa gbè ti ìlù bá ń lo lówó. Eni tí ń lé orin yìí lè se eyo enìkan soso tàbí ènìyàn méjì lápapò láti lè fi ohùn dárà nínú orin lílé. Nígbà míràn, ó lè se eni tí ń dá orin náà ni yíò máa salámò láàrin eré, ó sì tún lè jé ènìyàn méjì yàtò sí àwon tí ń dárin. Kíkó ni mímò ni òrò eré yìí. Eni tí kò kó ìlù eré àpíìrì tàbí orin rè kò lè mò ón. Àwon eléré àpíìrì máa ń ronú láti lè mú kí won mú orísìírísìí ìrírí won lò nínú orin won. Èyí fi ìdàgbàsókè ti ń dé bá eré àpìírì hàn. Ní àtijó odún Ògún ni eré àpíìrì wà fún, sùgbón níwòn ìgbà tí ó jé pé yíyí ni ayé ń yi, àwon òsèré náà wá ń báyé yí nípa pé kí won sèdá orin àpíìrì fún onírúurú àseye tí a ó ménu bà níwáju. Eré àpíìrì kún fún òpòlopò ìmò àti òye tí ó fi ogbón, ìrònú, àkíyèsí, èrò, èèwò àti ìgbàgbó àwa Yorùbá hàn.
Àwon ohun tí ó ya eré àpíìrì sótò sí eré ìbílè míràn ni, irúfé ìlù tí a ń lò fún eré yìí, ònà tí a ń gbà ko orin àpíìrì àti bí ìlù tí a ń lò se ń dún létí. Nnkan mìíràn tí ó tún ya eré yìí sótò sí òmíràn nip é agbègbè Ìwò Oòrùn Èkìtì nìkan ni a ti ń se irú eré yìí ní gbogbo ilè káàárò-oò-jíire.
Àwon ohun tí a ń lò bí ìlù nínú eré àpíìrì láti ìbèrè pèpè wá ni agbè tí ajé wà lára rè. Agbè àti sèkèrè jé ohun èlò ìlù lílù àti ijó jíjó tí a dá sílè ní àkókò Émpáyà Bìní. Àwon Ègùn àti Pópó ni ó dá a sílè ní àkókò oba Onísílè. Agogo náà tún jé òkan nínú ohun èlò eré àpíìrì. Àwon agbè tàbí sèkèrè wònyí máa ń tóbi jura won, kí dídún won bàá lè yàtò síra. Orúko tí a ń pe ajé tàbí agbè wònyí ní Ìwò Oòrùn Èkìtì ni, Èyé ajé tàbí Èyé ùlù, kugú, òpeeere àti agogo. Bí àwon agbè wònyí se tóbi sí ni a se fún won lórúko. Won máa ń lo ìrùkèrè láti jó ijó àpíìrì. Ìdàgbàsókè tí ń dé bá ohun èlò eré àpíìrì. Ní Ìwò Oòrùn Èkìtì gégé bí ìwádìí se fi hàn. Àwon Yorùbá ló ń pà á lówe pé, ‘báyé bá ń yí ká báyé yí, bígbà bá ń yí ká bá ìgbà yí, ìgbà laso, ìgbà lèwù, ìgbà sì ni òdèré ikókò nílè Ìlorin.’ Nísìsíìyí, arábìnrin Adépèjì Afolábí tí ó jé eléré àpíìrì ní Ìdó-Èkìtì ti mú ìlù Bèmbé àti àkúbà mó agbè àti agogo tí a ń lò télè nínú eré àpíìrì.
Àwon olùgbó kó ipa pàtàkì nínú eré àpíìrì tí ó jé òkan nínú Lítírésò aláfohùnpè. Àwon olùgbó máa ń gbe orin pèlú àwon òsèré. Won a máa jó, won a sì máa pa àtéwó tí erá bá ti wò wón lára. Irú ìtéwégbà báyìí sì máa ń mú kí òsèré túbò se eré tí ó dára lójú agbo.
Gégé bí àlàyé tí mo se sáájú, ònà tí àwon alápíììrì ń gbà se eré won ni kí olórí eré máa lé orin fún àwon elégbè tí yíò máa gbe orin tí ó bá dá. Olórí lè kókó korin kí alámò tèlé e tàbí kí ó kókó salámò kí ó tó korin. Kò sí bátànì kan pàtó tí alápìíìrì gbódò tèlé nínú eré nítorí pé bí ó bá se wuni ni a se ń sèmòle eni Ní àpeere ìsàlè yìí, alámò ni eléré àpíìrì yìí fi bèrè erée rè. E jé ká wò ó.
Lílé (Alámò) – Ò rì polóó ùdín ria
Òbà n bá e mú, kán an síì
Mú un titun barun ùn
Láiún ùgbín rè pegbèfà
An máiun rè pegbèje lúléè mi,
O karee o,
Mè í múléè ni,
Mé mò búyà kànkàn í rè
Akunyungba
2285
6593
2006-12-21T14:21:40Z
Loadewole
101
[[Akunyungba]]
[[G.B.O. Olaleye]]
G.B.O. Oláléye (1979), ‘Akùnyùngbà’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
Akùnyàngbà jé ìsòrí rárà kan. Òken nínú ewì àbáláyé ni rárà. Rárá pín si orísìí meta pàtàkì gégé bí mo se pín won sí ìsàlè yí:
(1) Rárà tí àwon obìnrin máa ń sun ní agbo ilé oko won. Oríkì orílè ni àwon obìnrin wònyí máa ń fi ń pe ìran oko won ní àsìkò àyeye tàbí ìsìnkú.
(2) Rárà ti àwon okùnrin máa ń sun láti fi kí Oba tàbí àwon ènìyàn ní ìgboro ìlú. Ìsòrí àwon asunrárà yìí kìí sáábà ní ìlù léhìn.
(3) Ìsòrí keta ni rárà tí àwon alusèkèrè máa ń sun pèlú ìlù. Níbi àríyá tí àwon ará ìlú bá ń se. Nígbà míràn àwon obìnrin a máa sun rárà pèlú ìlù.
Rárà Akùnyùngbà jé ti ìsòrí kìíní nínú ìsòrí tí a dárúko sí òkè yí. Sùgbón ìsòrí rárà Akùnyùngbà yàtò sí gbogbo ìsòrí rárà yókù fún àwon ìdí wònyí:
(1) Aláàfin àti àwon omo Oba nìkan ni won sun rárà Akùnyùngbà fún ní ìlú Òyó.
(2) Àwon ayaba nìkan ló máa ń sun rárà Akùnyùngbà.
(3) Ìsòrí meta ni àwon Akùnyùngbà wà ní ìlú Òyó:
(a) Akùnyùngbà Baba – Ìyajì.
(b) Akùnyùngbà Aláàfin.
(d) Akùnyùngbà Àrèmo.
Kò sí Àrèmo mó ní ìlú Òyó láti orí Aláàfin Gbádégesin ‘Ládígbòlù II (1956-1969). Ìdí yìí lo sì fà á tí ìsòrí Akùnyùngbà fi ku ìsòrí méjì ní ìlú Òyó ní àsìkò ti à ń se ìwádìí yìí.
Ònà tí won ń gbà sun rárà Akùnyùngbà yàtò sí awon ìsòrí rárà yókù. Bí won ba ń sun rárà yókù, eni kan tí ó jé ògá yóò saájú, àwon yókù yóò sì máa tèle e wí ohun tí ó ń máa gbe orin náà. Èyí ni a le pè ní lílé àti ègbè.
Sùgbón nínú rárà Akùnyùngbà, kò sí gbólóhùn tí ó wà lótò fún lílé, kò sí gbólóhùn tí ó wà lótò fún ègbè. Gbangbà ní won máa ń sun rárà Akùnyùngbà. Àwon asunrárà Akùnyùngbà yóò jókòó ní ìsòrí méjì. Won yóò sì máa sun rárà Akùnyùngbà ní lànfibò, èyí ni pé won máa ń wí kókó tí apa kìíni ń wí àti kókó tí apá kejì ń wí ní wonúwode. Igbà míràn apá kejì ni yóò parí kókó tí apá kìíní bèrè. Ìgbà púpò, kókó òtòòtò ni apá kìíní àti apá kejì yóò máa wí. Nípa sísun rárà yìí lónà báyìí. Ohùn àwon asunrárà yìí yóò waa sù dùdù; yóò máa kùn ní apá kìíní àti ni apá kejì, yóò sì máa dùn mó ènìyàn léti. Ìdí nì yi tí a se ń pe irú rárà yí ní “Akùnyùngbà”. Baba-Ìyajì (Olórí Omo-oba), Aláàfin, Àremò àti àwon omo-oba ni Akùnyùngbà máa ń seré fún.
ÌGBÀ TI A MÁA N SUN RÁRÀ AKÙNYÙNGBÀ
Àwon ojó méta ní o jé ojó pàtàkì tí Akùnyùngbà ní láti seré fún Aláàfin. Àwon ojó odún méta pàtàkì náà nìwònyí:
(1) Ojó odún Oòduà.
(2) Ojó odún Ifá.
(3) Ojó odún Beere.
(1) Ní ojó odún Oòduà, odò Oòduà ni won máa ń bo ní òkè Elétù ní Ìlú Òyó, Oòduà ní baba ńlá àwon Yorùbá tí ó sè won sílè ní Ile-Ifè kí àwon Yorùbá to lo káàkiri ibi tí won wà lónìí yìí. Ìdí èyí ni Aláàfin fi máa ń se odún Oòduà lódoodún ní ìlú Òyó. Àgbàlá kan sì wà ní ààfin Aláàfin tí à ń pè ní àgbàlá Oòduà. Nínú àgbàlá yí ni àwon ayaba tàbí ayomo tíí máa ń seré Akùnyùngbà lódoodún.
(2) Aláàfin a máa se odún Ifá ní odoodún. Ní ojó ti Aláàfin bá ń bo Ifá, ó jé dandan fún àwon Akùnyùngbà lati seré ní ojó yìí.
(3) Odún Beere je odún pàtàkì fún Aláàfin. Bí Aláàfin kò bá tì í se odún yìí, enikeni kò gbodò pa koóko beere láàrin ìlú láti fi kó ilé rè. Koóko beere se pàtàkì fún ara ìlú Òyó àti agbègbè rè ní ayé àtijó. Nítorí pé beere ní won fi máa ń kólé won kí ilé páànù tó dé. Ìdí èyí ni won fi máa ń so nínú ewì Òyó pé:
“Beere mólé,
Ó yele”
Ní ojó ti Aláàfin bá se odún beere, àwon Akùnyùngbà ní láti seré ní Ojú-Agbajú ní ààfin Aláàfin.
Àsìkò ti àwon Akùnyùngbà tún máa ń seré ni àsìkò ti enìkan bá kú nínú won; bí Aláàfin ba ń se àríyá tàbí ayeye kan; bí Baba-Ìyajì tàbí Aremo bá ń se odún kan tàbí àríyá kan; béè náà ní won tún lè seré fún omo-oba tí ń ba ń se àríyá kan. Sùgbón tí àwon Akùnyùngbà yóò bá seré fún omo-oba kan, omo-oba náà ní láti ránsé sí àwon Akùnyùngbà pé kí won wá seré fún òun.
ÀWON TI MÁA N SUN RÁRÀ AKÙNYÙNGBÀ
Kì í se gbogbo obìnrin lo lè sun rárà Akùnyùngbà. Orísìí obìnrin méjì tí ó lè sun rárà Akùnyùngbà ní:
(1) Ayaba (Ìyàwó Oba)
(2) Ayomo (Ìyà awon omo-oba àti ìyàwó àwon omo-oba).
KÍKÓ RÁRÀ AKÙNYÙNGBÀ
Ti obìnrin bá ti di ayaba tàbí ayomo ni yóò máa tèlé àwon tí ó bá níwájú. Yóò máa bá àwon yókù sun rárà yi títí tí òun náà yóò fi mò on. Eni tí ó ban í ìmò rárà yìí jù lo nínú àwon àgbà ayaba tàbí ayomo ni yóò je asíwájú. Nínú àwon ayaba àti àwon ayomo wònyí, a máa ń rí èyí to ti bá Oba méta tàbí mérin lògbà.
ÈTÒ ERE AKÙNYÙNGBÀ
Bí awon ayabà àti àwon ayomo bá fé seré Akùnyùngbà, won yóò kókó se ètùtù; nítorí pé won ka Akùnyùngbà sí ìsòrí rárà kan tí ó yàtò sí rárà tí àwon asunrárà máa ń sun lásán láti gbowó. Nínú rárà Akùnyùngbà, a máa ń dárúko àwon Aláàfin tí ó ti kú. Àwon ayaba àti àwon ayomo sí ní ìgbàgbó (títí di òní) pé òrìsà ni won, gégé bí baba baba ńlá won se jé òrìsà. Nítorí Ìdí yí bí won bá fé sun rárà Akùnyùngbà, won yóò pa àkùko adìe kan, gbogbo awon asunrárà Akùnyùngbà yóò sì fi eje rè ra àtànpààkò ese òtún àti tòsì.
Léhìn èyí àwon Akùnyùngbà yóò jókòó ni ìsòrí méjì:
(i) Àwon ti ń lé rárà Akùnyùngbà (ii) Àwon Atígbá àwon eléyìí yóò da ojú igbá délè, won yóò máa tí i, won yóò sì tún máa sun rárà lo bí won ti ń tí ‘gbá.
Tí ó bá jé ojó odún, bí odún Ifá, odún Oòduà àwon onílù Àgbèjà a máa seré pèlú àwon Akùnyùngbà. Àwon Àgbèjà yí yóò jókòó takété si àwon Akùnyùngbà. Àwon Àgbèjà yóò bu omi sínú ìyá-odó, won yóò da igbá de omi náà nínú odó. Won yóò máa fi òpá igi lù ú ní ònà ti yóò fi mú ohun dídùn wá.
Kí won to seré yìí Aláàfin yóò fun won ní ońje, owó, aso, eran àti adìe. Nígbà tí wón bá sì tún ń seré lówó, Aláàfin yóò tun fún won ni owó bí orí rè bá se wu tó. Àwon omo oba lókùnrin àti lóbìnrin àti àwon Ìjòyè tí won bá wà níbè, yóò sì máa fún won lówó. Bí orí oba bá wú, ó lè bo sí agbo kí ó jó. Ìdí èyí ni won fi máa ń ki Aláàfin kan tí ó féràn ijó ni:
“Jógbá, jágbè”.
Ijebu-Jesa
2286
6594
2006-12-21T14:23:36Z
Loadewole
101
[[Ijebu-Jesa]]
[[J.O. Arowobusoye]]
J.A. Arówóbùsóyè (1982), ‘ITÀN ÌSÈDÁLÈ ÌLÚ ÌJÉBÚ-JÉSÀ’ DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
Orísìírísìí ìtàn àtenudénu ni a ti gbó nípa ìlú Ìjèbú-Jèsà, òrò òkèèrè sì nìyí, bí kò bá lé yóò dín.
Òkan nínú àwon ìtàn náà so pé: Owà Ilésà kìíní Ajíbógun àti Oba Ìjèbú-Jèsà kìíni, Agírgírì jé tègbón tábúrò. Oba Ìjèbú-Jèsà ni ègbón tí Owá sì jé àbúrò. Bákan náà, tègbón tàbúrò ni ìyá tí ó bí won. Láti omoomún ni ìyá Ajíbógun Owá Ilésà ti kú Ìyá Agígírì tí ó jé ègbón ìyá rè ló wò ó dàgbà, omún rè ló sì mún dàgbà. Nípa béè Owá Ajíbógun àti Agígírì jo dàgbà pò. Èyí ló mú kí won di kòrí-kòsùn ara won láti kékeré wá, won kí í sì í yara won bí ó ti wú kí ó rí.
Ìgbà tí wón dàgbà tán, tí ó di wí pé wón ń wá ibùjókòó tí won yóò tèdó, àwon méjèéji-Agígírì àti ajíbogun yìí náà ló jìjo dìde láti Ilé-Ife. Won wá sí ilè Ìjèsa láti dó sí kí won lè ni àyè ijoba tiwon. Ajíbogun dúró níbi tí a ń pè ní Ilésa lónìí yìí, òun sì ni Owá Ilésà kìíní. Agígírì rìn díè síwájú kí ó tó dúró. Lákòókó tí ó fi dúró yen, ó rò wí pé òun ti rìn jìnnà díè sí àbùrò òun kò mò wí pé nnkan ibùsò méfà péré ni òun tí ì rín. Sùgbón, lónà kìíní ná, kò fé rìn jìnnà púpò sí àbúrò rè gégé bi ìpinnu won pé àwon kò gbodò jìnná sára won bí ó ti lè jé wí pé àwon méjèè jì kò jo fé gbé ibùdó kan náà. Lónà kejì, ò lè jé wí pé bóyá nítorí pé esè lásán tó fi rín nígbà náà tàbí nítorí pé aginjù tó fi orí là nígbà náà ló se rò wí pè ibi tí òun ti rìn ti nàsè díè sí òdò àbúrò òun lo se dúró ni ibi tí a ń pè ní Ijèbú-Jèsà lónìí.
Kì won tó kùrò ni Ifè, won mú àádota ènìyàn pèlú won, sùgbón ìgbà tí wón dé Ilésà ti Ajíbógun dúró, ègbón rè fún un ní ogbon nínú àádótà ènìyàn náà. Ó ní òun gégé bí ègbon, òun lè dáàbò bo ara òun, ò sí kó ogún tó kù wá sí ibùdo rè ni Ijèbú-Jèsà. Ìdí nìyí tí a fi ń ki ìlú náà pé;
“Ijèsà ogbòn
Ijèbú ogún
É sìí bó se a rí
Kógún a paré
mógbòn lára”
Ìtàn míràn so fún wa pé omo ìyá ni Agígírì àti Ajíbógun ni Ilé-Ifè. Ajíbógun ló lo bomi òkun wá fún bàbá won - olófin tí ó fójú láti fi se egbogi fún un kí ó lè ríran padà ó lo, Ó si bò. Sùgbón kí ó tó dé àwon ènìyàn pàápàá àwon ègbón rè rò wí pé ó ti kú, wón sì ti fi bàbá won sílè fún àwon ìyàwó re fún ìtójú. Kí won tó lo, wón pín erù tàbí ohun ìní bàbá won líifi nnkan kan sílè fún àbúro won – Ajíbógun. Ìgbà tí ó dé, ó bu omi òkun bò, wón lo omi yìí, bàbá won sì ríran.
Ojú Ajíbógun korò, inú sì bi pé àwon ègbón òun ti fi bàbá won sílè tí wón sì kó ohun ìnú rè lo. bàbá won rí i pé inú bí i, ó sì pàrowà fún un. “Omo àlè ní í rínú tí kì í bí, omo àlè la ń bè tí kì í gbó” báyìí ló gba ìpé (èbè) bàbá rè. sùgbón bàbá rè fun un ní idà kan – Idà Ajàségun ni, ó ni kí ó máa lé awon ègbón rè lo pé ibikíbi tí ó bá bá won, kí o bèèrè ohun ìní tirè lówó won. Ó pàse fún un pé kò gbodò pa wón. Ajíbógun mú irin-àjò rè pòn, níkehìn ó bá àwon ègbón rè ó sì gba òpòlopò ohun ìní padà lówó won. Pèlú iségun lórí àwon arákùnrin rè yìí, kò ní ìtélórùn, òun náà fé ní ibùjókòó tí yóò ti máa se ìjoba tirè.
Kò sí ohun tí ó dàbí omo ìyá nítorí pé okùn omo ìyà yi púpò. Agígírí féràn Ajíbógun owá Obòkun púpò nítorí pé omo ìyá rè ni. Bàyìí ni àwon méjèèjì pèrò pò láti fi Ilé - Ifè sílè kí won sì wá ibùjókòó tuntun fún ara won níbi tí wón yóò ti máa se ìjoba won.
Itán so pé Ibòkun ni wón kókó dó sí kí won tó pínyà. Owá gba Òdùdu lo, Ona Ìjèbú-Jèsà sì gba Ilékéte lo. Ó kúrò níbè lo si Eèsún. Láti Eèsún ló ti wá sí Agóró: Agóró yìí ló dúró sí tí ó fi rán Lúmòogun akíkanju kan patàki nínú àwon tí ó tè lé e pé kí ó lo sì iwájú díè kí ó lo wo ibi tí ilè bá ti dára tí àwon lè dó sí. Lúmòogun le títí bí èmí ìyá aláró kò padà. Àlo rámirámi ni à ń rí ni òràn Lúmòogun, a kì í rábò rè. Igbà ti Agígírì kò rí Lúmòogun, ominú bèrèsí í kó ó, bóyá ó ti sonù tàbí eranko búburú ti pá je. Inú fun èdò fun ni ó fi bó sónà láti wá a títí tí òun ó fi rí i. Ibi tí wón ti wá a kiri ni wón ti gbúròó rè ni ibì kan tí a ń pè ní Òkènísà ní Ìjèbú-Jèsà lonìí yìí. Iyàlenu ńlánlà ló jé fún Agígírì láti rí Lúmòogun pèlù àwon ode mélòó kan, Ó ti para pò pèlú àwon ode wònyí ó sì ti gbàgbé isé tí wón rán an nítorí ti ibè dùn mó on fún owó ìfé tí àwon ode náà fi gbà á. Inú bí Agígírì a sì gbé e bú. Sùgbón isàlè díè ni òun náà bá dúro sí. Eléyìí ni wón se máa ń pe Òkònísà tí wón dó sí yìí ní orí ayé. Wón á ní “Òkènísà orí ayó”.
Agbo ilée Bajimon ní Òkè -Ojà ni Agígírì sókó fi se ibùjókòó. Kò pé púpò léjìn èyí ni ó bá lo jà ogun kan, sùgbón kí ó tó padà dé, omo rè kan gbà òté ńlá kan jo tí ó fi jé wí pé Agígírì kò lè padà sí ilée Bajimo mó. Ìlédè Agígírì kojá sí láti lo múlè tuntun tí ó sì kòlé sí Ilédè náà ní ibi tí Aàfin Oba Ijèbú-jèsà wà títí di òní yìí. Ó jókòó nibè, ó sí pe àwon tí ó sì jé olóòótó sí wón múra láti ibé ogun ti omo rè náà títí tí wón fi ségun rè. Nikehìn, omo náà túnúnbá fún bàbá rè ati àwon omo-ogun rè. “Ojú iná kó ni ewùrà ń hurun”. Enu tí ìgbín sì fib ú òrìsà yóò fi lolè dandan ni” Omo náà teríba fún bàbá ré ó sì mò àgbà légbòn-ón.
Ìtàn míràn bí a se te Ijèbù-Jèsà dò àti bí a se mò ón tàbí so orúko rè ní Ìjèbí-Jèsà ni ìtàn àwon akíkanjú tàbí akoni ode méje tí wón gbéra láti Ife láti se ode lo. Wón se ode títí ìgbà tí wón dé ibi kan, olórí wón fi ara pa. Wón pèrèsì í tójúu rè ìgbà tí wón se àkíyèsí wí pé ogbé náà san díè, wón tún gbéra, wón mù ònà-àjò won pòn Igbà tí wón dé ibi tí a ń pè ní Ìjèbú-Jèsà lónìí yìí ni èjè bá tún bèrèsí í sàn jáde láti ojú ogbé okùnrin náà. Wón bá dúró níbè láti máa tójú ogbà náà, wón sì dúró pé dìè. Nígbèhìn, wón fi olórí wón yìí síbè, wón pa àgó kan síbè kí ó máa gbé e. Ìgbà tí àwon náà bá sode lo títí, won a tún padà sódò olórí won yìí láti wá tójùu rè àti láti wá simi lálé. Wón se àkíyèsí pé ìbè náà dára láti máa gbé ni wón bá kúkú sobè dilé. Ìgbà tí ara olórí won yá tán, tí wón bá sode lo títí, ibè ni wón ń fàbò sí títí tí ó fi ń gbòrò sí i. Orúko tí Olórí won –Agígírì so ibè ni IJELÚ nítorí pe ÌJÈ ni Ìjèsà máa ń pe ÈJÈ. Nigbà tí ìyípadà sì ń dé tí ojú ń là á sí i ni wón so orúko ìlú da ÌJÈBÚ dípò Ìjèbú tí wón ti ń pè télè. Agígírì yí ni Oba Ìjèbú-Jèsà kiíní, àwon ìran olóde méje ìjósí ló di ìdílé méje tí ń jóba Ìjèbú-Jèsà títí di òní.
Sùgbón Ijèbú - Erè ni wón kókó máa ń pe ìlú yìí rí nítorí erè tí ó se ìdènà fún awon Òyó. Ó ń gbógun ti ilè Ìjèsà nígbà kan. Ní ìlú náà erè se ìdíwó fún àwon jagunjagun Òyó ni wón bá fi ń pe ìlú náà ni Ìjèbú - Erè. Ní odún 1926 ni egbé tí a mò sí “Ìjèbú - Jèsà Progressive Union” yí orúko ìlú náà kúrò láti Ìjèbú - Erè sí Ijèbú - Jèsà nítorí pé ilè Ìjèsà ni Ìjèbú yìí wa.
A níláti tóka sí i pé Ìjèbú ti Ìjèsà yí lè ní nnkan kan í se pèlú Ìjèbu ti Ìjèbù –Òde. Bí wón kò tilè ní orírun kan náà. Ìtàn lè pa wón pò nipa àjojé orúko, àjose kankan lè má sí láàárin won nígbà kan ti rí ju wí pé orúko yìí, tó wu Ògbóni kìíní Oba Ìjèbú-Jèsà nígbà tí ó bá àbúrò rè Ajíbógun lo bòkun, wón gba ònà Ìjèbú-Òde lo. Ibè ló gi mú orúko yìí bò tí ó sì fi so ilú tí òun náà tèdó.
Nínú àwon ìtàn òkè yí àwon méjì ló so bí a se so ìlú náà ní Ijèbú sùgbón ó dàbí eni pé a lè gba ti irúfé èyí tí ó so pé Ìjèbú – Òde ni Oba Ijèbú Jèsà ti mú orúko náà wá ní eléyìí ti ó bójú mi díè. Orúko yìí ló wú n tí ó sì so ìlú tí òun náà tèdó ní orúko náà. Orúko oyè rè ni Ògbóni. Itán so fún wa pé ibè náà ló ti mú un bò.
Gégé bi ìtàn àtenudénu, orísìírísìí òná ni a máa ń gbà láti fi ìdí òótó múlè, Sùgbón ó kù sówó àwon onímò òde òní láti se àgbéyèwò àwon ìtàn wònyí kí a sì mú eléyìí tí ó bá fara jo òótó jù lo nínú won.
Nipa pé tègbón tàbúrò ni Owá Ilésà àti Oba Ijèbú-Jèsà jé láti àárò ojó wà yìí, so wón di kòrí – kòsùn ara won. Wón so ó di nnkan ìnira làti ya ara kódà, igbín àti ìkarahun ni wón jé sí ara won. Sé bí ìgbín bá sì fà ìkarahun rè a sè lé e ni a máa ń gbó. Ìgbà tí ó di wí pé àwon tègbón tàbúrò yí máa fi Ifé sílè, ìgbà kan náà ni wón gbéra kúrò lóhùnún, apá ibì kan náà ni wón sì gbà lo láti lo tèdó sí. Òrò won náà wà di ti ajá tí kì í lo kí korokoro rè gbélè. Ibi tí a bá ti rí ègbón ni a ó ti rí abúrò. Àjose ti ó wà láàárìn wón pò gan-an tí ó fi jé wí pé ní gbogbo ìlè Ijèsà, Oba Ijèbú -Jèsà àti Owá Ilésà jo ní àwon nnkán kan lápapò béè náà si ni àwon ènìyàn won.
Tí Owá bá fé fi ènìyàn borè láyé àtijó, Oba Ijèbú-Jèsà gbódò gbó nípa rè.
Tí Owá bá fé bògún, ó ní ipa tí Oba Ijèbú-Jèsà gbódò kó níbè, ó sì ní iye ojó tí ó gbódò lò ní Ilèsà. Ní ojó àbolégùnún, ìlù Oba Ìjèbu-Jèsà ni wón máa n lù ní Ilésà fún gbogbo àwon àgbà Ìjèsà làti jó. Nìgbà tí Oba Ìjèbù -Jèsà bá ń bò wálé léhìn òpò ojó tí ó ti lò ni Ilésà fún odún ògún, otáforíjofa ni àwòn ènìyàn rè ti gbódò pàdé rè. Idí nìyí tí wón fi máa ń so pé;
“Kàí bi an kolíjèbú
Níbi an tònà Ìjèsàá bò
Otáforíjoja ònà ni an kolijèbú
Omo Egbùrùkòyàkè”
Orísìírísìí oyè ni wón máa ń je ní Ilésà tí won sì n je ní Ìjèbú Jèsà a rí Ògbóni ní Ilésà béè náà ni ó wà ní Ìjèbú Jèsà. Ara Ìwàrèfà mefà ni ògbóní méjèejì yí a ni Ilésà sùgbón ògbóni Ìjèbú-Jèsà ni asáájú àwon ìwàrèfà náà. A rí àwon olóyè bí Obaálá, Rísàwé, Òdolé, Léjòfi Sàlórò Àrápaté àti Obádò ni Ìjèbú-Jèsà bí wón ti wà ni Ilésà.
Bákan náà, orísìírísìí àdúgbò ni a rí ti orúko won bá ara won mu ní àwon ìlú méjèèjì yí fún apeere bí a se rí Ògbón Ìlórò ni Ìjèbú-Jèsà náà ni a rí i ní Ilésà, Òkènísà wà ní Ìjèbú-Jèsà, Òkèsà sì wà ní ìlésà. Odò-Esè wà ní ìlú jèèjì yí béè náà ni Eréjà pélù.
Nínú gbogbo àwon ìlú tí ó wà ní Ilè Ìjèsà, àdè tàbí ohùn ti Ilésà àti ti Ijèbú-Jèsà ló bá ara won mu jù lo.
Oba Ijèbú-Jèsà ló máa ń fi Owá tuntun han gbogbo Ìjèsà gégé bí olórí won tuntun léhìn tí ó bá ti súre fún un tán.
Tí òkan nínú won bá sì wàjà, ón ni ogún ti wón máa ń je lódò ara won bí aya, erú àti erù.
Ní ìgbà ayé ogun, òtún ogun, ni Ìjèbú-Jèsà jé ní ilè Ìjèsà, wón sì ní ònà tiwon yàtò sí ti àwon yòókù.
Nígbà tí ilè Ilèsà dàrú nígbà kan láyé ojóún, àrìmo-kùnrin Owá àti àrìmo-bìnrin Oba Ìjèbù-Jèsà ni wón fi se ètùtù kí ilè Ìjèsà tó rójù ráyè, kí ó tó tùbà tùse.
Nítorí pé Oba Ìjèbú -Jèsà àti Owá Ilésà jé tègbón tàbúrò látàárò ojó wá, àjose tiwon tún lé igbá kan ju ti gbogbo àwon obà ilè Ìjèsà tó kù lo nítorí pé “Owá àti Ògbóni Ìjèbù -Jèsà ló mo ohun tí wón jo dì sérù ara won”
Iyere Ifa
2287
6595
2006-12-21T14:27:35Z
Loadewole
101
[[Iyere Ifa]]
[[R.G. Armstrong]]
[[Val Olayemi]]
[[Wale Ogunyemi]]
[[R.L. Awujoola]]
[[Pa Adeniji]]
Robert G. Armstrong, Val Oláyemí, Wálé Ògúnyemí, Robert L. Àwùjoola, pa Adéníji (1978), Ìyèrè Ifá. Ibadan, Nigeria: Institute of African Studies. 141 pp.
CONTENTS
Pages
Ìjúbà (ògúndá Òwórín) … … … … …. 2 - 3.
Ìyèrè sísun: A ó’ bÃsèse … … … … 6 - 7
1. Èjì Ogbè … … … … … … … 8 - 9
Ìyèrè sísun: Olágbayé … … … … 12 - 13
2. Òyèkú Mé ‘jì … … … … … … 14 - 15
Ìyèrè sísun: Oló’yééré … … … … 18 - 19
3. Ìwòrì Mé’jì … … … … … … … 20 - 21
Ìyèrè sísun: Bí mo báni sùn … … … 22 - 23
4. Òdí Mé’jì … … … … … … … 26 - 27
Ìyèrè sísun: M bá rógbó … … … … 30 - 31
5. Ìròsùn Mé’jì (passed over) … … … … … 31, note
6. Òwónrín Mé’jì … … … … … … 32 - 33
Ìyèrè sísun: E wáá rajà Omo Oba … … … 34 - 35
7. Òbàrà Mé’jì … … … … … … 38 - 39
Ìyèrè sísun: Òyìyà, yà mí lójú … … … 40 - 41
8. Òkànràn Mé’jì … … … … … … 44 - 45
Ìyèrè sísun: Obìnrín rorò joko lo … … … 46 - 47
9. Ògúndá Mé’jì … … … … … … 50 - 51
Ìyèrè sísun: Awo rereé tÒkò dé … … … 52 - 53
10. Òsá Mé’jì … … … … … … … 56 - 57
Ìyèrè sísun: Omo ní yoyo Àkòsìn … … … 58 - 59
11. Ìká Mé’jì … … … … … … … 62 - 63
Ìyèrè sísun: Akika káwóo òtá kò … … … 64 - 65
12. Òtúrúpòn Mé’jì … … … … … … 70 - 71
Ìyèrè sísun: Ako eran tíí jòru … … … 72 - 73
13. Òtúrá Mé’jì … … … … … … 78 - 79
Ìyèrè sísun: Bí mo báni rò, sé won … … … 80 - 81
14. Ìretè Mé’jì … … … … … … … 84 - 85
Ìyèrè sísun: Ògègé ‘oò, igi àgùnlà … … … 90 - 91
15. Òsé Mé’jì … … … … … … … 96 - 97
Ìyèrè sísun: Awo reré rèBàdàn ó bò … … 98 - 99
16. Òfún Mé’ji … … … … … … … 104 - 104
Ìyèrè sísun: E wolé ayò, e womo … … … 108 - 109
17. Òsé Òtúrá tàbí Òsé Awúrelà … … … … 112 - 113
Ìyèrè sísun: Bí mo dúró, ma wúre! …. … 114 - 115
Ìyèrè sísun: Ifá-mú-re-gún … … … … 116 - 117
Ìyèrè sísun: Àse òrìsà lénuù mi … … … 118 - 119
Ìyèrè sísun: E wòwò Òpè láraà mi … … … 120 - 121
Ìyèrè sísun: T’Èsù Òdàrà ló sòro … … … 122 - 123
Ìyèrè sísun: Ìwà nìkan ló sòro … … … 124 - 125
Ìyèrè sísun: Àríyá sowó génge … … … 126 - 127
Ìyèrè sísun: Gbogbo wa bó dàjòdún … … 130 - 131
Ìyèrè sísun: S’ée ń gbágogo? … … … 134 - 135
Ìyèrè sísun: Elé’gbè àràn … … … … 138 - 139
Ìyèrè sísun: Gbogbo ìsèlè … … … … 140 – 141
Ẹ̀kọ́ nípa ẹ̀dá
2288
6596
2006-12-21T14:32:19Z
Loadewole
101
[[Eko nipa Eda]]
==Ewébè ==
Gbúre, ilá, tètè, sokoyòkòtò, yánrín,
òdú, ìsápá, ìgbó, ìgbágbá, ewúro,
oóyó (ewéédú)
==Awon aràn==
1. Sòbìà
2. Eépà
3. Áràn mùjèmùjè/Aràn Okèelè
4. Jèdíjèdí
5. Ejò inú
6. Tanmona
7. Ekóló
==Orísìírísìí ilè==
Yanrìn ,
Amò,
Ìlèdú,
Taràá.
==Àwon Eye ==
1. Ògòngò
2. Pépéye
3. Adie
4. Àsá
5. Àwòdì
6. Odíderé
7. Igún/Igúnnugún
8. Eyelé
9. Tòlótòló
10. Òwìwí
11. Òkín
12. Ológosé
13. Eye Oba
14. Lékèélékèé
15. Wasowaso
16. Àdàbà
17. Tin-ín tin-ín
18. Èluulùú
19. Àparò
20. Ègà
==Àwo n Òdòdó díè ==
1.Korotin
2.Àkálífà
3.Ìlá abilà
4.Alámáńdà
5.Kerebùjé
6.Marigó
7.Píńróòsì
8.Róòsì
9Abóòrunyí
10.Bó-giri-rìn
11.Òdòdó
12.Okán
13Yún-únyun
14.Ìgbàlódó/Ìràwò ilè
15.Ìdò
16.Oró agogo/oró adétè
==Àwon Igi==
Afàrà,
Ahùn,
Idí,
Gedú,
Ìrókò,
Ògánwó,
Òmò,
Òsè,
Apá,
==Àwon Èso==
Òpòn Òyìnbó/Ekíkún,
Àgbàdo/Oká,
Ògèdè wéwé,
Ìbépe,
Osàn banbó,
Tòmátì,
Máńgòrò,
Èpà,
Kajú,
Èpà,
Èwà/Erèé,
Ilá,
Ìgba,
Obì,
Òronbó weere,
Òronbó ńlá,
Gúáfà,
Kerebúùtù,
Ìyeeyè,
Òro,
Orógbó,
Àgbálùmò,
==Orísìí Eranko==
1. Ésin
2. Mààlúù
3. Ràkúnmí
4. Ìnàkí
5. Akítí/Ìjímèrè
6. Efòn
7. Èsùró
8. Elédè
9. Ajá
10. Ewúré
11. Erin
12. Ehoro
13. Ológbò/Ológìnní
14. Eku
15. Emó Òyinbó
16. Òkéré/Ase
17. Òkété/Ewú
18. Òyá/Òkúrú
19. Alégbà/Awòn
20. Alákedun/Aáyá
21. Àdán
22. Ògà/Alágemo
23. Òòrè
==ÀWON ERANKO TÍ Ó LÈ GBÉ INÚ OMI==
1. Eja
2. Òkásá
3. Òkàsà
4. Ìsáwùrú
5. Eja oníràwò
6. Òní
7. Erinmi
8. Tanwíjí
9. Káwóbojú
10. Akèré
11. Ópòló
12. Ákàn
13. Awòn Ahónríhán/Alángbá
14. Jomijòkè
15. Ìròmi
16. Jomijòkè
==ERANKO AFÀYÀFÀ==
1. Afàyàfà
2. Ejò
3. Ejò olóró
4. Ikarahun
5. Igbín/Èsàn
6. Òkùn màkà
7. Tasutasu, òkùn
8. Ekòlò
9. Alàngbá/Aláàmù
10. Ìjàpá/Áhun
11. Àlégbà/Awón
12. Mònímòní; Aárà;
13. Nini; Ìgòngò
==ÀWON ERANKO TÍ Ó Ń JE EWÉ==
1. Mààlúù
2. Esin
3. Ewúré
4. Èsùró
5. Ehoro
6. Emó oyìnbo
==ÀWON KÒKÒRÒ==
1. Èfon
2. Esinsin
3. Ìdun
4. Irù tàbí Asarun
5. Eégbon
6. Lámilámi
7. Agbón
8. Aáyán
9. Tata
10. Ìrè
11. Òbànùnbanùn
12. Esú
13. Oyin
14. Àfòpiná
15. Labalábá
16. Èèrà
17. Ìjálo/èèrùn
18. Ikán
19. Kaninkanin
20. Emírín
21. Kòtónnken
22. Àkekèé; Atansánko
23. Àntaakùn
24. Jìgá
25. Eégbon
==ÀRÙN TÍ KÒKÒRÒ Ń FÀ==
1. Onígba méji
2. Ìgbóná/Ibà
3. Ára sísú; Èyí; ègbèsi
4. Èyín
5. Ooju
6. Ìbésè/kányàán
7. Èjè dúdú
8. Ìgbé òrin/igbékínkín
Egbe-Oba
2289
6598
2006-12-21T14:35:07Z
Loadewole
101
[[Egbe-Oba]]
[[A.E. Oloogunlekoo]]
Àwon Ìlú Egbè-Oba Láti owó A. E. Ológunlékòó, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria.
Egbè-Oba wà ní àgbègbè àríwá ìpínlè Èkìtì. Ìkòlé-Èkìtì ni ó jé olú-ìlú àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí ni ó sì ń sàkóso àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí náà ni ìlú tí ó tóbi jù tí ó sì lókìkí jù láàárín àwon ìlú agbègbè Egbè-Oba.
Àwon ìlú yòókú ni Egbè-Oba ni Ìjèbú, Ìtàpá, Osín Ìjèsà-Isu, Àrà, Òkè Ayèdùn, Odò Ayédùn. Ayébòdé, Èda-Ilé. Ìlasà, Èsùn Ìsínbòdé àti Ùrò. Àwon yòókù ni Ùgbònna. Àsin, Òtúnja, Ìsába, Ùsin, Òrin-odo, Aráròmí, Tèmídire. Òkè Ìjèbú, Ìkùnrí, àti Ìkòyí (wo máàpù).
A kò le so pàtó ìdí tí a fi ń pe àgbègbè yìí ní Egbè-Oba. Ìtàn so fún wa pé àwon tí ó te ìlú wònyí dó wá láti Ilé-ifé lábé àkóso Elékòlé àkókó, tí ó te Ìkòlé-Èkìtì do, wón sì wá tèdó sí tòsí ara won ní àgbègbè tí a mò sí Egbè-Oba lónìí. Nígbà tí ojó ń gorí ojó tí osù ń gorí osù. Elékòlé gba àwon ènìyàn rè yòókù tí ‘ibùdó won jìnnà díè sí ibùdó tirè ní ìmòràn láti wá parapò sí ojúkan lódò rè kí ìfowósowópò won lè túbò fesèmúlè. Àwon asáájú ìlú métàlá àkókó tí a dárúko kò tèlé ìmòràn Elékòlé won kò si fi ibùdó won télè sílè. Èyí ni ó fa á ti ìlú won fi takété sí Ìkòlé-Èkìtì lónìí. Sùgbón àwon ìlú mókànlá tí a dárúko kéyìn lókè kúrò ní ibùdó won télè wón sì kó àwon ènìyàn won wá sí ibi tí Ìkòlé wà lónìí ní ìdáhùn sí àmòràn Elékòlé. Èyí ni ó fà á tí àwon ìlú náà fi wà ní àárín ìlú Ìkòlé-Èkìtì tí ó sì sòro láti mo ààlà ìlú kan yàtò sí ìkejì.
Ní ìsáájú, Elékòlé nìkan ni oba aládé ní àgbègbè Egbè-Oba. Àwon asáájú àwon ibùdó yòókù kàn jé bí baálè ni. Gbogbo àwon baálè wònyí ni ó máa ń bá Elékòlé se ìpàdé ní ààfin rè ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Gbogbo won ni ó sì máa ń san ìsákólè àti erun fún Elékòlé ní gbogbo ìgbà tí ó bá ń se àjòdún tàbí orò kan.
Nígbà tí ìgbìmò adájó Adéyinká Morgan tí ìjoba ìpínlè Ondó àná gbé kalè ní odún 1978 láti se àgbéyèwò ipò àwon oba ìpínlè Ondó ìgbà náà jábò isé rè fún ìjoba ni gbogbo àwon ibùdó tí ó wa lábé Ìkòlé-Èkìtì ni Egbè-Oba gba ìyònda láti dá dúró bí ìlú. Gbogbo àwon baálè won sì gba ìgbéga sí ipò Oba aládé. Sùgbón ìwádìí fihàn pé títí dib í a se ń sòrò yìí àwon oba àgbègbè Egbè-Oba a sì máa bá Elékòlé ti ìlú Ìkòlé se ìpàdé ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Bákan náà ni won sì máa ń fún Elékòlé ní èbùn eran àti àwon nnkan mìíràn ní àkókò àjòdún tàbí orò.
Bí a bá fi ojú ti pé orírun kan náà ni àwon ìlú Egbè-Oba ní, àti pé okùn èsìn, ìsèlú àti ti orò-ajé so wón pò, wo òrò won, kò ní yani lénu pé èka-èdè tí wón ń so jora tó béè. Èka-ède Egbè-Oba yàtò sí ti àwon ìlú àti àgbègbè Èkìtì yòókù, pàápàá jùlo ní ipele fonólójì. Èyí lè jé nítorí agbègbè Egbè-Oba sún mó ìpínlè Kogí púpò nibi tí a ti ń so èdè Ìgbìrà.
Efe
2290
6283
2006-12-17T08:15:41Z
Loadewole
101
[[Efe]]
A.G. Olúfàjo (1995), ‘Ìsèfè nínú Àsàyàn Eré-Onítàn Àpilèko Yorùbá, Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Àgbékalè èfè nínú àwon àsàyàn eré-onítàn Yorùbá ni isé yìí gbé yèwò. Ó se àgbéyèwò ìlò èfè nínú àwon àsàyàn eré-onítàn tí a yè wò. Lára ìlò èfè ni a ti rí Ìpègàn àwon alágbàgbàgebè tó jé asojú èsìn àti àwon omoléyìn won. Bákan náà ni a tún rí bí bí eré-onítàn yìí se lo èfè láti tú àsíírí ìwà ìbàjé tó kún owó àwon olórí olósèlú kan nípa pípègàn ìwà béè. Eré-onítàn náà kò sàìménuba ipa tí ìdílé tí kò lójú le ní lórí àwùjo nípa pípègàn àwon ìdílé tó dojúrú béè.
Ìlànà ìwádìí tí a mú lò ni fífi òrò wá àwon ènìyàn lénu wò lórí ohun tí èfè jé àti ìlò rè. A tún ka àwon Ìwé tó je mó èfè àti Ìpanilérìn-ín lápapò ní àwùjo Yorùbá, Ìgbò àti Òyìnbó. Tíórì tí a gùn lé fún àtúpalè àwon ìwé eré-onítàn tí a ń yè wò ni àkànpò ìlànà lámèétó-àfikóra àti ìfojú-ìbára-eni-gbé-pò-wo-lítírésò.
Ara àseyorí isé yìí ni àkíyèsí tí ó se lórí bí àwon ènìyàn àwùjo ti máa ń so Èfè mó àwùjo Ègbádò-kétu ti ìpínlè Ògún ni orílè-èdè Nàìjíríà. Isé yìí tún sàkíyèsí pé ní òpòlopò ìgbà ni a máa ń so Èfè mó ewì alohùn láwùjo Yorùbá. Àkíyèsí tó hànde mìíràn tí isé yìí tún se nip é ní òpòlopò ìgbà, ni àwon ènìyàn kì í pààlà láàrin Èfè àti àwon èyà ìpanilérìn-ín bí i Àwàdà, Yèyé àti Àpárá. Èyí ni ó fa àsìse tó máa ń wáyé nípa lílo Èfè dípò òkòòkan àwon èyà ìpanilérìn-ín yìí. Isé yìí wá pààlà láàrin Èfè àti àwon èyà ìpanilérìn-ín yòókù. Ó sì tún fi ìdí rè múlè pé Èfè máa ń mú òkòòkan àwon èyà ìpanilérìn-ín lò láti jé àkànse isé tó fé jé. Isé yìí tún ki Èfè gégé bí ‘èmí àìrí’ kan tó ń pègàn àwon èdá tó ń hùwà ìbàjé pèlú ète àtimú àtúnse àti àyípadà rere bá àwon èdá béè; èyí ni yóò sì jé bí ònà láti mú àwùjo tòrò. Ònà àgbékalè irú ìpègàn béè wá le wáyé ní ìlànà ewì, ìtàn àròso tàbí eré-oníse.
Àgbálogbábò èrò àpilèko yìí nip é ìlò èfè se pàtàkì láwùjo Yorùbá. Èyí ló fi ìdí tí àwon ònkòwé eré-onítàn tí a yè wò se lo èfè gégé bí ònà láti yàwòrán ìkolura àsà àti ìmòlara tó ń wáyé láwùjo fún síse ìdájó lórí ewù àwùjo Nàìjíríà òde-òní.
Efon-Alaaye
2291
6284
2006-12-17T08:16:55Z
Loadewole
101
[[Efon-Alaaye]]
Ìtàn Ìsèdálè Ìlú Èfòn-Aláayè Láti owó I.A. Ologunleko, DALL, OAU, Ifè, Nigeria
Nínú àwon ìwé ti mo yè wò. kò sí èyí tó so pàtó ìgbà tàbí àkókò tí a dá ìlú Èfòm-Aláayè sílè. Gégé bí ìse àti àbúdá ìtàn ìwásè. púpò nínú ìtàn yìí ló máa ń rújú pàápàá tó bá jé ìtàn ìtèlúdó ni ìle Yorùbá. (Akínyemí 1991:121) Ìlànà ìtàn àròso ìwásè ní a gbé ìtàn wònyí lé. Ní ìgbà ìwásè kò sí pé a ń ko nnkan sílè. Nítorí àìko sílè ìtàn yìí, kò jé kì a rí àkosílè gidi fún òpòlopò ìlú ní ilè Yorùbá nínú ibi tí ìlú Èfòn-Aláayè ti jé òkan nínú awon ìlú béè. Ìtàn ti a rí jójo kò kojá ìtàn atenúdenu. ìtàn ìwásè ìlú Èfòn Aláayé kò yàtò sí èyí. Orísìí òpìtàn ni a rí, ìtàn won máa ń yàtò sí ara won, bí kò ní àfikún yóò ni àyokúro òkan pàtàkì lára ohun tí àwon òpìtàn ti sisé lé lórí nípa ìtàn ilè Aáfíríkà ni ìyànjú won lati wo ìtàn ìwásè, kí wón tó lè fa òótó yo jáde. Sàsà ni onímò kan tó sisé lórí ìtàn ìlú kan tàbí àdúgbò kan tí kò mú ìlànà ìtàn ìwásè ló láti sàlàyé to bojumu nípa orírun ìlú kan (Johnson 1921;3).
Gégé bí àwon òpìtàn ilè Yorùbá, àwo òpìtàn ìlú Èfòn Aláayè gbà pé òdò odùduwà ni wón tí sè wá láti Ilé-Ifè. Lára àwon òpìtàn yìí tilè lérò pé eni tó te ìlú Èfòn-Aláayè dó rò lati ojú òrun sílé ayé. Ìlú tó sòkalè sí ní Ilé-Ifè tó jé orírun àwon Yorùbá. Ìtàn yìí sòro láti gbàgbó, nítorí kò ri ìdí múlè. Kò tí ì sí eni tí a rí tó wò láti ojú òrun rí. Nínú ìtàn ìwásè, òrìsà àti odù mérìndínlógún ni a gbó pé wón rò láti ìsálòrun wá sí ìsálayé (Abimbola, W. 1968:15). Awon òpìtàn yìí lè rò pé bóyá nítorí tí a ti ń pe àwon Oba ilè Yorùbá ni ìgbákejì òrìsà ni àwon náà se rò pé Aláayè àkókó rò sílé ayé lati òrun.
‘Omo owá, omo ekún
Omo òkìrìkìsì
Omo ò tójú òrun á yé’
Nínu ìtàn ìwásè mìíràn, a gbó pé Obàlùfòn Aláyémore ni oba àkókó ti o te ìlú Èfòn-Aláayè dó. Obalùfòn Aláyémore yìí jé omo Obàlùfòn Ogbógbódirin tí í se àkóbí Odùduwà tí ó jé Oòni ti Ilé-Ifè ni àkókó ìgbà kan. Léyìn Ikú rè, Òrànmíyàn lò ye kí ó je oba ní Ilé-Ifè sùgbón ó ti lo sílùú àwon omo rè, Eweka ni Eìní ati Aláàfin ni Òyó. Obàlùfòn Aláyémore ti je oyè Oòni kí Òrànmíyàn tó dé.
Nígbà tí Òrànmíyàn dé, Aláyémore sá kúrò lórí oyè nítorí pé ní ayé àtijó won kì í fi eni ìsááju sílè láti fi àbúrò joyè. Obàlùfòn Aláyémore rìn títí ó fi dé orí òkè kan. Won pe ibè ni Oba-òkè. Èyí ni oba tó tèdó sorí òkè sùgbón lónìí òbàkè ni won ń pe ibè.
Ni orí òkè yìí, Obàlùfòn se àkíyèsí pé eranko búburú pò ní agbègbè tó tèdó sí, èyí tó pòjù ni efòn. Ó bèrè sí í pa efòn yìí ni àparun. Awon efòn kékeré níbè ni won kójo sínu ogbà, ti won so won mólè títí wón fi kú. Omodé tó bá lo sì igbó ibi tí wón kó efòn kékeré sí, ni awon òbí won a ké pé:
‘Kó ò yàá se lúgbó efòn alaayè’
Nibi yìí ni Èfòn ti kún orúko Obalufon Aláyémore. Lára Aláyémore ni won tí yo Aláayè to fid i: Èfòn-Aláayè títí dí òní. Nígbà tí ó se Obàlùfòn Aláyémore ránsé sí Òrànmíyàn kí o fi nnkan ìtèlúdó sowó sí òun. Léyìn tí wón ti fi nnkan yìí ránsé sí Obàlùfòn Aláyémore; kò pé ti Òrànmíyàn kú. Àwon ará Ilé-Ifè wá ránsé si Obàlùfòn Aláyémore láti wá joba léèkejì. Kí o tó lo, ó fí omo rè joba ní ipò rè. Ìyàwó méta ni Aláyémore ni kí ó tó kúrò ní Èfòn-Aláayè. Àwon ni Adúdú Òránkú tí ì se ìran àwon Obólógun; Aparapára òrun ìran awon Asemojo, èèketa ni Èsùmòrè-gbé-ojú-òrun-sàgá-ìjà. Ìtàn so pé lásìkò tí Obàlùfòn Aláyémore padà sí Ilé-Ifè gégé bí Oòni, bó sí àkókò ti Oba Dàda Aláàfin Òyó wá lórí oyè ni nnkan bí 1200-1300AD.
Bí ìtàn ìwásè yìí ìbá se rorún tó láti gbàgbó awon àskìyèsí kan ní a rí tóka sí tí ó jé kí ìtàn náà rú ènìyàn lójú. Nínú ìtàn yìí, won so pé Obàlùfòn Ògbógbódirin ni àkóbí Odùduwa, èyí tó tako ìtàn tí a ti mò télè nípa Odùduwa. Òkànbí ni àkóbí Odùduwa. Bó bá tilè se orúko ló yípadà, àwon omo Okànbí ni oba méje pàtàkì ni ilè Yorùbá tí kò sí Obàlùfòn nínú won. Ohun tí òpìtàn ìbá so fun wa nip é ìran Odùduwà ni Obàlùfòn jé.
Àkókò tí ìsèlè yìí se rú ni lójú púpò. Nínú ìtàn yìí a ri i pe Obàlùfòn Aláyémore mo àsìkò ti Òrànmíyàn wà láyé. A rí i pé ègbón àti àbúrò ni won. Kó ye kó rí béè, se ló ye kó je omo àti bàbá. Lóòótó ni Òrànmíyàn je oba ni Òkò, tó tún wá sí Ilé-Ifè. Àwon ará Òy;o ló fi Àjàká je oba sí Òkò. Aláàfin Dada tí òpìtàn fenu bà pé ó je oba ní Òyó da ìtàn rú. Johnson (1921:144) gbà pé Àjàká ló wá lórí oyè gégé bí Aláàfin Òyó nígbà tí Òrànmíyàn kú. Tó bá jé òtító ní Obàlùfòn Aláyémore tún wa joba léèkejì ní Ilé-Ifè a jé pé àsìkò Aláàfin Àjàkáló je oba.
Awon òtìtó kòòkan farahàn nínú ìtàn yìí. Lóòótó ni Obalùfòn Aláyémore kan wá ni Ilé-Ifè. Títí dí oní ògbón Obàlùfòn wa ní Ilé-Ifè. Àdúgbò Aláayè si wa ní Ilé-Ifè títí dí òní. Kò sí iró níbè pé Èfòn Aláayè bá Ilé-Ifè tan.
Nínú ìtàn mìíràn, a gbo pé àwon orísìí ènìyàn bí i méfà ni wón tèdó lásìkò òtòòtò sí Èfòn-Aláayè. Nínú ìtàn yìí, a gbó pé Èkúwì ló kókó dé sílùú Èfòn-Aláayè, igbó-àbá ni Èkúwì tèdó sí. Ode kan tí orúko rè ń jé Oríkin náà tèdó sí Igbó àayè. Lójó kan, lásìkò tí oríkin tèdó, ó rí iná tó ń rú ni Igbó-Àbá. Ó se òde lo sí igbó yìí. Oríkin ro àwon tó wa ni Igbó àbá kí won jo má gbé ní Igbó-Àayè. Wón gbà béè. Lásìkò tí won jo ń gbé ni won fí Obàlùfòn je oba. Igbákejì Obàlùfòn tí wón jo wá láti Ilé-Ifè ní won fi je igbákejì oba tí a mò sí Obańlá. Bàbá Igbó Àbá ojósí ni won fi je baba olójà tí a mo sí Obalójà. Obàlùfòn àti Obalójà jé òré tímótímó nígbà náà. Bí oba se ń pàse fún àayè ní Obalójà se n pàse ní Òbàlú láyé ìgbà náà. Lónìí, Obalójà je Olóyè pàtàkì ní ìlú Èfòn. Obalójù ní olórí àwon Òbàlú. Àjose wá láàrìn Oba àti Obalójà. Bí oba kan bá wàjà ní ìlú Èfòn-Aláayè, iwájú ilé oba-olója ni won yóò kó ojà lo.
Nínú ìtàn mìíran a gbó pé ààfin Odùduwà ni wón bí Aláayè sí. Òkan nínú àwon omo-oba obinrin ló bii. O jé arewà okùnrin ti ènìyàn púpò féràn rè pàápàá àwon babaláwo tó ń wá sí ààfin. Ìtàn yìí tèsíwájú pé okùnrin yìí ní aáwò ni ààfin, èyí ló mú kí Odùduwà se fún Aláayè ní ilè sí ìráyè tí a mò sì Modákéké lónìí. Odùduwà fún un ni adé tó sì n jé Oba Láayè.
Nínú ìtèsìwájú, Ìtàn mìíràn tó fara jo ìtàn òkè yìí, a gbó pé àwon omooba méjì ló fé lo te ìlú dó. Bó ba rí béè á jé pé ìlú Èfòn tí wá kí Modákéké tó dáyé. Àtàdá ati Johnson tilè maa ń to Aré àti Èfòn tèlé ara won.
Ni pàtàkì, ogun kò según Èfò Aláayè rí àyàfi Ogun Odérinlo (1852-54). Odérìnlo je omo Ìrágberí, béè ni Èfòn-Aláayè ni ìrágberí ti kúrò. A le so pe omo bíbi Èfòn ló kó Èfòn-Aláayè kì í se òtá nítorí òkè to yí wón ká je ìrànlówó púpò fún ìlú Èfòn-Aláayè, ó sì je wàhálà fun òtá. Àwon òtá to fe jà won lógun nígbó Òòyè, won se lásán ni. Ogun yìí fà á ti Aláayè kì í fi je osun ògògó titi dòní. Ohun àrífàyo nínú ìtàn yìí nip é ode ló te ìlú Èfòn dó gégé bí àwon ìlú mìíran ni ilè Yorùbá. Léyìn rè ni àwon mìíràn ń tèlé e wá sí ibi ìtèdó. Ó se é se béè nitori ibi ti ode máa ń tèdó sí kò ní jìnnà sí omit i ń sàn; àtipé yóò ti kó àwon eran rè jo sí ojú ibi ìdáná. Oja ló séyo láti ibè. A tún rí i pé eni tó je oba Èfòn gbé adé rè wá láti Ilé-Ifè; sùgbón àsìkò tó dé sí ibùdó yìí ni a kò mò. Lóòótó, eni tó bá jé alágbára láyé àtijo, tó sì ní àmúye ni won fi i joba, léyìn ti Ifá bá ti fore. Kò yá wá lénu pé wón fi eni tí adé ń be lówó rè je oba nítorí àwon ohun àmúye oba wà ni sàkání rè.
Ní ìparí, Finnegan (1970:368) so nínú oro re pé:
…they (myths) depict the deeds of human rather then supernatural heroes and deal with or allude to, events such as migrations, war, or the establishment of ruling dynasties.
Èyí ni pé ìtàn ìwásè jé ohun tí ó selè ti pé, ó ń so nípa ènìyàn akoni àti awon nnkan to yi i ka bí ìrìnàjò láti ibi kan sí èkejì, ogun jíjà ati bí won se te ìlú dó. Encyclopaedia Britanica (1960:54) sàlàyé pé ìtàn ìwásè jé ìtàn nípa àsà tí ó ń sàlàyé nípa ènìyàn, eranko, òrìsà àti èmí àìrí. Irú ìtàn yìí kì í so àkókò gan-an tí ìsèlè sé sùgbón won jé kí ìtàn ní kókó àti ìsèlè tí a kò lò rí nínú ìtàn lásán. Ìtàn ìwásè máa ń je ònà kan pàtàkì láti sàlàyé ìgbé ayé tó ti kojá. Ò máa ń so nípa bí àwon ènìyàn se dé sí ilè kan ati ìdí tí àwon kan fi je gàba lórí àwon egbé rè. Volume Library (267) tilè so pé o ye kí ìgbàgbó wa rò mó ìtàn ìwásè nítorí ó jé mó àsà bí o tile jé pé kò sí eni tó mo ìbèrè ìtàn béè sùgbón ohun ti a mò nip é ìtàn ìwásè ti wáyé lásìkò tó ti pé.
A kò lè fówó ró ìtàn ìwásè ìlí Èfòn-Alàayè séyìn, bí ó tilè jé pé nínú àwon ìtàn tí àwon òpìtàn so fún wa, ìdásoró okùn-ìtàn wà níbè sùgbón nnkan tó se pàtàkì ní pé eni tó te ìlú Èfòn Alàayè dó wá láti Ilé-Ifè ní àsìkò ìgbà kan tí a kò mò. Ìlú ibi ti wón tèdó sí tù won lára, wón sì ń gbé ibè títí dí òní.
Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko fún Oyè Émeè I.A. Ologunleko.
Ponna
2292
6410
2006-12-19T07:56:59Z
Loadewole
101
[[J.A. Ogunwale]]
[[Ogunwale]]
[[Itumo]]
[[Ponna]]
[[Itumo ponna]]
J.A Ògúnwálé (1992), ‘Àyèwò Àwon Afò Onítumò Pón-na nínú Àwon Ìwé kan nínú Èdè Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyé Émeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ASÀMÒ
Pón-na inú àwon àsàyàn ìwé Yorùbá kan ni kókó ohun tí isé yìí dá lé lórí. Isé yìí tún se àlàyé lórí àjosepò ààrin Sàkání-Ìtumò, afò àti ìtumò nítorí pé bí atónà ni wón jé sí ara won. Bákan náà ni a pín àwon Pón-na tí a rí nínú àwon ìwé Yorùbá díè sí ìsòrí. Èyìn èyí ni a wá se àfiwé pón-na pèlú àwon èyà Ìtumò mìíràn tó ń bá a sé orogún.
A fi òrò wá àwon omo Yorùbá tó ń lo èdè náà lénu wò kí ìtumò tí a ń fún afò tí àwa kà sí pón-na má baà dà bí àtorírò tiwa lásán. A wo àwon ìwé tí ó je mó ewì, òrò geere àti eré onítàn kí a lè baà kó gbogbo èyà ìwé Yorùbá já. Orí òsùwòn àjùmòse Kress àti Odell lórí ìsèdà òye-òrò ni a gbé isé yìí kà.
A kíyèsí I wí pé àwon àkíyèsí tí ó je mó ti gírámà àti sèmáńtììkì máa ń pa ìtumò afò kan dà. A sì tún kíyèsí i wí pé ìlò àfikún èyán wà lára aáyan elédè láti pèsè sàkání-ìtumò. Isé yìí tún pín pón-na sí ìsòrí. Òsùwòn tí a lò ni àyè tí a bá àwon ibùba pón-na, Ìrísí Sàkání-ìtumò, Ìsèdá-òrò àti àbùdá odo ìtumò onípón-na. a rí i wí pé àbùdá pón-na kì í se ohun tó yé tawo-tògbèrì, a wá fi wé àwon orísìí èyà-ìtumò mìíràn bíi gbólóhùn aláìlárògún, èdà òye-òrò, ààrò àti gbólóhùn aláìnítumò-pàtó. Isé yìí rí i wí pé ara àbùdá èdè ni àwon pón-na kan jé, ó lè má jé àmì àìgbédè-tó olùsòrò. Èyí mú kí a tóka àkotó tó péye, Ìsèdà òyè òrò àti ìlò sàkání-ìtumò gégé bí ogbón ìyoní-pón-na.
A fi orí isé yìí tì si ibi wí pé kì í se gbogbo ìgbà ni pón-na máa ń jé àkómérè fún àsoyé àti àgbóyé. Èyí ló sún wa dé ibi pé kí a se àlàyé díè lórí ìlò tí a ń lo pón-na láwùjo gégé bí ó se hàn nínú àwon ìwé tí a sàyàn
Eewo
2293
6306
2006-12-17T09:03:36Z
Loadewole
101
[[Eewo]]
[[T.A. Olunlade]]
T.A Olúnládé (1998) ‘Àgbéyèwò Èèwò nínú Àsàyàn Oríkì Orílè.’, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria.
ÀSÀMÒ
Lááríjà ìwádìí yìí ni àgbéyèwò èèwò nínú àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá. Gbogbo ìwé tó wà nípa oríkì ní a kà láti le dá ibi tí èèwò ti jeyo níbè mò dájúdájú. A se àgbéyèwò àwon èèwò nínú oríkì àti oríkì orílè Yorùbá tí a ti dá mò, tí wón sì jeyo gedegbe nínú àwon oríkì tí a kà nínú àwon ìwé tí a lò. Ìdí pàtàkì tí a fi se báyìí nip é, a fi ìlànà yìí dá ibi èèwò wà mò, a sì fé mo ìlànà tí èèwò ń gbà jeyo nínú àsàyàn oríkì àti oríkì orílè. Ìyen ló ràn wá lówó láti se àgbéyèwò nípa ìrísí àti àbùdá àwon èèwò wònyí nínú àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá. A gbìyànjú láti se ìpín-sísòrí olónà méta nígbà tí a yiiri àwon èèwò tí a rí sá jo láti inú àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá. Léyìn èyí ni a wá se ìtúpalè tó jinlè nípa àwon èèwò tí a ti wá mò bí eni mowó. A lo tíórì ìbára-eni-gbépò àti abala kan tíórì ìfìwádìí-so-tumò-èrè-okàn.
Lára àwon ònà tí a gbà se ìwádìí wa ni fifi òrò wá àwon ènìyàn lénu wò nípa èèwò àti oríkì. Ìgbésè yìí mú kí àwon òkè ìsòro wa kí ó di pètélé lórí orí-òrò ìwádìí yìí. Àwon isé tí àwon àgbà òjè ti se nípa àkójopò oríkì àti ìtúpalè àwon orí-òrò tó je mó oríkì se ìrànlówó púpò fún isé àpilèko wa. Yorùbá bò, wón ní esin iwájú ni t’èyìn wò sáré.
Àbàjáde ìwádìí wa fi ìdí rè múlè pé àwon àsàyàn oríkì àti orílè Yorùbá ní àwon èèwò nínú. A sì máa ń rí àwon èèwò wònyí nínú oríkì orílè, oríkì ìlú àti oríkì àwon òrìsà.
Ìwádìí yìí se ìbín-sísòrí olónà méta fún èèwò ilè Yorùbá. Àwon ìpín-sísòrí náà ni, a kì í se é, a kì í je é àti a gbodò je é. Òpòlopò orírun àwon èèwò tí wón jeyo nínú oríkì orílè, oríkì ìlú àti oríkì òrìsà ni a wú ìdí abájo won jáde pèlú ìwádìí tó jinlè tí a se. Isé àpilèko yìí ti jé kí gbogbo ìwádìí tí a yiiri wò, tí a sì gbà pé ó kúnnú di alákosílè.
Àbájáde ìwádìí wa fi ìrísí àti àbùdá èèwò tí ń jeyo nínú àsàyàn oríkì àti orílè hàn wá. A sì rí pàtàkì èkó èèwò àti oríkì nínú àsà àti ìse Yorùbá.
Alábójútó: Òmòwé A. Akínyemí
Ojú Ìwé: Méjìléláàdósàn-án
Ifewara
2294
6312
2006-12-17T09:19:30Z
Loadewole
101
[[Ifewara]]
[[C.O. Odejobi]]
Ifèwàrà: láti owó C.O. Odéjobí DALL, OAU, Ifè, Nigeria
Gégé bí a so saájú, ìwádìí lórí isé yìí dé Ìjoba Ìbílè Àtàkúmòsà tí ó ní ibùjókòó rè ní Òsú. Ní ìjoba ìbìlè yìí, gbogbo àwon ìlú àti abúlèko tí ó wà ní ibè ló jé ti Ìjèsà. Èyà èka-èdè Ìjèsà ni wón sì ń so àfi Ifèwàrà tí ó jé èyà èkà-èdè Ifè ni wón ń so.
Gégé bí ìtàn tí gbó, Ifè ni àwon ará Ifèwàrà ti sí lo sí ìlú náà láti agboolé Arùbíìdì ní òkè Mòrìsà ní Ilé-Ifè1 . Ìwádìí fi hàn pé òrò oyè ló dá ìjà sílè ní ààrin tègbóntàbúrò. Ègbón fé je oyè, àbúrò náà sì ń fé je oyè náà. Òrò yìí dá yánpon-yánrin sílè ní ààrin won2.
Lórí ìjà oyè yìí ni wón w`atí ègbón fi lo sí oko. Sùgbón kí ègbón tó ti oko dé, ipè láti je oyè dún. Àbúrò tí ó wà ní ilé ní àsìkò náà ló jé
1. Ìfòròwánilénuwò pèlú arábìnrin Julianah aya ni 17/6/92.
2. Ìfòròwánilénuwò pèlú Olóyè Fákówàjo ni 17/6/92.
Ipé náà. Ipè ti sé ègbón mó oko. Èyí bí ègbón nínú nígbà tí ó gbó pé àbúrò òun ti je òyé, ó sì kò láti padà wá sí ilé nítorí pé kò lè fi orí balè fún àbúrò rè tí ó ti je oyè. Òrò yìí di ohun tí won ń gbé ogun ja ara won sí fún òpòlopò odún. Nígbà tí ègbón yìí wá ń gbé ogun ja àbúrò rè ní Ifè lemólemó, ni àwon Ifè bá fi èpà se oògùn sí enu odi ìlú ní Ìlódè. Wón sì fi màrìwò se àmì sì ògangan ibi tí wón se oògùn náà sí. Láti ìgbà yìí ni ogun ègbón kò ti lè wo Ifè mo. Àwon Ìjèsà ní ó ni kí ègbón tí ó ń bínú yìí lo tèdó sí Ìwàrà. Nígbà tí wón dé Ìwàrà, wón fi mòrìwò òpe gún ilè, kí ilè tó mó mòrìwò kòòkan ti di igi òpe kòòkan.Ìsèlè tèlè, wón sì pinnu pé àwon kò níí lè bá àwon àlejò náà gbé nítorí pé olóògùn ni won. Èyí ló mú kí àwon ara Ìwàrà lé àwon àlejò náà sí iwájú. Ibi tí àwon àlejò náà tèdó sí léyìn tí wón kúrò ní Ìwàrà ni a mò sí Ifèwàrà lónìí. Lóòótó orí ilè Ìjèsà ni Ifèwàrà wà sùgbón kò sí àjosepò kan dàbí alárà láàrin Ifèwàrà, Ilésà àti Ìwàrà títí di òní pàápàá nípa èka-èdè tí won ń so.
Àkíyèsí fi hàn pé gbogbo orúko àdúgbò tí ó wà ní Ifè náà ni ó wà ní Ifèwàrà. A rí agboolé bí Arùbíìdì, Mòòrè, Òkèrèwè, Lókòré àti Èyindi ní Ifèwàrà.
Bákan náà èyà èka-èdè Ifè nì wón ń so ní Ifèwàrà. Àsìkò tí wón bá sì ń se odún ìbílè ní Ifè náà ni àwon ará Ifèwàrà máa ń se tiwon.
Ìwádìí nípa ìtàn ìsèdálè àwon ìlú tí isé yìí dé fi hàn gbangba pé mòlébí ni Ifè, Ifèétèdó pèlú Òkè-Igbo, àti Ifèwàrà. Wón jora nínú ìsesí won. Èka-èdè won dógba, orúko àdúgbò won tún bára mu, bákan náà ni èsìn won tún dógba. Àkókó tí wón ń se odún ìbílè kò yàtò sí ara won. Bí erú bá sì jora, ó dájú pé ilé kan náà ni wón ti jáde.
Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko Émeè C.O. Odéjobí
Ife
2295
6310
2006-12-17T09:17:16Z
Loadewole
101
[[Ife]]
[[C.O. Odejobi]]
Ifè láti owó C.O. Odéjobí, DALL, OAU, IFÈ Nigeria.
Òpòlopò àwon asiwájú nínú ìmò ni wón ti so ìtàn ìsèdálè Ifè. Bákan náà Johnson1, Gugler, àti Flanagan2 tó fi mó Fásogbón3 so ìtàn Ifè nínú isé won. Gégé bí ìwádìí, ònà méjì ni ìtàn Ifè pín sí. Èkíní je mó ìgbàgbó nípa pé láti ìpilèsè ni Ifè ti wà. Ìtàn kejì ni èyí tí ó sun jáde láti ara Odùduwà1. Ìtàn àkókó ni ti Ifè Oòdáyé2 Ìtàn ìwásè náà so pé Olódùmarè pe àwon Òrìsà láti lo wo ilé ayé wá nígbà ti ó fé dá ayé. Ó fún won ní èèpè tí ó wà nínú ìkarahun ìgbín, adìe elésè márùn-ún, àti òga. Nígbà tí wón dé ilé ayé, wón rí i pé omi ní ó kún gbogbo rè, àwon òrìsà da eèpè tí Ooódùmarè fún won sí orí omi náà, adìe elésè márùn-ún sì tàn án. Bí adìe elésè márùn-ún se ń tan ilè yìí béè ni ilè ń fè sí i èyí náà ló bí orúko Ifè.
Ìtàn kejì ni pé láti ìlú mékà ni Lámurúdu tí ó jé baba Odùduwà ti wá sí Ifè. Ogun Mohammed tí ó jà láàrin kèfèrí àti mùsùlùmí ìgbà náà ló ká Lámúrúdu mó. Èyí ti Lámurúdu ìbá fi gbà, ó fi ìlú Mékà sílè, ó sì te Ifè dó.3 Léyìn ikú Lámurúdu ni Odùduwà gba Ipò. Ilé Òrúntó ti wà ní Ifè kí Lámurúdu tó dé. àwon ará ilé Òrúntó ni ó gba Lámurúdu àti Odùduwà ní àlejò4. Àwon ará ilé Òrúntó gbà fún Odùduwà láti jé olórì won nítorì pé alágbára ni.
Ìtàn ti akoko yìí ló so bí Olódùmarè se ran àwon orisa láti wá dá ayé. Léyìn tí àwon orisa dá ayé tan, ti wón sì ti ń gbé ibè ni Odùduwà tó wá sí Ile-Ifè láti ìlú Meka. Abénà ìmò itan kejì yìí tilè fi kún òrò rè pé Lámurúdu àti Odùduwà bá àwon kan ni Ilé-Ifè nígbà ti wón dé Ifè. Ohun tí èyí èyí ń fi yé wa nip é nibi tí ìtàn akoko parí si ni ìtàn kejì ti bere.
Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko Émeè C.O. Odéjobí .
Ifetedo
2296
6311
2006-12-17T09:18:34Z
Loadewole
101
[[Ifetedo]]
[[C.O. Odejobi]]
Ifèétèdó àti Òkè-Igbó Láti owó C.O. Odéjobí DALL, OAU, Ifè Nigeria.
Dérìn Ológbéńlá nì orúko enì tí ó te Òkè-Igbó àti Ifèétèdó dó1. Omo ìlú Ifè nì Ológbéńlá, ó sì jé akíkanjú àti alágbára ènìyàn. Ìwádìí fi hàn pe, oba Òsemòwé Ondó ló ránsé sí Oònì Abewéelá pé, kí ó rán àwon omo-ogun wá, kí wón lè ran òun lówó latí ségun àwon tí ó ń bá òun jà. Odún 1845 ni oba Abewéelá rán Ológbéńlá àti àwon omo ogun rè lo jé ìpè oba Òsemòwé ti Ondó2
Wón sì tèdó sí Òkè-Igbó. Léyìn tí ogun náà parí ní odún 1845 yìí kan náà, Ológbéńlá kò padà sí Ifè mó, ó kúkú fi Òkè-Igbó se ibùjókòó rè. Gbogbo aáyan àwon Ifè láti mú kí Ológbéńlá padà sí Ifè léyìn tí ó ti ségun ní Ondó ló já sí pàbó. Ní odún 1880 ní won fi je Oba èyí ni Oòni ti Ifè, sùgbón kò wá sí Ifè wá se àwon ètùtù tí ó rò mó ayeye ìgbádé oba, Òkè-Igbó ni ó jókòó sí1 Òkè-Igbó yìí ní ó wà tí olójó fi dé bá a ní odún 18922.
Ní odún 1982 ni àwon ara Ifèétèdó kan fi ibinu ya kúrò lára Òkè-Igbó3, nítorí òrò ìlè. Oko-àroje àwon Òndó ni Òkè-Igbó kí ó tó dip é Ológbéńlá àti àwon omo ogun rè fi ibè se ibùjókòó won4. Ohun tí èyí túmò sí ni pé lórí ilè Òndó ni Òkè-igbó wà sùgbón àwon Ifè ni ó ń gbé ìlú náà. Nígbà tí àwon Òyìnbó ń pín ilè Yorùbá sí elékùnjekùn, wón pín Òkè-Igbó mó Òndó. Ohun tí ó sélè lèyín náà nip è àwon Òndó ń fe kí àwon tí ó wà lórì ilè àwon ní Òkè-Igbó máa san owó-orì won sí àpò ìjoba ìbílè Ondó. Bákan náà ni àwon Ifè ń fé kí àwon ènìyàn rè tí ó wà ní Òkè-Igbó san owó-orí won sí àpò ìjoba ìbílè Ifè nítorí pé Ifè ni wón1. Yàtò sí àríyànjiyàn tí ó wà lórí ibi tí ó ye kí àwon ènìyàn Òkè-Igbó san owó-orí sí, àwon akòwé agbowó-orí tún máa ń se màgòmágó sí iye owó-orí tí àwon èniyàn bá san2. Èyí ni pé òtò ni iye owó tí ó máa wà ní ojú rìsíìtì tí àwon akòwé agbowó-orí ń fún àwon tí ó san owó-orí, òtò ni iye tí wón máa kó jísé. Gbogbo èyí ló dá wàhálà sílè ní Òkè-Igbó ní àkókò náà. Oba Oòni Adérèmí ni ó pa iná ìjà náà nígbà tí ó pàse ni odún 1932 pé kí eni tí ó bá mò pé Ifè ni òun, kúrò ní Òkè-Igbó, kí ó fo odò Oòni padà séyìn kí ó tó dúró. Àwon tí ó padà sí òdìkejì odò Oòni ní odún 1928 ati odún 1932 ni a mò sí Ifèétèdó lónìí.
Ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó, àwon àdúgbò wònyí ló wà níbè: Ilé Badà, Oríyangí, Kúwólé, Asípa-Afolúmodi, Mòorè, balágbè, Fáró, Ìta-Akíndé, Odò-Odi, Òkè-Èsò, Òkèèsodà, Olú-Òjá àti Odó. Díè lára àwon àdúgbò wònyí wà ní Ifè, fún àpere, Oríyangí, Mòòrè, Òkè-Èsò, àti Òkèèsodà. Bákan náà ló jé pé gbobgo odún ìbílè tí wón ń se ní Ifè náà ni wón ń se ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó. Bí a bá tún wo èka-èdè tí wón ń so ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó, èyà èka-èdè Ifè ni. Nítorí náà a gba orin èébú ní Òkè-Igbó àti Ifèétèdó.
Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpilèko Émeè C.O. Odéjobí
Igbomina
2297
6314
2006-12-17T09:24:40Z
Loadewole
101
[[Igbomina]]
A.F. Bamidele]]
ÈKA ÈDÈ ÌGBÓMÌNÀ láti owó A.F. Bamidele, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria
Èka-èdè Ìghómìnà jé èyà èdè Yorùbá tí àwon Ìgbómìnà ń so. Ní ilè Yorùbá lóde òní, àwon Ìgbómìnà wà ní ìpìnlè Osun àti Kwara. Àwon ìlú tí won tí ń so èka-èdè Ìgbómìnà ní ìpínlè Òsùn ní ìlá Òràngún Òkè-Ìlá àti Òrà. Ní ìpínlè Kwara, àwon ìlú yìí pò jut i Òsun lo. Ìjoba Ìbílè mérin òtòòtò ni won ti ń so Ìgbominà. Àwon ìjoba ìbílè náà ni Ìfelodun, Ìrépodun, Òkè-Èró àti Isis. Ìlú tí wón ti n so èka-èdè Igbómìnà ni ìjoba Ìbílè Ìfélódun ni Ìgbàjà, Òkèyá, Òkè-Ode, Babáńlá, Sàáré àti béè béè lo. Ní Ìjoba ìbílè Irepòdun, lára àwon Ìlú tí wón ti ń so èkà-èdè Igbómìnà ni Àjàsé, Òró, Òmù-Àrán, Àrán-Òrin. Ní ìjoba ìbílè Òkè-Èrò èwè, won a máa so Ìgbómìnà ni Ìdòfin. Ní ti ìjoba Ìbílè Isis, a rí ìlú bíì Òkè-Onigbin-in, Òwù-Isis, Èdìdi, Ìjárá, Owá kájolà, Ìsánlú-Isis, Òlà àti béè béè lo.
Olúmuyiwa (1994:2) wòye pé òkòòkan èka-èdè ilè Yorùbá ni wón ní èyà. Èyí náà rí béè fún èka-èdè Ìgbómìnà. Lóòótó, àwon ìlú tí a dárúko bí ìlú tí a ti ń so èka-èdè Ìgbómìnà máa ń gbó ara won ni àgbóyé bí wón ba ń sòrò síbè orísirísI ni èyà èka-èdè Ìgbómìnà tí won ń so láti ìlú kan sí èkejì. Èka-èdè Ìgbómìnà Òrò sì jé òkan lára èyà èka-èdè Ìgbómìnà tí won ń so ni ekùn Òrò.
Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú Àpilèko Émeè A. F. Bámidélé.
Ekun Oro
2298
6286
2006-12-17T08:20:19Z
Loadewole
101
[[Eku Oro]]
[[A.F. Bamidele]]
ÌTÀN ORÍRUN EKÙN ÒRO LÁTI OWÓ A. F. Bámídélé, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria.
Ekùn Òrò jé òkan lára àwon ekùn ilè Ìgbómìnà ní ìpínlè Kwara. Lára àwon ekùn Ìgbómìnà tó kù ni ekùn Àpà, ekùn Èjù, ekùn Ìrèsé, èkun Òró àti ekùn Àrán. Àwon ìlú abé ekùn Àpà ni Agbondà, Omido, Adigun, Oko-Àwòrò àti Egúdu. E`kun Àrán ni a ti rí ìlú bíì Omù-Àrán, Àrándùn, Àrá-Òrìn, àti Roré. Ní ekùn Èjù ni a ti rí Igbóńlá àti Sanmora. Ekùn Ìrèsé ni a tí ri Ìgbànà, Àdáńlá, Òfàrèsé àti Òbín. Ekùnmésàn-án Òró ni a ti rí àwon ìlú bíì Òtún-Òró, Òkèrímì-Òró, Òkè-Olà-Òró, Ìlúdùn-Òró, Agbé-Ola Òró, Irébòdé-Òró, Sìè-Òró, Ìjomu-Òró àti Ìdó-Òró.
Ekù Òrò (ekùn náà ni a ń pè ní ekù ní àdúgbò yìí) wà lára àwon omo bíbí Odùduwà tí wón wá láti Ilé-Ifè. Dáda (1965) so o di mímò pé ojó ti pé ti baba ńlá àwon ènìyàn ekùn yìí ti wá tèdó sí orí ilè tí à ń pè ní Òrò lónìí. Ìtàn yìí tè síwájú pé òkan lára àwon omo odùduwà ló wá tè é dò. Olóyè James, eni àádórin odún, so pé abé ìsàkóso Odùduwà ni gbogbo ilè tí a mò sí Òrò lónìí wà ní ìgbà náà. Nígbà tí àwon ènìyàn wònyìí dé, a gbó pé Òkè-Owá ni wón kókó tèdó sí tí wón sì kólé won sí. Olóyè James tèsíwájú pé àkókò yìí ni Ogun Agánnigàn gbilè bí òwàrà Òjò. Ogun yìí ni ó fón òpòlopò àwon ènìyàn wònyìí kiri tí won tún lo tèdó sí àwon ìlú mìíràn bíì Òrà, Òkè-Ode, Bàbáńlá àti Ògòòrò àwon ìlú mìíràn ni ìjoba Ìbílè Ìfélódùn. Ní báyìí, òpò ìlú wònyìí kìí se ara ekùn Òrò, (nítorí wón ti jìnnà sí ekùn Òrò béè sì ni èyà èka-èdè Ìgbómìnà won yàtò dé àáyè ibi kan sí èka-èdè Ìgbómìnà Òrò) wón sì máa ń rí ara won bí omo baba kan náà.
Alàgbà Arówólò làti Òmùgo, eni omo odùn métàdínlógórin) jérìí sì ìtàn tí ó so pé ó tó ogún séntúrì tí àwon ènìyàn Òrò tí sòkalè láti orí òkè Owá sí ibi pètélè ó tún tè síwájú pé nígbà tí won dé ibi pètélè yìí ni wón bèrè si kó àgó káàkiri fún àábò ara won. Léyìn tí won sòkalè ní orí òkè yìí ni wón wá so ara won di Ìdòlú, èyí túmò sí àwon ènìyàn tí wón ti wà papò ti pé tí wón sì ń gbé ibìkan náà. Ìtàn fi yé wa pé lára orí òkè tí àwon ènìyàn wònyìí ti sòkalè wá ni Òkèmure, Òkèlúwúro, Ayétòrò, Òkèdábà wá-ni-Òkèmure, Òkèlúwúro, Ayétòrò, Òkèdábà àti Òkè-Ayìn. Ní báyìí a ti rí tó ìlú méèédógún ní abé èkùn Òrò. Ìdí sì nìyí tí wón fi ń pe ekùn yìí ni akù méèdógún Òrò. Ekùn Òrò ní báyìí bèrè láti Òmùgo, àwon Ìlú tó kù ni Òkè-dába, Ajégúnlè, Ìràbòn, Àgó (Òrò-Àgó) Àhún, Òganyìn, Àgó-Olómo, Oyátèdó, Òkè-Àyìn, Òkè-Owá, Ìlàfè, Òkèmure, Ayétòrò àti Aráròmí.
Ní ìbèrè pèpè, isé àgbè àti ode ni àwon okùnrin wón ń se tí àwon obinrin sì máa ń re aró tí wón sì ń se òrí. Èsìn Ìbílè gbilè púpò ní ekùn yìí kí àwon elésìn àtòhúnrìnwá tó dé.
Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpìlèko Émeè A.F. Bámilélé
Isan-Ekiti
2299
6336
2006-12-17T09:56:58Z
Loadewole
101
[[Isan-Ekiti]]
[[A.O. Ademiluyi]]
ÌLÚ ISÀN-ÈKÌTÌ láti owó A.O. Adémilúyì, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria
Ìlú Isàn wà ní apá, ìlà-oòrùn ìpínlè Èkìtì ní Ìjoba Ìbílè Oyé. Kìlómítà méjìdínláàdóta ni Isàn se si Adó-Èkìtì. Ekù méjo ni Isàn pín sí. Àwon náà ni Òkesàn, Àdisà, Igbómojì, Ìrèfin, ogilóló, Ìlalè, Ìlúsàjùmú àti Sùrúlérè.
Ìwádìí tí a se fi yé wa pé bí ó tilè jé pé èkan èdè kan náà ni won ń so ni ekùn méjèèjo yìí, márùn-ún lára méjo yìí ni èdè wón bára mu régírégí. Sùgbón àwon ìyàtò wònyí kò fi béè hàn sí eni tí kì í se omobíbí Isàn-Èkìtì.
ÌTÀN ÌSÈDÁLÈ ÌLÚ ISÀN
Ògúntúyì (1979 : 94) fi yé wa pé Ilé-Ifè ni àwon ènìyàn Isàn ti wá si ibi tí wón wà lónìí, àti pé a kò mo orúko Onísàn tí ó ko won wá láti Ìlú Ifè. Ó sàlàyé pé Ogun ti kó won lérú lópò ìgbà kí won tó tèdó sí ibi tí wón wà lónìí.
Nínú àbò ìwádìí wa bákan náà, a gbó pé Ilé Ifè ni àwon ènìyàn Isàn ti wá. Èdè àiyedè tí ó bé sílè ní Ilé-Ifè ni ó mú won kúrò níbè láti wá tèdó sí ibi tí wón wà lónìí. Nígbà tí wón kókó parapò sí ibi tí wón wà yìí, èdè àìyedè yìí tún bèrè tí ó jé pé wón tún ni láti túkà. Àwon kan yà sí òkè-oko, àwon kan lo sí Igbó Alárùà, béè ni àwon mìíràn lo sí Ìpólé.
Àsìkò tí ogun Fúlàní dé tí ó ń kó àwon ènìyàn lérú ni àwon ènìyàn Isàn wa ronú pé ó ye kí wón parí èdè-àìyedè yìí kí wón sì parapò láti ségun àwon Fúlàní náà. Sísàn tí wón wá sàn papò láti onírúurú ibi tí wón yapa sí ni a fi ń pè won ni Isàn títí di oní.
Àkíyèsí: A yo isé yìí láti inú àpìlèko Émeè A.O. Adémilúyì.
Koseegbe
2300
6351
2006-12-17T10:26:00Z
Loadewole
101
[[Koseegbe]]
[[O. Odetokun]]
[[Sintaasi]]
[[Akinwumi Isola]]
A. Odétókan (2005), Ìtúpalè Ìhun Síńtáàsì inú Kòseégbé láti owó Akínwùmí Ìsòlá.’, Àpilèko fún Ìgbaradì PhD, DALL OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Títí di ìsinsìn yìí, ìtúpalè isé lítírésò wópò lórí àwon àkànlò-èdè ayàwòrán bí àfiwé tààrà, àfiwé elélòó, ìfohunpènìyàn, ìfòròseré, àsorégèé, àwítúnwí àti béè béè (abbl.) láìwo gbogbo isé lítírésò kòòkan gégé bí odidi. Ohun tí ó máa ń mú isé lítírésò kan dùn tàbí tí kò mú un dùn ni àwon asàtúpalè náà máa ń fàyo; won kì í wo ìhun àwon gbólóhùn tó jeyo nínú isé lítírésò kí a lè ní ànfààní láti sòrò kíkún nípa ìsowó ònkòwé. Láìwo àwon ìhun gbólóhùn tí ó wà nínú isé lítírésò kan, a kò lè so pé a se àkóyawó àwon àbùdá-ìsowólò-èdè tí ó wà nínú isé lítírésò náà.
Isé yìí fé fi ìmò èdà-èdè se ìtúpalè ìhun síńtáàsì nínú eré-onítàn àpilèko Akínwùmí Isòlá Kòseégbé.
Lára èròngbà wa ni láti se ìtúpalè àwon gbólóhùn lórísirísi nínú eré-onítàn náà kí a fi mo bí àwon ìhun gbólóhùn ònkòwé se yàtò sí bí ìmò èdá-èdè se gbé òfin ìhun gbólóhùn kalè.
A óò ka ìwé eré-onítàn àpilèko tí a yàn láàyò yìí pèlépèlé láti yan àwon détà wa. A óò ka àwon ìwé eré-onítàn yòókù tí ònkòwé ko a ó sì ka àwon isé gbogbo tó je mó síńtáàsì (pàápàá síńtáàsì Yorùbá). Léyìn èyí ni a óò se ìfòròwánilénuwò lódò onírúurú ènìyàn títí kan ònkòwé gan-an.
Nínú ohun tí alérò pé isé yìí se láti fi kún ìmò ni pé yóò sí ìlèkùn fífí ìmò èdà-èdè se ìtúpalè isé lítírésò Yorùbá sílè sí i. Isé yìí yóò jé kí a lè se àfiwé kí a sì lè so ìyàtò tó wà láàrin ìsowó eré-onítàn tí a yàn láàyò àti eré-onítàn mìíràn. Bákan náà, isé yìí yóò je kí a lè so pàtó ìsowó Akínwùmí Ìsòlá. A lérò pé isé yìí yóò jé kí a lè se àyèwò àtisàádésáà ìlò èdè Yorùbá àti pé a óò rí òrò tuntun láti fe èdè-ìperí Yorùbá lójú sí i.
Orin Eebu
2301
6599
2006-12-21T14:37:57Z
Loadewole
101
[[Eebu]]
[[Ile-Ife]]
[[C.O. Odejobi]]
C.O. Odéjobí (1995), Ìhun Orin Èébú ní Ifè.’, Àpìlèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria..
ÀSÀMÒ
Isé yìí se àtúpalè orin èébú ní ààrin àwon Ifè. Isé náà fi orin èébú hàn gégé bí òkan nínú àwon èyà lítírésò alohùn Yorùbá. Isé ìwádìí yìí se àfihàn ìhun àti orísirísi ònà ti àwon ènìyàn Ifè máa ń gbà se àmúlò rè. Tíórì ìfojú-ìhun-wo-isé ni a lò láti se àtúpalè ìhun àti ìlò àwon orin èébú tí a kó jo.
Isé yìí rí Ifè gégé bí èka-èdè Yorùbá kan.Nítorí náà isé yìí dé àwon ìlí tí ó ń so èka-èdè Ifè bíi Ilé-Ifè, Ifèétèdó pèlú Òkè-Igbó àti Ifèwàrà.
Ìhun orin èébú fi hàn pé orin kúkùkú tí kì í ju gbólóhùn ewì mérin tàbí márùn-ún ni orin èébú. Níbi tí a bá ti rí orin tí ó ji gbólóhun ewì márùn-ún lo, ó lè jé pé òkorin se àkotúnko gbólóhùn ewì márùn-ún àkókó ni.
Ohun mìíràn nip é àwítúnwí jé àbùdá pàtàkì fún orin èébú. Ó sì ń jé kí ètò ìwóhùn orin dógba. Ìwóhùn yìí máa ń mú kí òkorin fi ìjára-ìjásè kún orin rè, èyí tí yóò sì jé kí ó lè fi ohùn àti òrò orin rè dábírà nígbà tí ó bá ń se àwítúnwí yìí. Gbogbo èyí lápapò ni ó ń jé kí orin èébú jísé tí a rán an.
Ohun mìíràn tún ni pé àwon obìnrin ni òkorin èébú. Bí àgbàlagbà obìnrin se ń ko orin èébú béè náà ni àwon omodé ń ko ó. Àwon tí a máa ń dojú orin èébú ko sì le jé obìnrin tàbí okùnrin. Àwon òkorin máa ń fi orin èébú gbé èrò okàn won síta fún ayé gbó.
Àwon òkorin èébú tún máa ń lo orin èébú láti se àtúnse ìwà ìbàjé inú àwujo. Bákan náà ni wón tún ń lo orin náà lati fi wá ònà ti òpin yóò fid é bá aáwò láàrin ènìyàn méjì ní àwùjo.
Ní àkótán, isé yìí se àfikún ìmò àwon ènìyàn nípa ìhun àti ìlò orin Yorùbá ní pàtàkì jù lo orin èébú.
Ojú Ìwé: Eétàlélógósàn-án
Alámòjútó: Òmówé A. Akínyemí
Iyisodi
2302
6343
2006-12-17T10:09:44Z
Loadewole
101
[[Iyisodi]]
[[O.A. Aboderin]]
[[Awori]]
O. A. Abóderìn (2006), ‘Iyísódì àti Atúpalè Ìhun rè nínú Éka-èdè Àwórí.’, Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé àpilèse yìí ye ìyísódì òrò àti gbólóhùn inú èka-èdè Àwórì wò, ó sì fi ihun èyí wé tí ìhun iyisódì inú èka-èdè Yorùbá Àjùmòlò. O se èyi láti lè fi kún ìmò nipa ihun ipìlè àwon atóka iyisódì ti ó ń je yo ninú èka-èdè Àwórì àti èka-èdè Yorùá Àjùmòlò.
Ogbón isèwádìí tí a lò ní gbigba ohùn sílè láti enu abénà ìmò méwàá méwàá láti àwon ìlú Àwórì bii Akèsán, Ojo ìgandò, Ìkòtún, Òtò, Ibà, Òkòkòmaikò ti wón wà ni Ìpinlè Èkó. Àwon ti a fòrò-wá-lénu wò jé àwon ti ó dàgbà ti a sì ri i pé wón mo èka-èdè yìí lò dáadáa fún ìbánisòrò. A tún lo si ilé-ìkàwé àti ilé-ìkohún ìjìnlè ajemo ìtán si láti se ìwádìí. A se àyèwò àkójo-èdè-fáyèwò nipa lílo Girámà ìhun Gbólóhùn Alákòótán (GIGA).
Àkíyèsí ti a se nínú ìwádìí yìí ni pé iye atóka ìyísódì àti èdá won pò nínú èka-èdè Àwórì ju ohun ti a bá pàdé nínú Yorùbá Àjùmòlò lo. Ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé orísun kóńsónàńtì aránmúpè asesílébù ni mu gégé bi o se ń hàn nínú kò mú kì í se i gégé bí àwon asèwádìí isaájú se so. Ìwádìí yìí kin èrò Awobuluyi (2003) léyìn ko ni orison àì sùgbón pé sílébù kan soso méjì ni sùgbón o sàlàyé gégé bi àtakò sì èrò Awóbùlúyi (2003) pé sílébù mérin ni.
Ìwàdìí yìí fi hàn pé bí èka-èdè Àwórì se ń lo méè àti máá dípò máa ń tóka ìbàtan láàrin EA èka-èdè Àwórì àti èka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn nitori pé méè ni eka-èdè ńlá ààrin gbùngbùn ń lò fún máa. Isé ìwádìí yìí tún fi hàn pé òrò-ìse inú gbólóhùn alásinpò-ise ni àpólà orúko méjì gégé bii olùwà won; èyí tí ó tako abá oní àpólà orúko kan tí àwon asèwádìí kan ti dá sájú. Àfikún mìíràn ni pé ìrísi atóka ìyísódì máa ń dá lé irú òrò-astrópò-orúko ti ó bá je yo ni sàkáni rè.
Ìwádìí yìí fi hàn ìyísódì jé èka ìmò sińtáàsì tí ó sì fún ònlò ni ìsòro nípa pé a rí i pé ìgbésè rè lójú díè sín-un sìni bí oye ré se yé òpò àwon tí ó ń lò ó.
Alábòójútó: Professor L.O. Adéwolé
Ojú-Ìw é: 340
Oko-Osayen
2303
6400
2006-12-19T07:40:16Z
Loadewole
101
[[Oko Osayen]]
[[Oko Osanyen]]
[[A.S. Salawu]]
[[Yoruba ati Oko Osanyen]]
A.S. Salawu (2006), ‘Àfiwé Ìtúpalè Síńtáàsì Yorùbá àti Òko-Ósànyèn’., Àpilèko fún Oyè Ph.D, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé ìwádìí yìí se àfihàn àwon ìjora àti ìyàtò tó wá ní aágbon síńtáàsì èdè Yorùbá Àjùmòlò àti Òko-Ósànyèn tí wón ń so ní Ìjoba ìbílè Ògòrì-Magóńgò ní ìpínlè Kogí. Isé náà sì tún se ìfàjáde àwon àbùdá èdè káríayé àti àbùá àdání nínú òpò ìpele síńtáàsì èdè méjéèjì. Ìdí tí a fi se isé àfiwé yìí ni kí a baà lè pe àkíyèsí sí ìse pàtàkì síse àtúntò sí àtúnpínsísòrí àwon èdè ilè Aáfiríkà tó wà ní abé ìpín-èdè West Benue-Congo àti Niger-Congo.
A gba àwon àkójo-èdè fáyèwò láti enu àwon olùso tó jé abínibí fún èdè mejèèjì. A sì tún se àmúlò àtòpò-òrò onírinwó ti Ìbàdàn àti àwon ìbéèrè tó se kókó kan, tí a tò jo. Isé ìwádìí yìí tún se àmúlò àwon àbò ìwádìí ní ilé-ìkàwé láti baà leè se àgbéyèwò finnífinní sí àwon isé tó tì wà nílè. Tíórì gírámà onídàro tí à ń pè ní Tíórì Awòté-wògàba ni a lò láti fi se àfiwé ìtúpalè sí àwon àkójo-èdè-fáyèwò.
A wá se àwárí pé àwon èdè méjéèjì jora nínú àwon ìgbésè síńtáàsì bii ìsodi awé-gbólóhùn asàpèjúwe àti ìgbésíwájú àkíyèsí alátenumó. Àwárí mìíràn ni pé àwon èdè méjéèjì yàtò nínú ìgbésé síńtáàsì ìgbéséyìn àkíyèsí aláìlátenumó. Béè sì tún ni èdè méjéèjì náà yàtò lórí ipa tí ìpele fonólójì máa ń ní lórí òrò arópò-orúko àti ìyísódì won. Isé ìwádìí yìí tún ri i pé àríyànjiyàn tó máa ń wáyé lórí sílébù olóhùn àárín, àwon èdà wúnrèn gbódò àti ìrísí ìpìlè òrò-arópò-orúko eni keta asàbó nínú Yorúbá Àjùmòlò kò bá tí wáyé ràrá bi a bá ti wo isé àti irisI àwon wúnrèn wònyen nínú èdè Òko-Ósànyèn Isé yii ti gbìyànjú láti dábàá àwon ònà àbáyo sí àwon àríyànjiyàn wònyi.
Èrò isé náà nip é bi a bá fojú ijora síńtáàsì tó wà láàrin èdè Yorùbá àti Òko-Ósànyèn wò ó, a lè so pé wón sè wá láti orírun kan náà ni.
Orúko Alábòójútó: Òjógbón L.O. Adéwolè
Ojú ìwé: 361
Ologunlekoo
2304
6402
2006-12-19T07:43:59Z
Loadewole
101
[[Oloogundudu]]
[[A.S. Oyewale]]
[[Ewi Oloogundudu]]
[[Ewi]]
[[Oselu]]
A. S. Oyewale (2003), ‘Ìtúpalè kókó-Òrò Ajemósèlú nínú Ewì Ológundúdú’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Àgbéyèwò kókó-òrò ajemósèlú ilè Nàìjíríà gégé bí ó ti se jeyo nínú ewì Ológundúdú ni ó je isé yìí lógún. Àpilèko yìí se òfìntótó ìtàn nípa ìsèlú ilè. Nàìjíríà ní ìbámu pèlú ojú tí akéwì fì wo àwon òrò ìsèlú náà. Èyí wáyé léte àti gbé isé akéwì náà lérí ìwòn àti èròngbà láti mú kí ìwòye wa lè gbòòrò nípa ojú tí a fi ń wo òrò ìsèlú ìgbàlódé ní orílè-èdè Nàìjíríà gégé bí akéwì ti sàgbékalè rè.
Fún àpilèko yìí ní pàtó, a se àsàyàn àwon ewì tí Ológundúdú ti ménuba òrò nípa ìsèlú Ìgbéléwòn isé náà dá lórí fífi tíórì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò gégé bí i tíórì àmúlò.
Isé yìí se àkíyèsí nínú ewì Ológundúdú pé, àwon kókó-òrò tó je mó ìsèlú ilè Nàìjírí lóje akéwì náà lógún jùlo. Fún ìdí èyí, isé àpilèko yìí fihàn pé, àwon akéwì ìgbàlódé Yorùbá ti bèrè síi nawójà won kojá agbo Yorùbá títí dé orílè èdè Nàìjíríà lápapò. Bákan náà, isé ìwádìí yìí fìdí rè múlè pé àwon akéwì Yorùbá kì í se afonrere àwon ìsèlè nìkan sùgbón wón tún jé agbáterù fún àlààfíà àti ètò ìsèjoba tó móyán lórí. Agbéyèwò àwon kókó-òrò inú ewì Ologúndúdú fihàn pé, ohun tó je é lógún jùlo ni láti se ìkìlò fún gbogbo àwon tó ń kópa nínú ìsèlú ìgbàlódé ilè Nàìjíríà láti se pèlé.
Ohun tó je é lógún la sàpèjúwe gégé bí i lámèyító tí ewu isé rè dá lórí ojúsàájú síse. Àkíyèsí wa nínú isé Ológundúdú ni wí pé, o máa ń se ojúsàájú, ìdájó àìkógo já, àti sísé àfihàn òduwòn àwon ènìyàn àti ìsèlè láìmímò kíkún nípa won.
Orúko Alábòjúútó: Òmówé A. Akínyemí
Ojú ìwé: 303
Fiimu
2305
6296
2006-12-17T08:47:30Z
Loadewole
101
[[Fiimu]]
[[Iwa Odaran]]
[[C.O. Odejobi]]
C. O. Odejobi (2004), ‘Àyèwò Ìgbékalè Ìwà Òdaràn nínú fíìmù Àgbéléwò Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé yìí se àyèwò sí bí isèlè inú àwùjo se jé òpákùtèlè ìwà òdaràn nínú ìsòwó àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá kan, b.a. ‘Ogun Àjàyè’, ‘Owo Blow’, ‘Aséwó Kánò’, ‘Agbo Òdájú’, ‘Saworoide’, ‘Ìdè’, abbl. Àlàyé wáyé wáyé lórí ònà ìgbékalè òràn nínú fíìmù àgbéléwò Yorùbá, bákan náa ni a sì tún se àyèwò ipa tí fíìmù àgbéléwò ajemó òràn dídá ń ní lórí àwon ànwòran, òsèré lókùnrin-lóbìnrin àti àwùjo lápapò. Isé yìí se àyèwò ohun tó ń mú kí àwon asefíìmù ó máa se àgbéjáde fíìmù Yorùbá ajemó òràn dídá tó lu ìgboro pa báyìí, a sì tún wo orísirísi ìjìyà tí àwon òdaràn máa ń gbà.
Tíórì ìmò ìfojú ìbára-eni-gbépò ni a lò kí a lè fi òràn dídá inú fíìmù wé tí ojú ayé. Ìfóro wá àwon asefíìmù lénu wò wáyé láti mo ìdí tí wón fi ń gbé fíìmù ajemó òràn dídá jáde. A tún fi òrò wá àsàyàn àwon òsèré lókùnrin àti lóbìnrin àti ònwòran lénu wò láti mo ìhà tí wón ko sí fíìmù ajemó òràn dídá àti ipa tí wíwo irúfé fíìmù béè lè ní lórí àwon ènìyàn nínú àwùjo.
Àwon fíìmù àgbéléwò Yorùbá tó je mó isé yìí ni a wò tí a sì tú palè. Ní àfikún. Olùwádìí tún lo sí ilé ìkàwé láti ka òpò ìwé bíi jónà, atíkù, ìwé isé àbò-ìwádìí láti lè mo àwon isé tó ti wà nílè.
Isé ìwádìí yìí fi hàn pé ìyàgàn àti àìní tó je mó owó, ipò, obìnrin àti àwon nnkan mìíràn tí èdà lépa ló ń ti àwon ènìyàn sínú ìwà òdaràn. Isé yìí se àkíyèsí pé lára àwon tó ń lówó nínú ìwà òdaràn ni a ti rí òré, ebí àti àwon agbófinró. Bákan náà ni isé yìí tún se àfihàn onírúurú ònà tí àwon òdaràn wònyí ń gbà dá òràn.
Ní ìparí. isé yìí gbà pé àwon ìwà òdaràn tó ń selè ni a lè kà sí òkan lára ohun tí ìsèlè àwùjo bí àti pé ìjìyà ti a ń fún òdaràn máa ń ní ipa nínú ebí won nígbà mìíràn.
Alábòójútó Kìíní: Òjógbón T.M. Ilésanmí
Alábòójútó Kejì: Òjògbón B. Àjùwòn
Ojú Ìwé: 249
Itan-aroso
2306
6340
2006-12-17T10:04:41Z
Loadewole
101
[[O.O. Faturoti]]
[[Itan-aroso]]
[[Olopaa]]
O. R. Faturoti, (1998), ‘Àyèwò Ipa tí awon Olópàá kó nínú Ìwé Ìtàn-àròso Yorùbá’.,
Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Ise yìí se àyèwò ipa tí àwon olópàá kó nínú àsàyàn àwon ìwé-ìtàn-àròso Yorùbá kan. Orí tíòrì ìfojú-èrò-Marx-wo-lítírésò ni a gbé isé náà kà, a sì se àtúpalè èrèdìí àgbékalè àwon ònkòwé tí a ye isé won wò.
Ònà tí a gbà sisé yìí ni síse àyèwò àwon ìwé-ìtàn-àròso tó je mó isé yìí fínnífínní. Ìfòrò-wáni-lénu-wò sì tún wáyé pèlú àwon tó ń so èdè abínibí, láti lè ní ìmò tó jinlè nípa ìbágbépò àwùjo àwon Yorùbá.
Ní gbogbo àwùjo ènìyàn láti ojó tó ti pé, ipa ribiribi ni àwon olópàá ń kó láti rí i pé òfin àti àse àwùjo kò di títè lójú. Ìdí nìyen tó fi jé pé àwon ará ìlú ń wò wón gégé bí àpeere ìrètí. Àmó sá, isé yìí rí i wí pé àwon olópàá kan ti pa ojúse pàtàkì tí àwon ará ìlú mò wón wònyìí tì. Èyí rí béè nílorí àwon ìdí kan bíi ìfé àwon alágbára lati lò wón fún ànfààní ara won nìkan àti ìfé àwon olópàá tí wón ń lo ànfààní ipò won láti pawó sápò ara won àti béèbéè lo.
A fi orí isé yìí tì sí ibi wí pé, nípase ogbon ìsèdá àwon ònkòwé tí a ye isé won wò, ó hàn kedere wí pé àwon olópàá pàápàá, gégé bí ènìyàn eléran ara láwùjo tí ìwà ìpàjé ti wò léwù n tè síbi tí ayé ń ayé ń tè sí ni.
Alábojútó: Òmòwé A. Akínyemí
Ojú ìwé: Métàdínláàádóje.
Erin
2307
6291
2006-12-17T08:30:23Z
Loadewole
101
[[Erin]]
[[Ilu Aje-oruko-mo-Erin]]
[[O.M. Boyede]]
O. M. Bóyèdé (2005), ‘Àgbéyèwò Oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn ní Ilè Yorùbá’., Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé yìí se àyèwò oríkì àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn bí Èrìn bí Èrìnmò, Èrìn-Ìjèsà, Èrìn-Òkè, Èrìn-Ilé àti Èrìn-Òsun láàrin àwon Yorùbá apá Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà. Bákan náà, isé yìí se àgbéyèwò orírun àwon ìlu wònyí, àjosepò tó wà láàrin ìsès àwùjo àti Ìbáratan won, pèlú ètò ìsèlú won.
Ònà tí a gbà se ìwádìí yìí ni pé a gba ohun enu àwon oba ìlú wònyí, òpìtàn ní ààfin oba, àwon tó mò nípa oríkì ati àwon awo Ifá. A se àdàko àti ìtúpalè àwon ìfòròwánilénuwo àti oríkì tí a gbà sílè. Tíórì lítírésò ìbáraenigbépo àti ìfìwádìí-sòtumò ni a mú lò láti se àtúpalè àkóónú àti ìsowóloèdè nínú àwon oríkì yìí. Àwon ìwé tí ó wúlò fún isé yìí ni a yèwò ní àwon ilé ìkàwé.
Àtúpalè isé yìí jé ká mò pé Ilé-Ifè ni orírun àwon ìlú Ajórúko-mo-Èrìn àti pé Èrìnmò ni wón koko tèdó sí kí àwon yòókù tó fónká lo sí ibi tí wón wà lónìí. Isé yìí tún fi hàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn gba Ilé-Ifè gégé bí orírun won síbè, ìyàtò wà nínú èka-èdè, ètò ìsèlú àti odún ìbílè won. Bákan náà, o tún hàn nínú isé yìí oríkì jé kí a mo àwon àwòmó apààlà tí ó je mó àwùjo àwon ìlú Ajórúko-mó-Èrìn kòòkan àti àwon èèyàn won.
Ní ìparí, isé yìí fihàn pé, bí ó tilè jé pé àwon ìlú wònyí fón káàkiri agbègbè Ìwò-Oòrùn Nàíjíríà nítorí ogun abélé Yorùbá, ìjà oyè, orò-ajé àti ìjà fún òmìnira ara eni, wón sI ní àjosepè tó fi wón hàn gégé bí òkan.
Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje
Ojú-Ìwé: 172
Ere-Onitan
2308
6290
2006-12-17T08:28:20Z
Loadewole
101
[[Ere-Onitan]]
[[O.A. Adeyemo]]
[[Ijijagbara]]
O. A. Adéyemo (2005), Ìjìjàgbara nínú ìwé eré-onítàn Yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Eémeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
ÀSAMÒ
Isé àpilèko yìí dá lórí ìjìjàgbara nínú àsàyàn àwon eré-onítàn tí a ko ní èdè Yorùbá-Réré Rún, Ayé Ye Wón Tán àti Orí Mèkúnnù. Isé yìí se àgbéyèwò ìdí abájo àti àbùdá àwon àjìjàgbara gégé bó ti se hàn nínú àsàyàn ìwé eré-onítàn àti ònà tí àwon tí ìyà ń je gbà láti ko ìjegàba.
A gbé isé yìí lórí síse àyèwò fínní-fínní àwon àsàyàn ìwé eré-onítàn Yorùbá. A sáyéwò ìsòro àti ònà àbayo tó dá lórí ìjìjàgbara, akitiyan àwon egbé, àbayorí ìwà agbèyinbebojé. A tún se àgbéyèwo orísìírísìí ònà tí àwon arénije fi ń je àwon mèkúnnù níyà. Tíórì Marx in a se àmúlò láti se àtupalè àwon àsàyàn eré-onitan tí a gbé yèwò.
Isé yìí fi hàn pé ìdí abájo tó ń fa ìjìjàgbara ní àilè mú ìlérí se àwon tó wà nípò nípa mímú ayé derùn fún àwon ènìyàn. Ó tún hàn pé àwon tó wà nípò aláse máa ń mòn-ón-mò gbàgbé àwon ènìyàn ní gélé tí owó won bá ti ba eèkù idà, tí wón sì ń mú ìgbé ayé le koko fún àwon mèkúnnù nípa lílo orò tó tó sí gbogbo mùtúmúwà àwùjo fún ànfààni ara won
Ní ìparí, isé yìí fi hàn pé àwon tí ìyà ń je kò káwó gbera rárá sùgbón wón jà fitafita nípa gbígbé orísìírísìí ìgbésè láti so ara won di òmìnira kúrò lówó àwon amúnisìn.
Alábòójútó: Dr. J.B. Agbaje
Ojú-Ìw é: 119
Imunimotele
2309
6328
2006-12-17T09:46:24Z
Loadewole
101
[[Imunimotele]]
[[Ogbon Isotan]]
[[O. Olurankinse]]
[[L.O. Adewole]]
O. Olurankinse (2000), Ogbón-Ìsòtàn Ìmúnimòtélè, olóòtú: L.O. Adewole. Plumstead: CASAS
Nínú isé yìí, a gbìyànjú láti so ìtàn nípa ìdàgbàsókè èrò ìmúnìmòtélè. A sapá láti fi í hàn pé ìmúnimòtélè jé ogbón-ìsòtàn nínú ìwé ìtàn àròso Yorùbá. A sì tìraka láti se ìtúpalè onírúurú ogbón ìmínimòtélè tí àsàyàn àwon ònkòwé ìtàn àròso Yorùbá mélòó kan da, kí á bàa lè rí orísírísI ònà tí wón gbà lo ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè.
Ònà kan pàtàkì tí a gbà se ìwádìí yìí ni síse àyèwò ohun tí ó je mó ìtàn àròso àti èrò nípa ìmúnimòtélè ní ilé ìkàwé àti ní ilé ohun ìsènbáyé. A sàyèwò àsàyàn, ìwé ìtàn àròso àwon ònkòwé Yorùbá bí Fágúnwà, Ògúndélé, Òkédìjí àti Akínlàdé, kí á bàa lè se àfihàn ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè tí wón lò. A si fi tíórì ìfojú-ìhun-wò se gbogbo ìtúpalè tí a se.
Nínú gbogbo ìwé lítírésò olórò-geere tí a yè wò, a tóka sí fónrán imúnimòtélè mókànlá òtòòtò. A sì pe òkòòkan ninú won ni amúnimòtélè. Àwon wònyí ni amúnimòtélè tí ó jé mó orúko tàbí ìnagije, èròo-òrò, àrokò àti ìdójúso.
Èyìn èyí ni a tún se ifiwéra ìwúlò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè nínú lítírésò Gèésì àti ti Yorùbá. Àwon Gèésì kò lo ogbón-ìsòtàn náà nínú lítírésò àpilèko ìgbàlódé won tí a rí nínú ipele kéta ìdàgbàsókè àwùjo won lónìí mó. Àwon Yorùbá, ní tiwon, sì kúndùn ìlò rè nínú irú lítírésò won ìwòyí kan náà láwùjo won. Okùnfà ìyàtò yìí láàárín àwùjo méjèèjì seé se kí ó jé ifàséyìn tí ó dé bá ìdàgbàsókè àkoólè èdè Yorùbá àti fifi tí èdè Yorùbá fúnra rè fi àyè gba ilò ogbón-ìsòtàn ìmúnimòtélè.
Ifojusun-Ajemodanwo
2310
6313
2006-12-17T09:21:50Z
Loadewole
101
[[Ifojusun-Ajemodanwo]]
[[L.O. Adewole]]
[[W.O. Fatokun]]
[[M.O. Mabayoje]]
[[Ore Yusuf]]
[[Exam Focus: Yoruba]]
L.O. Adewole, W.O. Fatokun, M.O. Mabayoje and Ore Yusuf (200), Ìwé Ìfojúsùn Ajemó-Dánwò Èdè Yorùbá fún WASSCE, SSCE àti UME (Exam focus: Yoruba Language. Ibadan, Nigeria: University Press PLC. Ojú-Iwe 140. ISBN: 978 030692 7.
Òrò Àkóso
A ko Ìwé Ìfojúsìn Ajemó-Dánwò Èdè yorùbá yìí fún ìgbáradì ìdánwò àsekágbá ti ilé-èko sékóńdìrì àgbà. Nítorí ìdí èyí, gbogbo ohun tí ìlànà isé (Kòríkúlóòmù àti Sílábóòsì0 se àgbékalè rè fún ìdánwò yìí ni a ménu bà.
Yàtì sì èyí, gbogbo ohun tí ó se-kókó ni a tú palè ní orí-òrò, lábé èkó kòòkan. Ní òpin orí-òrò kòòkan, a bèèrè àwon ìbéèrè, a sì dáhùn won. Léyìn èyí ni a tún wá fún àwon asèdánwò ní òpòlopò ìbéèrè èwo-nì-dáhùn àti ìbéèrè agbàròko tí won lè fi dánrawò fún ìgbáradì.
A dúpé púpò lówó Àjo WÀÉÈKÌ àti JÁMBÙ fún gbígbà wá láàyè láti lo àwon ìbéèrè won tí wón ti se kojá. Kò sí tàbí-sùgbón nípa ti pé ìwé yìí yóò wúlò gidigidi, pàápàá fún àwon tí ó ń gbélé se yálà ìdánwò SSCE tàbí ti WASSCE.
ÌTÓKA ÀKÓÓNÚ
Èkó 1: Ìfáárà
Èkó 2: Àkàyé
Èkó 3: Àròko
Èkó 4: Létà Kíko
Èkó 5: Èyà Ara Ìfò àti Ipa
Èkó 6: Fóníìmù àti Fóònù
Èkó 7: Sílébù
Èkó 8: Jíjeyopò àti Ànkóò Fáwèlì
Èkó 9: Àrànmó
Èkó 10: Ìró Pípaje tàbí Ìpaje
Èkó 11: Òrò Àyálò
Èkó 12: Ohùn
Èkó 13: Àkotó
Èkó 14: Mófíìmù
Èkó 15: Ìhun Òrò: Ìsèdá Òrò-Òrúko tàbí Ìsodorúko
Èkó 16: Òrò-Orúko
Èkó 17: Òrò-Ìse
Èkó 18: Òrò-Àpónlé, Òrò-Atókùn àti Òrò-Àpèjúwe
Èkó 19: Òrò-Arópò-Orúko àti Òrò-Asopò
Èkó 20: Ìsòrí Gírámà
Èkó 21: Gbólóhùn
Èkó 22: Àpólà àti Awé-Gbólóhùn
Èkó 23: Aáyan Ògbufò
Èkó 24: Afò Asafò àti Afò Àgbàrán
Wunren Onitumo Girama
2311
6426
2006-12-19T08:51:25Z
Loadewole
101
[[Wunren Onitimo Girama]]
[[J.G. Fagborun]]
[[Fagborun]]
J.G. Fagborun (1985) “Wunren Onítumò-Gírámà nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fún Oyè Émeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria.
ISÉ NÍ SÓKÍ
Ète ìwádìí yìí ni láti se àkóyamo àlàyé tó je mó àtúnpínsísòrí àti àlàyé Wùnrèn Onítumò-Gírámà nínú èdè Yorùbá dípò ìtókasí lásán tí àwon onígírámà máa ń se láti èyìn wá. A gbìyànjú láti pààlà sí ààrin Wúnrèn Onítumò-Gírámà àti Wúnrèn Onítumò-Àdémó nípa wiwo áwòmó fonólójì, mofólójì, síńtáàsì àti ti sèmáńtíìkì bí àkíyèsí.
Ìlànà Gírámà Eléhun Gbólóhùn ni a lò dípò àyèwò eyo òrò nítorí pé àwon kan lára Wúnrèn Onítumò-Gírámà tó jé Wúnrèn èdè tó sòroó fi ojú ìtumò pín sí ìsòrí òrò pàtàkì bí òrò-orúko àti òrò-ìse.
Léyìn ìfáárà tó jé mó àyèwò tíórì tí a gbé isé yií kà àti àyèwò ibi tí isé dé dúró, kókó ohun tí a dojú ko ni àtúnpínsísòrí àti àtúpalè gírámà bí ó se kan Wúnrèn Onítumò-Gírámà. Ohun tí a fi se òpákùtèlè fún àwíjàre wa ni ìlànà ìfirópò wúnrèn èdè, bátànì àgbékalè gbólóhùn tó je mó ìlò atónà, tíórì síńtáàsì tó je mó ìhun gbólóhùn, fónrán ìhun èdè, ìlò àkámó, ìlò wúnrèn nínú gbólóhùn àti àyídà wúnrèn ìpìlè.
Àpilèko yìí fi ojú sùnnùkun wo ipó Wúnrèn Onítumò-Gírámà nínú òfin ìyídà wúnrèn nípa wíwo ònà tí ìlò won máa ń gbà pa kádàrá ìhun ìpìlè dà, bí ó tilè jé pé àwon fúnra won kò dá ìtumò ní kàrè ìlò won nínú gbólóhùn. Bí àpere, àfibò njé ló yí Olú lo dà sí gbólóhùn ìbéèrè láti gbólóhùn àlàyé bá yìí: “Njé Olú lo?”
Ìwádìí yìí túbò ràn wá lówó láti se àyèwò àbá òfin gírámà tó wà nílè gbogbo. A se àgbéyèwò isé àwon onígíràmà pàtàkì pàtàkì bèrè lórí Crowther (1852) tó fi kan àwon onímò òde-òní bí Awobuluyi, Oyelaran àti àwon omoléyìn won. Èyí ló mú kí àgbékalè isé yìí fara jo tí àwon onímò èdá-èdè tí ìtàn ìdàgbàsókè èdè je lógún.
Lákòótán, a ní ìrètí pé bí a bá se àtúnpín Wúnrèn Onítumò-Gírámà dáadáa, ó le túbò tan ìmólè sí ìhun orísirísI gbólóhùn tí a le rí nínú èdè Yorùbá. A wo ohun tí ìwádìí yìí hú jáde àti ibi tí isé kù sí ti ipa wa kò ká ní ìparí isé náà.
Ibeere
2312
6305
2006-12-17T09:02:39Z
Loadewole
101
[[Gbolohun Ibeere]]
[[O.A. Aboderin]]
O.A. Aboderin (1995) “Ònà Ìsèdá Gbólóhùn Ìbéèrè nínú Èdè Yorùbá”, Àpilèko fun Oyè Emeè, DALL, OAU, Ife, Nigeria.
ÀSAMÒ
Ète ìsé yìí ni láti se àfihàn bí tíórì ìjoba àti àdìpò se sisé sí lórí àlàyé ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-ni tí à ń sèdá nínú ìpèdè ojoojúmó l’èdè Yorùbá. Tíórí ìjoba àti àdìpò yìí ní àwon òté, ìlànà àti òfin kan tí o gbé kalè fún àtúpalè ìhun gbólóhùn. Irú àgbékalè yìí ń sàlàyé òfin tó de àgbéfò bíi: Ìdí tí o fi wáyé tàbí tí kò fi lè wáyé nínú ìhun. Ní ònà kejì; a lo tíórì onípele tí o jé ohun èlò fún tíórì ìjoba àti àdìpò. Láti sàlàyé ìfarakínra òrò nípasè ikómúpò àti ìgàba, ìdè ìso itókasí, ìjoba, àse omo-inú, àse ìpèkun àti béè béè lo. A lo tió rì yìí láti sàlàyé òté ìsòrí òfo, òté ìhun òkè, ààlà àgbéfò tí kání isúnmóra. A lérò pé isé yìí yóó se àfihàn ibi ti girama ìjoba àti àdìpò sisé dé lórí gbólóhùn ìbéèrè èdè Yorùbá.
Lénu ìwádìí yìí, a se àkójo àwon ìwé tó se kókó lórí tíórì yìí gégé bíi ìpìlè fún isé wa. A tún lo àwon ìbéèrè tí a gbó lénu àwon elédè nínú àlàyé isé náà. ìmò wa gégé bí omó Yorùbá náà tún ràn wa lówó, pàápàá láti sàlàyé ìbófinmu àti àìbófinmú àwon gbólóhùn ìbéèrè oní-ni.
Isé yìí fi hàn pé, bí ìhun gbólóhùn ìbéèrè oní-‘ní’ se pò náà ni àgbéfò pe orísìírísìí. Ó sì tún fi hàn pé òpòlopò àwon òté, ìlànà àti òfin tí tíórì ìjoba àti àdìpò ń lò, ló sisé lórí èdè Yorùbá, bí o tilè jé pé àwon àfi kòòkan náà sì wà.
Ní sókí, isé yìí fi hàn pé tíórì ìjoba àti àdìpò dára ní tòótó sùgbón ipò rè gégé bíi tíórì káríáye nílò àtúnyèwò. Nítorí òpò àwon òté àmúlò tíórì ìjoba àti àdìpò fún èdè Yorùbá ló sì nílò àtúnse. Bákan náà ni tíórì ijoba àti àdìpò tún lè jé ìpìlè láti sàlàyé ihun gbólóhùn lápapò nínú èdè Yorùbá.
Orúko Alábòójútó: Professor L.O. Adéwólé
Iye Ojú Ewé Ìwé: Aárùn-ún-dín-lógóje (135).
O Pegede
2313
6365
2006-12-18T07:31:06Z
Loadewole
101
[[O. Olutoye]]
[[Adeboye Babalola]]
[[O Pegede]]
O. Olútóyè (2000) (olóòtú), Ó Pegedé.
Ikeja, Nigeria: Longman. ISBN: 978 1396385
Afolábí Olábímtán ni ó ni àpilèko àkókó. Bí àwon òsèfè se ń lo èdè won ni wón fè lójú nínú ìwádìí won. Nínú àpilèko yìí, Olábímtán se àlàyé lórí bí àwon òsèfè se máa ń fi èdè ìbà tu òrìsà nínú, tí wón ń fi èdè inú orin won ráwó sí àwon ìbo, tí wón ń fi tòwòtòwò bá oba àti ìjòyè wí, tí wón ń nu àgbà ìlú lórò láìyo èébú lára won. Olábímtán fi hàn wá pé òsèfè kó ni ó ń dá orin rè kó jo-gbogbo ènìyàn ló ń bóbùn ún sòwò ni. àmó nígbà tí ó bá dé ojú eré, ó se àlàyé bí òsèfè yóò se gbé òrò rè kalè bí eni pé gbogbo ìsèlè òhún, ojú rè ló se. Ó sì tún se àpeere irú onà èdè tí òsèfè máa ń lò jù nínú eré won.
Nínú òrò ti Olúdáre Olájubù, ó se àlàyé kíkún lórí isé bótò nínú egbé olórin Ìlorin. Ó lo àwon àpeere láti gbé isé bótò gégé bí oníjó, alákòóso, agbódegbà, agbowó àti akéwì jáde. Ní ìkádìí, ó fún gbobgo onímò ìjìnlè pàápàá àwon afìmòwíwásisé ní ìsítí láti máa ye gbogbo akópa-nínú-orin wò fínnífínní, kí wón sì máa ko àkokún àwon orin tí wón bá gbà sílè lénu olórin, kí isé lámèyító ó lè kógo já.
Eré-enu ti àwon Èkìtì ni Omótáyò Olútóyè ko àpilèko tirè lé lórí. Ohun tí ó sì fà yo nínú rè ni àwon òrò tí àwon eléré máa ń fi wónyò sí eré won fún ìdí kan tàbí èkejì; tí àwon onímò sì ti máa ń kà sí àyàbá lásán. Olútóyè fi àpilèko rè àti àwon àpeere tí ó fà yo láti inú àsamò àti ùjaamèsè mú un dá ni lójú pé àwon òrò náà wúlò púpò nínú eré enu. Ó ní bí ó tilè jé pé irú wá ògìrì wá ni kókó tí irú àwon òrò bèè máa ń dá lé; síbè, àwon eléré máa ń lò wón fún àtifi ìmò kún ìmò àwon òwòran, àtikìlò ìwà, àtikóni lógbón, àti láti mú àwon ènìyàn agbègbè kan se àkíyèsí ohun pàtàkì kan yálà ní rere tàbí ní búburú, tí ó ń selè ní ìtòsí won.
Nínú ìwé tirè, Olúgbóyèga Àlàbá fi ìdí àbò ìwádìí rè múlè nípa isé tí àwon òrò àgbórérìn-ín ń se nínú ìgbésí ayé àyé àwon Yorùbá. Ibi tí ó gúnlè sí nip é isé òrò àgbórérìn-ín kò pin sí mímúni-rérìn-ín láti dá ni lára dá ni lára yá nìkan, wón tún wúlò láti gba ònà èro kó ni lógbón, wón sì tún ń lò wón láti to àjose tó bá fé wó láàrin àwùjo.
Ìtàn Fèyíkógbón Yorùbá ni babátúndé Ògúnpolú fi se àgbéyèwò aáyan Babalolá fún ìdàgbàsókè-ìjìnlè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, tí ó fi dá Babalolá lóla fún gbígbé ìtàn àbáláyé Yorùbá láruge dé òkè òkun, ó se àtúnpín ìtan Fèyíkógbón, ó sì se àlàyé tàpeere tàpeere lórí ipa tí ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú ìgbéayéàwon Yorùbá. Ó tenu mó ìtan Fèyíkógbón Alálòó Àpamò, Ìtan Fèyíkógbón Arúmolójú Onísìírò àti Ìtàn Fèyíkógbón Arúmolójú Èwo-ni-káse nípa kíkó omo Yorùbá. Ní ogbón tí yóò fi we ilé ayé já. Ó fi kún òrò rè pé ìwádìí ń lo lówó lórí ipa tí Ìtan Fèyíkógbón ń kó nínú lítírésò òde-òni.
Àwon àpilèko yòókù nínú ìwé yìí tàn dé èka ìmò ìjìnlè Yorùbá tí Babalolá sisé dé. Olásopé Oyèláràn se àgbéyèwò ipá tí Babalolá sà nípa isé akómólédè Yorùbá. Nínú àpilèko tirè, ó se àkàwé àwon ìwé ìkónilédè tí babalolá ko àti ìwé ìlànà ìkóni tí N.E.R.C. gbé jáde. Ó wo gbogbo àròjinlè tí Babalolá fi kó omo lédé lónà tí èdè yóò fi wu ni í kó, àti ìlànà lìngúísíìkì tipá tipá tí kòríkúlóòmù N.E.R.C. fé kí akómolédè ó lò, ó wá dábàá pé kí á padà sí ese àárò tí Babalolá ti là sílè; kí èdè Yorùbá máa wá di àríbélùgbé fún àwon omo wa.
Ní orí keje, Bísí Ògúnsínà se aáyan takuntakun láti ye àwon ìwé olórò geere tí Babalolá ti ko wò. Ó fi sùúrù àti ìmò ìjìnlè se ìtúpalè imò ti ó wà nínú won, èkó ibè, àti ìhà tí Babalolá ko sí ìgbésí ayé àwon Yorùbá ní àkókó tí ó ko àwon ìwé náà. Kò sàìménu ba àwon ogbón ònkòwé tí Babalolá mú lò. Ògúnsínà fi hàn nínú àpilèko yìí, pé Babalolá fi àwon ìwé rè tóka sí èto àrògún àti ogbón ìbáraeni-gbé-pò àwon Yorùbá, ó sì fi ogbón yònbó èyí tí ó dára nínú àsà ìgbà náà, ó tún bu enu àté lu ìwà àìdáa láìfi òrò bopo boyò. Ògúnsínà wá fúnka mó on pé ohun tí Babalolá fi àwon ìwé rè se ni pé ó fé kí á mo irú ènìyàn tí ó fé kí omo Yorùbá ó jéníàwùjo, èrò rè (Babalolá) sì ni pé eni tí yóò bá jé asíwájú omo Yorùbá gbódò ní àwon èròjà ewà tí òun kó jáde lára àwon eni-ìtàn òun.
Ní tirè, ohun tí Tàlàbí Olágbèmí gbé yèwò ni lítírésò alohùn. Àlàyé jinná ni ó fi se isé yìí tí ó sì tú ìfun àti èdò èka lítírésò yìí jáde.
Àwon àpilèko méjì ni ó wà nínú ìwé yìí tí ó je mó ìtàn àti èsìn, kí ààrò méta tí obè ìmo Yorùbá dúró lé ó lè jókòó dáadáa. Ní orí kesàn-án, Oyin Ògunbà ko àpilèko tirè lórí Òrìsà Èkìnè ní ilè Ìjèbú. Kókó tí Ògunbà yo jáde àpilèko òhún nip é ìbásepò ti wà láàrin àwon Yorùbá àti àwon yòókù tí wón n gbé esè odò, ojó ti pé. Àlàyé rè lórí Èkìnè fi àjùmòsepò tó wà láàrin àsà àti èsìn Yorùbá hàn; ó sì fi ìyàtò tó wà láàrin egúngún àti Èkìnè hàn pèlú. Ohun tí àwon Ìjó fi ń se àríyá lásán, tí wón kàn fi ètùtù síse díè bò, ètùtù pereu ni, ìbo sì ni láàrin àwon Yorùbá Ìjèbú, tí ó gba òrìsà náà lówó won (Ìjó).
Òrìsà kejì tí àpilèko akínwùmí Ìsólá dé lé ni Sàngó. Ohun tí ó tún gbé òrò tuntun dìde lórí Sàngó nip é Ìsòlá ti wá rí i ibi tí a fojú sí nípa orírun Sàngó, ònà kò gba ibè rárá. Àbò ìwádìí rè lórí ‘Ta ni Sàngó?, Sàngó?, Sàngó mélòó ló tilè wà? Kí ni orúrun rè/won?’ àti béè béè lo ni a fi àpilèko yìí se. Ó sòrò títí, ó fi Ifá se elérìí.
Gbogbo àpilèko wònyí fi ibi ìjìnlè ti fè dé nípa èdè Yorùbá hàn. Wón kó òpòlopò èdè ìperí tí a ti kó jo jáde, wón sì mú un dá ònkàwé lójú pé iná ìwádìí, isé ònkòwé àti aáyan àtigbé èdè Yorùbá kalè ní fègbékègbé pèlú èdè yòówù ní àgbáyé, ń jó geregere. Àwon ìkádìí inú àwon àpilèko náà sì fi yé ni pé isé gbére ni isé ìwadìí, ó se é se kí ohun tí a fúnka mó gégé bí òótó lónìí di iró ní òla, ìwádìí mìíin ni yóò fi ìmò yìí yé ni.
A lérò pé àwon àpilèko náà yóò bénà ìmò tuntun, kí wón sì ta ònkàwé jí gìrì láti se ìwádìí lórí èyí tí a kò tíì fè lójú tó.
Ire o.
Ibeere Ewonidahun
2314
6307
2006-12-17T09:06:23Z
Loadewole
101
[[Ibeere Ewonidahun]]
[[Folarin Olatunbosun]]
[Asa]]
[[Akaye]]
[[Litireso]]
[[Eto Iro]]
[[Girama]]
Folárìn Olátúnbòsún (200), Òkan-ò-jòkan Ìbéèrè, èwonìdáhùn lórí Àsà, Àkàyé, Lítírésò, Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún ìdánwò SSC Yorùbá. Òsogbo, Nigeria: Olátúnbòsún Publishers, ojú-ìwé 62.
Ìwé yìí se èkúnréré àlàyé lórí àwon àsà àti ìse ilè Yorùbá èyí tí Àjo WAEC ti yàn fún ìdánwò SSC Yorùbá fún odún 2006 dé 2010
Ònkòwé lo àwon àlàyé orí àsà kòòkan gégé bí àyokà fún isé síse lórí àkàyé.
Òpòlopò àpeere ni ònkòwé lò láti fi se àlàyé lórí orísirísI níní àwon àsàyàn ìwé litirésò Àkóónú ìwé náà ní.
Àsà Ìlè Yorùbá àti Àkàyé
Lítírésò
Ètò Ìró àti Gírámà
Ìdáhùn sí Ìbéèrè èwonìdáhùn
Àwon ìwé mìíràn tí ònkòwé yìí tún ko ni
Ètò Ìró àti Gírámà Yorùbá fún Ilé-ìwé Sékóńdìrì Àgbà
Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn fún Ìdánwò SSC Yorùbá
Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kìíní
Ìbéèrè Èwonìdáhùn pèlú Ìdáhùn lórí JSS Yorùbá fólúùmù kejì.
Iwe Itan-Aroso Yoruba
2315
6342
2006-12-17T10:08:14Z
Loadewole
101
[[Iwe Itan-Aroso Yoruba]]
[[O. Olurankinse]]
[[Imunimotele]]
[[L.O. Adewole]]
O. Olúránkinsé (n.d.) ‘Díè nínú àwon Ìwé Ìtàn-Àròso Yorùbá”, Ogbón-Ìsòtàn Ìmúnimòtélè láti owó O. Olúránkinsé, Olóòtú: L.O. Adewole. Plumstead, Capetown: CASAS. Ojú-ìwé 86-91.
Ìtàn Èmi Sègilolá Isaac Bòdé Thomas 1930
Eléyinjúegé
Ògbójú Ode nínú Igbó Daniel 1938
Irúnmalè Oròwolé/Olórunfémi
Fágúnwà
Aiyé Rèé Adékànmí Oyèdélé 1947
Àyòká Féláyò Akíntúndé Sówùnmí 1948
Igbó Olódùmarè D.O. Fágúnwà 1949
Ìrèké Oníbùdó D.O. Fágúnwà 1949
Ìrìnkèrindò nínú Igbó D.O. Fágúnwà 1954
Elégbèje
Aiyé D’aiyé Òyìnbó Isaac Olúwolé Délànò 1955
Èjìgbèdè Lónà Ìsálú Joseph Ògúnsínà 1956
Òrun Ògúndélé
Ibú Olókun J.O. Ògúndélé 1956
Ìtàn Odéníyà Omo Joseph Akínyelé 1957
Odélérù Omóyájowó
Rìgímò Obìnrin Kò Se Adégbóyèga Sóbándé 1959
É Tú
Àdììtú Olódùmarè D.O. Fágúnwà 1961
Ìtàn dégbèsan J.A. Omóyájowó 1961
L’ójó Ojó Un I.O. Délànò 1963
Kúyè Joseph Foláhàn Odúnjo 1964
Olówólayémò Fémi Jébodà 1964
Omo Òkú Òrun J.F. Odúnjo 1964
Èdá Omo Oòduà Christopher Láògún 1966
Adéoyè
Kàdárà àti Ègbón Rè J.F. Odúnjo àti A.B. 1967
Oládipúpò
Kórímále nínú Igbó D.A. Fátànmí 1967
Àdìmúlà
Àjà L’ó L’erù Oládèjo Òkédìjí 1969
Kékeré Ekùn Afolábí Olábímtán 1969
Omo Olókùn Esin Adébáyò Fálétí 1969
Àgbàlagbà Akàn O. Òkédìjí 1971
Ìwo Ni A. Oyèdélé 1971
Jé Ng Lò’gbà Tèmi Theophilus Adéníji 1971
Akíndélé Ládélé
Owó Te Amòòkùnsìkà Elijah Kóláwolé 1971
Akínlàdé
Tal’ó Pa Omooba? Kólá Akínlàdé 1971
Eégún Aláré Láwuyì Ògúnníran 1972
Gbóbaníyì Oládipò Yémitàn 1972
Ayé Kòótó Timothy Adédèjì 1973
Awóníyì
Àyànmó A. Olábímtán 1973
Alòsì Ologo K. Akinlàdè 1974
Ó le Kú Akinwùmí Ìsòlá 1974
Orí Adé Kìí Sùn’ta Olú Owólabí 1974
Ìgbèhìn Adùn Bólá Olójè 1976
Omoni’de
Ìyábò I R.O. Jahnston 1976
Ìyábò II R.O. Johnston 1976
Owó Èjè K. Akínlàdé 1976
Baba Rere! A. Olábímtán 1977
Èsan Á ké Túndé Ìlárá 1977
Ajítòní P.I. Fadéseré 1978
Báyò Ajómogbé J. A. Omóyájowó 1978
Ìgbì Ayé Ńjí T.A.A. Ládéle 1978
Ajá T’ó Ń Lépa K. Akínlàdé 1979
Ekùn…
Àgbákò Nílé Tété K. Akínlàdé 1980
Eni Olórun Ò pa O. Owólabi 1980
Imí Òsùmàrè Babátúndé Olátúnjí 1980
Níbo Layé Doríko? L. Ògúnníran 1980
Orúko L’ó Yàtò O. Yémitàn 1980
Àánú Olódùmarè Simeon Adémúyìdé 1981
Aládéyomí
Atótó Arére O. Òkédìjí 1981
Ìjànbá Sèlú O. Owólabí 1981
Kí Ni Mo Se? A. Oyèdélè 1981
Asenibánidárò K. Akínlàdé 1982
Ìjà Òrè O. Owólabi 1983
Fìlà L’obìnrin Akínbòdé Akinolá 1984
Eni A Ta Lófà Jíire Olánipèkun 1985
Nnkan Àsírí Bánjo Akinlabi 1985
Sàngbà Fó! K. Akínlàdé 1985
Ta Ló Gbin’gi Oró? K. Akínlàdé 1986
Bòsún Omo Òdòfin Adébísí Thompson 1987
Èrù Ò Bodò Tàlàbí Olágbèmí 1987
Àjekú L’ayé Oyètúndé Awóyelé 1988
Bínú Ti Ri O. Òkédìjí 1988
Ekùn Abìjàwàrà Sunday Èsó-Olúbóròdé 1988
Òtè N’ìbò O. Owólabí 1988
Bínúkonú Ayò Àlàgbé 1989
Kò rí Béè Débò Awé 1989
Ménumó Bámijí Òjó 1989
Òpá Àgbéléká O. Òkédìjí 1989
Àlàborùn Férè Dèwù Olátúnjí Òpádòtun 1990
Jáléyemi Eniolá Àlùkò 1990
Kópà D. Awé 1990
Ògídíolú L’óko Egbà Olágòkè Bólárìnwá 1990
Ogún Omodé A. Ìsòlá 1990
Àbòdé Kópà D. Awé 1991
Olórunsògo S. Èsó-Olúbóròdé 1991
Ònà Kan Ò Wojà L. Ògúnníran 1991
Tańmòla J. Olánipèkun 1991
Àìsàn Ìfé B. Akinlabi 1992
Gbogbo Ohun Tó Ń Fémi Odétólá 1992
Dán
Ìka Àbámò Ayòadé Òkédòkun 1992
Iyàn Ogún Odún F. Odétólá 1992
Omo Òdò O Òpádòtun 1992
Omo T’ékùn Bí A. Akínolá 1992
Ta lolè Ajómogbé? K. Akínlàdé 1992
Tani Mèyìn? F. Odétólá 1992
Ààrò Méta Àtòrunwá L. Ògúnníran 1993
Ekùn Ń Bimo Adébóyè Babalolá 1995
Ìràwò Òsán O. Owólabí 1995
Oba Adìkúta B. Òjó 1995
Àsegbé O. Òpadòtun 1996
Òbàyéjé Bùnmi Fájìnmí 1996
Sánní Adigunjalè J.A. Omóyájowó 1996
Sòwédowó Oláoyè Abíóyè 1996
Eni A Wi Fún Àkòfé Adéníyì 1997
Ìgbésíayé Òkónko Wálé Ògúnyemí 1997
Ìsúra Ìkòkò Bólá Oláníyan 1997
Taa L’Òdaràn? Bádé Ojúadé 1997
Ayélabówó Akínyelé Adétúnjí 1998
Ayò Mí Dé Lásún Adéwolé 1998
Ikú Jàre Délé Adégbèmí 1998
Osùolálé Tèlà Olásúnkànmí 1998
Bóbadé Onígègé Òtè O. Owólabí 1999
Isé Èsù Bádé Ojúadé 1999
Òjò Èsín Adédìran Ajíbádé 1999
Erin Lákátabú Débò Awé 2000
Kòtó Olánipèkun Olúránkinsé 2000
Leta 'a'
2316
6354
2006-12-17T10:30:39Z
Loadewole
101
[[Leta 'a']]
Mófíìmù, Fóníìmù àti Létà ‘a’ nínú èdè Yorùbá
á= Òrò-arópò-orúko ènì kéta eyo ní ipò àbò – ‘Ó gbà á’
á= Òrò-arópò-orúko eni kìíni òpò ní ipò olùwà ‘O pè á’
á= Atóka àsìkò ojó-iwájú – ‘Olú á sùn’
á= Létà àkókó nínú ‘abd’
a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò olùwa – ‘A sùn’
a= A ń lò ó láti fi dípò ‘kí’nígbà mìíràn – ‘Ó féràn kí ó sùn = Ó féràn a ń sùn’
a= Òrò-arópò-orúko eni kéta ní ipò àbò - ‘Ó gbá a létí’
a= A ń lò ó láti fi dípò ‘omo-tí-a’- ‘Omo-tí a-bí-sí-ònà = A-bí-sí-ònà = Abíónà
a= A ń lò ó láti dúró fún ‘gbogbo eniyàn’ tàbí eni kan – ‘A kì í lówó kí a má ná an’
a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘Peja - apeja’
a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò àbò - ‘Ó rí a’
a= A fi ń túmò òrò Gèésì, ‘I’ nínú irú gbólóhùn bíi ‘I was seen = A rí mi”
a= Àfòmó ìbèrè fún ìsèdá òrò - ‘rò ko = àròko’
a= Àfòmó ìbèrè tí a fi ń yí òrò-orúko tí a ti fi ‘i’ sèdá láti ara òrò-ìse sódì – ‘lo = ìlo =
àìlo’
a= Òrò-arópò-orúko òpò ní ipò olùwà – A bá sùn
Asiiri Amookunsika Tu
2317
6247
2006-12-17T06:57:29Z
Loadewole
101
[[Asiiri Amookunsika Tu]]
Àyèwò Àsírí Amòòkùnjalè Tú tí Kólá Aúnlàdé ko tí a tè jáde ní ilé isé ìtèwé Vantage Publishers ní Ibadan, Nàìjíríà ní Odún 2003
Ìtàn Ìgbésí Ayé Ònkòwé
A bí Kólá Akínlàdé ní odún 1924, ní ìlú Ayátòrò ní ìpínlè Ògùn ní ilè Nàìjíríà. Àwon òbí rè ni Michel Akínlàdé àti Elizabeth Akínlàdé. Ó lo sí ilé-èkó Póòlù mímó ní Ayétòrò. Léyìn tí ó parí èkó rè ní ilé-èkó yìí ni ó kojá sí Ìlaròó tí ó sì dá isé tèwétèwé sílè ńbè fúnrarè ni ó ka ìwé gba ìwé-èrí G.C. E. ní ilé.
Léyìn tí Kólá Akínlàdé gba ìwé-èrí yìí ni ó dá ìwé ìròyàn kan sílè tí ó pe orúko rè ní ‘Ègbádò Progressive Newspaper: Léyìn èyí ni ó wá bèrè isé gégé bi akòwé ìjoba. Ó sisé lábé ìjoba ìpínlè ìwò-oòrùn àtijó ní ilè Nàìjíríà.
Kílá Akínlàdé lo kàwé ní Yunifásítì Ifè ní ilè Nàìjíríà ó sì tún padà sí enu isé ní ìpínlè ìwò-oòrùn Nàìjíríà. Ní odún 1976 ni Kólá Akínlàdé fèyìn tì. Ní odún 1980, ó tún gba isé olùkó sí ìbàdàn Boys High School, Ìbàdàn, Nàìjíríà. Ó wá fi èyìn tì ní odún 1984. Kólá Akínlàdé ní ìyàwó ó sì bí omo.
Òpòlopò ìwé ni Kólá Akínlàdé ti ko.
Lára won ni Ajá to ń Lépa Ekùn, Owó Te Amòokùnsìkà, Àgbákò nílé Tété, Basòrun Olúyòlé, Ajayi, the Bishop, Chaka, the Zulu, Esther, the Queen, Abraham, The…..Friend of God, Sheu Usman Dan fodio, Òwe àti Ìtumò rè, Sàngbá fó, àti béè béè lo. Ó sì tún kópa nínú kíko Àsàyàn Ìtàn.
Ìwé Àsírí Amòòkùnsìkà Tú ní Sókí
1
Omo ilé-èkó ni Dúró Orímóògùnjé. Ó ku Odún kan kí ó jáde ìwé méwàá. Ìyá rè kú ní odún méta séyìn, ìyèn ni pé ó kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo ogóta odún ni Bàbá rè nígbà tí ó kú. Ikú bàbá rè tí ó gbó ní ilé-èkó ni o gbé e wálé. Ìyàwó mérin ni Àkàndé Orímóògùnjé tí ó jé ìyá Dúró ti kú, ó ku méta. Omo márùn-un ni Àkàńgbé Orímóògùnjé bí Dúró sì ni àgbà gbogbo won. Òun ni àkóbí. Ìyaa folúké, òkan nínú àwon ìyàwó wònyí, ni ìríjú àkándé, Orímóògùnje, ìyen ni pé òun ni ó féran jù. Ìya fólúké yìí ni ó mú kókóró séèfù jáde tí ó sí i tí won kò sì bá nnkan kan ní ibè. Ìgbà tí Àkàndé mú owó kéyìn nínú séèfù yìí kí ó tó kú, owó tí ó wà nínú rè ju egbàáta náírà (N30,000.00)lo. Ògbéni Ajúsefínní: Òun ní ó ra kòkó lówó Àkàngbé. Ó sanwo ní 10/2/80.
Àsàké: Òun ni ó jérìí sí owó kòkó ti Àkàngbé gbà. Ohun tí ó yani lénu ni pé Ogóje náírà (N140.00) péré ni wón bá ní abé ìròrí Àkàngbé nígbà tí ó kú.
Àdùnní: Òun ni ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àdùnní ti di olóògbé, ìyen nip é ó ti kú.
Ògbéni Túndé Atòpinpin: Òun ló ní kí Dúró fi òrò owó tí ó sonù lo Olófìn-íntótó.
2
Túnde Atòpinpin náà ko létà sí Olófìn-íntótó. Ìdèra ni orúko ilé-èkó àbúrò Túndé Atòpinpin. Omo odún métàdínlógún ni Dúró orímóògùnjé. Ègbón Ilésanmí ni Àdùnní ìyá Dúró Orímóògùnjé. Àgbè oníkòkó ni Àkàngbé orímóògùnjé, bàbá Dúró nígbà ayé rè. Túndé Atòpinpin àti ègbón rè máa ń sùn ní ilé Àkàngbé nígbà ti wón bá ń lo sí ìhà Odò Oya. Dúró Orímóògùnjé nìkan ni omo tí Àdùnní bé. Ará ìlú Àdùnní ni Olófìn-íntótó, omo Adésínà. Túndé Atòpinpin máa ń lo gbé ojà ní Èkó. Okò ojú omi ni ojà yìí máa ń bá dé.
3
Olófìn-íntótó, omo olusínà kòwé sí Túndé Atòpinpìn. Àròso ni Olófin-íntótó àti ilésanmí ti wokò. Dírébà won ń sáré gan-an ni. Fìlà Olófìn-íntótó tilè sí sònù ní ònà. Ó dá mótò dúró ni kí ó tó lo mú un Nígbà tí wón dé ojà, dírébà je èbà, ilésanmí je iyán ó sì ra òòyà ní irinwó náírà (400.00)
Ní ojà, Olófìn-íntótó bá obìnrin kan pàdé. Ó ra otí fún un. Obìnrin yìí sì mu ìgò otí kan tán ó sì mu ìkejì dé ìdajì. Ó ye kí a se àkíyèsí obìnrin yìí dáadáa nítorí pé òun nì a wá fi hàn gégé bí eni tí ó jí owó Àkàngbé Orímóògùnjé jí ní iwájú.
Nígbà ti Olófìn-íntótó àti Ilésanmí dé Ilé-Ifè tí won ń lo, òdò Àlàó ni wón dé sí. Ilé-Ifè ni Àlàó ti ń ta ojà. Àlàó ra obì àti otí fún Olófìn-íntótó Olófìn-íntótó mu bíà méta. Àlàó ń mu emu léyìn tí ó jeun tán Ilésanmú sì ń mu ògógóró. Olófìn-íntótó gbádùn láti máà fi owó pa túbòmu rè. Irun tí ó hù sí orí ètè òkè ní ìsàlè ibi tí imú wà ni ó ń jé túbòmu. Àsàké: Ó jé òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé Orímóògùnjé. Gbajímò ènìyàn ni. Omo ogbòn odún ni sùgbón ó dàbí omo odún mókànlélógún. Òmòwé ni.
Yéwándé: Òkan nínú àwon ìyàwó Àkàngbé ni òun náà. Kò kàwe sùgbón o ní òyàyà ó sì máa ń se àyésí ènìyàn.
Àlàó: Òun ni Olófin-íntótó àti Ilésanmí dé sí odo rè. Onígbàgbón ni. Jòónú ni orúko rè mìíràn. Ó máa ń gbàdúrà ni alaalé kí ó tó sùn. Omo méta ni ó bí. Ní ojó tí àwon Olófin-íntótó kókó dé ilé rè tí wón ń gbàdúrà ó ní kí gbgbo won ko orin wá bá mì gbé olúwa. Àwon omo Àlàó kò bá won ko ese kejì tí ó so wí pé ‘Ojó ayéè mi ń sáré lo sópin’. Àsàmú tí ó jé òkan nínú àwon omo Àlàó ni ó se àlàyé fún bàbá rè ìdí tí won kò se ko ese kejì orin náà. Ó ní orin àgbàlagbà ni.
4
Ilésanmí ró àlà tí ó lá fún Akin Atòpinpin omo Olúsínà. Ó ní nínú àlá tí òun lá, òún. Rí eni tí ó gbé owó sùgbón òun kò rí ojú rè tí òun fi ta jí. E jé kí á se àkíyèsí àwon nnkan wònyí tí wón ménu bà ní orí yìí.
Dúró – Òun ni àkóbí nínú àwon omo Orímóògùnjé.
Omo odún métàdínlógún ni
Fólúké - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méwàá ni. Ó sesè wo kóléjì ni.
Omówùmí- Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà Omo odún méjo ni. Ilé-èkó kékeré ni ó wà.
Oládúpò - - Omo Àkàngbé Orímóògùnjé ni òun náà. Omo odún méfà ni. Ilé-èko kékeré ni ó wà. Fólúké, Omówùmí àti Oládípò jé omo Yéwándé. Bándélé jé omo odún méje. Àsaké ni ó bíí Yàtò sí Àkàngbé Orímóògùnjé, Yéwándé nìkan ni ó tún máa ń mu owó nínú séèfù. Àìsàn Orímóògùnjé kò ju ojó méwàá lo tí ó fi kú.
Ilé Orímóògùnjé kò ju ilé kérin lo sí ilé Àlàó. Nígbà tí àwon Olófìn-íntótó dé ilé Orímóògùnjé láti bèrè ìwádìí. Yéwándé ni ó mú won wolé Kókóró ojú ńlá séèfù yìí kìí ya Orímóògùnjé. Abé ìròrí rè ni ó wà nígbà tí ó ń sàìsàn. Kì í yo kókóró ojú kékeré séèfù.
Àsàké wolé bá won níbi tí won ti ń sòrò níbi tí wón ti ń se ìwádìí nílé Orímóògùnjé. Wón máa ń há ìlèkùn yàrá Orímóògùnjé sùgbón wón máa ń fi kókóro ibè há orí ìtérígbà. Enikéni ní inú ilé ni ó lè mú un ní ibè kí ó sì fi sí ilèkùn
Yéwándé ni ó máa ń tójú Orímóògùnjé lóru nígbà tí ó ń se àìsàn. Àsàké máa ń ràn án lówó. yéwándé àti àwon omo náà máa ń wá tójú Orímóògùnjé nígbà ti ó ń sàìsàn lówó tí àìsàn rè bá ń yonu.
Adékéye ni orúko bàbá yéwándé.
Ojà Ajégbémilékè ni Yéwándé fé lo ní ojó tí oko rè kú.
Àlàó ni ó kó ogóje náírà (N140.00) tí wón bá níbi ìgbèré Orímóògùnjé fún Yéwándé láti tójú. Orúko mìíràn tí Àkàngbé Orímóògùnjé tún ń jé ni Bándélé. E rántí pé eléyìí yàtò sí Bándélé orúko òkan nínú àwon omo re.
Òsanyìnnínbí ni orúko onísèègùn Orímóògùnjé. Ó ra páànù ìgàn méjìlá ní òdò kékeréowó. Èyí sì fé mí ìfura dání nítorí owó tí ó sonù. Àwon kan rò pé bóyá òun ni ó jí owó Orímóògùnjé tí ó sonù.
Nílé Orímóògùnjé níbití wón ti ń se ìwádìí, Olófìn-íntótó rí èjá òwú kan tí ó wà lára òkan nínú àwon ojú kéékèèkéé inú séèfù ó sì mú un. Gbòngán ni folásadé ìyàwó àfékéyìn Orímóògùnjé ń gbé. Ó máa ń lò tó ojó márùn-ún tàbí òsè kan ní ifè ní ilé Orímóògùnjé kí ó tó padà sí Gbòngán. Kò bímo kankan fún Orímóògùnjé. Ó ye kí a se àkíyèsí folásadé dáadáa nítorí pé òun ni Olófìn-íntótó ra otí fún ní ojà tíó mu ìgò otí kan àbò. Òun ni a sì rí ní òpin ìwé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé gbé.
5
Omótósòó ní sítóò. Káyòdé ni orúko akòwé rè. Ó ti tó odún méfà kí Akin Olófín-íntótó omo Olúsínà àti Omótósòó ti rí ara won mo kí won tún tó rí ara won yìí. Àbúrò Orímóògùnjé ni Ilésanmí tí òun àti Olófìn-íntótó jo wá se ìwádìí ní ilé-Ifè. Òré Orímóògùnjé ni Ajísefínní tí ó ń ta kòkó. Bíolá ni orúko eni tí ó ń ta otí
Lóòótó, onísèègùn ni Òsanyìnnínbí síbè, kò wo egbé àwon Onísèègùn tí orúko rè ń jé Egbé ìlera loògùn Orò.
Awóyemí ni orúko eni tí ó bá àwon Olófìn-íntótó níbi tí wón ti ń gbádùn lódò Omotósòó.
Ilésanmí àti Olófin-íntótó so nípa ara won pé àwon mo ilè tè múyé (E rántí pé isé òtelèlmúyé ni wón ń se). Ajúsefínní, òré orímóògùnjé ni ó bá Orímóògùnjé ra ilè tí ó ń kó ilé sí. A ó rántí pé kòkó ní Ajísefínní ń tà.
Owó Òsúnlékè ni wón ti r ailè tí Orímóògùnjé fi ń kólé náà. Egbèta náírà (N600.00) ni wón ra ilè náà.
Káyòdé akòwé Omótósòó sùn ní enu isé Ìgbà tí wón bi í pé kí ló dé tí ó fi sùn ni ó dáhùn pé olè ajérangbe tí àwon ń lé ní òru ni kò jé kí àwon sùn dáadáa. Ó ye kí á se àkíyèsí pé Onísèègùn Òsanyìnnínbí ni olórí àwon olè ajérangbé yìí gégé bí a ó se rí i kà ní iwájú. Eran tí ó ń jí gbé yìí wà lára ohun tí ó jé kí àwon ènìyàn fura sí Òsanyìnnínbí pé òun ló jí owó Orímóògùnjé gbé níbi tí ó tí ń tójú rè nígbà tí ó ń se àìsàn.
Eran méta ni wón bá ní ilé àwon olè wònyí nítorí pé wón ti jí méjì télè. Nítorí pé Òsanyìnnínbí jé ògá fún àwon olè wònyí, wón mú un lo sí Àgó olópàá tí ó wà ní Morèmi ní ilé-Ifè.
6
Nígbà ti Olófìn-íntótó gbó pé wón mú Òsanyìnnínbí sí àgó olópàá Morèmi, òun àti Ilésanmí ló sí ibè. Aago méfà sí méjo ni ògá olópàá máa ń rí ènìyàn sùgbón ó gbà láti rí Akin àti Ilésanmí léyìn ìgbà tí ó ti rí káàdì Akin.
Pópóolá ni orúko ògá olópàá yìí. Òré Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà ni. Àbéòkúta ni Pópóolá wà tèlè kí wón tí wá gbé e wá sí Morèmi ní Ifè níbi tí ó ti jé ògá àwon olópàá ibè. Ó ti tó odún méta tí ó ti rí Akìn mo. Pópóolá bèèrè Túndé Atòpinpin lówó Akin.
Léyìn ìgbà tí wón tí wón ti sè àlàyé pé òró Òsanyìnnínbí tí wón mú ni ó gbé àwon wa ni wón se àlàye pé tí ó bá jé pé òun ni ó jí owó Orímóògùnjé, yóò ti ná tó egbèjo náírà (N1,600.00) nínú owó náà. Eran ti Òsanyìnnínbí jí gbé ni ó jé kí wón ní ànfààní láti ye ilé rè wo.
Àwon òrò kan wà tí àwon ènìyàn so ní orú yìí tí ó ye kí á se àkíyèsí.
Ilésanmí ni ó korin pé, ‘Iyán lóunje.’
Akin ni ó so pé, Ajímutí kìí tí’
Akin náà ni ó so pé, ‘Eni fojú di Pópó á gba póńpó lórí…’. Orúko Pópíolá ni ó fi ń seré níbí yìí.
Pópóolá so pé, ‘Eni tí ó pe tóró, Á senu tóńtó..’ Ó ye kí á se àkíyèsí pé Àlàó ni oríkì Pópóolá. Eléyìí yàtò sí Àlàó tí ó tójú àwon Olófìn-íntótó tí a ti se àkíyèsí rè sáájú.
Nígbà tí wón ló ye ilé Òsanyìnnínbí wò, owó tí wón bá ní ibè jé ogósàn-án náírà (N180.00) Níní orí yìí, a ó rí òwe, ‘Àfàgò kéyin àparò…’ Ohun tí ó fa òwe yìí ni eran tí Òsanyìnnínbí jí gbé àti èwòn tí wón ní yóò lo tí ìyàwó rè yóò sì ti bímo kí ó tó dé. Àpatán òwe yìí ni, ‘Afàgò kéyin àparò, ohun ojú ń wá lojú ń rí.
7
Akin Olúsínà àti Ilésanmí lo sí ilé Òsanyìnnínbí. Nígbà tí wón dé ibè, òògùn ni Òsanyìnnínbí wá se. Orí yìí ni a ti mo ìdí tí Òsanyìnnínbí fi féràn Orímóògùnjé. Ìdí tí ó fi féràn rè nip é nígbà tí Òsanyìnnínbí ń se òkú ìyá rè, ó fún un ní ogórùn-ún náírà (N100.00) níbi tí kò ti sí eni tí ó tún fún un ju náírà márùn-ún lo.
Àlàó tí ó tójú Akin àti Ilésanmí nígbà tí wón dé Ifè kò féran oògùn ìbílè
Òsanyìnnínbí so pé Orímóògùnjé kì í finú tan Àlàó yìí Àwon ohun tí ó tún ye kí á se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí:
Awódélé wá kí Òsanyìnnínbí
Àkànbí, àbúrò Aríyìíbí, tí Òsanyìnnínbí nígbà tí ó ń sàìsàn ní ó dúró fún Òsanyìnnínbí ní àgó olópàá (Ìyen ni pé Àkàbí tí Òsanyìnnínbí wòsàn ni ó dúró fún òun náà)
Ní ojó tí àwon Òfíntótó wá sí ilé Òsanyìnnínbí, nnkan bí agogo mókànlá ni ó wolé àwon Òfíntótó sì dé ilé rè ní aago méjì kojá ìséjú méwàá.
Nígbà tí Akin Olúsínà àti Ilésanmí dé òdò Òsanyìnnínbí tí ó rò pé oògùn ni wón wá se ní òdò òun, àwon ebo tí ó kà fún won ni ìyá ewúré kan, egbèrún náírà ìgò epo kan, isu méta àti ìgàn asofunfun kan.
Akin Olúsínà mu emu ní ilé Òsanyìnnínbí Ajéwolé ni ó ra kòkó lówó Òsanyìnnínbí. Egbèfà náírà (N200.00) ni ó gbà ní owó kòkó náà.
8
Àwon ohun tí ó ye kí a se àkíyèsí ní orí yìí ni ìwònyí:
Láti lè mo iye tí Òsanyìnnínbí gbà fún kòkó tí ó tà fún Ajéwolé, ogbón ni wón fi tan Òsanyìnnínbí. Wón so fún un pé enì kan ń robí àti pé yóò nílò onísèègùn.
Omo odún méfà ni Oládiípò. Òun sì ni àbíkéyìn Yéwándé
Bándélé jé omo odún méjo. Omo Àsàké ni Jayéjayé kan ni Àsàké máa ń wo àdìre tàbí borokéèdì ó sì máa ń wo súwéta nígbà òtútù.
Fawolé: Ó wà lára àwon eni tí ó wá wo Orímóògùnjé nígbà tí ara rè kò yá. Nígbà tí Akin Olúsínà se ìwádìí nípa rè, èsì tí ó rí gbó ni ìwònyí:
Wón ní ìhà sáábó ni Fáwolé máa ń gbe Tinúké ni orúko omo rè.
Nípa aso tí ó wò ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé, eni kan so pé aso sáféètì pèlú aso òfì ni ó wò. Eni kan so pé sán-ányán ni aso tí ó wò níwòn ìgbà tí ó ti jé pé àwon omódé kìí tètè gbàgbé nnkan, Akin Olúsínà ní kí awón bèèrè ìbéèrè nípá Fáwolé lówò Fólúké àti Bándélé.
Fólúké so pé aso sáféètì ni ó wò. Ó ní ó dé filà sán-ányán, ó wó bàtà aláwò funfun ràkòràkò
Bándélé ni ó bomi fún Fáwolé ní ojó tí ó wá sí òdò Orímóògùnjé.
Folúké ní ojoojúmó ni Òsányìnnínbí máa ń wá sódò Orímóògùnjé nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn ó sì máa ń dúró di ìgbà tí wón bá ń pèrun alé kí ó tó kúrò ní òdò rè. Folúké ní òun rí nnkan kan bí ológbò ní àpò rè ni ojó kan.
Àlàó kò gbó nípa eni tí ó ń fi kókóró dán séèfù wò nítorí pé ó lo sí ibì òkú ìyá Báyò ní ojó náà.
Ìyá Bándélé ni eni tí ó fi kókóró dan séèfù wò náà Orímóògùnjé kò so òrò eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò yìí fún Àlàó. Yéwándé náà kò so fún un.
9
Igba náírà (N200.00) ni wón bá ní ilé Àsàké, ìyen ìyá Bándélé nígbà tí àwon Akin Olófìn-íntótó ye ilé rè wò. Eni tí ó fi kókóró dán séèfù wò tí a ń sòrò rè lókè ni Àsàké ìyá Bándélé. folúké ni ó so fún ìyá rè pé Àsàké ń fi kókóró dán séèfù wò. Àsàké máa ń kanra mó omodé. Aso òfì ni Yéwándé wò nígbà tó wón ń se ìwádìí yìí torí òtútù. Ojó kejì ojà Ajágbénulékè ni Àsàké rí kókóró tí ó fi dán séèfù wò nínú yàrá rè. Àlàá, Àkin àti Ilésanmí fi kókóró náà dán séèfù wò, kò sí i.
Léyìn ìwádìí ti ojó yìí, Akin Olófìn-íntótó àti ilésanmí padà sí Ìbàdàn. Ní ibi tí Akin ti dá mólò dúró nígbà tí o fé eran ìgbé ni bàbá alágbède kan ti so fún omo kan pé kí ó wò okò náà. Kólá ni orúko omo yìí. Orí yìí ní wón ti wá mo orúko omoge tí Akin Olúsínà ra otí fún nígbà tí wón ń lo sí Ifè tí a ti ménu bà sáájú. Orúko omoge yìí ni fìlísíà Olówólàgbà. A ó rí i ní iwájú pé filísíà Olówólàgbà yìí ni orúko mìíràn fún ìyàwo Orímóògùnjé tí ó jí owó Orímóògùnjé gbé.
Akin àti Ilésanmí wá filísíà yìí lo sí pètéèsì aláwò pupa rúsúsúsú. Kólá ni ó ràn wón lówó láti mo ilé yìí. Akin àti Ilésanmí sun òdo Fìlísíà mójú. Nígbà tí ilè mó, wón rí Pópóolá. Ó gbé won dé màpó.
10
Akin lo gbowó ní bànkì. Òun àti Ilésanmí ni wón jo lo. Ní bánkì, wón pàdé Kólá. Enu rè ni wón ti gbó pé Bínpé àbúrò fìlísíà fé se ìgbéyàwó ní Gbòngán. Pópóolá gbé Akin, Ilésanmí àti Kólá. Ní ònà, ní ibi tí alágbèdé ti fi Kólá sí okò ní ìjelòó, wón rí àwon méjì tí wón ń jà Ògúndélé ni orúko alágbède yìi. Òun ni ó ń bá Jìnádù jà. Wón gbá Adénlé tí ó fé là là wón ní èsè nínú. Pópóolá tí ó jé olópàá ni ó pàse pé kí won dá owó ìjà dúró tí wón sì se béè.
Ohun tí ó fa ìjà tí Ògúndélé àti Jinádù ń jà ni pé Ògúndélé tí ó jé alágbède ro kókóró kan fún jìnádù ní múrí méta (#60), Jìnádù san Múrí kan (#20) níbè ó ku múrí méjì (#40). Ògúndélé bínú nítorí pé Jìnádù kò tètè san múrí méjì tí ó kì. Jìnádù bínú nítorí pé ó so pé Ògúndélé sin òun ní owó ní àárí àwùjo. Jìnádù so pé Ògúndélé fi òrùko ère na òun. Nígbà tí Kólà sò kalè tí ó ń lo, ó gbàgbé àpò rè sùgbón wón dá a padà fún un.
Nígbà tí Ain àti Ilésanmí ti Ìbàdàn tí wón ti ń bò dé Ilé-Ifè, wón lo sí ilé fáwolé Nígbà tí Orímóògùnjé ń sàìsàn lówó tí folásadé 9tí àwa tún mò sí fìlísíà) wá sí Ifè, ó lò tó ojó méta dípò méjì tí ó máa ń lò télè. Ìpàdé omolébí tí wón fé se gan-an ni ó tèlè mú un padà. Yàtò sí ìgbà tí ìnáwó pàjáwùrù bá wà ojó karùn-ún kànùn-ún ni Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè nígbà tí ó wà láyé.
Gégé bí a ti so télè, Yéwándé máa ń bá Orímóògùnjé mú owó nínú séèfù rè sùgbón ó tó osù kan sí ìgbà tí Orímóògùnjé tó kú tí ó ti rán an mú owó nínú rè gbèyìn. Ojó ojà ni ojó tí Orímóògùnjé máa ń mú owó nínú séèfù rè máa ń bó sí. Ojó kérin tí Orímóògùnjé mú owó kéyìn nínú séèfù rè ni ó kú. Ìyen ni pé ojà dòla ni ó kú Orímóògùnjé máa ń fún àwon ìyàwó rè ní owó-ìná tí ó bá ti mówó. Níbi tí wón ti ń se ìwadìí yìí, Akin Olúsínà ń fi ataare jobì. Túndé Atòpinpin ní kí àwon ye yàrá Folásadé wò.
11
Ìsòrí kokànlá yìí ni ó ti hàn gbangba pé Folásadé, òkan nínú àwon ìyàwó Orímóògùn ni ó jí owó rè gbé. Ó ní ìdí tí òun fi jí owó náà gbé nip é òun kò bímo fún Orímóògùnjé òun kò sì fé kì tòun ó gbé sílé rè nítorí pé omo tì obìnrin bá bí fún oko ni wón fi máa ń pín ogún oko náà ní ilè Yorùbá. Folásadé ni ó yí orúko padà tí ó di fìlísíà. Òun náà ni ó lo ro kókóró lódò bàbá àgbède tí Àsàké fi dán séèfù wò.
Àwon Èdá-Ìtàn
Akin Olúsínà: Òun ni wón máa ń pè ní Akin Olófìn-íntótó, omo Olúsínà. Òun ni ó se ìwádìí owó tí ó sonù. Àròso ni ó ti wokò lo sí Ifè láti lo se ìwádìí owó náà. Fìlà rè sí bó sílè nínú mótò tí ó wò. Dírébà okò yìí kò mo okò wà dáadáa. Akin Olúsíná féràn eran ìgbé. Ó máa ń mutí. Ó máa ń jobì tó fi ataa sínú rè. Ó ní túbòmu ó sì máa ń fi owó pa á. Ó se wàhálà púpò kí ó tó mò pé Folásadé tí ó tún ń jé filísíà nì ó jí owó Orímóògùnjé kó.
Folásádé: Òun ni ó jí owó Orímóògùnjé kó. Kò bímo fún Orímóògùnjé. Ìdí nì yí tí ó fi jí owó rè gbé. Ó ní kí ti òun má bàa jé òfo nílé Orímóògùnjé ni ó jé kí òun jí owó rè gbé. Folásadé náà ni ó yí orúko padà sí fìlísíà Olówálàgbà. Orúko yìí ni ó si fi lo fi owó pamó sí bánkì. Gbòngán ni ó ń gbé sùgbón gégé bíi fìlísíà, ó ní ilé sí Ibadan.
Gégé bíi fìlísíà, Ògá ni ó jé fún Kólá Òwú ara súwétà rè tí ó já bó síbi séèfù wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó láti rí i mú. Ìwé ìfowópamó rè tí Akin Olúsínà rí lówó Kólá náà tún wà lára ohun tí ó ran Akin Olúsínà lówó.
Folásadé wà lára àwon tí wón bí séèfù lójú rè ní ilé Orímóògùnjé tí won kò bá nnkan kan níbè. Kò sì jéwó pé òun ni òun kó owó tí ó wà níbè. Ó máa ń ti Gbòngán wá sí Ifè. Òun ni ìyàwó àfékéyìn foún Orímóògùnjé. Tí ó bá wá láti Gbòngán, ó máa ń lò tó ojó márùn-ún ní Ifè tàbí òsè kan. Ilé oúnje ni Akin àti Ilésanmí ti kókó pàdé rè. Léyìn tí ó jiyán tán ní ilé olóúnje yìí, ó mu ìgò otí kan àti àbò nínú otí tí Akin Olúsínà rà.
Àkàngbé Orímóògùnjé: Òun ni wón jí owó rè gbé tí Akin Olúsínà wá se ìwádìí rè. Àìsàn tí ó se é tí ó fi kú kò ju ojó méwàá lo. Abé ìròrí rè ni kókóró ojú ńlá séèfù rè máa ń wà. Inú séèfù yìí nì ó máa ń kó owó sí. Kìí yo àwon kókóró ojú kékeré séèfù yìí. Tí wón bá ti ilèkùn yàrá rè, wón máa ń fi kókoró há orí àtérígbà níbi tí enikéni ti lè mú un. Orúko múràn tí ó ń jé ni Bándélé. Ogóje náírà (#140), péré ni wón bá nígbà tí ó kú tán. Kí ó tó kú ó ti ra ilè tí yóò fi kólè. Ajísafínní ni ó bá a dá sí òrò ilè tí ó rà náà. Owó Òsúnlékè ni ó ti rà á. Egbàáta náírà (#6,000) ni ó ra ilè náà.
Dúró: Dúró ni àkóbí omo Àkàngbé Orímóògùnjé. Ilé-èkó girama ni ó wà. Odún kan ni ó kù kí ó jáde. Òun ni ó ko ìwé sí Akin Olúsínà pé kí ó wá bá òun wádìí owó bàbá òun tí won kò rí mó. Àdùnní ni orúko ìyá rè òun nìkan ni ó sì bí fún bàbá rè. Àdùnní yìí tí kú ní odún méta sáájú bàbá rè. Omo odún métàdínlógún (17) nì Dúró. Àbúrò mérin ni ó ní. Àwon náà ni Àdùké, Omówùmí, Oládípò àti Bándélé.
Àdùnní: Àdùnní ni ìyàwó tí Orímóògùnjé kókó fé. Ó kú ní odún méta sáájú oko rè. Òun ni ó bí Dúró fún Orímóògùnjé. Ègbón ni ó jé fún Ilésanmí. Omo ìlú kan náà nì òun àti Akin Olúsínà.
Eegun Alare
2318
6278
2006-12-17T08:08:33Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Keji */
[[Eegun Alare]]
==Oju-iwe Kiini]]
[[Eegun Alare]]
==Oju-iwe Kiini==
Eégún Aláré
1
Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó
Òré tímótímó ni Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó ní Òkèehò. Òjè Lárìnnàká lo pidán ní ìlú kan tí idán pípa ti tà. Ìdíwó ilé kò jé kí Dásofúnjó lo ní tirè. Aya Òjè Lárìnnàká tí ó ń jé Iyadunni ti lóyún ní àkókò yìí. Òjè Lárìnnàká dágbére fún àwon ebí rè àti fún Dásofúnjó. Dásofúnjó fún un ní ìwon nnkan tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí òun náà ní. Ó dágbére fún ìyàwó rè ó sì sèlérí láti wá mú un kí ó tó bímo. Àwon omo èyìn rè gbé òkètè tí ohun èlò ìpidán wà nínú rè rù wón sì mú ònà ìrìnàjò won pòn. Ìyádùnní sìn wón sónà ó sì fi èsà ki oko rè. Èsà ni ewì tàbí iwì eégún.
Nínú èsà tí Iyadunni fi ki oko rè ni a ti rí i pé Ìrèmògún, ará Ìlágbéde, eni tí ó máa ń lu irin tí ó ń tún un ún se ni Òjè Lárìnnàká. Ìyádùnní be oko rè nínú èsà yìí pé kí ó má gbàgbé òun nítorí pé lílo tí ó ń lo, kò dá ìgbà kankan tí òun yóò padà.
Òjè Lárìnnàká náà fi èsà dá aya rè lóhùn pé ki òun náà má se gbàgbé òun.
Dásofúnjó se ìtójú ìyàwó òré rè dáadáa. Títí tí ìyàwó fi bímo Òjè Lárìnnàká kò dé. Dásofúnjó àti àwon ebí ni ó so omo náà ní Ojélàdé fún esèntáyé omo yìí tí wón lo yè wò lódò babalawó odù òsá méjì ni ó go lójú ópón. Ese Ifá yìí so pé isé baba re ni omo yìí náà yóò se. Ifá ní ‘…Awo ààsàì goróyè’. Wón ní kí won rúbo. Awon ohun ebo sì ni eyelé mérin, àgbébò adìye mérin, obì gidi mérin àti òpá aso mérin. Wón rú ebo yìí.
Léyìn odún méwàá tí ó ti bímo, Ìyádùnnì pinnu láti wá oko rè lo nítorí pé lójú rè, oko eni kú sàn ju oko eni nù lo àti pé wo ìsò dè mí kò lè dà bí onísò, ojú méwàá kò sì lè jo ojú eni. Ìyádùnní ní, lóòótó, Dásofúnjó tójú àwon síbè, àwon nílò láti wá Òjè Lárìnnàká lo.
Léyìn odún kan ti Ìyádùnní àti omo rè ti kúrò ní ilé, wón pinnu láti dúró ní ìlú kan láti sisé díè nítorí pé owó ti ń tán lówó won. Wón ń gba àárù láti fi lè rí owó díè. Léyìn ìgbà tí wón ti se eléyìí fún ìgbà díè ni wón bá pinnu láti padà sílé nítorí pé bí iwájú kò bá seé lo, èyìn á á seé padà sí.
Nígbà tí wón dé ilé, wón fi Òjélàdé sí òdò Dásofúnjó láti máa kó idán pípa. Dásofúnjó kó o ní isé yìí fún odún méwàá, ó sì yege. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti kó isé tí ó yege tán ni ó pinnu láti wá ire tirè lo sí ìlú mìíràn nítorí pé “Erin kìí fon kí omo rè fon”
Kí Òjélàdé tó lo, Dásofúnjó fún un ní omo rè, Ànséètù láti fi saya. Ní ojó kejì léyìn ìgbéyàwó ni Òjélàdé, ìyàwó rè àti àwon omo isé rè lo sí àjò. Nígbà tí wón dé ìlú kan, wón pinnu láti fi ibè se ibùdó kí wón sì máa ti ibè lo máa saré ní ìlú mìíràn. Tí Òjélàdé bá ń lo seré kì í mú ìyàwó rè dání nítorí pé kì í lo àlosùn. Nígbà tí ó se, Baálè ken pè é pé kí ó wá seré fún òun. Nígbà tí Òjélàdé ń lo jé Baálè yìí, ó mú ìyàwó rè dání.
Ìrìn ojó méta ni ìlú yìí. Nígbà tí wón dé ibè, wón fi wón wò sí ilé Balógun ìlú yìí. Kí wón tó seré Òjélàdé àti ìyàwó rè jo lo kí àgbà eégún aláré kan ní ìlú yìí. Wón fún un ní èbùn. Òjélàdé so fún bàbá yìí pé òun wá saré ní ìlú náà ni. Bàbá yìí sì kí won dáadáa sùgbón gbàrà tí ó ti rí ìyàwó Òjélàdé ni ó tin í ifé rè gidi gan-an nítorí pé obìnrin tóí ó léwà púpò ni.
Bàbá yìí be ìyàwó Òjélàdé pé kí ó fé òun sùgbón ìyàwó Òjélàdé kò jálè. Nígbà tí Ànséètù so fún oko rè nípa òrò yìí, oko rè lo ba bàbá yìí bàbá yìí sì so pé òun ti gbó. Ó ní òun kò mò pé ìyàwó rè ni. Kí ó tó di pé Òjélàdé be bàbá yìí kí ó tó gbà gan-an, bàbá yìí ti lérí pé òun lè pa Òjélàdé tí ìyàwó rè bá kò láti fé òun. Sùgbón gégé bí a se so sáájú, Òjélàdé be bàbá yìi, ó sì so pé òun gbà Òjélàdé.
Ó se wón dá ojó eré. Ní ojó eré, wó kerèé ó ta òkìtì, ó di Òyìnbó, ó di olópàá ó sì di ekùn. Nígbà tí ó wó kerèé, ìyen nip é nígbà tí á di erè (ìyen òjòlá) ni Òjélàdé kò bá lè yí padà di ènìyàn mó. Oníbàtá ń so pé kí won la òjòlá kí won gbé omo ènìyàn jáde. Bí wón ti ń la òjòlá ni Òjélàdé ń so pé ara òun ni wón ń gé. Òjélàdé bèrè síí pèsà. Ó pè é dé ibi tí ó ti so pé “Lárínnàká, oko Iyadunni” ni bàbá òun.
Bí ó ti pèsà dé ibí yìí ni bàbá kan bá jáde tí ó so pé omo òun ni Òjélàdé àti pé òun ti fi owó ara òun se ara òun. Ó ní òun ni òun se Òjélàdé nítorí pé òun fé gba ìyàwó rè. Ó tún se àlàyé síwájú sí i pé omo òun ni Òjélàdé àti pé ìyá rè ní oyún rè sínú ni òun kúrò ní ilé. Ó ní àdámò ni ó dà fún òun. Báyìí ni àwon èrò ìwòran se so ó di “Bàbá Àbámò”. Wón ní kí bàbá yìí lo mú èrò wá.
Ó lo mú ìdó kan tí ìkóóde wà lénu rè wá ó sì gbé sìgìdì kan tí ó ń rin sin-in fún epo dání. Ó bèèrè fún èjè ewúré, Baálè wá a fún un. Ó ní kí won, ta kerèé yípo òjòlá náà, wón sì se béè. Ó dúró sí èyìn kerèé náà, ó fi èjè ewúré yí àdó oníkóóde náà. Ó mú àdó sí owó òtún, ó gbé sìgìdì sí owó òsì, ó sì bèrè síí pe ofò.
Léyìn ofò yìí, Òjélàdé jáde kúrò nínú kerèé. Òjé Lárìnnàká fi èsà dúpé lówó Baálè wón sì korin pé, “E jé ká relé, ilé là ń lo; Àjò kan kò gbeni gbeni, kó dàbí ilé”. Wón padà sí ìlú won.
II
Òjélàdé Omo Ojè Lárìnnàká
Léyìn ìgbà tí wón ti padà dé ilú tan ni Òjélàdé bá tún múra àtilo sí àjò mìíràn. Òjé Lárìnnàká ti dàgbà nígbà náà. Ó fi òpòlopò agbára rè han omo rè. Kò pé léyìn èyí tí ó fi kú. Omo rè se òkú rè fún osù méta
Léyìn ìsìnkú yìí ni Òjélàdé wá múra ìrìnàjò rè. Nígbà tí ó dé ìlú kan tí ó ti fé saré, ó lo láti gbàyè lówó Baálè, oníyen sì fún un. Ní ojó eré, gbogbo ènìyàn pé jo láti wòran. Ní ojó yìí, Òjélàdé kò júbà kí ó tó bèrè eré gégé bí ó se máa ń se télè.
Dípò tí Òjélàdé ìbá fi kókó júbà kí ó tó bèrè eré, ofò ni ó ń pè pé, “A kìí ráféfé mú…” A kò mò bóyá páàgùn ni ó ń dà á láàmu nítorí pé “ó gbékè lé agbára tí bàbá rè fún un”. Nínú èsà rè, ó ki Baálè ní “Ìkòyí omo erù Ofà”
Nígbà tí Òjélàdé ki Baálè dé ibi tí ó ti so pé, “Èsó Ìkòyí, dá mi lóhùn ìwo ni ng ké sí” ni Baálè ni Baálè àti àwon ìyòyè bá fún Òjélàdé ní òpòlopò owó Baálè sì tún fún un ní Omobìnrin kan kí ó fi se aya. Òjélàdé fi èsà dúpé. Léyìn èyí ni ó bèrè síí pidán.
Ibi tí Òjélàdé ti ń pidán ni àwon àgbà òjè tip é kí ló dé tí kò júbà kí ó tó bèrè eré. Orin àrífín ni Òjélàdé fi dá wo lóhùn pé, ‘Ìkòkò tó fojú deyìn, a fó…”. Àwon àgbà òjè yìí wá dan án. Ó di ònì, kò lè yí padà di ènìyàn mó.
Nígbà tí Òjélàdé ti rí i pé òun kò lè yí padà di ènìyàn mó ni ó bá fi èsà so fún omo èyìn rè kan tí orúko rè ń jé Òjékúnlé pé kí ó lo bá òun mú èrò kan wá. Ó ní ‘O ó bá mi délé babami. Àdó kan ń be lájà a-mi-ló-ló-ló’. Àdó yìí ni Òjélàdé fi èsà so fún Òjékúnlé pé kí ó bá òun mú wá. Bí Òjékúnlé ti gbó ni ó ti mú ònà pòn láti lo mú àdó náà wa. Kí ó tó padà dé, òjó ti sú ó sì ti rò lé ònì lórí. Bí òjò yìí se rò lé e lórí ni ó bá wó wo inú omi lo. Etí omi yìí ni ó wà tí obìnrin kan wá sí etí odò yìí láti da eèrí nù. Bí ònì ti rí obìnrin yìí ni ó pe èsà sí i. Èrù ba obìnrin yìí bí ó se rí ònì tí ó ń pé èsà ó sì fi ìbèrùbojo da eèrí orí rè nù. Bí eèrí ti ó dànù yìí se kan ònì yìí lórí ni ó bá yí padà tí ó di ènìyàn, ìyen ni pé ó yí padà ó di Òjélàdé.
Òjélàdé wá tèlé obìnrin yìí lo sí ilé. Nígbà tí ó dé dé obìnrin yìí, ó se àlàye gbogbo ohun tí ó selè fún òun àti oko rè. Òko yìí ni ó sì fún un ní aso tí ó wò lo sí ilé. Ó tilè dé ilé sáájú àwon omo èyìn rè.
III
Òjélàdé di Baálè Arèkú-Eégún
Èdìdì tí a mú di ìrókò olúwéré, ara ló fi san Báyìí ni ó rí fún Òjélàdé. Lékèé gbogbo ohun tí ó selè sí i, ń se ni òkìkí rè ń kàn sí i. Ó se, òkìkí rè kàn dé òdò Aláàfin. Aláàfin wá pè é pé kí ó wá fi iga gbága pèlú Dúdúyemí kí won fi lè yan eni tí yóò je ‘Baálè. Arèkú Eégún’. Ìyàwó rè kékeré tí Baálè fi ta á lóre bè é pé kí ó má lo sí ibi ìdíje yìí, kò gbà. Ó ní ijó ‘Ijó eégún kì í hun bàtá, àborúboyè kì í hun omo Awó. Ó ní isé bàbá òhun kò lè hun òun. Ìyàwó yìí bè é títí, ó fi orí so ó láyà, ó sì dákú. Nígbà tí ìyàwó yìí jí, Òjélàdé fi lókàn balè pé, ‘Odíderé kì í kú sóko ìwáje, béè ni omo inú odi kì í kú séyìn odì’.
Nígbà tí òrò ti rí báyìí ni Ànséétu, ìyen ìyàwó tí ó dákú tí ó sì jí yìí bá so pé òun yóò bá won lo, Òjélàdé sì gbà fún un láti bá àwon lo sí ibi ìdíje náà. Èsà pípè, àti ijó nìkan ni wón fé fi se ìdíje.
Òjélàdé kò jé kí iná èsìsì jó òun léèméjì, ìbà, ni ó kókó jú lójú agbo. Léyìn ti ó júbà tán, Dúdúyemí náà júbà. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà so àwon itú tí ó ti pa. Dúdúyemí náà fi èsà so itú tí òun náà ti pa. Ní ìparí èsà Dúdúyemí ni ó tip e Òjélàdé níjà pé kí ó fi èsà kí àwon Ológbùró. Òjélàdé kì wón. Ó so gbogbo ohun tí wón ń se àti èyí tí won kì í se. Ní ìparí, ó ní kí Dúdúyemí èsà sàlàyé eni tí ó kókó gbóyín Ògburò lo sódò tó pòsé.
Dúdúyemí so pé ìyàwó Ológburò nì. Ó ní òun ni oyún inú rè jáde tí ó sì gbé rù ú ní odò. Nígbà tí obìnrin yìí dé ilé, ó so fún oko rè. Wón dífá, Ifá so pé okùnrin ni omo náà yóò jé àti pé ogun ni yóò máa jà. wón bí mo tán omo kò yéé sunkún nì wón bá gbé e jù sí, inú igbó. Nígbà tí won yóò fi padà dé ibè ní ojó kerìndínlógún, won kò bá omo mó. Omo ti bójú ogun lo.
Bí Dúdúyemí ti dáhùn báyìí tán ni òun náà bèèrè ìbéèrè lówó Òjélàdé lórí Ológbùró ken náà. Òjélàdé sì dáhùn pé, ‘Oníkòyi lomo tí wón gbé jù sí gbàgede rè. Òun lÈsó Ìkòyí, omo erù Ofà’. Ogun tí omo bá lo, nígbà tí ó di odún kerìnlélógún tó tì bógun lo ni ó ránsé wálé pé kí won ó bá òun kí bàbá òun, ‘Omo a jáwé gbogbo pè é lóògùn’. Oríkì rè yí fi hàn pé onísèègùn ni.
Dúdúyemí ní òótó ni Òjélàdé ń so. Òjélàdé náà wá ni kí Dúdúyemí bá òun dé, ‘Ilé Èdè Òdí Mode Ìresà’. Dúdúyemí náà fi èsà dá a lóhùn ó sì fí yé nip é isé epp síse ni isé won. Bí Dúdúyemí ti parí ni ó so fun Òjélàdé náà pé kí ó so ohun tí ó jé èèwò nílé ará Ìresà.
Òjélàdé fi èsà se àlàyé ohun méta tí ó jé èèwò won. Won kì í fi kèké retí. Won kì í fi kèké ròfó. Won kì í fi agbada dínran je.
Dúdúyemí náà tún gbà á lénu Òjélàdé léyìn ìgbà tí ó ti so pé òótó ni Òjálàdé ń so. Ó ní, Ìrù esin lòòsà nílé ara Ìresà’béè ni, ‘Ikin níí gbe ni’.
Bí Dúdúyemí ti so eléyìí tán ní Òjélàdé wá bi í pé ta ló kókó rèkú eégún, ìyen ni pé tan i eégún àkókó ní ilé ayé. Dúdúyemí dáhùn pé Ológbojò ni, ìyen. ‘Èsà Ògbín, ará Ògbojò’.
Duduyemí náà wá bi í pé ta ni ó ni eégún gan-an. Òjélàdé dáhùn pé Àrè Òjé Olójowòn ni ó ni ín kí Èsà Ògbín Ológbojò tó bá agbé e. Léyìn èyí ni Dúdúyemí wá ki èsà tí ó sì sàlàyé bí wón se ni kí àwon eégún lo ponmi wá tí àwon àgbààgbà méje òde Ògbín-ilé yóò mu lé kóókò tí wón sun je lóko lásìkò tí ìyàn mú. Eégún méfà ni ó kò láti lo pé tí àwon bá lo tán, won yóò gba àgó lówó àwon. Èkéje tí ó lo, òhún tí ó rí òkú eégún tí ó fó agbè mólè ni eégún tó jí.
Léyìn tí Òjélàdé ti so pé Dúdúyemí yege tán ni Dúdúyemí wá bèèrè lówó re pé ibo ni Yorùbá ti sè. Òjélàdé sì dáhùn pé Ifè ni. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti dáké tán tí àwon ènìyàn sì ti pàtéwó fún un tán ni obá bá pa á láse pé kí wón pa ìtàn síso tì kí won wá ohun mìíràn se.
Bí oba ti so eléyìí tán ni Dúdúyemí bá ki enu bo èsà ó sì so bí Òjélàdé se di ere àti bí ó se di òòni tí ó jé pé obìnrin kan tí ó lo da ògì nù ni ó jé kí ó yí padà di ènìyàn láti ipò òònì tí ó wà.
Léyìn èyí ni Òjélàdé náà wá fi èsà so pé se kí òun náà wí o, sé kò níí sí nnkan. Oba, Dúdúyemí àti àwon ènìyàn ní kí ó máa wí. Bí wón ti gbà á láyè yìí ni Òjélàdé wá fi èsà wí pé Àmòó tí ó jé bàbá “Dúdúyemí di mààlúù ó sì wogbó lo. Ó ní nítorí ìdí èyí ni Dúdúyemí se ń hùwà bí eranko.
Òrò yìí dun Dúdúyèmí. Àwon ènìyàn ń fi se yèyé wón sì ń fi owó fo Òjélàdé lórí. Dúdúyemí wá yo ìwo kan ní àpò, ó pe ofò kélékélé sí i ó sì so fún Òjélàdé pé kí ó tún ìtàn rè pa.
Bí Òjélàdé ti fé máa pèsà báyìí, gbígbó ni ó ń gbó bí ajá. Ìyàwó rè, Ànséétù rí ohun tí ó ń se é, ó wá lo sí ibi òkètè oko rè ó sì mú oògùn kan jáde, ó bèrè síí pofò. Kò pé léyìn tí ó ti ń pofò yìí tí oko rè bèrè síí pèsà ó sì fi ewà ìyàwó rè wé ti Sábárúmó, ìyen fúlàní.
Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti sojí yii ni ó wá so fún Dúdúyemí pé kí ó bá òun ki ‘Ìyèrú Òkún Olófàmojo nílé Olálomí’, ìyen oríkì ìyá oba.
Bí Dúdúyemí se nì kí òun máa sòrò báyìí ikó ni ó ń hú tí èjè sì ń dà lénu rè. Gbogbo oògùn tí ìyàwó àti àwon omo èyìn rè se fún un kò sisé.
Lékèe gbogbo ohun tí ó ń selè yìí orin ni Òjélàdé àti ìyàwó rè ń ko tí wón sì ń jó tí wón ń korin tí gbogbo ènìyàn sì ń wòran won. Nígbà tí ó se, obá so fún Òjélàdé pé kí ó tú Dúdúyemí sílè. Òjélàdé se bí oba ti wí. Oba wá so pé Òjélàdé ni ó yege ó sì fi je Baálè arèkú eégún.
Dúdúyemí lo bá Òjélàdé ní ibi tí ó ti ń jó. Oba ní kí Dúdúyemí júbà fún Òjélàdé gégé bíi ‘Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí sì se béè’. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà ki Ìyèrú Òkín Olófàmojo. Bí ó ti se èyí tán ni oba bá fi omo rè kan ta á lóre kí ó fi saya.
Òjélàdé fi èsà dúpé lówó oba fún omo rè tí ó fún un yìí. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá padà sí ilé. Nígbà tí ó dé ilé, ó lo kí baálè ìlú rè. Ó fi èsà dúpé lówó gbogbo àwon tí ó bá a wálé láti ìgbà tí ó ti joyè yìí ni kò ti lo sí òde eré mó. Pèlú owó tí ó ti rí, ó di onísòwò pàtàkì. Baálè nìkan ni ó sì lówò jù ú lo ní ìlú yìí. Àwon omo isé rè tí ó ń lo sí òde ijó sì wá ń fi àbò jé e, ìyen nip é wón wá máa ń fún un ní nnkan tí wón bá ti ti òde idán dé.
==Oju-iwe Keji==
Àwon Òrò tí ó Ta kókó
Òkèrè: Erù tí a dì sínú aso tàbí àpò tí ó rí bànbà. Irú àpò yìí ni àwon omo èyìn eléégún máa ń di erù ìpidán won sí (ojú-ìwé 3)
Awórintúnrinro: Àwon alágbède ni wón máa ń lo òrò yìí fún nítorí pé àwon ni wón máa ń lu irin tàbí pé kí won na irin tí wón sì fi ń ro nnkan (ojú-ìwé 3)
Soró: Kí ènìyàn se oró, ìyen igi oró agogo (ojú-ìwé 4)
Esèntáyé: Yíye ohun tí omo tí a sèsè bí yóò gbé ilé ayé se wò. Esèntáyé tí wón yé wo ni wón fi mò pé isé eégún onídán ni Òjélàdé yóò se (ojú-ìwé 6)
Kerèé: Fààfàá ni èyí. Tí onídán bá n pa idán, yóò ta ení fààfàá yíká ara rè yóò sì máa wó gburugbu lo. Èyí ni wón fi máa ń so pé ó ń wó kerèé Eléyìí nì Òjélàdé se tí ó fi di òjòlá tí kò sì lè padà di ènìyàn mó. Bàbá rè Òjè Lárìnnàká ni ó se é láìmò pé omo òun ni.
Ewúsà: Òkété ni ó ń jé weúsà (ojú-ìwé 26)
Abá-òwú: Irú idán ken tí onídán fi máa ń di abá-òwú nì yí. Òjélàdé di abá-òwú nínú idán tí ó pa, ìyen nip é ó di òwú gulutu (ojú-ìwé 27)
Èrùùgàlè-kó-dìde: Idán kan nì yí tí onídán yóò ti máa ga lo sókè bí àwon omo èyìn rè bá ti ń korin fún-un (ojú-ìwé 27)
Olúwéré: Igi ìrókò ni ó ń jé báyìí (ojú-ìwé 34)
Arèsà: Oba ìlú Ìresà. Òjélàdé ti jó ní iwájú rè rí (ojú-ìwé 41)
Ìròré: Orísìí eye kan tí ó kéré nì yí (ojú-ìwé 41).
(1989), ‘Ìtàn Ìgbésí Ayé Láwuyì Ògúnníran’, nínú ‘Ìlò Èsà tàbí Iwì nínú Eégún Aláré.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ife. pp.24-25.
ÌTÀN ÌGBÉSÍ AYÉ ÒNKÒWÉ
A bí Láwuyì Ògúníran ní ojó Etì ojó kìíní osù Bélú (Novermber), odún 1935 ní abílé Akínkúnmi ní ekùn Ìròkò ní Ìjoba ìbílè Àríwá Akínyelé ní ìlú Ìbàdàn ní Ìpínlè Òyó.
Orúko bàbá rè ni Samuel Àmòó Ògúnníran nígbà tí tí ìyá rè tó ti di olóògbé jé Julianah Oyáróhunké Àlàké Ògúnníran. Àgbè hán-ún ni bàbá Láwuyì nígbà tí ìyé rè jé onísòwò pépèpé. Inú èsìn kírítenì ni a bí Láwuyì sí. Èsìn kírítenì ni àwon ara ilé bàbá rè ń se nígbà tí àwon ará ilé ìyá rè jé elésìn kírítenì àti elésìn mùsùlùmí. Bàbá Láwuyì kóríra èsìn abòrìsà púpò.
Láwuyì Ògúnníran kò tètè bèrè ilé-ìwé nítorí àsà owó tétí kò tétí tí àwon olùkó ìgbàanì máa ń wí. Nígbà tí Láwuyì pé omo odún mésàn-án ló bèrè ilé-ìwé alákòóbèrè ní ilé-èkó ìjo Elétò ní ìlú Fìdítì lékùn Òyó.
Nígbà tí ó jáde nílé ìwé náà ó sisé fún ìgbà díè kí ó tó tún tè síwájú nínú èkó re nítorí pé owó já a ní tànmó-òn. Lásìkò yìí ni àmódi kolu òbí rè. Léyìn èyí Láwuyì Ògúníran kàwé abélé láti gbàwé èrí oníwèé méwàá (General Certification of Education). Láwuyì sisé ní ilé isé orísìírísìí kódà ó se akòwé kékeré lábé ilé-isé agbejórò (Lawyers Chambers).
Ní osù Agemo ní odún 1962, Láwuyì dara pò mó àwon òsìsé ilé-ìtèwé “People’s Star Press Limited”. Ìgbà tí àwon ògá rè rí í pé Láwuyì Ògúnníran gbó èdè Yorùbá dáadáa wón sí i nípò lo sílé ìtèwé “Ìmólè Òwúrò” tí ó jé èka ìwé ìròhìn tí won ń tè jáde. Láwuyì ni ó ń mójútó àwon ìròhìn tó bá wolé, léhìn èyí Láwuyì di igbákejì olótùú ìròhìn kí ó tó tún wá di olótùú ìwé ìròhìn náà. Láwuyì ní ìwé èrí dípúlómà nínú isé akóròyìnjo (journalism).
Lónìí, Láwuyì Ògúnníran ni Olótùú Òkin Olójà ti ilé-isé Túbòsún Oládàpò ń gbé jáde. Isé mìíràn tí Láwuyì tún ń se léyìn isé ìròhìn ni isé ònkòwé àti àgbè alároje. Láwuyì Ògúnníran ni ìyàwó ó sì ti bi àwon omo okùnrin àti obìnrin.
L.O. Adewole (2006), 'Eegun Alare', DALL, OAU, Ife, Nigeria.
==Eégún Aláré==
#Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó
Òré tímótímó ni Òjè Lárìnnàká àti Dásofúnjó ní Òkèehò. Òjè Lárìnnàká lo pidán ní ìlú kan tí idán pípa ti tà. Ìdíwó ilé kò jé kí Dásofúnjó lo ní tirè. Aya Òjè Lárìnnàká tí ó ń jé Iyadunni ti lóyún ní àkókò yìí. Òjè Lárìnnàká dágbére fún àwon ebí rè àti fún Dásofúnjó. Dásofúnjó fún un ní ìwon nnkan tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí ó ní tí ó lè fi se agbára kún èyí tí òun náà ní. Ó dágbére fún ìyàwó rè ó sì sèlérí láti wá mú un kí ó tó bímo. Àwon omo èyìn rè gbé òkètè tí ohun èlò ìpidán wà nínú rè rù wón sì mú ònà ìrìnàjò won pòn. Ìyádùnní sìn wón sónà ó sì fi èsà ki oko rè. Èsà ni ewì tàbí iwì eégún.
Nínú èsà tí Iyadunni fi ki oko rè ni a ti rí i pé Ìrèmògún, ará Ìlágbéde, eni tí ó máa ń lu irin tí ó ń tún un ún se ni Òjè Lárìnnàká. Ìyádùnní be oko rè nínú èsà yìí pé kí ó má gbàgbé òun nítorí pé lílo tí ó ń lo, kò dá ìgbà kankan tí òun yóò padà.
Òjè Lárìnnàká náà fi èsà dá aya rè lóhùn pé ki òun náà má se gbàgbé òun.
Dásofúnjó se ìtójú ìyàwó òré rè dáadáa. Títí tí ìyàwó fi bímo Òjè Lárìnnàká kò dé. Dásofúnjó àti àwon ebí ni ó so omo náà ní Ojélàdé fún esèntáyé omo yìí tí wón lo yè wò lódò babalawó odù òsá méjì ni ó go lójú ópón. Ese Ifá yìí so pé isé baba re ni omo yìí náà yóò se. Ifá ní ‘…Awo ààsàì goróyè’. Wón ní kí won rúbo. Awon ohun ebo sì ni eyelé mérin, àgbébò adìye mérin, obì gidi mérin àti òpá aso mérin. Wón rú ebo yìí.
Léyìn odún méwàá tí ó ti bímo, Ìyádùnnì pinnu láti wá oko rè lo nítorí pé lójú rè, oko eni kú sàn ju oko eni nù lo àti pé wo ìsò dè mí kò lè dà bí onísò, ojú méwàá kò sì lè jo ojú eni. Ìyádùnní ní, lóòótó, Dásofúnjó tójú àwon síbè, àwon nílò láti wá Òjè Lárìnnàká lo.
Léyìn odún kan ti Ìyádùnní àti omo rè ti kúrò ní ilé, wón pinnu láti dúró ní ìlú kan láti sisé díè nítorí pé owó ti ń tán lówó won. Wón ń gba àárù láti fi lè rí owó díè. Léyìn ìgbà tí wón ti se eléyìí fún ìgbà díè ni wón bá pinnu láti padà sílé nítorí pé bí iwájú kò bá seé lo, èyìn á á seé padà sí.
Nígbà tí wón dé ilé, wón fi Òjélàdé sí òdò Dásofúnjó láti máa kó idán pípa. Dásofúnjó kó o ní isé yìí fún odún méwàá, ó sì yege. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti kó isé tí ó yege tán ni ó pinnu láti wá ire tirè lo sí ìlú mìíràn nítorí pé “Erin kìí fon kí omo rè fon”
Kí Òjélàdé tó lo, Dásofúnjó fún un ní omo rè, Ànséètù láti fi saya. Ní ojó kejì léyìn ìgbéyàwó ni Òjélàdé, ìyàwó rè àti àwon omo isé rè lo sí àjò. Nígbà tí wón dé ìlú kan, wón pinnu láti fi ibè se ibùdó kí wón sì máa ti ibè lo máa saré ní ìlú mìíràn. Tí Òjélàdé bá ń lo seré kì í mú ìyàwó rè dání nítorí pé kì í lo àlosùn. Nígbà tí ó se, Baálè ken pè é pé kí ó wá seré fún òun. Nígbà tí Òjélàdé ń lo jé Baálè yìí, ó mú ìyàwó rè dání.
Ìrìn ojó méta ni ìlú yìí. Nígbà tí wón dé ibè, wón fi wón wò sí ilé Balógun ìlú yìí. Kí wón tó seré Òjélàdé àti ìyàwó rè jo lo kí àgbà eégún aláré kan ní ìlú yìí. Wón fún un ní èbùn. Òjélàdé so fún bàbá yìí pé òun wá saré ní ìlú náà ni. Bàbá yìí sì kí won dáadáa sùgbón gbàrà tí ó ti rí ìyàwó Òjélàdé ni ó tin í ifé rè gidi gan-an nítorí pé obìnrin tóí ó léwà púpò ni.
Bàbá yìí be ìyàwó Òjélàdé pé kí ó fé òun sùgbón ìyàwó Òjélàdé kò jálè. Nígbà tí Ànséètù so fún oko rè nípa òrò yìí, oko rè lo ba bàbá yìí bàbá yìí sì so pé òun ti gbó. Ó ní òun kò mò pé ìyàwó rè ni. Kí ó tó di pé Òjélàdé be bàbá yìí kí ó tó gbà gan-an, bàbá yìí ti lérí pé òun lè pa Òjélàdé tí ìyàwó rè bá kò láti fé òun. Sùgbón gégé bí a se so sáájú, Òjélàdé be bàbá yìi, ó sì so pé òun gbà Òjélàdé.
Ó se wón dá ojó eré. Ní ojó eré, wó kerèé ó ta òkìtì, ó di Òyìnbó, ó di olópàá ó sì di ekùn. Nígbà tí ó wó kerèé, ìyen nip é nígbà tí á di erè (ìyen òjòlá) ni Òjélàdé kò bá lè yí padà di ènìyàn mó. Oníbàtá ń so pé kí won la òjòlá kí won gbé omo ènìyàn jáde. Bí wón ti ń la òjòlá ni Òjélàdé ń so pé ara òun ni wón ń gé. Òjélàdé bèrè síí pèsà. Ó pè é dé ibi tí ó ti so pé “Lárínnàká, oko Iyadunni” ni bàbá òun.
Bí ó ti pèsà dé ibí yìí ni bàbá kan bá jáde tí ó so pé omo òun ni Òjélàdé àti pé òun ti fi owó ara òun se ara òun. Ó ní òun ni òun se Òjélàdé nítorí pé òun fé gba ìyàwó rè. Ó tún se àlàyé síwájú sí i pé omo òun ni Òjélàdé àti pé ìyá rè ní oyún rè sínú ni òun kúrò ní ilé. Ó ní àdámò ni ó dà fún òun. Báyìí ni àwon èrò ìwòran se so ó di “Bàbá Àbámò”. Wón ní kí bàbá yìí lo mú èrò wá.
Ó lo mú ìdó kan tí ìkóóde wà lénu rè wá ó sì gbé sìgìdì kan tí ó ń rin sin-in fún epo dání. Ó bèèrè fún èjè ewúré, Baálè wá a fún un. Ó ní kí won, ta kerèé yípo òjòlá náà, wón sì se béè. Ó dúró sí èyìn kerèé náà, ó fi èjè ewúré yí àdó oníkóóde náà. Ó mú àdó sí owó òtún, ó gbé sìgìdì sí owó òsì, ó sì bèrè síí pe ofò.
Léyìn ofò yìí, Òjélàdé jáde kúrò nínú kerèé. Òjé Lárìnnàká fi èsà dúpé lówó Baálè wón sì korin pé, “E jé ká relé, ilé là ń lo; Àjò kan kò gbeni gbeni, kó dàbí ilé”. Wón padà sí ìlú won.
#Òjélàdé Omo Ojè Lárìnnàká
Léyìn ìgbà tí wón ti padà dé ilú tan ni Òjélàdé bá tún múra àtilo sí àjò mìíràn. Òjé Lárìnnàká ti dàgbà nígbà náà. Ó fi òpòlopò agbára rè han omo rè. Kò pé léyìn èyí tí ó fi kú. Omo rè se òkú rè fún osù méta
Léyìn ìsìnkú yìí ni Òjélàdé wá múra ìrìnàjò rè. Nígbà tí ó dé ìlú kan tí ó ti fé saré, ó lo láti gbàyè lówó Baálè, oníyen sì fún un. Ní ojó eré, gbogbo ènìyàn pé jo láti wòran. Ní ojó yìí, Òjélàdé kò júbà kí ó tó bèrè eré gégé bí ó se máa ń se télè.
Dípò tí Òjélàdé ìbá fi kókó júbà kí ó tó bèrè eré, ofò ni ó ń pè pé, “A kìí ráféfé mú…” A kò mò bóyá páàgùn ni ó ń dà á láàmu nítorí pé “ó gbékè lé agbára tí bàbá rè fún un”. Nínú èsà rè, ó ki Baálè ní “Ìkòyí omo erù Ofà”
Nígbà tí Òjélàdé ki Baálè dé ibi tí ó ti so pé, “Èsó Ìkòyí, dá mi lóhùn ìwo ni ng ké sí” ni Baálè ni Baálè àti àwon ìyòyè bá fún Òjélàdé ní òpòlopò owó Baálè sì tún fún un ní Omobìnrin kan kí ó fi se aya. Òjélàdé fi èsà dúpé. Léyìn èyí ni ó bèrè síí pidán.
Ibi tí Òjélàdé ti ń pidán ni àwon àgbà òjè tip é kí ló dé tí kò júbà kí ó tó bèrè eré. Orin àrífín ni Òjélàdé fi dá wo lóhùn pé, ‘Ìkòkò tó fojú deyìn, a fó…”. Àwon àgbà òjè yìí wá dan án. Ó di ònì, kò lè yí padà di ènìyàn mó.
Nígbà tí Òjélàdé ti rí i pé òun kò lè yí padà di ènìyàn mó ni ó bá fi èsà so fún omo èyìn rè kan tí orúko rè ń jé Òjékúnlé pé kí ó lo bá òun mú èrò kan wá. Ó ní ‘O ó bá mi délé babami. Àdó kan ń be lájà a-mi-ló-ló-ló’. Àdó yìí ni Òjélàdé fi èsà so fún Òjékúnlé pé kí ó bá òun mú wá. Bí Òjékúnlé ti gbó ni ó ti mú ònà pòn láti lo mú àdó náà wa. Kí ó tó padà dé, òjó ti sú ó sì ti rò lé ònì lórí. Bí òjò yìí se rò lé e lórí ni ó bá wó wo inú omi lo. Etí omi yìí ni ó wà tí obìnrin kan wá sí etí odò yìí láti da eèrí nù. Bí ònì ti rí obìnrin yìí ni ó pe èsà sí i. Èrù ba obìnrin yìí bí ó se rí ònì tí ó ń pé èsà ó sì fi ìbèrùbojo da eèrí orí rè nù. Bí eèrí ti ó dànù yìí se kan ònì yìí lórí ni ó bá yí padà tí ó di ènìyàn, ìyen ni pé ó yí padà ó di Òjélàdé.
Òjélàdé wá tèlé obìnrin yìí lo sí ilé. Nígbà tí ó dé dé obìnrin yìí, ó se àlàye gbogbo ohun tí ó selè fún òun àti oko rè. Òko yìí ni ó sì fún un ní aso tí ó wò lo sí ilé. Ó tilè dé ilé sáájú àwon omo èyìn rè.
#Òjélàdé di Baálè Arèkú-Eégún
Èdìdì tí a mú di ìrókò olúwéré, ara ló fi san Báyìí ni ó rí fún Òjélàdé. Lékèé gbogbo ohun tí ó selè sí i, ń se ni òkìkí rè ń kàn sí i. Ó se, òkìkí rè kàn dé òdò Aláàfin. Aláàfin wá pè é pé kí ó wá fi iga gbága pèlú Dúdúyemí kí won fi lè yan eni tí yóò je ‘Baálè. Arèkú Eégún’. Ìyàwó rè kékeré tí Baálè fi ta á lóre bè é pé kí ó má lo sí ibi ìdíje yìí, kò gbà. Ó ní ijó ‘Ijó eégún kì í hun bàtá, àborúboyè kì í hun omo Awó. Ó ní isé bàbá òhun kò lè hun òun. Ìyàwó yìí bè é títí, ó fi orí so ó láyà, ó sì dákú. Nígbà tí ìyàwó yìí jí, Òjélàdé fi lókàn balè pé, ‘Odíderé kì í kú sóko ìwáje, béè ni omo inú odi kì í kú séyìn odì’.
Nígbà tí òrò ti rí báyìí ni Ànséétu, ìyen ìyàwó tí ó dákú tí ó sì jí yìí bá so pé òun yóò bá won lo, Òjélàdé sì gbà fún un láti bá àwon lo sí ibi ìdíje náà. Èsà pípè, àti ijó nìkan ni wón fé fi se ìdíje.
Òjélàdé kò jé kí iná èsìsì jó òun léèméjì, ìbà, ni ó kókó jú lójú agbo. Léyìn ti ó júbà tán, Dúdúyemí náà júbà. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà so àwon itú tí ó ti pa. Dúdúyemí náà fi èsà so itú tí òun náà ti pa. Ní ìparí èsà Dúdúyemí ni ó tip e Òjélàdé níjà pé kí ó fi èsà kí àwon Ológbùró. Òjélàdé kì wón. Ó so gbogbo ohun tí wón ń se àti èyí tí won kì í se. Ní ìparí, ó ní kí Dúdúyemí èsà sàlàyé eni tí ó kókó gbóyín Ògburò lo sódò tó pòsé.
Dúdúyemí so pé ìyàwó Ológburò nì. Ó ní òun ni oyún inú rè jáde tí ó sì gbé rù ú ní odò. Nígbà tí obìnrin yìí dé ilé, ó so fún oko rè. Wón dífá, Ifá so pé okùnrin ni omo náà yóò jé àti pé ogun ni yóò máa jà. wón bí mo tán omo kò yéé sunkún nì wón bá gbé e jù sí, inú igbó. Nígbà tí won yóò fi padà dé ibè ní ojó kerìndínlógún, won kò bá omo mó. Omo ti bójú ogun lo.
Bí Dúdúyemí ti dáhùn báyìí tán ni òun náà bèèrè ìbéèrè lówó Òjélàdé lórí Ológbùró ken náà. Òjélàdé sì dáhùn pé, ‘Oníkòyi lomo tí wón gbé jù sí gbàgede rè. Òun lÈsó Ìkòyí, omo erù Ofà’. Ogun tí omo bá lo, nígbà tí ó di odún kerìnlélógún tó tì bógun lo ni ó ránsé wálé pé kí won ó bá òun kí bàbá òun, ‘Omo a jáwé gbogbo pè é lóògùn’. Oríkì rè yí fi hàn pé onísèègùn ni.
Dúdúyemí ní òótó ni Òjélàdé ń so. Òjélàdé náà wá ni kí Dúdúyemí bá òun dé, ‘Ilé Èdè Òdí Mode Ìresà’. Dúdúyemí náà fi èsà dá a lóhùn ó sì fí yé nip é isé epp síse ni isé won. Bí Dúdúyemí ti parí ni ó so fun Òjélàdé náà pé kí ó so ohun tí ó jé èèwò nílé ará Ìresà.
Òjélàdé fi èsà se àlàyé ohun méta tí ó jé èèwò won. Won kì í fi kèké retí. Won kì í fi kèké ròfó. Won kì í fi agbada dínran je.
Dúdúyemí náà tún gbà á lénu Òjélàdé léyìn ìgbà tí ó ti so pé òótó ni Òjálàdé ń so. Ó ní, Ìrù esin lòòsà nílé ara Ìresà’béè ni, ‘Ikin níí gbe ni’.
Bí Dúdúyemí ti so eléyìí tán ní Òjélàdé wá bi í pé ta ló kókó rèkú eégún, ìyen ni pé tan i eégún àkókó ní ilé ayé. Dúdúyemí dáhùn pé Ológbojò ni, ìyen. ‘Èsà Ògbín, ará Ògbojò’.
Duduyemí náà wá bi í pé ta ni ó ni eégún gan-an. Òjélàdé dáhùn pé Àrè Òjé Olójowòn ni ó ni ín kí Èsà Ògbín Ológbojò tó bá agbé e. Léyìn èyí ni Dúdúyemí wá ki èsà tí ó sì sàlàyé bí wón se ni kí àwon eégún lo ponmi wá tí àwon àgbààgbà méje òde Ògbín-ilé yóò mu lé kóókò tí wón sun je lóko lásìkò tí ìyàn mú. Eégún méfà ni ó kò láti lo pé tí àwon bá lo tán, won yóò gba àgó lówó àwon. Èkéje tí ó lo, òhún tí ó rí òkú eégún tí ó fó agbè mólè ni eégún tó jí.
Léyìn tí Òjélàdé ti so pé Dúdúyemí yege tán ni Dúdúyemí wá bèèrè lówó re pé ibo ni Yorùbá ti sè. Òjélàdé sì dáhùn pé Ifè ni. Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti dáké tán tí àwon ènìyàn sì ti pàtéwó fún un tán ni obá bá pa á láse pé kí wón pa ìtàn síso tì kí won wá ohun mìíràn se.
Bí oba ti so eléyìí tán ni Dúdúyemí bá ki enu bo èsà ó sì so bí Òjélàdé se di ere àti bí ó se di òòni tí ó jé pé obìnrin kan tí ó lo da ògì nù ni ó jé kí ó yí padà di ènìyàn láti ipò òònì tí ó wà.
Léyìn èyí ni Òjélàdé náà wá fi èsà so pé se kí òun náà wí o, sé kò níí sí nnkan. Oba, Dúdúyemí àti àwon ènìyàn ní kí ó máa wí. Bí wón ti gbà á láyè yìí ni Òjélàdé wá fi èsà wí pé Àmòó tí ó jé bàbá “Dúdúyemí di mààlúù ó sì wogbó lo. Ó ní nítorí ìdí èyí ni Dúdúyemí se ń hùwà bí eranko.
Òrò yìí dun Dúdúyèmí. Àwon ènìyàn ń fi se yèyé wón sì ń fi owó fo Òjélàdé lórí. Dúdúyemí wá yo ìwo kan ní àpò, ó pe ofò kélékélé sí i ó sì so fún Òjélàdé pé kí ó tún ìtàn rè pa.
Bí Òjélàdé ti fé máa pèsà báyìí, gbígbó ni ó ń gbó bí ajá. Ìyàwó rè, Ànséétù rí ohun tí ó ń se é, ó wá lo sí ibi òkètè oko rè ó sì mú oògùn kan jáde, ó bèrè síí pofò. Kò pé léyìn tí ó ti ń pofò yìí tí oko rè bèrè síí pèsà ó sì fi ewà ìyàwó rè wé ti Sábárúmó, ìyen fúlàní.
Léyìn ìgbà tí Òjélàdé ti sojí yii ni ó wá so fún Dúdúyemí pé kí ó bá òun ki ‘Ìyèrú Òkún Olófàmojo nílé Olálomí’, ìyen oríkì ìyá oba.
Bí Dúdúyemí se nì kí òun máa sòrò báyìí ikó ni ó ń hú tí èjè sì ń dà lénu rè. Gbogbo oògùn tí ìyàwó àti àwon omo èyìn rè se fún un kò sisé.
Lékèe gbogbo ohun tí ó ń selè yìí orin ni Òjélàdé àti ìyàwó rè ń ko tí wón sì ń jó tí wón ń korin tí gbogbo ènìyàn sì ń wòran won. Nígbà tí ó se, obá so fún Òjélàdé pé kí ó tú Dúdúyemí sílè. Òjélàdé se bí oba ti wí. Oba wá so pé Òjélàdé ni ó yege ó sì fi je Baálè arèkú eégún.
Dúdúyemí lo bá Òjélàdé ní ibi tí ó ti ń jó. Oba ní kí Dúdúyemí júbà fún Òjélàdé gégé bíi ‘Baálè arèkú eégún. Dúdúyemí sì se béè’. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá fi èsà ki Ìyèrú Òkín Olófàmojo. Bí ó ti se èyí tán ni oba bá fi omo rè kan ta á lóre kí ó fi saya.
Òjélàdé fi èsà dúpé lówó oba fún omo rè tí ó fún un yìí. Léyìn èyí ni Òjélàdé wá padà sí ilé. Nígbà tí ó dé ilé, ó lo kí baálè ìlú rè. Ó fi èsà dúpé lówó gbogbo àwon tí ó bá a wálé láti ìgbà tí ó ti joyè yìí ni kò ti lo sí òde eré mó. Pèlú owó tí ó ti rí, ó di onísòwò pàtàkì. Baálè nìkan ni ó sì lówò jù ú lo ní ìlú yìí. Àwon omo isé rè tí ó ń lo sí òde ijó sì wá ń fi àbò jé e, ìyen nip é wón wá máa ń fún un ní nnkan tí wón bá ti ti òde idán dé.
#Àwon Òrò tí ó Ta kókó
Òkèrè: Erù tí a dì sínú aso tàbí àpò tí ó rí bànbà. Irú àpò yìí ni àwon omo èyìn eléégún máa ń di erù ìpidán won sí (ojú-ìwé 3)
Awórintúnrinro: Àwon alágbède ni wón máa ń lo òrò yìí fún nítorí pé àwon ni wón máa ń lu irin tàbí pé kí won na irin tí wón sì fi ń ro nnkan (ojú-ìwé 3)
Soró: Kí ènìyàn se oró, ìyen igi oró agogo (ojú-ìwé 4)
Esèntáyé: Yíye ohun tí omo tí a sèsè bí yóò gbé ilé ayé se wò. Esèntáyé tí wón yé wo ni wón fi mò pé isé eégún onídán ni Òjélàdé yóò se (ojú-ìwé 6)
Kerèé: Fààfàá ni èyí. Tí onídán bá n pa idán, yóò ta ení fààfàá yíká ara rè yóò sì máa wó gburugbu lo. Èyí ni wón fi máa ń so pé ó ń wó kerèé Eléyìí nì Òjélàdé se tí ó fi di òjòlá tí kò sì lè padà di ènìyàn mó. Bàbá rè Òjè Lárìnnàká ni ó se é láìmò pé omo òun ni.
Ewúsà: Òkété ni ó ń jé weúsà (ojú-ìwé 26)
Abá-òwú: Irú idán ken tí onídán fi máa ń di abá-òwú nì yí. Òjélàdé di abá-òwú nínú idán tí ó pa, ìyen nip é ó di òwú gulutu (ojú-ìwé 27)
Èrùùgàlè-kó-dìde: Idán kan nì yí tí onídán yóò ti máa ga lo sókè bí àwon omo èyìn rè bá ti ń korin fún-un (ojú-ìwé 27)
Olúwéré: Igi ìrókò ni ó ń jé báyìí (ojú-ìwé 34)
Arèsà: Oba ìlú Ìresà. Òjélàdé ti jó ní iwájú rè rí (ojú-ìwé 41)
Ìròré: Orísìí eye kan tí ó kéré nì yí (ojú-ìwé 41).
Yoruba: A Language in Transition
2319
6437
2006-12-19T09:26:23Z
Loadewole
101
[[Yoruba: A Language in Transition]]
[[Ayo Bmgbose]]
[[Bamgbose]]
[[J.F. Odunjo]]
[[Odunjo]]
[[O.O. Olatunji]]
[[Olatunji]]
Ayo Bamgbose (1984), Yorùbá: A Languagein Transition: J.F. Odunjo Memorial Lectures Series edited by Olatunde O. Olatunji: Yaba, Lagos, Nigeria: J.F. Odunjo Memorial Laectures.
Idagbasoke eko imo ijinle Yoruba ni apero yii da le. Inu apero yii ni Ojogbon Ayo Bamgbose ti soro lori bi ede Yoruba e n yi pada. Gbogbo awon nnkan ti os ni a se ifaara won ni ede Geesi ni isale yii.
The theme of the J.F. Odunjo Memorial Lectures 1984 was ÌDÀGBÀSÓKÈ ÈKÓ ÌMÓ ÌJÌNLÈ YORÙBÁ (The Development of Yoruba Studies). There were two Lectures delivered by the J.F. Odunjo Memorial Lecturer 1984, who was Professor Ayo Bamgbose, former Head, Department of Linguistics and Nigerian languages, and Dean of Arts, University of Ibadan, former President of the West African Linguistics Society, the first and only African in the General Assembly and Executive Committee of Linguists (CIPL), and the President of Egbe Onimo-Ede Yoruba (Yoruba Studies Association of Nigeria). The general theme of his two lectures was YORUBA: A LANGUAGE IN TRANSITION, with the topic of each lecture being ‘How the Past Influences the Present’ and ‘A Language in New Roles’.
There were in addition two Colloquiums at which papers were presented in Yoruba on Yoruba language, poetry, novel, and the development of Yoruba primers by four scholars as follows:
(i) “Itan idagbasoke Eko Imo Ede Yoruba lati Ibere Pepe”, a paper presented by Dr
Olasope Oyelaran, Reader, and Head of Department of African Languages and
Literatures, University of Ife, Ile-Ife.
and
(ii) “Ise Awon Akewi Ninu Eto ati Eto Ilu, a paper presented by Professor Afolabi
Olabimtan, Visiting Professor, Dean of Arts, Ogun State University, Ago-Iwoye. He
is now back in the University of Lagos as Dilrector, Correspondence and Open.
Studies Institute.
The papers presented at the Second Colloquium were:
(iii) “Agbeyewo Awon Iwe Alakoobere Yoruba Lati Ibere pepe”, Chief Oludare Olajubu,
Reader (now Professor) at the Department of Linguistics and Nigerian Languages,
University of Ilorin, Ilorin.
and
(iv) “Aayan Awon Onkowe Itan Aroso Yoruba Lati Aaro Ojo. Titi Di Odun Ominira
(1960)”, a paper presented by Dr Afolabi Olabode, a lecturer in the Department
of Linguistics and Nigeria Languages, University of Ibadan, Ibadan.
The topic for the Yoruba Essay Competition was ‘Ise ati Ose ti Ilu n se lawujo Yoruba’
(The Functions and Ills of Drumming in Yoruba Society). The competition was open to students in secondary schools and teacher training colleges. The first prize was won by Miss Eunice Olufunke Adegboye, s student at the African Church Teachers’ Training College, Ifako, Agege, Lagos State, while Prince George Oyedele Afolabi, of Igboho-More Community Grammar School, Igboho, via Ogbomoso, Oyo State, won the second prize. The third prize went to Mr Aladejebi Kehinde Bello of Government Teachers’ College, Ilesa, Oyo State.
Yoruba Civilisation
2320
6427
2006-12-19T08:55:36Z
Loadewole
101
[[Yoruba Civilisation]]
[[A. Akinjogbin]]
[[Akinjogbin]]
[[G.O. Ekemode]]
[[Ekemode]]
A. Akinjogbin and G.O. Ekemode (eds.) (1976),
The Proceedings of the Conference on Yoruba Civilisation Held at the University of Ife (now Obafemi Awolowo University), Nigerian 26th-31st July, 1976. O.A.U., Ife, Nigeria Department of History.
Abajade apero kan ti won se ni Department of History, OAU, Ife, ni iwe yii. Atoka awon ohun ti o wa ninu iwe naa ni a to si isale yii ni ede Geesi.
TABLE OF CONTENTS
VOLUME II
13. Tunde Lawal: The significance of Yoruba sculpture. 356
14. J.R.O. Ojo: The Diffusion of some Yoruba Artifacts and Social
Constitution. 364
(E) THEME: Yoruba Religion and Thought 399 – 439
15. J.O. Kayode: The Relevance of History to Yoruba traditional
Personal Rituals. 399
16. O. Ogundipe-Leslie; The Poetics of Fiction by Yoruba Writers:
The case of Ogboju Ode ninu Igbo Irunmale by D.O. Fagunwa. 420
(F) THEME: The Yoruba in Diaspora 440 – 644
17. A. Dzidzienyo; African (Yoruba) Culture and the Political
Kingdom in Latin America. 440
18. A. J. Davis: Some Notes on the Life and Times of an Afro-
Brazilian Abolitionist of Yoruba Descent. 464
19. D. Richards: A Community of African
Discandants: The Afro-Bahian Candomble. 502
20. J.H. Clarke: Some Neglected Aspects of Yoruba
Culture in the American and the Caribbean Islands. 603
21. P.F. Verger: The Status of Yoruba Religion in Brazil. 620
(G) THEME: Trends in Yoruba Studies:
A Bibliographical Survey.
22. S. Olabimpe Aboyade: Trends in Yoruba Studies. 645
(H) S.O. Osoba: The Report of the Plenary session on
the Identification of Areas of Need in Research. 674
Research in Yoruba Language and Literature
2321
6414
2006-12-19T08:15:09Z
Loadewole
101
[[Research in Yoruba Language and Literature]]
[[Jona Akada Ede Yoruba]]
Jónà Akadá Èdè Yorùba
Ìwádìí lórí Èdè àti Lítírésò Yorùbá
(RESEARCH IN YORÙBÁ LANGUAGE AND LITERATURE) (ISSN 1115-4322)
Jónà tó dá lé èdè, lítírésò àtì àsà Yorùbá
(A Journal of Yorùbá Language, Literature and Culture)
Wéèbù(Website): researchinyoruba.com
Íímeèlì(Email): researchinyor@yahoo.com tàbí (or) CWillis664@aol.com
Ìwadìí Èdè àti Lítírésò Yorùbá jé jónà tí gbé átíkù jade lórí gbogbo èka èdè, lítírésò àti àsà Yorùbá
(Research in Yoruba Language and Literature is a journal that publishes articles on all aspect of Yoruba Language, literature and culture).
Àwon tí a ti Tè Jáde (Back Issues)
Nónbà 1, Osù kìíní, 1991 (No 1, January, 1991)
O O Oyèláran: Theoretical Implications of the Syllabic Nasal in Yorùbá; P A Ògúndèjì: A Classification and Some Literary Aspects of Dúró Ládipò’s Plays; A Olúfàjo: A Socio-Cultural Analysis of Criminality in Yorùbá Detective Novels; T M Ilésanmí: Ritualised Paediatrics among the Yorùbá: B A Oyètádé: Tones in the Yorùbá Personal Praise Names: Oríkì Àbíso and L O Adéwolé: Some Yorùbá Verb Subclasses in GPSG.
Nonbà 2, Osù Kéta 1992 (No 2, March 1992)
Ayò Bámgbósé: Corpus Planning in Yorùbá; The Radio as a Case Study; Oládélé Awóbùlúyì: Lexical Expansion in Yorùbá: Techniques and Principles; O O Oyèláran: Tense/Aspect in Òwórò; O B Yáì: Religious Dialogue, Peace and Responsibility of Translations: Some West African Examples; A Ìsòlá: Presenting Revolution in Omo Olókùn Esin; O Àlàbá: Bilingualism as a Source of Humour in Speech Usage: Contact between English and Yorùbá; A Akinlabí: A Two Tone Analysis of Yorùbá and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of African Language and Literatures, Obáfémi Awólówò University, Ilé-Ifè, Nigeria;
Nonbà 3, Osù Kokànlá, 1992 (No 3, November, 1992)
Bádé Àjàyí: The Role of the Yorùbá Talking Drum in Social Mobilisation; Ore Yusuf: On the Use of Serial Verbs; I F Omójolà… Of Saints and Devils: Women in the Novels of Fágúnwà; S A Ekúndayò: Some Semantic Implications of Suppressive Interference; O O Oyèláran: The Category AUX in the Yorùbá Phrase Structure; Ayò Bámgbósé: Relativization of Nominalization: A Case of Structure Versus Meaning and L O Adéwolé: Long Essays and Dissertations at the Department of Linguistics and Nigerian Languages, University of Ìbàdàn, Ìbàdàn, Nigeria.
Nonbà 4, Osù káàrùn-ún, 1993 (No 4, May, 1993)
S M Opéolá: From Ifá Divination to Computer Science; O O Oyèláran: West African Languages: A Window on African-American Contribution to the Uniqueness of South Carolina; S A Ekúndayò: Political Linguistics: Uses of Yorùbá Suggestive Puns and Graded Insults; T M Ilésanmí: The Language of African Religion; Olúdáre Olájubù: Who is Òbótúndé Ìjímèrè?; F A Soyoye and A O Olájuyìgbé: Numerals in Yorùbá: An Investigation of Native Speakers’ Knowledge of a Language Sub-system; Charles Uji: Soyínká’s The Road as a Romantic Tragedy; Láídé Shebe: How Yorùbá Women Address Themselves; Yísá Yusuf: The Diffusion of the Male-Favoured Praising and Persuasion of Children in Yorùbá, and Sexual Naming in English; A Olúfàjo: Women: The Cornerstone of Òkédìjí’s Sàngó and Uko Atai: Towards a Relevant Theatre.
Nonba 5, Os`u kìíní, 1996 (No 5, January, 1996)
A Ìsòlá: The Problem of Presentation in Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; P A Ògúndèjì: Yorùbá Drama on Television; L O Adéwolé: Yorùbá Poetry in Music as a Follow-up Material for Teaching Yorùbá to Non-Speakers of the Language; S A Sàlámì: Strategies for the Development of Standard Orthographies of Nigerian Languages and B A Oyètádé: Strategies for Retaining Yorùbá Identities in the Diaspora.
Nonba 6, Osù kejì, 1996 (No 6, February, 1996)
Essays in Honour of Professor Akínwùmí Ìsòlá
O Olájubù: Akin Ìsòlá: Contentment Personified; A Ògúndèjì: Passage-rites, Creativity and Dynamic Perspective in Akin Ìsòlá’s Fiction; A Olábòdé: Akin Ìsòlá’s Àfàìmò. A Prolegomena; L O Adéwolé: and A Akínyemi: A Survey of the Literay Works of Akin Ìsòlá: B. A Oyetade: Akin Ìsòlá’s Abé Ààbà An Exposition on Socio-Cultural and Religious Tensions in Yorùbá and A Ìsòlá: The Use of Literature among the Yorùbá: The Survival of Cultural Eco-System.
Nonba 7, Osù kéfà, 1996 (No 7, June 1996)
Y K Salami: Pre-Destination, Freedom and Responsibility: A Case Study in Yorùbá Moral Philosophy; J A Ògúnwálé: The Form and Meaning of Yorùbá Place Names; Láídé Sheba: Widow-Inheritance among the Yorùbá: A Socio-Cultural Analysis; Eben Sheba: Folkloric Interpretation of Graphic Designs of Ayé and Orí: Humorous Yorùbá Proverbs: A Semantic Analysis: P S O Àrèmú: The Physical Defects for Artistic Perfection and Recognition; Opé Arówólò: A Critical Look at the Question of Destiny: Angelina Pollak Eltz: The Brazilian Umbanda in Venezuela: M Darrol Brayn: African Wisdom and the Recovery of the Earth: O Oládìtàn: Regulation Funeral Celebrations towards Development in Nigeria: The Dynamics of Law and Society in a Cultural Phenomenon: A Òpéfèyítìmí: The Metaphysics of Yorùbá Incantations; O Oláníyan: The Musician as an Artist, His Language and His Audience and A Adégbìté: Ipa tí Tìlùtifon ń Kó láwùjo Adúláwò.
Nonba 8, Osù kéjìlá, 1996 (No 8, December, 1996)
Essays in Honour of Professor Wándé Abímbólá
Bádé Àjàyí: Citation on Professor Wándé Abímbólá; Y K Yusuf: English and Yorùbá Proverbs and Spiritual Denigration of Women; Ayò Òpéfèyítìmí: The Aesthetico-Stylistic Exposition of Professor Wándé Abímbólá’s Supplicatory Poetry; O Olájubù: African Traditional Religion and the Nigerian: The Status of the Divinities Revisited; Bádé Àjàyí: Ifá Divination Process; Láídé Sheba: The Uses of Ifá and Its Literary Corpus in Yorùbá Written Plays; D O Ògúngbilé: Prognostication, Explanation and Control: The Interaction of Ifá Divination process and the Aládúrà Churches; M K Adémilókun: The Attitude of the Yorùbá Traditional Religion to Nation Building; Eben Sheba: Ìróké as a Vital Ifá Symbol of Authority; O Adébòwálé: The Form and Structure of Ese Ifá in Ojúlówó Oríkì Ifá I; A G Adéjùmò: Belief System in Ifá: Yorùbá Playwrights’ Perception; S M Opéòlá: Ifá as an Esoteric Knowledge; Angelina Pollak-Eltz: The Globalization of an Afro-American Religion: Cuban Santeria (Regla Ocha) in Venezuela; L O Adéwolé: Sacrifice in Eérìndínlógún System of Divination.
Nonba 9, Osù kéjìlá, 1997 (No 9. December, 1997)
A Adégbìté: The Effect of Acculturature on Contemporary Nigerian Popular Music, Bòdé Agbájé: A Socio-Historical Appraisal of Yorùbá Orature: The Èkìtì Folksong as a Case Study; Bádé Àjàyí: Language and Style in Ifá Literary Corpus; Javier Perez de Cuellar: A Marshall Plan for Culture and Development Culture - Key to the 21st Century; O. Olúránkinsé: Elements of Prognosis in Kólá Akínlàdé’s Novels; P.S.O. Àrèmú and T. Y. Ògúnsìakàn: Red, Black and White Inevitable Currencies in Yorùbá Traditional Religion; O. Oláníyan: African-American Spirituals: A Study of Bi-Cultural Influence; O.O. Bátéye: Mood Setting/Pictorial Imagery in the Nigerian Art Song; B.O. Oláyínká. Proverbs - Issues of Yorùbá Femininity from a Feminist Hermeneutical Perspective; O. Adébòwálé: Political Communication in Yorùbá Novels; Kínyò Bólórundúró: The ‘Language’ of the Ijesa; O. Oyèsakin: Performance in Yorùbá Traditional Poetry Revisited; Lérè Adéyemí: Yorùbá Family Life as a Theme in Women Narratives – A Feminist Approach; Solá Owólabí: The Semantic of Women Oppression – A Linguistic Analysis
Nonba 10, Osù kejìlá 2000 (No 10. December, 2000)
Yorùbá Language: A Bibliography by L. O. Adéwolé
Nonba 11, Osù kéjìlá, 2001 (No 11. December, 2001)
Beginning Yorùbá 1 by L.O. Adéwolé
Nónbà kejìlá (No 12).
Beginning Yoruba 2 by L.O. Adewole
Nónbà ketàlá (No 13).
A Bilingualized Dictionary of Yorùbá Monosyllabic Words compiled by L.O. Adéwolé
Àwon Isé Mìíràn (Other Publications)
(1) Òrìsà Tradition edited by L. O. Adéwolé
(2) Ìsènbáyé àti Ìlò Èdè Yorùbá (Tradition and the Use of Yorùbá Language), edited by O. O. Oyèláran and O. O. Adéwolé
Àwon Isé tì ó n Bò lónà (Forthcoming)
(1) The Yorùbá Auxiliary Verb by L. O. Adéwolé
(2) Ikú Olówu (An Adaptation of Biko’s Inquest into Yorùbá) by L.O. Adéwolé
(3) Okan-ò-jòkan Àròfò (A Collection of Yorùbá Poems) by L.O. Adéwolé
A lè rí won rà ní (Obtainable from):
C. Willis
Kola Owolabi
2322
6350
2006-12-17T10:24:26Z
Loadewole
101
[[Kola Owolabi]]
[[Awon Apileko fun Ayo Bamgbsoe]]
Kola Owolabi (ed.) (1995), Langurage in Nigeria. Ibadan Nigeria.
ISBN 978-2895-00-8. 529 pp.
Atoka awon ohun ti a ko nnkan le lori ninu iwe naa ni a to si isale wonyi;
Contents
Contributors ix
Foreword xi
Acknowledgements xiv
Dedication xv
1. Introduction and Overview
Kola Owolabi 1
Section I: Phonetics and Phonology
2. Denasalization lin Yoruba: A Non-Linear Approach
O. Awobuluyi and F. Oyebade 16
3. Discrimination and Identification of Yoruba Tones: Perception
Experiments and Acoustic Analysis
Clement A. Bakare 32
4. The ‘Assimilated Low Tone’ in Ghotuo
Ben Elugbe 68
5. Prosodic Truncation and Template Satisfaction in Ibibio Verbs
Akinbiyi Akinlabi 75
Section II: Morphology and Syntax
6. More on Yoruba Prefixing Morphology
Kola Owolabi 92
7. The Role of Functional Categories in Syntax: The Yoruba Case
Yiwola Awoyale 113
8. The ‘Grade’ as a Functional Element and Re-interpretation
of Relations in the Hausa Verbal Component
A.H. Amfani 128
9. Category Incorporation in West African Languages
I.S.G. Madugu 142
10. X – Movement and Igbo Complex Predicates
M.A. Uwalaka 156
Section III: Sociolinguistics and Foreign Language Teaching/Learning
11. On Language Use and Modernity in Nigeria
Ayo Banjo 177
12. Language Education Provisions in Nigeria’s National Policy
on Education: A Critique
Adekunle Adeniran 189
13. Towards a Study of Linguistic Variation in Yoruba:
A Preliminary Statement
S. Oluwole Oyetade 201
14. Issues in the Establishment of Standard Igbo
E. Nolue Emenanjo 213
15. Modern European and Nigerian Languages in Contact
A.G. Adebayo 230
Section IV: Literature
16. Yoruba Folklore as Source Material in Fagunwa’s Novels
Balogun Ogunpolu 238
17. Fagunwa’s Brave Spirit: A Study of the Contexts
Literary Reputation
D.S. Izevbaye 250
18. Langbodo: A Dramatic Adaptation of Ogboju Ode Ninu
Igbo Irumole
P.A. Ogundeji 276
19. The Bahaviour of Words in Wole Soyinka’s The Road
Femi Fatoba 286
20. Colonialism and the Yoruba Writer: A Study of Ladele’s
Igba Lo De
Bisi Ogunsina 297
21. The Role of Literature in the Intellectual and Social
Development of the African Child
Akinwumi Isola.
22. The Monologic Cult: Modern Literature and the Problems
of Audience in Africa (Preliminary Notes)
Femi Osofisan. 323
23. Femi Fatoba: A New Voice in Yoruba Poetry
Olatunde O. Olatunji 330
Section V: Stylistics
24. Caliban’s Gamble: The Syylistic Repercussions of Writing
African Literature in English
Niyi Osundare 340
25. Translation and the African Writer in English:
A Sample Study of Achebe’s TFA and NLAE
A. Lekan Oyeleye 364
26. A Stylistic Analysis of Some of the Novels of Achebe and Beti
Anthony Biakolo 380
Section VI: Language and Culture
27. African World, Western Concepts: The Problem of
Language and Meaning in Religio-anthropological
Interpretations of /African World-Views
Olusegun Oladipo 396
28. Socio-Economic Dynamics and The Development of
Emai Counting System
Francis Egbokhare 408
29. The Impact of Arabic on the Linguistic and Cultural Life of
the Yoruba People
Sayed H.A. Malik 424
Section VII: Language and Education
30. Determining Language in Education Policy: The Dilemma
in Africa
Adedeji Awoniyi 441
31. The Teaching of Adult Literacy
M.A.L. Omole and Gbolagade Adekanmbi 455
32. The need for Medical Vocabulary in Nigerian Languages
O.F. Fafowora 471
33. Editing the Editor’s Own English: Some Observations on the
“Literacy” of Nigerian Book Editors.
Festus Agboola Adesanoye 474
34. Language and Disability: The Nigerian Experience
Julie N. Onwuchekwa and I.A. Nwazuoke 490
Appendix A. Bamgbose’s Curriculum Vitae 503
Appendix B. Other Papers Received 522
Name Index 524
Wale Ogunyemi
2323
6425
2006-12-19T08:49:30Z
Loadewole
101
[[Wale Ogunyemi]]
[[Ogunyemi]]
[[Obaluaye]]
Wale Ogunyemi (1972), Obaluaye.
Ibadan, Nigeria: University Press Limited
ISBN 978 249106 3.
Iwe ere ori-itage ni OBALUAYE. O da le ori oba kan ti o gba esin ajeji tan ti ko fe se esin ibile mo. Igba tio bere sii ri wahala ni o ronupiwada. Ifaara lori iwe naa ni ede Geesi ni o wa ni isale yii.
INTRODUCTION
OBALUAYE is a Yoruba music-drama about religious syncretism.
The Baale of a Yoruba town has brought the curse of Obaluaye, otherwise known as Sanponna, on his town through his refusal to worship orisa. The Baale is a Christian convert who would have nothing to do with orisa. This results in a decline of orisa worship in the town. Obaluaye is angered and summons the help of his fellow gods in inflicting punishment on the town. The punishment, of course, is a small-pox epidemic which quickly spreads round the town affecting both the vaccinated and unvaccinated.
The Baale himself soon catches the disease and dies. The Ifa priest is summoned; and after performing a ritual, he succeeds in awakening the dead Baale. The brief trip to the land of death seems to finally vonvince the Baale that a man in his position should not neglect his own traditional orisa even if he embraces Christianity.
OBALUAYE is based on the style of music-drama, popularly known as folk opera, which has been developed by Kola Ogunmola and Duro Ladipo, among others. The term ‘music-drama’ should not, however, be understood to mean that music and drama are the prome elements and that the others artistic elements merely support the music and the drama. In fact, what is attempted in OBALUAYE is a five-dimensional presentation, consisting of music, dance, drama, design and lighting, in which these elements are given equal emphasis
Oro-Ise Yoruba
2324
6600
2006-12-21T14:41:28Z
Loadewole
101
[[The Yoruba Verb Phrase]]
[[Oro-ise]]
[[Ayo Bamgbose]]
Ayo Bamgbose (ed.) (1972), The Yoruba Verb Phrase; Papers of the Seminar on the Yoruba on the Yoruba Verb Phrase, Ibadan, 1-2 April, 1971.
Ibadan, Nigeria: Ibadan University Press and Institute of African Studies, University of Ibadan. 196 pp.
Awon ise ti o wa lori oro-ise ni iwe yii da le lori. Ni isale yii ni a to atoka inu iwe naa ti o wa ni ede Geesi si.
CONTENTS
Page
Preface . . . . . . . vii
CHAPTER
1. Introduction –Ayo Bamgbose . . . . . 1
2. What is a verb in Yoruba?-Ayo Bamgbose . . . 17
3. A touchstone for the verb in Yoruba
-Obafemi Kujore . . . . . . 61
4. The predicative adjective as a grammatical
category in Yoruba-Adebisi Afolayan . . . 73
5. Predicative adjectives in Yoruba: a critique
-Oladele Awobuluyi . . . 103
6. On the classification of Yoruba verbs
-Oladele Awobuluyi . . . . . . 119
7. On the construction and semantic interpretation
of auxiliary clusters in Yoruba
-D. Olatunbosun Oke . . . . . 135
8. Some hackneyed aspects of the phonology of the
Yoruba verb phrase-Olasope Oyelaran . . 163
Ifa
2325
6309
2006-12-17T09:15:49Z
Loadewole
101
[[Ifa and Related Genres]]
[[L.O. Adewole]]
[[Ifa]]
L.O. Adewole (ed.) (2001), Ifa and Related Genres: CASAS Book Series No. 13
Cape Town: CASAS ISBN 1-919799-54-D.
Opolopo awon nnkan ti o je mo Ifa ati awon nnkan ti o fara pe e ni awon eniyan soro le ninu iwe. Oro wa lori owe, iwure, awon ibo, oogun ibile, Ifa funraare, bi ese Ifa se je yo ninu iwe itan-aroso, Iroke, Ojulowo oriki Ifa ti A.F. Agboola, afiwe awon aladuura ati Ifa, oju ti awon onkowe ere-ori-itage fi n wo Ifa, imo ijinle ti awon onifa ni, esin ibile ni Venezuela ati eerindinlogun. Asamo ohun ti owa ninu iwe yii ni a ko ni ede Geesi ni isale yii.
This work contains the edited version of essays written on Ifa and topics related to it. The work comprises fourteen papers.
In the first paper, Dr. Yusuf discusses some misogynous English and Yoruba proverbs. In his opinion, in bilingual situations, where sexist English ‘and Yoruba proverbs coexist with Christian and traditional religion, the misogynous proverbs may be mutually reinforcing and the sexist custom may diffuses.
In the second paper, Mr. Opefeyitimi appraises the beauty of iwure. The iwure he examines contains the supplication, blessing and the wishes of Professor Wande Abimbola for the newly admitted Yoruba students into the Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Nigeria in the 1981/82 session. The poetic aesthetic values of iwure according to him, depend on the pleasant nature of the semantic message of the chant, the beauty of the Yoruba language experience in the auditory perception of the poet’s rhythmic, varied and flowery mode of delivery as well as the effects of the functional literary, stylistic devices employed in uttering the poetry. He notes, however that to really appreciate the socio-cultural and literary phenomena upon which the beauty is founded, one needs to be physically present to see and hear the artist during performance.
Dr. Olajubu’s paper sets out to ask questions about the divinities. Some of the questions she asks are as follows: Is it true that the divinities take messages from God to Man and
from Man to God? Are some of the divinities ends in the themselves or a means to an end? etc. She discusses these questions at length and makes recommendations that will help in understanding the cult of the divinities in African traditional religion.
Dr. Osunwoles’s paper sets out to investigate the relationship between African health and the healing system in oral traditions. His investigation shows that oral traditions provide a rich and adequate information on practically all aspects of medicine in terms of diagnosis, aetiology and management of illnesses. He advises that efforts should be made to preserve this knowledge through documentation, particularly, in a society which is fast becoming literate and where training in traditional education is dying out.
Dr. Ajayi’s paper deals with Ifa divination process. After touching on the various forms of divination, he goes on to discuss the babalawo, the client, the Ifa divination practice under which he discusses (i) some instruments used in the practice of Ifa divination such as ikin, opele and ibo (ii) the structure of Ifa divination process and (iii) the divination practice. She concludes the paper with his discussion of sacrifices in Ifa divination.
Dr. Laide Sheba shows the importance of Ifa and ese Ifa in Yoruba written plays. She finds that the way playwrights present ese Ifa, in most case, is different from how ese Ifa are presented in actual practice. She notes, however, that the use into which ese Ifa are put in the play are as varied as in real life with happiness for those who carry out Ifa’s injunctions and regrets for those who do not.
Mr. Eben Sheba traces the origin of Iroke in Ifa divination system. He explains what Iroke is, its form and its importance to the life of both the Ifa priest and his client. He concludes the paper by making some suggestions to the government on what to do to encourage researchers and students of Nigerian artifacts.
Dr. Adebowale’s paper is on the form and structure of ese Ifa in Ojulowo Oriki Ifa 1 written by A. F. Agboola. In the paper, she presents the structure, forms and the narrative presentational style of the ese Ifa in the book. She concludes by saying that Ojulowo Oriki Ifa 1 is distinct from the poetic presentation in the works of the previous researchers. The work reveals that the Babalawo employs only a few lines of poetry and expounds the ese Ifa to the client in prose.
Mr. Ogungbile attempts an exposition of Ifa divination process as well as models of revelation in Aladura Churches. He locates the spiritual bases upon which the two systems of asoteric knowledge operate and interact and examines the extent to which the practices have sustained societal harmony and integration in the process of religious pluralism and interaction.
Mr. Ademilokun concentrates on how a nation or society is seen by the Yoruba traditional religion. According to him, the Yoruba traditional religion sees a nation or society as God’s ordinance. The adherent of the religion sees no difference between the secular and the religious realms. He examines what the religion scorns and what it rewards and touches upon how the members of society see themselves.
Dr. Adejumo’s paper highlights the perception of Ifa by the playwrights. She is of the opinion that the playwrights clearly show that Ifa is consistent but that his representatives, the priests, are the ones who are abusing their art to make the people doubt the authenticity of Ifa’s pronouncements. The representation of Ifa in the works is not far from what obtains in contemporary Yoruba society.
Dr. Opeola focuses on the development of Ifa literary corpus as an esoteric knowledge. He regards Ifa as a Kabbala, belonging to a family of sacred knowledge available to gifted people in the society. Ifa divination system, according to him rather than being a magic (by conjure) is scientific (based on theories of logic) or being rather deductive.
Pollak-Eltz discusses how the Cuban Santeria religion is practised in Venezuela. After a brief introduction, she starts her discussion with what she calls the general aspects of the
Religion and goes on to discuss the expansion of the religion after the Revolution. She then deliberates on how the religion is practiced in Venezuela and the Cult of Maris Lionza and Santeria.
Dr. Adewole examines the sacrifices often prescribed in the Eerindinlogun system of Ifa divination. He starts with the discussion of the use of the cowry shells in Ifa divination and goes on to list the 16 Odu of this system and then conclude the paper by analyzing some common sacrifices often prescribed for clients by the babalawo using this system.
LIST OF CONTRIBUTORS
O. Adebowale: Senior Lecturer, Department of Linguistics and Nigerian Languages,
Ondo State University, Akungba, Ondo State, Nigeria.
A.G. Adejumo: Senior Lecturer, Department of Linguistics and Nigerian Languages,
University lof lAdo-Ekiti, Ekiti State, Nigeria.
M. K. Ademilokun: Principal Lecturer, Osun State College of Education, Ilesa, Osun
State, Nigeria.
L. O. Adewole: Reader, Department of African Languages and Literatures, Obafemi
Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria.
Bade Ajayi: Senior Lecturer, University of Ilorin, Ilorin, Kwara State, Nigeria.
D. O. Ogungbile: Lecturer, Department of Religious Studies, Obafemi Awolowo
University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria.
O. Olajubu: Senior Lecturer, Department of Religions, University of Ilorin, Ilorin,
Kwara State.
Ayo Opefeyitimi: Senior Lecturer, Department of African Languages and Literatures.
Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria.
S. M. Opeola: Department of Curriculum Studies , Obafemi Awolowo University, Ile-Ife,
Osun State.
S. A. Osunwole: Institute of African Studies, University of Ibadan, Ibadan, Oyo State,
Nigeria.
Angelina Polllak-Eltz: Universidad Catolica, Andres Bellow, Caracas.
Eben Sheba: Senior Lecturer, Department of Fine Arts, Obafemi Awolowo University,
Ile-Ife, Osun State, Nigeria.
Laide Sheba: Lecturer, Department of African Languages and Literatures, Obafemi
Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria.
Y. K. Yusuf: Senior Lecturer, Department of English, Obafemi Awolowo University,
Ile-Ife, Osun State, Nigeria.
Irawo Osan
2326
6330
2006-12-17T09:49:15Z
Loadewole
101
[[Irawo Osan]]
ÌRÀWÒ ÒSÁN
Mo ní e funra, èyin èèyàn
E è tètè funra, èyin orée wa
Nnkan yìí ò mà rogbo, kò mà wò mó
Òrò sè wá ń dìràwò òsán tó tóhun téèyàn ń dífá sí
Àbé è ráyé bó se dojú kolè ni? 5
Okùn ayé mà ń já, onígbànso ò mà rí i so
Ègbón mà ti ń gbábúrò tà torí owó
Omo ò mà gbó ti baba, ayé mà di rúdurùdu
Olè gbalé, olósà mà ti gbòde
Afipá gbéhun ò sì jé á sùn lóòdè 10
Ó mà ye á wa nnkan se sí i
Ìràwò òsán mà rèé, ó tóhun à á dífáá sí
Ayé mà ń yí, okàn ayé ò mà balè
Baálé ń lé ni, okó mà ń ko ni
Aya ò sì sàìya lo bí omi 15
Ojú owó ò yéé kán gbogbo wa
Ká là, ká là, ló ń báwaá kiri
Ibi ewúré ti ń bí tibitire
Tágùntàn ń ru tirè lárùsò
N lòdómodébìnrin ti ń ru àrù-ìsòkalè-oyún
Tó di pá à ń gbóyún fún yeye tó bí ni bí 20
Ìràwò òsán mà rèé, èyin èèyàn
Ó gbàrònú
Ká darúgbó ká gbó kújó kújó
Ìyen ò wáyé mó
Sáré wá, sáré lo layé tún ń se 25
Kí la ó se sórò yí, èyin èèyàn.?
Òrò ti kúrò nígbá tó dojú dé tá a ń sí
Àní, ó ti kúrò ní bí ò seé sí, ká fó o
Èètù lòrò gbà, òró gba jéjé
Oríi tibí nirù ti bà lé wa, òrò ò gba kùmò 30
E jé á bòòsà Àlà, ká bÈlà Ìwòrì
Kí won sìpè sódò Elédùmarè fún wa
Káyé ó rójú, kígbà ó tù wá
N gbó, ké e ti ní mo wí, èyin kú-oótù-o ò-jí-bí?
Ké e ti ní mo wí, èyin káàárò-o-ò
jíire? 35
Té e bá gbèyí mo wí, e dákun e jé á gbìmò pò
Ká bObalúayé, kó síjú àánú wo gbogbo wa.
Ookun O Seyi Tan
2327
6408
2006-12-19T07:54:22Z
Loadewole
101
[[Ookun o Seyi Tan]]
ÒÒKÙN, O SÈYÍ TÁN?
Àwon igi inú igbó
Ni wón kóraa won jo
Tí wón ń sòrò kélékélé,
Òrò ténìketa ò gbó.
Èfúùfùlèlè náà ń se bí ìránsé 5
Ó ń dá nìkan kùn kojá
Létí oní kálukúu won.
Òkùnkùn dáké ní tirè,
Ó ń bára rè wí,
Ó ń bára rè sòrò. 10
Síbè kò mo èyí tí yóò se.
Ominú kàn ń ko ó ni, àyà ń fò ó.
Sùgbón kí ló se yín, èyin igi?
Kí ló se ó, ìwo òòyì?
Emi ló dé sí o, ìwo òkùnkùn? 15
Gbogbo won ló dáké
Wón dáké wón ń wòran
Obìnrin awéléwà nì
Tí ò tí ì madùn ayé
Tó tikùn boraa rè lórùn tó se 20
Nítorí a fifé dù ú
Kò réni solólùfée rè
Torí è ni tigi tòòyì
Sè fowó lérán tí won dáké
Wón ò ríhun páa se jorun lo 25
Torí kò síhun a rí se
Fórí tó ti kúrò lórùn
Òkùnkùn nìkan dúró ó ń kùn
Ó ń kùn nínú ìdààmù
Ó ń kùn bí òkú 30
Ó ń dá ara rè láre
Pé ìfé la rí bá wí kì í sòun
Ó wóorun títí kò róorun
Torí òsùpá nínú olá ńlá è
Ń bú ramúramù, ó sì ń ké 35
Pé “tómo náà bá kú
Òkùnkùn ìwo la rí bá wí
Torí ìmólè tó o fi dùùyàn
Ló jé káwéléwà para rè
Láìréni gbà á sílè” 40
Òkùnkùn tún bèrè síí kùn
Pèlú ìdààmú àti ìsáátá ara
Gbogbo ìgbà táwéléwà ń japoró, kò séni tó rí i
Nígbà tó kú
Kò séèyàn ńbè 45
Òòkùn o sèyí tán
Ìwo lo sebi
O sebi pànìyàn
E Finu Tan Aya
2328
6270
2006-12-17T07:54:43Z
Loadewole
101
[[E Finu Tan Aya]]
E FINÚ TÁN AYA
Bá a bá ráya wa pèlókùnrin
Se là á pajú dà dárayá
Tá à á kotí ògbon-in sírúu won
Kó má fa hówù lésè
Kó se béè tú yìgì tá a so 5
Ó ye á finú tán aya eni
Gbogbo ibi tó bá bó sí náà kí ń ti ń sebi
Nígbà tí è é sajá tí è é selédè
Okùnrin tó o rí pèlú è léèkan
Lè máa bá a sòrò àtàtà 10
Òrò tí téyin méjèèjì ó fi dáa
Tí ó fi ye yín kalé, té è ní í se é tì
Ayé àtijó ni wón ti ń so pé
Tópé bá dopélopé ìyàwó eni, ká kúkú kú ó tó
Ìyen ò sí mó ìyén ti lo 15
Toko taya ló ń fowóó kún un tó fi ń dórí
O se wáá rókùnrin pèláyaà re
Tó ò ń fajúro, o sì wáá dì bí eni òfò sè
Pé
Bàtá tó ń ké láké jù
Ń se ló féé bé 20
Aya tó gúnyán fún won
Rokà fún wa
Ń se ní ó lo
Bí eni pé kè é senìkan ló fún o fé,
Ewúré tilè ni tàbádìye? 25
Tó o fi ní ò gbodò yó téré
Kò gbodò jáde, kò gbodò bó éékùnlé
Má-su-má-tò:òfin agbèsìn sódì
Òrò yìí kò kúkú yé o délè ni
Ikùn àgbà níí mì, ènu è è é mì 30
Ó mú mi rántí omo òdò òréèmi
Tó ti ń mu sìgá ojó ti pé
Ó ti ń mu katabá òná jìn
Sùgbón kò jé kógàá è ó mò ńlé
Ó wáá dijó kan wàyíò 35
Omo ń já sìgá bò, ó ń fèéfín ságbárí
Kò mò pógàá òun ń bò nísàlè ibìkan
Pèkí tójú se mérin ló so sìgá nù sígbó
Sìgá figbó selé, tibí ń be lénu
“Àwé ibo lo ti ń bò? Ibo lo ń lo?” 40
“Ìsàlè Ojà ni mo ti ń bò, tí mo gba Èéfín ń so kùù bíi Sàngó gbìjà
Erukutu gba gbogbo orí bíi toko Oya
Bó ó soko ìyàwó tí mò ń so léèkan
Á á faraya, á á pariwo 45
Àsìkò téèéfí gbalè bíi toba Kòso
Èfon tó bà lé ògá lésè lògá ń fogbón-ón lé
Térukutu fi lo lórí omo isé re
Ògá ò se bí ení rí nnkan
Kò tilè yánrò ńgbà ó délé 50
Ń se ló sojú fúrú tó fòrò se mò-ónnú
Àwé, ire ó wà nínú ibí pò tó ò bá mò
Sìgá yìí ló sàmumo fómo isé arútúú jayé
Ó fòwò fógàá, ó pa sìgá tì láéláé.
N ni mo se ni 55
Bá a ráyaa raa pèl’ókùnrin
Ká pajú dà ká dára yá
Bó s’ohun ibi ló ń se
Kó lè fì yen sàsemò
Alo Apagbe
2329
6463
2006-12-19T15:44:15Z
Codex Sinaiticus
113
Redirecting to [[Folklore]]
#redirect [[Folklore]]
Eran Funkunsi
2330
6288
2006-12-17T08:25:25Z
Loadewole
101
[[Eran Funkunsi]]
ERAN FÚNKUNSÍ
Àpótí yè mí gèrè
Mo subú lolólùfé.
Bóyún bá ti dé
Olólùfé, ni mo bá ló
Báyìí là á mó-on-ón korin nílée wa nígbà kan 5
Nígbà ojú dúdú
Tírúu wa sì wà ní rèwerèwe
Tórò ìyàwó jéhun iyì òun èye
Tó jé digbí ni tí ò sáàbò
Àbí ta ni yóò ràgbókù agbòn lójà 10
Tí yóò fàfowópa elòmíìn se tiè?
Ìtìjú ò níí tótìjú
Fómoge tírú èyí bá sè sí
Torí tilétilé lojú ń tirúu won
Baba ò níí lè nájà yeye ò ní í róko
gbé 15
Àsìwí ò tásìsò
Ìyá ò ní í lè nájà, baba ò ní í róko gbé
Torí wón fomo tó sajá somo
Ìgbà òún mà wù mí o, àfi bíi kí n padà séwe
Torí ohun a ń rí láyé òní kò se, kò
wò 20
Kódà kò wuni, kò tilè wùnìyàn
Torí bó o rómo odún méfà ní pínnísín
Tó dáa tó sì jóbìin
Wón á lómó ti bara jé, ó ti fara sehun
Kí la féé sayé yìí dà, èyin èèyàn? 25
Àsìlò lèyí, e dákun e síwó è
Torí ó níhun tÓlú rí ó tóó féran fúnkun sí sábo láa
Kò ní á fi máa balè fájá balè féran
Kò so pé á fi wásé, kò so pé á fi wápò ní kíláàsì
Kò so pé á fi gbojà lébùúté, káfi gba kóòkì 30
Àní sé
Mo lÓlúwa Oba ò fún wa lóhun asíirí
Tóríi ká lè fi wónyòsi sáa
Tàbí ká wa góòlù sórùn bí ègbà
Kò ní á fi gbomi mímó nínu ìbon oníbon 35
Kò so pé á máa so fáwon omo ako
Pé won ó yo òbe sóde nínú àkò
Ká wò ó bó mú bí ò mú
Ó níhun Olú rí kó tóó feran fúnkun sí sábo láa
Èèyàn-án dàgbàdàgbà íí rebi àgbàá
rè 40
Omo eni níí sàrólé, omo eni níí jogún eni
Torí omo lOba se féran fúnkunsí sábo láa té è bá mò
N ni wón se so níjo ojósí, níjó-un àná
Pé e máa bí sí i, e máa rè sí i
Ohun òwò nì yí, e jé á fi sáàyèe rè
Ibi ó ye omo oba ló ye á bómo oba
Èyí jomo oba lo, kódà, díè ló kù ó tóba
Ohun tó sì wáá dùn mí jù fáwon ará ibí
Ni pé ibi tí wón ń rí jure nínú isée won
Ìyá olójà òkè òún, sáìsàn òún sì ń
fúyé? 45
Ó ti kú, à bé e ti so? Nnkan àrà!
Eranko Inu Alo
2331
6289
2006-12-17T08:26:41Z
Loadewole
101
[[Eranko Inu Alo]]
ERANKO INÚ ÀLÓ
Eni tó bá rí Yoòbá
Tó ń feranko sòtàn
Tó ń feranko pàló
To ń feranko se mìríndìn
E má so pé kò gbón 5
E má so pé kò níyè lórí
Irírí ayé ló fi ń sètàn so
Ìrírí ayé ló fi ń gbétàn kalè
Bé e bá wo ògòrò ìtàn
Tó ń be lábé òrun nísáláayé 10
Tó jé peranko ni wón foríi won so
E ó rí i pé tìjàpá ló légbàjùré
Tó lé Kenka tó lé kenkà
Ìjàpá ló kó èyí tó jù níbè
Kò kúkú sàà dédé rí béè lásán 15
Ìjàpá la mò pé ó gbáyé jù lo
Nínu eni ayé gbogbo
Ení sì dàgbà làwá mò pógbón
Bó sogbón èwé, bó se gidi
Àbeyín ò mò péèyàn méjì 20
N niró dùn lénu won dan?
Tá a bá ti mágbàlagbà
Ká sì málejò ìlú
Torí kò síhun tí wón wí
Ténì kan lè so pé ó sojú òun 25
N náà la se fòrò kànkà sénu ìjàpá
Tá a fogbón sénu ahun
Tori pó ti délé ayé yìí
Ó tójó méta tá à bá níí puró
Won a ló mòràn bí ìjàpá 30
Ó gbón sásá bí ahun
Ìjàpá è é sì í fi tinú rè hànyàn, kò ní í fi towó è lélè
Àfi bó gba towó eni
Ohun tó sì jora la fi ń wéra
N la se pahun láhun 35
Ibi tó bá sì so pé òun ó lo
Bí ò débè, kò ní í gbó
N la se ń pahun lólórí kunkun
Bí kò sì se àsejù débi èté, kì í dúró
Ìjàpá níí fi tètè sebè 40
Tí kì í sè é lólómi
Ìkèté ní í fi tirè sè
Ení bú Yoòbá
Pó feranko sòtàn
Kó yéé so béè mó 45
Nítorí oríi wá pé, a mohun tá a ń se
Abí e ríbi tá a ti feranko sípò tí ò bá a mu rí?
Àjànàkú laréyìn gba kùmò
Kìnìún loba eranko
Bí a ó bá so péranko dèèyàn, eku kó, èkúté kó 50
Òjòlá là á kojú è sí
Torí ìran won níí báwò ara won
Té è bá réwú, e, dákun e sá
Òkété tí ń dífá rè lówó
Ó ti ń kó èkùró rè séèké 55
Eranko tó bá dúró sítòsí
Kódà, bó ó sèèyàn pàápàá
Ilè ló ń pamó láyé tó féé ló jÓlórun nípè.
Enì kan è é je agbón lówó
Ki firi firi jé ó gbádùn. 60
Ení je àgbò lówó ń ko ìwé ikú sí ara rè.
Ìnàkí olóògùn ìkà, dákun jé n tò o
Má jé n jeun àjejù láìsu
Eni rán àgbò nísé
Níbi tí koóko tútù wà 65
Kéléyúùn yáa mókan.
Àgbònrín tó dèèyàn,
Obè ilá ni yóò dájà sílè lóòdè.
Alántakùn tó réwu tó ń wu ni
Tó takùn díni mónú ihò 70
Kí ni ìbá tún se bó sèèyàn egbé eni?
Kétékété, dòngísolá, afófun pòmu
Ó gò tán, ó tún fenu hora
O rágùntàn, o ò fìwòsí lò ó
Ta lo tún féé fòbo lò 75
Àkùkó firaa rè fún kòlòkòlò pa
Eja oní làákàyé bí-ńtín
Kò tilè gbóhun táyé ń wí
Àgbóya òpìtàn ló fótí eja
Bí kò se hùn-ún hùn-ún hun-ún 80
Òrò kì í yé e
A ráyà tukò níjó ibí gbòde
Eni a ní ó dúró tó tera mókò
Njé èyin èèyàn
Té e rí Yoòbá tó ń feranko sòtàn
gidi 85
Tó ń feranko pàló aládùn
E dákun, e má bá a jà
Ohun tó rí ló ń so fáráyé gbó
Yoruba Oral Tradition
2332
6431
2006-12-19T09:05:21Z
Loadewole
101
[[Yoruba Oral Tradition]]
[[Wande Abimbola]]
[[Abimbola]]
Wande Abimbola (ed.) (1975), Yoruba Oral Tradition: Selections from the Papers Presented at the Seminar on Yoruba Oral Tradition: Poetry in Music, Dance and Drama. Ife, Nigeria: Department of African Languages and Literatures, Obafemi Awolowo University. 1093pp.
Abajade Semina kan ti won se lori ede Yoruba ni iwe yii. O da le ewi, tilutifon (orin), ijo ati ere iri-itage. Atoka awon ohun ti o wa ninu iwe naa ni a ko ni ede Geesi ni isale yii.
CONTENTS
INTRODUCTION
PROGRAMME OF EVENTS
ARCHAEOLOGY AND ORAL HISTORY
Chapter 1: Yoruba Oral History: Problems and Prospects
- Kola Folayan
Chapter 2: The Role of Oral Tradition In the Archaeological Investigation of the History of Ife
- Omotoso Eluyemi
Chapter 3: Yoruba Oral Tradition with Special Reference to the Early History of Oyo.
- Babatunde Agiri.
Chapter 4: Gelede Songs As Sources of Western Yoruba History.
- Ijaola Asiwaju.
Chapter 5: Notes on Oriki and Warfare in Yorubaland.
- Bolanle Awe.
Chapter 6: Elements of Yoruba Diplomacy in Oral Tradition.
- Richard Olaniyan
URBANISATION AND ORAL TRADITION
Chapter 7: The Importance of Towns in the Growth and Development of Yoruba Oral Tradition.
- Ogunsola John Igue.
TRADITIONAL EDUCATION
Chapter 8: Omoluwabi: The Fundamental Basis of Yoruba Education.
- Timothy A. Awoniyi
TRADITIONAL THOUGHT
Chapter 9: Iwapele: The Concept of Good Character in Ifa Literary Corpus.
- Wande Abimbola.
ARTS AND ORAL TRADITION
Chapter 10: Ifa Art Objects: An Interpretation Based on Oral Tradition.
- Rowland Abiodun
TRADITIONAL MUSIC
Chapter 11: The Interrelationship of Poetry and Music in Yoruba Tradition.
- Akin Euba.
Chapter 12: The Training of Yoruba Traditional Musician
- Mosunmola Omibiyi.
Chapter 13: A Literary Appraisal of Sakara: A Yoruba Traditional Form of Music.
- Oyebamji Mustapha.
ORAL LITERATURE: TYPES
Chapter 14: Preliminary Notes on Okosi Festival Songs.
- Tunde Ogunpolu.
Chapter 15: Oral Literature Among the Yoruba-Speaking People of Central Dahomey.
- Olabiyi Babalola Yaai.
Chapter 16: The Delight of Ijala.
- Adeboye Babalola
Chapter 17: Ekun Iyawo: A Traditional Yoruba Nupital Chant.
- Dejo Faniyi.
ORAL POETRY: RHYTHM
Chapter 18: On Rhythm In Yoruba Poetry.
- Olasope Oyelaran.
Chapter 19: The Rhythm of Sango-pipe.
- Akinwumi Isola.
ORAL POETRY: COMPOSITION AND PERFORMANCE TECHNIQUES
Chapter 20: The Performance of Yoruba Oral Poetry.
- Oyin Ogunba.
Chapter 21: Composition and Performance Techniques of Iwi Egungun.
- Oludare Olajubu.
FOLKTALE TRADITION
Chapter 22: Fagunwa and The Folktale Tradition.
- Ayo Bamgbose.
Chapter 23: The Supernatural In the Yoruba Folktale.
- Val Olayemi.
WRITTEN LITERATURE: TWO EARLY POETS
Chapter 24: The Poetry of J. S. Sowande, alias Sobo Arobiodu.
- Olatunde Olatunji.
Chapter 25: Language and Style in Obasa’s Poetry.
- Afolabi Olabimtan.
FOLK THEATRE
Chapter 26: The Palmwine Drinkard: An Appreciation.
- Robert G. Armstrong.
Orin Arungbe
2333
6601
2006-12-21T14:43:51Z
Loadewole
101
[[Orin Arungbe]]
[[M.B. Ayelaagbe]]
Michael Bunmi Ayélàágbé (1991), Àròfò Orin Àrùngbè onígba-Ohùn-Lónà-Òfun (1986-1987) Apá Kinni. : Abéòkúta, Nigeria: MOA Oratorical Ventures. ISBN 978-044-667-2
Nínú orísìrísì Ewì, orin àti Àròfò tí a ń ko tàbi tí a ń gbó lórì èro Rádíò àti Telifísòn níle Yorùbá, òpòlopò ló je mó òrìsà ìbílè kan tàbí òmíràn.
Àwon àkójopòorin-àròfò tí èmi Bùnmi-Ayélàágbé “Onígba-Ohùn Lónà-Òfun” fi àrògúngún gbé kalè sínú ìwé yìí dá lórí ìlànà orin Orò Àrùngbè nílè Ègbà, irú èyí tí Olóògbé Sóbò Sówándé “Òsó Sóbò Aróbiodu-Alásàrò-Òrò”, gbajúmò olókìkí aláròfò Ègbá nì, nígbà ayé re fiì ìlànà re lélè.
Òpòlopò èkó ni ònkòwé yìí, tíi se akàròyìn lóríi ero ilée’ sé Ogun Radio tíi tún se Olùkó èdè télè nílè ìwé gíga àti Akéwì àtàtà lóríi ero Telifísòn àti Rádíò fi kó ni, nípa ìsèlè, ìkìlò, ìwáásù tàbí lábí láti pe àkíyèsi àwon olùgbó àti onkà ìwé orin àròfò mi sí àwon ìwà àti àléébù tí o máa ń wà ní àwùjo wa àti láti fi wón se àríkógbón. Sé afòlúmo òun alóre ni Akéwì jé nígboro.
Irúfé ìlànà tí mo fi se àgbékalè orin Àròfò mi yìí jé orin Àrùngbè Ègbá tíi se Orin Orò.
Ogidi Èdè Ègbá tí mo fi ń se àròfò mi ní ìlànà Ewì Àbáláyé ló túbò mú kí-n-di gbajú-gbajà laarin ìlú.
Ìwé yìí yóò wúlò gidigidi fáwon akékòó àti Olùkó èdè àti Lítírésò Yorùbá ní pàtàkì láwon ilé èkó gíga, ilé èkó olùkóni àti ti Unifásítì.
Díè rèé nínú àwon àròfò-orin Àrùngbè ti mo ko sílè lódún 1986 sí 1987 ìdí èyí ni mo se pe ìwé yìí ní apá kínní. O sI po repete. Ìdánrawò la fi èyí se; kí Olórun kó ràn mi lówó. E gba àkójá ewé yi lówó mi. Kí e bá mi sóo dorin.
“Èdùmàrè rèé dá mi láláròjìn
O fíi mi lágbári orin
Ìyi mo bá yo síbìkòn
Won a má fékí n lanu
Won kò ń gbàwìn òrò kè…”
ÌTOKA OLÓRÍJORÍ
ÒRÒ ÌSÁÁJÚ …………………………………………………………………………… 4
ÀRÒFÒ-ORIN TI 1986-1987 OJÚ-ÌWÉ
1. OLÍBÀ-ÌBÀ ………………………………………………………………………6
2. “OHUN ÌYI ÈÈYÀN BÁ MÒ…..……………………………………………...…9
3. ÌGBÀ OLÓMODÓSÍ-AKÉ NÍLÉ ÌSÌN LÍ TITUN ………………….………….13
4. LÈ SÍ ÀGBÀ ÌKÀ……………………...………………………………………...17
5. ÒPÒ ÌGBEYÀWÓ ÌWÒYÍ RÈÉ Ń FORÍ SOGI………………...………………19
6. Ì – Í SÍÌ YÈ KÈ? …………………………………………………………………22
7. OJO ÌBÙKÚN RE A Ń BÈÈRÈ ………………………………………..……….26
8. ÌGBÀ YÍ SÍ ÌTÓJÚ YE? …..…………………………………………………….26
9. GBÉBORÙN…………………….………………………………………………29
10. AWÓLÓWÒ BABA YORÙBÁ RÈWÀLÈ ÀSÀ……………...………………..31
Ore Yusuf
2334
6602
2006-12-21T14:46:45Z
Loadewole
101
[[Girama Yoruba]]
[[Girama onidaro]]
[[Ore Yusuf]]
Ore Yusuf (1999), Gírámà Yorùbá Àkòtun ní Ìlànà Onídàro: Ìjèbú-Òde, Nigeria: Shebíotimo Publications. ISBN 978-2530-549. 126pp
Bí ìwé tilè pò lo repete lódé lórí gíràmà Yorùbá, mo sàkíyèsí pé won ò mú tíórì èdá èdè tí ó ń jáde wìtì wìtì lò. Èyìí sì ń mú ìfàséyìn bá ìmò èdè Yorùbá, pàápàá èyí tí ó wúlò fún ilé Èkó gíga Yunifásitì àti ilé èkó gí’ga fún olùkóni (Colleges of Education). Àwon àbájáde tíórì tí a ńwí yìí kò jàde sí gbangba bí kò se àpilèko ìwé awo àtìgbàdégbà (Journals). Níwòn ìgbà tí eléyìí kò ti lè te gbogbo èèyàn lówó, tí ó sì di dandan kí a mo àwon kúlèkúlè wònyìí, mo gbìyànjú nínú ìwé yìí láti rí i pé enì kan ò mú wa lógbèrì látàrí pé a ò wo awo èdá èdè tàbí pé a ò máa rí ìwé àtìgbàdégbà. Ohun tí ó jé kókó ìwádìí àwon ògbó-n-tarìgì èdá èdè náà la lò léròjà ko ìwé yìí.
Gbogbo ibi tí a ti ń kó Yorùbá kó la ti ń kó èdá èdè. Fún ànfààní irú ilé ìwé béè, ànfààní tí àwon tó ń kó linguistics pò mó Yorùbvá ní náà la mú nínú ìwé ìpàjùbà gírámà tuntun yìí, bí ó tilè jé pé a ò le “fún won tán” báyìí. Èko tó gbóná kàn gba sùúrù ni.
Gégé bí mo ti so ní àkójáde ìwé yìí (1995), gíràmà tuntun yìí kò wà fún láti mú gírámà Yorùbá le kojá àfaradà. Mo tilè rò pé bí a bá ti mo àwon kókó kòòkan, ìyókù férè. Nítorí pé mo mò pé bí a ò bá fi ojú ìmò tuntun tí ó ń jáde láyíka wa wo gírámà, àwon ìsòro tó wà ńlè ò níí lo, béè ni a ò ní mo ibi tí àìsedéédé kù sí. Pèlú ìwé yìí, òpò ìsòro ni yó fò lo, bí ó tilè jé pé a lè hú òmíràn jáde.
Ní òpò ìgbà, mo dojúko tíórì èdè láti lòdì sí àwon nnkan kòòkan tí a tì tè mó wa létí tí a sì mò pé kò fagbara rí béè tán. Àwíjàre mi ni pé ohun tó bá ojú yó bá imú. Ohun tó ń selè nínú èdè àgbááyé kò ní sàì kan Yorùbá. Àti-pé bí enì tí ò dé oko baba elòmíràn, yó máa lérò pé oko baba òun ló pò jù. Ìsòro tó wà ní Yorùbá kò sàì se èdè míràn. Ogbón ológbón kò sì jé ká pe àgbà ní wèrè. Nìwòn ìgbà tí Yorùbá ti jé èdè, kò ní sàì nípìín nínú àbájáde ìwádìí ìjìnlè lórí èdè àgbááye.
Ìwé yìí mú Èdè Ìperí (Bamgbósé 1984, Awóbùlúyì 1989) lò. béè ni ó sì tún ro àwon kòòkàn tí ìwé atúmò èdè awo yìí kò tíì yè wò.
Bí ó tilè jé àtúnse àti àtúntè ni ìwé yìí, N ò níí sàì rán àwon tí mo je ní gbèsè opé létí: ògá mi àkókó ní orísirísi èdè(Latin, Yorùbá, English, kódà linguistics) Òjògbón Akíntúndé Ekúndayò, Jeff Gruber, Oládélé Awóbùlúyì, Ayò Bámgbósé, Yíwolá Awóyalé àti Sopé Oyèláràn. Mo dúpé lówó àwon alábasepò mi, yálà lórí ìwé yìí tàbí ògòrò òmíràn: Yíwolá awóyalé, Fémi Adéwolé, Kólá Owólàbí (àwon òjògbón tí ó ń fún mi ní ìmòràn àti ìsírí lóòrè lóòrè), Modúpé Olúsèyí Ògúnníyì, Oláníkèé Olájùmòké
Ola, Sèye Adésolá, Bólá Eniìtàn Jímoh, Júliet Joláyemi, àti Títí Afòkè àwon èèyan bí èèyàn tí ó ń se àyèwò lókan-ò-jòkan láti rí i pé àlèébù dín kù nínú ìwé yìí. Bí N ò tilè dárúko yín, Olórùn mò yín, yó sì bá mi dúpé lówó àwon tókù. Mo dúpé, mo tópé dá.
Ore Yusuf
Ilorin, July 1999.
Fonoloji ati Girama Yoruba
2335
6298
2006-12-17T08:50:59Z
Loadewole
101
[[Ayo Bamgbose]]
[[Fonoloji]]
[[Girama]]
[[Fonoloji ati Girama Yoruba]]
Ayò Bámgbósé (1990), fonólójí àti Gírámà Yorùbá. Ìbàdàn, Nigeria: University Press Limited. ISBN 978 249155 1. 239 pp.
ÒRÒ ÀKÓSO
Láti ìgbà tí Ìgbìmò Ìwádìí Ìjìnlè Èkó (N.E.R.C.) ti gbé ìlànà èkó Yorúbá fún iloé-èkó Sékóńdírì jáde ni ó ti di dandan láti wá ìwé tí yó se àlàyé yékéyéké lórí àwon isé tí ó je yo nínú ìlànà èkó tuntun yìí. Ìrírí wa nip é àti akékòó àti olùkó ni ó máa ń ni ìsòro lórí isé tí ó bá èdè yàtò sí lítírésò. lo Ìdí nìyí tí a fi se ìwé yìí lórí èdè, tí a sì lo ìmò èdà-èdè láti fi sàlàyé àwon orí-òrò fonólójì àti gíràmà.
Òpòlopò àkékòó ilé-èkó ilé-èkó Sékóńdírì àti ti olùkóni, láì-ménu-ba àwon olùkó ní àwon ilé-èkó béè, ni wón ti ń lo ìwé Èdè Ìperí Yorùbá tí N.E.R.C. tè jáde ní odún 1984, tí Òjògbón Ayò Bámgbósé sì se olótùú rè. ìwé Fonólójì àti Gírámà Yorùbá yìí jé ìgbésè kejì lórí lílo èdè-ìperí Yorùbá nítorí pé a se àlàyé àwon èdè-ìperí tí ó bá èdá-èdè lo dáadáa; a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìtumò won hàn kedere. Nípa lílo ìwé yìí, èdè-ìperí á kúrò ní àkósórí nìkan: kódà, á á di ohun tí akékòó àti olùkó mò dénú, tí wón sì lè sàlàyé rè fún elòmíràn.
Mo fé kí e mò pé èmi tí mo se Olóòtú ìwé Èdè-Ìperí Yorùbá náà ni mo ko ìwé tuntun yìí. Mo sì ko ó ní ònà tí yó rorùn fún akékòó láti kà nítorí pé nípa ìrírí púpò tí mo tin í nípa kíkó akékòó ní èdá-èdè Yorùbá, mo mo ogbón tí a lè fi se àlàyé àwon orí-òrò tí ó díjú lónà tí yó lè fi tètè yé ni.
A dá ìwé yìí sí ònà méta. Apá kìíni ni Fonólójì, Apá kejì ni Gírámà. Apá keta sì ni Ìdánwò Èwonìdáhùn. Nínú apé kìíní àti apá kejì, a pín àwon orí-òrò sí abé orí kòòkan nínú èyí tí a se àlàyé àti ìtúpalè orí-òrò, tí a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìdí ìtúpalè náà gúnlè dàadáa. Léyìn èyí ni a fi ìdánrawò kádìí orí kòòkan. Orí mérìnlá ni ó wà ní abé Fonólójì, tí méjìdínlógún sì wà lábè Gírámà. Ó seé se fún olùkó láti fa èkó méjì méta yo láti ara ori kòòkan. A sì tún lè lo orí kòòkan gégé bí àtúnyèwò isé tí a ti se kojá lorí orí-òrò. Ní apá keta ìwé yìí, a fi ìdánwò èwonìdáhùn mérin nínú èyí tí ìbéèrè méèédógbòn wà nínú ìkòòken se àpeere irú ibéèrè ti a lè se fún gírámà àti fonólójì Yorùbá. Irú àpeere ìdánwò báyìí yóò wúlò fún àwon tí ó ń séètì ìdánwò àti fún àwon olùkó pèlú. Àwon akékòó náà pàápàá yó lè lo ìdánwò yìí gégé bí àfikún fún ìdánrawò tí ó wà léyìn orí kòòkan.
Mo ké sí àwon akékòó àti olùkó láti ran ara won lówó nínú èkó Yorùbá. Ònà tí wón sì lè fi se béè ni kí won lo ìwé tí yó mú kí èkó Yorùbá rorùn fún won láti kó. Ìwé tí ó lè se èyí ni ìwé tuntun yìí. Ìwé náà sì lè fún won ní ìpìlè tí ó dájú fún èkó Yorùbá ní ilé-èkó gíga.
Bibliography
2336
6269
2006-12-17T07:50:47Z
Loadewole
101
[[Bibliography]]
L.O. Adewole (1987), The Yoruba Language Published Works and Doctoral Dissertations 1843-1986: African Linguistic Bibliographies 3, edited by franz Rottland and Rainer Vossen. Hamburg: Helmut Buske Verlag. ISBN 0721-2488. 182 pp.
Isé yìí jé àkójo isé tí a ti tè jáde lórí èdè Yorùbá láti odún 1843 sí 1986. Isé tí ó kó jo jé 1,339. Àwon ohun tí ó wà ní ìtóka rè ni.
Introduction
List of Journals and periodicals
The Bibliography
Name Index
Subject Index
Eni Ire Ye
2337
6287
2006-12-17T08:24:22Z
Loadewole
101
[[Eni Ire Ye]]
ENI IRÉ YÈ
Èèyàn iyì, èèyàn-an-re ni gbogbo yín
E fetí sóhun mo ní lénu
Té e bá si ri pó kéré jojo
Kó má fi gbà yín lásìkò náà ni
Ifè yìí náà lokùnrin kán wà 5
Tá a lè so pé iré tete ní í sá
Tá a bá ń loo bòòsà Àlà
Inú rè tutù ó ju yìnyín
Bó ti ń tójú òré ló ń sàyésí òtá
Bó réni tí ò ríhun bora 10
A sì fi taraa rè bò ó
Nínú ìlú yìí kan náà la rájá kan
Bá a se ń rájá lónírúurú
Ní dúdú, funfun, pupa, kàlákìnní, lómodé, lágbà
Òré lajá yìí máa ń béèyàn-án se
télè 15
Sùgbón gba wèrè, n ò gba wèrè
N lajá se ń dá se, kó lè lómìnira
Àrìnká sì sajá di dìgbòlugi
Ó se bí eré, ó bu baba onínú-unre je
Gbogbo eni tó ń be láyìíká 20
Gbogbo eni tí ń be nítòsí
Ló ń tójú èmíi won
Tí wón ń sá féni ajá bù sán
Wón sì ń fògún gbárí
Pájá ti ń sínwín, síbè, eni ire ò níí
yè 25
Àfi ìgbà tí nnkan àrà kán sè
Tó fi yéèyàn pé rírò ni ti won
Onínú-unré se bí eré ó yè
Ajá ló se béè gbákúlá
Eeyan Nla
2338
6282
2006-12-17T08:14:45Z
Loadewole
101
[[Eeyan Nla]]
ÈÈYÀN ŃLÁ
Òní è é sojó eré
Sùgbón té e bá bi mí, n ó so
Bé e bá bèèrè, ma fèsì
Pé
Ta làwon èèyàn ńlá ńlè yí? 5
Ma mú sòkòtò wò
Ma fèwù sórùn
Ma fegbe ńlá bonu
Páwon èèyàn ńlá ò wópò ńlè yí
Àwon èèyàn iyì, èèyàn èye 10
Àwon òntì léyìn eni tì-tì-tì
Àwon ológbón ńlá
Tí ń dorí eja mú
Àwon afèdè sogbón
Afèdè sòye 15
Afèdè tóhun tó wà níkùn sílè
Aso ńlà kó lèèyàn ńlá ní tiwa
Opolo là ń báá lò
Àwon tó fewé ilé kàgbo là ń wí
A ò sàwon elòmíìn 20
Àwon asunrárà, àwon asùnjálá
Àwon tó ń sángbálá káàkiri òde
Àwon tó ń mólele, àwon tó ń kifá
Àwon tó ń pògèdè, tó ń pàásán
Àwon aláyájó enu Ifè 25
Àwon onísèègùn àtolóríkìi sànpònná
Gbogbo won ló ń fèdèé pa banbarì
Tí wón fi ń se kísà
Wón fi ń se gudugudu méje
Wón fi ń patú ńlá tá a bá lówó ode 30
Àwon la mò séèyàn ńlá
Kè é sàwon ògbèrì
Oní fíntìnfìntìn, èdè eye
Àwon tó ń sè bí ègà
Elédè inú òké gbogbo
Ohun a bí won bí kì í wù wón
Ohun olóhun ní ń yá won láa
E ò lo rèé jáwó nídìí àdò
Torí iró ńlá gbáà la bá ńbè.
E Ji Giri
2339
6273
2006-12-17T07:58:18Z
Loadewole
101
[[E Ji Giri]]
E JÍ GÌRÌ
Mo ní èyin òmòwé ilè yí
E dide e jí gìrì
E ta sàsà gbédèe wa ga
Òpòo kùsà la à tíì wà
Tí kò jé ká màsàa Yoòbá dunra 5
Òpò òròo wa ni kò sí
Nínú-un gbédègbeyò kan nílè yìí
Bí a bá so o sí wa
Yóò pa wá lákosè
Nítorí Ìbàdàn nìkan la mò 10
A ò mo láyípo
Ìsín nìkan la mò ón je
A kò mokú ojú rèé yo
Ègùn nìkan la gbó
A kò gbó wóyòwóyò 15
Mo kí o kí o nìkan la mò
A ò mèrò ò wájà
Nítorí a kò kora sédèe wa
Òfeerefé la mò, a ò mòjìnlè òrò
Eni lédèe wa ò jojú 20
Asé ló fi ń gbèjò un
Ara rè ló ń tàn-án je
Owó ara eni lèmí mò
Tá a fi ń túnwà ara eni se
Bá a bá dúró dOlórun féèé se é 25
Yóò pé wa tópe
Ení dáké tiè á ba dáké
Torí náà
E jé á dìde lónìí
Ká gbédèe wa ga 30
Àgbájo owo, n là á fií sòyà
Ení pe ti è lákísà elégbin
Laráyé ń bá a pè béè
Aso àlà ni tiwa
E má jé won ó depo sí i 35
Torí náà, e dìde
E dìde ká jo fowó tì í
Ká gbédèe wa débi ògo
E má jé kó dàbí ejò tó wonú àgé
Agbá dowóo wa. 40
Jowopayida
2340
6347
2006-12-17T10:19:10Z
Loadewole
101
[[Jowopayida]]
JÒWÓ-PÀYÍDÀ
Jòwó-pàyídà ni mo lo rè níjó kan
Ibè ni mo rè nígbà kàn
Mo dóhùn-ún ni mo mórin sénu
Sólórin ni mí, enu mi dùn mórò
Mo láré alé òní o, sé n máa sé lo?
Sé n máa sé lo? Sé kò ní í sòro? 5
Ìgbà tí n ó wí tán tí ó dorí èmi nìkan
Pórò enu-ùn mi ló dótèélè
Wón ní n máa sé lo pé ò ní í dòràn
Pé tó bá sì se tó dótèélè láìròtì
N múra pá n bélu pápá 10
Mo ní bórò bá dirú èyí, èmi ò ní í lè se
Eléré òde òní ni mí
N ò ní í fèwòn lògba
Mo ní won ó bùn mi láàyè n ké sógáà mi
Ògáà mi olófófó tó sòroó fòrò lò 15
Tó se tó bò tó léeyàn leégún
Báyìí ni mo se tí mo fòrò sénu ògáà mi
Ògáà mi olófóófó tó sòroó fòrò lò
Tó wáá sohun tó rí fún won níjó ojó-un
Ògáà mi jáde, ó so bí í tí so 20
Ó ní “N ó wí, n ò ní í sàìso
Nítorí ó dájú, póba è é pòpìtàn àtàtà”
Ló bá tenu bòrò póhun tó ń sè ní Pàyí ò dáa
Póhun tó ń sè ní Jòwópàyí ò wùùyàn
Awo àáyá ni wón ń gbé re
mosálásí 25
Èyí ò dáa
Ègbón ní ń fóbìnrin àbúrò
Tí baba won ń jogún omo
Àfín ilée won wá fìlà tí yóò dé kò rí
Ó lo rè é táwó sí fìlà funfun 30
Ògáà mi sòrò níjó òún; etíì mí gbó nnkan
Ó láwon onísé ibí pò ní Jòwópàyí dénu
N ó kúkú fòrò sénu ògáà mi kó máa bá gbogbo wa sohun tó so
“A toríi májìyà yá májìyà lófà, ìyà tún ń jeni
Ìràwò òsán kó nùun tó gbafá tó gbèrò
A ń pafipajalè, olè, ò dáwó ró
Bé e bá ní n wí, n ó so
Ètò òwò ìlúu Pàyí ló kù díè káàtó
Ètò òwò ibi Òyìnbó ò ko olè tó ko ìjáfara.
Àwon olówó ilè yìí ló wà léyìn afipájalè 40
Eni gbépo lájà ò jalè, ení gbà á sílè loba adigunseni
Omó fipá gba tóró, a rán an ròrun alákeji
Omó fipá gba sísì, a rán an ròrun àrèmabò
Èmi so pé àwon olówó ìlúu Pàyí jalè ó jòfán-àn
Bé è bá gbà mí gbó, e jé n bi yín lórò kan 45
Olówó mélòó ló wà tí kò fèrú gbàbùkún ní Pàyí?
E wobi ègbin pitì sí
Bé e bá yèdí won wò, e ó régbin tó kojá agbépóò ilée wa
Ìgbá ó jé ká jèrè ká jèrè, ká ferèé, jèko láráa Pàyí ń lé ń kó?
Ká sisé gín-ń-gín, ká gbowó goboi 50
Ká fèmíi wa wá owó, ká fi ara wa wá owó
Àwon ohun tí ń se ní Jòwópàyí kò dáa, kò wùùyàn
O rò pé agbanisísé tó ń sáré lé èrè lè nífèé òsìsé rè ni?
‘Gbogbo ohun tó bá gbà la ó fún un kí owó sá ti dówóo ti wa’
Onísègùn tó ń wówó kò ní í ro ti tálíkà mòrò tí yóò fi dójú ikú
55
‘Èmi kó ló kúkú sekú parúu won?
Onílé otí tó loo kólée sìná fómo ilé-èkó wé, owó ló ń wá
Tí wón bá rówó gbà tán, won a lo fi dásé ńlá síle
Òrò á wáá di baba rere bàbá kè
Nínú owó ibi, owó èjè 60
Wón a gbowó ńlá, won a fi kó èbìtì, won a pè é lónà
Ilé-ìwé omo ò seé wò, ilé-isé oba ò seé so
Mo mò pé e ó so pé àwon kan fi òótó lówó ní Pàyí
Sùgbón ní tèmi, ní tèmi, ní tèmi nìkan dááyá
N kò ní í gbarú èyí gbó nítorí iró ńlá gidi ni
65
Gbogbo ìsàlè orò pátá ayé yìí, tòun tègbin ni
Ogbón inú lòpò ejò ń lò tó ń fàìlésè gungi
Sùgbón esinsin férèé jelégbò kí nnkan se
Àwon agbejórò Pàyí ń gba òdaràn sílè nítorí owó
Wón so Jòwópàyí di kò-se-é-gbé-kò-se-é-wò 70
Nítorí owó tó níye
Tá à mú wá, tá à ní í mú ròrun
Àbí mo bi yín èyin ènìyàn
Bí adájó bá fi owó ra Tasin
Tí dérébà dáràn, tó déwájú
ejó 75
E rò pé yóò gbé eléyún-ùn séwòn láyé fáàbàdà
Ìyàwó ń pa owó pò pèlú onísègùn láti pa oko nítorí owó
Onísègùn ń kóògùn ilé ìwòsàn tà
Wón a so iná sílé isé ńlá nítorí isé ibi tí wón se
Sùgbón kí la ó se tá a ó fi yí padà nílùúu Pàyí?
80
Yóò dára kóba wa ó rohun se, kó ro òrò wo
Gbogbo eni tó bá ti je àjewora kí won mú gbogbo won po ohun
tí wón bá je
Kíjoba Pàyí dákun dábò dásé owó sílè ní wéréwéré
Kí terú tomo ó le rísé se 85
Kékòó ó dòfé, kíwòsàn ó di gbèyò
Kí gbogbo wa ó rílé borí ara wa
Kóba ìlè yí sì ri mò dájú sáká pé
Enìkòòkan nílè yí kò san ju ìdámèwá
Owó tó ń wolé fún un lówó ilé tó fi bora 90
Gbogbo àwon ilé tó ń là pà pà yìí kí won wó o palè
Torí ohun tó yeni ló yeni, okùn orùn ò ye adìe
Níbi isé oba èwè, enìkan ń gba náírà Enìkan ń gbòníní
Ó ye kírú èyí kúrò nílèe wa 95
Arúgbó tó ti gbó tán, kóba fúnrúu won lóńje
Mo ní bá a bá kò bá à bá sèyí
Kò lè rogbo ní Pàyídà láé fáàbàdà
Gbogbo òfin ó sì wù á se, olápajúdé ni
Torí ohun tó ye á se la fi sílè láìse 100
Bí ò dìgbà tá a jé kí Pàyí dè wá lórùn
Líle lewé àgbon ó máa le kò níí rò
Táyé ò ní í fìgbà kan rogbo fún gbogbo wa”
Báyìí lògáà mi so ní Pàyí lójóun àná
Tó sòrò tán tí gbogbo ayé pariwo 105
Témi náà ní ògá yìí ògá àwa ni
Eni ó fé ó forí sole kó kú
Ògá àwa ni
Okunrinbinrin
2341
6401
2006-12-19T07:41:32Z
Loadewole
101
[[Okunrinbinrin]]
OKÙNRINBÌNRIN
Kí ló se yín o?
Èyin okùnrinbìnrin abààbò ìlèkè ní fùrò
Mo se bí ibi tó le là á bókùnrin ni
Yetí se détí, ègbá se dórùn?
Ohun obìin se dára? 5
Nítorí oge àkínyésín
E tún ń jórun níná
E ò sì rora; èyí mà pò o
Ojú ò mà rí yìí nígbà baba wa
Emi e tún ti féé sàpamówó? 10
Mo se bómoge la se é fún ni?
O tún rè é gbé e, ìwo omidankùnrin
Lófíńdà tún nùun, nnkan àrà gbáà
E ò so pé e ò ní í bayé jé fáráyé
E féé ye nnkan mó esè kan táyé fi tilè
Kò ma níí pé té e ó fi máa kun tojú, kun tenu
15
E kúkú gbóko fáya, àbéwo ló kù?
E kúkú ti ń gbómo dání fáya télè
E ti ń di kétékété elérù àrùwò
Níbi táya ti ń yan bíi tata
Bò léyìn oko tó fé e 20
N ò kúkú báya wí
Èyin le ko fìlà fún wèrè
Yóò sì lò ó gbó túútúú
Èyin obìin, mo bá yín yò o jèe
E múra, e sì ń bò wáá di baba nínú
ilé 25
Baba lóko, baba léyìn odi
E má simi àdúà
Yóò rí bí e se ń fé
Odidi odún kan kó le gbà lówóo wa un
Ìyen 1975 30
E sì ń bò wáá gba gbogbo ojó ayé poo lówóo sùúrù.
Emu
2342
6603
2006-12-21T14:48:17Z
Loadewole
101
[[Emu]]
EMU
Àwá dé o, àwa memumemu
Mo lá a dé, àwa mùgòrò mùgòrò
Bé e ti rí wa, kíkí ni e kí wa
Tórí e kú ilé ló yeni ń be ńlé
E kú àbò ló yenì ó tòde bò 5
E kú àtìgbà ló yenì ó bò oko
Ará ilé ni wá, èrò òde ni wá, àwa là ń toko bò
A ò kúkú ní í fìgbà kan sè yín
Olópàá ò sì ní í kasèe bàtà
Níbi àwa bá gbé yànbon àwa
séranko 10
Té e bá féé kí wa
N se ni e kí wa tínútinú
Ké e kí wa tokàntokàn
Nítorí pátápátá là á mójúú fó
Kùnàkuna là á détè 15
Tójú bá fó tí ò fó tán, ojú ariwo ni
Eégún ò ní í daso borí kó fibi páà sílè láraa re
Owó rere táwa ní dání
Ojà rere la ó fi rà
Làwa kúkú se gbówóo wa té e dilé emu 20
Àlìmóótù inú akèngbè
Láníihún inú ahá
Balógun inún sago
Lóógun lékòó tó fòórò wòlú
Tó dalé, tá a ń gbáriye 25
Akúwárápá tó fi gbogbo enu setó funfun
Ìyàwó oníkóbò méjì
Tíí lóógóje òkéé lugbó
Sé wón ní tá a bá memu
N se ní í pa ni
Bá a bá yó tán 30
Orun a múni kùn
Eni tí ò lóbìin, àna è è é kú
A kì í ríbi léyìn-in hò o
Eni tó sì subú sílè
N ló sòògùn ìjàkadì 35
Ení sùn kì í désè
Ení tí kò sì désè
Òrun-unre ni tààrà
Torí náà
E jé á femu se mímu 40
Kému ó pa’ni
Kórun ó kun’ni
Ká má se désè
Ká ròrun-unre
Wón léni tó ń memu ń
fìgbádùn sayò 45
Sùgbón kò ní í gbáyé pé
Mo lójó mélòó la ó lò láyé o jàre
Ká tóó tèwù irin borùn
Ìwòn ojó tá a ó lò, ìgbádùn yààà
Àwon tí ò mòkan, tí ò mòkàn 50
Ló ń bèèrè àkàrà débii kàngi
Tí wón ń memu débi tó ń se wón lósé
Esín mu ún, ó gbàgbé ìwo
Adìye mu ún, ó gbàgbé ìtò
Àgbó mu ún, ó ráhùn wogbó lo 55
Agbón mu ún, kò lè soyin àdò
Pépéye mu ún, kò dúró lasè
Àwa ò ní í se ti wa débi èyí
Ìmu omolúàbí ni ti wa
Emu mórò gúnlè 60
Òrúnmìlà gba igbá otí kan, iyèe rè là gàà
Ló fi ní á máa memu.
Ilosiwaju
2343
6324
2006-12-17T09:38:27Z
Loadewole
101
[[Ilosiwaju]]
ÌLOSÍWÁJÚ
Àìlè sòrò là ń pè láìgbón
Àilóye ló ń fa àìfokàn sí
Àìmúrasísé là ń pè láìronújinlè
N là ń so fáwon omo Yooòbá
Tí ń kígbe àìnílosíwájú 5
“Òun lè nílosíwajú báyìí?”
N náà ló bèèrè
La bá ní ó máa sòrò
Kó máa lo òye
Kó máa wà nímúra sílè 10
Ló wáá ní kí nìyorí sí?
La bá ni ogbón repete
Ìfokànsí àtìsàlè ikùn
Ìrònújinlè tó péye
N náà nìlosíwájú wáá dé 15
Ló bá ń kólé mólé
Tó ń fi mótò sesè rìn
Àjùlo rè ló fi ń han àwon yòókù
Táwon yòókù sì ń sáréé lé e
Ile n Pe Yin
2344
6321
2006-12-17T09:35:29Z
Loadewole
101
[[Ile n Pe Yin]]
ILÉ Ń PÈ YÍN
A kì í rebi á má bò
A kì í regbè á má wálé
Bíkún bá joko tán
Ikún a lo
O ò ní í ríre ńlè yìí 5
N kò rò pépè àlejò nù un
Èyin èèyàn-an wa
Tí ń be lókè òkun
E wálé, e máa bò
Eni tó rèlú Èèbó 10
Èyí tó wà lÁméríkà
Ti Pán-ányán, ti Potogí
Èyí ó wà ní Jámìni
Ti Rósíà
Kí wón fetí ségbee wa 15
Bómodé bá pé lóko
Èèmò mí í pàdé lónà
E dákun, e fiyè dénú
E fiyè désàlè ikun
Ilé koko ni tagbe 20
E jòwó, e máa bo
Ilé e baba emi
Kì í dérù ba ni
Eeyan Dudu
2345
6281
2006-12-17T08:13:19Z
Loadewole
101
[[Eeyan Dudu]]
ÈÈYÀN DÚDÚ
Òrò èèyàn dúdú kàyééfi gbáà
A tà á sóko erú
A kó o ní ìkó eran lo òkè òkun
A nà án
A bú u 5
A sá a
A fìyà je é
A tu itó sí i lára
A so ó kó sí orí igi
Fún èsè tí kò tó nkan 10
A ko owó eyo rè
A mú un nípá
Láti bèrù Olórun
Ó bèrù Olórun tán, kò tán síbè
A tún ní kó bèrù ènìyàn 15
Ó so ara rè nù
Ó so ìlúu rè nù
Gbogbo ohun tí a fi ń gbé
Ìgbésí ayé ènìyàn
La gbà lówóo rè 20
A so ó dàkísà elégbin
Èrò orí àkìtàn
Kò se ohun tó dáa lójúu won rí
Èèyàn dúdú dègbin gbùn-ún-ùn
Ó dègbin oníyòrò kalè 25
Tó bá ń lo jéjé rè
Pèlú èrò tó dáa lókàn
Tó dáké tí kò sòrò
Won yóò kùn
Won yóò fi owó òsì 30
Ta nnkan burúkú séyìn
Ká má déwájú loo bá a
Wón yóò fi sèfè
Wón yóò fi se yèyé
Wón a fi owó bo imú 35
Bí ení róbu eyin
Wón a ní
Hùn-ún-ún èèyàn dúdú!
Àwon kan sì ń so pé
Tègbón tàbúrò ni wón 40
N gbó, só o gbà béè?
Alagbe Mokola
2346
6242
2006-12-17T06:49:24Z
Loadewole
101
[[ALÁGBE MÓKOLÁ]]
Légbèé ìyálójà
Ní Mókóká níjó kan
Ni mo ń kojá
Mo rókùnrin kan
Tó fi gbogbo aso ara 5
Se kìkì ihò
Ó fi se kìkì ìdòtí
Asó ti gbó ti pé
Èrín ló ń rín
Tó ń bèrín je yàà 10
Bí ení jesu
Ó da abó àdému kan
Dérí bíi fìlà
Ó mú fèrè owó è
Ó fi sénu 15
Ó di fífun
Orín ti yá
Ijó ti yá
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi 20
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi
Àrà òtò gbáà
N lagbee tirè
Torí èèyàn ì í yàn fún un 25
Óun ní í yàn fééyàn
Èyìn ńlè ni
Tówó bá ti dówó
Bí náírà ò pé méwàá
Bí ìfitore 30
A kò ní í gbó
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi 35
Yóò dúró légbèé ògiri
Tó kan ìyálójà gbàn-àn
Níbi táwon tí ń tà, tí ń rà
Kò gbé wópò sí
Yóò gbówó kan sókè 40
Káráyé lè mò
Wí pésé ti yá
Yóò rérìn-ín
Yóò korin
Yóò fátégùn ńlá 45
Sí fèrè owó rè
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi 50
Bógòrò èèyàn bá ti pé jó
Tí won ń wò ó
Yóò fò sókè
Bí ení féé béjó lórí
Légbèègbé, níbi ègbé ògiri 55
Yóò pòyì ràn-ìn bí ìkòtó òkun
Yóò fesè balè tepé bí àtè
Yóò fagbára jíjó
Tó bórin tí ń ko mu
Abó orí è yóò ti dówó 60
Yóò sì máa gbé e kiri
Síwá oníkálukú
Yóò máa korin
Yóò máa fátégùn ńlá
Sí fèrè owó è 65
Òrò á di
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi
Eni Olórun bùn
Ó bùn mi 70
Orin Awon Alagbara
2347
6605
2006-12-21T14:51:56Z
Loadewole
101
[[Orin Awon Alagbara]]
ORIN ÀWON ALÁGBÁRA
Olórí ikán
Aláyà ekùn
Elésè erin
Alára Ògánwó
Ó fesè ró kì 5
Ó fapá yagi
Ó fooru imú
Ó fi jiná isu
Apá kan erù
Olóúnje àsè 10
Oní ìyán àrá
Bó mí ìmí èdùn
Kìnìún á sá
Bó gbékó kéhé
Erinmi á ho 15
Kò sóhun tí ò ní
Àfìtélórùn
Olójú ńlá
Bí ojú àdán
Soooto ni?
2348
6419
2006-12-19T08:22:33Z
Loadewole
101
[[Soooto ni]]
SÓÒÓTÓ NI?
Wón níwo ló fowó se tolówó
Tó o fisé se ti tálákà
Tó o fi olá se tólólá
Tó o fìyà se tòtòsì
Wón ní o fún àwon kan lójú 5
O fójú àwon kan
O la etí àwon kan sílè
O fi òdídì dí tàwon kan
O fún onísé nísé
O fún onísèé nísèé 10
Òkán ń wa pélésè.
Òkan ń wo pílésò
Òkán bùréwà bí ìmàdò
Òkán dára bí egbin
O dá àgàn tán o fi olómo tèlé e 15
Ìgbàgbó wà, mùsùlùmí wà
Àwa olóòsà ìbílè náà tún ń be
Alára yíyá wà, rojú-jè-yí náà ń be
Afólùú wà, atúnlúse ń be
Ilèe wa yìí kún fún òpòlopò
irúu won 20
Wón sì ló o dá wa láwòràn araà re
N gbó, sóòótó ni Olúwa?
Alaaji, E re e nle
2349
6240
2006-12-17T06:47:45Z
Loadewole
101
[[ÀLÀÁJÌ, E RÈ É ŃLÈ]]
Àlàájì, e dákun e rè é ńlè
Adìyè Mékà yìí sè wá ń ga ju bó se ye lo
O ló o rádìye ní Mékà o sì gbówó rorí
Erin lo rí ni àbí mààlúù?
Ògbèrì lo ń sòrò sí ni àbí kò mòkan? 5
Tó o fi pe òpòló ládúmáradán
Tó o ní alákàn fi ìyan jo tísà
Àróò re ló ń sisé ni àbódòfin?
Tábéré fi bó sódò té e ró tàló
E dákun, e jé kádìye yìí máa nàró sàn-án 10
Kí gbogbo aráyé lè mobi tó ga dé
Ìwo lo réjè lára ìgbín, tékòló fi gbogbo ara se eegun
Àkan-in-ìn ré gùn téèyàn
Tamotiye ga bí igi
Àlàájì, e dákun e re kiní yìí ńlè díè 15
Adìye Mékà yí sè ń ga ju bó se ye lo
E rè é ńlè.
Iku Olori Ogun
2350
6319
2006-12-17T09:32:30Z
Loadewole
101
[[Iku Olori Ogun]]
IKÚ OLÓRÍ OGUN
Kèkèréèke hòòò, àkùko ìdájí ko
Ó pé n tóó sùn lánàá, àná ò dáá, mo fenu se totí
Ó se, mo dìde.
N ò se etíì mi ní wàhálà
Tí mo fi ń gbáriwo tòòò 5
Igbe ń so kùùù
Wón ń logun tììì
Ojú òrun sú dèdèèdè
Àmìmì ń bù yàlà
Àrá ń sán wàá 10
Òjò ń ro wìì
Àgbàrá ń sàn yàà
Agbe ń se hó-rìrìrìrì
Ewúré ń ké bèéè
Àgùntàn ń se bòóò 15
Ajá ń gbó gbòóò
Ológbò ń se mì-ín-un
Adìye pomo rè jo kùú kùú kùú
Abée gbòngàn tí mo yojú sí báyìí
Èrò bí ewé orúmò ni mo rí 20
Tí wón kóra jo bí omi òkun
Tí wón kóra jo bí omi òsà
Njé kí ló ti jé? Njé kí ló ti se?
Njé kí ló ti jé? Njé kí ló selè?
Wón ní ìsèlè ńlá kan ló sè 25
Wón lólórí ogun pàtàkì kan
Làwon olòtè so deni àná
Mo dúró títí, n ò mèyí n ó wí
Mo dúró títí, n ò mèyí n ó so
Mo lanu sílè bí ajá mi ló pa á 30
Mo tiiri bí omi, mo lè bí òòlè
Mo léni tó sèyí, bówó bá bà á
Yóò kúkú oró
Bówó ò si bà á, èwè, odò ní ò gbé e lo
Tí yóò dalábápín eja 35
Èkejì akàn
Ohun ìje òònì
Eran abé omi
Ìtèlè ìdí òsà
Ohun ìdà reirei òkun 40
Tí yóò se béè jìyà látayé
Títí loo dórun alákeji
Toróhun tó se yìí kàmòmò
Njé gbogbo àwa tó kàn, e jé á rójú
Ojú là á ró 45
Òfò ló se ará yòókù
Gbogbo wa la meni ohún se
E Pawa Da
2351
6274
2006-12-17T07:59:59Z
Loadewole
101
[[E Pawa Da]]
E PA ÌWÀ DÀ
Èmi ò mohun téni ń pòdà fi yàtò sápòdà
To réni tó ponú là ń pè lópònú
Ohun tó jora la fi ń wéra, kì í sèsè
Imí ahún jadígbónnákú, té è bá fiyè sí i
Èèpo èpà sì di pósí èlírí tán, díè ló kù 5
Eni tó wò kàsá, wò kàsà
Tó bá omo onídodo onídòdò lódò
Tó ní ó dákun jòwó jádòdò bò wálé
Kó fi lórí odó níbi odo amò lóòdè
Ta ni ò mò póhun tó jora loní-yún-ùn fi ń wéra 10
N náà ni mo rò pò tí mo wo ìwà omo
Yoòbá láfèmójúmó
Tó ń fè yeye fè yèyè, lójó ayé gbogbo
Òní ijó, òla orò, ojoojúmó lodún ilée won
Òní ojóbìí, òla àsè ìyàwó, afefe yeye ò fìgbà kan dínkù
Òkú tó ti kú látàádóta odún
Lá ń fògòròo náírà pègbé è dà 15
Tá a ń jori, jèko, jàmòlà, jokà
Ká máa sunwó níná ká lá a ń forí lágbo
Òkú ń sunkún òkú, akásolórí ń mékun ara won sun
Baba aláwo òkè òún, sójò ò níí rò lálé?
Tí yóò bá rò, o bá mi mú un 20
Tí yóò bá rò, o bá mi dè é mólè
Torí mo féé fàjoje àjomu, mo féé fi
sàjoyò
À bó ò gbó pé mo ti ràgé titun ni? Wíwè ló kù
Kò sóhun won ò níí wè tán, wón we ańkásífì dánwo 25
Òkúta tó ń fi yíyí gbiri sayé, níjó wo ni yóò lákójo?
Àwon èyà yòókù jókòó won ń fi wá sèfè
Wón ń fi wá sèrín-ínrín
Wón ní e wáá wapòdà tó ń pòórá owó
E wàwon àpòdà tó ń pòórà
orò 30
Njé báyìí lòrò rí, èyin omo ìyáà mi?
Tó bá jé béè, e dákun, e jé a pàwà dà
Ká pàwà dà, ká mú tuntun se, kè è pé jù.
Eegun Tito
2352
6279
2006-12-17T08:10:21Z
Loadewole
101
[[Eegun Tito]]
Táíwò Bínúyo (2004), ‘Àwon Ohun Èlò fún Eegun títò’, láti inú ‘Eegun Títò ní Ìlànà Ìbílè yorùbá.’, Àpilèko fún Oyè Bí eè, DALL, OAU, Ifè Nigeria, pp.13-19.
Lára àwon èròjà tó wópò nínú isé eegun títò ni wònyìí:
1. Adìe
2. Òwú òtùtù tàbí tìmùtìmù
3. Òjá
4. Okùn
5. Opa (igi pèlebe)
6. Òpá
7. Òwá olóbìrìkítí.
(1) Adìe: Adìe yìí wúlò púpò níbi eegun títò. Gégè bí a ti so télè pé adìe wúlò lónà méjì òtòòtòò, èyí nip é ìlànà méjì ni a lè gbà lo adìe. Lónà kinni won le lo fun gbígbé ebo, lónà keji èwè, won maa n lo fún títò eégun
Adìe lílò fún gbígbé ebo: Àwon onísègùn ìbílè eegun títò kan máa ń lo adìe láti kókó fi gbé ebo kí won to le dáwólé isé eegun ní títò fún aláìsán. Gégé bí ìwádìí se fi han wa, wón máa ń se èyí láti le fi tu àwon èmi àìrí tí wón le bà isé won je lójú ni, àtipe won n se èyí láti le gbàse lówó àwon èmí àìrí wònyìí kí ise náà le jé won se. Gégé bí onímò Ayò Òpéfèyítìmí se so:
Òrò yìí jo ìjúbà nínú àsà ìbílè Yorùbá. Yorúbá bò, won ni a kíi rawó fún Èpà, kí Èpà ó tún jóni lówó mo. Irúfé èbè kan tó lágbára ni wón ń fi àrokò yìí pa. Àrokò gidi ni ebo yìí ń jé fún àwon tí Yorùbá gbà pé wón le se ìrúfé àìsàn dágundágun tí a ń tò. Ebo náà jásí àrokò nítorí pé bi a wo adìe, a ó rip é irúfé eye kan níse. Eye-nìyàn sì ni àwon tí o búrú jù nínú èdá tí o le dá ni leegun ti kò sì ní sí àtunse, àyàfi tí won bá tù wón nínú gbígbé ebo.
Àtipé àwon onísègùn eegun títò kò mò irúfé ohun tí ó se okùnfà eegun to o sé náà bóyá o lówó èmí àìrí nínú. Ìgbàgbó won nip é lópò ìgbà ni àwon èmí àìrí maa n fa ìjàmbá tí òpò ènìyàn yóò sì sé leegun, sùgbón tí won kò ni fe kí irú àwon tí ìjàmbá se wònyìí ni àláàfìà rárá. Won kókó máa ń gbé ebo láti le fit ù won lójú bí o ba je obinrin onísègùn ìbílè náà yóò lo abo’eìe, sùgbón fún okunrin wón yóò lo àkùko fun ebo gbígbé gégé bi mo se so léèkan. Ebo yìí ni wón máa ń gbé ni ààrin ààjìn ni dédé agogo méjìlá sí agogo kan òru (12.00 to 1.00 a.m).
Won yóò mu adìe yìí pèlú àwon èròjà mìíràn sínú àpáàdì, adìe yìí yóò ti wa ni pípa tí won yóò sì ro èjè rè sórí àwon èròjà tí a ti kó sínú apaadi. Onísègùn ìbílè náà yóò máa pe àwon gbólóhùn wònyí lo síbí oríta. Eyo atare méje ni baba oníségùn yóò ti je lénu tí yóò fi máa pe ofò yìí:
Iná roro ní í sawo ojú-alé
Òòrùn yànràn ní í sawo Àgbálèdé
Ikakara kànkà ní í sawo yèyé lókun
Ojú ikakara kànkà kí I ribi lálè odò
Ìrètè-ofun máa je kójúu mi ó ribi lode ilè yìí
Ejò méjì ń jà lókè
Won a sera won wéréké-wéréké
Won a seraa won wèrèkè-wèrèkè
A dífá fún àgbò gìrìmòyàn
Níjó ti ń lo rèé tekú nífá
Àgbò gìrìmòyàn ìwo lo tekú nífa
Ikú kí ó má sì mí pa.
Èmi omo Àgbò gìrìmòyàn ni mò ń bò lónà
Òfò kó o má sì mí se
Èmi omo Àgbò gìrìmòyàn ni mo ń bò lónà.
Àgo lónà kómo lónà o ríbi lo.
Ogbó ló ní kí e gbó tèmi
Ògbà ló ní kí e gbà tèmi gbó
Àgbàtán ni ìgbà gbàà òpe
Òrò ti òkété bá bá ilè so, ni ilè gbo
E jé kó jumise, ki isé mi máa se yi mi lówó
Nítorí pé ko yí Alárá lówó rí
Béènì kò yí Ajerò lówó rí
Èmi omo yin ni ki o máa se yí mi lówó
Lehin tí won bat i gbé ebo yìí ka oríta tán won kò gbodò wo èhìn títí won yóò fi de ile. Gégé bí ìwádìí se so, irufe èbè báyìí máa ń je iru won se.
Ní ònà kejì ti a tun ń gbà lo adìe kíi se adìe nikan ni a máa múlò, sùgbón pèlú àwon ewé àti egbò ni a máa ń fi se ìwòsàn aláìsàn yìí. Ewé àti egbò bíi ewe atò àti ìtàkùn rè, isan òpe, ògèdè-àgbagbà, ìyèré kakawo àti awopa, won yóò lo gbogbo rè papò pèlú òrí àti epo pupa. Won yóò wa dá adìe yìí lésè tàbí lápá, ibi yòówù ki ènìyàn o ti da esè tàbí apá adìe ni won yóò dá ti won yóò sì máa fi oògùn tí won ti lò papò yìí si ojú ibi tí a ti dà adìe náà, kí a to fi si ojú ibi tí aláìsàn náà ti dá. Won yóò máa pe ofò wònyìí ni àkókò tí won ba ń fir a.
“Atègínní-gínní wojà-wòlú
A díá fún apá
Apá lówó
A díá fese
Esè lórò
A díá fùn gbogbo ara
Gbogbo ara sòsó gbèdé-gede
Kápé-laye ló ségun oró
Àìkú lémèsó ò jìjà
Ará didi ni líle
Orí-owó gbadé
Ogbó ló ní kí e gbó tèmi
Ogbà ló ní kí e gbà tèmi se
Ewe atò lo ni ki eegun gbogbo ti
Mo bat i n to ko ma tò
Isan lo ni ki o ma san
Ògèdè lo ni ki o maa dè ò lórùn
Àwópa loníwò, ohun tí mo ba wi ki arò o romo
Se àtègbó àtèyè bá’dìe
Temo re áyè o”.
Gégé bí ìwádìí se fi hàn onísègùn eegun náa yóò ti da èèrù gbígbe sínú àpáàdì pèlú ina ti èéfún rè yóò sì máa rú sókè. Ohun tí ó dájú ni pé bí ese tàbí apá adíè náà ba ti ń san ni ibi ti eni tí o dá leegun náà yóò maa san.
(2) Òwá: Òwá yìí wúlò yìí nibi eegun títò. Òwá ni igi oparun tí a ti là wéwé tí a sí fáa dán kooroko, àwon opaarun téérété wònyìí gbódò gun bára mu kí o le se se isé náà dáadáa. A gbódò ríi wí pé òwá po dáadáa láti ká ojú esè náà yípo léyìn tí a bá ti to òwá yìí yípo esè tán ni won yóò fi òjá wee. Ise pàtàkì tí o n se ni láti mu ojú esè dúró sí ààyè ibi tí won ba fe ko wa.
(3) Owu òtùtù: A tún máa n lo òwú òtùtù láti fi bo ojú egbò náà léyìn tí aba tí fi oògun sí tan. A ó ríi wí pé a re òwú yìí sínú òògùn ìbílè ti òògùn yìí yóò sì ti re e sepètè ki á tó dàá bo ojú egbo náà. Ní ìgbà mìíràn èwè a tún le lo tìmùtìmù dípò òwú òtùtù.
(4) Òjà: Eléyìí ni aso tééré tí a máa ń lo láti fi so òwá papò léyìn tí a bà ti tòí yíka ese tàbí apa tán.
(5) Okùn: Okùn ni o máa n fi so esè kó ni ilé ìwòsàn ìbílè ni ìgbà mìíràn a le fig be owó kó orùn. Ó seése láti lo òjá fún iru ìgbékó báyìí ní ìgbà mìíràn.
(6) Òpá (Igi pelebe): Eléyìí ní won máa ń lo láti fi té ogan-gan esè ní abé kí won tó to òwá yípo rè, léyìn náà ní won a fi okùn dii.
(7) Òpá: Eléyìí ni aláìsàn máa ń lo láti fi se ìkejì esè tó dá nígba tí ó bá n tè yénkú-yénkú, títò ti egungun náa yóò fi padà bo sípò.
(8) Òwá olóbìrìkítí: Orísi èyà òwá kan ni eléyìí jé. Ó máa ń se kìrìbìtì gégé bí òsùká eegun orun ni wón máa ń saábà lòó fún
Fonetiiki ati Fonoloji
2353
6297
2006-12-17T08:49:16Z
Loadewole
101
[[Fonetiiki]]
[[Fonoloji]]
[[Kola Owolabi]]
[[Fonetiiki ati Fonoloji]]
Kólá Owólabí (1989), Ìjìnlè Ìtúpalè Èdè Yorùbá (i) : Fónétíìkì àti fonólójì. Ibadan, Nigeria: Oníbon-oje Press and Book Industries (Nig.) Ltd ISBN 978-145-064-9. Ojú-ìwé 281.
ÒRÒ ÀKÓSO
Ìwé yìí ni ìkíní nínú àwon ìwé tí mo gbèrò láti ko lóri èdá-èdè Yorùbá. Ìwé náà jé àbájáde akitiyan odún méjì abò gbáko láti so ìmò mi lóri fònétíìkì àti fonólójì èdè Yorùbá di kíko sílè ní ònà tí yóò fi rorùn fún eni tí kò bá ní ànfààní àtilo sí Yunifásitì tàbí ilé ìwé gíga mìíràn fún èkó ìmò èdá-èdè (ìyen, lìngúísíìkì) àti eni tí ó bá ní irú ànfààní béè pèlú.
Dájúdájú, ipò pàtàkí ni fònétíìkì àti fonólojì wà nínú ìmò èdá-èdé Yorùbá bèrè láti odún kìíní ní ilé ìwé sekóńdírì títí dé Yunifásitì. Béè ni odoodún ni àwon akékòó èdè Yorùbá ni ilé ìwé kòòkan gbódò dojú ko ìdánwò kan tàbí òmíràn lórí fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá gégé bí òrànanyàn. Èyí sì mú ki ó di kàn-ńpá pé kí akékòó rí ìwé tí yòó tó o sónà dáadáa ka, kí ó lè yege ìdánwo rè. Àmó sáá, bí ó tilè jé pé ògòòro ìwé ló ti wà lóde báyìí nínú èyí tí (àwon) ònkòwé ti gbìyànjú láti sàpèjúwe fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá gégé bí èka èko ken pàtàkì nínú èdá-èdè Yorùbá, títí di òní olónìí, kò tíì sí ìwé kankan tí ó dá lórí fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá ní pàtó, tí ó sì pa ibùdó ti orí-òrò kòòkan nínú èkó pàtàkì yìí láti se àpèjúwe tí ó jinlè fún un ni ònà tí yóò fi rorùn láti kó àti làti kà fún akékòó àti olùkó. Ìwé yìí ni àkókó láti se irú àpèjúwe béè.
Ànfààní kan pàtàkì tí ìwé tí ó dá lórí fònétíìkì àti fonólojì ní pàtó (bíi ti ìwé yìí) ní nip é, níwòn ìgbà tí kì í tií se ìwé tí àkóónú rè jé irú wá ògìrì wá, ní ibi tí ìtàn Ìjàpá àti Yánníbo ìyàwó rè ti ń du àyè mó àpèjúwe èyà ara ìfò (tàbí èyà ara ìsòrò) lówó; tí ewì lórí àjànàkú, àpèjúwe ìhun àpólà-orúko àti ìtúpalè àsàyàn ìwé ìtàn àròso sì ti ń bá àpèjúwe fóníìmù, sílébù, ìgbésè ìpaje àti àrànmó du àyè, ó dájú pé irú ìwé béè yóò ní àyè tó pò tó láti se àlàyé ní òrínkinniwín fún orí-òrò kòòkan nínú fònétíìkì àti fonólojì. Ó sì dájú pé irú ìwé tí a ń wí yìí yóò wúlò púpò fún kíkó fònétíìkì àti fonólojì ní àkóyege fún akékòó àti olùkó ni ilé ìwé kòòkan, Yóò sì tún dùn-ún lò gégé bí ìwé àgbélé-kà fún enike’ni tí ó bá jé pé, fún ìdí kan tàbí òmíràn, ó fé láti kó èkó fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá fún ara rè.
Ní kíko ìwé yìí, àwon tí mo ní lókàn jù lo ni àwon akékòó àti olùkó bèrè láti odún kìíní ní ilé ìwé sékóńdírì títí dé Yunifásitì àti gbogbo àwon olùfé èkó fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá pátápátá.
Nínú ìwé náà, mo gbìyànjù láti se àpèjúwe tàbí ìtúpalè tí ó jinlè lórí àwon orí-òrò pàtàkì pàtàkì nínú fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá ní ìkòòkan. Lópin Orí kòòkan mo pèsè orísirísi ìdánrawò láti dán ìmò wò lórí orí-òrò kòòkan, láti mú lò fún ìjíròrò nínú kíláàsì, tàbí gégé bí isé-àsetiléwá fún akékòó. Béè sì ni ìdánrawò kòòkan ni ìdáhùn wà sí, èyí tí yóò mú kí ìgbéra-eni-lé-ìwòn rorùn láti se. Èyí nìkan kó, lópìn ìwé náà, mo tún pèsè ìbéèrè méjìlélógójì, gégé bí àpeere àwon ìbéèrè tí akèkòó lè bá pàdé lórí fònétíìkì àti fonólojì èdè Yorùbá nínú ìdánwò ní ìparí abala-èkó rè. Béè ni, láti dín àkósórí kù àti láti mú kí ìmò túbò jinlè, mo pèsè atúmò òrò-ìperí ní ibi tí mo ti so ní sókí, sókí, ìtumò òrò-ìoperí bíi ogórùn-ún ó lé métàlélógbòn tí wón je yo nínú ìwé yìí ni ònà tí yóò fi rorùn fún ènìyàn láti sàlàyé ìkòòkan àwon òrò-iperí béè. Èrò mi ni láti se irú akitiyan yìí kan náà lórí gírámà èdè Yorùbá nínú ìwé kejì tí yóò tèlé eléyìí. Béè sì ni, fún ìwé kòòkan, ìwé isé àmúse yóò wà fún lólò akékòó àti olùkó ojó iwájú pèlú.
Mo lérò pé leyìn-ò-reyìn, ìjayà tàbí ìbèru-bojo tí ó sábà máa ń dé bá akékòó àti olùkó lórí fònétíìkì, fonólojì àti gírámà Yorùbá yóò dín kù gidigidi, bí kò bá tilè di ohun ìgbàgbé pátápátá.
Ire o.
Kólá Owólabí.
Àkóónú
1. Àwon èyà ara ìfò
2. Àpèjúwe àti ìpín-sí-ìsòrí ìró
3. Dída àwon ìró ko
4. àpèjúwe ìró kóńsónántì
5. Ìpín-sówòó ìró kóńsónántì
6. Kóńsónántì aránmú asesílébù
7. àpejúwe ìró fáwèlì
8. Ìpín-sówòó ìró fáwèlì
9. Àwon ìró àti èdà won
10. fóníìmù kóńsónántì
11. Fòníìmù fáwèlì
12. Fóníìmù kóńsónántì aránmú asesílébù
13. Fóníìmù ohùn (Tàbí tóníìmù)
14. Ìgbésè ajemóhùn àti lílò ohùn
15. Sílébù
16. Òrò àyálò
17. Àbùbá afò geere (1): Ìpaje
18. Àbùdá afò geere (2): Àrànmó
Ìdáhùn sí ìdánrawò
Àpeere ìbéèrè fún ìdánwò
Atúmò òrò-ìperí
Ìtókasí
Atóka àsàyàn-òrò.
Ilu Irele
2354
6327
2006-12-17T09:43:48Z
Loadewole
101
[[Ilu Irele]]
[[A. Akinyomade]]
A. Akinyomade (2002), ‘Ìlú Ìrèlè’, láti inú ‘Ipa Obìnrin nínú Odún Èje ní Ìlú Ìrèlè.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwe 3-12
1.1 ÀPÈJÚWE ÌLÚ ÌRÈLÈ
Ìlú Ìrèlè jé òkan pàtàkì àti èyí tí ó tóbi jù nínú Ìkálè Mèsàn-án (Ìrèlè, Àjàgbà, Òmi, Ìdèpé-Òkìtipupa, Aye, Ìkòyà, Ìlú tuntun, Ijudò àti Ijùkè, Erínje, Gbodìgò-Ìgbòdan Lísà). Ìlú yìí wà ní ìlà-oòrùn gúsù Yorùbá (SEY) gégé bí ìpínsí-ìsòrí Oyelaran (1967), Ó sì je ibìjókòó ìjoba ìbílè Ìrèlè. Ìlú yìí jé okan lára àwon ìlú tí ó ti wà ní ìgbà láéláé, àwon olùgbé ìlú yìí yòó máa súnmó egbèrún lónà egbàá.
Ní apá ìlà-oòrun, wón bá ilú Sàbomì àti Igbotu pààlà, ní apá ìwò-oòrùn ìlú Òrè àti Odìgbó pààlà, ní àriwá tí wón sì ba ìlú Okìtìpupa-Ìdèpé àti Ìgbòbíní pààlà nígbà tí gusu wón bá ìlú Òmì pààlà.
Ìrèlè jé ìlú tí a tèdó sórí yanrìn, tí òjò sì máa ń rò ní àkókò rè dáradára. Eléyìí ni ó jé kì àwon olùgbé inú ìlú yìí yan isé àgbè àti isé eja pípa ní àyò gégé bí isé òòjó wón sé wón ní oko lèrè àgbè.
Ohun tí wón sábà máa ń gbìn ni òpe, obì tí ó lè máa mú owó wolé fún won. Wón tún máa ń gbin isu, ègé kókò, kúkúndùkú àti ewébè sínú oko àroje won.
Nígbà tí ó dip é ilè won kò tó, tí ó sì tún ń sá, tí wón sì ń pò sí i, àwon mìíràn fi ìlú sílè láti lo mú oko ní ìlú mìíràn. Ìdí èyí ló fi jé pé àwon ará ìlú yìí fi fi oko se ilé ju ìlú won lo. Lára oko won yìí ni a ti ri Kìdímò, Lítòtó, Líkànran, Òfò, àti béè béè lo.
Sùgbón nígbà tí òlàjú dé, àwon ará ìlú yìí kò fi isé àgbè àti eja pípa nìkan se isé mó, àwon náà ti ń se isé ayàwòrán, télò, bíríkìlà, awakò, wón sì ń dá isé sílè. Wón ní ojó tí wón máa ń kó èrè oko won lo láti tà bíi ojà Aráròmí, Ojà Oba, àti Ojà Kónyè tí wón máa ń kó èrè oko won lo láti tà bíi ojà Aráròmí, Ojà Oba, àti Ojà Kóyè tí won máa ń ná ní oroorín sira won.
Àwon olùsìn èsìn ìbílè pò ni Ìrèlè. Wón máa ń bo odò, Ayélála, Arede-léròn béè béè lo. Wón máa ń se odún egúngún, Sàngó, Ògún, Orè àti béè béè lo. Sùgbón nígbà tí èsìn àjòjì dé wón bèrè si ń yi padà lati inú èsìn ìbílè wón sí èsìn mùsùmùmí àti èsìn kirisiteni.
Bí ojú se ń là si náà ni ìdàgbàsókè ń bá ìlú yìí. Orísìírísìí ohun amúlúdùn ni ó wà ní ìlú Ìrèlè, bíi iná mònà-móná, omi-èro, òdà oju popo, ile ìfowópamó, ilé ìfiwé-ránsé, ilé-ìwé gígá àti béè béè lo.
1.2 ÌTÀN ÌLÙ ÌRÈLÈ
Ìrèlè jé òkan pàtàkì nínú ilè Yorùbá tí m be ni ìha “Òndó Province” ó sì tún jé òkan kókó nínú àwon ilè méta pàtàkì tí ń be ni “Òkìtìpupa Division” tàbí tí a tún ń pè ní ìdàkeji gégé Esè Odò tí owó òwúrò ilè Yorùbá.
Ìwádìí fí yé wa wí pé omo oba Benin tó joba sí ìlú Ugbò1 tí orúko rè ń je Olúgbò-amètó2 bí Gbángbá àti Àjànà. Gbángbá jé àbúrò Àjànà sùgbón nígbà tí Olúgbò-amètó wàjà, àwon afobaje gbìmòpò lati fi Gbángbà je oba èyí mú kí Àjànà bínú kuro ní ìlú, ó sì lo te ìlú Ìgbékèbó3 pèlú Gbógùnrón arakunrin rè.
Láti ìlú Ìgbékèbó ní Àjànà tí lo sí ìlú Benin, ò sí rojó fún Oba Uforami4 bí wón se fí àbúrò oùn joba, àti pé bí oùn náà se te ibikan dó. Oùn yóò sì je Oba “Olú Orófun”5 sí ìbe.
Oba Uforami sì fún Àjànà ní adé, Àjànà padà sí Ìgbékèbó, ó bí Òrúnbèmékún àti Ògèyìnbó, okùnrin sì ni àwon mejeeji. Kò pé, kò sí jìnà, Àjànà wàjà. Àwon omo rè mejeeji lo si Benin lati joba.
Ògèyìnbó lo sí Benin lati joba. Ó dúró sí òdò Oba Benin pé baba òun tí wàjà, òun yóò sí joba. Òrúnbèmékún náà lo sí òdò Ìyá Oba Benin pé òun náà fe joba nígbà tí baba òun ti kú.
Oba Benin ń se orò oba fún Ògèyìnbó nígba tí Ìyá oba ń se orò fún Òrúnbèmékún. Òrúnbèmékún mu Olóbímítán omobìnrin rè lówó.
Nígbà tí akódà Oba Benin tí yóò wà gbé oúnje fún Ìyá Oba, rí í wí pé orò tí oba ń se fún alejo odò rè náà ní Ìyá oba ń se fún eni yìí. Èyí mú kí akódá oba fi òrò náà tó kabiyesi létí. Ní oba ni omo kì í bí sáájú iyaa re, ó pe Ògèyìnbò kó wá máa lo.
Nígbà tí àwon méjèéjì fí lo sí Benin, Gbógùnròn tí gbe “Àgbá Malokun”6 pamó nítorí ó tí fura pé won kò ní ba inú dídùn wá.
Ògèyìnbó dé Ìgbékèbó, kò rí Àgbá Malòkun mó, ó wa gbé Ùfùrà, ó wo inú oko ojú omi, o sí te isalè omi lo, oùn ní ó te ìlú Erínje dó.
Ní àkókò tí Òrúnbèmékún fí wà ní ìlú Benin, Òlóbímitán, omo rè máa lo wè lódò Ìpòba7 àwon erú oba sí màa ń ja lati fe èyí ló fá ìpèdè yìí “Olóbímitán máa lo wè lódì kí eru oba meji máa ba jìjà ku tori e”. Èyí ní wón fi ń se odún Ìjègbé ní ìlú Benin.
Ní ìgbà tí ó se Òrúnbèmékún àti Olóbímitán padà sí ìlú Ìgbékèbó, sùgbón Gbógùnròn so fún wí pe àbúrò rè (Ògèyìnbó) i ba ibi jé kò sì dára fún won lati gbé, wón koja sí òkè omi won fi de Òtún Ugbotu8, won sokale, Olóbímitán ní òun…àbàtà wón wá té igi tééré lorí rè fún, èyí ní won fí ń kí oríkì won báyìí:
“Òrúnbèmékún a hénà gòkè”
Àgbá Malòkun tí gbógùnròn gbé pa mó kò le wo inú okó ojú omi, won so ó sínú omi, títí dì òní yìí tí wón bá ti ń sodún Malòkun ní ìlú Ìrèlè, a máa ń gbó ìró ìlù náà ní ògangan ibi wón gbé so ó somi. Wón tèdó sí odó Ohúmo.9
Orísìírísìí ogun ló jà wón ní odí Ohúmo, lára won ní Ogun Osòkòlò10, Ogun Ùjó11, àti béè béè lo.
Olumisokun omo oba Benin, ìyàwò rè kò bímo nígbà tó dé Ìrèlè ó pa àgó sí ibikan, ibè ní won tí ń bo Malokun ni ìlú Ìrèlè.
Lúmúrè wá dò ní ìlú Ìrèlè, ó fe Olóbímitán sùgbón Olóbímitán kò bímo fún un èyí mú kí ó pàdà wa si odo baba rè, Òrúnbèmékún, olúmísokùn wá fe Olóbímitán ní odó Ohúmo. Wón bí Jagbójú àti Oyènúsì, ogun tó jà won ní ní odó Ohúmo pa Oyènúsì èyí mú kí Jagbójú so pé “oun relé baba mi”. Mo relé.
Bí orúko àwon to kókó joba ni ìlú Ìrèlè se tèlé ara won nì yìí:
1. Òrúnbèmékún
2. Jagbójú
3. Yàbóyìn
4. Akingboyè
5. Ògàbaléténi
6. Mésèénù
7. Olómúwàgún
8. Adépèyìn
9. Adétubokánwà
10. Feyísarà
11. Olarewaju Lébí
Odú Ifá tó te Ìrèlè dó: Ègúntán Òbàrà
Ègùntán á se
Òbàrà á se
A díá fún Ìyá túrèké
Wón ni kó lo ra ewuré wá lójà
Owó eyo kan ní won fún
Ègùntán ní ìyá òun yóò ra ewúré méjì
Òbàrà ni ìyà òun yóò ra ewúré kan
Túrèké ra ewúré kan
Sùgbón ó lóyún
Kí ó tó délé ewúré bí mo.
ORÍKÌ ÌLÚ ÌRÈLÈ
Ìrèlè egùn,
Ibi owó ń gbé so,
Tí a rí nnkan fi kan
Ìrèlè egùn,
Ó gbéja ńlá bofá,
Èsù gbagada ojú òrun
Ó jókòó sòwò olà
Malòkun ò gbólú
Oba-mi-jòba òkè.
Àtètè-Olókun
Iwá òkun, òkun ni
Èyìn òkun, òkun ni
A kì í rídìí òkun
A kìí rídìí Olósà
Omo Ìrèlè kò ní opin
Ìdí ìgbálè kì í sé
Aso funfun tí Malòkun
Ope ni ti Malòkun.
Àwon nnkan èèwò fún omo bíbí ìlú Ìrèlè
i. Eran òkété
ii. Èró kókò
iii. Eran Ajá
iv. Èkon
ÌTOSÈ ÒRÒ
1. Ugbò = Orúko ìlú kan ní ìlú Ìlàje ní jé béè.
2. Olúgbò-amétò = Oruko oba ìlú Ugbò nígbà náà.
3. Gbángbà àti Àjànà = Oruko ènìyàn.
4. Ìgbékèbó = ìlú kan ní jé béè ni ìpílè Ìlàje
5. Oba Ùfóràmí = Orúko Oba Benin.
6. Olú Orófun = Orúko oyé oba ìlú Ìrèlè.
7. Àgbá Malòkun = Orúko ìlù kan ni tí wón ń lù ní ojó odún Malòkun.
8. Ìpòbà = Orúko omi kan ní ìlú Benin
9. Ugbotu = Oruko ìlú àwon Ìlàje kan ni.
10. Ohúmo = Orúko omi kan ni.
11. Ogun Òsòkòlò = Orúko ìlú kan tó kó ogun ja ìlú Ìrèlè.
12. Ùjó = Orúko àwon èya ènìyàn kan ni
Obasa
2355
6382
2006-12-18T08:29:59Z
Loadewole
101
[[Obasa]]
[[Adenrele Obasa]]
[[Adenrele Adetimkan Obasa]]
Obasá
Adenrele Adetimkan Obasa jé ògbóntàrìgì akéwì Yorùbá eni tí ó máa ń sáábà lo àwon orísirísi ònà gégé bíi síse àkójopò orísirísi àwon òwe Yorùbá àti àkànlò èdè láti gbé ewì rè jáde. Fún àpeere tí a bá se àyèwò ewì re tí ó pè ní “Ìkà Eke” a ó ri wípé ó lo àwon òwe àti àkànlò èdè Yorùbá gégé bíi,
Olórun kò dá kanyinkayin
Kó lí ńla bí esin
Àtapa ni ì bá ta’ni
Àtapa ni ì bá tà’ nlà
Orísirísi àwon òwe àti àkànlò èdè ni Obasá lò nínú ewì yí eléyìí tí ó mún kí isé re yàtò sí àwon akegbé rè. Lára àwon nnkan wònyí ni
B’ilè ń gbòsìkà
Bí kò gbe olóòtó
B’ó bá pè títí
Oore a máa sú ni í se!
Ònà mìíràn èwè tí Obasá ń gbà gbé àwon ewì rè jáde ni ìfìrópò. Nípa síse èyí ó máa ń fi àwon òrò tirè rópò àwon òrò àtayébáyé ti a mò mo awon òwe náà. Ó máa ń se eléyìí láti fa èmí àwon ewì rè gùn. Fún àpeere
Enlà gb’ókèèrè ní’yì
Asó b’èse Òkín
Nínú ewì tí Obasá pe àkole rè ni “òun” ni mo ti se àfàyo afò tí ó wà ní òkè yìí. “Òkín” nínú afò yìí ni Obasá lò láti fi rópò “Ìdí” eléyìí tí a mò mo òwe náà. Eléyìí ni á rí fàyo gégé bí Obasá se máa n gbìyànjú láti fi àwon òrò tí ó rí wípé ó bá nnkan ti òun ń so rópò ojúlówó òrò tí àwon Yorùbá maa ńlò yálà nínú òwe ni tàbí àkànlò èdè. Tí a bá fi ojú mú wo. “Òkan" tí Obasá fi rópò “Ìdí” nínú ewì yìí a ó ri wípé won kò ní ìtumò tó jo ara won.
Òkan pàtàkì nínú àwon ònà ti Obasá tún náà ń lò ni “Afikun”. Ní òpòlopò ìgbà Obasá maa ń se àfikún àwon òro tirè món àwon òrò tí a mò mo àwon tí ó máa ńlò. Fún àpeere;
Eni ba n’wni ahun.
Ti ba ń w’ówó ahun
Tí bá ń w’ésè ahun
Odidi ahun ní í rán won.
Nínú afò òkè yí, a ó ri dájú sáká wípé ìlà kejì nínú afò náà jé àfikún eléyìí tí Obasá se sí òwe Yorùbá yìí. Ní tòótó àfikún tí Obasá se yìí kò se àkóbá fún ìtumò òwe yìí síbèsíbè èdè ayàwòrán tí ó lò kò se béè ní àgbára mó to eléyìí tí a ti lo “orí” àti “esè” tí ó tumò sí Odidi ahun gégé bí àwon Yorùbá se máa n lo òwe naa.
Tí a bá se àyèwò fínífíní àwon ewì Obasá a ó ri wípé ó máa ń sáábà ko àwon òrò sílè gégé bí ó se máa ń pe wón lénu. Ìdí sì ni èyí tí ó fi maa ń se àfàgùn àwon ìró fáwèlì nínú àwon, ewì rè. Fún àpeere tí a bá wo ewì rè tí o pè ni Ìkà Eke
…Àtapa ni ì bá táni
Àtapa ni ì bá tà’nlà
Àwon sílébú “ì” tí mo fàlà sí ní ìdí ní òkè yìí jé àpeere bí Obasá se máa ń gbìyàn láti ko ewi rè sílè gélé bí ó se maa ń fi ohùn gbé won jade.
Síwájú si, Obasá tún máa ń lo èdè ayàwòrán òpò nínú àwon ewì rè ni ó jé wípé látàní èyi ni ó se máa n so orúko àwon ewì naá. Nínú ewì re tí ó pè ní “Òtí” Obasá lo onà ede ti à ń pè ni ìsohundènìyàn nínú ewì yìí eléyìí tí ó ti so báyìí wípé,
Oti ati’mo l’aso...
Nínú ewì yí Obasá lo otí gégé bí ènìyàn látàní síso wípé otí a máa ti’molaso. Ní lò ótó tí a bá wo Otí ó jé ohun kan tí kò ní owó tí ó lè fi ti ènìyàn, sùgbón Obasá lo òrò yìí látàrí wípé ti ènìyàn bá ti mun otí yó tán kò sí ohun tí irú eni béè kò le se eléyìí mún mi rántí òwe Yorùbá tí ó so wípé Òmùntí gbàgbe ìsé, otí san ìsé kò san. Ìfòròdárà naa jeyo nínú afò tí ó wà ní òkè yí nítorí wípé Obasá n fi “tí” ati “otí” dárà nínú ewì náà tí a bá yéwò fínífíní.
Láfikún, lára àwon ònà míràn tí a tún lè tóka sí tí Obasá ń gbà se àgbékalè àwon ewì rè ni wípé Obasá máa ń se àmúnlò àwon èdè miiràn eléyìí tí ó yàtò sí èdè Yorùbá nínú àwon ewì rè. Eyí sì ni a le pè ní “Èyá òrò” Lára àwon èdè tí ó máa ń yá wo inú ewì re ni èdè òyìnbó, èdè Lárúbáwá ati ede Awúsá pèlú. Fún àpeere nínú ewì rè kan tí ó ti n júbà ògá re. Obasá so báyìí wipe
Ìbà tí mo jú’ un
T’o gá a mi ni
Ògbéni G.A. Williams onínúre
Edito àgbà n’ilè Èkó
Nínú ewì yìí a ó ri wípé Obasá pinnu láti lo èdè Òyìnbó “Editor” nítorí pé àìmoye òrò nínú èdè Yorùbá ni ó wà tí ó le lò sùgbón ó se eléyìí láti fi ara re hàn gégé bí Ògbóntarìgì akéwì èyí tí kò légbé. Lára àwon àyálò èdè rè ni èdè Larubawa níbi tí ó ti so wípé;
Akámuń tàrà kéfà
Fáá làrà búkà
Ó ní
Olórun yíò múnkà sùgbón
Kò ní s’ojú lálákù.
Tí a bá wòó, Obasá lo àwon èdè àyálò wònyí láti fi se ewà sí àwon ewì rè eléyìí si mún ki àwon ènìyàn gbádùn àwon ewì náà.
Níparí, àwon ewì Obasá pín sí ònà méta. Àkókó ni àwon ewì tí ó gbé kalè nipa lilò àwon òwe àti àkànlò ede Yorùbá sán-pán-nán nìkan, gégé bíi “Ìkà Èkè”. Ekeji ni àwon tí ó ko nípa lilo àwon òwe àti àkànlò èdè Yorùbá pelu ogbón isé àtinúdá tirè. Eléyìí tí ó se ìpín keta sì jé àwon isé tí ó kún fún àwon isé àtinúdá tirè nìkan.
Nípa síse àyèwò lórí awon ewi Adenude Obasá wònyí a ó ri dájúdájú wípé ògá pàtàkì ni okùnrin náa jé nínú àwon akéwì Yorùbá.
Oba Adikuta
2356
6366
2006-12-18T07:32:29Z
Loadewole
101
[[O.A. Adeoye]]
[[Oba Adikuta]]
[[Bamiji Ojo]]
O.A. Adeoye (200), ‘Oba Adikúta ní Sókí’, láti inú Àtúpalè Ìwé Oba Adìkúta tí Bámijí Òjó ko.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL OAU, Ifè, Ojú-ìwé 13-17
Ìsonísókí Ìwé Ìtàn Àròso Oba Adìkúta
Ìlú ìyona jé ìlú tí ó kún fún orísìírísìí ìwà burúkú, èyí tí kò jé kí wón ní ìlosíwájú. Ní àkókò tí oba ìlú ìyonu kábíyèsí Oba Morólágbé Tèmiladé Adìkúta kejì wà jà ni ìtàn náà bèrè, ònkòwé sàlàyé gbogbo ònà tí àwon arà ìlú náà ń gbà se òfò oba won. Léyìn àkókò òfò yìí ni àwon ará ìlú bèrè sí ní í gbìmòràn àti yan oba mìíràn sórí ìté. Èyí ni ó fa ìpàdé àkókó tí ìdílé Àdìkúta pe, gbogbo omo oyè tí ó ní fèé sí ìté náà ni ó fi orúko sí lè. Òmo Oba gbólágadé Adéoyè gégé bí akòwé fún ìjókòó àwon omo Oba ni wón yàn láti kòwé sí àwon omo oyè tí ó wà ní ìdálè, sùgbón nínú gbogbo àwon omo oyè tí ó ye kí Gbólágadé ko ìwé sí, omo Oba Morádéyò Adékòyà ni o wù ú kí ó joba. Ìdí nìyí tí ó fi fi gbogbo ara wà léyìn rè.
Ibi tí wàhálà ti kókó bèrè nípa òrò oyè ìlú ìyonu ni pé dípò ènìyàn márùn-ún tí ó ye kí Gbólágadé ko ìwé sí àwon méta péré ni ó ko ìwé sí. Nnkan òtòòtò ni ó sì ko sí àwon métèèta. Sùgbón nínú ìwé ti omo Oba Adékòyà ni ó fi so fún un pé Oba ti wàjà àti pé òun ni ìdílé Adìkúta fà sílè gégé bí omo Oyè, àwon ìlú sì ń retí rè.
Kò pé púpo tí Adékòyà rí ìwé náà gbà. Ìsesí Adékòyà nígbà tí ó ń ka ìwé náà fi hàn pé kì í se ìfe inú rè láti joyè náà sùgbón pèlú gbogbo ifowósowópò àti ìmòràn láti òdò ìyàwó àti òré rè. Adékòyà gbà láti jé ì pè mòlébí. Láti ìgbà náà ni Adékòyà àti ìyàwó rè ti bèrè sí ní í se ìpalèmó. Nítorí omolúàbí tí Adékòyà jé, orísìírísìí ebùn àti ayeye ìdágbére ni wón se fún un níbi isé rè. Orísìírísìí ìwé àdéhùn olójó gbooro ni Adékòyà fowó sí kí àwon òyìnbó lè se àtiléyìn fún un ní pa àwon ohun amáyéderùn fún ìlú rè. kí Adékòyà tó kó erù sónà ó ti ko ìwé síwájú pé òun ti gbà láti je oyè náà, léyìn èyí ni Adékòyà fi ìlú kánádà sílè ní ìrètí pé àwon ará ìlú àti mòlébí ń dúró de òun láti wá joba ìlú Ìyonu.
Ní ìparí ìpàdé àkókó tí àwon mòlébí se, ènìyàn méjì ni ó fi orúko sílè, léyìn tí àwon márùn-ún mìíràn forúko sílè nínú ìpàdé yìí ni omo oba Gbólágadé tó sesè fit ó àwon mòlébí láti pé omo oba Adékòyà ko ìwé ránsé pé òun náà ń bò láti wá figbagbága pèlú àwon elegbé òun. òrò pé àwon omo oyè tó ń dí je ti pòjù ni ó fa kí àwon omo oyè máa tu tó sókè fojú gbà á tí ìpàdé ojó náà fi túká. Ní ojó yìí gan an ni Adékòyà fóònù sí Gbólágadé pé òun yóò dé sí ìlú. Ìgbà tí orúko àwon omo oyè ti dé òdò àwon ìgbìmò afobaje ni wón ti bèrè ìwádìi lórí omo oyè kòòkan. Gbólágadé àti méjì nínú àwon àbúrò Adékòyà ni ó lo pàdé Adékòyà àti àwon mòlébí rè, létí okò òfúúrufú, Ènìyàn méta péré tí ó wá pàdé Adékòyà ni ó jé kàyééfì fún un.
Ìgbà tí Adékòyà ti dé sí ìlú Ìyonu ni ara ti ń fún un nítorí pé gbogbo nnkan tí ó ní ìrètí láti bá kó ni ó bá. Nínú òrò rè pèlú Gbólágadé àti Baba Kékeré ni ó ti rí i pé ìsòro wà fún òun. Ó rí àrídájú pé ìlú kò dúró de òun láti wá joba. Adékòyà fi ìjà peéta pèlú Baba Kékeré. Ní àsìkò yìí ni Gbólágadé ráàyè sá lo. Ìgbà tí òrò ní ìyanjú tán ni Adékòyà rí i pé Gbólágadé ni ó kàn dá isé tirè jé àti pé Gbólágadé náà tin a pápá bora. Adékòyà fò sánlè ó dákú, ìdààmú dé bá ìyàwó rè. Ó bèrè sí ní í so kántan kàntan. Pèlú ìbànújé ni àwon òré Adékòyà fi padà sí Kánádà láìrò télè.
Léyìn osù kesàn-án tí enu àwon omo ìgbìmò kò ni wón pe àwon omo oyè láti fòrò wá won lénu wò. Síwájú àkókò yìí òkan nínú àwon omo oyè náà ti jé Olórun nípè. Omo oyè kòòkan sòrò nípa ara rè, isé tí ó ń se, ipò rè jàdùdà páálí àti jàndùkú ènìyàn ni. Rògbòdìyàn náà pò débi pe owó àwon olópàá kò ká a àyàfi ìgbà ti wón pàsè kónílégbélé. Olóyè Òdòfia tí ó ti rí òye pé àwon ará ìlú kò féràn Olátidóyè ni ó gbà á ní ìmòràn pé kí ó máa há owó kiri fún àwon elégbéjegbé àti àwon ènìyàn pàtàkì mìíràn láàrin ìlú.
Yorùbá bò wón ni. “Òsì ní í jé tan i mò ó rí, owó ní í jé mo ba o tan” Láti ìgbà ti Olátidóyè ti bèrè sí ní í há owó fún gbogbo àwon alátìleyìn Adékòyà ni wón ti ń padà léyìn rè, wón sì bèrè sí ní í se ojú ayé sí i. Ìwé ìròyìn tí ó jáde ni ojó kejì rògbòdìyàn náà ni ó gbé e jáde pé, Olátidóyè di Oba ìlú Ìyonu èyí tí ó bu omi tútù sí okàn àwon ènìyàn. Olátidóyè gégé bí omo egbé ògbóni be àwon egbé rè lówè sí àwon ènìyàn ìlú Ìyonu pé kí won lè féràn òun. Ilè ojó kejì férè má tí ì mó tí àwon ènìyàn fi wá ń kí i. Lára won ni mérin nínú àwon omo oyè, wón sì se ìlérí láti fi-owó-sowóò pèlú rè.
Ó ti hàn gbangba pé kò sí ìrètí fún Adékòyà mó nítorí pé púpò nínú àwon ènìyàn tí ó ń jà fún un ni ó ti di omo èyìn Olátidóyè. Ohun mìíràn ni ti adájó tí Adékòyà gbékèlé tí Olátidóyè ti fowó rà pa àti ilé ìsura ìsèmbáyé tí ó rán àwon jàgùdà láti dáná sun. Adékòyà ko etí ikún sí ìmòràn àwon òbí rè pé kí ó padà sí kánádà, ní àtàrí ilé ìsura ìsèmbáyé tí ó jóná, Adéjó sún ejó náà síwájú. Adékòyà lo sí èwòn nípa sísè sí òfin ilé ejó. Ojó kejì tí Adékòyà wo èwòn Gbólágadé wo ìlú pèlú okò ayókélé. Kí Adékòyà tó ti èwòn dé wón ti bèrè sí sí í se orísìírísìí ìpalèmó fún ayeye ìfinijoyè. Adékòyà rí i pé kò sí ìrètí fún òun mó nípa òrò oyè náà, ó kò láti padà sí Kánádà, sùgbón ó rán ìyàwó àti àwon omo rè padè sí Kánádà. Adékòyà poùnso sùgbón kí ó tó pokùnso ó ko ìwé sílè nínú èyí tí ó ti gbé àwon ará ìlú Ìyonu bú. Ojó keta ti Adékòyà kú ni wón já ewé oyè lé Olátidóyè lórí. Nínú òrò ìdúpé Oba máà ni àwon àgbà ilú tí ó ní òye ti mò pé àwon ti wo gàù ní ìlú Ìyonu.
Nínú òrò ìdúpe Oba Olátidóyè níbi ìrántí odún kan tí ó gun orí ìté, ni ó ti sàlàyé irú onà tí òun gbà dé orí oyè àti ònà tí òun yóò gbà láti se àkóso ètò ìlú náà, èyí tí yóò mú ìnira bá àwon ará ìlú Ìyonú. Àwon ará ìlú mò dájú pé àwon ni àwon pe wàhàlà wón sì ti rì i. Òrò won wá ti di isó inú èkú ó ti di àmúmóra. Ní ìparí ìwé náà òrò Adékòyà wá sí ìmúse. èsan wá ń ké lórí gbogbo omo bíbí ìlú Ìyonu nílé lóko àti ní ìrìn-àjò.
Bamiji Ojo
2357
6267
2006-12-17T07:48:21Z
Loadewole
101
[[Bamiji Ojo]]
A.O. Adeoye (2000), ‘Ìtàn Ìgbésí Ayé Bámijí Òjó’, láti inú Àtúpelè Ìwé Oba Adìkúta tí Bámijí Òjó ko.’, Àpilèko fún Òyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè Nigeria.
Itàn Ìgbésí Ayé Bámijí Òjó
A bí Bámijì Òjó ní egúnjó osù kewàá odún 1939 ní ìlú ìlóràá, ní ìjoba ìbílè Afijió ní ìpínlè Òjó. Orúko àwon òbí rè ni Jacob Òjó àti Abímbólá Àjoké Òjó. Isé àgbè ni àwon òbí rè ń se.
Ojú ti ń là díè nígbà náà, eni tí ó bá mú omo lo sí ilé-ìwé ní ìgbà náà, bí ìgbà tí ó fi omo sòfà tí ó mú omo lo fún òyìnbó ni. Sùgbón àwon òbí rè pa ìmò pò wón fi sí ilé-ìwé alákòóbèrè ti ìjo onítèbomi ti First Baptist Day School ìlú Ìloràá ni odún 1946. O se àseyerí nínú èkó oníwèé méfà, tí ó kà jáde ni ilé-ìwé alákòóbèrè. Nígbà náà wón ti ń dá ilé èkó gíga Módà (Modern School) sílè. Bámijí Òjó se ìdánwò bó sí ilé-ìwé Local Authority Modern School ní ìlú Fìdítì, ó wà ní ibè fún odún méta (1956-1959).
Léyìn èyí nínú odún 1960, Bámijí Òjó se isé díè láti fi kówó jo. Nítorí pé kò sí owó lówó àwon òbí rè láti tó o kojá ìwé méjo. Léyìn tí ó ti sisé tí ó sì kówó jo fún odún kan pèlú ìwé èrí “Modern School”, ó tún tíraka láti tèsíwájú lénu ìwé rè. Ó lo sí ilé-ìwé ti àwon olùkóni ti “Local Authority Teacher Training College” ní ìlú Òyó láti inú odún 1961 di odún 1962.
Ìgbà tí ó parí èkó rè ni ó bèrè isé tísà, bí ó tilè jé pé kì í se isé tí ó wù ú lókàn gan-an láti ilè pèpè ni isé tísà. Ó se isé tísà káàkiri àwon ìpínlè bí i Sakí, Edé, Ahá. Sùgbón isé ìròyìn ni ó múmú ní okàn rè.
Bámijí Òjó wà lára àwon méjìlá àkókó tí wón gbà ní odún 1969 láti kó Yorùbá ní Yunifásitì Èkó. Nígbà náà ojú òle ni wón fi máa ń wo eni tí ó bá lo kó Yorùbá ní Yunifásitì.
Léyìn tí ó parí èkó rè ni wón gba Bámijí Òjó sí ilé isé ìròyìn ní odún 1970, Àlhàájì Lateef Jákàńdè ni ó gbà á sí isé ìròyìn ní ilé-isé “Tribune”ní ìlú Èkó, gégé bí igbá kejì olóòtú Ìròyìn Yorùbá. Sùgbón nítorí pé ó tin í ìyàwó nílé nígbà náà wón gbé e padà sí Ìbàdàn. Ilé-isé won wà ní Adéòyó. Ní àsìkò yìí kan náà ni Bámijí Òjó ronú pé isé ìròyìn ti orí Rédíò Sáá ní ó wu òun. Ó wá ń bá won sisé aáyan ògbufò ni ilé-isé “Radio Nigeria”. Èyí ni ó ń se tí ó fi ń sisé nílé isé “Tribune” àti nílé isé “Radio Nigeria”.
Ní odún 1971 ni wón gba Bámijí Òjó gégé bí onísé Ìròyìn ní ilé isé “Radio Nigeria”. Àwon tí wón jìjo sisé ìròyìn nígbà náà ni Alàgbà Oláòlú Olúmìídé tí ó jé ògá rè, Olóògbé Àlhàájì Sàká Síkágbó àti Olóògbé Akíntúndé Ògúnsínà àti bàbá Omídèyí.
Nítorí ìtara okàn tí Bámijí Òjó ní láti sisé nílé isé Telifísàn ó kúrò ní “Radio Nigeria”, ó lo sí “Western Nigerian Broadcastint Service” àti “Western Nigerian Televeision Station” WNBS/WNTV tó wà ní Agodi Ìbàdàn, nínú osù kokànlá odún 1973. Ni ibè ni okà rè ti balè tí àyè sì ti gbà á láti lo èbùn rè láti gbé èdè, àsà àti lítírésò Yorùbá láruge. Ìràwò rè si bèrè sí í tàn gidigidi lénu isé ìròyìn. Nígbà ti Bámijí Òjó wà ní “Radio Nigeria” kí ó tó lo sí “Western Nigerian Television Station (WNTV)” ni wón ti kókó ran àwon onísé ibè lo sí ilé èkó láti lo kó èkó nípa bí wón se ń sisé nílé isé Rédíò. Ilé isé Rédíò ní Ìkòyí ni won ti gba idánilékòó yìí. Ìdí nip é tí ènìyàn bá máa sòrò nílé isé “Radio Nigeria”nígbà náà ó gbódò kó èkó. Lára àwon ètò tó máa ń se lórí èro Telifísàn ni “Káàárò-oò-jíire” àti “Tiwa-n-tiwa” túbòsún Oládàpò, Láoyè Bégúnjobí àti àwon mìíràn ni wón jo wà níbi isé nígbà náà. Gbogbo akitiyan yìí mú kí ìrírí Bámijí gbòòrò si nípa isé ìròyìn àti ìsèlè àwùjo pèlú àwon ènìyàn inú rè.
Ní odún 1976 ni Bámijí Òjó lo fún ìdáni lékòó ní Òkè Òkun, ní orílè èdè kenyà níbi tí ó ti gba ìwé èrí “Certificate Course In Mass Communication” (Ìlànà Ìgbétèkalè lórí aféfé).
Nígbà tí ó di osù kewàá odún 1976, ni wón dá àwon ìpínlè méta sílè, Òyó, Òndó àti Ògùn, Bámijí jé òkan lára àwon tí ó kúrò ni ilé isé “Western Nigerian Broadcasting Services” àti “Western Nigerian Television Station (WNBS/WNTV) tí ó lo dá Rédíò Òyó sílè. Engineer Olúwolé Dáre ni ó kó won lo nígbà náà, Kúnlé Adélékè, Adébáyò ni wón jìjo dá ilé isé Rédíò sí lè ni October 1976, wón kó ilé isé won lo sí Oríta Basòrun Ìbàdàn.
Nínú odún 1981 ni Bámijì Òjó tún pa isé tì, tí ó tún lo fún ètò ìdánilékòó lórí bí a se ń se isé Rédíò ní ilé isé Rédíò tí ó jé gbajúgbajà ní àgbáyé tí won ń pè ní “British Broadcasting Co-operation (BBC) London fún Certificate Course.
Ní odún 1983 ni ó lo sí orílè èdè Germany fún ìdánilékòó Olósù méta ní ilé isé Rédíò tí à ń pè ni “Voice of Germany”. Níbè ló ti kó èkó nípa isé Rédíò àti Móhùnmáwòrán. Ìgbà tí Bámijì Òjó dé ni ó jókòó ti isé tí ó yìn láàyò. Èyí ni ó ń se títí tí wón tún fi pín Òyó sí méjì tí àwon Òsun lo, èyí mú kí ànfààní wà láti tè síwájú. Orísìírísìí ìgbéga ni ó wáyé nígbà náà sùgbón ìgbéga tí ó gbèyìn nínú isé oníròyìn ni “Director of Programmes’ tí wón fún Bámijí Òjó nínú osù kesàn-án, odún 1991, Ó sì wà lénu isé náà gégé bí olùdarí àwon èka tí ó ń gbóhùn sáféfé títí di odún 1994. Ojó kokànlélógbòn osù kejìlá odún 1994 ni ó fèyìn tì.
Ní odún tí ó tèlé, nínú osù kìíní odún 1995 ni Bámijì Òjó dá ilé isé tirè náà sílè. Èyí tí ó pa orúko rè ní ‘Bámijí Òjó Communicatio Center’.
Bámijì Òjó tin í iyàwó béè ni Olórun sì ti fi omo márùn-ún dá a lólá.
Orísìírísìí èbùn móríyá àti ìkansáárásí ni Bámijí Òjó gbà nígbà tí ó wà lénu isé ijoba. Fún orí pí pé àti ìmò ìjìnlè rè tí ó fi hàn ní ilè Germany. Ó gba onírúurú èbùn fún àseyorí àti àseyege ní òpin èkó náà. Pèlú ìrírí àti èkó tó kó ní ‘London’ àti ‘Germany’ó di omo egbé tí a mò sí ‘Overseas Broadcasters’ Association’.
Ní odún 1990 ni ògágun Abudul Kareem Àdìsá fún Bámijí Òjó ní èbùn ìkansáárá sí, èyí ni ‘Òyó State Merit Award for the best producer or the year’. Fún ìmo rírì ètò tí ó ń se ní orí ‘Television Broadcasting Co-operation Òyó State (BCOS)’ Só Dáa Béè tí àwon ènìyàn ń jé ànfààní rè, Aláyélúwà Oba Emmanuel Adégbóyèga Adéyemo Òpérìndé 1. ni ó fi oyè Májèóbà jé ti ilú Ìbàdàn dá a lólá, nínú osù kokànlá odún 1994.
1.5 Bámijì Òjó Gégé Bi Ònkòwé Ìwé Ìtàn Àròso Yorùbá
Ìwé kíko je ohun ti Bámijì Òjó nífèé sí. Oba Adìkúta jé òken lára ìwé méjì sí méta tí ó ti ko jáde.
Ìwé àkókó tí Bámijì Òjó ko jáde ni Ménumó. Ìwé yìí jáde ni odún 1989.
Léyìn èyí ni Bámijì Òjó ko ìwé rè kejì. Oba Adìkúta tí ó jáde nínú osù keta odún 1995.
Nígbà tí Bámijì Òjó wà ní ilé isé “Radio Nigeria” ni ó ti kókó ko ìwé kan tí ó pè ní Àsà Àti Òrìsà Ilè Yorùbá. Ìwé yìí wà lódò àwon atèwétà tí ó gbàgbé sí won lódò tí kò sì jáde di òní olónìí.
Bámijì Òjó gégé bí enìkan tí ó ní ìtara okàn. ó tún ní àwon ìwé méjì tí ó wà lódò rè tí yóò jáde ní àìpé. Àkókó ni Sódaa Béè. Ìwé yìí jé àbájáde ètò kan tí ó se pàtàkì lórí Rédíò.
Òmíràn ni ètò Èyí Àrà. Bámijí Òjó ni ó dá ètò náà sílè¸ní ojó kìíní osù kerin odún 1984. Ní ilè Yorùbá pàápàá jù lo “South West”, òun ni ó bèrè rè, kò sí ilé isé Rédíò tí ó síwájú rè bèrè ètò yìí “Phone In” Èyí Àrà.
Ogbagi
2358
6387
2006-12-18T08:38:06Z
Loadewole
101
[[Ogbagi]]
[[L.A. Aduloju]]
L.A. Adúlójú (1981), ‘Ìlú Ògbàgì’, láti inú ‘Odún Òrìsà Òkè Ògbàgì ní Ìlú Ògbàgì Àkókó’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, Dall OUA, Ife, Ojú-ìwé 1-5.
ÀPÈJÚWE ÌLÚ ÒGBÀGÌ
Ìlú Ògbàgì jé òkan nínú àwon ìlú pàtàkì tó wà ní agbègbè àríwá Àkókó ní Ìpínlè Ondó. Ìlú yìí wà láàárín Ìkàré àti Ìrùn tó jé ààlà àríwá Àkókó àti Èkìtì. Ìlú Ògbàgì wà ní ojú ònà tó wá láti Adó-Èkìtì sí Ikàré, ó sì jé kìlómítà mérìnláá sí ìlú Ìkàré. Láti Ìkàré, ìlú Ògbàgì wà ní apá ìwò oòrùn tí ó sì jé pé títì tí a yó òdà sí ló so ó pò mó ìlú Ìkàré tó jé ibùjókòó ìjoba ìbílè àríwá Àkókó.
Ìlú Ògbàgì kò jìnnà sí àwon ìlú ńlá mìíràn ní agbègbè rè. Ní ìlà oòrùn Ògbàgì, a lè rí ìlú bí i Ìkàré àti Arigidi àti ní ìwò oòrùn ìlú yìí ni ìlú Ìrùn wà ní ònà tó lo sí Adó-Èkìtì.
Ògbàgì jé òkan nínú àwon ìlú méfà tí ó tóbi jùlo ní agbègbè àríwá Àkókó nírorí ìwádìí so fún wa pé gégé bí ètò ìkànìyàn, ti odún `963, àwon ènìyàn ìlú yìí ju Egbèrún mérìnlélógbòn lo nígbà náà sùgbón èyí yóò tit ó ìlópo méjì rè lóde òní. Ìlú yìí jé ìlú ti a tèdó sí ibi tí ó téjú sùgbón tí òkè yí i po, lára àwon òkè wònyí sì ni a ti rí òkè Oròkè tó jé òkan nínú àwon ojýbo Òrìsà Òkè Ògbàgì. `
Ojú ònà wo ìlú yìí láti àwon ìlú tó yí i pot í ó sì jé pé èyí mú ìrìnnjò láti Ògbàgì sí ìlúkílùú ní Ìpinlè Ondó rorùn. Àwon ònà wònyí mú un rorùn láti máa kó àwon irè oko wòlú láti gbogbo ìgbèríko tó yí ìlú Ògbàgì ká.
Gégé bi ó ti jé pé orísìírísìí isé ni ó wà ní ilè Yorùbá láyé àtijó àti lóde òní, béè náà ni a lè rí i ní ìlú Ògbàgì níbi tó jé pé púpò nínú àwon isé àtijó ni ilè Yorùbá ni won ń se. Isé àgbè tó jé pàtàkì isé àwon Yorùbá ló rí àwon orísìírísìí isé mìíràn. Isé àwon okùnrin ni emu-dídá tó tún se pàtàkì tèlé isé àgbè. Òwò síse, orísìírísìí isé onà tàbí isé owó bí i agbòn híhun, irun gígè, isé alágbède, ilé mímo àti isé gbénàgbénà. Isé àwon obìrin sì ni aso híhun, irun dídì, òwò síse àti àwon orísìírísìí isé ìjoba ti okùnrin àti obìnrin ń se.
Nípa isé àgbè tí won ń se, púpò nínú oúnje won ló wá láti ìlú yìí tí ó sì jé ìwònba díè ni oúnje tí a ń kó wòlú. Isé emu-dídá pàápàá ti fé è borí isé mìíràn gbogbo nítorí èrè púpò ni àwon tó ń dá a ń rí lórí rè tí ó sì jé pé àwon àgbè oníkòkó kò lè fowó ró àwon adému séhìn nítorí emu-dídá kò ní àsìkò kan pàtó, yípo odún ni wón ń dá a.
Isé emu-dídá yìí se pàtàkì nítorí òpòlopò igi ògùrò ni a lè rí ní ìlú yìí àti ní gbogbo oko won. Àwon adému wònyí máa ń gbin igi ògùrò sí àwon bèbè odò bí àwon àgbè oníkòkó se máa ń gbin kòkó won. Èyí ló sì mú kí àwon tó ń ta emu ní Ìkàré, Arigidi, Ugbè, Ìrùn àti Ìkáràm máa wá sí ìlú Ògbàgì wá ra emu ní ojoojúmó.
Bí a ti rí àwon òsìsé ìjona ti isé ń gbé wá sí ìlú Ògbàgì náà ni a rí òpòlopò omo Ògbàgì tí isé ìjoba gbé lo sí ibòmíràn, nítorí náà òpòlopò àwon òdó tí ìbá wà láàárín ìlú yìí ni wón wà léhìn odi. Àwon òsìsé ìjoba tí a lè rí ní àárín ìlú náà ni àwon olùkó àwon olópàá, òsìsé ilé ìfowópamó, òsìsé ilé ìfìwéránsé àti àwon òsìsé ìjoba ìbílè.
Idí tí a fir í àwon òsìsé ìjoba wònyí ni àwon ànfààní tí ìjoba mú dé ìlú yìí bí i kíkó ilé ìgbèbí àti ìgboògùn, ilé ìdájó ìbílè, ilé ìfìwéránsé, ilé ìfowópamó, ojà kíkó, ilé olópàá àti òpòlopò ilé-èkó gíga àti ilé-èkó kéékèèkéé.
Nípa ti èsìn, àwon orísìí èsìn méta pàtàkì tí a lè rí lóde òní ní ilè Yorùbá náà ló wà ní Ògbàgì. Fún àpeere, a lè rí èsìn ìbílè àti àwon èsìn ìgbàlódé tó jé èsìn kirisiteeni àti èsìn mùsùlùmí. Nínú èsìn ìbílè ni a ti rí orísìírísìí àwon òrìsà tí won ń sìn, èyí tí òrìsà òkè Ògbàgì jé òkan pàtàkì tó wà fún gbogbo ìlú Ògbàgì. Bí a ti rí àwon tó jé pé won kò ní èsìn méjì ju èsìn ìbílè ni a rí àwon mìíràn tó wà nínú àwon èsìn ìgbàlódé wònyí síbè tí won tún ń nípa nínú bíbo àwon òrìsà inú èsìn ìbílè. Eléyìí lè jé gégé bí èsìn ìdílé tàbí àwon àwòrò òrìsà tó jé dandan fún won láti je oyè àwòrò bí ó tilè jé pé elésìn mìíràn ni wón nítorí ìdílé won ló ń je oyè náà. Èsìn ìbílè kò jé alátakò fún èsìnkesìn ni wòngbà tí èsìn náà bá lé mú ire bá àwon olùsìn.
Àpèjúwe mi yìí kò ní kún tó tí mo bá fenu ba gbogbo nnkan láìso èyà èdè tí ìlú Ògbàgì ń so. Ní agbègbè Àkókó, orísìírísìí èdè àdùgbò tó jé ara èyà èdè Yorùbá ni a lè rí, nítorí ìdí èyí, ó se é se kí omo ìlú kan máà gbó èdè ìlú kejì tí kò ju kìlómítà méjì sí ara won. Nítorí náà, ó dàbí eni pé iye ìlú tí a lè rí ní agbègbè àríwá Àkókó tàbí ní Àkókó ní àpapò ní iye èyà èdè tí a lè rí. Sùgbón a rí àwon ìlú díè tí won gbó èdè ara won bí ó tilè jé pé ìyàtò wà díèdíè nínú won. Ó se é se kí irú ìyàtò-sára èdè yìí selè nípa orísìírísìí ogun abélé tí ó selè ní ilè Yorùbá láyé àtijó nítorí èyí mú òpòlopò ènìyàn láti orísìírísìí èyà tèdó sí agbègbè yìí tí ó sì fa síso oníruurú èdè tó yàtò sí ara won nítorí agbègbè yìí jé ààlà láàárín Ìpínlè Ondó, Kwara àti Bendel lóde òní.
Nítorí ìdí èyí, èdè Ògbàgì jé àdàpò èdè Èkìtì àti ti Àkókó sùgbón èdè Èkìtì ló fara mó jùlo nítorí ìwònba ni àwon ìyàtò tó wà nínú èdè Ògbàgì àti ti Èkìtì gégé bí ó ti hàn nínú àwon orin àti ewì tí mo gbà sílè. Fún ìdí èyí, kò ní sòro rárá fún eni tó wá láti Èkìtì láti gbó èdè Ògbàgì tàbí láti so èdè Ògbàgì sùgbón ìsòro ni fún eni tó wá láti ìlú mìíràn ní Àkókó láti gbó èdè Ògbàgì tàbí láti so ó yàtò sí àwon ìlú díè ní àkókó tí won tún ń so èyà èdè Èkìtì béè. Fún àpeere, omo ìlú Ìrùn, Àfìn, Esé àti Ìrò ti won wà ní agbègbè kan náà pèlú Ògbàgì lè so tàbí gbó èdè Ògbàgì pèlú ìròrùn.
Bí ó ti wù kí ìsòro gbígbó èdè yìí pò tó, mo dúpé lówó Olorun fún ànfààní tí mo ní láti sisé láàárín àwon ará ìlú yìí fún odún márùn ún tí ó mú kí ń lè gbó díè nínú èdè Ògbàgì bí ó tilè jé pé n kò lè so ó sùgbón mo tún dúpé lówó Olóyè Odù tó jé olùtónisónà àti olùrànlówó mi tó jé omo Ògbàgì tó sì gbó èdè Gèésì àti Yorùbá láti se àlàyé lórí àwon nnkan tó ta kókó èyí tí ó sì mú kí isé ìwádìí yìí rorùn láti se
Ire-Ekiti
2359
6331
2006-12-17T09:51:20Z
Loadewole
101
[[Ire-Ekiti]]
[[F.I. Ibitoye]]
[[Ogun]]
F.I. Ibitoye (1981), ‘Ìlú Ìrè-Èkìtì’, láti inú ‘Òrìsà Ògún ní ìlú Ìrè-Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 1-3.
Ìrè-Èkìtì jé ìlú kan ní agbègbè àríwá Èkìtì ní ìpínlè Ondó; èyí tí ó jé òkan nínú àwon omo bíbí inú ìpínlè ìwò-oòrùn àtijó. Tí ènìyàn bá gba ojú títì olódà wo ìlú Ìrè, ó rí bi kìlómítà márùndínlógójì sí Ìkòlé-Èkìtì tí í se olú ìlú fún gbogbo agbègbè àríwá Èkìtì. Sùgbón ó fi díè lé ni ogóje kìlómítà láti Ilé-Ifè. Èyiini tí a bá gba ònà Adó-Èkìtì. Nígbà tí a bá gba ònà yìí, léhìn tí a dé Ìlúpéjú-Èkìtì ni a óò wá yà kúrò ní títí olódà sí apá òtún. Ònà apá òtún yen tí wón sèsè ń se ni a óò wá tò dé Ìrè-Èkìtì, kìlómítà márùn-ún ibi tí a ti máa yà jé sí ìlú Ìrè-Èkìtì.
Ara èyà ilè Yorùbá náà ní ilú Ìrè-Èkìtì wà. Àwon gan-an pàápàá sì tilè fi owó so àyà pé láti Ilé-Ifè ni àwon ti wá. Wón tún tenu mó o dáradára pé ibè ni àwon ti gbé adé oba won wa. Nítorí náà, títí di òní olónìí, Onírè ti Ìlù Ìre-Èkìtì jé ògbóntagi kan nínú àwon oba Aládé tí ó wà ní Èkìtì.
Gégé bí n óò ti se àlàyé ní orí kejì ìwé àpilèko yìí, “Oní-èrè” ni ìtàn so fún wa pé wón gé kúrú sí “Onírè” ti ìsìnyìí. Alàyé Samuel Johnson nínú The History of The Yoruba. sì ti fi yé wa pé nítorí orísìírísìí òkè tí ó yi gbogbo èyà Yorùbá tí à ń pe ní Èkìtì ká, ni a se ń pè wón béè. Nítorí náà, orúko àjùmo jé ní “Èkìtì”. Ìtàn sí tún fi yé mi pé ìlú kékeré kan tí ó ń jé “Igbó Ìrùn” ni àwon ará Ìrè-Èkìtì ti sí wá sí ibi tí wón wà báyìí; àìsàn kan ló sì lé won kúrò níbè. “Igbó Ìrùn” ti di igbó ní ìsinyìí, sùgbon apá àríwá Ìrè-Èkìtì ló wà. Mo fi èyí hàn nínú àwòrán ìlú náà.
Ìsesí àwon ará Ìrè-Èkìtì kò yàtò sí tí àwon ìlú Yorùbá yòókù, yálà nípa aso wíwò tàbí àsà mìíràn. Àrùn tí í sìí se Àbóyadé, gbogbo Oya níí se. Àwon náà kò kèrè nípa gbígba èsìn Òkèèrè móra nígbà tí gbogbo ilè Yorùbá mìíràn ń se èyí. Esìn Ìjo Páàdi àti ti Lárúbáwá ni a gbó pé wón gbárùkù mó jù. Síbèsíbè, wón sì ń ráyè gbó ti èsìn ìbílè Yorùbá, bí ó tilè jé pé ó ní àwon àdúgbò tí èyí múmú láyà won jù. Fún àpere, mo toka sí àwon àdúgbò tí won ti mò nípa Òrìsà Ògún dáadáa nínú àwòrán.
Èdè Èkìtì nì òdè Àdúgbò won. Nítorí náà, ìyàtò tí ó wà láàrin èdè Èkìtì àti ti Yorùbá káríayé náà ló wà ní tiwon. Fún àpeere won a máa pa àwon kóńsónàntì kan bíi ‘w’ je. Won a pe “owó,” ‘Òwírò’ “Àwòrò” ni “eó”, “òúrò”, “Àòrò”. Wón tún lè pa ‘h’ gan-an je; kí wón pe “Ahéré”ní “Aéré. Nítorí náà “Aéré eó” yóò dípò “Ahéré owó”
Nígbà mìíràn pàápàá, won a fi eyo òrò kan dípò òmíràn, fún àpeere:
ira yóò dípò ará
erú yóò dípò erú
èyé yóò dípò ìyá.
àbá yóò dípò bàbá
ijó yóò dípò ojó
Gégé bí a se mo, àwon náà tún máa ń fi fáwélì ‘u’ bèrè òrò. Fún àpeere:
Ulé dípò Ilé
Ùrè dípò Ìrè
Ufè dípò Ifè
Ukú dípò Ikú
Òpòlopò ònà ni èdè yìí fi yàtò si ti Yorùbá káríayé. Nítorí náà, mo kàn sì ń se àlàyé rè léréfèé ni, n óò tún máa ménu bá wón nígbà tí a bá ń se àtúpayá èdè orin Ògún. Òrò pò nínú ìwé kóbò ni.
Oju Odu Mereerindinlogun
2360
6398
2006-12-19T07:37:24Z
Loadewole
101
[[Oju Odu Mereerindinlogun]]
[[Awon Oju Odu Mereerindinlogun]]
[[Odu]]
[[Odu Ifa]]
[[Wande Abimbola]]
Wande Abímbólá (1977), Àwon Ojú Odù Mérèèrìndínlógun. Ìbàdàn, Nigeria. University Press Plc, 160pp.
Ìwé yìí jé àkójopò ese Ifá tí amú láti inú àwon Ojú Odù (Olójà) Mérèèrìndínlógún. A mú ese Ifá méjo-méjo láti inú Odù kòòkan bèrè láti inú Èjì Ogbè títí ti ó fi kan Òfún (Òràngún) méjì.
Ìyàtò tí ó wà nínú ìwé yìí àti àwon ìwé Ifá àti ewì àdáyébá mìíràn ni pé a se àlàyé ese Ifá kòòkan tí ń be nínú ìwé yìí leseese. A se èyí nítorí pé a ti se àkíyèsí wí pé àwon ese Ifá wònyí kì í yé àwon akékòó (àti olùkó náà dáadáa nígbà tí won bá ń kà wón. Èdè àtayébáyé ni èdè Òrúnmìlà. Nítorí náà kò ya ‘ni lénu wí pé èdè ifá kì í tètè yé ògbèrì. Ìdí nìyí tí a fi se àlàyé sókísókí lórí ese kòòkan. Fún eni ti ó bá ní òye, tí ó sì ní ìfé sí ese Ifá, a lérò pé àlàyé wònyí ó jèé ìlànà pàtàkì nígbà tí ó ba ń ka ìwé yìí finífiní.
Ní ìbèrè ìwé yìí, a se àlàyé nípa ohun tí Ifá jé gégé bí òrìsà àti ewì àdáyébá Yorùbá. A lérò wí pé àlàyé yìí náà ó ran àwon ònkàwé wa lówó láti mo ipò ti Ifá kó nínú ogbón, ìmò àti ìrírí omo Yorùbá.
Beginning Yoruba 1
2361
6268
2006-12-17T07:49:34Z
Loadewole
101
[[Beginning Yoruba 1]]
L.O. Adewole (2000), Beginning Yorùbá Part 1: CASAS Monograph Series- No 9. Plumstead, Cape Town: The Centre for Advanced Studies of African Society ISBN 1-919799-42-7, pp.42.
CONTERNTS
Ìfáárà (Introduction) v
1. Ábídí Àti Ìró Ohùn (Alphabet and Tones) 1
Ìkíni àti Ìdáhùn (Greetings and Response) 9
Àsogbà (Dialogue) 10
2. Òrò-Arópò Orúko (Pronouns) 12
Àwon Òrò Onísílébù Kan (Monosyllabic Words):B 19
3. Òrò-Arópò-Afarajorúko (Pronominals) 22
Ìkíni àti Ìdáhùn (Greetings and Response) 23
Àsogbà (Dialogue) 25
Èyà Ara (Parts of Body) 29
Àwon Òrò Onísílébù Kan (Monosyilabic Words): D-GB 30
Ìdánrawò (Exercises) 40
Ìdáhùn fún Ìdánrawò (Key to Exercises) 41
Fi kùn Ìmò Re (Increase Your Vocabulary) 42
Ora Igbomina
2362
6607
2006-12-21T14:55:34Z
Loadewole
101
[[Ora Igbomina]]
[[J.A.A. Fabiyi]]
J.A. A. Fabiyi (1981), ‘Òra-Ìgbómìnà’, láti inú ‘Odún Òrìsà Eléfòn ní ‘Òra-Ìgbómìnà.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 2-9
IPÒ TÍ ÒRA-ÌGBÒMÌNÀ WÀ
Agbègbè Ìlá-Òràngún ni Òra-Ìgbómìnà wà. Ìlú Òra-Ìgbómìnà ló dúró bí afárá tí a lè gùn kojá sí ìpínlè Òyó, ípínlè Ondó, àti ìpínlé Kwara. Ìkóríta ìpínlè métèèta ni Òra-ìgbómìnà wà, sùgbón ìpínlè Òyó ní wó sírò rè mó. Kilómítà métàlá ni Òra-Ìgbómìnà sí Ìlá-Òràngún tó wá ní ìpínlè Òyó, Kílómítà méta péré ni Òra sí Àránòrin tó wà ní ìpínlé Kwara, ó sì jé Kìlómítà kan péré sí Òsàn Èkìtì tó wà ní ìpínlè Ondó.
Ilé-Ifè ni àwom Òra ti wá ní òórò ojó. Ìtàn àtenudénu fi yé ni pé kì í se Òra àkókó ni wón wà báyìí. Ní nkan bí òrìnlé-léédégbèta odún séhìn ni wón te ibi tí wón wà báyìí dó. Ora-Ìgbómìnà jé òkan nínú àwon ìlú tí ogun dààmú-púpò ní ayé àtijó. Nínú àwon ogun tí ìtàn so fún ni pó dààmú Òra ni – ogun Ìyápò (ìyàápò), ogun Jálumi, Èkìtì Parapò, àti ògun Ògbórí-efòn. Ní àkókò náà, àwon akoni pó ní Òra lábé àkóso Akesin oba won. Àwon ògbógi olórí ogun nígbà náà ni ‘Eésinkin Ajagunmórùkú àti Eníkòtún Lámodi ti Òkè-Ópó àti òpòlopò àwon ológun mìíràn. Òpòlopò ló fí ìbèrù-bójo sá kúrò ní ìlú ní àkókò ogun. Nígbà tí ogun rolè, ògòòrò nínú àwon to ti ságun ló pádá wá sí Òra sùgbón àwon mìíràn kò padà mó títí di òní olónìí. Àwon Òkèèwù tó jé aládùúgbò Ora náà sí kúrò ní Kèságbé ìlú won, wón sì wá sí Òra. Nínú àwon tí kò pádà sí Òra mó, a rí àwón tó wá ní Roré, Òmù-àrán, Ìlofà àti Ibàdàn. Àwon ìran won wà níbé títí dì òní olónìí. Ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí, ìlú méjì ló papò tí a ń pè ní Òra-Ìgbómìnà - Òra àti Òkèèwù, ìlú olóba sin i méjèèjì.
B. ÌSÈDÁ ÌLÚ ÒRA-ÌGBÓMÌNÀ
Nítorí pé òpòlopò ìtàn ìsèdá àwon ìlú Yorùbá jé àtenudénu, ó máa ń sòro láti so ní pàtó pé báyìí-báyìí ni ìlú kan se sè. Nígbà míràn a lè gbó tó bí ìtàn méjì, méta, tàbí ju béè lo nípa bí ìlú kan se sé. Báyìí gan-an nit i ìsèdá ìlú Òra-Ìgbómìnà rí. Ohun tí a gbó ni a ko sílè ní éréfèé nítorí kì í kúkú se orí ìtàn ìlú Òra-Ìgbómìnà gan-an ni mo ń ko ìwé lé, sùgbón bí ònkàwé bá mo díè nínú ìtàn tó je mó ìsèdá ìlú Òra-Ìgbómìnà, yóò lè gbádùn gbogbo ohún tí a bá so nípa Odún Òrìsà Eléfòn ní Òra-Ìgbómìnà tí mo ń ko Ìwé nípa rè.
Ìtàn kan so pé àwon ènìyàn ìlú Òra Ìgbómìnà kì í se òkan náà láti ìbèrè pèpè wá. Irú wá, ògìrì wá ni òrò ìlú Òra. Àwon omo alápà wá láti Ilé-Ifè. Àwon Ìjásíò wá látio Ifón. Awon Òkè-Òpó àti Okè kanga wá láti Òyó Ilé, àwon mìíràn sí wá láti Epè àti ilè Tápà. Kò sí eni tó lè so pé àwon ilé báyìí-báyìí ló kókó dé sùgbón gbogbo àwon agbolé náà parapò sábé àkóso Akesìn tó jé omo Alápà-merì láti Ilé Òrámifè ní Ilé-Ifè. Orúko ibi tí àwon omo Alápà ti sí wá sí Òra-Ìgbómìnà náà ni wón fi so ìlú Òra títí di Òní-Òra Oríjà ni wón ti sí wá, wón sì so íbi tí won dó sí ní Òra. (Èdè Ìgbómìnà tí wón ń so ni wón se ń pe ìlú won ní Ora-Ìgbómìnà).
Àkókò ogun jíjà ni àkókò náà, gbogbo won sì máa ń pa ra pò jagún ni Àwon-jagunjagun pò nínú won. Jagúnjagun gan-an sì ni Akesin tó jé olórí won. Àwon méjì nínú àwon olórí ogun won ni Eésinkin Ajagun-má-rùkú àti Eníkòtún tí wón pe àpèjà rè ní Lámodi. Eésinkin Ajagun-má-rùkú ló wa yàrà yí gbogbo ìlú Òra po. Eníkòtún Lámodi ló lé ogun Èkìtì-Parapò títí dé òdò kan tí won ń pè ní Àrìgbárá. Àwon tí owo rè sì tè, wón mo wón mó odi láàyè ni ìdí nìyen tí wón fi ń ki àwon omo Òkè-Òpó ní oríkì-
“Omo Eníkòtún sàbi
Omo Lámodi
Omo Àyánwónyanwòn
- okùnrin
Omo Àràpo ni ti
ìbèté
Ómó Álékàn d’Arìghárá
Omo Alégun dé Sanmor
Baba yín ló pè èjì
Èkàn Lójó Ojóra Kóla.”
Léhìn ogun ìyápò àti ogun ògbórí-efòn, àwon aládùúgbò won kan tó ti wà ní Kèságbé lábé àkóso oba won Asáòni bá Akesìn so ó kí ó lè fún òun nílè lódò rè (Akesìn) kí won lè jo máa parapò jagun bí ogun bá tún dé. Akesìn bá àwon ìjòyè rè so òrò náà, wón sì gbà. Wón fún Asáòni àti àwon ènìyàn rè ní ilè ní Òra. Gégé bí ìtàn náà tí lo, obìnrin kan tó se àtakò pé kí won má fún àwon omo Asáòni tí wón ń pe ní Òkèèwù láàyè, wón dá a dòòbálè wón sì té é pa léèkesè. Báyìí ni oba se di méjì ní ìlú Òra-Ìgbómìnà. Sùgbón wón jo ní àdéhùn, wón sì gbà pé Akesìn ló nilè. Ìyáàfin Bojúwoyè (Òkè-Òpó) eni àádórin odún àti ìyáàgba Dégbénlé (Ìjásíò) eni àádórùnún odún ó lé méfà tí wón so itàn yìí fún mi kò ta ko ara won rárá, béè sì ni kì í se àkókò kan náà ni mo se ìwádìí ìtàn lénu àwon méjèèjì. Àwon méjèèjì ló wà láyé ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí. Ìran Lámodi omo Òpómúléró tó wá láti ilé Alápínni ní Òyó ilé ni ìyáàfin Bojúwoye ìran Enífón sì ni ìyáàgbà Dégbénlé. Àwon méjèèjì ló wà láyé ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí.
Ìtàn kejì tí mo gbà sílè lenu ìyá àgbà Adégbénlé (Iyá-Ìlá) ti ìjásíò so fún wa pé ìlú méjì ló parapò di Òra bí a ti mò ón lónìí. Gégé bí ìtàn náà ti lo, ìlú Òra ti wà télètélè kí ogun ‘iyápò’ ati ogun ‘Èkìtìparapò’ tó dé. Ìlú kan sí wà létí Òra tó ń jé Òkèwù. Àwon ìlú méjèèjì yí pààlà ni. Igi ìrókò méjì ló dúró bí ààlà ìlú méjèèjì. Igi ìrokò kan ń be ní ìgberí Òra, ìyen ni wón ń pè ní ìrókò Agóló, òkan sì ń be ní ìgberí Òkèwù, ìyen ni won ń pè ní irókò Mójápa (Èmi pàápàá gbónjú mo igi ìrókò mejèèjì; ìrókò mójápa nìkan ni wón ti gé ní àkókò tí mo ń kòwé yìí; ìrókò Agólò sì wà níbè) Nítorí àwon igi ìrókò méjèèjì tó1 Óra àti òkèwù láàárín yìí, àwon òkèwù tí ìlú tiwon ń jé Kò-sá-gbé’ máa ń ki ara won ní oríkì-orílè báyìí:
“Omo ìrókò kan tééré tí ń be nígbèrí Òra
Omo ìrókò kan gàngà tí ń be nígberí Òkèwù
Won è é jóhun ún sè ‘on Òra
Won è é jóhun ún se ‘on Òkèwù
Won è é jóhun ún se ‘on Àté-ńlé-odé
Omo Ódé-mojì, ma a sin’mo gágá relé oko
Àpè-joògùn má bì l’Okèwù”.
Ìtàn keta jé èyí tí baba mí gan-an so fún mi kí títán tó dé sí i ní dún 1966. Eni ogófa odún ni baba mi Olóyè Fabiyi Àyàndá Òpó, mojàlekan, Aláànì Akesìn, nígbà tó térí gbaso. Bába mi fi yé mi pé àwon ojúlé tí wa ní Òra nígbà òun gbónjú ni Ìperin, Ìjásíò, Òkè-Òpó, Òkèágbalá, ilé atè, Odò àbàtà, Òkè-akànangi, Okèkàngá, Òkèójà, odìda, odòò mìjá, Òkèwugbó, Ilé Ásánlú, ilé Akòoyi, ilé sansanran, odònóísà ilé oba-jòkò, ilé Eésinkin-Òra ilé ìyá Òra, ilé òdogun, ilé ògbara, ilé Olúpo, kereèjà, àti ilé Jégbádò . Gbogbo àwon ojúlé wònyí ló wà lábé àkóso oba Akesìn sùgbón àwon ìwàrèfà àti àwon Etalà2 ló ń pàse ìlú. Ìdí nìyen tí won se máa ń we pé –
“Péú lAkésìn ń wÒra”.
Akesìn kàn jé oba Òra ni ohun tí àwon ògbóni tó wà nínú ìgbìmò - Ìwàrèfa àti Ètàlá bá fi ówó sí ni òun náà yóò fi owó sí. Gégé bí ìtàn náà ti lo, àwon ojúlé wònyí ni àwon tí kò parun bí ogun ti dààmú ìlú Òra tó. Baba mi tún so síwájú sí i pé Òrùlé tó ń be ní Òra nígba tí òun gbonjú kò ju ogbòn lo, àti pé se ni won fa àgbàlá láti Òkè-Òpó dé Òkèkàngá. Bí eégún bá sì jáde ní Òkèòpó, títí yóò fi dé Òkèkàngá enì kan kan lè má rí i bí kò bá fé kí ènìyàn rí òun. Baba mi wá sàlayé pé Aláfà baba ti òun pa á nítàn pé àwon Okèwù toro ilè lówó Òra, Òra sì fún won láàyè lórí ìlè àwon ìjásíò àti Òkè Akànangi. Nígbà tí ibi tí a fún wón kò gba wón, wón toro ilè lówó àwon ebí Aláfa ní Òkè-Òpó.
Nígbà tí awón Òkèwú wá jòkó pèsè tán, àwon omo íyá won tó wà ní Òró àti Agbonda wá sí bá wón. Onísòwò ni àwon tó wá láti Òró wònyí. Isu ànamó li won máa ń rù wá sí Òra fún tità. Ònà Àránòrin ni wón máa ń gbà wo ìlú. Gégé bí ìtàn náà ti lo, obìnrin kan tí ara rè kò dá máa ń jòkó ní abé igi kan ní èbá ònà. Ibi tí igi náà wà nígbà náà ni a ń pè ní Aráròmí lónìí. Baba mi so pàtó pé òun mo obìnrin tí a ń wí yìí àti pé Àdidì ni wón ń pè é. Ìgbà-kìgbà tí àwon onísòwò wònyí bá ti ń ru isu ànàmó ti Òró bò, tí won bá sì ti dé òdò Àdìdì, won a so erù won kalè, won sì sinmi térùn. Kí won tó kúrò ní òdò Àdìdì, won á ju isu ànàmó kòòkan sílè lódò rè. Báyìí ni àwon Òkèwù bèrè sí pò sí i ní Òra-Ìgbómínà. Nígbà tó yá, Arójòyójè tó je Asáòni (Oba ti àwon okèwú) nígbà náà toro ilè díè sí i lówó Aláfà òkè-òkó (baba mi àgbà) Gégé bí òré sí òré, Aláfà fún un ní ilè nítorí àwon Òke-òpó ní ilè ilé púpò. Ilè oko nikan ni won kò ní ní ònà.
Ní ibi tí Aláfà yòòda fún Arójòjoyè yìí, ako-isu àtí tábà ni àwon Òkè-òpó ti máa ń gbìn síbè rí. Ibè náà ni olóògbé Ìgè kó ilé rè sí. Ilé náà wà níbè ní àkókò tí mo ń ko ìwé yìí. Bí òpòlopò àwon Òkèwù tó rí ààyè kólé sí se ń ránsé sí àwon omo ìyá won tó wà ní ekùn Òrò àti Agbondà nìyen. Òpòlopò nínú won ló tún wá láti Èsìé, Ílúdùn, Ìpetu (Kwara), Roré àti Òmu-àrán.
Báyìí, àwon ìtàn mìíràn tí àwon baba ńlá wa kò pa rí ti ń dìde. Nígba tí òrò adé gbé ìjà sílè ní Òra-Ìgbómìnà láìpé yìí, ìjoba ìpínlè Òyó gbé ìgbìmò kan dìde láti wádìí ìtàn Òra. Àbájáde ìwádìí ìgbìmò náa wà nínú ìwé ìkéde Gómìná ìpinlè Òyó, Olóyè Bólá Ìge tí ní orí ero asòro mágbesí nínú osu kewàá odún 1980 a tún gbó nínú ìkéde yen ni pé Òkèwù ló te ìlú Òra-Ìgbómìnà dó àti pé àwon ló so orúko ìlú náà ní Òra (A ó ra tán) Ohun tó da àwa lójú ni pé ìlú méjì ló papò tí won so Òra-Ìgbómìnà ró báyìí. Ìlú oba Aládé sì ni ìlú méjèèjì Òra àti Òkèwù.
D. ÀWON ÈNÌYÀN ÌLÚ ÒRA, ISÉ OÚNJE ÀTI ÈDÈ WON
Èyà Yorùbá kan náà ni gbogbo àwon ènìyàn ìlú Òra-Ìgbómìnà àti Òkèwù. Sùgbón kì í se òkan náà ni wón ní òórò ojó bí a ti so sáájú. Àwon ará Òyó wà ní Òra, àwon árá Ilé-Ifè sì wà ní Òra pèlú. Àwon kan tán sí Èkìtì, àwon mìíràn si tan sí ìpínlè Kwárà. Àwon tó ti ilè Tápà wá ń be ní Òra, àwon tó ti Kàbbà wá sì ń be níbè báyìí- àwon ni omo, Olújùmú. Àwon Hausá pàápàá wà ní ìlú Òra báyìí, sùgbón èdè Ìgbómìnà ni èdè tí ó gbégbá oróke láàrin won.
Isé àgbè aroko-jeun ni ise Òra láti ilè wà. Wón ń gbin isu, àgbado, àti ègé. Àwon ohun ògbìn tí wón fi ń sowó ni tábà òpe, áko, erèé òwú, obì àbàtà àti ìgbá tí wón fi ń se ìyere fún irú tí wón fi ń se obè.
Ilu Ijebu-Ode
2363
6325
2006-12-17T09:40:40Z
Loadewole
101
[[C.O. Onanuga]]
[[Ijebu-Ode]]
[[Ilu Ijebu-Ode]]
C.O. Onanuga (1981), ‘Ìlú Ìjèbú-Òde’, láti inú ‘Odún Òrìsà Agemo ní Agbègbè Ìjèbú-Òde.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, DALL. OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 3-6
ITAN IJEBU-ODE
Orísìírísìí ni ìtàn tí à ń gbó nípa ìsèdá ìjèbú Òde. Sùgbón èyí tí ó wó pò jù nínú àwon ìtàn náà ni mo ménu bà yìí;
Aládùígbò ni Odùduwà àti Alárè jé ni apá ilè Lárúbáwá. Odùduwà ni a gbó pé ó kókó sí kúrò ní agbègbè náà wá sí Ilé-Ifè. Léhìn rè ni Alárè kúrò ní ilè Wàdáì; tí ó gba asálè Núbíà dé Ilé-Ifè, tí ó sì se “e-nlé-ń bèun o” fún Odùdùwà. Alárè fi omobìnrin rè kan Gbórowó, fún Odùduwà láti fi se aya. Léhìn èyí, ó gba ònà Ìseri dé Ìbesè, títí ó fi dúró ní Ìjèbú-Òde. Ajèbú àti Olóde jé lára àwon àtèlé Alárè. Fún isé ribiribi won fún ìlú ni a se so Ibùdó náà lórúko won - Ajèbú-Olóde. Àpèjá orúko yìí ni ó di Ìjèbú-Òde lónìí yìí.
Léhìn Alárè ni Lúwà (OLÙ-ÌWÀ) náà dé láti asálè Núbíà. Òun náà gba ònà Ilé-Ifè, ó sì yà kí Odùduwà. Lúwà àti Àlárè bí omokùnrin kòòkan. Osi ni omo Lúwà; Eginrin sì ni omo Alárè. Ní àsìkò yìí. Osìn tàbí Olójà ni à ń pe Olórí Ìjèbú-Òde.
Èdè àìyédè bé sílè láàárín Alárè àti Lúwà lórí, i eni tí yóò je olójà. Nígbà tí wón to Ìfá lo lórí òrò yìí, ó fí yé won pé eni tí yóò je olórí kòì tíì dè!.
Kò pé kò jìnnà, léhìn ikú Alárè àti Lúwà, ni àjèjì kan tí o múrá pàpà-rere wòlú. Ònà Ondó ni àjèji yíí gbà wo ìlú. Kò pé, ìròhìn ti tàn ká pé àjìji kán fé gbógun wòlú. Èyí ni ó mú Apèbí (Olóyè pàtàkì kan ní ibùdó yìí) lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì lo báa bóyá ijà ni ó bá wá ní tòótó. Àjèjì yìí kò fèsì ju pé “Ìjà dà?. láti fi hàn pé òun kò bá ogun wá. Àjèjì náà fi yé wón pé Ògbòrògánńdá-Ajogun ni orúko òun. Ó jé omo Gbórówó tí í se omobìnrin Alárè tí ó fún Odùduwà fé ní Ilé-Ifè, Ipasè àwon ebí ìyáa rè ni Ògbòrògánńdà tò wá, léhìn ikú bàbá rè. Títí di òní, àdúgbò tí Apèbí tí pàdé Ògbòrògánńdà ni à ń pè ní ÌJÀDÀ.
Àpàbí lo fi tó olóyè àgbà Jaginrìn tí ó rán an nísé pé owó èrò ni àjèjì náà mú wá. Nígbà tí Jaginrìn bi Apèbí ibi tí àjèjì náà wà, Apèbí dáhùn pé “Oba-ńníta” (Oba wà ní ìta) nítorí ipò Óba ni ó rí i pé ó ye eni pàtàkì bí i tí Ògbòrògbánnńdà-Ajogun. Láti ìgbà yìí ni a tí mo Ògbòrògánńdà ní Obańníta, tí àjápè rè di Obańta di òní. Agbègbè tí Oníseémù ti lé òsà lo tí a fún Ògbòrògánńdà láti máa gbé ni ó júwe pé” ó tóó ró”- (Ibí yìí) tó láti dúró sí) ni à ń pè ní Ìtóòró di òní. Àdúgbò yìí ni a se òwón kan sí ní ìrántí Obańta, nítorí a kò mo bí ó se kú. Inú igbó kan ni tòsí Orù-Àwà ni a gbó pé ó rá sí.
Ògbórògbánńdá Ajogun (Obańta) gbé Winniadé, omo Osi níyàwó. Ósi yìí, bí a ti mò sáájú jé omo Lúwà. Obáńta sì jé omo-omo Alárè. Wón bí omokùnrin kan tí ó ń je Monigbùwà. Síbè aáwó tí ó wà láàárín Lúwà àti Alárè nípa óyè jíje kò í tán láàárín àwón ebí méjèèjì.
Láti fi òpin sí aáwò yìí, àwon ará ìlú ní kí Monigbùwà, omo Obańta, jáde rè ti se ní ojó kìíní. ‘Monigbùwà gbà láti se béè. Ó lo sí ìletò kan tí a mò sí Òdo, láti ibè ní ó sì ti padà wo ìlú pèlú ìfon àti orin. Ojó yìí ni a gbé adé fún Monígbùwà. Oùn ni ó jé eni àkókó ti ó je oyè Awùjalè - ‘A-mu-ìjà-ilè’-èyí ni eni tí ó parí ìjá tí ó bá nílè. Àpápè oyè yìí ni ó di Awùjalè dòní yìí. Títí di òní yìí ni enikéni tí a bá yàn gégé bí oba tuntun gbódò jáde ní ìlú lo sí Òdo, kí ó sì wo ìlú padà gégé bí i Monigbùwà àti Obańta kí ó tó ó gbadé.
Lára àwon olóyè pàtàkì-pàtàkì ní Ìjèbú-Òde ni Olísà Egbò, Àgbòn, Kakanfò, Jaginrìn àti Lápòekùn, tí wón jé óyè ìdílé. Àwon oyè bí i Ògbéni Ojà kìí se oyè ìdílé.
Àwùjalè kokànléláàádóta ni a gbó pé ó wà lórí oyè báyìí.
Àwon Ìjèbú féràn láti máa je kókò àti òjòjò. Wón tún féràn lati máa fi ògìrì sí obè àti oúnje won mìíràn bíi ikókoré láti fún un ní adùn àjepónmulá.
ÈSIN
Elésìn ìbílè ni àwon ènìyàn Ijèbú Òde ní ìgbà láíláí. Wón máa ń bo orísìírisìí òrìsà tí a ń bo ní gbogbo ilè Yorùbá bí i Ògún, Ifá, Èsù àti béè béè lo. Àwon òrìsà ìbílè bíi Agemo, Òrò, àti Obìnrin-Òjòwú wà pèlú.
Lóde oní àwon èsìn ìbílè wònyí kò ranlè bíi ti àtijó, síbè a sì ń bo wón lójú méjèèjì. Èsìn Mùsùlùnì ni òpò àwon ará Ìjèbú-Òde ń se báyìí. Mosálásí kan wà ní àdúgbò Òyìngbò tí ó jé òkan nínú mósálásí tí ó tóbi jù ni apá ìwó oòrùn Afríka.
Àwon elésìn àtèlé Krístì Lórísìírísìí kò gbéhìn. Àwon náà pò ní iba tiwon. Àwon ìjo Àgùdà tilè fi Ìjèbú Òde se ibùjúkóó fún dáyósíìsì ti ekùn Ìjèbú.
==ADUGBO==
1. Àdúgbò: Itaolówájodá
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon ìjòyè Oba ìlú yìí tí a ń pè ni olówá tè dí, ti won si ń se ìjoba lórí àwon ènìyàn tó wà ládùgbó yìí
2. Àdúgbò: Olíwòro
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà alá wà tétètélè, Àwon àwòrò òrìsà yìí ni ó te àdúgbò yìí dó.
3. Àdúgbò: Ìdóbì
Ìtùmò: Igi obì púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí bá nígbà ti wón fé te ìbè dó.
4. Àdúgbò: Ìtaòsù
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni ojúbo òrìsà òsù wa. ni tori pe ibí yìí ni wón ti ń bo òrìsà yìí ni wón se ń pe e ni ìta òsù.
5. Àdúgbò: Imèpè
Ìtùmò: Igi òpe púpò ni àwon tó te àdúgbò yìí ban i ibi yìí nígbà tí wón fé te ibè dó
6. Àdúgbò: Ayegun
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni òkan lára àwon akoni ode to máa ń ye ojó ogun ti awon olóde yòókù bá ti dá síwájú tè dó ìdí niyìí tí won fi ń pe àdúgbò yìí ni Ayegun.
7. Àdúgbò: Ìtalápò
Ìtùmò: Awon ounje orisirisi tí a dì sínú àpò bii àgbàdo, ìyo, ni àwon ara àgbègbè máà ń gbé wá si àdúgbò yìí wá lati tà kí ó tó di àdúgbò. Wón si máà ń na ojà ni àdúgbò yìí títí di òní yìí .
8. Àdúgbò: Ìsasà
Ìtùmò: Isé ìkokò mímo ni isé àwon to té àdúgbò yìí dó. Díè lára àwon omo omo won si ń se ìsé yìí
9. Àdúgbò: Ìta Òsùgbó
Ìtùmò: Àdúgbò yìí ni àwon Olósùgbó ti máà ń se ìpàdé. Níbè ni ilé ìpàdé wón wa, kí ó tó di pé won te ibè dó.
10. Àdúgbò: Ìsesí
Ìtùmò: Ibí yìí ni ójúbo osi esi wà télètélè kí o to di pé won te ibè do tí o si dí àdúgbò ojúbo osi yìí si wa níbè títí dònìí.
11. Àdúgbò: Ìta Opó
Ìtùmò: Àwon Opó ni won máà ń na ojà yìí ni alaalé. Òríta ti wón ń náà yìí ni o di adúgbò, ti wón si ń pe ni ìtà opó. Wón si máà ń ná ojà alé ni àdúgbò yìí títí dònìí
12. Àdúgbò: Molípáà
Ìtùmò: Okunrin kan tó mú opà dání ló te apá ibí yìí dó. Ìtàn so fún wa pé àpá ase Oba ìlú ibòmíìràn ló mu dàni nígbà tí o ń bo, àwon kan tilè so pé Àremo oba ìlú náà ni. Nígbà tí o, fé te àdúgbò náà do ó mú òpá yìí dá ni, Ìdí niyìí tó fi je pé won ń je oba ni àdúgbò náà títí di òní yìí
13. Àdúgbò: Ìtóòrò
Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé omi nigbogbo àdúgbò yìí teletélè kí ó to dí pe wón te ibè do. Okunrin akoni ti a ń pè ni òró ni o pé ofò tí ó sì le omi náà lo. Ìdí nìyìí ti a fi ń pé àdúgbò náà ni Ìtóòró.
14. Àdúgbò: Olóde
Ìtùmò: Ibí yìí ni òkan lára àwon akoni tó te ìlú yii dó kokó dúró si kó tó dip é ó wo àárin ìlú lo. Nígbà ti ijà dé láàrin òun àti àwon tí wón fo wo ìlú yìí, o bínú pàdà si ibi yìí o si wolè. Ìdí niyìí tí wón fi ń pe àdúgbò naa ni Olóde. Oórì okùnrin yìí si wà níbè títí dòníì.
15. Àdúgbò: Odò Èsà
Ìtùmò: Eégún kan ti won ń pè ni obrinrin ojòwú ní o te ibí yìí dó. Èégún Odoodún ni eégún máà ń jáde ni àdúgbò yìí títí donii. Ìdí igi ìrókò ni won fi se ojúbo eégún yìí Igi ìrókò yii wà níbè títí dónì yìí.
16. Àdúgbò: Ìdépo
Ìtùmò: Isé epo ni àwon to te àdúgbò yìí yàn láàyò léyìn tí wón ti dó síbè. Bí o tilè jé pé won kò se ise epó níbè mó, won si ń ná ojà epo níbè titi dò níí.
17. Àdúgbò: Fìdípòtè
Ìtùmò: Lára àwon ìjòyè oba Gbélébùwà àkókó tí won kò fara mo on pé kí wón pa Oba náà ni won wa te àdúgbò yìí dó léyìn ti wón kúrò ni ààfún.
18. Àdúgbò: Apèbi
Ìtùmò: Oríta yìí ni àwon ìjoyè Oba Gbétebùwá àkókó péjo sí láti bi ara won ohun ti o ye kí àwon se fún oba náà.
19. Àdúgbò: Ìdéwòn
Ìtùmò: Ìtàn so gún wa pé nígbà tí wín fe te ibí yìí dó, wón bá òrìsà kan níbè tó dé adé sórí tó sì fi èwòn onírin se ileke owó àti tí esè. Ìdí ni yìí ti à fi máà ń yan Oba láti ìdílé enití ó te àdúgbò náà dó. Ìdílè yìí náà tílè ni ààfún tí a ń pè ni ààfin Òba ìdéwon.
20. Àdúgbò: Ìta Àfín
Ìtùmò: Ìtàn so fún wa pé bí ó tilè jé pé èrúktí o té àdúgbò yìí do kii se àfín, sùgbón gbogbo àwon omo tí won bi láti ìdílè enití o te àdúgbò náà do je àfín. Nígbà ti won lo bi ifá wo, Ifá ni ki won máà bo Obàtálá ni ìdílé náà, láti ìgbà náà lo ni won ti ń bo Obàtálá ni ìdílè yìí. Ti o bad i àsìkò odún òrìsà yìí, àríyá ni fún gbogbo àwon omo àdúgbò yìí àti fún ìlú pàápàá.
([[see Yoruba Place Names]])
Agemo
2364
6388
2006-12-18T11:15:20Z
Modupe
116
[[C.O. Onanuga]]
C.O. Onanuga (1981), ‘Agemo’ láti inú ‘Odún Òrìsà Agemo ní Agbègbè Ìjèbú-Òde.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè , DALL, OAU, Ifè, Nigeria, ojú-ìwé 17-20.
[[Agemo]]
ÌPÒ ÒRÌSÀ AGEMO LÁÁÀRÍN ÀWON ÌJÈBÚ.
Agemo ni àwon Ìjèbú gbà sí àgbà fún gbogbo òrìsà yòówù ní ilè Ìjèbú. Enì kan, tàbí àgbáríjo pò àwon díè lè se odún Ògún tàbí tí Ifá fúnra won. Sùgbón èyí kò rí béè fún odún Agemo. Gbogbo omo ilè Ìjèbú nilé lóko ni odún Agemo kàn.
Ní àtijó, ìpò Olódùmarè ni a gbó pé àwon Ìjèbú fi Agémò sí. Ìtàn tilè fi hàn pé àwon òrìsà yòókù fi ìgbà kan gbógun ti Agemo nítorí wón ń jowú ipò rè gégé bi olórí. Sùgbón bí wón ti tiraka títí, won kò lè ségun Agemo. A lè fi ìtàn yìí wé bí àwon òrìsà ti gbógun ti Olódùmarè ní ojó kìíní.
Bí Agemo ti se pàtàkì tó nílè Ìjèbú hàn nínú oríkì Ìjèbú pé –
“Ìjèbú, omo Alárè
Omo Agemo òfú yòwò yòwò
Ewé dúdu oróro…”
[B] BÍ ODÚN AGEMO SE WÁYÈ
A kò tíì lè so pàtàkì bí odún Agemo se wáyé. Ìdí nip é orísìírísìí ìtàn ni ó wa lórí ìsedá odún Ágemo. Àwon ìtàn wònyí máa ń yàtò síra won gédégédé tó béè tí yóò fi sòro láti fi owó mú òkan.
Ìtàn kan so fún ni pé láti Ilé-Ifè ni òkòòkan àwon olójà Agemo ti dide. Kálukú won tè dó sí ibi tí wón wà dòní. Ní odún kan ni Awùjalè se àpèje fún won ní Ìjèbú-Òde, tí àwon náà sì sàdúrà fún oba. Gbogbo àdúrà tí wón se fún oba lódún náà ni ó se. Ìdí sì nìyí tí Awùjalè fi ń pè wón jo lódoodún láti wá máa se àdúrà fún òun. Ìtàn kan bí odún Agemo se bèrè nìyí.
Ìtàn mìíràn so pé látí Adó (Ekìtì) ni Agemo ti wá, tí ó sì dó sí agbègbè tí a mò sí Ìjèbú-Imusin fún ìgbà díè. Kò yé nib í ó se jé bí Agemo se dé Ìjèbú Òde. Sùgbón olójà Agemo kan (Olójà Nópà) wà ní Òdo-Nópà, ní Ìjèbú-Imúsin.
Ìtàn mìíràn fi yé nip é tègbón-tàbúrò ni Agemo àti ‘Awùjálé’. Awùjalè jé eni kan tí ó máa ń gbàdúrà ìdákéjéé sí Elédà rè láràárò àti lálaalé. Sùgbón agogo ni Agemo máa ń lù láràárò àti lálaalé ní tirè. Èyí máa ń dí Awùjalè lówó nígbà tí ó bá ń gbàdúrà rè. Nitorí èyí, Agemo kó lo sí Odò-Aye ní èbá Imùkù, ní tòsí Ìjèbú-Òde. Láti ibè ni òun àti àwon àtèlée rè tí ó fón káàkiri ti máa wá ń bá Awùjalè seré lódoodún ní Ijèbú-óde. Títí di òní sì ni Olójà Bájèlú Olúmùkù ti Imùkù máa ń lu agogo irú èyí tí Agemo máa ń lù ní ìjósí.
Alàgba Ògúnbawo, Omo Olúmosàn tún ní ìtàn tí ó yàtò láti so nípa bí Agemo se dé ilè Ìjèbú. Àlàgbà Ògúnbawo gbà pé láti ìdílé òkan nínú àwon ayaba Sólómónì ni a tí mú Agemo wo ilú Jerúsálémù, láti Ìjíptì (Egypt). Gbájúmò obìnrin kan, ayaba sóbà ni ó sì mú òrìsà Agemo wá láti Jerúsálémù sí ilè Ìjèbú. Alàgbà Ògúnbawo tilè tóka sí àwon òrò kan tí ó gbà pé kì í se èdè Ìjèbú, tí àwon alágemo yá láti inú èdè Ijíptì àti tí Jerúsálémù. Fún àpeere, ó ní “Eèèkeèè” tí àwon Alágemo ń lohùn já sí “En que” tí ó túmò sí “e bilà”.
Síbè, àwon mìíràn ní òrìsà tí Obáńta mú wá láti Ilé-Ifè ni Agemo. Sùgbón a kò rí èrí tó láti gbé àwon ìtàn yìí kí a fi lè mo okodoro-òrò. Lójú olóye Tàmì (olórí Agemo?), a kò lè mo bí Agemo se wáyé, Òun kò gbó o rí kì a máa so ìtàn ìsèdá Agemo, nítorí bí ìgbà tí a ń se ìwadìí ìtàn ìsèdá Olódùmarè ni yóò rí tí a bá ń wádìí ìsèdá Àgemo. Ólóyè Tàmi gbà pé “àwámárídìí ní ìsédá Agemo”.
Lójúu tèmi, ó dájú pé òrìsà Agemo tí wà ti pé ní ilè Ìjèbú. Se bí àwon kan ni ó pilè wà nilè Ìjèbú kí ó tó di pé àwon kan wá bá won láti ìbòmíràn. Bí ó ti seé kí àwon àkòhùnrìnwá yìí mú èsìn àjèjì wo ilè Ìjèbú, béè náà ni ó seé se kí wón bá èsìn ibílè àwon onílè gaan. Ohun tí ó mù mi so èyí nip é, a kò lè fi gbogbo ara gba gbogbo àwon ìtàn òkè tí ó ń so pé ibì kan ni a ti mú òrìsà Agemo wá. Nípa pé Ilé-Ifè ni Agemo ti wá, tàbí pé Obańta ni ó mú Agemo wo Ìjèbú, ó sòro láti gbàgbó. Ìdí ni pé, ó ti di àsà ní ilè Ìjèbú láti máa só àwon ohun ìsènbáyé mó òrísun’ méjèèjì yìí. Kálukù tí ó bá fé kí àwon ènìyàn tétí sí ìtàn òun ni ó sì máa ń topasè àwon orísun wònyí nítorí wón gbà á sí nnkan iyì tàbí ògo pé nnkan tiwon náà tan mó Obáńta, tàbí Ilé-Ifè.
Òjògbón Oyin Ògunbà (1967) lè so pé –
“… Tí a bá ní kí a so pàtó ohun tí a rè
nípa ìsèdálè Agemo a ó so pé Agemo tí wà
láíláí ní ilè Ìjèbú kí Obánta tó dé.
Ó tilè seé se kí ó tó egbàá odún kí obańta
tó dé, ki ó tilè jé pé ń se ni … Obańta
… so ó di tirè…”
Bóyá ìdí nìyí tí a fi ń ki Agemo pé –
“Òrìsà èé róbaá mù,
róba mí bo ó”
(“Òrìsà tí oba kò mò, tí oba ń bo)
Ó lé jé pé nígba tí awon àtòhúnrinwá yìí (Obańta?) dé ni wón bèrè sí se àyípade sí èto odún náà, tí kálukú fi wá ń so orísìírísìí ìtàn.
Ní kúkúrú, èròo tèmi nip é ó seé se kí orísà Agemo jé òrìsà àpilèni tí àwon tí ó ti wà nílè Ìjèbú láti ìgbà láíláí-orúko yòówù kí àwon ènìyàn náà máa pe ara won. Lóná keji, kì í se pé kò seé se kí òrìsà Agemo jé àtèkèèrèwá súgbón ó dájú pé ójó òrìsà náà ti pé púpo nílè Ìjèbú. Bí ó bá se Obańta ló mú u wá, èyí tit ó egbèta odún séhìn bí ó bá sì se ayaba Sébà (Queen of Sheba) ni ó mú u wá láti Jerúsálémù lódò Oba Sólómóní, ó tí lé ni egbèwá odún.
[D] OHUN TÍ IFÁ SO NÍPA AGEMO
Níwòn bí Ifá ti jé ‘Akéréfinusogbón …. ….òpìtàn ilè - Ifè.
A-kó-ní-lóràn-bí-ìyékan eni…”, ó ye kí a lè mo òkun tí ó níí so fún wa nípa òrìsà Agemo.
Ese Ifá kan nínú àmúlù odù ÒTÚÚRÚPONGBÈ se àlàyé bí ó se jé tí Agemo kì í se òrìsà tí wón fi gbogbo ara mò níbòmíràn àfi ilè Ìjèbú.
“A ń pon mógbè
Mógbè ń pòngbá
A dífe fÓlomo-takìtì gbegbàá…”
Olómo-a-tàkìtì-gbegbàá ni orúko mìíràn tí a ń pe Agemo. (Lórí isé tí enì kan bá ń sé, tabí ìwà tí ó bá ń hù ni Ifá máa fi ń pe olúwarè). Ifè Oòdáyé ni Agemo wà télè; idí tí a sì fi ń pèé ní atàkìtí-gbegbàá nip é Olomo féràn láti máa ta òkìtì púpò. A máa ta òkìtì débi i pé ó máań fo àwon nnkan gíga gíga.
Atumo-Ede (English-Yoruba): A
2365
6250
2006-12-17T07:06:10Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (English-Yoruba): A]]
==Oju-iwe Kiini==
abcus: n; férémù àsònkà. (I use abacus to teach my children how to count numbers.) Pákó pelebe tí a sín igi tí a gbé róbótó róbótó tí ó tín-ín-rìn sí. Lára àwon igi tín-ín-rín tín-ín-rún imú fèrèmù yìí ní a sín àwon ìlèkè asònkà sí. Férémù asònkà ní mo n lo láti fi kó awon omo mi bí a ti se ń ka.
abandon: v; Pa tì, kò sílè: (The cruel man abandons his wife) Okùnrin ìkà náà pa ìyàwó rè tí Kò sílè: (The hazy man abandons his work) Okùnrin òle náà ko isé rè sílè
abbey: n; Ilé Olórun tàbí ibi ìsìn ilé tí àwon to ti fi ayé won sílè fún Olórin n gbe: (Abbey is not common in Africa) Ilé tí àwon tó ti fi aye won sílé fún Olórun máa ń gbé kò wópò ní Ilè Adúlàwò.
abbot: n; Alàgbà – eni tó ó jé olórí fún tokùnrin tobùnrin nínú ìjo. (My father is an abbot) Alàgbà ni bàbá mi nínú ìjo.
abbreviation: n; ònà ìgékúrú tí a ń gbà ko òrò sílè fun àpeere; àti béè béè lo ni abbl. (The abbreviation of “et cetera” is e.t.c) Ìgékúrú “àti béè lo’ni “abbl” Ikùn-Ìsàlè.
abdomen: n; ara níbi tí ifún wà. (My abdomen is paining me.) Ikùn mi ń ro mí.
able: adj; lágbára, lókun, ní ànfààní, Kún ojú àwòn (I am not able to do any work) N kò lágbára/láti se isé kankan (He was able to be there) Ó ní ànfààní láti wà níbè. (He is an able lawyer.): Ó kún ojú ìwòn nínú isé agbejórò.
abolish:V; pa ré ; pa run (Slave trade is bolished.) Wón ti pa òwò erú run.
abolition:n; Ìpare, isodasán, ìsodofo, (The abolition of slave dred is a grate advantage for us). Ànfàní nláni ìparé òwò erú
above: adv; (The child is above three months) (i)lé jù lo omo náà ti lé ní osù méta
above: prep; (We were flying above the cloud) lókè, lórí, ga jù lo A n fò lókèe kùrukùru
abroad: n; (I have some visitors who came to visit me from abroad.)
èyìn odi, ilè òkèèrè Mo ní awon alejò tó wa kí mi láti ilè òkèèrè
abrupt :adj; (We came across some abrupt turns on the road). òjijì/ láìrotélè Òpòlòpo àwon ìyànà ni a kàn láìròtélè lójù òná
abscess: n; (He had an abscess at the back of his ear). ojú oówo; ikójopò oyún ni ara. Ó ní eéwo ní èyìn etí rè
absent: adj; (He was absent from work last week). Se àìfarahàn, kò sí kó wa sí ibi isé lose tó lo
absent – (He was so absent munded that she forgot to take collect the money.) Minded; okàn ìgbàgbé; àìràntí Ìgbàgbé okàn rè pò dé ibi pé ko rántí mú owó náà dárú
absolute: adj; (He took it absolutely. Pátápáta Ó gbà á pátápátá
absorb: v; (The cloth absorbed all the dye.) fà mu; gbà sínu; mu tán Aso náà mu gbogbo aró náà tán
absorbent: adj: (Cotton wool is very absorbent). Lè fà mu lè fa nikan mu Dáadáa Owú etùtù lè fan nnkan mu daadaa
absorbing: adj; (The novel is so interesting that it is absorbing to him.)
tí o mú ni to kan Iwe ìtàn aroso.náà dùn dé ibi pé ó n mú un lokan
absurd: (What she said is absurd) Sàìtó
Òrò tó so sàìtó
absurd. (He has a good sense of the absurd.) Ohun tí kò tó ; ohun tí kò logo. Làákàyè rè máa n so ohun tí kò tó fun un.
abundant: adj; (The was abundant rain
yesterday) (The rain is not abundant) lópòlopò, púpòpúpò, òpò, ekún-réré. Òjò púpò ló rò lánàá tó: Òjò náà ko tó
abuse: n; (Child abuse is not good. Ùòkulo. Ìlòkulò omo kò dara
abuse: v; (I will abuse you) bú èébú
N ó bú e .
accept: v; (I cannot accept your apology). gbà, téwógbà Emi kò lègba ìtúbà/ebe re
accident: n; (There was a motto accident yesterday) (Don’t be armored that my hand touched you, it was by accident.) Ìjànbá, Ìsèlé ojijì tó burú Ìjànbá móto selè lanàá èèsì, láìmòómò Má búnú pé owó mi gbá o, èèsì ló se
accommodate:v; (He accommodated me). Fún làáye; fi ààyè gbà. Ó fi ààyè gbà mí
accommodation: n; (He gave him accommodation) ààyè Ó fún un ní ààyè
accompany: v; (The Children accompanied each other to the school.)
bá rin; bá kégbé Awon omo náà bá ara won rind é ilé èkó
accomplish: v; (He has accomplished the job.) Se parí se tán : se lásepé Parí Ó ti parí ise náà
accomplishment; n; (He waits for the
accomplishment of the job).assetán, àseparí àseyanjú’ Ó dúró de asetan isé náà
accord: n; (All of them are in one accords) Ìbáré; okàn kan Gbogbo wón wà ní okàn kan
account: n; (He gave me the account of all I have with him). Ìsuro, Ìsètò owó-Àkosílè iye owo tí a tin a, èyí tì a jè àti èyí tí a ní tàbí tí wón je wá Ó se ìsíro gbogbo iye owo tí mo ní pèlú rèÌjíhìn, ìsàlàyé Gbogbo wa ni a ó jíhìn isé wa (we shall all give account of our deeds).
accountant: n; (The accountant is not around). Olùsirò; akòwé owó Akòwe owó náà kò sí nílé
accurate: adj; (The work must be accurate) déédé; régí; wékú Isé náà gbódò se régí
accuse: v; (He accused him of stealing) ka èsè sí lórùn, kàn án lábùkù, fi èsùn kán ènìyàn Ó fi èsùn olè kan án
archaeologist :n; (My father is an archaeologist). Oluwadìí ohun ìjìnlè nípe nnkan to ti kojá.Olùwadìí ìjìnlè nípa ohun tó tikoja ni babáà mi
ache: n; (My daughter is suffering from
Back ache.fifó, ríro- dídùn tí kò pò jù Eyìn ríro n yo omo mi obinrin lénu
achieve: v; (He achieved in his examination) Se tán ; Se pari Ó se àsepari orúre ninu Ìdánwò rè
achievement : n; (It is a great achievement to secure admission to higher institution). àsepari oríire; sise Oríìre Oríire nlá ni láti wo ile èkó giga
acid: n ; (Acid is injurious to human being.) Omi Olóró- omi tí ó mu tabí lóró nínú, tí o lè bó ènìyàn lára tabí pa ènìyàn Omi tí lóró léwu fún omo ènìyàn
acquaintance: n; (The man is my acquaintance). Ifihàn; ojúlùmò Ojúlùmò mi ni okùnrin náà
acquire: v; (He acquires the land)
jeer; dé ibè Ó jeer ilè náà
acquit: v; (He was acquitted).jò lówó; dá sílè dá láre.Wón dá a láre
acre; n; (I have three acres of land).sárè; ìwon ilè Mo ni sáre ilè méta
acrobat: n ; (My junior brother is an acrobat.) pidánpidán Pidánpidán ní abúrò mi Okùnrin
across: prep; (The boy walked across the road) Ìbúnbú, láti ègbé kán sí ìkejì. Omo náàrìn kojá sí òdikejì ònà.
act: n; (To kick human being is a cruel act.) (The acts of Apostle teaches us great lessons.) ìwà Kí a máa gbá omo ènìyàn ni ìpá jé ìwà ìkà Ohun tí a ti se/ìse Ìse awon Apositeli kóní lógbon púpò
act : v; (Don’t let me act on what you did for me) se, hùwa Ma se jé kí n huwa lorí ohun tí o se fún mí
action: n; (It is time to show our actions.) Ìsesí; ìse- ohun ti a se tàbi ònà tí a n gbà á se nnkan. Àsìkò tit ó láti fi ìsesí wa hàn
active: n; (The Child is very active) lè se nnkan; jáfáfá Omo náà jáfáfá dáadáa
activity: n; (The classroom was full of activities). aápon; ayeye Yàrá ìkàwé náa kún fún òpòlopò ayeye
actor: n; (My father is an actor) Òsè okùnrin –okùnrin tí ó n kópa ninu eré orí-ìtagbé
actress: n; (Most of our actresses are Famous) Òsèré obìnrin-obìnrin tí ó n kópa nínú eré orí Ìtàgé Òpòlopò nínú àwon òsèré bìnrin wa ni wón lókìkí
actual: adj; (What is your actual problem?) nitòótó; pàápàá; gan-an kí ni ìsoro tí o ni gan-an?
adapt: v ; (I cannot adapt to the weather of this town.) Mú ye; mú bá dógba; bá lára mu Ojú ojó ilú yìí ko le bá mi lára mu.
adaptable: adj; (He is easily adaptable to all situation.) bá lára mu Gbogbo nnkan ló tètè máa n bá a lára mu.
add: v; (This adds to our problems)
rò pò; pa pò; dákún fí kún-kí a ro nn kan kan pò mó òmíran N se ni èyí dá kún ìsòro wa
adder: (Adder is a poisonous annual.) paramólè; gùnte Paramólè jé eranko tó lóró
addition: n ; (The addition of two and three is Five) àròpò; ìfikún, ìdákún; ohun tí a rò pò tabí bí a ti se ro nnkan pò. Àròpò eéjì àti eela jé aárùn-ún
additional :adj; (The is an additional knowledge) àfikún Àfikún ìmò ni èyí jé.
address: n; (My address is no 4 okepopo street Ìle-Ifè.) (We learnt from the address he gave us yesterday.)alaye nipa eniyan àti ibi tí O n gbe- nómbà ilé Nómba ilé mi ní : no 4 okepopo, Ile-Ife’ Òrò tí a báènìyàn so, ìbánusòrò. A kógbón ninu òrò tó bá wa so lànàá
address:v; (Don’t address me like a Child) (The leter was wrongly
addressed) bá ni soro Má se ba ni soro bí omodé Ko orúko àti ibùgbé eniyan sínu létà Orúko àti inùgbé tí won ko sí ara létà náà kò bá a mu.
adequate: adj; (The water is not adegquate) tó Omi náà kò tó
adequately: adv; (He was not adequately protected.) tó ; dáadáa Wonkò dáabo bo ó tó/ dáadáa
adjective: n; (Adjective is one of the parts of speech.) òrò àpónlé Òrò àpónlé jé okan ninu nínú awon ìsòrí Òrò
adjust : v; (Tunde adjusted the Chair when it nearly collapsed.) se àtúntò , se àtunse Tundé se àtunse àgo náà nígba tí ó fé dojúde
adjustable: adj; (The seats in the can ara Adjustable) se é túnse, see Awon Ìjókòó mú okò ayokélé náa se é túnse
administer : v; The man is administering the affairs of the school.
se adarí, se abójútá Oknrin náà lo n se abójútó gbòkègbodò ile èkó náa
administration: n; (The administration of this country is not good enough.) àbójútó; ìdarí; ìse-abójútó Abójútó orílè-èdè yìí ko dára tó
administrative:adj;(The administration officer has been transferred to another place.) Je mó àbójútó je má alábòójútó Won tí gbe ògá alábòójútó náà lo Sí ibómíràn
admiral :n; (My father is an admiral.) Olórí òkò ogun; olórí awon omo ogun ojú omi Olórí àwon omo ogun ojú omi ni babáà mi
admire: v; (I admire what he did.) Yìn; Yaini lénu jònu lójú Ohún tí ó se jo mí lójú
admirable: adj; (The way he sits is admirable.) níyìn tí o ní ògo; jojú Bí o se jokòó náa ní ìyìn/ògo
admiration:n; (She looked at him with
admiration) Ìjojú; ìyìn Ó wò ó pèlu ìjojú
admission: n; (The admission of the new students will start next month.) gbigbà-wolé jíjewó. Ìgbanisolé àwon akékòó tuntun yóò bèrè ní osù tó n bò
admit: v; (I admit my mistake.) (He admitted the patient to his house.) gbà-kí eniyan gbà wí pe béè ló rí Mo gba àsìse mi Gbà láàyè; gbè sílé O gba aláìsàn náàsínú ilé rè
adolescence: n; (Adolescence starts from fifteen years.) Ìgbà òdó Igbà òdó bèrè ni odún méèédógún
adolescent: adj; (I want the adolescents between the age of fifteen to twenty years come here tomorrow.) eni tí o wà nígbà odó Mo fé kí awon odó to wà laarin odún méèédogún sí ogún odún wá sibi ní òla
adopt: v; (I have adopted a Child.) Sodomo; gbà; fi se omo Mo ti gba omo kan
adore: v; (She adores God.) Nífèé; juba bolá fún, yìn logo. O n yin Olórun logo
adult: n; (Only the adults are ehgible to
vote in Nigeria.) agbà; àgbàlagbà –emi to ti gbóyín gbórìgì Àwon àgbàlagbà lo létòó àti dìbò ni orílè-èdè Nàìjíríà
advance: n; (Our troops have advanced two miles) (He gave his tailor twenty naira Advance.) Ìlosíwájú Àwon omo ogun wa ti fi ibùsò mèjì ní ìlosíwájú. Àsansílè owó-owó tí a san fún ise tí won ko tíì se fun wa O san ogún naira gégé bí àsansílè fún aránso rè
adventure: n; (The man told the boys about the adventure on the way) ìrìnkèrindò; ìsèlè búburú ohun tí o léwu tí ènìyan se tabì tí ó selè sí eniyan. Okùnrin náà so fún àwon omokurin náà nípe ewu tó wà lójú ònà
adverb: n; (Adverb is a part of speech.) Òrò àpónlé Ìsòrí oro ni òrò àpónlé jé
aero plane: n; (Aeroplane is faster than motor.) bàálù; okò òfunrufú. Bàálù yára ju okò ori ilè lo
affair: n; (This is my affair not yours.) Ìse; Òr`dan –ohun tí o n sele; Ètò aye èdá tàbí ohun tí o kan ènìyàn Oràn mí ní kìí se tìre
affect: v; (The rise in the price bread will affect all of us.) mú lókàn gbá; nípa lórí-kí a mú kí ìyípadà bá ohun kan.Gbogbo wa ni yoo fara gbá nínú búredì tó léwó.
affection: n; (All mothers have affection for their Children.) Ìfé; ìwúrí- fíféràn lópòlopo. Gbogbo Obìnrin ni ó máa n ni, ìfé omo won
afford: v; (I can afford a car.) Kápa; lágbára; lè rà Mo lágbára láti ra mótò
afloat:adj; (The log is too big it cannot afloat on the river.) léfòó Igi náà tóbi kò lè léfòó
afraid: adj; (Don’t be afraid.) bèrù; jáyà; foya má se bèrù
afternoon: n; (You must see me this afternoon.) Òsán O gbódò rí mi lòsànán yìí
afterwards: adv; (We captured them afterwards) nígbeyin, léhùn náà Nígbèyìn, a borí won
again: adv; (Don’t do that again.) èwè; nígbà mìíràn Má se bèé mó nígbà mìíràn
against: prep; (Public opinion is against then proposal) lòdì sí; dojúkó; to kò – kíko èyìn sí nìkan ní ìdàkejì. Ifé àwon ènìyan lódì sí ohun tí wón n gbèrò lé
age: n; (The Child is twenty years of age.) ojó orí; bó se pe sí; iye odún tí ènìyàn tàbí ohun kan lò làye. Omo Ogún odún ni omo náà
agency: n; (He established an agency at
Ibadan.)ìsoju-eni- ilé ise ibi tí asóju-eni tí n sisé O dá ilé isé asojú kan sílè ní Ìbàdàn
Agile: adj; (The boy is very agile.) Yára; gbéra kánkán Omokùrin náà yára dáadáa
agnostic: n; (Our teacher is an agnostic.) eni tí ko gba Olórun gbó. Olùkó wa ko gba Olórun gbó
ago: adv; (We came to live in this place six years ago.) kojá; sí èhìn A tí wá gbe ibí yìí ní odún méfà séyìn.
agony: n; (The agony is too much.) Ìrora. Ìrora náa po púpò
agree: v; (I agree to follow you.) gbà; fínusokan Mo gbà látì bá o lo
agreeable: adj; (His dead is not agreeable.) wò, dára, ye ohun tí o see gbà móra. Ìse rèkò se é gbà móra
agreement: n; (There is no agreement between both of them.) àdéhùn, ìfínúsòkan Kò sí àdéhùn kankan láàrin àwon méjèèjì
aground: adj; adv; prep; (The ship was a grounding as it was going.) kanlè; Gbálè Okò ojú omi náà n kanlè/ gbálè bí o ìti n lo.
ahead: adv; (We have a lot of tasks ahead of us to do.) níwájú; Òpò íse ló wà níwájú wa láti se
aim: n; (My aim is to get there.) Ìfojúsùn; Ìdojúko Ìfojúsùn mi ni látì de ibè
air: n; (He breathed in fresh air) (He inhaled fresh air) aféfé; atégùn Ó mí atégùn òtun sínú
air: v; (He aired the cloth) fi sí atégun Ó sá aso náà sínú atégùn
aircraft: n; (I prefer aircraft to vehicles.) Okò òfuurufú Okò ofuurufu wù mi ju Okò ori ilè lo.
airfield: n; (We are expecting our military aircraft at the airfield.) pápáko òfuurufú A n réti okò òfuurufu àwon omo ogun wa mí pápáko òfuurufú
air force: n; (The man is an air force officer.) omo ogun ojú òfuurufú Ògá àwon omo ogun ojú òfuurufú ni Okùnrin náà
air gun: n; (Airguns are very scarce.) ìbon aláféfé-Ìbon tó jé pe òpòlopò agbára aféfé ni a fi n yìn ún Awon ìbon aláféfé sòwón púpò
airmail: n; (He sent the letter by airmail.) gbìnrìn tàbí létà tí a gbé gba ojú òfuurufú O gbé létà náà gba ojú òfuurufú
air-port: n; (Government has renocated all the air-ports in this country.) pápákò ofuurufu; ibúdó okò òfuurufú.Ìjoba ti tún àwon pápákò òfuurufú orílè-edè yìí se
airstrip: n; (The airstrip was vacant.) Orí papa okò òfuurufú Orí papa, okò òfuurufú náa sófo
airtight : adj; (He stored the cake in an airtight container. ) dí pa; tí kò gba aféfé Láàyè Ó fi àkàrà náà pamó sínu agolo tí aféfé ko lè wò
aisle: n; (The aisle is large enough for the actors and actresses to pass) ààyè; àlàfo Ààyè/làfo náà ti tó fún àwon òsèrè láti kojá
alarm: n; (The news filled me with alarm) ìdágìrì; idaní-níyì Ìròyìn náa mu ìdágìrì bò mí
alarm: v; (I don’t want to alarm you.) dá níyì-mú ìdágìrì ba eniyan N ko fé mú ìdágìrì bá o N ko fé dá o níjì
album: n; (I bought album yesterday)
Ìwé ìfàwòránsí Mo ra ìwé ìfàwòránsí lánàá.
album: n ; (His last album is very interesting.) àwo orin Awo orin tí o se gbeyin dùn
alcohol: n; (Alcohol intoxicates.)otí tile; otíkà Otí líle máa n pa ènìyàn
alcoholic: adj; (He likes alcoholic drink.) líle; tí o lè pari Ó féràn otí líle
alert: adj; (One must be alert) yara; wàní ìwóra Ó ye kí ènìyàn wàní ìsora
alert: n; (They are all on alert) ìsóra; ìyara. Gbogbo won lo wa ni ìsóra
alert: v; (He alerted the policemen because) kilo fún-nítori ewu Ó kilo fún àwon olópàá nítori àwon òdaran naa of the criminal
algebra: n ; (Ade is very good in algebra) Irúfé ìsiro ajemó létà àti Nómbà Ade ní ìmò nínú ìsirò ajémó nómbá àti léta dáadáa
alibi: n; (The accused men was able to
establish an alibi) àforíji ajemó ìfidí erí mule-irufé àforiji tí a toro láti sàlàyé pé a kò sí nibi ìsèlè kan. Okùnrin òdaràn náà bebe pèlú èrí tó dájù pe òun ko sí níbi ìsèlè náà
alight: v; (He alighted form the bus.) (The bird alighted from the tree) (He set the leaves alight.) sòkalae; Ó bóòlè nínú okò náà Bà lé/bà sílè. Eye náà bà sílè lati orí igi Fína sí Ó finá sí àwon ewé náà
alike: adj; (The twins look alike.) jora Awon ìbeji náà jora
alive: adj; (He is alive.) ààyè, wà láàyè O wà láàyè
all: adj; (All living things will die) gbogbo Gbogbo ohun alààyè
yóò kú
all: adv; (He ate it all) patapata Ó jé tán pátápátá
alliance: n; (This town neighbouring towns.) ajdosepò Ìlú yìí ní àjosepò pèlú àwon ìlú Àmúlégbè
alligator: n; (Alligator has killed one of my clogs.) awùn;
alegbà- eranke buburu to fi ara jo onì sùgbón ó burú ju ònì lo Awùn ti pa okàn lára àwon ajá Mí
allow: v; (I will allow you to sleep.) gbà láàyè; yònda; jé kí. N ó gbà làáye láti sùn
allowance : n ; (I have collected the allowance.) àjemónú; ohun tí a yònda. Mo ti gba àjemónú náà
ally: n; (There is ally between two of them.) ìdàpò; ní ìdàpò Ìdàpò wà láàrin àwon méjèèjì
ally: v; (He has allied with them to fight
for freedom) dà pò , para pò Ó ti dara pò mó won láti ja fún òmìnira
almighty: adj; (The boy prayed to Almighty God) ní gbogbo agbara; alágbára julo Ómodékùnrin náà gbàdúrà sí olórun Alágbára
almost: n; (It is almost time for launch.) férèé tó; kù déè Asiko oúje òsán kù díè
alms: n; (It is very good to give alms for
the poor.) ìtore àànú, agbe O dára kí a ma se ìtote àánú fún àwon aláìní.
alone: adj; (It is very good to give alms for the poor.) nìkan’ kìkì, dá wà. Òun nìkan ló wà níbí
along: adv; (We walked along the road.) lódò; légbèé A rìn l’gbèé ònà
alphabet: n; (There are twnenty five alphabets) létà; álifabéètì-gbogbo létà èdè kan tí a tò ní àrà òtò Létà(álífábéètí) Márùnd únlogbon ló wà nínú ède yorùbá
already: adv; (He has gone already.)
nisisiyìí ; siwájú akókò yìí. Ó ti lo síwájù àkókò yìí
alright: adj; (It is alright.) dára tó; láàlábàwón Ó ti dára tó
also: conj; (The Child was also there.)
pèlú Omo náà wà níbè pèlú
alter: v; (She has alter her plan.) pààrò; yí í padà; tún se Ó ti yi ero rè padè
alter: n; (The alter is very good.) pepe-ibi tí a tí n rúbo sí Olórun Pepe náà dára
although : conj; (Although they are poor they are Happy) bí ó tilèjé pé Bí ótilè jé pé wón tálákà wón ní àyò
altitude: n; (What is the altitude of this mountain?) gíga; ò feefèé-ìbi tí ó g jù lo, tí o koja omi òkun kí ni gíga orí òkè yìí?
am: v; (I am here)ní, wà, n be Mo n be níbé
amaze :v; (I was amaze as I saw him) se ní kàyéfì; yà lénu O yà mi lénu bí mo se rii
amazement: n; (They stood in amazement.) ìyàlénu, ìtagìrì. Wón dúró pèlú ìyàlénu
ambassador: n; (Nigeria has ambassadors in foreign countries) asojú orílè-èdè ní ilú òkèèrè. Orílè èdè Nàjíria ní àwon asojú ní ilè òkèèrè.
ambition: n; (He has good ambitions.) èròngbà; èrò Ò ní àwon èròngbà tó dára
ambulance: n ; (He called for an ambulance when his Child nearly died.)
okò agbáláìsàn tòbí tí ó n gbe àwon to fara pa.
amen: n; (After the prayer, they all said
“amen”.) àmin Léyìn àdúrà, gbogbo won so pè “àmín”
amnesties: n; (My country has some amenities.) nìkan amáyéderùn Orílè-èdè mí ní àwon nikan amáyé derùn
ammunition: n; (The soldiers have enough ammunitions.) ohun ìjà olóró Àwon omo ogun náà ní àwon ohun ìjà olóró tó tó
amount: n; (Tell me the amount you want) iye; So iye tí o fé fún mí
amount: v; (Everything is amount to tem naira) jé Gbogbo rè jé náírà méwàá
amphibian: n; (Crocodile is an amphibian.) jomijòkè- eranto tó lè gbe nínú omi àtu orí ilè Ònì jé eranko to n gbe nínú omi àti orí ilè
amuse: v; (The play amused me.) panilérìn-ín Eré náà pa mí lèrìn-ín
amusement: n; (There is amusement in this place of work.) ìpanilérìn-ín ìgbádùn. Ìgbádùn wà ní ibi isé yìí anemia: n ; (The Child is suffering from
araemia.) àìsàn eje ; àìsan jejere Àìsàn jejere n yo omo náà lénu
academic : adj; (If you are anemic you should eat beans or meats.) tí ó ni jejere; tí ó ní àìsàn èjè. Tí o bá ni jejere, o gbódò máa je èwà tàbí eran
analyses: v; (Analysed the story.) tu sí wéwe, gbé yèwò. Ó tú ìtàn àròso náà sí wéwé
analysis: n; (He did the analysis of the prose Text) itúsíwéwé, àgbéyèwò Ó sé agbéyèwo ìwé ìtàn arose náà
ancestor: n; (Oduduwà was the ancestor of the Yorubas) babanlá Odùduwà ni babanlá àwon yorùbá
anchor: n; (The anchor is very good.) Ìdákòró; àso Ìdátòró náà dáro dàadàa
anchor: v; (He anchored the ship on to the bank of the ruler.) fi kó Ó fi okó náa kó bèbè
ancient: (He anchored the ship on to the
bank of the ruler.) Ìgbaanì; àbáláyé A kà nípa ltàn àbáláyé
and: conj; (Ade and shoal are here.)
àti Adé àti solá wa níbí
==Oju-iwe Keji==
Aerial : adj; (Aerial coverage is not easy.) lójú òrun; lójú sánmà Àwòrán yíyá lójú òrunkò rorùn Èro agbàwòrán tabí ohùn láti mú aféfé Opo tí mo so
anger: n (Anger is not good.) ibínú; ìrunú Ìbínú kò dára
angel: n; (I saw an angel in my dream.) Angélì- àwon tí a gbàgbó pé won jé ìranbé olórun alààyè. Mó rí angélì kan lójú àlá mi
angle: n; (The angles of the room are not equal.) igun Àwon igun yàrá náà kò bára mu
angle: v; (The went angling.) fi ìwò peja Wón lo fìwò peja
anglican: n; (My father is an Anglican) àgùdà- eni tí ó jé omo ìjo
aguda – jé ti àgùdà Omo ìjo àgùdà ni bàbá mi
angry: adj; bínú Omo tí o n bínú náà ti lo (The angry Child has left.)
animal: n; (Goat is a domestic animal) eran, èdá elemi tí kìí se Ènìyàn Ewúré jé eran ilé
animation: (The man believe in animision) ìgbàpó pe èmí wà nínú ohun gbogbo. Okunrin náàgbàgbó nínú pé ohun gbogbo ló ní èmí
ankle: n; (I have dislocation in my antle.) kókósè; orùn esè Orùn ese mi yè
anniversary: n; (Today is the anniversary of our chib.) àjòdún-ojó kan ninu odun tí nnkan pàtàkí máa n selè. Oní ni àjòdún egbé wa.
announce: v; (The captain announced that the plane was going to land.) polongo; kéde Balógun náà kéde pe bàálù náà yóò bale
announcement: n; (They made the announcement on the radio yesterday.)
Ìpolongo; ìkéde Wén se ìpolongo náà nínú èro asòrò mágbèdì (rèdíò) labáà
announcer: n; (The announcer of the election result collected money.) Olúkéde; olùpolongo. Olùkéde èsì ìbò náàgbowó
annual: adj; (Our school did its annual
interhouse sport yesterday.) Olódoodún; ti ó jé mó odún tan Ile iwe wa se ìdíje oníléjilé olódoodún won lánàá
answer: n; (He did’nt give answer to my question.) Ìdáhùn, èsi Kò fún ìbérè mi ní ìdáhùn
answer: v; (Please answer me) fo èsì; dáhùn sí Jòwó dá mi lóhùn
ant: n; (The ants are now big.) eèrà; kòkòrò kékèèké Àwon èèrà náà tí tóbi
antarctic : n; (It is difficult to live in Antarctic) ilè yìnyin: ibìkan ní òhè orun tí o máa n tutu ní gbogbo ìgbà Ile yìnyìn sòro láti gbe
antelope: n; (The hunter killed an antelope.) àgbònrín ; etu Odé naa pa àgbòrún
antiseptics: adj; (I always use antiseptic soaps to Bathe) apakòkòrò Ose apakòkòro ni mo máa n fi Wè
antonym: n; (Joy is the antonym of sadness.) ìdàkejì òrò Ayò ni ìdàkejì òro fun ìbànújé
anvil: n; (The blacksmith bought a new
Anvil) omo-oówú Alágbède náa ra omo- oówú tuntun
anxious: adj; (He was anxious to see you.) sàníyàn; saájò Ó sàníyàn láti rí o
any: adj; (You can take any one you like) èyíkéyìí O lè mú eyikeyìí tó wu ó
anybody: n; (Did anybody see my book?) enikéni N jé enikeni rí ìwé mi? anyhow: adv; (You can do it anyhow.) bí ó ti fé O lè se é bí o ti fé
anyone: n; (Anyone can be sent to me.)
(You can buy anyone.) enikéni; èyíkéyìí enikeni lo lè ran sí mi O lè ra eyikeyìí
anything: n; (Give me anything you like.) ohunkóhun Fún mi ní ohunkóhun tó o bá fé
anywhere: adj; (See me before you go anywhere.) ibikíbi Rí mi kí o tó lo sí ibikíbi
apart: adv; (He sets it apart) lápákan; sótò Ó yà a sótò
apartheid :n; (I abhore apartheid) eléyàmèyà Mo kórìíra eléyàmèyà
apex: n; (He removed the apex of the leaf.) oté; gongó orí; òpin nnkan; ìkórí.
Ó já ìkórí ewé náà kúrò
apologize: v; (He apologized for his mistake.) tuba; toro àforiji Ó toro àforiji fún àsìse rè
apology: n; (He tendered his apology.) ìtuba; Ìtoro fún àforíjìn; èbè. Ó bèbè fún àforíjìn
apostle: n; (One of his apostles betrayed him.) òjísé jésù kírísítì; omo èyin Òkan nínú àwon omo èyìn rè é dà á
apostrophe: n; (Make sure you put apostropher every where you delete.)
àmi ìpàróje Rí dájú pe o fí àmì ìpàrójé sí gbogbo ibi tí o ti pa iró je.
apparatus: n; (Our teacher has bought new set of apparatus) ohun èlò –àwon ohun èlò ìkékòó Olùkó wa tí ra awon ohun èlo ikékòó tuntun
apparent: adv; (It was apparent that the new nothing about the case.) hàn kedere-ohun tí a rí Gbangbe Ó han gbangba pé kò mo nnkan kan nípa ìsèlè náà.
apartment: n ; (The went into their apartments) ìyèwù; iyàrà. Wón wo inú àwon ìyèwù won lo
ape: n; (Ape is not common in Nigerian.) akítì- irúfé òbo kan. Akítì ko fi béè wopo ní Nàìjíríà
appeal: n; (Thet didn’t listen to his appeal.) (Only appeal can solve the case) èbè Won kò fetí sí èbè rè Ejó àpètúnpè. Ejó àpètúnpè nìkan ló lè yanjú òrò náà
Appeal: v; (He appeal that they should leave) (He was not allowed to appeal) rò; bè Ó rò wón pé kí won máa lo Pe ejó àpètúnpè; tún ejó pè Won kò jé kí ó tún ejó pè
appear: v; (He appeard like my friend.) farahàn Ó farahàn bí oré mi
appearance: n; (His appearance is not good enough.) Ìfarahàn; ìyojáde; ìrísí Ìrísí rè kò dára tó
appetite: n; (I don’t have appetite for food.) ìpòngbe N kò ní ìpòngbe oúnje
applaud: v ; (She was applanded after she Spoke) yìn nípa pípàtéwó Wón yìn ní pèlú àtéwó léyìn tó sòrò tán
applause: v; (The audience gave him a round.) ìyìn pèlú àtéwó Àwon olùworan fún ni ìyìn pèlú Àtéwó of applause.
apple: n; (He gave me an apple.) òro òyìnbó irúfé èso kan bí òro òyìnbó Ó fún mi ní òpo òyìnbó je
appliance : n; (Domestire appliances are to cost) ohun ètò tí sètò fún ohùn kan tàbí ìdí kan Awon ohun èlò inú ile ti wón ju
application: n (The granted his application) (He doesn’t know the application of the medicine.) (He has written his application) Ìlo; ìbèèrè fún nnkan Wón gba ìbéèrè rè wolé Kò mo ìlò oògùn náà Létà ìbèère fún isé Ó ti ko létà ìbèère fún isé rè
apply: v; (He appliced the system.) (He applied for a job.) lò; bèère fún Ó lo ònà náà Ó bèèrè fún isé
appoint: v; (He apponted him as the
oversear.) yàn O yàn án gégé bí asojú
appreciate: v; (I appreciate the job you did for me.) mo iyì; mo rírì Mo mo rírì isé tí o se fún mi
appreciation: n; (The Child showed his
appreciation on to me.) ìmorírì; ìmoyì. Omo náà fi ìmorírì hàn fún mi
apprentice: n; (She is an apprentice) omo èkósé Omo èkósé mí
apprenticeship: n; (She has stanted hen apprenticeship 6th year) èkósé Ó ti bèrè èkósé rè làti odùn to kojá.
approach: n; (The approach he use is very good.) ònà/ètè ìse-nnkan Òna tí ó gbà se é yen dán gidigidi
approach: v; (He approached me) sún mó O sún mó mi
appropriate: adj; (That way he used is the most appropriate.) wò, ye bá mu Ìlànà tó lò yen ló bá n mu jù
approval: n; (We need his approval.) ìfowósí A nílò ìfowósí rè
approve: v; (He has approved the work) fowó sí, lóhùn sí Ò tí fowó sí isé náà
approximate: v; (He approximates the number to twenty.) mú ún súnmó Ó mú nómbà náà súnmó ogún
approximate: adj; (It coat is approximate twenty
naira.) tí ó férèé tó, tí ó súnmó oye tí ó tó férèé ogún náírà
april: n; (I will leave this country in April.) Osù igbe-osù kerin nínú odún N ó kurò ní orílèèdè yìí nínú osù kérin
apron: n; (The Child inherits her mother’s Apron) ìpèlé Omo náà jogun ìpèlé ìyáa rè.
apt: adj; (Adé used the apt introduction in the book he wrote) ye Adé lo ìfáàrà to yé nínú ìwe tó ko
aquarium: n; (He has two aquariums.) ilé eja-gíláasí tí ó máa n ni omí nínú tí a máa n fi eja àti àwon èdá mìíràn to wà nínù omi sí. Ó ní gíláàsì ilé eja méjì
archaeology: n; (I want to have knowledge on archaeology) ìwadìí nípa nnkan àtijo. Mo fé ni ìmò nípa ìwadìí ìjìnlè nipa nnkan tó ti kojá
archbishop: n; (The Archbishop has arrived.) Olórí àlùfàá jùlo Olórí alùfàá jùlo lid é
architect: n; (I gave the project of my house to a good architect.) Ayàwòran ilé Mo gbé isé ilé mi fún Ayàwòrán ilé to dara
archtecture: n; (There was no architecture in the olden days) isé àwòran ilé yíyà: Ko sí isé àwòran ilé yíyà láyé ojóun.
are:v; wà, jé (They are at home.) Won wà ní ilé
area: n; (I am living in this area.) agbègbè Agbègbè yìí ni mo n gbé
argue: v; (He doesn’t like to argue with his Friends.) jiyàn Kò fé láti jiyàn pèlú àwon ore rè
argument: n; (There was an argument among Contenstants.) ìjiyàn; àríyànjiyàn. Aríyànjiyàn kán wáyé láàrin awon olùdíje náà.
arise: v; (I will arise and shine.) dìde; yo jade; Emi yoo dide n o sì máa dán
arithmetic: n; (Arithmetic is very important) èkó ìsirò Èkó ìsirò se pàtàkì púpò
armour: n; (I put on the armour of God.) ìhánmóra. Mo gbé ìhámóra olórun wò.
arm: n; (Arm is one of the parts of boby.) apáApa jé òkan lára eyà are
arm: v; (The enemy is drming.) di ihámóra Òtá náà n dí ìhámóra
arms: (phural N) ; (The soldiers of our country don’t have arms.) ohun èlo ogun Awon jagunjagoun ilè wa kò ní ohun elò ogun.
army: n; (My son will join the army) egbé omo-ogun Omo mi okùnrin yóò dara pò mó egbé omo ogun
around: adv; (I looked around I saw nobody.) yíká; káàkiri Mo wò yíkà n kò rí enkéni
arrange: v; (I will arrange the payment of money for the motherless Children.) sètò Màa sèto sísan owó fun àwon òmo aláìníyàá.
arrangement: n; (arrangements are made for his journey nex week.) àatò Olú yóò rí I pé ààtò gbogbo tò fún ìrùn-àjò rè lose tó n bò. Olú will make sure that all
arrest: n; (The arrest of the culprits will
make this country peaceful.) fifi àse oba mú Fifi àse oba mú àwon olubi yóò jé kí ilé yìí tòrò
arrest: v; (He arrested the criminals.) fi ase oba mú O mu àwon odaràn náà
arrival: n; (The arrival of the boss will be Tomorrow.) dídé; gígúnlè Dídé/Gígúnlè ògá náà di òla
arrive: v; (We will arrive tomorrow.) Gúnlè; dé A ó dé lóla
arrow: n; (He has lost his arrow.) ofò
Ótí so ofà rè nù
basin: n; (He bought three basins
yesterday.) àwo-kòtò Ó ra àwon-kòtò meta lánàá
arrowroot: n; (The arrow-root produced by Americe is very good.) ìyèfun Ìyèfun tí Ile Aménkà pèsè dára art: n; (The art work is part of African
Culture.) isé onà. Isé onà jé ara àsà ilè Adúláwò
artery: n; (The arteries in human body must not cut.) egboro èyè Awon egboro èjè are ènìyàn kò gbodò já
article: n; (An anticle was written in the news paper on the death of Abiola.) àkosílè Ákosílè jade nínú ìwé ìròyìn lórí ikú Abíólá
artificial: n; (Artificial eye cannot see clearly.) àtowódá Àtowódá ojú ko le reran aáádáá
artillery: n; (Nigeria is spending a lot on artillery.) oríbon nlá; omo ogun tí n ró àgbá Oríle-ede Naijiria n na owó iyebiye lórí àwon omo ogun tí n ró àgbá (oníbon nlá)
artist: n; (The artists have all gone.) Ayàwòràn Àwon àjàwòrán náà ti lo patá
as: conj; (Tola cannot dance as Níkèé.) bí I Tólá ko lè jó bíì Níkèé
ash: n; (It burnt to arsh.) eérú O jó kù eérú
ashamed; adj; (Don’t be ashamed.) tí ojú, títi ojú tàbí ojú títì. Mase ti ojú
ashore: adv; (They met the corpse of the Child Ashore.) etídò; bèbè odò (Won bá okú omo náà ní etídò
aside: adv; (He set the money aside.) sápákan Ó ya owó náà sí apákan
ask: v; (I asked him.) bèère Mo bèèrè lówó rè
asleep: adj; (The baby is still asleep) wa nínú orun; sùn Omo náà sì wà lójú orun
aspirin: n; (I have taken aspirin for my
Headache.) oò gùn èfórí Mo ti oògùn èfórí sí orí tó n fó mi
ass: n; (Jesus rode on ass to Jerusalem.) kétékété Jesu gun kétékete wo jerusalémù
assemble: v; (People assembled at the frot of the market) korajo Àwon ènìyàn kóra jo siwaju ojà
assembly: n; (Another assemble will come up tomorrow.) Apéjopò Apéjopò mìíràn yóò wáyé lóla
assess: v; (I assessed how much he worked.) fojúwò; fojú mú wò; sàyèwò Mo fojú nú wo bí o ti se sisé sí
assessment: n; (The teacher did the assessment for the students.) Olùkó se àyèwò fún àwon Akékòó
assist: v; (I assisted him yesterday.) ràn lówó; kín léyìn Mo ràn án lówó lánàá
assistant: n; (He is my assistant.) Olùrànlówó Olùràn lówó mi ló jé
associate: v; (Don’t associate your self with bad Children.) bá kégbé, bá dógba Má se bá àwon omokómo kégbé pò
association: n; (Let us be praying for our Association.)egbé E jé kí a máa gbàdúrà fún egbé wa.
assume: v; (I assume that my father has
come.)lérò Mo lérò wí pé bàbámi tí dé
assure: (I assure that I will go.)fi dá lójú Mo fi dá o lójú pé n ó lo
asterisk: n; (He puts assteriak mark where me made a mistake.) amì akiyesí Ó fí àmì akíyèsí síbi tí Ó gbe ti se àsise
astonish: v; (It astonishes me.) yà lénu Ó yà mi lénu
astonishment: n; (It was a great astoinshement for me that you wert there.) ìyàlénu nlá Iyalenu nlé ló jè fún mi pé ó lo Síbè
astronomy: n; (Joy studied astronomy.) ìmò-ìjìnlè nipa ìràwò àti Òfuurufú Ayò kó nípa ìmò ìjìndè nípa ìràwo àti òfuurufú.
astronaut: n; (The astronaut landed yesterday.) arìnrìn-àjò-òfuurufú Arìnrìn-àjò-òfuurufú náa gúnlè ní Àná
astronomer: n; (Olùs father is an astronomer.) Awòràwò Awòràwò ni bàbà olú
at: prep; (My brother is at Lagos) ni Egbón mi wà mí èkó
ate: v; (I ate beans yesterday.)
je Mo je èwà lánàá
atheist: n; (Most of the psychologists ane Atheists.) aláìgba-olórun-gbó Òpòlopò àwon orúmo nípa ìhùwasí èdá jé aláìgbolóringbó
athlete: n; (The man is an athlete.) Eléré ìdárayá Eléré ìdárayá ni okùnrin náà
atlantic: adj; (The world is surrounded by atlantic ocear.) alagbalúgbú omi (àtilántííkì) Alagbalúgbú omi òkun ló yí aye Ka
atlas: n; (our teacher said we should come with atlas tomorrow.)
iwé asafihàn ilú Olùko wá ní kí a ra iwé asàfihàn ìlú bò lóla
atmosphere: n; (Atmosphere is not good.) ojú ojó Oyú ojó kò dára
atom: n; (A young boy used am atom to make bomb. ohun èló àìfojúfí. Òdókùnrin kan fi ohun elo àìrí se adó olóró
attach: v; (He attached his credentials
together.) so mó Ó so àwon iwè èrí rè papò
attack: v; (He attacked me.) dojú ìjà ko Ó dojú ìjà ko mí
attempt: v; (He attempted to go.) gbìyànjú Ó gbìyànjú láti lo
attend: v; (He attended the programme.) (The Headmastr of our school attended to the visitor) farahàn Ó farahan nibi ètò náà Dá lóhùn Ogá ilé-ìwé wá dá àlejò náà lohùn
attendance: n; (Their attendance impressed me.) ìfarahàn, Ìfarahan won wú mi lórí
attendant: n; (All the attendants are here.) olùkópa; alámòjútó Gbogbo àwon olùkópa lo wà níbì.
attention: n; (He called my attention to the mather.) akújèsí Ó pe àkíyèsí mí sí òrò náà
attitude: n; (His attitude is to be telling lies.) ìwà Ìwà rè ni láti máa paró
attract: v; (The flower attracts me.)fani móra Òdòdó náà fàmí móra
attractive: adj; (The flower is attractive.) fanímóra Òdòdó náa faìmora
aborigine: n; (The aubergine has grown up) Ìgbá /élégédé Ìgbá/Elégédé náà ti dagbà
audience: n; (The andience are many.) ònwora Awon ònworan náà pò
august: n; (I wil come back in August.) osù ogùn-osù kejo odún N o pada wá ninu osu ògún (osu Kejo)
aunt: n; (Bola is my aunt.) ègbon-bìrín bàba tàbí ìyá Egbón ni bola jé sí bábá mi
author: n; (Adéwole is an author.) ònkòwé Onkòwé ní Adéwole
authority: n; (The authority of the king is final.) àse Ase tí obá bá pa ni abè gé autumn: n; (We are in autumn.) Akoko ìrèdànù ewé Akókò ìrédànù ewé la wà
available: adj: (Money is available.) wà nílè wàní àrówólo Owo wà nílè
avenue: n; (He has a hotel on fifth arenue.) òpópónà; ònà Ó ní ilé ìtura ní òpòpónà rerun-ùn-ún
average: adj: (Olu is above average in the work.) (He performed beyond average.) ìdajì. Olú koja idaji ninu ise naa O se dáadáa kojá ìdaji
avoid: v; (The tenant avoids his land lord because his trouble is too much.)year fún; yàgò fún Ayálégbe náà year fún oníle re nitorí pe wahala, re pò ju
awake: v; (His voice awoke the sleeping
Child.) jí dide-kí a jí ènìyàn nínu oorun ariwo rè jí omo ti ó n sùn
awake: adj; (They aren’t awake yet.) jí dìde –wà ní ipò àìsùn Won ko tíì jí síbè
awaken: v; (We were all awaken by the sound of the church bells.) jí dide Dídún agogo ilé ìyosùn ni ó jí gbogbo wa dide
award:v; (They awarded him Barchelor of ) fi dá lóla Won fi oye onimò ìjìnlè nínú ede Yoruba dá a lóla ants in Yoruba Language.
award: n; (He was giving award in his education last year.) ìdálólá Won fún ni ìdálóla nínú èkó re ní odún to kojá
aware: adj; (Are you aware of the incident.) mò sí N jé o mò sí ìsèlè náà
away: adv; (The mand has gone away.) jìnà sí; ìwa ni ibi tó Jìna, ìwa ní èyìn odi Okunrin náà ti lo jìnà
awful: adj; (The damage caused by the storm is awful.) burújáì, ba ni eérù Osé ti ìjì náà se burújáì
awkward: adj; (The Child has an awkwand manner.) ségesège; wúruwùru Omo náa ni ìwà ségesège
axe: n; (He bought an axe yesterday.) àáké Ó ra àáke kan lánàá
axis: n; (The axis of a circle its diameter.) òpó tí ó so nìkan méjì pò opó tí ó so obíríkítí pò ni ìle tí ó gbàárín rè kojá
axle:n; (The rear axle of the vehincle is
spoilt.) òpó Opó èyin náa ti bàjé
Atumo-Ede (English-Yoruba): B
2366
6251
2006-12-17T07:07:34Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede: (Yoruba-English): B]]
==Oju-iwe Kiini==
baboon: n; (Baboon is an animal.) ìnàkí Eranko ni ìnàkí
baby:n; (The priest prayed for all babies.) omo owóÀlùfáà gbàdúrà fún gbogbo àwon omo owó
bachelor:n; (The bachelor refuses to get married.) àpón okùnrin, Àpónkùnrin náà kò láti fè ìyàwó
back:n; (Turn its back to me.) èyìn Ko èyìn rè sí mi
back:v; (Don’t back mi) ko èyìn sí; te lé Ma ko èyìn sí mi
back: adv; (He paid the money back.)
padà o san owó náà padà
backwards:adv; (They asked the Child to go backwards.) padàséyìn Wón ní kí omo náà pedàséyìn
background:n; (He gave the picture he drew a very good background.) pile Ó fún àwòran tó yà ní ìpìle tó dára.
bacon:n; (Bacon is sweet with salt.)
eran èyìn elédè Eran èyin elédè dùn pèlu iyò
bacteria:n; (Bacteria causes deseases.) kokoro tàbí ògbìn kékere tí a le fi èro wò. Kòkò máa n fa àrùn
bad:adj; (The man is too bad.) burú Okùnrin náa buru jù
badge: (Their is a badge on Tunde’s shirt.) Ami asafihan, ìdánimò Àmi idánimò wà lára ewù Tuned
badminton: n; (Ade likes playing badminton.) Ere ìdáraya oní-bóòlù kékere àfigi gbé Ade féràn láti maa gbá bóòlù kékeré àláfígigbá.
baggage: (Adé took care of his baggage
when he wanted to travel.) Àpò erù fùn ìrìn-àjò-orisìí erù ni a kó sínú àpò náà. Adé tójú àpò erù rè dáadáa nígbà tí o fé rin ìrìn-àjò
bait:n; (The bait fixed into the hook was too small for the fishes to see) ìje Ije enu ìwo náà kéré fún eja láti rí
bake: v; (He baked bread.) yan Ó yan búrédi
baker:n; (The bake baked many loaves of bread.) olùyan Olùyan náà yan òpòlopo búrédì
bakery: n; (He has a bread bakery.)
ilé isé ìyan-nnkan Ó ní ilé ise ìyanbúrèdì
balance:v; (The farmer weighug sale to balance the weigh of his cocoa bags equally.) wòn lógboogba Agbè náà fì ìwon won àwon kòkó rè loogboogba
balance:n; (They have bought a new
weighinh scale.) ìwon-èro tí a fi n won nnkan Won ti rà ero ìwòn tuntun
badge:n; (He sewed the badge with his
shirt.) àmi O rán ami náàmó èwu re
balcony:n; (I met him at the balcony.) òdèdè tí ó lókè ni ilé ètéèsì. Ní òdèdè tí ó wà ní òke pètésì ni mo ti bá a .
bald:adj; (The old man is bald headed.) pípárí Okùnrin agbàlagbè náà ti di apárí
bale:n; (He went to the bank with bales of money.) ìdì O kó awon ìdì owó náà lo sí ilé ìfowó pamosí
bale:v; (The waste papers are bailed) dì Won dì àwon ìwé tí kò wùlò pò
ball:n; (He knows how to play footaball.) bóòlù; ohunkóhun tí a sù róbóbó Ó mò nípa bóòlù aláfesègbá
ballet:n; (I have never taken part in ballet.) ere-orúse oníyó tí kò lórò síso Nínú N kò bá won kópa nínú eré-onise oníjó tí ko lórò síso nínú rí.
balloon:n; (The Children love to play with balloos.)apo róbà tí a fé atégùn sí Awon omodé náa féràn láti máa fí apo roba tí a fé ategun sínú rè. Sere
ballpoint:n; (The ballpoint has spoilt.)
kálámù ìkòwé onírin rógódó lénu kálámù ìkòwé onírin rógódó lénu náa ti bàjé
bamboo:n; (The house was built with
Bamboos). oparun Oparun ni wón fi kó ilé náa
ban:v; (We shall ban smoking in the
School) fi òfin dè A ó fi òfin de sìgá mimu nílé iwé
ban: n; (There is a ban on fighting in the school.) ìfòfindè Ìfòfindè wà lórí ìjà jíjà nile ìwé
banana:n; (Banana is common in Ile-Ifè) ògèdè
were Ògèdè were wópò ni Ile-Ifè
band:n; (He use bands to tie it well.) ìde; ìso Ó fi iso/ide dì í dáadáa
bandage:n; (He used bounddage to tie up his wound.) ìrèpé aso tí awon orísègun fí n di ojú ogbé máa n di ojú ogbè di egbò rè
bandage:v; (He boundage his wound tightly.) dì-di ojú egbò O di ojú ogbé rè dan-in-dan-in
bandit:n; (The man is a complete bandit) olósà Olóbà gbáà ni okùnrin náà
bang:n; (He always shuts the door with a Bang.) àriwo òjijì N se ni o máa n tilekun pèlú ariwo òjiji.
bang:v; (Please don’t bang the door when you go out) ti gbà fi pariwo òjiji Máse fi ilèkùn ijéun pariwo tó o bá jade
bangle: n; (A goldsmith manufactured this bangle).ègbà owó Alágbède to ro ègbà owó yìí
banish: v; (The king banished him) lé kírò ní ile, gbè kuro (lókàn) Oba náà lé e kuro ní ìlú O gbé ìwàkuwà oko rè kúrò lókàn rè.
bank: n; (She banisher herself from her husbandmis-behaviour). (He is the manage of the bank) ilé ìfowópamósí; bèbè odò Oun ni olorí ilé ìfowopamósí náà O dúró sí bèbè odò
baptise:v; (He stood at the bank of a river.) (John the baptize baptized Jesus Christ.) rì bo oni-sàmi sí gégé bí ùàmà kìrìsìteenì. Jòhánù onítèbomi ló se ìrìbomi fún Jésù kirisiti.
bar:n; (He was called to she bar.)
irin tàbí igi gbooro; iyanrì tí n dí nu odò, ibi tí tóón tí n dúró rojó ní kootu, egbé àwon agbejórò Wón pèé sínú egbé àwon agbejó rò
bar:v; (Poverty bars the way to progress.) dénà Ìsé ló máa n dínà ìlosíwájú
barbed wire: n; (He fenced his house with barbed Wire).
irin tín-ún-tún-ún-rún tí a hun lónà tí nnkan kò lè koja nínú re. O fi ìrìn tín-ún-rún tún-ún-rún tí a hun pò se gbà jí ile rè ká
barber: n; (The man is a barber.)
onígbàjámò Onígbàjámo ni okùnrin náà
bargain: v; (He bangained with girl, the price that he would sell it.) dúnàá- dúrà; ná- se àdéhùn oje to fé san tabí fé rà á; sàdéhun O sàdéhùn pelu omobìnrin náà; oye tó fé ta á
bark: v; (He barked like a dog.) gbó O gbó bí ajá
barrack:n; (The government has built many barracks for our soldiers.) ibùgbé awon ológun tàbi àwon agbófuiró.Àwon ìjoba tí ko òpòlopo àwon ibùgbé fún àwon ológun wa
barrel:n; (The barrel of water is at the back of the house.) agbá Agbá omi náà léhìnkìnlé
barren: adj; (The woman was barren for three years.)yàgàn, se aláìléso Obinrin náà yagan fun odún méta
barrier: n; (There are barriers on that roal.) ìdína; ìdènà Ìdínà wà ní ojú ònà yen
barrow: (He put the loads in the wheel
barrow.) kèkè erù èwù omo owó; ojú orórì òkú. O kó awon erù náà sínú kèké erù
barter:n; (Our forefathers used to trade by barter system.)pàsípàro; ìpààrò. Pàsípààrò ni àwon bàbá nla wa máa ni se láyé àtojo
barte:v; (He bartered his clothes for shoes.) pààrò, se pàsípààrò. Ó fi aso rè pààrò fún bàta
base:n; (The base of the pit is very dark.) ìsàlé, ìpìlè, ìjokòó Ìpìle kòtò náà sókùnkùn gidi
Basis: n; (What is the basis of your
opinion?) pàtó Kí ni pàtó èrò okàn re?
basket: n; (He filled the basket with fruits). apèrè àgbòn Ó fí èso kún inú apèrè náa
baskeball: n; (The Child is playing basket ball.) bóòlu alápèrè Omo náa n gbá bóòlu alápèrè
bat: n; (He killed two bats yesterday.) (He bough a pair of new bats) àdán, òòbè Ó pa adan méjì lánàá Pákó pèlèbe tí a fi n gbá eyin orí tábílè. Ó ra pákó pèkó pelebe tuntun méjì tí a fi n gbá eyin orí tábieì
batch: (He has completed the first batch.) owó kan, àpapò nnkan Ó ti pari òwó àkókó
bathe: (We often bathe in the river on
hot days.) wè: lúwèé A máa n sábàa wè nínú odò naa nìgbà oru
bathroom: n; (The students built a bathroom in their school.) balùwè; ibi ìwe-ibì ti a n wè sí Awon akekòó náà kó balùwè ní ilé-ìwé won
battery: n; (He bought a new battery to his car.) ohun ìjà ogun, àpótí ìnúnáwa. Ó ra apótí ìmúnáwa túntun sí mótò ayókélé rè
battle: n; (They have stopped the battle). ìjà, ogun Wón ti dá ijà náà dúró
battle: v; (He battle with cancer for three Years).bá jà; jagun Ó bá aisan jejere jagun fún Odún méta
be: v; (You don’t know what you will be tomorrow.) jé; dà’dì O kò mo ohun tí o le jé lóla
beach: n; (I will go to the beach tomorrow.) etí òkun; èbá òkun N ó lo sí etí òkun lóla
bead: (She has bought new set of beads.) ìlèkè Ó ti ra àwon ìlèke tuntun
beak: n; (He cut away the beak of the bird.) enu eye; agógó eye Ó gé enu eye náà dànú
bear: n; (bear is not common in Africa.) bíárì-irufé erànko nlá kan tí ó n gbé ilè ótútù. bíárì ko wópò ní Ile Adúláw’`
bear: v; (Who is bearing John.) (He bear it all) jé orúk, fara dà Ta lo n jé Jòhánù Ó fara dà a gbogbo rè
beard: n; (The man shaved his beard.)
irùngbòn Okùnrìn náa fá irùngbòn rè
beast: n; (The beast has devoured my goat.) eranko búburú Eranko búburú ti pa ewúré mi je
beat: v; (The teacher beat the Child.) lù Olùkó lu omo náà
beautiful: adj; (The lady is beautiful) tí o rewa; tí o dara Omobìnrin náà rewà
beauty: n; (She has lost her beauty.) ewà, òsó, dídára Ó ti so ewà rè nù
backon: v; (The backoned to me to come.) juwó sí; se àpeere sí Wón juwó sí mi kí n wá
become: (I want to become a lawyer.)dì Mo fé di agbejórò
bacouse: conj; (I bought the book because of the Child.) nítorí; tori tí Mo ra ìwè náà nítori omo náà
bad: n; ibùsùn (We have many beds in our house.) (The machine rest on the bed of the concrete.) A ní ibùsùn púpò nínú ilé wa Odò; isale Èro náà sùn lé ìsàlè kannkéré náà
bad: v; (He bedded the bricks in concrete.) so pò dáindáin; to pò rémúrémú ó to àwon bíríkì náà pò rémúrémú pèlú kannkéré
beef: n; (He bought beef for me.) eran màálù Ó ra eran màálù fún mi
beetle: (The beetle is dead.)olóbòn-ùn-bon-un Olóbon-ùn-bon-ùn náà ti kú.
before: adv; (I came before him.) saájú Mo dé saájú rè
beg: v; (He begged them.) sagbe: toro: bèbè Ó bè wón.
begin: v; (We shall begin the work
tomorrow.) bèrè A ó bere isé náà ní òla
bahalf: n; (He collected the money on my behalf.) ìtìléyìn; ojú rere ìdúrónípò; nípò ó gba owo náà nípò mi
behave: v; (I want you to behave well.) hùwa, lò Mo fé kí o hùwa dáadáa
behind: prep; (He stood behind the Child.) léyin Ó dúró léyìn omo náà
belief: n; (It was my belief that she went.) ìgbàgbó Ìgbàgbó mi nip é ó lo
believe: v ; (I believe in God.) gbàgbó; ní ìdánilójú Mo gbàgbó nínú olórun.
bell: n; (He rang the bell) agogo tí a n lù Ó lú agogo náà.
bellow: v; (The man was bellowing like a
cow.) ke bíì máàlu Okùnrin náà n ké b’’I màálù
bellows: n; (The goldsmith bought a new
Bellows.) ewìrìAlágbède náa ra ewìrì tuntun
belly: n; (He stabbed the Child in the belly.) ikùn Ó gún omo náà ní obè ní ikùn.
belong: v; (These books belong to me.) se tem; jé teni Tí èmi ni àwon ìwé yìí
beloved: adj; (I want there with my beloved
wife.) olùfé; àyànfé. Mo lo sí ibè pèlú olólùfé ayà mi.
belt:n; (He has lost his belt.) láwàní; òjá àmùrè; ìgbànú; ìgbàjá. Ó ti so ìgbànú rè nù belt: v; (His dress was betted at the waist.) ìgbàja, so ìgbànú. Ó fi ìgbànú so aso to wò módìí dáadáa
bench:n; (He sat on a bench.) (The attorney turned to address the bench.)ìjokòó Ó jókòó lórí ìjokòó kan Ìjókòó tàbí egbé àwon adájó ni lé ejó Adájó agbà náà yí padà láti bá ìjokòó /egbé àwon adájó náà sòrò.
bend: v; (He bent the iron.) wó; tè Ó wó irin náà
bend: n; (He cut the bend from the tree.) ibi tí o wó, ibi tí o tè O gé ibi tí ó te lára igi náà
beneath: prep; (The river is flowing beneath the Bridge.) nísàlè; lábè Oni náa n sàn lábè afárá
benefit: n; (I have not seen any benefit in my
coming here.) aìfààní; èrè N ko tíì rí àìfààní kankan nínú wìwá sí ibí mí
beside:prep; (He stood beside me.) ní ègbé Ó dúró ní ègbé mi
besides: pre/adv; (Basides working as a doctor, he also write novel.) pèlúpèlú; yàtó fún. Yàtó fún síse isé ìsègun, Ó tún máa n ko ìtàn arobo
best: adj; (This house is the best in our
Compound.) dara julo Ile yìí ló dára julo ni adúgbò wa
betrag: v; (The woman betrayed her husband.) sòfófó, fi han, tú asírí; Sekúpa Obìnrin náà tú asírí oko rè
better:adj; (This one is better.) sàn; sàn ju; dára ju Eyí sàn jú
between: prep; (There is a strife between them.) (He stood between us.)láàrin; lágbede méjì. Ìja wà láàrin won Ó duro lágbede méjì wa
beverage:n; (Give beverages me.) ohun mí mu Fún mi ni ohun mímù
beware:v; (Beware of bad friends.) sóra; year; kíyèsára Sóra fún àwon oré burúkú
beyond: prep; (He stands beyond the house.) níwaju; ní ìkoja Ó dúro ní ìkojá ilé náà
beyond: (He did it beyond my ecpeclation.) kojá: jù Ó se é ju bí mo ti se fé lo
bicycle: n; (My mother bought me a bicycle.) kèké Íyá mi ra kèké fún mi lose tó koja last week.
bible: n; (The Child bought a new Bible.) Bibeli –ìwe mímó onígbàgbó Omo náà ra Bíbélì tuntun
bid: v; (He bade me to come near.) (He bade us farewell.) fi àse fún; fi owó lé. So-òrò ìkeyin ó fase fún mi kí n sunmó tòsí Ó sòrò ìkeyin fún wa
bid: n; (Bids were invited for construction of a new government house.) ìfowóléWón pe àwon ènìyàn fún ìfowóle kíkó ilé ijòba tuntun náà.
big: adj; (The house very big.) tóbi Ilé náà tóbi púpò
bill: n; (It is a bill that becomes a law.) àbádòfin Àbádòfin ló máa n di ofin
bin: n; (The man bought a new dust bin.) irufé garawa tabi àpótí Okunrin naa ra garawa ìkólè tuntun kan
biography: n; (The have read the biography of that man that died yesterday.) Itan ìgbésí ayé èdá Wo ti ka ìtan ìgbésí ayé Okùnrin náà tó ku lánàá .
biology: n; I Akin is a biology teacher.) Ekó ìjìnlè lórí Ohun elemi bí irúgbìn ati eranko Olùkó ekó ìjìnlè lórí ohun elemi bí irúgbìn àti eranko ní Akin.
bird: n; (Birds builds their nest on the
trees.) eye Awon eye máa n ko ité won sórí Igi.
birth: n; (Birth is a providential grace.) Ìbímo; bíbímo. Oo re-òfé olórun ni ìbímo jé
biscuit: n; (He gave mi biscuit.)
akara òyìnbó O fún mi ní akara òyìnbó je
bit: adj; (Ade gave me a bit of soup.) síún, tíún, gán-ún Ade fún mi ni obè tíún
bite: v; (He bit his finger.) bù je; gé je Ó gé ìka rè je.
butter: adj; (It is as bitter as bitter leaf.) korò Ó korò bí ewúro.
black;adj; (The black dog is hare.) dúdúAjá dúdú náà wà níbí.
black: n; (Black is his best colour.) àwo dídú Àwò dídú lo féràn jù.
blackboard: n; (We have blackboard in our
Classroom.) pátákó ìkòwé A ní pátáko ìkòwé ní yàrá ìkàwé Wa.
blade:n; (He bought two blades yesterday.) abe; abefélé; Ó ra abefélé méjì lánàá.
blame: n; (If we don’t complete this job,
you will take the blame.) Ibáwì; idálébi Tí a kò bá parí sé yìí ìwo ni yóò gba ìdálébi rè.
blame: v; (He blamed the Child.) bá wí; dá lébi Ó bá omo náà wí
blanket: n; (He bought a new blanket.) aso ìbora; aso itésùn Ó ra aso ìbora tuntun
blast: n; (The blast is too much.) Iró kikan; fife èfúùfù; iró ipè. Iró kíkan kíkan náà ti n pò jù.
blast: (He didn’t allow the bomb to
blast.) bú gbàmù Ko jé kí àdó olorí naa bú gbamu
blaze: n; (There was a blaze of fire in the
company yesterday.) òwó iná Owó iná sé yo nílé isé náà lánàà
blaze: v; (Fire blazed out unexpectedly.) sé yo Òwó iná sé yo láìròtélè.
bleach: v; (He bleached his cloth.) bo: so di funfun O bó aso re.
bleach: n; (He bought new bleach yesterday.) oògùn ibódòtí Ó ra oogùn ibódòti tuntun lanáà.
bleak: adj; (The future of a lazy man is bleak.) ti ko sí ìrètí àti dár tí kò dára; tutu; tí kò dájú
bleat: v; (He asked him to bleat like a
sheep.) ké bí àgùntàn ó ní kí ó ké bí aùntan
bleat: n; (The lamb gave a faint bleat.) igbe àgùntàn Òdó àgùntàn náà kò lè ké jákè.
bleed: v; (The Child is bleeding through the
Nose.) sèjè Èjè n jade láto inú omo náà
blend: v; (He blend the thour with milk to
make it sweet.) dà pò mú dùn Ó da ìyèfun náà pò mó wàrà lati mú un dùn
blend: n; (A blend of beverages is very
sweet.) adalu ohun mímu máa n dùn
bless: v; (God will bless you.) bù kún Olórun yóò bù kún fun o
blew: v; (He blew air to the hot food.) (He blew air with his mouth.) fé atégùn sí Ó fé ategun sí oúnje gbígbóná náa Ó fie mi fé atégùn
blind: adj; (The man is blind.) foju. Sòkùnkun sí Okùnrin náà fójú.
blindfold: v; (Strange love has blind folded the man.) dí loju; bo loju sú lójú Ifé àjèjì ti bo okùnrin náà lójú
blindness: n; (Blindness is troubling him.) àìrían ìfójú n dààmú rè.
blink: v; (He blinks his eyes.) séjú Ó n se ojú rè
blister: n; (The accident has cause blister on
his body.) ilérórò; oówo, wúwú. Ìjàmbá náà tí jé kí iléròró wàní are rè
block: n; (He removed the block.) ìdínà O mu ìdínà náà kúrò
block: v; (He blocked the way againt the
rat.) sénà; dina Ó sénà mó eku náà
blonde: adj; (The Child has blonde hairs.) pupa fúéúé Omo náà ní irun pupa fúéfúé
blood: n; (The Child needs blood.) èjè Omo náà nílò èjè.
bloom: n; (The tree is in its bloom.) ìrúwé; irudi; títanná Ìtaná igi náà famimóira.
bloom: v; (The tree is blooming.) tanná; rudi; ruwe Igi náà rudí
blossom: n; (The trees are all in blossom.)
ìtànná ewèko; ìtànna igi; òdòdó Àwon igi náa wà ni àsìko ìtànná won
blossom: v; (The tree has stated blossoming since last week.) yo ìtànná; yo yètuyètu Igi náà ti n yo ìtànná láti òse to Koje
blot: n (There is a blot on the white
Cloth.) àbàwón Àbàwón wà lára aso funfun náà
blot: v; (He blotted his book with pen ink.) se àbàwón sí Ó se àbàwón sí wé re pèlú aró kálámù.
blouse: n; (She bought a new blouse.) èwù awòlékè obìnrin. Ó ra èwù àwàlékè tuntun.
blow: v; (He blew whistle.) (He blew air.) fun : fé Ó fun fèrè O fé atégun
blue: adj; (The cloth is blue.) (He bought a blue cloth.) òfefè Aso náà ní àwò ofefè O ra aso aláwò òfèfé
blue; n; (Blue is very good.) àwò ojú òrun; àwò ofefè Àwò ojú òrun/ èfefè dárà
blush: v; (He blushed because of the bad
Incidents.) bojú jé; pón lójú O bojú jé nítorí ìsèlè náà
blush: n; (She cannot hid her blush.) ibojuje; ìlejú koko Ko le fi ibójujé re pamo
boa: n; (Hunter killed a boa.) erè; ejò nlá. Ode pa erè
boar: n; (The hunter killed a boar yesterday.) ìmàdò; elédé egàn Ode náà pa ìmàdò nlá kan lánàá.
board: v; (He boarded a bus to his house.) wo; kó símú Ó wo okò lo sí ilé rè
board: n; (He put the poster up on the board.) (The board is/are unhappy about falling sales.) pátákó Ó le àwòrán náà mo ojú pátákó lókè Ìgbìmò Inú ìgbìmò náà kò dùn bí iye ojà tí wón n ní tà tí se n wale
boast: v; (Don’t boat for what is not yet
certain for you.) fón enu. Máse fón enu fún nnkan tí ko ti í da e lójú
boast: (His boast is too much.) Ìfónu Ifónnu rè ti p`dojù.
bob: v; (He was bobbing as if he wanted
to sleal.) pààrà; rìn kiri. O n paara bí eni pe ó fe jale
bob: n; (The bob you have engaged
yourself in cannot favour you.) ìpààrà: ìrìnkiri; ìrìnsótè-sódò Ipààrà tí gùnlé yìí kò lè sé o ri àn fààní.
body: n; (Esan had hair in all his body.) ara Esau ní irun ni gbogbo ara rè
boil: v; (He boiled the meats they gave
him.) bò O bo eran tí won fún-un.
bold: adj; (The man is very bold.) gbóyà; gbójú-gboya Okùnrin náà gbájú-gbóyà
==Oju-iwe Keji==
bolt: n; (He bought three small boits.) ìdè O ra awon ìdè kékèéké méta
bómà: n; (He lead the cattle to their bana.) ògbà eran; ibùgbé eran Ó da awon màálù náà wo ibùgbé Won.
bomb: n; (He killed his enemies bomb.)
àdó olóró Ó pa àwon òtá rè pèlú adó olóró
bomb: v; (He bombed the quarters.)
fi adó dóró parun Ó fi adó olora pa agbegbe náà run
bond: n; (Both of them have enter into a Bond.) idè; ìmùle; iwé adéhùn Àwon méjèèjì ti se ìmùlè láàrin ara won.
bone:n; (Femur is the longest bone in the
Body.) egungun Egungun itan ló gùn jù ninu gbogbo àwon ègungun ara
bonfire: n; (The bonfire covers all this Compound.) àkàndá má; iná nlá tí a tan síla lákòókò àriyá Akanda me nlá náà mole yìí gbogbo agbègbe yìí
bonnet:n; (He opened the bonnet of the car.) imú okò ayókélé Ó sí imú oko ayókélé náà sílè
book: n; (He was reading his book.)
ìwé Ó n ka iwé rè
boo: v; (He has booked the
accommodation for us.) Sètò sílè nípa sísanwo Ó tí seto ele tí a o gbé síle
bookcase:n; (He bought a new book case.) àpótí ìkówèésí Ó ra àpóti- ìkówèésí tuntun
boot: n; (The soldiers cottected new boots) (He locked the book of the car.) bàtà; èyìn okò-ibi ìkérùsí eéyìn okò. Àwon ome ológun náa gbe bàtá tuntun Ó ti èyìn okò ayokélé náà
border: n; (The stood at the border of the
town.) ìpèkun : ibodè Won duro ni ìpekun ìlú nàá.
bore: v; (The bore can bore through rock.) (I have heard all his storied before they bore me/he bores me.) lu; gbé I hunnkan yìí lè lu òkútà kojá Sú; dá lágara Mo ti gbó awon ìtan ìtan re télè wón ti sú mi
bore: n; (Don’t be such a bore;) (He has a twelve-bore shotgun) ìdámilágara Má saya adámilágara báyen Oníhò; ihò gbígbéjìn Ó ní ìbon olójú/oníhò méjìlá
born: v; (He was born last year.) bí A bí I lódún tó kojá
borne: V; (He has borne three Children.) bí Ó bí omo mela
borrow:v; (I borrowed money from him.) yá; Mo yá owo lówó rè
boss: n; (The bose was annoyed with his
secretary.) ogà elèisé Ogá ibi isé náà binú sí akòwé rè
botany: v; (Our teacher is very verse in botany.) èkó ìjìnlè nípa ohun ógbìn Olukó wa ni ìrò ìhìnlè nínú èjó ìjìnlè nípa ohun ògbìn.
both: adj; (Both of them are here.) méjèèjì Àwon méjèèjì wà níbí
bother: v; (Don’t bother yourself.) yo lenu; dààmú. Má yo arà re lému
bottle: (He put water in all the empty bottles.)
ìgò; sago. Ó ro omi sínu gbogbo kòròfo ìgò náà.
bottom: n; (The bottom of the bottle is dirly.) ìsàle; ìpìlè; ìdí Idí ìgò náà dòtí
bought: v; (He bought a car yesterday.)
rà O ra òkò ayókélé lánàá.
boulder:n; (The boulder cannot be moved.) òkúta nláribitì Òkúta nlá ribiti náà ko se e si nídìí
bounce: n; (He allow the baby a bounce
before the put her on her back.)tito sókè, fifò sókè, Ó fún omo náà laaye itosoke èèkan kí o tó gbé e pòn séyìn
bounce: v; (The baby is bouncing on his
mother’s back.) to; fò sókè omo náà n to sókè eéyìn ìyàá rè
boundary: n; (He showed the boundary
between the two towns.) ààlà; òpin ó fí ààlá ààrin àwon ilú mejèèjì hàn mí.
bouy: n; (The bouy is no more working Well.) amí lóju omi láti tóka ewu fún oko Àmì lójú omi tí ó n’tóka bí oke se ye kó rìn ko sisé dáadáa
bow:n; (The bow is no more good.) orun Orun náà ti bàjé
bow: (The bowed down for their boss.) (The congregation bowed their heads in prayer.) teríba fún; tè bere Wó tè fún ogá won Ìjo ènìyan te orí won ba fún àdúrà.
bowl: n; (He bought a new bowl.) Opón; abó kolo Ó ra opón tuntun
box: n; (He packed his clothes in a box.) àpótí Ó pa aso rè mó sínú àpótí
boy:n; (The boy has left.) odómokùnrin Odómokùnrin náa ti lo
boycott:n; (There was a boycott of election
by the political parties.) àsepatì Awon ègbé òsèlu náà se àpatì ìdìbò náà.
boyctt: v; (Don’t boycott my house.) pa ti má se pa ilé mi ti.
brace: ìdè; (The brace of my trousers cuit.) ojá ; ohun tí a fi gbá nnkan. Okùn tí mo fi mú sòkòtò mi lókè ti já.
brace: v; (He braced the door with iron rod.) dè; fi gbá ó fi irín gbá ilèkùn náà.
bracelet:n; (I bought a golden bracelet
yesterday.) ègbà owó mo ra ègbà owó olómi góòlù lánàá.
bracket:n; (He puts the word in a bracket.) àmì àkámó ó fi òró náà sínú àkámó
bracket: (Make sure you put all the borrwed words in bracket.) fi sínú àmì àkámó Rí ì dajú pr o fí gbogbo awon òrò ayálò sínú àkámó
brag: v; (He likes to brag.) hale, se féfé yangàn ó féràn látì maa hale
braid:v; (He likes to brag.) (The lady braids her hairs.) dì hun; omobínrin náà dì irun rè
braid:n; (She prefers braid to all other
styles.) irun dídì; ìhun ó feran irin dídì ju gbogbo awon àrà yòóku li a lè firun dá
brain: n; (The Child has a sharp brain.) opolo, omo náà pè.
brake: n; (The bicycle doesn’t have good
brake. Ìjámu kèké náà ko ní ìjanu tí o dára
brake: v; (The driver quickly apply brake to
avoid accident.) lo ìjánu Awakò náà lo ìyánu kí ìjàmbá má bà á selè
branch: n; (He cut the branches of the tree) èka ó gé àwon èka igi náà
branch:v; (He branched to the right.) yà; peka o ya sí apá òtún .
brand:n; (The good have the same brand.)
àmì tó wà lára ojà títa àmì ègan. Àwon ojà náà ní àmì kan náà
brand: (He branded his own products to
differentiate them from other.) sàmì sí; sàmì ègàn sí láná; kégàn Ó sàmì sí àwon òjà re láti yà wón sótò lára àwon mìíràn
brittle:adj; (The bone is vey brittle.) rorùn láti Eegun náà ròrun láti fó
broad:adj; (The road is broad.) gbòòròònà nàá gbòòrò.
broadcast: v; (He broadcast the news on the
television.) fán káàkiri, tàn káàkiri ó tan ìròyìn náà kaye lórí èro móhùn-máworan
broadcast: n; (He stood against the broadcast of the program.) ìtànkáàkìrí Ó ta ko ìràn kaakìri ètò náà
broken:adj; (He threw away the broken bottle.) fífó ó da efífó ìgò náà nù
broken:v; (The bottle has broken.) Ìgò náà ti fó
bronze: (The wrist watch is made from bronge.) adàlu bàbà àti ide Àdàlù bàbà àti ide ní wón fi se aago owó náa
brooch: n; (The lady always uses broocher.) ìktí òsó tí àwon obìnrin náà máa n lo ikótí osò lati fi so èwu re lórùn nigbà gbogbo.
brood: v; b (The hen broods its eggs.) sàba; pa eyin Adìe náa pa àwon eyin rè.
brood: n; (The two chicken are of the same brood.) om eye tí ìyá won jo pa nígbà kan náà Ìgbà kàn náà ní won pa awon omo ad`ye mejéèji.
brook: n; (We bathe in a brook.) odò ìsàn kékeré A wè nínú odò ìsàn kékeré
brook: v; (He brooked the suffering.) fara dà ó farad a ìnira náà
broom: n; (He gave me a broom.) owò; ìgbálè ó fún mi ní igbálè kan
broomstick:n (Give me a broomstick from the broom.) sasawo; eyo omo owo. fún mini eyo omo owo kan nínú owò yen
brother: n; (Adé is my brother) arákùnrin Arákùnrin mí ni Adé
brow: n; (The dangling stick hit my brow.) (He stood at the brow of the hill.) iwájùn orí; sónsó orí òkè Igi tó n jì dirodiro náà gbá mi níwàju orí . Ó dúró ní sónsó orí òkè.
bruis:v; (He bruised the head of the snake) tè ré; pa lara ó te ejò náà lórí mólè
bruise: n; (The ara bruises on the body of
the thief.) ogbé ìtèré, ìpalára ojú ogbé wà lára olè náà
brush: v; (He brushed the dust off is cloth.) gbònnù ó gbon ìdòtí kúrò lara aso rè.
brush: n; (He bought a new brush.) owò –owò ìgbòn-nnkan –nù ó ra owò/ ìgbon-nnkan-nù tuntun
brutal: adj; (The man is too brutal.) rorò; níkà okùnrin náà rorò
brutality: n; (He showed his brutality by
stabbing the Child.) ìrorò; ìsèka ó fi ìrorò rè han nípe gígún omo náà lobe
brute: n; (My husband is a brute.) ònrorò; ika
onroro ni okò mi
buck: n; (Buck goes to drink at the river in
the evening.) ako àgbònrín ; obúko; Ako àgbònrin a máa nmimu ni odo ìsàn ní owó àsálé
bucket: n; (He bought a new bucket.) garawa ó ra garawa tuntun
buckle: n; (The shoe has two buckles.) ìdè bàtà náà ní ide méjì
buckle:v; (He buckle his shoes.) ìdè nnkan ó de bata rè
bud: n; (He prime the new buds from the
tree.) eélù ó já àwon ìdì tuntun ara igi náà kúrò
bud; v; (The orange tree has budded.) rudí; rúwè Igí osàn náà ti rudi
budge: v; (He budged the big stone.) mi; sún ó mí òkúta nlá naa
budget: n; (The president of this counting has read the budget.) ìwé ìròyìn owó ; iwe ìròyìn ètó ìsíná. Aare orílè-ede yìí tí ka iwè ètò ìsúná owó.
buffalo :v; (Buffalo is a wicked animal.) efòn Eranko búburú ni efon
bug : n; (Bed buy is among all the bugs
that bite.) kòkòro; ìda; ìdun Idún wà lára àwon kokorò kékèèke tó n jèyan.
build: v; (He built a house.) kó ilé; mo o k\ó ilé
building: n; (The building are very good.) ilé ti a kó Awon ilé tí wón kó náà dára
bulge: v; (when my mother came back from the market, her bag was bulging with things.)
wú sóde; wú síta. Àpò ìyá mi wu pèlu orisìí awon nnkan tó rà nìgbà tí o ti ojà dé
buglar :n; (The police men have arrested the Buiglars.) afólé; fótéfólé –eni tí o wole onílé láti jí erù kó
bulgle : (The hunter lost his bugle.) fère ìpè ologun ode náà so fèrè rè nù
bulk : (He bought it in bulk.) ìwon nlanlá; tìtobi ó rà a ní nlá
bull: n; He slaughter the bull.) ako màákù ó pa ako màálù naa
bulldoze: n; (The government has bought a
new bulldozer.) èro ìpalèmó. Ijoba ti ra ero ìpalemó tuntun
bullet : n; (The bullet wounded him.) ota ìbon; ahaya ota ìbon náa pá eara
bullock: n; (He slaughter a bullock.) egboro ako màálù; odá màálu ó pa egboro ato màálù kan
bully: (The man is a complete bully.) aninilára; ayonilénu Ayonilénu pómbélé ni okùnrin náà
bully:v; (The teacher always bullies on his Students.) ipá láyà; kígbe mó olùkó náà máa n pá àwon akékòó rè láyá.
bully goat: n’ (The man has a bully goat.) obúko tabi ako ewúre òkùnrin náa ni ako ewúré kan
bump: n; (The bump is still there.) wíwú soke wiwu náà sì wa mibe
bump:v; (He bumped against Chair.) ko lù ó ko lu àga
bumper: n; (He hit the bumper of the car.) ìdáàbòbò okò ó ko lu ìdáàbòbò okò ayókélé náà.
bun: n; (He ate bun yesterday.) akara róbóto àláàádùn ó je àkàrà roboto aláàádun lánàná
bunch: (He bounght a bunch of plantain.)
siiri; akója nnkan ó ra siiri ògèdè àgbagbà bindle: n; (The bundles of stick are plenty.) ìdì; erù. Àwon ìdì igi náà pò
bungalow: n; (He has buit a bungalow.) irúfé ilé ile kan ó ti kó irúfé ilé ilè kan
bunk: n; (They put two or three bnunks on
top of another to save place.) ibùsin tí se mó ògiri wón to ibùsùn meji tabi meta léra, nitorí ààyè
burial:n; (His buria will be on Tuesday.) ayeye ìsìnkú ojó ìségun ní ayeye ìsùn kú rè
burn: v; (Fires were burning all over they
city.) (The house burned to the ground.) jònà; jó Iná n jò ní gbogbo ìlú naa Ile náà jóná pátápátá
burrow: n; (I saw a burrow yesterday.) ihò ehoro mo rí ihò ehoro kan lanaa
burrow: v; (The rodent burrowed its way into the sand.) gbého Eku náà gbéhò rè sínú iyanrin
burst: v; (The tyre will burst if you blow it
up any more.) bé; fó; tú jade Táyà náa yóò bé tí o bá tún fé e sí
burst: n; (There was a burst of laugher
from the Childer.) ìsè òjiji Awon omo náà bu sérìn-ín lójiji
bury: v; (He was buried in his home town.) (The dog buried the bone it had found.) sin; bò mole: sìnkú. Wón sin in ìlúu rè. Ajá náà bo eegun tó rí mole
bus : n; (Shall we walk or go by bus?)
oko se kí a fí ese rin ni àbí kí a wo okò ?
bush : n; (There is only one bush between
my village and the town.) igbó : igbé Igbo kan soso ló wà láàrin abúlé mi ati ilú náà.
bushfool : n; (He killed one bushfool yesterday.) àparò ó pa àparò kan lánàá
business: n; (My business is selling fruit.) (leave me alone mind your business.) isé; òwò; nnkan tó kan ení. Èso títà ni òwò mi
Fi mí sílè, gbájú mó ohun tó kàn ó.
busy :v; (I am busy.) sise lówó; mo n sise lówó
busy: adj; (He is a very busy man.) náà láápon okùnrin náàláápon
but : conj; (His mother won’t be here, but his father might.) sùgbón ìjá è le má wà níbí sùgbon bàbáa rè le wà níbí.
butcher: n; (His father is a butcher.) alápata Alápatà nì bàbáa rè
bulter : n; (Fry the onions in butter.) orí (àmó) Dín àlùbósà náà òrí àmo
bulter : v; (She buttered four tick slices of bread.) fí orí (amó) sí buredi ó fi orí (amo) sí awon ègé buredi kíki merín
butterfly :n; (She is like a butterfly.) labalábá ó rí bí ì labalaba
button : (He pressed the button.) ìdè ó te ìdè náà
button: v; (She hurridly button her blouse.) fi ìdè dè ó yara de ìde èwu rè
buy : v; (My father but a new cloth.) rà bàbá mí ra aso tuntun.
buzz : v; (The insects were buzzing around
the room.) kùn bí olóbòn-ùn-bon-ùn. Kòkòrò náà n kùn káàkiri iyèwù
buzz : n; (The buzz of the bees is too much.) kíkùn kíkùn awon oyin náà tip ò ju
by : prep; (A house is by the river.) lébàáIlé kan wà lébàá
by :and; (He came in by the door.) nípase ó gba ojú ònà wole
brim : n; (We stood at the brim of the river.) bèbà odò A dúró ní bèbè odò naa
brim : v; (His eyes were brimmed with tears.) kún fun; kún ojú rè kún fún omijé
bring : v; (He wants to go and bring the money.) mú wá ó fé lo mú owó náà wá
bring up : v; (He brought up the Child.) tó ó tó omo náà dàgbà
brisk : adj; (The man is very brisk.) já fafa; yára okùnrin náà já fáfá dáadáa
brass : adj; (He bought a brass plate.) oníde ó ra abó oníde
brass: n; (The brass is very good.) ide. Ide náà dára gidigidi
brave : v; (The Child is very brave.) láyà: gbójú-gbóyà; gbóyà. Omo náà gbóyà dáadáa
bread : n; (I ate bread yesterday.) àkàrà Mo je àkàrà lánàá
breadfruit: (He ate breadfruit.) N.b “gbere” (is a borrowed word, it is borrowed from breadfruit. It is short end from “gberebúùtù”
gbere; -irúfé èso igi kan ó je gbere.
breadth: n; (He calculated the breadth of the
House.) ìbú; gbígbòòrò ó won ìbú ilé náà
break: v; (He broke the stick.) fo; sé; dá ó dá opá náà
break :n; (They have gone on long break.) ìsimi; dídá Wón ti lo nínú olójó gbooro.
breakfast : n; (I have eaten my breakfast.) oúnje òwúrò mo ti je oúnjè òwúrò
breast: n; (Covered her breat with cloth.) oyàn; omu. ó fi aso bo oyàn re.
breastfeed: v; (She breastfeeds her baby Everyday.) fún omo lóyàn ó máa n fún omo re lóyàn lójoojúmò
breath: n; (Breath is very important for all living things.) èémí Èémí se pàtàkí fun gbogbo ohun To bá n mí
breathe : (He breathed out.) mí ó mí jade
breed: v; (I breed goats.) se ìtójú; bí; lóyún tó; sìn mo n se ìtoju/sìn ewúré
breed: n; (I like this breed of goats.) irufé ohun òsùn; eyà ohun òsìn mo feran eya ewúré yìí
breeder:n; (My father is a breeder of goats.) olùtójú; olùsìn olutójú ewure ni bàbà mi
breeze: n; (The breeze is very cool.) atégun tó n fé yéè Atégun náà tutu dáadáa
brew: v; (He brews all sorts of drinks.) pon otí ó máa n pon orisìírisìí otí mímu.
brewry: n; (He sets up a brewry.) ilé ìpon otí ó da ilé ìpon otí sílè
bribe: v; (He bribed his boss.) fún ní rìbá tabi àbètélè o fún ogá rè ní àbètélè
bribe: n; (He took bribe from the man.) àbètélè; owó èyìn; rìbá ó gba àbètéle lówó okùnrin náà
brick: n; (He used many bricks to build the house.) amò tí a gé tí a n fi kólé ó fi òpòlopo amò tí a gé kó ilé náà
bridal: adj; (The bridal party is very interesting.) tí ó je mo ti ìyàwó Àsè igbeyìwó náà dùn
bridegroom: n; (The bridegroom has arrived.) oko ìyàwó, oko ìyàwó ti dé
bride: n; (The bride has come.) ìyàwó asesegbé Ìyàwó àsèsègbé náà ti de
bridemaid: n; (The girl is a bridemaid.) egbé ìyàwó; omoìyàwó ní omobìnrin náà
bridge : n; (The built a bruge over the river.) afárá wón mo afárá sórí odò náà.
bridge: (He bridged the river.) safárá sí; ó safárá sí orí odò náà
bridle:n; (The bridle of the horse is cut.) ìyánu; ìjánu esin náà ti já
brief: adj; (I want you to be very brief.) sékí; kíún; sókí Sékí ní mo fè kì o sòrò
briefcase:n; (He bought a new briefcase.)
ohun èlò ìkérùsí ó rí ohun èlò ìkèrùsí tuntun
briefy: adv; (The man told us what
happerened to him briefly.) láìfa òrò gùn ; ní kúkúrú okùnrin náà so ohun tó sele sí i fún wa ní kúkúrú
brigade:n; (All the membery of brigade were there.) egbé omo-ogun elésin tàbí elésè Gbogbo awon omo ogun egbe elésìn ló wà níbè
bright: adj; (The sun is very bright.) (The Child is very bright.) tí ó tan imólè, tí ó mole, tí o dán, oòrùn náà mole dáadáa. Tí ó gbón; tí ó ní làá làáyè. Omo náà nì làákàyè dáadáa
brilliant: adj; (The Child is very brillant.) lóye; dídán omo náà ní òye dáadáa
Ki Iwe Dofe
2367
6348
2006-12-17T10:20:18Z
Loadewole
101
[[Ki Iwe Dofe]]
KÍ ÌWÉ DÒFÉ
Òfé nilé ìwé
Òré wa, ìwo àwé
Omo eléran, omo eléwé
E jé á lo kékòó ní rèwèrèwe
Ekó tó pé níí múnií mòwé 5
E jé á kékòó, e jé á kàwé
Ká lè gbón bíi koowéè
Ká tutu bí obì abé ewé
Ká lè jóóko òré mi kan, Aníwèé
Àdùfé ní tirè tó ti rolé ayé pin 10
Òbe abé ibùsùn ló táwó sí
Tó gbé e lé Àjàyí níkùn
Àpíolúkú tú jáde
Ìfun jáde, Àjàyí kú pátá
Ìdáríjì ò sí nísà òkú 15
Àdùfé pÀjàyí
Ó pÀjàyí nítorí pé ó dalè
A mò pé ìjoba yóò fojú Àdùfé rí
Sùgbón bÓlórun tilè sì máa máà fáà
Omo kéú á á ti relé 20
Àjàyí dalè ó bálè lo.
Ohun Aramonda
2368
6397
2006-12-19T07:34:59Z
Loadewole
101
[[Ohun Aramoda]]
OHUN ÀRÀMÒDÀ
Òrò yìí sè lójó-un ànà
Níbi isé wa tá a ti ń buta
Ògá yìí ló ń sisé lo
Lohun àràmòdà òhún yo sí i
Ó ní, látòní, mo derú e 5
Sá ti bèèrè ohun kan soso tó bá wù ó láyé
Ògá yìí rò ó títí, kò já a
Kóun bèèrè ohun wóró kan soso gíro
Kí ni irú nnkan òhún ìbáà jé
Tó lè gbó gbogbo èyí tó ń sèun 10
Ló bá kígbe, ló fariwo benu
Pé “N ò bá o se o
Ìránsé èsù padà
N ò níhun bómo Láàlú se”
Sùgbón òrò yìí kò kò gbó 15
Ó ní mo ní o bèèrè ohun tó o bá fé
O jé n fi fún o, o fi míílè, n máa lo
Àìsèyí, kò síbi tí mò ń rè
Òrò yìí wá gbèrò, ó gbàrònú
Ògá yìí ò mohun à á se mó 20
Ònà dórí òkè pin
Béè gbogbo ohun ó ń se
N ló ń ko àwa yòókù lóminú
A kò kúkú rí òrò èdá
Èyí tí ń bá a sòrò 25
A ò tilè sì gbórò tí wón ń so
Ohun tá à ń rí ni pé
Ògá yìí ń se wónranwònra bí alárùn
Àní ń se ní ń se kán-un kàn-un
Bí eni tó fé sí 30
Ó se, ó gbóhun tórò yìí wí
Póun ò féhun méjì
Jú pé kóun lè máa fún gbogbo èdá alààyè
Lóhun gbogbo tí wón bá ń fé
Lóhun gbogbo tó bá dù wón 35
Òrò yìí ní kò burú
Gbogbo ohun tó wí ti di síse
Ó wá dijó kan wàyíò
Lògá yìí rí arúgbó kan
Tó ń tè yéké, tè yèkè 40
Tó ní kÓlórun bùn òun
Ní náírà márùn-ún àràmò-dà
Bíi tojó wo níhìn-ín
Tó rí he
Ògá yìí yára sòrò fórò 45
Pé “ Só o gbóhun tíyárúgbó so
Ìwo òrò?
Jé ó di mímúse”
Òrò gbó, ó móhun ó wí se
Báyìí lòrò ń sehun gbogbo 50
Tókùnrin yìí bá so fún un
Ó tún dijó kan
Okùnrin yìí rómo aro kan
Ó sì ti mohun tó lè wù ú jù láyé
Ìyen pé késè òun nà 55
Okùnrin yìń tún sòrò fórò
Pé ó jé ó rí béè fún un
Òrò se béè
Òrò omó dire
Àsé ohun tókùnrin yìń ò mò 60
Ni pé gbogbo ìpín òun
Lòun fi ń tore yen
Kò pé kò jìnà
Tí mótò ayókélé kolu òun náà
Tó ro lápá, tó ro lésè 65
Níbi omo ìjósí ti ro gélé
Àìmò yìí ló tún fi rókùnrin ológòdò kan
Tó be òrò pé ó mú un lára dá
Òrò se béè sùgbón ara tirè náà dògòdò
Ó wá deni tí ò lè jáde nínú ilé 70
Mò ń bórò bò è, ló pé
Òrò pò ńbè
Okùnrin yìí kò kúkú lè bèèrè ohun fúnra rè
Èyí sèèwò
Omokìnrin kan wá wà níbi isé wa 75
Tó jómo ògá pátápátá
Apónbépore ni tó fi gbogbo ara se pupa
Okùnrin olówó òrò tó dológòdò yìí féé fé e, sùgbón kò sáàyè
Ta ní wa ń jájá ní Mosálásí? 80
Kè é se pómobìnrin ni ò féràn ológòdò yìí o
Sùgbón baba olówó oko ni ò gbà fún un
Níbi isé wa yìí
Lokùnrin kan tún wà
Ó burú ju àpáárà tí ń jà 85
A ò rírú è rí
Òun náà féràn omo ògá
Omo tó dára bí egbin
Ó sì ń wónà láti se ikú
Pa enikéni tó bá lè bá a dù ú 90
Pé a ìí bá yímíyímí dumí
Béè ré, omoge ò sì féràn eni ibi
Ìgbà tógòdò bo onítòhún
Inú è dùn dùn dùn
Pé èsù ti ń bá òun mú eni 95
Ń bá òun du aya
Ó wá di ojó kan
N lobìnrin yìí lo kí ológòdò
Olólùfé rè tó di eléhàá
Pé ó kú ojó méta 100
Ó kúkú pé tí wón ti rí ara mo
Onínú ire kò kúkú ní í fi
Ìgbà kan kú sípò ìkà télè
Òrò ló dàbí òrò
N lobìnrin yìí bá dáhùn pàá 105
Ò ní kógòdò ara olólùfé òun
Sì lo bábínú eni
Òkùnrin yìí yára so fórò
Pé só o ti gbó
O gbóhun tómobìnrin yìí fé 110
Yára mú un se fún un
Wéré lara okùnrin yìí yá
Tógòdò bo ara abínú eni
Ìyen eni ń fé kú eni ń bá a du obìnrin
Àsé okùnrin yìí ni ò lè bèèrè ohun fúnra rè 115
Elòmínàn lè bá a se é
Báyìí ló se wá ń dógbón lo
Òrò lónà èro
Òun àtolólùfé dolówó tán
Wón tún dolólá pèlú 120
Ìgbà ó se, omobìnrin gba òdò baba rè lo
Ó ní “Baba mo fé fé lámorín”
Okùnrin olólùfé rè ló ń bááwí un té è bá mò
Sé Òyó gidi ni bàbá
Ohùn sísú ni ó fi dá omo lóhùn 125
Ó ní “loo fé e”
Okùnrin olólùfé yára so fórò
Olùrán-ńsé rè
Pé só o gbóhun tí baba wí 130
Pé kí omoge fé mi
Yára mú un se fún un
Wéré, òrò ti sòrò dòótó
Ó so wón di tokotaya
Báyìí ni okùnrin yìí wá ń gbádùn ní yàà
Tí olóòótó wáá se bí eré bí eré 135
Tí kò kú sípò ìkà
E jé á máa se rere
E Gbo Ti Won
2369
6272
2006-12-17T07:57:05Z
Loadewole
101
[[E Gbo Ti Won]]
E GBÓ TI WON
Eni à ń sìnkú rè lódoodún
Ta à ń lagogo, tá à ń tò weere
Tá à ń pariwo, tá à ń logun gèèè
Tégbee wa ń dé òkèe Káfáárì
Ní Jerúsálèmù la ti bí i 5
Òòsàa yín ń pariwo, ti bàámi ń ké
Fún ìrúbo àti fún ìpèsè
Sùgbón àwon ìka ti ó tó kí á fi remú
Ni wón ti bá èsìn elésìn lo tèfètèfè
Tí wón gbélù tí wón gbáago 10
Tí wón ń korin re Jésímáánì
Níbi omi odoodún
Ti mu ibè tutu bí ìrì òjò
Ó ti jínde! Jésù ti jínde!
Àwon òòsà tún ń pariwo lábúlé wa 15
Pé emi ó dé té è fewé ilé kàgbo omo?
Pé emi ó dé té e fàwon sílè láìbo?
Gbogbo won ń korin àjínde
Eni ó kú sókè Káfáárì
Tá a polè méjì mó 20
Àwon òòsà ń pariwo
Àwon ìbo ń ké
Ògún ń kígbe, Sàngó ń sòfò
Gbogbo àyíká kálukú won ló ti gbe
Bí ìgbà èèrùn sèsè sè 25
Kò sému mó, kò sóbì
Ògún ò rájá, òòsà ò rísu fi sénu
Àwon kiriyó sì ń múra fésìn àjínde
Mo ń gbó kangó kangó agogo won
Mo ń gbó wòsòwòsò, ìbèmbé ń kù 30
Àwon igbámolè wá pàte ìjà
Wón gbagogo, wón gbàbèmbé
Lówó gbogbo kiriyó
Àwon ìmàrò ni wón tì séyìn
Gbogbo won ni wón bínú 35
Ni wón nà mólè
Tí wón kò láti bo wón
Tí wón kò sì sìn wón.
Oorun
2370
6409
2006-12-19T07:55:15Z
Loadewole
101
[[Oorun]]
OORUN
Ìsèèyàn nìseranko nìseye
Bílè bá sú
Ìyún-ùn lógànjó òru
Won a dákée pákáleke ilé ayé
Wón a fèyìn-in won lélè 5
Won a bóorun lo
Láìsírònú, láìsífòyà, won a pajú dé
Won a tìlèkùn mó opolo àtiyèe won
Láìnáání, nínú ìbalè okàn
Won a sùn bí igi 10
Agbára yóò ti relé alágbára
Okun yóò ti gbaludé
Ayé tí kò dúró denìkan yií
Ni won ò ní í rí mó
Nínú ìdáké jéé àìlèpèrò 15
Won a sùn bí igi
Méjì gbòrò kúkú layée won
Èyí tó ń yípo látalé sáàárò
N nì gbàgbé se
Tí wón ń fi ìgbádùn sayò 20
Tí wón ń lá àlá tó dùn
Nínú ayé oorun
.
Baba Agba
2371
6265
2006-12-17T07:45:18Z
Loadewole
101
[[Baba Agba]]
BABA ÀGBÀ
Wón láwon bara pá jù mí lo
Síbè, won ò lè rin ibùsò kan
Tí won yóò fi máa mí hoo
Bí agílíńtí
Nígbà ayéè mi 5
Tí mo wà ní Sàngó òde
Mo ń rin ogóji níbùsò
Láti loo jagun
Láfèmójúmó, ní ìrì sèsè sè
Wón rò pé ara àwon le ju tèmi lo 10
Síbè bí òjò bá rò wééré
Tó fé sí won lára fééré
Ń se ni eyín òkè
Yóò máa lu tìsàlè keke
Béè eji wowo ti pa mí rí 15
Tí n kò tilè gbékó dánwò
Síbè wón ní ara àwon
Gbó jojo ju tèmi lo
Bí wón bá fonkun sáńkásífì 20
Won a fi bòpò
Inú iná lèmi ń yokun sí
Wón sì ní mo luko
Béèyàn-àn mi kan bá kú péré
Ekún ò níí tékún 25
Òsé ò ní í tósèé
Bó sì jé èfè là ń se
Tó jóhun tó pa ni lérìn-ín
Ma fi gbogbo ara rérìn-in
Bí ení jé tété 30
Sùgbón àwon ènìyàn-àn mi
Won a kánmi lójú séré
Bí ìgbàa pé wón ti sòfin má-sunkún
Won a rérìn-ín sìsì
Bí èyíi wón ti fòfin rè lélè 35
E kò jé ri won láyé yìí
Kí won bu èrín je yààà
Bí ení je búrédì tó dùn
Wón ní àwon ní èmí ìmójúkúrò
Tó ju tèmi lo 40
Àwon obìnrin-in wa
Láyé ìgbàanì
Bóyá ni wón fi ń woso
Tó bora kan sàn-án
Béè kò séni tó gbó o rí 45
Pókùnrin bóbìnrin sàgbèrè
Sùgbón lónìí ń kó?
Ká máìtíìróbìnrin ni
Etí á ti nà gàà
Ara a sì máa há won hàgìhàgì 50
Mo ní ju obìnrin kan lo
Wón ń ké, wón ń sokún
Wón ní òrun àpáàdì tààrà
Nilée tàwa
Ìyàwó kan ni wón ní lóòótó 55
Sùgbón pèlú ògòrò àlè ni
Bíi ti Sólómó-ónnì
Wón sì ní gidi lèyí
Wón ń fìbàjé sayò, won ò mò
Rárá, e so pé won ó yíwà padà 60
Kí won tóó firú ìyen lò mí
Béè ni baba bàbáà mi so fún mi
Nígbà ayé rè
Baba ò, baba rere
Baba tó bí babaa wa 65
N ló mohun ó tó, mohun ó ye
Oju Osupa
2372
6399
2006-12-19T07:38:33Z
Loadewole
101
[[Oju Osupa]]
OJÚ ÒSÙPÁ
Èèyàn dúdú
Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lilo?
Kè é màá se pé agbáraà re
Ni è è tí ì tó béè
Agbára tó fa òjò 5
Nígba èèrùn
Agbára tó sòrò
Sí òkú tó ti kú
Lóhùn alààyè
Àní ìwo èèyàn dúdú 10
Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lílo?
O ti dúró pé tó
O ti wòran, ó ti jù
Gbogbo èèyàn ti gbé ti won
Báwo ni tìre? 15
Ìwo èèyàn dúdú
Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lílo?
O jókòó, o lanu sílè
Bí ajá mi ló pa á
Tí àwon tí ò tó e 20
Ń sehun mó o lára
A ti résin onírin
Okò tí ń rìn nílè
Èyí tí ń dán lófurufú
Béè lo fìdí pagbá bíi sùgómù 25
Àní bíi dèpè
Tí àwon èèyàn funfun
Abara bálabàla
Ń lo ofurufú, tí wón ń lo sánmò
Nínú ilé tí ń dán bí ide 30
Mo ní ìwo èèyàn dúdú
Níjó wo lo ó fojú òsùpá se líló?
Àsìkò ara
N náà là á búra
Mo ní o dìde 35
Dìde o túra ká
Kó o jí gìrì
Ìwo èèyàn dúdú
Àní, ijó wo lo ó fojú òsùpá se lílo?
Jáwé, o jágbò 40
Kó o pofò, kó o pègèdè
Kó o kó bàtá, kó o kó dùndún
Kó o pe pípé, kó o je jíje
Kó o sín sínsín, kó o sa sísà
Kó o mu mímu dánwò 45
Kíwo náà gbìdánwò
Ohun tí mo mò pé o lè se
Mo ní ìwo èèyàn dúdú
Níjó wo lo ó fojú òsùpá se lílo?
N ee Sabula
2373
6362
2006-12-18T07:25:53Z
Loadewole
101
[[N ee Sabula]]
N È É SÀBÙLÀ
E máa gbó
Etí lobìnrin fi ń gbóhùn orò
Ìjèsà ni baba tó bí mi lómo.
Ifè la sì ti bíyáà mi
Omo Yoòbá pónyán-ún ni mí 5
N è é sàbùlà
N è é somo
Ó ń roko kò dóko
N è é serú, n è é sèwòfà
Omo Yoòbá ponyán-ún ni mí 10
N è é sàbùlà
Won ò kó baba mi lérú
Lójú ogun tàbójú ìjà
Won ò fìyáà mi se pààrò
Fún ìwòn agbòn èkùró kan 15
Omo Yoòbá pónyán-ún ni mí
N è é sàbùlà
Baba Mi N Roko Ode
2374
6266
2006-12-17T07:46:43Z
Loadewole
101
[[Baba mi n Roko Ode]]
BÀÁMI Ń ROKO ODE
Bàámi ń roko ode lálé òní
Àpò tó kún fófó nìyáà mí dì fún ògèdè òun èsun isu
Pèlú ata, epo àtohun èrònjà yòókù
fún ìrìnàjò àdánìkànrìn-in rè yìí
Nínú igbó dúdú 5
Igbó òruru
Bàámi ń roko ode lálé òní
Páá báyìí nìyáà mi múra
Tó lo oríibùsùn-un rè loo fìhà lé
Tó ń fòyà, tó ń gbàdúrà 10
Tó ń sàìsùn àìròtélè
Torí oko tó ń rebi
Àsóòótó ni wón ń so
Pé okó tóbi jojo
N ò tètè mò 15
Bàámi ń roko ode lálé òní
Òpò ìgbà lagbára tó ń sà
Máa ń já sí òtúbáńté
Òjò á pa á, ìsé á sé e
Àwon ìrì òjò bíi bómbù 20
Won a wè é kanlè wèèè
Òtútù á dé, a sì máa gbòn
A máa gbòn rìrì bíi tojú omi
Ìdààmú ìpayínkeke òtò
Eyín á lura bí irin 25
Ní òun nìkan dáyá
Nínú igbó òruru
Bàámi ń roko ode lálé òní
Àwon ògòrò èèyàn sì ti kénu jo
Láìsági lógbé, láìtàgùrò lófà 30
Wón ń retí eran òfé
Òfé ní í ro
Àbí èyin ò mò pé
Ota ìbon kan tí e gbó
Tó ró kììì lálé àná 35
Ó lè jébon tó yìn
Nígbà tó gbéná odee rè
Tó tàn án yààà
Sí ojú tí ó rí tó ń dán
Láìmò pé ojúu kòtónkan ni 40
Fèpà se pósí eku èlírí.
Ohùn sísú ni ó fi dá omo lóhùn 125
Ó ní “loo fé e”
Okùnrin olólùfé yára so fórò
Olùrán-ńsé rè
Pé só o gbóhun tí baba wí 130
Pé kí omoge fé mi
Yára mú un se fún un
Wéré, òrò ti sòrò dòótó
Ó so wón di tokotaya
Báyìí ni okùnrin yìí wá ń gbádùn ní yàà
Tí olóòótó wáá se bí eré bí eré 135
Tí kò kú sípò ìkà
E jé á máa se rere
Sa Ti Gbagbe
2375
6415
2006-12-19T08:16:29Z
Loadewole
101
[[Sa ti Gbagbe]]
SÁ TI GBÀGBÉ
Tá a bá sè mí gan-an
Tókàn-àn mí gbogbé
Tínú-ùn mí dàrú
Tóminú ń ko mí
Táyà ń fò mí 5
Nígbà yìí gan-an
Ni n ó sí payá okàn-àn mi
Tí n ó gbé kálàmù
Tí n ó da gègè déwèé
Ma sì ko tinú-ùn mi sílè 10
Kì í se fún ìgbèsan
Tábí ìyarókáró
Torí ìfaróyaró
Kì í járó ó dópin
Sùgbón fún ìfé àti ìdáríjì 15
Nípa sísokún kíkorò
Lórí èdùn ìbánújé okàn
Sójú ìwé torí ohun tó selè
Eji Gboro
2376
6285
2006-12-17T08:18:29Z
Loadewole
101
[[Eji Gboro]]
ÈJÌ GBÒRÒ
Mo ti rìn
Mo rìn jìnà réré
Mo délèe Kùsà
Mo dé Kútíwenji
Mo délè Àgàn-ìn 5
Mo dé ti Sàró
Mo gba Dàhòmì bò
Mo wojà wò
N tóó bomi jótí
N ò sì gbàgbé láti belè wò 10
Torí se lewúré ń bele wò
Kó tóó jókòó
Esinsin-ìn bá olóde rìn
Kò sùn lébi
Mo topa odò tí kò kún 15
Mo pàdé Olúweri
Olúweri wáá pè mí kàsá
Ó ní n jé mo se àkíyèsí
Pé èjì gbòrò lOlórun ń dáhun gbogbo
Èmi náà wáá ronú jinlè 20
Mo lóòótó mà ni
Méjì mejì lohun gbogbo ń rìn
Torí tesè, tapá titan
Tojú timú, tinú tèyìn
Tibi tire, tèdò tìfun 25
Tako tabo, tàgbà tèwe
Oko aya, ègbón àbúrò
Baba omo, òré òtá
Mo wò títí
Mo lanu, n ò lè pa á dé 30
Mo ló o kú ogbón Olúweri
Mo lópò nnkan ló wà
Tí n ò lè dárúko
Tó jé pé tá a bá dárúko òkan
Èkejì á so sí wa lókàn 35
Mo ní káábíyèsí
Obaà mi Èdùmàrè
Oba asohun bó ti tó.
Awon Abirun
2377
6263
2006-12-17T07:42:15Z
Loadewole
101
[[Awon Abirun]]
ÀWON ABIRÙN
Kò síhun tí ò fi ye á máa dúpé ńlèe wa
Sàsà nìlú tÓlórun bùkún bíi ti wa nílè Adúlàwò
Síbè, òpò lohun ó ye á se tá a fi sílè
Èyin e wàwon òtòsì ilèe wa
Àwon tálákà paraku 5
Àwon wònyí sì pò jojo
Wón pín sí orísìí méjì pàtàkì
Àwon tí kì í jeun èèkan tán lójúmó
Àwon tí ò tilè mo ibi tí jíjé òòjó ó ti wá
Torí wón birùn 10
Nípa tàwon àkókó
Mo rò póhun ó ye á se ni pé
Ká jé kóúnje pò sí i
Òrò wa ò gba pé kówó pò jojo
Wón lówó ò sí 15
Èèyàn ò sunwòn lóòótó
Sùgbón bówó òhún wà
Nnkan sá la á fi rà
Odidi adìe tí wón ń tà
Lééjì kòlò nílùú Èèbó 20
Èfà tièlè ni nílèe ti wa
Èyí wa se wáá jé béè?
Bí èyí náà sì ni gbogbo oúnje yòókù se rí
Tí wón gbówó lérí jojo
Ká tilè fàwon wònyí sílè 25
Àwon tí ò rí jíje je yó
Ká bó sórí àwon abirùn
Àwon tá à ń pè ní sààráà
Àwon tí ń jókòó sábé oorun
Tóòrùn ń pa tójò ń pa 30
Tí wón jùmò ń sáwon ní kolobá kolobà
Tàbí àwon tó gbómo ékeé lówó
Omo tó ti yo nínú awo torí ìyà
Tàbí àwon tó máa ń tò lo gèèrège lójú pópó
Mo rò póhun tó ye kí tèmi tìre mójú tó ni wón 35
E wo gbogbo aso wa àkúgbó
Tí ń be nílé wa gbogbo
Ó tó won-ón lò lódún gbooro
Kò séni tó gbàdúrà kírú won pò nílè yìí
Sùgbón kì í bá ni á yerí 40
Wón ti dáàárín wa
Ká mójú tó won ló kù, isé wa ni
Awon ti n Gbe Tibi
2378
6264
2006-12-17T07:43:37Z
Loadewole
101
[[Awon ti n Gbe Tibi]]
ÀWON TÍ Ń GBÉ TIBÍ
A ò gbóhùn tó ń jé tibí rí
Láyé àtijó nígbà àwon bàbáa wa
Káwon Èèbó tóó gòkè
Kò sí tàbí sùgbón
Àwon ló dé wáá gbé nnkan eèmò yìí
Jù sáàrin wa 5
Nípa ètò òlàjú tí wón so páwon kó dé
Àwon ló dé wáá dálùú ńlá sílè
Pèlú gbogbo ohun ibi tó mú dání
Kí won tóó dé
A sáà ti mo bí a se ń palè nnkan àsíírí ara mó télètélè 10
Jíjó ni àwon ènìyàn wa máa ń jó nnkan ìdòtí báwònyí
Léyìn ìgbà tí bá ti kó o jo fójó pípé
Àwon ohun ìdòtí wònyí a sì dohun ajílè pàtàkì fóhùn ògbìn
Isé a ń gbé tibí kìí sáàá sohun tó wúùyàn lórí
Eni tó ń se é kò lè ka ara rè kún eni tó nísé gidi lówó
15
Mo rò pé èyí gan-an ni èé jé won sèpàdée won lósàn-án
Tí won yóò máa sohun gbogbo lórulóru bí òrò
Àfi bí ìgbà táwon elégbé ìmùlè bá ń sèpàdé
Nípa à ń fòru sisé
Mo rò páwon adigunjalè nìkan ló ń bá won figagbága
Tàbí àwon apààyàn, àwon adigunseni
Torí àwon tó ń gbé tibí kò jora won lójú 20
Ojúu tègbin, tisé, tìyà làwon aráyé fi ń wò wón
Eni tó bá sáà pe igbá tirè ní àákáràágbá
Ni arayé ń bá a á pè é béè
Àwon làkísà elégbin, èrò ààtàn
Lódò àwon eni wón ń siséé sìn 25
Ìyen àwon eni tó rán won nísé
Bí won loo pokùn so ni kò ní láìfí
Bí won loo pokùn so ni kò léèwò
Síbè, kòseéinánìí nisé àwon ará ibí yìí
Láwon ìlú ńlá kànkàkànkà 30
Bí wón bá loo daséélè lósè kan péré
N ò rò pénìkan ó le dúró nínú àwon ìlú bí Èkó
Òórùn ò níí tóòórùn
Kí gbogbo ibi máa já fírí ni
Àfi bí ení lo lófíńdà olówóbówó 35
Òngbé tibí yìí sì pani lérìn-ín jojo láti wò
Ìyen látòókán, àbí ta ló lè sún mó erúukú
Àfeni to bá féé wojú ekùn láwòfín
Tó féé kalà owó láàjìn
Asemóse lèmí sì ka méjèèjì sí 40
Tó o bá réni tí mò ń so látòókán
Se ni yóò dì kaka dì kúkú bí eégún ilée wa
Tí yóò dá ihò kan sí lógangan ibi tójú wà
Kó fi lè rína, kó má kolu mótò
Ojú nìkan kó ni yóò daso bò 45
Ń se ni yóò di àkísà mó tapátesè bababúbú
Bíi Mùsùlùmí tó sèsè lé làálí ní iléyá dé tán
Béè nítorí kí tibí máà bá a lára ni
Yóò wá gbé láńtà kan dání sówó òsì
Tàbí kó mú tósìlaìtì dání 50
Yóò gbé gorodóòmù rù lérí mo mo-on mo
Gorodóòmù yìí nirinsée pàtàkì Fáwon tó ń gbé tibí
Eni kan èé gbéé rù ú
Òun níí gbé ruraa rè 60
Áá kúnlè wèé bí eni ń kí ìyàálé ilée wa
Áá gbé tibí lé orókún kè kèè kè
Áá tún gbé e páa, ó dèjìká
Ko tó wáá gbé e dé orí gan-an
Ibi tó ń rè
Béè ni a kò gbódò gbàgbé àgbókù
owò 65
Téni tá à ń wí mú dání
Láti fi fo inú goro nù
Tàbí kó fi wón nnkan
Sára àwon tó bá ń fi wón seléyà
Nítorí kí ni ń kó? 70
Agbétibí kìí sòrò
Béè ni kìí gbin
Àgbinsínú lerin-in rèé gbin
Àkùnsínú lekùn-unrèé kùn
Òrò hùn-ùn hùn-ùn rè finú elédè
selé 75
Kìí rérìn-ín, béè ni kìí sefè
Kí ló ń wú u lórí?
Yóò kàn gba ojú ilé tàbí èbùrú wolé tó ti féé sisé ni
A sì músé se láìbèsù-bègbà
Òun nìkan ni mo rí rí 80
Téni tó gbà á sísé kò mò
Kò séni tó mò ón láwùjo
Béè gélé sì làwon olùbára rè fé kó rí
Kò tilè fòrò isé tó ń se tétíi taya tomo rè pèlú
Bálé bá ti lé 85
Ń se ni yóò múra gá gáá gá
Tí yóò rú gégé tí yóò fà ruru
Ó lè so fún taya tomo pé
Ode asóde lòun ń se
Tàbí kó so pé isé alé lòún wà 90
Nílé isé ńlá kan
Tí gbogbo àpèjúwe eni tá a ń se látòní
Bá lè se kòńgé òsìsé kan
Ó ye ká mò pé
Isé òhún èé seséere 95
Ó ye kí gbogbo wa wáá pokàn pò
Ká fìpinu sòkan
Pé kò gbodò sí agbétibí láàrin wa mó
Ó gbódò lo ni, lílo níí gbèyìn bòí
Ó ye ká fi sétíìgbó àwon ìjoba wa 100
Pé kí wón bá wa wónà
Tí ò fi níí sí irú àwon òsìsé wònyí
Láàrin wa mó
Ó ye kíjoba ó sapá
Báwa wá àwon ilée tibí tí ó dára 105
Sáwon ìlú ńláa wa
Pé a ń gbé ohun ìdòtí ara èdá bíi tiwa
Gbódò wolè lónìí
Iyekíye táwon agbétibí yìí ìbáa máa gbà
Owó kò sáàa leè fún títí kó téèyàn 110
Ìbáà tilè lé ní egbèrún òódúnrún náírà
Owó ìgbé ni, owó imí
Ìlúkílùú tó bá lè so àwon ènìyàn rè
Di agbétibí báyìí kò dára, kò sùnwòn
Ojú yòówù tá a fi wò ó 115
Njé èyin ìjoba wa
E bá wa se é kó ye ni
E máà jé á fèdíi wa sóde lósàn-ángan mó
E bá wa wá ohun se sí òrò àwon tó ń gbé tibí
Kò wùùyàn 120
Sòkòtò ló sáàa ni bèbèré ìdí
Onílù ló ni saworo
Owó lòrò ó je
Ònà tówó bá là kìí dí
Àdá mímú kò bérí tì 125
Enu féú èèkan ni
Owó ni ké e bá wa dà síta
Ké e bá wa kásè àwon agbétibí
Kúrò ńlèe wa
Mo Mo
2379
6356
2006-12-17T10:33:14Z
Loadewole
101
[[Mo Mo]]
MO MÒ
Mo mò
Pé bó bá járúgbó kùjókùjío
Ni mo jí rí láàárò oru
Lóòrùn ò tíì ràn
Ma sá wolé padà lo rèé sùn 5
Ma daso borí búrúbúrú
Nítorí kèé se nkan-anre
Pé bí mo bá pàdé ògòò àgùntàn
Lóríi pápá tí wón ń jè
Won èé seun méjì òrée wa 10
Jàwon òkú tó sòkalè tipò òkú
Wálé ayé wáá jè
Lósàn-án gangan, lóòrùn kàtàrí
Pé bí mo bá jáde tí mo fesè ìyá ko
Tàbí tí koowéè ké tí ó sè 15
Ń se ni o yáa yàgò fún mi
Torí eré tete ni n ó fi bé e
Kiní òhún ò wò mó mù-un
Mo mò
Pému tó séélè, tàwon tàwon bàámi ni
20
Páàrun agbo ògèdè làjé ń jó
Págbà tó jàjeèwèyìn
Áá rugbá rè délé koko
Pé a kìí jí lété lénu ònà láàárò
Àwon eni àìrí, àwon olónà ń bò 25
Ká yáa yàgò fún won ló tó
Pé a kìí sùn ká korí sónà
Torí jù mí lésè sílè ni mo gbó
N ò gbó jù mí lórí sílè
Béè ni, gbogbo rè ni mo mò 30
Mo mo gbogbo rè
Ta lo pe Yooba o Moran?
2380
6420
2006-12-19T08:29:14Z
Loadewole
101
[[Ta lo pe Yooba o moran?]]
TA LÓ PÉ YOÒBÁ Ò MÒRÀN
Ta ló pé Yoòbá ò mòràn?
Ta ló pé Yoòbá ò mète?
Yoòbá mòràn ó tún mète pèlú
Ó gbaláàárù terù
Ó gbaláàárù terú 5
Ó rerù wálé rerú roko
E sì ní Yoòbá ò mòràn
E ní Yoòbá ò mète
Bóyá ń se le ò tètè mò
Pé yoòbá èé se nnkan kó tóó rò 10
Ń se níí ro nnkan kó tóó se é
Won a ní sèlésèlé, mùwèmùwè
Orúko a bá pàgbaagbà
Àgbaagbà níí jé béè
Òpe kìí dàgbà kígbà má gùn ún 15
Òró dìgbèje, ó dìgbèjo
Ó dòmùso, ó dòmùràn
E dákun, e máà pé mò ń sàròyé ju ohun tó ye ló
Òrò náà ló kò mokó morò dání béè
Àfàkàn àfàkàn sá ni tèwòn 20
Àwon àìgbón, àwon òmùgò là ń wí
Àwon àìgbón àwon òmìgò là ń so
Tí wón ní Yoòbá ò mòràn
Tí wón ní Yoòbá ò mète
Wón ní Yoòbá èé sòrò 25
Wón ní Yoòbá èé pariwo
Ń se ni wón kúkú gbàgbé
Pé se lasín gbón tilé rè wá
Tó fenu rè gbé kàfó
Torí àgbá òfìfo 30
Òun níí pariwo
Fìlà funfun kò sì ye àfín
Gégé béyin ye mí
Ó mohun ó tó sí i 35
Èyin le ò kúkú mo Yoòbá délédédé
E ò mo Yoòbá tomotomo
Mo mò pé e mo Yoòbá lómo Oòduà
Sùgbón láfiikan sí jíjómo Oòduà yìí
Yoòbá tún wuyì 40
Ó wuyì tomotomo
Ó mète, ó mèrò, ó sì gbón pèlú
Bí Yoòbá bá kò tí ò fò
Inú àgbà ló ń mì un ténu àgbà ò mì
Torí òkun ò ní í kún riri ká wà á riri 45
Yíyó ekùn tojo ko
Ohun tí yóò je ló ń wá
E fi Yoòbá sílè ké e senu bó se wà
Káyé ó lè dáa náà ló ń bá á ká 49
Nibi Igbeyawo
2381
6364
2006-12-18T07:29:17Z
Loadewole
101
[[Nibi Igbeyawo]]
NÍBI ÌGBÉYÀWÓ
Ó dàbí o mámà lo mó o
Ó dàbí o padà seyìn
Fòòlaké Aríyò wa o
Wobi àwá sìn ó dé
Òní lojó pé 5
Òní lojó kò
Ojó pé tágbe ń relé ìdáró
Ojó kò tálùkò ń rèlú ìkosùn
Lékèélékèé wá ń rèlú ìkefun
Afoláké Àríyò wá ń relé eni tí yóò fi soko 10
Tágbe bá lo tán
Ta ni ó mó-on bá wa dáró?
Tálùkò bá pèyìndà
Ta ni ó mó-on bá wa kosùn láwùjoo wa?
Bí lékèélékèé bá se béè pesè dà 15
Ta ní ó mó-on bá wa sorò nílé eléfun?
Tí àntí àwá bá lo
Ta ni ó mó-on sètò àwa èsó weere?
Sùgbón mo bi yín èyin èèyàn-an wa
Ta níí gba kán-ń-bó lówó imú? 20
Ta ní ń gba pébepèbe lówó àtélesè?
Téye bá joko tán, eye a lo
Tá a bá ní o mó lo, ìwo àntí àwa
Ta lo ó fàìlo jo?
Sùgbón lílóò re yìí 25
Ìwo àntí àwa
Ìbànújé ló subú pèláyò
Ó dùn wá jìgan
Ó dùn wá jìgàn
Afi bí ení fi gìgìísè sojú èfífó ìgò 30
Ta ni aá wáá máa sá sí?
Ta ni aá máa sá pè?
Kí yeye ó bú ni
Ká sa to àntí àwa lo
Kí baba ó bá ni wí 35
Ká sá ti àntí àwa lo
Kí baba ó bá ni jà
Kégbòn-ón ó bá ni sìpè
Ká fé tóró, ká fé kóbò
Ká lo rèé bá àntí àwa 40
Sùgbón tóò bá lo
Òrò ìwé mímó ó se wáá se?
Pé e máa bí sí i
E máa rè sí i
E máa gbá yìn-ìn-ìn lórí ilè 45
Àdúrà àwa ni pé
Kíkún nilé ikún-ún kún
Rírè ni tìrè
A kì í bálé aládì lófìfo
Àríjó àríyò là á rómo tuntun 50
Tómo kékeré bá róyin
Ńse níí so àkàrà nù
Aráyè ò níí selésù léyìn èyin
Igúnnugun ò kú léwe rí
Ó sèèwò 55
Àdúrà mi fún tokotaya ni pé
E óò rí bá ti se é
E ò níí se é tì
E kò níí sàìrónà gbé e gbà
Omo aráyé ò níí selésù léyìn èyin 60
E tójú ilé
E tójú ònà
E tójú baba
Kí e sì tójúu yeye
Ijoo Palongo
2382
6317
2006-12-17T09:28:55Z
Loadewole
101
[[Ijoo Palongo]]
IJÓO PÀLÓŃGÒ
Mo ní kéwé ìsojí ó so mí jí
Kó so mí jí
Torí àfi bí eni péwé amúnimúyè
Ti múyèè mi lo
Àfi bí èyí tó ti múyèè mi rè 5
Nítorí n ò mèyí tó sáájú mó
Nínú ijó pàlóńgò àti kókómò
Ohun tí mo sáà rántí ni pé
Ijó méjèèjì yìí la máa ń jó nígbà a wà ní rèwerèwe 10
Àwon nijó tá a máa ń jó pèlú ìgbádùn
Sílù aládùn pèlú orin tó jíire
A ó gbówó genge
A ó jùdíi wa réke
A óò yí sápá òtún 15
A óò tún yí sósì
A óò gbésè kan síwájú
A óò gbékan séyìn
Won èé sejó tá à á jó
Níbi pákáleke 20
Níbi tí gbogbo rè ti rò pèsè
N la tií mó-on-ón jó won
Ìyún-ùn nílùú wa níhìn-ín
Níbi wón gbé bírúu wa 25
Ká wá lo sílùú ti won
Nílùú won tí wón ti gbàgbé Olórun Oba Ní sínsìn
Ibè ni n ó mú o rè
N ò níí mú o gbònà ilé oba tàbí tìjòyè
Nítorí àwon ònà ìyún-ùn
Àfi bí ení fàkàrà jèko 30
Ònà òrun rere ń yájú ni
Ìwo jé n mú o gbònà ilé àwon mèkúnnù
O wá ríran wò
Ká lá a kúrò lójà oba
Ká yà sápá òtún lónà ojú ìbo mògún 35
Tá a bá ti yà sónà yìí
Tá a sì wà nínú okò ayókélé
Ijó pàlóńgò bèrè nù-un
Kòtò tó o ó kókó kàn
Ìyún-ùn áá tó ín-ínsì méfà 40
N ò kúkú mo bí wón se ń pèyí ní mítà
Ìyún-ùn ìwòn tó tún sèsè gbòde
Tó o bá tún rìn bí esè bàtà méfà
O ó tún já si gegele
Èyí tún tó ín-ìnsì méjo ní gíga 45
Bó o ó se mó-on lo nù-un
Tó o ó mó-on já sí kòtò já sí gegele
Tó o ó mó-on jó pàlóńgò, jó kókómò pèlú àdàmò
Pèlú ìdèlórùn kó
Pèlúu pákáleke ni 50
Báyìí làwon olówó ń jiyán
Táwon mèkúnnù ń jìyà
Jíje ò sáà ju jíje lo.
Agbekoya
2383
6224
2006-12-16T08:35:20Z
Loadewole
101
[[ÀGBÉKOYÀ]]
Òrò n bá rò n tó méfòó rò
Èfó n bá rò n tó fori sénu
Òrò yìí sè níjóòjósí tó dàbí àná
Òsóòsì laya Ògún témìí mò
Sangó ló bá wa fOya saya 5
Ológun ló ń soko gbogbo wa
Àwon ló ń daríi wa nígbà òrò sè
Ohun tó dájàngbòn sílè kúrò ní bíńtín
Irú è ti ń dájàálè, òná ti jìn
Ó dájà púpò sílè, òná na 10
À bó o gbàgbé ogun àwon obìnrin ìlú Abá ?
O gbàgbé ìjàngbòn òde Ìséyìn?
Okàn re fo ti Abéòkúta ni n da?
Ohun tó dá gbogbo èyí sílè náà là ń pè lówóorí
Sé àparò ni kìí fún ni láyà tíí gbàna lówó eni 15
Tìjoba ò rí béè
Wón léni féé jeyin awó á sawo
Eni féé rin títì aláró gbódò mú sílè sílè
Eni féé mumi inú irin gbódò fowó sowó
Eni ń fósùpá àtowódá láàrin ògànjó 20
Kó yáa fajé ránsé sí won
Torí a ò lè jèkuru jàkàrà tán
Ká má fohùn eégún bonu
Èyí sòrò èèwò
Eni féé jeun dan-indan-in gbódò múra dan-indan-in 25
Èyí náà nìjoba fi so péni tí yóò gbádùn àwon nnkan wònyí
Gbódò sanwóo won bó ó se tìpátìle
Torí dandan lowó orí
Òràn-an-yàn laso ìbora
Sùgbón ojú táwon àgbè fi wòrò yìí sèyàtò
30
À bóò mò pórò àgbékòyà ni mò ń so ni?
Àgbékòyà tó sè ńlè yìí
Tó tàn ká bí isuu dàgí
Tó farun iwájú ará ilé mó tará oko
A ti ń gbórò ìjà télè ri 35
Sùgbón ìjà èyí yàtò
Kódà, ó yàjorá
Ní tAbá, gbogbo won ni wón ní wón se féé pínwó orí fábo
Ní tAbéòkúta èwè
“N ó se sanwó orí tólúwa bùn mi, orí tólúwa bùn-ùnyàn” 40
Sùgbón tàgbékòyà yàtò díè séyìí
Torí páwa là ń sèjoba araa wa
Yàtò sÉèbó tí ń sèjoba nígbà tàwon tàkókó
Èé wa ti wáá jé?
Emi ló fa sábàbí? 45
Gbàwòsí-n-ò-gbàwòsí ló dá wàhálà sílè
Ìjoba lówó kéré, e dákun e gbanwó sí i
Àgbè léyìí kàmòmò, e dákun e bù ńbè
Wàràwéré, òrò dìjà, ó dìpánle
Alápó ń gbápó, olófà ń gbófà 50
Ń se lèèyàn tó níyàá jókòó sílé
Eni tó ní baba ló ń bá won-ón lo
Igbó yìí kojá igbó òdájú, òró pò
Àwon téjìe mú lówó ò níye
Àwon tálùbúńtù pa ò lónkà 55
Njé ta là bá rí báwí, èyin èèyàn-an wa?
Agbéjó apá kan dá ni wón pè lágbà òsìkà
Òrò ló wà ńlè yìí, n gbó, kí lo rí so?
Ohun témìí rí ńbè ò pò, àwon méjèèjì ló lèbi
Njé èyin àgbè òrò kan yín 60
Tíyín ni mo kó gbá mú
Torí e féé jori jata, èé lówóó san
E féé dédìí òpe ké e gbénu sókè
Òfé níí ro?
Títì olódà tó dókoo yín, òrun ló ti
yo? 65
Iná tí ń séyú wàìwàì lálé, e se búso ni?
Torí náà, è bá ròrò wò
Péni tí ó jèfà á sanwó ìfà
Ení fé kó dára, á gbonwó sí i ni
Njé èyin ìjoba náà ó kù díè káàtó 70
Orí bíbé kó loògùn iná orí
Bórò bá tún se bí èyí dìjà lójó iwájú
Sùúrù sòkúta jiná té è bá mò
Àlàyé ló ye e kó sóríi rédíò àti télì
Pówó orí ò lo sápò enì kan
Ànfààní ará ìlú ló wà fún té è bá mò
75
Mo Juba Isola
2384
6355
2006-12-17T10:32:05Z
Loadewole
101
[[Mo Juba Isola]]
[[Akinwumi Isola]]
[[Akin Isola]]
MO JÚBÀ ÌSÒLÁ
Mo júbà Ìsòlá
Oko Efúnsetán tó tún fi Tinúubú saya IÉkòó
Béèyàn ní kiní yìí ò seé gbé
Yóò gbé e
Òun ló mokú tó pa Sàngó
Òun ló mokú tó poko Oya 5
Ó gbánàgó, ó gbó wòyòwòyò
Ó wá fèdè faransé sàrólé
Ìbàdàn mesì ogò nílé Olúyòlé
Oko Adébólá Àjoké eni ire
Mo léyin ò mohun tÁkínwùmí fi wÀjoké wa 10
Irùngbòn bí èyí tá a bí mó on
Jálèkùn-un-rè bí èyí tó mú tòrun bò
Pélé yejú oko omoge
Àfàìmò ni n ò níí fAkin yìí níyàáà mi
Mo ní ń se lÀjoke ò níí bínú 15
Títílolá ó fiyè dénú, yóò fiyè désàlè ikùn
Bí mo rÓlaníkèé, ma sìpèsìpè
Bé e bá mi rÁbèníì mi
Ń se ni e ní ó fowó wónú
Torí ìyáà mi yìí, tAkin ní ó se 20
Mo rántí ojó Sopé ń sèyàwó
Akin ò lè débè, ó ránsé ránsé
Àwon tí ò gbón, àwon tí ò mòràn
Wón ní gbogbo ohun tí ń be nínú ìwé Fágúnwà
Wón lárà méríìírí nì 25
Wón ń fàsà Èèbó wé ti Yoòbá
Wón kí ní ń jégbé tí ń gbéni nígbó
Wón níyá eni seé padà wáyé látàjùlé òrùn
Àfìgbà tÁkínwùmi tó sàìsùn tó gbèrò gbèrò
Tó wáá fi yé won pá àpapò ojú ayé òun méríìírí 30
N nìwée Fágúnwàá se
Yorùbá gbàgbó nínú egbé
Ó gbàgbó nínú ìpadàbò
Sùgbón pé ajá oba lè léyín-in góòlù
Èyún-ùn èé sègbàgbóo won 35
Ìgbà táwon òmòwé ò tún fé gbàwé òtelèmúyé wolé.
Akin ò dáa le, Akin ò dáké
Òun náà ló ké gbààjarè
Pé bó se sè sórí ló se sè sésè
Ìwé nìwé ń jé 40
È bá jé á ye gbogbo è wò lápapò
Ló bá fìwé Òkédìji wé agbégilére àtàtà
Tó fi tAkínlàdé wé káfíńtà tó mosé gidi
Ònà tó pín òwe inú Réré Rún sí tégbàá
Orí Akin yìí pé omo Ìsòlá 45
Akin gidi níí se
Ìyen sì fé jé n bínú sógàáà mi míìn nÍbàdàn
Tó ní se là ń bèbè tá a bá sAkin lÁkínwùmí
Akin èyí ò lébè nínú, Akin gidi níí se
Akin tó kàwé nÍbàdàn tó tún fòn ón tó dÈkó 50
Kó tó tún padà fÌbàdàn sàrólé
Ó tilè sàgùnbánirò re faransé dánwò
Ó kàsàa wa sí bíi kàasínkan
Sóhun ló jé kó sòrò kòbákùngbé
Sáwon èwe ìwòyí 55
Tó ń fojú òpèé wàwa
Àwàdá pò
Enì kan kì í kólé tán kó gbàgbé òté
Esin kìí joko kó gbàgbé ìrù ìdí è
Láéláé ni n ó máa sèránti re, omo
Akin 60
Olówúyéwuyè mi tó kógbón sí mi nínú
Awerepèpè mi tó peyè mi bò
Mo ní o rántí mi fún Sopé
Ògáà mi olùmò-on tán-án-ná ònà òfun
Olùmòràn èdò fóló ìsàlè ikùn 65
Má gbàgbéè mi fÁjùwòn
Eni tó mobi Ìrèmòjé ti sè
Ògá Yáì ń ko o, se ń be lálàáfíà ara?
Eni tó gbédè gbédè
Tó gbó Potogi tó tun gbó Pàn-àn-yán-àn 70
E bá mi kí Ájíké, Òyìnbó, omo afòkun sèro bo
Ilésanmí ń ko?
Ògáà mi páàdì tó tó yú-ùn tí ò lóbìnrin
Ìyún-ùn ló dùn mí ládùn jù
Ndoji
2385
6363
2006-12-18T07:27:44Z
Loadewole
101
[[Ndoji]]
ŃDÓJI
Eni tí ò korin ajé ìí jèrè
Ajé, dákun, jé n jèrè
N lorin wa nínú ilée wa nígbà ìwá sè
Ó wá mú mi rántí òrò tó sè nígbà kàn
Erin wó, àwon orúsagila ń yo sagila 5
Ńdóji dé, afónwókáyé
Gbogbo ayé korin ajé wón jèrè
Bí wón ti ń dójì níbí
Ni wón ń dóji lòhùn-ún
Gbogbo irùgbòn òtòsì bí ìgbálè àná 10
La jí lónìí ló ń be yebe tó sì ń wu ni
Àsówó tá à bá sisé è béè ní í rí
Ké e wá wo pepeyeye tatagun-anran
Àwon ènìyàn ná wábiwósí owó Ńdóji
Àtohun ó tó àtèyí ò tó 15
Sówó sáà ti wà
Ká máa náwó lo ńtiwa ni
“Omo aláta, kóbò kó o pè é? Gba kóbò méfà”
Èyìn là á nájà sí rí, iwájú ló kàn
Owó ti dé, ká máa sowó bó ti wuni
ni 20
Wón jóóko nínálowó omo olómo
Wón já àwon olójà léèékán, wón gbó
Gbogbo ohun wáá gbówó gunra
Owó pò, ojà wáá kéré
Gbogbo nnkan wá ròkè 25
Sé tí lálá bá ròkè, a sì padà wálè
Bíi tojà ilèe wa kó
Ojà tó ròkè ò sì káwon èèyàn lówó kò
Ohun ribiribi la tún ń se
Ìgbàwo ni bàbà àgbá kú? 30
Njé ò ti féèé kádún?
Ègbé ó ti máa ro ó, ó ye n pa á da ó tóó kè
Kí baba eni ó fire fún ni
Njáya méfà pére tilè yerú àwa báwonyí?
Jòwó ba n fi lò bó o délé 35
Péni tó lówó féé fáyaa re
Àná ni mo somo yìí lóóko
Sùgbón kò gbádùn tó
Bó bá tún dojó ajé
A tún máa tóóko omo so 40
Tàwon èyí ò dùn míí pò
Bí àwon tó sun Ńdóji níná
Rírú táwon èyí rù
Wón kúkú mohun wón fara se
Àwòn tòhún gò a à rírú è rí 45
Kódà, enu ni wón fi ń hora
Wón ra fìlà tán wón tún ń yowó ìténú
Okan lo kó Ńdóji tán
Ó féé so ó dirún digba
Eni ń wáfà ń wófò 50
Gégé bí òwe àwon àgbà
Fúé bí aféfé ni owó tó níye se lo
Wón lókan ta púù kò je páà
Mo níró ni
Wón ló ta tété kò je 55
Mo lé sèèwò
Mo ní a kì í ta tété á má je
Eni tí kò jewó a sì je gbèsè bò ibè
Òkan ra tatapùpù tí ó gùn rí lójó aráyé ti dáyé
Àwé jòwó je n yàdá e wò ni wón fi gbàdá owó àgbè lo 60
Torí kò sí nóńbà kò síhun a fi lè dá tapùpù mò
Ńdóji gbólé dé, olé gbàgboro
Bí wón ti ń kólé ńlé ni wón ń kó lóko
Èègàn ò wá lè dá rìn mó láìpé méfà
Nítorí owó wón fón kale tó kóhun ibi báni
65
E ò jé á ròrò wò lójó míìn ojóore
Ká tóó fánwó jáde tí yóò kó báàyàn
Iku Awon Agbojulogun
2386
6318
2006-12-17T09:31:04Z
Loadewole
101
[[Iku Awon Agbojulogun]]
IKÚ ÀWON AGBÓJÚLÓGÚN
Isé Olórun ò mà mo ní yà-á-sí-mímó-o
Ìyen lórun-un-re lóhùn-ún
Ìjàngbòn ń be lórun-un-re tó ò bá mò
Olórun ni baba atúnlÙútò
Òun ni baba bí-ó-se-dáa 5
Torí èyí gan-an ló se láwon màlékà ìfìyàjeni
Bí Kérúbù ni wón ń pè wón ni
Tàbí Séráfù, n ò mò
Wón tilè ní wón ń lórúko bíi tàwa èdá pèlú
Àbí Gébú kó ni wón ní ó lé Lúsífà
jáde 10
Nígbà ó fé dá rúdurùdu sílè lórun-un-re
Ó ye ká mò bílé ayé yóò se rí
Tí irú èyí bá ń be lórun-un–re
Ilé ayé tí kò sé òrun àpáàdì tí kò yà á
Torí tá a bá serú èyí sígi tútú 15
Ó ye á mohún yegi gbígbe
Èyí gan-an ló fà á tée jé pé
Láti ojó tésè ìpànìyàn ti délé ayé
Ìyen nígbà tí Kéènì ti pa àbúrò re Ábéélì
Nikú àtòrun wá ò ti wópò mó 20
Béèyàn ò kú látòdò afipájalè
Ó lè kú látowó afiniwówó
À ń kúkú iná, à ń kúkú omi
Èyí lo mú mi rántí omíyalé nílùú Ìbàdàn
Èyin e wo gbogbo okò nílé ayé poo 25
Tojú omi, toju irin, torí ilè àti tòfurufú
Gbogbo won ní ń pani
Gbogbo won ní ń pànìyàn
A ń rí agbayapani àti apanigbaya
A ń rí agbokopani àti apanigboko 30
Wón ń pani torí isé, torí ipò
Wón ń fi ni sésó owó, wón ń fi ni gúnse
Ogun ń pani, òtè ń pani
Tèmbèlèkun ń so ni dèrò àlùján-ń-nà
Béè nì òpò ò yé máa fowó ara wón sera won 35
Wón a fowó ara won fa ohun burúkú sórí ara won
Olórun nìkan lelèbè òrò
Èyí ló mú mi dórí ohun mo fé so gan-an
Ikú àwon agbójúlógún
Ìbàdàn lòrò yìí ti sè 40
Láìpé ojó, lójó kò jìnà
Olowó oko kán tí ń je Yésúfù ló kú láìròtì
Gbogbo ènìyàn rè nílé, lóko, lónà odò
Ni wón pé jo látí wa píngún eni ó lo
Àwon omo, ègbón, àbúrò àti ìyékan 45
Tí gbogbo won bá yésúfù tan
Lónà kan tabí òmíìn
Ní pàtàkì láti òdò ìyàwó rè méjèèjì
Tá à níí sètè lósòó
Àwon tó péjo níbi ogún à ń wí yìí táàádóa 50
Tí gbogbo won dédìí òpe gbénu sókè
Erù kúkú pò nílè tí wón fé pín
Nítorí, yàtò sógunlógò òké náírà
Tó jówó sándi
Òpòlopò ohun orò àti àlùmónì ìlè ló jé tolóògbé yìí
55
Sùgbón ń se ni òrún wó
Nígbà tí wón gbó pé
Yésúfù ti fi gbogbo ohun ìní rè pátá poo
Sílè fún ìyàwó rè keta àfésónà
Àti gbogbo àwon ebí rè 60
Láìfí kóbò sílè félòmíìn
Béwé onítòhún ló jé kò séni mò
Bí àlá ló se rí lójú omo omo Yésúfù kan
Tó jé pé ìyá ìyá rè ni Yésúfù kó fé
Tó sì ti je gbèsè sílè re re re de ogún
yìí 65
Òbe àpò rè ló fà yo
Tó dà á dé òkan lára àwon eni tí wón píngún fún
Tó sún mó on jù
Ó sèyí tàìsèyí
À tún fi gbàù tá a gbó dídún igi
ògún 70
Látìhà ìbìkan
Àfi bàràdì tí òkú eni fòbe pani ró nílè
Ni ìdàrúdàpò òun ìjà pèlú asò bá bé sílè
Ìjà yìí gba ìgboro kan títí tée dójà oba
Gbogbo àwon òntàjà ló fesè fé e, tí wón túká 75
Òró di ìgbé à á féwé
Oko, èyí à á wá nnkan obè
Kò seni tó rójú palè àte mó
Ofo Meji
2387
6385
2006-12-18T08:34:38Z
Loadewole
101
[[Ofo Meji]]
ÒFÒ MÉJÌ
Òfò méjì ló se wón
Won ò mèyí à á wí
Òfò méjì ló se wón
Won ò mèyí à á so
Ilé téèyàn kan kó 5
N ló gbiná
Omo téè yàn won míìn bí
N ló bómi lo
Onílé ni kí won kí ni àbólómo?
N ni mo se lófò méjì se won 10
Won ò mèyí à á wí
Òfò méjì se won
Won ò mèyí à á so
Njé òrò rèé, Yárábì, oba ńlá
Ìwo nìkan ló mèyí tó 15
N ló mèyí ye
Dákun dábò bá a sohun gbogbo
Bó ti tó
Kó o tu àwon méjèèjì nínú fún won
Baba rere.
Odale Ore
2388
6383
2006-12-18T08:31:13Z
Loadewole
101
[[Odale Ore]]
ÒDÀLÉ ÒRÉ
“Àjàyí, olówó orí mi, oko mi
O ò se jé á sègbeyàwó wa ní kíá?”
“Àdùfé, se bí mo so télè
Pé òré ló ye wá
Yìgì síso ò tó sí wa” 5
“Mo mò pé bá a se so ó nù un télè
Sùgbón ó jo bí ìgbà pé nnkan yíwó
Nítorí kí n so òótó kó
Mo ti féra kù”
Àjàyí pèlú òré rè abo ní ń sòrò báyìí 10
Gbígbó tÁjàyí gbó pó féra kù
Se ló fara ya tó yarí pátá
Ó ní kó lo gbóyún
Kó loo gbé e bá ògòrò àwon òré àgbà
Tó ní sí ìgboro 15
Àdùfé kò mo èyí tí yóò se
Ó be Àjàyí tàánútàánú
Pé ó jòwó má ro èyí òun se
Kó wo tomo titun tí ń be níkùn
Àjàyí yarí, ó ta won-nle 20
Pé òun ò lówó lówó
Àdùfé ní tó bá se towó
Òun ó rógbón dá sí i
Ó gbalé bàbá kan lo
Tó ti jóréè télè 25
Baba láya ńlé kó tó ó máa dógbón tage lóde
Ìyàwó ò gbodò gbó pé baba lágbájá ń serú èyí
Èyí náà lokó kúkú fi sìpè fÁdùké
Pé kó pàun sílé, má pàun sóde
Àdùfé ní tórò ò bá níí jeyo, kó fowó sowó 30
Ó gbegbèwá náírà lówó oko òyàlè
Ó san baba lówó nù
Baba mójú fúrú
Èyí tí ìbá sì fi gbowo fúnrarè
Àjàyí ló rán lo 35
BÁjàyí ti gbowo tán
Alónilówógbà ń gbowó
Akónilówó ń gbé e lo
kÁjàyí tóó lo
Ó ti kòwé sílè fÁdùfé 40
Pé àrímo nì yí
Òun ti gbé e bé
Òun ti gbé e fò kúrò nígbésí ayé rè
Eyé lo àkúà, ohun gbogbo ti parí
Kó máa fowó ara rè túnwà ara rè se 45
Àdùfé rí ìwé ìbànújé yìí
Ó fekún bé e
Pé ayé òun ti bàjé
Toun ti burú
Òun ti dáràn 50
Sùgbón bÓlórun yóò ti ran Àdùfè lówó
Àjàyí gbàgbé kó kówó ńlè nílé níbi tó ti ń kòwé sílè de Àdùfé
Bó ti rántí ló sáré padà
Pé kóun kówó kÀdùfé tó ó dé 55
Ilé tó wò, Àdùfé ló rí lórí ibùsùn gan-n-boro
Iwá ò se é ló mó, èyìn o se é padà
Ìrònú pàápàá kò seé rò
fÁjàyí ní sáà náà
Àdùfé ní tirè tó ti rolé ayé pin 60
Òbe abé ibùsùn ló táwó sí
Tó gbé e lé Àjàyí níkùn
Àpólúkú tú jáde
Ìfun jáde, Àjàyí kú pátá
Ìdáríjì ò sí nísà òkú 65
Àdùfé pÀjàyí
Ó pÀjàyí nítorí pé ó dalè
A mò pé ìjoba yóò fojú Àdùfé rí
Sùgbón bÓlórun tilè sì máa máàfáà
Omo kéú á á ti relé 70
Àjàyí dalè ó bálè lo
Ko soka kobo mo
2389
6349
2006-12-17T10:21:14Z
Loadewole
101
[[Ko soka kobo mo]]
KÒ SÓKÀ KÓBÒ MÓ
Níbo lowó wa ń lo?
E yé, e wí n gbó
Mo ni kí le ni kówó ó dà lóde ìwòyí?
Láyé owó eyo pàápàá
Irú è ò selè 5
Àfi bí ìgbà àwon olójà pòbìrìkòlò
Tí wón bá a fìjà peéta
Kò wáá síhun o fé rà mó
Tí kóbò wòjo
Bó o déyìn-ín 10
Tó o ló o fé rabó
Won a ní o mú náírà wá
Bó o dóhùn-ún
Tó o fé ra kàn-ìn kàn-ìn
Wón a ní o fi náírà sowó 15
Gbogbo ohun à ń fòníní se láyé ojóun àná
Ni wón ti di náírà
Eni tó fé fún sààráà lówó
Tó fi kóbò sílè féé gbèébú
Ariwo náírà ló kù tá à ń gbó 20
A ò gbó kóbò mó
Bó o sì bi wón
Pé emi ó dé tí wón fi sèyí
Won a nílé ti gbówó lérí
Okò wíwò ti fowó kúnra 25
Béè lojà sì kò tí ò wòlú mó látòkèèrè
Èmi ò so pé gbogbo èyí ò sàìbá ohun tá à ń wí mu
Sùgbón òrò yìí férè jù yí lo
Ojú yòówù ká fi wò ó
Ó joun pérè àjepajúdé ló fé fa
sábàbí 30
Ká tilè wòlú Èèbó
Bí nnkan se le tó
Wón sì ń tajà kóbò
Wón ń rajà kóbò nílè Faransé àtÀméríkà
Tiwá ti wáá jé? 35
Àbí torí a máa ń sírò owó ilè wa
Légbeegbèrún télè
Tó wá di àìmoye òké ló fa sábàbí?
Torí owó ìlú Èèbó ju ti wa lo fíìfíì
Síbè wón ń ná kóbò 40
Mo rò pé ara wa gidi ni sábàbí wà
Àwa la so owó dòòsà àkúnlèbo
Tá a so ó deni àjíkí
Tá a so ó deni àjíyìn
Ká lówó, ká lówó ló ń se gbogbo
wa. 45
N ò tilè mòpá ìdiwòn ojà wón pè ní náírà
Bí tibí fi kókò méjì lélè
Á á ní náírà kan
Bí tòhún fi gaga owò mérin lélè
Á á ní náírà kan 50
Òkánjúwà gúnwà
Ó joba nínú gbogbo wa
Ilé ìfowópamó tí ìbá tún pèètù sórò
Ń se ni wón tún ń ko kóbò fún wa.
Ìjoba náà tíí se olórí wa 55
Ń se ló dáké jéé tí ò fohùn
E ò jé á tètè wáhun se sí òrò oníkóbòdé yìí
Bó se ni a ó kó o nílè ni ká mò
Kówó wa kúkú bèrè lórí náírà kan
Èkún owó sandi. 60
Ajoriiwin
2390
6198
2006-12-16T06:53:35Z
Loadewole
101
[[Ajoriiwin]]
==ORÍKÌ AJOJRIIWIN==
Omo ibú owó,
Omo orilè bo yìgì
Omo aninure tó dára
Omo inú u re ò bòsumàrè
Omo Aláo téè dabù èrin
Wón á láró laáfúsá fé a re,
À tó bòkùn ye e.
Abisòkòtò bí ìgbókin mefà nilé Aláró,
Òpó ilé kìrì mole
Esin oba kó máa móko je
Eyin le fòfè móba loyòó
Lení kóba ó gbó kóya ó tó,
Ìlú ò jísé omo a jísé e re fóba.
Èyin le fòfè móba loyòó
Téni kóba ó gbó, kóya ó tó
O ò fóhùn ògìì.
Baba à mi, ó sì fin nu se o o
Àjàlá ògbó, baba à mi, ó sì fún mi se
Omo Arówá lá mole,
Baba a mi ó sì fún mi se
Omo Arówó òkè yá ìwòfà,
Omo òletù lagbàlá,
Abéyé e sisé oko, baba à mi, ó sì fún se
Omo íwù ló wù ìjòkùn,
Èyí té e dúdùú èlú
Omo Aláró lá a fun láso, ó sì jòkìn ye
Omo bàbá Epééle,
Baba à mi, ó sì fún mi se
Ìlu, ó sì dá a o ,
Ìlú s sì tòrò
Yóó tòrò títí bí omi a faro pon,
Baba à mi, ó sì fún mi se
Àjàlá òkò, Baba à mi, ó dúró léyìn mi
Omo Epééle, omo ìwù ló wù jòkùn tée dúdu èlú
Omo Aláró láa rún laso re, ó kù jòkùn re
Ò ò gbó bó ti n kì wón
O kìjàlá owó tán.
Àpóo lórigi, n lèrún pekun óná o,
Wón lé lááyinba ti I jásé omo
Boò pekun poyáaá
Olúuwa à mi moo pekún pa yinniyinni
À ó máa darijo pèlé ò rín.
Emi le ní kómo eranko ó mó ri mú je
Omo ò ji lóru tìnrin, tinrin rin
Oluùwa à mi, mo be ròrò loòkùn
Ma wulé, ó wùjòkùn-un
Báyìí kée dúdú èlú
Omo on a múlé tegbó
Oníkèé gbàmí baàsàlè
Omo on kan dúdú gbó jònù
À á se é bókan oya, kan ni, Àkanlú òkín
Omo Èjìgbà ìlèkè
Omo òkan ti i féé sowó aso funfun ní lala ní lala.
E è póluuwa mí oo,
Omo a bá à gbàjà,
Àpó o lóri igi èrin pèkún enu o o.
O ò gbó bó ti wi yìí o, Adénìólá
Ake o, èdú, Adé ni, Baba dada
Ojúolápe Ajojo, a boju were
Omo ò fi bere bóyin wi
Baba à mi lomo o fi béefe bóyin jà
Omo Baba ó jà, bábá á,
O nílùú kú tán, ó jalé tàjá book
Olúáyé, oya a kiri aye oba ó roku
Omo a ì bóba ja ni mèfe
Baba à mí, oya méta ìjà ò fi èn
Oníbùdó yeja,
O n yiki, bó ti jókòó è jéjé éjé
Omo amuni lóòle, ò mohun ti i se ni
O ò gbó bó ti n kì won
Omo a gún léyinjú ú
Máa double dú tewutewu
Èwù ògún lójú elégàn Baba òdétólá
Agogo ò, bi eni ti n tení se
O ò gbo bó ti n pàjàó ó o
Ajàó ògun omo òkún yéye
Àkànbí èdú, omo òjéléye
Pópóolá omo ara táako
Omo a yí gbìgbi yi gbigbí lóko
Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà
Omo a fògún yi gbìrìgbìrì lajà
Omo apa èkúré e lé, won ò káwùsá
Pópóolá omo a yi gbigbi ló gbé won
Onílé oko, omo àrélu oba
Erúmosá, omo ateko tó ó mu bé wu lórí gbegbeegbe
Béè ló sí ti é gbèjè dànù lorà kan
Tétu taáyán tóde àyín
Erúmosá ta ni a wa, eniree ó mú pa
Eniire kò ó lóun ò ní jade,
Idà babà à mi kò lé won ò wàkò
E è bá mi sìpè fàdá kó wàkò
Eniire ni perí mórìn ìlú ò jísé.
Omo a jísé e re fóba .
Odérìnólá a,
Àkèó òdú, Adérin baba Dàda,
Ojúolápé Ajolóriwin
Olálomi, Agbéjà lójú olálomi
Omo a dugun nlá tó subu lawo
A-kí-ni, kò mòjàlà ìsègùn
Yèké ò ri yèké, yeke ni yeke
Yéké ò lépà ni pa oba
Òtòsì, nilé olúmòká nib o lùgìn è jéjé
Olálomí, olówó wa ni bo o le bi awo
Òòsà jé n tótá, n là lofà
Kí n fo ó luri awo yèrú ògbóbi
Nibi igi tó n sunyé kéte
A bi i lófá , ó kiri, ó bìkàlò
Ìjàlò wón fayé lò wón, oláálomí
A ki i fowó leni a bi loaf kó dìnde
Láomí, omo oyege olú se.
A ti pe tòní, aadéolá
Àmòri òpó, baba ni n o máa pè ó
Bó dòla ò o
Adéolá, omo epééle e,
Omo iwù ló wu u jòkin
À ni ké e dúdu èlú
Omo a yoró làbú táso rè ò jòkin re
Omo a rówó olá mole,
Baba à mi lomo a ráwó-fà-ya-wòfà
Omo on ò létù lagbàlá, omo abaye
Ní won on sisé oko
À tip è ní tòrú o
Àmòri-ilá, àwon baba a ni n o máa pè o, bó dòla
Baba re ti gbéràlé abate
O mí máa helá a wà lérí
Baba yísá, ó gbo te pénpé té e deri arè
Baba a mi, erú n gbe áwà
Aténi gbò ò ni gbà á
Ládiípò, omo ògèdè, won ò yàgèn
À tì pè ni tònìí lónìi í o
Wón mú e sin ta pòlé o o,
À tólé àpá, omo jékó
Wón ò ni ke kari iba ìsàlè
Onílé láyinba ti jájó omo
Omo o ‘tago o rugi tèrù èkò
Oko ò mi, o muji teko abare fagbe leyìn
Omo a sole digbo, omo a sògbé dìgboro o
Olùúwa a mi, o sì yá a sààtàn dojà
Yóó so kèèké fidàní dìgbéjó
Omo a múnlé kangbó,
E ò rolúuwa a mi o
Òtá á lé yóò gboyè lábé
Adéolá kó somo gbogbo níbaníba
A à sì pè ni tònì í o
Báyìí, baba ní o máa pè ó bó dòlá
Adéolá, iba Ajolórínwin
A sí pè ní tònì í
Baba ni n ó máa pè o bó dòla o
Adéolá ìbá, a-jo-lorí-iwu
Omo opó ó ó.
Ládéjobi
Àhéjajùkú, À sì pè ni tònìí, ládéjobí
Ahéjàjúkú, Baba ní n o máa pè ó bó dòla
Ládéjobí, omo olówó tí I ni bí ose
Baba à mi ò bè mi owó rúrú, òpòtò mose ìwè
Ahe ni ó to o rì yè egbèje
Béè ni òfà won ònjò
Àhéke, àhèkè nílé àmòri to jège rèké
Ládéjobí,. Opa ile, opa oko
Ni i pa je.
Opa má pami je hain o lu
Opa má pamí je hain de júkú
Ládéjobí omo olówó ti i ru bi ose
Baba à mi obe mi owo riru òpòtò mose ìwè
Ahe to bí nìkú ibi abéré
Wón n yájú, wón n pera won lókinni
Ilé e re o jegbàá gbèje lo,
Níbi a gbé bi o lómo
Ajíbóròjí, ó jegbàá gbèje lo
Ajíjolá, ó jegbàá gbèje lo
Omo ekée re tó méku fóba
Baba a mi, òpò ò sì yá a tà kà
Ìyàwàrà,
Oko i jà lojà, larogún digbe nlé
Orogún digbé nlé mòóòko
Orogún digbe nlé mò ó òkété
Ajíjólá, omo ojú tí o gbélé jegbe oko
Òjé n wónyò, omo abéré won lókó
Owú ni ó ti ò jé kó o lókò obìnrin láyibi
Èwà okò tí o je o bomo olórò méjì gbélé
Awon ni bó ò bomo olórò méjì gbélé
Ajíjolá bi eni fomo óba lojúpo ló jo
O mo fomo omo lójúpo mò ón òpo
Ajíjola oya, sola gberú, o sola gbesin
Béè ló wòòyàn tàfà, ó foya gba lo gà
Elénté ni ó, béè lo ò yoko
Baba à mi, o sì yènà
Kò rook, ò yènè
O mo n kun fúya je mi òko
O nihin ti fáya je mò ó òkété
Ajíjolá omo ojú to o le genge sóko
Oje yoo ó omo àbèrè òko.
Oba Kisi
2391
6377
2006-12-18T08:22:54Z
Loadewole
101
/* ORIKI OBA KÌÌSI */
[[Oba Kiisi]]
==ORIKI OBA KÌÌSI==
Wón ni e jé á wolé è léyìn-ín wó ó,
Yóò jé a jówó lówó ikú a-jo-kòjo o
Yóò jé a kígbe kárá ìlú òun lólá yánkú,
Ode ti n sunkú eran.
Irúfe onigbìn, omo afebinuyanoè
Omo bónlé sìkinringìndín,
Bo gbó buburukú tìjága jigijìgí
Omo bónlé ò sìn, sìkinringìndin
Omo bejakùlé ò sùn
Omo pé lékùlé e titi
O pe titi, oorun a gbe bale ilé lo sùn
Tí pómo oba orúkú ní yìgì
O n nib a re pe ó ma sàsùn pewà
Òrò ìlú ti mo gbo rè é
Ti n o gbó bí wón ti n wi
Wón lékan, ònà kan
Kò je yáa máa bode síkeke ìlú
Báa búsin nú mò, oba afebinuyanpè
Omo òbà àlàrákú, wón lá won ò mekun sun
Oba Alàrúkú, wón lá won ò mààwè é gbà
kókóókó la fi dóya ní yìgì
Ni gbogbo wón bá n hu, bí aja jòngbeni
Won lánkú ode léti gbére
Ìlu tá a gbé sìn, omo afebinuyànpè
Omo oba ti o jóólú yero
Lólóko wón ti wi, ode dúdú lá a lé è lo.
Tòrò ìlú ti mo gbó rè é
Ti n ó gbó bi wón ti n wí
Wón lónkú, ode ti n máwobora ìlú
Taajísìn, omo afebinuyànpè
Bàbàrú, omo bónlé sìnkinrìngindín.
Tani ó bá lóbá méjì, tí o fáyé ó rójú
Omo ògúndijo?
Bó o lóba nijàwó, wón lóba méta
Omo òdò òrògún ò yèkan.
E wá, e jé mó sìpa
Omo à sìn kònà pagun láyà, baba àgbà
Ká tó rirú karanjágbín,
Ó digbó, omo lálónpe ìbà
Yé é re, béè ni a dèyìn wò
Omo a sèsó wolé e ìgbéjó
Eye bí òkin, dòhun,
Oko ayaba ti i polómose,
E wi e jé mó sìpà, obe ìtòló yìí o léè.
Omo ò gbó buburúkú, ìsàkàsiki
E ba mi pé lóóyè, omo sàbì
Giiwá oko ayaba, pmo oba ninú ìlú yanyan
Afinjú oba tí i korá òsìn lójú
Baba ládìgbòlù, òtòtò osìn
Omo òjòrògún ni I se báyìí, Baba ògúndíjo
Oluaye Opadijo
2392
6404
2006-12-19T07:46:20Z
Loadewole
101
[[Oluaye Opadijo]]
==OLÚAYÉ ÒPÁDÌJO==
Baba ló gbe n lé èkìtì ògàn
Baba Akande soko lóru lákànjì
Olúnikàn sìbii
Baba látóójayé, ó gbé nle apá
Ó pelému tantan,
Elemi ò rótòòtò
Oro akàngbé, ò rirà òwón
Káwi karò, baba látóójayé,
Afinjá níkànyin.
Ìjà ò súnwon kan ò yé e wi,
Adáná lókàn, won ò gbódò pesin olúáyé je
Oko ayaba jàìnjàn ni baba ògà
E pè é tún , béè ni i jé
Omo a-ku-fáyaba, ki wón ó pàyá lóròòdo Olúáyé!
Omo a nilu ìlú yanyan,
Kó mó sìpa, oko ayaba
Oba làákó ò dùn mí, òkè ibadàn
Omo n lé ka dún ni, é é kààwò
Òrò Àkàngbé so nip é ò tó gbó
A-bi-kaja, baba kátóójayé
A dana lókan, won ò gbógò pesin Gúáyé je
Olúáyé, iba a nihulu yanyan,
E è pe fún mi béè ni I jé,
Baba latóó jayé
Akangbe Olodungbe
2393
6227
2006-12-16T08:38:37Z
Loadewole
101
[[Akangbe Olodungbe]]
==ÀKÀNGBÉ OLÓDÙNGBÉ==
Oko ayaba, àìríbi sáàgbon
Àdìkalè ewà,
Oko ayaba tó o bá won nijà wààlà
Kó bá won níjà léèdi ilé é
Ti o ba ponílù, a pàrìnjó,
Ojú télékún, a peni ti n jó
A peni ti n dárin.
E é pè é fún mí, béè ni je e
Omo jagunjagun to mòdì o dànìrè
Omo Àkàngbé tó dológìnní ìgbé
Olú, baba ogbìn omo
Baba omo olúáyé ìbà
A mú yanyan
E è pomo, ò gbòre bubúrúkú jìjàba jigi
Jagunjagun, a ji pofò ìpè
Ká tó rírú karanjángbón
O digbó , omo lábósìnde.
Ìtèkùn bí erin, èyin a dàyìn wò
Omo ò gbó buburúkú, sìgà jà jígí
Erú òkin lòri,
Bá n bá rù tèdè,
Àkàngbé bá n bá rù tèsé
Baba olúáyé, iba
Omo olúáyé, omo a jí bokoni tosan tòru
Oko olú lo.
Lagboro
2394
6352
2006-12-17T10:27:27Z
Loadewole
101
[[Lagboro]]
==LÁGBÒRO==
Ìgbà tí ó sì láyé o o.
Lákan-lákan n ni bí àgbá
Ó ku fómo eni gbòòkí aládogun
Tènì kara okùnrin
Ogun léè siwó
Baba mówáare
Pèlú òyó ní í jó, Baba ládìgbòlù
Sònàdìgbé, Aláso finni àárò ò jísé fún
baálè Apéjókè,
kànnàdìjó lu, Baba ògúndíjo
pókúterí gba aro gba nínú ìlú yanyan
Dúdú mòó dú baba ògúndíjo
Teyin baró, baba Adéwoyin
Dúdú mòó dú, iba aréèyìn kè
Oko ayaba dúdú tán, ó feyin sòòjé
Iba, la du-máa-dan, ogun akangbe ní kànyìn
Ìjà ò sunwòn, won o se é wí
Iba dúdú janjan, baba ògúndíjo
Oko ayaba dúdú mò ó-dú,
Tí ó sì táyé mó, baba ògúndijo
Ká sun lo sìn si légbèé
Ká kú lakandídí à n gbá
Alájogun, Tìmìkara, Akínwùmi
Ló pogun ilée sírá,
Baba mówaare
Tó kòsùpá ní í gbéjó, Baba ládìgbòlù
Òsùmàrè eegun òdé
Jàgùdà, sònà dìgbé,
Aláso fínní à n ro oósé fún,
Baálè a-pé-lówó ó, òsùpá nígbèjóó
Oko ayaba Tóòsábí o
Òòsà loko bàràwé,
Fíríjígógó, eléwele, Abakefiri kìkì ìde
Àbàkí mówu níyì, omo ìbàlà
Wón ní ó lé mo lójú àlá
Bóo rí loso gege
Atoó tí, baba mówáare.
Ìran ìjèsà, won a sì máa lóso òwú
Wón a ni bówó le rò apòmù
Sònà dìgbè, à ní kò sí
Ola-lo-n-seni jogo jègé
Lákandídí, àbá Alájogun
Oko ayaba, a fèyìn jarakùnrín
Ogun lé è sí o lagba
Ní wón fí í kó won lójú ogun, baba mówáare
A pò ma ma bá kun nápòmú tòsùmàrè Ifè
Jàgùdà, sònà dìgbé, bólúkínní-ìn sòtà
Baálè baba móriolá, omo akunrijìgbin porí ogun
Ò ró gbàngbàlà dàgbo omokùnrin nù
Omo dójú àlá, bale ibá omo sàbí
Wón ni aféfé tí n fé e fún won lókun
Tòkun ni i se
Gbogbo èfùfu lèlè, ti n jó lódò òsà
Tòsà ni è
Gbogbo musulumi tí n be lékù òsù,
Erú oba ni won n ja, Arójó gbòrò
Òjò leegun èèkí, ó ró
Iná burada, gbàdàmósí, omo arékèke-mó-se
Ò ró gbàngbàlà, dàgbo omo kùnrin nù
O rook ayaba ti fàìmo o jó
Òsùpá nígbèjóó, sàngó ojú àlá
Lálékè tó béso béwúù saájú sere
Baálè, iba omo sàbì
Ohun rigirigi, baba moríolá se è wá lágbe
Alájogun, òtàtà èèyàn ló fonílù òsùmàrè gbòngbò
Ènìyàn méjó ni sòònà dìgbé,
Bó wí bá a lá ò fé
Oko ayaba jùmòké, bá a lá ò fé
Baálè baba móríólá, Adégbàálésè
Òòsà loko bàràwé,
Firijégógó, eléwele
Àkààkí kìkì ide,
Àkàkí mógun níyì fomo gbà
Òsoògùn, soògùn,
Oko ayaba tó se fónlé ìgbá ló ó .
Òsùpá nígbèjóó, lákékè ti se hunhu re
Oorun lé e kìlá, baba mówáare
Ìgbà ti omo ilé e síra ò ò súmó o
Wón ni e so pé ta lo nírú oòni,
Isún wa ò parun,
Oko ayaba a wa be ò sì padá,
Òsùmàrè gàngàn, lókun lóngé nigbèé
Tètékú, omo Adépèlé
Igba omo da ò bí ó n múrá,
Lóngé nigbèé Adédòkun
Àjùwòn, iba omo Bòòdé
Alótu nlé, iba omo móríbi, kàngbò majè lawè
Jànkágún àgá dá mo ní, baba yéjídé
Kékéèkè lóko nígboro
Adéyemí, ó ló pùró puró, won a maa jora won
O ló kòrebete to bènté jo sòkòtò jèbètè
Baba ló-ngé
Wón léni tí hùwà à bà jé
Ló le méè iba
Oko sòro o,
Yètékú, omo adépèlé
Lógun mójà, ni baba ba sòro
Ikú to sebo ti mó n rójú
Lógun mójà, baba to de wá ki
Lóngé ni I je lógun mòjà
Ni baba to de, Gíiwá, Baba Yéj;idé
Erin kú ága kò yé baba yéjìdé
Erin kú ága wòyé,
Erin kú iba wò ná
Oko kú, omo lálékan, oko mórì-ni
Oko ayaba, ìwo lo ni gbogbo won
Aloti nlé, iba omo olú kú ewu
Kò níi to ó bo párá,
Ikú tí sebo, ti mo n rójú
Ki oko ayaba, mó-yo-nnkan
Tóóbalá, iba omo olú kú ewu bi ègbé eéré ka
Olódòdó, oko moyeni
Àjùwòn, iba omo Bòòdé
Ayóoyo, oko ayaba dale je n le òfe
Aládòkun, Aato òsùpá ní ba dóju kara
Oko omo.
Onisanbo Ogbooro
2395
6407
2006-12-19T07:53:05Z
Loadewole
101
[[Onisanbo Ogbooro]]
[[Onisanbo]]
[[Oriki]]
==ORÍKÌ ONÍSÀNBÒ ÒGBÒÒRÒ==
Nìgbínrín nilé onísànbò
Ará ègbinrín ni wá èé sòdodo
Mo rálá kí pakún ara wa òkùn se rògbòdò jalè
Kìkùnmì ló mú kowéèdá lóró
Won daro ‘gba, gbìngbìnrìn an ò gbódò rinso
Won a sì dá tìkòkò a ò gbód o debè
Ìdó a won dáró lè légbé
Àwá regbá àwá rèwo a sì rèkòkò baba ìsasùn
Omo dìdìbálè faso bò ó
Torí èmi mo bí o lómo
Béèni èyìn mi mo fi pon o dagba
Omo odò méta tí n be lálàde gbé
Mo yó késé mo bu yalúmo
Mo bòsùsì mo sì i sansè
Òkan yòóku ni n be láje òmó ni pópó owá
Èyí àwon àjòjì ò gbodò de bè
Òyájú àjòjì tó ti débè tó bù fójú
Títí ó délé ariwo ekún a so
Níbè ní n selé onísègùn
Ló deléèkínní wón ni wón n ponísogbò lóyó n lókó gbogbo wa
Ó deléèkejì èwèwè wón sì ní wón ponísanbò lóyó o lórúko gbogbo wa ò
Àlo onísanbò yoó ma gùn baka
Àbò onísanbò a sì ma gun òtòtò ènìyàn
Nítorí onísanbò lègbón, ori oba làbúrò won
Omo agúnpopo kó sórí omi
Omo aganjú oró ta òrò méjì sènbù sènbù
Àkókó wolá òbé dìé omo esin oba ò se gùn sè
Esè oba n jó ta méní tonífè ebù ni ò
Èsin tí ò dìjó ta mí n ò sì jónà doko
Lígbín n lé mi, omo póró pa
À á è n bínú n ó mo bè ó lóhùn ni
Wónyínólá omo asubú o tó joba
Àtóké àwon babà òdò sokùnrin làwò
Omo sèjìdé won á pà dábàké n pópó owá
Eè nlé dohun mi baba oyin
Omo ògùnpàtà bérìn lorò lé won só
Ilé ìjéwùmí omo ajolóríiwin
Níbè ní n selé àwon baba tèmi
O ò gbó bó ti n ponísànbo
O ò gbó bó ti n poko ìyá mi, omo owúré
Wón láwon mo onísànbo pè dandan
Wón ni kí owúré kó ponísànbo
Ó ní onísànbo ni
Wón ní àgùntàn bòlòjò tó sì lóhun
Moníganbo pè jojo
Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó
Ó lónísanbò men
Adìe òkòkò ó lóhun monísanbò pè jojo
Wón ní ó ponísanbò káwon ó gbó
O lonísanbò ke
Ológìnní wá só sí ólóhun monisanbò pè jojo o
Wón ni ó ponisanbò káwon ó gbó o
Omo agúnpopo, ológìnní ní
Onisanbò léwuwo ‘mo léwúuwo
Omo mejì sèpà tológìnní ló wá mo
Onísanbò pè jojo
Omo agúnpopo kó só róhun mo
O jé rèé wélòmìì ò do bàbà
Mojami esè wélòwò àgbà
Òòsà èjìdé omo apàjé pò mo ní pópó owá
Olóòfin oko ìgàn ni baba oyin
Òyò pàtà bó ti mule dekùn mojami esè ni ràwò àgbà
Níbè ní n selé oníbebò mo asúdede
Adéjoké mó dáké a ò mo ponísanbò sèbèsé omo ìyáyò
Ará ègbinrín nilé àwon baba tàwa.
Ará ègbínrín won è kúkú sòótó
Ará ègbínrín won èé sòdodo
Iró la fi n pa fúnra wa
Òkè a dìde rògbòdò jalè
Òkò won ò mòlú wón n porín ìdáró
Wón ró igbá àyé mi wón darò bó dòle
Wón sì da tìkòkò àwa ò gbodò debè
Ìyàwó tó ri àwa ni n lóni ó omo agúnpopo
Àwá sì á ràwo a sì re kòkò baba ìsasùn
Gbà ta ò róhun re mó ará egbínrín
La ràkísà oko omo agúnpopo
Won ò rí ewúré ná ni wón ni kí won ó pèrun; ó ní onókí
Meme mònìwò
Ò ni n ó ni ki ó pè eranko ma lo
Omo àgùntàn kan mìnnìjò
Olóhun ó ni kí won ó pèrun
O lóni kí han sè bo lápá bo ní kun wón ní won ò ní móní
Kì í sè yen ko mo lo.
Omo adìe òkòkò olóhun monísi pè omo ajolórí iwin
Ìn wón ni ponísin ká gbó
Olónisin bo lápá bo nítan
Won ni ò nì monisìn pè eye oko mo lo o
Ológìnní bo si òlóhun monisìn pè
Moléwú ogbo, wón ní ìn ponísìn ká gbó
O lónísìn sanbo sanbo àkóko lá o dó dìyé òhun lotórí won
Òun ló monìsìn pè omo agúnpopo
Kósó róhun mo mo dodo molò yokùn niràwò àgbà
Mòjò èjìdé mo é nì ó sì tún gbápa jó
Eè lese oko ìgàn ni baba oyin
Oò lóbìnrin ní bi domo ìyá àwa oba ò
Oò lóbìnrin gungunnu kì i pe moléwú bu ara egínrín nilé àwon babà mi
Babà re náà ó gbè ó Adé oké omo agúnpopo
Mòkèmòkè ní ko lóyè, omí gbóná won a ma pa
Bolójoi ejò kò kà ín-ín
Omí gbóná a sì ma polóju
E ò pé taló bí adédòkun Adisa
E ò pé taló bí farélá Adédòkun
Àdìsá Adédòkun Farélá omo Agúnpopo
Kósó róhun mo, ò jéèyàn clóòsà omo àgbà ràwò
Dòkun lomo kò si bi òlé bò
Gbogbo e ló le bi i táko
Àjìnàkú biná gbèdu gbèdu
Wón ni erín de, erin kó bùrubùru
Efòn náà dé wón n kó bùrubùru ò
Bùrubùru Àjànàkú bo te fòn mole
Babà mi lóhun tájánàkú gbójú sé
Ìyawó lé ògún ti fi n se ró gbèdugbèdu níwájú ode
Àbí àjànàkú ò sì mò mode loko ìyá òun
Omo ajánmólá, omo àpé olójò ofà
Jáamólá oba tí n délé tejiteji
Baba Dòkun ló léhin sálà mo ya gbà mi níre níkùn babà mi
O ní oba séríkí olóhun nìkan nib n gbani lówó ohun tó tóbi tó juni lo
Òsùnmòrè ni n gbéjó baba lárèhìn
Wón láwon ò mo ohun ti oba jáamólá tí baba mi jet ó i pón roro bí
igbá epo
Won ò mo ohun àfin ó je tá pón lese bí òsùmàrè
Òjó àwón n fopo nijàyè òjèpà
Nílé Alárá òje sèsè epo làwón dáse àtìó dójò ofà n ba ti délé tijiteji
Òun ló bí Adédòkun
Òòsà àwon baba ni o gbó gbè ò
Móyóólá omo ìyá ìlòrí
Oyìnyín omo Abíóyè oba ìjerin
Móyóólá omo ajolú o tó joba
Olówo lòyokùn ni ràwò àgbà
Babà mi Àkìnó òun ni ó mo gbóro gbè
Ìyá àtomo mójóólá omo agúnpopo ooo
Babà mi lo gba kékèke ìjàyè
Mèdùndún odérìndé ó bá kógun won dà á lé
Ní re níkùn babà mi baba Bángbádé
N reti kúnrunmí baba won tó kó won wagon
Ó lédè ò gbá baba won náà tó kó won wagon abèké tìnrìn tìnrin
Orínpolá oba bii tápoba bìdì òké tómo sòwò abokun sòkòtò sowa láyà pa
Baba Èkúnbùnmi Erinpolá oba bí i tápo
Awon náà ni ó se dé bi àríke lórùn re ò
Oba Ajánmólá omo ò jokan òjòkàn
Àdéolájibu táa ríjà ni mòdà
Nire níkùn babà mi eni o kuru
Wón tán puru kan, àgbà tó bùrú n bèrè
Àwon àgbàgbà àwón n wolé
Wón n wolé òòsà nlá baba Èkúnbùnmi
Erínpolá oba bí i tápo
Babà mi ò kuru béè ni ò wùnbè
Apé ò kò béè ni ò ríkú sá
Nire níkùn babà mi gbangba ló dúró níwájú jagunjagun
Àfinolájìbuoba ó láya lókùnrin ò
Erinpolá oba bii tápo
O ò pé ta ló bí Adédòkun Àdìsá agbo pé ta ló bí Adédòkun, tó bí
onísànbo tó bí Farélá Adédòkun okùnrin rògbòdò bíi ikó òwú, ìpé té pé yìi, ìpò te pò yi òòsà ó mó je raran Dòkun
E è bá mi se kábiyèsi f’Adédòkun ò
Àdìsá omo mórínólá
E tún bá mi se kábíyèsi f’Àdédòkun
Adédibú omo Adésiyan omo òjóló gbóò
Agídí omo, enimojò, mòjó
Èmi sì mòjó olúkùlóyè agídì omo’nú òjó ti bá biyamo ti ba téni alé
Èmi sì mòjó tí bábíyamo jà téè lasa
Èmi sì mòjó tí jókòó tolówùú má ran
Babà mi ó fèsòsò yóò mówó rebi ìdi rè
O ní n gbàti olódùú òjà, ó ní ti olówùú ò bínú Àmòdó baba lápàdé ni
Kó oko olówùú ó jà se
Baba náà ní ó omo gbóran gbù ò
Àmòdó baba lápàdé ni o selépè Àjíké lódò re móyóólá ye Adétóyin
Èmi náà mòjó, àjé torí ò gbodò pomolagun
Níwájú baba wa, àwon sèkà sèkà
Won ò leé somo sùgùdù loògùn
Babà mi ní sùgùdù t;I n se gbónnkú gbón nkù gbónnkú
Àmòdó baba lápàdé oba ni e fìdé è bomi
Ojúróngbé abaso gbé kóko bánu
Mòlú òtéété é gùnmólè oko ìlú
Arítókòsí pewure ìyá rè je ojúrongbé oko bákin.
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
(1) E ki onísànbò mó ìràwò -
omo osú kan náà ni
ìràò, ògbòòrò àti tedé.
(2) Kín ni ègbínrín -
Orílè onísànbò
(3) Kín ni Baba -
Kétékété
(4) Kín ní Agunjú -
Orílè wa ni
(5) Kí ló pa Onísànbò àti
Aláàfin pò -
ìyá kan náà ló
pa wón pò
Oba Oke-Iho
2396
6379
2006-12-18T08:25:39Z
Loadewole
101
/* ORÌKÌ OBA ÒKÈ-IHÒ */
[[Oba Okeeho]]
==ORÌKÌ OBA ÒKÈ-IHÒ==
OBA OBÀTÚMÒ TORÍOLÁ ÈRÈOLÁ
LÁTI ENU ÌYÁÀFIN GRACE OMIGBÌRE ILÉ OBÀTÚMÒ, ÒKE-IHO
Ogunlabí oo
Baba mi ò ò
Ase-é-perí omo Okúlé
Lójù Abèro
Dálémofófí
Omo anáwó fáhun lo
Léèbó lóbìnrin
Tárúgbó se níyàwó
Lomo Adéniyì
Òkè baba Dèjì
Òkè baa
Baba Dèjì oko Abí o
Àse-é-perí ló ní n má a lo
Èrù ò ní bà mí o a
Adébáyòò
Elérímodé-gbèélé ò
Baba Rábí
Oròbádé Oba wa tí ò se é perí o
Iyálémòsó Baba Mopélólá
Obìnrin tì ò lóro o……….
Lórogun ò màrùn
Oko ayaba
Kò màrùn tí n sèun
Oko Mopélólá
Òkè baba Mókúnmi
Orogún ìyá kún lé
Kò sú wa ní táá pótó
Baba Dèjì Àkànbí
Loba kan
Òseléyá seégún
Baba Moyoyin
Ò seléyá dàpò mófá
Omo Adéníyì
Òkè omo È-è….
Òkè omo Èsùú
Ase-é-péri ló lo nílè yìí
Ò dé mó
Onjò
Oníbìíyá afigba kérú
Oróo jamo jamo omo pò
Opò ayaba nínú eégún oo
Sànpònná, Sàngó
Won pò lórìsà
Irú ajá baba,
Já bàbá
Baba tí í járúgbó
A tobi má ránró
Onbìíyá
Oko wa o pò lókùnrin
Giwá egbe tí n be n lé jorò bí omú oge
Mo ní tí ò bá sí
Omú omo ìmúnmúná
Tí n be láyà obìnrin
Bí ò sí èjìgbà ìlèkè
Tí n be nídìí ìyàwó
Baba Mopélólá
A-jáde-má-tán-n-lé
A-tóbi-má-ràn-án-ró
Onbìíya
Oko wa tó léwà jobìnrin lo.
Oko mi léni-sányán wù ó rè lorin
Ilorin nile aso
Baba Mojoyin
Eni àrán wù ó rèbàdàn
Àsàdú ògò
Eni àbàjà àrán wù ó lò
Kógbówé
A-jáde-má-tán-nílé
Tóbi-má-ràn-án-ro
Bi eyé méjì gbàga ni
Òkè baba Mókúnmi
Ogunlabi o o
Baba mi ò
A-tóbi-ma-ràn-án-ró
Baba Mopélólá
Ajáde-má-tán-nílé
Onbìíyá
N ó sì máa pe baba mi
Òyó ló ti gbóyè wá
Omo Abíólá
Onpèéde
Baba tó tbóyè sáàfin
Mo mòmò súrè mo délé
Obádìjí baba Mopé o o
A-tóbi-má-ràn-án-ró
Onbìíyá
Tí mo se bi n ó ri
N ò rí i
Mo mòmò sáré mo dé kòbì Àrèmú
Akande baba Mplé o o
A-tóbi-má-ràn-rò
Onbìíyà
Tí mo se bí n ó ri
N ò rí i
Mo relé obádìjí
Baba Mope o o
A-tóbí-má-ràn-án-ró
Onbìíyá
Tí mo se bi n ó rí ì
N ò rí i
N-wón-wé-róró
N- wón-wé-ròró
Omo Abíólá
Onpèédé
Wón fi kú omo Adéniyì sí bèru
Ìbèru ni kú oko kún’tómo
Baálé Fásèye
Ìbèru ni kú oko Aláyò
Èrè omo Àdùkéé
A-dùn-ún bá-jayé
Baba wa ròyó ò wálé mó ò a a
Adébáyòò
Èrín ní í rí í konijà lójù ò
Baba Mogbónjú
Ogunlabi o o
Baba mi ò ò
Èrèolá omo àrán-òrófó
Omo Eégún légi
Afínjú oba tí í bèèbó lówó
Baba Múlíká
A-jáde-má-tàn-án-nílé
Folánmí
N ó sì máa pe baba mi
Giwá egbé tí n gbe n lé
Joro bí omó oge
Kó ko ó mo se é lo
Okè má wòó
Kí n má wòó
Kí n má wòó
Òkè omo Dèjì
Òkè oo
Omo Dèjì Àlàmú o o
Ase-é-perí tó lo n lè yìí
Ó dé mó ò a a
Adébáyò
Pè-éni-béè-níí-jé ò
Baba Mopé é
N ó sì máa ròyìn àjò
Èrèolá o o
Baba mi ò ò
N ó má a ròyìn àjò,
Bó mo bá dé nú ilé
A-tóbì-má-ràn-án-ró onbìíyá
N ó máa rò léyìn odi
Giwa egbé
Igi lo ri bí owó eyo
Arí’an má sòjo
Oko wa lò rí powó ìlú dà
Òkè omo Dèjì
Òkè o o
Omo Dèjì Àlàmú o o
À se é perí ló ní n máa lo eru ò nib a mi o ba
Adébáyò o o
W’orú-ù-ké-koto
Baba Múlíká
Ogunlabí o o
È rèolá o
À ní bí ò bá si omu
Omo oto
Omo ìmúnmúná ló jù aro
Dálémofótí
Omo a ní ó báwon lo
Bí ò bá sí èjìgbà ìlèkè
Tí n be nídìí ìyàwó
Baba Mopélólá
A-jáde-má-tàn-án-nílé
Folárànmi oko wa tó léwà jobìnrin lo
Giwa egbé
Igi lorí bí owó eyo
A rì’an má sojo
Oko ayaba lò rí powó ìlù dà.
Òkè omo Dèjì
Òkè o o
Omo Dèjì Àlàmú o .
A-se-é-perí oba tó tèlí
Ò ní í jé ó tú o a Adébáyò ò
Pèé ni béè níí jé o
Baba Rábí.
Ìfòròwánilénuwò lóri àwon òrò tó ta kóko
Ìbéèrè: kin ni ìtumò olórímodélé ti e pè wón yìí
Ìdáhùn: ìtúmò rè ni pé òun (oba) ni olórí gbogbo ìlí.
Ìbéèrè: E pé wón ní ò seléyá pò mófá. Èèrè ìdí rè?
Ìdáhùn: ìdí ni pé gbogbo odún pátápátá ni oba máa n se.
Ibéèrè: A jáde má tàn-án nílé nkó?
Ìdáhùn: ìdí ni pè ó máa n dá àwon erú re àti ayaba si méjì tí ó bá n
lo sí òde. Àwon ìdajì á bà a lo. Ìdajì a sì wà nílé.
Ìbéèrè: Eése tí e fi kì wón pé òyó ló ti gbóyè wá sílé?
Ìdáhùn: Nígbà tí ó joyè, Aláàfin n rán ni pè é ní òyó, ó sì bó sí
àsìkò
eègún wà. O rán onìsé sí aláàfin sùgbón kò gbà, ó ní àfi
bi
òun gan-an bá wá. Nígbà tí ó sì lo òkú rè ni wón gbé
wale!
Òyó ni wón ti fi joyè, òyó náà ló kú sí.
Ìbéèrè: kin ni ìdí tí e fi pé iìbèru ni kú oko Aláyò?
Ìdáhun: ibéru ni ikú rè je nítorí àìsàn kò se é fi jáde nílé tí ó sì jé
pé
òkú rè ni wón obé bò
Ìbéèrè: A tóbi má ràn-án ro nkó?
Ìdáhùn: Bí ó se lólá tó nnì, kì í rán ró fún enikéni.
Ìbéèrè: E pè wón ní Dálémofótí. Kin ni ìdí rè?
Ìdáhùn: ó jé eni ti ó máa n foti se alejò dáadáa.
Nítorí ìdí èyí, odidi yàrá kan ni o fi máa n kó otí pamó
sì,
kò sèsè ní í lo ra otí bí aléjò bá dé.
Oba Iseyin
2397
6376
2006-12-18T08:21:33Z
Loadewole
101
/* ORÌKÌ OBA ÌSÉYÌN */
[[Oba Iseyin]]
==ORÌKÌ OBA ÌSÉYÌN==
OBA ADÉYERÍ LÁTI ENU (PA) ÁLÍMÌ AJÉYEMÍ ILÉ
ALUSÈKÈRÈ NÍ ÌLÚ ÒYÓ
Adéyení omo Alájogun
Adéyení omo wúràólá
Adéyení omo wúràólá
Ìyàndá a-báni-sòrò-má-tannìje
Adéyení omo Alájogun
À n bó’bo, òbó hun
Adéyení omo alájogun
Òbo kìkì are rè.
A à féná à ní ò jò
A féná tán
Oníkálukú n gbénu ú sá kiri
Àká baba ìrókò
Asawo lode ò febè paní
Adéyení omo Alájogun ònà ìbàdàn la ò gbodò rìn
O n káà koko
Adéyení omo Alájogun
Òjò pa kòkò rè gbìn-gbìn-gbìn
Òjò tí ì bá pa tápà
A dòtúbáté
Adéyení omo Alájogun
Elébùrú ìké
Omo Alájogun
Òbo kìkí are rè.
N ó k’aséyìn oba àrànse
Oyinbó omo Èjìdé àgbé
Gbógun léye
Àsoba jagun
Oyinlolá Oláwóore
Peranborí
Peran bofá
Oláwóore a bèyìn àrò gele-mò-gelé-mò.
Kò se é mú ròdá
Ò se é mú
Gbógunléye
Àsobajagun
Nlé Oláwóore
Baba enìkan ò gbin yánrin
Baba enìkan ò gbin gbòrò
Omo èjìdé Àgbé
Fúnra rè lóhù
Aséyìn Oba àrànse
Oyinlolá Oláwóore
A gbó onísé Oba má mà dúró
Omo èjìdé àgbé tí í gbónísé onjò
Tí í tún fìlà se ge-ge-ge
Oyinlolá
Oláwóore
Àsán-àn-jòmì-eye
Oláwóore
Ekùn-abi-làà-làà-ìjà-layà
Láwóore ekun-abi-làà-làà ìjà-layà
Agbógbe má gbóyàn
Oba Àyínde
Oyinlolá
Láwóore Àbe
Afàdàmò-ragun-jànyìn-jànyìn
Oyinlolá omo Èjìde Àgbé
Dákun má gbéná
Oba àrànse
ohinlolá
Láwóore
Nígbà tí ò sí mó
Aséyìn ò ti è parun
Oyinlolá
Oláwóore
O kan Adégbìté
Sùkú-séré Adégbìté
Omo alálè-òrun
A-jó-kí-de-ó-ró
Baba ori dagogo
Àrán kún lé
Baba odún sàrìnnàkò ààlà yìgì
Ààlà yìgì baba ò dé títí dodún
Omo afòkú sòwò
Àrèmú Arówólóyè
Àbíkú oníjànmón
Baba ládépé
N-n-gb ó gbinrin lówó òtún
Sùkú-mì-séré
Mo se bálágbède òrun ní n lurin
A-jó-kí-de-ó-ró
Baba orí dagogo, n-n-gbó gbinrin
Lówó òsì, Adégbìte
Mo se bálágbèdè-òrun ló n lurin.
A-jó-kíde-á-ró baba orí dagogo
Èmi-ò-tetè-mo-pówó-fá-gùn-má-ràjà-gún-gbe
Arówólóyè
Àbíkú oni jànmó
Baba ládépé
O dèèkínní onísé ìbàdàn dé wón lógun jà ni
Mókín ilé
Arówólóyè Oba èse
Wón ní mo kí séríkí
Mo kí Balógun
Mo kótùn-ún
Mo kósì
O dèèkejì èwèwè
Onísé ará ìbàdàn dé
Wón lógun jà ni mòkín ilé
Arówólóyè
Wón ní wón ó kí séríkí dáadáa
Wón ó kótùn-ún
Wón ó kósì ìbàdàn
O dèèketa èwèwè
Onísé ará ìbàdàn dé
Wón lógun jà ni Mòkín ilé
Arówólóyè
Oba èse
Wón lógun le fún séríkí
Ogún le fún Balógun
Ogun le fótun-ún
Ogun le fósì
Kóso kó kí e má le è kó won
A-jó-kí-dé-ó-ró
Baba orí dagogo
Sèkèrè kó ní e má le è sétè
Tètè kò pé e má le è kójèbú
Arówólóyè
Abíkú onijànmó
Baba ládépé
Járun-járun
Kó máa jáwon lo
Jósèèké jósèèké
Kó pé e má le è kójèbú
Arówólóyè
Abíkú oníjànmó
Baba ládépé
O kan Olúgbilé
Ìgbà tí ò sí mó
Aséyìn ò ti è parun
Olúgbilé
Eléwu oyè
Òmùdún kókò
Oba asàwòlòlò
Oní jànmó alátise
Olúgbilé
Aberan nílé bí ode aperin
Afàlùkò-jèjèè
Jejèé-nílé-oníjànmó
Jejèé-lóde
Olugbile tó tó baba
Láwóore re i se
Aborí esin báá-báá lónà komu
Abìrù esin tìkòtìkò
Lónà ababja
Sèrùbàwón baba Àjíà
Ológòdo ègi
Olúgbilé
Aberun nlé bí ode aperin
Rèwó-rèwó ní e má ti è rèwó mó
Ológòdo egi
Olúgbilé ni bá a bá lo
Emi ni í máa se ní wàye
Mo ní jà mo jùlo
N-n-jù-tòsun-lo
Òmùwè tí n wè lódò òsà
Kó múra kó lè wèé já
Iba mi olúgbilé aláwòye
Òmùdún kókò oba asàwòlòlò
Ìfòròwánilénwò lóri àwon òrò tó ta kókó
Ìbéère: kín ni ìtumò gbólóhùn yìí “A à féná, à ní kò jò?
Ìdáhùn: ìtumò rè ni pé nígbà ti ìnà kò ì jò ni à n dúró, tí iná bá ràn
tán ènìyàn ó ho.
Ìbéèrè: kinni ìtúmò omo Alájogun.
Ìdáhùn: omo jagun jagun
Ìbéèrè: kín ló fa ‘ona ìbàdàn la ò gbodò rìn?
Ìdáhùn: Nítorí pé ológun jo ni wón.
Ìbéèrè: Abèyìn àrò gelemò-gelemò nkó?
Ìdáhùn: ó jé eni tí í máa n ni eran nílé ní gbogbo ìgbà tí ó sì máa
n fi í se àlejò.
Ìbéèrè: kínni ìtumò Ekùn abi làà-làà ìjà layà?
Ìdáhùn: Jagun-jagun tí ó le ni à n pè béè.
Ìbéèrè: ìdí tí e fi n pè é ni Oba àrànse?
Ìdáhùn: Onírànlówó ènìyàn ni ó n jé béè. Ó n ran ènìyàn lówó.
Ìbéèrè: Omo aláte-òrun nkó?
Ìdáhùn: Eégún baba won ni aláte-òrun tí a fi n pè é béè.
Ìbéèrè: kin ni ìtumò àbíkú oni janmo?
Ìdáhùn: E ni tí n dákú.
Ìbéèrè: kín ni ìdí tí a fi so pé ó se ori esin báá-báá
Lónà kòmu?
Ìdáhùn: ìdí ni pé kòmu ni oko rè.
Ìbéèrè: òmùdún kókò a sàwòlòlò nkó?
Ìdáhùn: Oba tí ara tè ndán ni eléyìní.
Alaafin
2398
6239
2006-12-17T06:46:23Z
Loadewole
101
/* ORÍKÌ ALAAFIN TI ÌLÚ ÒYÓ */
[[Alaafin]]
==ORÍKÌ ALAAFIN TI ÌLÚ ÒYÓ==
LAMIDI OLAIWOLA ATANDE ADEYEMI III
LÁTI OWÓ ÀLGÀÁJÌ SHÍTÙ ÀKÀNÓ ALUSÈKÈRe
Láíwolá omo Alésu lépò, àkóbi bódéjóko
Láíwolá ayé re ìdèra ni,
Ojó gbogbo bíi odún omo baba Móríye
Tótó ki n mómo ri òrò ò gbayaba
Ò gbà léyo bé è
Omo baba Àkèè, Láíwolá ta gbékèlé
Ò ni kú, sákì Oba lomo Adéyemí
Ewé gbígbe tíí fojú diná, omo ìyá
Àkèé, baba Babátúndé oko ìyá Núúrù
Àkóbí Bádéjókó, èkúté ò mòwòn are rè
N dájó súúná, óní kólógìnní ko
Kálo kó lo wòran, a mo wo
Àbò won, àbò won o sé se
Láíwolá, Akéréburú, omo láwoyin
Òkè gbogbo lo o f’ajélè é si
Baba Babátúndé, àkóbí Bádéjókò
Láíwolá Oba lomo lawoyin
Okú olúkókun, pòjù, oko ìyá Abioye
Ató báa ti n pé, oko Ràmótù
Ti n jélébóló, baba kábíèsí
Oko súúlá, láíwolá ayé re ìdèra,
Láíwolá omo olúkúewu, okú olúkókun
Òsónúlé o béjìré, babamótáyé
Àkóbí Bádéjókó, baba omo méjì láàfin
Láíwolá oba lomo láwoyin
Tótó ki n mó ri òrò ayaba ò
Gbà léyo bé è .
Àwon bàbà re àgbè n won, o
Fowó ti o kó o pé títí
Ónlé oró, omo ìyá òkè Àsàbí
Adé, Adéwínnbí, lájoólù
Látúnbòsún, omo ogbón le n
Nímò, eni ògbèrú alé mólo
Ikú pupa tééré oko sobadiwin
Sún on sóhùn oba gbogbo wa,
Nílè eèpò, òkiri ò fìjàlò
Eléwele èjìòbò ró etí àá wón
Yéri ogun ódì.
Látúnbòsún omo arólúa kúndùn
Níkàrè
Ìkàré omo egun oju
Òsí lèkùn o to joba
O fìdí oko rumo gègè
O yo s’ógun lórùn omo
Àwùsàn, àgbasà, bórí kan sun òn
A sì rangba orí, ori ògè Àkàndó
Ló sunòn ló ran òyó
Alé mólo, ófori rerú, o forí romo
Ayé èjìòbò ró laségìtà n là
Hán yérí ogun ódì
Latunbosun omo arólúa kúndùn
Níkàrè, o pàlú méje pò
Adéwínbí n bá gbogbo won jagun
Àgó agódóngbó won o gbodò
Rogun, òjòngbòdú ò gbodò rodò
Odòfin o mo ònà kò dúró
Delégàn ìlú, omo ajà léyìn
Sóóró gidi, Adéwínbi, olúkúewu
Kàngí bòòlì, Àtàgbániyògò
Ekùn gbálájá oko òwérùn
Apani mo mógun jo oko
Ìyá Nàso
Ikú pupa tééré oko sobadiwin
Sún on sóhùn Oba wa nílè eèpò
Nítiri méje làá polúkúewu
Kó tó jé ni,
Ilá tiiri ilá kó
Aláàfin ikàn tiiri, ikàn wèwù èjè
Ìkònkó só
Ìwò tiiri peja
Okà bàbà tiiri polóko
Oní bómo kékèké ilé, omo ìyá
Òkè Àsàbí, bí o bágbà jehun
Adéwínbí nítiirí ni tiirí
Òkèrè nítiirí mómò wó baba
Kúdééfù
Eléwele èjìòbòró etí à á won
Yérí ogun odi
Bí mo bá gbé lákàndó
Ògè Àkàndó omo ìyá òkè Àsàbí
Oba lélèlelè, ikú pupa tééré
Ma bóba ni lílelíle
Hàharan gbangbà, ègun, bàtàbútú
Ni líìlí pèyìndà, omo ìyá
Òkè Àsàbí
Igba ajá o le e mu
Adéwínbí ògùn o lo rí
Alé mólo, won bi ó won lómo
Tani í se be e, o léyin o
Moromo Àsàbí tó joba sílè eèpò
Èyí ti n dawo owó lùwón
Lájoólù, látúnbòsún omo arólù
Akúdùn níkàrè, ìkàrè omo ègún
Ojú, ìgbà ti o sí mó
Aláàfin o parun, ó tún bímo
Tó ju omo lo, ó bí Adékáfé
Omo sùnbò Àlàó, torì náà
Ajagun mógberin, ìdòòmì okùnrin
Bówó tíí pé lo o pè,
Oko ayaba, asokùnrin ní
Gbóngbódó omo aíkan ìyá
Ò sun gbèdè jí gbèdè Aláàfin
A námónáwó owó o tán
Adélù làlàlà olújìdé jàlàlá
Asáarí, ò gbélékalè o mo
Osìn, omo òra nísèkè
Okó etilé òhun ègbin
Adéyínká omo oromojogbo
Aláàfin àdàpò òwò òhun ìyà
Ònà gburugudu Adélù Àlàó
Látòbàárìn omo sàngó
Alaafin Olújídé omo Oromojogbo
Asokùnrin ní gbóngbódó
Omo aíkan ìyá, ònà gbugudu
Adétònà Àlàó, Látòlàárìn
Olúkúewu lo tun kú ola
Fi saya, omo ewé rare
Nísèkè tó bí kúola ìyá Àlàó
Nínú Adétònà làlàlà Olújídé
Omo òra nísèkè
Ìgbà to kú Aláàfin o parun
O bímo tó jomolo
Adéseéró, Asesese bi eléèmò
Adéyemi igi jégédé
Alówólódù, òpádíjo bàtà ba n
Súa, Ajígbonrí Àrán,
Abegun omú dáranjè
Bámúbámú, irúmì okùnrin
Okùnrin abegun apá lo bi kúsanrín
Òròkí, amólésè bíí òsùmòrè
Táyé se májáyé bó
Okan tó e kú alówó lódù
Baba òókán esin
Adéyemi ode ni baba láwoyin
Káà kan ìbon
Káà kan ètù
Káà kan àkádésí
Òpádíjo, Adéyemi abílé gbogbo
Ní jíje, ní mímu
Okú aláàfin omo
Moluru, agbàlú olú àjo
Bánánbanàn
Lójú òrun, boun boun
Omorí igbá fi túlásì jókò
Táyé se májáyé o bó
Òkan to e bado loju
Ìgbà ti o sí mó
Aláàfin o sí mó
Aláàfin o parun
Obímo tó tún jomo lo
Dúrósinmí, mósaléwá
Bangbádé omo Olúkúewu
Ìgín-rìn-tádé Adédèjì
Ládìgbòlù, Àjò Àkànní
Òkúmorà èyí ka mo pe
Láwánì
Aso oko òkúbánké ofiafia
Ní wóndo eléyín ni jogún
Èrín omo sèfíánátù
Omo Àrìbà, ìgbà to ní sèfi
Níyà tan, òtukóko améyò
Gún emi lo ni sèfí
Lobìnrin se, Dúrósinmín omo
Olúkúewu
Ajírérìn òkinkin, Dúrósinmí
Omo olúkúewu, Aláàfin Àtìbà
Siansian, o ri n tó s’àgbìbà
Òtukókò améyò gún to fi
Dékun èrin rin Adédèjì, Bángbádé
Omo olukúéwu, láfìàgi
Adùn Àkànní o omo ara iroko
Sùúrù baba ohun gbogbo
Sùúrù baba ìwà, àgbàlagbà
Tóní sùúrù lo n se bóhun
Gbogbo lóní, mósaléwá, omo
Olúkúewu ìgbà ti ò sì mó
Aláàfin o parun
Obimo tó tún jomo lo
Òkan kúnjó omo sulolá
Omo láaróyè omo èsù
Àkèsán
Soládèmí Aido la se toto
Fun, Adégbóyèga
Òdugbàngbà dura
Ikúòjó aráleé íléwomo
Adégbóyèaga àrólé láwánì
Àrèmo Àwèró òkúmorà
Omo Àjùòn Àkànní kú mo pe
A i johun mo e pe n mi
Oko ofun onílé nlá ojó
O tójó Aítúnjí, Mósaléwá
Gíwá o, jo gbajagbì
Sóládèmí
Lójó tomo onílé àrán o fogun
Tì omo wòwò lode
Sókè Agodi
Ikú o jó gbogbo omo ojo
Won sa kíjokíjo
Adégbóyèga omo òbùn tò ó
Sòkòtò dìgbòlù omo ògè
Òní mobèrè monàró omo
Onílé àrán oní ibi to ba wu
Ìbon nìbon tí í ba jagunjagun
Ikúyó ara ilé Bíléwomo
Adégbóyèga òràn dìgbòlù Àkànní
Tótótó fùn-ún èrè agogo
Ìgbà tí o sí mó Aláàfin o parun
O bímo to tún jomo lo
Èèbó Adé Agboolá, Bónlékojú
Oba aláyélúwà
Òré Adéòtí oko Moyíólá
Baba kábíyèsí aláàfin ìdèra
Ààrinolà, oba lomo olúkúewu
Tótó kin mo ri òrò ayaba
O gbà léyo be
Ijo lo jo de kàdúná
Omo Móyíólá, rárá lo sun wo
Jungbu sérìn ànfààní baba
Kábíyèsí ohun lo rin dójà eréko
Ààrinolá oba lomo Láwoyin
N nì hún tàlá oko ábí, n
Hùn níhùn tálá lónà òkè ògùn
Àlàbí oko Àdísátù
Àlàbí Agboolá baba káyíyèsí
Lo mú mi lo mògbòho, àwa
Aarinlolá lajo de kútúwenji
Àwa kábíyèsí la jo le dójà ìlorin
Aarinolá omo olúkúewu
Ìgbà ti o sí mo
Aláàfin o kúkú parun
Súàrá Adéyanjú olóde a ún
Dáró baba mojísólá, Bánjókò
Modékùnrin tòótó
Koko lológun rojú oko yoyin
Ládéjo wò mi lójú omo Ládìgbòlù
Àjékùnrin Abèèmò layà
Omo Tèllà, èèyàn tan konú
E, Àkèé ti o konú ara re
Gbénú-edé báláró jowú
Oko yoyin- Ládèjo ì ran Àgbon
Atiba, e dára tì
Ìgbà ti o sí mó aláàfin
O parun, o bímo o ju omo lo
Láíwolá, Akéréburú baba Àsìáwù
Àtàndá baba Babátúndé
Oko ìyá Núrù,
Ibi ònà to lo yán
Baba Babáúndé, baba kábíyèsí
Mó yà silé mi.
Láíwolá Oba lomo Láwoyin
Tótó ki n mo ri òrò
Ayaba o gbà léyo be .
(1) sákì - kábíyèsí
(2) Akéréburú ko ga o si lágbára
(3) ikú pupa tééré- oríkì Aláàfin Àtìbà
(4) Àharan gbàngbàn –Aliun-eranko kan
(5) Igi jégbédé – Eni ti o ga
(6) Ewé gbígbe ti fojú diná – o laya
Oba Aresa-Adu
2399
6369
2006-12-18T07:37:38Z
Loadewole
101
/* ORÌKÌ OBA ARÈSÀ-ADÚ */
[[Oba Aresa-Adu]]
==ORÌKÌ OBA ARÈSÀ-ADÚ==
LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKANLÈ
ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYANMU)
1. Ìrìn mi gbèè, ó dilé wa lohunun ooo
Témi bá n lo sónà ibè mo monlé wa
Omo Arèsà tó lépo níkèté, omo serúbóba délé o …
Dèku ràpò òrí elégbàá Ìresà
Búra mójòrí omo Oba gbándú igi òpe
Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro
Ì na sòkòlònbó aa gbátà sebè.
Omo àkókó méta ètí òkun
Àrèrè kotì-kotì eye òsà
Òtàátàá leye Àágberí jé
Eléyun nì lomo Oba tó jesin-jesin té e gbéso sórí isin
Tóbo sí enu àwon àgbìgbò
Póbó tó lo ó bó ó denu àtíòro
Òkan lomo Oba tí í jepo
Òkan lomo Oba tí í joyin
Kò tètè wi fún mi pohun ó jòrí ikin ìna àbo omo dágun
Ìyèkan Oníyèkán
Ìyekan Oyínyèkán
Ìyekan tìgè tàdùbí Oníìkèyé
2 Àdùbí ONíkéyè anumo bí eye
Èyí tó jí ni kùtù kùtù, tó ti jí ní fèlí ìdájí
O wá ló perú re sagbàlá níjó ojó sí
Ún wá n pé erú mi àrùn wo leyin? Àrùn wo lèyi?
Erú ní àrùn kan, àrùn kàn tíí geo mo ni poríkí-poríkí owó
O sì tún berú rè léèrè wò
Ó ní erú mi àrùn lèyí ? Àrùn wo lèyí
Erú ní àrùn kan, àrùn kàn ti í gé omo ní porìkì esè dànù
Erú bínú wonú igbó , ó gbérin lójú pàá erin sáré ikú
Lo mòngodo-mòngodo
O fìbínú bo sí àwón esè òdàn
Òun náà bá tefòn láyà
Òun náà bá tefòn láyà
Efòn sáré ikú lo mòngàlà-mòngàlà
Ni won n péni tó bá bègè Àdùbí nísé ara rè ló bè
Kò ni pápaà jé,
Oníkèéyo gbengberí-olá, omo ajolú joba
Òun lògèdè àgbàgbà ti somo rè kó dèèrè
Onípònná omo ikú méta àfiri ogun
Àparò méta òyòòyò méta à loràn
Òkan ní n se e jé á ba, e jé ába
3 Òkan ní e jé pòkòkò ká re káè lafònjá, ìlafònjá ilé ò je
pànbóló
Un la ba kolúrón adé, la bá roba jó geere
Ataresa ò bá won pé jì njòwòn àlò
Eléyun nì n lomo Oba túpe áà; omo Oba tùpe,
Omo Oba òmìnì to a gbó àasà
Omo Oba túàgbá
Omo Oba Ògún òroke
Èé tó fìbòòsí ta lo sáàfin Òyó lé njó ojósí
O ní ó síkin ládàálè táale mó o bo
Oba ni ó mó o lo sínú ilé
Ó ní bóbá dojó méje òní, Oba ní kó sérí kó wá
Kí ojó méje ó tó pé ò ò ò ò
Esin baba won, ó kú gbó olóòwá
Ó rànrú sílé Oba a loràn
4 Ó fagbedegbédé sílé Obàdíwò maa róhún nú lebo
Aráa gbó olówa dé won ò gbodò yagada kí won ó kunran esin
Eran esin kò sì gbodò rà á bè
Lóòtó ni béè ni òdodo
Wónranse lo o lé olúgbon, wón ní ó fún ni lobe àáfí kunran
esin
O lóhun ò lobe ti han fí kunran esin
Lóòtó ni béè ni òdodo ni
Wón ránse lo sílé Olórà wón ni o fáwon lobe àáfi kunran
esin
Ó lóhun ò lobe tó han fi kunran esin
Wón wa ránsé lo sílé èrìmòjé omo a fò lérìn
Elérìn ó wá fún won lobe merin àwon wá kunran esin
Gbà tí hán kunrab esin náà tán
Wón bá n gbé apá Olúmokò ló n gbé mèmèsì àyà
Ògáálá nìkan n ló jolori kórà kófà a gbórí esin
Omo Baríolá ni ò tètè dé ni wón bá e rò mónrù esin
5 Lóòtó ni béèni òdodo ni
N ní han fí sèrù esin làwon fì bo nlé ìresà
Bariolá omo Oba gbándú eti ekoro
Témi bá n lo sónà ibe mo monnú ilé won, ènì ò bùrà kò jòrí
aará ìresà.
Búra mo jo`rí elégbàagi ope Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro
Ni ìgbà tó di ní sègbè ooo
Gbogbo egbé mi lo sí oko igi, èmi sì lo sì oko igi
Gbogbo egbé mi ségi wale
Mo se kèkéè wale
Mòmó rimi lókèèrè, mòmò fekún si èmi ferin si
Mo ni táa bá ségi wálé emi ni mó on se?
Mòmò lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke
Omo Oba kèké fújà lalò
Wón lémi ò wa mò ni pé omo Oba kéke, omo Oba kèke,
Omo Oba kèke fújà merìndínlógún
6 Tí won n joba nínú ilé ìresà
Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro ìna
sòkòlònbó máa gbátà
sebe
Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé waa
Arèsà dúdú lègbón pupa làbúrò
Inú ló konú ni won e fomo fúnra won
Lóòtó ni béèni òdodo ni
Ìran kánhìndé un ni joba Ìresà dúdú
Ìran Táyéwò un ní joba Ìresà pupa
Ìdòwú nìkàn, tí í somo ìkányìn won lénje-lénje ni n joba
ìnísà
Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa, èdè bùrà ko jori aa
rá ìresà.
Búra mó jòri elégbàágí òpe
Baríolá omo Oba gbándú eti ekoro
Ìna sòkòlònbó aa gbátà sebe.
Àlà e wà bí o , gbogbo ilé ti ri o o o ?
Inú ilé gbogbo kàà sí nkan ni ti wa
Omo Oba túpe, omo Oba tùpe, omo Oba òmìnìtúá igbó àasà
Omo Oba túàgbá, omo Oba Ògún ò rokin
7 Témi bá n lo sónà bè mo mo lé wa a
Àlà e wá bí o, gbogbo ilé ti rí ? Inú gbogbo kàà sí n kan
ròdò-rodo
pòòmú aara Ìresà
Arèsà dúdú lègbón pupa lààbúrò
Lóòtó ni béè ni òdodo ni inú ló konú ni wón e fomo fúnra won
Ìran kánhìndé a joba Ìresà dúdú
Ìran Táyéwo nìkàn ní joba ìresà pupa
Ìdòwú nìkàn tíí somo kányìn won lénje-lénje, ìdòwú nìkàn ni n
joba ìnisà
Témi bá n lo sónà bè mo mole wa
Bá n fènì si, èmi ò fènì si eléyunnì
N ní mo on bí ìresà nú
Bóólé kóo bupo ló yá mode lára
Témi bá n lo sónà bè mo mole pón ròdò-ròrò
Àlà e wà bí o, gbogbo ilé ti ri ooooooooo
Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni ti wa
Ròdò-rodo pòmú aa rá ìresà
Kálo o lé lónìí elégbàagi òpe
Baríolá omo Oba gbándú etí ekoro
Ìná sùn kólónbó n la gbátàà sebè
Àlà e wa wà bí ? Inú ilé gbogbo kàà si nkan kan an ní ti wa
Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa
Àlà e wà bí ò ò mo a pón bépo ré ò ò ò ò
Ròdò-rodo pòòmú aará Ìresà
8 Búra pòó jòrí eelégbàagí òpe
Témi bá n lo sónà bè mo mo on lé wa a
Àlàfà ke wa bi o ? ilé ti rì ò ò ò ò
Oyèdépò orí Olóyè sáájú ò ò ò ò, in won ó ràn o lówó won a sotìkanyìn ní
Oyèdépò mó ón gbórò enu un mi
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé waaa
Omo Oba Túàgbá, bórí won ó ti mo on ran ló tó ò pin ni
Témi bá n ló sónà bè, mo mo on lée waa
‘Dépò orì gbogbo Oba tó je bí won ó ti- mó on ràn ó lówó tó ò
pin ni
Àlà e wà bí inú ilé gbogbo kaa si nkan ni ti wa, ròdò rodo pòòmú aará Ìresà.
Orin: Edé odì ò níresà
Mi ò gbàgbé n ó pèyin ò níresà
Ègbè: Èdè odí o níresà
Mi ò gbàgbé n ó sìnyin ò níresà
Ègbè: Èdè odí o níresà
Mi ò gbàgbé n ó sinyin ò níresà
9 Ègbè: Èdè odí o níresà
Èmi kòkòyín n ó sinyín ò níresà
Ègbè: Èède odí o níresà a a a.
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKO NÍNÚ ORIKÌ OBÁ
ARÈ SÀ
1 Omo ìyá kan náà ni Oba Arèsà-Adú, Aresà-Apa. Apa.àti
Oba ìnìsà.
Arèsà-Adú ni kéhìndé
Arèsà-Apa ni Táíwò
Oba Ìnísà ni Ìdòwú
Oba Ikoyi
2400
6373
2006-12-18T07:44:00Z
Loadewole
101
/* ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ */
[[Oba Ikoyi]]
==ORÍKÌ OBA ÌKÒYÍ==
LÁTI ENU ALÀGBÀ OYEKALE ALADE
OMO ISÉ FÓYÁNMU)
Ùn n lo ilé wa lóhun ò ò ò ò
Nílé ìkòyí omo erù ofà
Olóòótó omo gbáà, omo gbèdu
Yánbínlólú omo Arágáláká kee fikú pogun
1 Àrònì gbonra jìgì dagi erù oògùn nù
Omo gbélé
Omo gbégbèé
Omo gbé ijù, gbébi
Ò-gbódi-gbé-yàrá
O gbebadan ò kè pé, o gbákínmòórìn, o gbáawé
Ò-gbé-fìdítì-gbewàré
O gbákínelé, o gbéléefón run
O gbélé kúata, òtè ò tán e e bibì làá dé si
Kú fúnwon rérìn-ín Olóyè n ni baba mi
Ó níbi táa bá gbé, ibe nilé eni
Jagunjagun lèrò ìkòyí jé, omo oba a jò lápó wòròwòrò
Ogun ló bámi ni gbo
Mo dolú igbó
N lé mi lóhùnún ma dòsó esin
Bí bá n rogun
Èrò òdàn bamii lódan mo dèrò òdàn
Ogun ló bámi pàlàpálá mee dòpá à bon
Àsé Olú nìkòyi jé omo eèru Ofa
Témi bá n lo sónà ihè mo mo on lé wa
Olúkòyí àfeji, àfeji n lo bí onikoye àfòjò àfòjò
Olúkòyí àfòjò àfòjò, un lo wa bí Olúkòyí èèrùn gan gan gan
2 Olúkòyí èèrun gang an gan
N ló bí Olúkòyí ìrìwòwò
Olúkòyí ìrì wòwò, un ló bi Oníkòyí òdá gbágbá
Olúkòyí òdá gbá gba, un ló bi Oníkòyí ò koko
Un ba won tó pón kángun síkoto níjóhun
Témi bá n sónà bè mo monú ilé wa,
Eléyun nì taa lóbí, taa lóbí ?
Un ló bí òkéré lèrù gan gang an
Òkéré-lèrù gan gan gan gàgbon n baba won àgbà took tó kori
òde ìsálayé
N lé ìkòòòyí omo eerù ofà
Olóòtó omo gbáà omo gbèdu
Yánbíniólú omo arágálá efikú pogun
Témi bá n lo sónà be mo molé wa
Omo Oba ìjí peké-peké
N lé ìkòòyí omo erù ofà
Àwon ni, àwon lomo Oba ìjí pokùn-pokùn
Ìjí mó pokùn mó
Igi àtòrì ni ko yá mó on pa
Ìji mó pagi àtòrì mó
Igi àtòrì òun nigi àse
3 Igi àtòrì òun nigi òrìsà òwójì
Láwòójì n be nlé owínsí dara
Omírìn dara lóri ofa òòò
Ota rìn dara lóri omi ò ò ò
Làwa n pèkòyì omo eerú ofà
Olóòtó ègi yánbinlolu omo arágálá e fikú pogun.
Àrònì gbonra jìgì dagun erùù oògùn nù
N lé ìkòòyí omo eerù ofà
Àlà e wà bí, inú ilé gbogbo kààà sí nkan kan nítiwa
Omo sírò n togun
Omo gbàro n togun
Omo jìgan n tode
Omo jìgan-jìgan láà rùkú alaigbodoràn mote serù bòtè
Mo letí mo fi n gbóràn láyé òòò
Enikéni kó mó rúmí gbajú òde baba mi lo olórí ogun
Àwa lomo òsèsè ‘kòyí
Tí mo réèrín gán án ni kú
Tú kí n dérin, elégbà ni mo di pèle níjó tí mo fi lo gán án
ni
ogun
ìlànlá omo èrù oofà
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Ìkòyí omo eerù ooofà
4 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu
Èyin obìnrin ìkòyí e mó pagbòn lágbòn mó
Gbogbo obìnrin ìkòyí tí bá n pagbòn lágbòn wón n rán oko won
léti ogun ni
Lóòotó ni béè ni òdòdò on yùn
Àkà kè wà bí, inú ilé gbogbo káà sí n kan ní tiwa ìlànlá omo
gbáà
erù ooofà
Olóòtó omo gbáà omo gbèdu yánbínlólú omo arágálá omo e fi
kú pogun
Orin: Eruwa nil é omo agbòn, ta n níkòyí ò nílé
Omo agbon ?
Ègbè: Eruwa ni lé omo a
Lílé: Ta n ni kòyí ò ni lé omo agbòn
Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn
Lílé: Ta n níkòyí ò nílé omo agbon?
Ègbè: Èrùwà nilé omo agbòn on on.
Ìrìn mi gbèrè ó dilé wa lóhùn ún òòò
Àdesítèé oníkòyí òòò
Ìkòyí omo eerù oofà
Adésítèé loba tí nbe lé kòyí omo agbàawà
5 Olóòtó omo gbáà, omo gbèdu, yánbímilólú omo arágálá e fikú
pogun,
Àrònì gbonra jìgì dabo erù oògùn nù
Okùnrin gbon gbon gbon bí ojó kanrí
Adésítèé,
Okùnrin gbòn gbòn gbòn bí eni fìbon tì
Ìsépo méjì omokùnrin
Adésítèé mo o bá tòde baba a re lo
Ìkòyí omo gbáà, omo gbedu yánínlólú omo arágálá e fi kú
pogun
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Orin: Tapó tapó ;à á bómo ogun
Tapó tapó là á bomo ogun
Ìgbà ìkòyì ò tó déedé
Ègbè: Tapó là á bómo ogun
Lílé: Èsò kòyí ò rìkú sá
Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun
Lílé: Àgbà à kòyì ò ríkú sá
Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun
Lílé: Àgbà kòyí ò ríkú sá
Ègbè: Tapó tapó làá bómo ogun
Lílé: Àgbàà kòyì ò ríkú sá
Ègbè: Taapó taapó làá bómo ogun un.
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ OBA ÌKÒYÍ
1 Olúkòyi je jagunngagun tí kì í gbélé kò se inú ìgbé.
Ìdì nìyi to wón fi máa n so pé èrùwà nilé omo agbòn.
Oba Ogbomoso
2401
6378
2006-12-18T08:24:18Z
Loadewole
101
/* ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSÓ */
[[Oba Ogbomoso]]
==ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSÓ==
LÁTI ENU ALÀGBÀ OYÈKALÈ ÀLÀDÉ
(Omo Isé Fóyámu)
Ògbómòsó òle ò gbé
Ògbómòsó òle ò gbé, eni ó bá lágbárá ni gbébe
1 Lóótó ni béèni Òdodo ni
Ògbómòsó ‘mo ajekà ká tó mùko yangan
Ògbómòsó ‘mo a jòrépo-tú-yì
Àlà e wà bí o ?
Inú ilé gbogbo kàà sì n kan an ní tíwa.
Ògúnlola lorúko sòún àkókó je
Soun kéìtán iwin lábérinjo
Àísá Òkin onígùru-gùrù kéta
Adàdá mówù moja àpà
Oba tóbá onígògòngò jagun àlùsì àpà
Eléyun ni ni oòòò
Òun loba tó kókó tèlú ògbómòsó òòòòòò
Un lókó tèlú Ògbómòsó dó
Lóòtó ni, béèni òdodo ni kì gbogbo Oba kí won ó tó mó on je
N gbà tí ò dè si eléyun nì mó o
Ògbómòsá òle ò gbé eni ó lágbára ní gbébe
Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilée wa
Èyi loríkì ti ògbómòsó ajílété
Béè náà ni Oba ajísegírí niilé wa
E dáké Ògbómòsó òle ò gbé
Eni ó lagbara ni gbebe.
Ògbómòsó, Ogbomojúgun
Temi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa
Báàbá bára wa tan, a fògbó kògbó nnú lé
Àlà e wà bí ò ò ò
2. Inú ilé gbogbo kàà sí n kan ní ti waaa
kótó wá kàjàyí-Olú-Ògídí oníkànga àjí pon
Aíléwólá agidingbi lójú Ogun
Àtilé atona ni baba mi Àrèmi fi sá nka ìjà á sí
Béènáàni Aíléwólá agidingbi lójú ogun
O lájá ti n be nínú ilé méì wulè gboni,
Ènìyàn Àjàyí té e rí ò gbodò ya só o mó lásán
Béè náà ni omo aráyé nì n kóba lóro
Ìgbà ti ò dè si eléyùn nì mó o
N ló wa kan Oba Ajagunbádé
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on mi ilé wa
Ìbísùnmí, Lákanngbò, oko aràgan
Ajagungbádé Onídugbe
Àráráriri, Gbángbóyè ìrèlè baba òkè
Kójú ó torì, kóràn ó dòrìsà
Òrìsà mo kaàbá
Bábà bá yè Ajagungbádé
Jánjanjan ní mo ón dunni
Ajírèrín Òkeke
Àdàgbàlagbà Sinyan àgbìgbò nìwòn
Ìbísùnmí ní n tósàgbònìwòn té e dékun èrín rín
Tobá segúnnugún a kowo móri eyin
Nnkan to sàjààsá té e délé ìbàdàn
Tóbá solówó erú ni, à bá ti rérú è mó pátápátá
3 Atìbàdàn wá joyè bí omo jógíoró
Okùnrin pon pon pon bí ìbon ògodo
Gbongbòn janran baba mi ìbisùnmí tó wúwo bí àte àdí
Aja-n-gba-da-gírì-jagi
Ò-jebòlò jegi ìdi rè
Sara-sara làá kina bolé
Òjò pàà pàà ti tújà
Abomo on mú sànpònná kàrà-kàrà nìgbà osàn
Ó yi éyìn osè, o pomo òsú lékún
O sìkà osumí ògódó ó kanga oní kanga
Báni bù ú wò omo òkèèbàdàn
Àlá ó ba bùú, ó ní iyán lémo
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa
Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mo òòòò
N ló wá kàlàbí Òyéwùmí
Oyèwùmí Ládiméjì, Ládèjo
Afolábí omo Tinúuwin
Ajíkobi Dèjì omo iwin ìgbàlè
Dèjì omo Àsààkún eni tó bá wolodumare ní dá lólá
Òkìkí ò posù, ariwo ò ní pojó
4 òkìkí ò nó somo onílè ni n kankan
Ojo ò tòòjó, ojó ò tojò
Ojó táwon kenimoni gbórí àbíkú kale lójàajagun
Eni tó kúrú n wón n tiro
Ènìyàn tó gùn n bèrè
Àlàbí ò gùn béè ni ò kúrú
Ó dúró gbangba, óbálábòsí wijo
Níwájú òyìnbó ajélèèèè o jàree abínú eni
Orí ewúré sunwòn itú ló bí
Tàgùtàn sin àn ó bí yàgbò
Ìpàdéolá abesin gbórùlé jìgbàró
Orí baba Láléye sin àn tó bárá Ìbàdàn tan
A rí bí won tí n sojú oko Olúgbódi
Àrán inú àpóti oko Efúntádé
Àrìnjó káàkótó oko ògboyà
Méèle nìkàn sùn, méèle nìkàn dájí
Nílé làlàbí òkín lóti málàké ròòde
Témi bá n ko sónà ‘bè mo monú ilé wa
Agbe tori omo rè dáró
Àlùpò dùdù tori omo rè kosùn
Lèkélèké gbàràndá ó torí omo rè déwù aso funfun
5 Torí Àbáké lo fi ránmo láyédé
Torí Àbáké lo fi lo o kóògùn aremo
Àsoba sàrìnjó tí n gbonílù tí fi gbèwù àrán
Oyèwùmí Àlàbí n ní gbomo Ológbàó tí fí wé gèlè genga
Eléyelé ìyàwó, oko jólásún
Ará ilé Àdùnní, OLókan aya bale ajísomo Dèjì
Àlàbí oko látúndùn
Oyèwùmí Àlàbí ló fi Ládùnní rópò ara rè tó dip ó térí gbaso
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on nú ilé waaa
Òun loládùnnúnní Àkànó Oba tí n be lógbomòsó òòòò
Oba ògbómòsó tí n be lórí oyè ní ìsinsin in
Témi bá n lo sónà ibè mo on lé wa
Ìbà baba mi Àkànó Oládùnúnní òòò
Oládùnúnní Oba tó rojó ilè tó jàreee
Bémi bá n lo sónà ibè mo monú ílé waaa
O jàre gbogbo àwon ìjòyè tí n be lórí ilè náà
Àlàa`fíà ke wà bí o
Témi bá n lo sónà bè mo molé wa
Eléyelé ìyàwó òko Lárónké òòò
Ará ilé Àbìó ò ò ò
Oyèwùmí Àlààbí
6 Oyèwùmí Àlàbí Oládùnní Ajagungbádé kan
Olá òkan ò jòkan aya
Bale ajísomo Dèjì Àlàbí Oko Túndùn
Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé won
*Àwon lomo Ìbàrùbá niwón elégùn esè
Ìbàrùbá niwon elégùn esè Olàyankú omo ode bárán eti oya
Omo Abérisé
Omo Agbònkájù
Omo Ajijoperin
Ìbàrùbá omo olójà n lìkì
Ìbàrùbá mojà lójà
Ilé yìí, ilé àwon baba mi
Mo bá e dó kááda oníkáadé
Oníkáda won ò sì ní gbèsab àwò ò ní tánmo lórùn n lìkì
Omo pákí nimi, mé je sìgo
Omo nàmù-námú, erú ò joòrì
Omo kékeré Ìbàrìbá téerì ò gbodo jáwé apá sié lánlán
Ìbàrùbá Olákòndórò, Oláyínnkú, omo ode bare eti oya
Omo abérinsé, omo agbònkájù, omo ajíjóperin
Looto ni béèni òdodo ni
Ìbàrùbá won èé sunlé àjà
Won a ní e bámi wéké yógùn nanana ki ni róhun kólé
7 Ìbàrùbá onílè lìkì
Ìbàrùbá won è é pèkùlù
Won a ní e kálo o lé lóhunún ká lo rèé kédò erin
Ìbàrùbá Olákòndórò Oláyankú
Omo amérin wá á mòlú, omo aréfòndiyàyà
Àrá abowó òjà lálálá
Baba mi ògìdán tí fowó ìjà ralè
Óní bí elérèé ò bá réni
Tí ìjèsà ò bá tajà láwìn
A kòí molésà lásán
Òyíìrí lápó
Oládòkun èjè ti ti ti lénu esin
Tayérunwón, Tègbésòrun
Agbesin lówó Olúpaje
Aare akòta sùsùsù ofà
Sòún abiléfà n wájú
Kéètán abilé ofà léyìn
Dáùsí abilé ofà láàrin
Baba wa ló soró kan bí agogo
A fìbènbé ooró kù bi òjò
Eléyun ni nú ò ò ò
Àwon Oba tó tògbómòsó o
Jógioró akandehunso, àpáti Olúmokò tí kogun lójú tòsán tòòru
8 léfá wolé, lóòsà wolè
kò jé ki elénpe bòdé mó
o gbesin lówó Olúgbaja, ààre a-ko-ta-sù sù ofà
témi bá n lo sónà bè mo monú ilé wa
Ìgbà ti ò dè sí eléyùn nì mó ò ò ò ti jógioró kú ò
Eranko orí ráre tii dún mònnàhun-mònnàhun
Témi bá n lo sónà bè mo mole wa
N ló wá kan Ik’’umóyèdé Àjàsá alátò oyè lábé
Oba lábé bánbóba bánbóba
Oba tóláya márùn-ún táwon márààrún ti an bímo oyè
Wórókòòkan Oba ni wón je
Témi bá n ló sónà ibè mo mo on nú ilé wa
Eléyun nì óòòò`
Taa lóbí, taa lóbí òòò?
Òun ni baba Àjàjí Olú ògidí òòò
Olúwùsì Àjàyí
Lóòtó ni béè ni òdodo ni
Olúwùsì Àjàyí
Onísòro sègì òpónrororo, baba mi akòtòpò iyùn
Òbá jègbè ìlèkè Àjàyí ebí láàrin lòbá mó on gbé
Ailéwólá o yanjú Olá gandangbon
Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó ò ò ò
Taa lóbí, ta a lóbí ò ò ò ?
N lókàndòwú bólántà a wùwón
9 ìdòwú Bólántà a wuwòn on bólá bá dojúdé a súwon súwon
Àkèyìn sí olá kì í rò
Ìdòwú Olóde Àgbánká
Fárónbi abesi kan kúro lójú ogun
Gúdúgúdú abojú légbèé
Àlùkojú órun àpinti
Adáso mó fágírí, oko ògúnyìnmí
Agbinni mó gbinsè, oko Ajíbólá
Ògòngò gongo nírìhànló Oko òjíbù ti jájolá
Ayìndòwú nibon kò kú, a tomo jógíoro lóra o mú gbogbo e je
Ògbó dì ofà tii semú wìlìkí
O ní kòsí oya òòòò
Ogun a kólé e rá òòò
Bí ò sí olùfòn ogun a jà lérìn
Tí ò bá síi lákidófà Ìdòwú Ogun ni jòsogbo
Ó gòkè òrá, o seré nà fún gàmbàrí
Ò se rebee níjó dósogbo
Ògbèkè n gbekè, rábesè gbékèlé
Ó fàtògòrò, ó súwon lóòrógàn títí
Ó gbójúlé lé jagun níjó ogun níjó ode
Èdù òkin ti fóhnn sà
Témi bá n lo sónà bè molé wa
Ìgbà tí ò dè si eléyun nì mó ò ò ò
10 lówá kan Akíntúndé òwè ìsòlá
Tí jówólè Oòni
Akíntúndé Apébu
Apéébu wóló, atìdí yògòlò
Amúlé gbolófófó
Àwa la múlé gbelé aseni
Ilé aseni won ò jìnnà ó jà
Àbá molé olórò ni, a ò sì molé aseni
Àbá mole aseni, òràn won a tètè tán
N lèmi pogunlabí
Òwè ò jejò kínní o feran ejò se lénu
Yàkàtà yakata kò jé a rí ìdí ìsápá
Ìbíkúnlé ìbàdàn, won ò je á sodún arò ní nkankan
Ìgbì tí n gbìkúnlé
A jade tòun tòbùrù gege bi elégbára ègbè léyìn gbogbo àgbà Bàdàn.
Òháhá ilé lógundégèlé ò eruku esin lofi légún Déyemo
Awon ará Òòyì, àwon n won ò gbón
Àwon n won ò mònràn
Won ò mò pérúukú lòwò o báwí
11 Ogunlabí kójúmó tó mo lo kó gbogbo won lóóde
Òlémo gbó Àsàmú baba Àb áàsì
Ìgbà ti ò dè sí eleyun nì ìn mó òòòò`
N mí Oba márun òòòò
Lóòtó ni béè ni òdodo ni in
Temi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Ó wa kàbàrí Olúòyó, ebìíyà
Àbàrí OlúÒyó, Oyèédòjun, Látiri abólugun-Oba
Oba táaké ké ti ò juke
Oba táa gègè tí ò jugè
Òrìsà tí ò jugè, ojú pópó ní gbé
Dúdú fílàní n lomo lákan lé fi modi
Pupa re ní sàatà, ìdùkúrùkú
Témi bá n lo sónà bè, mo monú ilé won
Ìgbà tí ò dè sí eléyun nì mó ò
Témi bá n lo sónà ibè mo mo on lé e wa a
In ló wá kàlàó, Onísòrosègi
Àlàó témi bá n lo sona
Òun ni baba Àtàndá Ògúnwèndé òòò
Àlàó táa wí yìí, òun ni baba Àtàndá Ògúnwèmdé òòò
Òun ni baba Láoyè tíí jórumogegege
12 Apásánlá abaralómú, lómú omo kélébe
Ààre asòkò senbe àbàjà
Sòún dáìsí Oláoyè ni baba ònpetu
Bàbá lelébùrú àásáká
Oláoyè abìlé gbogbo lóógunlóógun
Odán nigi àwúre
Òpè nigi ìràdà
Àgbà ti n féni láfèé lólé
Iwo nlá ni fólúwa re je
Té lésin, bàà lésin
Òkètè n ketè, a mò ón gùn jomo àgbè
Àtùké bóun àsá baba lágbéndé pinpin pin lórí esin
Òpòló tóo yírò òo se é to
Oláoyè okólé baba re lóbá kan kórí
Alùfáà a pàkòi,
Oúnlé orí omo kélebe
Témi bá n lo sónà be momolée wa
Ìgbà ti ò dè si eléyun nì ìn mó o
N ló wá kàntá Olóndé omo Omídélé òòò
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Bá à kègbón taní kàbúrò
Mo kókó fe e lo sílé baba itabiyi
Témi bá kó n lo sónà bè mole wa
13 òjó aburúmoku ò ò ò ò
Témi ba n lo sónà bè mo monlé wa
Kékeré àsá omo ajùújù bala
Àgbàlagbà àsá omo ajùújù bala
Kékeré làdàbà subu táwon tí n je láàrin òtá
Olóumí kékée lo ti n soko won nílé
Kekere lo ti n soko won lóki
Kékeé lòjó ti n soko won lóna ijù
Oníyòówón, Inásírù, Ibasòrun Kínyodé
Iba tíí begun wolé e rémo lo
Iba tí n bá n bò, a kòdi órun
Òfesè mejeèjì gungi òbobò
Eléyun nì ní ò ò ò
Òun ni baba ìtá Olóndé omo Omídélé ò ò ò
Òré ò sí, Olórun Oba dada
Ináwolé baba kóta
Ó ní Ifá firipò nínú igbó
Òpèlè firipò laàtàn
Òrìsà ké kè firipò lágbède agodi
Ináwolé baba kóta
14 Témi bá n lo sónà bè nmo monlé wa
Tí ún bá n lo sónà tòkun, òkun lolórí omi
Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó ò ò ò ò
N lówá koláyodé ò ò ò
Adékúnkèé, Adégòkè oko pàte
Oláyodé omo egúngún oko
Àrà n baba mi Àatàndá
Adégòkè omo iwin ìgàlè
Lékèélékèé eléwù akese
Ahan ran mòjàngbòn, eléwù pànpànkusà
Ògbómòsó ní wón gbé, won ó mo lòó sàyonuso, sí
Láyodé omo egúngún oko
Ò-déyìn-ìlèkùn-di-baba-àgbàlagbà
Òmìmyín-mìnyín té e rí ò le è meyín erin
Èfúùfùlèlè n won ò leè mi òkun
Won ò sì leè mi òsà
Ìse tí èfúùfùlèlè táwon n se sókè lorùn
Àtàndá Òkín Olóun Oba nu ò joke ó wó
Àsá n ta, kò leè tagba raso
Àwòdì wón n rà, won ò le e rewin ìgbàlè
Títí tí àwòdì òkè tée gbélé ò ile mò pé ojú eye oko a mó on ri íri-íri
Ìse ègbón, n wón n pe àbúrò
Àbúrò ìba sègbónm ojú won n pón
15 Àbúrò ìba sègbón, ojú won a pón kankan bí oju alala, orùn
won a wò pèrè-pèrè bí èwù àgbàlagbà
Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o
Témi bá n lo sónà bè mo monlé wa
Ó wa kan Ajíbnólá, Adogun Eléèpo àrán
Ajíbólá Oba to kobi sóyi
Témi bá n lo sónà ibè mo monú ilé wa
Ajíbólá Oba tó kobi sóyi sógun
Àlà e wà bí, gbénkan dùgbè-dùgbè
Un ní pé Olóun Oba gbàmi
Oba séríkí, in ní gbani lóhun tótóbi ní nla tóbi
Sòkòtò èfà mi ò òn balè
Adìgún ni kásá paà lówó lówó
Táa bá ti lówó lówó gbogbo e níí tóní
Àlà e wà bí ò, inú ilé gbogbo kàà si nkan nítiwa.
Agbà ti ò dè sí eléyun nì mó o
Ó wa kòkò lánipèkun
16 Témi bá n lò sónà an bè, mo mo on nú ilé wa
aa
Àlàáfìà ke wà bí o ?
Òkè Olánipèkun?
Òkè kéé kèè ké, mó on jólè rè sánpónná
Kóniyangí kó mó on jélégbáa
Òkè tó lo sóòwu òbò
Eléèé tó lo sóowu ò dé
Adéowó dáké mo joke kóòwu jojololá omo Bádéjéorúko
Òkè ni ò ri powó awon èlèdà
Àlà e wà bi, inú ilé gbogbo kàà si n kan nít iwa
Ìgbà ti ò dè si eléyun nì mó o
In ló wa kan Olátúnjí Eléèpo àrán
Olátúnji omo gbángbéfun
Àrágada sí bààmú lójú oko Oyèládùn
Kòlù-kòlù mó kolùmi Olátúnji ò ò ò
Eni Olátúnjí Àlàó Àlàó bá kolù yó febo jura
Ìgbà ti ò dè sí eléyun nì mó o
N ló wá kolágidé, Olágíde Àjàgbé òkin baba Lúfójè
Témi bá n lo sónà bè mo monú ilé waaa
17 Òyìnbó funfun ò doable fóba láàfin sòún ri o
Níjó títáláyé ti dáyé ò ò ò
Béè náà ni, níwájú omo Odérónké ti n wó tuuru
Níjó tó fòyìnbó párì joyè
Àlà e wà bí inú gbogbo kàà si n kan ni tiwa a
Àjàgbé Òkin baba ìlúróyè
Tí ùn n bá tún lo sónà bè mo mo mole wa
Ìgbà tí ò dè si eléyin ni mó ò
Ó wá korímádégún àjààgbé Òkin,
Tí ùn bá n lo sónà an be mo nú ilé wa
Salami Àjàgbé, omo ìtá Olónjó, omo Omídélé
Òré Òsú, Olóun Oba dàda
Ináwole baba kóta
Gbogbo won pata-pátá táa wí yí òòò
Orílè ti wón ti wá
Gbogbo won lomo ìbààrú onílè lìkì
Oláyankú omo ode báré etí oya
Ìbàrùbá won è é sunlé àlà
Won a ni e bami wéké yógùn nanana kí n róhun kole adodo
18 ìbàrùbá oonílè lìkì
Ìbàrùbá niwon eledin ese, omo ode báré eti oya
Òun ni baba tó se gbogbo wón lè pátápátá pogodo
Nílé è bààrú onílèe lìkì.
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ NÍNÚ ORÍKÌ OBA ÒGBÓMÒSO
1. Ìran ìbàrùbá ni sòún ògúnlolá, ode ni ó se dé ibi ti a mò só
Ògbómosò lónìí yìí. Sòún Ògúnlolá àwon kan pàdé nínú igbo,
gégé
bí ìtàn ti so, èéfìn iná ni wón fi mò pé àwon kan tún wà nínú
igbó nàá.
Lára àwon kan tún Ògúnlolá bá pàdé ni Aálè èyí tí ó jé bale
Òkèelérin, òbé ti ó jé bale Ìjérù, ìran Ègbá ni Òbé jé, nígbà tí
Aálè
jé ìran Tápà, gbogbo won jo n se ìpàdé ní òdò Sòún Ògúnlola,
wón sì fi se alága.
2 Ìtumò Ògbó mòsó: Ìyàwó Sòún Ògúnlólá jé eni tí n pon Otí tà,
orúkootí náà ni oti ewe. Ìyàwó Ògúnlolá je bábá ìjèsà kan ní
Owo,
nibi ti wón ti jo n sòrò lówó ni Sòún Ògúnlolá wolé, èdè àìyedè
dé
láàrin Ògúnlolá àti baba náà, Sòún si lu bàbá náà pa.
wón fún Sòún Ògúnlolá ni àrokò pé kí ó lo fun Aláàrin, bí ó ti
débè, ó so fún Oba pé òun yóò bá won ségun elémòsó ti n pa
ará
Òyó. Ògúnlolá bá elémòsó jà ó sì paá ni ó bá gé ori rè, o sì gbe
fún
Aláàfin. Ògbórí elémòsó ni o di gbomoso.
Akínkanjú ti Ògúnlolá jé yìí ni o jé kí ó jé Olórí fún àwon Oba
aládé tí ó wà ní agbègbè Ògbómòsó.
Lára àwon Oba aládé náà ni Oba Arèsà, Oba Ònpetu abbl.
3 Ìtumò Otí ewe: Otí erèé ni à n pè ní otí ewé .
Oba Onpetu
2402
6380
2006-12-18T08:26:43Z
Loadewole
101
[[Oba Onpetu]]
==ORÌKÌ OBA ÒNPETU ÒJÉ== lati ENU LÀGBÀOYÈKALÈ
ÀLÀDÉ(OMO ISÉ FOYÁNMU)
Ó dilé wa lóhùn-ún òòò
Témi bá n lo sónà token òkun lolórí omi, in
Mo fé lolé Oba bí adé ò mèedi òjé aa dígò sorò
1 Lótùú olójà lodòjé ilé
Omo afínjú eye tíí mumi lágbada tòdò tí mo n bà lonà èbì,
Òró gangan ni wón fomo odó fún odó òòò,
N lé ni lóhùn ú nose okúmorò lónpetu,
Lóòró gangan gan táwo todò lónpetu
Ìda kàlà n baba mi àgbà kan ó tó mùko àdò mònyàn
Ìyá ò dámi ní àgbalè rí, n dúró gangan le fi múmi ní omo
Obí n jesu kò wale írí,
Mo bá tòde baba mi lo,
Omo obí tàlùpò lówó won ò wasà,
Obí, obí te túkùú ò gba toríigi keke
Omo Oba gbélo, gbébò lebì.
Mo pàdé egún kan lókè lààká o
Ojó ò t òòjó, oojó ò tojò,
Tí mo pàdé egún kan lókè lààká o,
Mo rò pé were ò tètè dami mo pemi ni in,
Témi b á n lo sónà be mo monlé e wa,
Ó ní banyan ò gòkè, tó dòkè kó mo on rókè, kómó on bo á
sísàlè èè
2 Ó ni ò ní bóun dé pálò baba òun
Mo ní n bo ni in?
Olóun lomo èbì òjé a dígò soorò
Mo bèèrè, mo bèèrè lówóo láyèwú n jósí òòò
Ólólúefón leni tó kókó joba lójèé
O lólú eyìn ló tèle
Mo níró loo pa
Mo ní àwon lomo Oba mínrin,
Àwon lomo Oba mìnrin
Omo Oba òmìnrìn mínrín tolú òmínrín tó kókó tile-ifè wá
jònpetu,
Eléyun nì baba tó bi Obandí,
Obándé un ló bí ògánndolè
Ògándolè un lóbí Ona dede
Obadede un lóbí ifátólú
Ifátólú un baba Àsàmú Atóèbí eni tó kókó degbó òòjé tó ò
parun
Àsàmú òhún un ló sore onílè
À sore onílé
Un ló sore Olóólà
Un ló dìyekan won
3 Tí an bá pónko olóólà òhún tí jé
Olóólà ohun nííjé abú-bí ekùn-mo-pani-je
Aké kaaka kí olórò ó gbo baba òtún àgòrò
Òtún àgòrò, kó tó kolúdé, òkìkí amúlè bí ìbon
Òkè léyìn pòrò
Akìí kamo fónbí, un ó bi t`mi pòpò Oba mèdì òjé maa dígò sorò
Lókùú Olójà lodòjé ilé
Omo afínjú eye tí í mumi lágbada
Témi bá n lo sónà bè mo mo on lée waaa
Ojó ò tójó
Ojo òò tojò
Ìyàwó Olúòjé ó lo sí àwon ona èyìnkùlé
Ó lo rèé sègbònsè
O rógun lókèè odò loogun bá sú dededee
Un ló bá sáré wolé
Ó ni baálé wa, òlóòdè e wa
Ó ni wá wogun lókè odò, ogun sú dededee
N baálé re bá kápó, ó kórun
Olúòjé ó kófà
N ló bá sòló
Ó wàgbo sòló
N ló bá lógun lo
4 Ìgbà tó di ni sègbè eléèkejì yi èwèwè wè,
Ìyàwó lo sí ònà àwon èyìnkùlé n
N ló bá rógun lókè odò n logun bá su de de de,
Ó ní baálé wa, olóòdè wa
O ní wá wogun lókè odò ogun sú de dè dee,
N ní baálé re, n lo ba kápó,
N ló bá kórun
Olúòjé ba wàgbo sàlàà, n lo ba wàgbo sòló, n lóbá lógun lo
Lóòtó ní, béè ni, òdodo ni
Ìgbà tó di ní sègbè eléèketa yí èwè wèwè
Lóòtó ni béèni òdodo ni
Baálè, ìyàwó bá lo sónà oja
N ló bá rógun lókè odò,
N logun bá sú de de de
N ló bá sáré wolé wá
Ó ni baálé won, òlóòdè wa
O ní wáá wogun lékùlé re ogun dé dan dan dan an
5 N ló bá w’`agbo sàlà, o wàgbo sòló
N ló bá kápó
N ló bá kórun
N ni ún bá n lógun ún lo
Ó lógun ti ti ti
Owó re ò bógun
O lógun tí tí tí, lówó re ò bógun
Ìgbà tó lógun tí tí tí ogun jìnnà
N logun bá polúòjé ò ò ò
Ó polúòjé so sáàrin ììgbé òo
Won retí Olúòjé tí tí tí, won ò ri
Ìgbà tó dojó èkejì
Ni wón bá fín wá Obi á kiri
Igbà ti an waja Obi ti an fi woba kiri títí
Wón bá koba láàrin ìgbé òo
Níbi tógún paá si ò ò ò ò,
In wón bá kàn-án níhòhò
Kò sáso kankan lára re
Wón léèse,
Èétirí enìkan kìíri, enìkan kìí rùkú oolójà nihòhò,
N wón bá mája Oba
6 N wón bá pa á
Ni wón bá bó awo re
Ni wón bá fi bo Oba
Ni wón bá n pé àbáà dáso epínrín lé epínrín,
Kòtíì táso òjé mu ròrun aso aláso ni,
Èbáà dáso kókò lagbàlá alé
Kòtíì táso táwon òjé mú ròrun aso alaso ni,
Kée dáso kókò láàrán
Kèè táso tólúòjé múròrun aso aláso ni
Awo ajá pélénjá pèlènjà pélénjá
N laso òjé é mú pèkun
Moparun yékété etí I yemetu
Ìrà mokò un o sòkùn fún won lónà tèbì
Omo gbálújobi,
7 Mo sùsú lódò kan oso ti í je weru
Sùsú lelénmò bínú, eléruku jámò
Akìí bèèrè àgbà nílé Olúòjé mo olórí adé ò ò ò
N jé nú lé lóhùn-ún san àbi ò san
Bí ò bá san mó, baba anìnùn ló dà hun un
Témi bá n lo sónà an bè è, mo mo on le e wa aa
Àlàfià ke wàà bí o ?
Àjàmú ní n be lólúòjé níhà hin ò,
Àjàmú ní n be lólúòjé mó on gbórò enu mi
Tí ùn n bá n lo sónà be mo monlée wa
Bóri gbeni gbeni bá gbeni,
Àtàrí gbènyàn gbènyàn tí an ba n gbàwon ènìyàn
Oò póríi taa ní ó mo gbè è o o o ?
Lóòtó ni béè ni òdodo ni,
Òri sàlàkó, oníìlí ò fé ó tú
Agbara-bi-awú abáni gbélé ní se bée
Òjúòjú elérù gbérù
Ó tì lójú elégàn mo rèé tamó baárú
Sàlàkó, ni kúrú níhìn-ín, lóhùn-ún
8 Lèkùn òjòwú, wón tìgbásè gbó tútú
Aso pami un kú in ní lu kára bí ajere
O láì wíni loran kó sìì di teni
Oníkálùkù kó yáa senu ti è láàbò
Bóri gbeni gbeni báa’gbeni,
Atari gbènyàn, bí won bá gbawon ènìyàn,
Oò póríi taa ni ó mo on gbèè ó o ?
Àjàmú mó on gbórò enu mi
Abídoyè Àjàmú tí n be lólúòjé lòò ni o,
Òò pórí taa ní ó mo gbèè o o ?
Lóòtó ni, béè ni òdodo ni,
Oríi Bóládé, bí ó ti mo on gbè ó tòó pin ni
Àwon omo Atóbatélè kó tó wáá joba
Bémi bá n lo sónà bè mo molé wa aa
Àjàa`mú àró afúgò sorò
Àjàmú àró okúmorò lónpetu mo aparun jékété etíi yemetu ìlá
mokò
un ò sokùn tún won lónà an tèbì
Témi bá n lo sónà be, mo monú ilé waa
9 Oò pori ta ní ó mo gbe ó ò ò ò ò ?
Orí Adéolé bí ó ti mó on gbèè ó ótóópin in in
Ò póri ta ni ó mo gbèè ó o ?
Orí òsékùnmólá, bí ó ti mó on gbè e o tóò pin ni,
Ò pórí ta ni ó mo gbèè ó o ?
Orí Atóyèbí bí ó ti mó on gbè è o tóò pin ni in
Ó póri ta ni ó mo gbèè ó o ?
Orí Atóyèbí atówúrà sabàjà
Atóyèbí Alárìnje è baaka, abi kété kété babaáje ní tako
tabo
Ìbaaka bàbà sojú òtún ní kànnà kànna kànna
O ní, kì í se pésin baba enìkan màrà
Kìí jé pésin baba enìkan mo òn jó
Sùgbón esin Atóyèbí
N lo mò ón jó ju taráyòókù lo
Abi kété kété baba á jó wariwo ojú ogun
Àbénté ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo
Àbèntè ta, n lorúko tó bí baba Oba lómo
káloolé lónìí mo jákàn mo on jììgan bìbaaka bàbá soojú òtún
kànnà
O pori ta ní ó mo gbè ó ò ò ò ò ?
10 Orí Àmódù, bí ó ti mo on gbè ó tó ò pin ni,
Eja ló nibú, bí ó ti mó on gbè ó tó ò pin ni
O pórí ta ní ó mo gbè o ?
Adédoyin, Àgbàkiri Òsùn sí,
N wón n yoko Efúndélé lénu
O fárí kondoro o fiyawo kan, babaa lúfóyè
Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóòpin ni in
Témi bá n lo sónà bè mo mo on le e waa
Ò póríi ta ni ó mo gbèè ó o
Témi gbogbo Oba sónà bè mo mo on le wa
Bórí gbogbo Oba wònwònyi dááko bórí won ó ti mó on gbèè o
tóò pin ni
Témi bá n lo sónà bè mo mo on le wa aa
Àlà e wà bi ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ní tiwaaa?
11 Tí ùn n bá n lo sónà tòòkun, nkun lolórí omi
Ojàre òsà làbábi níyìn yò
Àjeku, a jèkàà làbá lókèrè
Èmi náà làbá bi lókì orin mi
Orin láwèéréke, orin àwérèke
Orin asínsínndada, asìnsínndada
Bàtá ògèdè
Saworo Òkótó
Atiro ò yàrìnjó
Àrìnjó ò yeni ti n tiro
E kilo fún mo lárìnjó
Ki molárìnjó mó on mésè rè le le le
Témi bá n lo sónà be mo mo on lé e e wa a a
Omo Oba n mínni
Omo Oba minni
Omo Oba òmìnnì mínní tolú òmínní to kókó tile-Ifè wa
jònpetuu
Témi bá n lo sónà an bè mo mo on lé e wa aa
Bóri won bí ó ti mó on gbèè ó tóò pin ni in
Tí un bá n lo sónà bè mo mo on lé e wa aa
12 Àlà e wà bí òòò?
Inú ilé gbogbo kàà sí nkan kan an ni tiwaa,
Èbì òjèé a bidò sorò
Lótùnún Olójà lodoje ilé,
Omo afinjú eye tíí muni inú agbada
Orin: Àlùfáà ni ò ya ní wá
Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo
Lílé: Àlùfáà ni ò yà ní wa
Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo
Lílé: Àlùfáà ni ò yà níí wa
Ègbè: Bódún dé áá fòkó sebo
Lilé: Àlùùfáà ni ò yà nííu wa
Ègbè: Bódún dé aá fòkó sebo o o o .
ÀWON ÌTUMÒ ÒRÒ TÍ Ó TA KOKO NÍUN ORÍKÌ OBA ÒNPETU
1 Omo Odùduwà ni ònpetu kí ó tó wá je Oba ni Òjé Ilé.
2 Oríkì Òrànányàn Òrànmíyàn Akòtún
Akin nílé
Akin lógun
Òràn ni mo yàn, un ò yankú
Òràn mo yan, un ò yàrùn
Baba ni á yènà àyèbá
Ó ní a yenú òwú, a rook abé re.
Olukoyi
2403
6405
2006-12-19T07:48:35Z
Loadewole
101
[[Olukoyi]]
[[Ikoyi]]
[[Oba Bamitale Otunla]]
[[Otunla]]
==OLUKOYI OBA BAMITALE OTUNLA==
Ó dáa béè ó dùn mo mi
Móo gbó bi mo se n wí omo Arógundádé
Olánínlólú Àjàdi móo gbálàyémi
Yísá Bámitálé, Olúkòyí mó o gbó omo sànsí òtunla
Rógundádé omo olórí ogun jèníàgbè omo akúdá gbèdu àkàlà
Ogún ká n mógbó mo darágbó
Olúkòyí ogún ká n módàn mo dèrò òdàn
Ogún ká n mo Mòkitì mogiroro
Igioro ní hulé esun, èsó ò délé pé
Lábíntán omo gbéjù gbeègi
Gbebàdàn gbétakínnòórìn gbóko gbááwé
Òtòtóbìkan àágbé sóngbé ilé ibi à n gbé ní selé eni
Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè
Omo òbe yína, omo òbe yìna
Omo òbe lààlàgbàjá, baba mi á pa sísè á pàisè
Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èkannabuse
Omo kólúèdé omo abólórun sèléri ikú
Yánbínlólú lomo akúróun dogun
Elégbà omo a sùn roundogun. Èsó nù láàlà
Yánbínlólú lebá puró tan gúnnugún je
Igún lóun ó balè lóun ó jojú o
Àkàlà ní tóun bá balè lóun ó jèdò
Àwon tetèré ori àgbon yèwú n kó ?
Tí on ba balè won a jèdò akoni ti n solírí ogun
Ìkòyí ogún dùn won a pèje, ìkòyí ogún dun won apèfà
Ogún dùn ogun ò dùn èsó pa méìndínlógún
Omo a bà wón je n lé olúgbón,
Ajagunjagun wón gbé n lápata orun lo
Ajágun ò gbéran mi, èrogun èrolè
Èsà tí n bówólé omo a sale mó sàfóórá
Yánbínlólú ìkóyí móogbálàyé mi
Bíolú mo tantantan ti mo bómi tan
Ìlú mi mò jáa’gún, omo labalábá eti wéruweru
Ogún ká n mógbó mo darágbó o
Ogún sì ká n módàn mo dèrò òdàn
Ogún ká n mó mòkítì mogiroro
Igiroro ní n hulé sun
Èsó ò délé pé, la fi n jé omo gbégbó
Gbéjù gbéègi, gbébàdàn gbéta
Gbákínmòórìn gbóko à á gbé,
Sóngbé ilé a bá n gbé ní selé eni
Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé á mònà òtè
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí
Jálànígbó omo a kú dágbèdu àkàlà
Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí
Omo àá kú fepo télè kòtò
Rógundádé móo gbórò enu mi
N jé ní mo bóbà mí n lé Olúgbón
Òòjó mo bóbà mí n lé olúgbón ajagunjagun
Wón gbé n lápata orún lo
Ajagun ò gbérànmi, èròogun èròolè
Omo asolè mó sàfóórá
Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí
Ó dijó kìn-ín-ní yánbínlólú
Baba wa o dagboòfálè níkòyí ilé yánbínlólú
Apònfunyòyò dagboòfálè, eèni dagboòfálè mó
Omo arógun bérí, mi mó lónpetu le è mo dagboòfálè mo
Òsààsàrà kéni mí mó sìse ò sóró
Eyín kan n ne lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo
Mògbó tikán gbólógun lójú ara ò jé a mònà òtè
Yánbínlólú móo gbóhùn enu mi
Ijó tí Olúkòyí, tó dógun lè níkòyí ilé
Ògbó lolúkòyí fà lówó, aso lósán
Apata ní fi n jagun,
Jálànígbón ní n jalè lèyìn won
Jálànígbón omo akúdágbèdu àkàlà
Yánbíngbón móo gbóhùn enu mi
Jènígbè omo olè lósì
Omo arógunmósàá omo arógun dádé
Móo gb óhùn enu mí
Omo jagunjagun lógbénu lápata orún lo
Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè
Fàsánsì omo asolè mó sàfórá
Abímo níkòyí ilé, omó n sunkún
Omo ò dábò ekún sun,
Omo n sunkún òun ò bógun, òun ò bógun
Bóò bá bógun edùn ni binlólú
Emilóba bógun èmí lo yánbínlólú ìkòyí o
Olódùmarè kappa ayé le lówó
Ogun ò ríbí iyán o, Olúkòyí ogun ò ríbi èko
Bíolúìkòyí omo akúdágbèdu àkàlà
Yánbínlólú móo gbálàyé è mi
Ìkòyí omo o bà bà won jé nílé olúgbón
Òòjó mopó báà bàmí n lé olúgbón
Jagunjagun wón gbé n lápata orún ùn lo
Jèníàgbé móo olè níkàbì
Rógundádé móo gbó bí mo se n wí
Omo apóyapo omo ofàyofà
Omo orúnyórun, omo èlírígbàjò tó dógun lé níkòyi ilé
Bíolú ìkòyí omo olè ní kàbà òkè
Yánbínlólú ìkòyí baba móo gbóhùn enu mi
Jálànígbón omo a kú bá won dágbèdu àkàlà
Ijóti Olúkòyí, yánbínlólú
Tí n finú gbofà níkòyí ilé yánbínlólú
E pórin kínní yánbínlólú ko lójú ogun?
Tí n se kínríndin-kínrìndin o
Bó mobáyótán a fikùn han baba
Lólúkòyí bá finú gbofà níkòyí ilé
Ijó tí Olúkòyí tí n fèyìn gbofà níkòyí ilé
Yánbínlólú, ó ni èyìn èyìn lèsó fi n rìn
Èyìn èyìn, lolúkòyí bá fèyìn gbofà nikòyí ilé
Rógundádé ìkòyí lolódùmarè kápá aye lé lówó
Níjó ti Olúkòyí, ti n fèyìn gbofà níkòyí ilé
Yánbínlólú ni n pójú ògbó laj, èyìn ògbó lajà
Ojú ògbó yèréyèré, èyin ògbó yèréyèré
Lolúkòyí bá omo Oba, Jèníàgbé omo dè níkàbà òkè
Yánbínlólú lomo ojú oró o
E è jé sèye kótóbi lómi, òsíbàtà ò jómi Obà ó tòrò
Bí ò si kònkò, bí ò sí ànkèré
Emi lèbá ró n múbò, bá á tó òsun
A tó bajagun tééré atí opa
Á tóbòsà kan òsà kan, tí n be nípèkun sèkere
Won ì í jíyán, won ì í jèko
Tí ojúmó bátimó, ogun baba wa á tolóoba
Obá kò won ò sígun, òtòsì won ò sesèdà
Obá ní a fodún ni kàgbo ofe, èmi soògùn ìlàyà
Tóbádòní, odún méta òni n ko
Ogún n be n le, ogún n be lóoba
Béèni òbebe, bí ení ti n busú je
Jálànígbón omo akú dágbèdu àkàlà
Rógundádé, Rógunmótìdí omo olófà asòlèlè
Yánbínlólú móo gbálàyé mi
Ìkòyí omo bà óbàwón jé nílé Olúgbón
Òòjó mogbó mobà ó bà mi n lé olúgbón
Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo
Ajagun ò gbéràn mi, èrogun èrolè
Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Yánbínlólú móo gbóhún enu mí, òdanle yánbínlólú
E mó sèdí n dan móo bógun lo
Àpèrè mí, e sèdi pìrùn kale lojà
Làpálàpá ìkòyí ló fara kégùn-ún èsó ìlú n lá
E é pàá, e é mu té è bá rogun
Èyin le mò béè le è pá , èyin le mò béè le è mu
Èyin ò rù nnkan dùgbèdùgbè mó o já mò olòtè
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhun enú mi
Omo arápata tikú n kóògùn si, wón peléwà ni
Yení Olúsádé omo àgbàrá bojú ònà jé
Yánbínlólú o yá a wá, e wá à tónà baba yín se
Omo a lérikan fota Oba, òrugùdùgbè tomi bò lósì
Òsàsàrà kéni mí mó ì se òsósóró mó
Eyín kan n be lénú ejò, tógbédè jeyín eku lo
Mògbótikán gbólógun lójú ara ò jé à mònà òtè
Bíolú moó bàwón jé n lé olúgbón
E gbóhùn enu mí
Bámitálé omo sànsí Òòtunla
E mó o gbó babá je kódàólú omo è sì joba
Yánbínlólú omo Olúkòyí
Omo o bà ó bà wón jé nílé Olúgbón
Òòjó mo bá bábá mí n lé Olúgbón
Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo
Jèní n gbó mògbó omo olójà oko ò kùtà
Bínlólú móo gbó bi mo se n wi
Omo a kú rónudoogun, eléwà asùnroundoogun
Èsó nù láàlà yánbínlólú
Le bá puró tan gúngbún-ùn je
Igúnnugún ní tóun bá balè, oún ó joyú
Àkàlàmàgbò ní tóun bá balè, a sì mó jèdò
Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó?
Ti òn bá balè, won á pakoni ti n solórí ogun
Ìkòyí ogún dùn won a pèje
Baàmi ìkòyí o, ogún dùn won a pèfà
Ogún dùn ogun ò dùn, èsó pa méìndínlógún
Omo o bà ó bà wón jé n lé Olúgbón
Ajagunjagun wón gbé n lápata orún lo
Yèni à gbé omo olè ni kàbà òkè
Yánbínlólú, yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé
Níjó on bá pagbòn nìkòyí ilé
Ojú ogun ni baba wa móo n rè
Yèníàgbé omo akú dágbèdu àkàlà
Rógundádé e móo gbo
Olúkòyí òsun lolúrí Olúkòyí, òsun odún lóhùn-ún
Òsun odún dágbèdu omo àkàlà
Òsun ni odún baba, baba tó bí a lóòòmó
Olúkòyí omo Obà ón bà ón jé nílé Olúgbón
Yánbínlólú je, ìkòyí móo enu tèèemi
Mójànkoko bí lànkáti o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Bínlólú móo gbó bi mo se n wí
Yánbínlólú ìkòyì móo gbógùn enu mi
Èmi ò mò pólè n jolè n lé yánbínlólú
Olúkòyí ròde rè kólé, kótódé lolè lé kó lé è lo
Pèkínrèkí, wón pàdé Olúkòyí lónà
Olè bé Olùkòyí lórí, omo òkégé
Orí wón yí lo bí lénílé, orí yánbínlólá
Gbà tó dijó kokàndinlógún, orí yánbínlólá
Wón bóri Olúkòyí, móo bi mo ti n wí
Wón bé Olúkòyí lóri, omo òkàkà
Ori n yí lo bíbàdàn, bí Ògbómòsó bí áwé
Yánbínlólú gbà tó dijó kokàndínlógún
Ori baba wá yídé kórì Olúkòyí ó tó dé
Esin n gbamú Olúkòyí kóólé
Ó n gbàpàkó Olúkòyí góòde, ó ní sànpònná
Sàngó, Oya náà ní ò pàde
Tóbéri n lo àròní omo arógunbérí
Rógunmótìdí akúdágbèdu àkàlà
Rógundádé móo gbó, bínlólú koyí móo gbóhùn enu mi
Aràpàtà rikú kógùn sí ní n peléwà ni
Jèní-Olúsádé, bínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi
Jèníàgbé omo akú bólóun sèlérí ikú
Yánbínlólú móo gbóhùn enu mí ìkòti o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Yánbínlólú mo kí baà mi ìkòtí o
Olódùmo-morè kápá ayé lé lówò
Rógundádé, ò bá móo gbóhùn enu tèmi
Jèníàgbé omo akú bá n dágbèdu àkàlà
Móo gbó bí mo se n wí, ò bá móo gbó i
Omo èlérí ìgbàjò, n náà ló dógun-ún lè rí kòyí lé
Yánbínlólú
Ká tó gba bàbà wa ní owó eranko weere
Kólúèdé omo o bà bá wòn jé n lé Olúgbón
Rógundádé, Rógunbérí
Jèníàgbé omo a kú bólórun sèlerí ikú
Yánbíàgbé móo gbóhùn enu tèmi ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Omo akúróhun doogun, omo eléwà a sùn roundoogun
Yánbínlólú omo a béebógun lo
Òsà ti n bówó jé omo asolè mó sàfoórá
Yánbínlólú omo rúebó bógun lo
Jèní n gbónmòkú omo olójà oko ò kùtà
Bínlólú móo gbó
Ìkòyí dorí àwon baba wa ni
Yánbínlólú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Èmi ò mò pé ìran kòyí o won ì í jókété
Yánbínlólú lóròde rè é kólé
Yánbínlólú omo yánbínlólú ìkòyí
Omo akúbóndá gbèdu àkàlà
Omo labalábá eti weruweru
Ogún ká n mógbó mo darágbó
Ogún ká n módàn mo dèrò òdàn
Ogún ká n mó mìkítì mogiroro
Igiroro níhulé esun, èsó ò délé pé
La fi n jómo gbégbó gbééjù gbeègi
Gbebàdàn gbéta, gbákínmòórìn gbóko gbáawé
Òtòòtánbìkan à á gbé, sóngbé ilé ibi a bá n gbé
Ní selé eni, mògbórì kán gbólógun lójù
Ara ò ké á mònà òtè
Ilé Olúkòyí tómi pè níjó méèje, yánbínlólú ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Òòrè ni ò réni fìpééta ní fi n pé n ba tagi oko
Òòrè ni ò réni fìpée’ta ní fi n pé n bá tagi okó kiri
Omo kólúèdé, omo akú modágbèdu àkàlà
Rógundádé, Rógunbérí moo gbóhùn enu tèmi
Yánbínlólú omo asápópó bónú apata
Òpòlopò fà balè sogun làìlàì
Bí ò sí kònkò, bí ò sí àkèré
Emi lè bá róhun múbò? Bá tó bòsun
Atóbajagun tééré, etíopa
Àtobòòsàkan òòsà kan, tí n be nípèkun sèkere
Won ì í jiyán, won ì í jeko
Tí ojúmó bá ti mo, ogun n baba wa
N bá tolóun oba, obá rò mo
Won ò sígun, Ìkòyí ogún dùn ogun a pèfà
Ogún dùn ogun ò dùn, baàmi Ìkòyí
Yóó pa méìdínlógún, omo bà wón jé nílé Olúgbón
Òòjó ti mo bà bàmí nílé Olúgbón
Ajagunjagun, wón gbé n lápata orún lo
Yánbínlólú ìkòtí o, Olódùmarè ká kápá ayé lé lówó
Rógundádé, Rógunbérí ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Rógunbérí móo gbálà là yé è è è mi
Olúkòyi omo a kú wáà gbà wà
Yánbínlólú omo tantan ti mo bómi tan
Ìlú mi mòjáágún, omo labalaba eti weruweru
Jènìágbé omo olè losì, e móo gbó Rógundádé
Ìkòyí tó mi pè níjó méta, jálàní gbó omo olè losì
Omo akúróhundoogun, móo gb óhùn enù mí Àdìsá o
Bí mo se n so lé è e e enu mí Àdìsá o
Olójè oko Mùíná ní n wí
Kóni bí a ti n náwó baba Sínmíá
Dìsá mo ri nnkan osù mí, kólóun ó jé ó domo
Mo rógun mó sàá
Bínlólú kòyí móo gbóhùn enu tèmi
Jènìàgbé omo olè ní kàbà òkè
Rógundádá kòyí ní á pa sísè kápàìsè
Olúkòyí ló bùrìnbùrìn tó soníbàtá èèkanna
Kànnàbùsè omo kannakánná eti omo
Yánbínlólú, ó di léèkin-ín-ní
Wón ni á gbéle kan kótó ikòtò
Wón ní á gbélè kan ikòtò ikòtò
Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbélè kan kótó, a gbélè kan kótó kótó
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Mololá Olúkòyí, o láàtí dójú oróórì baba òun
Wón ní ká lo sáàrin ìta gbùngbùn
Ká sin Mololá Olúkòyí si, omo yánbínlólú
Wón ní á gbélè kan I kótó
Wón ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbélè kan i kótó a gbélè kan i kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Wón ní Moloá Olúkòyí
Ó láà ti dojú orórì baba òun
Wón nógbo la á tòó dójú orórì baba re
Wón ni é bó àa`rin yàrá, ká soélè kan kótó
Ká gbélè kan i kòtòkòtò,
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó sáàrin yàrá, a gbélè kan kótó
A gbélè kan i kòtòkòtò,
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Molalá Olúkòyí, ó láà tí dójú orórì baba òun
Wón nígbó la á tò ó dójú orórì baba re
Wón ní á bó ààrin pálò, ká gbélè kan kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò ,
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó àa`rin pálò, a gbélè kan kótókótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè, Mololá Olúkòyí
Ó láà tí dójú orórì baba òun ìkòtí o
Olódùmarè kápá orórì baba òun Ìkòtí o
Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Yánbínlólú n bo la á tò ó dójú oróórì baba re
Wón ní á bó ààrin òdè gbùngbùn
Ká gbélè kan kótó, ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin òdè gbùngbùn, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè
Mololá Olúkòyí ó láàtí dójú orórì òun
Wón nígbó laá tòó dójú oróòrì baba re
Wón ní á bó ààrin òdàn, ká gbélè kan kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin òdàn, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè
Mololá Olúkòyí ó láà ti dójú orórì baba òun
Wón nígbó la á tò ó dójú oròórì baba re
Wón ní á bó ààrin ààtàn, ká gbélè kab kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin ààtàn, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A gbé Mololá Olúkòyí débè,
Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun
Wón nígbó laá tò ó dójú orórì baba re
Wón ní ká bó ààrin àpata, ká gbélè kan kótó
Ká gbélè kan kòtòkòtò
Ká gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
A bó ààrin àpata, a gbélè kan kótó
A gbélè kan kòtòkòtò
A gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Mololá Olúkòyí o láà tí dójú orórì baba òun
Ó nígbó la á tò ó dójú orórì baba òun
Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jùngbùnrùn
Wón ní á lo sáàrin ìgbé jìnàjìnà
Ká sin Mololá Olúkòyí sí
A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà, wón ní á gbélè kan kótó
Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò
Won ní a gbélè kan òjingbur-jingbùn jingbunkúnrin
Mololá Olókòyí
Ó nígbà yìí la tó dójú orórì baba òun
Bè lá gbè é, ìgbé laá ti là wánu lé
Yánbínlólú omo a kú fepo télè kòtò
Yánbínlólú abádan méje egbèje, abádan méfà egbèfà
Abógodè gbóngbó omo eléégún
Wón ti n jawo èyíde méje egbèje
Le fi n jómo olórun à á mú rebi
Ibààbà mefà egbèfà
Le fi n jé molúwadè òròmò dè díàgbá nílé Olúfón
Èyí òkotè gbóngbó, tómo eléégún fi n sawo
Le fi n jé òjògbìn ará ògbojò ògbólúké
Ológbojò báwíde omo abìroko,
Mógáinmógáin alalópo lógbín dùn momomo
Èyí eyelé funfun, le fi n jé òsèsè ìkòhyí
Tí mo rérìn ín rè kokú lójú
Rógundádé omo olóri ogun
Yèníàgbé omo akú mónà iyì
Yànbínlólú ìkòyí tó mi pè níjó méta
Yánbínlolú ìkòtí o Olódùmarè kápá ayé lé ló
Jèní n gbó mòkú omo olójà oko ò kùtà
Rógundádé Rógunbérí omo olórí ogun ìkòtí o
Olódùmo more ká kápá ayé lé lówó
Òòrè níjé ajítafà n gbònnà
Ogun ló kó on kà á dóje
Elérí ò bo bàtà ló dógun lè n kòyí ilé
Yánbínlólú kénlé omo, kúnlá orí n dogun
Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè
Yánbínlólú òòrè ni ò réni fì pééta
Níbá fi n tagi okó kiri
Yèníngbónmòkú omo akú dágbèu akàlà
Rógundáde omo elégìíìrì
Won ò jówu Obà ó tòrò, omi Obà bá tòrò
Eyè kí lè bá róun mú b obà? Ká tó bòsun
Ká tó bajagun tééré eti opa, átóbòsà kan òsà kàn
Tí n be nípèkun sèkèrè ilé,
Won ò ní fiyán èni yèko, tójúmó bá ti mó
Ogun baba wa a móó tolóba
Obá kò oba ò sìgun, òtòsì won ò pèsè dà
Baba ni á fofún nì í kàgbo ofe
Èmí so ògùn ìlayà, tó bá dèní
Odú méta oní, ogún n be nílé ogún n be lóoba
Jèními òbebe bí eni n besú je
Jèníàgbé omo akúdá gbèdu àkàla
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi
Yánbínlólú ìkòòtí o, Olódùmarè káp ayé lé lówó
Yánbínlólú móo gbó bí mo se n wí o ìkòtí
Olódùmarè kápá ayé lé ló
Rógundádé omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón
Òjó mo gbóbà bà wón jé nílé Olúgbón
Rógunmótìdí omo olójà oko ò kùtà
Ogun ò ríbí iyán o ìkòyí ogun ò ríbí èko
Sapólosoo omo agbòn tí n yáà rùn òtè
Bínlólú ìkòyí e e jagun à béè jagun?
Yáníàgbé ogun oba wón tit ó lo
Yèníàgbé omo olè níkàbà òkè
Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi ìkòti o
Olódùmo morè ká kápá ayé lé lówó
Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mí
Yànbínlólú ìkòyí omo akúmónà niyì
Omo a kú yanyan bòtè lerù
Yànbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu tèmi
Ìgbé la á ti là wánulé
Rógundádé Rógunberí omo olóríogun
Yèníàgbé omo olè losì
Ìkòyí ti o ti mo mò pé témi ó ò
Ìkòyí omo arógunmótìdi Rógundádé
Yèníàgbé omo olè losì
Èsèsè ìkòyí móo gbóhgùn enu mí
Jèníngón mòkú omo akú bá won dágbèdu àkàlà
Ogún ká n mógbó Yánbínlólú ni mo darágbó
Ogún sì ká n módàn ni mo dèrò odan
Ogún ká n mó mòkitì mogiroro
Igiroro ní n hulésun, èsó ò délé pé
Lo fi n jómo gbégbó gbééhjùgbèegi
Gbebàdàn gbéta gbákínmòórìn gbóko gbááwé
Òtòtò níbìkan à á gbé
Sóngbé ilé ibi a bá n gbé ni selé eni
Mògbó tikán omo akúdágbèdu àkàlà
Rògundádé ìkòyí é rogun à béè rogun?
Ogun Obá, wón tit ó lo
Jèníàgbé omo akúmónàniyì
Rógundádé ìkòyí torí àwon baba mí ni
Sapó ósòó omo ó bà ó bà ó bà wón jé nílé Olúgbón
Òòjó mopó bo bà mí jé nílé Olúgbón
Ajagun jagun wón gbé n lápata orún lo
Èrogun, èrolè
Sànsí omo asolè mó sàfóófá
Abímo níkòyí ilé, om;ó n sunkún
Omo ò dábò ekún sun, omo n sunkún pónu ò bógun
Òun ò bógun, bó ò bá bógun edùn ni
Yànbínlólú ìkòyí emi lé wa bógun èmí ì lo
Òsàsàrà kéni mi mó ì se òsosoro
Eyín kan n be lénu ejò tó gbédè jeyín eku lo
Mògbó tikán I gbólógun lójú ara ò jé mònà òtè
Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu tè tèmi
Aríkú mó sàá omo olófà asòlèlè
Yánbínlólú ìkòyí móo gbóhùn enu mi
Omo akúta kó torun
Omo apòfun yoyo dagbofà lè
Eèní dagbogà lè mó Rógundádè
Ikin lè é mo dà sórùnmo
Jèníngbó mòkú omo o bà ó bà wón jé n lé olúgbón
Rógundádé ìkòyí móo gbóhùn enu mí
Jáàlárógúnmó yòmo obà a tèlèwùsì
Rógundádé móo gbó
Òsèsè ìkòyí tí mo mórèrín rèé ko kú lójú
Yánbínlólú móo gbálàyé è mi
Bíolú ìkòtío Elédùmarè kápá ayé lé ló
Rógunbéri ìkòyí móo làbárè enu mí
Bántálé omo sànsí Òtunla
Rógundádé móo gbó bí mo se n wí
Bántálé je, ó joba baba è sì joba
Obá wá di méjì lá à obá di méjì láàrin àwon Oba
Bíolú omo kúnlé orí dogun
Jènìngbómòkú omo abólórun sèlérí ikú
Yánbínlólú ò, mo tan ti mo bó o omi tan
Lúmòjáágún molabalábá etí weruweru
Mo à kú fepo télè koto
Rógundádè Rógunberí omo Olúkòyí
Móo gbóhùn enu-un-unun tèmi
Jèníngbó mòkú omo a kú dágbèdu àkàlà
Òsèsè ìkòyí omo rérìn-in rèé kokúlójú
Yánínlólú mo rúbóo bógun lo je
Yèníàgbé omo akúólórun sèlérí ikú
E wàgbòn sèsè kée gbámùré kà n lórí
Olója bèbí omo agbónsinsin tìntolóko lénu
Jèníngbónmòkú omo a kú dágbèdu àkàlà
Ìkòyí é rogun à béè rogun?
Ogun Oba wón tit ó lo
Jèníngbónmòkú omo olè ní kàbà òkè
Rógundádé móo gbó bi mo se n wi
Òòrè ní jájítafà n gbònnà
Yánbínlólú òòrè náà ni ò réni fì pééta
Ní bá fi n tagi okó kiri
Omo pérúèdé, omo abólorun sèlérí ikú
Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé
Yánbínlólú omo àgbàrá bojú ònà jé
Omo àgbàrá sojú ònà jé yánbínlólú
Omo àgbàrá sojú ònà kotonporì loaf
Omo àrógun mó sàá Bínlólú ìkòyí
Móo gbóhùn enu tèmi
Jènimósàá mòkú omo o bà wónjé nílé olúgbón
Rógunmósàá móo gbó omo Olúkòyí
Yánbínlólú ò, mo so béè léèkan póbìnrin ìkòyì
Won ò jé pagbòn níkòyí ilé
Jó tí ón bá pagbòn níkòyí ilé
Odi ogun tóri ni wón mó n lo
Yánbínlólú ìkòyí tí Olódùmarè kápá ayé lé lówó
E móo gbó, ìbílè ìkòyí won ì í jòkélé
Yánbínlólú atúgun n baba wa n fapá ewú se
Àsèìnwá àsèìnwá àsèìbò mo rólúkòyí
N bi tí gbè n fitan òkété jèko
Rógundádé, é rogun à béè rogun
Yánbíolú ogun obá ti tóòlo
Arikúmósàá omo olófà a sòlèlè
Omo òbeyína, omo Òbe yàlàgbàjá
Yánbínlólú olé lóòmo fíkanlé, fikan lójú ogun
Yánbíolú ìkòtío Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Èmi bánré Àdìsá olójè oko Mùiná
A kóni bá a tí náwó baba sínmíá
Èsó olójè ni tèmi, Àdìsá gbajúmò arèkú eléégún
E móo gbó bí mo se n eí, gbálàyé mi Bínlólú
Èmi omo arógunmósàá Bìolú
Èmi bániré ò dékùn eni, a sèìndeni ò wópò
Sàsà èèyàn ní féni léyìn báà bá sí n lé
Bánré bándélé tajá teran ni feni feni lójú eni
Olúkòyí omo bò bà wón jé nílé Olúgbón
Yánbínlólú omo olúkòyí mi ni
Yánbínlólú omo sápópó bonu apata
Arikú ó sàá omo olófà a sòlelè
Yánbínlólú ìkòyí e é jagun à bé
Yánbínlólú ìkòyí omo a kú bó n dá gbèu àkàlà
Molódomlé Yánbínlólú
Rógúndádé e móo sèdi didan móobógun lo
Apèrède e sèdí pìmù kale lojà
Làpálá ìkòyí n ló faara pédun èsó ìlú n lá
A á pà á, a á mu
Là á bá rogun, èyin le mò béè le pà á
Èyin le mò béè le mu
Èyin bò kan dùgbèdùgbè mojágbón olòtè
Ó dìgbà a bá pàrapòtònlò, ká tó gba bábá à wa
Ní owó eranko weere
Omo kólúèdé, omo abólórun sèlérí ikú
Yánbínlólú mo, mo lo tantan tí mo bómi tan
Ìlú mòjàágún omo labalábá etí weruweru
Omo o bà bà wón jé nílé Olúgbón
Bíolú ìkòtío, Olodumo morè kápá ayé lé lówó
Rógunmósàá omo arógundádé o
Ìkòyí bóogbóhun mí o dìde
Oníkòyí omo o bà bà wón jé nìlé Olúgbón
Rógunmósàá Rógundádé
Móo bò lódòo wa
Ìkòyí omo a bà ó bà wón jé nílé Olúgbón.
Àwon Ìbéèrè àtki ìdáhùn won ní sókí lórì oríkì Oba Olúkòyí
(1) Ogún ka n mó mòkìti mogiroro
Mòkìtì yì í ni olú tí máa n hù ti àwon baba wa fi máa n jeun ní
ayé àtijó
(2) lábíntán omo gbéjù gbèègi
gbéjù yìí túmò si gbígbé inú igbó.
Gbeègi tímò si gbígbé ààrin ìlú.
(3) Baba mi á pa sísè á pàìsè
Èyí túmò sí pé á pa eni tó sè àti eni tí kò sè lójú ogun.
(4) Olúkòyí ló burin burin tó so níbàtá èkennabuse
Soníbàtá èkennabuse yìí túmò sí pé onílù ó salo lójú ogun
tógun bá le tán.
(5) yánbínlólú lomo akúrónu dogun
Elégbà omo a sùn ronudogun
Èyí túmò sí pé ó sùn dológun kótó wá dìde láti máa jagun.
(6) Àwon tètèré
Èyí ni àwon eye eye tin-in-tin-in
(7) wón gbé n lápata orún lo
Apata orún ni ohun èlèogun tó dàbí apó ti àwon ológun n kó
nnkan ogùn sí.
(8) Ajagun ò gbéràn mi
Pé jagunjagun kò le gbé ìran mi.
(9) Omo a sole mó sàfoórá
Pé Olúkòyí kì í kèrù elérù lójú ogun
Sùgbón ó máa n gbé àwon ìyàwó tó bà rewà lójú ogun.
(10) Ogún ká n mó mòkitì mogiroro
Èyí ni igi mòkítì tí wón sá sí nígbà ogun
(11) Èsó ò délé pe
Èyí nip é iye àwon tí wón lo sí ogun
Olúkòyi kó ni wón padà wá lé.
(12) Omo òbe lààlàgbàjá
Oríkì ni eléyìí
(13) Omo à á kú fopo télè kòtò
Èyí ni ètùtù tí won máa n se kí wón tó sin àwon akíkanjú
(14) Apòfunyòyò dagbofàlè
Èyí ni pé p máa n po ofá òògùn lè.
(15) omo apóyapo
Túmò sí ohun èlò ogun bí apó àti ofà
(16) jálànígbón omo akú bá won dágbèdu àkàla
Èyí niu gbèdu tí won máa n dá tí wón bá joba tán láàfin.
(17) Yánbínlólú ní n pójú ògbó lajà
èyòn ògbó lajà
Ògbó yì í náà jé ohun èlò ti wón fi n jagun
(18) Obà kò won ò sígun
Èyí ni náà kò jagun.
(19) Yánbínlólú ìkòyí o, Olódùmarè kápá ayé lé lówó
Èyí túmò si jagunjagun tí won kó apata tàbí ohun èlò ogun lé
lówó.
(20) jèníàgbé omo a kú lólóun sèléri ikú
Èyí nip é ó ti múra ikú lo sí ojú ogun pé ti ikú bá yá ó ti yá náà
ní.
(21) Ò ru gùdìgbè tomi bò losì
Gùdùgbè yìí ni ohun èlò omi.
(22) Sànsí, Òtúnla, kódàólú
Gbogbo wón jé orúko oba olúkòyí.
(23) Àwon tètèré orí òpéyèkú n kó ?
Èyí ni òpe tí tin-ín-tin-ín-ín bà lé lórí.
(24) Yèníàgbé omo olè ní kàbà òkè
Èyí túmò sí bíbejú wolé ológun
(25) Àwon yàwó Olúkòyí won ò jé pagbòn níkòyí ilé
ìdí èyí ni pé atúgun ni baba won náa n fi agbòn se.
(26) Òsun lolórí Olúkòyí
Èyí nip é òsun ni ìran baba Olúkòyí máa n bo.
(27) Òsun odún dágbèdu omo àkàlà
Gbèdu yìí ni ìlù tí won máa n lù ki wón tó lo sójú ogun.
(28) Aràpàtà ríkú kógùn si ní n peléwà ni
èyí ni pé wón kòógùn sínú
apata ogun.
(29) Ò dìgbà tá bá pàra pòtòlò
Àra àti pòtòlò yìí jé orúko àwon irúfé eranko tó lágbára nínú
igbó.
(30) Omo a kú róhun dogun, omo eléwà a sùn ronudogun.
Èyí túmò sí pé Olúkòyí máa n díbón lójú ogun bí eni pé ó ti ku.
(31) Òtòòtánbìkan à á gbé
Èyí ni pé ibi gbogbo ni ológun le máa gbé lójú ogun.
(32) Olúkòyí omo a kú wáà gbà wà
Igbá ìwà ni igbá tí jagunjagun gbà nigbà tó bá ségun lójú ogun.
(33) Mololá Olúkòyí
Èyí ni orúko ìyá olúkòyí kan tó ti je oba ri.
(34) A gbélè kan òjingbúnjingbùn jingbunkúnrin
Èyí ni kòtò ti a gbé tó jìn gan-an.
(35) Wón ní ká lo sáàrin ìgbé jìngbùnrùn
Èyí túmò sí ààrin igbó tó jìnnà.
(36) A bó ààrin ìgbé jìnàjìnà }
Wón ní á gbélè kan kótó }
Wón ní á gbélè kan kòtòkòtò}
Ìtumò àwon gbólóhùn métèètà yìí ni pé a sin
Mololá Olúkòyí sí ààrin ìgbé jínjin èyí tó túmò sì pé ìgbé la á ti
là wá inú ilé.
(37) Mógbáinmógáin
Èyí túmò sí ológbojò tí í se ìran eléégún.
(38) Rógundádé, Rógunbérí
Àwon yìí jé oríkì olúkòyí.
(39) Omo àgbàrá sojú ònà kotònporì lofà
Kotonporì yìí ni pè àwon kòtò ojú ònà Olúkòyí jìn púpò.
(40) Atúgun n baba wá n fapá ewú
Pé òkété jíje jé èèwò fún ìran Olùkòyí torì wón fi máa n se
ètùtù nígbà ti wón bá n lo sójú ogun ni.
Akesin ti Ora
2404
6228
2006-12-16T08:40:25Z
Loadewole
101
/* AKESÌN ti ÒRA */
[[Akesin ti Ora]]
==AKESÌN ti ÒRA==
OBA PROF. OLÓLÁDÉ AFÓLÁYAN LÁTI OWO ASÌMÁWU OGUNKAYODE- IPERIN (ILE OSÓLÒ)
Omo awùlú wará è omo Awóbínpé
Lójèé òkésó, mo kuwo bí eníkurégbe
Mo fi kònkùsò kuwò mi lùlù
Àyè Òjé bí mo gbénà bi è pé
Mo gbégi rékété kóba àyè à pagi dà a dènìyàn
Omo enígbó máyà mayà su
Omo enígbó máyà mayà tò
Omo enígbó máyà mapètú
Omo onígbó kánrin kése
Àjèjì é gbodò wò
Àjòjì é wogbó wean n kó
Àyún la rí a è rábò re
Awo ló pa mú je
Aìráyekù erin nínú igbó
Aànírí t’efòn lánìjù
Kì fòn ó kì kà kí
Arájekù baba nínú ibú
Agbélè kan bí i kòtòngìrì
Adòdòbálè afàgbònwómú
Adòdòbálè afàgbònwó mú
Babá wí n kí o lòjé e lé
Babá wí n kí o kìbáà wálé
Omo ojúrógun ó le mo yàgbàlàgbà oyè leyò
Àkórí mo mú gbòkán sàwídíwídí
Omo Síngínnigín awo
Gbà won bá gbé ayaba ‘lé oni ní tuni lára
Omo àwówò yàrà
Omo akáso wégùn jàgàjígí yaráà ján sò lóló
Omo olókó emery
Ìkà kán kí n kányìn ni pèsán
Péjú ni é sure léran pa
Amònà ìkeyìn nirè
Omo èlùbú èsí bàká je
Ba pée n lé a pée lénu
Abèlùbó tìrì àjà balè nirè
Omo oníkáà oyè omo jáwé lémo lérí
Ki n jáwé lémo lérí mògún ján
Mo já kerú mo já kayaba
Mo já jàjòjì gòdògbò yí n be lódò mèjá
Mo mú yókù mo mú kayaba ki ri n tójú
Omo ní mògún sèje ní mògun sèsán
Omo olókó emery àbòwolè ní tòsà
Omo oníkáà oyè omo Ejíbbojó yará ìlágbède
Mo múrin túnrin ro, òkè àlosò nirè
Aìbínúmo nírè ká pose
Abó owó laá gbé kayaba
Nímògún sèje nímògún sèsán
Omo ajídáre bí omo òkè àlobò nirè
Iyèjan Fákáyòdé mògún ìyèkan aráfúnmi láso
Abòdìdì aso pèlèmò
Omo àkóbó fàrí n be lónà ìrò
Ó yan kúngbonna-kúngbonna
A yan kùngbonna-kùngbonna
Eè kàn mò pókó ni án ro nírè won èé rook
Omo alágbède àtètèkàn yìí jíogúnrennìlékún
L’ójú ení jé bá n gbéwúgege
Ò bá bá n gbéwú àìlágbède omo ojúdúró
Ìbán nirè omo fowórorí
Omo àkóbó kan ònà ìrè
Yòó ti dé bòyí àrémó ri
Bo’bá yan kúngbonna-kúngbonna
Asàì yan kùngbonna-kùngbonna
Eè kàn mò ókó ni ó ran bile won èé rokó
Baba wa ló dáko sínú igbó
Èyí éè jiyàn alákedun
Ó kò kùrò si ì áyà éè jiyàn òjò
Ò dáko si gbèri àwéré
O bomi lé ko ma ki ma kó ma
Bògún sèje omo ajídára bí omo òkè àlobò nirè
Lóyan gìjó omo onuyéké abé ota
Àkòlórò loyàn omo táyàn lékù
Omo Olóri egbé
Òtènté làlá aríkùn táyàn lé
Ilé ìyá à re omo akútorí ègún sònà.
Ire lónìí o orí mi à mà fire
Iré lónìí o orí mi à mà fire
Nítorí tani, nítorí olójèé lù kó só
Lója lù kósó
Mo a kuwo bí ení réte
Ma fi kònkòsò kuwò mi lùwèlùwè
Mo júwe júwe o èléo mo lée wa
Mo sàkàjúwe èléo mònà
E ò mò pópó Adégborò lójà Oba
B’órí mi bá le sé
Bí n bá jolójomò láàrín ilée wa
Dúpé a je balógun
Ma f’Odúnolà ìjomò
Ire ló nìí erí mi à mà fire
Bó wù mí dún bi eégún o
Bó bá wù mí ma fohùn bi ènìyàn
Kè é hun mí kè é hùn’ran mi
Ìyá mi làrè lojè monà mejì
Lóje lù kósó lójowòn nì ya à mi
Omo wùlú wará è omo Awóbínpé o
Omo ògbàìgbé ésàrun ni mò n ké sí
Omo afélélé wogbó awo
N lé omo enígbó máyà mayà su
N lé omo enígbó máyà mayà tò
Omo enígbó máyà mapèdó o
Omo enígbó o kánrin kése
Àjèjì won è gbodò wò
Àjèjì yó sá wogbó be nà n kó o
Àyún la ri a ò rábò re
Omo olójà yée mú gbanó
Igba egúngún ni wón n mú ná be ò
Omo àgbákan lè yagédé
Àwàkan lè yàrà
Àwàkan òun àwàkàn kán wa lè orò nílé asánlú
Omo Òdù mefà omo èrèlè
Ètá gbóná èta kò gbóná
Agbada gbóná tinútinú
Wón lu kósó lónìí orí mi kò jo
Wón lu yànda mi è pasè dà
Obìnrin bìrìn ló sowó sóbìrì pèté lorí mi dìde
Orí mi dìde nílé asánlú o
Orí mi dìde nílé asánlú o
Òyó layé wà àtùgbà erò
Ológbà awo ògbarìwò
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
1 Onigbanaya mayato, Onigbo maya su
Inú igbo eegbun ti won
ti n ségún, baba Akesin ni n ségún.
2 Afélélé wogbó awo
Baba Akesin, aso funfun ni o maa n wo
nijo ìségún eyi ti yóò máa fé lélé bó bá ti
n wogbo lo.
Orangun ti Ila
2405
6612
2006-12-21T15:06:03Z
Loadewole
101
/* ÒRÀNGUN TI ÌLÁ */
[[Orangun ti Ila]]
[[William Adetona Ayeni]]
[[Ariajoye]]
[[Oriki]]
==ÒRÀNGUN TI ÌLÁ==
OBA
WILLIAM ADÉTÒNÀ AYENI ARÍEÀJOYÈ 1
LÁTI OWÓ ABIGAEL ADENIYI ILÉ OLÚTOJÓKÙ
HUMAANI ABIKE ILÉ OLÚTOJÓKÙ
Adétònà Àkànbí, Aládé-àásá-sí
Abiyamo níjò jà iná gerí lé fejú
Baba kíkelomo
Kò róun fálejò ó fowólabí toro fálágbe
Yánbídolú ará èsó éè délé pé
Eni mo lérí ikú dogun
Àrònì mo tì fà bèwò àrònì gbélé
Oníkòyí ò sinmi ogun
Nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bá kú lójú
Ení mo sú rondogun mo sùn rondogun
Mo tà kaka gbáriwo òrun ròrò
Àkànbí ni dúó dè mi
Omo ogún apó
Àkànbí ni dúó dè mí omo erù ofà
Dúó dè mi omo Àádórin èsó
Omo olúgbón sáakin
Mo jàjà diò tidò leyò
Orígun mérin le é sígun nínú léeyu
Erèrin ni mo mò bálápó bá síwájú
Olófà a tèle enímò a lárin
Alápàlànpó n ní somo kehìn ogun nílé òsèsèkòyí mo rínrin rè bákú
lójú
Ení mo kú rondogun mo sùn rondogun
Mo tà kaka gbánwó òrun ròrò
Àkànbí ni duó dè mí omo ogún apó o
Àkànbí ni dúó dè mi omo erù ofà
Àkànbí ni duó dè ni omo Àádórin èsó
Omo Olúgbón sáarin mo jàjà mi ò tidò leyò
Bàbá Àkànbí lomo Òyìnbó gbága làlú
Omo egbínrin baba aso àlàárì baba èwù
Ilé òyìnbó n be nísò atèkuru nínu ‘lé baba tó bí mi lómo
Ilé òyìnbó n be nísò atàkàrà
Ilé òyìnbó n be níso atòwú dúdú
Ki an gbé n sowó aró kúsu kóse
Erí ti bá gbé ni désò atèkuru
Erí kó erí ni
Erí tó bá gbé ni désò atàkàrà
Erí kó erí ni
Erí tó bá gbé ni désò atòwúdúdú
Erí kó erí ni
Obà mi òkò, obà mi sàlè
Olójó òní jé n bímo pò tádìye
Nínú lé baba tó bí mi lómo
Bádìye bá se kókò lagbàlá
Omo ní kó je níbe
Omo òyìnbó gbága làlú
Omo egbírín baba aso
Àlàárì baba èwù èrólà Àkànbí
Àjíún là rín rín omo Erínwókùnwoyè gbé
Omo erínwó gbanra bí okó tuntun
Ò gbó kuku òjò dami agbada lore
Òjòse tábn è ti rò mó
Ayabá wolé án rò mó
Lópèpèkun láwéré olómo ofe
Òbàrànkàtà mo boyè mole omo òkè wù
Omo ìrókò tééré làkànbí
Ìyiún be nípadé Òra
Nínú ilé ìyá à re ni
Ìyíun jé won ó sè won Òra
Ìyí èrú jé won ó sè won òkè wù
Ìyí èní jé won ó sè won àté lé odán
Omo Àdè tutu làkànbí
Mo radio bù éri mo somodé,
Mo rékuku mo mú sínú isu
Òrìsà jé n bade lade,
Jé kí n bode lódé
Agó è ni è sé jí nínu ‘lé wa
Bó bá dòsán ganrín ganrín
Won a mótúrù n sàwon nílé odé
Òrìsà òkè òrìsà ìsàlè
Olójó òní má je n bá gíè lerù nílé odé
Ogómodì mo sinmo gaga relé oko
Mo jeer ewà bí ení yòwú là ladì
Òsèsèkòyí l’Àkànbí mo rínrin rè bákú yájú
Elégbà mo fì gbámú jagun
Mo gbòn gìrì joyè olòtè
Erígun méje lèésígun nínu ‘lé yin
Èjèje nì mò
Alápó gba wájú nílé kòyí
Olórà a gbàrin aláàrin a gbàbon
Alápàtàkó òun ní somo ìkéhìn ogun
Òsèsèkòyí mósò lènù mo gbàgbé ‘lé
Omo a gbòn yéè ríkú sá
Nílé olégbà mo dìgbámú jagun
Mo gbòn gìrì joyè olòfè
Ègbè: Enì yó wí ìkòyí è nílé ogun agbòn
Èrùwà nílé ogun
Omo akú má jègbin òjó ogun agbòn
Èrùwà nílé ogun
Omo àsádi eni kòyí ogun agbòn
Èrùwà nié ogun agbòn o
Èrùwà ní selé kòyí omo agbòn yéè ríkú sá
Omo olósàá èji
Eni mo lérí ikú dogun
Mo gbon gìrì joyè olòtè
Àkànbí loníyàá òkánkán
Omo Ajìdágbèdu àkàlà
Àkànbí lomo oníyàá òkánkán
Omo Asélémuré arógangan
Àkànbí lomo oníyàá òkánkán
Om òfèlè bókùnrin jà
Àkànyé lomo oníyàá òkánkán
Omo iso àkàlà yí n je ní mògún òde
Afínjú eye ni n je ní gbangba oko
Omo ekùn omo ebóse
Ìjèsà òsèré lákànbí
Mo ká tín ìn léní omo eléní eléwele
Jèsà lodú mo pànà dà
Ìjèsà ò rídi ìsáná
Ilé leru Owá ti n muná rook
Omo olóbì kan owówóntiriwó
Omo olóbì kan òwòwòntìriwò
Ìyó bá wò níjù
Omo eranko a mú je
Omo ènìyàn ní hè yún un a yáa mú je
E jé ká ragun
Yánsidolu
E dìde e jé ká rogun
E kápó lápó
Ìkòyí é kofà loaf
E dìde e jé ká rogun
Ìkòyí o
E dìde e jé ká rogun
Yánbídolú
E dìde e jé ká rogun
E kápá lápó
Ìkòyí é kofà lofà
E dìde e jé ká rogun
Bàbá rere
Ee o Owá ò
Ì-ín la wà
Àkànbí lèrò ará dúó dè nisàn
Ládéjobí àrán ò félélé
Omo mo félélé wogbó awo
Àjòjì lè pokùn nisàn
Àtòrì wówòwó yó pekùn ni sàn n kó nílée ládéjobí
Nílé Àkànbí èsó ò délé pé
Elégbà mo sùnde níjó ogún le
Àrònì mo tìe lèyò
Àrònì è gbélé oníkòyí è sinmi ogun
Yàwó eníkòyí èé sèyàn yàwó eníkòyí lòjóró
Òun ló sekú pà báà mi
Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà
Sìgìdì yéè jepo
Wón ti mépo si lénu
Sìgìdì yéè jàdí án ti mádìí si lénu
Sìgìdì yéè jòrí án ti mórìí si lénu
Eníkòyí dìde ogún tó lo ò
Eníkòyí bá dapá dasè ‘le níkòyíi lé o
Òyí dapá dàsè le níkòyíi lé
Ibè logún ti mú bàbá mi
Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà
Yàwó Eníkòyí è sé finú hàn
Yàwó Eníkòyí è jé gbénú’lé
Ikú ti pa bàbá mi
Ìkòyí ikú dá gbèdu àkàlà wón se ni
Tá ló ni kòyí ò nílé
Ogun agbòn o
Èrùwà nilé ogun agbòn
Ta ló ní kòyí ò nílé
Ogun agbòn o
Èrùwà nilé ogun agbòn.
Kúléhìn lanà mi
Ayeni n be nílè ‘bìkan
Okò mi n be nílè ‘bìkan
Baba Adétólá e kú ìnáwó, e kú náwó
E mà kú àseye
Oníkòyi e bá mi kì ká lè lo
Òsèsènílékòyí omo agbòn yéè ní bákú yájú
ÌBÉÈRÈ ÌDÁHÙN
(1) Kò róhun fálejò ó
Léhin ogun ni àwon alágbe n ki
fowólabi toro fálágbe Oba báyìí.
(2) Kíló dé tí e ki Kábíyèsí
Òra ni ilé ìy
lo sí Òra òra ni
(3) jíló dé tí e tún ki
Gbogbo Owá ni ó bá ìjès
kábíyèsí lo sí Ora
(4) Erímopópó Bí Okó
Ilé Ìyá Oba ní Òkè Ìlá ni à n kì
tuntun báyìí
(5) kilo dé ti e fi wón wé Okó
Omo alágbède ni wón
Oba Iragbiji
2406
6374
2006-12-18T07:45:26Z
Loadewole
101
/* ORIKI OBA ÌRÁGBÌJÍ */
[[Oba Iragbiji]]
==ORIKI OBA ÌRÁGBÌJÍ==
Kábíyésí Oba
Oba tótó Oba ìrágbìjí
Àbíyèsí Oba
Oba mo fé pè n kò ní mu emu
Oba ni mo fé pè n kò mu gòrò
Àbè togún ràlú onmo ará lósìn
Téní wíjó ará lóbòkun sá loba ìrágbìjí n jé.
Ònkókóló omo oníyán kónkólóyo
Omo bárígídí níyán ògún
Omo arílù mó lulu fún ìrà
Àrílá ílànkí mo gbé òkè je nàmùn
Gbéléwadé mo gbélé se bí Oba
Omo Òké gbélé wùsì lónà tòrà
Anal mo kéde jègbe
Ará mú lege ará òkun esè kè
Omo òkan ti yí lulè Ó kù okan
Omo olórò kan òrò kàn
Èyí tí fáwù lógànjó yányán
Gódógódó Ilé won kò gbodò sowó odó poro
Béè ni alògì kan won kò gbodò solo ògì sàrà
Omo kékèké Ilé won o gbodò sunkún omú
Èyì tí ò bá sunkún mo lórò ni yoo mo gbe lo.
Omo òkè kékéké ni yíkè yíkè yí láyé.
Àbè togún ràlú omo arà lósìn
Téní wíjò ìjèsà kò rídìí ìsáná
Ilé loní Owá ti mú iná roko
Àbè togún ràlú omo arà lósìn.
Mo tún yí yun tì kédéngbé
Ònyín mo tún lo re dé òkè àgbò.
Oba tótó mo lémi kò perí Oba
Oba won n perí e ní Sókótó
Oba ni wón n perí rè ní Sàbàrà
Oba ni wón n perí rè nílè ìrágbìjí
Oba olókùn esin
Ará Ilé mi abi ìrù esin mi tìèmì
A gbún esin ní késé à ló mò jó édòko
Gbogbo ara esin wón wá koná sasa
Oba kólérán tí n retí eni tí yoo tè fun.
Oba n náà ní í be lónà ti òkè àgbò.
Àbè togún ràlú omo arà lósìn
Téni wíjó ará lódó kánkán
Èyin lomo olóyè nílé omo olóyè lóde.
Oyè náà won kò ní pare mó yin lówó.
Orí àpéré yoo gbé yín dòyè baba èyin
Èyí tó n be níbè won kò ní kú mo yin lówó
Oba tótó àágbìgí mo lémi kò perí oba
Oba ni n be lónà ti ìjèsà àbè
Ìjèsà àbè togún ràlú omo arà lósìn
Téní wíjó ará lódò kánkán.
Mo onípokítí Ide Ikú kò ni pa Oyàdókùn wa
Ìjèsà ìsèrè onílè obi
Omo ojú rábe sá mó gbódó pea be lórúko.
Omo ojú réjò ata wàrà
Sòbòrò la bí ìgbín kò fi abe kan ara.
Àwon ni omo olóbìkan òbìkàn
Èyí tí ó kò bá fé won ní wò sílé
Èyí tí ò kò bá fé won a wò síjù
Eranko igbó á mu soko je
A kì ki Ìjèsà kí a má je Obi tógbó.
Tí e kò bá rí obì tógbó
Kí e wá gba Obì lówó mi
Àwon lomo olódò kan òdò kan
Tósàn wéréke tó sàn wèrè ke.
Tí ó dé èyìn èkùlé osólò tó di àbàtà
Èyin lomo tí e bá jáwé kan
Eègbá kan ni
Bí e bá já méjì
Eègbá méjì ni.
Tí e bá já méta
Eègbá méta ni
Ò pé pep e aso won lóde ìgbájo
Elégbòdò ni aso àwon ìjèsà
Èyí tí e bá ri lójà ni kí e rà nfún wá
Kí n ró jó Olóye lo
Torí a kà jò olóye dun ìran baba yin
Àbè togún ràlú omo arà lósìn
Mo bá àágbìjí relé
Mo bá àágbìjí relé.
Oba Ororuwo
2407
6381
2006-12-18T08:27:43Z
Loadewole
101
/* ORÌKÌ OBA ÒRÒRÚWÒ */
[[Oba Ororuwo]]
==ORÌKÌ OBA ÒRÒRÚWÒ==
Olóròrúwò oba
Oba tótó mo forí balè lódò re
Ìlú kò ní dàrú mó o lórí
Òràngún omo Ògboyè
Lángbóyè gbólá omo orubu
Tí wá sámo láàké é
Pàkàn lokun pàkàn lónà tèdè,
Ewúré Olóràngún ní je lónà gbàgede
Àgùntàn Olóràngún ní je lésè yàrà.
À je wèyìn ló ba selédè jé yányán .
E woo mo Adéjoorìn ní màgbon
Yangadá bí eni wemo relé oko
Bàgéfúj`da omo èjìjà yekan Olórúwò ni gbogbo won
Omo Oba bi wón perin sí
Ni wón n pè ní ìta aperin
Ibi tí won pa àgùntàn si
Ni wón n pè ní Òkè àgbò
Ibi wón pa elédè sí
Ni wón n pè ní òkè èdè
Ni wón fi n pe ní òràngún ará ìlá màgbon
Òràngún omo ògbóyè gbólá
Gbóyè gbólá omo orubu
Tí sámo láàké e
Béè ni bàtà logun
Bata lónà tèdè
Tile Olóràngún omo ògbóyè gbólá
Ibi mo mònà dé ni n o je dé
Ibi emi sì kún mí dé ni n o kì mo.
Mo bá Olóràngún relé
Òròrúwò ni mo lo.
Géndé lawa kábíyèsí Oba, Olóròrúwò Oba
Kábíyèsí Oba èyí tó wàjà
Orokun tápà bèlé èsun
Òtèté omo afi àróò dáná kúlíkúlí
Tèté omo a fi àróò dánà kúlíkúlí
Mo kí ìgunun, ìgunun rojú kókó
À bí òré tápà tí n se ni.
Bàmún lóye tápà bonàákó yányán
Olúbísí omo aláwo ló lesin
Mo mèdì okò telè ni mògàmògà
Mo kí yekan wa tí jé òdòfín wa
Akéréburé omo oláníyanun
Àdìgún omo mòmóódù
Ìdáméjì àgùnbé tí won n pè ní enìkan soso
Ni wón fi n pe Olúbísí ará lódò oya
Sebí yakan Olóròrúwò ni òràngún omo okù òkáyá
Iyekan ti bimo ogun òsìngìndìn
Olúbísí mo kí òyagadá mo yí omi
Omo igbá Òdí ni mí mo dé Odò mo rìn gerere.
Ìkòkò òdí ni mí dé odò mo rìn tàràràrà
Omo bíbí òdí ni mí mode odò mo pa òdódó orí
Olúbísí omo káló káló ni wón sekú pèja.
N lè yekan le láyé yekan menu gún ola,
Omo òkánkán Ilé la sìbi
Olúbabi kébísí olú ará Ilé mi gògò la sìbi ìmùlè
Tàbí ránti Ìbi láyé
Ojó tí a bá kú ará Ilé eni ní gbé ni sin
Òtèté omo a fi àróò dáná kúlíkúlí
Omo káló ni wón sekú peja
Omo Olúbanké ìbòsí mo bá ònà odò lo.
E kú bè láàsín ekú bèláàsin
Yé wo naa ekú bàláàsin.
Oba Ikirun
2408
6372
2006-12-18T07:40:51Z
Loadewole
101
/* ORÍKÌ OBA ÌKÌRUN */
[[Oba ikirun]]
==ORÍKÌ OBA ÌKÌRUN==
Òláwálé akìnrun
Àbíyèsí akìnrun o
Oláwálé arékùjó oko Adéyolá
Oríburúkú kò ní jé tire.
Ánlàgbá omo Ojà Obì
Gbólérù lakìnrun oba gbóléké olúgba
Ob èyó atòrò
Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòkun
Omo èyò tí ó ti mú ìkirun dòsà
Omo èyò tó ti mú ìkìrun dùn gbóngbón
Igbó ò lérù mó gbogbo igbó ni wón di lómi lómi
Ánlàgbá omo ojà obì
Àgùnbé aágbòró pète a pósí dórí aágbòró mó
Oláwálé orí òkúta latí pète ara wa.
Tile oníláà omo ojà obì.
Omo òkan kómi lésè ní pèté yányán
Òkan ní kíni mo wá dé ìlú ète
Òkan ní kíni mo wá dé ìlú èrò.
Òkan ní kíni mo wá dé ìlú òdájú yányán
Oláwálé ibi tí won tí dáyó ara won.
Onílàá omo ojà obì àbíyèsí Oba.
Oba tótó mo lémi kò perí oba.
Oba ní wón n pe orí re ní Sókótó
Oba ni wón perí rè ní Sàbàrà oko Adéyóólá
Oko Adéyóólá ni wón n peri rè ní ìkirun wa.
Àgùn-toní-jà omo ojà ebì
Mo tún yí yun tì gédéngbé
Kábíyèsí Oba àná tó wàjà
Àkànjí tí wo mótó Ilè lo.
Omo amólà oyè
Àkànjí omo erin jogún olá
Omo àdó bákan làdífá
Erin jogún olá ebo ní ju eboó lo
Àkànjí omo a rí léwò ní ìkìrun.
Omo abi òdèdè làdífá
Erin jogún olá ebo ni ju ebo lo
Kábíyèsí oba èyí tó wò àjà.
Kábíyèsí lásúnkánmì ni ò n pè mi mu gòrò.
Olásúnkànmí ojó ò tó tó ójó tí oba náà wàjà
Mo rówó mo rómo
Mo jeran títí eyín mi kán.
Mo ni odidi ojó mérìndínlógún
Epo kò tán létè mi
Àbíyèsí akìnrun arísekóilá Oba
Kòsámótù Oba
Àbíyèsí erin sí erin lo.
Àjànàkú wón tí jákùn arà lo.
Oba tí ó jé ní ìjerin ni n ké sí
Àbíyèsí baba làmídì
Ògìrìgìdì ayí ti káà wá
Àbíyèsí mo lémi kò perí oba
Baba jíyì mo lémi kò peri oba
Oba ni wón n perí rè ní Sókótó
Baba làmídì oba náà ni won n perí re ni Sàbàrà
Oba ni wón n perí ní ìkirun
Anal omo ojà obì gbólérù akìnrun
Oba gbóléké olúgba
E wá wo onílé oríoke tí ri àfòpin eye
Àgùn tonílàá omo Ojà Obì
Ará làyè esun alátíse e rook Oba
Ará Ilé mi Òbùn won kò tagìrì sòwò.
Oláyiwólá tó joba tán Ilè n tòró
Adédeji tó joba tán roko Oba
Òbùn won kò tagìrì sòwò
Òbùn tí kò ta gìrì sòwò
Àkàní ti ní kó jòkó de ìsé yányán
Kó wo jábálá ebi bí tí mó já mó baba won lára.
Olójà tí fi òdòdó jagun won kò wówò bòrò
Baba b ólájì ti gbé òdòdó wo kógun
Adédeji lóti gbé òdòdó wo òkun ogun.
Àbí èyìn orùn gbé òdòdó rù fùkèfùkè
Àwon onilànlá omo ojà obì
Oko Adéyóólá Adédeji àkàní ire owó re kò ní bó.
Eni tó bá lóun yoo bà ó lórí jé
Orí re yóò ju bà ó lórí jé
Orí re yóò ju tirè lo.
Ti gbólérù akìnrun Oba gbóléké olúgba
Oba èyò atòrò omo èyò tí ó tí mú Ìkirun dòkun
Omo èyò tó mú Ìkirun dòsà.
Omo Oláwálé omo arékù jó
Ìlú kò ní dàrú mó o lórí
Wágùnùn tí n be léyìn re kò ní já.
Òsó náà n kó sé n be ní àláàtì ara.
Oba Oláwálè Adédeji onílànlá omo ojà obì .
Igbólerù mode igbólerù mo dé.
Gbóléké igbólerù mode.
Oba Eripa
2409
6370
2006-12-18T07:38:44Z
Loadewole
101
/* ORIKI OBA ERIPA */
[[Oba Eripa]]
==ORIKI OBA ERIPA==
Eléripa e n lé n bé un
Àbíyèsí Oba Sákì
Oba tí n ba lóyè n lèmi n ké sí.
Oba tótó mo lémi o kò perí Oba
Oba ná n perí re ní Sókótó
Mo lémì kò perí Oba
Eléripa àbíyèsí ni wón n perí rè ní Sàbàrà.
Àbíyèsí ni wón perí níbi gbogbo .
Apórógunjó omo akúnlè bógùn sòrò
Onílànlá omo erù Ofà.
Omo Òdógbó ní Ìkòyí Ilé.
Béè ní omo Òdógbò ni gboro.
Omo ò síjú yoyo mó kolé ìkòyí.
Omo eranko méta ò lásán
Líiìlí ò lásán.
Béè ni Òpá àkèrè won ò loaf.
Ábòsìnbósín alábà abèyìn jáyìn ó
Omo igbó dídá n o lo re de ògba
Béè omo ònà se rìbìtì
Àní n o lo rè ko òrúnlá sí.
Omo ogun lósàn-án omo olè lóru
Olè tí kó aso kéwù kó
Omo gbórógunjó onílànlá
Olè tí gbé obìnrin eni tí fi saya nì !
Bí Obìnrin kò bá se omún rògbòdò
Tí kò bá se Ìdí rùwonwon nílé ajikánle
Tí kò bá lábe lórùn mó fe
Pórógunjó onílànlá omo erù Ofà.
Ìkòyí tí ròde rè kólé
Sebí ìgbà tí yóò fi dé olè kólé e lo.
Óní yoo bàyá Olè tí ó kólé òun lo.
Oníkòyí ogun ìbirò n lé mo bénlé òsùn.
Yekan ará ilé Ilá-esè ní Ìkìrun wa ní.
Yekan eni olá
Yekan atibire somo
Apórógunjó omo Oba tí kú tapá torùn.
Onílànlá omo arerù tú bèlè ìjà
Omo pórógunjó e wà ní bèun
Omo bénlé ò sùn
Wón ní kí á pe lékùlé títí.
Apórógunjó tí ó bá di alé won a maa dun lo.
Oníkòyí omo arerù tú bèlè ìjà.
É é sà o o o kú ìnáwó ojó
O kú àfi omonìyàn se kòmí ògé
Omo oyè niran omo tí o tó kò ní kú mó o lójú
Orí re kò ní darúrú Ilé tí o kó.
Kò ní jé àsemo fún o
Eésà ajàdí awemo gaga reléko.
Omo bàgé fújà ma tósìsà
Òkòmí omo oyè niràn wá jòfé ará igbó télé.
Eésà ni n ké sí baba léripa wá jòfé ará igbó télé
Bérú molé Oba.
Oba tí n jí wewó wesè nísàlè òràn
Òkòmí elédè won a sèsó yányán
Oba tóní wéré jeje
Òkòmí mo lérè lómi
Èjè òkòmí mo bèjè lódò
Tawá lóni elédè lókòmí Ilé
Tawá lo lorí ota.
Ta lóni èsìsí tí símo lódò tòjò tèrùn .
Ewúré ólóun oun a joyè ni kómì Ilé
Nílé eésà léripa wón gbéwù kalè
Won kó yan bí babanlá won ti n yan
Ewúré wèwè é lè wè tán
Tó fi pón yanyan lójú omi ará Ilé mi
Èjè bàràbìrì léyìn orùn
E bi mí ení taní joyè ní òkòmí Ilé.
Ògà ni o joyè ní òkòmí Ilé
Wón gbéwù kale ó wá yan bí babánla won se n yan
Nílé èdùn òkòmí omo oyè nísàlè òràn.
Kòmí onílè won ròdúdú
Oba torí ni ó ni weréjéjé
Òkòmí omo oyè niràn ará jóba jí
O kun ará légùdu àyàbù èrò
N lé ará òpa òpe àánú.
Ésà mo mò dúpé ojó.
Mo dúpé ójó o nírare omo
Làlùrí re kò ní dajúrú
Ohun tí gbé tò le gbé bàbá re yoo bá o gbé.
Mo yìbírì mo tún padà ní be un.
Mo tún lo ilé baba léripa
Àgbérií Ògà olórò edùn
Torí tí a bá n korin a n juba eni tó lórin
Afínjú ológun tó mótò Ilè lo.
Omo gbérí olá o kú ìnáwó ojó
O kú àfi omo nìyàn se
Ojó ò tójó tí won sìkú baba léripa
Owó tí mo gbà jékan
Gbérí olá omo gbérí olómo
Alámò omo akúnlè bá óògùn sòrò.
Èmi wá tún yè wèrè
Mo kúrò nílé ògúndìran baba léripa
Torí tí a n ba korin a n juba eni tó lorin
Àdìó mo juba orin mí
Orímodélé wí mo juba orin mí
Gbangba lásà a soro pàdé oníbodè lápèrò
N só léripa n só léripa
Pórógunjó nlanlá n só léripa.
Owa Omiran ti Esa-Oke
2410
6608
2006-12-21T14:57:26Z
Loadewole
101
[[Owa Omiran]]
[[Esa-Oke]]
[[Oriki]]
==ORIKI OBA OWA OMIRAN ESA-OKE==
Omo Owá ùn mí bèrù
Omo Owá tó n ba teni
Kí mo kánlè yánhú nílé Owá
Kí mo fèwù ògbò telè
I èwù ogbo mo fi telè
I é dùn mí
I èdú a máa bá tègbe mi lo
Omo Owá bìdí òbèlèsékè
Omo Owá bìdí etu ganganran láàfin
I gbèrin opó ló mú tile
O bèfèèfà luyì
Omo elégbèrin àtùpà
Omo elégbèrin àtoro
Omo elégbèrin àwò
Kí an fi gbogbo rè sobè sí láàfin
Omo olúlé kí an gbúkú àjòjì í wò
Kójú á ro omo alòmírìn
Omo apàgbò sójú obo mú tòúrò lo ààfin
Àgbà ìkà án I jeran rian lórìjé
Omo apódìyé dìkàrà sokè
Omo apódìyé romi apata
Omo òkè kike oke apata
Tí won n pèyè òwè lowè
I se ni mo dàgbà
Kí mi ya susé èyo mèsíò
Ibi an pèyò bí eni pesú èyo yéye
Omo olókè ìyòdú
I òkò rú ìyò kí mi lá forí òkè í kàn
Òkè rú ìyò, kí mi lá sulé òké sara dota nílé mi.
Omo àkàràkàsà nílé oko
Mó jé èyìn òbùn yílè
Omo elébíbó oko kee yó àgbùnrín
Omo ìgbàdo dì órí ó pomo bò
Omo akébìyé ra ìkàrà sókè.
Omo akébìyé romi apata
Alè igbó ota ni òmìràn í jà le omo onímògù.
Òmìrán ló ni igbó ota
Òun náà ló ni alèpèpè ìtómì
Àlè bàbà ni a fi dáni
Igi oko afín bí dáni
Igi mo bá jí gàdà òkon
Ki mo bá jí gàdà rolé soji
Má rìnà òru bò
Àbùjá ulé oní mò
Ará ulé oni obibo
Ó jí dàgbà ògèdè
O bómodé yìnbon ìdájí
I mo gòkè ògèdè
Mo dojú ulé ùkirè àkàlà gbojú òhún
I jíje jíje é sí
Àkàlà bà
I ùsí àkàlà bà titi
O relé ùkirè ria lópé òjé
I òtún ulé ria ní tíkire
Omi ni
I oní bá ti sàbùjá ulé ria nírikirè
I ùgbèe láá bá apá òjé lo
Eye ba lori ugi
Ugbeè lòmìrán yagba ode
Ubí ìbòbó dúró sí
Ùbòbó bòdì àkankà
I àrìmòtíta lúbè ló ta
Òríndín èjo
Omo èlùjé ùsà
Omo èlápó í ta bi èsúru
Omo alápó ípa ni
Sílè kó kèìyò sílè
Í koni mo nikan sun
Kóni mó sìkejì oni
II kóni mó tùmò sùn
ÍI kóni mó sùn úlé
Kóni mó sùn alè
II èrù òmùjé léé bà mi
Omo asaújì ùgbì òsùpá là
Omo asáújì òsùpá jère
Ugbi obinrin gia goroni
Kókùnrín kàn tia se
I kí mé ba rolúgi
I mèbá rònà èsà laa yà
I kígí yà ke yà
I òmùjé a figi narùn
Omo olúmòjò
Omo owa omiran
Omo olúmòjò
Omo otafatafa
Ta ihò okinni
Omo loupe ekutu
Kían jí fon túùrú Taara lónà Efon
Ìbílè obòkun ni èsà òkè wà
Ìbásepò wà láàrín Ilésà àti èsà òkè
Ìyàtò àárín won nip e láti Ilé Ifè
Ni èsà òkè ti yà wá tààràtà
Owá òmìrán jé òkan lára àwon tó te Ìlú Èsà Òkè dó
Pelu ojòkò ati Òsòdì.
Agbo Ilé Àdàgbá ni àdúgbò láfogbó
Ní ifè ni òmìrán ti wá
Òmìrán kúrò ní ifè ó gba ìgbájo lo
O kúrò ni ígbájo ó lo tèdó si òkè òwu
Ó jagun ni òwu labe Owa àjàká
Léhin èyí ni won tún tèdó sí
Orókè ní ìhà gúúsù Èsà Òkè
Lóbé wà ní òkè ìtá
Lósì wà ni ìlórò
Asába je babaláwa kan láti Ilé Ifé
Wà ní Òkè Eèsún
Èmìlà náà sì wà ní Tòsí
Owá òmìrán wá sí Èsà òkè ni ìgbà ogun èkìtì paràpo
Ku bí igba odún
Won jagun lábé pákú
Àsìkò Owá òmìrán ni a tó ní agbo ilé tí ó n joba
Olumokò mi àbúrò òmìrán
Olúmoko lo tèdó sí Èsà Odò
Agbo ilé Èsà ní Ìlú Ilé Ifè
Ni àwon méjèèjì ti wá
Owá òmìrán bá òpòlopo èèyàn sore
Láti mú ìlosíwájú bá ìlù
Lára won ni:
Olóyè Ògbóni láti ìnísà
Olóyè Asálú Ìsálú
Odobaja náà dúró sí òdó Obafin ni Èsà Odò
Obafin ni Olórí Agbo Ilé Ìdòfin
Owá òmìrán yan Olórí nÀdúgbò
Àti Olórí Ogbon
Láti máa ràn án lówó
Láti se ètò Ìlú
Akinla Erin-Ijesa
2411
6229
2006-12-16T08:42:35Z
Loadewole
101
/* ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ */
[[Oba Erin-Ijesa]]
[[Akinla Erin-Ijesa]]
==ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ==
O sé Akínlà bàbà mi
Òré mi ni òré mi Akínlà o
Akínlà ló lèrìn
Akínlà èrìn ó joba Ibòmírìn lo
Èló èrìn kí an mí je léjà méfà sí
Wón je nire àlúà
An jèhà Àlúà
Ó ku dedere lódò ojà
Ìgbeè ni wón je lémèdó
Lemedo èrìn Abòmo esè bí ìwo etu
Akínlà ó ti mí je
Mé ti ri yèé rí
Omo Àjíké Àjígè lódò ìyá rè
Regbodo bí ìyàwó
Ajikosun bi ìyere jéje
Akinla’N o mo sèdárò re gidi
Tori ajá à a gbàgbé olóore
Emi re meji wèwé
Ore re òré mi ni
Oba tó je tí ò bole se lérìn
Akeekèé wá di gàárì
Baba ta ni yíò gbé e sin
Wón pè ó lorun o ò jé
O feso finfin so hun sí an
Kórí e máa dàwón ká
Orí Efòn a degba eran káko
Won ì í pé jiyán àná
Òtá rè ò ní rójú sojú
Akíríboto kìí lójú awé
Èlè ìlèkè kìí lójú àtokùnbò
Èyí tí mo wí Arò á rò mó ò
Àlàní o mo ebora gbàgbé eni
Tí a ò gbódò rójú rè
Odùduwà ló bí ìyá mi
Erin de tipè tipè
Àgbààgbà àgbórín mo dé tòun tòwo
Aja kìí gbàgbé olóore
O mo oloke ojà níbi igi gbé já lósàn án gang an
Kaka kígi dá pami
Màá ròkè ojà
Kabiyesi mo juba lódò re
Kí n tó máa lo
Bekolo bá ti juba ilè
Se ló ó lanu fun
Èmi re méjì wèwè
Bí ojú, Bí inú bi àtélesè òhun ònà pimù
Orò baba yínká nlé o
O sodún odún yìí o a sèrèmírìn
Odoodún làá bágba obì lórí àte
Ìyen béè
Igbo oba odò lo fìyà jomo arágan
Bi ko bá sí tìyen
Ta ló n jáláta
Tí ata rè n tani
Gbogbo aláré tó wà nílè obòkun
Àlàní n ó mó o gùn wón nígùn eran ni
Tori ekukéku kìí borí asín
Eèrà kéèrà kìí borí Ìkamùdù
Àlàní mo ti juba bàbá mi
Bekolo bá ti juba ilè
Se lóó lanu
Eye tó máa beje ké
Enu re á béjè sere sere sere
Se ní won bí eyìn mó èètán
Se ní wón bí soso mó odi
Ìbà bàbá mi onile òkun egbele omi
Orin: Kó rorí kó pé o
Kó rorí kó pé
Eni máa bá wa rin
A rorí á pé.
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Oba Ajínkà lóbòkun
Oba nlá Akínlà lóbòkun
Oba nlá Akínlà lóbòkun
Àpèlé Àpèlé lorú à n poba
Won kìí poba lápèdín láàfin
Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo
Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo
Ìjèsà ni mo mo wà
Kí mo ti mí pakínlà mo mò so
Mo bínú pé mo bá o lóyè
Mo pè ó lórúko
Mó bínú
O dodún odunni o
O ó se tèèmírìn
O ó se tèèmirin taya tomo
Tàìkú bale orò
Isu omo á jinná fún o je
Èrè lobìnrin mí je lábò ojà gan ni
O dá mi lójú o
Òpá eku kan láyà eku
Òpá eja kan láyà eja
Ina lo mi siwaju òpàná
Iná tó ràn ló n síwájú eni tí ó pa ohun
Kànrìnkàn to bá ti búsulésò
Won a fisu sínú ilé ayé lo
Inu ilé ayé o lota a fi ó sile tí á lo sorun alákeji
Inú ilé ayá lá padà wá bá o
Kaka kó o gbélé mó o sin nígbà gbogbo
Kò séwu légbèrin èko
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Ìbà lówó Aklínlà tó lèrìn òkè
Ìbà lówó Aklínlà to tèrìn òkè
Ògún ló ni mi
Ógún ló se mi
Ògún náà ló ni didi mi tí mo fi n soko Abiyamo
Báà bá ní pá níró
Sebí Akínlà lo lèrìn òkè
Akínlà lérìn òkè
Ikú ò ní rójú pa ó
Ikú ò ní rójú gbomo re lówó pe
Àmó sá iré tiwa juré Àdàmò
A ní ká feré Adamo
Ká fi jálùbósà orin si ni
To ba se díè sí
Ò á máa gbó nàsía omo ode
Akínlà lérìn òkè
Wón níwo lo nìlú bàbá re
Ìwo lo niwón tadétadé
Ìwo lo lojà kan òjà kàn
Ti wón pa ti ríbè gan
Iye lérìnmo
Ìbà lódò re
Iye mi lérìnmo
Iba lódò re
Iba lódò bàbá mi lórí awo lèrínmò gun
Lori awo mo kàn lodo re o
Kékeré èrìn mò gan
Àgbàlagbà Èrìnmò mo ni mo kàn lódò yin
Torí ààtan kò ní lo kìí kódèdè
Odede ko ni lo láì ki àdeun
Obalúyé kìí lo lai ki tòrun
Kó tó mó o lo
Ìyá ayé mo kàn lódò won
Orin: Obalúayé o
Obalúayé o
Mó mò jógbìgbà gbé si lóhùn o
Ó tó onílù mó lè le
À ì tó onílù a dìjà
È è rí mi báyìí nù-un
Mo mí sere ìhímàgbon mi fákínlà
Sùgbón ògún ló bí Ajínlà nigbà ààrò gan o
Bó bá ti wí ni ko tè lódù
Ìjálá ni ko fi máa wi
O o ó o
Akínlà kínlà kínlàdé
Náa gbóhùn enu mi
Akínlàdé o Akínlàdé o Akínlàdé
Ìtì ògèdè kò pé kí won mó fòun sòpó
Eni màa dúró lábé re mó sàfira
Ó ye kí mi kókó máa juba lódò bàbá mi Akínlà
Akínlàdé o
Òsùpá Ìlekì
A dénú ilé kìji kìji
Akínlà ò Akínlà o Akínlàdé o
Akínlàdé se bi òun ho nìlú èrìnmò o
Èrìnmò osere omo onílè obi o
Omo Ajipori ori nì ni bóse dára ni láwùjo
Orí bá mi se o
Mé mò le nìkàn se ó
Oba mímo Akínlà lérìn Ìjèsà o
Bá mi se o me mò le níkàn da se
Ko séwu légbèrin èko
Ìbà lowo okó to doríkodò tí kò somi
Iba lowo obo to doríkodò tí ò sèjè
Ìbà lówó pétélé owó ni láwùjo
Ìbà lodo pètélè àtesè o
Ìbà ìbà
Iba sá n o moo fòní jú nígbà gbogbo
O dá mi loju o
Oluwonkoko mo wi pe mo wonkoko mórò enu mi
Mo roar n kì béènì gan
Torí wípé o
Bàbá ire bàbá ni Akínlà
Won lómodé ló lori Àgbà ló nìtà
Àgbà ni mo dà yìí
Ijó mo bá da dé
Màá relé oko
Èrù ò bà mí
Mo dérù barà mi
Mo wá tejo mólè
Mo se bomo eku lasan ni
Emi Àjùní mo tún wá dúró gbofà bí ògiri gbígbe
Ilé Akinla ni mo wá, n ò ì lo
Nílé Akínlà tó lèrìn
Mo ni sebí Akínlà ló lèrìn ìjèsà
Omo won lerú owá bòkun gùsì
Owá owá Ajímókò náà gan an ni baba won
E è ri Akínlà to lèrìn
Tí n bá n le sílé Akinla tó lèrìn
Ko sénìyàn tí jé tepo nìlú Èrìn
Ko sénìyàn fí ó tepo nìlú Èrìn
Èyìn odi làá pade o
Ho léyìn odi làá pàdé
E è ri ikú oníkú kìdán n gbàákú
Ikú eníkú lèdìdè á gbà
Èhìn odi ni n ó mo o pòtá mi
Akinla omo odo Àgbà
Ehin odi ni won o mo o pòtá re
Tori ehin odi ni won ti n tepo nilu Èrìn
Iyen tun se si ni yen
Ìbà lówó owarí esèsù
Ìbà lówó owarí esèsù
Sèbí owari náà lo tèlú kan
To se were, tó se wèrèjè
Ìpólé ni mo tun lo re e ni
Ìpólé ni owári ti dìde ogun nígbà gan
To ti le sí ìlú èrìn
Òhun ni won kìí se é polówó epo nílùú Èrìn
Bee ni ko sénìyàn tó jé polowo epo nísókùn náà gan
Erú owá bòkun gùsì
Àwon lomo bépo lorun
A bèjè sórí ògún sùrù
Akinla dákun dábò
Mo bínú pe mo bá o lóyè
Mo pè ó lóruko
Ògún ló so mi dòdájú gbagara
Tí mo fi pe bàbá mi lórúko
E ò rí mi báyìí bi obo igi nú awo
Sanponna igbo la domo esì lóògùn nù
Òògùn tí ò bá ti jé
Ewé è ló kù kàn
E è ri emi Àjàni òpò oògùn rumo gàlè rumo gàlè
Mo gbójú lóògùn títí
Mo somo Àjé níkòó
Mo ni kí làjé ayé fé fomo Àjá òrun se
E è ri mo lákínlà ló lérin
Ke dákun dábò ko mo mò bánú ni
Akínlà ló ponifa aare gan an
Ó ni onírá, ìlú n dàrú
Kini òhún ò tilè rorùn gan
Akínlà dákun dábò fiyè dénú o
Bí mo ba puro kóo móo te mi lódù láàfin oba
O ni ilu dàrú titi
O ní kí ló dé gan an
Tori àdàgbà kúkómo lodo ló lèrìn
E e ri onífá òhún wá dífá fún won
Ifa ti won da lagogo jegele ti so mó won logbob iperin
Lonifa ba difa
O ni o dijo ti won bá lo
Mojòkótèje
Ìbà lodo won
Àdàgbà kúkó mo lódò ló lerin
Iba lodo won
E e ri
Orin: Ó mí se ma fomo sáyé mi lo o
Emí ò ni se bayìí ku o
Ègbè: Ma fomo saye mi lo
Kini kan selè lerin in mo fe so
Nijo gbóun níjó gbòn un
Ewúré fòpá ti
Wón pa lóró kún
Won se pé kò si nnkan
Àgùntàn fòpá ti
Wón pa lórúnkún
Wón so pé kò si nnkan
Ohun to sowa lo yo náà
Se erí i kini kan selè nílé Akínlàdé nijo si
Kabiyesi kabiyesi Oba nílùú Erin
Bee ni béè tòótó ni
Béè náà ni o ò
O nijo ijó náà ni àtìyàwó rè porogodo pátá wón lo símú oko
Won teme si ààlà won lo sínú oko tí wón ti n sise
Won ò mò pe ìgbín ti rin mó aso ìyàwó akinle nijo hun
Mo o gbo
Etu igbó ri mi o tadi reke o
Sebi etu ijósí mo eni o pà hun
Etu òbèjé alawo tó wu ni
Abikoko gbon ni
Ipere lo dìjà
Sùgbón omode o gbodo pìtàn ìpòrí o
E e ri tán bá ni ka móo só ó
O lohun ti won fii so níhà ibìkan ni
E e ri Akínlà se bí won báyàwó òun se ni to moo be won le
E e rí,
Ìyàwó ojó kìíni meni tó pa òun
Torí Akínlà ló lèrìn
Se bi omo Ìyàwó ijo kìíní
Tomo tomo ni won fi rubo níbè
E mo ko mi sájàgbon ni
Tori oro n be lódò ikù mi
Emi Ajani ko sánmò mewon jìnnì
Orin mi náà ko orin bàbá mi ni
Aranme agé é
Jigab jigan ni tèrìn
Òsòroógùn bí igi òbobò ,
Kábíyèsí oba Akínlà béè ni
Kabiyesi mo ríbá mo ríbè Ajunilo
Mo forí balè lódò àgbà
Kábíyèsí oba o
Oba nlá Akínlà béè ni
Tooto ni béè náà ni
Kìí bá ran won ón règbé
Afi kóo ran won kí wón lo peran wánú ilé gan-an
Kabiyesi bee ni
Oba Akínlà lèrìn òkè
Sebi Akínlà ló lerin ilé
Akínlà lo lèrìn òkò
O gbodo gboko lowo won ni
Sebi Akínlà yi lomo Aloso modìí gbagbon lówó omo ojo
Eè ri èrù ò bà mí mo dérù barà mi ni
Omo amomo rubo niwon
Omo bibi inú oduduwa ni gbogbo won
Omo Olofin ni
Iyen tu se si nibe yen
Atoto arere Atòtò arere
Ale ò ni le komo ejò mó rìn
Tomo eku ló nira.
Oba Ijebu-Jesa
2412
6371
2006-12-18T07:39:48Z
Loadewole
101
/* ORIKI OBA ÌJÈBÚ-JÈSÀ */
[[Oba Ijebu-Jesa]]
==ORIKI OBA ÌJÈBÚ-JÈSÀ==
Oba Ajífolókùn sayà
Nlé Obà Ajífolókùn sayà o
Ijebu Ògbòrò omo awúre fàse banu
Omo aborí yedé
Aborùn yejigba okùn
Abiségógó owo yìn-ni-yìn-ni
Nlé Oba Ajifolókùn sayà o
Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè
Ki an kú lomode
À sokò won rebete
Eran kuku jumolè
Kan yòkòkó nù
Mo mi re yalè re
Onile mi relé
Ìjèbú ni mo mí rè o
Ìjèbú mò í sàrùn
Kán lo bugbá rè fún bábá re
Oba Ajífolójùn sayà ò
Bi a à bá pa niro
Oba Ajifolokun,
Láìkú èkìrì
E si eni a fawo re sín gbèdu
Ó jo bàbà rè tojú tenu
Omo ó jo bàbá rè ló gbèrí ìyá jé
Pele ògùrò, bí a sínlà sègi
Omo dára ó jegbin lo
Mo ba o milo bi ibi ekòló bójò
Lójó o joyè níjèbú jèsà
Emi ni o
Onílé òkun ègbele omi
Àlàní baba ìyábo o
Èdùmàrè mo mò jékú poníyì léyìn gbogbo wa.
Ebá mi sàmi Àse
Torí pé kí n tó jáde nílé
Mo ti gúnyán lálò
Mo yanko látupa
Iba iyami òsòròngà
Apani mo wàágún òlókìkí òru
E jé kóde òní ó aan mí
Bekolo bá ti juba ilè se ni í lanu
Nlé oba Ajífolókùn sayà o
O dára díè jobìnrin lo
Okunrin lúbúlúbú bí emó òyìnbó
O bómosùn fewà remo
Ògbòrò omo Awúre fàse banu
Erán mò kúkú jumolè
Kán yòkòkò nù.
Òkù ìjèbú ò sunlè pèpè
Ki an kú lomode
À sokò rian rebate
N ó mo o pè ó nigba gbogbo
Oba Ajifolokùn sayà o.
Méle kìnìyàn sàrà
Ki mí mó sè kirà mi
Oba máa gbó
Irú mí kojá Ajeèfiyin ni
Oba aborí yedé
Aborùn-ún yèjìgbà okun
Abigba emu kàrándudu
Omo Akólé ebora méyìn rè sefun
Bílé á reni reni
Labalaba ó bá dìgbò lègún
Aso rè á fàya
Etí wonran ló bóyin
Emi mi mo n pe ó
N ó mó o pe ó bí ológún erú
N ó mó o pè ó bí olójì owòfà
O jo bàbá rè tojútenu
Ò sùn sílé fèrán tìkùn
Bí ò si nílé egbé rè n bèèrè rè
Labalábá ó bá ti dìgbò lègún aso rè á fàya
Ó ye ko mò wí èmi ni
Kábíyèsí máa fi kèké lérò mi
Mo mo jámi sílé bí ìbì isòbò jéyìn
Torí àgbàlagbà ó bá ti dé òbòn-nbon-ùn mó fìlà,
Etí rè á gbáriwo
Tègbá tijesa ló mo kékùú otan
Sebí o mò wí èmi ni
A jo je lórí ewé
A jo sùn lórímò
A jo falawe aso kan bora bi aso
Láìkú èkìrì me reni a fawo rè sín gbèdu
Mómò rook tuntun lójà ko so èkùkù èsí nù
Ò a pé bí ara ìsaájú
Ò a dàgbà bí ará òórò
Gbogbo ara lalágemo fi hulú
Owo olubi ò ní térù re
Mo dé, mo fé mó o lo rèjérèjé
Bígbá seé lo lójú omi
Òréere òré mi ni
Ògbó ológbó omo olómo
Ogunlaye n be ti o mo o sèdárò mi gidigidi
Kabiyesi òbóra sílè sobìnrin lóore
Akoki onímolè okùnrin dan-in-dan-in
Ope sigidi lótí òrúbe
Jagun aró mó bèrù òtè
Ekùn méfà ló wà nílé odi
Loro lo pèfèèfà-a –nì
Yeye re má a dele oni
Ki obìnrin ròrò mó nù
Omo onigo tíí dán bí ide
Ki mo bá tètè mo wí ògùrùgàgà n lò ó ró memu ní ìjámò
N ba ragogo sile dèkími
Omo ejìwòwo
Eye lákó nu o mo re lónà àrà lótò
N ó móo pè ó nígbà gbogbo ni
Ajá a gbàgbé olóore
Aja a jámo léyìn ekùn
Omo ra já sonù léyìn re
Ijebu òtín sìn
Lábáawú
Omo a là kílè mó
Omo a làkàkà kéé jèrú ebo
Ìjèbí ò sunlè pèpè
Kí an ku lómodé
An sokò rian rebete
Onijebu fakóto múròóko
Eran kúú jumolè
Kan yòkòkó nù
Òkòkó bìrìkìti lé é yemolè níjèbú
Ota fori yeje
Kabi an ko níjèbú nígbà to n ti àwòdìí bò
Agboja ona ni mo ko níjèbú
Omo egbùrù kò yàgàn
Omo egbùrúyà kéé rí bí eni bake làá somiye
Òkú ìjèbú ò sunlè pèpè
Ó ní bi an kú lómodé an sokò ri an rebate.
Omo afun ni ni ohun je nígbà an an fìkèlè kàn pòrúndúnrún
Omo mórà mora ó ra igba eni lórijó
Ekun méfà lée nílé odi
Lóórò ló pèfèèfà rè.
Àtijé Àtìjè ni lóógun ti í fawo ekùn dìlèbé ìdí
Gbògbòrò bi esia iyawo
Ajikosun bi iya egbin
Omo onígèrú Àjòjì kò wesè
Àjòjì tó bá wesè níbè á ti eni ebora
Omo Alágbòójà Àgbòjàkàn tó forí jeja
Omo Àgbójà omo Afejagbori
Omo oniroko ó sagogo mokun yinbon ode
Àgbà ìjèbú sagogo mókun
Ìrókó kan n be nílé
Ìrókò kan n be loja
Omo oniroko méjì takotabo
Omo Àgbà ìjèbú o sagogoo mókun yìnbon nigbo eerin
Omo arogogo igbó pónyè, isin ebora ni
Iba lowo omode
Iba lódò àgbà
Ìbà loso Ajídolókùn náà gan ni
Ìbà lówó kékeré
Iba lodo àgbà ti n be lodo jàgan Nijèbú-jésà
Ìbà lódò won ode tí n wón n be níjèbú-jèsà
Torí ògbóni ló leréjà
Abíódún móo gbo nàsíà orin mi
Ìjèbú jèsà sebí àwon lomo onigeru àjòjì ti mo ní won
O gbodò wesè náà gan.
Àjòjì tó bá wesè níbè
A deni ebora
Omo Arógògò pon-ón-ni ebora ni se
Ogun n be níwá
Ogun n bò léyìn
Ògògó wón wá gbojú ònà rere-mù reremù
O lóhun tijebu-jèsà pèlú ìwó se
Tí wón jo papò níbèun
Ìwòyè ò jìnnà síjèbú-jèsà
E e ri omo Amookin yìnbon nígbó eerìn
Oye ode ti wón lo síbè gan won ò dénú ilé mó.
Ode tí wón lo síbè won ò padà bò
Ìbà lówó oniroko gan
Sebi ogboni lo lereja á rè gan
Tó fi wá fààyè fówá bokun gbùsì
To ní kó móo mó mi sorò nibè gan
N ó mo o sòrò,
N ó mó o yo kòmóòkun ni
Tori emi o ni si ninu ilé
Sùgbón ohun tí inu bá ti wí sílè omo náà ni o bò ba ni
Ise orí bá ti ránmi lemi ó móo jé
Ònà tóòsà là á le
N lèmi ó mo o to
Ònà ni mo tò tò tò
Ti mo fi délùú òsorogíso
Abuké ni mí, n ò ni seé sá lógbé
Ìbà lódò baba
Ìbà ìbà lódò baba ba bàbá mi
Ìbà lódò pétélé owó
Ìbà lódò pètèlè àtesè
Ìbà lódò àtélesè tí ò hunrun dójúgún
Ìbà ìbà, ìbà lódò òpó ilé Arerù mósò
Oríta méta pèré mo juba lódò baba bàbá mí
Akátá nlá tí dá gbòrò sìrìn okùn
Kìí fowo lùdí pèpèpè
Elékùn un gbàmí babá dé omo yà léyò
Ò ò ní san kú
Kómo bá pe o mó se ti e
Bí légédé bá yowó ìjà
Ilè níí fi í nà
Iwase tìyìnsé lomi agbò mí jo dánù
Àfòdànù lobinrin n foso àlejò
Òtún òde àbà
Ló lífá fún Alálàde Àbà
Òsìri Àse ló tun dífá fun Alálàde Àse
Àtòtún Àtòsì ló dífá fún won lóde mòsé ewélé ríjósí
Eran tóká bá ti so
Enu oká níí kú sí
Ako lo bá perí awa nibi ni
Jìrìn jirin báyìí lese n bò ojà
Àwa won la ó sorò olúwa re
Aho ní bá pérí àwa nibi
Òdómodé ni bá perí àwa nibi
Olokùnrin olobìnrin ni ba peri tèmi Àjàní nibi
Emi won la ó sorò oluwa re
Yíò se yíò se kò ní sàì se.
Owa Igbajo
2413
6609
2006-12-21T15:00:15Z
Loadewole
101
[[Owa Igbajo]]
[[Igbajo]]
[[Oriki]]
==ORIKI OWÁ ÌLÚ ÌGBÁJO==
Ibá, kí n ríbà se
Osó ìlú mo kàn lódò won
Kékeré ìlú mo kàn lódò won nì
Àjé ìlú mo kàn lódò won
Tomodé tàgbà tí n be nílú
A kàn lódò won nì
Ìbà ni o fòní jé o
Aré àwá dòla kátó maa lo
Ìbà lówó owá ìlú ìgbájo
Náà kúkú nù un
Ìgbájò ní ìlórò gan-an
Ee rí i omo aloagogo memu
Nígbájo nílórò, Ìgbájo nílórò omo alagogo memu
Omo ìgbájo tí n pé Jèresì
Gèní òké n pé
Ìresì máa sé o maa se.
Ìresì ni n o se lóní náà kúkú nù un
Sún mó mi kóo rìn mó mi
Ti ìresì ni màá se lóní
Kí n mú ìgbá dòla nì
Omo Owá, omo Òwá otìn yéye
Eè rí i , Ìjèsà modù apònàdà
Omo won nígbájo lèmí n là gan-an ni
Torí ó rìn mo baba rè náà gan-an ni
N se ló fesè kan jògbájo
Tó wa fesè náà jòjèsà
Ee n bàbá re bàbá mi
Ma bínú pé mo bá o lóyè
Ma pè é lórúko
Owá Ìgbájo, dákun dábò
Mo fìdòbálè mo pàgúnmó
Mo forí okó balè lódò Ajunilo
Kádé pé lórí kí bàtà pé lésè Oba
Eè rí i nínú ilé, nínú ilé bàbá mi gan-an
Àwon lomo Owá òtún yéye
Ìjèsà modù apònàdà
Ilé lerú owá tí wón ti n múná yóko
Ee rí i omo owá òjí alágogo àárò ni
Omo owá òjí, owá amúniníbo
Ee n i omo owá a mú àparò yóko
Yòkòtòyokùn, àgbà tí ò yokùn ahun ní n se
Àgbà Ìjèsà tí `ko yokùn, ahun ni
Eè rí i , omo yèyé rí lókè dodo naa ni
Omo kíúkú fun, kérù ba olójà
Omo amómomúmú
Omo amómomójèé náà kúkú nù un.
E ma gbo
O fi oníbàdàn joyè náà kúkú nù un
Ó gún lóyè bí òyìnbó
Ó gún lóye bí òyìnbó níhà ibìkan
Òsùpá ojú ògún
Tó là rororo lágbo tiwon.
Nínú ilé won nínú ilé bàbá mi
A gbá won bí ení jò
Òsùpá ojú ògún
Nínú ilé bàbá àwon
Omo a gbá won bí ení jo
Omo a i wo o
Omo ojó oyè rè àti ojó Oba
Ojó ire ni
Mú wò o, ojo tí won n sorò rè
Ojó náà ojó ire ni
Bólóko n rook, bólódò n rodò náà gan-an ni
Towá Ìgbájo náà ni maa se
Kábíyèsí, kádé pé lórí
Kí bàtà pé lese oba wa
Ìgbájo la wà a ò tíì lo
Háa gbó, eré ògún n jawójasè
Níkùn àwa, ní a se dúró
Tí a n memu
Àwa Àjàní ìkó Ògín gbèdu
Àwa lomó erú owá
Omo Ìjèsà modù apònàdà
Omo eleni ateeko, omo eléní ewele
Omo Ìjèsà, ìbèrèkòdó ará ìlú èní
A mo oye wa
Omo owá bòkun bùsì
Eè rí i omo owá ni ìlòrò omo alagogo memu
Ìgbàjo nínú ilé bàbá àwa gan-an
E máa gbó
A kì i mèhìn òrò
A kì í mojó à í sí nílé
Tí wón a ní kí a wa sòtàn ìbílè baba wa
Ni won se fi le wa lowo gan gan
Kí baba wa to lo sájùle òrun
Ló ti so ìtàn náà fún wa
Bí oní ìlówá, ìlú ìlówá
Bí onígbájo ti ìlú Ìgbájo, bí onírèsì
Bí won se déle Obòkun gan-an ni
Ee n mi báyìí òbogi nlá nínú awo
Mo rí sànpònná igbó nlá domo esì lóògùn nù
Àbúrò kékere léhin mi bó bá ti rí
Koo là á mole gan an ni.
Tòótó ni béè náà ni
Ìbà lódò àgbà, ìbà lódò Ajunilo
Mo ríbá mo nbà lódò Ajunilo
Ìbà, ìbà lówó Òkó tó foríkodò tí kò somo
Ìbà lówó Òbò tó soríkodò tí kò sèjè
Ìbà meta laa jé nile aye
Ìbà ònà je ìbà ònmu
Ìbà ònà se wùrùkù wojà
Mo nba, mo ríbà lódò baba tí bí mi lómo
Ìgbájo ni Ìlórò omo Alagogo memu
Bàbá re bàbá mi, Àgbà tí kò yokùn
Ahun ló ní, Yòkòtòyokùn nikùn Ajèpà
Níbè gan-an.
Àgbà tí kò yokùn sebí ahun ló se
Tòótó ni béè náà ni
Ìràwé igbó ló n bo àsírí igbó
Irun orí ní n bo àsirí orí
Bí kò bá ní pe a níró
Kínní òhún jo ara won àbi kò jo ara won
Bàbá mi lomo àmòmòmúmú
Tíí dékù bomo nínú igbó gangan
Omo ekùn tíí ké tí àgbà n bèrù
Tará ilé tará oko ní bèrù won
Béè ní, tóótó ní béè náà ni
Kínní òhún jo ara won náà gan-an in
Kée wenu okó, kee wenu òbò
Kée wenu ìgbín o jora àbí ò jora
Maa gbo òótó nì béè kúkú nù un
Òkan bíi ikun bí ikun kì í tùn lobo àgbèrè
Òkan bí èjè bí èjè kì í tán lobo abiyamo
Omo owá, omo ekùn tí àáwò jelè
Omo ekùn múnije gbáriwo
Ere gbénimì tí kò je nnkan
Omo ekùn ajèran tòun tìrù
Eè rí i, bàbá mi bàbá mi
Ìbà ònàje, ìbà ònànu
Ìbà ònàse wòròkò wojà
Ìbà lówó àwon ìya ni òsòròngà
Ìbà lówó elúpekún
Èyí tí n somo yèyé òrun
Àjànpèkun èyí tí i somo yèyé òná
Ìbà kí a nbà kíbà wa máa se
Torí bi èkòló ba tí ríbà ilè a lanu
Omodé ò gbodo morúko eleye kí eleye pa á
Àgbàlagbà ò gbodò morúko eleye kí eleye pa á
Èmi morúko àwon ìyáà mi
Se e rí i mo di ewé òji lónìí
Kí won o máa fi tèmi jìn mí náà gan-an.
Bó bá ti n ni o máa là á lè gan-an
II Tìóótó ni béè náà ni gan-an
Ìbà lódò bàbá mi
Adéríbigbé o Ògúnnìbon
Nítorí a ri sànpóna pa wón tèwetèwe
Ìràwé òrà tó n to titi kitòrìn
Àgbà ìmòle ni kò sí fìlà lòrí
Ta ló ní n sí ìbòrí mi memu o
Kábíyèsí oba ní ìlórò
Ta ló pé o sí ìbòrí re
Se bí emu ni won n fí mu ní ìlòrò
Omo alagogo memu ni won gan ní ìlórò
Ìgbájo ní ìlórò omo alagogo memu
Ilé Onígbájo mo wà n ò ì lo
Awon lomo agúnlòyè bi Òyìnbó
Omo òsùpá tí ò gún ojú là rorooro
Mo rí won ní tèpó, mo ri won
Ní tolóógun tolóógun.
Mo kí won ní ti ìjòyè, ti ìjòyè
E bá mi kí bàbá mí, Adé á pé lérí
Bàtà á pé lésè
Àsodúnmódùn ni sawo àsodúnmódùn
Àsoròmorò ni sawo àsoròmorò
Bàbá oó pé lórí oróyà gan ni
Bàbá mí pé lórí oróyà gan ni
Omo alagogo memu
O lóhun tó selè níbè gan-an tí won fi n lagogo memu
Èmi Àjànì ìkò o kéwòn sómo lórùn
Somo di jinni jinni
Omo ilé ò gbodò gboko lówó won
Òsìkà èèyàn tí ri ara pè mó bébè ònà
Bó bá ti ri i ni o móo tè mì lódù
Gbangba ni oró n pa eran
Lónìí nil ala á lù gongo á so
E sé, mo n gbò
Etí mí ò dì èrìgì mí ò se gèdègbè
Ìwòsí ehín kò sí lénù mi
Ègbón ere lègbón mi
Kábíyèsí o, kábíyèsí,
E ti sodún odún yìí
Ee se tèmìn táyátomo
Isu omo a jinna fun yin jè
Èrè lobìnrín n jè lábò ojà
Máa gbó mi gbórò enu mi
Olúyawó orúko Ìyá ònà
Orítaméta abìdí pèré
Sekete pérè lorúko èsù tí n be lóríta méta
I Okùnrin dúdú tí won fi n la ìlú wo Ìgboro
O seun àbúrò mí,
Èsù ò ní se ó,
Èsù kó dákun mó se omo enìkòòkan
Èsù ló se ìyàwó ojo kerìndínlógún
Tó lo gbé tóró lórí ebo
Iyen tun se sii nibe
Èsù éè ní se omo èni kóòkan nínú wa
Torí àwa ti mo orúko tí won n pe èsù
Nígbà àárò gan
Eè rí i eré ògún làwá n se látàárò gan
Ògún dákun dábò má kanwó kansè
Nílé àwa
Eè rí i ògún onírè jasìn gan gan
Ògún ilé làá bé ká tó bé tòde
Ìrè kì í se ilé ògún
N se lògún yà nírè lo memu
Ìlé Ògún n be ní ìlájèrin
Eni e bá rí e bi
Méta nìyá ògún bí nígbà àárò gan
A moye won tí wón bi gan-an ni
Ìyan tun se sii níbèun
Òtító òrò kò pé a mó so òun
Eni a bá tenu rè gbó
Ni yóó di ìjàngbòn
Erin máa gbó òrò enu mi
Baba rere bàbá mi
Amólésè bí Òyìnbó baba ìbítóyè
Oba ìlú ìgbájo nílórò omo alagogo memu
Pándèré fò na omi na òkìtì
Kí eye máa dárá léhìn eye
Ìgbájo nílórò
Omo alagogo memu
Eye kékeré gbére rè yìí gòkè àgbà
Bàbá rere bàbá mi
Awon lomo ma wo o
Ó jo baba àbí ó jo yeye re
Nílú Ìgbájo, nílórò omo alagogo memu
Omo onígèrú àjòjì kò wesè
Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora
Omo a rìn wéréke a rìn wérèke
Omo a rìn wérèke wòlú
Orin: Gbogbo òrò ta ti mí so látòórò
Ògún ló ní
Gbogbo òrò tá ti mi so látòórò
Ògún ló ní ,
Ògún onírè jasin oko mi
Lákáyé ejemu olúwinrin àjàngbólóngò
Ògún dákun dábò má kanwó kanse nílé mi
Ògún ò ní kanwó kansè nílé àwa
Yanpon bi ogbé
Ayánpon níràn a sòwó èjè
Ìpètè tii jori aláìgboràn omo ni
Olúlànà lorúko ògún láárò kùtù
E má je á se o .
Èèyan tó bá mògún onírè kó yànírè ko lo memu
Ìgbàgbé ò ní se omo èni kóòkan nínú wa.
Oò rí mi báyí òbogi nínú awo
E máa gbó nàsíà lénu omo olóde
O nse báyìí làá se é tórò yìí fi a gbà o
Báyìí làa se e tórò yìí fi a yóò
Owá òjií lowá Igbájo
Won a pe èèyàn jo
Wón a lu agogo fún èèyàn
Emu tí oníkálukú bá da
Ní ìgbà ti ìgbà bá jo
Ìgbà yìí má jo nìgbájo
Omo owa igbájo ni òtín yéye
Omo òjìí ni òtín yéye
Akínkonjú èèyàn làwon ìgbájo
Esó làwon Ìgbájo
Ìgbájo ló mú ìbàdàn joyè
Omo- a – mú ìbàdàn joyè
Ìkòyí èsó omo ogun ìbìro
Ìkòyí ni mi Àjàní ìkó
Omo oníkòyí bó bá gbofà létùn
Ojo ló se
Omo Ogún burú èsó ò déléwì
Omo ogún burú èsó ò pe ara won lóóko
Bí mo bá n rónú Ilé bàbá mi
Èsó ni mí èsó làwon
Ká jo máa só ara wa ni
Ìkòyí èsó ni mi omo agbòn sú bèlèjà
Bí a kò bà ní pa á níro
Ká pa teré ti kò pa àwàdà tì
O ní ohun èsó Ìkòyí òun Owá Ìgbájo
Tí won jo di sérù ara won
Ìgbájo náà kúkú nù un
Sùgbón n kò fé káwon omodé wònyí
Ó kó mi sájàgbón òru ni
Tórí a bàá mèhìn òrò
A bàá mojó à í sí níle
Tí wón a so pé kómo eni
Ó wá sorò léhìn eni ni
Torí omo eni ní sorò léhìn eni
A baa mehin oro
Tí won á ní kó mo eku ó wá sarò lehìn oku
Torí omo eku ní sorò léhìn eja
Omo eja ní sorò léhìn eja
Torí omo eja ni sorò léhìn eja
Torí bája bá lo níbú
Omo eja ní sorò léhìn eja
Omo tèmi ní ó sorò léhìn mi
Omo ti gbogbo yin náà ní ó sorò léhìn yin
Yóó se yóó se kò ní gbáláìse
Torí mo bólósé lónà mo dè wese
Torí àwíse ni tifó
Àfèse ni tosanyin
Tìjínmèrè náà ní se láwùjo òboginínú awo
Èyí táa bá ti wí lóní larò ó rò mó
Ó ti di dandan pé kíbà wa ó se
Torí a ti se iba
Kí a tó wonú ilé odù lágbàde
Ìyen tún se sì níbèun
Ológbò n lo
Oyin a gba kókó igi
E má ko mi sájàgbón òru
Ó n se ògún ló ní ò
Ogun lo ni
Orí ló pé mo ti bi Yémisí o
Ògún ló ní
Orí ló pé mo ti bí yémisí ò
Orí ló pé
Owa Obokun ti Ile Ijesa
2414
6610
2006-12-21T15:01:42Z
Loadewole
101
/* ORIKÌ OWÁ OBÒKUN TI ILÈ ÌJÈSÀ */
[[Owa Obokun]]
[[Ijesa]]
[[Oriki]]
==ORIKÌ OWÁ OBÒKUN TI ILÈ ÌJÈSÀ==
Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà
Eee
Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà
Eee
Ìn pèlé o gbogbo ìjèsà
Mo dé mo fé lo rebile mi
Kabiyesi, Oba abiri ye ade
Aborun ye Ejigba Okun
Aromolaran ojiji omo Akeji Ekutu lua
Omo amomo rubo ki yeye re la dupe ana
Omo ògòngò lérunwá yìó gbágùntàn mèri
Oní se háà níbè
Ògòngò ló gbe se
Kaka I ju koo jimigbe
Ò mò lá gbàgùntàn kàn ó kù
Omo eléko onà an fidese
Owá, an wí ìwo igi
O wí o í somo igi
Owá an wí ìwo lomo eye
O wí o i somo eye
O wí ìwo lomo elérugèru
Àjòjì o wesè
Àjòjì ó wesè níbè ebo ni o fi se
Kábíyèsí bàba mi ò
Bá báá ní pá níró
Mo molé momònà mo mo ibi
An bí bàba mi
Òtùtù bí òsùn
Òsùpá ìledì
Amóroro lójú agbo
Fúlàní ìjèsà kéé mómo ní pèlépèlé
Ilá gorí egbón rè so
Omo bépo
Òyìnbó enù re kònkò
Bí ení fàdá bani ni
Owá ti mí je mé tì rí yèé rí
Oba kéé fobaá je
Olórí aládé ajìwàjiwa ìlèkè
Bó ti wù o daa to
E si un an fògèdè je ní ìlekì
Eran léé jé
Ògèdè sòkàn mo ra gaga békan nì
Ògèdè bàjé nílé bépo lórùn bàba mi
O pon bí oni an fàrín lò
Bàba re ló bí o
Eranko ó jo òbo ò sí nígbò
A fi ìjímèrè kó mí pe ara rè lélóògùn
Kábíyèsí mo foríbalè kí bàba mi o
Bí á bá ní pá níró
Mé le kì nì yàn sàrà
Kí mí sài ki’lukù mi
Lábá owó
Oko ògbóni
Àlàbá, oko ògbóni
Omo aláyere yèrè àdidùn
Omo aláyèrè yìnkàrà dánì
Kóni má file jigba ori
Kábíyèsì òun ògbóni méji
Ló mo ohun an dì sérù ara
Ó dé onígboro sègboro jéjé
Ikú abidodo gbóògùn pòn
Àràbà lílá omo abèrú gbàáké
Takutaku o see fokóré
Ògbóni adúlójú omo ajòmúkàn ejire
Bó ti wu ògboni dáa tó
Ìyèmògùn ni an bi
Lárìkú èkìrì, yè só je faworè dá gbèdu
Ògbóni abánnijà abániré
Àkéekèé wá di gàárì
O ku baba oni áa gesin
Mo tún ya aká òhun nù bètè
Oba alábarísà òrun àga
Omo arégberin òlèlè soro
Ebèrin òlèlè ni an fii sodún ìdó oko
Obaálá mò i sònìyàn béè
Ìgòdan a là komo lórùn
Bi òsùmòrè
Lárìkú èkìrì mé réní á fawo rè dá gbèdu
O káre ò
Kábíyèsí
Maa gbo
È sóba mélekì àfi yè ó je
Kí an i sè bí mi Adelékun
Omo ajímókó bí Òyìnbó
An wí kí lówá mí se
Kó laa dáládiri
An wí làjànàkú mí se
Kó làa gòkè àyésò
Àjàká kólé òtútù ó kó tòrinrin
Òun nìkan ló bímo méfà
Ò see fèfèèfà dodo
Alábá, un o moo pè ó nígbàgbogbo
Òun ló bí olúmobì
Bàba mi lóinà ìwàrà
Mopo omo ànára
Omo epo sese lórí ebo
An roni pòyùnkún igbó oridì ó ni
Lónà ìwàrà ò
Yèe nì i sì
Báá bá ní pá níró
Gbogbo rè ló mí se “HY” níkùn mi
Oba tó je tí ò bólèse nílésà
Ìwàrà mèkún omo ànarà
Omo bepo sese lórí ebo
Ìn lé o bàba mi
Abínú gbadé
Takutaku ò séé fokó ré
Mo rí o lókánkán mo yò bí èse
Bàba mi
Baa ba ni pa niro
Oba tíi je mé tì rí yèé rí
Ó se mí lore mé le gbàgbé láéláé
Oba Ìjèsà mèkún omo ànaràn
Omo abepo sese lórí ebo
Lári kú èkìrì
Yèsí láá fawo rè dá gbèdu
Ìn pèlé o Ìjèsà
Èee
Ìjèsà òbèní
Akábì sorò
Omo eléníu ewele
Omo eléní àtéèká
Baa ba ni pa niro
Àgbà Ìjèsà ò rídí ìsáná
Ile lomo Owa tii muna rook
Ìjèsà modù apònàdà
Omo eléní ewele
Omo olóbì kòkòrò gbágò
Obì ó forí màró lèmí á je
Nílé kábíyèsí Oba ìlú Ìjèsà
A – Múni – má parò – oko- eni
Kówá mú ni
Kí tàparò oko oni ti jé
Omo ogbegùrù lòlò sórí ugi
Kóbo bù je lórìgbò
Àsá ké èrù beye oko
Eye lápó nu omo rè lárà òtò
Oba tii foba je
Gbogbo Ìjèsà
Tilétoko ní jèsà o
Ìwo ni
Ìwo náà ni
Eye lápó nu omo rè lárà òtò
Mo fé móo lo rìjérìjé
Bí igbá nlá tií lo lórí omi
Àlàní omo onílé iré
Òkú ègbele oji
Ìgèdè bérí olósà sonù
Lárì kú èkìrì, mé róní
Aá fawo rè dá gbèdu
Gbogbo alare tií be níbòkun.
Àlàní un o mo gùn wón
Nígùn eran ni
Kábíyèsí
O sée
Mé le kìbìyàn sàrà
Kí mi i sè kiràmi
Onílé uré ni bàbà mí
Omo òbàrá òpo nídì okùn
Omo olówó alétìlé ònà ígílá
Níbi erùkòyè ògùrù lèlèèlè
Kí an í sè so ònà ìgílà
In òbàrá ló bàba mi o
II yèsí e níbòdì
I à fi lógán
II akòkò ìbòdì
Yèé a fórí gbadé oun
Ogbara dè yà yúnbè
Un o mo pè ó nígbàgbogbo
Láti ùdí òro òkèèsà
Ní an ti bóní méjì méjì laa dónígèrú oba
Omo elénugèrú àjòjì kò wèse
Òbàrá ló bí bàba mi o
II yèsí e níbòdì
Osiiri ja nibodi
An gbádé owá rìgbájo
Ibi ó wù ó wù
An gbáde owá yà sí
Òsììrì làà túbè
Kábíyèsí bàba mi o
Eranko bí òbo ò sí óko
Owá ló bí bàba mi níjèsà o
Àlàní omo onílé iré
Mé le kìniyàn sàrà
Kí mi í sè ki bàba mi
Dúdú oko ìyálóde
Igi jégédé ìgbórò kó mí yayoo dabò
Onílé iré ìjé egbele omi
Gègè àgbò tíí bí ìkokò nínú
Oko gbóláborí
Oko béjidé n lé o
Àlàní mo jíbà bàba mi to jade
Bekòló bá ti juba ilè léé lanu
Emi Àlàní olóhùn iyò
O sé ògèdèngbé
Bàbá ìjèsà
Dáná fógun yé
Bàbá ògúnléye
Ò pa sótún ó bòtún jé
Ó pa sósì ó dèè bòsì jé pè
Ogedengbe baba ijesa
N óó mo pè ó nígbàgbogbo
Owó ògèèngbé ti níyi jù
Yèé an fi mí rota
Yèé só màsìkò ìgbeè
Ògèdèngbé se die lokunrin
Kó tó bónítoni lo
Jagunjagun eranko bí obo ò sí kóko
Mo tínbá, mo kúnlè
Mo dòdòbálè
Olórí akéwejè
Ògèdèngbé ogun obá datunlo ò
Eranko bí òbo ò sí lóko
Olóògùn éé jé bí iná
Kèe dàrà lotò
Akeran se béè
O bólórun lo
Bàbá babalolá
Ko móo fi gègé léròmi
Akeran ti lo
Ko sígi méjì obì nínú igbó
Kii tíì bá jo bí obì
Ó jábìdan
Ògèdèngbé le rí
Leè kúnlè ki
Kán bèrè
Kí an yíìká
An kaà dúró gbangban
An bélésin dógba
Ìyà – á je án omo tálikà
Ono oko
Ògèdèngbé èrù re yólè í bà mí
Gbóagungbórò okùnrin dain-dain
Kò sólúwarè
Tó le tèsó mó mo rè, lórí o
Kò sólúwarè
Omo olúgbó mòrónsògún
Omo ajísomo
Omo asélú gbodidi oni
Omo akólòsó làgbàyè ejì
Akólòsó tòrò kí mi lá ponmi
Mo bójì àmù níbè
Ìwòfà bàbà fákanyé jé mi ponmi
Lákólòsó
Ìwòfà bàbà fákanyé gbewù kòmí wò
Òjò ló pèwù dúdú oba lórò
Kó di kele nílé re
Íi kími gbékùn sóyì bíi
Elégbe ùgbarí.
Èkí lade ugbó
Èkí jagun
Èki ii jewé uran
Èkí ii jàdò ùdí rè
Àárín rian lèkí gbà la i lo
Omo aríla pekòrò ukù
Omo arílà mefà bówá sèye
Ògbùrugbàlá omo arílà mefà bówá sèye
II kí mé mò
II kí mé í kúkú yeni
Kí n ba fekoro la re
Omo aríkòko dìyà pàrokò
II kòko dìyà an fi fáboyún ijabo
Èkí á bí tibitire
II arúgbó oni kí a mo mu sàgbágbà
Onílé ure kí a mó mú sèrókò
Kí e í sè gbádùn oni je
Se ni an fomo ílè
Kí nan bèrè ugi
II àgbágbá tèléni
Lódò ùrò
Èkí dárà omo oni.
Apetu ti Ilu Ipetu
2415
6245
2006-12-17T06:54:52Z
Loadewole
101
/* ORIKI APETU ÌLÚ ÌPETU */
[[Apetu]]
==ORIKI APETU ÌLÚ ÌPETU==
Omo Arámora bí ahéré
Jìganjìgan tònà
Aránláyè bí ìkookò
A – sòróó gùn bí igi òbobò
Eè ri i èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu
Emi ló se mí mo rìn mó baba mi
Emi ló se mí mo rìn mó bàba mi
Adéyemí ògbodò gboko lówó won
Òsìkà èèyàn tí ri ara rè mó bèbè ònà
Bàbà mi pa òkan
Ó mú méjì wá inú ilé oko ìyálóde
Eè ri bàbá mi ni òbóbìnrìn sùn tomútomú
Omú kì í sí lo láyà obìnrin
Eè ri bàbá mí wá fàkóbí olórò bí obinrin
Eè ri i Eè rí èmi bákóbí òbogiláwo
Mo ríba sànpònná igbó nlá
Omo esì lóògùn
Oògùn tí ò boí ti jé lágbo ilé lágbo ilé baba mi
Tori ikòyí ni mí
Ìkòyí èsó omo ogun ìbirò
Omo Ajègbíyèkarahun omo afìkarehun fóri mù
Ìkòyi èsó kò nkú sá
Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró
Tó bá ti pagbòn lágbòn
Ní jó ti obìnrin ilé oníkòyí
B á ti pagbòn lágbòn
Legan obá tó lo
Okùnrin ilé oníkòyí tó bá ti dúró
Tó bá gbofà léhìn ojo ló se
Eè rí i , omo won lérú owá lèmi
Àwa náà kúú nù un
A dé bàa se mó on dé náà kúkú nù un
Eè ri kì n tó menu ba ìlú ìpetu
Ma kókó ríbá
Tori ìbà ìbà ni no fòní jé
Sebáré mí dòla
Ìbà kí n ríbà lódò Ajunilo
Kékéré Ìpetu mo kàn lódò won
Apetu ìlú ìpetu mo kàn lódò won
Àgbàlagbà tí n be nílú ìpetu
Mo kàn lódò won
Omode tí n be nílú ìpetu
Mo ní mo kàn lódò won
Eè rí i Aje ile Ajè ode
Tí n be nílú ìpetu
Mo ní mo kàn lódò won
Àwon lomo Apetu je báà mù
Eè rí i ìbà lódò won
Ìbà lówó awónránwón kan bí èsù ònà
Ìbà lódò ìyá iyè tí n be nílú ìpetu
Adéri lólá kò ilègùn
Òdèdè sèré ni lólá rìn káàdè
Obalúayé rin lólá rèé kí tòrun
Kó tó máa lo
Eè rí i erin tó n be lówó
Tótún ni t’olúwo
Òpì rè ni Apènà
Ògangan ònà-án ni okó n se lobo obìnrin
Ìyá ilé mo kàn lódò won
Obalúayé mo ní mo kàn lódò won
Òsoòsò Àkànní mo ní mo kàn lódò won
Omo atérí kí wón gbeji
Torí sápósáp;o ni sawo Atórígbeji
Òpòrònpòrò ní sawo lébá lébá ònà
Òpá tó wonú forí so ìlú
Orúko béè ni ònà mi je o
Ona yii naa ni mo to to
Ti mo fid é ìlú òsorongíso
Abuké ni mí n ò séé sá lógbe
Abuké ni mí n ò séé lù mí kùnmò
Eè rí i eré ògún mí jawó jasè ríkùn mi
Ìbù lówó olóde ni mògún òjòjò
Iba lowo olóde ni mògún ojojo
Tori Asípa ló lògún ilé o
Ònà ògègè ode àárò
Sebí òun ló lògún òde gan-an
Tí wón n bé fún won
Ibi tí wón petu sí
Là n pè ní ìpetu
Eè rì i, mo wá fé délé bàbá mi o
Omo won ni petu modù àárò mi
Mo fe denu ile baba mi sapetu
Eè ri i, sebí ode ni bàbá mi
Se délè ibèun gan-an
Ode ni Sàpetu se délè bè gang an
Tí mo bá paró
Kí wón máa yèlé Odù mi
Éè rí i ayó kò ni má mi
Ayó o n má o mú ohùn enu re
Yóó se yóó se kò ní sàláì se
Torí àwise ni ti’ifá náà gan-an
Àfòse ni t’orúnmilà
Eè ri ti kéeekéee ni se láwùjò òwú
Ti ìjímèrè ní se
Láwùjo Obogi nú aso
Eè rí i, èyí tí a bá ti wí
Níbà ibìkan ni arò á rò mo
Eè rì í torí gbangba loró n pa eran
Ìbà lówó kábíyèsí ikú babá yèyé
Aláse èkèji òrìsà,
Eè rì í, ìbà lódò won
Ìbà lówó sápetu ti ìlú ìpetu
Ìbà lówó lórí awo ìlú ìpetu
Ìbà lówó owátóyè ìlú ìpetu
Eè rí Látóyè ìlú ìpetu
Olórí onímolè ìlú ìpetu
Olórí awo mo kan lódò won
Àgbàlagbà awo, mo ni mo kàn lódò won
Omo eku, a kàn láyà eku
Omo eja won a kan láya ejà
Eè rí i àfòfànù náà lobìnrín n foso àlèjo
N ó gbórí oró rì òtá mi, ma memu
Ìbà lówò owá bòkun bùsì
Sebí àwon lomo owa omo ekun
Tíí dérú bojo
Eè rí ì, ìjèsà kò rídí ìsáná
Ìlú ìpetu ni mo wà mé tì lo
Eè rí í, ìjèsà won ò rídí ìsáná
Omo owá bòkun bùsi ni gbogbo won
Nílú ìpetu
Níbikan nìbìkàn ló pa ìpetu ìjèsà
Pèlú Ìjèsà òsèré onílè obòkun pò níhà ibè hun
Sapetu ìlú ìpetu, ìwo lomo Àgbà tí ò jobi
Yòkòtòyokùn, Àgbà tí kò bá yokùn
Ahun ló se
Àwon lomo erú owá bòkun bùsì
Omo owá, omo owa àárò gan-an ni
Owa Ajíbógun ló bí bàbá sàpetu
Eè ri í sepetu n be níhà ibìkan
Owá ló gbé adé fún won nílú ìpetu
Eè rí, baba tí mo ni
Owájàká ògírì gbedu
Ikú babá yèyé, aláse èkèji òrìsà
Oba baba won ni káárò oò jíi re nì
Eè ri i, òun ló mi wa fi esè kan
Fi so pe oríkògbófo ni baba gbé fún
Atáoja ni ìgbà àárò gan-an
Omo òwá ‘binrin ni
Òhun náà ló wá gbé fún sapetu ilú ìpetu
Oríkògbófo òhun náà gan-an ni
Ni gbogbo won n gbé kiri
Iyen tún di sìí níbèhun
Ti a bá n lo sílú ìpetu
Àwon lomo onísèrú àjèjì
Tí won ò gbodò wesè
Àjèjì tó bá wesè níbè a deni ebora
Omo omi sa lo legbetegbe
Omo àsáàsinmi àgbàrá
Eè rì i, omo omi kàn tó sàn térégun
Tó sàn térègun
Eè rí i tónígèrú tí won ò gbodò wesè
Àjòjì tó bá wesè níbè a deni ebora
Eè rí i , omo amómo rúbo niwón
Nílú ìpetu
Àrúfín ebo àrúdà ebo ni
Eè rí i , omo ekùn tí dérù bojo
Eè ri ì, omo ekùn n pa wón
Omo ekùn jeran tòun tìrù
Omo ekùn tí kò gbodò jèran kèran há won lénu
Mo tun se sìì níbehun
Kábíyèsí, kábíyèsí kébíyèsí ò
Kábíyèsí ni n o moo kì nígbà gbogbo
Kábíyèsí amóroro nínú aso
Akólesè bí àlàárì
Oba ikú bàbá yèyé aláse èkèji òrìsè
Òrìsà wá rìn wá
Omo lrínmolè lokè
Mo on gbo o
Kábíyèsí oba ìpetu
Èèméta ni won n pe òtìtè nítè
Nítorí tani,
Nítorí ki ebora òrun le gbó
Oko Adéyebá máa gbó òrò enu mi
Ègbón rere legbón mi
Téti sí mi gbóhùn enu mi
Omodé ló lorin àgbà ló nìtàn
Ìgbà tí o bà kómi lórin ode díè
Ma sòtàn
Ìbà méta làá jé nílé ayé
Ìbà ònàje ìbà ònàmu
Ibà ìnà se wòrùko wojà
Mo ríbá mo ríbà baba
Má so pé mo bá o lóyè mo pè ó lórúko
Ikú bàbá yèyé Aláse èkejì òrìsà
Ìlú ìpetu la wa aà tí ì lo
Ìtàn tó te ìpetu dó
Ibi tí won petu sí ni wón n pè ni ìpetu
Eè ri, omo owá àrólé
Ló je oba fun won nílú ìpetu
Bó bà se rí ni o máa kì mí lódù
Wón ní bó bá ti bá Alárá kó pa á
Won nib ó bá ati b’Ajerò kó pá
Wón ní bó bá ti bá ògún ilé ilá
Kó pa a gan gan .
Nígbà tí owá dè
Tí bàbá dé Àkùre
Ibè ló ti fade òhún jì wón
Bàtà esè bàbá ló bo kale sódò won
Òhun ló wá di Deji Àkúré
A fade òjhún jì wón lona ibe gan
Òhun logun ò se kó Àkúré
Oò rí mi báyìí, òbegi nínú awo
Eè ri i mo ti kì wón sàràsàrà
Torí a ìí béléye jeye
Tàgbà ojé ní se níjù o jàre
Tòni ní ó se láwùjo Akorin
Èmi Àjàní ìkó sánmo léwòn mòlà
Èmi Àjàní ìkó ògírì gbèdu
Èmi Àjàní ìkó igí dókè a ya pàkàlà
Eè rí mi báyìí, ìkòyí ni mi
Ìkòyí èsò ogun ibiro
Ìyén tún se sii níbèhun
Torí bó bá di ojó míràn
Tori àá mèhìn èrò
A kìí mojá àí sí nílé
Wón á ní ta ni ó n se eré òhún
Àjàní Ìkó, sánmo léwón jànnìjìnnì.
Akire ti Ikire
2416
6230
2006-12-16T08:46:24Z
Loadewole
101
/* AKIRE */
[[Akire ti Ikire]]
==AKIRE: OBA OLÁTÚNDÉ FÁLÀBÍ ÒRÌSÀTÓLÁ II
Ewínwìn-ín, omo asagbogbo yíwaká
Níwìn-ín omo asogbàkárì sà
Erú file hàn mí, Erú mònà a fònà hàn mi
N ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni
Oba sákúmawò mòróòyìn
Omo apehinlá bajé ilé Ìkirè, omo a rómo se
Omo olórìsà kan, òrìsà kàn
Táà n mú ni méjì sèbo lójó gbogbo
Òrìsà tóbá dojú kini àlùwó
Lóòsà tóbá dojú koni àlórò
Baba mí mòmò n re Mòrìsà, ó ní n jókò ó dè n n gbà tó ti Mòrìsà dé
Ló bá rún n léèsébì, òhun hóró atare
Ataré bá dowó mo dìlókò
Èsébì ló bá sì domo
Baba mi mo o jéyán un, omo sùnbò
Oba sá à yánjú omo a jà ní bèbè ònà
Oba sá à yánjú omo a jà ní mòpèsoro
Erú ì í menu ò, ògìyán ì í jogòngò òpè
Kínnì gbábó òpè, tí ó [è n mó ròm lálède baba mi se?
Baba mi erú kú morè mope àyè
Akínfálàbí, Adégbénlé, gògómò
Baba mi areso asúbieji
Didú tó dúó ò wùmí, olúfàlàbí bí jíjà tó n jà were
Omo ajéyàn hun, omo sùnbò
Fálàbí, Adégbénlé
Omo olórìsà kan, òrìsà kàn
Tá à n mú n méjì sèbo n lé wa
Omo erúkú morè, mope àyè
Erú mònà a fònà hàn mí o
Èmi ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni
Baba mi erú kú morè mope àyè
Lámómi tó Fàlàbí , Adégbénlé, gògómò
Baba mi areas a sú bí eji, a rò bi òjò
Dídú tó dúó ò wùmí, bi jíjà tó n jà gbere
N bá mo Lábérinjo, omo Àkànbí àrán
Erú filé hàn mi, erú mònà a fònà hàn mi
N ò jé fàbùjá ilé Ìkirè han ni
Baba mi oba sákúmawo mòróòyìn
Omo aleegun, omo alàjà
Omo apehinlá bajé ilé ìkirè, baba mi omo arómo se
Ikú-jè-kí-n-láyò, n ló tèkirè dó
Baba mi tobo Olábérinjo, toba Àkànji àrán
Jíjé ló ti male sunòn, àìjé àlè abisun gbaagba baba mi abàyà kòtò
Abirun wínrìn kàn túrú morólókò
Baba mí fèhìn takòko, ó n ta kókó lójà òkò
Ó faso bàábòkò bora
Omo eléégún e, omo eléégún kan
Tómófun mósùn, tó gbòde lo
Kòtònpòrò lóbí bàmí, ìbà Olábérinjo
Ìbà Àkànji Àrán, Ìbà Sáyànjú omo a jà ní bèbè ònà o
Oba sáyànjú oba jà ní mope soro
Baba mi Oba apàma jàre
Oba onísé ní kábì ònà
Omo kújèkín-Láyò tó bí bàmí
Ìbà síso ní yèyèré ògán, àìso ò yèyèré
Jíjé ló ti máàlè sunòn àìjé àlè abigun gbaagba
Baba mi abàyà kòtò, erú file hàn mi
Erú mònà a fònà hàn mi
Erú ti ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni
Baba mi Oba Sákú mawo mòróòyìn malegun
Omo alèjà, omo apehinlá bajé ilé ìkirè
Òsògìyán ló bí bàmi, a róyó ya yán a bù bí ògì kan obè, a rópón nlá
jiyán oko Láye
Oba a sòòsà lósù agàn, oba a sebo bí ení n seku
Ona onísé ní kábì ònà, baba mi oba pàna jàre
Oba a tata bí àkun
Omo olórìsà tá n mú n méjì sèbo lójó gbogbo nile wa erú kú morè
mope àyè
Eru file hàn mí, erú mòla fònà hàn mi
Baba mi ò jé fàbùjá ilé ìkirè han ni
Baba mi erú kú morè mòpé àyè
Olúfálàbí, Adégbénlé, gògómò
Baba mi areso asúbíeji, a rò bí òjò
Didú tó dúó ò wùmí
Olúfàlàbí bí jíjà to n jà gbere
Omo jéyán-un, omo sùnbò
Olúfàlàbí, Adégbénlé, gògómò
Baba mi areso asú bí eji, a rò bí òjò
Dídú tó dúó ò wùmí
Olúfàlàbí bíu jíjà tó n jà gbere
Omo Lábérinjo, omo Akàngbé àrán
Kújè-kinláyò tó bi bàmi, Ìbà Olábérinjo
Ìbà Akànjí àrán, ìbà síso ní yèyèré ògán
Àìso ò yèyèré
Jíjé ló ti máàlè sunòn, àìjé àlè abigun gbaagba
Baba mi abàyà kòkò
Abirun wínrìnkàn lúrú moróolókò
Tó n ta kókó lójà òkò, o faso bàábòkò bora
Omo elégúngún rèé, èyí tó n jó mòrìwò òpè
Omo elégún kan to méfun mósùn
Tó gbòde ayéye lo
Baba mi mo Lábérinjo, omo Àkànjí àrán
Omo kólúdìsàmú, moólá akápò osìn
Baba mi ti tihún nígba, tí fòrún sònì
Taláso ní ràjò jéjé, èèjé, èèyàn ti ò ráso ró ó sòfin òde
Baba mó mò ráso ró, ó sì réwù wò
Kinní ó sòfin òde se omo jéyán-un omo sùnbò
Gólótó ni mí, náà ló laso di mi
Oko mó tàmi yarú o, oko mó mò ya tàmí yògìdì
Oko tó nimí n náà ló laso ìdí ni
Tóò bá tàmi yanrú
Erí ní wìnrin ma kànkú èjìgbò
Erú ní wìnrín ma kànkú olómò láì re teni
Onlé jéjì oko òké, alákòdì òkéké baab Òrìsà-dáàre
Baba mi lanídìí níwòn esin
Òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o
Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin
Onlé jíjì oko òké, alákòdì òkéké baba jìnmádé
Anídìí níwòn esin omore Abídolá
Láìwón lésin-lóyè omo ògìyán
Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Abayá jó morè mòrí o lómò, èyí tó bómò tan
Ìgbà tí bàbá mí bérú tan tán lò n béèrè oro
Èyí n tó o , sé mo padà bìri o
Mo book ibòmí lo, èmi olm erú file han mi
Erú mònà a fònà hàn mi o
Erú ti ò jéfàbùjá ilé ìkirè han ni
Ba sákú mawò, mòrí o lóyìn
Èyì tó bóyìn tan more láìwón
Lésin líyè anídìí níwòn esin
Baba mí lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Abayá jómorè mòri o lómò
Oko Oyínkánólá ò. O ní sòkòtò bèpéjé
Bi ò bá tójú aré kòní jade abayá jómorè
Baba mí lomo oba dúdú kandú
Omo oba ò dú mì nnì kanlè
Èyí tó dú feyin sèjí, èjí òpéréngédé
Eyin para è télè, èyí n tó o o ò
Aláàwé mo pàdà, mo padà séyìn baba mí
Èmi lomo ení tètè dé, aláwèé ilé tiè ógbójà Oba
Ìgbà àwon ìyá mi ò tètè dé
Ni ón bá rówó jo sole lókè ade
Èmi lomo Oba lóò jé, alápè lóòde
Ìyá mi abodán kefòn, abosè gbà rèrè
Ewé odán wéréwéré yíò
Aláwèé bí kásè lobe jé, abará jó morè
Èyí n tó o ò, ín mo book bìmí lo
Ìyálé re lomo owó lé ò, omo bókó bòmí lo
Béèni Àlàbí, àtowó àtìlèkè náà ni n so níkùlé yámi
Omo owó kégbélé, ó kefùn nisà
Omo òkú yalé sùn, nígbèji gbéjo
Àwon yámi yalé sùn, nígbèje gbèìndínlógún
Eni owó báso ni ìran rè kó wáá wí
Àtowó àtìlèkè náà ní n so lájùlé yámi mowó gbélé ókefun
Ìdí ìyá láà serú o, ti baba làá sèwòfà o
Olúfálàbí, Adégbénlé omo Òrúnmò
Alákànmú, orí re ó mò sere
Omo Oba dúdú kandú, omo oba òdú mìnnì kanlè
Alákànmú, ìdi ìyá là á serú
Ti mo bá pè ó léèkan, o dáhùn lóùn léèmejì
Omo oba dúdúkandú, omo oba òdú mìnnì kanlè
Ìwo lomo Akínoró, kínoró èyìnbó mo kinróyìn
Kínróyìn abòrìsà o, ìlí mi àgbágbá
Baba mi ni n fowó olá gbábìnrin yoyo lóri esin
Akinfàlàbí, Lúfàjoyè, Dégbénlé
Baba mi òrokoroko gbówó fújà lé kùkùté o
Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin abarájómorè
Alákànmú mo pè ó léèkan, dáhun lóhùn léemejì
Omo Akínoró Òyìnbó mokúnróyìn abòrìsà
Ìlú mí agbágbá
Bábá re ló n fowó àlá gbábìnrin yoyo lórí esin
Onlé jéjì oko òké
Alákòdì òkèké baba òrìsà-dáàre
Ìmore Fájìnmádé, Mímàjìnmádè
Aròlókùn o, baba mi
Alájómorè mòri o lókò, èyí tó bómo tan ò
Ìgbà tí bàbá mi bérú tan tan lóún bèèrè
Omo won kì í bágì tan
Omo òpè bópè rin, omo ológòngò ò
Tí won fi n jé e bàmí ò gbodò memu
Béè lòrìsà ò gbodò mu
Ògòngò òpè náà ni ón fi n sebè lájùlé èyin
Alákànmú, omo oba dúdú kandú
Omo oba òdú mìnnì kanlè, tódú feyín sèjí o
Èjí òpéréngéjé, eyín pare è télè
Èyí n tó o o o ò, e pé mo book bòmí lo ò
Alakanmu, omo oba dúdú kandú
Omo oba ò dú mìnnì kanlè
Èyí tó dú feyì sèjí, èjí òpere
Eyín pare télè
Kin n book bòmi lo, à béyi n náà tó o ò ?
Omo Adégbénlé, ìdí ìyá ni bálo ni
Àbí ti bàbá?
Ìyá mi lomo Àágberí ògágá ilé mo yòórò
Omo òrá n wón kólé ewé kiribítíbiribíti o
Omo òrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò
Wón gbéyàwó ògbéngbé won ó gbà lowo èyin
Omo onílù bánbántibá o, omo onílù bànbàntibà
Omo òfesè méjèèjì di yèyè wojà
Omo òsán pón ganrin-gànrín
Omo òòrùn pón gàngàn wojà
Baba mi lomo òsán pón ganrí-ganrín o
Omo òfesè méjèèjì di yèyè, ó di yèyè wojà
Ìyá mi lomo kálomò, káláìmò ó kúò
Omo ò fomo rúbo kí yèyè è ó dúpé àná
Ìyá mi lomo mowá gbèjé mo wáà gboògun
Aláwèé mo wá sìkejì ebora lórópo
Omo mo wá gbèjé, mo wáà gboogùn
Ìgbà téwé ò jémó, mo kóbì méjì
Ará mo kóbì méjì mo pewé lójú lolo ìrayè
Ìyá mi lomo àágberi ògáká ilé mo yòórò
Níjòórò ma sibo mójú lele
Omo béwé ò bájè, ma pobì méjì ma pewé lóhú olo
Àwon àrá n wón kólé ewé kiribití-kiribítí
Àwon àrá n wón yòdèdemò kelemò-kelemò
Àrá n wón gbéyàwó ògbéngbé
Sebi wón gbàá lówó, omo e jé a sinmi
Omo àrá o ò, ìgbàkan ìgbàkan
Sé mo kóbì méjì, mo pewé lójé olo
Àlògbà lolo ìrayè
Àfìgbà ti mo kóbì méjì, tí mo pewé lójú olo
Àrá mo wá gbèjé, mo wáà gbòògùn
Igba ewé ní n jé n lójú olo
Ìyá mi lomo àágberí ògáká ilé mo yòórò
Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o
Omo àrá n wón yòdèdemò kelemò
N bí wón gbéyàwó ògbéngbé, won ó gbàá lówó èyin
E jé a sinmí, ìlú jáwé omo ajínájà oògùn
Omo òsán pón ganrínganrín
Omo oòrùn n yò sèsè omo àrá o ò
Alákànmú, bí mo bá pè ó léèkan
Ìlú jáwé omo ajínájà oògùn
Ìyá re lomo ò fesè méjèèjì di yèyè wojà
Alákànmú, dáhun lóhùn o ò
Ebí wo ni mò n kéésí
Omo àrá n wón kólé ewé kiribítí-kiribítí o
Omo àrá n wón yòdèdemò kelomò
Àrá wón gbéyàwó ògbéngbé
Won ó gbàá lówó èyin, e jé á sinmi
Omo òsán pón ganrín-ganrín
Omo oòrùn n pón sèsè wojà
Èyi n tó o, omo mo wá gbèjé
Kárelá mo wáà gbóògùn
Àtìgbàkan ìgbàkàn tí mo kóbì méjì
Ti mo pewé lójú olo, igba ewé ní n jé n lójú olo
Àlògbà loloòrayè, èyí n tó o ò
Alákànmú, omo oba dúdú kandú
Omo oba òdú mìnnì kanlè, èyí tó dú feyín sèjí
Èjí òpéréngédé
Onlé jééjì oko òké
Alákòdì òkéké baba òrìsà-dáàre
E mó pèéní àpèjù mó, èmi lo moore Láìwón
Lájìnmádé aròólókùn
Baba mi lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Lájìnmádé lòrokoroko gbówó sílè lóbìnrin
Momoore Alákànmú n be n lé àbóròde ni ò ?
Oko Oyínkánólá ò , onlé jéjì oko òkó n
Alákòdì òkánkán baba Òrìsà-dáàre
Omoore láìwón lésinlóyè omo ògìyán
A nídìí níwòn esin
Baba mi lòrokoroko gbówó fújà lóbìnrin
Omo mo wáàgbèjé mo wáà sòògùn
Mo wá sèkejì oba tó je, omo jáwé sere
Omo tèégbèlè, omo ògbá yìgìytígí wolé òsaìn lo
O wá jeun lójú o lojò so
Seyín lósòó omo yòórò, o sùó mo mójúle
Èdìdà mo pè lógùró, igba ewé n ló jémi lójú olo
Àlògbà olo mi rayè
Ò b á tètè fún mi lérùúgùdùgbà
Ma bùn o lébòótòró
Nlá-nlá lajo n gbóri fúnra wa
Omo mo wá gbèjé, mo wá sòògùn
Mo wá sìkejì oba tó je lórópo
Olúfálàbí, oba ìkirè
Olúfálàbí, Olúfàjoyè
Oba dúdú modú, obaòdú mùmùmù kanlè
Oba òrokoroko gbówó sílé óbìnrin
O n be n lé àbórède,
Etí were n tèkúté ilé, àsùnparadà n tigi àjà
Abiamo ì i gbékún omo rè bó mó mò seti were
Gberínlógàá, omo aròtorò
Mo sùó mo mójúle
Èdìdà n ò gbodò dahùn òràn
Omo mo ha gbèjó, mo wá sìkejì oba tóje lórópo
Omo gberí olúmólá, omo ògbá yìgìyígí
Ó wonnlé òsaìn le, omo gberíogó
Omo a yòórò, mo sùó mo mójúle
Mo wáá gbèjé, mo wáà soògùn
Omo ògbàyìgìyígí mo wolé òsaìn lo
Omo lórópo, pere ti mo gbó mi yà lágbède
Omo mo á gbèjé, mo wá à soògùn
Iwo á jóun o n lejò n sò
Olúdìsàmí, ,moólá akápò osìn
Baba mi tiún nígba, tí forum sènì
Taláso ní ràjò jéjè, èèyàn tí ò raso ró ó sòde dòla
Baba mí mò ráso ró ó réwù wò
Kínni ó sòdo dòla se ?
Mojéyán-un, omo sùnbò
Òrìsáwùmí. Olúbánké Ògólò
Oba kòkòrò lábé oge, atómúlé tilédè oko Èdú
Oko Èdúwándé,
Èdú omo ò gbókàn, Èdú nìkan ní ó fale baba
Bóládalé, Oyègúnle omo Akinbóedé
Òjílòjo baba mi ahúnnúgba afòrun sènì
Omo Akínnoró èbó, omo Akínróyìn abòrìsà lúùmí ògbàgbà
Baba mi n fowó àlá gbábìnri yoyo sínú ago.
Aloko ti Iloko-Ijesa
2417
6244
2006-12-17T06:53:20Z
Loadewole
101
[[Aloko]]
==ORIKI OBA ALÓKÒ TI ÌLOKÒ== OBA LASHORE
Omo ògbágbà sami sile
Àgbágbá Ilé ria se é sun
Kí an fònìyàn le ki an mérèé dú
Omo òréré kóni níjanu
Omo àgbágbá sami sílé
Àgbágbá ilé ria see sun
Mesi oko ri wa
A kìí bani jeku kan abàyà suésùé
A kìí báni in sisré òjá finfin nílokò
Oso ìgbà mo fi gbígbin n sèye òkè ilokò
Wón nit ó bá gbin níbòmíràn won a ni ogun ló dé
Ogun ò mò dé Àgùntan ni
Àgùntàn oke bàbá lashosre ló n joko nígbà náà
Omo olórò kan òrò kan
Tí won fi n se lóròlórò ìbà tetè
Ilórò agba aiku ile wa nílokò
Èje ló bí fún wa
Omo òréré ko ni nijami
Ko dàíjù kó dá ni ní kòró boko
Omo oréré o pojú wode ìjèsà míbò
O ni ti won kò bá poju wò ó
À remo nílé re
Omo agbagba sami síle lo sélé yà ònà ìlokò
Àgbágbá Ilé ria se é sun
Ibi ti won feniyan sile ti won gberee ru
omo olójà àlténí fún
Àwon to bójà ni be ki ni won o se
O ni bi mo boja ki ni màá se nítèmi
Se ni n bá ro pòsí ide
Ti n bá ròyìyà iyùn
Se ni a ba gbóità kalé ki an to ru ìlokò ka lo gba’run
Omo ògúnyán baba ba lérí ota kólórun bùje nígbórò
Éyin lómògbà lómógba rí yèyé ria nígbó òsé
Se ni méwàá ní fobi aperiri wò mí
Obì aperiri Ilé gbara oso ùsì ònà Ìlokò
Obi apèrírí lúpaa ra nólè kale
Omo olóro a fii gbágùnmòkèkè kalè
Omo olórò an fi í sori èsí wonin nígó òké
Èsí Ilémi ko bàmí àbàyè ni e rè
Kó bá ti la ba omo elomirin ke wa je èsí
Esi pajá je o fegbe laa seun ni mùrè ògègè ria
Omo olórò un fi i se hóròhórò ìbàtetè
Iloro a bolórò a remo nílé re
Iloro agba aiku ria nílokò èje lo bí kò á
Omo olorere kó ni níjanu ‘
O daiju kí an dá ni ni kòró bo ko
Iba mi kára oní mure Agege a
Baba mi kare oní mùrè àgègè o
Ajagun si òtè wonrin wónrin
Òjagbáríigba òkè Ìlokò
Omo oboko jà padìye oko je
I be si ti sájí oko àgbò n ba gbà
N ba gbagbo tó sàmù rederede
N ba gbòbídìye bàyà péke
Omo olúygbó aré o
Asébi gbodidi emi
Èlúsémusé
Elufagba sile ka ma ba silé yà o
Agba gòkè bèrè mole
Kómo alókò mó baà nà toto lórí omi
Àgbágba òkè nawó kanlè é mú ohun oni í je
Oní mùrè àgègè n lé
Bàbá mí káre onimùrè àgègè o
Me mo roni kebì a pè run òní
Obi o peru ni para e jólè kíká
Omo asoro de mèkun kèkun
Omo olórò a fi í kun olójà lóta e fun
Omo olórò a fi í kun hóròhòrò ìbà tetè
Horo a boyún
Hóró a remo
Hórò a gànyìn bì meje lo bi n Ilòkò
Onìmùrè agegé nlé
Bàbá mi káre onimùrè àgègè o
Omo obóko já padiye oko je
O ni bi ko si ti saji oko agbo n bá gbà
N bá gbagba kò í bàmú rederede
N bá gbòbídìye bàyà péke
Mo ra gbagiri o
Olugbo are o
Asebi gbogogo okun
Asebi gbodidi eni
Elusemuse
Elu fògbàgbà o sami súlé
Ka ma ba sulé ya o
Onímùrè agege nle
Bàbá mi káre onímùrè agege o
Omo oloro a fi pa hórò hórò ìbàtetè
Hórò á boyún horo á remo
Horo a gànyìn bí meje lóbí
Onímùrè àgègè nlé
Bàbá mi káre onimùrè àgègè o
Omo Ajagun sia ko omo ló reni
Àjàgúnsi lo lereja to fi wa bogun níjèsà obokun
Owá mò ni n jíle ní ogboní lásòrè
Baba mi káre oni mure Àgègè o.
Omo okeinísà Ategboro esu
Ki mo ro poke inias nisu tii ta
Mé ra méwùrà dé bè.
Tori kísu mo baà tàtawòde
Kí mo jògèdè aigbo loko
Ki me ba ti jalè
Se ni a jo a jígbo
Omo Alágádá kilo fólè
Àgádá farumo
Ó fa rùmò
Eni bá ti pé loko nijo náà
A je wí pé ó ni ohun tí n se
Alákàtàkì á kilo fólè
Selége tìrege légbòrò
Òrò sí bá yèpè
Ó tun fi báyín erinlá
Ó wá fi mu okuta látìbà
Oloro lo làtìbà
Ogboni oge lo lodò agidi
Àgbàrá atiba gbómo paroko sórí òsé
Ara ojúgboro ò gbó
Èrò àtìbà ò mò
Omo arí herehere enu gbéde yàde
Oníjukùn so agogo mo ìrókò
Àgbà iwoye so agogo mó kun
Eran yòkòkò mù
Omo ògbùrùkù yàkè
Ogbùrú yàkè o dabi kò papò somijè
Oníjùkù àgbé
Omo abìdèdè ònà omi
Obi ko wò ó séun eni
Yè é é hò sénu eni
Kó hò síjù
Omo eranko á fije
Omo olobi yèé ó ho
Kó petu nígbó àgbó
Tòótó lobi hò
Tòótó letu kú nílé ni
Irin kí mía rin
Kí màa bóba relé ògún àlròtélè
Oba dirù sílè
Ojú roni koro koro bi uwo
Omo bàtá kumirin babe gèru nílé ògbóni oyé
Loro lo latiba
Ogboni lo lodo agigi nílé mi
Omo elékùn ònà kí an kàn fide se nílé ògbòni
Omo elékùn ìgbòrò àwíhò
Èkùn ònà kóó fòó san ni bí òyìyè
Bàbá mi káre onímùrè àgègé o
Alapomu ti Apomu
2418
6243
2006-12-17T06:52:17Z
Loadewole
101
/* ALAPOMU */
[[Alapomu]]
==ALAPOMU==
Omo Òpómúléró mòjaàlekàn
Omo rírí ti n máso womi
Omo òpó róso, omo òpó gbàjá
Omo òpó kàn níwájú ológun
Omo báso ò bárí, ki là bá fò lódò?
Bi ò si aso, bí ò sí òwú
Omo elòmíì ìbá bóra lè a jòmòdò
Omo lámúkúderin, àjefèyìn tì n la jesu ègbodò
Omo òpó korobítí-korobítí- korobíti
Omo òpó korobìtì –korobìtì
Lámúkúderin, ajagaàsè
Àwa lomo olórí igbó, omo adúrójà
Omo okùnrin tán, a móbìnrin regbó ode
Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni
Àwa lomo oní apá òtún nígbà táabá n roko
Awa lomo apá òsì nígbà táabá n took bò
Omo àtòtun àtòsì, igbó baba wa ‘
Omo onítòtò wééré igbómolè
Èétórò tó pani, tó jeeji lo
Èmi lomo eni tó tètè dé, ilé tiè lójà
Àwon eni tí ò tètè dé, ilé tiè lónà oko
Àwa lomo èse tín seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn
Àjàgbé òpó, Olásùpò Òbe
Mósemí gbigbà ni kó o gbàmí oko wúlè
Baba Tinúké, baba Ràmónì
Oko Sídíkátù, Baba Bùkólá, baba Àkéèmù
Àwa lomo òpó tikò gbóràn, wón ní ká kojú è síná
Omo iná tí ò gbóràn, e jé ká kojú è sómi
Omo omi ti ò gbóràn, ká kojú è eí èèrùn baba gbedògbedò
Baba mi náà ló méni méfà re Mòòsà
O mú hóró kan soso bò á lé
Omo onígbó ruru, àjòjì ò gbodò wò
Ajòjì tó bá wogbó ìyá a wá, egbora là á mú se
Omo èse ti n seni, ègbà tí n gbà à yàn.
Àwpm òrò kan àti ìtumò won
(1) Omo Lámúkúderin
Lámúkúderin jé orúko tí a lò fún alágbára
(2) Ajagaàsè
Èyí ló n fi ìbátan àwon ará Apòmù pèlú àwon ará ìlú bí ilé-ifè, ìwó
hàn tí àwon náà jé jagunjagun ní ayé àtijó.
(3) Àwa lakólé aroro tó kojú è sóòni
Èyí ni ibi tómo onísòbòró ti rapá kan bóòni tan.
(4) Omo onítòtò wééré igbó mole
Ní ayé àtijó, ibgó mole yìí wà ní ààrin ìlí.
Ìgbó sì kún bòó. Molè yìí sì jé tako tabo.
(5) Èmi lomo eni tó tètè dé ilé tiè lójà
Pé àwon Oba bí i Alápòmù, Aláàfin, Olówu àti Àwùjalè ni wón jé àwon Oba tó tètè te ilè won dó.
(6) Àwon eni tí ò tètè dé ilé tiè lónà oko
Jásí [é kò sí eni tó le bá Alápòmù du ilè tó tèdó sí torí pé ó ti gba ilè tipé tipé.
(7) Àwa lomo èse tí n seni, àwa lomo ègbà tí n gbààyàn
Pé àwon ará ìlú yìí jé alágbára.
Oluwoo ti Iwo
2419
6406
2006-12-19T07:51:28Z
Loadewole
101
/* ORÍKÌ OLÚWÒ */
[[Oluwo]]
[[Oluwoo]]
[[Iwo]]
[[Oba Asiru Olatunbosun Tadese]]
[[Tadese]]
==ORÍKÌ OLÚWÒ==
OBA ÁSÍRÙ OLATUNBOSUN TADESE LÁTI OWO ÒGBENI GÀNÍYÙ ÀKÀNO ARIWÀJOYÈ 1
Olátúnbòsún Oba o
Olátúnbòsún Àlàgbé Oba alèwílèse
Àìrédùn òràn Àlàgbé oko Fàlílátù
Bí Olórun Oba ò bá d’ánitán
Enìkan o le fìkánjú se n
T’Olórun Oba o yònda
Látúnbòsún Oba tí í jí yo bí egbin
Adùn ún bá rìn wokò ká má s’awo omo Àsìáwù Àlàgbé.
Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà
Lajo d’Osogbo, Látúnbòsún Oba Onímúúre
Ìgbín tenu mógi ógùn ún
Olátúnbòsún tenu móyè o si muje
Atilè yanrí wa, o sayé é ‘re
Àlàgbé omo bé ò nítèté kú, Ásírù
Alolo mágbagbé ilé, Atì’bàdàn wa gboyè lówó eni ti n be nílé.
Omo Àsìáwù, Àlàgbé, Olátúnbòsún Àlàgbé léni ti n be n le o r’óyè je.
Bí t’atílé-yanrí wá o sayéé re
Àlàgbé omo bé o ni tèté ku
Ásírù ololo má gbàgbé ilé.
Àlàgbé omo Tádése
Àlàgbé oko Fáúsá
Ìgbín tenu mógi ó gùn-ún
Olátúnbòsún, Àlàgbé tenu móyè
Ó sì mu je.
Atilé yanrí wa Oba onínúure.
Àlàgbé ti n se ìlú bò lójó tó ti pé
Àlàgbé omo Àsìáwù, Àlàgbé je alága, Àlàgbé tún je kánsílò.
Àlàgbé omo bé o ní tètè kú
Àsírù alolo ma gbagbé ilé
Ìwó nilé odíderé
Ìbàrà nilé àwón awodi
Sókótó ìbàbá n’ilé Àtíòro
Látúnbòsún Oba tí ji yo bi egbin
Dáralóyè o, Àlàgbé Olátúnbòsún
Alagbe, o dáralóyè o oye baba re
Atilé yanrí wá, o sayéé re
Àlàgbé oko mùnrátù
Àlàgbé, Latunbosun, Àlàgbé Oba àlàfíà ara.
Adùn bá wokò ká má sawo
Omo Àsìáwù Àlàgbé
Àwa Látúnbòsún lajo d’élésà
Lajo d’Òsogbo, Atilé yanri wá Oba Onínúure
Òun tani, torí Erínfolámí
Erínfolámí omo Mìínátù Àjàní
Baba kárónwí, Oba aláyélúwà
Bíàná, Adégoróyè baba Àrèmo
Erínfolámí, Oba Onínúure
Adìe y’ógún o p’ogún Agbábíàká
Bíàká Ajàní won a l’ádìe o pomo re.
Adìe baba sídì, Biaka won a l’ádìe o p’omo re.
A gbádìe tà a fowó re yelé
Eyelé ta kólé káàsè fún
Bíàká, Ajaní, eyelé yé méjì
O pà kan soso, Erínfolámí
Oba ti ji yo bi egbin
Baba eni tó j’Oba tí o k’ádún
Baba re ni Àjàní
Bíàká Àjàní yá ju baba eni tí o je lo
Erínfolámí, Oba omínúure
Baba eni o joba tí o k’ásù
Alibi oko Bàrìkíìsù
Elémòsó Ìgè Àdùbí
Èsínrógunjó e boo dólá a kola
Abímbólá Oba lomo lámúye
Kédú n gboro gàràbara nídì olote.
O dé bè o gbè gbón
Abímbólá délé ó fi baba fóní baba
Àwon ìbàdàn kìí bèrù Oba be lásán
Elémòsó ìgè Àdùbí
Èsínrógunjó tori ogun n’Ìbàdàn
Fi féràn Oba
Abímbólá Oba lomo lámúye
Tó báyè lónísé Àláàfin
Tó báyè lónsé ará ìbàdàn
N o reni baba wa Àlàbí o
Torí ogun doable kí mó láíláí
Olórí olókò omo ni mokun
Esínrógunjó, gbóládalé, sáání
Sáríà Onìsòkòtò òdòdò
Baba Sàláwù, Elémòsó
Ìgè Àdùbí, Esínrógunjó
Ládíípò, Lániyonu omo Abimbolá
So wa tori tani
Tori Akéréburu Àdìgún òpó,
Àdìgún òpó, Oba àlàáfìá ara
Akéréburú, omo Láníyonu
Oti Ìkìrun wa gboyè
Lówó eni ti n be n lé
Àdìgún léni ti n be n lé o róyè je
Baba Adégbóyèga, Àdìgún
Ni baba Gbóládalé, Akéréburú omo Lámúye
Àdìgún olórò loko wèmímó
Ajùlégbojó, Àdìgún Oba àlàáfíà ara
(1) Alèwílèse o ma n mu ìlérí se
(2) Atiléyanrí ori re rò mo.
(3) aìlódìn òràn – O kájú rè
(4) Awo o so lókó, gbòòrò o fa loja – Oríkì Alaka
Ataoja ti Osogbo
2420
6248
2006-12-17T06:58:34Z
Loadewole
101
/* ATAOJA OSOGBO */
[[Ataoja]]
==ATAOJA OSOGBO==
A kì í joyin ká gbàgbé adùn.
Enu àgò bàbá ìbà o.
Oòmulè o.
Àjàní Òkín.
Mo juba baba à mi.
Pópóolá omo Adédoyin
Àjàní Òkín.
Mo fé kí oba ìlú òsogbo.
Morónkólá omo òkè bí Oba aláyélúwà.
‘Ládiméjì omoàkógbé.
Àlàmú ÒKín, Làdiméjì Lálékan.
Ìranolá Morónkólá a bi baba joba.
Taani ì bá lóba méjì tí ò fáyé lójú.
Àlàmú Òkín lóba méjì
O tún n sènìyàn rere.
Morónkólá Oba Olóríire.
A bà gbàlá tó kokò sáré.
Àgbàlá Àlàmú ju Oko baba elòmíràn lo.
Omo ìjèsà tó gun làlú.
Morónkólá Oba Olóríire.
Elégòdòmì aso ìgbájo.
Elégòdòmì aso ìyèlà.
Èyí tó dùn ni e rà fún mi wá.
Kí n ró n jó ló yè ìjèsà
Ò sere adé eléní ewá.
Béwùúlè o má so bora.
Omo Ajólówu.
E wòó nílé ìré.
E wòó nílé Olórò níjèsà abé.
A ríléwó ní mòkun.
A bèdè kirimì ní ìjèsà.
Láì jé mo ro Àlàmú.
Láì ro Morónkólá.
A bi baba je Oba
A bile gbágà léyìn.
Àlàmú Òkín.
A bilé gbágà láàrin.
Ojó ojó kan ò dùn.
Ni ojó a fé yan omo oyè ní Òsogbo.
Gbogbo omo Oba dúró gégé bí Ogun.
Jagun Akínsòwòn di aláfèyìn tì.
Ìyìolá Morónkólá.
A bi baba jóba.
Akogun Òsogbo àgbàlagbà oyè
Omo Folásodé Lólá.
Salátìléyìn Oba Morónkólá.
A bi baba j’oba.
Òsà Àkàndé lalátìléyìn Oba.
Morónkólá a bi baba j’Oba
Ìyálóde Òsogbo .
Omo Adélékè.
N náà ló salátìléyìn Oba.
Morónkólá a bi baba j’Oba.
Àti awo àti Ògbèrì.
Won ò tètè mò pé.
Jagun Akínsòwón sòtító.
Pé Lápàdé lobá kàn.
Omo Aládéyófin.
Àlàmú Òkín j’Oba ìlú tòrò kin kin.
Morónkólá Oba Olóríire.
Àlàmú omo Mátànmí lósogbo.
Mótànmí aní Kanngúndù
Omo àkógbé alágbàborò.
Mufúolájé baba Mówunní.
Amúgbùrùwá fúo.
Baba Olúgbèjà.
Láyànféélé baba Oyin dà.
Olá aláyélúwà j’Oba káyé ó leè rójú.
Ò joyè lógun omo Oba.
Ò joyè tán fará è módò.
Ará níu gbe ni.
Egbàá ò gbe ni.
Àtélewó kì í pé Lájobí.
Lójó Mátànmí n fò de sòkan.
Baba béeni àtànpàkò kò yara è lótò o.
Òde gbangba kò sé dààsè sí.
Lásojú ìlú kan diè-lójú òde.
Àwìrì omo selé oko owó e dan.
Àwìrì tanwì oko owo e dan.
Ò gbó èlùbó Òsèlú orí emo oko Arinkékànbi.
Alátise ò rómo róye.
Ò rómo róye baba Olúgbèjà.
Oba ò rómo ìlekò.
Aláyélúwà baba ‘Lábímtán.
Ò joyè jogún omo Oba.
O joyè tán fará è módò.
Ará ní n gbe ni.
Egbàá ò gbe ni.
B’Oobásùn bóobá jí.
Àlàmú Òkín, Móojúbà baba à re.
Àjànà kan ó mó pefòn léjó mó.
Oláa baba kálukún ni kálukú n je.
Àlàmú n je Oláa Mátànmí láàfin.
Morónkólá abí baba j’Oba.
A bi àgbàlá tó ìkookò sáré.
Àgbàlá Àlàmú ju oko baba elòmíràn lo.
Èmòilègùnlè baba Gbógbéjó.
A dàgbà Ládìgbéjó.
Baba Ládàpò.
Bàbá à mi Àlàmú.
A à mo ibi tí yó mo ilé yìí dé.
Omo Mopé.
Àlàmú Òkín.
Bó parí òkanmòkan.
Morónkólá abi baba j’Oba .
Kábíyèsaí Oba Òsogbo
Oba to léducátìon.
Tó lógbón lórí.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
Iyìolá omo Mákànjúolá.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
Oba tó léducátìon.
Tó lógbón lórí.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
Iyìolá omo Ládéjobi.
Kábíyèsí Oba Òsogbo.
Timi ti Ede
2421
6422
2006-12-19T08:38:54Z
Loadewole
101
/* TIMI EDE */
[[Timi ti Ede]]
[[Timi Ede]]
[[Ede]]
[[Toyese]]
[[Laoye]]
==TIMI EDE==
A à ní joyin, ká tún gbàgbé adùn.
Òrúmo gégé láoyè ako ekùn akùnyùngbà.
Gbóyè ólá Àkànjí ì mi Láoyè tó tóyèse.
Àgbàdá tolómù omo kélébe .
Àre lágbà lóyè bí ògèdè.
Àkànjí omo Àjénjù
Àyà mi kò pé méjì, n bá fi òkan fún omo Ojo.
Àgbàdá ta lómù omo kélébé.
Ò ránmo ní isé fàyàtí.
Àkànjí ì jí lo .
A ò rí okùnrin Ogun.
Àgbàdá talómù omo kélébé.
Ìgbà tí ò sí láyé mó tó kú.
Fólórunsó, Ajífòní baba
Baba Bólánlé Oláníyì
Ajítòní Ajàgbé.
Olá à re ì ‘dèra ni
Fólórunsó omo lórí demo
Àjàgbé omo Béllò
Àjítòní aran ee deyin.
Béèni àgbo o won
A sì ti àn ti ròrò ti ròrò
Ajítòní Ajàgbé.
Síyán ti e dé pinnu ara.
Fólórunsó omo lórí demo .
Fólórunsó.
Orí Oba ni ó bi wón.
Eni tí n bá Obá á je .
Tí n sòrò Oba léyìn .
Ori Oba ni ó bi wón .
Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun.
Orí Oba ni ó bi wón.
Eni tí n bá Oba á je.
Tí n bá Oba á mú.
Orí Oba ni ó bi wón .
Ajítòni Fólórunsó.
Àjàgbé mo gbà fún Oládòkun.
Tìmì Oba Ede
O kú mèye ìbàdàn .
Ajítòní baba wa.
O kú mèye Òsogbo.
Fólórunsó omo Béllò
Kò sí ibi owó ìjà erin ò mà mà tó.
Owó tó Sókótó.
Owó tó ìlorin.
Owó tó ìmèsí olójà òkè.
Àjàgbé owó tó ìlú Èbó.
Oláníyì ìwo lomo Eégúnjobí .
A ó lese tàì leè kó .
Bée bá dé ilée wa lóhùú.
A ó le se tàì le kose kó o
A ó lese
Fólórunsó lerí yen.
Àlaré aláwàdà.
Àjàgbé lerí yen.
Àlaré aláwàdà.
Àjàgbé lerí yen.
Àwàdà laré yìí.
Aremo n be lówó o e e e e
Aremo n be lówó.
Àwàdà laré yìí o .
Aremo n be lóó o eeeee
Aremo n be lóla.
Ikúmóruwá Olórun ló lóògùn.
Kò mò sónísègùn tó ju Olórun lo.
Olórun lo lóògùn
Ikúmoruwá, Àjàgbé Oladokun.
Iró, Iró. Iró ni wón n pa.
èké, èké ni won n sa.
Iró enìkan kì í bá Oba á jà, iró.
È báà pa àgùntàn, àgùntàn
È báà pa tòló tòló olórí eye.
Omo tí Olórun yó se, ó ti sé.
Àjàgbé Oládòkun.
Ìyá àjé kú è n yò sèsè
Omo tí àjé fi sílè, ó lè pani je.
Àjàgbé Oládòkun.
A wí, wí, wí wón ò fé.
Won ò fé.
Won ó fé.
A fò fò, fò, won ò gbà.
A bólù sílè a fi enu wí.
Àpótí alákàrà ká bí á wó.
Abánise mó sì bánise mo.
A jìnnà sátákètè kété kété.
Ojú ti babaláwo yín.
Ibi e gbé ojú lé ònà ò gba ibè lo.
Ojú ti babaláwo yín.
Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun.
Kùkùté ò mira jìgì.
Kùkùté ò mira jìgì.
Ení mi kùkùté ara è lómì o.
Kùkùté ò mira jìgì,
Fólórunsó Àjàgbé Oládòkun
Kùkùté ò mira jìgì.
Kùkùté ò mira jìgi.
Eni ó mi kùkùté ara è lónìmo.
Kùkùté ò mira jìgì.
Fólórunsó Ajàgbé Oládòkun.
Orí Oba ni ó bi yín.
Orí Oba ni ó bi yín.
Eni tí n bá Oba á je
Ti n bá Oba léyìn.
Ajitòni.
Orí Oba ni ó bí yín.
Ikúnrúwá, Àjàgbé Oládòkun.
Orí Oba ni ó bi yín.
Eni tí n bá Oba á je.
Ti n bá Oba á mu.
Tí n sòrò Oba léyìn.
Orí Oba ni ó bi yín.
Orangun ti Oke-Ila
2422
6611
2006-12-21T15:03:42Z
Loadewole
101
/* ÒRÀNGÚN TI ÒKÈ ÌLÁ */
[[Orangun Oke Ila]]
[[Oke Ila]]
[[Samuel Adeyemi]]
==ÒRÀNGÚN TI ÒKÈ ÌLÁ==
– OBA SAMUEL ADÉYEMÍ
lati owo Owóyemí Àyìnlá, omo Aródùnjoyè
Omo Adélétejiteji
Ò pabàbà mésin lese oko èmíolá e
Esín joko bàbà n mì pege
Bàbà mé è mì mò
Ó jé ési Adájalé jóko
Òpé ò wón omo Alápó win
Omo elétìtísè osùn omo olówó aró
Ìya re omo Akéré ma mú peji
Mo fòjò aro sùsù lowà
Òjò àgbá èé rò lásán
Bó bá perú a pomo
A pàjòjì a gbòbílè lowà
Omo enímolè mérìndinlógún
Omo eléri owó ebora
Kúlúkúlù sé òjò tí balùwè sé wòwò
Omo alágbàá se
Omo ètílóyè joyè
Adéwolé tílérí Oba ó dórí Oba
Ò se kèkè di baba àwon àgbà
Wéré nikùn amúnije nílé Adéwolé Oba
Sòkòtò nikùn Ajìfà
Ikùn Àsòlá jègun o sìfà sí
Inú re re rè é pélébé
Pélébé nínú se àkótì se
Àkótì se rè moba léri o jóko
Àímoba ìfá tì
Bó mo bàbá o mó padà wale
Ológun ádé ni baba ré se
Baba enìkán éè róba níjetàdínlógún
Ojojúmó ni baba ‘Déwolé n róba
Lákòtì se rè é móba lérí o jókòó
Gba bàba tòrùlé loyè re dèje
Omo erinlolá awúwo bí irin
Sèmò tolókùn olà
Omo Adébáyò omo Foláwolé
Omo òpóre kí máa bónísu lo
Òkè àlobò lonà rè
Oyèdépò omo Erínfolámí
Omo Àrìndé a pé láyà mò so
Oníbànté ògbegede omo Òbesòrò wojà mòjò
Omo baba agbógúnbò níjó ayé rójú
Omo awúwo bí irin Eléwù wòyí
Bó ti n wo dúdú ní n wo pupa
Ó wòyí mònàmònà lókè ojà
Omo baba agbógùnnbò níjó ayé rójú
Omo awúwo bí irin sèmò tolókùn olà
Omo Ajíbésí Adéwolé Àsòlá
Ó sèdì sùsùsù bí ewé ìgbá
Alárá jojojo bí esú oko
Baba Rádéké ìwà pèlé ni fi n sèlú
Onínúure ní í káyé jo
Ojúódì baba Àjidé
Omo Amétíkowá aróbasá ni bí ogada
Àbèfè mo jorì lotùn omo Akínlabí
Omo Àjàmú ebí jàre òle
Omo Apète ènìyàn lojò
Omo Ajàmú ti méte òle mójú fa
Ó gùn táso ó lò baba Àyánfúnmiké
lati owo TINÚOLÁ ADÉDAYO, ILÉ OBAJÒKÒ
Oba tó tó bí ení daró o
Òba nì nì bí ení gbon òwu èfunfun tó tó bat ó ni èmí dásà oba ko lé
nìní ni tejò ta yìnìyìnì
N é kó berúlè léré wó
Àmóyìnké ma buúlè léèrè wò
Omo Efádùnmóyè omo Moróhunkádé
Bé e bá jé n kégbe làlú un lo
Lé nìnì mo tejò ta yìnìyìnì
Aródùnjoyè, Adélé tejiteji
Ò pa bàbà mésin lese oko èmíolá
Esin n joko bàbà n mì pegepege
Bàbà má e mì mó
Yésé Adéyalé joko
Mòpéòrún omo lápó olóore
Àyìnlá lomo gbàgìdó
Adínjú eye tí n je ní gbangba oko
Omo ògòngò balè kó sèru
Babá jà nígbón mo ló jà léyìníìgbo
Ó ri n léhìn Obàtélá
Ó lé abuké here kánú oko
Lé nìní mejò mejò
Bólúmolé sago sàgemo tolówó ru bí ose
Sàkòsè lonà Tàpà
Omo Ajàmí onísé ògún yàn áyé
Adéyalé baba ‘Dédoyin
Èrò sá árè mó igi n pejò lépò àpà
Òní lejò é rìn lápà nílá Agbólúoká
Òla n loká é yan
Bóká bá sé é jú ténìní pamólè a tèle
Èjòlá n wó rurú bò nísàlè àpà
Erú e kàn bì mí mo mí pomo àbèrè àpà
Gbálègbálè àpà kí an má mà gbaràwé
Kí an wí be loká ti kómó je
Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose
Sàkòsè lonà Tàpà
Ègbè: O mò sosriire o
O soríire
O mò soriire o
A soríire
Ifé dayò lókè’lá o
A soriire
Àyìnlá lomo ògbàgìdá mo níyà sonú
Omo alérú omo kó
Baba enìkán o mà tètè dáyé ko lá won jáyà orùn won
Bo pa nì n é kàyìnlá sí
Kí pa mó bà bè jo
Wón bí o ní bèje bejo bí olú esunsun
O nì ó moye ìràwò òkè
Adéyemí Àyìnlá
Ni é mo bì wón bí o dé
Àyìnlá bile ìyá dùn gbóngbón
Baba Moròhunrádé
Se lé baba bí ení láyin
Àdùndùntán báyìí nilé mòwó re
Aródùntádé ‘mo Adéríefun èwù nílè mi òjè
Òjó pa mí o
Baba Moróhunfádé Àyìnlá
Ó yé òjó pèmi nínú lée yin
Ójò ò pewà mi dànù
Ójó pa tápà o pàboki
Ó ponoge ó kó tomú e
Òjò yó pamí è mì dìn mí
Mo wó bù kéwá mi ni
Mo bóko délé àròjò dádé
Ilé ìyá Oba là á mò
Adéymí ta ní molé baba omo
Ògbé lànlá motájàlá mògún
Adèyemi omo àtérí eléri mo gbà mí o
Baba Moróhuntádé
Kó bá mi tájàlá mò mi se
Mo bá o délé àfójò dádé
E tété bèlè jé o
Baba Moróhunfádé o gbóhùn lénù mi
Ibí gbòkán ni mo wà yi n é è lo be
Wón bí o ní tèje tèjo bó olú esunsun
O nì ó moye ìràwò òkè
Àyìnlá kèé mobì wón bí o dé
Bo pa nì n é kayìnlá sí
Ki pa mó bá bè jo
Lé nìní no pejò pa jìnìjìnì
Èjolá ní n jésà lápa nílé Agbólúoká
Bólúmolé oká n ní jejemu okin
Abìrù sóóró débè éè róyè je ló bá bílésanmí
Ó je bílésamí sàjé sòsó
Mo pani tán mo béso síra
Mo mùjè ènìyàn sihàn lapà
N è ní mùjè ènìyàn kí han má ba pè mí lósó
Bólúmolé, ebora ‘lé eni ní ma mú ni
Bólúmolé sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose
Sùkòsè lónà tàpà Eléyìí á nsini
Baba Móróhunfádé ire la pábe bá lo
Àyìnlá bá tile mòmó rò lo ni Arójòdádé
‘Mo adéri efun sewù nílè ní òyè
kúlúkulú sé o òjò o mà ti bàlùwè sé o
n náà ló yará lorò
Atótésèré mo ké séji séran
Àkùrò Tónà mi òjò
Bónílé n lé lé Àyìnlá bolónà n rònà
Fúlàní n relé rè lálágbo idè
Òjò àgbá ee fòórò yin
Òjò àgbá èé rò lásán
Akéekúyá bó bá perú a pomo
A pagùntàn a pòdílè lowà
Òjó pa mí Àyìnlá
Mo wó yá bòjó père
Òjò ò pewà mi dànù
Ojò pa tápà mi pàbókí
Ó p’omoge ó kó tomú o
Òjò yó pa mí è mà dùn mí
Mo wó bù kéwà mi ni
Mo book délé Aròjòdádé
Ègbè: Lórùjó aye rójú o
Lórùjó aye
Adéyemí seun rere
Lórùjó ayé rójú
Kábíyèsí Aláyé o
Kábíyèsí Aláyé
Oba reere
Kábíyèsí Aláyé
Adéyemí mo se kábíyèsí lódò oba
Ìfédayò lókè ìlá o soríire
Òkè ìlá soba ìlú Òkè ìlá kékeré
Oko ìlú bàntátá
Kékeré ata èé se fi bójú
Oko ìlú bàntátá
Orí burúkú se tìe fa
Àyìnlá Òràngún omo Ògoyè
Ègbè: O mò soriire obá soríire
Ìfédayò lókè ìlá
O soríire
Ìfédayò lókè ìlá o
O soríire
Láyè Aláyé
Èmí ti kéborùn méje
N è ma fì wé lérin
Ayé Arèsà
Lade ‘borùn
A è ma fìwé lérin
Aáyé àyìnlá
Èmí ra léèsì, mo ràrán
Mo regbínrín, baba aso
Àfòle, ló le woke ìlá ò dùn
Láye a Arójo
kábíyèsí o máa gbó o
Adéyemí ma gbóhùn lénù mi dáadáa
Omo Moróhunfádé ma gbóhùn lénù mi
Àyìnlá lomo Àjàmú enísé ògúnrìn áyé
Adéyelé baba ‘Dédoyin
Èro sáa rìn mó ebi n pejò lókè àpà
Ìgbà gbogbo bí ojó o
Adéyemí Àyìnlá
N é máa pè ó nígbà gbogbo
Ìgbà gbogbo là á pelédùmarè tó dá mi sáyé
È è ní rú o lójú o
Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú
Kènírè ó, Agara è ní dólórun Oba òsì è ní wò ó , oò ní mòsì
Orí adáni oò ní sìse
Lòlá Olùwa kè ní rú o lójú
Ègbè: Lórùjó Ayé rójú o
Lónìjó Ayé
Adéyemí seun rere
Lórùjó Ayé rójú
Mo súnmó Oba níwòn ebè kan oso
N è jinnà sóba lébè mefà
Nítorí aróbafín lobá máa n pa
Kóba mó baà pa mi
Oba è ní pa mí mo dìmó ‘dà Oba lmi
Lè nìní mo pejò pa jìnìjìnì
Bólúmolé lónà sàgbó tolówó ru bí ose.
Sàkòsè lónà tàpà
Gbálègbálè ònà àpà kí an má gba ‘ràwé
Òní lejò é rì lápà nílé Agbólúoká
Òla loká é yan bóká bá sí é jú
Bí lénlénìní pamólè a tèle
Èj`p;á n wó ruru bó nísàlè Àpà
Bóká bá sí é jú bólúmolé pamólè a tèle
Èjòlá n wó ruru bò nísàlè àpà
Èru è kàn bà mí mo méjò lagbàjá
Lálánké mo móká mo mú pon ‘mo yóko
Mo fìrù àwòn báyìí lalè omo àbèrè àpà
Èjòlá n ní jésà lapà nílé Agbólúoká
Oká n ní jejemu okín ibe
Abìrù sóró débè éè róyè je
Ó je bílé sanmí
Sàgbó sàgemo tolówó ru bí ose
Sàkòsè lónà tàpà
Ó deléèkínní o nílé Agbólúoká
Adá má yóko má yódò lápà nílé Agbólúoká
Alápa búra bógùn a rook
Àlùsì obìnrin Àpà ó wálá pàndetí
Mo wó bù kéwà mi ni
Mo book délé àwòpòdádé
B ‘Éji ba n pa ra yòókù o
È ma pèyókù be
Èjòlá wonú òkun kò sé mú
Èjòlá wonú òkun kò sé mú
Adéwolé Òràngún náà se sáà nígbà tie
Àgámògún molókó titun òkè àlobò lonà ‘rè
Olóun yóò delè fénìyàn eníní ‘re
Ògún gàn-án mo mírin túnrin ro
Òkè àlobò lónà rè
Baba náà se sáà nígbà tie fa
Àgbámògún olókó titun òkè àlobò lónà ìrè
Ògá nisu won ‘jomu nílé akéyemó Oba
Àlòkò nisu àwon òkè ‘rèbè
Eè kilo fárá òkè’rèbè kí an má yí gbàgá mó
Enírè osìn akéyemó Oba
Eléyinsú wón ti táyàba wón je mògún
Lórò mokín fón ‘ná mògún wò jannje
Àgámògún molókó titun òkè àlobò nirè
Èjòlá wonú òkun kò sé mú
Adéwolé náà se sáà nigbà tie
Mánukàn a mókófon ‘ná tiwájú re a máa jé Folámodi
Elénà ní modi ògùn lágbède
Omo rówòròwòrówó bí alágbèe ì bá rówó
Tolóló taládàá ni an é máa pè lónà oko
An á ní baba won múrin je níwájú enírin
Èyin ògbèrì e jòjó wò e ó mò béyín
Alágbèe è ran ‘rin
Èjìdá lomi n nájà a mògbon nínu ‘lé yin tòtò bá n nájà tòrò
Àtoji àti tòtò kí bá n nájà mògún
N é b’ówó alé leléyi mògún lórò mokin
Amókó fon ‘ná mògún yè jan nje
Olúwa é delè fánìyàn olóló ire
Ègbè: Olúwa é delè fún bàbà tó lo láyé
Kábíyèsí aláyé o
Kábíyèsí aláyé
Èyin Oba rere
Kábíyèsí aláyé
Oba tó ó bi eni baró o
Oba nìnìnì bi eni gbònwúo èfunfun
Adéyemí Àrìndé se sáà nígbà tie
Àrómòjé ‘mo ajá se bí olóko
Àrìndé náà se sáà nígbà tie
Àrìndé ‘mo alápò fún ògún
Adéyemí omo aní n lákese abògó kè bí àlà
Baba ló torí àgbàyèwò ó ti kégbàá rèkó
Ontóyè Oyèyemi sowó gegege nílé yín ni
Adéyemi Àrìndé se sáà nígbà tie
Àrómòyé ‘mo ajá se bí Olóko
À nò se gìlò mo dekùn nibà
Olúdékùn n è jeni nínú ‘lé yin
Àmòtékùn mi è jènìyàn
N è jeni n è jènìyàn kí an baà pè mí lósó
Oló ní è máa ráni ‘re àró ò re
Oló ni è máa rá nì re àrómòjé
Àrómòjé mo mégbàá jó
Àrómòjé mo mégbàá wòran
Òjò kú bénílù mi eè lù
Òjò kú bégbàá mi eè jó
N é máa mégbàá mi lelé
Omo a já se bí olóko
Ènìyàn yè bá nn lóré rí
Ki ká lo sójúde bàbá à re lo
Òjó kú elégbèrìn òsúnsún
Mò férè sodún o
Mò fore sódún
Òjó kú tolú jokò
Mò fore sódún o
Mò fore sódún o
Òjò kù Olámoyè
Mo fore sódún o
Oba tóo bí ení aróo
Oba nìnìnì bi eni gbònwú èfunfun
Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko
Akóláwolé mògún ò jó
Èyídùnmádé se sáà nígbà tie
Àyàndáao Èyídùnmádè
Akóláwolé Àyàndá se sáà nígbà ti e
Ó mò pa má mò ón jú
Baba jidé ó pa níjó ògún kola
Baba Odéye
Òbe tì ló n tojú o, àní ò mú
Ó mú tán ó ko wón lápá gengele
Àgánwògún mo olókó tuntun
Òkè àlobò nirè
Omo Ayéróso
Omo Ayépolá se sáà nígbà tie
Tótó bat ó ni èmí eásà Oba ko
Kóláwolé mògún n gán
Mògún gán ‘mo olóló tuntun òkè Àlobò nirè
Èmún ni jesà nirè nílé Amókó fon’ná
Ewé ni jejemu ‘kin won
Ewìrì ògún dé bè éè róyè je
Ewìrì ògún la mu jè ‘yálóde won
Mókó fon’ná mògún n gán
Tótó ‘ba tó ni èní dásà Oba ko
Amókó fon’ná mògún eè ní bínú
Omo èjìdá lónìi n nája màgbon nínú ‘lé won
Tòtò bá n nájà tòrò
Àteji àti tòtò ki bá n nájà mògún n é bówó alé relé o
Mògún lórò nmokin a mókó fon ná mògún mè jan n je
Irin owú kó mo gbó mo yà lágbède ni
N è mò bókó ni wón ro nírè won èé roké
Amókó fon ‘ná arámògún lórò mo kin
Mókó fon ‘ná mògún n ján
Kábíyèsí náà se sáà nígbà ti e
Kóláwolé Ayàndá se sáà tie
Tótó ‘ba tó ni èmi dásà Oba ko
Amókó fon ‘ná mògún n jan
Omo Ajíbùlúyò omo Ajíbésidé awúwo bí irin
Omo Olódùmò àpà omo alee ‘lá
Omo òpa se sí isí sé lu sèmò tolókùn olà
Pélénbé nikùn amúnje sòkòtò báyìí nikùn ajìfà
Ikùn Àyòndá jìfà sinú re rè é pélébé
Pélébé nínú se Àkótì se, n é kótì se
Ma rèé moba lórí odópon
Àìmoba eè sìyàn
Bé è bá moba ke mó padà wálé oko woléyelá
Mo mo baba eléwù sègidi
Mo mo bàbá eléwù Sègèdè
Èmi mo bàbá eléwùwòyí
Babá ní bó bá wo dúdú a wo pupa
A wòyí mònàmònà dókè ojà
Kóláwolé mògún n ján
Ègbè: Èyin Oba rere mo se
Kabvíyèsí aláyé
Gbogbo Oba mo se kábíyèsí aláyé
ÌDAHUN ÌBÉÈRÈ
1. Èjòlá ní jeésà lápà, -
Nínú ilé won won kò goódò oká ní je jemi ‘kin je ejò oká.
2. Nílé Agbólúoká -
Gbogbo ilé Alápà ni won n ki béè
3 Òjò àgbá èé rò lásán -
Orò tí wón máa n se tí òjò
yóò rò ní ìgbà èèrùn tàbí òjò,
tí eni tí kò bá bímo yóò sì
bímo ní àsìkò yen.
4 Èjòlá wonú òkun kò -
Àlàjé tí wón fún un torí pé ó seé
seé mú ó sanra.
5. Amóko fon’ná
Gbogbo eni tí a bá bí ní
Olokuku ti Okuku
2423
6403
2006-12-19T07:44:53Z
Loadewole
101
/* OLÓKUKÙ TI ÒKUKÙ */
[[Olokuku]]
==OLÓKUKÙ TI ÒKUKÙ==
–OBA ABÍÓYÈ OLÚRÓNKÉ TI LÁTI OWÓ RÁFÁTÙ OYÈTÓÚN –ILÉ OLÓKUKÙ
Olúrónké Abíóyè sèsó ará ìbá làlúké
Olúrónké omo orunkunkun tí n jé ó sán ngbáa
Mo dàgbà n ò tí fòrò loyè
Àkànní eníjà mo tòsín mo mú raso
Mo tà kòrò mo sìn sosìn sòrò loyè
Èmí wá teléfe rà kókó
Omo Olúrónké mo teja nlá
Mo mú rerú were sókun
Omo Olúrónké Àbìrókò gogongo nínú oko
Babaà mi Abìrókò kò ní yòyòyò
Elékùlé à á pàdé
Olúrónké abilé kere níwájú ebu
Ibájáde ò tún nlé
Abasó gbé kóko hánu
Abìrìn aso jèntièlè
Elékùlé ànpàdé omo ‘Mówálé
Abilé kere níwájú ebu
Ìsájáde ò tán n lé omo Olúrónké
Abí bó bá máso dúdú a mú pupa
A fèyí wìnìwìnì bora sùn
Ará odò kòsi
Ará odò kòbìnìyàn
Mo tólá bí eni tóyin énu
Eníjá mo tàsín mo mú raso
Mo tà kòrò mo sín sosìn sorà loyè
Èmí wá telébe rà kókó
Mo teja n lá mo mú rerú were
Wón bú mi lárùpè nìjàbé osólú
Éràn oyè mo délé mo su kún sí baba wa
Ìsèsó ará ìbálà lúké
Mo wá délé mo súré telé
N ó rè bá gògo lómo àgògo mi sòsò layè mokò lotìn
Eni ó kìjàsé tí ò kiwi
E máa bá mi ségi gangan lóri olúwa re
Eríja mo tàsín mo mú rase
Mo tà kòrò yofà loyè
Èmi teléèbé ràkókó
Mo teja nlá mo mú rerú were lóko
Òtònpòrò mí yodà loyè
Obukun wá n bá mí relé ìbálàmoko
Omo alárá ti n gesín mawo
Eèkí eríjà mo tàsín mo mú raso
Mo ta kóró mo sìn sosìn sorà loyè
Èmí wá telébe rà kókó
Igi mélòó ní sowó níran babà re
Áwé wón n sowó àràbà kàn mà soyùn
Nípópó oníjàbé mo ró o
Áwé n sowó o
Àràbà mà soyùn nípópó oníjàbé mo ró o
Ìsèsó alárá mi won ò ní jewe
Mo loòràn òwè jálè nìlàkùn
N ò jé polódòó yò símo
Omi kúnkún tí n yayaba lénu
Ìsèsó ará odò kòbini
Ìsèsó ará odò kòbìyàn
Ìsèsó ará odò Mòtólání
Njó àwéré wón n sòwón lòwó n nú ilé wa
Owó wá sun gbeere wa sì tiè lòtìn
Njó àwèrè àwèrè wón pàd;e jà n jàbé osólú
Eéràn oyè mo teja dúdú mo mú rerú were
Mo tà kòrò mo sìn sosìn sorà loyè
Èmí wá telébe rà kókó
Eéràn oyè mo teja nlá mo mu rerú were
Àwé wón sowó o
Àràbà kán mà soyùn
Áwé sowó ará ìbálàmoko
Omo alárá ti n gesin mawo
E bá n kárelé ará ìbálàlúké
E bá n kárélé omo omifunfun tí n yayaba lénu
Ìsèsú tí mo kówè n ò kójó tí mo wá kójó tán tíjó n yo mí lénu
Omo Olúrónké omo Òtínkànle
Omo Mádòlótìn
Ó wá gbòtìn kan kan kan
Ìsèsú ará odò orò
Ará odò mòtòlénú bí eni tóyin émi
Pí tí wón kése sùbú Oba
Babà mi àlà agemo òjó gèlè àsò
Omo bó di gigùn ó gùn
Olúrónké Obá ni bó di gíga ó ga
Omo kòga ò bèrè lòkùnrìn kún
Omo arógangan gún kèsewà nìyá tó bí mi lómo
Ìsèsú ará odò mòtólárí o
Aásìn-n nì won ò gbe nílé Oba gòdògògò won ò dé n
léràn-án sè
Ebúkú wá n sé síin lénu
Àbálàlúké omo arunkunkun tí wón n jósán agbáa
Ìsèsú ará odò orò
E bá n kárelé ará ìbálàwóko
Omoalárá tí n gesín mawo
Omo alias eníwèé òye
Baba mi oòsà won ò gbohùn odì títí òsà sé pàyá ìkókó
Mo síbá olá lómo ode a máa súngi so
Baba mi Àdìsá lásáré mi èkan kìí se lásán
Bí baba ò bá ti lé nìkan
Nkan ní baba lo
Ará ibú aró ará àgbón ìgbe
Ará omi kúnkún tí yayaba lénu
Ìrókò tété modé ò gbodò sa
Eníjó orí òrìlé baba Oyéédùn
Kì í logun ó mó mérú wálé
Láganjú à n gbó à n té é n gbopa bí ò lèrin
E bá n ká relé o
Ìsèsù bí mo kówè lotìn
E bá n ká relé o
Ará ìbálàmóto
E bá n kárelé ìbálàmóko
Omo orunkúnkún tí jósán gbáa
Mo dàgbà n è tíì bòrò loyè
Omo èkè ò jé wí felékèé nòdí
Babà mi èsìkà won ò pera è níkà
Sápé lode èké n jó
Omo won n jó wón n bá ní kòyi
Èké ò tètè mò pé tòun là n wi
Baba Lápéri Àrèmú Oyèuemí Babà mi
Àrèmú enisànpònná se léwà lajàsé
Tálájogún wá n wó bí ení gbón ni
Ègùn Àjàsé wá n tirí wó tònà
Ó ní bárèmú ò bá kú ló tán
Baba Lápérí
E bá n kárelé ará odò kòbini
É bá n kárelé ará odò kòbìyàn
É bá n kárelé ará odò mòtólání
Omo oríaré àdé sùnyàn ni wón máa n poba
Babà mi àgbàlagbà lajò
Ònjó àbú bànté
Orí aré arókó po wá bì ságbàdo lára babà mi abàgbàdo sòsò legàn
Elékùlé ànpàdé
Ó ti took Omówálé se
Omo ajímá sé n sé sègí babà mi ò jiníkìtùkùtù se hùn
Ò sùn jáláte sùn mójúmó
Mójúmó sìn bá yowó dúdú á yowó pupa
Omo òwàrà
Àlàdé tó ti fón sègo dà á gbó
Ajímosìn-in nítorí aséwé nítorí aségi
Ó ni nótorí ìlàpá ti won n wògbè sùà sùà
E bá n kárelé o
Ìsèsún ará odò orò
E bá n kárelé o
Lérìn koko babà mi mòrìwò sara Ògún jìè
Olúrónke abilé kiri mò níbòkun
Babà mi abòlè kiri mò nílè jèsà
Ìbá mómo è rè Jèsà nímòkun nì bá kú sí
Oko Lálété
Ará ibú aró ará àgbón ìgbe
Ará omo kúnkún tí yayaba lénu
Ìsèsó ará odò orò
Omo p’ptí wón kesè sùsú Oba
Babà mi àlà agemo òtó gèlè àsà
Omo bó di gúngùn ógùn
Olúrónké Obá ní bó di giga ó ga
Omo à pè á joyè ogun ará ibú aró o
Ará ibú aró ará àgbón ìgbe
Níbo nilé yín o
Ìsèsún tí mo kómè n ò kójó tí mo wá kójó tán tójó wá n yomí lénu
Odò Òtìn le mò
E ò mo bú aró o
Ibú aró n be Òkóyè kólé
Odò Otìn le mò
E ò ma bú owó o
Ibú owó n be Òkóyè kólá
Eníkòyí omo agbònyìn
Eníkòyí omo agbòn ti è rikú sá
Yánbídolú omo alérí ikú kangun
Òsèsèkòyí omo agbonyìn
Yánbídolú lóòtó ègin
Omo awí bée bógun lo
Èsó wón n rode rèé kólé
Nígba tó níkòyí é fid é olè kólé è lo
Omo akú omo oru
Omo akú bi ó dí
Omo akú bi ti tèntèré eye ò gbodò dé
Omo akú tán gurí è gún sòyìn
Òsèsèkòyí eníkòyí dìde
Yánbìdolú ogún tó lo
Òsèsèkòyí wón n rode rèé kólé
Nígbà ti Èníkòyí é ti dé olè kólé è lo
Yánbídolú omo a kú tapó torun
Òsèsèkòyí omo agbònyìn
Eníkòyí o ì dìde
Omo a wí bée bógun lo
Òsèsèkòyì omo akúmó yànyìn kórí
Yánbídoyí olóòótó ègímo
Alérí ikú kangan
Òsèsèkòyí omo agbònyín
Eníkòyí dìde Yánbídolú ogún wá ti lo
Òsèsèkòyí omo agbòntíè ríkú sá
Eníkòyí dìde ogún tó lo ogún tó lo
Èsó ò délé pé ogún tó lo
Èsó ò fara rogi
Òsèsèkòyí gbapó gbofà tán ogún wá le
Eniíkòyí wo ló ti ì le ogún tó lo
Ìdí òyélù a ròkún
Ìdi oyélù a ròsà
Ìdí oyélù a rèkòyi ilé
Onikoyi ò í dìde ogun Oba tó lo
Òsèsèkòyí omo àgbonyìn
Yánbídoyí olóòótó èyin
Omo awí lée bógun lo.
Asaoni ti Ora
2424
6246
2006-12-17T06:55:45Z
Loadewole
101
/* ASÁÒNI OF ÒRA */
[[Asaoni]]
==ASÁÒNI OF ÒRA==
OBA SAMUEL AYANTOYE
LÁTI OWÓ MORÁDÉKÉ SÉRÀ ONÍRÁDÉ- ÒKÈ ÀFIN (ILE ASÁÒNI)
Adétáyégún, baba ‘Dékémi
Àrèmú èsin omo Òdùduwà
Won è bí e níran ìyà
Won è bí e níran ìsé
Omo lójà lójà omo ládéládé,
Omo Asáòni àbàtà
Omo Asáòni ògángán
Omo Arémóyèédùn
Àbú ni ó omo oyè ifè
Àbút’Onífè àbùré eni a bá bó owó re mo èdìdèdè nífè Oòyè
Won èé dúró kíni n’ifè Oòni
Won èé bèrè kíni n’ifè Oòyè
Tègùn tègùnré ni wón n kíni n’ifè Oòtólú
Omo gbábá owó remo
Omo ògúntéré, Asákéké débe éè ri bù
Amònà èbùdé ti dodo ó dìjà
Àbú ni ó omo Odùduwà
Àbú t’Onífè won ò tólú
Eni agbábá owó re mo
Omo Asáòni àbàtà
Omo Asáòni Ògángán
Àdèsí onípònlewù
Àdèsi mo kádiyàrán mo pámúlétan
Mo rìn rìn lájà mi ò nù
Won èé dúró kíni n ‘ Ifè Oòni
Won èé bèrè kíni n ‘Ifè Òòyè
Tègùn tègùnré ni wón n kíni n ‘Ifè Oòtólú
Omo lójàlójà, omo ládéládé
Èrèké dìran àbàtà
Àbàtà ó dìran èrèké o
A wí lóbalóba dìran àn re
Omo Àyántóyè, omo Omípónnlé
Àbú ni ó omo Oyè Ifè
Omo lójàlójà, omo ládéládé
Omo òró ló ti móyè
Omo ológún adé
Ògbóró akánwò olòsì asònà obèjì òsà
Gbogbo kòtò yí n se níwo odò yìí
Gbogbo re loba Arónpé n tún se
Omo panígbó paníjù
Baba ìbíyínnká
Ayógun má kárúgbó
Baba Àyányèbi
Àbú ni ó omo oyè Ifè .
Ayógun má báwòjé
Baba ìbídòkun
Àbú ni ó omo Oyè Ifè
Àbú t ‘Onífè won ò tólú
Omo Asáòni àbàtà
Iroko kan teere n be nipade Ora
Iroko kan teere n be nipade Okewu
E e je se won Ora
E e je se won Oke ‘wu
E e je se won ote le odán
Òtéré eé sàn pásè ròdi
Adéróyè má sàngbe re wòwò, ìpàdé eríwo won ò téré
Gbogbo eja ní n jó bebe l ‘ójú omi
Alágbon débe éè gbodò gbon
Amògòrè ló ti dodo orókè ó mòye
Ó tirii ó wénu odó ti se
Enu odí dùn bánbán ará mi ò sápàgbon
Enu odí dùn bánbán ará mi ò té lode
Àté ta gèlùwò teníwè é omo ò wè kí lè be sésé, àbèsí ará òkè
kèságbé
Omo fìtílà kan gogoro
Fìtílà kan gàgàrà n be lókè kèságbé
Iná èé kú be tòsán tòrú
Àsèsí Onípòlowù
Omo lèdúndún lèdú omo lèpupa n lèpa
Omo lèsáká sàkà sáká ni wón n pè ní nílè àpálóró
Omo Oba Òró ló ti m ‘óyè
Omo Oba Ológún adé
Àbú ni í omo Odùduwà
Àbú t ‘Onífè àbùré eni agbábá owó r’emo èdìdè n ‘Ìfè Oòyè
Adétáyégún baba Dékémi
Arèmú èsí omo Odùduwà
Omo mésò móyè, omo afélélé w’adé
Omo sèdìbà rán gbó de
Abisú ta ní eyin are won
Abisú ta bí eyin ara won
O mú kan è fegbèje
Ó mú kan è fegbèfà
Ó mi kan è fegbèédógún, Oko L’apónlé
Afínjú wojà ó rìn geere
Òbùn wojà a rìn ràìràì
Òbùn yéè mòórìn ní rerù afínjú wolé
Omo òkándùnmóyè omo Oyínkánolá
Omo kúkúndùkú sewé gèrugèru
Òpò oògùn rumo gale gàlè
Bóo lópò Oògùn
Bóo lékèé éè ní jé
Abinú ponrangandan
Inú ponrangandan bíi fá fore
Ifá fore èé béré
Opele fore èé béèrè
Bí baba ‘Fádkóredé fore abuse bùse
Àfàòlélé mo ródò kán làlú
Omo eléyinjú efun
Omo ò láso n lè búnlè je
Omo o ragòjò oyè sotò
Ori òle ò le gbé baba Fákóredé
Ìbítóyè Oba Atéwógbadé
Atéwógbadé Oba Ògbòngó rè tomitomi
Òrí róyìí róbìnrin rè láso
Ònwòyí wará rè lewù
Ó ròyó dùn tajà oko Arísaké
Ó délé tejiteji, ò joyè tán fará è gbondò
Ìmò ní fi n sèlú
Ogbón inú ní fi n kólé baba ré jo
Oba yóyìn óyè Oba Aríbidésé
Àbú ni ó omo oyè Ifè
Àbú t’enífè, a tìlú omo gbábá owó remo
Omo ayélóro àtije, omo asòró dà bí àgbà
Omo bàbà détì lósinyòlé
Omo eja tí ma gbójú omo ríregba
Òjíyí mo wí éì gbodò ji
Ètùrì ò gbodò lasà
Omo ògongo logòó
Omo àjànà ti éì jákùn mórùn
Omo Arésikéyè omo síjúwolá
Arépo Bósè Baba ‘Déolá
Àbú ni ó omo oyè Ifè
Àbú t ‘enífè abùré eni gbásá owó remo, èdìdèdè n ‘Ifè Òòyè
Won èí bí e níran ìyà
Won èí bí o níran ìsé
Omo lójà, omo Ládéládé
Èrèké dìran àbàtà
Àsàtà ó dìran èrèké o
Awí lóbalóba dìran re
Àbú ni ó omo Odùduwà
Ìbàbé ni ó Òkóyè kólá
Kóláwolé eni a kógun á koto
Èlú mo wí èé dire
Wòfà ò duyè e jàlùsìn
Wofà ò duyè ni tàbé ‘lé
Òun ogun ní jo n lo
Àkùko mi gàgàrà
Ni n é mu kàn ó lórúnkún
Omo Olórúnkún abenu yíyi
Adédára lórí omo baba Détóun
Àbú ni ó omo oyè Ifè
Omo Oba Òró ló ti móyè wá
Omo Oba Ológún adé
Omo Sogbódilé, sogbédìgboro
Sàkìtàn dilè ojà
Ò sòdí odán dì yá baba Ìbíyínká
Panígbó panijù, baba Ìbíyínká
Ayógun má kárúgbó, baba Àyányèbi
Àbú ni ó omo Oyè Ifè
Àbú tenífè àbìy;e, eni agbábá
Owó remo, èdìdèdè nífè Oòyè
Won èí bí o níran Ìyà
Baba ‘Détóun won èé bí e níran ìsé
Èrèké dìran àbàtà
Àbàtà ó dìran èrèké o
A wí lóbalóba dìran àn re
Inú ilé Àdèsí ni án dé du oyè sí
Bégbòn bá je tan àbúrò a je
Bí baba abó je tán omo a máa je nínú ilé Àdèsí i.
Àdèsí wolé m’úyì oyè lé mi lówó.
DÚRÓTADE: Àrèmú le bá mi pè káw
ÀJÍDÉ Òkò mí omo Oyèniràn
Láyínká òkò mí ògé
Láyínká eni ma fínjú eréko
Òpìtàn ìrayè lejù
Àrèmú lomo ògékolókèé èko
Nínú ilé e re
Asánlú mi èta òdòpetù mi èjù
Àpèránsé leléjù mi òkán nígbó nlá
Mo wí éèsì nínú ilé o
Ni wón joyè kan léhìn mi
N bá be nínú ilé
N bá jeléjù majòfé
Ma jàkíoró, ma jejemu, ma jòlàlèjù,
Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó
Kárelé omoge oko dárí n kó réfe
N é kó sègi dúdú janjan
Sègi làgbà omo okùnlejù
Mo wí sè mo gìgí egúngún èko nínú ilé e wa
Àlàyè obìnrin èewo gbàlè
Ògbóbìnrin wò gbàlè bòrò
Éè gbodò mójú keégún
Mo gún orórò eni ma rólá yan ní mokin
Obìnrin èe làkàkà oyè lejù
Omo òpè dárí n kó yùn lejù n kó
Àdèsí ojú làá mògo nínú ilé e wa
Ìrìn osè òòbùn
Ètìtísè omògán nílé odán
Ìn a lomo olólo méèta, lo nílé e wa
Àdèsí ti mú nnkan sè lota
Àdèsí ti mú nnkan se lògì
Ókin Àdèsí ti mú nnkan sè wé gúgúrú nílé odán
Mo wá fìtílà kan segede o
In be lókè kèságbé
Mo wí iná èé kú níbè tòru
Àdè wolé o gbérù oyè lé mi lówó
Eè somo aláketè
Omo aládé ni ó
Adé mà mà n be l’áadèti àwa
Okin Ádé dúdú mo mi
Òtéré é é sànpásè odi nínú ilé e wa
Adéroyè ma sàngbèrè wòwò
Ipàdé eíwò òun ò tééré
Ko sá le mò eja gbogbo o n jó bebe lóju omi.
Alágbón débe éè gbodò gbon
Abògèrè ló ti d’ódò sìn
Abo kùrùbúló d’órí orókè óo wòye
Ó wénu odí ti se
Mo wénu odí dùn gbógbó ará sápàgan
Àdè dúdú mo mu yà dín lódán.
Sintaasi Yoruba
2426
6418
2006-12-19T08:21:18Z
Loadewole
101
[[Sintaasi Yoruba]]
[[Sintaasi]]
SÍNTÁÀSÌ YORÙBÁ
(1) Kí ni Sińtáàsì? Síńtáàsì ni èka kan gírámà èdè tí ó níí sè pèlú bi a se ń so òrò pò tí ó fi ń di gbólóhùn àti bí a se ń fún gbólóhùn yìi ní ìtumò. Nínú ìdánilékòó yìi, a ó máa mú enu ba ohun ti a pè ni òfin. Ìtumò òfin gégé bí a se lò ó ní ìyín ni àwon ìlànà ti elédè máa ń tèlé nígbà tí ó bá ń so èdè rè yii yàtò si ìlò èdè. Ìmò èdè ni ohun tí elédè mò nípa èdè rè sùgbón ìlò èdè ni ohun ti elédè so jáde ní enu. Elédè lè se àsìse nípa ìlò èdè sùgbón eléyìi kò so pé elédè yìí kò mo èdè rè. Òpò ìgbà ni ènìyàn lè mu emu yó ti yóò máa so kántankàntan. Kì í se pé elédé yìí kò mo èdè rè mo, ó mò ón. Àsìse ìlò èdè ni ó ń se. Nìgbà ti otí bá dá ní ojú rè, yóò so òrò ti ó mógbón lówó.
Nínú ìdánilékòó yìí, a ó ménuba ohun tí a ó pè ní ofin. Ohun tí a pè ni òfin yìí ni bi elédè se ń so èdè rè bí ìgbà pé ó ń tèlé ìlànà kan. Fún àpeere, eni tí ó bá gbó Yorùbá dáradára yóò mò pé (1a) ni ó tònà pe (1b) kò tònà,
(1) (a) Mo lo sí oko
(b) Sí lo oko mo
Ohun tí eléyìí ń fi hàn wá nip é ìlànà kan wà tí elédè ń tèlé láti so òrò pò di gbólóhùn. Irú gbólóhùn tí ó bá tèlé ìlànà tí elédè mò yìí ni a ó so pé ó bá òfin mu.
O ye kì a tètè menu ba ìyàtò kan ti ó wà láàrin tíbá òfin mù àti jíjé àtéwógbà. Gbólóhùn lè wà ti yóò bá òfin mu sùgbon tí ó lè máà jé àtéwógbà fún àwon tí ń so èdè. Bíbófinmu níí se pèlú ìmò èdè; ìlò èdè ni jíjé àtéwógbà níí se pèlú. Fún àpeere, àwon kan lè so pé (2a) kò jé àtéwógbà fún àwon wi pé (2b) ni àwon gbà wolé.
(2) (a) Àwon ti ó lo kò pò
(b) Àwon ti wón lo kò pò
Méjèèjì ni ó bófin mu nítorí méjèèjì ni a máa ń so nínú èdè Yorùbá. Ìyen ni pé méjèèjì ni ó wà nínú ìmò wa gégé bí eni tí ó gbó Yorùbá. Nínú ìlò ni àwon kan ti lè so pé òkan jé àtéwógbà, èkejì kò jé àtéwógbà. Èyé kò ni nnken kan án se pèlú pé bóyá gbólóhùn méjèèjì bófin mu tàbí won kò bófinmu. Ìmò elédè nípa èdè rè ni yóò je wá lógún nínú ìdánilékòó yìí.
Ó ye kí á tún pe àkíyèsí wa sí tip é àbínibí ni èdè o. Ènìkan kì í lo sí ilé-ìwé láti kó o. Ohun tí a ń so ni pé bí ìrìn rinrìn se jé àbìnibì fún omo, béè náà ni èdè jé. Fún àpeere, tí kò bá sí ohun tí ó se omo, tí ó bá tó àkókò láti rìn yóò rìn. Kì í se pé enì kan pe omo gúnlè láti kó o ni èyi. Báyìi gélé náà ni èdè jé. Àbínibí ni gbogbo ohun ti omo nílò fún èdè, ó ti wà lára re. Kò sì si èdè ti kò lè lo èyí fún sùgbón èdè ibi tí a bá bi omo sì ni yóò lo àwon ohun èlò yìí láti so.
(2) Òrò àti Àpólà: Òrò ti a bat ò pò ni ó ń di àpólà. Ó seé se kí àpólà jé òrò kansoso. Ìyen tí òrò yìí kò bá ní èyán. Fún àpeere, àpólà-orúko ni a fa igi sí ní ìdi ní (3a) àti (3b).
(3) (a) Olú gíga lo
(b) Olú lo
Ìyàtò àpólà-orúko méjèèjì yìí ni pé òrò méjì ni ó wa nínú àpólà-orúko (APOR’ ni a ó má a pè é láti ìsinsìnyí lo) (3a); òrò-orúko àti èyán rè tí ó jé òrò-àpèjúwe (AJ ni a ó máa pe òrò-àpèjúwe). Ní (3b), òrò kansoso ni ó wà lábé APOR. Òrò yìí, òrò-orúko (OR ni a ó máa lò fún òrò-orúko) ni, APOR náà sì ni. Ìsòri-òrò méjo ni àwon tètèdé onígìrámà so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìsòrí òrò méjo yìí ni wón sì pín si Olùwà àti Kókó Gbólóhùn. Olùwà àti kókó gbólóhùn yìí ni àwa yóò máa pè ní APOR àti APIS (àpólà-ìse) nínú ìdánilékòó yìí. Ìyen nip é àwa yóò ya ìsòrì-òrò àti isé ti ìsòri yìí ń se sótò si ara won. Ìsòri ni APOR tí ó ń sisé olùwà tàbí àbò nínú gbólóhùn. Ìsòrí ni APIS ti ó ń sisé kókó gbólóhùn.
3. Gírámà ti a ó lò: Gírámà ìyidà onídàro ti Chomsky ni
a ó mú lò nínú isé yìí. Ohun tí ó fà á ti a ó fi mú gíràmà yìí lò nip é ó gbìyànjú láti sàlàyé ìmò àbinibí elédè nípa èdè rè. Gírámà yìí sàlàyé gbólóhùn oónna, gbólóhùn ti ó jé àdàpè ara won abbl. Gírámà yìí yóò lo òfin ti ó níye láti sàlàyé gbólóhùn tí kò niye.
Àwon àmì kan wà ti a ó mú lò nínú gírámà yìí. Fún àpeere:
(4) GB APOR APIS
Òfin ìhun gbólóhùn ni a ń pe (4). Ohun tí àmì òfà yìí ń so ni pé kí á tún gbólóhùn (GB) ko ni APOR àti APIS. Ó ye kì á tètè so báyìí pé ohun tí ó wà nínú gbólógùn ju èyí lo. Ohun tí a máa ń rí nínú gbólóhùn gan-an ni (5).
(5) GB APOR AF APIS
Àfòmó ni AF dúró fún. Òun ni a máa ń pè ní àsèrànwò-ìse télè. Abé rè ni a ti máa ń rí ibá (IB), àsìkò (AS), múùdù (M) àti ìbámu (IBM). A lè fi èyí hàn báyìí:
(6) AF AS, IB, M, IBM
Kì í se dandan kí èdè kan ní gbogbo mérèèrin yìí. Yorùbá kò ni àsìkò sùgbón ó ni ibá. A ó menu ba àfòmó dáadáa ní iwájú sùgbón kí a tó se èyí, e jé kí á sòrò nípa APOR àti APIS.
(4) APOR: Èyí ni eni ti ó kópa nínú ohun ti òrò-ìse ń so. OR tàbí arópò-orúko (AR) ni ó máa ń jé olórí fún/APOR. Ohun tí a máa ń pè ní olórí fún àpólà kan ni òrò kan soso tí ó bá è dúró fún àpólà yen. Fún àpeere omo ni olórí fún (7a) àti (7b) àpólà orúko sì ni méjèèjì. Mo ni olórí fún àpólà orúko olùwà ní (7d), arópò-orúko sì ni mo yìí.
(7) (a) Omo pupa
(b) Omo
(d) Mo lo
A lè bá àpólà orúko ni ipò olùwà (èyí ni a fa ìlà sí ní ìdí ni (8a), ipò àbò (òun ni a fa ìlà sì ní ìdí ni (8b) àti ní i`po àbò fún atókùn nínú gbólóhùn (wo òrò tí a fa ìlà sí ní ìdi ní (8d)).
(8) (a) Aso pupa ti ya
(b) O ti ya aso pupa
(d) Ó rí Olú ni ilé
òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè tún APOR ko ni:
(9) APOR ---> OR APAJ
Àpólà àpèjúwe ni APAJ dúró fún. Láti fi hàn pé OR ni ó se pàtàkì jù nínú APOR, a lè ko òfin ìhun gbólóhùn wa báyìí.
(10) APOR ---> OR (APAJ)
Àmì yìí “( )” dúró fún pé ohun tí ó wà nínú rè kò pon dandan. Àkámó ni a ń pe àmì yìí. Níbi tí a kò bá ti lo àmì yìí, gbogbo ìsòrí òrò tí ó tèlé àmì ofà yen ni ó pon dandan nìyàn. A lè fi àwòrán-atóka igi fi èyí hàn báyìí. (11) nìkan ni a lé rì nínú (9);
Àwòrán-atóka igi (11) ní èka, ti (12) kò ní. Aróp-orúko náà lè dúró gégé bí APOR. Òfin ìhun gbólóhùn (13) fi èyí hàn.
(13) APOR --> AR
Nìgbàkúùgbà tí a bá tin i a rópò-orúko gégé bi APOR, arópò-orúko náà kì í ní èyán nítorí a kì í fi òrò mìíràn yán arópò-orúko ní èdè Yorùbá béè ni a kì í fi arópò-orúko Yorùbá yán òrò mìíràn. Àwòrán-atóka igi bíi ti (12) náà ni a ó lò fún òfin ìhun gbólóhùn (13). Ìyàtò tí ó kàn níbè kò ju pé dípò OR, a ó lo AR.
A lè so gbogbo òfin ìhun gbólóhùn APOR ti a ti ń ko láti òni (wo (9), (10) àti (13)) di eyo kan.
Àkámó onídodo ni a ń pe àmì yìí “ ” . Ohun tí ó ń fi hàn nip é a ó mú òkan nínú AR àti OR (APAJ). A ti so télè pé ohun tí kò pon dandan ni àmì yìí “( )” ń fi hàn.
(17) (a) Mo lo
(b) Olú lo
(d) Omo pupa lo
(e) Omo pupa tí ó ga lo
Òfin ìhun gbólóhùn tí ó gbé (17e) jáde ni (18) tí a lè rí ni (16)
(18) APOR ---> OR (APAJ GB)
Àfikún ni ohun tí a pè ní AFK nínú àwòrán yìí. Ohun tí ó dúró fún ni àwon òrò bíi tí (Omo ti ó lo), pé (Ó so pé ó lo) abbl tí a ń pè ní atíka gbólóhùn. Ohun tí tirayáńgù tí ó wà ní (19) dúró fún ni pé a kò fé fó ohun tí ó wà ní abé rè sí wéwé nítorí pé kò se pàtàkì fún ohun tí a ń so lówó. Sé e mò pé a tì lè fó GB sí APOR, AF àti APIS, a kò se èyí nítorí pé kò je wá lógún nínú ohun tí a ń so lówó. A lè so APOR mó APOR lábé APOR. Òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè fi èyí hàn ni (20); (21) sì ni àwòrán-atóka igi rè.
(20) APOR ---> AS APOR
Òrò-àso ni AS dúrú fún
5 APIS
Òrò-ìse (IS) ni olórí fún àpólà ìse (APIS). APIS ni a máà ni a máa ń pò ní kókó gbólóhùn nínú àwon ìwé tètèdé onígírámà nítorí pé ó ní òrò-ìse nínú. Òrò-ìse ni ó máa ń so ohun tí APOR se nínú gbólóhùn. Gégé bí olórí fún APIS, ó pon dandan kí òrò-ìse wà nínú gbólóhùn yálà pèlú àwon emèwà rè tàbí ní òun nìkan.
5i. ÌGBÀBÒ TÀBÍ ÀÌGBÀBÒ: Òfin ìhun gbólóhùn tí a fi máa ń tú APIS pale ni
(22) APIS ---> IS X
“X” jé bí àfikún fún òrò-ìse nínú APIS. Àfikún yìí lè dúró fún ìsòrí òrò kan tàbí àpólà. Ó ye kí á tètè se àlàyé síwájú sí i nípa ìgbàgbò tàbí àìgbàbò òrò-ìse. Òrò-ìse tí ó gbàbò ni òrò-ìse tí ó bá ní APOR gégé bí àfikún. Èyí tí kò bá ní APOR gégé bí àfikún ni òrò-ìse àìgbàbò. Ohun a ń so nip é òrò-ìse lè ní àfikún nínú gbólóhùn sine kí á pè é ní òrò-àìgbàbò. E wo (23) àti (24).
(23) Olú lo kíákíá
(24) Olú ra aso
Lóòótó (23) àti (24) ni ó ni àfikún fún òrò-ìse sùgbón sùgbón (24) nìkan ni lè so pé òrò-ise rè gba àbo. Ohun tí ó fá èyí ni wí pé APOR ni àfikún fún òrò-ìse (23) sùgbón àpólà àpónlé (APAP) ni àfikún fún òrò-ìse (24). A lè fi òfin gbé àlàyé àtúnpín sísòrí òrò-ìse tí a sese sàlàyé rè tán jáde báyìí.
(25) (a) ISagb + [---APOR]
(b) ISaigb + [ ---0]
A lè pa òfin méjèèjì yìí pò báyìí
(26) IS + [ ------------ (APOR)]
Yàtò si APOR àti APAP, IS tún lè rí àwon àfikún mìíràn. Àwon náà ni àpólà atókùn (APAT) àti gbólóhùn onípele (GB). A lè se àtúnpínsòrí IS pelú gbogbo won báyìí,
(27) (a) rí : IS; + [----- APOR] Mo rí Olú
(b) wá: IS; + [-----APAT ] Mo wá sí ilé
(d) rà IS; + [-----APOR (APAT)] Mo ra aso ní ojà
(e) dàbí: IS; +[--------GB] Ó dàbí kí ó má lo
Ohun tí òfin (27) yìí ń so nip é tí a bá rí òrò-ìse kan, gégé bí elédè, a ó mo sàkáání ibi tí a ti lè bá a. Fún àpeere, (27a) ń so pé rí jé òrò-ìse tí ó máa ń gba APOR gégé bí àfikún. (27b) náà so pé wá jé òrò-ìse tí ó máa ń gba APAT gégé àfikún. Kìí se pé àwon òrò-ìse wònyí kò lè yan àfikún mìíràn sùgbón àtúnpínsòrí tí a bá fún òrò kan ni a gbódò tèlé bí béè kó, gbólóhùn tí ó ti je yo kò ní í bófin mú.
Yàtò sí àtúnpínsísòrí tí a menu bà yìí, a tún lè fi òfin ìhun gbólóhùn sàlàyé APIS.
(28) (a) APIS ---> IS
(b) APIS ---> IS APOR
A lè pa méjèèjì pò báyìí:
(29) APIS ---> IS (APOR)
Lóòótó, o dàbí ìgbà pé àwòrán-atóka igi yé ènìyàn ju àkámó asàmìsí lo sùgbón à kò lè so pé òkan dára ju èkejì lo tí a bá fi ojú tíórì wò ó. E se àkíyèsi pé àayè tí àwòrán-atóka igi gbà jut i àkámó asàmì sí lo. Níwòn ìgbà tí ó jé wí pé àwon méjèèjì ni a ó máa bá pàdé nínú ìwé, ó ye kí á mò wón.
(5ii) Òrò-ìse Àsínpò: Lóòótó àwon tètèdé onígíràmà ti máa ń fún gbólóhùn abódé ní oríkì pé òun ni àkójopò òrò tí ó òrò-ìse kan nínú. Èyí kò wolé mó nítorí a ti rí gbólóhùn abode tí ó ní ju òrò-ìse kan lo. Àpeere irú gbólóhùn abode báyìí ni gbólóhùn alásínpò ìse. Gbólóhùn yìí máa ń ní olùwà kan sùgbón àwon òrò-ìse yìí mó ara won. Òfin ìhun gbólóhùn ti a máa ń lò fún àpólà-ìse inú gbólóhùn alásínpò ise ni.
(32) APIS ---> APIS (APISn )
.
Oun tí “n” yìí ń so nip é APIS yìí lè máà níye. E jé kí á wo gbólóhùn kan tí ó ní irú òrò-ìsè yìí.
(34) Adé gbé ògèdè mi fún eran je
(6) Àfòmó:
Ní àárín àpólà ìse àti àpólà orúko ni ìsòrí tí a ń pè ní àfòmó wà. Òpòlopò òrò ni ó wà ní abé ìsòrú yìí. Gbogbo won ni ó sì ní àbùdá òrò-ìse. Ìsòrí yìí ni àwon tètèdé onígírámà ń pè ní asèrànwó-ise. Àwon ohun tí a ń bá lábé ìsòrí yìi ni àsìkò, ibá, múùdù àti ìbámu. Ìdí tí a fi ń pe ìsòrí yìí ní àfòmó nip é púpò nínú àwon ohun tí ó máa ń je yo lábé rè, àfòmó ni wón máa ń jé nínú òpòlopò èdè àgbáyé. Gbogbo èdè ni ó ní àfòmó yìí sùgbón ònà tí èdè kòòkan fi máa ń mú un lò yàtò sí ara won. Gbogbo àwon òrò tí ó wà lábé ìsòrí yìí ní èdè Yorùbá ni ó lè dá dúrò, ìyen ni pé won kì í se mófíìmù àfarahe. Fún àpeere, abé ìsòrí yìí ni a ti máa rí àwon òrò bíi gbódò, lè, máa, ta, ń abll. Pèlú àfòmó tí a ti menu bà yìí, òfin ìhun gbólóhùn tí a ó máa ló ni (35), 936) ni gbólóhùn tí ó lè ti inú rè jáde,
(35) GB ---> APOR AF APIS
(36) Olú gbódò lo
7. Àpólà Atókùn àti Àpólà Àpónlé: A ti menu bà APOR àti APIS. A ti sòrò díè nípa àpólà àpèjúwe àti àfòmó. Àpólà méjì tí ó kù tí a ó menu bà sí i ni àpólà atókùn àti àpólà àpónlé. Òrò atókùn àti APOR ni a máa ń bá nínú àpólà atókùn ni a fa igi sí ní ìdí ní (38). Òfin ìhun gbólóhùn rè ni
(38) (a) Adé lo sí ilé
(b) Mo rí Olú ní ojà
(d) Òjó ti ilé lo sí oko
(39) APAT ---> AT APOR
Òrò àpóné ni a máa ń bá nínú àpólà àpónlé. Òrò àpónlé yìí seé se kí ó ju eyo kan lo ó sì lè jé eyo kan. (41) ni òfin ìhun gbólóhùn àpólà àpónlé Ní (42), a fa igi sí ìdí àpólà àpónlé a sì ya àwòrán-atóka igi fún un ní (43).
(41) APAP ---> AP APAP
(42) Adé lo kíákíá rí
*E rántí pé òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè fó àfòmó sí wéwé ni
AF---> AS, IB, M, IBM.
(8) Orísìí Gbóóhùn Yorùbá: Orísìí gbólóhùn méta ni ó wà ni èdè Yorùbá- (i) gbólóhùn abode, (ii) gbólóhùn oníbò àti (iii) gbólóhùn alákànpò.
(i) Gbólóhùn abode: Púpò nínú àwon àpeere tí a ti ń lò láti ìbèrè ìwé ìléwó yìí ni ó jé gbólóhùn abode. Oríkì tí a lè fún gbólóhùn abode ni gbólóhùn tí ó ní kókó gbólóhùn kan. Ohun tí ó jé kí á lo kókó gbólóhún dipò òrò-ìse ni pé a rí gbólóhùn abode tí ó ní ju òrò-ìse kan lo sùgbón tí ó jé pé kókó gbólóhùn kan soso ni ó ní . Àpeere irú ìyí ni gbólóhùn alásínpò ìse tí a ti sòrò nípa rè sáájú. Òfin ìhun gbólóhùn tí a ń lò fún gbólóhùn abode ni (44); (45) ni àpeere gbólóhùn abódé.
(44) GB ---> APOR AF APIS
(45) Mo ra isu
(ii) Gbólóhùn Oníbò: Gbólóhùn oníbò ni gbólóhùn tí ó ní olórí gbólóhùn àti gbólóhùn àfibò. Olórí gbólóhùn yìí lè dá dúró sùgbón gbólóhùn àfibò kò lè dá dúró.
GB ---> ATAF GB
Òfin gbólóhùn (52) lè gbà wá láàyè láti sèdá.
(53) (a) Olú dé
(b) Ade ra aso
(d) Omo tí ó lo dé
Sùgbón a kò lè sèdá òkankan nínú (54) nípa lílo òfin (52).
(54) (a) Njé Olú dé?
(b) Sé Adé ra aso?
(d) Omo tí ó lo dé bí?
Síbè a ó se àkíyèsí pé àwon gbólóhùn (53) ní nnkan se pèlú (54). Gírámà tí a pè ní gírámà ìyídà onídàro yìí ní gbára láti se àlàyé ìbásepò tí ó wà láàrin àwon gbólóhùn wònyí. Sùgbón kí a tó menu ba bí yóò se se àlàyé yìí, e jé kí a wo àwon ohun tí a lè bá pàdé nínú gírámà yìí.
10. Gírámà Ìyídà Onídàro:
Ònà méta ni a lè pín gìrámà yìí sí àwon náà ni ìhun ìsàlè, gbé aifa àti ìhun òkè. Àwon èka méjì mìíràn tún wà tí kò ní í je wá lógún púpò nínú ìdánilékòó yìí: àwon náà ni èka fonólójì àti èka ìlárògún (ìní àrògún). A ó wá yè wón won í òkòòkan.
(i) ìhun Ìsàlè: Gbogbo gbólóhùn ni ó máa ń ní ìhun ìsàlè. Ó wá seé se kí ìhun ìsàlè gbólóhùn kan bá ti òkè mu; ó sì seé se kí ó máà bá a mu. Àwon ohun tí a máa ń pá pàdé nínú ìhun ìsàlè ni aká òrò, òfin òrò, òfin gbólóhùn, àttúnpínsìsòrí, òfin ìsòrí òrò, ìyanra (ìyan ara).
(ii) Gbé alfa: Ìtumò gbé alfa ni pé kí á gbé nnkan kan láti ibì kan lo sí ibòmíràn nínú gbólóhùn.
(iii) Ìhun Òkè: Àwon ohun tí a máa ń bá pàdé nínú ìhun òkè ni ìsòrí kòòfo, gbólóhùn tí a ti da ètò rè rú, ìse lámì kanùn (1ise ní àmì kan ùn) asé.
(iv) Èka Fonólójì: Òkan nínú àwon èka méjì tí kò níí je wá lógún púpò tí a máa ń bá nínú gírámà ìyídà onídàro ni èka fonólòjì. Èka yìí nib í a se ń pe òrò jáde lénu je lógún.
(v) Èka Ìlárògún: Èka yìí náà kò ní í je wá lógún tó béè tàbí jù béè lo nínú ìdánilékòó yìí. Èka yìí ní ó se pèlú àrògún. Òfin síńtáásì lè gba àwon gbólóhùn kan láàyè tí ó jé pé èka yìí ni yóò so pé irú gbólóhùn béè kò ni àrògún. Àwòrán (57) ní ó fi àwon èka wònyí hàn wá dáradára. E jé kí á wá wo bí gírámà yìí se ń sisé.
(11) Gbólóhùn Ìbéèrè béè-ni-béè-kó: Àwon ìbéèrè kan wà tí ó jé pé béè ni tàbí béè kó ni ìdáhùn máa ń jé. Fún àpeere, tí a bá so pé:
(55) Njé Olú lo?
A lè dáhùn wí pé:
(56) Béè ni, Olú lo tàbí béè kó, Olú kò lo
(57) Ìhun Ìsàlè/ìpìlè
aká òrò
òfin òrò
òfin ìsòrí
àtúnpínsìsòrí
ìyanra
òfin ìhun gbólóhùn
Gbé Alfa
Ìhun Òkè
Ìsòrí kòòfo
Gbólóhùn tí a dà ètò rè rú
Ìse lámì kan-ùn
asé
Èká Fonólójì
Èka àrògún
Gégé bí a se so télè, o rorùn láti láti lo òfi ìhun gbólóhùn láti sèdá gbólóhùn bíi (58) sùgbón a kò lè lo òfin ìhun gbólóhùn láti sèdá (55).
(58) Olú lo
Síbè a gbódò lè sàlàyé bí (55) se wáyé. Ohun tí gírámà tí a ń lò nínú ìdánilékòó yìí so ni pé (58) ni ìpìlò (55), ìyen ni pé ní ìhun ìpìlè, (58) nìkan ni a ní. Ìhun òkè ni (55). Ohun tí ó selè nip é léyìn ìgbà tí a ti fi òfin ìhun gbólóhùn sèdá (58) tán ni a wá so atóka ìbéèrè mó on. Bí àwòrán-atóka igi won se rí nìyi.
Àrótì ni AROTI dúró fún. Àwon ìbéèrè mìíràn tí ó bá eléyìí mu tí a sì gbódò sàlàyé won bákan náà ni (61).
(61) (a) Sé Olú lo?
(b) Olú lo bí?
E ó se àkíyèsí wí pé ń se ni àrótì sáájú gbólóhùn nínú Njé Olú lo? Sùgbón nínú Olú lo bí? àrótì yóò tèlé gbólóhùn ni.
(12) Ìbéèrè tí kì í ní ìdáhùn béè ni béè kó: Àwon ìbéèrè kan wà ti ìdáhùn won kì í se béè ni tàbí béè kó. Àpeere irú ìbéèrè béè ni
(63) (a) Ta ni Olú rí?
(b) Kí ni Olú se?
Ònà tí a ń gbà se àlàyé àwon ìbéèrè eléyìí yàtò sí ti béè ni béè kó. A ó rántí pé àrótì, ìyen àwomó ni a lò láti sàlàyé bí ìbéèrè béè ni béè kó se wáyé. Gbé alfa ni a ó fi sàlàyé eléyìí. Nígbà tí a ń sòrò nípa àtúnpínsísòrí òrò-ìse, a sàlàyé pé àwon òrò-ìse bíi: rí àti se gbódò ní APOR gégé bí àbò nínú gbólóhùn tí a bá ti lò wón. Ìyen ni a fi ń rí.
(64) (a) Olú se isé
(b) Adé rí Òjó
Tí (56) kò sì bófin mu
(65) (a) *Adé rí
(b) *Olú se
Sùgbón tí a bá wo (63), a o rí i wí pé APOR kankan kò tèlé rí àti se gégé bi àbò síbè àwon méjèèjì bá òfin mu. Àlàyé tí a rí se ni pé kì í se pé won kò ní APOR gégé bú àbò, won ní ní ìhun ìpìlè. Ìhun òkè ni ó ti dàbí ìgbà pé won kò ní nítorí pé a ti gbé APOR àbò tí wón ní kúrò láàyè won. E se àkíyèsí pé tí a bá ń se ìbéèrè alápèpadà, a máa ń so (66).
(66) (a) Olú se kí ni?
(b) Adé rí tan i?
Nínú gbólóhùn (66), a ò lè so pé se àti rí kò ní APOR àbò nítorí ta àti kí ni ó jé àbò fún òkòòkan won, òrò-orúko sì ni ta àti kí yìí. Àwon òrò yìí ni a gbé kúrò láàyè tí wón wà ní ìhun ìpìlè lo sí ibòíràn kí wón tó dé ìhun òkè. Èyí ló fi dàbí ìgbà pé won kò ní àbò. Ìgbà tí a gbé àwon òrò wònyí kúrò láàyè tí wón wà ní (66) lo sí iwájú ni a ní (63).
Kòòfo ni KF dúró fún. Àwon atóka ìbéèrè kan wà tí òrò-ìse kì í se àtúnpínsísòrí fún won. Àpeere irú won ni:
(68) (a) Níbo ni Olú ti ra aso
(b) Báwo ni Dàda se mú Olu
A ó se àkíyèsi pé àwon òrò-ìse rà àti mú sì ní APOR àbò tí ó ye kí wón ní. Síbè e ó se àkíyèsí pé a lè se àwon ìbéèrè alápèpadà wònyí:
(69) (a) Olú ra aso, níbo?
(b) Dàda mú Olú, báwo?
Ohun tí eléyìí ń fi hàn ni pé (69) náà ni ìpìlè fún (68) sùgbón nnkan tí ó selè nip é àbé àpólà-ìse kó ni àwon atóka ìbéèrè báwo àti níbo wà. Abé ìsòrí tí wón wà ni a ń pè ní àrótì. Bí àwóràn-atóka igi ti won se rí nì yí.
Tí a bá lo atóka ìbéèrè tan i tàbí kí ni láti bèèrè ìbéèrè nípa òrò-orúko olùwà, ààyè olùwà yìí kò ní í jé kòòfo. A ó fi arópò orúko kan sí ààyè yìí. Béè náà nit í a bá bèèrè ìbéèrè nípa òrò-orúko tí ó ń yán òrò-orúko mìíràn. Àpeere.
(71) (a) Olú gbé ìwé Adé
(b) Ta ni ó gbé ìwé Adé?
(d) Ta ni Olú gbé ìwé rè
13. Awé gbólóhùn Asàpèjúwe:
Gbólóhùn tí a tún máa ń gbé alfa nínú rè ni awé gbólóhùn asàpèjúwe.
Àbùdá Awé gbólóhùn Asapèjúwe:
i. A rí APOR tí awé gbólóhùn oní-tí tèlé
ii. APOR tí ó saájú awé gbólóhùn oní-tí yìí ni olórí fún gbogbo
awé gbólóhùn yìí.
iii. Àlàfo kan wà nínú gbólóhùn àfibò inú awé gbólóhùn yìí.
iv. Kò sí ibi tí a kò ti lè rí àlàfo tí a menu bà ní (iii) yìí.
AGBA dúró fún awé gbólóhùn asàpèjúwe.
(vi) Àlàfo tí a menu ní III gbódò ní àmì kan náà pèlú atíka awé gbólóhùn asàpèjúwe.
(vii) Àwon kan wà nínú àwon awé gbólóhùn asàpèjúwe tí kì í ní àlàfo. Àwon yìí ni ìgbà tí a bá se àpèjúwe fún APOR olùwà àti OR tí ó bá yán OR mìíran.
(viii) Ó pon dandan kí APOR méjì bá ara mu nínú awé gbólóhùn asàpèjúwe. Àwòrán-atóka igi tí ó sàlàyé awé gbólóhùn yìí nì yí ní sí-sè-n-tèlé
GB gbódò ní APOR tí ó bá ti iwájú rè dógbà nínú
Àmì yìí I ń fi hàn pé àwon APOR méjèèjì bá ara mu. A ó so APOR; kejì di ti a ó gbé e wá sí abé àfikún.
Omo ni a ó gbé wá sí abé àfikún tí yóò di ti.
(14) Òrò-Ìse aláìléni:
A ó se àkíyèsí pé gbogbo nnkan tí a ti ń gbé, apá òtún ni a ti ń gbé won wá sí apa òsì. Ìbéèrè wá nip é sé apá òsì nìkan ni a máa ń gbé nnkan wa. Ìyen ni pé se apá òsì nìkan ni a máa ń gbé ‘alfa’ wa ni? Kì í se apá òsì nìkan. Àpeere tí a ó fún wa báyìí yóò fi èyí hàn. Àpeere náà ni gbólóhùn tí ó bá ní òrò-ìse aláìléni nínú. Irú gbólóhùn béè ni:
(76) Kí á pa àgó méta dára,
dára tí ó wà nínú gbólóhùn yìi ni a pè ní òrò-ìse aláìléni. Àwon òrò-ìse mìíràn tí ó tún wà lábé ìsòrí yìí ni burú, dájú, dùn, wù abbl. E ó se àkíyèsi pé ìtumò kan náà ni (76) àti (77) ni. (77) ó dára kí á pa àgó méta. Níwòn ìgbà tí wón tin í ìtumò kan náà tí òrò inú won sì férè bára mu tán, ó ye kí á lè topa ìpìlè won dé ibì kan náà. (76) ni ó jé ìpìlè fún (77). Ohun tí ó selè ni pé a gbé kú á pa àgó méta lo sí èyìn dára. Nígbà tí a se eléyìí, ààyè ibi tí kí á pa àgó méta wà télè wá sòfo. Ààyè olùwà ni ààyè yìí. Níwòn ìgbà tí ààyè olùwà kò sì gbódò sófo, a wá fi ó tí kò tóka sí enikéni sí ààyè náà. Báyìí ni a se rí (77) láti ara (76).
Àyè kòòfo (KF) yìí ni a ó wá fi ó aláìléni sí. Apá òsì ni a ti gbé nnkan lo sí apá òtún. Àpeere àwon gbólóhùn tí ó se báyìí wáyé ni:
(80) (a) (i) Kí á jalè kò dára
(ii) Kò dára kí á jalè
(b) (i) Pé mo pé dùn mí
(ii) Ó dùn mí pé mo pé
(15) Gbólóhùn Àse:
Kì í se gbogbo ìyídà ni ó máa ń ní gbé ‘alfa’. Ìyen ni pé kì í se gbogbo ìyídà ni a máa ń gbé nnkan láti ibì kan lo sí ibòmíràn. Àpeere gbólóhùn tí a sèdá láìgbé nnkan kan lo sí ibòmíràn ni gbólóhùn àse. Àpeere gbólóhùn àse ni:
(18) (i) wá
(ii) jókòó
(iii) Dìde
Gbólóhùn ni àwon wònyí sùgbón wón jo APIS lásán. Òhun tí ó selè ni pé a ti pa APOR olùwa won je. APOR olùwà ti a sì pa je ni iwo. Ohun tí a fi mò pé ìwo ni a pa je ni pé a máa n lò ó nínú gbólóhùn àkésí.
(82) Ìwo, wá
Àwon èrí mìíràn tí ó fi ìdí rè mule pé enikejì eyo ni a pe je ni ìwònyí. Nínú gbólóhùn alátapadà, eni nínú APOR àbò gbódò bá eni nínú APOR olùwà mu. Ìyen nip é tí APOR olùwá bá jé eni kìíní eyo, béè náà ni APOR àbò gbódò jé. Fún àpeere, ibì tí àwon gbólóhùn alátapadà (b) ti wa ni (a)
(83) (a) *Òjó féràn Òjó
(b) Òjó féràn ara rè
(a) *Èmi féràn èmi
(b) Èmi féràn ara mi
Òjó àti ara rè jé eni kéta eyo. Èmi àti ara mi náà sì jé eni kìíní eyo. E jé kí á wá wo gbólóhùn àse.
(84) Ìhun ìpìlè: *Ìwo gbádùn ìwo
Alátapada: Ìwo gbádùn ara re
Yíyo Olùwà: Gbádùn ara re
Bí òfin yìí se sísé ní sísè-n-telé ni eléyìí. Èrí kejì nit i orísìí ìbéèrè kan tí a lè se lórí gbólóhùn àse. Ìbéèrè yìí fi hàn gbangba pé eni kejì eyo ni a pe je.
(85) (a) Mú owó bò lóla / Sé o gbó?
(b) Wá sí ilé wa o / Sé o gbó?
Ìbéèrè yìí fi hàn pé èni kejì eyò ni a ń tóka sí.
(16) Òté tí ó de Gbe ‘alfa’: A ti sàlàyé pé ìtumò gbé ‘alfa’ ni pé ki a gbe nnkan tí ó bá wù wá láti ibi kan lo sí ibòmíràn. Òté wà tí ó de nnkan ti a lè gbé.
(1) A kò lè gbé òrò kankan láti inú gbólóhùn tí ó bá jé pé APOR tí o ní olórí ni ó je gàba lé e lórí.
Fún àpeere, láti inú àwon àpólà tí a fa ìlà sí ní ìdí yìi, a kò lè gbé òrò kankan.
(87) (i) (a) Ìròyìn pá Nàìjirià gba góòlù dùn mó mi
(b) *Kí ni ìròyìn pé Nàìjíríà gbà – dùn mó mi?
(ii) (a) Olú se ìlérí pé òun yóò fún un ní ìwé
(b) *Kí ni Olú se – pé oun yóò fún un ní ìwé?
(iii) Tí olùwà gbólóhùn bá jé gbólóhùn, a kò lè gbé nnkan kan láti inú rè.
A kò lè gbé nnka láti inú gbólóhùn tí a fa igi sí ní ìdí wònyí.
(89) (a) (i) Síse ìdáwò mérin ni ojó kan dára
(ii) *Kin i síse ____ ni ojó kan dára?
(b) (i) Kí á pa àgó méta wù mí
(ii) Kí ni kí a pa ¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬___ wù mí?
A kò lè gbé nnkan kan láti inú àpólà tàbí gbólóhùn àso.
A kò lè gbé eyo nnkan láti inú àpólà ti a fi ìlà sí ní ìdí yìí.
(91) (i) Mo ri Òjó àti Adé
(ii) *Ta ni mo rí Òjó àti Adé
(iii) * Ta ni mo rí _________ àti Adé?
Tí a bá máa gbé nnkan kan, méjèèjì ni a ó gbé papò.
(92) Ta ni mo rí _____________?
Atumo-Ede (English-Yoruba): C
2427
6253
2006-12-17T07:12:06Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (Yoruba-English): C]]
==Oju-iwe Kiini==
cab:n; (I came by cab.) ajé ìgboro; okò ìgboro Ajé ìgboro ni mo bá wá.
cabbage:n; (Do you like cabbage?) efó òyìnbó-irúfé èfó tí igì ré máa n jé àwó ewé tí àwon ewé rè máa n nó àwo pupa résúrésú tàbí
funfun díè díè. A lè jé ní tutu tàbí kí a sè é lobe n jé o fé èfó òyìnbó?
cabinet:n; (He bought a new cabinet.) (The president ha, formed his Carbinet.) yàrá kékeré; àpótí ohun òsí ; ó ra àpótí ohun àsó tuntun kan Ìgbìmò kan. Ààre náà ti yan ìgbìmò sè
cabin:n; (He built his cabin with them.)yàrá nínú okò, yàrá, àgó ó pa àgó tì won
cable: n; (The cable is no more good.) okùn tàbí èwon ìdákòdúró ero irin tí a fin n soro sí elòmíran; wáyà tó nípon okùn tàbí èwon idákòduro náà kò dára mó
cackle :v; (They all cackled with delight.) gbé bí agbébò àdie. Gbogbo wón gbé pèlé inú dìdùn
cackle:n; (The cackle I am hearing doesn’t please me.) ìgékéké bí àgbébò àdìe. Igbékéké tí mo n gbo yèn ko dun mo mi nínú
cafe: n; (British or American cafes (Alcohol is not usually served in ) búkà won kìí saba fún ènìyàn ní otí tile ni búkà awon ara ilè Gèésì
cage: n; (He put the bird in a cage.) àgò ó fi eye náà sínú ago
cage: v; (The dogs are caged (up) in the
night.) fi ságò won máa n fi awon aja náà sínú àgò ní alalé
cake: n; (They man cut the cake.) àkàrà dídùn; àkàrà òyìnbó okùnrin náà gé àkàrà òyìnbó náà
calabash:n; (He broke the calabash.) igbá ó fó igbá náà
calculate: v; (We haven’t really calculated the cost of the vacation yet.)
sórò; kà A kò tíì sórò. Oye tì ìsunmií náà yóò ná wa síbè
calendar:n; (The calende is not correct.)
iwé ìkaye osù;òsèàti àti ojó nínú odún. Àsìse wà nínú ìwe ìkàye obù òse àti òjó nínú odùn náà
calf: n; (He gave me a calf.) omo màálù ó fún mi ní omo màálù kan
caliph:n; (The old man is a caliph.)oruko òye olórí musillumi; adarí àwon mùsùlùmí olùdarí awon mùsùlùmi ní bábá arúgbó náà.
call :n; (He answered his call.) ìpè ó jé ìpe rè
call: v; (He called me.) pè ó pè mí
clm :n; (The police appealed for calm.)
ìdáké; ìparóró; ìrole Awon olópàá bèbè fún ìrolè/ìparóró
calm:v; (Have some brandy it will calm your nerves.)mú dáké; mú role; mú paróró mu otí elérìndòdò, yóò mu àwon ìsan araà re pa róró
calm:adj; (Remain calm.) wà ní ìdáké, wà ní irolè wà ní ìdáké
come:v; (He came here yesterday.)wá ó wá síbí lánàá
camel:n; (He bought a camel.) ràkunmí ó ra rakùnmi
camera:n; (He bought a new camera.) èro ayàwòrán ó ra èro ayàwòrán tuntun
camouflage:n; (Their camoulflage didn’t work.) ìrte ìlànje ìfarasin/ ìfarapamóète ìtànjé wón nípa fifarasin kò sisé
camouflage:v; (They camouflaged their enemies.) dá ète ìfarasin wón dá ète ìfarasin fún àwon otá won.
camp:n; (He spent two weeks in the camp.) ibùdó; agó ó lo òsè méjì ní ibùdó náà
camp:v; (I camped in a field overnight.)
pàgó mo pàgó sórí papa ni òru
campaign: n; (Today police lunched a campaign to reduce road accident.) ìrtanijí lórí èro wa tàbí ohun tí a fé. Àwon olópàá se ìtanijí lónìí láti dún ìjànbá móto lójú pópó kù.
campaign: v; (They are carmpaigning so as to be voted into power.)se ìtanijí Wón n se ìtanijí kí á bàa lè dìbò fún won
camphor:n; (He put camphor in his.) kánfò- oògùn olòórùn tí o lágbara tí a fi n lé kòkòrò. Ó fi kánfò sínú àpótí aso rè
campus: n; (She lives on campus.) ogbà ilè-èkó gíga ó n gbe inú ogbà ilé-èkó gíga.
can: v; (He can read.) lè ó lè kàwé
can: n; (He bought a can of beans.) agolo ó rá agolo èwà kan
canal: n; (He has blocked the canal.) odò lílà: ònà tí odò n gbà ó tí di ònà tó odò ná n sàn gbà
Canary: n; (He caught a live canary.) eye ìbákà Ó mú eye ìbákà kan laaye
cancel: v; (He cancelled the newspaper.) pare: nù kúrò ó pa ìwé ìròyìn náà ná
cancer: n; (The cancer has spread to his
stomach.) jejere- irúfé àrùn ken àrùn jejere náà tì tàn de ikùn rè
candidate: n; (He stood as a candidate in the
local election.) eni tí fé wo mú egbé, ilé-ise tábí ilé-ekó ken ó dúrò gégè bí eni ó díje nínú ìbò bílè
candle: n; (He bought three packets of candle.) àbélà ó rá páálí àbélà meta
cane: n; (He cut a bamboo cane.) oparun ó gé a oparun
cane: v; (He caned the Child.) nà ó na omo náà
cannon: n; (The soldier has a cannon gun.) ìbon nlà omo ológin náà ní ìbon nlá kan
cannot:v; (The Child cannot sing.) sàìlè; kò lè omo náà kò lè korin
canoe:n; (The man was paddling his canoe.) okò wétè; òbèlè okùnrin náà n wale fin òbèlè (okò ojúomi) rè
camopy: n; (The camopy is very large.) ìborí ìgunwà; ohun tí a fi se ibori tabi aso ti a ta sórí ibùsùn Ìbòrí ìgunwà náà tóbi dáadáa
canteen: n; (We ate at the staff canteen.) ile ounje tó wà ní ilé ise kan. Ile ounje tí awon òsìsé ti n jeun. A jeun ní ile ounje àwon òsìsé
canvass: v; (He spent the whole month canvassing for votes.) toro; bèbè; rò ó fi gbogbo osù náà rò wón pe kí won dìbò fún òun
capable:adj; (She is a very capable teacher.) kajú ìwon; lagbara táti se olùkó tó kaju ìwon dáadáa ni
capacity: n; (The hostel has a capacity of hundred peple.) ààyè; Ilé ìtura náà ní ààyè ogórùn-ùn ènìyen
cape: n; (The admiral stood on the cape.) sónsó ilè tó yóri sínú omi; èwù èjìká olórí omo ogun ojú omi náà dúró lorí sóríso ìlè tó yorí síní omi
capital: (The capital of Nigeria is Abuja.) olú ìtú Abuja ni olú-ìlú Nigeria .
capital :adj; (Please write it in capitals/ ni capital letters.) tí o tobí jowo ko ó pèlú létà nlà
capsule: n; (He swallow the capsule.) kánsùrù-ike tín-ntín tí a won oògùn sùnú rè a ba gbé yìn ó gbé kánsùrù náà yìn
captain:n; (The captain gave the order to abandon the ship.) (The captain is dead.) ògàkò; balógun ògáko pàse pé kí wón pa òkò ojú omi náà tì balógun náà ti kú
captive:adj: (The were taken captive by the.) tí a kó ní ìgbèkùn. Awon okùnrin oníbon náa kó won ní igbèkun gun men.
captine: v; (Allced troops captured over 300 enemies.) fi agbára mú àwon omo ogún parapò náà fi ipá mú ó lé ní òódúnrùn àwon òtá
car: n; (He bought a new car.) okò ayókélé ó ra okò ayókélé tuntun
caravan:n; (The caravan is spoilt.) (The man is a caravan.) alájàpá; omo lanke; egbé arinrin-ajo omolanke náà ti bàjé Alájàpá ni okùnrin náà
carbohydrate: n; (Rice is carbohydrate food.) ounje afúnlókun oúnje afúnnilókun in ìresi
carbon dioxide: n; (We breath out carbon dioxide.) aféfe àmí-síta. Aféfé amisíta ni a n mí síta
carcass: n; (They buried the man’s carcass.) okú ènìyan/okú eran wón sin òkú okùnrin náà
card: n; (He has lost his membaship card.) iwe pelebe ó ti so iwe pelebe omo egbé rè nù
cardinal :n; (Cardinals elect and advise pope.) oyè gígà kan nínú ìjo Róòmù tí ó tèlé póòpù Àwon olóyé tó tèlé póòpù tí ni won náà n yan póòpù tí won sì n gbà á níyànjú
care: v; (He cares for Children) saájò; sàníyàn; ó máa n saájo omo
care:n; (Great care is needee when choosing a used car.) ìtójú; aájò; ìsóra ó yé kí èèyan ní sóra gidigidi tí ó bá fé yan àlòkù okò ayokélé
careless: adj; (careless driving causes accidents.) àìbìkítà; àìfarabalè àìjíyèsára wiwakò láìbìkítà lo máa n fa ìjàmbá mótò
caretaker: n; (The man is the care take of my House.) aláàbójútó okùnrin náà ni aláàbójútó ilé mi
carge: n; (The ship began to spill its cange
of oil.) erù okò. Okò ojú omi náà bèrè sí ní da epo mú erù rè nù
carnation:n; (He planted carnation at the front of his house.) òdòdó aláwò mònà-mònà ó gbin òdòdó aláwò mònà mònà síwájú ilée rè
carnivore: n; (Lion is a carnivore.) ajeran; apanije Aperanje ni kìnìúnm
carol: n; (A Christmas carol was presented.) orin
ayò Wón ko orin ayò ibi Jésú kírísítí
carp:v; (Don’t carp at me again.) jiyàn; rí wí sí; bá wi
carpent: n; (The man prefers carpentry to farming.) isé gbénàgbénà okúnrin náa fé ise gbénàgbénà ju isé àgbè lo
carpet: n; (We have fitted carpet in our House.) ení àtéèkà Aní ení àtéèkání nú ilé wa.
carriage: n; (Government bought a railway carriage.) ibi tí a n jokòó tàbí tí a n kérù sí nínú okò ojú irin Ìjoba ra ìbì tí a n kérù sí nínú okò ojú irin
carrier: n; (The carries has not brought my furniture.) (He put the oranges in a carrie bag.) aláàarù: àpo jèrúgbé Aláàárù náà kò tù tíì ko àwon àga mi wá. Ó kó àwon osàn náà sí àpo jèrùgbé
carrot: n; (Have some carrot.) èfò - irúfé èfó tí egbò re máa n pón résúrésu Gba èfó tí egbò re máa n pón résúrésú je
carry: (He carried the pot of rice on the table.) (He carried the load.) gbé rù ó gbe ìkòko ìresì náà lé orí tábìli. o ru erù náà
carrycot : n; (The woman bought a carrycot for her Child.) ibùsun tí a fí máa n gbe omo kékeré obìnrin náà ra ibùsùn tí a le fig be omo kiri fún omo rè
cart: n; (He carried the load in a cart.) omolanke; kèkè erù ó fi omolanke gbé erù náà
cartoon: n; (The is a cartoon at the back page of the newspaper.) àwòrán apanilérun-ún. Àwòrán apanilérìn-ún wè lójú ewè tó gbèyìn ìwé ìròyìn náà
carve: v; (The old man carved the figure of a woman from a piece of wood.) gbé bàbá àgbàlagba náà gbè erè obìnrin láti ara igi tí a gé
carver: n; (She is a skilful wood carver.) gbégílére Agbégilére tí ó mosé dáadáa ni
case: n; (If that is the case, you will have.) (The case will be heard ni the court hect week.) (Where is my glasses case?) àpótí; ilé ilé àwò ojú mi dà? Ejó Won yóò gbó ejó náà nílé ejo lose tó n bò Tí ó bá rí béè Tí o ba rí béè o gbódò nóra daadaa to work much harder.
cash: n; (I haven’t any cash. I ‘il have to go to the bank.) owó ko sowo lówó mo ní láti lo sí ilé ìfowopamosí,
cash:v; (I cashed a cheque at the bank.)
fi sòwédowó gbowó mo gba owó pelu sòwédowó mi ilé ìfowópamósí
cashew: n; (He plucked a chashew fruit.) kaju-irúfé eso jíje kan ó ká èso kajú kan
cassava: n; (He manted cassava sticks) ègé; gbáàgúdá ó gbin àwon igi ègé
cassette: n; (He bought a cassette.) fónrán ìkahùnsílè tábí ìgbohùnsíle ó ra fónran ìkáhùnsílè kan
cassia: n; (He planted a cassia tree.) kasíà irúfé igi kan to sábà máa n wà nílè o gbin igi kasíà.
cast: v; (He cast a stone.) jù o ju òkùta
cast: n; (It is a placy with a distinguished cast.) akópa ó jé eré tí ó ní akópa pàtàki kan nínú
castle: n; (The were large guns on the castle roof.) ilé ìsó. Àwon ìbon nlánlá wa nínú nínú àjà ilé ìsó náà
castor: (He fixed four castor to the to the legs of the table.) táyà ese labile tàbítí àga so ese/ táyà merin mó ese tábìlì náà
castor oil: n; (He gave him castor oil.) òróró – irúfé òróró tó a n to fún òògùn ìyàgbé. Ó fún un ní òrórò oògùn ìyàgbé Lò
casual: adj; (They had a casual meeting.) alábàápàdé, tí a ko ronú rè tele we se ìpade tí won kò ronú rè tèlè.
cat : n; (He killed a cat.) ológìní; olóígbò o pa ológbò kan
catalogue: n; (Here is the catalogue of all the books in the school library.) iwé tí n polówó ojà; iwé tí o n sàfihan orísìírisìí nnkan/ orúkoIwé tó n sàfihàn orí sùrí àwon iwé tó wà nílè ìkàwé nìyí
catapult: n; (He has a catapult.) akátánpó; kànnàkànà o mí kànnàkànà kan
catch:v; (I threw a ball to her, she caught it.) mú; dádúró; hán gán; mo ju bóòlù sí i, o sì mú un.
catch: n; (That is a difficult catch.) mímú; ìdádúró mímú/ dìdárúro tí ó nira nìyen
category: n; (There are two categories of books in the library: school books and story books.) ìsorí orisìí ìsòrí ìwé méjì ló wà ní ilé ìkàwé náà awon iwé ilé èkó àti àwon ìwé ìtàn àròso
caterpillar : n; (Caterpillars feed on the leaves of plants.) fuufúù – irúfé kòkòrò kan fuufúù máa n jewe àwon irúgbìn.
cathedral: n; (There is a cathedral in my home Town.) Ile olòrun to tobi jù, tí o ní aga Bísóòbù nínú Ilé olórun títobi kan wè ní ilé mi
catholic: adj; (He goes to catholic Church.) (He has a catholic interest.) je mó ti omoléyìn jésù; je mó ti páàdì o máa ní nlo sí ìjo àwon omo-léyìn Jésu. tí o jé òpòlopò /orísìírisìí o ní ìfé lópòlopò
catkin: n; (The catkin is dry.) irúfé àfòmò/ òdòdó kan. Afomo náà ti gbe.
cattle: n; (The prisoner were herded into the trucks like cattle.)agbo màálù Wón kó àwon òdaran náà sínú okò bí i agbo màálù.
cauliflower:n; (Heve some more cauliflower.) irúfé èfó tí ó máa n ní òdòdó funfun. Gbo èfo kí o je sí i
cause: n; (The heat was the cause of the cropy dying.) ìdí; ìtorí ooru ló mu àwon ohun ògbìn náà kú
cause: v; (The heavy ran caused the flood.)
mú selè, dá sílè òjò nlá ló dá omíyale náà sílè.
causeway: n; (The built a causeway out to the island.) afárá won se afará jade sórí erékùsù náà
caution : n; (You must ride a bicycle with
caution.) akíyèsí; ìkúyèsán ìsóra. O gbódò máa gun kèké pèlú ikíyèsára
caution:v; (We were cautioned not to drive too fast.) kilo fún won kílò fún wà pè kí á mase wakò sáré
cavalry:n; (The cavalry officer has arrived.) ogun elésin ogà omo ogun elesin náà ti dé
carv:n; (They found a cave big enough for a hundred people to handle in.) ihò àpáta tàbí ihò ilè wón rí ihò àpáta tí o gbà tó ogórùn-ún ènìyàn láti sá pamó sí.
carern: n; (The boy hid himself in a cavern.)
ihò tí o tóbí tí o jìn tí o sì sókùnkùn omokùnrin náa fara pamó sínú ihò to tobí tó jín tí ó sì sókùnkùn.
caw: n; (He listened to the caw of the
bird.) igbe eye ó fetí sílè fún igbe awon eye náà
caw: v; (The eagle is cawing in the
mologany tree.) gbé. Àwòdì náà n gbe lórí igi ìrókò
cease: v; (Her mother never cease telling
you about her troubles.) síwó Iyáa rè kò síwó nípa síso àwon wàhálà rè fún o
ceaseless: adj; (The ceaseless rain fall was bad for the crops.) tí kò dáwó dúwó; tí kò dá ojò tó rò tí kò dá náà se ìjànbá fún àwon ohun ògbìn
cedar: n; (We moke our window frame with cedar wook.) òpépe- irúfé-igi kan Igi òpépe ni a fi kan férémù fèrèsé wa
ceiling: n; (He hit his head on the how
ceiling.) àjà ilé ó fi orí gbá àjà ilé tó wale náà
celebrate: v; (He celebrated his birthday with a big party.) sàjoyò; sèrántí ó se àjoyò ojó ibí rè pèlú ase nlá
celebration:n; (There was a great celebration when the baby was born.) àjoyò; ìrántí Wón se àjoyo nlá nígbá tí a bí omo náà
cell:n; (There are many cells in the prision yand.) yara ilé èwon. Àwon yàrá pò nílé èwon náà. Èròjà amárawaláàyè.Gbogbo àwon eranko àti àwon igi lo ní ní àwon èròjà amárawaláàyè.
cellar: n; (All animals and plants are composed of cells.) (He kept the beer in the cellar as it is always cool.) yàrá nísàle ilè, níbi tí a n pale nnkan mó sí ó pa otí náà mó sí yárà ìkó-nnkan pamó sí ní sèlè ilé torí pe ó máa n tutu.
cellophone: n ; (He wrapped his food in a Cellophane.) orá ipon-n-kan o pón óunje rè sínú orá ipón-nkan
cellulose: n; (Cellulose is used in plastic industry.) oje igi A máa n lo oje igi nílé isé ti a ti n se orísìírísìí ike
cement: n ; (He built his house with cement.) ìyefun òkútà ó fi ìyèfun òkúta kó ilé rè
cementery: n; (The muslim cemetery is next to Christian ome.) ibojì òkú: ilè ibi tí won n sin òkú sí. Iboji awon Elésin mùsùlùmí ló tèlé ti àwon èlésìn ìgbàgbó (kìrìsìtéénì)
censor: n; (They could not publish the text because the censor would not allow it.) olùjèwò- eni ti ó máa n ye isé opolo tàbí isé àtínúwá bí i; ìwé kíkò eré- oníse ati béè béè lo wò. Won ko lè gbé iwè náà jade nítorì awon olùyèwò ko ní gbà a láàyè.
censorship: n ; àyèwò –irúfé àyèwò tí a máa n se lórí isé opolo tàbí isé àtinúdá N jé o rò pé àyèwo ibé àtnuwá dára?
census:n; (Do you thin that censorship is a good things.) (They took a census last year.) èto ìkàniyan wón ka ènìyan ní odún tó kojá
cent: n; (Only twenty percent of the students passed the examination.) ìdá ogórùn-ún Idá ogún péré nínú ogórùn-ún àwon akékòó náà ló yege ìdánwò
centipede:n; (Centipedes like humus soil.)
tani-sánko/òkùn Àwon okùn féràn ìlèd
center: n; (We went to the town center.) (The doctors worked at the health center.) aárin. A lo sí àárín gbùngbùn ilú náà. Ibùdó ti àwon enìyan n dúró sí se irúfé èto ken. Àwon onisègùn náà n sisé n ibùdó ètò ìlera.
century: n; Hunched years make a century.) orúndún; ogórùn-ún odún. Ogórùn-ún odún ló wà nínú òrúndún ken.
ceramics:n; (He has an interest in the collection of ceramics from all the countries in Africa.) ìkòkò amo ìgbàlódé. Ó ní ifé nínú gbígba àwon ìkòko amò ìgàlódé káàkin gbogbo awon oríle-èdè Adúláwò
cereal: n; (Cereals are the most important crops.) okà Irúgbìn tó se pàtàki jù ni okà
ceremony:n; (The marriage ceremony took place in the church.) ayeye Ayeye ìgbéyàwo náa wáyé ni ilé ìjosìn
ceremonial:adj; (The chief wore ceremonial clothes at the ceremony.) tí ó je mó ayeye olóyè náà wo aso ayeye nibi ayeye náà
certain: adj; (He is certain to agree.) (I will be unable to attend the meeting.) dájú ó dájú pé yóò gbà.Tí ó je mó irújé àwon nnkan kan tí a kò kò dárúko. Fun àwon ìdí kan pàtàtí tó je mó mi, n ko ní wá síbi ìpàde náà. For certain personal reasons
certificate: n; (The is my birth certificate.) ìwé èrí ìwé èrí ojó ìbí mi níyí
chain:n; (The chain is cut.) ewon Èwòn náà ja
chain:v; (The dog is chained.) fi èwòn so Wón fi èwòn so ajá náà
chalk: n. (He wrote his name with chalk.)
efun o fie fun ìkòwé ko orúko síle
challenge: (She likes har job to ba a challenge.) ìpèníjà. Ó fé kí isé rè jé ìpèníja
challenge: v; (She challenge the news paper to proof us story.) ó pe ìwé ìròyìn náà níkà láti láti sàlàye ìtan àwòso tó ko
chameleon: n; (He killed a chameleon.) agemo; ògà ó pa ògà kan
champion:n; (My school football team us the champion last year.) agbégbá orókè; olùbori egbé agbábóòlù ilé-ìwé ni ní agbégbá orókè ní odún tó koja
champion:v; (The man championed the abolition of oppression in my town.) kolórí; saájú okùnrin náà lo kólórí jíjà fún ininilára ní ilú mi
chance: (His success is by chance.) èèsì; àkosèbá èèsì ni àseyorí rè
change: n; (There has been a change in the programme.) ìyípadà Iyípada ti ba ètò náà
change: v; (He has chaged his mind.) yí padà o ti yí okàn rè padè
chant: n; (He head a loud chant from the mosque.) ìsàré; akósórí ó gbó àkósórí tí wón kà sókè láti mosálásí
chant:v; (He chanted the poem.) ka àkósórí ó ka èwì àkósórí náà
chap: n; (He is a nice chap.) omodékùnrin; okùnrin omodekùnrin dáadáa ni
chapel: n; (There is a chapel beside my house.) ilé ìjosin kékeré. Ile ìjosin kékere kan wà légbèé ilé mi
chaplain: n; (The chaplain is here.) oniwàásu nílé olórun tàbi nínú okò tàbí nínú egbé omoológun. Oníwàásù nínú egbé omoologun náà wà níbí
chapter: n; (I have just finished chapter three.) orí we; ìpín ìwé mo sese parí orí keta ìwé náà tan ni
character : n; (His character is different to his wife’s.) (The characters in the novel are many.) ìwa ìwa rè yàtò sí ti ìyàwó rè èdá-ìtan. Àwon edá-ìtàn inú iwé náà pò
charade: n; (There whole marriage has been a charade: they had never loved each other.) ìwà tabí ìsèle tó tàbùkù eni tàbí tí ko pón ni lé tàbí tí ko mógbón wà tàbí tí kò ni ògo ìgbeyàwó won kò ní ògo won kò fèràn are won dáadáa.
charcoal: n ; (He cooked the meat over charcoal.) èédu ó se eran náà lòrí ina èédú
charge:n; (He was charged with murder.) (How much do you charnge for repairing shoes?) kà sí lórùn, fi èsùn k`dan wón fi esùn apànìyàn kàn an. So iye ti yóò gbà fún isé; fi owá le eló lo so ni ko san fun titun bàtà rè se?
charge:n; (His charges are very reasonable.) oye tí a ni kí ènìyàn san fún ojà tabi tabi isé tí a bá a se. oye owó tó máa n fí lé lé ojà rè kìí pò jù
charity: n; (Many charities sent money to help the victims of the famine.) (He showed a little charity towards his elderly parent.) egbé tàbí àjo to máa n sàánu; egbé alàáanú opolòpo egbé aláaànu lo fowo ranse latí ran àwpon awon to fara gbá nínú ìyàn náà èsó ojurere: o fi ojú rere die han fún awon òbí rè
charm: (He has a lot of charm.) oògùn; tírà; agbáta wíwuni o ní oògùn púpò/ ówuni púpò
charm: v; (He charms everyone he meets) wù ó máa n wu gbogbo eni tí o bá bá pade
chart: n: (He showed me a weather chart.)
àwòrán tó n sàpeere ó fí àwòrán tí ó n fí ojú ojó hàn hàn mí
chase: v; (The cat was chasing the rat.) dode lépa ólógbò náà n lé eku náà
chat: v; (I was chathing to him all the morig.)
bá sòrò; wírèégbè; dówèégbe. mo kan n wírèégbe fún –un in nígbogbo òwúrò yen
chart: n; (I had a nice chat with him.) ibanisoro; ìdówèékè mo se ìdówèéke dáadáa pèlú rè
chatter: v; (I left them chattering away with each other about their facourite lelivision programme.) tò bòròbòrò mo fi àwon méjèèjì sìlè níbí tí won ti n tò bòròbòrò lóri ètò orí nóhùn máwòrán tí wón féràn jù
==Oju-iwe Keji==
cheap:adj; (A bicycle is much much cheaper
than a car.) rojú tí kò wón kèké rojú ju okò ayókélé lo
cheat:v; (He cheated me.) yàdan je; ré je ó ré mi je
cheat: n; (You little cheat!) arénije-fún àpeere ninu ayò tita. Iwo kekere arénija!
cheek: n; (She gave the little girl a kiss on tor cheek.) èrèké ó fi enu ko omobìnrin kékeré náà ní èrèké rè
cheeky: adj; (Don’t be cheeky, you should be
polite to you teacher.) láfojudi; òyájú; lénu má yájú, o gbógo se dáadáa sí olukó re
cheer:n; (Christmas should be a time of good cheer.) imúninúdùn; ayò odún kérésì gbódò
jé àsìkò ayò
cheer:v; (You should try and cheer up.)
pariwo ayò; mú nínú dùn ó gbádò máa múnú ar re dùn
cheese: n; (He ate cheese.) wàrà; wàràkasi o je wàràkàsì.
chemical: n; (The factory baside the river lets out the chemicals into the water, and that is why all the fishes are dying.) èròjà tí a pò pò ilé isé tí o wà lébàá odò náà n jé kí àwon èròjà tí a tip ò sàn sínú odò náà, èyí ni o n mu àwon eja náà kú
chemist: n; (He went to a chemist yesterday.) ilé ìtoogun o lo síle ìtoògùn lánàá
cheque: n; (He wrote a cheque for the furniture that he bought.) sòwédowó ó ko sòwédowó fún àwon àgo tó rà
chest:n; (What size are you round the chest?) (He bought a medicine chest.) igbá àyà; igè kí ni igbá àyà ré wòn? Àpotí O ra àpótí oògùn
chew:v, (Chew the meet well before you swallowiet.) fí eyín rún; je lénu je eran náà lénu daadáa tó gbée yin
chewing stick: (He is chewing a chewing stick.) pákò, orín. Ó n je pákò
chick: n; (I have a hen with her chicks.) omo eye tabí omo adìye pínísín mo ní abodìye kan pèlú àwon omo rè
chicken: (He rear chickens.) àdìye àbópa; adíe ó n sin adìe
chicken pox:n; (He is suffering from chicken pox. ofàa sònpònna;ilèégbóná ilèégbóna n ba a jà.)
chief: n; (The king is the chief of army.) olóyè; olórí obá ni olórí omo ogun
chief: adj; (The chief cities in Nigeria are Lagos and Abuja.) se pàtàkì jù; dára jù. Àwon ìlú to se pàtàkì jù ní orílè-ède Nàìjíríà ni: Ekó ati Abùkjá.
chieftain:n; (The chieftain has arrived.) ìjòyè; olórí; olóyè olóyè náà ti dé
child:n; (He is my Child.) omo omò mi ni
chime: n; (We heard the chimes of the clock.)
dídún aago; ìró àwon agogo. A gbó ìró agogo
chime: v; (The clock chimed three o’clock.)
ró. Agogo méta ró.
chimney:n; (The chimney is blocked.)
ihò èéfín ihò èéfín náà ti di.
chin:n; (He hit the other man on the chin.) àgbòn ó gbá okùnrin kejì ní àgbòn
chip: n; (A chip of glass cut his hand.) èérún ; ìréwééwé. Eerún ìgo gé e lówó
chip:v; (He chipped my glasses.) rún; gé sí wéwé o rún awò ojú mí wéwé.
chirp: n; (She heard a chirp of bird in the tree.) igbe eye ó gbó igbe eye lórí igi.
chirp:v; (The birds are chirping merrily in a tree.) ké-bí eye.
Àwon eye náà n ké tayòtayò lórí igi kan.
chisel: n; (He bought a chisel yesterday.) ìwogi ìwòkuta- ohun èlò tí a fi n wo irin tàbí okùta ó ra ìwogi kan lánàá
chisel: v; (The man chiseled a bowl from a piece of wood.) fí ìwogi gbe’ okùnrin náà fi ìwogi gbé opón jade lára igi kan
chocolate:n; (She ate a chocolate.) kòkó tí a pèsè fún ìpanu tabi mimu ó jé kòkó tí a pèsè fún ìpanu
choice: n ; (let me choose my choice.) àsàyàn; ààyò jé kí n yan ààyò mi
choir : n; (I say in the school choir.) egbé akorin. Mo korin ninu egbé akorin ilé-iwe
choke: (The morsel choked up his throat.) fún lórun; há lórùn òkèlè náà fún un lórùn.
cholera: n; (He is suffering from cholera.) àrùn onígbá méjì ó ní àrùn onígbá méjì
choose: v; (He chose his choice.) yàn o yan ààyò re.
chop :v; (He chopped down the dead tree.) ké: ké lulè; ké síwéwé ó ké igi gbigbe náà lule
chorus: n; (The man say the verse everyone joined in the chorus.) ègbè; elégbè okùnrin náà ko ese orin náà gbogbo ènìyàn sì dara pò mó o nínú ègbè
christen: v; (They christened the baby Daniel Jacob.) sàmì won so omo náà lání pèlú Daniel Jacob
christian: n; (I am a Christian.) onígbàgbó; omoléyìn Jésù omoléyìn Jésù ni mi
christian: adj; (The shop sells christian books.) ti Jésù kírísítì. Ilé-iwé náà n ta àwon ìwé tó o je mo ti kírísiti
christmas: n; (Our school has a holiday at Christmas.) odún kérésìmesì ile ekó wa máa n nìsimi nigbà odún kérésìmesì.
chuckle: v; (He chuckled as he read the funny story.) rérìn-ín muse; fí ofun rérìn-in; gbé bí adie ó rèrín muse bí o ti ka ìtàn apanilé rìn-ín náà.
chuckle; n; (He hand a chuckle from the mass reading.) gbìgbé o gbá gbígbé okùnrin tí ó kàwé náa.
church :n; (They have built a church.) (There are many churches nowadays.) ilé ìjosin; orísìí ìjo onígbàgbó/ omo leyin Jesu wón tí kó ilé ìjosìn. Orísìírisìí àwon ìjo ló wà nisisìnyí.
cigan :n; (The cigar is spoilt.) ewé tàbà tí a lò lúlúúlú ewe tábà ti a lò lúlúúlú náà ti bàjé
cigarette: n; (He lit his cigarette and smoked it.) sìgá ó finá sí sìgáa rè ó sì mu ún
cinema: n; (The cinema was full to its capacity.) ilé tí a ti n fi àwòran inú fónran han. Ilé ibi tí a ti, n fi àwòrán hàn náà kún bámúbámú
circle: n; (He drew a circle.) obíríkítí: àyíká o ya òdo bíríkítí
circle: v; (The students circle their teachers.)
yí ká; yí po. Àwon àkékòó náà yí dùkó won po.
circular : adj; (He took a circular movement Iwé tí a ko sí òpò enìyàn;) (He gave them circular for the) tí ó yí bíríkítí o rìn yípo. Ó fún won ni ìwe fún ìpàdé meeting.
circulate: v; (The news is not circulated.) tàn yíka; kárí, tán káàkìri. Ìròyìn náà ko tíì tàn tika
circulation: n; (The circulation of news is very fast nowadays.) ìpínyíká; ìtànyikáàkìri ìtanyíkáàkìrí/ ìròyin yá dáadáa láyé ode òní
circumference:n; (The circumference of the ball is not more them three inches.)ìle to yí nnkan ribiti ka; ila to yí odo róbótó ká. Ìlà to yí bóòlù náà ká kò ju ese bata méta lo
circumstances: n; (Tell me the circumstances of the accident.) òràn; ohun tó selè sàlàyé ìsèlè ìjàmbá mótò náà fun mi.
citizen: n; (He was born in Africa but he has become an American citizen.) omo tàbí olùgbé ibi kan tí o ní ètó sí gbogbo ànfààní ibè. A bí i ni ilè Adúláwò sugbon ó ti as eni tí o ní eto sí ànfààní ilè. Améríkà
city: n; (The office is in the city center.) ìlú títóbi ibi isé nàa wa ní ààrin gbùngbùn ilú nlá nàá
civil: adj; (Be civil to the master.) tí ìlú; moye; moyì huwa dáadáa máa hùwà dáadáa sí ògá
civilian: n; (Civilian government is better than military government.) alágbádá. Ìjoba alágbáda dára ju ìjòba ologún lo
claim : n; (His claim to ownership of the land was constested in the court.) ìbèèrè ohun tíí se tenì; agbára tàbí ètó láte gba nnkan. Ilé ejó ta ko ìbèèrè ètó rè lorí pé oun lo ni ilè náà.
claim:v; (He claims the ownership of the land.) bèèrè nnkan tíí se tení ó bèèrè ètó rè lórí ilè
náà
claim: v; (He claimes that she is related to the author.)
clan: n; (There are two clans in the village.) ìdílé; eyà. Àwon Ìdílé meji ló wà ní abílé náà.
clang: n; (There was a clang as he dropped his farming tools.) ìró èwòn; dídún ìrin méjì to ilu ara won. A gbó iró irin bí o ti se da áwon ohun èlò isé àgbè rè sílé.
clang: v; (The tools clanged together.) dun; ró wonron. Àwon ìrin-isé náà ró wonran.
clap: v; (When the sugar funished, everybody clapped.) pa àtèwó. Nígbà tí àwon akorin náà parí,gbogbo ènìyàn pàtéwó
clap: n; (The audience gave her a big clap.)
àtèwó. Awon olùwòran fún un ní àtéwo tó dáa.
clash: n; (The was a clash between them.) ariwo nlá; ìkolura ìfagagbága. Ìkolura wà láàrin won
clash: v; (The students clashed with the police men.) pariwo nlá; fagagbágba. Àwon akékòó fagagbága pèlú àwon olópàá.
clasp: n; (He has a gold clasp on his belt.)
ìdirùú ó ní ìdìmú wúrà kan láa ìgbádìí ìgbàlódé rè
clasp: v; (He clasped my arm with fear.) dì mú o dí opá mí mú pèlú èrù.
class: n; (We are in the same class at the
school.) òwó owó kan náà ni a jé ní ilé èkó
classification: n; (What classification shall I put this book under, history or science?) ìpín-sí-òwòòwó Irú fí yé ni; fi dá ni lójú o fí damiloju pe òun bá ònkòwé náà tan ìpínsí-òwó won ni n bá se fún ìwé yíì; owo ìtan ojú ayé ni tàbí ti ìmo sáyénsì?
classify: v; (She classified the books.)
pín sí òwòòwó ó pín àwon iwé náà sí òwòòwó
clatter: n; (The pans fell with clatter.) ariwo ìkolura. Awon abó náà dà lulè pèlú ariwo.
clatter: v; (The woman cattered the pans in the kitchen.) dá aruwo sílè nipa fifi abo lu ara won. Obinrin náa fi abo lu ara won nílé ìdáná
claw: n; (The lion’s claws ara very long.) èékánnà esè eye tàbí tie ran ko. Àwon èékánna ese kìniùn náà gun.
claw:v; (The clat clawed the chair.) fi èékánná ya. Ológbò náà fi èékanna ha àga.
clay: n; Clay becomes hard when it is left in the sun.) amò; ilè amò. Amò máa n le tí ó bá wà lóòrin.
clean: adj; (That shirt is dinity, here is a clean one.) tí ó mó. Èwù yén dòtí, èyí tí ó mó wàda níbí
clean: v; (She has cleaned the kitchen this
morning.) mó; fò mó ó tí fo ilé ìdáná mo láàárò yìí.
clear: adj; (It was clear that he wanted to be
alone.) (The sky is clear.) yé ó yé èèyan pé ó fé dá wà. Mó tótó; da sáká. Ojú òrun mó toto
clear:v; (He cleared the land.) mú dán; gbá mó ó gbá ilè náà mó
clergyman: n; (My father is a clergyman.) alùfáà ìjo olórun. Àlùfáà ìjo olórun ni bàbá mi
clerk: n; (The clerks have all gone on shart brake.) akòwé. Àwon akòwé náà ti lo nínu ìsimi kúkúkú.
clever: adj; (He is cleverer then dus brother.) yára’gbón mòye ó yára ju ègbon rè lo
click:v; (The door clicked shut.) dún pin Ilèkùn náà ti pin
click: n; (He hard the click of the padlock.) dídún pin. Ó gbó pin lítí àgbádàgodo náà
cliff: n; (He kept away from the cliff.) bèbè òkúta ó rìn jìnà sí bèbè òkúta náà
climate: n; (Southern Nigeria has a warm climate.) ojú ojó ojú ojó móoru díè lápá Gúsù Nàìjíríà
climb: v; (Two bays climbed up the trees.)
pón; gùn omodékùnrin méjì pón igi lo sókè
cling: v; (Were clinging on to their mother.) so mó; fà mó. Àwon omo
clinic: n; (He went to the clinic to treat his wound.) ilé ìwòsan alábódé ó lò sí ilé ìwòsàn alábódé láti lo tóju ibi tó fi pa
clip: n; (He lost his book clips.) ìdìmú; àso ó so àwon ìdìmú ìwé rè nu
clip: v; (Do you clip those earrings on.) so pò; dì mú. N jé o pa àwon yerí yen mo etí re.
clipper: n; (He bourght a chipper.) (Government has bought new clipper.) ìgérun ó ra ìgérun. Okò ojú omi. Ìjoba ti ra òko ojú omo tuntun
clock: n; (He bought a wall clock.) aago ó ra agogo ìgbékó ìgànna.
clockwise:adv; (The children are moving in
clockwise direction.) bí owó aago. Awon omo náà n yípo bí owó aago.
close: v; (He closed the door.) ti padé o pa ilèkùn dé
close: adj; (He stood very close to him.) lébàá o duro lébàá òdò rè.
clot: n; (He showed me clot of blood.) dídì; ìsù ó fi èjè dídì hàn mi.
clot: v; (The blood is clotted.) dì. Èjè náà dì
cloth: n; (He bought three metres of cloth.)
aso ó ra òpá aso méta.
cothe: v; (The were clothed from head to foot in white.) wò laso; fib o; nà bò wón wo ara won láso fúnfun láti orí de ìsàlè
clothes: n; (He put on a fashwnable clothes.) aso wíwò; aso fifi bora o fi aso tó dára sára
cloud: n ; (There wasn’t a cloud in the sky.) ìkùukùn; àwonsán mò ojú sánmò kò sí ìkùukùu lójú òrun.
cloudless:adj; (The pilot likes a cloudless sky.) mó; tí kò ni ìkùukùu. Awabàálù náà féràn oju òrun to mó
cloudy: adj; (The sky is cloudy.) tí o su dèdè pòkúùdu; tí kò mó; tí o ní ìkùukùu. Ojú orún sú dèdè
clove: n; (The clove is very sharp.) àtaalè Ataalè náà mú gidigidi
clown: n; (He like playing the clown.) apanilérìn-ín; ìpani lérìn-ín o máa n fe láti ìpanilerín sílè.
club: n; (The formed a youth clib.) (He hit me with a club.) egbè; ògbó; pónpó. Wón dá egbé òdó sílè. Ó lù mí ní ògbó
cluck: v; (She chicked.) gbè kéké ó gbé kéké
clue: n; (The only clue to the identity of the murderer was a half smoked cigarette.) ìdí abájò; èrèdí ìsèlè. Àmukù sìgá ló fa ìdí abájo dídámò òdaràn náà
clumsy: adj: (His clumasy fingers couldn’t untie the knot.) gò; tí kò já fáfá; págunpàgun. Àwon omo ika rè tí kò já fáfá ko le tú ìdè náà
clung: v; (She chung onto her baby.) so mó, dì mó ó dì mó omo rè
clutch: v; (I clutched on to the chair for
support.) dì mú, já gbà Mo di aga náà mú láti lè gbe mí dúró
clutch: n; (Put your foot on the clutch.) eyà ara okò tí a màa n lè tí a bá fé pààrò agbára okò Gbese re lé eyà ara okò tí a maa n tè tí a bá fé pààrò agbára òkò
coach: n; (The man is a football coach.) (They went to Italy on a coach.) olùko éré idáraya. Olùkó bóòlù aláfésè gbá ni okùnrin náa Okò akérò. Wón wokò akérò lo sí Ítáli.
coach: v; (He coaches basket ball and soccer.) kó lékòó eré idárayá ó máa n koní lekòó bóòlu atafowógbá àti afesegbá
coal: n; (I put more coal on the fine.) èédú mo ko òpòlopò èédú sínú íná
coarse: adj; (He has coarse hands.) sàìkúna; rí sákisàkí; sàìdan owó rè kò jòlò.
coat: n; (Put on your coat.) èwù àwòlékè; aso ìlekè wo èwù awòlékè re.
coat: v; (A fun of dust coated the table.) bò Eruku bo tábìlì náà
cob: n; (He gave me a cob.) Erín àgbàdo; o fún mi ni erín àgbàdo kan
cobbler: (The man is a cobbler.) asobàtà; eni tí o n tún bàtà. Asobata ni se okùnrin náà.
cobra: n; (He killed a cobra yesterday.) àgbádúó pa àgbádu kan lánná
cob-web: n; (He brushed the cow-web out of his chair.) òwú alántakùn ìjànkarìwò ó gbon ìjànkárìwo náà kúrò lára aga rè
cock: n; (The cock crowed.) àkùko. Àkùló ko
cock: v; (The dog cocked his leg by every tree on our root (= in order to urinate.)gbe eyà ara kan sókè. Ajá náà gbé itan rè sókè ní gbogbo èbá igi ni ojú ònà wà.
cockerel: n; (He bought two cockerels.)
àkuko adiye abópa ó ra àkìko adìye àbópa méjì
cockroach: n; (The kitchens were discover to be infested with cockroaches.) aáyán won ríì pé àwon aáyán ti ba àwon ilé ìdáná náà
cocoa: n; (He has cocoa plantation.) kòkó ó mí oko kòkó tó pò.
coconut: n; (He has coconut plantation.) àgbon ó ní oko àgbon tó pò.
coffee: n; (He gave me a cup of coffee.) kofí – irúfé èso kan tí a máa n yan tì a máa n lo kí a tó mu un. Ó fún mi ní ife kofí kan
coffin: n; (The dead body was put in a coffin.) posi wón gbé okú náà sínú pósí.
coil: n; (Shake the rope and let the coils unwind.) kíká róbótó mi okùn náà kí kíkáa re tú
coil: v; (The snake coiled up.) ká ríbítí; ká róbótó. Ejo náà ká róbótó
cold: n; (He shwered with cold.) òtútù ó gbòn pèlú òtútù
cold: adj; (The water is cold.) tutu omi náà tutu
collapse: v; (The roof has collapsed.) wó lulè; se aìlera òrùlé náà ti wó lulè
collapse: n; (They strenghterod the wall to prevent it from collapse.) ìwólulè; àìlera; ìdàlulè won tún ìgànà náà se dáadáa lati lé gbà a lowó wúwólulè
collar: n; (I turn my collar against the wind(=to keep warm.) aso tééré tí okùnrin fí n se òsó sórùn. Mo na aso tééré tí mo fi se osó sórùn dáadáa nítorí atégun
collar: v; (The police collared the culprit as he was leaving the premises.) ko lórinn; kó ní jákàn olópàá náà ko òdaran náà ní jákàn bí ó ti se n fi àyíká náà sílè.
collect: v; (We are collecting signatures for a petition.) (He collected the money.) kó jo pò; sà jo; gbà jo; gbà. A n gba àwon ìfowosí fún iwé àtakò ó gba owó náà.
college: n; (She is at college.) ilé-iwé gigao wà ní ilé-ìwé gíga
collide: v; (As he fell his head collided with the table.) kolura; dùgbòlura. Bí ó ti se subú, oríi rè kolu tábìlì náà.
collision : n; (There was a collision between two trains.) ikolura; ìdìgbòlù ìkolura wáyé láàrin
àwon oko ojú irin méjì.
colond: n; (My father is a coloud.) ogágun àgbà ògagun àgbà ni bàbà mi.
colonize: v; (The area was colonized by the whites.) ìsàkoso ilú tí kìí se tire; mú sìn. Àwon aláwò funfun ló gba ìsàkó agbègbè náà.
colonization: n; (The era of collonisation is over.) ìgbàsàkoso ibi tí kíì se teni; ìmunisìn. Àsìkò ìmunisìn ti koja
colony: n; (Lagos was one of British colonies.) ibi tí a gbà láti máa se àkoso rè. Eko jé ara ibi ti Gèésì gbà tí won si n se àkóso rè
colonialism: n; (He wasn’t born during the time of European colonialism.) ìjoba ajegàba/ amúnisìn. A kò tíì bíi nígbà ìjegàba awon aláwò funfun
colour: n; (What is your favourite colour.) àwò. Àwò wo lo féràn jù
colour: v; (The children love to draw and colour.) kùn. Awon omo náà féràn láti máa ya àwòrán kí wòn sì máa kùn ún
colourful: adj; (The male birds are more colourful than the females.) rewà pèlú àwò. Awon ako eye máa n ní àwò tó rewà ju awon abo lo
colt: n; (He has a colt.) ako omo kétékété ó ní ako omo kétékété kan.
coumn: n; (The temple is supported by marble columns.) (I read his column in the “Daily times.) òpó; òwòn; Won fi opo mábù gbé pepe náà ró. Abala. Mo ka abala tire nínú iwé ìròyìn ojoojúmó náà
comb: n; (He gave me a comb.) òoyà; ìyarun ó fún mi ni oòyà kan
comb: v; (Don’t forget to comb your hair!)
yà má gbagbe láti ya irìn re!
combination: n; (These paints can be used individually or in combination.) ìpapo; ìdanpò. A lè lo lo àwon òdà yíì lótòòtò tàbí ní ìdàpò/pípapò.
combine: v; (Combine all the ingredents in a
bowl.) dàpò; pa pò pa gbogbo èròjà náà pò sínú opón kan.
come: v; (He came into the room and shut
the door.) wá o wá sí inú iyèwù ó sì ti ìlèkùn
comedy:n; (The presented a romantic comedy.) eré apanilérìn-ín won se eré apanilérìn-ín to jo mó ifé
comechian: n; (The man is a comedia.)
apanilérìn-ín. Apanilérìn-ín ni okùnrin náà
comet: n; (He showed me a comet.) ìràwò ojú òrun; ìràwò onírù. Ìràwò kékeré ti ó n yí oòrùn po. O fí ìràwò tí o n yí oòrùn po hàn mí
comfort: n; (The hostel offers a high standand of comfort and services.) ìtùmú; ìtura. Ilé ìtura náà máa n pese ìtùra àti ìtójú tó dára
comfort: v; (The vivtim’s widow was today being comforted by family and friends.) tù nìnú; tù lára. Àwon ebí àti àwon òré ìyàwó olóògbé náà tù ú nínú lónìí.
comic: adj; (The story is both comic and tragic.) tí o pani lérin-ín ìtan náà pani lérìn-ín ó sì tún bani lókàn jé.
comma: n; (You must put comma in all the appropriate places.) àmì ìdánudúró díè(’) ó gbódò fi ami ìdánudurodíè sí gbogbo ibi tó ye
command: n; (You must obey the captain’s command.) àse; ìjánu o gbódò tèlé àse balógun náà
command: v; (He commanded the release of the prisoner.) pase; ko ní ìjanu. Ó pase pé kí won fi eléwòn náà sélè.
commander: n; (The commder is not here.)
alase; álákoòóso; olórí olùdarí olùdarí àwon omo ogun náà kòsí nibi
commander-in-chief: n; (He is the president and commander-in-chief for the Army.) alase gbogbo gbòò; olórí pátápátá òun ni àare àti aláse gbogbo gbo fún àwon ologun.
commandment: n; (You must obey the commandments of God.) òfin; àse olórun ó gbódò tèlé àse olórun
commend: v; (She was commended on her
handling the situation.) yìn wón yin ín bí ó tí se mú ìsèlè náà.
commendation: (He was given a commendation for bravery.) ìyin won fun ní ìyìn fún ìgboyà rè
comment: n; (Have you had any comment to make about the cause of the disaster?) àsoyé; ìsosí; ltumò. N jé o ní àsoye kankan lóri ohun to fa ìsèle bíburu náà.
comment:v; (He rufused to comment until after the trial.) so èrò okàn o kò lati so èrò okan rè àyàfi léyìn ìpèjó.
commentary: n; (Our reported will given a running commentary.) Àlàijé ìsèlè bí ó tì n sè lówólówó oníròyìn wa yóò máa ròyìn ìsèle náà bo ti se n lo lówó
commentator:n; (The man is a political
commentator.) akéde Akéde ètò ìsèlú ni okùnrin náà
commerce:n; (Minister for commerce has
arrived.) ìsòwò òwò; orò ajé alákòóso fún ètò òwò ti dé.
commercial:adj; (The record was not a commercial success.) tí ó je mó òwò. Àwo orin náà kò ta.
commissioner:n; (The commissioner for education was unavailable of comment.) alákòóso. Alákòóso fún ètò-èkó kò fara han láti so àsoye.
commit: v ; (He committed murder.) se ohun tí kò bófin mu; se nnkan búburú; dá èsè o dá èsè apànìyàn.
commitment: n; (Success requires commitment.) ìfarajìn. Àseyege nílò ìfarajin.
committee: n; (She is on the management
committee.) ìgbìmò. ó wa nínú ìgbìmò alákòóso.
commodity: n; (There is a drop in commodity
price.) ojà owó ojà ti wale.
common: n; (Jackson is a common English name.) wáyé léraléra, se lemólemó wópò. Jackson je orúko Gèésì tó wópò.
communicate: v; (We communicate in English.) bá sòrò; jùmò bá sepò. A n bára soro ní ède Gèésì
communication:n; (Speech is the fastest method of communication between people.) ìbán isòrò. Òrò enu ni ònà ìbara-ení-sòrò to yá jù laarin èèyan
communion:n; (The took holy communion.) ìdàpo mímo; ìsokan wón gba ara oluwa.
community: (The local community was ghocked by the murder.)egbé; ìletò. Ipaniyan mú kí awon ara abúlé náà díjì.
companion: n ; (The man was my companion.) alábàárìn; òré. Alábàárin mi ni okùnrin náà
company: n; (His company didn’t make any profit last year.) ilé isé Ilé isé re kò jeer kankan lódún tó kojá.
comparative:n; (‘Better’is the comparative of ‘good’) eyà òrò àpónle àti èyán tó n sàpèjúwe bí àwon nnkan ti se rí síra won’tàbí gbé pééli síra won sí. ‘Dárá jù’ tún gbé péélí ju ‘dára’lo
comparative: adj; (He is living in comparative comfort.) ti a sàfiwé ó n gbé nínú ìtura ti o dára ju ti ti àwon elòmíràn lo.
comparison:n; (He showed us a good tyre for comparison.) àfiwé ó fí táyà dáadáa hàn wa fún fún àfiwé.
compass:n; (Every plane has compass.) atóka amònà. Gbogbo okò bàálu ló máa n ní atóka amònà.
compasses:n; (He gave me a pair of compasses.) ohun èlò tí a fi n ya nnkan roboto/ribiti ó fúnmi lóhun èlò tí a fí n ya nnkan róbótó.
compassion:n; (She is a woman of great compassion.) àánú; ìyónú; ìbákédùn obìnrin náà kún fún èmí ìbakédun.
compel: v; (We cannot compet you to do it.)
kànnpá fún. A kò le kànnpá fún o lati se é.
compete:v; (Several companils are competing for the contract.) fagagbága; jìàdu òpòlopò ilé-ise ló n fagagbága láti gba isé náà.
competence:n; (No one doubts his competence as a teacher.) ìkúnjú ìwòn; lè se é kò sí eni tí ó siyè méjì nípa ìkúnjú ìwòn rè gégé bí olùkona.
competent:adj; (His is a highly competent diviver.) kúnjú ìwòn; dángájíá. Awakò tó kúnju ìwòn dáadáa ni.
competition: n; (He came first in the poetry
competition.) ìfagagbága; ìdíje ó saájú nínú ìdíje ewì náà.
complain: v; (They complained about the noise.) sàròyé; fi sùn; rojó wón sàròyé nípa aruwo náà.
complaint:n; (I have a number of complaints about service in this hostel.) èsùn; ejó àròyé mo ní àwon èsùn lórísìírisìí nípa isé won nílé ìtura yìí.
complete:v; (Fifteen students have completed
the course.) parí; tán. Akékòó méèédógún ti parí ekó náà.
complete:adj; (He gave me a complete dinner service.) kún; pé ó se gbogbo ètò oúnje alé fún ni lékùn-únréré.
complexion:n; (He has a good complexion.) àwò ó ní àwò tó dára.
complicate:v; (His refusal to help comphcates the matters.) mú díjú; mú lólù kiloo rè láti sèrànwo mú òrò díjú síi.
complicated:adj; (It is too complicated to explain.) tí ó lókù; tí ó díjú ó lólù/níra láti sàlàyé.
completely: adv; (He did it completely.) pátápátá, o se é tán pátápátá.
compliment: (My father paid me a compliment.) ìpónní; ìyinni. Bàbá mi fún mi ni ìyín.
complement:v; (I compliment her on her English.) yìn; pón, mo yìn ní lórí ede Gèésì rè
compliments:n; (My compliments to your wife) ìkíní; Bá mi kí ìyàwó re.
compose:v; (I am composing the formal reply
of the letter.) rò ko; tò jo; sàjo mo n ro èsì létà náà ko.
composer: n; (All the misic composers are here.) aláròko; alátòjo.Gbogbo àwon aláròko orin lò wà níbí.
compost:n; You need potting compost to grow your plants in.) ìlédú ó nílò ìkòkò ìlèdu láti figin àwon irúgbìn re.
compost: (He composted the vegitable garden.) fì ìlèdú sí; fi òrá sí ó fi ìlèdú sí oko èfó náà.
compound: n; (The prison compound is dirty.) agboolé; ìdàpòmóra; àyíka; agbà. Àyíká ogba èwòn náà dòtí
compound:adj; (A compound sentence contains two or more clauses.) tí ó gbòòrò; tí o ní abala méjì tàbí jù béè lo; tí a so pò. Gbólóhùn aláà máa n ní apola méjì tàbí jù béè lo.
compound:v; (The problems were compound by several food shortages.) mú burú síi òwón oúnje lorísìírísìí ló mu wàhálà náà pò si.
comprehend: v; (She couldnot comprehend how someone would risk people’s live in that way.) mo; yé mòye ko le moye bí eni kan se lè dédé fí èmí àwon èèyàn wéwu báyen.
comprehension:n; (She what was involved.) (He flipped through the compreheusion passage.) ìmoye ko ní ìmòye àwon ohun tó je mó o Àkàyé. Ó fi ojú wo àkàyé náà gààràga.
compulsion: (Your are under no compulsion to pay immediately.)dandan; ìpondandan A kò pón ní dandan fún o lati san owo nísínsìyí.
compulsory:adj; (English Language is very compulsory for all students.) pon dandan Ede Gèésì pòn dandan fún gbogbo akékòó.
computer:n; (He has a computer.) èro ayárabíàsá ó ní èro ayárabíàsá
concern:v; (Don’t interfere in what doesn’t
concern you.) je lógun; kàn ma se dá sí ohun tí kò kàn o.
concern:n; (In the meeting, voters raised
concerns about health care.) ìjelógún; ohun tó kan eni nínú ìpàe náà awon olùdìbò fí ìjènilógún nípa ètò ìlera han.
concerning:prep; (He as ket several questions concerning the future of the compary.)nipa ti; ní ti o bèèrè orìsìírísìí ìbéèrè nípa tí ojo iwájú ilé-ìsé náà.
conclude: v; (He concluded by wishing everyone a safe trip home.) kádìí; se parí; rò sí ó kadìí òró rè nípa gbígbàdúra fún gbogbo ènìyàn pé won yóò délé layo.
conclusion:n; (My conclusion is that he isd not the right person for the job.) ikádìí; ìgúnlè Ìgúnlè mi ni pé kì í se ení tó ye fún isé náà.
concrete: n; (He made a slab of concrete.)
kan-n-kéré ó se kan-n-kéré kan pèlú àdàpò simenti yanri àti okuta.
concrete:v; (The garden had been concreted over.) fi àpòpò yanrin, síméntì àti òkúta se wón fi àpòpò sìmentì yanrin àti òkúta se mú ogbà náà.
concrete:adj; (He made a concrete block) (He gave me a concrete evidence) tí ó jé àpòpò yanrìn síméntì àti òkúta o se bílóókù oníkankere kan tí ó dájú o fún mi ní èrí tó dájú.
condense:v; (Steam condenses into water when it cools.) dì, rogún; dìjo ,mú ki ooru máa n dì bí omi tí í ba ti tutu
condemn:v; (The meat was condemned as
unfit to eat.) kò.Wón ko eran náà pé kò se é jé Dá lébi Ó dá omo náà lébi. (He condemn the Child.)
condensation:n; (The condensation of the steam is very vapid.) ìdìjo; igbárajo; ìrogún Ìgbárajo ooru náà yá kánkán
condition:n; (Plants grow well in darmp condintion.) ìwà; ipo; ìrí. Irúgbìn máa n tète dàgbá nibi tí o bá tutu.
condition:v; (The rats had been conditioned to ring a bell when they wanted food.)mú wà nípò ; mu máa se nnkan wón n mú àwon eku náa máa lú aago. Móbà yòówu tí wón bá fé jeun
conditional: adj; (Payment is conditional upon delwery of the goods.) je mó sísanwó ojà je mó ojà gbígbà.
conduct: v; (The negotiations have been conducted in a position manner.) sètò sàkóso won ti seto ìdinnàá- dúnrà náà lóná tó dára.
conduct:n; (The sport has a strict code of conduct.) ìwà; ìse. Eré idáraya náà ní àwon liana tó le.
cone: n; (He shaped the wood like a cone.)
òkòtó ó gbé igi náà bí okòtó
consider :v; (She considered her options.) kíyèsí; dà rò ó kíyèsí àwon ohun tí ó lè yan
consideration:n; (Careful consideration should be given to issues of healf and safety.) akíyèsí; ìdàrò. A gbódò fún òrò ìmótoto àti ààbò nì akíyèsí tí ó ni ìfarabalè.
consist: v; (The beauty of the city consists in
its magnificent buildings.)ní jé; wà. Àwon ilé nlá-nlá lo wà lára ewà ìlú.
consistency:n; (She has played with great consistency all season.) ìsedéélé ó sere pèlú ìsedééde ní gbogbo ìgbà.
consistent: adj; (She is not very consistent in the way she treats her children.) se déédé kìí se dééde dáadáa nípa bí ó ti se máa n tó omo re.
consolation:n; (The woman didn’t yield to
consolation.) ìtùnú; ìrèlékún; ìsìpèfún obinrin náà kò gbìpè.
consola: v; (Nothing could console him when his wife died.) tù nínú; sìpè fún tù tára. Kò sí ohun tó lè tù ú nínú nígbà tí ìyàwó rè kú.
consonant: n; (‘B’is the first consonant in Yoruba Language.) kónsónántì kónsónántì àkókó nínú ède yorùbá ni ibi.
constabulary: n; (He joined the constabulary when he left school.) egbé olópàá ó dara pò mó egbé olópàá nígbà tí ó kúrò nílé èkó.
constant: adj; (Babies need constant attention.) tí kò lè yí padà; dúró sinsin; Awon omo owó nílò ìfojúsí tó se déédé.
consistuency :n; (Unemployement is high in her consistuency.) ekùn Àìrísése pò púpò ní ekùn rè.
constituent:n; (She found the full support of her constituents.) (Humbleness is the constituent of home training.) olùgbé èkùn tí o ní àse àtdìbò o rí àtiléyìn gbogbo àwon olùgbé ekùn náà ara: ìwàpèlé jé are èkó ilé
constitution:n (Everybody must respect the
constitution.òfin. Gbogbo ènìyìn ló gbódò lèríba fún òfin.
constitutional: (They can’t pass this law it is not constitutional.) tí kò ba òfin mu wón ko lè so èyí dòfin tórí pé ko bá òfin mu.
construct: v; (When was the bridge constructed.) kó se; kàn. Nígbà wo ni won se afárá náà
construction:n; (Work has begun on the construction of the new airport.) kikó; síse; ìsèro. Isé síse ti bèrè lórí kíkó ibùdó okò òfurufú tuntun.
consul:n; (The British consul in Nigeria is my friend.) asojú ìjoba kan nílè mìíràn Asojú ìjoba Gèésì ní Nàìjíríà jé oré mi.
consult: v; (Have you consulted your lawyer about this?) bèèrè, fi òràn lò; wádìí; bá fún ìdì kan.
consume:v; (Before he died he had consurned a large quartity of alcohol.) (He consumed a lange quartity of food last month.) (The car consumes a lot of fuel.) mu kí ó tó kú, ó tì mu otí iíle tó pò je : ó je ounje pupo nínú òsu to koja. ló: okò náà n lo epo púpò
consumption: n; (He was adoised to reduce his alcohol consumption.) jíje; mímu wón gbà á níyànjú láti din mímu otílíle kù
contact: n; (The two wires were in contact.) ìfikanra; ìpàdé Àwon okùn wáyà méjééjì wà ní ìfikanra.
contact:v (I have been trying to contact you.) pàdé; kanra; bá sòrò mo ti n gbìyanjú láti bó sòrò.
contagious; adj; (If you have something wrong with your sking, don’t touch other people- it might be contagious.) tí ó lè rànyàn nípa ìfarakanran; tí o lè ràn ènìyàn: tí o lè ràn. Tí nnkan kán bá selè sí àwo ara re, ma se fara kan èèyàn –o lè ràn án.
contain:v; (This bowl contains cassava.) nínú; gbà sínú opón yìí ní ègé nínú.
container:n; He gave me a comtainer.) àpótí tí a lè kó nnkan sí ó fún mi ni àpótí tí a lè kó nnkan sé.
contaminate: v; (The blood has contaminated the drinking water.) bàjé Èjè ti ba omi mimu náà jé
contented: adj; (He was a contented man) tí ó n ìtélórùn ó jé onítèélórùn okùnrin.
content:adj; (Is he content with his work?) ní ìtélórùn. N jé ó ní itélórìn pèlú isée rè?
==Oju-iwe Keta==
contentment: n; (He has found contentment.) litélórun ó rí ltélórùn nígbèyìn.
contents: n; (The contents of the book were prunted on the first page.) àkóónú wón te àwon àkóónú ìwé náà sí ojú ewé àkókó.
contest: v; (Three comdidates contested the leadership of the party.) kópa; díje. Èèyàn métà ló rópa nínú ìdíje àti yan olórí egbé òsèlù náà.
contest: n; (There was a contest for the leadership of the part.) ìdíje wón se idíye fun yíyan olórí egbé ìselú náà.
contestant:n; olùkópa. E jòwó e kí olùdíje wa tó kàn káàbò please welcome our next contestant.
continuation:n; (This story is a continuation of last week’s) ìtèsìwájú; àìdúró; ìbále Ìtàn yìí jé itèsíwájú ti òsè tó koja.
continue:v; (Please, continue reading.) tè síwájú; múra síi; bá a nìsó Jòwó máa kà á nìsó
continuous: adj; (There was a continuous noise from the factory.) àìdúró; tí ó n tè siwájú Ariwo ti ko duro wá láti ilé-isé náà
contravt: n; (The was a contract between the buyer and the seller.) àdéhùm tí a kó sílè- adéhùn to je mó ìsé síse tàba ojà Adéhùn wà láàrin olùrà àti òlùta náà.
contract: v; (The heart muscles to expel the blood.) fún pò; kúrú síi; sún kì Àwib ìsàn okàn máa n sún kì late tú èjè jade.
contractor: n; (The building contractor agrees to
build the hous for a price that is written in the contract.) ení ti a bá se adéhun isé Abámikólé náà gbà láti kólé máà ní oye tó wà nínú ìwé àdéhún.
contradict:v; (He contradicted the boy’s statement.) ta ko; gbó lénu ó tako òrò omokùnrin náà.
contradiction:n; (How can we resolve this
apparent contradiction.) ìtakò, àtakò Báwo la o se yanjú àtòkò tí. Ó hàn gbangba báyìí ?
contradictory: adj: (We are faced with two apparently contradictory statement.) tí ó tá ko ara. Àwon òrò méjì tó takora gangba méjì ló dojú ko wá.
contrary:adj;What you have done is contrary to the law.) lòdì ohun tí ó ti se lòdí sí òfin.
contrast:v; (The poem contrasts the youth and age.) fi we are; fí ìyàtò sí. Ewì náà fí awon òdó àti àgbà wéra.
contrast:n; (There is an obvious contrast between the culture of East and West.) ìfwéra; ìyàto. Iyàtò gbangba ló wà láàrin asa ìwò oòrùn àti ìlù oòrùn,
contribute: v; (He contributed to the mosque.) dá jo; tí fún; fi kún ó da owo sí mosálásí.
contribution:n; (All contribution will be gratefully received.) ìdáwó; ìrànlówó. Gbogbo edáwó la o gbà tayòtayò
control:v; (Thet woman control the new spaper.) sàkoso obìnrin yèn ló n sàkóso iwé ìròyùn náà.
control:n; (He was in control of the car.) àkoso; agbára ìjámu; ìdari oun ló n se ìdarí okò ayokélé náà.
convenience: n; (My mother enjoys the convenience of livin close to the market.) ìròrùn: ìrora. Iya mi n gbádùn ìròùn gbígbé èbá ojà.
convenient: adj; (Three o’clock is the most convenient time to see the headmaster.) rorùn; wò fún Aago méta ni àsìkò tó rorùn jù láti rí olùdarí ilé-ìwé
convent:n; (My sister is staying at a convent.) ibi ti àwon ènìyàn n gbé láti fara won fún olórun. Ègbón mí obìnrin n gbé ibí tí àwon to fara won fún olórun n gbé.
concersation:n; (I had an intresting conversation with my uncle.) òrò síso; ìbánísòrò mo ní ìbánisoro tó dùn mó mi pèlú abúrò bábá mi.
convert:v; (That old building was converted
into a school.) yí padè wón tí yí ilé yen padà sí ilé-ìwé.
convert:n; (She is a Christian convert.) eni tí ó yí pade musulumi tí ó yí padà sí omoléyín Jésù ni
convey: v; (The lorry convey the machinery from East to West Africa. gbé lo; mú lo; fi fún
okò náà èro náà láti Ìlà oòrùn. Afirika lo sí ìwo rè.
convict: n; (He was convicted of fraud.) eléwòn; dá léjó wón dá a lébi erú/ ayédèru.
conviction:n; (He plans to appeal against his conviction ìdálebi; ìdáléjó ó n gbero láti tun ejó pè lórí ìdálèbi tí won fún.
convince:v; (He convinced that I should study law.) yí lókàn padà; fi oye yé o fi òye yé mi kí n ko nípa ìmo òfin.
cook: n; (Sarah is a very good cook.) alásè; ase-óunje. Alásè tó dàra ni sarah.
cook:v; (What did you learn to cook?) se kí lo kó láti se?
cooker:n; (He bought electrical cooker.) àwon ohun èló ìsàsè ó ra ohun èló ìsasè tí ó n lo èro mònàmónà.
cookery:n; (She learnt cookery at school.) ìsàsè; ìse ounje; òna bí a ti n se oúnje ó kó èkó ìsàsè ní ilé- èkó
cooking oil:n; (She bought cookeing oil.) oróró ìsebè o ra òróró ìsebè.
cool:adj; (The bed room is very cool.) tutu Iyewù náà tutu dáadáa.
cool:v; (We cooled ourselves by swimming in the river.) mú tutu; mú wale. A mú ara wa tutu nípa wíwè nínú odò.
cooperate: v; (He cooperated with his friend in starting the social club.) bá sisé pò; jùmò se ó bá ore ré sisé pò nípa bíbère ebge aláfowósowópò.
co-operation:n; (Your co-operation has been most useful, we fineshed the workvery quickly.) ìgbìnmòpò; àjùmòse Ìgbímòpo rè se ànfààní jù a tèlè parí isé náà.
copper:n; (The pot is made with copper.) bàbà. Bàbà ni a fi se ìkòkò náà.
copy:n; (Please, send the copy of the letter
to me.) àwòko; àdàko; èdà. Jòwó fi èdà látà náà ránsé sí ní.
copy:v; (I have copied the letter.) dà ko; wò ko, se èda rè mo ti da létà náà ko
coral:n; (He gave me coral beads.) iyùn; ìlèk ó fún mi ni ìlèkè ó fún mi ni ìlèkè iyùn.
cord:n; (He fastened the cord round the
cow’s neck.) okùn ó di okùn náà mó orùn màálù náà.
cork: n; (She has lost the cork of the bottle.)
èdídí ìgò; ìdénu ó ti se edídí ìgò náà nù
cork:v; fi (He corked the bottle up.) èdídí dí ì fi èdídí dí igo náà pa.
corn: n; (He gave me a bag of corn.) àgbàdo gbígbe ó fún mí ní àpò àgbàdo gbígbe kan.
corner:n; (The table stood at the corner of
the room..) igun; kòrò. Tábìlì náà dúró ní igun yàrá náà.
corporal: n; (The man is a corporal.) oyè nínú ológun; kóbùrú kóbùrù ní okùnrin náà.
corporal: adj; (He gave him corporal punishment.) ti ara ó si ìyà ara je ré.
corpse: n; (The corpse of the man was on the
ground.) okú ènìyàn okú okùrin náà wà nílè.
correct: adj; (All your answere are correct.)
tító. Gbogbo àwon ìdáhùn re ló tó.
correct:v; (Correct me if I’m wrong.) tún se; se atúnse jòwó se atúnse àsise yìí pleas correct this mistake tó. Tó mi sónà tí mo bá se asìse.
correction: n; (He made several corrections to the letter he had written.) (The book is good for correction in righteousness.) atúnse ó se òpòlopò àwon atúnse lórí àwon létà tó ti ko saájú Ìtóní. Iwé náa dára fún ìtoni nínú òdodo.
correspond: (This one is not correspond to mine.) v; (I correspond with my brother once in a week.) kòwé sí mo máa kowe sí ègbón mi okùnrin léèkan lese bá dógba; bá mu; se déèdé pèlú. Eléjú ko ba ti tèmi mu.
corridor:n; (He stood at the corridor.) òdèdè/òòdè ó dúró sí òdèdè
corrugate:v; (He corrugated the sheet iron.)
ká o ká páànù ìkólé náà ró bótó.
corrugated : adj; (The roof was made of corrugated Iron.) kíká. Irin kíká ní wón ti se
corrupt: v; (Please, don’t corrupt the child.) bà jé; rà jòwó má ba omo náà jé
corrupt:adj; (The police man is corrupt, he takes bribe.) olópàá náà bàjé, ó máa n gba rìbá.
corruption:n; (He was sent to prison for ten
years for corruption.)ìbàjé; ìwà ìbàjé wón rán an lo sí èwòn odún mewàá nítorí ìwà ìbàjé.
cosmetic: n; (She bought cosmetic.) ìkunra atéwàse ó ra ìkunran atéwàse.
cost:v; (How much did that hat cost.) jé. Èló ni fìlà yén jé?.
cost:n; (The cost of house was too high
for me.) iye iye tí ara nnkan. Iye tí a n kó ilé ga jù fún mi.
costly:adv; (The ring was very costly.) wón òrùka náà wón.
costume: n; (The dancer’s costumes were
shining.)aso tàbí èwù ìsèré. Ewù àwon oníjo náà n tàn yanranyaran.
cot: n; (The woman bought a cot for her baby.) ibùsùn omodé obínrin náà ra ibùsùn omodé fún omo rè.
cottage: n; (The farmers are living in cottlages in the village.) ilé lí ó kéré. Àwon àgbè náa n gbé nínú àwon ilé kékére kékere ní abúlé náà.
cotton:n; (She used cotton (thread) to sew it
with.) owú ètùtù; owú ó fi owú rán an
couch:n; (He went to his couch.) ibùsùn; ìrògbòkù ó lò sí orí ìrògbòkú/ ibùsùn rè
couch: (He couched under a tree.) rògbòkú, dùbúlè; para pamo ó olùbúlè sàbè igi kan
cough: n; (The Child has a bad cough.) ikó ikó burúkú ló n wú omo náà.
cough:v; (The Child was coughing all
night.) wúkó omo náà n wúkó ní gbogbo òrun
could: v; (Before I had a bicycle I couldn’t visit my friened very often.) lè kí n tó ní kèkè, n kò lè lo máa kí oré mi wéléwele.
council:n; (The vulage council decided to cut down the vulage trees.) àjò; ìgbìmò. Àjo abúlé pínnu láti gé àwon igi abúlé náà lulè.
councilor:n; (My brother is a councillor.) òkan nínú àwon ìgbìmò, olùgbìmò. Òkan nínú àwon ìgbìmo ni ègbón mi okùnrin.
count: kà; rò; sírò. Edwin lè kà á láti orí oókan títí dé ogórùn-ún.
count:n; (I have lost count I can’t remember.) kíkà: iye kíkà mo ti gbàgbé kíkàa, rè n kò ránti mó.
countable:adj (‘cow’is a countable noun.)
tí ó se e kà “màálù’ jé òrò-orúko tó se e kà.
countenance: n; (His contenance is not attractive.) iwo; ojú; ìrísí ojú rè ko fani móra.
countenance: v; (We cannot countenance a fraud.) ní inú dídùn sí, tì léyìn. A ko le ní inú dídùn sí ìyíwèé.
counter: n; tábìlè onísòwò ó ní tábìlì onísòwò mèjí nílé ìtajà rè.
counter: adv; (He acted counter to my wishes.) lòdì o se lòdì sí ìfé mí.
country:n; (Nigeria is a country.) orílè-èdè
orílé-èdè kan ní Nàìjíríà jé.
counterfeit:n; (The certificate is counterfeit.)
ayédèrú ìtànje.Ayédèrú ní ìwé èrí náà.
counterfeit:v; (The teacher counterfeited his
certificate.) se ayédèrú olùkó ná se ayédèrú ìwé èríi rè.
countryman:n; (The man is my countryman.) ará oríle-èdè kan náà. Ará orílè-èdè mi ni okùnrín náà.
couple: n; (I waited a couple of hours.) mo dúró fún wàkàtí méjì tokotaya . òpolopò àwon tokataya ló wà lójú agbo ijó. Several couples were on the dancing floor.
couple: v; (The have coupled the railway coache.) so di méjì. Wón ti so ojú ìrin òko rélùwéè náà di méjì.
courage: n; (It needs courage to go to a space.) ìgboyà; ilókàn. Àtìlo símú òsùpá nílò ìgboyà.
courageous:adj; (The man is very courageous.) nígboya; lókàn; gbóyà okùnrin náà ní ìgboyà gidigidi.
course: n; (During the course of our journey,
I know a lot of towns.) (What cause are you at colleges.) ipa ònà. Nípa ìrìn-àjò tí a rìn. Òpòlopò ilú ni mo mò. Èkó/ìsé. Èkó nípà irú ìmò wo lò n kó nìlé-ìwé gíga?
court: n; (They took the accused to court.) (There is basket ball court at the college.) ilé ejó wón gbe odaràn náà lo sílé ejó. Ààyè bóòlu alágbòn wà nílé-ìwé Náà.
cousin:n;s (My mother’s sister is mary and her daughter, sarah is my cousin.) omo ègbón tàbí àbúrò bàbá tàbí ìyá. Abúrò ìyáà mi ni ó n jé màríà, omo rè sarah sì jé omo àbúrò ìyáà mi.
cover: n; (The plate has a blue cover.) ìdérí; ìbo-nnkan. Àbó náà ní ìdérí dúdú.
cover:v; (She covered mouth up with her hands.) bò; dé ó fi owó bo enu rè.
cow: n; (How many cows have you got?) màálù màálù mélòó lo ti ní?
coward: n; (The man is a coward.) ojo ojo ni okùnrin náa.
cowardice: n; (The other Children were surprised at his cowardice.) ìwà ojo. Ìwà ojo rè ya àwon omo yòókù lénu.
cowboy: n; (The fulanis are mainly cowboys.) darandaran. Darandaran ni òpò nínú àwon fulani.
cow-pea:n; (I cultivated cow-pea last year.) èwà mo gbìn èwà lódún to kojá.
cowrie: n; (Cowries are no more used in Africa.) owó eyo won kò lo owó eyo mó ní Afíríkà
crab: n; (I ate crayfish and crab yesterday) akàn mo je edé àti akàn lanáà.
crack: v; (He cracked the coconut shall.) là; sán ó la/sán àgbon náà
crack: n; (There is a crack in this cup.) lílà; sísán ojú sísán wà lára ife yìí
cradle:n; (She prepared a cradle for her baby.) ibùsùn omodé, ité omo tuntun ó te ìté fún omo rè.
craft: n; (Weaving baskets is a craft that takes quiet a long time to learn.) isé onà; Apèrè irúhun jé isé onà tì o máa n gba ènìyàn lákòókò láti kó.
craftsman: n ; (The basket weaver is a good craftsman.). onísònà; olónà onísonà dáadáa eni tí ó n hun apèrè náà.
cram:v; (He crammed the yam into his
mouth.) kì; je ajekì; kún o bu isu náà kún enu rè.
crane:n; (The crane moved the stone blocks from the ship to the shore.) (He killed a crane.) ero tí o n kó èrù sínú okò. Èro tó n kó erù sínú okò náà gbe àwon okúta nlá náà láti inú okò ojú omi sí èbúté. Irúfé eye kan bí eye àkò. Ó pá eyé tí ó jo àkò.
crash:v; (The pot crashed to the floor.) ró wòó ìkòkò náà ró wòó mole.
crash:n; (The car hit the tree with a crash.) ríró wòó pípariwo okò ayókélé náà ko lu igi náà pèlú ariwo nlá.
crate: n; (He has a crate of mangoes in his car.) irufé àpótí kan tí a n to erù àwo tàbí nnkan mìíràn sí o ní àpótí móngòòrò nínú okò rè.
craw:v; (The Child has stanted crawling.) (I ate crayfish.) fà; rá omo náà ti n fà.
crayfish:n; edémo je edé.
crayon: n; (The crayon is no more good.) efun ìkun-nnkan. Efun ìkun-nnkan náà ko dara mo.
cream: n; (He ate cream.) wàrà tutu óje wàrà tutu.
created: v; (God created heaven and earth.) sèdá olórun dá orun àti aye.
creation:n; (The creation of the city took ten
years.) ìsèdá. Ìsèdá ilú náà gba odún méwàá.
creature: n; (All creatures that lived in the forest had been frightened by the fire.) èdá. Gbogbo àwon èdá to gbé aginjù náà ni iná náà dáyà fò.
credit: n; (At least give him credit for truing.) We bought the book on credit.) (He has credit with the bank.) ìyìn o kéré tán o gbódò fún un ni ìyìn fún gbígbìyànjú. Àwìn: A gba ìwé náà láwìn Owó to wa ni ìpamó. O ní owó ní ìpamó pèlú ilé ìfowopamó náà.
creek: n; (There are many creeks in Lagos.) ojú; ìtó odò ojù omi pò ní ilú-Èkó.
creep:v; (We crept through the forest.) fà. A fà
kojá nínù aginjù náà.
creeper:n; (Melon plant is a creeper.) onfà/onífà Egúnsí jè ewéko onífà
creepy: adj; (He told me a creepy story.) tí ó dérù ba ni ó so ìtan tí ó dérù ba ni fún mi
crescent:n; (He cannot recorgnise the
crescent.) àsèsèyo osùn ko lè dá aseseyo osù mò.
crest:n; (The crest of the bird is red.) (He ran to the crest of the mountain.) ìyé orí eye. Iyé orí eye náà pupa sónso orí nnkan o sáre lo sí sónsó orí òkè náà.
crew:n; (The captain said that the crew should go to the port in the evening.)egbé àwon atukò; egbé olórí okò náà so pé kí egbé atukò náà lo sí èbúté ni iròlé ojó.
cricket: n; (He killed a cricket.) (He loves cricket.) ìrè; alántéètè ó pa ìrè kan bóòlù alafipákógbí ó féran bòólù aláfípákógba.
cried:v; (The baby cried when she was beaten.) sokún omo náà sokún nígbà tí wón nà án.
crime:n; (Killing people is a crime.) òràn òràn ni ìpànìyàn.
criminal: n; (The man is a criminal.) òdaràn ódaràn ni okùnrin náà.
criminal:adj; (Killing people is a criminal act.) tí ó je mó òdaràn/òràn. Ìwà ìpànìyan jé ìwà òdaran.
crimson:n; (Crimson is the coloure I like most.) àwò pupa fòò. Àwò pupa fòó ló wù mí jù.
crimson: adj; (She went crimson.) tí ó pupa fòó ojú rè pupa fòó.
cripple: n; (Olu is a cripple.) aro. Aro ni olú.
cripple:v; (The Child is crippled from the womb.) yaro omo náà yaro láti inù oyún.
crisis: n; (There was a crisis last Saturday.) ìjòngbòn; wàhàlà; rúkèrúdò wàhálà bé sílè ní ojó Àbáméta tó kojá.
crisp:adj; (Leave are crisp during the dry season.) rún were; tí kìí pé rún Àwon ewe máa n rún were nígbà èèrùn.
crisp:n; (The potatoes crisp is very sweet.) ànàmó/òdùnkún díndin Ànàmó dúndún náà dùn
criticize:v; (The teacher criticized my work-he said it was badly written.) gàn; se iwádìí; sòfúntótó olùkò náà sòfúntótó isé mi- ó so pé n ko ko ó dáa.
critic:n; (The critic loves the prose text.) olórùn-íntótó olófùn-íntótó náà fèrán ìwé ìtàn àwon náà.
criticism:n; (I listened to all her criticism.) ìsòfúntótó mo fara bale gbó gbogbo ìsòfúntótó rè.
croak:v; (The birds on the roof croaked loudly.) han òfun. Àwon eye tó wà lórí òrùlé wón hánfun pèlú ariwo.
crockery: n; (Put the crockery in that room.) ohun-èlò amò; ko awon ohun-èlò àmo náà sínú iyèwù yen.
crocodile:n; (The hunter killed a crocodile.) ònì ode náà pa ònì ken.
crooked:adj; (Your glasses are on crooked.) wó. Awò ojúurè.
crop:n; (Some main crops of West Africa are rice, cassava and yam.) ohun ògbìn. Awon ohun ògbìn pàtàki ni ìwò oòrùn. Adúláwò ni : ìresì; èwà àti isu.
cross:n; (You must carry the cross.) agbélèbú o ní láti gbé àgbélèbú náà.
cross: v; (He crossed over the road and joined me.) dá kojá; ré koja ó dá ònà koja sódò mi
crouch:v; (He crouched beside him.) dáwó telè; lósòó ó losòó/dawó telè ní egbé re.
crouch:n; (She dropped to a crouch.) ó wà ní ìlosòó/ ìdáwótele.
crow:n; (The hunter killed a crow.) (I heard the crow of that cock.) kannakánná ode náà pa kannakánná. Kíkò akuko- mo gbó kíko àkuko náà.
crow:v; (The cock has crowed three times.) ko. Àkuko náà ti ko léèmèta.
crowed: n; (There was a crowd (of people)
round the dancer.) èrò òpòlopò yí àwon oíjó náà ká.
crowd: v; (They all crowded teacher to hear
what he was saying.) sù jo; fún pò. Gbogbo won sù jo yí olùkó náà ká táti gbó ohun tó n so.
crowded:adj; (The house was too crowded.)
kún fún òpolopò èrò. Èrò tí kún iná ilé náà jù
crown: n; (The crown is beautiful.) adé. Adé náà rewà.
crown:v; (The king was crowned last year.) dádé,
joba oba náà dádé ní odún tó koja.
crucify: v; (Jesus was crucified.) kàn mó agbélèbú wón kan Jésù mó àgbélèbú.
crucifix: n; (He carved a crucifix.) àmì agbélèbú ó gbé àmì àgbélèbú kan.
crucifixion: n; (There is a picture of the crucifixion of Christ in our church.) ìkànmó- àgbélèbú. Àwòrán ìkànmó-àgbélèbú kírísítì wà nì inú ìjo wa.
crude: adj; (Crude oil cannot be used for engine.) láìtún se; láìpón. Epo tí a kò tún se ko se é lò fún èrò
crude:n; (Children shouldn’t crack crude jokes with elders.) erékéré omodé ko gbodo bá agbalagbà se erékéré.
cruel: adj; (It is very cruel to laugh atsomeone who is badly hurd.) níkà; aiseniyan; tí ó je mo ìwà
ìkà ó jé ìwà ìkà lati máa fi eni to fi ara pa rérìn-ín.
cruelty: n (The little boys complained about the cruelty of the older boys.) ìwà ìkà; ibi; ìsìkà; ìsebi. Àwon omódékùnrin náà sàròye nípa ìwà ìkà àwon ègbón won okùnrin.
crumb:n; (He swept off the crumbs off the table.) èérún ó gbá àwon èérún náà dànú kúrò lóríí tábìlì.
crumble: v; (He crumbled his cake.) rún ó rún àkàrà rè.
crush: v; (Don’t crush the box-it has followers in the.) fún pa; tè ré ma se te àpótí náà ré –àwon òdòdó wà nínú rè.
crush:n; (I couldn’t get through the crush.)
òpò èrò tó fún pò N kò lè gba àárín àwon èrò tó fún po náa kojá.
crutch: n; (The man goes about on crutches.)
òpá aro tàbí akése okùnrin náà máà n fí òpá aro ìrin.
cry: v; (She started crying when she heard the bad news.) sunkún; kígbe ó bèrè sí ní sókun nígbà tí ó gbó ìròyìn burújú náà.
cry:n; (They heard a cry for help.) igbe ekún; ariwo ekún; ariwo; igbe wón gbó igbe pé kí won se ìrànwo.
crystal:n; (The king was drinking out of a crystal cup.) okúta mímó gaara oba ní n fí ife ti a fi òkúta tó mó gaara se.
cub: n; (Cubs are not dangerous.) omo eran abèékánná omo eran abèékánna ko burú.
cubic: n; (The log is not move that 4 cubics.)
ìgbònwó. Iti igi náà ko ju ìgbònwo mérin lo.
cucumber: n; (He ate cucumbers yesterday.) apálá-irufé èfò tí ó maá n rí rúbútú kan bayìí ó je apálá lánàá.
cuddle: v; (She cuddle her little boy and told him a story before he went to sleep.fà móra; gbá móra ó fa omodékùnrin rè móra, ó sì so ìtàn fun un kí ó tó lo sùn.
cuff: n; (His shirt’s cuffs are frayed.) orùn owó aso (èwù)orùn owó aso rè ti gbo
cultivate:v; (The farmer cultivated beans and sugar cames.) gbìn. Àgbè náà gbin èwà àti ìrèké.
cultivation: n; (Beans cultivation is very common in desert areas.) ìsògbìn ògbìn èwà wópò ni àsálé.
cultural: adj; (The students had cultural dance.) tí o je mo àsà/ìbílè. Àwon akékòó náà jó ijó ibílè.
cunning: adj; (The man is too cunning.) gbon; lárèékérekè. Okùnrin náà ní arékérekè jù.
cunning: n; (Cunning is not good.) arékérekè; àlùmòkóróyó Àrékérkè kò dára.
cup: n; (He gave me a cup.) ife ó fún mi ní ife.
cup: v; (She cupped her hands round her mouth and shouted.) se owó bí ife o se owó rè bí ife o sì fib o enu rè ó sì pariwo.
cupboard: n; (He kept the goods in the cup-board.) pepe ìbi tí a lè kó nnkan sí ó ko àwon ojà náà sínú pepe ìkónkan-sí.
cure: v; (The medicine has cured my fever.) wòsàn oògùn náà ti wo ibà mí sàn
cure: n; (There is cure for tuberculosis.) ìwòsàn. Ìwòsàn wà fún ikó fée
curfew: n; (The was curfew throughout last week.) ìséde. Iséde wà ní gbogbo òsè tó kojá.
curiosity: n; (He is full of curiosity.) ofúntótó; ìtopinpin ó ní èmí ìtopinpin púpò.
curious:adj; (He is a curious boy, always asking questions.) topinpin omo náà máa n fé topinpin, ó máa n bèèrè ìbéèrè sáa.
curl: v; (His hair is curled.) káko, ká jo, wé. Irun rè kákò.
curly: adj; (He has curly hair) kíká, wíwè ó ní irun kíká.
currency: n; (The currency of Nigeria is naira.) nína; owó takàdá. Náírà ni owó nínú Nàìjíríà.
current: adj; (The word is no longer current.) ti ìsisìnjí; ti lóótóó yìí òrò náà kìí se ti ìsisìnyí.
current: n; (The current of the river carried him for two miles before he could get out.) ìsàn odo. Ìsàn odò náà gbe fún ibùsò méjì kí ó tó lè jade.
curry: n ; (She was eating chicken curry and rice.) ewébè olóòórùn didun ó n je eran adiye tí a fi ewébè olóòórùn dídùn sè pèlú ìresì.
curse: v; (The woman cursed her enemies.) fi bú; fir é; fi sépè obìnrin náà fi àwon otárè rè.
curtain: n; (He drew the curtain as it was night time.) aso ikélé; aso títa ó ká aso ikélé náà nígbà ti ó di àsálé.
curve: n; (The are many curves on the road.) ohun tí o té; ohun tí ó wó. Ibi tí ó wó po ní ojú òná náà.
curve: v; (The road curved suddenly to the right.) wó; tè onà náà le lójiijì sí apá òtún.
cushion: n; (He sat on a cushion chair.) tìmùtìmù; ìròrì ó jókòó lórí aga tùmùtùmù.
custom: n; (It is the custom of in Yoruba to offer kolanuts to visitors.) àsà. Àsa yorùbá ni lati máa fí obì se àlejò.
customary: adj; (He talked to us with his customary kindness.) tí ó je mo àsà ó báwa sòrò pèlú àánú gége bí àsà rè.
customer: n; (The students are my customers.) oníbàárà oníbàárà mi ni àwon akékòó náà.
customs: n; (The customs have seized large quantities of smuggle heroin
asóbodè. Àwon asóbodè náà ti gba òpòlopò oògùn olóró tí wón se fàyàwó rè.
cut: v (He cut yam in half.) gé, sá; yun; bù; kè; là o gé isu náa sí meji.
cut: n; (The boy has a bad cut on his leg.) ogbé omokùnrin náà ni ojú ogbé burúkú kan rè.
cutlass: n; (He gave me a cutlass.) ada ó fún mi ní àdá kan.
cutlery: (Knives and forks are cutlery.) ohun ìyeun tí a fí n jeun tabi ti a fí n pín ounje ohun ìjeun in òbe ati sibi oníga jé.
cycle: n; (There is a cycle of birth, growing up giving birth and dying.) ayíká, ayípo. A ní àyipo ìgbà bíbíni, didàgbà, bíbímo àti ìgba kíkú.
cycle: v; (He cycles to school every day.) gun kèké ológèere ó máa n gun kètè ológèere sílé èkó lójoojumó.
cyclist: n; (The man is a cyclist.) ení tí o n gun kèké/ológèerè okùnrín náà máà n gun keke ológeere.
cylinder: n; (Oxygen is kept in cylinders.) ìgò onírin. Inú ìgò onirin in wón máa n fí aféfé èémí sí.
cyst: (He had a small operation to remove a cyst on his body.) àlétó ó se isé abé kékeré láti mù àléto ara rè kúro.
User:Tiyoringo
2428
6147
2006-12-13T21:34:07Z
Tiyoringo
109
/* 他言語版リンク */
== バベル(Babel) ==
<table style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; width: 242px; border: #99B3FF solid 1px">
<tr><td><center>'''[[Wikipedia:Babel]]'''</center></td></tr>
<tr><td>{{User ja}}</td></tr>
<tr><td>{{User en-2}}</td></tr>
<tr><td>{{User de-1}}</td></tr>
<tr><td>{{User zh-1}}</td></tr>
<tr><td>{{User es-0}}</td></tr>
<tr><td>{{User fr-0}}</td></tr>
<tr><td>{{User it-0}}</td></tr>
<tr><td>{{User nl-0}}</td></tr>
<tr><td>{{User pt-0}}</td></tr>
<tr><td>{{User ru-0}}</td></tr>
<tr><td>{{User simple-2}}</td></tr>
<tr><td>{{User BirthdayYear|1|9|7|X}}</td></tr>
<tr><td>{{User windows}}</td></tr>
<tr><td>{{User browser:Microsoft Internet Explorer}}</td></tr>
<tr><td>{{User inclusionist}}</td></tr>
<tr><td>{{User 歴検 2級世界史}}</td></tr>
<!--<tr><td>{{User death-expand}}</td></tr>-->
<tr><td>{{User Hutu}}</td></tr>
<tr><td>{{User Yahoo! JAPAN}}</td></tr>
<tr><td>{{User Google}}</td></tr>
</table>
== 他言語版リンク ==
*[[aa:User:Tiyoringo|不明]]
*[[ab:Участник:Tiyoringo|アブハズ語(アブハジア共和国)]]
*[[af:Gebruiker:Tiyoringo|アフリカーンス語(南アフリカなど)]]
*[[ak:User:Tiyoringo|アカン語(ガーナ、コートジボアール)]]
*[[als:Benutzer:Tiyoringo|アレマン語(スイス、高地ドイツ)]]
*[[am:User:Tiyoringo|アムハラ語(エチオピア)]]
*[[an:Usuario:Tiyoringo|アラゴン語(スペインの一部)]]
*[[ang:User:Tiyoringo|古英語]]
*[[ar:مستخدم:Tiyoringo|アラビア語]]
*[[arc:User:Tiyoringo|現代アッシリア語]]
*[[as:User:Tiyoringo|アッサム語(インド・アッサム地方)]]
*[[ast:Usuariu:Tiyoringo|アストゥーリア語(ポルトガルの方言)]]
*[[av:Участник:Tiyoringo|アヴァル語(ダゲスタン共和国)]]
*[[ay:User:Tiyoringo|アイマラ語(ボリビア・ペルー)]]
*[[az:İstifadəçi:Tiyoringo|アゼルバイジャン語]]
*[[ba:Ҡатнашыусы:Tiyoringo|バシキール語(バシコルトスタン)]]
*[[bar:User:Tiyoringo|ババリア語]]
*[[bat-smg:User:Tiyoringo|(リトアニアの一部)]]
*[[be:Удзельнік:Tiyoringo|ベラルーシ語]]
*[[bg:Потребител:Tiyoringo|ブルガリア語]]
*[[bh:User:Tiyoringo|ビハリ語(インド・ビハール州)]]
*[[bi:User:Tiyoringo|ビスラマ語(バヌアツ、ニューカレドニア)]]
*[[bm:Utilisateur:Tiyoringo|バンバラ語(マリ、ブルキナファソ、コートジボアール、ガンビア)]]
*[[bn:ব্যবহারকারী:Tiyoringo|ベンガル語(バングラデシュ)]]
*[[bo:User:Tiyoringo|チベット語]]
*[[bpy:User:Tiyoringo|(バングラデシュ・ミャンマー国境地方)]]
*[[br:Implijer:Tiyoringo|ブルトン語(ブルターニュ地方)]]
*[[bs:Korisnik:Tiyoringo|ボスニア語]]
*[[bug:User:Tiyoringo|ブギス語(スラウェシ島南部)]]
*[[bxr:User:Tiyoringo|(ブリヤート語(ブリヤート共和国)]]
*[[ca:Usuari:Tiyoringo|カタルーニャ語(カタロニア地方)]]
*[[cbk-zam:User:Tiyoringo|スペイン語系言語(フィリピン南部)]]
*[[cdo:User:Tiyoringo|閩東語]]
*[[ce:User:Tiyoringo|チェチェン語]]
*[[ceb:User:Tiyoringo|セブアノ語(セブ島ほか)]]
*[[ch:User:Tiyoringo|チャモロ語(グアム、マリアナ諸島)]]
*[[cho:User:Tiyoringo|チョクト語(アメリカ先住民)]]
*[[chr:User:Tiyoringo|チェロキー語(アメリカ先住民の一部)]]
*[[chy:User:Tiyoringo|(アメリカ先住民)]]
*[[co:User:Tiyoringo|コルシカ語]]
*[[cr:User:Tiyoringo|クリー語(カナダ、アルバータ州/ラブラドル州)]]
*[[cs:Wikipedista:Tiyoringo|チェコ語]]
*[[csb:Brëkòwnik:Tiyoringo|カシューブ語(ポーランドの一部など)]]
*[[cu:User:Tiyoringo|古代教会スラヴ語(東ヨーロッパ)]]
*[[cv:Хутшăнакан:Tiyoringo|チュヴァシ語(ヴォルガ川周辺の一部]]
*[[cy:User:Tiyoringo|不明]]
*[[da:Bruger:Tiyoringo|デンマーク語]]
*[[de:Benutzer:Tiyoringo|ドイツ語]]
*[[diq:User:Tiyoringo|(トルコ東部)]]
*[[dv:User:Tiyoringo|ディベヒ語(モルディブ)]]
*[[dz:User:Tiyoringo|ゾンカ語(ブータン)]]
*[[el:Χρήστης:Tiyoringo|ギリシャ語]]
*[[eml:User:Tiyoringo|(サンマリノ)]]
*[[en:User:Tiyoringo|英語]]
*[[eo:Vikipediisto:Tiyoringo|エスペラント語(人工言語)]]
*[[es:Usuario:Tiyoringo|スペイン語]]
*[[et:Kasutaja:Tiyoringo|エストニア語]]
*[[eu:Lankide:Tiyoringo|バスク語(バスク地方)]]
*[[ewe:User:Tiyoringo|エウェ語(ガーナ、トーゴ)]]
*[[fa:کاربر:Tiyoringo|ペルシア語(イラン、タジキスタン、アフガニスタン)]]
*[[ff:User:Tiyoringo|不明]]
*[[fi:Käyttäjä:Tiyoringo|フィンランド語]]
*[[fiu-vro:User:Tiyoringo|ヴォロ語(エストニア南東部)]]
*[[fj:User:Tiyoringo|フィジー語(フィジー)]]
*[[fo:Brúkari:Tiyoringo|フェロー語(フェロー諸島)]]
*[[fr:Utilisateur:Tiyoringo|フランス語]]
*[[frp:User:Tiyoringo|アルピタン語(フランス、イタリア、スイス国境地帯)]]
*[[fur:Utent:Tiyoringo|フリウリ語(イタリア、スロベニア国境地帯)]]
*[[fy:Meidogger:Tiyoringo|フリジア語(北海沿岸など)]]
*[[ga:Úsáideoir:Tiyoringo|アイルランド語]]
*[[gd:User:Tiyoringo|スコットランド・ゲール語]]
*[[gl:User:Tiyoringo|ガリシア語]]
*[[glk:User:Tiyoringo|(イラン・カスピ海沿岸)]]
*[[gn:User:Tiyoringo|グアラニー語(パラグアイ、ボリビア)]]
*[[got:User:Tiyoringo|ゴート語(ほぼ死語)]]
<!--
*[[gsw:User:Tiyoringo]](als:Benutzer:Tiyoringo)
-->
*[[gu:User:Tiyoringo|グジャラート語(インド、グジャラート州)]]
*[[gv:User:Tiyoringo|マン島語]]
*[[ha:User:Tiyoringo|ハウサ語(ナイジェリア北部など)]]
*[[haw:User:Tiyorinho|ハワイ語]]
*[[he:משתמש:Tiyoringo|ヘブライ語]]
*[[hi:सदस्य:Tiyoringo|ヒンディー語(インドの大部分)]]
*[[ho:User:Tiyoringo|(パプアニューギニアの一部)]]
*[[hr:Suradnik:Tiyoringo|クロアチア語]]
*[[hsb:User:Tiyoringo|(ザクセン)]]
*[[ht:User:Tiyoringo|ハイチ語]]
*[[hu:User:Tiyoringo|ハンガリー語]]
*[[hy:User:Tiyoringo|アルメニア語]]
*[[hz:User:Tiyoringo|不明]]
*[[ia:Usator:Tiyoringo|インターリングア(国際補助語)]]
*[[id:Pengguna:Tiyoringo|イド語(人工言語)]]
*[[ie:User:Tiyoringo|インターリングア(国際補助語)]]
*[[ig:User:Tiyoringo|イボ語(ナイジェリア、赤道ギニア)]]
*[[ii:User:Tiyoringo|彝語(四川省、雲南省少数民族)]]
*[[ik:User:Tiyoringo|イヌイット語(アラスカなど)]]
*[[ilo:User:Tiyoringo|イロカノ語(ルソン島北部)]]
*[[io:User:Tiyoringo|イド語(人工言語)]]
*[[is:Pengguna:Tiyoringo|アイスランド語]]
*[[it:Utente:Tiyoringo|イタリア語]]
*[[iu:User:Tiyoringo|イヌクティトゥット語(カナダ北極海沿岸地方)]]
*[[ja:利用者:Tiyoringo|日本語]]
*[[jbo:User:Tiyoringo|ロジバン(人工言語)]]
*[[jv:Panganggo:Tiyoringo|ジャワ語(ジャワ島中部、東部)]]
*[[ka:მომხმარებელი:Tiyoringo|グルジア語]]
<!--
*[[kaa:User:Tiyoringo|不明]]
-->
*[[kg:User:Tiyoringo|コンゴ語(コンゴ共和国、コンゴ民主共和国、アンゴラ]]
*[[ki:User:Tiyoringo|(ケニアの一部)]]
*[[kj:User:Tiyoringo|(ナミビア、アンゴラ)]]
*[[kk:Қатысушы:Tiyoringo|カザフ語]]
<!--
*[[kk-cn:User:Tiyoringo]]
*[[kk-kz:User:Tiyoringo]]
*[[kk-tr:User:Tiyoringo]]
-->
*[[kl:User:Tiyoringo|グリーンランド語]]
*[[km:User:Tiyoringo|クメール語(カンボジア)]]
*[[kn:ಸದಸ್ಯ:Tiyoringo|カンナダ語(インド南部)]]
*[[ko:사용자:Tiyoringo|朝鮮語]]
*[[kr:User:Tiyoringo|(ナイジェリア、チャド、ニジェール、カメルーン)]]
*[[ks:User:Tiyoringo|カシミール語(カシミール地方)]]
*[[ksh:Medmaacher:Tiyoringo|リプアーリ語(ラインラント、ベルギー東部)]]
*[[ku:Bikarhêner:Tiyoringo|クルド語]]
*[[kv:Участник:Tiyoringo|コミ語(ロシア・コミ共和国)]]
*[[kw:User:Tiyoringo|コーンウォル語(イギリス、コーンウォル地方)]]
*[[ky:User:Tiyoringo|キルギス語]]
*[[la:Usor:Tiyoringo|ラテン語]]
*[[lad:User:Tiyoringo|ジュデズモ語(スペイン系ユダヤ人)]]
*[[lb:User:Tiyoringo|ルクセンブルク語]]
*[[lbe:User:Tiyoringo|(ダゲスタン共和国南部)]]
*[[lg:User:Tiyoringo|ガンダ語(ウガンダ)]]
*[[li:Gebroeker:Tiyoringo|リンブルグ語(低地ドイツ語)]]
*[[lij:User:Tiyoringo|リグリア語]]
*[[lmo:User:Tiyoringo|ロンバルド語(ロンバルディア地方)]]
*[[ln:User:Tiyoringo|リンガラ語(コンゴ民主共和国、コンゴ共和国)]]
*[[lo:User:Tiyoringo|ラーオ語(ラオス)]]
*[[lt:Naudotojas:Tiyoringo|リトアニア語]]
*[[lv:Lietotājs:Tiyoringo|ラトビア語]]
*[[map-bms:User:Tiyoringo|バニュマス語(ジャワ島中部ほか)]]
*[[mg:User:Tiyoringo|マダガスカル語]]
*[[mh:User:Tiyoringo|マーシャル語(マーシャル諸島、ナウル)]]
*[[mi:User:Tiyoringo|マオリ語(ニュージーランド先住民)]]
*[[mk:Корисник:Tiyoringo|マケドニア語]]
*[[ml:User:Tiyoringo|マラヤラム語(インド南部)]]
*[[mn:User:Tiyoringo|モンゴル語]]
*[[mo:User:Tiyoringo|モルドバ語]]
*[[mr:User:Tiyoringo|マラーティー語(インド西部)]]
*[[ms:Pengguna:Tiyoringo|マレー語]]
*[[mt:User:Tiyoringo|マルタ語]]
*[[mus:User:Tiyoringo|(アメリカ先住民)]]
*[[my:User:Tiyoringo|ビルマ語(ミャンマー)]]
*[[mzn:User:Tiyoringo|マザーンダラン語(イラン・カスピ海沿岸)]]
*[[na:User:Tiyoringo|ナウル語]]
*[[nah:Usuario:Tiyoringo|ナワトル語(メキシコ先住民)]]
*[[nap:Utente:Tiyoringo|ナポリ語]]
*[[nds:Bruker:Tiyoringo|低ザクセン語(ドイツ北部)]]
*[[nds-nl:Gebruker:Tiyoringo|オランダ低ザクセン語(オランダ北部)]]
*[[ne:User:Tiyoringo|ネパール語(ネパール)]]
*[[new:User:Tiyoringo|ネパール語(ネパール)]]
*[[ng:User:Tiyoringo|(ナミビア、アンゴラ南部)]]
*[[nl:Gebruiker:Tiyoringo|オランダ語]]
*[[nn:Brukar:Tiyoringo|ニーノシュク(ノルウェーの方言)]]
*[[no:Bruker:Tiyoringo|ノルウェー語]]
<!--
*[[non:User:Tiyoringo|不明]]
-->
*[[nov:User:Tiyoringo|ノヴィアル(人工言語)]]
*[[nrm:User:Tiyoringo|ノルマン語(ノルマンディー地方)]]
*[[nv:User:Tiyoringo|ナバホ語(ニューメキシコ州、ユタ州先住民族)]]
*[[ny:User:Tiyoringo|チェワ語(マラウイ)]]
*[[oc:Utilizaire:Tiyoringo|オック語(ガスコーニュ地方など)]]
*[[om:User:Tiyoringo|オロモ語(エチオピア、ケニア)]]
*[[or:User:Tiyoringo|オリヤー語(インド・オリッサ州)]]
*[[os:Архайæг:Tiyoringo|オセット語(北オセチア共和国)]]
*[[pa:User:Tiyoringo|パンジャブ語(インド・パンジャブ州、パキスタン)]]
*[[pag:User:Tiyoringo|(ルソン島中部)]]
*[[pam:User:Tiyoringo|パンパンガ語(フィリピン北部の一部)]]
*[[pap:User:Tiyoringo|ポルトガル語系言語(オランダ領アンチル諸島及びアルバ)]]
*[[pdc:User:Tiyoringo|ペンシルバニア・ドイツ語(ペンシルバニア州、カナダ・アメリカ国境)]]
*[[pi:User:Tiyoringo|パーリ語(上座仏教教典)]]
*[[pih:User:Tiyoringo|ノーフォーク語(オーストラリア領ノーフォーク島)]]
*[[pl:Wikipedysta:Tiyoringo|ポーランド語]]
*[[pms:Utent:Tiyoringo|ピエモンテ語(ピエモンテ地方)]]
*[[ps:User:Tiyoringo|パシュトー語(アフガニスタンの一部)]]
*[[pt:Usuário:Tiyoringo|ポルトガル語]]
<!--
*[[pt-br:User:Tiyoringo|不明]]
-->
*[[qu:Usuario:Tiyoringo|ケチュア語(インカ帝国)]]
*[[rm:User:Tiyoringo|ロマンシュ語(スイス)]]
*[[rmy:Jeno:Tiyoringo|ロマ語(ジプシー)]]
*[[rn:User:Tiyoringo|ルンディ語(ブルンジ)]]
*[[ro:Utilizator:Tiyoringo|ルーマニア語]]
*[[roa-rup:User:Tiyoringo|アルーマニア語(ルーマニア語の流れを持つ)]]
*[[roa-tar:User:Tiyoringo|不明]]
*[[ru:Участник:Tiyoringo|ロシア語]]
*[[ru-sib:User:Tiyoringo|(シベリア)]]
*[[rw:User:Tiyoringo|(ルワンダ)]]
*[[sa:User:Tiyoringo|サンスクリット語(インドの古典言語)]]
*[[sc:Utente:Tiyoringo|サルディーニャ語(サルディーニャ島)]]
*[[scn:User:Tiyoringo|シチリア語(シチリア島)]]
*[[sco:User:Tiyoringo|スコットランド語]]
*[[sd:User:Tiyoringo|シンディー語(パキスタン、シンド州)]]
*[[se:User:Tiyoringo|北部サーミ語(ラップランド)]]
*[[sg:User:Tiyoringo|サンゴ語(中央アフリカ共和国)]]
*[[sh:User:Tiyoringo|セルビア・クロアチア語]]
*[[si:User:Tiyoringo|シンハラ語(スリランカ)]]
*[[simple:User:Tiyoringo|シンプル英語]]
*[[sk:Redaktor:Tiyoringo|スロバキア語]]
*[[sl:Uporabnik:Tiyoringo|スロベニア語]]
*[[sm:User:Tiyoringo|サモア語]]
*[[sn:User:Tiyoringo|ショナ語(ジンバブエなど)]]
*[[so:User:Tiyoringo|ソマリ語(ソマリア)]]
*[[sq:Përdoruesi:Tiyoringo|アルバニア語]]
*[[sr:Корисник:Tiyoringo|セルビア語]]
<!--
*[[sr-ec:User:Tiyoringo|不明]]
*[[sr-el:User:Tiyoringo|不明]]
*[[sr-jc:User:Tiyoringo|不明]]
*[[sr-jl:User:Tiyoringo|不明]]
-->
*[[ss:User:Tiyoringo|スワジ語(スワジランド)]]
*[[st:User:Tiyoringo|ソト語(レソト)]]
*[[su:Pamaké:Tiyoringo|スンダ語]]
*[[sv:Användare:Tiyoringo|スウェーデン語]]
*[[sw:User:Tiyoringo|スワヒリ語(ケニア、タンザニア)]]
*[[ta:பயனர்:Tiyoringo|タミル語(スリランカ)]]
*[[te:సభ్యుడు:Tiyoringo|テルグ語(インド南東部)]]
*[[tet:User:Tiyoringo|テトゥン語(東ティモール)]]
*[[tg:User:Tiyoringo|タジク語]]
*[[th:ผู้ใช้:Tiyoringo|タイ語]]
*[[ti:User:Tiyoringo|ティグリヤ語]]
*[[tk:User:Tiyoringo|トルクメン語(トルクメニスタン)]]
*[[tl:User:Tiyoringo|タガログ語(フィリピン)]]
*[[tlh:User:Tiyoringo|クリンゴン語(スタートレック)]]
*[[tn:User:Tiyoringo|ツワナ語(ボツワナ)]]
*[[to:User:Tiyoringo|トンガ語]]
*[[tokipona:User:Tiyoringo|トキポナ(人工言語)]]
*[[tpi:User:Tiyoringo|トク・ピジン(パプア・ニューギニア、ソロモン諸島、バヌアツ)]]
*[[tr:Kullanıcı:Tiyoringo|トルコ語]]
*[[ts:User:Tiyoringo|(モザンビーク、スワジランドなど)]]
*[[tt:Äğzä:Tiyoringo|タタール語(北アジア)]]
*[[tum:User:Tiyoringo|トゥンブカ語(マラウイなど)]]
*[[tw:User:Tiyoringo|トウィ語(ガーナ)]]
*[[ty:User:Tiyoringo|タヒチ語]]
<!--
*[[tyv:User:Tiyoringo|不明]]
--->
*[[udm:Викиавтор:Tiyoringo|ウドムルト語(ロシアの一部)]]
*[[ug:User:Tiyoringo|ウィグル語]]
*[[uk:Користувач:Tiyoringo|ウクライナ語]]
*[[ur:صارف:Tiyoringo|ウルドゥー語(パキスタン、インドなど)]]
*[[uz:User:Tiyoringo|ウズベク語(ウズベキスタン)]]
*[[ve:User:Tiyoringo|(南アフリカ、ジンバブエ)]]
*[[vec:Utente:Tiyoringo|ヴェネツィア語]]
*[[vi:Thành viên:Tiyoringo|ベトナム語]]
*[[vls:Gebruker:Tiyoringo|フラマン語]]
*[[vo:User:Tiyoringo|不明]]
*[[wa:Uzeu:Tiyoringo|ワロン語(ベルギー南部)]]
*[[war:User:Tiyoringo|ワライワライ語(フィリピン中部)]]
*[[wo:User:Tiyoringo|ウォロフ語(セネガル、ガンビア、モーリタニア)]]
*[[wuu:User:Tiyoringo|呉語(上海ほか)]]
*[[xal:Орлцач:Tiyoringo|オイラト語(モンゴル西部など)]]
*[[xh:User:Tiyoringo|(南アフリカ共和国)]]
*[[yi:באַניצער:Tiyoringo|イディッシュ語(ユダヤ人、主に中欧、東欧)]]
*[[yo:User:Tiyoringo|ヨルバ語(ナイジェリア)]]
*[[za:User:Tiyoringo|チワン語(広西省少数民族など)]]
*[[zea:User:Tiyoringo|オランダ南西部北海沿岸地方]]
*[[zh:User:Tiyoringo|中国語]]
*[[zh-classical:User:Tiyoringo|古文/文言文(漢文)]]
<!--
*[[zh-cn:User:Tiyoringo|中国語]]
*[[zh-hk:User:Tiyoringo|中国語]]
-->
*[[zh-min-nan:User:Tiyoringo|閩南語(福建省南部)]]
<!--
*[[zh-sg:User:Tiyoringo|中国語]]
*[[zh-tw:User:Tiyoringo|中国語]]
-->
*[[zh-yue:User:Tiyoringo|広東語]]
*[[zu:User:Tiyoringo|ズールー語(南アフリカ、ズールー族)]]
== プロフィール(PROFILE) ==
*[[:ja:Wikipedia:善意にとる]]
=== BASKETBALL ===
*[[NBA]]、[[w:New York Knics|ニューヨーク・ニックス]]のファン。
*[[2006年バスケットボール世界選手権]]のうち、[[さいたまスーパーアリーナ]]で行なわれた20試合中、12試合を観戦した。
**決勝戦([[スペイン]]対[[ギリシャ]])7位8位決定戦([[リトアニア]]対[[ドイツ]])(4階席より観戦,仕事のため7位8位決定戦は第2Qぐらいから)[[画像:20060903 2157~001.jpg]]
**3位から6位決定戦([[アメリカ]]対[[アルゼンチン]])、([[フランス]]対[[トルコ]])スタンドS席より観戦
**5位から8位戦(フランス対ドイツ)、(トルコ対リトアニア)、アリーナS席(ゴール裏2列目)より観戦
**準々決勝2日目(アメリカ対ドイツ)、(ギリシャ対フランス)、アリーナS席より観戦
**ベスト8決定戦2日目(アメリカ対[[ニュージーランド]])、(ドイツ対[[ナイジェリア]])、(フランス対[[アンゴラ]])、(ギリシャ対[[中国]])、午前午後は観客入替(1日4試合スタンドS席より観戦、午後は最後列)
*購入したグッズ
**ピンバッジ(観戦したほぼ全ての試合、スペイン優勝、その他多数)
**[[タオル]][[マフラー]](ギリシャ(中国戦後)、トルコ(フランス戦後)ドイツ(ナイジェリア戦後?))
**Tシャツ(予選Bグループのもの2種類(黒、白)、ギリシャ、トルコ、北海道の絵柄入りの記念Tシャツ([[札幌]]ラウンドのもの、ただしXXXサイズ、[[北海道]]出身の職場の人へプレゼント)
**お菓子3種類
**タイピン(優勝カップ)
**ボールペン([[バツマル]])
**シャーペン(バツマル)
*購入したグッズ(公式以外)
**[[携帯ストラップ]](キティ)部活動シリーズ
*購入予定グッズ(DVD全てのセット)
*:さすがに30,000円のトーナメントピンバッジ限定200か300セットは購入しませんでした。何年か前だったり、10,000円くらいなら買ってました。
=== OTHER SPORTS ===
*[[NFL]]、[[Chicago Bears|シカゴ・ベアーズ]]のファン。
*[[Jリーグ]]、[[ジェフ千葉]]([[古河電工]]のときより)のファン。
*天皇杯(サッカー)に出場したことのある大学の出身。J1のチームとの試合には応援に出かけました。
== リンク(LINK) ==
*[[利用者:Tiyoringo/立ち上げ記事]]
*[http://www.nba.com/hawks/ アトランタ・ホークス]
*[http://www.nba.com/celtics/ ボストンセルティックス]
*[http://www.nba.com/bobcats/index_main.html シャーロット・ボブキャッツ]
*[http://www.nba.com/bulls/ シカゴ・ブルズ]
*[http://www.nba.com/cavaliers/ クリーブランド・キャバリアーズ]
*[http://www.nba.com/mavericks/ ダラス・マーベリックス]
*[http://www.nba.com/nuggets/ デンバー・ナゲッツ]
*[http://www.nba.com/pistons/index_main.html デトロイト・ピストンズ]
*[http://www.nba.com/warriors/index_main.html ゴールデンステート・ウォリアーズ]
*[http://www.nba.com/rockets/index_main.html ヒューストン・ロケッツ]
*[http://www.nba.com/pacers/ インディアナ・ペイサーズ]
*[http://www.nba.com/clippers/index_main.html ロサンゼルス・クリッパーズ]
*[http://www.nba.com/lakers/ ロサンゼルス・レイカーズ]
*[http://www.nba.com/grizzlies/ メンフィス・グリズリーズ]
*[http://www.nba.com/heat/ マイアミ・ヒート]
*[http://www.nba.com/bucks/ ミルウォーキー・バックス]
*[http://www.nba.com/timberwolves/ ミネソタ・ティンバーウルブズ]
*[http://www.nba.com/nets/ ニュージャージー・ネッツ]
*[http://www.nba.com/hornets/ ニューオーリンズ・ホーネッツ]
*[http://www.nba.com/knicks/ ニューヨーク・ニックス]
*[http://www.nba.com/magic/index_main.html オーランド・マジック]
*[http://www.nba.com/sixers/index_main.html フィラデルフィア・セブンティシクサーズ]
*[http://www.nba.com/suns/index_main.html フェニックス・サンズ]
*[http://www.nba.com/blazers/ ポートランド・トレイルブレイザーズ]
*[http://www.nba.com/kings/ サクラメント・キングス]
*[http://www.nba.com/spurs/ サンアントニオ・スパーズ]
*[http://www.nba.com/sonics/ シアトル・スーパーソニックス]
*[http://www.nba.com/raptors/ トロント・ラプターズ]
*[http://www.nba.com/jazz/ ユタ・ジャズ]
*[http://www.nba.com/wizards/index_main.html ワシントン・ウィザーズ]
Atumo-Ede (English-Yoruba): D
2429
6255
2006-12-17T07:21:22Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (Yoruba-English): D]]
==Oju-iwe Kiini==
dab: v; (She stopped crying and dabbed her eyes.) jèjé; nù fééréfé ó dáké ekùn, o sì nu ojú rè nù.
dab: n; (She gave her daughter a dab on her face after greeting her.) ìlù jéjé; ìfowokán feerefe, ifowó-nù fééréfé o fún omo re ni ifowonu fééréfe lorí léyùn to kìí tán.
daft: n; (Don’t be so daft.) aláìní-làákàyè; alání-òye. Má yan aláàlóye.
dainty: adj; (She is a dainty Child.) dídùn; dára; elegé omo tó rewà ni.
daisy: n; (The garden is fill of daisy.) irúfé koríko kan tó ó máa n ní òdòdó fúnfun lórí pèlú pupa résúrésú láàrin rè. Imí ogba náà fún koríko tí Ó ní òdòdò funfun lórí pèlú anu pupa láàrin rè.
dale: n; (The dale is very deep.) ògbun ògbun náà jùn.
dangerous: adj; (The river is highly dangerous for the swimmers.) lèwu odò náà léwu gidegidi fún àwon òmùwè.
darling: n; (She is my darling.) olùfé olùfé mi ni.
darling: adj; (My darling daughter is here.)
olólùfé olólùfé omo mí obìnrin wà nibi.
dart:n; (He killed the bird with dart.) òkò o fi oko pa eye náà.
dart: v; (The mouse darted away when I approached.) lo kíákíá; sáré lo lojiji. Eku ilé náà sáré lo lójiji nígbà tí mo sún mó on.
dash: v; (I must dash.) sún sìwájú kíákíá, lo kíákíá mo gbòdò máà lo kíakíá.
dash: n; (Try to make a dash of freedom.) ìsúnsíwáhú mura láti ni ìsúnsíwájú òmìnira. Ami kan ti a n fi sí ìwé kíko.
date: n; (What is today’s date?) déètì kí ni déètì.
date: v; (Don’t forget to date your cheque.) fi déètì ojó sínu ìwé kíko ma se gbagba láti fi déètì sínú sòwédówó re.
daughter:n; (The man has three daughters.) omobìnrin okùnrin náà ní omonùnrin méta.
dawn: n; (We must start at dawn.) àfèmójú. A gbódò bèrè nì àfèmójú
dawn: v; (Day was dawning as we left.) yé;bers sí ni mole ojúmó ti mo bí a se kúrò.
day:n; (He has been working all day.) ojú òsán ó ti n sisé ní gbogbo ojú òsán
daylight: n; (He stole the car in the daylight.) ojúmomo ojúmomo ló jí okò ayókélé nàá.
daytime: n; (You hardly see owls in the daytime.) ojú òsán; òsán gangan o kò lè sábà rí àwon eye òwìwí ni òsán gangan.
dead: adj; (The tiger fell dead.) di òkú; láìlémìí. Ekùn náà subú lulè ó dòkú.
dead: n; òkú. (We carried the wounded and the dead off the battle field.) A gbé awon to fara pa ati awon okú náà kúrò lójú ìjà.
dead: adv; (You are dead right!) pátápátá ó gbà a pátápátá
deaf: adj: (She was born completely deaf.) tí ó dítí. A bii ládití pátápata.
deaf:n; (They are all deafs.) eni tí ó diti. Adìti ni
gbogbo won
deal: n; (The workers are hoping for a better pay deal.) ìpín ; àjosopò. Àwon òsìsè náa n retí ìpín/ isé tí yoo mú owó to gbe péélí wa.
deal: v; (He dealt me four cards.) pín ó pín páálì ìkonkan-sí méin fún mí.
dear: adj; (My daughter is very dear to me.) tí ó sòwón omobìnrin ni sòwón sí ni púpò.
dear: n; (Come here, my dear.) Èdá gìdi; eni rere, olùfé máa bò níbi, olùfé mi.
death: n; (Her death was a shock to him.) ikú ikú re bá a lójijì.
debate:n; (After much debate we decided to leave the place.) àríyànjiyàn iléyin òpòlopò aríyànjiyàn a pinu láti kúrò nìbè.
debate: v; (What are you debating about?) se n se àríyànjiyàn kí le n se àríyànjuyàn lé lórí.
debit: n; (How much is my debit?) gbèsè. Eló ni gbese mi?.
debtor: n; (The man is my debtor.) onígbese onígbèsè mi lokùnrin náà.
decade: n; (It now a decade I saw him last.) odún méwàá ó pe odún méwàa tí mo rí i gbèyìn.
decay: v; (Sugar will decay your teeth.) rà bàjé súgà yóò ba eyín re jé.
decay: n; (That system slowly fell into decay.) ìbàjé; rírá; aláìsìsé díédíè.
deceive: v; (He deceived him.) tàn je ó tàn an je.
deceiver: n; (The man is a deceiver.) elètàn elètàn ni okùnrin náà.
december: n; (He was born in December.) òpe; osù kejìlá odún. A bíi nínú osù òpe.
decent: adj; (The lady is decent.)finju. Omoódan náà fúnju.
decide: v; (I have decided to go.) pinnu. Mo ti pinnu láto lo.
decidous: adj; (He went to hunt in a decidours forest.) tí n wówé lódoodún ó lo sode nínú igbó tí o n wówé lódoodún.
decimal: n; (I don’t understand decimal fraction.) tí o ní se pèlú èwá. Ìsirò orí pípín sí méwàá kò yé ni dáadáa.
deck: n; (My bad is on the top deck.) pákó tí a fit è okò. Erù mí wà lórí pákó tí afi lé okò lókè.
declaration: n; (The was a declaration of wan yesterday.) ikede ìkéde ogún wáyé lánàá.
declare: v; (He declared that the war is over.) kéde; tenumó ó kéde pé ogún ti tan.
decorate: v; (The table was decorated.) se lósòó wón se tábìlì náà lósòó.
decline: n; (There is a decline in the population of this country.) ìdínkù; iwásílè. Idúnke/ìwásílè wà nínú ìye olùgbé orìkè-èdè yìí.
decline: v; (The influence declined after she lost the election.) dínkù; wá sílè. Gbajúmò rè dúnkù léyìn tí kò wolé ìbò.
deed: n; (You shall be rewanded according to your good deeds.) ìde;. A ó san èsan ìsé rere rè fún o.
deep: adj; (The well is very deep.) jìn; jinlè kàngs náà jìn dáadáa.
deer: n; (The hunter killed a deer.) àgbòrin, ìgalà, egbin ode náa pa àgbònrin.
defeat: v; (Thou shall defeat your enemies.) bì subu; borí. Ìwo yóò bóri àwon òtá re.
defeat: n; (Your enemies shall suffer defeat.) ìsubu. Àwon òtá re yóò rí ìsubú.
defend: v; (I will defend him.) gbèjà; dáàbò bp; se odi fun. N ó dáàbò bò o.
defense: n; (God is my defense.) ààbò; asà olórun in ààbò mi.
defenceless :n; (He is a defenceless Child.) aláìní-ààbò. Aláìláàbo omo mi.
deficiency: n; (Vitamin deficiency can lead to Illness.) ààpé. Àìpé oúnje asaralóore lè fa àìsàn.
deficient: adj: (The Child is deficient in knowledge.) jé àìpé omo náàjé àìpé ogbón
define: v; (The powers of a judge are defined by haw.) túmò; so àsoyé òfin lo so àsoyé lóri agbára adájó.
definite: adj; (I have no definite plans for tomorrow.) (It is now definite that she’s going to be promoted.) pàtó. N ko ni àwon àlàkale kankan pàtó fún òla. dájú ó di dájú báyìí pé won yóò gbé e ga.
defy: v; (She defied her parents and got married.) fojú ká mó; pè níjà; témbélú ó fojú témbélú àwon òbi rè ó sì lo lókò.
degree: n; (She shows a high degree of skill in her work.) ìwon; ioò; oyè ó fi ìwòn làákaye gíga han nínú isé rè.
delay: n; (He did the work without any delay.) ìdádúró ó se isé láìsí ìdádúró kankan.
delay: v; (He delayed me for two hours.) dá dúró ó dá mi duro fun wakati meji.
delegate: n; (He sent his delegate to me yesterday.)ikò; asojú ó ran àwon ikò rè simi lánàá.
delegate: v; (The manager was delegated to reorganize the department.) yan asoju; yan ikò wón yan olùdarí náà láti tún èka náà tò.
deliberate: adj; (Deliberate sins have no forgiveness.) àmòómòse. Àwon èsè àmòómòda ko ní Ìdárijun.
deliberate: v; (He deliberated on my question before she answered me.) rónú ó ronú lórí ìbéèrè mi kó tó dá mi lóhùn.
delicate:adj; (That crate of egg is delicate to carry.) elegé pákó tí a to eyin sí yen se elegé láti gbé.
delicious: adj: (She prepared a delicious meal.) tí o ní àdídùn ó se oúnje aládìídùn.
delight: n; (He takes delight in proving others wrong.) inú dídùn ó ní inú dídùn sí ìyàn jíjà.
delight: v; (He delights in shocking people.) ninu dídùn; dumú ó máa n nínú dídùn sí pipa àwon èniyàn lára.
deliver: v; (The woman just delivered a baby.) (She delivered the gods for me.) Gbà sile, bimo, obìnrin náà sese bimo ni. O gba ojà naa sílè fún mi.
delta: n; (I have been to the Niger Delta.) ibi tí odo tí peka sí wéewé sínú omi òkun. Mo ti de ibi ti odo oya ti pèka.
deluge: n ; (The deluge destroyed many properties.) ìkún omi. Ìkún omi náà ba òpòlopò dúkìá jé.
demand: v; (He demanded for money.) bèèrè fún nnkan ó bèèrè fún owó.
demand: n; (The demand for the goods is too high.) ìbéèrè. Ìbéèrè fún òjá náà ga jù.
democracy: n; (Democracy is the best type of government.) èro ìjoba tolórí telémù. Ètò ìjoba tolorí telémù ló dára ju
demolish:v; (He demolished the shop.) (He demolished the statute) run ó run ilé ìtàjà náà. Bàjé, O ba òwò náà jè
demonstrate: v; (He demonstrated his loyality.) fi hàn, ó fi ìwa otító rè hàn
demonstration: n; (They gave a clear demonstration of their intentions.) ìfihàn, wón se afihàn èrò okàn rè gbangba.
den: n; (He threw him into a lion’s den) ihò, ó so ó sínú ihò kìnìún.
dense: adj; (The forest is very dense.) dí, Igbo náà dí púpò
dentist: n; (My brother is a dentist.) onísègùn eyín onísègùn eyín ni ègbón mi.
deny: v; (Peter denied jesus.) sè; kò fún, pétérù sé Jésù
depart: v; (He departed from him immediately) lo kúrò ;o lo kúrò lódò rè lógán.
department: n; (He is the head of our department) èka ounní olorí èka tiiwa.
depend: v; (You cannot depent on his arriving on time.) gbókànlé; gbáralé, gbíyèlé. o ko lè gbára lé díde rè lákòókò.
dependant: n; (The Child is a dependant to his brother.) eni tí wón n gbó bùkátà rè. Egbón omo náà ni ó n gbó bùkátà re
depict: v; (His novel depicts life of a Christian.) fihàn; se àpeere. Iwe ìtan arose re se afihàn ayé onígbàgbó.
deposit: n ; (The shop promised to keep the goods for me if I paid a deposit.) ohun ìdógò; ilélè; ìjásílè Ilé itajà náà selérí láti pa ojà náà mo fún mi tí n ba le fi owo dógò sílè.
deposit: v; (The bus deposited them at the bustop.) dogol san àsansílè owo; dà sílè fi lélè. Okò náà dà wón sílè ni ibùdókò náà
depot: n; (He went to coca-cola depot.) ilé ìsura; ibì ìpamó ó lo sí lbi tí wón n pa otí elérìndodo mó sí.
depress: v; (Wet weather alwas depresses me.) rè sílè; mú káàánú òrìnrin n rè mi ní okàn sìlè.
depression: n; (He committed suicide during a fit of depression.) ìrèsílè; ìrèwèsì, ó bínú pa ara rè nínú tí ìrèwèsì okàn.
depth: n; (The dept of the well is ten feet.) ìjinlè; jíjìn, jíjìn kanga náà jé ese méwàá.
deputy: n; (I am acting as deputy till the manager returns.) asojú eni; àdèlé, mo n se gégé bí adelé títí tí aláse náà yóò padà.
descend: v; (The lift began to descend.) sò kale. Èro agbeni náà bèrè sí ní sòkàle.
describe: v; (He described his house.)júwe; fi òrò sàpeere ó júwe ilé rè.
desert: n; (Somalia is mostly desert.) asalè. Asálè ni gbogbo ile sòmàlíà ferè é jé.
desert: v ; (He deserted his wife and Child.) kò sílè ó ko aya àti àwon omo rè sílè.
design: n; (Good designs will earn you more money.) àpeere; apèjúwe; àwòrán. Àwon àwòrán dáadáa yóò mú owó wa fún o dáadáa sii.
design: v; (The route is designed to improve the flow of traffic.) (He designed the house.) sètò, wón sètò ònà náà dún ìgbòkègbòdò oko tó já gaara. se lósòó ó se ilé náà ní òsó.
desire: n ; (They had little desire for wealth.) ìfé, ìwù. Ifé kékéré ni wón ni sí orò
desire: v; (We desire happiness and health.) fé. A fé inú dídùn àti àlàáfía.
desk: n; (He was writing on his desk.) tábìlì ìkòwé ó n kòwé lórí tábìlì ìkòwé rè.
despair: n ; (He gave up struggle in despair.) àìnírètí ó síwó ìlàkàkà pèlú àìnírètí.
despair: v; (Don’t despair! We will think of a way out.) so ìrèrí nú má so ìrètí nù, a o wá ònà àbáyo.
dispatch: v; rán lo. (American warships love been dispatched to the area.) (Àwon Améríkà rán àwon okò ogun won lo sí agbègbè náà.
dispatch: n; (Government welcome the depatch of the peace keeping force.) ikò. Ijoba kí awon ikì tí wón rán sí lbi ìpètù-síjà náà kàábò.
desperate: adj; (The prisoners grew increasable desperate.) láìnírètí; gbékú ta fi àáké kórí. Àwon eléwon náà gbékú ta.
despise: v; (Don’t despise others.) kégàn; gàn; sáátá, mo se gan elòmíràn.
despite: prep; (They had a wonderful holiday despite a bad weather.) bí ó tile jé pé, Wón gbádùn ìsùnin won bí ó tile jé pé ojú ojó kò dára.
destination: n; (He reached his destination safely.) òpin nnkan: lbi tí a n lo, o dé lbi tí o n lo láyò.
destine: v; (He is destined to be rich.) pinnu; kádàrá; yàn fún, ó kadara lati lówó.
destiny: n; (Destiny drew us together.) kádàrá, kádàrá lo fè wá móra.
destroy: v; (He destroyed the bus) parun, run, ó pa okò náà run.
destruction: n; (Government inported weapons of mass destruction.) ìparun. Ijoba ra ohun ìjà ìparun wolé.
detail: n; èkúnréré ó kò láti so ní èkúnréré gan-an bí a ti se le yí òkun náà padà
detail: v; (The man details all the goods in his shop.) se lékùn-ún-réré okùnrin náà sètò ojà náà lékùn-ún-réré sí ilé ìtajà rè.
detain: v; (He was detained for 3 days.)
dá dúró; tì mole. Wón tì í mólé fún ojó méta.
detect: v; (Do I detect a note of wrong in your voice?) wá rí i. N jé mo se àwárí ègó nínú òrò re?
detergent: n; (He washed his clothes with detergent.) ose lúbúlúbú, ó fi ose lùbúlúbúfo aso rè
deteriorate: v; (His health deteriorate rapidly and he died.) rèyìn, bajé síí burú síí. Aláafíà rè n buru síi ó sì kú.
determine: v; (He determined to go.) pinnu; fowó sòyà ó pinnu láti lo.
detest: v; (He detests stealing.) kóòríra, ó kóòríra olè.
devolop: v; (They sugar industry is developing.) dàgbà; gbòòrò; gbèrú. Ile isé suga náà n gbérú síi.
device: n; (Beware of the device of enemies.) ete; ogbón sora fún ete àwon òtá.
devil: n; (Devil is a liar.) Èsù; ènìyàn buburú òpùró ni Esu.
devote: v; (He devoted his time for communual work.) yà sótò; yà sí mímó ó ya àsìkò rè sótò fún isé ilú.
dew: n; (There was dew on the leaves.) ìrì; eeni. Irì wà lórí àwon ewé náà.
diagonal: n; (He stood at the diagonal of the room.) lbi tó so igun méjì pò ó duro síbi tó so igun yàrá náà pò.
diagram: n; (He draw the diagram with chalk.) àwòran, ó ya àwòran pèlú efun.
dial:n; (The dial of the clock has spoilt.) ojú aago ójú aago náà ti bàjé.
dial: v; (He dialled to my telephone number and called me.) yí nómbá ero ìbánisoro lónà jíjùn làti peni básòrò o yí nómba ero ìbánisoro mi o si pè mi.
diamater: n; (The diameter of the ball is not more than a feet.) ìlà tí ó gba àárín obíríkítí kója; fífè òbíríkítí fífè bóòlù náà ko ju ese bàtà kan lo.
diamond: n; (He saw a diamond on his farmland.) òkúta oníyebíye jùlo ó rí òkúta oníyebíye jùlo lórí ilè oko rè.
diarrhoes:n; àrunsu; ìgbé òrìn. Ìgbé òrìn n dàá láàmu. (He is suffering from diarrhoea.)
diary: n; (He left his diary on the table.) ìwé ohun tí a se lójoojumò ó gbàgbé ìwé tí o n ko ohun tó se lójoojumó só ri tábìli.
dice: n; (He lost the dice.) àwon omo ayo tí o máa n ní igun mérin, ó so awon omo ayo onígun mérin nù.
dictate:v; (She dictates for her husband.) pase; so; pè fún láti ko ó máa n pase fún oko rè.
dictation: n; (The dictation is very simple.) àpeko. Àpàko náa ró dáadáa
dictator: n; (Our president is a dictator.) apàse eni tí o lágbára láti se ìlé bí ó ti wù ú. Àare wa máa n se ìlé bó ti wù ú.
dictionary: n; (He bought an english dictionary.) ìwé àsàjo òrò tí ó n so ìtumò òrò. Ó ra ìwé atúmo òrò ní ede Gèésì.
did: v; (He did the work.) se, ó se isé náà.
die: v; (He died yesterday.) ku, ó kú lánáà.
die: n; (He lost a die.) omo ayò onígun mérun ó so omo ayò onígun mérun kan nu.
diesel: n; (He filled his vehicle wigh diesel.) epo okò ó ra epo kún okò rè.
diet: n; (Illnesses are caused by poor diet.) oúnje, oúnje burúku ló n fa orísìírisìí àìsàn.
diet: n; (You ought diet and got exercise.) jeun ó ue kí o jeun kí o sì maa se idáraya.
differ: v; (Tastes differ.) yàtò ohun tí eni kòòkan fé yàtò síra
difference: n; (The difference is clear.) ìyàtò. Ìyàto náà hàn gbángba.
different: adj; (The tastes are different to mine.) yàtò. Ifé wón yàtò sí tèmi.
dificult: v; (She finds it difficult to stop smoking.) sòro ó sòro fún un láti síwóo sìgá mínu.
difficulty:n; (Bad planing will lead to difficulty later.) ìsoro; ìyonu; ìnira. Ète búburú yóò yorí sí ìsoro nígbèyìn.
dig: v; (I spent the morining digging.) gbélè; walè mo fi gbogbo owúrò gbélè.
digest: v; (Some foods take longer to digest.) dà (oúnje); tò léseese. Awon óunje kan máà n pé kí won tó dà.
digger: n; (He bought a new digger.) ìgbélè ó ra ìgbélè tuntun.
digit: n; (There are 3digits in “345’) nombà Nómba méta ló wà nínú “345’
dignify: v; (The ceremony was dignifed by the presence of the ambassador.) bu olá kún; bu iyi kún wíwá asojú ilè òkèèrè náà buyì kún ayeye náà.
dignitary: n; (The ara all dignitaries.) olóyè; olólá; eni iy. Eni iyì ni gbogbo won.
dignity:n; (He has a very great dignity.) olá ìyìn; igbéga ó ní ìyìn tó pò
dim: adj; (His eye sight is getting dim.) sújú; se bàìbàì; pòkúùdu ojú re ti n se bàìbàì.
dim: v; (Old age hasn’t dimmed her memory.) so dí bàìbàì; Arúgbó ko tíi so iyè rè dí bàìbàì.
dimension: n; (What are the dumensions of the room?) títóbí; ìbú àti òòró kí ni ìbú àti òòró iyàrá nàá.
duminish:v; (His strenght has diminished over the years.) dínkù; fà séyìn. Agbára rè ti dínkù láti odún yìí wá.
dim: n; (They are making so much dim that I can’t hear you.) ariwo nlá wón n paríwo nla débi pé n kò le gbó o.
dine: v; (We dinned together.) jéun. A jeun pò.
dinner:n; (He didn’t take his dinner yesterday.)
oúnje alé kò je ounje alé rè lánáà.
dip: v; (Dip your pen into the ink.) fi bò, fi kálámù re bo tàdáwà.
dip: n; (We went for a dip.) ìwè nínú odò; ìrìbo inú omi. A lo wè nínú odò.
diploma: n; (He has a diploma in management.) ìwé tí àwon aláse fowó sí pé eni tí a fún ti gba oyè nílé ekó gíga. Ó ni ìwé àse ìgboyè nínú ìsàkóso ilé-isé.
diplomacy: n; (He solved the problem with diplomacy.) (International problems must be solved by diplomacy, not war.) ogbón èwè, ogbón ìsèlú; ó fí ogbón èwé yanjí ìsoro náà. Àjosoyépò láàrin àwon orílè-èdè. A gbódò máa yanjú wàhálà láàrin àwon orílè-èdè pèlú àjosoyépò, kìí se pèlú ogun jíja.
diplomat: n; (The diplomats of the two countries have arrived.) asojú orílè-èdè ilè òkèerè. Àwon asojú orílè-èdè méjèjèèjì ti de.
direct: v; ( He directed me to you.) fí ònà hàn; se amònà; tóka sí júwe; darí ó darí mi sí o.
direct: adj; (He followed the direct route.) gán-àn; tààrà; pàtó ó gba ònà tàarà.
direction: n; (Has the wind changed direction?) ònà; tító àpeere; àpèjúwe se atégùn ti yí ònà ibi tí o n fé sí pàdà?
dirt: n; (His clothes were covered with dirt.) èérí; ègbin; erè; ìgbònsè. Èérí bo àwon aso rè.
dirty: adj; (He is too dirty.) dòtí; léèérí; légbin, lóbùn ó ti lóbùn ju.
disable: v; (He was disable after a car accident.) di aláìlágbára; di abirùn o di aláìlagbára léyìn ìjàmbá móto náà.
disabled: adj; (He is a disabled Child.) abirùn; aláìlágbára. Abirùn omo ni.
disadvantage: n ; (The plan has many disadvantages.) òfò; ìpalára. Ète náà ni òpòlopì ìpalára.
disagree: v; (He disagreed with him.) kò; se aláìré; yapa ó kò fún un.
disagreement: n; (There is disagreement between them.) àìgbóraeniyé ìyapa Aigbóraeniyé/ìyapa wà láàrin won.
disappear: v; (The plane disappeared behind a clould.) fara sin; kúrò lójú. Bàálù náà fara sin séyìn ìkùku.
disappoint: v; (The man disappointe me.) dá lára; ye àdéhùn okùnrin náà ye adéhùn pèlú mi.
disappointment: n; (Not getting the job was a bitter disappointment.) ìmófo; ìdálára; ìrètí tàbí ìgbékèlé tó sákìí. Àìrí isé náà gbà jé ìdálára tó koro.
disaster: n; (His death was a great disaster.) ìjàmbá; àjálù. Ìjàmbá nla ni ikú rè.
disc: n; (He wears an identity disc round his nect.) ojú oòrùn; oju ohun tó té ohun tó rí pelebe ó wo ìdánimò pelebe yí orùn rè ká
dusciple: n; (Jesus had twelve disciples.) omo èyin omo èyìn méjìla in Jesu ní.
disciphinary: adj; (The formed disciphnary committee.) tí ó je mó ibiwí wón yan ìgbìmo abaniwí.
discipline: n; (Strict discipline is imposed on army recruits.) ìkóra-eni-ní ìjánu; ìbawí. Wón fún àwon omo ológun tí wón gbà ní ìbáwí tó lè.
discipline:v; (Parents should discipline their Childer.) bá wí. Àwon òbó gbódò máa bá àwon omo won wí.
discomfort: n; (He was in discomfort for 3 days.) ìror; inira ó wà nínú ìnira fún ojò métà.
discomfort: v; (Nothing has ever discomforted him in his life.) ni lára; fún ni ìrora kò sí ohun tó ní lára rí.
disconnect: v; (We have been disconnected.) yo kúrò; pìn níyà wón ti yo wá kúrò.
discount: n; (He was given discount on the goods he bought.) ìyokúrò; ìdín owó kù wón dín-in lówó kù lóri ojà tó rà.
discount: v; (He discount what the Child said.) sàìkà sí; dinwó kù ó sàaka ohun tí omo náà so sí.
discourage: v; (He discouraged the Child.) mú ìrèwèsí bá ó mú ìrèwèsì bá omo náà.
discover: v; (She was very delighted to discover a good restaurant nearby.) se àwárí; jágbón. Inú rè dùn láti se àwárí ilé ìjeun dáadáa ni itòsí.
discovery: n; (The researchers have recently made some important new discoveries.) àwárí; ìjágbón. Awon oníwadìí náà se àwon àwárí tuntun láìpé yìí.
discriminate: v; (The law discriminated between.) fi ìyàtò sí; sàmì sí ofún fi ìyàto hàn láàrin ìmòòmò pàyàn àti àìmóòmò pàyàn. intentional and accidental killing.
discrimination: (He detests racial discrimination.) ìfìyàtò sí; ìsàmì sí. Ó korira eléyàmèyà.
==Oju-iwe Keji==
discuss: v; (I refused to discuss the matter any further.) wádìí; so kínníkínní; mo ko láti sòrò náà kínníkínní siwájú síi.
discussion: n; (The matter will be dealt with in open discussion.) ìfòràwérò; àsogbè òrò; ìwadìí. A ó yanjú òrò náà nínu ìfòròwérò gbángba.
disease: n; (He preverted the spread of the disease.) àrùn; òkùnrùn ó dènà ìtànkálè àrùn náà.
disprace:n; (There is no disgrace in being
poor.) ègàn ; ìtijú; èté; ojútì ko sí èté nínu àìlówó
disgrace: v; (He openly disgraced him.)
dójú ti; té o dójú tì í ní gbangba.
disguise: v; (She disguised her voice clererly.) parade ó yí ohùn rè padà wéréwéré.
disguise: n; (I didn’t recorgnise him-he was in disguise.) ìbòjú; ìparadà. N kò da mò; o wà ní ìparadà.
disgust: n; (The idea of smoking fills me with disgust.) sísú; ìkó-ní-ìríra òrò sìgá mimu ti sú mi.
disgust: v; (It disgusts me to see him abusing his wife in the public.) su; kó ní ìríra o kó mí ní ìríra kí n máa ríi kí o máa bú ìyàwó r`ní ojú gbogbo aye.
dish: n; (He bought new dishes.) àwo oúnje ó rá àwon àwo oúnje tuntun.
dish: v; (Can you dish out everything for me?) bù oúnje sínú àwo. N jé o lè bù gbògbo rè sínú àwon fún mi?
dishonest: adj; (He wa dishonest to me.) aláìsòótó; ayédèrú ó se aláìsòótó sí mí.
disinfect: v; (This nurses disinfected the hospital wards.) fi oògùn lé síwájú. Àwon onísègun fi òògùn lé àrùn síwáju ní ìbùgbé àwon aláìsàn ní ilé ìwòsàn náà.
dislike: v; (I dislike dogs.) kóòríra mo kóòríra àwon aja.
dislike: (I have a strong dislike of modern music.) ìkoòríra mo ní ìkoòríra àwon orin ayé òde òní.
disloyal: adj; (He is disloyal to his country.) alálòótó ó jé aláìlóòtò sí orílè-èdè re.
dismal: adj; burú; ní ìbànújé sókùnkùn Iroyin náà buru bí í ti àtèyìnwá.(The news was as dismal as ever.
dismay: (She expressed dismay at what had occurred.) èrù; ìdààmú;ìfòyà ó fi ìfòyà rè hàn lórí ohun tó selè.
dismay: v; (He were all dismayed at his refused to co-operate with us.)
dààmú; foya. Gbogbo wa la dààmu nítorí àìgbà rè láti se tiwa.
dismiss: v; yo(He planned to dismiss the worked from the company.) kúro; ó gbìyànjú láti yo òsìsé náa kúrò níbi ìsé.
disobey: v; (He disobeyed his parents.) se àìgboràn ó sàìgboran sí àwon òbí rè.
disobedience: n; (He was punished for his disobedience.) àìgboran. Wón bá a wí fún àìgboràn rè.
disobedient: adj; (I was very disobedient to my father.)aláìgboràn mojé aláìgboràn sí bàbá mi.
disorganise: v; (He disorganised our plans.) dà rú ó da àwon erò wa rú.
dispatch: v; rán lo kíákíá. Àwon Améríka ran àwon okò ogun won lo sí àgbégbe náà.
dispatch: n; ikò tí a rán nísé. Ìjòba kí àwon ikò tí wón rán lo sí ibi ìpètu sí ìjà náà káàbò.
dispense: v; (Government wellcome the clespatch of the peace keeping force.) pín fún okùnrin náà pín àwon ohun èlò ìlera fún àwon aláìní.
dispensary: n; (The man dispensed free health care for the poor.) (He went to dispensary to by medicine.) ilé egbò igi; ilé oògùn ó lo sí ilé egbò igi lati lo ra oògùn.
disperse: v; (The wind dispersed the clouds.) fúnkà; túká. Atégùn tú kùrukùru náà ká.
display: v; (He displayed his goods for sale.) tò ó se àfihàn àwon ojà rè fún tità.
display:n; (They put the documents on permanent display in the British Muscum.) àsehàn; ayeye wón kó àwon ìwé náà sínú gbòngàn àwon Gèésì fun àfihàn t;o pé títí.
disposal:n; (Bomb disposal is not common.) (The books are at my disposal.) ìkáwó; Àwon iwé náà wà ní ìkáwó mi. Ìju-nnkan-nù; ìda-nnkan-nù Tà. Ìtèsíwájú nípa títa awon ohun ìní náà ní à n réti láì pefurther asset disposols are expected soon.
dispose: v; (Various objects were disposed on the desk in front of her.) (We should find a better way of disposing of household waste.) tò orísìírisìí àwon nnkan ni won to sí orí tábìlì ìkòwé tó wà níwájú re. jù nù; so nù ; dà nù. A ní láti wá ònà tó dára láti máa da awon ìdòtí ilé nù.
dispute: n; (There was disput among them.)
ìjiyàn; àríyànjiyàn. Aríyànjiyàn wà láàrin won.
dispute: v; (They disputed what they should do.) jiyàn sí, lòdì sí won lòdí sí ohun tó yé kí wón se.
disrespet:n; (I meant no disrespect by the remank.) àìbòwòfún; àìboláfún. N kò gbèrò àibòwòfún pèlú ìsesí mi yen.
disrespectful: adj; (The child was disrespecful to her parents.) jé aláìbòwòfúnni ómo náà se alaibòwò fún àwon obíi rè.
dissatisfaction: n; (Many viewers have written to express their dissatifaction current programmes.) àìtélórùn òpòlopò ònwòye ló ti kòwé láti fi àìtélórùn won hàn pèlú àwon ètò tó n lo.
dissatisfied: adj; I am throughout dissatisfied with your work.) sàìtemi lórùn Isée re sàìtémi lorun pátápátá ni.
dossolve: v; (Water dissolves salt.)yó omi máa n mu iyò yó
distance:n; (What is the distance between the two houses.) ààyè; ìtakété; àlàfo kí ni àlàfp tó wa láàrin awon ilé méjèèjì náà?.
distance: v; (She need to distance hereslf from them.) yapa; jìnà o ye kó jìnà sí won.
distant: adj; (The airport is about ten miles distant from the city.) jìnà; jìn. Pápákò òfuurufú náà fi bíi máìlì méwàá jìnà sí ilú.
distemper: n; (My dog is suffering from distemper.) (I painted my house with distemper.) arùn ajá-òpóòrò. Àìsàn òpóòrò n se ajá mi. òdà ìkunlé mo fí òdà kún ilé mi.
distill: v; (He distilled fresh water from sea water.) pon(otì) ó pon omi òtun lati ara omi òkùn.
distinct: adj: (She hast a distinct advantage over her opponent.) yíyàtò; yanjú; hàn; yà sápá kan ó ní ànfààní to yato lóríi tí àwon alátakò rè.
distinction: n; (He drew a distinction between bith and wealth.) ìyàtò; híhàn gbangba. Ìtayo ó fi ìyàtò hàn láàrin omo bíbí àti orò.
distinguish: v; (The twins are so alike that I can’t distinguish one from the other.) sàmì sí lótò; mò yàtò; se ìyàtò. Àwon ìbejì náà jora won dé ibí pé n ko le mo òkan yàtò sí ekeji.
distress: n; His wild behavious was a great distress to his mother. ìsé; ìpójú; ìrora; ìnira. Ìwà búburú re je ìnira nla fún ìyá rè.
distress: v; (I am much distressed to hear the news of your wife’s death.) mú ìpónju tàbí ìnira bá. Gbígbó tí mo gbó ikú ìyàwó rè inú ìrora bá mi.
distribute: v; (The teacher distributed books in the classroom.) pín olùkó pín àwon ìwé náà ní yàrá ìkàwé.
distribution: n; (They could not agree about the distributon of the profits.)ìpínfúnni; pínpín won kò lè fenu kò lórí bí won yoo ti máa se ìpin fúnní èrè tí won bá je.
district: n; (He hails from Western District.) ekùn; egbègbè; sàkánì ó wá láti ekùn Ìwò oòrùn.
disturb: v; (Please don’t disturb yourself.) rú sókè; tó; dí lówó; yo lénu Jòwó má yo ara re lénu.
distrubance: n; (I don’t want any disturbance.) ìyolénu; ìdààmú; ìdílówó. N kò fé ìyolénu kankan.
ditch: n; (He is as dull as ditch water.) yàrá; ògbun ; kòtò ó tiiri bí omí inú kòtò.
divan: n; (My father sat on a divan bed.) àga ìgokòó gígùn onítìmùtìmù tí ó se é sùn. Bába mi jòkó lórí àga onítìmùtìmù tí ó se e sun
dive:v; (He dove into the bridge and rescued the drowning Child.) mòòkùn; bé sínú omi, ó bé sínú omi láti orí afára, o sì gba omo to fè mu omi yó náà là.
dive: n; (He had a graceful dive.) ìmòòkùn nínú omi ó se ìmòòkùn to dáa nínú omi.
diver: n; (The boy is a good diver.) amòòkun. Amòòkùn gidi ni omokùnrin náà.
divide: v; (The divided the money among
them selves.) pín; yà nípá. Wón pín owó náà láàrin ara won.
divide: n; (I stood at the divide of the two separate river.) ààlà mo duro ní ààlà àwon odò méjèèjì.
divine: adj; (He needs divine mercy.) ohun tí òrùn; ti olórun ó nílò àànù olórun.
divinity: n; (He studied about the divinity of jesus Christ.) ìwà òrun: ìwà olòrun ó kó nípa ìwà òrun Jesu kírísítì.
divorve:v; (She is divorcing her husband.) yà kò sílè ó ti s ko oko rè sílè.
divoice: n; (They have agreed to have a divoice.) ìkòsílè oko tàbí aya wón ti gba láti ní ìkòsílè.
dizzy:adj; (Chimbing so high made me fee Dizzy.) lóòyì Gígun orí òkè gíga lo jé kí òyì n kó mi lójú.
do: v; (What are you doing this evening.) (What did you eat yesterday.) se kí lo n se ni ìròle yìí. kí- àtóka ìbéère kí lo je lánàá kó nípa mo n kó nipa ede Gèésì.
dodk: n; (I am doing English language. (I am studing English) (The ship was in dock.) ibi ìkan-okò okò ojú omi nàá wà nibi ìkanko/atunse. Ó ti dúró nínú àga ìrojó ní òpò ìgbà.(He has been in the clock several times already.)
dock: (The ferry is expected to duck at 6). gúnlè sí èbítè okò ojú omi náà gbódò gunle sí èbútè ní aago méfa.
doctor: n; (The man has doctor of law.) onísegùn onísègùn ni bàbà mi my father is a doctor oyè òmòwé okùnrìn náà ti gba oyè òmòwé nínú ise òfin.
dodge: v; (He dodged the arrow.) ètàn; yí sí apákan lójìíji; yè bèsé.
dodge: n; (Whan it comes to getting off work, he knows all the dodges.) ogbón èwé ; ogbón àyínnìke. Tí o bá dí kí a máa gbàyè kúrò níbi isé ó mo gbogbo ogbón àyínnìke.
doe: n; (The hunter killed a doe.) abo àgbònrin ode náà pa abo àgbòrín kan.
does: v; (He does it everyday.) se o máa n se e lójoojúmó.
dog: n; (I could hear a dog barking.) ajá mo n gbó tí ajá n gbo.
dogfish: n; (The fisherman killed a dogfish.) ajádò. Apeja náà pa ajádò kan.
doll: n; (She is quite a doll.) omo-lángidi. À fi bí omolángidi.
dollar: n; (You will be paid in American dollars) owó fàdákà àwon aláwò funfun owó fàdákà àwon aláwò funfun ó fi san fún o
domestic:adj; (Goat is a domestic animal.) ti ilé; tí a tù lójú. Ewúrè jé eran ilé.
dominate: v; (She always says a lot of they in in the meetings but she doesn’t dominate.) gàba lé lórí, se olúwa lé lórí ó máa n so òpòlopo òrò nínú ìpàdé sùgbón kò je gàba.
domination: n; (Domination of men over every thing should be stopped.) ìjegàba Ìjegaba àwon okùnrin lórí ohun gbogbo gbódò dópin.
dome: n; (The dome of our church building is very good.) orùlé gongo ti ìdí rè se rìbítí òrùlé ilé ìjósin wa tó se ríbítí náà ára gidi.
domino: n; (The boy is playing with a domino.) igi gbogila tí a kun lódà tí a fi àmì tóó tòò lóó sí lára. Omokùnrin náà n ti igi gbogila ti a kùn tí a fí àmì tóo tòò sí lára seré
dominion: n; (Soon the whole country was under his sole dominion.) ìjoba; ilè oba láìpé yìí ni gbogbo orílè-èdè yìí wà lábé ìjoba rè pátapáta
donate: v; (The charirman donated a car.) fi èbùn fún ; dá alága náà fi èbùn okmo ayókélé sile.
donor: n; (The man was among the donors.) olù fi èbùn silè; olùdá okùnrin náà wà lára àwon to fi èbùn sílè.
done: adj; (Whan you are done perhaps I can say something.) (The meat isn’t quite done yet.) parí Tí o bá are parí bóya mo lè so nnkan kan. Pé, tó. Eran náà ko tìí jina tó.
done: v; (I have done it.) se mo ti se e.
donkey: n; (The man is feeding his donkey.) kétékété okùnrin náà n fún kétékété rè lóúnje.
don’t : v; (Please don’t go.) má se. Jòwó má se lo.
doodle: v; (I often doodle when I am on the phone.) yára ko nnkan tàbí ya nnkan mígbà tí a n sòrò tàbi se ohun mìíràn. Mo máa n yára ko nnkan sílè nígbà tí mo bá n lo èro ìbánisòrò.
door: n; (Open the door.) ilèkùn; ojú ònà sí ìlèkùn
door-step:n; (The police turned up on their doorstep at 3 o ‘clock this morning.) àbáwole; enu ònà. Àwon olópàá dé enu òná won ní agogo méta àárò yìí.
doorway: n; (The boy stood beside the Doorway.) férèmù enu ònà omo náà dúró légbèé férémù enu ònà.
dormitary: n; (The school has many dormitories.) iyàrá òpò ènìyàn; ibùgbé òpò ènìyàn. Awon ibùgbé tí òpò èrò n gbé po nílé-iwe náà.
dose: n; (Repeat the dose after 12hours if necessary.)ìwon oogùn ti a lè mu léèkan. Tún ìwòn òogùn náà lo tí o bá seé se léyìn wàkati méjìla.
dot: n; (There ara dots above the letters i and j.) àmì àmì wà lórì leta i àti j.
dot: v; (Why do you never dot you i ?) se àmì sí kí lo de ti o kìí fií fi ami sí i re?
double: adj: (She earns double the work she does.) méjì; ìsépo meji; ìlópo méjì ó n gba ìlópo méjì owó ise tó n se.
double: adv: (I had to bend double to get under the table.) léèmaji; ni ilopo meji mo ní láti bèrè ní ìlópo méjì ju ti àtèyìnwá lo láti lè bó sí abé tábìlì náà.
double:n; (He gets paid double for doing the same job I do.) ìoópo meji o n gba ìlópo owó mi fifun sise iye isé tí mo n se.
double: v; (She doubled the blanket and put it under her head.) ló po lónà méjì; jé ìlópo lónà méjì sé po léè méjì ó sé aso ìbora náà po léèméjì o sì fi rorí.
double:decker : (I sat on the upper deck of the double decker bus.) okò alágbèékà méjì mo jókòó ní okè okò alágbèékà méjì.
doubt: n; (There is no doubt at all that we did the right thing.) iyèméjì ; ìréfòó; àìdánilójú; àníàní kò sí àní-àní pé a se ohun tó tó.
doubt: v; (There seems no reason to doubt her story.) siyèméjì; se àní-àní ; ìméfòó ko sí ìdí kan tí ènìyàn fi le se àní-aní nipa ìtan rè
doubtful: adj; (He is doubtful about accepting extra work.) níyèmeji; sìyèméjì ó si n sigèméjì nipa gbígba àfikún isé.
dough: n; (Knead the dough properly.) ìyefun po ìyefun náà dáradára
dove: n; (He killed two doves.) àdàbà ó pa àdàbà méjì.
dove: v; (He dove in the river.) mòòkun ó mòòkun nínú odo.
doze: v; (He dezed off in front of fine.) tòògbé; sùn fééré ó tòògbé níbi tí ó ti n yéná.
dozen: n; (Give me a dozen please.) méjìlá fún mi ní méjìlà jòwó.
drag: v; (He was dragging his feet) (The meeting really dragged.)wó ó n wo èsè nílè. Fà; falè Ipade náà fà.
drag: n; (Having to work late every day is a drag.) ohun tí o fale;ohun tí o sún ènìtàn sisise pé ní gbogbo ojó jé ohun tí o sún ènìyàn
dragon:n; (Dragon is a dangerous animal.) eranko tó jo ònì tí ó si léwu dírágónì Dírágónì jé eranko to léwu.
dragonfly: n; (Dragonflies are often seen over water.) lámilámi. A máa n sábàa rí àwon lámilami lórí omi.
drain: v; (Leave the dishes to drain.) fa omi kúrò; mú gbe fi àwon abó náà sílè kó gbe.
drain: n ; (The drain is blocked.) ihò omi-ilò tí omi n gbà. Ihò omi náà ti dí.
drake: n; (I have a drake.) ako pépéye mo ní ako pépéye kan.
draught: (Can you close the door? There’s an awoful draught in here.) (They were playing with draught.)aféfe tútù. N jé o lè palèkùn dé? Aféfé tútù tó bami lérù wà nínú ilé níbì. ohun ìsire tí a n ta lórí páálí won n fi ayò ti a n ta lórí páálí seré.
draw: v; (The meeting was drawing to a close.) (He drew the chir close to himself.) (She drew back the curtain across the doorway.) ya àwòrán mo lè ya àwòrán tó dára sún mó Ìpàde nána tí n sún mó ìpari. wó/fà ó wó aga náà móra. sí tàbí tì ó da aso títa náà bi enu ònà padà.
drawbridge:n; (They lowered the drawbridge.) afáraá àsún-síhìn-ín-sín-sóhùn-ún wón ré afárá àsún-sìhùn-ín-sún-sòhùn-ún náà sìlè.
drawer: n; (He kept the money in his drawer.) irúfé àpótí kan tí a so mó tábìlì, tí a n pa nnkan mó sí ó fi owó náà pamo sínú apótí lábìlì rè.
drawing-board: n; (He broke the drawing-board.) pátáko ìya-nnkan ó ya pátáko ìya-nnkan náà.
drawing: pín: n; (He bought a packet of drawing pin.) irúfé abéré tí o ní idí pelebe tí a fi n mu ìwe mó pátákó ó ra péélí abéré ìmúwèé mó pátáko.
dread: n; (The prospect of growing old fills me with dread.) èrù; ìfòyà. Èrù ogbó n bà mú
dread: v; (We all dread to think whet will happen if the factory is closed.) nífóyà; bèrù. Gbogbo wá nífoya láti ro lo le selè tí ijé-isé náa bá di détì pa.
dreadful: adj; (The noise is dreadful.) bami lérù; fom láyà. Ariwo náà bami lérù.
dream: n; (I had a dream yesterday.) àlá mo lá àlá kan lánàá.
dream: v; (She claims she never dream.) lá àlá o máa n so pé òun kìí lá àlá.
drench: v; (We were caught in the storm and got drenched.) re; rin’fi omi rin. Ojò pa wa a sì rè.
dress: n; (He gest no dress sense.) aso wíwò; òsó kò mo aso ó wò/ kò maraá mù.
dress: v; (He dressed himself.) woso. Ó woso fún ara rè.
dressing table: n; (She sat at the dressing-table combing her hair.) tábìlì onídíngí ó jókòó síwáju tábìlì onídíngí ó n yarun.
dressmaker:n; (I took my mother’s cloth to the dressmaker.) olùrán aso obìnrin; aránse obìnrin tà mo mú aso ìyá mi lo sí òdò aránso tà.
drill: n; (He bought a hand drill.) ohun èlò tí a fi n lu ihò ó ra ohun èlò ìluhò olówó.
drill: v; (He drilled hole in the frame.) (The students were drilled to leave the classroom quickly when the fure bell rang.) lu ihò o lu ihò sí ara férémù náà. Kó Won kó àwon akékòó náà bí wón se lè fu yàrá ìkàwé sìlè kíakía nígbà tí agogo pé iná sé yo bá dún.
drink: n; (Can I have a drink?) ohun mimu.N jé mo lè rí ohun mímú?
drink: v; mu (He drink water.) o mu omi.
drip:n; ohun tí o n ka’n. A gbé kete sí ojú ibi tí àjà tí n jò kí o lè ma gba omi tí o n kan sílè.
drip: v; (We put a bucket under the hole in the roof to catch the drips.) kán sílè omí nnkan sára ìgànná.
drive: v; (Water was dripping down the walls.) (Don’t drive so fast.) (Could you drive me home.) Hinger drove her to steal.) darí ; wà máse wa okò sáré. Fi oko gbé. N jé o lè gbe mi dele Sún Ebi ló sún débì kí o jalè.
driver: n; (She climed into the drive’s seat.) awakò ó gun orí ìjikòó awakò náà
drizzle: n; (A light drizzle was falling.) òjò weliweli òjò weliweli n rò.
drizzle: v; (Drizzle the lemon juice of the fish.) fi omi/nnkan domí wón fí omi osàn wewe náà won eja yen.
droop: v; (Our spirits droop when we heard the news.) ro; sorí ko; rè sílè okàn wa rè sílè nigbà tí a gbò ìròyìn náà
drop: v; (Be careful not to drop the plate.) (He staggared in and dropped into a chair.) (She expects everyone to work till they drop.) já bó ; bó sóra mase jé kí abó náà bó Subu sínú nnkan. Ó n fese kólè wolé ó sì subú sínú àga rè ó fé kí gbogbo ènìyàn máa sisé títí tí yóò fi rè won. dún kù. Níggbèyìn atégùn náà dún ku. At last the wind dropped.
drop: n; (He mixed drops of milk with the cake) (The is a drop in prices.) kíkán ó po kíkan-an wàrá díè mo àkàrà náà. idínku : idínku ti wa lórí iye ojà.
drown: (Two Children drowned after falling into the river.) mumi yó; kú sínú omi omo méjì mumi yo léyìn tí won kó somi.
drowsy: adj; (The tables may make you feel drowsy.) tòògbé; lóra; fà oògùn onkoro náà le jé kí o máa tòogbé.
drowsiness: n; (The drug may cause drowsiness.) òògbé; fífà. Oògùn náà lè fa òògbé.
drum: n; ìlù (He played his drum.) ó lu ìlù rè.
drum: v; (Who is drumming?) lu ìlù Ta ní o n lu ìlù?
drummer: n; . (The drummer are dready to play their drum.) onílù. Gbogbo àwon onólù náà ti se án láti fi ìlù won sere
drumstick: n; (I lost my drumstick white dancing.) òpá ìlù; gòngó mo so òpá ìlu mi nú bí mo tì n jó.
dry: adj; (He store the onions in a dry place.) gberefun ó kó àwon alùbósà náà pámo sìbí tó gbe.
dry: v; (The paint hasn’t dried yet.) gbe odà náà kò tíì gbe síbè.
duck: n; (He feeds his ducks everyday.) pépéye ó máa n fun àwon pépéye rè lóúnje lójoojumó.
duck: v; (He had to duck as he came.)
te orí; bèrè orùn o bèrè orùn nígbà tí ó fé gba enu ònà wolé.
due: n; (She is a slow worker but lo give her due she does try hard.) gbèsè; ètó òsìse tó màa n fà ni sùgbón rí a bà le fún un létòo re o mura sísé.
due: adv; (The village lies 5 miles due our
town through the door.) lápá.Abúlé náà jé ibùso márùn-ún lépá ilúu wa.
due: adj; (Rose is due to start school.) to asiko ; tó ti tó. Rose ti tó bere ilé ìwé.
duke: n; (The man is a duke.) okùnrin olókìkì olólá tí o ní ipò gíga olókìkì àti onípò gíga ní okunrin náà.
dull; adj; (The programme is a dull programme.) (He eyes were dull.) (The Child is too dull.) (The gate shut behing him with a dull thurd.) (The sky is dull.) (He had a dull pain.) (Maket is dull today.) tí ó sún ènìyàn. Ètò náà jè eto to súnní tó ko dá sasa ojú rè kò dada sasa. Go: Omo náà ti gò ju. Tí dún sókè Ikèkùn náà tí lèyìn rè láìsí ariwo. tí ko mó gaara ojú òrun kò mó gaara. Tí ko fi béè tabí tani púpò. Ara tí ó n ró kò pò. Tí kò yá Ojà ko yá lónìí.
dull: v; (The tablets they gave him dulled the pain for a while.) (He felt dulled and stupid with sleep.) dín kù. Awon oògùn oníkóro tí wón fún un dín irora rè kù fún ìgbà díe. mú gà; mú dè. Orun mú un dè.
dumb: adj; (She was born dumb.) yíyadi: yadi A bíí pèlú yíyadi.
dumb: v; (The BBC denies that its broadcasting has been dumbed down.) dín nnkan kù BBC ta ko pé ìgbóhìn sí afefe àwon ti dúnkù.
durmmy: n; (My mother has a talor’s dummy.) (Don’t just stand there’you dummy.) àwòrán èrè. Iyá mi ní àwòrán ere aránso. Òmùgò; aláìnílàákaye. Mà kàn dúró síbè sá; ìwò òmùgò yìí.
dump: v; pa tì ; kó dà sí ibi kan. Awon kan kàn máa n da ìdòti won wínú odo.
dump: n; (We have to take our own rubbish to the council rubbish dump.) ibi ìdalèsí; ibi ìdòtí. A ní láti ko àwon ìdoti wa lo sí ibi ìdale sí ìjoba.
dumpling: n; (I love to eat dumpling after food.) ìyefun tí a se sóbè mo fèràn láti màa je ìyèfun tí a se sóbè léyìn oúnje
dungeon: n; (Throw him into the dumgeon.) ògbun nla tó sókùnkùn. Gbé e jù sínú `dogbun nlá náà.
during: prep: (I will se you during dry season.) ni ìgbà; ni àkókò. N ó rí o ní àkókò èèrùn.
dusk: n; (The street lights came on at dusk and go off at down.) kò-rí-ni-kò-mo-ni; àsìkò tí ilè n sú In;a àwon òpópónà tán nígbà tí ilè n su ó sì kù nígbà tí ilè n mó.
dusky: adj; (There was dusky light inside the cave.) léúléú. Ìmólè léúléú wà nínú `hò náà.
dust: n; (The furmiture was covered in a thick layer of dust.)ìdòti eruku. Ìdòtí eruku ti ó ki àwon aya náà.
dustbin: n; (I saw a mouse in the dustbin.) ìkólè mo rí eku ilé nínú ìkóle náà
duster: n; (He cleaned the blackboard with a duster.) ìpankanré ó fi ìpankanré pa ojú pátákó náà ré.
dustman: n; (The dustman carried some rubbish on his head.) okùnrin kólèkódòtí okùnrin kolékódòti náà ru ìdòtí sóri.
dustpar: n; (Dustpar is good for domestic use.)
ìkólè Ikólè dára fún èlò ilé
duty: n; (It is the duty of a doctor to try to keep people alive.) (The man didn’t pay his exise duties.) ojúse ojúse onísègùn ni láti gbiyanju láti mú ke èèyàn wà láàye. Owó ibodè. Okùnrin náà ko san owo ibodè.
dwarf: n; (He is a short as a dwarf.) aràrá ó kúrú bí aràrá.
dwarf: v; (Our little dingly was dwarfed by the big yacht.) mú tabí eni pé ó kéré òkò ojú nlá náà mú òkò ojú omi kékere wa kere ni wíwo lójú
dye: v; (I am sure she dyes her hair.) re láró ó dá mi lójú pé o máa re irun rè láró.
dye: n; (I like blue dye.) aró mo féràn aró olómi búlúù.
dynamite: n; (He broke the stone with dynamite.)ètu alágbara tí a fi n fó òkúta ó fi èti alágbára tí a fi n la òkúta fó òkúta náà
Atumo-Ede (English-Yoruba): E
2430
6254
2006-12-17T07:18:07Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (Yoruba-English): E]]
==Oju-iwe Kiini==
each:pro; (Each of them will go.) lúkúlùkù; òkòòkan olúkúlùkù won yóò lo.
eager: (He was eager for success.) ní aápon; ní ìtara ó ní ìtara fún àseyege.
eagernes: n; (I was surprised at his eageness to ruturn.) aápon; ìtara mo ní ìyàlénu fún aápon rè láti padà.
eagle: n; (The hunter killed an eangle.) eye ìdì ode náà pa eye ìdì kan.
ear: (The doctor looked into my ears.) etí onísègùn náà wo inú àwon etí mi
earl: n; (The man was made as an earl.) irúfé oyè kan ní ilè àwon òyinbó –igbá kerun mógàjí wón fi okùnrin náà se ligbákerin mógaji.
early: adj; (He is in his early twenties.) ní kùtùkùtù; ní ìbèrè ó sese wà ní ìbèrè ogún odún rè.
early: adv; (The bus arrived very early.) tètè okò náà tètè de.
earn: v; (He earned for the work he did.) gba owó ó gba owó fún isé tó se.
earner: n; (The man is high wage earner.) ení tí ó n gba owó fún isé owó nlá ni okùnrin náà n gba.
earnest: adj; (The man married an earnest woman.) ní ìgbónára; ní ìfokansí okùnrin náà fé obìnrin tí ó ní ìtara.
earnest: n; (The publicity campaingn will begin in earnest.) ìtara; ìgbónára. Ipolongo gbángba yóò bèrè nínú ìtara/ìgbonára.
earring: n; (She lost her earring.) yetí; òruka etí ó so òrùka etí rè nù
earth: n; (The moon goes round the earth.) (He filled the hale with earth.) ayé òsùpá máà n yípo aye. Ilè; yèpè Ó fi yèpè dí ihò náà.
earthquake: n; (The earthquake struck shorthy ofter 5pm.) ilè ríri Ile ríri náa sele léyìn aago marùn-ún Ìròlé gáún.
ease: n; (He passed the exam with ease.) iròrun; ìrora; ìdèrùn ó yege nínú ìdánwò náà pèlú ìròrùn.
ease: v; (He tried to ease the burden of the debt.) mú rorun; dín inira ku o gbìyànjú àti mu ìnira gbese náà dìnkù.
easel: n; (The capenter made an easel.) igi tí a n fi àwòrán kó igi tí a n gbé pátáko ìkòwé lé. Gbénàgbénà náà se igi tí a n fi àwòrán kó kan.
easily: adv; (I can easily finish tonight.) pèlú ìròrùn mo le parí rè ní àsálé pèlú ìròrùn.
east: n; (The wind is blowing from the east.) ìlà-oòrùn. Aféfé n fé láti ìlà-òòrùn
easter: . (They went on easter holiday.) àjínde wón lo nínu ìsìmi odún àjínde
easy: adj; (The place is easy to reach.) rorùn; láìsoro ó rorùn láti dé ibe.
eat: v; (He was too ill to eat.)
je. Ara rè kò dá ju kí ó jemi lo
eaves: n; (The binds are resting under the eaves.) ìgbàsòòrò; enu òsòòrò ilé. Awon eye n ko ìté won sí enu awon òsòòrò òrùlé náà.
ebb: n; (Our enthuisasm soon began to ebb.) fà; sá Ifé okàn wá tí fé bere sí ní sá/fà.
ebb: n; (The tide is on the ebb.) fí fà omí náà ti n di fífà.
echo: n; (The cave has a wonderful echo.) gbohùngbohùn Ihò náà ní gbohùngbohùn to yaní lénu.
echo: v; (Their shouts echoed through the forest.) se gbohùngbohùn Igbo náà se gbohùngbohùn ariwo won.
echípse:n; (There was an eclipse of sun last week.) ìsíjibò; ìmúsókùn; ìwòòkùn Ìwòòkan oòrùn wáyé lósè tó kojá.
eclipse: v; (The sun is partly eclipsed by the moon.) sí ìjibò; mú wòòkùn ósùpá náà síjo bo òòrùn ní apá kan.
edge: n; (He went down to the water’s edge.) igún etí ó lo sí etí odò náà
edge: v; (They edged the road with grasses.) se igun sí; fe etí sí. Wón se igun sí ojú ònà náà pèlú koríko.
educate: v; (She was educate in france.) tó; kó; kó la ní èkó. Wón kó o ní èkó ni ilè faransé.
education: n; (He gave his son education.) ekó ó fún omo rè ní èkó.
eal: n; (He was as slippery as an eal.) eja afarajejò ó n yó lára bí eja afarajejò.
effect: n; (The experience had a profund effect on her.) èrè; ìyorísí Irírí náà ní ìyorisí gígìgìdi nínú ayè rè.
effect:v; (The tablets effected a cure on her.) fa àyípadà ; mú ayípadà bá. Awon oògùn oníkóro náà mu ayípadà ìwòsàn bá a.
effort: n; (They made effort to finish on time.) ìyànjú wón gbìyànju làti tètè parí lákòólò.
egg: n; (Egg is fragile.) eyin Nnkan elegé ni eyin.
elastic: adj; (The rubber is very elastic.) tí o lè lò; lílò Róbà náa n lò dáadáa.
elbow: n; (He hit me with his elbow.) ìgbònwó’ìgúnpá ó fi ìgbònwó re gbá mi.
elder: n; (The man is an elder.) ègbón; àgbà; alàgbà Alàgbà ni okùnrin náà.
electricity: n; (Don’t leave the lights on-it wastes electricity.) ohun amúnáwá Ma se tan ina sílè o n fí ohun amúnáwa sòfùn
elephant: n; (The hunter killed an elephant.) erin; àjànàkú ode náà pa erin.
elf: n; (There were elves in the forest.) kúrékùré; iwin. Àwon kúrékúré/iwin wà nínú igbó náà.
elsewhere: adv; (Our farourite restourant was full so we had to go elsewhere.) níbòmíràn Ilé oúnje tí a nífèé kún, a ní láti lo sí ibòmíràn.
embarrass: v; (Are you trying to embarrass me?) fi se eléyà; fi sèsín se ó fé máa fi mi sèsín ni?
embroider: v; (She embroidered flowers on the cushion.) fi abéré sonà sí lára ó fí abéré se oná olódòdó sí àga onítìmùtìmù lára.
emerald: n; (He gave me an emerald stone.) irúfé òkúta iyebíye kan ó fún mi ni okuta iyebíye.
emperor: n; (The emperor is dead.) oba nla kan; olùdarí opolopò ìlú olùdarí òpòlopo ilé náà ti kú.
employ: v; (The company employs mainly.) gbà sí isé Àwon obìrin nìkan ni ilé-isé náà máa n gbà sísé. woman
empress: n; (The emperor came with his empress.) aya oba nlá olùdarí opòlopò ilú náà wé pèlú aya rè.
empty: adj; (He gave me an empty box.) kòròfoó fún mi ní kòròfo ìsáná.
empty:n; (Take your empties to the bottle bank.) ohun to jé kòròfò; àwon kòròfo nnkan kó àwon kòròfò ìgò re lo sí ibi ìkógò pamo só.
empty: v; (He emptied the box.) so di kòròfo ó so àpótí náà di kòròfo.
enamel: èròjà adám-bíi-díngí Díè lára èròjà adán-bíi-dingí ara abó yìí tí bó kúrò some of the enamel on this pan has chipped off.
enamel:v; (He enamelled jewellery.) fi èròjà adán-bíì-díngí se ó fó èròjà adán-díngí se nnkan osó
enclose: v; (I will enclose your application with mine.) fi nnkan sínú àpò iwe Màá fi iwé ìbèbè fún isé re sínú àpò ìwé pelu tèmi.
encourage: v; (Her parents always encourage her in her studies.) (Don’t encourage bad habits in a Child.) fún ní ìwúrí; kì laya. Awon òbíi rè máa n fún un ní ìwúrí nínú èkóo rè Mú pò si; mú gbòòrò sí Má se mú ìwà búbúru omo pò sí omodé.
encouragement: n; (People need encouragement to try something new.) ìyànjú; ìwúrí. Àwon ènìyan nílò ìwúrí láti le gbìyànju ohun òtun
encyclopedia: n; (He bought an encychopedia of music ìwé yaágbo-yaájù atímò òrò ó rá ìwé yáagbó-yaáju tí o je mó orin.
end: n; (We came to the end of the road.) òpin A de òpín ònà náà.
end: v; (How does the story end?) parí dé òpin Bawo ni ìtàn náà se parí?
endurance: (He showed remarkable endurance throughout his illness.ìpamóra’ìforítì. Ó fi ìpamóra tó le han fún gbogbo ìgbà to fi wà nínú àìsàn
endure: v; (He endured three years in prison for his religious beliefs.) forítì; pa móra; fara dà.Ó fara dà a fún odùn méta ní ogbà èwon nítorí ìgbàgbo nípa èsìn rè.
enemy: n; (His arrogance made him many enemies.) òtá Igbéraga rè jé kí ó ní òpò òtá
engage: v; (He wants to engage a new secretaty.) (Battle was engaged.) (The man was engaged with modern art.) (The two cog-wheels engaged ang the machine started.) gbà sísé ó fé gba akòwé túntun sí isé. Bèrè: Ìjà/ogun bèrè Wà pèlú: Okùnrin náà wà pèlú àwon onà ayé òde òni. so pò; wà po. Eyin kèkè méjèèjì náà wà èro náà bèrè sí ní sisé.Rí ààyè fún. N kò rí ààyè fún òrò èyìn. I have no time to engage in gossip.
engaged: adj; (They are engaged.) tì bá se adéhùn ìgbeyàwó. Wón ti bara se adéhùn ìgbeyàwó
engine: n; (My car had to have a new engine.) èro okò ayókélé mi ti ye kí o ní èrò tuntun.
engineer: n; (My fathef is an engineer.) amoju èro; atun-ero-se Amojú èro ni bàbà mi
enjoy: v; (enjoyed the evening enormously.) gbádùn Mo gbádùn ìròlé yen dóba
ejoyment: n; (She lives only for enjoyment.) ìgbádùn ó kan wà fún ìgbádun sáa ni.
enormous: adj; (He gave me enourmous amount.) tobi púpò; pò púpò ó fún mi lówó to pò púpò of money.
enough:adj; (Have you made enough copies?) tí ó tó se o ti se èdà tí o tó ?
enough: adv; (She is old enough to make her own decisions.) tó ó ti dàgbà tó láti dá èrò ara rè pa.
enquire:v; (How long have you been with the company? He enquired) bèère; tose; wádìí o ti wà pèlú ilé isé náà ti pé tó ? ó bèèrè.
enter: v; (He entered his room.) wò; wole; wonú o wonu ìyèwù rè
entertain: v; (I don’t entertain very oftern.) (Could you entertain the Childern for an hour.) se ní àlejò. N kíì sàlejò ní gbogbo ìgbà Dá lára yá. N jé o lè dá àwon omo náà lára yá fún wàkàtí kan
entertainment: n; (He went to the place of entertainment.) idanilárayá ó lo sí ibi idániláraya náà.
enthusiasm: n; (He has ability to generate enthusiasm in others.) ìwúrí ó lágbára láti máa fún àwon ènìyàn ní ìwúrí.
enture: adj; (The entine village was distroyed.) gbogbo; odindi. Gbogbo abúlé náà ni wón bàjé.
entrance: n; (The Child sat at the entrance of the house.) àbáwolé omo náà jókòó ní abáwo-inú ile nàá.
entry: n; (The thieves had forced an entry into the building.) (There is no entry in his dary for that day.) (Painting is my entry for the art competetion.) ìwole; wíwolé. Awon olè náà fi ipá wo inú ilé náà. ohun tí a ko sínú ìwé kó sí ohun tí ohun tí wón ko sínú tí o n ko isèlè ojoojumo síi rè. Eni tí ó n díye tàbí ohun tí a n dije fún Nnkan kíkùn ni mo n se ìdíje lé lóri nínú ìdiye olónà sise náà
==Oju-iwe Keji==
envelolpe: n; (He put the letter in an envelope.) àpò-ìwé ó fi léta náà sínú àpò ìwé. envelope: v; (The mountain was envoloped in cloud.) bò pátápátá kùrukùru bo òkè náà
envy: v; (I have always envied her easygoing attitude to life.) jowu mo ti máa n jowu bí o ti maa n lo jéé.
envy: n; (His colleagues were full of envy.) owú Awon elegbé rè kún fún owú
episode: n; (That is an episode in my life I would rather forget.) ìsèlè; ìtàn; abala ìtàn. Ìsèlé tí n kò jé gbàgbé láyè mi niyen.
equal:adj; (They are of equal height.) bara mu dógba Wón ga bára mu
equal:n; (She is the equal of her brother as far as intelhgence is concerned.) ogbà; egbé; irò Ogbà ni oun pèlú egbón re nínu bí làákaye ti mo.
equal: v; (Nobody else can equal him in ability.) bá dógba; bá mu kò tún sí eni tó lè bá a dógna ni lilágbara àtise.
equator: n; (It is often very hot near the equetor.) ila àyíká tí ó dá ayé sí méjì ogboogba Ibi ìlà tí ó dá ayé sí méjì ogboogab máa n sábàá gbóna.
equip: (They equiped themselves for the expedition.) pese-pèsè ohun èlò fún Wón pèsè fún ara won fún ìrìn-àjò náà.
equipment: n; (We need office equipment.) ohun èlò A nilo awon ohun elò ibi isé.
errect: adj; (The dog’s ears were errect and alert.) nàró; dúró; lóòro. Àwon eti aja nàró ó dúró wáwá.
errect: v; (The pillar was errected.) gbéró; kò. Wón gbe òwòn nàá ro
errand: n; (I have come on a special errand.) isé reran Isé rírán pàtà kan ló gbe mi wá.
error: n; (He corrected his errors.) àsìse ó tún awon àsìse rè se
escape: v; (Two prisoners have escaped.) yo; bó lówó. Àwon eléwòn méjì ti bó.
esacpe: n; (He made his escape when the guard’s back was turned.) (The two escapes have left this country.) ìyo-nínú-nnkan; ìbólówó-nnkanó rí ìyokúrò nígbà tí olùsó náà ko èyìn síi. ení tí ó yo tàbí bó lówó nnkan (ogbà èwòn) Àwon méjèèji tó yo nínú èwòn náa ti sa kuro lórílè-èdè yìí.
especial: adj; (He gave her especial care.) pàtàkì; pàápàá ó fún ni ìtóju tí ó se pàtàki.
especially: adv; (I love this country, especially in spring.) pàápàá jùlo. Mo feran oríle-èdè yìí pàápàá jùlo nigba ooru.
estimate: v; (Try to estimate how mach you will pay out over the coming year.) síro. Gbìyànjú kí o sírò iye tí wà á san jade fún odun ti n bo.
estimation: n; (In my estimation, he is the more suitable condidate.) ìdíyele; ìsòdiwon; isirì. Nínú ìsòdìwon tèmi òun leni tó dára ju.
eve: n; (Last year Christmas eva was very interesting.) àsálé tó saáju àkànse odún kan tabi ètò kan. Asale odún kérésì odun tó kojá dun.
even: adj; (The stitches weren’t very evern.) tí o téju; tí ó dógba ojú awon lílè náà kò dógba dáadáa.
even: adv; (He didn’t answer even ‘my letter.) sì tún; pàápàá ko dáhùn kankan rárá pàápàá létà mi.
even: v; (Chelsea evened the score just half time.) mú bá dógba. Chelsea ami ayò náà dógba ní abala kejì ìdíye náà.
evening: n; (I will come and see your tomorrow evening.) ìròlé; àsálé. N ó wá rí o ní alé òla.
event: n; (No event no history.) ìsèlè. Láìsí ìsèlè kò lè sí ìtàn
ever: adv; (Have you ever seen an elephart?) (Paul, ever the optimist agreed to give it one last try.) (She told me she would love me for ever.) rí. N jé o ti rí erun rí ? Ní gbogbo ìgbà. Póólù eni tí ó máa n ní ìrètí mí gbogbo igba; gbà lati gbìyànjú léèkan sí i. láéláe ó so pé oun yóò fé mí títí laelae.
evergreen: n; (Big animals ara found in evergreen forest.) igi tí o n ní ewé tútù yípo odún A máa n rí àwon eranko nlá nínú igbó tí ewe igi won n tutù kádún.
every: adj; (I have not read every book on methematies.) olúkúlùkù; gbogbo. N kò tíì ka gbogbo ìwé lórí ìsiro.
everybody: n; (Everybody loves him.) gbogbo ènìyàn; olúkúlùkù. Gbogbo eniyan ló féran re.
everyday: adj; (The book is for everyday use.) Iwe náà wà fún ilo ojoojúmó
everyday: adv; (He sings everyday.) lójoojúmò ó máa n korin lójoojúmò.
eveyone: n; (She ignored everyone else) gbogbo ènìyan ó pa gbogbo eniyan tó kù ti.
everything: n; (She did everything he told her.) ohun gbogbo ó se ohun gbogbo tó sò fún un.
everywhere: adv; (He follows me everyday.) ibi gbogbo ó máa n tè lé mi lo sí ibi gbogbo.
evil: n; (You cannot pretent there is no evil in the world.) bìlísì; ibi o kòlè maá se bí emi pé kò sí ibi láyé.
evil: adj; (The man has evil spirt.) buburu okunrin náà ní èní búburú.
ewe: n; (I have an ewe.) omo àgùntan Mo ní omo àgùntan kan
exact: adj; (He gave me the exact book.) gan-an ó fún mí ni iwe náà.
exactly: adv; (This is exactly what I expected.) gàn-an; gégé; wékú ohun ti mo retí gan-an nìyí.
exaggerate: v; (He always exaggerate to make his slories more amusing.) so asorégèé ó máa n so àworégèé kí ìtan rè ba lè pani lérìn-ín.
examination: n; (He has done the entrance Examination.) (Further examination it was found that the signetire was not genuines) ìdánwò; wadìí nípa ìbèére; ó ti se ìdánwò àsewolé náà. Àyèwò Nígba tí won se àyèwò siwájú síi won rí i pe ìfowosí ìwé náà kìí se ojúlówó on
examine: v; (The doctor was examining the patient.) se àyèwò oní sègùn náà n se àyèwò aláìsàn náà.
examiner: n; (The papers are sent to external examiners.) olùyèwò, olùwadìí wón kó àwon ìwé náà lo fún àwon olùyèwò láti ìta.
example: n; (Can you cite an example.) N jé o lè so àpeere kan.
excel: v; (He tried to excel.) ta yo ; ré kojá ó gbiyanjú àtitayo.
excellence: n; (There is excellence in his work.) ìtayo; ìrékojá. Ìtayo wà nínú isé rè.
excellent: adj; (He provided excellent service.) títayo; dára jùlo ó sètò isé tó dára julo/tó tayo.
except: prep; (We will invite everyone except perhaps martin.) bí ko se pe; àyèfi A ó pe gbogbo ènìyànm ayafi boyá martin
except: v; (Children under five years are excepted from the survey.) yo kúrò wón yo àwon omo tí kò tó odún marun-un kuro nínú ìdiwòn náà.
exception: n; (All students without exception must take the English examination..) ìmúkúrò; ìsátì.Gbogbo akèkòó láìsí imúkúrò ló gbólò se ìdánwò ede Gèésì náà.
exchange: n ; (She is giving me french lessons in exchage for teaching her English.) pàsípààrò ó n kò mi ede faransé ní pàsípààrò fún kíkó tí mo n kó o lédè Gèésì.
exchange: v; (He exchanged the pen for a book.) se pàsípààrò ó se pàsípààrò kálàmù náà fún iwé kan.
excite: v; (The Children were very much excited by the news.) ru sóke –ru ìwúrí/ìfé sókè Ìròyìn náà ru ìfé àwon omo náà sóke gidigidi.
exciting: adj; (The expedition was very exciting.) tí ó dùn móni tàbí tí ó wúni lóri. Ìrìn-àgò náà wúni lórí.
exclaim: v; (‘I don’t understand you’, he exclaimed angrily.) kígbe pèlú ìyàlénu ‘Òrò re ko yé mi’, ó kígbe sókè pèlú ìbínú.
exclamation: n; (Davis gave an exclamation of disgust.) igbe ìyàlénu. Davis kígbe ìyàlénu pé ó sún òun.
exercise: n; (The doctor advised him to take more exercise.) (The story showed considerably exercise of imagination.) (The teacher gave his students an exercise.) ìdárayá onísègùn náà
gbà à ni mòran pé kí ó máa se idáraya dáadáa. Ìlo. Ìtàn náà se àfihàn tí ó je mó ìlò ìwoye. Isé síse: Olùko náà fún àwon akékòó rè ní isé síse.
exercise: v; (He exercises twice a day.) (He exercises his right as a citizen.) sé idárayá ó máa n se ìdáraye léèméji lókúmó. Se ojúse Ó n se ojúse rè gégé bí omo orile-èdè.
exhaust: n; (The smell of the exhaust is not good.) àwon ohun tí a lò tán tí a ti lo ànfaàní tó wà làra rè tán. Òórùn àwon ohun èlò tí a ti lo anfààní ara won tán yen kò dara.
exhuast: v; (She was exhausted by the trip.) (He has exhausted his strength.) mú rè ìrìn náà mú un rè é. Ló párá; lò tán; tán Ó ti lo agbára rè tán.
exhausted: adj; (I am absolutely exhausted.) rè ó ti rè mi pátápátá.
exhaustion: n; (They were in a state of exhaustion after climbing for ten hours.) (There was exhaustion of diesel yesterdat.) àárè. Àárè mú won nígbà tí wón gòkè fún wákàtí méwàá. Ìlògbe Ilogbe opo okò wáyé lánàá.
exhibit: v; (He exhibited the documents a law court.) fi hán; mú wá sí gbangba ó fi àwon iwé náà hàn nílé ejó.
exhibit: n; (Do not touch the exhibits.) (The first exhibit was a knife which the prosecutution claimed was the murder weapon.) àwon nnkan tí
a n se àfihàn won má se fowó kán àwon nnkan tí a n se àfihàn won náà. Erù òfin. Erù ofin àkókó ni òbe kan ìdájó Pè ni ohun ìjà ìpàniyán náà.
exhibition: n; (The was an exhibition of pottery-making yesterday.) àfihàn nnkan. Àfihan ìkòkò síse wáyé lánáà.
exist: v; (The plart exists only in Nigeria.) wà Irúgbìn náà wà ni orílè-ède Nàijírà nnkan.
existence: n; (Do you believe in the existence of the ghonsts?) ìwa; ìwàlàáyè. N jé o gbàgbó nínú ìwáláàyè àwon èmí àìrí?
exit: n; .(To avoid meeting her he made a swift exit.) (There are six exits in the departmental store.) ìjádelo kí ó má bà á pàdé rè ó jé kí ìjáe rè se kánkán ojú ònà àbájade ojú ònà abájáde méfà ló wà ni ilé ìtajà náà.
exit: v; (He exists in the middle of the third secen.) jáde ó jáde ní àárín iran keta eré náà.
expand: v; (The tyre began to expand when they punped air into it.) nà; fè.Táyà náà bèrè sí ní fè nigba tí wón n fé atègùn sí i nínú.
expect: v; (We expected him to arrive yesterday.) reti; dúró dè.A retí rè kó dé lánàá
expedition: n; (They went on an expedition.) ìrìn-àyò.Wón lo nínú ìrìn-àyò
expense: n; (He hired an aeroplane regardless of expense.) ìnáwó ó gba okò bàálù láìwo ti ìnáwó.
expensive: adj; (It is too expensive for me to buy.) wón ó wón jù fún mí láti rà.
experience: n; ìrírí ìrírí ló máa n kó gbogbo wa lógbón.(We all learn by experience
experience: v; (The Child have never experienced kindness.) rí omo náà ko tìí rí àánú gbà rí.
experiment:n; (The researchers are reapeating the experiment on rats.) ìdánwo. Àwon olùwadìí náà n tún ìdánwò náà se lórí àwon eku.
expert: n; (The man is an agricultural expert.) eni tí ó mo nnkan dájú sáká Okùnrin náà mo isé àgbè dájú sákà.
expert: adj; (He is expert cooking good cheap meals.) gbón; mòye ó gbón nínú síse àwon oúnje dáadáa tí ko wón.
explain: v; (He explained his absence.) túmò; fìyè; sàlàyé ó sàlàyé ìdíi rè tí kò fi farahàn.
explanation: n; (He left the room without explanation.) àlàyé ó fí yàrá náà sílè láìsí àlàyé.
explode: v; bú; bé. Adó olóró náà bú.(The bomb exploded
explore: v; (We explore several solution to the problem.) wá kiri. A wá orísìírísìí àwon ònà àbayo fún ìsòro náà.
explosion: n; (The explosion was a mile away.) ìbé; aríwo nlá; ìbú- gbàmù. Ariwo ibúgbàmù náà ju ìbùso kan lo.
express: adj; (He took an expres bus.) yíyára ó wo okò tí o yára.
express: v; (He expressed his opinion.) fi han ó fi ero okàn rè han.
expression: n; (He didn’t notice her expression.) ìsoro; àfihàn ko se akíyèsí àfihàn/ ìsòròo rè.
extend: v; (He extended the programme.) (The extended the road.) lo títí; fà gun ó fa èto náà gùn. Mú gbòòrò Wón mú ònà náà gbòòrò si.
extent: n; (To what extent can he be believed?) ààyè; ibi Títi dé ààyè wo ló le gbàgbo?
extra: adj; (He gave me extra money.) tí ó jé àfokún ó fún ní àfikùn owó
extral: n; (I don’t want you to pay any extra.) afikun. N kò fé kí o san àfikùn kankan.
extra: adv; (It is extra large.) jù, o ti fè jù.
extraordinary: adj; (He told us an extraordinary
story.) tí ó sàjèjí; tí o yani lénu ó so ìtàn to yani lénu fún wa. Tí ó jé afikun; àfikun. Wón se àfikùn ìpàdè gbogbo-gbòò.
eye: n; (She opened her eyes.) ojú ó la ojú rè.
eye: v; wò, Ó wò mi tìraratìtara (He eyed me curiously.
eyebrow: n; (He plucked his eyebrows.) ìpénpéjú, ó já ìpénpéjùu rè.
eyelash: n; (She was wearing false eyeslashed.) ìrun ojú ó wo àwon ojú tí o jé ìdàrò.
eyepiece: n; (He couldn’t see clearly through the eyepiece.) ìwo ojú ko ríran dáadáa láti inú ìwo ojú naa.
Atumo-Ede (English-Yoruba): F
2431
6257
2006-12-17T07:25:52Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (English-Yoruba): F]]
==Oju-iwe Kiini==
fable: n; (His fable was very interesting.) ìtàn asan. Ìtàn asán rè dùn gidigidi.
face: n; (The ball hit him in the face.) ojú; iwájú. Bóòlù náà bà a ní iwájú
face:v; (They faced each other.) dojú ko wón dojú ko ara won.
fact: n; òtító; ohun tí ó dájú gan-an kó sí eni tí ó lè ta ko òtítóo náà pé iná máa n jò.
factory: n; (No one can deny the fact that fire burns.) (He has car factory.) ilé-isé ó ní ilé-isé ìse okò.
fade: v; (The sun has faded these curtains.) (The crowd began to fade away.) bó; sá. Oòrùn ti jé kí àwon aso ikélé yìí sa. Dún ku; lo díèdíè Àwon èrò bèrè sí ní dún kù
faggot: n; (He carried the faggot on his head.) erù igi; ìdì igi ó gbé ìdì igi náà lé orí.
fail: v; (He never fails to write to his mother every week.) (She promised that she wouldn’t fail him.) (The power began to fail as soom as I switched the machine.) kùnà; já kulè kì í kùnà láti kòwé sí ìyáa re lósòòsè já ní tànmóò; já kulè o se lérí pé òun ko ní jáa kulè. Tàsé. Iná náa bèrè sí ní tàsé ní géré tí mo tan èro náà.
failure: n; (All my efforts ended in failure.) ijákulè; ìkùnà. Gbogbo ipá mi ló já sí ijákulè.
faint: adj; (His breathing become faint.) tí i tí dínkù jòjo. Èémí re ti dínkù jojo.
faint: v; (He fainted from hunger.) dákù. Ebi mú un dákú.
fair: adj; (All her Children are fair.) dára; léwà. Gbogbo àwon omo rè ló dára.
fair: adv; (They will respect you as long as you play fair with them.) lónà tí ó tó. Won yóò ni ìteríba fún o níwòn ìgbà tí o ba n se nnkan lónà tó tó pèlú won.
fair: n; (He took the Children to the fair.) ìpàte gbangba, ó kó àwon omo náà lo sí ini ipàte gbangbe náà.
fairly: adv; (It is fairly good.) ní ìba ; ní ìwon, ó dara ni wòn.
fairy: n; (There are many wicked faires in this world.) egbéra; iwin. Awon iwin/ egbére tó búrú
pò laye yìí.
faith: n; (He puts his faith in God.) ìgbàgbó ó ní ìgbàgbó rè nínú olórun.
faithful: adj; (He remains faithful to his wife.) olódodo; olóòtó ó jé olódodo sí aya re.
faithfully: adv; (I followed the instruction Faithfully.) pèlú òdodo; nínú òdodo. Mo tèlé àwon ìlàná náà pèlú ododo.
fake: adj; (He has a fake jewellery.) àdàmòdì; ayédèru ó ní ayédèru ohun òso kan.
fake: v; (He faked his father’s signature. se ayéderú ó se ayédèrú bí bàbá re ti se máa n fowó si ìwe.
fall: n; (I had a fall and broke my arm.) (There was a fall in prices.) ìsubúlulè; ìyílè; ìjálulè mo ní subululè mo sì ti apá mi kan. Idínkù ; ìlosílè Idínkù wà lórí owo ojà.
false: adj; (He brought false accusation against her.) èké; tí kò jé òdodo ó fi èsùn kàn án pèlú eké.
falter: v; (For a moment he faltered in his purpose.) bóhùn. Fún ìgbà kan, ó bóhùn lór ilàkàkà rè.
familiar: adj; (There are familiar face here.) (There was something familiar about him.) mímò. Àwon ojú mímò wà nibi. Mó lára Nnkan kan wà tó mó on lára.
family: n; (They are all in the same family.) ebí; ìbátan; ìdílé. Ebí kan náà ni gbogbo won.
famine: n; (The prolong drought was followed by months of severe famine.) ìyàn. Àsìkò ògbebe tó pé náa jé kí ìyàn ti ó le mú fún òpolopò osù.
famished: adj; (When is the launch? I am famished.) kú fún ebi. Nígbà wo ni oúnje òsán? Mo n kú fún ebi.
famous: adj; (She is more famous as a writer then as an actress.) gbajúmò; lókìki ó lókíkí gégé bí onkòwé jú bí òsèré lo.
fan:n; (He bought a new fan.) (I was in the amidst of the crwds of football fans.) abèbé ó ra abèbè tuntun. Olólùfe. Mo wà láàrin àwon èrò tí wón jé olólùré aré bóòlù aláfésegbá.
fan: v; (He fanned himself with a newspapar.) (His reluctance to answer her question simply fanned her curiousity.) fé
atégùn sí ó fi ìwé ìròyìn fé atégun sí are rè. Ru sókè Aif;e dáhùn ìbéèrè rè ìtára rè soke.
fancy: n; (They are all night-time fancies that disappear in the morning.) ìsebí; ìrò; èrò. Àwon ero àsálé tí o máa n pare ní aaro ni gbogbo won.
fancy: adj; (The kitchen was full of fancy gadgets.) tí o jujú ní gbèsè. Awon ohun èlò ilé tó jojú ní gbèsè kun ìnu ilé ìdáná náà.
fancy: v; (She didn’t fancy the idea of going home in the dark.) fé; fé láti se kò fé ìwa lílò sílé nínú òkùnkùn.
fang: n; (The fangs in the dog’s mouth are long.) eyín tí o ta jáde lénu. Awon eyín tó ta jáde ní eyín enu ajá nàá gun.
far: adv; (The restaurant is not far from here.) jìnà Ilé oúnje náà kò jìnà sí ibí.
fare: n; (When do they start paying full fare?) owó okò yóò. Nígbà wo ni wón yóò bèrè sí ní san owó okò won pé?
fare: v; (The party fared very badly in the last election.) se dáádáa/ se àìse dáádáá. Egbé òsèlú náà ko se dáadáa nínú idìbò tó koja.
fare-well: n; (She said her fare-wells and left.) òrò ìdágbere ó so àwon orò ìdágbére rè o sì lo.
farm: n; (My father has a pourltry farm.) oko Baba mi ní oko adìye ken.
farmer: n; (My father is a poultry farmer.) àgbè. Agbè aládìye ni bàbá mi.
farm-yard: n; (The man is working in his farm-yard.) ogbà oko. Okùnrìn náà n sise nínú ogbà oko rè.
farther: adv; (I can’t go any farther.) síwáju. N kò lè sún síwáju mó
farther: adj; (The farther shore of the lake is high.) tí o wà níwáju; òpin opin bèbè adágún odò náà ga.
facinate: v; (China has always facinated me.) fà mórà Orílè-ede ‘china’ti máa n fà mí móra.
fascinated: adj; (I have always been fascinated by his ideas.) ní ìfanimóra mo máa n ní ìfanimóra pèlú àwon ìwa rè.
fascinating: adj; (They story was very fascinating.) tí ó fani móra. Ìtàn náà fani móra dáadáa.
fast: adj; (He is a fast reader.) ti ó yára; yá ó yára ní iwé kika.
fast: adv; (I can’t go any faster.) yara; sáré. N kò lè sare/yára jù báyìí lo.
fastening: n; (The trousers have a fly fastening.) ìso; bí a ti so nnkan pò Àlàfo wà láàrin ibi ti a ti so sòkòtò náà.
fat: n; (He cooked the meat in a shallow fat.) òrá ó se eran náà nínú òrá díè.
fat: adj; (He is a big fat man.) sanro o jé okùnrin to tóbí tó sì sanra.
fatal: adj; (If you get ill again it could prove fatal.) ti n pa ni; tí o n fa ikú. Tí o ba se àìsàn sí ó lè fa ikù.
father: n; (Our new boss is a father of three.) bàbá, Ogá wa tuntun jé baba fun omo méta
father: v; (He claims to have fathered over 20 Children.) se baba fún ó gbà pé òun ti se baba fún ogun omo.
fault: n; (It’s your own fault for being cereless.) èbi; àsise; àbùkù. Èbii re ni àìjáfáfá rè.
fault: v; (He had alwys been polite-she couldn’t fault him on that.) dá lébi o máa n se dáadáa kò lè dáa lébi lórí ìyen.
favour: n; (I would never ask for any favours froms her.) ojú rere; ìseun. N kò ní bèère fún ojú rere lódò rè.
favour: v; (His standing with me favoured me.) se ojú rere fún; jínkí sànfààní fún Dídúró tí ó dúró tì mi se Ànfààní fún mi.
favourable: adj; (She made a favourable impression on his parents.) dùn móní ó so ohun okan to dùn móni lórí àwon obíi rè.
favourite: n; (Who is your favourite writer?) olólùfé ònkòwé wo ni olólùfé re?
favouritism: n; (The students accused the teacher of favouritism.) ojúùsàjú Àwon akékòó náà fi èsùn ojúùsàjú kan olùkó náà.
fawn; n; (The hunter caught alive fawn.)omo àgbònrín ode náà mú omo àgbònrin kan laaye.
fear: n; (The Child was shaking with fear.) èrù ìbèrubojo; ìfòyà omo náà n gbòn pèlú èrù.
fear: v; (All his employees fear him.) bèrù, Gbogbo àwon òsìsé rè ló bèrù rè.
fearful: adj; (Parents are ever fearful for their Children.) níbèrù; nífòyà Àwon òbí máa n ní ìbèru nítorí àwon omo won.
fearless: adj; (He is a fearless man.) láìní ìbèrù; láìní ìfòyà ó jé aláìníbèrù okùnrin.
fearsome: adj; (The man is very fearsome.) ní èrù; tí o bani lérù okunrin náà bani lérù gidigidi.
feast: n; (They went to the wedding feast.) àsè; àpeje. Wón lo sí ibi àsè ìgbáyàwó náà.
feast: v; (He feasted on rice.) je òpòlopò ounje pèlú ìgbádùn o je òpòlopò ìresì pèlú ìgbádun.
feather: n; (He gave me a peacock feather.) ìyé eye ó fún mi ní ìyé eye òkún.
feat: n; (He performed astonishing feats) isé agbára ó se isé àwon agbára tó yani lénu.
feable: adj; (He is a feeble old men.) láìlera; láìlágbára. Ó jé arúgbó okùnrin aláìlágbára.
feed: v; (Have your fed the cat yet?) fún lóúnje N je o tíì fún olóngbò náà lóúnje síbè?
feel: v; mò; (She felt a hand on his shoulder.) mò lára ó mò pé a gbé owó kan lé oun.
feet: n; (Rise no your feet.) ese méjèèjí Dìde lórí èsè re méjèèjì
fellow: n; (He has a very good reputation among her fellows.) elegbe; èni kejì ó ní ìyìn rere láàrin àwon elegbé rè
felt: n; (He gave me a felt hat.) aso onírun o fún mi ní fìlà tí a fi aso onírun se.
feminine: adj; (That dress makes you look.very feminine:n;) (The teacher taught the student feminine gender.) ajemábo. Aso jé kí o dà bí obìnrin dáadáa. nnkan to je mó ìmabo Olùkó kó àwon akékòó náà ní àwon ohun to jé mo ìmabo yàtò.
female: n; (She is a female student.) abo;obìnrin Akékòó obìnrin ni
festival: n; (Christmas and Easter are the main Christian festivals.) àjòdun, ìgbà àsè odún
kérésìnesì àti odún àjínde jé àwon àjòdún omoléhùn jésu to se pàtàkì jù.
fetch: v; (She has gone to fetch the kinds from school.) mú wá; gbé wá ó ti lo gbe àwon omo náà wá láti ile-iwé.
fete: n; (The village fete was very interting.) eré ìtagbangba- àwon eré ìtagbangba tí a sètò láti pawó wolé fún àwon idí kan.Eré ìtagbangba abúlé náà dùn púpò.
fever: n; (He has a high fever.) ibà Ako ibà n se é.
few: adj; (Few people understand trhe difference. díè Àwon ènìyàn díè mo ìyàtò náà
few: pro; (Few of the books are worth reading.) díè Díè nínú àwon ìwé náà se é kà
fib: n; (Stop telling fibs.) iró. Dakee iró pípa
fib: v; (Come on, don’t fib! Where were you last night.)pa iró; so eké wá, má paró ; Níbo lo wà lálé àná?
fiction: n; (He narrated a romantic fiction.) ìtan kàyéfì ó sa ìtan kayefi ajemo ifé.
fiddle: v; (He was fiddling with the key as he while he talked to me.) (He fiddled the accounts.) (He was fiddling.) fi sere pèlú owó ó n fi kókóró náà sere lówó bí ó ti n ba mi sòró.Yí- O yí iwé ow;ó náà. Fi ohun-èlo orin bíi fere tabí dùùrù seré o n fi dùùrù seré.
fiddle: n; (The priest bought a violin.) irufé dùùrù kan Àlùfáà náà ra irúfé dùùrù kan.
fiddler: n; (The man is a fiddler.) eni tí o n fi irúfé dùùrù kan seré Okùnrin náà máa n lu irufe dùùrù kan.
fidget: v; (Sit still and stop fidgeting.) rún are; sàifara balè Jókòó jéé, ma rúnra mó.
fidget: n; (The Child is a complete fidget.) eni tí kú farabale; eni tí o máá n rúnra sá omo jé eni tí kìí fara bale.
field: n; (People were working in the field.) (All of them are experts in their chosen field.) igbé; pápá Àwon ènìyàn n sisé nínú pápá Isé tí a yàn láàyo. Gbogbo won ni ó dángajía nínú isé tí wón yàn láàyò
field: v; (Each of the main parlies fielded more than 300 candidates.) (The BBC had to field more than 300 phone calls after last night’s programme.) yan asojú Òkòòkan nínú àwon egbé òsèlú pàtàkí yàn ju òódúnrun olùdíje lo. Gba ìpè BBC ni táti gba ju òódúnrún ìpe lo, léyin ètò tí wón se lálé àná.
fierce: adj; (He suddenly looked fierce.) rpr`p; ,múná; gbóná ojú rè rorò lójijì.
fiery: adj; (They were bitten by a fiery serpent.) amúbíiná. Ejò amúbíiná ge won je.
fig: n; (The fig tree withered.)òpòtó Igi òpòtó náà ti w’’owé.
fight: v; (He fought with her.) jà; bá jà; jagun ó ba a jà.
fight: (He got into a fight with a man in the bar.) ìjà ó ní ìjà pèlú okùnrin tó wà nílé ìmutí náà.
figure: n; (There is falling in unemployment figuner.) (I was watching my figure.) nómbà to dúró fún nnkan Àwon nómbà tó duro fún àìrísese ti wa wile. àwòràn mo n wo àwòràn mi.
file: n; (Police have opened the file.) ìwe tí a n ko àwon iwé sí nínú Àwon olópàá ti sí iwé tí a n kó àwon ìwé sí nínú náà
file: v; (Please file it in my ‘Research’ file.) fi iwé pamó; to iwé pamo Jòwó fi pamo sínú ìwé tí mo n
kó isé iwadìí mi sí nínú
fill:v; (Smoke filled the room.) kún Èéfún kún yàrá náà.
film: n; (My cousing is the film.) (She put a new film in her camera.) eré-oníse tí a gbà sínú fónrán aláwòrán. omodebìnrin tí ègbón mi obìnrin bí wa nínú ere-oníse tí won gba sínú fónran aláwòrán naa fónrán tó máa n wà nínú èro ayàwòrán ó fi fónrán túntun sínú èro ayàwòrán-an rè.
film: v; (They are fulming a new comedy.) yàwòrán eré-oníse; gbe eré-onise sínú fónrán aláwòrán Wón n gba eré-onisé apainlérìn-ín náà sínú fónrán aláwòrán.
filth: n; (The stench and filth of the prison is to much.) ègbin; èérí; òbùn òórùn burúku àti ègbìn ògbà èwòn náà pò ju.
filter: n; (I only smoke cigarettes with filter.) asé mo máa n mu sìgá pèlú asé nikan.
filter: v; (All drinking-water must be filtered.) sé; jò Gbogbo omi mímu lo ye kí a máa’sé.
filthy: adj; (The beggar dressed in filthy rays.)légbin; léèérí. Oníbárà náà wo àwon àkísà aso tó dòtí
fin:n; (He cut the tail fins of the fish.) (He touched the fin of the aeroplane.)lébè eja. O ge awon lébé ibi ìrù eja náà. Libi tí o dàsíi lebé eja lára okò bàálù ó fowo kan ibi tí o dábíi lébá eja lára okò bàálù náà.
final: adj; (He hasn’t read the final chepter of the book.) ti ìgbèyìn; ti ìparí ko tíì ka orí tó gbeyìn nínú ìwé náà.
finally: adj; (After a long delay the performance finally started.) nígbéyìn; ní ìparí Léyìn ìgbà tí a ti dúrói nígbèyin.
find: v; (Look what I have found.) (I managed to find solution to the problem.) rí wá Wo nnkan tí mo rí. Mo gbiyanju àti wa ojúùtú sí ìsoro náà.
fine: adj; (That is a fine performance.) (Sand is finer than gravel.) (The pencil has a fine point.) dára; dun Ìse/Imúse to dara niyan Kúnná Iyanrìn kúnná ju òkúta wéwèèwé lo. Tí ó rí tín-ín-rín Léèdì náà se enu tín-ín-rín.
fine: adv; dáadáa Ètò náà bá ni lára mu dáadáa.
fine: n; (Offenders will be liable to a heavy fine. owó ìtanràn; ìtanràn. Àwon òdaran yoo sán ìtànran to pò gidigidi.
finger: n; (He counted the guests on his finger.) ìka owó o ka iye àwon àlejò náà pèlú àwon ìka iye àwon rè.
finger: v; (He fingered the knife hidden in his pocket.) fi ìka kàn; fi ìka tó ó fi ìka kan obe tí ó wà ní ìpamó nínú àpo re.
fingerprint:n; (They took the fingerprint of the prisoner.) ìtèka wón gba ìtèka eléwòn náà.
finish: v; (He finished his work.) parí; tán o parí isée rè.
finish: n; (The story was a lie from start to finish.) ìparí; òpin Iró ni ìtan náà láti ìbèrè dé òpin. (He fired a hayatick.) (The engine isn’t firing. Yí ero dáadáa.Ero náà ko yí dáádáa.
fire: n; (Are you afraid of fire.) iná N je o bèrù iná.
fire: v; (He fired a pistol in to the air.) yìn, ta o yin ìbon iléwo sí aféfé. Tiná bò; finá sí; sin O tína bo koríko.
firearm: n; (He was accuused of firiarms offences.) ìbon .Wón fi àwon esùn pe ó n kó ìbon kiri kan an.
firefly: n; (He killed a firefly.) kokoro tannátanná kan o pa kòkòrò tánnátanná ken.
firelight: n; (Their shadows are dancing in the firelight.) ìtànsán má òjìjí won n jó nínú ìtànsán ína náà.
fireman: n; (The man is a fireman.) panápaná panápaná ni okùnrin náà.
firewood: n; ( He went to gather firewood.) igi ìdáná o lo wa igi ìdáná.
firm: adj; (We have no firm evidence.) le; lágbára; dúró sinsin. A kò ní èrí tó le.
firm: n; (I am the first in my family to go.) Ilé-isé o n ilé-isé àwón olùsirò owó (He has a firm of accountants.) Emi ni àkokó to lo sí ilé-iwé gíga nínú ebí mi. to university.
first: adj; (She won first price in the competetion.) àkókó; ekinní ó gba èbùn akókó nínú ìdíje náà.
first: adj; (Susan came into the room first.) kóko;
sáájú Susan lo koko dé yàrá naa .
first:n; àkókó
fish:n; (He ate fish.) eja o je eja.
fish: v; (I often fish.) peja mo maa n peja dáadáa.
fisherman: n; (The man is a fisherman.) pejapeja; apeja pejapeja mi okùnrin náà.
fishery: n; (He is working in the ministry of Agriculture, fisheries and food.) eja pípa ó n sisé ní Ile-Isé ògbùn, Eja pípa àti ounje.
fishing: n; (Fishing is their main work in the Area.) eja pípa Eja pípa ni isé won gan ní agbegbe náà.
fishmonger: n; ( I bought the fish from the fishmonger.) eléja-àwon tó n ta eja níle ìtàjà kékèèké mo ra eja naa lódè eléja.
fishnet:n; (He left his fishnet in the river.) àwòn ó gbàgbé àwon rè sódò.
fist: n; (He punched me with his fist.) èsè; ìkúùkù ó kaàn mi ni èsé.
fit: adj; (The food was not good for human consumption.) bá mu; tó oúnje náà kò ye fún jíje eniyan.
fit: v; (These shoes don’t fit me.) ye; bá mu Awon bàtà yii ko bá mi mu
fit: n; (The coat was a good fit.) ibámu Ewù náà ní ìbámu dáadáa
fix: v; (He fisced the shelf to the wall.) (Has the date of the next meeting been fixed.) 50 mo; fi bò ó so pákó tí a n kó nnkan sí náà mó ìgànná. Dá iye/ojo/ìgbà/akoko. N jé wón to dá ojó ìpàde tí o n bò.
flag: n; (White flag is a symbol of peace) (The bank of the river is full of flage.) àsiá; opagun Àsiá funfun túmò sí àlááfia. Irufe/òdòdó etí òdò kan Bèbè òdò náà kún fun koriko/òdòdò etí odo.
flag: v; (The streels were flagged to celebrate the team’s victory.) (My strength is flagging.) so àsiá wón so asía won sí gbogbo àwon ònà náà lati sàjoyò igbá oróke tí awon egbe agbábóòlu náà gbé.Lo síle; dínkù Agbára mi ti n dúnkù.
flame: n; (The flames were growing hugher and higher.) owó má owó má náà n pòn sí.
flame: v; (The logs were flamed on thd earth.) jó pèlú owó má owóiná jó àwon ìtì igi náà sóri ilè.
flamingo: n; (The hunter killed a flamingo.) eye ako ode náà pa eye àkò kan
flam: n; (Have some more flan.) àkàrè eléyin nínú Gbo àkàrà eléyin nínú síí.
flank: n; (She patted the horse’s flank) egbé nnkan; ìnà ó fi owo gbá esin náa ní ègb é.
flank: v; (She left the courtroom flanked by armed quard.) dúró tì légbèé ó kúró nínú ìyàrá ilé ejó náà pèlú awon olùso meji légbèe re.
==Oju-iwe Keji==
flannel: n; (He bought a flannel shirt.) aso tí owúu rè kún ná ó ra èwù tí a fi aso tí òwúu rè kúnná se.
flap: n; (With a flap of its wings’the bird was gone.) (The flap of the envelope is cut off.) ìgbònyé pìpì pèlú ìgbònyé pìpì, eye náà lo iwé pelebe tàbí paálí pelebe tàbí páànù pelebe tí a so mo nnkan láti maá fí dé e. Enu apò iwé náa ti já.
flap:v; gbònyé. Eye náà gbònyée rè o sì fò lo The bird flapped its wings and flew away.
flare: v; (The match flared and went out.) jó bùlàbùlà. Ìsáná náà jó bùlàbùlà o si kú.
flare: n; (The flare of the match lip up his face.) iná bùlàbùlà. Iná bùlàbùlà ìsáná náà fi oju rè han.
flared: adj: (He wore a flared trousers.) tí ó fe nísàlè ó wo sokoto tó fè nísàle.
flash: n: (flashes of light were followed by an explosion.) mònàmóná Ariwo(ará) ló máà n telé mònàmóná.
flash: v; (The lightning flashed in the the distance.) ko mònà; ko sàn-àn. Imólè náà ko mònà láti òókan wá.
flask: n; (The woman bought a flask.) ságo kekere obìnrin náà ra ságó kéreré kan.
flat: adj; pelebe ó fún mi ni pákó pelebe.(He gave me a flat wood.)
flat: n; (He beaterd the door with the flat of his hand.) (The man buit a flat.) ibi pelebe O fi ibi pelebe owó rè gbá ilèkùn náà. Ilé ìgbàlódé- irúfé ilé ìgbàlódé ti a ti kó ilé ìwe àti ilé –ìyàbgé pò mó àwon ìyèwù okùnrin náà kó ilé ìgbàlódé kan.
flatten: (The exercises will flatten your stomach.) té beere; se pelebe. Idárayá náà yóò so ikùn rè di pelebe.
flavour: n; (The food his sweet flavour.) òórùn dídùn ounje náà ni oorùn dídùn.
flavoured: adj; (He chrank flavoured yogunt.) tí ó lóòórun. Ó mu wàrà olóòórùn.
flax: n; (a flax in his vineyard.) ògbò ó gbin
flea: n; (The dog has fleas.) ìdun; eégbon. Ajá náà ní eégbon.
flee:v; (He burst into tears and fled.) sá; lo ó bú sékún ó sì sá lo.
fleece: n; (The man sat on a fleece.) irin àgùntàn- awon àgùntàn tí a sí pèlú irun. Okùnrin náà jókòó lórí irun agùntan.
fleece: (The retailer fleeced the man.) ré je. Aláròbò náà ré okùnrin náà je
fleet: n; (There is a reduction in the size og British fleet.) egbé okò; òwó okò Egbé oko àwon Gèésì ti n dín kù.
fleet: adj; (The Child is very fleet.) yara; jáfáfá ní ìrìn. omo náà yara dáadáa.
flesh: (The trap had cut deeply into the robbit’s flesh.) eran are pàkúté náà ti ge eran are ehoro náà wonú.
flex: (He stood on the side of the pool flexing his muscles.) ró; lò ó dúró légbèé odò náà, o n ró ara rè.
flick: v; (The horse was flicking flies away from his tail.) gbón. Esin náà n gbon awon esinsin kúrò ni irù rè.
flicker: v; (The light flickered and went away.) jó bàìbàì Iná náà jó bàìbàì o sí kú
flicker: n; (The flicker of the candle has gone out.) jíjó bàìbàì iná Jíjó bàìbàì opá ìmólè na’`a ti kú.
flight: n; (He had a comfortable flight.) (We are booked on the same flight.) (Bird is easily recognized in flight.) (There was a flight of refugees from the advancing foreces.) ìrìn àjò lójú òfuurufú ó rìn ìrìn-àjò tí o rò ó lórùn lójú òfuujrufá Okò ìfuurú tí ó n lo nínú irùj;e ìrìn-àjò okò ojú òfuurufú kan náà ní a jo sán owó fún Ìfò tàbí fófò Fírò ni a fi máa n dá eye mò pèlú ìròrùn. Ìsákúrò nínú ewu. Awon àtìpó náà ni ìsákúrò ni agbegbe àwon ológun tí n bò lódò won
flimsy: adj; (He made a flimsy table.) féléfélé; tí kò lágbára.Ó se tábìlì féléfélé tí ko lágbara.
fling: v; (She fling the letter sown on the
table.) so; jù ó so léta náà sílè lórii tábàlì
fling; n; (We had a brief fling, but it is over now.)
àsìkò ìgbádùn kúkúru A ní àsìkò ìgbádùn kúkúru, èyí tí ó ti kaja báyìí.
flint: n; (His eyes were as hard as flint.) òkúta ìbon: irúfé òkúta kan tí ó máa n sána tí ó bá so nnkan Ojú rè le bní òkúta ìbon.
flit: v; (The buterfly flitted from flower to flower.) fò kiri labalábá náà fò kiru láto orí òdòdò kan sí òmíràn.
float: v; léfòó. Àpò oníke náà léfòó lójú omi A plastic bag was floatry in the water.
flock: n; (He has a flock of cattle.) agbo eran; òwó eran ó ní agbo àgùntan.
flock: v; (Huge numbers of birs had flocked together by the lake.) kóra jo pò òpòlopo àwon eye ti kóra won jo pò sí etí àdágún náà.
flood: n; (The heavy rain has caused floods in many parts of the country.) ìkún omi òkò nlà náà ti dá àwon ìkún omi sílè ni òpòlòpò àwon agbègbè ni orílè-èdè.
flood: v; (If the pipe bursts it could flood the whole house.) kún pèlú omi Tí opá omi náà bá bé ó lè kún gbogbo ilé pèlún omi.
floor: n; (His body was hying on the kitchen floor.) ilè ilé Ara rè wà lórí ilè-ilé ìdáná náà.
flop: (Exhausted, he flopped down into a Chair.) subú lulè ó subu lulè sìnú àgà nígbà tí ó rè e.
flour: (He bought a bag of flour.) ìyefun ó ra àpò ìyèfun kan.
flour: v; (Roll the dough on a lighthy floured surface.) fi ìyèfun yí fi ìyèfun yí àkàrà náà fééréfé.
flourish: v; (The plarnts folourish in a damp climate.) rúwé ; gbilè, Àwon irúigbìn náà n gbilè lásìko Ogìnnìnntin.
flow:v; (Blood flowed from the cut on her head. sàn èjè n sàn jáde lójú ogbé tó wà lóro rè.
flow: ìsàn (She tried to stop the flow of blood from the wound.) ó gbiyanju láti da ìsàn èjè tí ó n jáde lójú ogbé náà dúró.
flower: n; (The plant has a beautiful brightred flower.) òdòdó. Irúgbìn náà ni òdòdó tó dáa tí ó pupa tí o n tàn.
flower: v; (This particular variety flower in July.) yo òdòdó. Irúfé àwon wònyí máa n yo òdòdó nínú osu Agemo (osù keje).
flower.pot. (He bought a flower pot.) ìkòkò òdòdó ó ra ìkòkò òdòdó kan.
fluent: adj; (She is fluent in polish.) lè sòrò jojo ó lè sòrò dáadáa lede pólìísì.
fluid: n; (The doctor told him to drind plenty of fluids.) nnkan sísàn onísegun náà ní kí o máa mu òpò nnkan sísàn.
fluke: n; (They ar determine to show that their last win was no fluke.) oriire àìrotélè; orí-bándé W;on pínnu láti fi han pe bíbórí won tí ó gbèyìn
kìí se oríbandé.
flute: n; (I have a flite.) fèrè mo ní fere kan.
flutter: v; (The butterfly fluttered from flower to flower.) fò níbàábalè Labalábá náà fo níbàánbalè lati orí òdòdó kan sí omiran.
fly:v; (A wasp had flown in through the windon.) fò Agbón ti fò wole láti ojú ferese.
foal: n; (He has a foal.) omo esin; omo kétékétè ó ni omo esin kan.
foam: n; (He slept on a foam mattress.) tìmùtìmù; ìfoòfó ó sun lórí tìmùtìmù.
foam:v; (The tooth paste foamed in his mouth.) ru ose ìfoyin náà ru ní enu rè.
focus: n; (It was the main focua of attention of the meeting.) ìdojúko òhun lo jé ìdojuko ìpàdé náà gan-an.
focus: v; (I quickly focused the camera on the Children.) doju ko; wò mo yára doju ero ayàwòrán náà ko àwon omo náà.
fodder: n; (This plart is used a cettle fodder.) ohun ògbìn yìí ní wón n lò gégé bìí ounje àwon màálu.
foe: n; ota N kò bèrù otá kankan.(I fear no foe.)
fog: n; (We get heavy fogs on this cost in winter.) ìkuukùu A máa n ri ìkuukùu púpò òkun yìí ni àsìkò èèrùn.
fog: v; (The government was tryin to fog.) dàrú Ìjoba náà n gbìyànjú láti da ojú òrò rú kí o tó dìgbà ìbò náà. the real issues before the election.
fole: v; (He folded the map up and put it in his pocket.) ká ó ká àwòran ìtóka ìlú náà ó sì fi sí apo rè
fold: n; (He called on them to return to the fold.) agbo ó pè won kí won padà sínú agbo náà.
foliage: n; (foliage is very good for the livestocks.) (We folk, what are we going to do today?) ewé Ewé dára fun àwon eran òsìn ní jíje. àwon ènìyàn; mùtúmùtú’. Àwa mùtúmùtú, kí la ó se lónìí?.
force: n; (The rioters were taken away by force.) ipá; agbára Wón kó àwon tí ó n fa wàhálà náà lo pèlú ipa.
force: v; (The president was forced into resign.) kàn nípá fún; fi ipá se wón kàn an nípà fún náà láti kòwé fi ipò re sílè.
fool: n; (Don’t be such a fool!) òmùgò Ma ya omùgò báyen!
fool: v; (I fooled him into thinking that I was giving him some money.) tàn; mú ní èegò Mo tàn an láti máa rò pe mo n fún un ní àwon owó kan.
foolish: adj; (I was folish enough to believe what jeff told me.) go Mo gò tóbéè láti gba ohun ti Jeff so fún mi gbé.
for: prep; (There is a letter for you.) fun léta kan wà fín o.
forbid: v; (My doctor forbid me sugar.) dá lékun; kà léèwò onísègùn mi da mi lékun súgà jíje.
ford: v; (The were fording the river near the village.) koja lórí omi/wà kojá lórí omi wón n koja lori omi lébàá abúlé náà.
foreign: adj; (You could tell was foreign by the way she dreesd.) ti ilú mìíràn Nípa bí ó se woso o lè so fún un pé omo ilú nìíràn ni
foresee: v; (We do not foresee any problem.) wòye. A kò wòye pé wáhale kankan yóò wà.
forest: n; (He lives in the fores.) igbó egbán Inú igbó ló n gbe.
forever: adv; laelae; títí táé N ó máa rántí ojó ayò náa láéláé
forge: v; (He forged a spear for my father.) (He was sent to prison for forging important papers.) ro ó ro òkò fún bàbáà mi. Se ìdàrò Wón rán an lo sí èwòn nítorí pé Ó se ìdàrò àwon iwé pàtàlà náà.
forge: n; (The golds mith was in the forge.)
aró; àgbède Alágbede náà wà nínú ebu.
forgery: n; (This passport is a forgery!) ìdàrò Ìdàrò ni fóntò pélébé yìí!
forget: v; (I forget who told me about this book.) gbagbe mo gbàgbé eni to so nipa ìwé yìí fún mi.
forgive: v; (I forgave him for being rude to me.) dáríjin. Mo daríjì fún pé ó se ìpánle sí mi.
forgiveness: n; (It is good to show forgiveness to people who are sorry for doing wrong.) idaríji ó dára kí a máa fi ìdáriji hàn fún àwon tó bá káàánú fún sise asìse.
fork: n; (We can eat rice with a fork.) (Take the right fork.) amuga A lè fi amuga ìjeun je ìresì. Ibi ònà ti pín sí mèjì Gba èyí ti ó lo sí apá òtún níbi tí ònà ti pin sí méjì náà.
fork: v; (The road forks son after the bridge.) (fork left after lthe bridge.) pín sí méjì kò jìnnà sí afara náà ti ònà náà fí pín sí méjì. ya sápá kan ya sí apá osì léyìn afárá náà
form: n; (He is form 2 now.) (The rock was in the form of a cow lying down.) (If you fill in this form, you can take books out of the library.) ìjókòó ó wà ní ìjókòó kejì bayìí Ìwò; àwòràn Òkùta náà dàbí àwòrán tó dùbúle. Irúré ìwé kan tí a lè. Tí o bá ko nnkan sí inú àwon àlàfo tó wá nínú ìwé títè yìí, o lè mu àwon iwé jade ni yàrá ìkówèé pamósí.
form: v; (A table is formed of a flat piece of wood.) (We formed a club for people whe liked cars.) se; mo sèdá pákó pelebe ni a fi n se tábìlì. A sèdá egbé fún àwon ènìyàn to féràn okò ayókélé
formal: adj; (If you vist important people, you must wear formal dress and behave in a formal way.) (There are Rose and Agnes; the former is wearing a green dress, the latter is wearing a white one.) (The owner of this shop lis obolu the former owner was Mrs Àjàlá.) bí ìse; bí àsà; tí ó tònà Tí a bá lo kí àwon ènìyàn pàtàkì a gbódò aso to bá àsà mu a sì gbódò hùwa bí o ti tònà. Ti àkókó Rose àti Agnes ló wà, ení àkókó wo aso aláwò ewé; eni ìgbèyin wo funfun. Tí ìgbà laelae ; ti télètélè. Eni tí o ni ilé ìtàjà yìí ni oboli eni tó ni télètélè ni arábìnrín Àjàtá.
formation: n; (The formation of rocks takes very many years.) ìsèdá; ìdásilè Ìsèda àwon okúta máa n gba òpòlopò odún.
fort: n; (The others dicided to go out for the day and left me holding the fort.) odi Awon ìyókù pínu láti jáde lo ní òsan wón sì fi mi sílè kí n dí odí mú.
fortify: v; (They fortified the building againt the attack of enemies.) (He fortified the wine with alcohol.) mo odi sí; se ààbò fún; Wón mo odi fún ilé náà nítorí ìjà àwon òtá. Fún ni okun; fún ní agbára. Ó fún wáìnì náà pèlú otí lílè.
fortnight: n; (In a fortnight’s time I will be in Lagos.) osè méjì Ní òsè méjì sí àsìkò yìí n ó wà ní ilé Èkó.
forture”n; (I wish you good fortune.) (He made a fortune by selling house.) oríire; alábàápàdé. Mo gbagura kí o se dábàápàdé nnkan rere. Orò; òpolopò owó. Ó ní òpòlopo owó nípa títa ilé.
fortunate: adj; sse oríire o se oríi re pe ó ní òpòlopò àwon ebí tó láàánú (You are fortunate to have so many kind relatives.)
fortunately: adv; (You have a headache? Well, fortunately I have some medicine with me.) pèlú oríire ó ní èfórí ? ó dáa o se oríire mo ní àwon òògùn kan pèlí mi
forward: adv; (When the lights were green the car moved forwards.) díwájú Nígbà tí àwon ína oko náà mú àwò ewé jáde, okò ayókélé náà ló siwájú.
foufou: n; (He ate foufou.) fùùfú- irúfé oúnje kan tí a fi gbájùúdá/ ègbé se ó je fùùfú.
fought: v; jà (He fought him.) ó bá a jà.
foul: adj: (There was a foul small coming from the rubber factory.) légbin; léèrí òórùn tó légbin n jade síta láti ilé-isé róbà náà.
found: v; (I found my book.) (The school was founded in 1954.) rí mo rí iwé mi. Dá sílè:Wón dá ilé-ìwé náà sílè ní osùn 1954
foundation: n; (The foundation of the school was in 1954.) ìdásílè Idásílé ilé-iwé náà waye ní odùn 1954. ìpìlè ilè : ìsolè. Abala ilé tí ó wá nínú ilè ní a n pè ní ìpìlè ilé.
founder: n; (The parts of a building under the ground are the foundation.) (He is the founder of the school.) olùdásílè óun ni olùdasile ilé-ìwé náà.
foundry: n; (He works in an iron foundary.) ilé-isé tí a ti n ro irín ó n se isé ní ilé-isé ìserin.
fountain: n; (In the hotes garden was a pretty fountain with water coming out of the mouth of a stone lion.) ìsun; orísun Nínú ogbe ilé ìtura náa ìsun kan tí ó rewà tí omi ti n tí jáde lénu kìnìún a fi òkúta gbé.
four: n; (Four and three are seven (4+3=7).) eérin Eérin àti eéta jé eéje
four: adj; (I have four brothers.) mérin mo ni arákùnrin merin.
fourteen: n; (Thirteen is followed by fourteen.) Eérìnlá Eérinla lo telé eetàlà.
fourteen: adj; (My father had fourteen brothers.) mérìnlá Baba mi ni arákùnrin mérìnlá.
fourty: adj; (There are forty boys running in the race.) ogójì ogójì omokùnrin lo n sáre nínú ìdiye náà.
fourty: n; (Ten and thints are fourty.) Eéwàá àti ogbòn jé ogójì.
fowl: n; (He has many fowls.) eye; adìye ó ní òpòlopò àwon àdìye.
fox: n; (The hunter killed a fox.) kòlòkòlò Ode náà pa kòlòkòlò kan
fraction: n; (Only a small fraction of my frends have a television.) ìpín; ìdá Enu(ìpìn) díè nínú àwon oré mi ló ni èro mohun-máwòran.
fracture: n; (He has a fracture in his leg.) sísé egungun ; rírò egungun Egungun ese rè ró.
fracture:v; (His leg was fractured in an accident.)se egungun; ró egungun Egungun esè rè sé nínú ìjàmbá mótò.
fragment: n; (There was a fragment of glas on the floor.) èérún Èérún ìgò iwà lórí ilè
frail: adj; (He is very frail after his long Illness.) láìlera; láìlágbara; aherepè ko ní agbára kankan mó léyin òpòlopo àárè náà.
frame: n; (These modern buildings have steel frames.) férémù Àwon ilé ìgbàlódé wònyí ni àwon férému tí a fi ayó se.
frame: v; (He framed the photograph of his girlgriend.) se ìlàpà nnkan ó se ìlàpa fóntò òrébìnrin rè.
framework: (The froamework of the hit is wood.) ìlàpo pákó ní wón fi se ìbìpo àgó náà.
fraud: n; (He was sent to prison for fraud.) (He said he was very rich, but he is a fraud –he is evern poorer than me!) ètan; èrù; ayédèrú Won rán an lo sí ogbà èwòn fùn èrú síse. Eni tí ó n sèrú; elétàn. Ó so fún ni pé òun lórò. Dáàdáà sùgbòn elétàn ni ó táláka ju èmi páàpáà lo!
free: adj; (You are free to go anywhere you want.) (He was given a free ticket for the football match.) (He is free with his money.) di òmìnìra; ní omìrira o ní òmìnra lati lo sí ibikíbí tí o bá fé. Ní ìsimi. Ó ní ìsimi ni aago méwàá, o lè ri nígbà yen lófèé wón fún un in ìwé ìwolé lófèé lati wo idíje bóòlù aláfesègbá náà.Lawó Ó lawó pèlú owó rè.
free: v; (He freed the birds from the cages.) fún ní ònìnìra; tú sílè yònda ó tú àwon eye náà sílè nínú àwon àgò náà.
freedom: n; (It is good to have the freedom to choose what job you do.) òmìnira o dára kí ènìyàn ní ònìnira lati yan isé tó wù ú láàyò.
freely: adv; (He gave him his money freely.) (You can speak freely.) lófèé ó fún un lówó lófèé. Láìni odiwon/wàhálà O lè sòrò pèlù ìròrùn.
freeze: v; (The water froze and turned into ice.) dì omi náà dì sí yí padà sí yìnyín.
freezer: n; (We keep frozen food in a freezer.) èro amú-nnkan –tutù èro amú-nnkan-dì A máà n kò àwon ounje dídé sínú èro emú-nnkan-dì.
frequent: adj; (I enjoyed his frequents visits.) nígbà gbogbo; nígbàtùugbà Mo gbádun àbèwò ìgbàgbogbo rè.
freequently: adj; (She cooks chicken frequently; about three times a week.) lémólemó; nigbàgbogbo ó máa n se eran adìye lemolemo, ní bíi ìgbà méta nínú òsè kan.
fresh: adj; (These vegetables are fresh.) (Use a fresh page.) tútù Àwon èfó yìí tutu.Tuntun; àkòtun Lo`oju ewé tuntun.
friction: n; (A car’s tyre’s become hot becouse of the friction with the road surface.) ìlora ohun méjì Àwon táya okò ayókélé náà di gbígbóna nitorí tí wón n lo ojú ìná bí wón ti n yí.
friday: n; (He was here on last Friday.) ojó Etì. f wa níbí ní ojó Etì tó koja.
fridge: n; (There is some milk in the fridge.) èro amú-nnkan-tutù wàrà díè wà nínú ero amú-nnkàn tutu.
friend: n; (Agnes is simion’s girl friend.)òré Agnes jé orébìnrin símíónì
fright: n; (He gave her a fright.) èrù; ìròyà ó mu ìfòyà bà a.
frighten: v; (He was frightened of the frierce dog.) dérù bà ; dáyà fò. Ajá tó rorò náà dérù bá á.
Atumo-Ede (English-Yoruba): G
2432
6256
2006-12-17T07:24:00Z
Loadewole
101
[[Atumo-Ede (Yoruba-English): G]]
glue: n; (He stick the broken handle onto the cup with glue.) àtè o fi àte mú owo ìfe tí ó kán náà mó on.
glue: v; (She glued the handle onto the cup.) fi àtè mú ó fi àtè mú owó ìfe náà mo.
gnat: n; (I was bitten by gnats.) kan-in-kan-in kan-in-kan-in je mi
gnaw: v; (The rat gnawed a hole in the wooden wall.) ti je; re je; je diedíè.Eku náà re ojú iho je sí ara pako to ìwà lára ìgànà náà.
go: v; (He is going back to his village now.) lo ó n lo padà s;I abúlé rè báyìí.
go: n; (Can I have a go in mending my bicycle.) ìgbìnyanju; ìtèsíwájú N jé mo le ni ìgbìyànjú nípa tílún kèkè mi se
goal: n; (His goal is to go to college.) (He our team got three goals.) opin eré ìje; òpin. Òpin eré ìje ní láti lo sílé-ìwé gíga. Ìrí-àwòn- he; gbígbà bóòlu wonu àwòn. Egbé agbábóòlù wa rí àwòn méta.
goat: n; (Goat is a domestic animal.) ewúré Eran
ilé ni ewúré
god: n; (Christians and Muslims believe in one God; in other religions there are different gods for raim, fire, health e.t.c.) olórun Awòn elésìn kìrìsìtééní àti àwon mùsùlùmí gbàgbó nínú olórun an, nínú awon èsùn ìyókù, orísìírísìí àwon olórun ló wà fún; òjò, má, ìlera àti béè béè lo.
gold: n; (She wore a gold ring.) (Her skirt was gold and yellow.) wúrà ó wo òrùka wúrà Awo wúrà Tòbí/yídìípo rè jé aláwò wúrà àti pupa résúrésú.
golden: adj; (The sky was golden in the evening.) aláwò wúrà ojú òrun ní wúrà ní ìrolé.
goldsmith: n; (The goldsmith made ornaments out of gold). alágbède wúrà Alágbède wúrà náà se àwon ohun –òsó tí a fi wúrà se.
good: adj; (Children, be good.) dára; dáradára Èyin omodé: e máa se dáadáa
good: n; (You should take the medicine even if it tastes bad- it is for your own good.) dídara; sànfààní o gbódò lo òògun náà bí ó tìlè koro ó wà fún ànfààni ara re.
goodness: n; (There is a lot of goodness in beans.) ànfààní Ànfààní ló wà lára ewà
goods: n; (He sold all his goods before he left the country.) ojà ó ta gbogbo ojà rè kí ó tó fi orílè-èdè sílè.
goose: n; (We keep goose for their eggs and meet.) abo pépéye A máa n sin abo pépeye nitorí àtiyé eyin àti eran jíje.
gorgeous: adj: (The sun was a gorgeous colour yesterday evening.) dídára: híhàn Àwò to dára tí o léwà in òòrùn náà gbé jade ní ìròlé àná.
gorilla: (The hunter killed a gorilla.) ìnàkí ode náà pa ìnàkí kan.
gosling: n; (I bought 3 goslings.) abo omo pépéye mo ra abo omo pépéye meta
gospel: n; (They believe the gospel.) ìhìn rere, ìtàn ìgbe ayé Jèsu; òrò ododo wón gba ìhìn-rere náà gbó.
gossip: n; (I had a gossip with my neighbour and she told me all about the bad behaviour of her sister’s Children.) ofófó; òrò èyìn; àbòsí Èmi pèlí aládùúgbò mi jo se àbòsí lánàá ó sì so gbogbo nnkan fún mí nípa ìwà búburú àwon omo ègbón-ón rè obìnrin.
gossip: v; (The old men sat and gossiped all
evening.) se àbòsí; sofófó, soro èyìn Awon bàbá arúgbó náà jókòó won si se àbòsí ní gbogbo ìròlé náà.
got: v; (I got a letter from my sister this morning.) rí gbà; rí gbà mo rí létà gba láti òdò egbón ni obìrin ní òwúrò yìí.
gourd: n; (She took the gourd to the well for water.) igbá; kèrègbe; akèngbè ó gbé akèngbe náà lo sí ìdi kanga fún omi.
govern: v; (A lot of people help to govern a country.) sàkóso; sèjoba; solórí òpòlopo ló n sàkóso orílè-èdè kan.
government: n; (Our government has decided to build more school and hospitals this year.) ìjoba; alákòóso Ìjoba wa ti pinnu láti kó àwon ilé-iwé àti àwon ilé ìtóju àwon aláìsàn síi odún yìí.
governor: n; (My father is a governor.) gomínà; olórí; bale Gomínà ní bàbáà mi.
gown: n; (She has many gowns.) èwù ìlekè gígùn ó ní òpòlopò èwù ìlekè gígùn.
grab: v; (He grabbed the book from his friend and ran away.) já nnkan gbà ó já ìwé náà lówó ore rè ó sí sálo.
grace: n; (Let us stand up and say the grace.) oore-òfé E jé kí a dìde dúró kí a se oore òfé
graceful:adj; (The men did a graceful dance.) dídára; léwà Àwon okunrin náà jó ijó tí ó dára.
gracious: adj; (He gave her a gracious smile.) olóore-òfé; aláànú ó fi èrín pàdée rè tàánú tàánú.
grade: n; (We have three grades of eggs.) (Grade A eggs are the largest and Grade C the smallest.) ipò/ìpín bí nnkan se rí orísìí ìpín méta ni àwon eyin náà bí won se tóbi sí. Àwon tó wà ni ipò kínní (Grade A) lo tóbi jù nígbà ti awon to wà ni ìpín keta (Grade C) ló kèré jù.
grade: v; (They have graded the eggs into several sizes.) pín sí ìpín/ipò bí nnkan se rí Wón ti pín àwon eyin náà sì bí wón ti se tóbi sí.
gradual: adj; (There has been a gradual improvement in your work.) díèdíè Àyípadà díè ti bá isée rè.
gradually: adv; (Babies learn to walk gradually.) díedíè; ní sísè-n-lèlé Àwon omo owo n ko bí a ti se n rin díedíè.
graduate: n; (She is a history graduate from an American college. akékòógboyè Akékòógboyè nínú ìmò ìtan lati ilé èkó giga ti ilè Améríkà kan.
graduate: v; (She graduated in history.) kékòó gboyè ó kekòó gboyè nínú ìmò ìtan.
grain: n; (Grain is used for making flour.) (A few grains of salt lay on the table.) okà A máa n fi okà se ìyèfun. Nnkan tín-ún Iyò tín-ún wà lórí tábìlì.
grammar: n; (English grammar is quite difficult to learn.) ìmò ìlo òrò/èdè dajudájú Ìmò ìla edè oyìnbó nira láti kó díe.
gramophone: n; (The gramophone is not loud enough.) ero agbòhùngbohùn Ero agbohùngbohùn náà kò lo sókè to.
grand: adj; (The government buildings were very grand.) tóbi, lóla; wuyì; níyìn; léwà Àwon ilé ìjoba náà tóbí wón sì Léwà.
grandchild: n; (My grandchild is here.) omo-omo omo-omo mi wà níbì.
granddaughter: n; (She is my granddaughter.) omo-omo to jé obìnrín. omobinran omo mi ni.
grandfather: n; (My grandfather was a hunter.) babáa bàbá ode ni bàbáa bàbá mi.
grandmother: n; (My grandmother was a trader.) ìyáàyà (ìyá ìyá) onísòwò ni ìyáàyá mi.
grandson: (My grandson is living with me.) omokùnrin omo mi omokùnrin omo mi n gbe pèlú mi.
granite: n; (He built his house with granite.) irúfé òkúta kan to máa n le ó fi òkúta lílè kó ilé rè.
grant: v; (The Children were granted a holiday because the examination results were so good.) gbà; fi fún ; fí jínkí Wón fi ìsimi jínkí àwon akékòó náà torí pe àwon èsì ìdánwò wón dára gidi.
grant: n; (The government gave us a grant to build another Classrom.) ohun tí a fúnni; èbùn fún isé Ìjoba fún wa ni èbùn owó láti fi kó yàrá ìkàwé mìíràn.
grape: n; (We are in the season of grapes.) èso àjàrà. A ti wà ní àkókò èso àjàra.
grapefruit: n; (The grapefruit is not sweet.) osàn apàárà. Osàn àpáàrà náà kò dun.
graph: n; (They made a graph of how hot the weather was in that month.) ìlà àjúwe. Won se ìlà ajúwe fún bí ojú ojó ti se gbóná to nínú osù náà.
graph-paper: n; (He bought a graph-paper.) irúré ìwé kan tí ó máa n ní ihò fótótótó tí a n lò fún ìlà ajuwe ó rá ìwa tí a n lò fún ìlà ajuwe.
grasp: v; (I grasp the cat by the back of its neck and put it outside.) (I couldn’t grasp what the English teacher told me.) gbá mú; dí mú mo gba olóngbò náà léyìn orùn mú, mo sì tìí síta. yé; mòye N kò lè mòye nnkan. Tí olùko èdè Gèésì náa so fún me
grass: n; (We sat on the grasses to eat our food.) koríko. A jókòó lórí koríko láti je oúnje wa.
grassland: n; (Grassland is very good for cattle rearing.) ilè oníkoríko Ile oníkoríko dára fún itóju maalu
grasshopper: n; (Grasshoppers are very common during the dry season.) eléngà; taata. Taata máa n wópò nígbà èèrùn.
grate: v; (She grated the cassava tubers.) rin; lò ha. Ó rin egé naa.
grate: n; (The grate is no more good.) irin ìkélé-irin tí o wà ní ìsàlè ìdáná níbi níbi tí eérú n bá jade. Irin ìkélé náà kò dára mó.
grateful:adj; (I am very grateful to you for giving me these books.) moore; lópè mo dupe lowo re fún pé o fún mi ni àwon ìwé yìí.
gratitude: n; (I an full of gratitude to yo for the books ìmoore: ìdúpé mo fi ìmoore han sí o fún àwon ìwé náà.
grave: n; (She visits her father’s grave every week.) ìbójì; saárè ó máa n lo be ibojì bàbáa rè wò lósòòsè.
gravel: n; (There was a gravel path from the gate to the front door.) okúra wéwèèwé ojú ona tí o ní òkúta wéwèèwé wà láti enu ibodè náà títí dé ilèkun abáwolé.
graze: n; (It that a cut on your knee?- No, it is only a graze.) ara bíbó N jé ojú ogbé ni ti ojú eékún re yen-Rárá, ojú ara bíbó lásán ni.
graze: v; (Cattle were grazing in the field.) (He grazed his kneel when he fell down.) je koríko. Awon máàlù n je koríko lórí papa. Fi ara bo nípa fifi lo nnkan Ó fi orokun/eékan re bo nigba ti ó subu.
grease: n; (If you put grease lin your car wheels, they turn more easily.) òrá; epo; ìpara Tí o ba fi epo sí àwon àgbá esè okò re won yòó máa yí pèlú ìròrùn si.
grease: v; (You must keep this machine greased.) fi epo sí; fi òrá sí ; fi ìpara pa ó gbódò máa fi epo sí èro yìí díéde.
great: adj; (We learnt about great people in history.) tóbi; pípò nlá A kó nípa àwon ènìyàn nlà nínú ìtàn.
greed: n; (He is not hungry, but he can’t stop eating those chocolates-it is just greed.) ìwora; ojúkòkòrò Ebi kò paá sùgbón kò le se kó má je àwon mìndin-mín-ìn-din yen-ìwora lásán ni!
greedy: adj; (My brother is greedy.) ní ìwora Egbon mi ni ìwora.
green: n; (The painter used different sorts of green for the plants in his picture.) àwò ewé olùkun-nnkan náà lo orisìírisìí tí ó je mó àwò ewe fun àwon ohun ògbìn nínú àwòran tí ó yà.
green: adj; (She wore a gren dress.) tí o ní àwò ewé ó wo aso aláwò ewé.
greet: v; (He greeted me.) (The new idea was greeted with surprise.) ki; yò mó ó kí mi. Jo-kí èrò jo. Èrò tuntun náa jo pèlú ìyanu.
grew: v; (Your orange tree grew up very fast.) so; dàgbà Igi osàn re yára dàgbà.
gray: adj; (There was a grey cat on the wall.) tí kò dúdú tí ko funfun olóngbò kò dúdú-kò-funfun kan wa lána ogiri.
gray: n; (I don’t like gray.) àwò tí ko dúdú tí ko funfun N ko féràn àwo tí kò dúdú ti kò funfun.
grief: n; (She was made weak with grief when her son died.) ìbànújé Nígbà lí omo rè kú, ìbànújé mú kí ó rè e.
grin: n; (I have been given some money! he said with a grin.) èrín ìyànyí; èrín ègàn Won ti fún mi lówó díè! Ó sòrò pèlú èrín ako.
grin: v; (Why are you two boys sitting grinning at each other instead of doing your work?) rérìn-ín ako; rérìn-ín ègàn bóyín kí ló dé tí èyin omo kùnrin méjèèjì yìí fi jókòó tí e n rérìn-ín ako sí ara yín dípò tí è ba’fi máa sise yín?
grind: v; (We grind grain to make flour.) lòA máa n lo okà láti fi se ìyèfun.
grind-stone: n; (He grinded the pepper on a grind-stone.) olo; okúta ìho nnkan ó lo ata náà lórí olo.
grip: v; (The Child was gripping hen mother’s hand.) dì mú sinsin; gbá mú omo náà di owó ìyáa rè mú.
grip: n; (He grip was so strong that her mother couldn’t take her hand away.) ìdìmú; ìgbámú ó di; di iyáa re mú dé ibi pé ìyá re kò lè já owó kúrò.
groan: v; (He groaned with pain.) ké ìrora; gbin ó gbin pèlú ìrora.
groan: n; (He gave a groan of pain.) ikérora o ní ikérora.
groove: n; (When we play a record, the needle moves along very small groves. ìtèbò Nígba tí a bá n gbó awo orin abéré tí o máa n mú àwo korin síta máa n bá àwon ihò ìtèbò tín-ín-rín tin-in-rún ojú àwo tí ó n korin náa yí.
ground: n; (His book fell to the ground.) ilè Iwé rè bó sílè.
groundnut: n; (I ate groundnuts.) èpà mo je èpà.
group: n; (A group of girls was waiting outside the school.) akójopò; egbé Akójopò àwon omodé bìnrin dúró sí ìwájú ìta ilé ìwé náà
group: v; (They were grouped round their teacher.) kóra jo pò wón kóra jo pò yí olùkó won po.
grove: n; (The had a grove mango-trees behind their house.) oko igi tí o jé iru igi kan náà ló wà níbè Wón ni oko igi mángóòrò léyìn ilé won.
grow: v; (The Children grow up fast.) (The weather grew colder.) dàgbà Àwon omo náà n yára dàgbà dì; dà ojú ojó ti di tútù.
growth: n; (The Child’s growth was fast.) ìdàgbàsoke Ìdàgbàsókè omo náà yá díadáa.
growl: v; (The dog growled at the visitors.) kùn Ajá máa kùn mo àwon àlejò náa.
grub: n; (There were a lot of grubs under the stone.) kòkòrò kékeré tí kò tìí gún ìyé. Àwon nkòkòrò tí ko tìí gún ìyé pò lábé okúta náà. Ounjé Oúnje ti se tan Grub is up.
grumble: v; (She is always grumbling about the Children making a noise.) kùn o máa n kun sáa nítorí àwon omo tó n pariwo.
grumpy: v; (The little girl was grumpy because she was tuned and hung any.) ìgbónára omodébinrin náà ni ìgbónára nitorí pé ó rè e, ebí sì n pa á.
grunt: v; (Pigs were grunting in the yand.) kùn bí elédè Àwon elédè n kùn nínú ogbà.
grunt: n; (The pigs gave a loud grunt.) kíkùn elédè; ariwo elédè kíkùn àwon elédè náà lo soke.
guarantee: n; (I give him my guarantee to work for you for a year.) èrí Mo fún un lérìí pé kí ó bá o sisé fún odún ken.
guarantee: v; (Can you guarantee to work for me for a year, or will you be leaving soo?) se ilérí N jé o le se ilérí pé wà a sisé fún mi fún odún kan tabí o fé padà bayìí?
guard: v; (The dog guarded the house.) só; dáàbò bò. Ajá náà dáàbò il;e náà.
guard: n; (As I walked into the army camp, the guards stopped me.) (The solders were on guard all night. aláàbò; otùsó Bí mo se rìn dé ìtèdó àwon omo ogun náà, àwon olùsó náà dá mi dúró. Ìsó; ààbò : ìdáàbòbò Àwon ológun náà lóri ìsó ní gbogbo oru.
guardian: n; (I live with my guardians in the town.) alágbàtó ; olùtójú mo n gbe pèlú àwon alágbàtó mi nínú ilú náà.
guirdance: n; (My teacher gave me guidance in English language.) ìtósónà; ìfònàhàn olùkó mi fún mi ní ìtósónà nínú ede Gèésí.
guave: n; (I ate guares yesterday. gírófà – irúfè eso kan tí won máà n je ní tutu mo je gírófà lánàá.
guess: v; (“How old is the Child” “I guess he is ten”) rò so “omo odún mélòó ni omo náà? “mo ro ó pé odún méwàá ní.
guest: n; (We try to make our guests happy.) àlejò; alápèje. A gbìyànju láti mú kí inú awon àlejò wa dùn.
guide: v; (He was guided by what I said.) fi ònà han; tó sí ònà òrò tí mo so ló tó o sí ònà.
guide: n; (He is a guide and shows visitors around the town.) amònà ó jé amònà, o sì n fi àjíká ìlí náà han àwon alejò.
guilt: n; (I felt guilt when I spent all his money.) ebi ese: ese mo rí pé mo ní èbi èsè nígbà tí mo ná gbogbo owó re.
guilty: adj; (The criminal was proved to be guilty.) tí ó dá èsè; ní èbi èsè Wón débí èsè ru òdaran náà.
guinea-corn: n; (He has grinded his gunea-coms.) okàa bàbá ó ti lo okà bàbà rè.
guinea: (He has killed his guinea fowl.) fowl; n; eye awó ó ti pa eye àwoo rè.
guinea: pig: n; (He breeds guinea pigs.) eku emó; emó òyìnbó o n tóju àwon emó.
guinea-worm: n; (The Child has guinea-worm.)
sòbìà omo náà ní sobìa.
guiter: n; (He bought a new guiter.) wáyà- irúfé ohun èlò orin kan tí a máa n ta ó ra wáyà tuntun.
gully: n; (The rain ran through the gullies.) ojú àgbàrá; òjo náà n sáré gba àwon ojú agbara náà.
gulp: v; (He gulped down the bear and ran out of the house.) sáré gbé mì ó saré gbé otí náà mì ó sì sare jade nínú ilé.
gum: n; (There is gum on the back of a stamp.) (He has cut his gum with a spoon) (He fell the gum tree (eucalyptus)) àtè, oje igi Àtè wà léyìn ìwé kékere tí a máa n lè mó léta. Ìsàlè eyín Ó ti fí sibí ge lbi ìsàlè eyún rè. Igi àtè Ó gé igi àtè náà lule.
gum: n; (The soldiers all carried their gums.) ìbon Gbogbo àwon omo ogun náà gbe ìbon won.
gum:-powder: n; (The bullets are made to move by gum-powder burning.) ètu ìbon Jíjò ètu ìbon ló máa n mú ota jade nínú ìbon.
gurgle:v; (The little river gurgled over the Stores.) tu pùùpùù: hó omi odò kékeré náà n tu pùùpùù koja lórí awon òkúta náà.
gust: n; (A stranger gust tore a branch off the tree.) aféfé òjiji tí ó le Aféfé ojiji ti ó le púpò náà ya èka igi náà kúrò.
gut: n; (He removed the gut of the gout.) ìfun eran ó ko ìfun ewúré náà kúró.
guts: n; orí ekó o ni èkó tó láti le síwajú nínú isé tó lágbára náà.
gutter: n; (I had to clear the gutter because it was blocked with dead leaves.) ìgbàsòòrò; òsòòròmo ní láti gbá ojú ìgbàsòòrò náà nítorí pè àwon ewé ti díi.
gymnastics: n; (We do gymnastics in a gymnasium.) idárayá A máa n se idáraya in ìbi ìsìdárayá.
Atumo-Ede (English-Yoruba): H
2433
6259
2006-12-17T07:31:47Z
Loadewole
101
[[Atumo-Ede (English-Yoruba): H]]
habit: n; (I am in the habit of getting up late.) ìwà; bárakú Iwà mi nipé kí n máa pé jí dìde.
habitat: n; (The habitat of this fish is the deep sea.) ilé; ibùgbé Nínú alagbalugbu omi okun ni ilé eja yìí.
had: v (He had two bags of fruits yesterday, but now he only has one.) ní ó ni àpò èso meji lánàá sugbon eyo kan soso ló ní báyìí.
haggle: v; (The fruit seller wanted twenty naira for a basket of fruits, but I haggle with him and at last we agreed on fifteen naira.) ná; dún-ùn-ná-dún-rà Eni tí ó n èso náà fé gba ogún náírà fin àpèrè èso kan, sùgbon mo na an lowo rè nígbèyìn a jo fenu gúnlè lórí náírà méèédógún.
hail: n; (There was a hail storm yesterday which damage the corn.) yìnyìn yìnyìn bó lulè lánáà, èyí ti o ba agbado náà jé.
hail: v; (It was hailing yesterday.) rò hìí –kí òjò ro hìí ojó rò hìí lánàá
hair: n; (His hair is black.)irun irin oríi rè dùdú.
hairdresser: n; (My mother is a hairdresser.) onídìrí onídìríní ìyáà mi.
half: n; (We have half each.) ìlàjì; ààbò; adébù; ìdáméjì Àbààbò ni a ní níkòòkan.
hall: n; (The school hall can hold 200 people.) (The people who govern the town work in the Town Hall.) yàrá nlá Gbòngan ilé-ìwé náà lè gba igba ènìyàn. Gbòngàn Inú gbòngàn ilú náà ni àwon tí n sàkóso ìlú náà ti n sise
halt: (The can halted in front of the house.) dúró okò ayókélé náà dùró níwájú ilé náà.
halt: n; (The game came to a halt.) ìdúró ; Eré dárayá náà wa sí ìdúró.
halve: v; (My brother and I halved the orange.) pín sí ni Emi ati ègbón ní pin osàn kan náà sí méjì.
ham: n; (Would you like a piece of ham?) itan eran elédè tí a fi iyò sí N jé o ni ìfé sí itan eran eléfè tí a fi iyò sí?
hammer: n; (He gave me a new hammer.) òòlù ó fún mi ni òòlù tuntun kan
hammer: v; (She hammered the nail through the wall.) fi òòlù lù ó fi oolu lu èsò náà mó ara ìgàná.
hand: n; owó A di owo ara wa inú.
hand: v; (Hand me that plate.) fowó fún-kí a fún èèyàn ní nnkan pèlú owó fowo fún mi ni abó náà.
handbag: n; (I bought a new handbag.) àpò ìfàlówó mo ra àpò ìfàlówó tuntun ken.
handball: n; (She prefers handball to football.) bòòlù aláfowógba. Ó gbádùn bóòlù aláfowógba ju aláfesègbá lo.
hand-basin: n; (I washed my hand in a hand-basin) abo ìfowo mo fowó mí nínú abó ìfowó.
hand-cart: n; (The man was pushing his hand cart.) omolanke okùnrin náà n ti omolanke rè.
handful: n; (I put three handfuls of rice in the pot.) èkúnwó mo bu ìresì èkúnwó méta sínú ìkòkò náà.
habdicap: n; (He wanted to run in the race but his sore leg is a handicap.) adínàgboòkú; ìdíwó ó fé kópa nínú eré ìje náà sùgbón ese rè tí ó légbò ló se ìdíwó fún un.
handwriting: n; (Your handwriting is very good.) ìsowókòwé Ìsowokòwé re dára gìdigidi.
handy: adj; (The house is handy for the market.) rorùn; nítòsí ; mo níwon Ile náà mo níwòn fún ojà náà.
harvest: n; (We are all helped with the harvest.) (It was a good maize harvest.) ìgbà ìkórè Gobgbo wa ni ìgbà ìkórè náà sànfààní fún. Ìkórè-oye nnkan tí a kórè Ìkórè àgbàdo náà dáro.
harvest: v; (It is the season for harvesting the sugar.) kórè ó jé àsìkò tí a n kórè súgà.
has: v; (She has two Children.) ní ó ní àwon omo méjì.
haste: n; (In my haste I forgot to take along my hat.) ìyára; ìkánjú Nínú ìkánjú mo gbàgbé láti mú fìlà mi dání.
hasty: adj; (He ate a hasty lunch.) kánjú; yára ó je oúnje ìkánjú lósàn-án
hat: n; (She had a plastic hat.) fìlà ó n fìlà oníke kan.
hatch: n; (She passed the food through the hatch form the kitchen.) àlàfo tàbí ìbi tí ó sán lára ìgbànná ó gba oúnje náà gba inú àlafo ìgànnà láti ilé ìdána.
hatch: v; (The Chickens hatched this morning.) pa eyin; pa láti mú eyin. Awon omo adìye náà pa láàrò yìí.
hate: (I hate snakes.) kórìíra mo korìí awon ejò.
hatred: n; (She looked at me with an expression of hatred.) ìríra ó wò mi pèlú ìríra.
haul: v; (They hauled the boat onto the shore.) fà; wó wón wó okò omi náà sójú ibú.
haunt: v; (People say that the old house is hunted by the ghost a men who died there.) pààrà; kààkìrí Àwon ènìyàn so pé òkú okùnrin kan tí o kú nínú ilé àtijó náà n pààrà ibè.
hawk: n; ( The hunter killed a hawk.) àwòdì; àsá ode náà pa àwòdì kan.
hawk: v; (The woman hawked throughout.) kiri ; polówó ojà obinrin náà polówó ojà ni gbogbo ìná yesterday.
have: v; (The have gone.) (I haven’t got any fruit.) ti wón ti lo. Ní N ko tíì ní eso kankan.
hay:n; (The farmer makes hay when the weather is fine.) koríko gbígbe Àgbè maa n se koriko gbígbe nígbà ti ojú ojó bag be dáadaa.
hazard: n; (There are many hazards in a journey across Africa.) ewu Ewú púpò ló wà nínú ìrìn-ajo káàkiri ile Adúláwò.
hazardous: adj; (The journey across Africa is hazardous.) léwu Ìrìn-àjò káàkiri ìle Adúlawo léwu.
haze: n; (The mountain were in haze.) ìkuukùu. Ìkuùkùu bo àwon òkè náà.
hazy: adj; (Since it was very hazy, we Couldn’t see the mountains.) tí ó ní ìkuukùu, sèkuukùu Níwòn ìgbà ti oju ojó sèkuukùu a ko ri àwon òkè náà.
he: pron; (He passed his examination.) (He is my brother.) ó ó yege nínú ìdáwò rè. Ni Egbón mi ni.
head: n; (Hit it on the head.) orí ó lùú lórí.
head: v; (The bus is heading toward the center of the town.) (The bus headed the line of cars.) (The football player headed the ball to the other side of the field.) sún mó oko akérò náà n sún mo aarin gbùngùn ìlú. Kólórí: saájú ; wà ní iwáju Oko akéro náà ló saáju àwon oko lo wà lórí ìlà. Forí gbé; forí kan:- kí a fori gbé bóòlù Agbábóòlù náà fori gbé boólù náà sí apá kejì oríi papa.
headache: (He has got a headache.) orí fífó ó ní orí fífó.
heading: n; (The heading of that book is very good.) àkolé Akolé ìwé náà dára gídigidi.
headhght: n; (The headhghts of a car show the drwer the way in front, when he is drwing at night.) iná iwájú oko Iná iwájú, okò máa n fi òye iwájú okò han awakò nigbakúùgba tí ó bá n wakò lálé.
headline: n; (The headline of the story was “Girl jumps out of burning house to safery”.)
àkole mú iwé ìròyin Akolé ìtàn mú iwé iroyìn ni pe “omobìnrin bé jade fun ìgbàla nínú ilé elé tí n jò”
headquartes: n; (The army headquartes is not inside the town.) ojúkò; olóri elé isé ojúkò/ dú ilé-isé awon omo ogun náà kò sí n àárín ìlú.
heal: v; (Doctors help to heal people who are ill.) (The sore place on my arm has healed.) sò sàn; mú lára dá; sàn. Àwon onísègùn tó máa n wo àwon tí ara won kò dá sàn. ojú egbò tó wà ní apá mi ti sàn.
health: n; (I wish you all good health and long life.) ìlera; dídá ara Mo gbàdúrà ìlera àti èmí gígùn fún gbogbo yìí.
healthy: adj; (You look very healthy.) ní ìlera; taagun ó ní ilera dáadáa
heap: n; (The workmen left a heap of stones in our yand.) akòjopò nnkan gegele. Àwon òsìse náa fi àkójopò àwon òkùta wéwèèwè gegele sílè nínú ogbàà wa.
heap: v; (He heaped his plate wigh food.) kó jo gegele ó ko oúnje gegele sínú abóo rè.
hear: v; (I heand the rain on the rood.) (Have you heand about what happened yesterday.) gbó dídún nnkan mo gbó dídún òjò lórí òrùlé. Rí iroyin ìsèlè kan gbó N je o ti gbó nípa ohun tó selè lánàá?
heart: n; (All living things have heart.) (In the heart of the forest, wild animals lives.) okàn Gbogbo èdá alaàyè lo ní okàn Aárìn gbùngbùn Àwon eranko búburú náà gbe ní àarun gbùngbùn ìgbó náà.
heartbeat: n; ìsokúlú okàn Ìsokúlú òkàn re ti dúró.(His heartbeat has stopped.)
heartless: adj; (The heartless man beated this little boy very hard.) aláìláàánú okùnrin aláìláàánú náa na omodékùnrin rè ní ìnàkumà.
heat: n; ( Fire gives heat.) (The winners of the heats run in the chief race.) ooru ; Ìgbóna Iná máa fa ooru. Eré ìje to saájú eré ìje àsekágbá. Àwon tí o bá gbégba oróke nínú eré ìje to to saaju àsekágba oróke n sare nínú asekàgbá eré ìje.
heat: v; (The sun heated the tin roof until it was very hot.) mú gbóná; ta; sí, Oòrun ta sí òrùlé onépáànù ná gbóna ti to fig bona gidigidi.
heater: n; (He heated the water wigh a heater.) ero amú-nnkan-gbóná; ohun tó lè fa ooru ó lo ohun èlò ìmúnkangbóná láti mú omi náà gbóná.
heathen: n; (The are all heathens.) kèfèrí; abòrisà Kèfèrì ni gbogbo won.
how: adv; (How big is that bag.) lónà won- a máa n lo ìwon wìínrè wònyí í gégé bí atóka ìbéère Bawo ni àpò yen se tobi tó.
however: adv; (However you do it, it will be all right.) (He greeted my parents, he greeted me however.) lónàkónà; bí o ti wù ní ònà yòówù Ní ònà yòówu tí o se é yoo dára Bákan náà O kí àwon òbí ó sì tún kí emi pèlú bákan náà.
howl: v; (The dog howled when it was shalt in the house.) bí ajá. Ajá náa n hu nígbà ti won tì í mole.
howl: n; (The Child gave a howl of pain.) híhu; kike hihu ìrórá in omo náà hu.
hug: v; (He hugged his little daughter.) fi owó méjèèji kó móra ó fowo méjèèji kó omobìnrín kékeré rè móra.
hug: n; (He gave his little daughter a hug.) ifowókánmora: Ìdìmóra; Ifàmóra O fún omódébìnrin re ni ìfàmóra
huge: adj; (There were twenty people eating, so she hade a huge bowl of rice.) títobi; nlá ogún ènìyàn ló n jeun; eyí mú kí o se abó irési nla kan.
hum: v; (Beas were humming outside the window.) kùn yùn-ùn Àwon oyin n kùn yùn-un in ojú fèrèsè ní ìta.
human: adj; (Human ear cannot hear as much as the dog’s ear.) ti ènìyan Eti ti omoènìyàn ko le gbóràn dáadáa eti ajá
humane: adj; (The army gave their prisoners humane treatment.) seun; láàánú. Àwon omo ogun náa n láàánú sí àwon eléwòn wón.
humanity: n; (Kindness is the basis of humanity.) (He is wicked, he lacks humanity.) ìwà ènìyàn; Ìsoore ni òpákùtèle ìwà omo ènìyàn. Inú rere. Ó burú, kò ní inú rere.
humble: adj; (The doctor was humble about his work, although he had cured a lot of people.) (He lived in a humble hut.) tí o ní ìrèlè; onísègùn náà ní ìrèlè pèlú isée re bí ó tile jé pé ó ti wo òpòlopo ènìyàn sàn. tí ó kéké jojo /tí kò lólá o gbé ahéré kékeré.
humbly: adv; (He greeted his father humbly.) tìrèlè tìrèlè; pèlú ìrèlè ó kí bàbáa rè tìrèlè tìrèlè.
humid: adj; (The weather is hot and humid.) tutu; rin ojú ojó móorú o sí tún rin.
humidity: n; (On a wet day, the humidity is high.) ìtutu; òrinrin Nìgbà ti ojú ojó bá tutu. Òrinrín ojú ojó máa n pò
humiliate: v; (My mother told everyone of lthe silly things I had done as a Child and I felt humiliated.) rè sílè; tè lórí ba. Ìyáà mí so àwon ohun èègò ti mo ti se ní kékere fún gbogbo ènìyàn; èyì mu mi ni ìrèsílè ní okàn mí.
humiliation:n; (It was a humiliation for me.) ìrèsílè; ìrèlóríba Ó jé ìresílè kan fún mi.
humility: n; (The doctor talked about his work with humility.) ìrèlè onísegùn náà sòrò nípa isé rè pèlú ìrèlè.
humorous: adj; (He told me a humourous story.) apanilérìn-ín ó so ìtàn apanilérìn-ín fún mi.
humour: n; (I like the man because he has a
good sense of homour.) èfè mo féràn okùnrin náà torí pe o féràn èfè.
hump: n; (There is an aminal called a camel which has a hump.) ikéEranko kan wà tí a n pe ní rakùnmi tí o máa b ní iké.
humus: n; (The humus is very fertile.) ìlèdú Ìlèdú náà lóràa dáadaa.
hundred: n; (Twenty times five is equall to hundred.) ogórun-ún; òrún ogún lónà márùn-ún jé ogórùn-un.
hundred: adj; (He gave me a hundred cows.) ogórùn-ún; òrún o fún mi ni ogórùn-un màálu.
hundredth: adj; (This is the hundredth time I’ve told you to wash your face!.) tí ó jé ìgbà ogórun-ún Eyi ni ìgbà ogórùn-un ti mo ti so fún o pé kí o máa bójú ré!.
hung: v; (He hung the cloth.) fi kó; so rò ó fi aso náà kó.
hunger: n; (If you have nothing to eat for a day, you feel geat hunger.) ebi Tí o ko ba rí nnkan kan je fún ojó kan, ebi púpò yóò pa o.
hungry: adj; (The hungry lion killed the goat.) tí ebi n pa kìniún tí ebi n pa naa pa ewúré.
hunt: v; (Some people hunt birds as a sport.) sode; dode Àwon èèyàn kan máà n dode àwon eye gégé bí eré ìdárayá.
hunter: n; (A man who hunts animal or birds is a hunter.) ode ode ni okùnrin tí o n dode àwon eranko tàbi àwon eye.
hunrl: v; (He husled the brick through the window.) fi soke kíkan kíkan; jù tágbára tagbára.Ó fi bíríki náa sòkò; kíkan láti ojú fèrèsé.
hurricane: n; (Many houses were badly damaged in the hurricane.) ìjì líle òpòlò àwon ilé ló bàjé nínú nínú ìjì líle náà.
hurry: v; (I am late- I must hurry(up).) yára síra mo tip é-mo gbódò yára
hurry: n; (You always seem to be in a hurry.) ìsírá; ìyára; ìkánjú o máa n wà ní ìkánjú/ìyára ni ìgbà gbogbo.
hurt: v; (I hurt my leg when playing football.) pa lára; se lose; fi pa. Mo fie se mi pa nígbà ti mo n gba bóòlù alafesegbá.
hurt: n; (I experience left me with a feeling of deep hurt.) ìpalára Ìrírí náa mú ìpalára okàn tí ó le bá mi.
husband: n; (My husband is a farmer.) oko; okolóbìnrìn Àgbè ni okò mi.
hut: n; (The man who works in the garden keeps his tools in a hut.) ahéré okùnrin tí o n sise nínú ogbà náa máa n ko àwon ohun elo re sínú ahere kan.
hutch: n; (He kept the cats in a hutch.) àgò ó pa àwon ológìnní náà mó sínú àgò.
hubrid: n; (A mule is a hybrid because its parents are a house and a donkey.) àdàmòdì Àdàmòdì nì ìbákasíe torí pé esin àti ràkunmi ni wón bí í.
hydro-electric: n; (Hydro-electric prower is generated when there are rivers and mountains.) ináa mònàmóná tí a sèdá pèlú omi A le sèdá máa mònàmóná tí ti a fi omi se nibi ti àwon òkè pèlú àwon odò bá wà.
hyena: n; (The hunter killed two hyenas.) ìkoòkò ode náà pe ìkooko méjì.
hygiene: n; (Hygiene when you are about or your may become ill.) èkó nípa ìlera ó dara kí ó ní èkó nipe ìlera nígbà ti o bá n se ounje bí ì béè ko o lè dì aláìsàn.
hygienic: adj; (The food is not hygienic.) mó; ní ìmótótó oúnje náà ko ní ìmótótó.
hymn: (They have started saying the hymns.) orin mímó; orin ìsìn won to bèrè sí ni ko awon orin ìsìn náà.
hypocrisy: n; (He abores hypocrisy.) ìwà àgàbàgebè; ìwà àìsìótó ó kórìíra ìwà àgàbàgebè.
hypocrite: n; (You are just a bunch of hypocrites.) alágàbàgebè òkùúrú alágàbàgebè ni gbogbo yín.
Atumo-Ede (English-Yoruba): I
2434
6261
2006-12-17T07:35:06Z
Loadewole
101
[[Atumo-Ede (English-Yoruba): I]]
i: pro; (I asked her to help me.) mo, mo so fún un kí ó ràn mí lówó.
ice:n; (He put some ice in his drink to make it cold.) omi dídì; yìnyìn ó ju yìnyín sínú ohun mímú rè kí ó bàa lè tutu.
ice-cream: n; (He drank ice-cream yesterday.) wàrà oníyìnyìn; ó mú wàrà oníyìnyín lanáà.
icy: adj; (My hands were icy when I came out of the water.) tutu púpò, owó mí tutu púpò nígbà tí mo jade síta nínú omi.
idea: n; (He had an idea that she would come and see him.) mú; èrò ó ní èrò pé yóò wà rí oun.
ideal: adj; (This is an ideal place to live- it has a big garden and it is very near the sea.) àpeere tí ó dára jùlo Àpeere ibi tí ó dára jùlo láti máá gbe ní ibíyìí- o ní ogbà tí o tóbi, o sì sún mó etí òkun pékípékí.
identical: adj; (The two bowls are identical.) bákan náà gégè; bá mú ohun kan náà Àwon opón méjèèji bára won mu.
identification: n; (Have youchad any identification? ìdámò N jé o ní ìdámò kankan?.
identify: v; (Can you identify the three plants in the picture?) mò; mò dájú N jé o lè mo àwon irúgbìn métèèlta inú awòrán náà?
identity: n; (Can you prove your identity?) ohun ti ènìyàn jé N jé o le so eni tí o jé?
idiom: n; (“I’ve got cold feet”doesn’t only means that my feet fell cold, it means that I am frightened- it is an idiom.) àkànlò èdè “Ese mí dì lútù”kò túmò sí èsè mi n tutu nìkan, ó túmò sí pè èrù bà mí- àkànlò èdè ní.
idle: adj; (The idel girl spent all day looking out of the window.) le; láìlè sisé; omodébìnrin tí kolè sisé naa lo gbogbo ojó láti fi yojú lójú fèrèse.
idol: n; (There were some wooden idiols that the people prayed to.) ère; orisà Àwon ère igi kan wà tí àwon ènìyàn nlá máa n gbàdúrà sí.
if: conj; (If you lend me your bicycle, I will clean it for you.) (I don’t know if he will go or not.) bí tí, Bí o ba yá mí ní kèkéè re n ó bá o nù. Bóyá N kò mò bóyá yóò lo tàbí ko níí lo.
ignite: v; (He lit a match and ignited the dry sticks.) gbiná; dána sum; tiná bò ó sa ìsáná kan ó sì tína bo àwon ìgì gbígbe náa.
ignition: n; (Our car wouldn’t work because there was something wrong with the ignition.) ète/ èro tí o n mú okò sisé okò ayókélé wa kò lè sisé tori pé nnkan kan ti selè sí ohun tí o le mú un sisé.
ignorance: n; (Her ignorance about her own country is suprising.) àìmòkan, àìlóye; òpè. Àìlóye re nípa orílè-èdè rè yani lénu.
ignorant: adj; (Little Children are ignorant, so they go to school to learn things.) làìmò; yopè; láìmòye. Àwon omode ko mòye ohunkohun ìdi nìyí ti wón fi n lo sí ilé-èkó lati kékòó.
ignore: v; (I tried to say something but the teacher ignored me.) sàìkàsì; fojú fò dá mo gbìyànjú làti so nnkan kan sugbon olùkó ko kà mi sí.
ill: adj; (She is ill today and must stay at home.) sàìsàn ó n se àìsàn lónìí, o sì gbódò dúró nìlè.
ill: adv; (The Cruel man ill-treated his Children.) búburú okùnrìn ìkà náà se àwon omo re ni ìsekúùse.
illegal: adj; (It is illegal to take things belonging to other people.) lòdì sí òfin ó lòdì sí òfin láti máa mú ohun olóhun.
illegible: adj; (His handwriting is illegible.) tí o sòróó kà Ìsowokòwé rè sòróó kà.
illegitimate: adj; (He is an illegitimate Child.) tí a kò bí ní ipò ìgbeyàwó, ní ònà àìtó; Omo ààlè omo ààlè ni.
illiteracy: n; (Every year whe have more schools so that we can get rid of illiteracy.) àìmòóko-mòókà odoodún lá n ní àwon ilé-ìwé sí i láti dékun àìmòóko-mòókà.
illiterate: adj; (Many people in the world are illiterate.) aláìmòóko-mòókà òpòlopò ènìyàn nlé ayé ló jé aláìmòóko-mòókà.
illness: n; (He has had a bed illness, but he is better new.) àìsàn; amódi Aisan búburu se é sùgbón are re ti dá bájìí.
illuminate: v; (They illuminated our strrrts with coloured lights.) tan ìmólè si Wón tan ìmólè sí àwon ònà wa pèlú àwon iná aláràbarà.
illumination: n; (The faint illumination of that bulb will soon go out.) ìfunni ní ìmólè. Ìmóle léúléu tí o n jade lójú gílóòbù year ko ní pé ku.
illusion: n; (She is under the illusion the he loves her.) ìsìnà ètàn; irújú ó wà nínú ìsìnà pe ó féràn òun.
illustrate: v; (This picture illustrates the cotton plant.) se àpeere; se àpèjúwe Àwòrán yìí n se àpeere igi òwú.
illustration: n; (The illustrations in the magazine were drawn by Ali.) àwòrán; ìfihàn; ajúwe Alí ló ya àwon àwòrán inú ìwé ìròyìn náà.
image: n; (Muslims do not allow any image in their mosques.) àwòrán; ère Àwon mùsùlùmí kìí gba aworan ère kankan nínú àwon mosálásí won.
imagine: v; (Do you imagine I am going to stop your game? You are wrong.) rò; wòye; gbèrò se o rò pé n ó dá eré ìdárayá re duro ni? O sì í.
imam: n; (The man is an imam.) dórí èsìn musulumi; lèmómù olórí èsìn mùsùlum/ lèmó mù ní okùnrin náà.
imitate: v; (He always imitates his elder brother.) tèté; se àfarawé; sín je ó máa n sàfarawé ègbón-on rè okunrin.
imitation: n; (He learns by imitation.) (This isn’t a real gun-it’s only an imitation.) àpeere; àfarawé; ìsíje ó n kékòó pèlú afarawe/ìsínje. Ayédèrú: Eléyìí kìí se ìbon gidi-ayédèrú ni.
immediate: adj; (I live with my immediate family.) lógan; lójú kan náà tí ó sún mo pékípékí mo n gbe pèlú àwon ebíì mi to sún mo mi pékípékí.
immediately: adv; (She came immediately.) lógàn; ní wérèwéré ó dé lógán.
immense: adj; (He made an immense amount of money in the business.) tóbi púpò; láìní ìwòn ó lo owo tí o pò púpò sórí isé náà.
immensely: adj; (I am immensely pleased to have this job.) púpò; lópòlopò ó wù mi púpò láti ní isé yìí.
immigrant: n; (The are all immigrant.) eni ti o ti oríle-èdè òtò wá máa gbé orílè-ede kan: àtìpò. Àtìpó ni gbogbo won.
immigrate: v; (Some people immigrated from the neighbouring country.) wá sínú ìlú kan tàbí orílè-èdè kan láti máa gbé Àwon ènìyan kan sí wo orílè-edè yìí láti orílè-èdè àmúegbe láti máa gbé.
immigration: n; (The rate of immigration is increasing nowadays.) ìsílo sí ìlú nìíràn Ìsílo sí ìlú mìíran ti n pò si láyé òde òní.
immoral: adj; (It is immoral to cheat people.) láìní ìwà rere; búburú ó buru láti máà yan àwon ènìyan je.
immortal: adj; (Many people believe that the body dies but the soul is immortal.) tí ko lè kú; tí kò lè díbàjé. Òpòlopò àwon eniyan ló gbàgbó pé are ló n ku sùgbón èmí kìí kú.
immunize: v; (Have you been immunized against yellow fever.) fún lóògùn láti fí dènà irúré àìsàn kan. N jé wón ti fún o lóògùn láti fi dènà ibàa pónjú?.
immunization:n; (Immunization against serious illness is very important.) ìfúnlóògun láti fí dènà àìsàn tàbí àrùn Ifúnlóògùn /Ìloògùn láti fí dìnà àìsàn búburú se pàtàki.
impatient: adj; (It is of no use getting impatient when you are waiting for the train to come.) laíní; sùúrù; ní wàràwàrà kò ye kí ènìyàn se aláìnísùúrù ni sùúrù tí o bá dúró de rélùwéè/ okò ojú irin láti dé.
imperative: adj; (“Go away”is an imperative sentence.) (It is absolutely imperative that we make a quick decision.) tasetàse; ti àse ‘Maa lo”jé gbólóhùn ase tí ko seé yè tàbí tí kò seé fí falè ó ye ni kankan kí a tete se ìpinu.
impertinent: adj; (She scolded her son for being impertinent.) yájú ó bá omo rè okùnrin wí tóri pè ó yájú.
impertinence: n; (She scdded hers son for his Impertinence.) òyájú ó bá omo rè okùnrin wí tórí ìwà òyájú tí o ní.
implement: n; (The men mending the road had left their implements in a hut.) ohun èlò isé Àwon okùnrìn tí ó n tún ojú ònà náà se ti fi àwon ohun èlò isé won sílè sínú ahéré kan. implore: v; (She implored the robber not to take all her money.) bè; bèbè ó be adigunjalè náà kí ó má kó gbogbo owó òun.
impolite: adj; (I think it was impolite when I asked the old woman how old she was. láìyénisí; láìmásà Mo rò pe kò yémisi nígbà mo bèrè lówó obìnrin agbàlagbà náà pé omo odún mélòó ni?
import: v; (We imported machinery we cannot make in our country.) (Machine is one of our imports.) mú láti òkèèrè wòlú A ra àwon èro tí a kò lè se ní oríle-èdè wa wòlú láti òkèèrè. Èró jé òkan lára àwon ojà tí a máa n kó wòkú láti òkèèrè.
importance: n; (The importance of telling the truth cannot be doubted.) pàtàkì pàtàkí òtíto sísò ko se e fowó ró ségbèé.
important: adj; (It is important that we tell the trugh.) tí o se pataki ó se patakí kí a so òtító.
impose: v; (A new tax was imposed on the people of the country.) bù fún; gbé lé lórí Wón gbe owó orí tuntun ni sísan le àwon ènìyàn orílè-èdè náà lórí.
impossible: adj; (I cannot come today if it is impossible.) tí kò seése N ko lè wa lónìí tí ko bá seé se.
impress: v; (The teacher was not impressed with my work.) jo lójú Isé mi kò jo olùkó náà lójú.
impression: n; (The talk made a great impression on me.) àmì; èrò okàn tàbí ìwòlókàn òrò náà ní àmì gidigídí lára mi.
impressive: adj; (His work was very impiessive.) lámì; joni lójú Isé rè joni lójú jojo.
imprison: v; (He was imprisoned for two years.) há mó mú túbú fi sí èwòn Wón jù u séwòn fún odùn méjì.
imprisonment: n; (He was given two year imprisonment.) ìhàmò-inú-túbú; ìfisínú-èwon ó gba ìfusínu-èwon odún méjì.
improve: v; (I think you should improve your hardwriting: at the present- it is very bad.) tún se; mú dára sí í Mo ro pé ó ye kí o tún ìsowokòwéè re se, ní bàyìí ó burú yìí.
improvement: n; (There have been great improvements in your work’but your writing still needs improverment.) atúnse; imúdára-síi. Àwon àtúnse gidi ti n wà nínú iseè rè sugbón ìsowókòweé rè sì n fé àtúnse.
impulse: n; (I had an impulse to go and visit my uncle in Lagos.) òòfà okan Mo ní òòfà okàn láti lo be abúrò bàbáà mi wò lékòó.
impulsive: adj; (He is impulsive, always doing whatever comes into his mind without thinking about what will happen.
ní oòfà okàn ó máa n ní òòfà okàn, nípa sise ohun yóòwù tó bá ti wá sí i lókàn láìro ohun tí yòó selè.
in: prep; adv; (We live in Africa.) ní A n gbé ní Áríríka.
inadequate: adj; (The food was inadequate for ten people.) tí ko tó/ láìtó óúnje náà ko tó fún ènìyàn méwàá.
imcapable: adj; (Since her accident, she has been incapable of walking.) láìlèse; láìlágbára.
Lati ìgbà tí o tí ní ìjànbá, kò tíì légbára àtilè rìn.
inch: n; (My finger is two inches long.) idámejìlá ìwon ese kan. Èékánná mi gùn tó ìdáméjì nínú idáméyìlá ìwon ese kan.
incident: n; (There is an interesting incident in the story where the boy goes to his friend’s party.) ìsèlè; alábàápàde Ìsèlè tí ó dùn móni wá nínú ìtàn náà, níbi tí omokùnrin náà ti lo sí ibi àsè oreé rè.
incline: v; (The road inclined towards the top of the mountain.) tè sí; wó sí ònà náà lè sí apa ibi orí òkè náà.
inclination: n; (My inclination is to study at an art college.) ìfé okàn Ifé okàn mi ni láti kékòó nílé èkó giga ti isé-onà.
inclide: v; (I inclided my uncle in the list of people to thank.) fi pèlú; kà kún; kà mó Mo ka ègbón iyá ni mó àwon tó ye ká dupe lówóo won.
income: n; (Part of her income comes from her shop, and part from teaching
dancing in the evenings.) owó tí a pa wolé Apá kan lára owo tí ó pa wolé wá láti bi ilé ìtàjà re, apa kan láti ara èkó ijó jíjó tí o n kóni ni ìròléìròlé.
incomplete: adj; (The materials are incomplete.) tí kò pé; sàìkún Awon ohun èbò náà kò pé.
inconvencent: adj; (This table is at an inconvencent hight – it is just too high for me to see what is on it.) sàìrorùn; sàìye Gba labile yìí sàìrorùn fún mi- ó ti ga jù fún ni lati rí rí ohun to wà lóríi rè.
inconvenience: n; (The inconvencence of this table annoys me.) àìrorùn, Àìrorùn tábìlì yìí n bí mi nínú.
incorrect: adj; (The answer to the question is incorrect.) tí kò rí béè; tí ko bam u Idáhùn sí ìbéèrè náà ko bamu.
increase: v; (My wages has increased this year.) fi kún; pò si owó osù mi tip ò sí ní odún yìí.
increase: n; (I have had an increase in my wages.) ìbísíi; àsun kún; àfikun Mo ti ní àfikún nínú owo osù mi.
indeed: adv; (He runs very fast indeed.) nítòòtó; gidigidi ó máa n yára sára dáadáa nítòótó.
indefinite: adj; (I am staying for an indefinite time.) (I asked him when he would go abroad, but he gave me an indefinite answer.) tí kò lópin Mo n dúró fún àsìkò tí kò lópin. tí kò dájú Mo bèèrè lòwó rè àsìkò tí yóò lo sí òkè òkun sùgbón o fún mí ni ìdáhùn tí kò dàjú.
independent: adj; (She lives away from home, she is independent. olómìnìra; ti òmìnira o n gbe nibi tí o jìnà sílé, o ni omínira.
independence: n; (America gained its independence in 1776.) òmìnira Ilè Améríkà gba òmìnira ní odún 1776.
index: n; (The texts have many indexes.) ìtókasí Àwon ìwé náà ni àwon ìtókasi púpò.
indicate: v; (Was there any evidence to indicate that he planned to return?) fi hàn, tóka sí N jé èrí kankan wà láti tóka sí wí pé o gbèrò àti padà?.
indication: n; (There is no indication that you have worked hand.) ìtókasé, àpeere kò sí ìtokasí pe o sise dáadáa.
indicator: n; (High profit is one of the indicators of company good performance.) (His left hand indicator is flashing.) atóka; asàfihàn; àmì Èrè goboi jé ara àwon àmi pé ilé-isé náa sisé dáadáa. ète ti ó máa n se àfihàn nnkan fúnni. Ète are okò tí ó wà ní apa otún okò rè ti o n sàpèjúwe pé okò fé yà sí apá òtún n tàn.
indigenous: adj; (The coconut palm is indigenous to Africa.) tì ilè; ti ilú náà Ilè Afíríkà ni igi àgbon náà wà.
indignent: adj; (I was indignant because Samuel had been punished linfairly.) bínú; runú Mo bínú torí pè won je sámúétì níyà lónà àìtó.
indignantly: adv; (“It isn’t fair”! She said indignantly.) pètú ibínú; pèlú ìrunú“kò dáa béè”! ó sòrò pèlú ìbínù.
indigo: n; (He dyed his cloth with indigo.) aró olóun búlúù ó pa aso rè lároó búlúù.
indirect: adj; (He went to the house by am indirect road.) tí kò se tààrà ó gba ònà ti ko se tààra lo sí ilé náà.
indirectly: adv; (He gave her the book indirectly.) láìse tààrà ó fún un in iwé náà láìse tààrà.
individual: (The Children had individual desks.) ení kòókan; olúkúlùkú olúkúlùkù àwon omo náà ni aga rè.
individually: adv; (Individually, I like the Children, but I find them too noisy in a group.) níkòòkan Mo féran àwon omo náà níkòòkan sugbon lápapo mo rí pé won náa n pariwojù.
indoor: adj; (If it rains, we play indoor games.) ti inú ilé Nígbà tí ojo bá n rò, a máa n se àwon eré ìdárayá tó je mo ti inú ilé.
indoors: adj; We stayed indoors because it was raining.) nínú ilé A dúró nínú ilé torí pé òjò n rò.
industry: n; (Our town has a lot of industries.) ilé-isé; ibi ìsòwò Ilú wa ní òpòpo ilé-isé.
industrial: adj; (That is an industrial town.) tí ó ní òpòlopò àwon ilé-isé Ilú tí ó ní òpòlopò ilé-isé nìyen.
industrious: adj; (The man is industrious.) lápon okùnrin náà láápon.
infancy: n; (From his infancy he has been interested in machines.) ìgbà omodé; ìgbà èwe Láti ìgbà omódé re ló ti ní ifé nínú àwon èro.
infant: n; (The nurse told the young mothers about medical care for infants.) omo owó olùtójú àwon alàìsan náà so fún àwon òsóóró abiyamo nipa síse itójú àwon omo owó won pèlu oògun ìtójú.
infect: v; .(One of the Children had a fever, and three other Children in his class were infected with it.) ràn mó òkan nínú àwon omo náà ní àìsàn ibà, èyí tí ó ràn mó àwon omo méta yòókù tí wón wà nínú kíláásì rè
infection: n; (Have you got an infection.) akóràn; arànmó Tàbí o ti ní àkóràn àìsàn.
infections: adj; (An infections illness is one that you can give to other people.) tí o le ranni Àrùn tí ó lè ràn in irúré àrùn ti o lè kó ran àwon mìíràn.
infinite: adj; (ifinite space surrounds the Earth.) láìlópin ; láìnípèkun Aàyè tí kò lópin ló yí ilé po
infinitively: adv; (It is infinitively very much easier to drive a can than to understand how it works.) gidigidi; púpòpúpò ó rorùn gidigidi láti wa okò ayokélé ju láti mò bí ó ti n sisé lo.
infinity: n; (He gazed into infinity.) àsìkò tàbíààyè tí kò ní ìpekun ó bojú wo ibi tí kò ní ìpekun.
inflate: v; (The types of the bicycle must be inflated to the right pressine.) (He inflated the price of the goods.) fi aféfé kún A gbódò fé ìwòn atégùn tó ye sínu awib táyà kèkè náà. Fè sókè; sún sókè Ó sún owó ojà náà sókè.
User:TXiKiBoT
2435
6136
2006-12-13T15:00:05Z
TXiKiBoT
110
New page: This is a bot account, run by [[:eu:Lankide:TXiKi|eu:TXiKi]]. If you want to contact me, please visit [[:eu:Lankide eztabaida:TXiKi|my talk page]]. Thank you!
This is a bot account, run by [[:eu:Lankide:TXiKi|eu:TXiKi]]. If you want to contact me, please visit [[:eu:Lankide eztabaida:TXiKi|my talk page]]. Thank you!
Atumo-Ede (English-Yoruba): Bb
2436
6252
2006-12-17T07:10:46Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (English-Yoruba): Bb]]
==Oju-iwe Kiini==
boldness n. ìgboyà, ìlayà (He was praised for his boldness) wón yìn ín fún ìgboyà rè
bolster n. tìmùtìmù, ìròrí (He placed the bolster on the bed)
boll n. ìdábùú ilèkùn, ìkere ilèkùn, edun àrá . Ó fi ìdábùú ilèkùn ti ilèkùn náà kí eni kéni má bàa wolé. (Fasten the bolt so no one can come in)
bolt n. ohun tí a fi ń de nnkan, bóòtì (The chairs were fastened together by bolts) Bóòtì ni wón fi de àwon àga náà po
bolt v.i. sá lo, taari, lé jáde (The horse bolted and threw its rider to the ground) Esun náà sá lo ó sì na eni tí ó ń gùn ún mólè
bomb. n. àdó olóró, àfònjá, ajónirun, bónbù. (When a bomb goes off, it can kill a lot of people) Bí àdó olóró bá yàn, ó lè pa ogunlógò ènìyàn
bombard v.t. fi àgbá fó, ta àfonjá sí (The enemy bombarded the town) Àwon òtá fi àgbá fó ìlú náà
bond n. èjé tí ó lágbára, ìfé tí ó so ènìyàn pò, ìdè, ìdàpò, ìwé àdéhùn láti sanwó tàbí láti se isé kan. (They were held together by strong bonds of friendship) ifé tí ó lágbára tí ó máa ń wà láàrin òré ló so àwon méjèèjì pò
bonds n. pls túbú, oko erú (They have been released from their bonds) Wón ti tú won sílè láti inú túbú
bondage n. Oko erú, ìsinrù (He is in a hopless bondage to his master) Oko erú aláìnírètí ni ó wà lódò ògá rè
bondma n. erúkùnrin (He is a bondman.He is not free) Erúkùnrin ni ó jé. Kò lómìnira.
bone n. egungun (Ade broke the bone of his led) Adé kán egungun esè rè
bone v.t. yo egungun kúrò lára eran
bondess adj. aláìlégungun (He ate a boneless meat) ó jeran aláìlégungun
bones n. pl Òkú (Take my bones when you are leaving) Gbé òkú mi dání bí o bá ń lo
bonfire n. iná ńlá ti a tàn sí ìta n;í àsòkò àríyá (Last Christmas, they made a bonfire) Ní ìgbà odún kérésìmesì tí ó kojá, wón tan iná ńlá sí ìta
bonnet n. èyà okò ayókélé tí ó ń bo eńjíìnì, ìbórí obìn rin, àkete, bónéètì (Our car wouldn’t start, so, my father opened the bonnet) Okò ayókélé wa takú, bàbá mi sí èyà ara oko tó ń bo eńjíìnì láti wo ohun tí ó se é.
bonny adj. tí ó dára, tí àlàáfíà rè pé (She has a bonny baby) Àlàáfíà omo rè pé
bonus n. owó tí a san fún onísé lótò fún ìmorírì isé rè, èbùn. (The workers were given a Christmas bonus) Wón fún àwon òsìsé náà ní èbùn odún kérésìmesì
bony adj. Kìkì egungun, ní egungun (He bought a bony fish) Kìkì egungun ni eja tí ó rà
book n. ìwé (You are reading a book now) ìwé ni o ń kà báyìí
book v. se ètò láti se nnkan, búùkù. (To be sure of a seat on the bus, you should book) Láti lè ní ìdánilójú ààyè nínú bóòsì yen, o gbódò se ètò fún un
bookbinder n. arán ìwé, onísònà ìwé (My father is a book binder) Onísònà ìwé ni bàbá mi
bookcase n. àpótí ìwé (He kept all his books in a bookcase) Ó kó gbogbo ìwé rè sí inú àpótí ìwé
bookkeeping n. ìsírò owó sínú ìwé, èkó ònà tí a fi ń sírò owó sínú ìwé, èkó nípa ìsírò, owó, sínú ìwé (Book-keeping is one of his subjects in schools.) Èkó nípa ìsírò owó sínú ìwé jé òkan nínú àwon isé rè ní ilé-ìwé
book-mark n. ohun tí a fi ń sàmì ìwé, ìsàmì ojú-ìwé. (He placed a book-mark between the leaves of a book to mark the place) Ó fi ìsàmì-ojú-ìwé sí ààrin ìwé láti lè sàmì sí ibè
book-seller n. òntàwé, olùta-ìwé, eni tí ó ń ta ìwé, ata-ìwé. (I bought a book from a book-seller yesterday) Mo ra ìwé kan lódò òntàwé lánàá
book-shop n. ilé-ìtàwé ibi tí a ti ń ta ìwé, ilé-ojà ìwé (I bought a book from the bookshop) Mo ra ìwé kan ní ilé-ìtàwé.
bookworm n. kàwékàwé, eni tí ó féràn ìwé kíkà (Dàda is a bookworm) Kàwékàwé ni Dàda
bookworm n. orísìí ìdin kan tí ó máa ń dá ihò sí ara ìwé (The book left insinde the distbin for a long time has been damaged by the bookworms) Àwon ìdin ti ba ìwé tí a fi sí inú ohun ìdalesí fún ìgbà pípé jé
boom n. ìró ìbon. (During the crisis, we had the boom of a gun) Nígbà rògbòdìyàn yen, a gbó ìró ìbon)
boom n. òpó ìgbokùn (At the harbour, we saw many booms) Ní èbúténokò, a rí òpòlopò òpò ìgbokùn
boom n. àkókò ìgbà tí owó dédé wà lóde lójijì (Abéòkúta was a boom town during the war) ìlú tí owó dédé wà lóde ní òjijì ni Abéòkúta ní ìgbà ogun
boom n. èbùn, ore (He was granted a boon) i Wón ta á ní ore ii Wón fún ní èbùn
boor n. ènìyànkénìyàn, òmùgò, ará oko, aláìlékòó (He behaves like a boor) Ó máa ń hùwà bí òmùgò
boot n. bàtà tí ó bo esè dé orókún (He puts his boots on) Ó wo bàtà rè tí ó bo esè rè dé orókùn rè.
boot èyà ara okò ayókélé níbí tí a lè kó àpò tàbí àpótí sí, búùtù (Put the bags in the boot) Kó àwon báàgì sí inú búútù
booth n. àgó búkà, àtíbàbà (That is a polling booth for voting) Àtíbàbà ìbò nì yen fún ìbò dídì
bootlace n. okùn bàtà (This is your bootlace) Okùn sàtà re nì yí
bootmarker n. arán-bàtà (I am a bootmaker) Arán-bàtà ni mí
booty n. ìkógun, ìyé, ìpìyé (Although, they defeated their enemy, they were not interested in the booty) Lóòótó, wón ségun àwon òtá won, won kò nífèé sí ìkógun
border n. etí, èbá, ìpílè, ààlà (There are many traders near the border of our country) Àwon òntàjà pò létí ààlà ilè wa.
border n. ìsetí, ìgbátí (I have got a white dress with a black border) Mo ní aso funfun kan tí ìgbátí rè jé dúdú
border v. pààlà (Nigeria bordered by about four other countries) Nigberia bá ìlú bú mérin mìíràn pààlà
border v. se ìsétí, se ìgbátí (I have got a white dress bordered with black) Mo ní aso funfun tí a fi dúdú se ìsétí rè
bore v.t. and i da lu, dá ihò sí (The machine can bore through the rock) Èrò náà lè òkúta náà lu.
bore v. dá lágara (Some lessons bore me) Àwon ìdánilékòó kan máa ń dá mi lágara)
bore n. òdè (What a bore !) Irú òdè won nìyí!
born, bear v. bí, gbèrú (The baby was born yesterday) A bí omo náà ní àná
born adv. bí mó (He was a born teacher) A bí isé olùkó mó on ní
borne v.t. and i bí (The woman has borne six Children) Obìnrin náà ti bí omo méfà
borne v.t. and i rù, gbé (The man’s box were borne by two servants) Àwon omo-òdò méjì ni ó ru erù okùnrin náà
borrow v.t. yá, wín, toro (I left my book at home, many I borrow yours?) Mo gbàgbé ìwé mi sílé, sé mo lè yá tìre?
borrower n. eni tí ó yá nnkan (Banks take borrowers who failed to pay their debts to court) ilé-ìfowópamó máa ń mú àwon eni tí ó yá owó lówó won tí kò san gbèsè won losí ilé-ejó.
bosom n. oókan àyà, àyà (The woman placed her hands on her bosom) Obìnrin náà gbé owó lé oókan àyà rè
bosom adj. tímótímó, kòríkòsùn, àtàtà (He is my bosom friend) Òré mi btímótímó ni
botany n. èkó tàbí ìmò nípa ohun ògbìn àti ohun gbogbo tí ó ń hù ní ilè. (Botany is one of his courses in the University Èkó nípa ohun ògbìn jé òkan nínú àwon isé rè ní Yunifásítì
both adj. méjèèjì (Carry the glass with both hands) fi owó méjèèjì gbé gíláàsì yen
both cong. sì, pèlú (Ade is both tall and beautiful) Adé ga ó sì léwà pèlú
bother v.t. and v.i. yo lénu, tó, wàhálà, dà láàmú (I don’t want to bother you) N kò fé yo é lénu
bottle n. ìgò (Put some water in that empty bottle) Ro omi sí inu ìgò òfìfo yen
bottle v.t. fi sínú ìgò, dà sínú ìgò, ro sínú ìgò (This is where they bottle the palm-wine) Ibí yìí ni wón ti ń ro emu náà sínú ìgò
bottom n. ìsàlè, ìpìlè ìdí (That box is not very strong, so carry it by the bottom) Àpótí yen kò lágbára, nítorí náà, gbé e láti ìdí.
bottomless adj aláìnísàlè (It looks like a bottomless pit) Ó jo kòtò aláìnísàlè
bough n. èka-igi títóbi
bought v.t. rà (I bought a book) Mo ra ìwé kan
boulder n. òkúta ńlá ribiti. (The river hat made the boulder smooth) Odò náà ti mú ara òkúta ńlá ribiti yen máa dán.
bounce v.t. and v. i. fò (The ball bounced over the wall) Bóòlù náà fò koá ògiri náà
bounce v. i. fi ìhàlè se nnkan, fi ìbínú se nnkàn . (He bounced out of the chair) Ó fi ìbínú dìde lórí àga
bound v.i. dì, fò, fi ààlà sí (They bound him with a rope) Wón fi okùn dì í
bound v.i. ho, jáde lo (The train is bound for the centre of the town) Okò-ojú-irin náà ń lo sí ààrin ìlú.
boundary n. ààlà, òpin, ìpínlè (Where is the boundary of the farm?) Níbo ni ààlà oko náà?
boundless adj. láìlópin, láìní ààlà (What a boundless ocean!) Irú òkun àláìní ààlà wo lèyí
bountiful adj onínúure, lawó, òsonù (I belief in a bountiful God) Mo gba Olórun onínúure gbó
bounty n. èbùn ìseun, ore, ohun opé (We thank the lord for his bounty) A dupe lówó Olúwa fún èbùn ìseun rè
bow v.i. terí ba, tè, tuba (He made a low bow before he left the class-room) Ó terí ba díè kí ó tó kúrò nínú kíláàsì
bow n. orun (They shot several animals with their bows and arrows) Wón fi orun ta ofà sí eranko púpò
bow n. òsùmàrè
bow so àsodun, bù mó nnkan ju bí ó se mo (To draw the long bow)
bow-legged adj. tí ó ketan, aketan (That is a bow-legged animal) Aketan ni eranko yen
bow-string n. osán, okùn orùn (The bow-string is very strong) Osán náà lágbára púpò
bowels n. ìfun, ikùn, agbèdu (The patient gave a bowel complaint to the doctor) Àròyé àìsàn tí ó je mó ìfun ni aláìsàn náà se fún dókítà
bower n. iji igi, àtíbàbà
bowl n. opón, abó tó nínú, àwo ìkòkò (He is bringing a bowl of water for you) Ó ń gbé abó omi kan kan wá fún o
bowl n. síso bóòlù fún gbígbá (He is playing bowls) Eré síso bóòlù fún gbígbá ni ń se
box n. àpótó (They put the book unside a box) Wón kó àwon ìwé náà sínú àpótí
box v. ja èsé (Olú boxes well) Olú ń ja èsé dáadáa
boxer n. akànsé, akannilésèé (Olú is a boxer) Akànsé ni Olú
boxing Day n. ojó kejì odún kérésìmesì, ojó tí ó tèlé ojó odún kérésìmesì (26th of December in the boxing day) Ojó kerìndínlógbòn osù kejìlá odún ni ojó kejì odún kérésìmesì
boy n. omokùnrin (When the baby was born, the doctor said, ‘it’s a boy’!) Nígbà tí wón sí omo náà, dókítà so pé “Omokùnrin ní’!
boycott v.t. sá tì, pa tì (We are boycotting the store because its prices are too high) A máà pa ilé ìtajà yen tì nítorí pé ojà rè ti wón jù
boyhood n. ìgbà omodé, ìgbà èwè (He wrote a story about his boyhood friends) O ko ìtàn kan nípa àwon òré ìgbà èwe rè
brace v.t. fún ní agbára, mú se gírí dè, dì (They braced themselves against the wind) Wón mú ara won se gírí de atégùn náà
brace n. ìdè, òjá (After the accident, he was given a neck-brace by the doctor) Léyìn ìjànbá náà, dókítà fún un ní òjá orùn
braces n. okùn tí a fi ń de sòkòtò sókè (These braces are too short) Àwon okùn tí a fi ń de sòkòtò sókè yìí ti kúrú jù
bracelet n. jufù, ègbà orùn owó (Onw of the things the woman requested was a bracelet) Òkan nínú àwon nnkan tí obìnrin náà bèèrè fún ni ègbà-orùn-owó
brackish adj. ní iyò, oníyò (There is a brackish lagoon near the town) Òsà oníyò wà nítòsí ìlú náà
brag v.t. and v.i. fónnu, dánnu, yangàn, lérí, halè, se féfé (She bragged about her boyfriend) Ó fi òrékùnrin rè yangàn
braggart n. afónnu, aseféfé (The braggart is bragging that he passed the exam easily) Adánnu yen ń dánnu pé pèlú ìròrùn ni òun fi yege nínú ìdánwò náà.
braid n. wíwun, kíkó, dídì (She always wears her hairs in braids) Dídì ni ó máa ń di irun rè
braid v.t. dì, wun, di irun (Do you braid your hair yourself?) Sé iwò ni o di irun re fúnraàre?
brain n. opolo, ogbón, òye, mùdùn-inúdùn orí (She died of braindisease) Àrùn opolo ni ó pa á
brain-fag n. àárè-orí, àárè-opolo (He is suffering from brain-fag) Àárè-opolo ń dà á láàmú
brain-fiver n. àmódi orí, àmódi opolo (He is suffering from brain-fever) Àmódi-orí ń dà á láàmú
brain-span n. agbárí
brake n. ìjánu, ohun tí a fi ń dá kèké tàbí okò dúró. (Ade’s brake did not work so, he could hot stop his car) Ìjánu Adé kò sisé nítorí náà kò lè dá káà rè dúró
bramble n. ìgi elégùn-ún (They allowed brambles to grow in their garden) Wón gba igi elégùn-ún láàyè láti hù nínú ogbà won
bran n. eèrí, èfó àgbàdo tí a lò (Bran is removed from the grain by sifting) sísé ni a fi máa ń yo eèrí kúrò lára àgbàdo.
branch n. èka-igi, etun, èya, owó, èka (The company’s haad office is in Lagos but it is a branch at ilé-ife.) Òkó ni olú ilé-isé náà wà sùgbón ó ní èka kan sí Ilé-ifè.
branchless adj. aláìléka, láìléka (The branchless tree has been) Wón ti gé igi aláìléka náà
brand v.t. sàmì sí, fi irin gbígbóná sàmì sí lára, sàmì ègàn sí lára (We branded our goats) A sàmì sí àwon ewúré wa lára
brand n. àmì ìdámò tí a sáábà máa ń fi iná se, àmì ègàn, àmì tí ó wà lára ojà títà (These goats have our brands on them) Àmì wa wà lára àwon ewúré wònyí.
brandy n. irú otí kan, otí burandí (Brandy is an alcoholic drink) Otí líle ni oti burandí
brass n. ide (The women were weaving brass ornaments on their necks) Àwon ohun òsó tí wón fi ide se ni àwon obìnrin náà wà sí òrùn
bravado n. ìseféfé, ìhàlè, fáàrí (He broke the door out of bravado) Ìhàlè ni ó fi ilèkùn tí ó já se
brave adj. láyà, gbójú, gbóyà (I wan’t brave enough to tell her about the death of her mother) N kò gbóyà tó láti so fún un nípa ikú ìyá rè
brave v.t. fi àyà rán (He did not feel up to braving the soldiers occupying his house) Kò mo bí ó se lè fi àyà rán wàhálà àwon ológun tí ó dó sí inú ilé rè
bravery n. ìgboyà, ìgbójú (The man showed great bravery when he saved the child in the burning house) Okùnrin náà fi ìgbóyà tí ó fa hàn nígbà tí ó wo inú ilé tí ó ń jóná náà láti gba omo náà là
brawl n. asò, ariwo (He could not stay to watch the drunken brawl) Kò lè dúró láti wo asò tí àwon tí ó ti mu otí yó ń se
brawl v.l. sò, pariwo (They were brawling on the street) Wón ń pariwo ní orí títì
brawler n. alásò, aláriwo, aláròyé (A person who takes part in brawl is called a brawler) Eni tí ó a ń pè ní alásò.
brawn n. (in this work, you need brains as well as brawn) Nínú isé yìí, o nílò ogbón àti okun ara
bray n. igb kétékete
brazen adj. ti ide, líle, be (He speaks with a brazen voice) Ó fi ohùn líle sòrò
brazen-face n. aláfojúdi, aláìnítìjú (He was brazen-faced about the whole affair) Ó hu ìwà aláfojúdi sí gbogbo òrò náà
brazier n. irin ńlá tí ó dàbí apèrè tí a máa ń kó èyinná sí ninu láti lé òtútù lo . O máa ń ní ssè.
breach n. ìrúfin, ojú ihò, enu, èéfó, ìjà i (They were in breach of article five of the Nigerian constitution) Wón se ìrúfin sí ese karùn-ún òfin ilè Nàìjíríà ii (The waves made a breach in the sea wall) ìjù dá ihò sí ara ògiri omi òkun
bread n. àkàrà, oúnje, búrédì (I ate two loaves of bread) Mo je ìsù búrédì méjì
breadth n. ìbú, gbígbòòrò (What is the breadth of River Niger?) Kí ni ìbú Odò Oya?
break v.t. and i. fó, sé, dá, subú, sim (The stone will break the window) Òkúta náà yóò fó fèrèsé náà
break n. ìsimi, sísé, dídá (Let us have a five day break) E jé lá a gba ìsinmi fún ojó márùn-ún
breakfast n. oúnje òwúrò (They were having breakfast when I arrived) Wón ń je oúnje àárò nígbà tí mo dé
breast n. àyà, igè, òyàn, omú (She breast-fed the child) Ó fún omo náà ní oyàn (To make a clean breast of) Jòwó òrò kan pátápátá
breast-bone n. igbá-àyà, egungun àyà
breast-plate n. àwo-àyà, ìgbà-ìyà àwon ológun, ohun ìhámóra tí àwon ológun fi ń bo àyà won
breath n. èémí (How long can you hold your breath?) Báwo ni o se lè dá èémí re dúró pé tó?)
breathe v.t. and i mí (It is pleasant to breather the fresh air) O máa ń tun ni lára láti mí aféfé tí kò ní ìdòtí símú
breathing n. mímú, èémí (How long can you stop breathing?) Bawo ni o se lè dá èémí re dúró pé tó?
breathless adj. láìléèémí, aláìleèémí, (They waited in breathless expectation for his reply) Wón dúró pèlú ìrètí aláìleèémí fún èsì rè
breech n. ìdí, èyìn. Ìdí ìbon, èyìn ní ibi tí a ti ń ki ìbon (He loaded the gun at the breech not at the nuzzle (Èyìn ní ó ti ki ìbon náà kì í se láti enu
breeches n. sòkòtò kékeré tí a máa ń dè ní ìsàlè orókún (He puts on his riding breeches) Ó wo sòkòtò tí ó fi máa ń gun esin.
breed v.t. and i. (We breed sheep on our farm) A ń se ìtójú àgùtàn ní oko wa
==Oju-iwe Keji==
breeze n. aféfé jéjé, atégùn, ija, aféfé tí ó rora ń fé (The flowers were gently swaying in the breeze) Àwon àdòdó rora ń mì-síbí-mì-sóhùn-ún nínú aféfé tí ó rora ń fé
breezy adj. láféfé (It was a bright breezy day) Ojó tí ìmólè wà tí ò sì láféfé ni ojó náà
brethren n. ará, arákùnrin (They are my brethren) Arákùnrin ni ni wón
brevity n. ìkékúrú, láìfa òrò gùn (They news was a masterpiece of brevity) Ìkékúrú tí ó ga ni ni ìròyìn náà.
brew v.t. and i pon (They will brewthe beer in Nigeria) ilè Nàìjíríà ni won yóò ti pon otí náà
brwing v.t. and i dìmòlù, kóra jo (The black cloud shows that the storm is brewing) Ìkùukùu dúdú fi hàn pé ìjì ti ń kora jo
brewer n. apotí, olótí (He is a brewer of his type of beer.) Aponti irú otí tí ó máa ń mu ló jé)
brewery n. ilé ìpontí, ibi ìpontí (There is a brewery at ìkejà) ilé ìpontí kan wà ní ìkejà.
briar (also brier) n. ègún, igbó tí ó ní ègún lára ní pàtàkì, róòsì to sélè wù.
bribe n. àbètélè, rìbá, sowó-kúdúrú (They Director never takes bribe from anybody) Ògbá-ilé-isé yen kì í gba àbètélè lówó enikéni
bribe n. be àbètélè, se àbètèlè (He tried to bribe the policeman) Ó gbìyànjú láti se àbètélè fún olópàá yen
bribery n. gbígba àbètélè (He was arrested on bribery charges) Wón mú un fún èsùn gbígba àbètélè
brick n. amò sísù tí a fi iná sun ní àlapà ti jolò, bíríkì (He used yellow bricks to build his house) Bíríkì pupa ni ó fi mo ilé rè
brick-kiln n. ebu àlapà, ileru fún amò, ebu níbi tí a gbé ń sun tijolò (Bricks are made at brick-kiln) Ebu àlàpà ni wón ti ń mo bíríkì
bricklayer n. òmolé, molémolé, eni tí ó ń fi tijolò molé, bíríkìlà
bridcmaker n. asun-bíríkì, oní-tijolò
bridal n. ti ìyàwó, ajemó-ìyàwó, ti ìgbéyàwó, ajemó-ìgbéyàwó, tí ó níí se pèlú ìgbéyàwó (We went to buy a bridal gown) A lo ra aso tí ó níí se pèlú ìgbéyàwó
bride n. ìyàwó, obìnrin tí ó fé se ìgbéyàwó tàbí tí ó sèsè se ìgbéyàwó (He introduced his new bride) Ó fi ìyàwó rè tuntun hàn
bride-cake (also wedding-cake) n. àkàrà ìyàwó
bridechamber n. ìyèwù ìyàwó
bridegroom n. oko ìyàwó, okùnrin tí ó fé se ìgbéyàwó tàbí tí ó sèsè se ìgbéyàwó
bridesmaid n. egbé ìyàw, omo ìyàwó obìnrin tí ó ń ran obìnrin tí ó fé se ìgbéyàwó lówó nípa ìgbéyàwó rè (Àrílé asked her sister to be her bridesmaid) Àríké ní kí àbúrò òun obìnrin se omo ìyàwó òun.
bridge n. afárá, bíríìjì (We crossed the bridge over River Niger) A kojá lórí afárá orí odò Oya.
bridge v.t. safárá sí (The workers will bridge the river) Àwon òsìsé náà yóò safárá sí orí odò náà
bridle n. ìjánu, àkóso (The horses bridle was used to control it) Wón fi ìjánu esin náà daári rè
bridle v.t. and i. kó ní ìjánu, se àkóso, fi ìjánu sí ara esin
bridlepath n. ònà elésin, ònà tí elésin lè gbà
brief adj. kúkúrú, sókí, kín-un, kúrú kéré (The meeting was very brief) Àsìkò tó ìpàdé náà gbà kéré Àsìkò kúkurú ni ìpàdé náà gbà (The hold a brief for another gbèjà)
briefly (adv.) láìfa òrò gùn, ní kúkúrú. (He told me briefly what had happened.) Ó so fún mi ní kúkúrú ohun tí ó selè.
brier (n.) wo briar.
brig (n.) (i) Okò ojú omi olópòó méjì (ii) ogbà èwòn tí ó wà nínú okò ojú omi
brigade (n.) (i) apá kan nínú àwon isé ológun tí ó ní jagunjagun púpò, egbé omo-ogun elésin tàbí elésè (ii) egbé àwon ènìyàn kan tí won jo ń sisé kan náà tàbí tí wón jo ní ìfé sí nnkan kan náà. (The fire brigade’s job is to put out fire,) Isé egbé àwon panápaná ní táti pa iná.
brigadier (n.) Olórí egbé omo-ogun.
brigand (n.) ìgárá, olè, olósà, ní pàtàkì àwon tí ó máa ń ko lu arìnrìnàjò, egbé àwon olósà.
bright (adj.) (i) tàn ìmólè. (The sun was very bright.) Oòrùn tan ìmólè.
(i) dídán. (The girl was wearing a bright dress.) Omobìnrin náà n wo aso dídán.
(ii) mú, gbón, mímó. (A bright girl learns quickly.) Omobìnrin tí ó bá gbón tètè máa ń kówèé.
brighten (v.t.) dán, mú, dá sása. (The sky will brighten up.) Ojú sánmò yóò dá sásá.
brightly (adv.) jerejere, dán jerejere. (That is a brightly lit room.) Yàrá tí ó dán jerejere nìyen.
brighteness (n.) dídán.
brilliant (adj.) títànsàn, dídán mònà, lóye. (He is a brilliant student.) Akékòó tó lóye ni. (He has a brilliant blue eyes.) Ó ní eyinjú dídán mònà aláwòo búlúù.
brilliantly (adv.) jòjò, mònàmònà, rókírókí, dáradára. (It was brilliantly sunny.) Oòrùn náà ń ko mònàmònà.
brim (n.) etí ohunkóhun, bèbè odò, enu. (The cup was full to the brim.) Ife náà kún dé enu.
brimful (adv.) kún dé etí, kún dé enu. kún dé òkè. (He brought a cup brimful of water.) O mú ife kan wá ti omi inú rè kún dé enu.
brimstone (n.) imíojó, súfúrì, sóófò.
brine (n.) omi iyò, òkun. (He used brine to preserve the food.) Ó fi omi iyò náà se ìtójú oúnje náà kí ó má baà bàjé.
bring, brought v.t and i. mú wá, gbé, fà wá. (Has anybody brought an orange today?) Njé eni kankan ti mu òronbó wá lónìí?
brink (n.) bèbè, etí. (He is on the brink of the grave.) Ó wà ní etí ibojì náà.
brisk (adj.) yára, múra sí, já fáfá. (He is a brisk walker.) Eni tí ó já fáfá nínú ìrìn ni.
briskly (adv.) kíákíá, yára, kánkán, yárayára. (He walked briskly toward us.) Ó rìn kánkán wá sí òdò wa.
bristle (n.) irun gàn-ùngàn-ùn bíi ti elédè. (She touched bristles on his chin.) Ó fi owó kan irun gànùngàn-ùn bíi ti elédè tí ó wà ní èrèké rè.
broach (n.) òòlu ìkótí. (He used a broach to make a hole on the cask of liquor.) Ó fi òòlu lu ihò sí ara igbá otí.
broach (v.t. and i.) da òrò sílè, lu, dá lu. (He broach the subject of money to her father.) Ó da òrò sílè lórí owó fún bàbá rè.
broad (adj.) níbùú, gbòòrò, fèèrè. (We farm on a very broad land.) Ilè tí a fí ń dáko gbòòrò.
broadcast (adj.) fun káàkiri, fi tóni létí. (The broadcast news will be at nine o’clock.) Agogo mésàn-án ni awon yóò fí ìròyìn tó wa létí.
broadcast (v.t.) bá àwon ènìyàn sòrò lórí rédío tàbí telifísàn. (The Governor will broadcast at nine o’clock.) Gómìnà yóò bá àwon ènìyàn sòrò lórí rédíò ní agogo mésàn-an.
broadcloth (n.) aso onírun dáradára.
broadside (n.) ìhà okò, ègbé okò, ègbé, ìhà. (The car skidded and broadside into another car.) Okò ayókélé náà tàkìtì ó sì fi ègbé lu okò ayókélé mìíràn.
brocade (n.) borokéèdì, aso sedà tí ó ní àwòrán lára. (They have brocade curtains on the window.) Kótìn-ìn borokeedi ni wón ó fi sí ojú wín-ń-dò.
brogue (n.) bàtà tí awo rè nípon. (He bought a pair of brogue.) O ra bàtà tí awo rè nópon méjì.
broil (n.) ariwo, asò, ìjà. (They were engaged in a broil.) Wón wòyá ìjà.
broil (v.t. and i) sè. (They will broil the chicken this afternoon.) Won yóò se adìye náà ní òsán yìí.
broken (adj.) fífó. (He brought in the broken pot.) Ó gbé ìkòkò fífó náà wolé.
brokendown (adj.)díbàjé, aláìsàn, so di tálákà, di aláìsàn, rú wómúwómú, di yégeyège, jégejège. (Do you think that brokendown vehicle will take us there?) Njé o rò pé okò jégejège yen yóò gbé wa débè.
broken-hearted (adj.) oníròbìnújé okàn. (He became broken-hearted when his wife died). Ó di oníròbìnújé okàn nígbà tí ìyàwó rè kú.
broker (n.) alágbàtà. (He is an insurance broker.) Alágbàtà adójútòfò ni.
brokerage (n.) isé alágbàtà, owó-òya alágbàtà. (He collected his brokerage’s Commission for the services he rendered.) Ó gba owó-òya alágbàtà fún isé tí ó se.
bronze (n.) àdàlù bàbà àti tán-ń-ganran. (A statue in bronze is standing in the front of the house.) Ère tí a fi àdàlù bàbà àti tán-ń-ganran se wà ní iwájú ilé náà.
brooch (n.) ohun òsó obìnrin, ìkótí òsó tí àwon obìnrin fi ń so èwù won lórùn, pín-ìn-nì tí a fi máa ta á móra máa ń wà léyìn ohun òsó yìí.
brood (v.i) sàba lórí, pa eyin, ràdò bò, ronú. (She will brood over her difficulties for a long time.) Yóò ronú lórí wàhálà rè fún ìgbà pípé.
brood (n.) omo eye, omo, ebí, ìran. (She grew up amidst a lively brood of brothers and sisters.) Àárín ebí ègbón àti àbúrò lókùnrin lóbìnrin tí ó lóyàyà ni ó dàgbà sí.
brook (n.) odò sísàn kékeré.
brook (v.i.) fara dà, lò. (He cannot brook interference.) Ko lè fara da ìdíwó kan.
brooms (n.) owò, aalè, ìgbálè.
broomstick (n.) sasara owò, ìdìmú ìgbálè. (Witches were said to ride through the air on broomstick.) Wón máa ń so pé àwon ajé máa ń fò nínú aféfé lórí sasara owò.
broth (n.) omi eran bíbò, omi tooro. (There is a chicken broth on the stove.) Omi eran adìye bíbò wà lórí sítóòfù.
brother (n.) ará, arákùnrin, ègbón okùnrin. (He is my brother.) Ègbóm mi okùnrin ni.
brotherhood) (n.) ìdàpò, egbé àwon okùnrin. (They live in peace and brotherhood.) Wón ń gbé pò ní àlàáfíà àti ìdàpò.
brother-in-law (n.) àra tí ó jé okùnrin, arákùnrin oko tàbí aya eni.
brotherly (adj.) bí ará, ní ìfé ìseun. (He gave him a brotherly advice.) Ó gbà á ní ìyànjú bí ará.
brought, wo bring.
brow (n.) iwájú orí, iwájú. (The boy mobbed the girls wet brow.) Omokùnrin náà nu iwájú orí omobìnrin náà tí ó tutu nù.
browbeat (v.t.) wò wólè, halè mó, dáyà já. (He will browbeat into doing the work.) Yóò halè mo on láti se isé náà.
browse (v.t. and i.) fi ewé bó, jáwé je, ye àwon ojà tí ó wà nínú sóóbù wò, ye ojú-ìwé tàbí ìwé-ìròyìn wò. (Come in and browse.) Wolé kí o wá ye ojà tí ó wà nínú sóòbù wa wò.
bruise (n.) ìtèré, ìfarapa, ogbé. (He was covered in bruises after the fight.) Ogbé kún ara rè léyìn ìjà náà.
bruise (v.t. and i.) tè, tèré, pa lára, ha, fi ara pa. (You will fall and bruise your body.) O ó subú o ó si fi ara pa.
brush (n.) owò, aalè, búróòsì. (He applied the paint with a brush.) Ó fi búróòsì kun ilé.
brush (v.t. and i.) fi owò gbòn, nù, gbònnù. (brush the dust on your clothes.) Gbon ìdòtí tí ó wà lára aso re nù.
brusque (adj.) gò, agò, saláìmàsà, aláìmàsà. (He spoke in a brusque tone.) Ó fi ohùn agò sòrò.
brutal (adj.) rorò, ìkà, ìwà eranko. (He was always brutal to his wife.) Ó máa ń rorò sí ìyàwó rè.
bubble (v.t. and i.) hó bí omi, se pòmùpòmù, ru sókè pèlú ìfóófòó. (The beer bubbles.) otí ń ru sókè pèlú ìfóófòó lójú.
bubble (n.) ètàn ìtànje, àbá tí kò muro, òfo, ìfoofòó. (He blows bubbles into the water on the table.) Ó fé ìfóófòó sí inú omi orí tábìlì.
bubbling (adj.) se púképúké. (The water was bubbling gently.) Omi náà rora ń se púképúké.
buck (n.) ako àgbòrín, òbúko, aláfé. (A buck went to drink at the river last evening.) Ako àgbònrín kan lo mu omi ní odò ní ìròlé àná.
bucket (n.) ohun èlò tí a fi ń pon omi, páanù, péèlì, garawa, bókéètì. (Take the pail and get some water.) Gbé péèlì kí o lo ponmi wá.
buckle (n.) ìdè, ìfihá, bókù.
buckle (v. t. and i) dè, fi há, múra sílè, bá jà. (buckle your belt.) De bélítí re.
buckler (n.) àpáti, asà, ààbò.
bud (n.) èéhù ohun ògbìn, ìrudi, ewé tí ó sèsè ń yo kí ó tó sí àsèsèyo ewé. (The trees are in bud.) Àwon igi náà ti ní àsèsèyo ewé.
bud (v. t. and i.) hù, so, rudi.
budge, (v. t. and i.) mira. (I won’t budge.) N ò níí mira.
budget (n.) àpapò nnkan ìwé ìròyìn owó àpò kékeré àti ohun tí a dí sínú rè, ìwé tí a to orísirísI ìnáwó ìlú sí, ètò ìsúná. (The government will announce its budget for next year next week.) Ìjoba yóò kéde ètò ìsúná odún tí ó ń bò ní òsè tí ó ń bò.
buff (v.t.) lù fi aso féléfélé nu nnkan láti mú un dan. (He will buff the shoes up.) Yóò fi aso féléfélé nu àwon bàtà náà láti mú won dán.
buff (n.) awo efòn.
buffoon (n.) asèfè, asiwèrè. (He plays the buffoon.) Ó se ìse asiwèrè.
buffoonery (n.) ìsèfè, ìsokúso, iwèrè.
bug (n.) ida, nnkan elérù, ohun èrù, kòkòrò, etutu, ikán, ìdun, kòkòrò kékeré tí ó máá ń rùn tí a máa ń rí ní ilé tí ó bá dòtí.
bugbear (n.) nnkan tí ó bamilérú. (The government faces the bugbear of rising prices.) Oju tí ó ń gbówó lórí ni ó ń ba ìjoba lérù jù
bugle (n.) ìfè ede, ìpè ológun, ohun èlò kékeké tó dàbí ìwo. (The commander used a bugle to call the soldiers.) Olóríogun to ìpè ológun láti pe àwon omo-ogun.
bugle (v. t. and i) fon fèrè, fun fèrè.
build (n.) kó, mo ilé, kólé. (They will build a house.) Won yóò kólé.
builder (n.) òmòlé, akólé. (He is a builder.) Òmòlé ni.
building (n.) èyí tí a ti kó, ilé kíkó, ilé. (He has a nice building.) Ó ní ilé kan tí ó dára.
budge (n.) wú sóde. (The book made a bulge in his pocket.) Ìwé tí ó fi sí àpò jé kí ìwúsóde hàn nínú àpò náà.
bulge (n.) wú sóde, wú. (His eyes will bulge after the fight.) Ojú rè yóò wú léyìn ìjà náà.
bulk (n.) ìwòn pàtàkì, títóbi, èyí tí ó tóbì jù. (The bulk of the work is finished now.) A ti parí èyí tí ó tóbi jù nínú isé náà.
bulky (adj.) tóbi, gbórín. (The book is too bulky for a child to carry.) Ìwé náà ti tóbi jù fún omodé láti gbé.
bull (n.) ako mààlúù. (That bull is very fierce.) Ako mààlúù yen ti rorò jù.
bullet (n.) ota ìbon. (He was killed by a bullet on the head.) Ota ìbon tí ó bà á lórí tó pa á.
bulletin (n.) ìkéde ìròyìn. (During the government illness, the doctor issued bulletins.) (n.) twice a day. Nígbà tí ara gómìnà kò yá dókítà máa ń se ìkéde ní ìgbà méjì lójúmó.
bullion (n.) wúrà tàbí fàdàkà tí a kò tí ì dà, wúrà tútù, fàdákà tútù, wúrà tàbí fàdákà tí a kò tíì fi ro nnkan kan.
bullock (n.) egbooro ako mààlúù, òdá mààlúù, mààlúù tí wón ti lè ní òdá.
bully (n.) aláròyé, ayonilénu, aláriwo, oníjà ènìyàn, eni tí ó máa ń fé kí eni tí kò lágbára tó o fara pa kí ó sì máa bèru òun.
bully (v.t.) yonilenu, pániláyà. (Ade will bully smaller boys.) Adé yóò pá àwon omokùnrin tí kò tó o láyà.
bulrush (n.) koríko odò, eesu.
bulwark (n.) odi, agbára, ààbò. (Law is the bulwark of society.) Òfin ni ààbò fún àwùjo.
bump (n.) wíwú, ìlu, ìró nnkan ti a lù, kókó. (There is a big bump on his head.) Kókó ńlá kan wà ní orí rè.
bunch (n.) odidi, siiri, àkojo nnkan. (Adé bought a bunch of plantains.) Adé ra siiri ògèdè kan.
bundle (n.) erù, odidi. (We tied all the clothes in a bundle.) A di gbogbo aso náà pò ní odidi.
bundle (v.t. and i) di lérù, dì. (They bundled the man into their car.) Wón di okùnrin náà sínú okò ayókélé won.
bung (n.) èdídí àgbá, ohun tí a fi ń àgbá.
bungalow (n.) irú ilé ilè kan.
bungle (n.) nnkan tí a se láìbìkítà, àsìse. (They will bungle job.) Won yóò se àsìse nínú isé yen.
bunk (n.) ibùsùm nínú okò.
buoy (n.) àmì lójú omi láti tóka ewu fún olókò.
buoyancy (n.) fífó lójú ome làbí ní òfurufú, agbára láti léfòó. (Salt water has move buoyancy than fresh water.) Omi iyò máa ń ní ìléfòó ju omit í kò níyò lo.
burden (n.) erù, ìninilára, ìnira, erù okò. (He carried his heavy burden.) Ó gbé eru rè tí wúwo.
burden (v.t) di erù lé, fi nnkan pá láyà. (Don’t burden yourself with a big overcoat.) Má di erù kóòtù ńlá àwòsókè lé ara re.
burdensome (adj.) nira, níyonu, pánuláyà.
burglar (n.) olósà olè, osolè, kólékólé, eni tí ó ń folé láti jí nnken.
burial (n.) ìsìnkú, ibi òkú, ilékùú. (His family insisted that he should be given a proper burial.) Àwon ebí rè so pé dandan, wón gbódò fún un ni ìsìnkú tí péye.
burial-ground (n.) ibojì, ìbi ìsìnkú, ilé ìsìnkú.
burial-service (n.) ìsìn ìsìnkú. (We attended his burial-service.) A ló sí ibi ìsìn ìsìnkú rè.
burn, burnt, (v.t.) sun, jóná, mú gbóná. (Paper will burn easily.) Bébà yóò tètè jóná.
burru, bur (n.) èèmó. (It sticks like a burr.) Ó ń lè móun lára bí èèmó.
burrow (n.) ihò ehoro tàbí òkéré.
burrow (v.t.) walè. (Earthworms can burrow deep into the soil.) Àwon ekòló lè walè jìn.
burst (v.t. and i) bé, fó, tú jáde, bù. (You will burst that bag if you put that big book in it.) Ó ó bé báàgì yen tí o bá fi ìwé ńlá sí inú rè.
bury, (v.t.) sìnkú, bò mólè. (To bury the hatchet.) Parí ìjà, sin terú tedùn. (They bury the dead soldier in the bush.) Wón sònkú omo ogun náà sínú igbó.
bush (n.) igbó, ìgbé. (There is only bush between my town and his.) Igbó nìkan ni ó wà láàrin ìlú mu àti tirè.
bushel (n.) òsùn wòn ohun gbígbe.
bushy (adj.)dí bí igbó. Tú yeriyeri, kún yèwùyèwù. (She is dancing with a man with.) bushybeard.) Okùnrin kan ti irùngbòn rè dí bí gbó ni ó ń bá jó.
business (n.) isé, òwò, nnkan tí ó kan ni. (My business is selling bicycles.) Isé kèké títà ni mo ń se.
bustle (n.) ariwo, ìkánjú, akánlóju. (Why is there so much bustle?) Kí ló dé tí ìkánjí pò tó báyìí.
bustle (v.i.) pariwo ní ìdí isé ju isé síse lo. (Everyone was bustling about.) Gbogbo won ń pariwo ní ìdí isé ju isé tí wón ń se lo.
bustler (n.) aláìsinmi, aláriwo.
busy (adj.) láápon. (He is living a busy life.) ìgbésí ayé tó láápon ni ó ń gbé.
busy (v.t.) sisé lówó, saápon. (He is busy now.) Ó ń sisé lówó báyìí.
busybody (n.) olófófó, òbàyéjé, aláheso, ajíròso, alátojúbò, olófíntótó, òfínfótó. (He is an interfering old busybody.) Aláyonuso olófófó àgbàlagbà ni.
but (conj.) sùgbón, síbèsíbè, bí kò se béè àfi, àmó. (His mother won’t be there but his father might.) Màmá rè kò níí sí níbè sùgbòn ó seé se kí bàbá rè wà nébè.
butcher (n.) alápatà. (He is the owner of that butcher’s shop.) Òun ni ó ni ìsò alápatà yen.
butcher (v.t.) pa eran, pa àpatà.
butchery (n.) ilé alápatà, ìpakúpa, ibi pípa eran.
butler (n.) agbótí, omo òdò.
butt (v. t. and i) fi ìwo kan, fi orí kàn, kàngbò, sògbò, sonígbò. (The goat will butt the man in the stomach.) Ewúré náà yóò kan okùnrin náà nígbò níkù.
butt (n.) àgbá ńlá, ìdí sìgá. (We have a water butt at home.) A ní àgbá omi ńlá nínú ilé.
butter (n.) òrí àmó, bótà. (I want some butter on my bread.) Mo ń fé bótà díè lórí búrédì mi.
butter (v. t) fi òrí àmó sí, fi bótà sí. (He will butter four slices of bread.) Yóò fi bótà sí orí awé búrédì mérin.
butterfly (n.) labalábá.
buttock (n.) ìdí. (The beating had left some marks on his buttocks.) kan sí ìdí rè
button (n.) onini èwù, ìsé, ìdè, bótìnnì. (He has lost one of the buttons from his short.) Ó ti so òkan nù níní ìdè séètì rè.
burton (v. t. and i.) so, dì, dè. (He was asked to button (up) his skirt.) Wón ní kí ó de séètì rè.
buttonhole (n.) ilò onini èwù, ilò ìdè, ìhò bótìnnì. (The buttonhole is too big for this button.) Ihò ìdè náà ti tóbi jù fún ìdì yìí.
buttress (n.) ohun ìtì, ìtì ògiri, ohun tí a fi ti ògiri láti mú un dúró.
buxom (n.) dídárayá, sanra.
buy, bought (v. t.) rà sanwó fún, fi owó bè. (I will buy that box tomorrow.) N ó ra àpótí yen lóla.
buyer (n.) olùrà, eni tí ó ń ra nnkan. (Have you found a buyer for your house?) Sé o ti rí olùrà fún ilé re?
buzz (n.) ìkùn bí olóbòn-ùnbònrùn tàbí oyin. (The buzz of the phone interrupted our conversation.) Ìkùn bí olóbòn-ùnbon-ùn tí fóònù náà kùn dá òrò wa dúró.
by (prep.) nípasè, nípa owó lébàá. (Come here and sit by me.) Wá níbí kí o sì wá jókòó lébàá mi.
by-and-by(adv.) nígbòóse, nígbà díè. (by-and-by she met an old woman with a beard.) Nígbòóse, ó pàdé obìnrin arúgbó kan tí ó ní irùngbòn.
bygone (adj.) èyí tí ó ti kojá. (Let bygones be bygones.) Jé kí èyí tí ó ti koja, kojá
by-path (n.) ònà àbùjá.
bystander (n.) eni ti ó ń wòran, ònwòran. (He is an innocent bystander at the scene of accident.) Ònwòran tí kò mo nnkan kan lásán ni ní ibi tí ìjànbá náà ti selè.
byword (n.) òwe, ìfisòrò so. (She became the byword of the village.) Ó di ohun ìfisòrò so ní abúlé náà
Atumo-Ede (English-Yoruba) Cc
2437
6249
2006-12-17T07:01:51Z
Loadewole
101
/* Oju=iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (English-Yoruba): Cc]]
==Oju=iwe Kiini==
cabbage (n.) èfó òyìnbó. (Do you like cabbage.) Sé o féràn èfó òyìnbó.
cabin (n.) yàrá nínú okò, yàrá, àgó.
cabinet (n.) yàrá kékeré, àpótí ohun òsó, ìgbìmò ìjoba kan, àpapò àwon àsàyàn ènìyàn kan tí ó ń bá oba gbìmò, kóńbóòdù. (There is a medicine cabinet in the bathroom.) Kóńbóòdù oògùn wà ní ilé-ìwè. (He is a member of the cabinet of Oyo State.) Omo Ìgbìmò ìjoba ìpínlè Oyó ni.
cable (n.) okùn tàbí èwòn ìdákò dúró, èro irin tí a fi ń sòrò lábé òkun sí ilè mìíràn, wáyà tí ó nípon. (The ship is tied with a cable.) Wón fi okùn ìdákò dúró so okò ojú omu náà.
cablegram (n.) wáyà ti a fi ránsé lábé omi.
cackle (v. t. and i.) gbé bí àgbébò adìye, gbé. (Leave the chickens to cackle.) fi àwon adìye yen sílè kí wón máa gbé.
cactus (n.) igi oró.
cadence (n.) ìrehùn sílè, ìlo sókè àti ìlo sódò ohùn tí a bá ń sòrò. (He delivered his words in slow, measured cadence.) Ó rora ń fi ìlo sókè àti ìlo sódò ohùn tí ó níwòn so òrò rè.
cadet (n.) àbúrò, eni tí ó ń kó isé ní ilé-èkó àwon omo ogun.
cage (n.) ilé eye àgò kùrùkúrú, kùùkúú. (This is a cage of chicken for sale.) Àgò adìye nì yí tí won fé tà.
cajole (v. t.) pón, tàn, ké bí eye. (He will cajole you into writing the letter.) Yóò tàn ó láti ko ìwé náà.
cajoler (n.) apónni, elètàn.
cake (n.) àkàrà díndín, òòlè, móínmóín. Òjó (likes eating bean cake.) Òjó féràn láti máa je àkàrà erèé.
calabash (n.) igbá, akèrègbè
calamitous (adj.) ní jànbá.
calamity (n.) jànbá, òfò, wàhólà, ìdààmú, ìyonu ìjábà.
calculate (v. t. and i) sírò, kà. (He will calculate how far away the house is.) Ó sírò bí ilé náà se jìnà tó.
calculation (n.) ìsirò, kíkà. (It was an easy calculation to make.) Ìsìrò tí ó rorùn láti se ni.
caldron, cauldron (n.) ìkòkò ńlá, odù. (He mentioned a witch’s caldron in the story.) Ó ménu ba Odù àjé nínú ìtàn náà.
calendar (n.) ìwé ìkaye osù òsè àti ojó nínú odún kàléńdà. (I have bought this year’s calendar.) Mo ti ra kàléńodà odún yìí.
calf (n.) omo mààlúú asiwèrè ènìyàn, òpólósè. (I have torn a calf muscle.) Isan òpólósè mi ti ya.
calibre (n.) fífè enu ìbon, nínípon, ogbón orí. (He was impressed by the high calibre of the applicants for the job.) Ogbón orí gíga tí àwon tí ó ń wásé náà ní wú u lórí.
calico (n.) aso òwú, aso téru tàbí ìtékò.
calk, caulk (n.) dí jíjò nnkan, ohun tí a fi ń dí nnkan tí ó ń jò.
call (n.) ìpè. (He gave a call for help.) Ó se ìpè fún ìrànlówó.
call (v. t. and i.) pè, ko, nahùn. (She will call Adé for help.) Yóò pe Adé fún ìrànlówó.
calling (n.)
commissary, n. ìjòyè kan, asojú eni
commission, n. àse, ìfifunmi, isé, èrè. (They sell goods on commission) Wón máań ta ojà torí èrè tí won yóò rí lórí rè.
commission, v.t. rán, fi àse fún, jèrè (They will commission him to translate the work into Yoruba). won yóò fi àse fún un láti túmò isé náà sí èdè Yorùbá.
commissioner, n. eni tí a fún ní àse, aláse (Komísónà) (He is the commissioner for Agriculture.) Òun ni Komísónà isé isé Àgbè.
commit, v.t. fi lé lówó fún só, se ìléré. (I committed myself to working for the examination every night.) Mo se ìlérí láti máa sisé fún ìdánwò mi lalaalé.
committee, n. àjo ìgbìmò, egbé (The school committee has decided to look for a new teacher.) Àwon àjò ìgbìmò ilé-ìwé náà ti fenu ko láti gba olùkó tuntún.
committee (Parochial), n. àjo ìgbìmò kékeré ti ìjo.
commodious, adj. rorùn, dára, ní àyè. (It was a commodious house.) ilé tí ó ní àyè ni.
commodity, n. erù, ojà (A radio is an uncommon commodity in our village.) Rédíò jé ojà tí kò wópò ní abúlé wa.
commodore, n. oyè kan ní okò ojú omi, kómódò.
common, adj. wópò, bákan náà, tí gbogbo ènìyàn pò bíi wóbú. (Palm trees are common in our village.) Òpe wópò ní abúlé wa.
commonly, adv. nígbàkúùgbà, nígbà gbogbo, lópòlopò. (This is one of the most commonly used methods.) Eléyìí jé òken nínú àwon ìlànà tí wón máa ń lò nígbàkúùgbà
common payer, n. Ìwé ètò ìsìn nínú ìjo kírísítì, ìwé àdúrà àjogbà.
commonsense, n. ogbón, òye, are eni, làákàyè. (Please, use your commonsense.) Jòwó, lo òye re.
commonwealth, n. ire àwon ará ìlú, gbogbo ará ìlú, ìgbìmò àwon ilè tí ó gba òmìnira lódò ilè Gèésì. (Nigeria is a member of the commonwealth.) Omo egbé àwon ilè tí ó gba òmìnira lódò ilè Gèésì ni Nàìjíríà.
commotion, n. ìrúkèrúdò. (The crowd waiting outside was causing a commotion.) Àwon èrò tí ó dúró síta ń dá ìrùkèrúdò sílè
commune, v.i. jùmò sòrò, bá sòrò pò. (He will spend the time to commune with the people.) Yóò lo púpò nínú àkókò náà láti bá àwon ènìyàn sòrò pò.
communication, n. eni tí ó ń je Óúnje Alé Olúwa.
communicate, v.t. and i so fún, fi hàn, jùmò ba se pò, kòwé (We will communicate by letter once a month.) A ó máa kòwé sí are wa léèkan lósù.
communication, n. òrò, ìfifún, ìkòwé, ìbánisòrò. (This communication is confidential.) ìbánisòrò àsíírí ni eléyìí.
communion, n. ìdàpò ìsòkan, Oúnje Alé
(Go to communion.) ló sí ibi Oúnje Alé Olúwa
community, n. ará ìlú, egbé (Work for the good of the community.) Sisé fun ànfààní ará ìlú.
commute, v.t. pààrò, pààrò nnkan tàbí ìyà kan sí òníràn tí ó rorùn jù. (The government will commute his death sentence to one of life imprisonment.) ìjoba yóò fi èwòn ayérayé pààrò ejó ikú fún un.
compact, adj. lè móra, fara móra, dìlù, sinsin, wà pò, tí ó kéré tí ó sì rorùn láti gbé. (He bought a comact camera.) ó ra káméra tí ó kéré tí ó sì rorùn láti gbé.
compactly, adv. gboningbonin.
companion, n. elegbé, ojúgbà, enìkejì, ògbà (He was his close companion.) Ojúgbà tí ó sún mó on gidi ni.
company, n. egbé, àjo, òwó. (I work fo a muring company.) Àjo tí ó wa àlùmó-ónnì ilè ni mo ń bá sisé.
compare, v.t. and i. fi wé, fi wéra. (Compare the two books and buy the one with more picture.) fi ìwé méjèèji wéra kí o sì ra èyí tí ó ní àwòrán jù.
comparision, n. ìfiwéra, àfiwéra. (If you make a comparison between these two oranges, you will see which is riper.) Tí o bá se ìfiwérá àwon osàn méjèèjì yìí, o ó rí èyí tí ó pón jù.
compartment, n. ìpín, àyè, àyè ìjokòó nínú okò rélùwéè. (That is a compartment for the rich.) Àyè àwon olówó nì yen.
compass, n. àyíká, òbíríkítí, ìrinsé tí a fi ń mònà tí abéré ara rè máa ń tóka sí àríwá.
compass, v.t. yí ká, sagbàrakà
compass, v. sagbàrà
compassion, n. àánú, ìyónú, ìbákédùn. (He looked them with compassion.) ó fi ojú àánú wò wón.
compassionate, adj. láàánú, ní ìyónú, tí ó je mó àánú. (He was given the money on compasswnate gound.) Wón fún un ní owó náà lórí ìdí tí ó je mó àánú.
compassionately, adv. tàánútàánú.
compatible, adj. ye tósí, bá mu, sàìtàsé, wò pèlú. (The new system will be compatible with the existing equipment.) ìlànà tuntun náà bá àwon irinsé tí ó ti wà nílè mu.
compatriot, n. ará ìlé kan náà. (He played with his compatriot in the game.) Ó bá ará ìlú rè seré nínú eré náà.
compeer, v.t. se ògbà.
compeer, n. egbé, ògbà
compel, v.t. fi agbára mú, mú ní ipá. (The policeman will comple the man to sit down.) Olópàá náà yóò fi agbára mú okùnrin náà kí ó jókòó.
compensate, v.t. and i san fún, san padà fún, se àtúnse. (Nothing can compensate for one’s health.) Kò sì ohun tí ó lè se àtúnse fún àlàáfíà eni.
compensation, n. san padà, èsan, àtúnse (He received N 10, 000.00 in compensation.) Ó gba egbèrún náírà fún àtúnse.
compete, v.i. jà dù, bá dù, jìjàdù. (Several companies will compete for the contrack.) Opolopo ilé-isé yóò jà dù fún isé náà.
competence, n. tító, yíye, òye. (He gained a high level of competence in Yorùbá.) Ó ní òye tí ó ga nínú Yorùbá.
competent, adj. tó, lóye tó, ye. (Make sure that the company is competent to handle the job.) Rí i dájú pe ilé-isé náà lóye tó láti se isé náà.
competition, n. ìjàdù, ìdíje, ìje. (We are in competition with one other company for the contract.) A ń bá ilé-isé kan ja ìjàdùn lórí isé náà.
competitor, n. ajìjàdù adíje, abánidu. (He is my nearest competitor.) Òun ni adíye tí ó sún mó mi jù.
compile, v.t. tò sínú ìwé kó jo, sàkó jo ìwé se àkójo. (We are trying to compile a list of suitable people for the job.) A ń gbìyànjú láti se àkójo orúko àwon eni tí ó dára fún isé náà.
compiler, n. asèwé, akó-ìwé-jo.
complacency, n. ìtélórùn, ìdùnnú. (Despite signs of improvement in the economy, there is no room for complacency.) lékee wí pé àmì ìlosíwájú ti wa fún okòwò náà, kò sí àyè fún ìdùmú.
complacent, adj. nítélórùn dé be tí a fir ò pé a kò nílò àyípadà mó. (We must not be complacent about profress.) A kò gbodò ní ìtélórùn nípa ìlosíwájú débi tí a fir ò pé a kò nílò àyípadà mó
complain, v.i. fi sùn, se àròyé, ráhùn, rojó (I am going to complain to the headmaster about this.) Mo ń lo rojó fún olùkó àgbà nípa eléyìí.
complainant, n. olùfisùn, aláròyé, eléjó
complaint, n. ejó èsùn, àrùn, ìráhùn. (Why don’t you lodge a complaint against him?.) Kí ló dé tí o kò fi èsùn kàn án?
complete, adj. kún, pé, (I have a complete set of Nigerian stamps.) Mo ní òwó àwon sítán Nàìjíríà tí ó pé
complete, v.t. se tán, parí, yorí. (The workmen will soon complete the building job.) Àwon òsìsé náà yóò parí isé ilé náà láìpé.
completely, adv. pátá pátá, yán-án yán-án, bìrí, barakun, dérudéru, òkodoro. (I have completely forgotten his name.) Mo ti gbàgbé orúko rè pátápátá
completion, n. ìparí, èkún, pípé, àsepé, òpin, ìpèkun, ànítán, ìsepari. (The road is nearing completion.) Títì náà ti ń súnmó ìparí.
complex, adj. sòro, díjú. (He bought a complex machinery.) Ó ra masíìnì tí ó díjú
complexion, n. àwò ojú, àwò, ìrísí. (He has a bad complexion.) ó ní àwò tí kò dára
compliance, n. ìjéwó gbígbà, fífé (The money was paid in compliance with the wishes of his master.) Wón san owó náa láti fi gbígba ìfé ògá kàn.
complicate, v.t. díjú, lólù. (This will complicate the matters.) Eléyìí yóò jé kí àwon òrò náà díjú.
complicate, n. ìdíjú, ìlólù. (Here is a further complication to worry us.) ìdíjú mùíràn tún nì yí tí yóò dà wá láàmú.
compliment, n. ìkíni, ìbùyìn fún. (They me a well deserved compliment.) Wón fi ìbùyìn fún tí tó sí mi fún mi.
compliment, v.t. kí, yìn. (He will compliment him on his excellent Yorùbá.) Yóò yìn ún fún Yorùbá rè tí ó dára gan-an.
comply, v.i. je, fé, gbà, fi moso kan, tè sí. (He refused to comply.) Ó kò láti gbà.
comport, v.t. and i. hùwà, bá mu, wò pèlú (His conduct did not comport with his high position.) Ìwà rè kò bá ipò rè tí ó ga mu.
compose, v.t. tò jo, sà jo (He compased a poem.) Ó to ewì kan jo
composed, adj. fara balè, fokàn lélè, se wòò. (He seemed outwardly composed.) Ní òde ara, ó dàbí eni pé o fokàn lélè.
composer, n. olùpilèsè ìwé, olùpitèsè orin, olùsèdá orín.
compound, v.t. and i dà lù, dà pò móra, dà pò mó (Liquid soaps compounded with salt water.) Ose olóme dàpò mó omi iyò.
compound, n. ìdàlù, agbodé, àgbàlá. (There are five families living in our compound.) Àwon ebí márùn-ún ni ó ń gbé agboolé wa.
comprehead, v.t. mò, yé, mòye (He could not comprehend how someone could risk his life in that way.) Kò yé e bí enikan se lè fi èmí ara re wéwu ní ònà yen.
comprehensible, adj. ti ó lè yé ni. (The passage is easily comprehensible to the reader.) Àyokà náà jé èyí tí ó lè yé ònkawe náà.
comprehension, n. ìmòye, òye (His behaviour is beyond comprehension.) Ìwà rè kojá ìmòye.
compress, v.t fún, fún pò (They will compress the story to one page.) Won yóò fún ìtàn náà pò sí ojú ìwé kan.
compression, n. ìfúnpò. (They talked about air compression.) Wón sòrò nípa ìfúnpò afefe.
comprise, v.t. kà mó, kà kún (Older people comprise a large proportion of those living in poverty.) Àwon arúgbó ni a kà kún ìpín tí ó pò jù nínú àwon tí ìsé ń sé.
compromise, n. ìdàjà, àdéhùn (After lengthy talks, the two sides finally reached a compromise.) Léyìn òpòlopò òrò, àwon ìhà méjèèjì wá se àdéhùn.
compromise, v.t. and i parí ìjà, mú ré (They were unwilling to comprominse with the teacher.) Won kò fé láti bá olùkó náà párí ìjà.
compulsion, n. ìfagbára se, ipá ìfagbára mú. (You are under no compulsion to pay immediately.) O kò sí ní abé ìfagbára mú láti san owó báyìí.
compulsory, adj. pèlú agbára, pèlú ipá, pon dandan. (Learning English is compulsory in their school.) kíkó èdè Gèésè pon dandan ní ilé-ìwé won.
compunction, n. ìrònú, ìkáàánú, ìgún lókàn (He kept me waiting without the slightest compunction) Ó dá mi dúró láìsí ìkáàánú kankan bíí ti í wù ó mo
computation, n. ìsirò, ìdíyelé, ìkà (He has wealth beyond computation.) Ó ní orò tí ó ko já ìserò.
compute, v.t. kà, sírò, díye lé (He will compute his losses at N 50.) Yóò sírò iye tí ó pàdánù sí áádota àádóta náírà
comrade, n. egbé enìkejí, elegbé, olùkù. (They are his comrades in arms in arms.) Wón jé elégbé rè nínú isé ológun
con, v.t. se àsàrò, kó sórí sàkíyèsí rere, tókò
concave, adj. jìn kòtò (He brought some concave mirrors.) Ó mú àwon dígí tí jìn kòtò wá.
conceal, v.t. fi pamó (He tried to conveal the fact that he went there.) Ó gbìyànjú láti fit i pé ó lo síbè pamó.
comcealment, n. ìfipamó, ìfisùn, ìfarapamó. (Many animals rely on concealment for protection.) Òpòlopò eranko gbékèle ìfarapamo láti dáàbò bo ara won
concede, v.t. gbà, jéwó, fi fún, gbà bí òtító, gbà láìjiyàn, fi sílè, fi jínkí (He was forced to concede that there might be difficulties.) Wón fi agídí mú un láti gbà pé ìsòro lè wà.
conceit, n. gbígbón lójú ara eni. (He is full of concent.) Ó kún fún ogbón lójú ara rè
conceivable, adj. yíyéni, tí ó lè yéni, tí a lè gbàgbó, tí ó seé rò (It is conceivable that I can see him.) Ohun tí ó seé rò ni pé mo lè rí I lóla.
conceive, v.t. and i lóyún, rò, sebí, féra kù (God is often conveived of as male.) A máa ń rò pé okùnrin ni Olórun jé.
concentration, n. àròjinlè, ìfokànsíbìkan, ìfokànsí. (The book needs a lot of concentration.) Ìwé náà nílò ìfokànsí gidi ni
comception, n. oyún, ìrò, ìsebí, ìférakù èrò (I have no conception of what you mean.) N ko ni èrò ohun tí o ní lókàn.
convern, n. ìse, aníyàn, ìfiyèsí, ohun tí ó kanni. (He has no concern for his children.) Kò ní àníyàn fún àwon omo rè.
concern, v.t. tó, kàn, se (The letter concerns you.) Ìwé náà kàn ó
concerning, prop. Nípa ti, ní ti, nípa (He asked many questions converning the future of the school.) Ó bèrè òpòlopò ìbéèrè nípa ojó iwájú ilé-ìwé náà.
concert, n. iré orìn, eré orin, ìfìmòsòkan (The built a concert hall.) Wón kó gbòngùn fún eré orin.
concertina, n. dùùrù olówó
concession, n. ìjòwólówó, ìfifún gbígbà. (The concession of university status to some colleges was loved by many students.) Òpòlopò akékòó ni ó féràn ìfi ipò Yunifásìtì fún àwon kóléèjì díè.
conciliate, v.t. tù lójà, là níjà, so di òré
conciliation, n. ìlàjù, ìtùlójú (The dispute in the school is being dealth with by the conciliation board.) ìgbìmò fún ìlàjà náà ti ń yanjú èdèàìyedè ilé-ìwé náà.
concise, adj. kúrú, níbá, sókí, kukuru (He made a concises statement to the police.) Ó so òrò kúkurú fún àwon olópàá.
concluse, v.t. and i se parí, se tán, pinnu, rò sí. (What can you conclude from that?) Kí ni o lè pinnu láti inú ìyen?
conclusion, n. ìparí, ìsetan, ìpinnu, òpin. (My conclusion was that the boy was guilty.) Ìpinnu mi ni pé omokùnrin náà jèbi.
concoct, v.t. sè, mú dè, mú pé, dìtè (The soup concocted from up to a dozen different kinds of fish.) Orísìí eja tí ó tó bíi méjìlá ni wón fi se obè náà.
concoction, n. ìsè, ìmúdè, àdàlù. (It was a concoction of different types drinks.) Àdàlù orísirísìí nnkan mímu ni.
concord, n. ìrépò, àlàáfíà ìsòken. (The country is living in concord with neighbouring states.) Nàìjíríà ń gbé ní àlàáfíà pèlú ìlè tí ó tì í
concordance, n. ìwé tí ó ń tóka sí àwon òrò tàbí ibi pàtàkì nínú ìwé kan, pàápàá nínú bíbéélì, ìwé atóka (That is a Bible concordance.) Ìwé atóka Bíbéélì ni yen
concourse, n. àjo, ìwójopò
concrete, adj. pàtàkè, àpòpò síméńtì, yanrùn àti òkúta. (These are concrete steps.) Àwon ìgbésè tí ó se pàtàkì nì yí.
concubine, n. àlè
concupiscence, n. ìfékúfèé ìròkurò.
concur, v.i. sòken, se déédéé, jùmò se, fìmò sòken, bá mòpò, jóhen, gbòjègè. (I concur with the speaker in condemning bribery.) Mo fìmò sòken pèlú olùsòrò náà pé rìbá kò dára.
concurrence, n. ìsòkan, ìse déédéé, òjègè, ìbámòpò, ìjóhen (You may seek the concurrence of her parents before sending the girl to school.) O lè béèrè ìjóhen àwon òbí omobìnrin náà kí o tó rán an lo sí ilérìwé
concussion, n. ìkolù, ìlu ohun méjì pò (He was taken to hospital with concussion.) Wón gbé e lo sí ilé-ìwòsàn nítorí pé ó ní ìkolù
condemn, v.t. dá lébi, báwí (He was condemned to death for murder.) Wón dá a lébi ikú fún ìpànìyàn.
condemnation, n. èbi, ìdálébi, ìbáwí. (There was widespread condemnation of the invasion.) Òpòlopò ìdálébi ni ó wà fún ìgbógun tì náà.
condensation, n. kike, dídì, rírogún. (They talked about the condensation of milk.) Wón sòrò nípa dídì wàrà.
condense, v.t. and i ki. rogún, dìlù, dì. (The steam from the boiling water condensed on the glass and ran down as drops of water.) Ooru láti inu omi sísè náà di lára gíláàsì ó sì ń sàn sílè bí ìkán omi
condescend, v.i. relè, re ara rè sílè, gbà (The headmaster will condescend to open the new playing field.) Olùkó àgbà yóò gbà láti sí pápá ìseré funtun náà.
condescension, n. ìrèlè, ìre ara sílè, gbígbà. (His smile was a mixture of pity and condescension.) Èrín rè jé àpapò àánú àti ìrera eni sílè
condiment, n. nnkan tí ó ń mú oúnje dùn. (He showed us the hot condiments made from a variety chilli peppers.) Ó fi àwon nnkan tí ó máa ń mú oúnje dùn tí a fi ata wéwé se hàn wá.
condition, n. ìwà, ipò, ìrí (The box is in good condition.) Ipò tí àpótí náà wà dára.
condole, v.i. bá dárò, bá kédùn, tù nínú
condolence, n. ìbákédùn, ìbásèdárò, ìtùnínú (He expressed his condolences.) Ó fi ìbákédùn rè hàn.
conduce, v.i. ràn lówó, fà (Does temperance conduce to good help.) Njé àìsàseju máa ń ran ìlera lówó?.
conduct, n. ìwà, ìse, ìlò. (The school has a strict code of conduct.) ilé-ìwé náà ní òfin líle tí ó je mo ìwà.
conduct, v.t. and i fònà hàn, sìn, se àkóso, se (The teacher will conduct us round the school.) Olùkó náà yóò fònà hàn wá yíká ilé-ìwé náà.
conductor, n. amònà, alákìóso (The conductor on a train sells ticket.) Amònà okò ojú irin máa ń ta tíkéètì.
coney, n. gara, eranko kan bí ehoro.
confection, n. àdídùn, àkàrà dídùn tí ó fani móra.
confectioner, n. aládìídùn, alákàrà
confederacy, n. ìdìmò, ìmúlè, ìrépò, àwon tí ó dìmò pò (They discussed the confederacy of Delos.) Wón sòrò nípa àwon Délóòsì ti ó dìmò pò
confederate, v.t. and i dìmò, mulè (confederate with.) mulè pèlú.
confer, v.t. and i fi fún, bá sòrò (He wanted to confer with his colleague before reaching a decision.) Ó fé bá àwon elégbé rè sòrò kí wón tó se ìpinnu
conference, n. ìjùmòso, ìsòrò, àpèjo, àpérò. (My father went to a teachers’conference) Bàbá mi lo sí àpérò àwon olùkó
confess, v.t. and i jéwó, gbà (I confess to breaking the chair.) Mo jéwó pé èmi ni ó wó àga náà.
confession, n. ìjéwó (I have a confession to make – I have lost your pencil.) Mo ní ìjéwó kan láti se –Mo ti so péńsù rè nù
confident, n. eni tí a gbékè lé òré ìyòré, olóòótó, eni tí a fi ohun àsíírí pamó sí lówó (He is a confidant of the teacher.) Òkan n’nú àwon eni tí olùkó gbékè lé ni
confide, v.t. and i gbékè lé, fi okàn tán. (There is no one here I can confide in.) Kò sí eni kan kan níbí tí mo lè gbélè lé.
confidence, n. ìgbékèlé, ìláyà, ìfi okàn tán. (Have bconfidence in yourself.) Ní ìgbékèlé nínú ara re.
confident, adj. dídájú, láìsí àníàní, ìdánilójú (We are confident of success.) A ní ìdánilójú pé a ó yege.
confine, n. ìpìnlè, ààlà. (He is within the confines of the island.) Ó sì wà ní ààlà erékùsù náà.
==Oju-iwe Keji==
confine, v.t. and i há mó, se àkóso, fi ààlà sí, fi sí èwòn tì mólé (The students will be confined to the school.) Won yóò há àwon akékòó mó ilé-ìwé
confinement, n. ìhámó, ìtìmólé, ìbímo (He was placed in confinement.) Wón fi sí ìtìmólé
confirm, v.t. tenu mó, fi esè múlè, mú lókàn le, jéwó (What you tell me confirms my suspicion.) Ohún tí o so fun nu. fi esè ohun tí mo ti ń fura sí múlè.
confirmation, n. ìtenumó, ìfesèmúlè, ìjéwó, ìmúlókànle, Konfirmansí (I am still waiting for confirmation of the results.) Mo ti ń dúró de ìfesèmúlè èsì ìdánwò náà.
confirmation service, n. ìsìn ìgbówólélórí
confiscate, v.t. bolé. Gbà, gbà fún ìjoba lónà ìjeníyà, gbà fún ìjoba gégé bí ìjeníyà (They will confiscate the land after the war.) Won yóò gba ilè náà fún ìjoba gégé bí ìjeníyà léyìn ogun.
confiscation, n. ìbolé, gbígbà, gbígbà fún ìjoba lónà ìjeníyà, ìgbésèlè. (There were numerous confiscations of bad books.) Òpòlopò ìwé tí kò dára ni ìgbésèlé selè sí.
conflagration, n. jíjó iná ńlá, ilé jíjó, iná ńlá tí ó ba òpòlopò nnkan jé ní pàtàkì, ilé.
conflict, n. ìjà, ìbkolù, ìwàyá ìjà, ìwòyá ìjà. (There was a conflict between the criminals and the police.) Ìjà selè láàrin àwon òdaràn náà àti àwon olópàá.
confluence, n. ibi tí odò méjì ti pàdé. (Lókója is a confluence town.) ìlú tí odò méjì ti pade ni Lókója.
conform, v.t. and i se déédéé, gbà, mú jo, teríba fún (He refused to conform to the local custom.) Ó kò láti gba àsà ìbílè náà.
conformable, adj. fífarawé, jíjéwó, ìgboràn. (comformable to yourmshes.) ìgboràn sí ìfé re
conformation, n. ìfarawé, jíjo, ìbáse déédéé, ònà tí a fi sèdá nnkan, ìhun.
confound, v.t. dàrú, dààmú, dàpò, dà láàmú. (His behaviour amazed and confounded her.) Ìwá rè yà á lénu ó sì dà á láàmús.
confounder, n. adanirú, orúdàrúdàpò, aládàrú.
confraternity, n. egbé
confront, v.t. kò lójú, fi sàkàwé, dojú ko. (The prisoner was confronted with his accusers.) Àwon tí ó fi èsùn kan eléwòn náà dojú ko ó
confuse, v.i. dàrú pòrúùrùù, dà láàmú, dabarú
(The new work will confuse you.) Isé tuntun náà yóò dà ó láàmú
confused, adj. rándanràndan, júujùu, rúdurùdu. (He was in a confused state of mind.) Ipò tí ó rí júujùu ni okàn rè wà.
confusedly, adv. jágbajàgba, rúurùu,olóhùnyohùn
confusion, n. rúdurùdu, àìlójú, ààmú, ìdààmú, òrúúruù, ìdàrúdàpò (In the class, everything lies about in confusion.) Nínú kíláàsì náà, gbogbo nnkan rí rúdurùdu.
confutation, n. yípo, janí koro, bì subú
confute, v.t. yípo, já ní koro, bì subú
congeal, v.t. and i ki, dì (His blood was congealed.) Èjè rè dì
congenial, adj. bíbámu, bamu, wò (In the village, he found few persons congenial.) Ní abúlé náà, ènìyàn díè ni ó rí tí ó bá a mu
congest, v.t. and i kó jo, kó pò
congestion, n. ìkójopò èjè ìkúndétí
conglomeration, n. ìkójopò nnkan (In the town could be found a conglomeration of buildings of different sizes.) Ní ìlú náà ni a ti lè rí ìkójopò ilé lórísirísi.
congratulate, v.t. and i bá yò, yò fún, yìn (I will congratulate them on their results.) N ó yò fún won nítorí èsì ìdánwò won.
congratulation, n. ìyìn, yíyò fún, bíbá yò (Congratulations on your exam results.) Ìyìn fún èsì ìdánwò re.
congregate, v.t. and i péjo pò (Teachers often congregate in the hall.) Àwon olùkó sáábà máà ń péjo po sínú gbòngàn náà.
congregation, n. ìpéjo, àpéjo, ìjo. (The congregation stood to sing the hymn.) Àwon ìjo dìde láti ko orin mímó
congress, n. àjo, ìpéjo (He was making a speech at the Yoruba congress.) Ó ń sòrò níbi ìpéjo Yorùbá.
conical, adj. bí adodo, bí òngo.
conjecture, n ìròtélè, ìsotélè, àbùjá, ìdáléjó nípa ìméfò (I was right in my conjecture.) Mo tònà nínú ìsotélè mi
conjecture, v.t. tànmó-òn, dábàá (It was as I comjectured.) Bí mo se tànmó-òn ló rí.
conjoin, v.t. and i sopò, sòkan
conjugal, adj. ti ìsoyìgì, ti ìgbéyàwó. (conjugal love.) Ìfé ti ìgbéyàwó.
conjunction, n. ìdàpò, ìbápàdé, àjosepo, ìbásepò. (The police are working in conjunction with tax officers in the investigation.) Àwon olópàá ń sisé pèlé ìbásepò àwon oníwèé ilé lórí ìwadìí náà.
conjure, v.t. and i fi búra, se ìfàyà, se àfòsè, pidán. (His father tought him to conjure.) Bàbá rè kó o bí a se ń pidán
conjurer, n pidánpidán, onídán, aláfòse
connect, v.t. and i bá tan, bá dòpò, so pò, fi are kóra. (connent this wire to the television.) So wáyà yìí pò mó telifísàn.
connection, n. ìsolùpò, ìfarakóra, ìbátan. (What is the connection between you and Olú?) Kí ni ìbátan tí ó wà láàrin ìwo àti Olú?
connivance, n. síse bí eni pé a kò mó ohun tí a ti mò, ìmò-ónmò mójú kúrò. (It was done with the connivance of the teacher.) Ó se é pèlú ìmò-ónmò mójú kúrò olùkó náà.
connive, v.i. mò-ónmò mójú kúrò. (The government was accused of having connived with the police.) Wón fi èsùn kan ìjoba pé àwon àti olópàá mò-ónmò mójú kúrò gba ìpànìyàn láàyè
conquer, v.t. borí, ségun. sétè (The chief will conquer the villages near his own.) Olóyè náà yóò ségun àwon abúlé tí ó súnmó tirè
conqueror, n. aségun, asétè (The chief was a conwqueror.) Aségun ni olólyè náà.
conquest, n. ìségun, ìsétè (The chief made many conquests.) Òpòlopò ìsegún ni o wáyé láti owó olóyè náà.
conscience, n. èrí okàn. (He won’t let it trouble his conscience.) Kò níí jé kí ó da èrí okàn rè láàmú
conscientious, adj. déédéé, tító, mímó, ní òtító inú (He is a conscientious worker.) Òsìsé tí ó ní òtító inú ni.
conscious, adj. mímò sínú ìmò sínú (I was conscious that he was looking at me.) Mo ní ìmò sínú pé ó ń wò mí
consecrate, v.t. yà sí mímó yà sótò, fi je oyè bísóòbù (The new school was consecrated before students started lectures.) Wón ya ilé-ìwé tuntun náà sí mímó kí àwon akékòó tó bèrè èkó kíkó.
consecutive, adj. léselése, léseese, sísè-n-tèlé (She was absent for nine consecutive days.) Ó pa ilé-ìwé je fún ojó mésàn-án ní sísè-n-tèlé.
consecutively, adv. léraléra.
consent, n. ìfohùnsòkàn, gbígbà, ìlóhùnsí, ìjé.wó. (The consent of your father is requiredc for the money.) A nílò ìfohùnsòkàn bàbá re fún owó náà.
consequence, n. àse, ìjásí, ìdí, ìparí, ìgbèyìn, àdádé. (As a consequence of going to the best school in the country, he got a food job.) Ìgbèyìn lílo sí ilé-ìwé tí ó dára jù ní ilè yìí ni ise gidi tí ó rí
consequently, adv. àsèyìnwá àsèyìnbò (This poses a threat to agriculture and consequently the local industries.) Ó jé ewu fún isé ògbìn àsèyìnwá àsèyìnbò, ó jé ewu fún awon ilé-ise esè kùkú
consider, v.t. and i rò, wádìí, dàrò gbèrò kíyè sí, gbìmòràn, rò wò, gbà rò. (I consider that Òjó is very clever.) Mo rò pé Òjó mòwé gan-an.
considerate, adj. nírònú tí ó ń gba ti elòmíràn rò. (It was considerate of him to wait.) Ó gba ti elòmíràn rò láti dúró.
consideration, n, ìfiyèsí, ìrò, ìyìn, èrò, ìmòràn
(Yor should show poor people consideration.) ó gbódò fi ìfiyèsí hàn fún àwon òtòsì
consign, v.t. rán sí, fi lé lówó. (He will consign his soul to God.) Yóò fi èmí rè lé Olórun lówó.
consignment, n. ìfilélówó, erù tàbí ohun tí a fi sowó sí ènìyàn fún títà. (A consignment of medicine has just arrived.) Erù oògùn kan sèè dé.
consist, v.t. ní, jé wà. (The committee consists of ten members.) ìgbìmò náà ní omo egbé méwàá.
consistent, adj.dúró, ki, dulu, wà, bákan náà, dúró láìyesè. (He is a consistent friend of the workers.) Òré tí ó dúró láìyesè ni ó jé fún àwon òsìsé.
consolation, n. ìtùnú, ìrèlékún, ìsìpèfún. (The children were a great consolation to him when his wife died.) ìtùnú ńlá ni àwon omo náà jé fun un nígbà tí ìyàwó rè kú.
consolatory, n. olùtùnú, arenilékún, onípè
console, v.t. tù nínú, gbà níyànjú, pètù sí, sìpè fún. (Nothing could console him when his wife died.) Kò sí ohun tí ó lè tù ú nínú nígbà tí ìyàwó rè kú.
consolidate, v.t. and i so di òkan, so di líle. (They will consolidate their banks.) Won yóò so báńkì won di òkan.
consolidation ìsodòkan, ìsodilile. (They took part in the consolidation of the banks.) Wón kópa nínú ìso àwon bánkì náà dòkan .
consort, n. elegbé, oko tàbí aya. (He is the prince consort.). Òun nì oko obabìnrin wa.
consort, v.t. bá kégbé, bá mu. (His practice does not consort with his preaching.) Ìwà rè kò bá ìwàásù rè mu.
conspicuous, adj. hàn gbangba, láìfarasin, hàn ketekete, yorí sóde. (The event was a conspicuous success.) Ìsèlè náà yorí sí ìyege tó hán ketekete.
conspiracy, n. òtè, ìdìtè, ìdìmò ìkòkò, rìkísí, tèmbèlèkun. (There was a conspiracy overthrow the government.) Ìdìtè àtidojú ìjoba délè selè.
conspirator, n. olòtè, adìtè, onírìkísí
conspire, c.t. and i. ditè dìmò ìkòkò, di rìkísí. (They will conspire against the government.) Won yóò dìtè mó ìjoba.
costable, n. olopàá. (Costable, have you finished your report?) Olópàá, sé o ti parí àkosílè re?
constabulary, n. egbé olópàá
constancy, n. ìdúró sinsin ìsòótó, ìfesèmúlè (He admiver his constancy.) ó yin ìdúró sinsin rè.
constant, adj. tí kò yí padà, dídúró sinsin, sòótó, ìdúró sinsin. (He has been constance in his devotion to Yorùbá studies.) Ó wà ní ìdúró sinsin nínú ìkobiara sí èkó Yorùbá.
constantly, adv. fírífírí, léraléra, lemólemó (Fashion is changing constantly.) Aso ìgbà ń yí padà lemólemó
consternation, n. ìpayà, ìdààmú (The announcement of his retirement caused consternation among his frieds.) Ìkéde ìfèyìntì rè dá ìpayà sílè láàrin àwon òré rè.
constipate, v.t. díjú ònà, dí nínú, sàìyàgbé
constipation, n. dídí inú, àìyàgbé. (He is suffering from constipation.) Àìyàgbé ń dà á láàmú.
constitution, n òfin, èdá ara (Great Britain has an unwritten constitution.) ìlè Gèésì ní òfin tí a kò ko sílè.
constrain, v.t. fi agbára se, rò, di dandan. (I feel constrained to write and ask for your forgiveness.) Mo rí i pé ó di bèèrè fún ìdáríjì láti òdò re.
constraint, n. agbára, ipá (He acted under constraint.) Ipá ni ó fi se ó.
construit, v.t. and i. kó, se, kàn. (They will construct a house.) Won yóò kó ilé kan.
construction, n. kíkó, síse, kíkàn, ìsèro, ìtumò òrò (The construction of new houses is the tuntun) ni ó je gómìnà náà lógún.
construe, v.t. and i túmò, làdí, so àsoyé. (He construed a passage from fágùnwà.) O so àyokà kan láti inú (ìwé) fágùnwà ní àsòyé.
consul, n. asojú ìjóba kan ní ilè mìíràn láti se ìtójú àwon Omo ìlú rè níbè, asojú ìjoba kan ní ilè mìíràn. (He is the Nigerian consul in Benin.) Òun ni asojú ìjobá ilè Nàìjíréà ní ilè ‘Bènè.
consulate,n. oyè asojú ìjoba kan ní ilè mìíràn, ilé asojú ìjoba kan ní ilè mìíràn. (He went to the Naigerian consulate in India.) Ó lo sí ilé asojú ilè Nàìjíríà ní ilè in díà.
consult, v.t. and i. bèèrè, fi òrò lò, wádìí òrò, rò (I will consult Olú about the book.) N ó fi òrè ìwé náà lo Olú.
consultation, n. àjùmò sòrò, ìbèèrè, ìfòròhò, àpéwò, àpérò àyèwò. (There is a large collection of books for consultation in the library.) Òpòlopò ìwé ni ó wà fún àyèwò ni ilé-ìkàwé.
consume, v.t. and i. run, fi sòfò, je tán, fi jóná, je run, je. (You must not consume food in the class.) O kò gbodò je ouńje nínú kíláàsì náà.
consumer, n. afohun sòfò, runnerunni, alájetán, ònrajà. (I am a member of a consumer society.) Omo egbé ònrajà kan ni mí.
consummate, v.t. se parí, se pé, jé kí ó pé. (His happiness was consummated when he bought the book for him.) Ó jé kí ayò rè pé nígbà tí ó ra ìwé náà fún un.
consummation, n. ìparí àsetán, òpin. (The paintings are the consummation of his class assignments.) Àwon àwòrán náà ni òpin isé kíláàsè rè.
consumption, n. àmódi àyà, àrùn èdòfóró, jèdòjèdò, rírà àti lílo nnkan. (Consumption rather than saving has become the central feature of the country.) Rírà àti lílo nnkan yàtò sí fífi nnkan pamó ti wá di ohun tí ó je ilè náà lógún.
contact, n. ìfarakanra, ìpàdé. (The two wires were in contact.) Àwon wáyà méjèèjì náà wà ní ìfarakanra
contagion, n. àrùn tí ó ń ràn, ìgbèèràn, èèràn.
contain, v.t. fi pèlú, gbà sínú ní nínú, wà nínú. (The bowl contains yams.) Isu wà nínú abó náà.
contaminate, v.t. bàjé. (The petrol has contaminated the fish.) Epo betiróò ti ba ela náà lé.
contamination, n. ìbàjé (They talked about the contamination of the minds of the youth.) Wón sòrò nípa ìba okàn àwon èwe ilé.
contemn, v.t. kégùn, gàn, fi pe oókan, fi ojú tín-ínrín.
contemplate, v.t. and i. se àsàrò, ronú, wò. (I have never contemplated living abroad). N kò tíì ronú nípa gbígbé ilè òkèèrè rí.
contemplation, n. ìrò, asaro, wíwò. (He sat down in deep contemplation.) ó jókòó ó sì ń se àsàrò tó jinlè.
contemporary, adj. wà nígbà kan náà, elegbé eni, elegbé. (Fágùnwà was contemporary with Odúnjo.) Elegbé ni fágùnwà àti Odúnjo.
contempt, n. ègùn, ìkégàn, àìkàsí, wíwò kín-ún, ìfojú tín-ínrín, ìrífín. (A man who is cruel to his children should be held in contempt.) Ègàn ni ó tó sí okùnrin tí ó bá burú sí àwon omo rè
contemptible, adj. légàn, láìní láárí, sàìní láárí.
contemptuously, adv. tìkà tègbìn.
contend, v.t. and i jìjàdù, jà, bá sò, bá díje, bá jiyàn. (They are contending for power.) Wón ń jà fún agbára.
content, adj. ní ìtélórùn. (He had to be content with third place.) O nilati ní ìtélórùn pèlú ipò kéta.
content, n. ìtélórùn. (He is living in peace and content.) Ó ń gbé ní àlàáfíà àti ìtélórùn.
contention, n. ìjà, asò (This is not a time for contention.) Àkókò ìjà kó nì yí.
contentious, adj. Oníjà, alásò. (Try to avoid any contentious wording.) Gbìyànjú láti yera fún àwon òrò alásò.
contentment, ìtélórùn. (He has now found contentment.) Ó ti wá ní ìtélórùn.
contents, n. àkópò, èyí tí ó wà nínú, ohun tí ó wà nínú. (He hadn’t read the letter so was unaware of its contents.) Kò tí ì ka létà náà nítorí náà kò mo ohun tí ó wà nínú rè.
contest, n. ìjà, ìdíje. (We were at the singing contest.) A wà ní ibì ìdíje orin náà.
contest, v.t. and i. jà, jiyàn, díje (There candidates will contest the leadership.) Àwon olùdíje méta yóò díje fun ipò olórí.
context, n. sàkáání, àwon òrò tí ó síwájú tí ó sì tèlé àwon òrò pàtàkì nínú ìwé tí a ń kà lówó láti túmò rè (His decision can only be understood in context.) Sàkáání ibi tí ó ti se ìpinnu rè nìkan ni ó ti lè yéni.
continence, n. ìmáradúro àkóso ìwà.
continent, n. òkan nínú àwon ònà ńlá márùnrún tí a pín ojú ilè ayé sé, ilè. (Africa is one of the continents) Òken nínú àwon ònà ńlá márùn-ún tí a pín ojú ilè ayé sí ni Aáfíríkà.
contingent, n. nnkan tí kò dájú, nnkan tí a kò rò télè.
continual, adj. pé títí, dúró títí. (He was tired of the continual rain.) Òjò tí ó pé títí láìdáwóró náà ti sú u .
continually, adv. títí, títí lo, léraléra. (New producty are continually being developed.) Wón ń sèdá àwon ohun èlò tuntun léraléra.
continuation, n. ìfapé títí, àìdúró, ìbálo (They are planning the ensure the continuation of the economic reform programme.) Wón ń gbèrò láti rí i pé àtúnse, ètò orò ajé náà ń lo láìdúró
continue, v.t. and i dúró pé, múra sí, bá nsó, ji-ngíri, wà títí, máà se é. (He is going to continue with the work.) ó sì máa máa bá isé náà nsó.
continuous, adj. àbálé-àbálé, láìdúró. (The rain has been continuous since this morning.) Òjò ti á rò làídúró láti àárò yìí.
control, v.t. ló pò, tè, kákò, sù pò. (Her face ontorted with anger.) ìbínú ti jé kí ó su ojú pò.
contortion, n. ìlópò, títè, ìkákò, ìsùpò. (His facial contortions amused the children.) ìsu ojú pò rè pa àwon omodé lérìn-ín.
contraband, adj. lòdì sí òfin, tí òfin kò. (He was selling contraband goods.) Àwon erù tí ó lòdì sí òfin ni ó ń tà.
contract, n. ìpínhùn, àdéhùn, ìpinnu (They have begned the contract.) Wón ti fi owó sí ìwé àdéhùn náà.
contract, v.t. and i. ké kúrú, dínkù, sókì, súnkì (Glass contract as it cools.) Gíláàsì máa ń sókì tí ó bá ti ń tutù.
contraction, n. ìkékúrú, ìsókì, ísúnkì
(‘Raso’ is the contration of ‘ra aso’) ‘Raso ni ìsúnkì fún ‘ra aso’.
contractor, n. eni tí a bá sé àdéhùn isé. (He is our building contractor) Òun ni eni tí a bá se àdéhùn isó ilé isa.
contradict, v.t. jì lésè, jà níyàn, takò, já ní koro, gbó lénu (He will contradict the boy’s statement.) Yóò tako ohun tí omokùnrin náà so.
contradiction, n. ìjiyàn, ìjìlésè, ìtakò, ìtakora. (There is a contradiction between the two sets of figures.) ìtakora wa láàrin àwon òwó nóńbà méjèèjì.
contradictory, adj. bámìíràn, tí ó lòdì tí ó ń ja ara won níyàn. (The advice I received was of ten contradictory.) Ìmòràn tí ó lòdì sí ara ni mo sáábà ń gbà.
contrariwise, adv. ní ìlòdìsí. (It wasked contrariwise, first you diated the number, then you put the money in.) Ní ìlòdìsí ni ó sisé ní àkókó, oó yí nóńbà, léyìn náà, oó wá fi owó sí i nínú.
contrary, adj. lòdì. (What you have done is contrary to the law.) Ohun tí o se lòdì sí òfin.
contrast, v.t. and i. fi wára, fi ìyàtò sí. (He contrasted the shirts and found that while one was bad.) ó fi àwon sáàtì méjèèjì wéra ó sì rí i pé funfun kò dáro.
contrast, n. ìfiwéra, ìfìyàtò sí (Careful contrast of the two plans shows some important differences.) ìfiwéra àwon èrò méjèèjì fi hàn pé àwon ìjàtò pàtàkì díè wà
contribute, v.t. and i dá, fi fún, ràn lówó, dá owó. (He did not contribute to our talk.) Kò dá sí òrò wa.
contribution, n. ìdáwó, ìrànlówó. (He talked about his contribution to the mosque.) Ó sòrò nípa ìdáwó rè sí mósálásí.
contrite, adj. ìròbìnújé, káàánú.
control, n. akoso, agbára ìjánu (He is in control of the school.) Òun ni ó ń se àkóso lé-ìwé náà.
control, v.i. káwó, kó níjánu, sàkóso. (The man will control the school.) Okùnrin náà yóò sàkóro ilé-ìwé náà.
controller, comptroller, n. alákòóso, ògá aye ìwé owó ìjoba wò. (He is the controller of Radio Nigeria.) Òun ni alákòóso Rédíó Nàìjíríà.
controversy, n. àròyé, asò, ìjíyàn, àríyànjiyàn, gbólóhùn asò. (It is a question that has given rise to much controversy.) Ìbéèrè kan tí ó ti mú òpòlopò àríyànjiyàn lówó ni.
controvertible, adj. ní àríyànjiyàn.
conundrum, n. àló.
convalescence, n bíbó lówó àrùn, ìwòsàn, lílágbára léyìn ìwàsàn, ìlágbára léyìn ìwòsàn. (You need four weeks’ convalescence.) Ìwo yóò nílò òsè mérin fún ìlágbára léyìn ìwòsàn.
convene, v.t. and i. pe àpèjo (He said he was the one to convene the teachers’ meeting.) Ó ní òun ni ó ye kí ó pe àpèjo ìpàdé àwon olùkó náà.
convenience, n. ìrora, ìròrùn, ànfààní. (My father loves the convenience of living close to the farm.) Bàbá ni féràn ìròùn gbígbé súnmó oko.
convenient, adj. ye, rorùn se déédé, wò, sànfààní (Two o’clock in the most convencent time to see the teacher.) Agogo méjì ni àkókò tí ó rorùn jù láti rí olùkó náà.
convent, n. ibi tí àwon ènìyàn ń gbé láti fi ara won fún isé Olórun.
convention, n. àjo, àpéjo (The party will holde its convention at ibadan) Egbé náà yóò se àpéjo rè ní ìbàdàn.
conventional, adj. tí ó jé àsà ti àpèjo (He made a conventional remark.) Ó so òrò tí ó jé àsà won láti so.
converge, v.t. and i. darí sí, ìpàdé nnkan méjì méta. (Many sipporters converged at Ibadan for the meeting.) Òpòlopò àwon alátìleyìn ni ó dárí sí Ìbàdàn fún ìpàdé náà.
conversation, n. òrò síso (The main topic of conversation was the outcome of the election.) Ohun pàtó tí òrò síso wón dá lé lórí ni àbájáde ìbò náà.
converse, v.i. sòrò, bá sòrò
converse, n. síso òrò.
conversion, n. ìyípadà, ìyílókànpadà (Not many people support the conversion of that school to a market.) Kì í se ènìyàn púpò ni ó fara mó ìyípadà ilé-ìwé náà sí ojà.
convert, v.t. yí padà, yí lókàn padà. (The school was converted to a school.) Wón yí ilé náà padà sí ilé-ìwé.
convert, n. eni tí a ń yí lókàn padà (Olú is a convert to islam.) Olú jé eni tí a yí lókàn padà sí èsìn mùsùlùmí.
convery, v.t. mú lo, rù, fi fún, rán. (The land was conveyed to his children.) Wón fi ilè náà fún àwon omo rè.
conveyance, n. ohun ìrerù.
convict, n. eni tí a dá lébi, eni tí a dá léjó, eni tí a fi sí èwòn. (A convict ran away from the prison.) Enì kan tí a fi sí èwòn sá jáde nínú èwòn.
convict, v.t. dá lébi, dá léjó. (He was convicted of steahing the goats.) Wón dá a lébi fún pé ó jí àwon ewúré kó.
conviction, n. ìdálébi, ìdáléjó, ìgbàgbó. (We saw in him a conviction that all will be well at the end.) A rí ìgbàgbó pé gbogbo nnkan yóò yorí sí rere nínú ìhùwàsí rè.
convince, v.t. dani lójú, yí lókàn padà, fi òye yé. (He convinced me that I should study Yorùbá.) Ó yí mi lókàn pádà pé kí n kó èkó nípa Yorùbá.
convivial, adj. àjùmò jeyo, ti àsè, níí se pèlú àsè. (He talked about a convivial evening.) Ó sòrò nípa ìròlé ojó kan tí ó níí se pèlú àsè
convocation, n. ìpéjo pò, àpéjo, àseye fún àwon tí ó fé gboyè ní Yunifásítì.
convoke, v.t. pe àpèjo (He was to convoke parliament but he died suddenly.) Ó ti ye kí ó pe àpéjo ilé igbìmò asòfin sùgbón ó kú ní òjijì.
convolution, n. ìkápò (He talked about the convolution of the left hemisphere of the brain.) Ó sòrò nípa ìkápò apá òsì opolo.
convoy, n. onítójú lónà asinnilónà, ìdáàbòbò. (The ship sailed under convoy.) Oko ojú omi náà ń lo lábé ìdáàbòbò.
convulse, v.t. se ipá, mú gbòn rìrì mú gìrì, gbòn rìrì. (His whole body convulsed.) Gbogbo ara rè gbòn rìrì
convulsion, n. ipá, gìrì, ipá òreerèé (The child went into convulsion.) Gìrì mú omo náà.
cony, coney, n. ehoro.
cook, n. alásè, ase oúnje. (The cook is in the kitchen.) Alásè náà wà ní ilé-ìdáná.
cook, v.t. and i. se ohun jíje, sè, se oúnje (Does she cook well?) Sé ó ń se oúnje dáadáa, Sé ó mo oúnje sè dáadáa?
cookery, n. ìsàse, ìse oúnje, ònà bí a ti ń se oúnje. (He published a cookery book.) Ó te ìwé tí ó je mó ònà bí a ti ń se oúnje jáde.
cool, adj. tútù, féri, tutu. (The room is cool.) Yàrá náà tutu.
cool, v.t. and i. mú tutu, mú féri, se sèè. (We cool ourselves by swimming in the river.) A mú ara wa tutu nípa wíwè nínú odò.
coop, n. ilé adìyé, àgò.
cooper, n. eni tí ó ń se àgbá, akan àgbá, akàngbá.
co-operate, v.i. bá sisé pò, jùmò se fi owó sowó pò (Olu did not co-operate with me.) Olú kò fi owó sowó pò pèlú mi.
co-operation, n. ìbásepò, àjùmòse, ìfowósowópò. (Your co-operation has been most useful, we finished the work very quickly.) ìfowósowópò re wúlò gan-an, a tètè parí isé náà.
co-partner, n. alábásepò, elegbé.
cope, n. ìbora, ìbòrí, agbádá tí àwon òjísé Olórun máa ń wò fún àseye pàtàkì.
cope, v.t. and i bá dù, sòdì sí, bá jagbà.
copious, adj. pò, púpò, wópò. (I took a copious note.) Mo ko àkosílè tí ó pò.
copper, n. bàbà, ìkòkò tí a fi bàbà ro, owó kóbò (He pointed to a copper mine.) Ó nawó sí ibi ìwa bàbà.
coppersmith, n. alágbède bàbà. (He is a coppersmith.) Alágbède bàbà ni.
copulate, v.i. so lù, dàpò sòkan, bá ní àsepò
copulation, n. ìsolù, ìdàpò, ìsòkan .
copy, v.t. and i. ko àwòko, se àfarawé. (I copied the letters into my book.) Mo ko àwòko àwon létà náà sínú ìwé mi.
copy, n. ìwé kíko, àtúnko, àpeere, àwòrán, èdà àwòko. (Send a copy of the letter to me.) fi èdà létà náà ránsé sí mi.
coral, n. ìlèkè, iyùn.
corban, n. èbùn.
cord, n. okùn. (He fastened a cord round the goasts neck.) Ó so okùn mó orùn ewúré náà.
cord, v.t. fi okùn dì.
cordial, adj. ní tòótó, nífèé.
cordiality, n. òtító, ìfé, inú rere tòótó (They greeted me with a show of cordiality.) Wón fi inú rere tòótó kí mi.
core, n. inú, àárín, inú ohunkóhun. (The were talking about the earths core.) Wón ń sòrò nípa àárín ayé.
cork, n. èdídí ìgò, ìdénu.
cork, v.t. dí ìgò, dí lénu (He wanted to cork the bottle.) Ó fé dí ìgò náà lénu.
corkscrew, n. ìsígò, ìsótí, ìsítí.
cormovant, n. eye àkò, òjeun, oníwora.
corn, n. okà àgbàdo, yangan, okà bàbà (guinea corn). (He owns a field of corn.) Ó ní oko àgbàdo kan.
corn (new, cooked), n. láńgbe.
corn, (dried, cooked), n. èwà, òwowo.
corner, n. igun, ìkòkò, kòrò kólófín, orígun. (The table stood in the corner of the room.) Tábìlì náà wà ní igun ilé náà.
cornet, n. ohun èlò orin, fèrè.
cornice, n. téńté ògiri, téńté owòn.
coronation, n. ìfi oba joyè, ìgba adé, ìgun orí ìté, ìwúyè. (He drew the picture of the queen’s coronation robe.) Ó ya àwòrán aso ìgúnwà ìwúyè ayaba.
coronet, n. adé kékeré ti àwon olólá.
Atumo-Ede (English-Yoruba): P
2438
6260
2006-12-17T07:33:36Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Atumo-Ede (English-Yoruba): P]]
==Oju-iwe Kiini==
profanation, n. ìbàjé, ìsodi àìmó ài`lówò fún
profane, adj. (He used profane words) ó lo àwon òrò àìmó
profane, v.t. so di àìmó (They profane the name of God) Wón so orúko Olórun di àìmó
profanity, n. ìbàjé àìlówò (A string of profanities came from his lips) Òpòlopò ìbàjé ńm ti enu rè jáde
profess, v.t. and i. jéwó so ní gbangba (He professes islam) Ó jéwó èsìn Mùsùlùmí
profession, n. ìjéwó, ìpè, ìse (He is a lawyer by profession) Isé agbejórò ni ìpè rè
professor, n. òjògbón, olùkó ńlá ní ilé èkó gíga, olùkó àgbà ní ilé èkó gíga. (He is professor of Yorùbá language) Òjògbón èdè Yorùbá ni
proffer, v.t. fi bùn, fi tore, là hàn
proficiency, n. ìlosíwájú, ìmípé (He obtained a certificate of proficiency) Ó gbe èwé-èrí ìmúpe
proficient, adj. yíye, tító, pípé
profile, n. àwòrán orí tàbí ojú, àwòrán ègbé orú tàbí ojú (I saw a portrait drawn in profile) Mo rí àwòrán tí wón ya ègbé orí sínú rè
profit, n. èrè, ànfààní (He gained profit in his studies) Ó je ànfààní èkó rè
profit, v.t. and i. jèrè (It profited him nothing) Kò jèrè kankan nínú rè
profitable, n. ní èrè (It was a profitable investment) Okòwò tí ó bí èrè ni
profligate, adj. nínà-ánkúnàá, nífèékúfèé, níwà burúkú (He was profligate of his inheritance) Ó ná ogún rè nínà-ánkúnàá
profligate n. oníwà búburú, orúfèékúfèé (He was a profligate person) Oníwà búburú ènìyàn ni
profound, adj. jinlè, jinlè ní ìmò (He has a profound interest in the case) Ó ní ìfé tí ó jinlè nínú òrò náà
profoundness, profundity, n. ìjìnlè, ìmò ìjìnlè, jínjinlè (They talked about the profundity of his) Wón sòrò nípa jínjinlè ìmò rè
profuse, adj. pò rékoká (He gave gratitude to God) Ó fi opé tí ó pò rekojá fún Olórun
progenitor, n. baba ńlá (Odùduwà wa the progenitor of the Yorùbá) Odùduwà ni baba ńlá àwon Yorùbá
progeny, n. ìrandíran, omo (The Yorùbá are the progenies of Odùduwà) Omo Odùduwà ni àwon Yorùbá
prognosis, n. ìmòtélè, ìsotélè
programme, n. ìwé ètò ohun tí a ó se ní ìpàdé, ewé isé, ètò (What are the programmes for tomorrow?) Kí ni àwon ètò fún òla?
progress, n. ìlosíwájú, ìmúsàn (He made progress in his studies) Ó ní ìlosíwájú nínú èkó rè
progress, v.i. lo síwájú, mú sàn (The work is progressing steadily) Isé náà ń lo síwájú dáadáa
progression, n. ìlosíwájú, ìpòsí i (He talked about the different modes of progression) Ó sòrò nípa orísirísI ònà tí ènìyàn fi máa ń ní ìlosíwájú
progressive, adj. ń lo síwájú (Ours is a progressive political party) Egbé òsèlú tí ó ń lo síwájú ni tiwa
prohibit, v.t. kò fún, dá dúró, sòfun, dí lónà, dá lékun. Kà léèwò (Smoking is prohibited in our house) Wón ka sígà mímu léèwò ní ilé wa
prohibition, n. ìkòfún, ìdádúró, ìdínà. ìdálékun. èèwò, ìsòfin (There is a prohibition against the use of dirty water in that house) Èèwò wà fún ìlò omit í kò dára nínú ilé yen
prohibitive, adj. ìdádúró. kíkòfún (They paid a prohibitive tax) Owó-orí tí ó nílò kíkòfún ni wón ń san
prohibito, n. adániléèkun (He is a prohibitor) Adániléèkun ni
project, n. ìrò, ìgbèrò (He talked about the project to establish a new school) Ó sòrò nípa ìgbèrò láti dá ilé-èkó tuntun sílè
project, v.t. and i. yorí jáde, gbìrò (He is projecting a new school) Ó ń gbìròilé-èkó tuntun
profilic, adj. ní ìbísí, híhù, léso, kún fún (She is as prolific as rabbits) Ó ní ìbísí bíi ti ehoro
prologue, n. òrò ìsáájú (I read the prologue to the book) Mo ka òrò ìsáájú ìwé náà
prolong, v.t. fà gùn, mú pé sí i, dúró títí, falè, mú pé (He prolonged his holiday) Ó mu ìsinmi rè pé sí i
promenade, n. ìgbaféfé, ònà ìrìn ní gbàngba
promenade, v.t. and i. rìn, gba aféfé (He promenade his children along the coast) Ó mú àwon omo rè rìn ní etí òkun
prominence, n. ìyorí, ìhàn ketekete, híhàn ketekete, ìyorí soke (He brought it into prominence) Ó mú un wá sí ìyorí sókè
prominent, adj. yorí, hàn ketekete, lókìkí (He occupied a prominent position) Ipò tí ó lókìkí ni ó wà
promiscuous, adj. dàpò, dàrúdàpò
promise, n. ìlérí (He kept his promise) Ó mú ìlérí rè se
promise, v.t. and i. se ìlérí (He promised to be here) Ó se ìlérí láti wá síbí
promising, adj. ní ìrètí pé yóò dárá, fúnmi ní ìrètí (It is a promising result) Èsì ìdánwò tí ó fúnmi ní ìrètí ni
promontory, n. ìyorí ilè nínú òkun, sóńsó ilè. ògógóró
promote, v.t. gbé ga, gbé lékè, sún síwájú (I was promoted to the rank of a clerical officer) Wón gbé mi ga sí ipò akòwé
promoter, n. agbénilékè, aláàtise
promotion, n. ìgbélékè, ìsún síwájú. Ìgbéga (He gained promotion) Ó ní ìgbéga
prompt, adj. múra, kánkán, se tán, láìdára dúró, ní kán-ń-kánsì (He gave a prompt reply to my letter) Ó dá èsì ìwé mi padà ní kán-ń-kánsì
prompt, v.t. sún se, mú òrò sí ìrántí (When prompted you to do it? Kí ló sún o se é?
prompter, n. asínilétí
promptitude n. ìmúra gírí
promptness, n. kíákíá, ní kán-ń-kánsì
promulgate, v.t. kéde, tàn kálè, wí kiri
promulgation, n. ìtànkálè, ìkéde
prone, adj. fà sí, tè sí (Some people are accident prone) Àwon ènìyàn kan máa ń fà sí àgbákò
proness, n. ìfàsí, ìtèsí
prong, n. ègún, ohun èlò bí àmúga, àmúga (He bought a three-pronged fork) Ó ra fóòkì oní-àmúga méta
prong, v.t. fi gún
pronoun, n. òrò-arópò-orúko, òrò tí a lò dípò àpólà orúko tàbí òrò-orúko (The word, ‘me’, is a pronoun) Òrò-arópò-orúko ni òrò yìí, ‘emi’
pronounce, v.t and i. pè, sòrò (How do we pronounce b-r-o-o-m?) Báwo ni a se ń pe o-w-ò?
pronunciation, n. ìpe, ìsòrò (Study the pronunciation in Yorùbá) Kó ìpe èdè Yorùbá
proof, n. àmì, èrí (Is there any proof that you were at home?) Njé èrí wà pé o wà nílé?
prop, n. ìtìléyìn (He is the pop of his parents at old) Òun ni ìtìleyìn àwon òbí rè ní ojó ogbó won
propaganda, n. ònà ìtànkálè (It was a political propaganda) Ònà ìtànkálè òsèlú ni
propagate, v.t. mú bí sí i, pò si i, tàn kálè (Try to propagatethe news ) Gbìyànjú láti tan ìròyín náà kálè
propagation, n. ìdàgbà. Ìwú, ìpò sí, ìtànkálè (He talked about the propagation of disease by insect) Ó sòrò nípa bí àwon kòkòrò se ń se ìtànkálè aìsàn
propel, v.t. tì síwájú, lé síwájú, wà (bí àje) (The boat is propelled by oars) Àjè ni wón fi ń wa okò ojú onu náà
propeller, n. àjè-okò
propensity, n. itèsí, ìfàsí, ìfé sí (He has a propensity to exaggerate.) Ó ní ìfé sí síso àsodùn.
proper, adj. ye, tó, dára. (Nothing is in its proper palce.) Kò sí nnkan kan tí ó wà ní àyè ibi tí ó tó sí i.
properly, adv. ní yíye, ní tító, dáradára. (The telephone is’t working properly.) Telifóònù náà kò sisé dáadáa.
property, n. diun ìní, ìtásí (That building is government property.) Ohun ini ìjoba ni ilé yen.
prophecy, n. ìsotélè (She was behieved to have the gift of prophecy.) Wón gbàgbó pé ó ní èbùn ìsotélè
prophesy, v.t. and i. so télè (The event was prophesied in the Old testament.) Wón ti so ìsèlè yen télè nínú Májèmu Láéláé.
prophet, n. alásotélè, wòlíì (He is a prophet.) Wòlíì ni.
prophetess, n. wòlíì obìnrin (She is prophetess.) Wòlíì obìnrin ni.
propitiate, v.t. là níjà, se àtùtù, tù lójú, (Sacrifices were made to propitiate the gods) Wón rúbo láti tu àwon òrìsà lójú.
propitiation, n. ètùtù, ìtùlójú.
proportion, n. ipò onírúnrú nnkan sí ara won, òsùwòn, ìwòn. (He slept in a room of fairly generous proportion.)Ó sùn nínú yàrá tí ìwòn rè tóbi díè.
propose, v.t. dá ìmòràn, mú wá fún ìfiyèsí, dá lábàá. (What would you propose?) Kí ni o máa dá lábàá.
proposition, n. ìmúwá fún ìfiyèsí, ìmòràn, àbá (He read my business proposition.) Ó ka àbá mi lórí òwò.
propound, v.t. gbìmò, gbèrò (He propounded a theory of Linguistics.) Ó gbèrò ìmò èdá èdè kan.
proprietor, n. oluwa, olóhun, eni tí ó ni nnkan, olùdásílè. (He is the proprietor of our school.) Òun ni olùdásílè ilé-èkó wa.
propriety, n. ìsedéédé, ìbámu (The school had acted in accordance with all legal proprietice.) Ilé-èkó náà tí gbé ìgbésè ní ìsedéédé pèlú ohun tí ó je mó òfin.
prose, n. òrò geere, ìwé tí a ko ní ònà òrò síso tààra tí kì í se lónà ti orin. (He taught us about prose diction.) Ó kó wa nípa irúfé ìlò-èdè nínú òrò geere.
prosecute, v.t. lépa, bá rojó, pè léjó, pejó (The police decided not to prosecute) Àwon olópàá pinnu láti má pejó.
prosecution, n. ìbárojó, ìpèléjó (Prosecution for a first minor offence rarely leads to imprisonment.) Ìpèléjó fún èsè àkósè tí kò le kìí sábàá mú èwòn dání.
==Oju-iwe Kiini==
prosecutor, n. abánirojó, apeniléjó, agbéjórò. (He is the state prosecutor.) Òun ni agbejorò ìjoba.
proselyte, n. aláwòse (He made a proselyte of one of them.) ó so òken nínú won di aláwòse.
prospect, n. ìfi ojú sí ònà, híhàn, ìwò, ìrí si ìrètí ohun rere. (There is a reasonable prospect that his debts will be paid.) Ìfi ojú sónà tí ó mógbón dání wà pé àwon gbèsè rè yóò di sísan.
prosper, v.t and i. se rere, se aásìkí, lo déédéé fún, lo déédéé. (The economy prospered under his administration.) Ètò orò ajé ń lo déédéé ní abé àkóso rè.
prosperity, n. àlàáfíà, aásìkí (The country is enjoying a period of prosperity.) Ilè náà ń gbádùn àkókò àláàfíà.
prosperously, adv. régérégé
prostitute, n. pánsá gà obìnrin, àgbèrè, aséwó. (She is a prostitute.) Panságà obìnrin ni.
prostitute, v.t. tà fún ìwà búburú, lò ní ìfékúùfé (He prostitude his honour.) Ó ta òwò rè fún ìwà búburú.
prostitution, n. ìfi àgbèrè àti páńságà s òwò se, fífi àgbèrè àti páńságà se òwò se. (Prostitution is bad.) Ìfi àgbèrè àti páńságà se òwò se kò dára.
prostrate, adj. ní idòòbálè (He stumbled over Ade’s prostrate body.) Ó kosè lára ara Adé tí ó wà ní ìdòòbálè.
prostrate, v.t. dábùúlè, dòòbálè, dojúbolè. (The slaves prostrated before their master.) Àwon erú náà dòòbálè níwájú ògá won.
prostration, n. ìdáàbúlè, láìní agbára, ìdòòbálè (They were carried off in a state of prostration.) Wón gbé won lo ní ipò ìdòòbálè.
protect, v.t. dáàbò bò (Troops have been sent to protect them.) Wón ti fi àwon ológun ránsé láti dáàbò bò wón.
protection, n. ààbò. (He was under police protection.) Ó wà ní abé ààbò àwon olópàá.
protect, n. aláàbò (I regard him as my protector.) Mo kà á sí àláàbò mi.
protege, n. eni tí ó wà ní abé ìtójú elòmíràn. (He is a protégé of the musician.) Abé ìtójú olórin náà ni ó wà.
protest, v.t. and i. tenu mó, kìlò (She protested her innocence.) Ó tenu mó on pé òun kò jèbi.
protest, n. ìkìlò. Ìkóde, ìwóde. (The workers staged a protest.) Àwon òsìsé se ìwóde.
protract, adj. fà gùn, mú pé (It was caused by his protracted visit.) Àbèwò rè tí ó fà gùn ni ó fà á.
protration, n. ìfàgùn, ìmúpé.
protrude, v.t.and i. tì síwájú, yo sóde. (His stomach protruded slightly.) Ikùn re yo sóde díè.
protuberance, n. ìwú, gegele, ìyosóde.
proud, adj. gberaga. (He was too prous to join us.) Ó ti gbéraga jù láti dàpò mó wa.
prove, v.t. and i. dánwò, rídìí, làdí (Prove your point.) Làdí òrò re.
provender, n. sakasáka, koríko gbígbe.
proverb, n. òwe. (He read the book of proverbs.) Ó ka ìwé Òwe.
proverbial, adj. di òwe, lò só òwe. (His stupidity is proverbial.) Àgò rè ti di òwe.
provide, v.t. and i. pèsè sílè, pèsè. (We provided the hungry children with rice and vegetables.) A pèsè ráìsì àti èfó fún àwon omo tí ebi ń pa.
providence, n. ìpèsè sílè Olórun fún àwon èdá Rè , Olórun (Bí Onípèsè) (He trusts in providence.) Ó ní ìgbékèle nínú ìpèsè sílè Olórun fún àwon èdá rè
provident, adj. ní ìpèsè télè, aroti òla, mojú owó, ìpèsè sílè de òla (Our school has a provident.) ìpèsè sílè de òla.
provider, n. apèsè, onípèsè, olùpèsè. (Olu is the family’s provider.) Olú ni olùpèsè fún eí náà.
province, n. ìgbèríko, ojú isé, agbègbè. (Nigeria was divided intoprovinces.) Wón pín Nàìjíríà sé agbègbè.
provincial, adj. ti agbègbè ìlú (The provincial government has many school.) Ìjoba ti agbègbè ilú náà ní òpòlopò ilé-èkó
provision, n. oúnje, èpèsè télè, èsè. (I took with me a day’s provision.) Mo mú oúnje fún ojó kan dání.
provocation, n. ìmúbínú, ìrusókè, ìtó, fórífórí, ìrunú, ìfitínà. (She bursts into tears at the slightest provocation.) Léyìn ìfìtínà kékeré ekun ni ó máa ń bú sí.
provoke, v.t. mú bínú, rú sókè, tó , yo lóhùn, fitínà. (Don’t provoke that dog.) Máà tó ajá yen.
provoker, n. atónu, amúnibínú
prow, n. iwájú okò ojú omi.
prowess, n. ìgbóyà, ìláyà, (He was praised for his sport prowess.) Wón yìn ún fún ìgbóyà rè nípa eré ìdárayá.
prowl, v.t. and. i. rìn kiri wá ohun ode, rìn kiri láti wá eran fún pípa je., (The lion prowled through the forst.) Kìnìrún náà ń rin kiri inú igbó láti wá eran fún pípa je.
proximate, adj. súnmó, nítòsí, létí.
proximity, n. itòsí, etí (The proximity of the school to our house makers it very popular.) Itòsí ilé wa tí ilé-èkó náà wá jé kí ó lókìkí.
proxy, n. ìrópò, ìdúró fún, ìgbòwó, ìfènìyàn-sènìyàn. (It was a proxy vote.) Ìbò ìdúró fún mi ni.
prudence, n. òye, ogbón
prudent, adj. amòye, ologbón, mèrò. (It was a prudent decision.) Ìpinnu Ologbón ni.
prune, v.t. ré lówó, réwó, ké kúrò, wón kúrò, gbà lówó. (prune out unnecessary details.) Ké àwin àlàyé tí kò wúlò kúrò.
pry, v.i. bojú wò, wádìí, to pinpin. (Don’t pry into the matter.) Máà to pinpin òrò náà.
psalm, n. orin mímó (He read the Book of psalms.) Ó ka Ìwé Orin Mímó.
pshaw, inter. síò
puberty, n. àkókò tí okùnrin tàbí obìnrin ti dàgbà tán.
public, adj. ti gbogbo ènìyàn, mímò fún gbogbo ènìyàn. (Public opinion.) ajohùn ìlú.
publican, n. agbowó ède.
publication, n. ìkéde, ìtèwé sóde. ìtèwé jáde, ìtèjáde. (He talked about the publication of his first book.) Ó sòrò nípa ìtèjáde ìwé rè àkókó.
publicly, adv. ní gbangba (It was announced publicly.) Wón kéde rè ní gbangba.
publish, v.t. so di mímò, kédée, fi lò, te ìwé fún títà. (They published Yorùbá books.) Wón te àwon ìwé Yorùbá fún títà.
publisher, n. eni tí ó ń te ìwé títà, akéde.
publishing, n. ìkéde, ìfi nnken lo
pucker, v.t. and i. kí iweje, kájo, kákò, wunjo. (This short puckers.) Sáàtì yìí kájo.
puddle, n. ògòdò kékeré, kòtò kékeré.
puff, n. fifè, aféfé kan.
puff, v.t. and. i. fé sókè, fé jáde. (He puffed smoke into my face.) Ó fé èéfin jáde sí mi lójú.
pugilist, n. eni tí ó ń fi ìkúùkùù jà, eni tí ó ń kan èsé
pugnacious, adj. oníjà. (He is a pugnacious man.) Oníjà Okùnrin ni.
pugnacity, n. ìwà oníjà.
pull, v.t. and i. fà (I will pull you.) N ó fà ó
pullet, n. omo adìye
pulley, n. ohun èro láti fi gbé ohun tí ó wúwo sókè.
pulpit, n. àga ìdúró wàásù. (The plan was condemned from the pulpit.) Wón bu enu àté lu èrò náà láti orí àga ìdúró ìwàásù.
pulsate, v.t. and i. lù kìkììkì (He has a pulsating headache.) Orí fífó rè ń lù kìkììkì.
pulse, n. ìlù kìkì ti okàn, èwà (The doctor felt his pulse.) Dókítà ye ìlù kìkì òkàn rè wò.
pulverize, v.t. and i. gún kúnná, lò (He pulverixed bones.)Ó gún àwon egungun kúnná.
pump, n. èro ìfa omi láti inú kànga.
pump, v.t. fà sókè, fà sínú, fa aféfé sí. (The engine was used for pumping water out of the well.) Wón ń lo èro náà láti fa omi sókè láti inú kànga.
pumpkin, n. elégédé.
punch, n. lílu ihò sí, ìlu ihò sí, ìlu. (He bought a hole punch.) Ó ra irin-insé ìlu ihò.
punch, v.t. lu ihò, lù, nà, kàn ní èsé. (She punched him on the nose.) Ó kàn án ní èsé ní imú.
punctilious, adj. Kíyè sí nnken kínníkínní (He was a punctilious host.) Olùgbàlejò tí ó máa ń kíyè sí nnken kínníkínní ni.
punctual, adj. se ní àkókò, se géé (She has been punctual) Ó ti máa ń se nnkan ní àkókò.
punctuality, n. ìse nnken ní àkókò gam-an
punctually, adv. lákòókò gan-an (They always pay punctually.) Wón máa ń sanwó lákòókò gan-an.
punctualte, v.t. fi àmì sí ìwé kíkà, bí àpeere “àmì ìdánudúró, .”
puncture, n. ihò kékeré.
puncture, v.t. and i. gún. (The tyre has punctured) Nnkan ti gún táyà náà.
pungent, adj. mú, tanilára. (He bought a pangent snuff.) Ó ra aásáà tí ó mú.
punish, v.t. je. Níyà, sé nísèé (He was punished for coming to school late.) Wón je é níyà fún pípé dé ilé-èkó.
punishment, n. ìyà, ìjìyà, (What is the punishment for murder?) Kí ni ìjìyà fún ìpànìyàn?.
punt, n. okò ojú omi kékeré
puny, adj. kékeré, aláìlera. (The lamb was a puny little thing.) Aláìlera ni òdó àgùntàn náà.
pupil, n. omo ilé-èkó, akékòó (How many pupils does the school have?) Akékòó mélòó ni ilé-èkó náà ní?
pupil-Teacher, n. tísà kékeré tí ó ń kó isé lábée tísà àbà. (He is a pupil-teacher.) Tísà kékeré tí ó ń kó isé lábée tísà àgbà ni.
puppy, pup, n. Omo ajá (He bought a puppy) Ó ra omo ajá ken.
purchase, v.t. rà (They purchased the land for N 100,000.) Wón ra ilè náà ní egbèrún lónà ogórùn-ún náírà.
purchase, n. ohun tí a rà. (He filled his car with his purchases.) Ó kó àwon ohun tí ó rà kún inú káà rè
purchaser, n olùrà.
pure, adj. mó, dá sáká, funfun ní ìwà. (He bought a bottle of pure water.) Ó ra ìgò omit í ó mó kan.
purge, v.t. wè mó, wè (He was purged of sins.) Wón wè é mó kúrò nínú èsè
purification, n. ìwènùmó (He bought a water purification plant.) Ó ra èro tí wón fi ń se ìwènùmó omi.
purifier, n. aláwèmó
purify, v.t. wè mó, so di mímó (One tablet will purify the water in 10 minutes.) lògùn oníhóró ken yóò so omi yen di mímó ní ìséjú méwàá.
purity, n. mímó, ìwà mímó (They tested the purity of the water.) wón ye mímó omi náà wò.
purloin, v.t. jí jalè, (We purloined a couple of old computers from work.) A jí àwon kònpútà mélòó kan tí o ti ogbó láti ibi isé
purloiner, n. Olè.
purple, adj. elésè àlùkò, àwò àlùkò. (That is a purple flower.) Àdòdó aláwò àlùkò nìyen.
purport, n. ìtumò, ìdí, ìtorí. (What is the purport of what he sand?) Kí ni ìtumò ohun tí ó so?
purpose, n. ète, èrò, ohun tí a ń lépa. (Our campaign’s main purpose is to raise money.) Ète ìpolongo wa ni láti kó owó jo
purpose, v. pète, rò. (They purpose to make a further attempt.) Wón pète láti gìdánwò sí.
purposeless, adj. àsedànù, láìní ànfààní, láìní ète, láìní ìpinnu, aláìní ànfààní. (It was a purposeless destruction.) Ìparun aláìní ànfààní ni.
purr, v.t.and i. kùn bí olóógìnní (He purred with satisfaction.) Ó kùn bí olóógìnní fún ìdùnnú.
purse, n. àpò owó. (I took ten naira out of my purse.) Mo mú náírà méwàá jáde láti inú àpò owó mi.
purser, n. olùtójú owó nínú okò ojú omi.
pursue, v.t. and i. lépa, sáré lé. (He pursued the robber.) Ó lépa olè náà.
pursuer, n. lépalépa, alépa.
pursuit, n. ìlépa, ìtèlé (She traveled to ìbàdàn in pursuit of heppiness.) Ó rin ìrìnàjò lo sí ìbàdàn fún ìlépa ìdùnnú.)
purtenace, n. ìkópò inú eran.
purvey, v.t. and i. rà onje silè, pèse sile fun.
purveyor, n. olutà ohun jije.
pus, n oyún.
push, v.t. and i. tì, bì, ró, tàri.
puss, pussy, n. ológbò, ologini.
put, v.t. and i. fi-sí.
putrefy, v.t. and i. bà-jé, ra.
putrid, adj. rirà, bibàjé.
putty, n. emó, àtè.
puzzle, n. isoro, isúju, rú ni lojú, ohun gígo
puzzling, adj. rurúju, rú ni lojú.
pygmy, n. aràrá.
pyjamas, n.pl. aso àwosun.
pyramid, n. ibiti a nsinku awon oba Egipti si.
pyre,n. ikójo igi lati fi sùn okú.
python, n. òjolá.
Sango
2439
6416
2006-12-19T08:17:23Z
Loadewole
101
[[Sango]]
Sàngó
Yorùbá bò won ni àjànàkú kojá a morí nnkan fìrí, bí a bá rí eerin, káwípe a rí eerin ní òrò sàngó jé láàrin àwon òrìsà ile e Yorùbá. Sàngó jé òrìsà takuntakun kan gbògíì laarin àwon òrìsà tókù ní ilè e Yorùbá. Ó jé orisà tí ìran rè kún fún ìbèrù. Ìrísí, ìse ati isoro re paapaa kún fún ìbèrù nígbàtí ó wà laaye nítorípé ènìyàn la gbo pe sàngó je télè kí ó tó di òrìsà ààrá. Itan so wipe omo Òrányàn ni sangó i se ati pe Oya, Òsun ati Obà je iyawo re.
Ìhùwàsì búburú ati dídá wàhalá ati ìkolura pèlú ìjayée-fàmílétè-kí-n-tutó pò lówó sàngó gégé bi Oba to bee titi ó fi òtéyímiká. Èyí jásí wípé tomodé tàgbà dìtè mó o. Wón fi ayé ni í lára. Ó sì fi ìlú Òyó sílè nígbèyìn-gbéyín. Ó pokùnso sí ìdí igi àyàn kan lébà ònà nítòsí Òyó nígbàtí Oya: Ìyàwo re kan tókù náà sì di odò.
Ogbón tí àwon ènìyàn sàngó tókù dá láti fi bá àwon òtá rè jà nípa títí iná bolé won àti béèbéè lo ni ó so sàngó di òrìsà tí won ń bo títí dòní tí wón sì ńfi enu won tuba wípé sangó kòso: Oba koso.
ÀWON ORÚKO TÍ SÀNGÓ Ń JÉ
Orísirísí orúko ni a mò sàngó nínú èyí tí gbogbo won sì ní ìtumò tàbí ìdí kan pàtó ti a fi ńpè béè. Àwon oniko bii ìwònyìí.
1. Olukoso: Enití a mò mo kòso tàbí oba tí ó wolè sí kòso.
2. Arèfúnjayé:
3. Àjàlájí:
4. Ayílègbe Òrun:
5. Olójú Orógbó: nítorípé orógbó ni obì tirè, òun ni ó sì máa ńsàféérí nígbà ayé rè. Orógbó náà sì ni a maa nlo ni ojúbo saàngó titi di onì.
6. Èbìtì-àlàpà-peku-tiyètiyè: Orisa tí ó máa ńfi ìbínú gbígbóná pa ènìyàn ni àpalàyà tàbí àpafòn.
7. Onibon òrun: gégé bí òrìsà ó ń mú kí ààrá sán wá lati ojú òrun pèlú ìrókèkè tó lágbára.
8. Jàkúta: gégé bí orisa tí nfi òkúta jà (edun ààrá). Irufe òkúta kékeré kan tí ó máa sekúpa ènìyàn nípasè sàngó
9. Abotumo-bí-owú: Òrìsà o lee wole pa eniyan baje bi eni pe eru nla ni o wolu iru eni bee.
10. Èbìtì-káwó-pònyìn-soro: Irufe Orisa ti o je wipe ìsowó-sekupa asebii re maa ńya ènìyàn lénu gidigidi.
11. Alágbára-inú-aféfé: Òrìsà tí ó jé wípé owoja a re, máa ńwá láti inú aféfé tàbí òfurufú ni.
12. Abánjà-majebi: òrìsà tíí jà láì sègbè léhìn asebi tàbí se àsìmú elòmíràn fún onísé ibi.
13. Lánníkú-oko-oya: Òrìsà tí o ni èrù iku níkàwóó.
14. Òkokonkò èbìtì: Òrìsà tí ó le subú lu ènìyàn bii ìgànnán tí ó ti denukolè.
15. Eléèmò: Òrìsà tí ó ni èèmò.
AWON IWE ITOKASI
1. Daramola Olu [1967] Awon Asa ati Orisa Ile Yoruba. Lati owo Olu Daramola ati
jeje Adebayo
2. Adeoye C. L. [1985] Igbagbo ati Esin Yorùbá. Ibadan. Evans Brother. Press
Wa Gbo ...
2440
6424
2006-12-19T08:46:16Z
Loadewole
101
[[Wa Gbo ...]]
[[Duro Adeleke]]
[[Adeleke]]
[[Ewi]]
Duro Adéléké (ol.) (2001), Wá gbó…. . ìbarà-Abéòkúta, Nigeria: Visual Resources Publishers. ISNB 978 3446 7-2-x. Ojú-ìwé 194
Òró Àkóso
Bí à á bá bini lébi, ó ye kí a mo nnkan tí à ń pe ni sí, kin i ohun tí ó jé eni tí ń pé ni lógun tí ó fe kí á mò? Kí ni èrèdí olongo: Wá gbó…? Se alóore ni àwon akéwì, kóówá won ló sì ní ohun tí jeé lókàn. Won kò fé kí ògòòrò jé olórò abetí-dídí ni wón fi fonrere sí gbogbo mùtúmùwà tó wà láròówótó pé kí won tara sàsà wá gbó ohùn aloore. Wón fé sín òpò ènìyàn ni gbééré ìpàkó ni won fi ń lógun àlò-daabò pé kí eni gbogbo ó wá gbó òrò lórí tàbí nípa ìsèlè ohun kan, èrò ìjinlè ati ìrírí lórísìírísìí. Kò dára, béè ni kò tònà ká jé ki ìrírí tomodé tàgbà ó nun i. Ó tó ka bù mu lára omi ogbón àwon òjògbón, èrèdíè rèé tí a fi gbódò métí balè, kí á má je kí laáfíanu inú wa dí tí a ba gbó ìpè pé: WÁ GBÓ…
Oriki Orile
2441
6616
2006-12-21T15:11:00Z
Loadewole
101
[[Oriki Orile]]
[[Adeboye Babalola]]
[[Awon Oriki Orile Metadinlogbon]]
Adeboye Babalola (2000), Àwon Oríkì Orílè Métàdínlógbòn. Ìkejà, Nigeria: Longman. ISBN 978 026 029 3, ojú-ìwé 314.
Òro Àkóso
Àwon Yorùbá bò, wón ní: “T’eni ni t’eni, àkísà ni ti ilé iná.” Wón sì tún ní: “Onígbá ní í pe igbá rè ní àákàràgbá kí á tóó bá a fi kólè.” Àwa mò dájú pé èdè Yorùbá wa yìí kún, ó dùn, ó se pàtàkì, ó lárinrin, ó sì jojú gidigidi. Nítorí náà okàn wa máa ń gbogbé ni, nígbà tí a bá gbó òrò àwon tí ń bu èté lu èdè yorùbá. Àníyàn wa sì nip é kí irú àwon ènìyàn béè ó má lè jàre èdè Yorùbá náà. Saájú sáà tí a wà yìí, a lè wí nípa àwon tí ń yo sùtì sí èdè Yorùbá, pé ejó won kó, ejó dídáké tí àwon agbòròdùn èdè Yorùbá dáké ni. Òken nínú àwon èébú tí àwon t’áa wí máa ń bú èdè Yorùbá ni pé kò ní lítírésò kankan dà bí àrà. N’íwòn ìgbà tí èdè Gèésì t’ó jé èdè àjùmòlò jákèjádò ilè Nàìjíríà sì ti bèrè sí i gba àyà l’ówó èdè abínibí tiwa, ara ohun t’ó ń selè nip é tí àwon òmòwé Nàìjíríà bá ti ménuba lítírésò, èrò won kì í so sí lítírésò mìíràn àfi lítírésò oní Gèésì. Won kì í ronú já lítírésò ti èdè mìíràn rárá, àfi ti èdè Gèésì nìkan soso. Ó jo pé won kò tilè mò pé lítírésò Faransé wà, lítírésò Jámánì wà, lítírésò Rósíà wà, lítírésò Yorùbá wà, lítírésò Haúsá wà, lítírésò Ìgbò wà, lítírésò Àméríkà wà, àti béè béè lo.
Kí ní í jé lítírésò? Káàkiri àgbáyé ó hàn gbangba pé ohun tí ń jé lítírésò ni àkójopò ìjìnlè òrò ní èdè kan tàbí òmíràn, ìjìnlè òrò t’ó já sí ewì, àròfò, ìtàn-àròso, àló àpamò, ìyànjú, ìyànjú, ìròyìn, tàbí eré-onítàn, eré akónilógbón l’órí ìtàgé. K’ó sì tóó di òrò kíko sílè àti títè jáde. Nínú ìwé, lítírésò lè wà nínú opolo-orí àwon òmòràn. Àlàyé tí a níláti se rèé nípa lítírésò Yorùbá. Nínú opolo-orí àwon òmòràn láti ìran dé ìran ni òrò ìjìnlè Yorùbá wà títí di òníolónìí. Ayé wáá di ayé òyìnbó, ó di ayé ìwé kíko àti ìwé kíkà. Nítorí náà lítírésò Yorùbá gbódò di kíko sínú ìwé àti kíkà nínú ìwé.
Inú mi dùn pé mo ti tètè rí àwon omo EGBÉ ÌJÌNLÈ YORÙBÁ ti ÈKA ÌBÀDÀN àti àwon ti ÈKA ÉKÓ tí wón yòòda ara won fún aáyan kíko ìwé lítírésò Yorùbá lórísirísi. Bákan náà ni inú mi dùn pèlú pé mo tètè rí Ògbéni Leslie Murby, Alákòso àgbà ni ibi-isé WILLIAM COLLINS AND SONS LIMITED, GLASGOW, tí ó ní ìtara nípa àgbéjáde lítírésò Yorùbá, tí ó sì fowósòyà pé, l’órí àdéhùn, ibi-isé òun yóó te gbogbo àwon ìwé lítírésò Yorùbá tí a bá pilè ko fún ètó tuntun yìí. Láìsàníàní, ó ye kí n dárúko àwon àwon mélòó kan nínú àwon ònkòwé tí yóó ko ìwé fún ètò náà: Òjògbón Adéagbo Akinjógbìn, Ògbéni Olúsojí Ògúnbòwálè, Òjògbón Wándé Abímbólá, Òjògbón Afolábí Olábímtán, Ògbéni Olánípèkun Èsan, Ògbéni Oládiípò Yémiítàn, Ògbéni Adébáyò Fàlétí, Olálékan Oníbìíyò.
Ó dára ò. Wón ní: “Enu l’à á mo dídùn obè.” Ó ku kí èyin ònkàwé wa ó ra àwon ìwé wa náà, kí e kà wón ní àkàyé, kí e sì gbádùn won.
Ní ìkadìí òrò ìsáájú yìí, mo féé ko orin kan ní ohùn orin ilè wa:
Bí bábá bímo bí kò bímo.
Èrò yà!
Èrò yà wáá wò ó!
Èrò yà!
Bí Yorùbá ní lítírésò bí kò ní lítírésò, èyin ará e ya ilé ìtàwé, kí e sì wo àwon ìwé wa tuntun wònyí. Àrímáleèlo ni wón, à-kò-pinnu-láti-rà; à-rí-yowó-lápò-fi-fún-òntàwé.
Ire o!
Fonoloji Yoruba
2442
6299
2006-12-17T08:52:37Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Fonoloji Yoruba]]
==Oju-iwe Kiini==
Fonoloji Yoruba
Ìrò Fáwèlì Pípaje
Àbá tí a ó kókó yè wò nit i Bámgbósé èyí tí ó pè ní ‘Where rules fail: The pragmatics of vowel deletion’. bámgbósé kókó ye àwon àbá tí ó wà nílè wò ó sì wo àwon ìlànà tí wón lò. Àwon ìlànà tí wón lò náà ni síńtáàsì, fonólójì, òrò, semáńtíìkì àti ìmédèlò.
Fonólójì : Àwon tí ó dábàá pèlú ìlànà yìí ni Bámgósé (1965) àti Courtenay (1968). Ohun tí wón so nip é fáwèlì /i/ ni a máa ń pa je tí òun àti fáwèlí míràn ba kanra nínú òrò. Fún àpeere: sí ojà ---> sójà, ra ilé ---> ralé. Níbí, a ó rí i pé /i/ kan /o/ àti /a/, /i/ ni a pe je nínú òrò méjèèjì. Sùgbón Bámgbósé so pé àbá yíì kò wolé nítorí a ní àwon òro bíi ri ara ---> rírá. Fún àpeerè, a ní gbólóhùn bíi ‘Olú àti Adé ríra won. A tún ní di ojú ---> dijú, jí èyí ---> jìyìí abbl. tí ó ta ko àbá yìí.
Àbá mííràn tí Rowlands (1954) àti Awóyalé (1985) dá nip é tí òrò-orúko méjì bá pàdé, fáwèlì tí ó bèrè òrò-orúko kèjì ni a máa ń pe je. Bámgbósé dá àwon méjì yìí lóhùn wí pé, lóòótó, a rí àwon òrò bíi ewé obè ---> ewébè, síbè, a rí òrò bíi orí òkè ---> orókè. E ó se Àkíyèsí pé fáwèlì tí ó bèrè òrò-orúko àkókó ni a pa je níbí. Gbogbo èyí ni ó ń fi hàn pé àwon àbá yìí kò mina dóko.
Síńtáàsì: Àwon tí ó dábàá eléyìí ni Ward (1952), Rowlands (1954), Bámgbósé (1955) àti Awóyalé 91985). Wón so pé tí òrò-atókùn bá saájú òrò-orúko, fáwèlì òrò-atókùn ni a ó pa je. Wón fún wa ní àpeere bíi sí abà---> sábà, ní àná ---> lánà. Lóòótó, àwon àpeere yìí wolé sùgbón a tún rí àwon òrò bíi sí eni ---> síni (b.a’ó rán ni síni’ he sent somebody to someone).
Ìlànà Òrò: Àbá yìí so pé fáwèlì ara òrò tó saájú irú àwon òrò bíí ara, emi, òkan ni a máa ń pa je. Lóòótó, a rí àwon òrò bíi sí ara ---> sára (b.a ‘ó da omi sára’) béè náà ni a se rí àwon òrò bíi sí ara---> síra (‘ó ní kí ó sírá pé as ti ń pé jù’). A tún rí àwon òrò bíi rí eni ---> ríni, fé òkan ---> fékàn (to went one) tó ta ko òfin yìí.
Àwon kan tún dábáà pé a gbódò mo òrò tí a fé pa ìró rè je kí a tó mo ìró tí a ó pa je. Fún àpeere, a gbódò mo, ó kéré tán rà kí a tó mo ìró tí a ó pa je nínú ra ilé ---> ralé. Àbá yìí náà kò múná dóko nítorí pé wí pé bí a ti lè mo owó, ìyen kò so pé a mo ìró tí a ó pa je tí a bá pa á pò fé tàbí pín. Fún àpeere, fáwèlì èkejì la pa je nínú (pín owó ---> pínwò) béè fáwèlì kìn-ínní la pa je nínú (fé owó ---> fówó).
Ìlànà Semáńtíìkì: (Oyèláràn 1972) ni ó dábàá yìí. Ò ní tí òrò méjì bá pàdé tí a fé pa ìró òkan je tí à sì fé kí ìtumò àbáyorí ìpàróje yìí bá ti òrò tí a ti pa á je mu èyí tí a ń pè ní ìtumò àpólá, fáwèlì kìíní ni a ó pa je sùgbón tí a bá fé kí ìtumò àbáyorí jé ti àkànlò èdè. fáwèlì kejì ni a ó pa je. Fún àpeere, gba owó ---> gbowó, a pa fáwèlì kìíní je, ìtumo àbáyorí jé ti àpólà torí ìtumò mèjèèjì bára mu sùgbón, rán etí ---> rántí, a pa fáwèlì kejì je, ìtumò àbáyorí jé ti àkàn`lo torí ìtumò àwon méjèèjì kò bára mu. Àfi tí Bámgbósé rí sí àwon wònyí pò gidi. Ò ni a lè pa fáwèlì àkókó (F1 ni a ó lò fún fáwèlì àjókó tí a pa je) tàbí èkejì (F2 ni a ó lò fún fáwèlì èkejì tí a pa je) je kí ó fún wa ní ìtumò àkànlò tàbí àpólá.
F1 pípaje tí ó fún wa ní (1) Ìtumò Àkànlò: gbó adùn ---> gbádùn. (2) Ìtumò Àpólà: mú owó ---> mówó. (3) Ìtumò Àpólà àti àkànlò: pe olówó ---> polówó (èyí lè túmò sí ìkéde ojà (=àkànlò) tàbí kí ó túmò sí kí a pe eni tí ó lólá (=àpólà)
F2 píaje tí ó fún wa ní (1) ìtumò àkànlò: rán etí ---> rántí (2) ìtumò àpólá: fo aso ---> foso (3) ìtumò àpólà àti àkànlò: la ojú ---> lajú (èyí lè túmò sí kí a sí ojú sílè (=àpólà) tàbí kí a mo ohun tí ó ń lo (=àkànlò).
F1 tàbí F2 pípaje ti ó fún wa ní (1) ìtumò àkànlò: da orí ---> darí (ko) tàbí dorí (ko) (2) ìtumò àpólà: bu obè ---> bobè tàbí bubè (3) ìtumò àkànlò tàbí àpólá: gbé esè ---> gbésè (kí esè lórí ilè (=àpólà) tàbí kí á rìn nílè (=àkànlò).
Sisá fún pónna: Bádéjo (1986) ni ó dàbàá yìí. Ò ní ìró tí a bá máa pa je tí kò níi fa pónná lésè ni a máa ń pa je. Fún àpeere, tí a bá ni ta epo, ìró tí a máa pa je tí kò níi fa pónná lésè ni /a/ láti fún wa ní tepo tí ó bá jé pé epo títà ni a ní lókàn. Lóòótó, a lè pa /e/ je kó fún wa ní tapo tí ó seé se kí ó túmò sí ohun tí a ní lókàn yìí, sùgbón, eléyìí tún lè fún wa ní ìtumò mìíràn. Ìtumò mìíràn yìí nip é kí a ta epo sí orí nnkan. Bámgbósé ta ko eléyìí nípa síso pé sísá fún pónna kó ni ó ń so ìró tí a ó pa je. Fún àpeere repo lè túmò sí ra epo, ru epo tàbi re epo béè ni bóbá lè túmò sí bú oba, bí oba tàbí bó oba.
Ní ìwòn ìgbà tí ó jé pé gbogbo àwon àbá yìí ni ó kùnà ní ònà kan tàbí òmíràn, àbá tí Bámgbósé dá tí ó so pé ó kógo járí ni ìwònyí:
Ìmo ìmédèlò nípa Ìró Pípaje
(1) Ìró pípaje gbódò ní àjomò olùsòrò àti olùgbórò. Ìyen ni ó fà á tí àwon òrò kan fi jé ìtéwógbá tí àwon mìíràn kò fi jé ìtéwógbà. Fún àpeere (a lo àmì yìí ‘*’ fún àwon òrò tí kò jé ìtéwógbà): ké ìrun ---> kírun/* kérun, pa eye ---> peye/*paye, wúkó/*wíkó abbl.
(2) Ò seé se kí á lè pa ìró méjèèjì je súgbón èyí tí èka èdè (dialect) tàbí èdè eni (idiolect) bá gbà láàyè ni a ó pa je. Èyí ni a fir í àwon ìyàtò wònyí tí wón sì je ìtéwógbà fún èdè eni (idiolect) òkòòkan eni tí ó so ó (jiyán/jeyán. Jìyà/jèyà, kígbé/kégbe) tí àwon wònyí sì jé ìtéwógbà nínú eka èdè òkòòkan eni tí ó so ó (jekà.jokà, bubè/bobè, pínpo/pénpo, núju/nojú).
Àwon òrò àkókó (jekà, bubè abbl.) jé èka èdè Òyó, àwon òrò kejì (jokà, bobè abbl.) jé ti Ìjèbú.
(3) Sàkáání òrò náà tún máa ń so ìró tí a pa je. Lóòótó, tí a bá pa ìró je lára bí omo, bímo ló máa ń dà, sùgbón nínú òwe yìí, ìbí kò ju ìbí, bá a ti bérú la bómo’ la máa ń so. Ohun tí ó fà á tí a fi lo bómo nip é a fi erú ta ko omo. E tún wo gun okè, níbi gbogbo, gùnkè la máa ń lò (f.a: Mo gùnkè) sùgbón nínú orúko, gòkè la máa ń lò (b.a: Olágòkè).
Ìlànà Ìmó Apààrò (The Nonsense Alternative Principle)
Tí a bá fi ojú àjomò olùsòrò àti olùgbórò wò ó, tí a sì tún se àkíyèsí pé nígbà tí a bá fi máa pa ìró je. A ó ti fi ìdí ìtumò tí a fé kí òrò ní múlè ní múlè, ó seé se láti lo ìlànà ìmó àpààrò the nonsense alternative principle) láti so irú ìró tí a ó pa je. Àwon ìlànà náà nì yí:
(1) Pa èyíkéyìí tí ó bá wù ó jé nínú ìró fáwèlì méjì tí ó bára mu tí wón fègbékègbé tí àbájáde sì jé ìsúnkì tí a ń retí (ra aso ---> raso, orí ilé ---> orílé). Tí àwon ìró fáwèlì méjèèjì yìí kò bá bára mu, tí ìpaje òkan bá sì fún wa ní ìpèdè tí kò nítumò, èyí tí ó fún wa ní ìpèdè tí ó nítumò ni kí a pa je (kí ìrun ---> kírun/*kérun).
(2) Tí ìpèdè meejèèjí bá ní ìtumò náà léyìn ìpaje tí wón sì je ìtéwógbà, èyí tí ó bá wù wá ni a lè pa je (je iyán---> jiyán/jeyán, je okà---> jekà/jokà).
(3) tí kò bá sí èyí tí kò je ìtéwógbà nínú ìpèdè méjèèjì léyìn ìpàróje tí wón sì ní ìtumò òtòotò: (i) ìpàróje méjèèjì ni ó wolé tí ó bá jé pé ìtumò àkànlò yàtò sí ti àpólà ni wón fi yàtò sí ara won (gbé esè---> gbésè/gbésè, sí ara ---> síra/sára). (ii) Ìró pípaje tí a kò bá lè topa rè lo sí òrò mìíràn ló wolé (ja olè ---> jalè/*jolè)*jolè kò wolé kò wolé torí a lè topa rè lo sí ‘jo olè’. Ohun tí gbogbo èyí ń fihan nip é ìmò olùso àti olùgbó se pàtàkì nínú fáwèlì pípaje.
Àbá Níkèé Òla lórí fáwèlì pípaje láàrin Òrò-ìse + Àpólà-Orúko
Òla pín Orò-ìse + Àpólà-Orúko sí méta. Àwon náà ni (i) Òrò-ìse + APOR olórò orúko asèdá b.a:di òkú---> dòkú. (ii) Òrò-ìse + APOR olórò orúko àìsèdá b.a:rí ewúré --->réwúré. (iii) Òrò-ìse + APOR olórò orúko àyálò b.a: kí Edíwóòdù--->kÉdíwóodù. Òfin tí ó wà fún (i) àti (iii) ni F1 + F2 ---> F2 àfi tí fáwèlì APOR bá jé /i/. Ìyen nip é tí fáwèlì òrò-ìse bá kan APOR ní (i) àti (iii) tí a sì fé pa ìró fáwèlì kan je, fáwèlì ara òrò-isè ni a ó pa je àti tí fáwèlì tí ó bèrè APOR bá jé /i/. Àpeere: (i) Òrò-ìse + OR (asèdá): rí èso ---> réso, gbé omoomo ---> gbómoomo, dé òpópónà ---> dópópónà, je èso---> jèso, wá olórò ---> wólórò, gba òpòlopò ---> gbòpòlopò, mú enikéni ---> ménikéni. Sùgbón, tí ó bá jé pé /i/ ló bèrè OR asèdá, ohun tí a ó ni nì yí: se ìrántí ---> sèrántí (ìró kèjì la pa je níbí béè, ìró kìn-ínní ni a ti ń pa je bò télè). (iii) Òrò-ìse + OR (àyálò): ké alelúyà ---> kálelúyà, fé Ojúku--->fÓjúku, lo àlùbósà--->làlùbósà, mu éníkín-ìnsì---> méníkín-ìnsì. Sùgbón, tí ó bá je pé /i/ ló bèrè OR àyálò, ohun tí a ó ní nì yí: gé ìresì ---> géresì, fé Ìsíkéèlì ---> féSíkéèlì, na ìbùràhíìmù---> nàBùrahíìmù (ìró kejì la pa je níbí béè ìró kìn-ínni ni a ti ń pa je télè). Ní ti (ii), iyen Òrò-ìse + OR (àìsèdá), òfin tí a ń lò bò yìí sisé fún OR (àìsèdá) tí ó bá ju sílébù méjì lo. Àpeere rí ewúré --->réwúré, já òdòdó ---> jódòdó, ro èkuru---> rèkuru. Sùgbón, òfin òkè yìí ń se ségesège fún àwon OR àìsèdá oní-sílébù méjì. Nínú won, nígbà mìíràn, a lè pa fáwèlì kèjì je, b.a: sí ojú---> síjú, sí apá---> sípá, ---> sí owó---> síwó, té orí---> térí, té etí ---> tétí, ká esè---> rójú, rí orí ---> rórí, wo apá---> wapá, mú orí---> mórí, mú esè---> mésè. A tilè lè pa èkíní kejì je nínú òmíràn, b.a: gbé ori---> gbérí/gbórí, ra owó ---> rawó/rowó, ra esè---> rasè/resè, se isé--->sisé/sesé, bu obè--->bubè/bobè.
Ìró Fáwèlì Pípaje láàrin OR+OR
Àwon méjì ni ó sisé lórí ìro fáwèlì pípaje láàrin OR + OR. En kìn-ínní ni Akinlabí, en kejì sì ni Oyèláràn. Akinlabí so pé ìró fáwèlì kejì ni a máa ń paje ní gbogbo ìgbà àti pé ìtumò òrò tí ó máa ń jádé lára OR + OR yìí léyìn ìró pípaje máa ń yàtò sí ìtumò OR + OR, b.a: iwá ojú---> ìyako, ìdí okò---> ìdíkò, irun àgbòn---> irùngbòn, eye ilé---> eyelé, aya oba---> ayaba, abbl. Òtò ni ojú tí Oyèláràn fi wo ìró pípaje yìí. Ojú ìsèdá òrò ni ó fi wò ó. Ó ní ònà kan tí Yorùbá ń gbà sèdá òrò ni nípa sísèdá òrò àpèjùwe láti ara OR. Ònà náà ni nípa pípa fáwèlì tí ó saájú OR je. Tí a bá ti pa á je tán, ó ti di òrò-àpèjúwe nì yen, b.a: èyí---> yìí, ìyen---> yen, èwo---> wo. Ó ní ohun tí àwon kan ń pè ní ìró pípaje láàrin OR + OR kì í se ìró pípaje lásán, ònà ìsèdá òrò kan ni. Bí a bá fé sèdá òro lónà yìí, a ó pa fáwèlì tí ó saájú OR je, yóò di òrò-àpèjúwe. Òrò-àpèjúe yìí ni a ó wá kàn mó OR tí yóò di òrò tuntun, b.a.: Ogbèyèkú (Ogbè-(Ò)yekú), Ogbèwòrì (Ogbè-(Ì)wòrì), Ojúran (Ojú (Ì)ran), Ojúbo (Ojú (Ì)bo), èkobè (èko (e)bè), eyindìe (eyin (a)dìe), òròmodìe (òrò (o)mo (a) dìe) abbl.
Ohun tí a ń pè ní ìyópò fáwèlì ni àpapò fáwèlì méjì tí àbájáde rè jé fáwèlì kéta tí ó yàtò sí àwon fáwèlì méjèèjì tí ó papò yen. Òfin ìyópò fáwèlì ni F1 + F2 ---> F3. Ìyen nip é kí ìró méjì tí wón fègbékègbé ó yó pò di eyo ìró kan soso lónà tí ìró tuntun yóò fi yàtò sí èyíkéyìí nínú àwon ìró tí wón yó pò náà. Àwóbùlúyì wa lára àwon tí ó se òpòlopò àláyé lórí ìyópò. Àwon àpeere ìyópò fáwèlì tí ó fún wa ni: sá eré---> súré (a+e = u), ibi ìgbé ---> ibùgbé (i+I = u), Fá gba ìlú---> Fágbùlú (a+i =u), o-gbó-ìfò---> ògbùfò (o+I = u), bí èyí---> báyìí (i+e=a), dá opé ---> dúpé (a+o=u), sun ekún ---> sokún (un+e=o), se wèrè --->siwèrè, (e+() = i), kú òsán ---> káàsán. Bámgbósé kò fi ara mó èyí. Ò ní tí ó bá je pé ìyópò ni ó ń sèlè nínú àwon òrò yìí, a jé pé òfin tí a ó fi sàláyé ìyópò yóò pò jojo. Yàtò sí èyí, báwo ni fáwèlì ìwájú méjì se lè yópò di ti èyin b.a: i+i=u? Ò ní tí a bá tilè wo se wèrè, kò sí nnkan kan tó yó mó /e/ tó fid i /i/ nínú siwèrè? Àti pé báwo ni àbájáde méjì se lè wà fún òrò kàn, òkan ìró pípaje, pa iró--->paró, èkèjì, ìyópò, pa iró--->puró? Bámgbósé wá so wí pé ìró pípaje tàbí àrànmó ni ohun tí Àwóbùlúyì ń pè ní ìyópò. Ò ní nínú kú alé ---> káalé, kú àárò---> káàárò, kú àsán--->káàsán, àrànmó ló selè ó kàn jé pé èdà ‘òsán ni ‘àsán’ ni. Nínú àwon òrò yòókù tí Awóbùlúyì fi se àpeere, ìpàróje ló selè ó kàn jé pé àwon òrò inú eka èdè tí ó sékù nínú olórí eka èdè Yorùbá la lò ni. Fún àpeere, sa uré---> sáré, ibi ùgbé---> ibùgbé, fá gba ùlú---> Fágbùlú, ò-gbó-ùfò--->ògbùfò(/u/la pa je nínú gbogbo eléyìí), se iwèrè---> síwèrè (a pa/e/ je). Ìgbà mìíràn, a lè lo olórí èka èdè Yorùbá tàbí kí a lo èka èdè, ba: pa iró---> paró tàbí pa uró---> púró, so ekún ---> sokún. E se àkíyèsí pé ìgbà mìíràn à lè pa ìró IS tàbí ti OR je, ba: pa uró--->puró/paró. (ii)Ìsodorúko Olùse: ò-gbó ùfò--->ògbùfò (tàbí ò gbó ìfò--->ògbifò), ò-mo ùwè--->òmùwè, ò-se ùwòn---> òsùwòn, ò-pa uró---> òpùró. (iii) OR ibi + Ìsodorúko IS: ìbi ùsò---> ìbùsò, ibi ùgbé ---> ibùgbé, ibi ùje---> ibùje. (iv) Ìsodorúko IS + kí + Ìsodorúko IS: èdà méjì ni a máa ń lò fún èhun yìí, ba: ìje kí ìje---> ìjekíje, ìje kí ùje---> ìjekúje, ìlò kí ìlò--->ìlòkilò, ìlò kí ùlò---> ìlòkúlò. Èdá ti àkókó dúró fún nnkan tí kò dára, èkèjì sì dúró fún èyíkéyìí tàbí nnkan tí kò dára. A gbódò se àkíyèsí pé a kì í lo èdá òrò oní-fáwèlì/u/ fún òrò-orúko tí a kò sèdá ba: isu kí isu ---> isukísu, kò sí isukúsu, ilé kí ilé---> ilékílé, kò sí ilékúké. Ìgbà kí ìgbà--->ìgbàkígbà. Ìgbà kí ùgbà---> ìgbàkúgbà nìkan ni kòbégbému. Ìyen ni pé, a kò sèdá òrò-orúko rè sùgbón, a lè rí èdà méjèèjì. (v) Ìsòdorúko pèlú àfòmó ìbèrè óni’: oni ààyè---> àlààyè, oni èsù---> elèsù, oni ègàn--->elègàn. E sàkíyèsí pé àrànmó fáwèlì kì í wáyé tí fáwèlì tí ó bèrè OR bá jé /i/, ba: oni ùyà--->olùyà. Tí ó bá jé pé ‘oni ìyà’ ni, ‘onìyà’ là bá rí. Àwon ìsodorúko tí ó wópó jù pèlú ‘oni’ ni àwon òrò tí a sèdá láti ara ìsodorúko, ba: oni ùbèwò---> òlùbèwò, oni ùfé---> olùfé, oni ùse---> olùse. Eyo òrò kan lè ní èdà méjì tàbí méta, ba: láti ara ‘bù kún’, a lè rí ìbùkún, àbùkún tàbí ùbùkún. Láti ara àwon méta yìí, a lè sèdá òrò méta, ba: ìbùkún kí ìbùkún---> ìbùkúnbùkún, oní àbùkún --->alábùkún àti oni ùbùkún--->òlùbùkún.
==Oju-iwe Keji==
Àwóbùlúyì tún dáhùn pé òun sì gbà pé ìyópò wà lédè Yorùbá sé. Ó ní fún àpeere, tí a bá mú ìsekúse, ònà tí a fi lè sàláyé ìpìlè rè nì yí: (i) ìse kú ìse--->ìsekúse (ii) ìse kí ùse--->ìsekúse (iii) ùse kí ùse--->ìsekúse. Nípa (i), Awóbùlúyì so pé gbogbo wa, tí ó fi kanra Bámgbósé, ni ó gbà pé ‘kí’ ló wà láàrin òrò méjì yìí kìí se ‘kú’. Ibi tí ó ti hàn dáadáa ni lára àwon òrò tí kóńsónántì bèrè, ba: bàtàkíbàtà/*bàtàkúbàtà, babakíbaba/*babakúbaba. Èyí fihàn pé /u/ kò lè wà ní ìpìlè. Nípa (ii), ohun tí Bámgbósé so ni pé àwon ìsodorúko kan wà tí /u/ tàbí /i/ bèrè won. Ìyen ni pé a lè rí /ùse/ tàbí /ise/.
Níwòn ìgbà tí ó jé pé à kò ti rí /ùse/ nínú olórí èka èdè Yorùbá báyìí, bí àwon méjèèjì tilè wà, eléyìí tí a ń lò báyíì, ìyen /ìse/ ni ó ye kí á lò. Yàtò sí èyí, òté kan gbódò wà tí ó so pé /ùse/ apá òtún nìkan ni ó gbódò bèrè pèlú /u/ ti apá òsì kò gbódò bèrè béè. Tí àsìse kan bá wá selè pere tí ti apá òsì bá bèrè pèlú /u/, oun tí a ó ní nì yí, ‘*ùsekúse’. Tí a bá tún wo inú èdè yìí dáadáa, a ó rí i pé, a kì í lo irú àmúlùmólà tí a lò ní (ii) yìí. fún àpeere, ‘ojó kí ojó’ yóò di ‘ojókójó’kì í se ‘ojókíjó’, béè ni ‘ijó kí ijó’ yóò di ‘ijókíjó’kì í se ‘ijókójó’ Nípa (iii), /u/ ìbèrè ‘ùse kí ùse’ dédé yí padà sí /i/. Èyí kò ye kí ó rí béè. yàtò sí èyí, ó dàbí ìgbà pé òfin tí ó sèdá òrò yìí ń so pé tí /u/ bá bèrè òrò tí ó bá wo inú olórí èka èdè Yorùbá, ó gbódò yí padà di /i/. Èyí kò rí béè nítorí bí a bá fé yá ‘uhuru’ (freedom) wo èdè Yorùbá, ohun tí a ó ní ni ‘ùhúrù’kì í se ‘Ìhúrù’, béè nit í eni kan bá ń je ‘Ugwu’, tí a bá fé yá a wo èdè Yorùbá, ohun tí a ó ni ni ‘Úgú’ kì í se ‘Ígú’. Pèlú gbogbo eléyìí, ònà kan tí Awóbùlúyì gbà pé a fi lè sèdá ìsekúse’ ni nípa ìyópò, ìse kí ìse---> ìsekúse, ìyen nip é, ìyópoó fáwèlì wà nínú èdè Yorùbá.
Ìró Ohùn ni èdè Yorùbá
Ìró ohùn méta ni púpò nínú àwon onímò gírámà máa ń so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìbéèrè wá ni pé njé ìró ohùn métèèta yìí ni ó wà ní ìpìlè nínú èdè Yorùbá? Oyèláràn tilè so pé ó sòro láti ya ìró ohun àti ìró fáwèlì sótò. Ìyen nip é tí a bá fé ko ‘abd’, ohun tí ó ye ká ko nì yí ‘áaà b d éeè abbl’. Sùgbón njé òótó ni eléyìí. Ìbéèrè kejì yìí ni Akinlábi kókó dáhùn. O ní òtò ni ìró fáwèlì àti kóńsónántì, òtò bi ìró ohùn. Ó ní fún àpeere, e jé kí a wo àwon àrànmó wònyí: ìwé ilé---> ìwéelé, bàbá egbé--->bàbéegbé, erùpè---> eùpè--->eèpè/èèpè. Ó ní nínú apeere yìí, fáwèlì nìkan ni àrànmò bá kò bá ohùn. Ibi tí àrànmó ti bá ohùn. ìyen nínú ‘èèpè’, àrànmó ti fáwèlì ti kókó kojá. Èyí fi han pé ohùn kì í se ara fáwèlì. Tí wón bá jé ara kan náà ni, àwon méjèèjì ni àrànmó ìbá bá papò. Tí a bá tún wo ìró pípaje àti àsúnkì, nnkan kan náà ni ó selè, ba: gbé odó---> gbódó, mú ìwé---> múwé, ka ìwé--->kàwé. A ó se àkíyèsí pé òfin tí ó de fáwèlì pípaje yàtò sí ti ohùn pípaje. Bí ohun òkè bá pàdé tìsalè tàbí tòkè, tí a fé pà òkan je, tìsàlè tàbí tààrin ni a ó pa je, tòkè ni yóò dúró. Tí ohùn ìsàlè bá sì pàdé tààrin, tìsàlè ni yóò dúró.
Yorùbá Gégé bí Èdè Olóhùn Méjì
Léyìn ìgbà tí Wárd ti sàlàyé pé ohùn méta ni èdè Yorùbá ní, òpòlopò àbá ni ó ti wà. Méjì nínú rè ni Akinlabí kókó ménu bà. (i) Ohùn ìsàlè òrò-ìse máa ń di ààrin sáajú òrò-orúko àbò, ba: ‘kà’ di ‘kà’ nínú ìwé ni ó kà---> Ó ka ìwé. (ii) Arópò-orúko lè di ohùn ìsàlè sááju /n/ tó jé atoka ibá atérere, ba: mo lo---> mò ń lo. Ó ní Oyèláran so pé ìgbésókè ohùn ìsàlè sí ààrin ni ó fa àyípadà yìí. Ó tún ní Stahlke so pé ohun tí ó fa irú èyí ni pé ní ìpìlè, ohùn òkè ni Yorùbá fi máa ń ta ko ohùn tí kì í se tòkè. Akínlabí ní àbá Stahlke yìí kò múná dóko nítorí pé àpeere láti inú Yorùbá òde òní kò kín in léyìn. Ó ní fún àpeere, ohùn òkè ni arópò orúko àbò máa ń ní léyìn òrò -olóhun ìsàlè àti tààrin, ba: Ó kò mi. Àpeere tún pò tí ó jo ìrú èyí. E wo àwon wònyí: òròkí òrò---> òròkorò, ìpá àyà --->ìpayà. Nínú àwon àpeere yìí, ohùn òkè ìhun ìsàlè ni ó di ti àárín. A lè lo àpeere yìí láti so pé ohùn ìsàlè àti ohùn tí kìí se ti ìsàlè ni Yorùbá fí ń ta ko ara. Nítorí ìdí èyí, lójú Akinlabi, àbá Stahlke kò núná dóko.
Ìyàtò láàrin Ohùn àti Fáwèlì
Oyèláran tún dábàá pé ohùn kò seé yà nípa kúrò lára fáwèlì. Ìyen nip é, tí a bá ti rí fáwèlì kan, ti òhun tohùn rè ni. Akinlabí ní òrò kò rí báyìí. Ó ní e jé kí á wo àwon àpeere yìí: ará òkè---> aróòkè, omo èkó--->omeèkó, ojà isu---> ojàasu, ìwé ilé---> ìwéelé, erùpè--->eùpè--->eèpè/èèpè, òtító--->òító--->òótó. A ó se àkíyèsí pé ohùn tí a fi bèrè àrànmó fáwèlì yìí ni a fi parí rè. Èyí fihàn pé kìí se dandan kí ohun tí ó selè sí fáwèlì selè sí ohùn, Ìyen ni pé ohùn dá dúró gédégédé yàtò sí fáwèlì. Akinlabí tún ní e jé kí á tún wo àwon wònyí: wá owó--->wówó, wá okó--->wókó, wá okò---> wókòm se èwà---> sèwà. Ìpaje àti àsúnkì ni ó selè sí àwon fáwèlì ìpèdè yìí sùgbón, ó ní a ó se àkíyèsí pé ìpaje fáwèlì kò kan ohun. Èyí fihan pé òtò ni fáwèlì, òtò ni ohùn.
Àìdógba àti àìbégbémú tí ohùn àárin ní tí a bá fi wé ohun yòókù
(i) Ohùn àarin kì í kópa nínú ìyòpò: Fún àpeere, èyórodò: púpò, èyóròkè: kòwé sùgbón, ohùn ààrin kìí yó, ba: okó, èkó. (ii) Ohun ààrin ni a máa ń pa je ní gbogbo ìgbà fún àwon ohùn yìókù, ba: wá owó--->wówó, sin òkú---> sìnkú. Ohùn ààrin àti ti òkè ni ó kanra nínú wá owó, ti ààrin la pe je, ti ààrin àti ìsàlè ló kanra nínú sin òkú, tààrin la pe je. Tí a bá sì pa ohùn ààrin je, ó máa ń pòórá ni sùgbón tí ó bá je ti òkè ni a pe je, (ba: wá èkó ---> wéko) tàbí ti ìsàlè (ba: jo àjé--->jàjé) kì í pòórá. (iii) Nínú àrànmó ohùn náà, ohùn ààrin la máa ń pa je, ba: erìrà---> eìrà--->eèrà--->èèrà. E wo ‘eèra’àti ‘èèrà’, e ó rí i pé ohùn ààrin ló yé padà di ti ìsàlè. Tí ó bá jé ti òkè àti ìsàlè ni àrànmó ni àrànmó ti selè ni, ohùn yìí kò níí pòórá, ba: gbàgbé--->gbàgbé, kúnlè---> kúnlè. (iv) Ohùn ààrin ni kòòfo fáwèlì máa ń sábàá ní won kìí ni ohùn kankan ní ìpèlè, ba: Ilé e Dòtun, aso o Sadé. Èyí fihan pé tí a bá ní kò sí ohùn ààrin ní ìpìlè èdè Yorùbá, a kò jayò pa.
Ohùn ààrìn Ìpìlè Èdè Yorùbá
Oyètádé ló dá Akinlabí lóhùn láti so pé ohùn ààrin wà ní ìpìlè Yorùbá. Kí ó tó se eléyìí, ó kókó wo àbá tí ó wà nílè. Ò ní Ward so pé ohùn méta ló wà lédè Yorùbá sùgbón ohùn ààrin kìí seé dá mò yàtò sí tòkè, bá: kankan, pepe àti kánkán, kéké. Ward wá so pé ohùn ìsàlè ni ó ye kí á máa ń fi tako tòkè torí ohùn ààrin kì í seé dá mò yàtò sí ti òkè. Rowlands náa gbè é léyìn, ó so wí pé àwon ìgbà tí ó seé se láti mó ìyàtò láàrin ohùn òkè àti àrin ni ìgbà tí sílébù olóhùn òkè bá sáájú tààrin tàbí tí ó bá tèlé e. Lójú rè, ó rorùn láti mo ìyàtò láàrin ohùn ìsàlè àti èyí tí kìí se ìsàlè ju láti so ìyàtò láàrin ohùn ààrin àti tòkè lo, ba: (i) Látúndé, wá níbí ó rí róbótó (ii) agogo, aso won (iii) àkàrà, ògèdè kò pò. Kò sí ìyàtò láàrin (i) àti (ii) sùgbón (iii) yàtò gédégédé sí won. Ó tún ní Stahlke gbà pé àjose wà láàrin ohùn ìsàlè àti ti ààrin. Èyí ni ó máa ń fa kí ohùn ìsàlè yí padà sí ti ààrin tí òrò-ìse olóhùn ìsàlè bá saájú APOR, ba: Kí ni o rà ---> Mo ra isu. Stahlke wá ní bóyá ohùn méjì ni Yorùbá ní nígbà láéláé, ìyen ni tòkè àti èyí tí kìí se tòkè. Ohùn tí kìí se tòkè yìí ni tìsàlè àti tààrin. Àkìyèsí Stahlke yìí fé tako ti Ward àti Rowlands. Ohun tí àkíyèsí yìí ń fihan ni pé òpòlópò àyípada ni ó máa ń dé bá ohùn.
Òrò lórí Ohùn Ààrin
Oyètádé so pé a ní ohùn ààrin ní ìpìlè èdè Yorùbá. Fún àpeere, a ní òrò oní-sílébù kan, síleebù méjì tàbí jù béè lo tí a kò sèdá tí ó ní ohùn ààrin, ba: (i) sílébù kan: je, wo, ga, kan (ii) sílébù méjì: ara, ata, omo igi, rere (iii) Sílébù tí ó ju méjì lo: emele, agude, gbaragada, akarabata. Èyí fi han pé bí a se ní ohùn òkè àti ti ìsàlè ní ìpìlè ni a ní ti ààrin. Èyí kò so pé a kìí sèdá ohùn ààrin sá o, ba: gbó òdò--->gbódò--->gbodò, ò fe àlè ---> òfalè, ò dá òràn---> òdaràn. Ìrèhùnsílè la fi sèdá ohùn ààrin tí a fagi sí nídìí wònyí láti ara ohùn òkè àti ìsàlè. Yàtò sí èyí, bí a se lè rí éyóròkè (ba: ìyá) àti èyórodò (ba: Dépò), béè náa ni a lè rí ohùn ààrin tí ó lè (ba: àwo, òkan, ìrun, èye). Gbogbo èyí fihan pé a ní ohùn ààrin ní ìpìlè.
Faweli
2443
6294
2006-12-17T08:34:31Z
Loadewole
101
[[Faweli]]
Fóníìmu Fáwèlì
Ó se pàtàkì kí a mo ohun tí fáwèlì àti fóníìmù jé kí a tó se àlàyé lórí kókó òkè yìí.
Kí ni fáwèlì?
Fáwèlì ni ìró ti a pè nígbà tí kò sí ìdíwó kankan fún èèmú ti a lò. Ìdí ni pé nínú pipe fáwèlì, èyà ara afipè méjì kì í pàdé ara won. Oríkì yìí jé ti fonétíìkì.[a]… Èwè tí a bá fi ojú oríkì fonólojì wò ó ní ìbásepò pèlú ìhun sílébù ó jé ìró tí o máa ń sisé odo sílébù /a/…
Kí ni fóníìmú?
Èyí ni àwon ìró tí won máa ń fí ìyàtò ìtumò hàn láàárín òrò kan àti òmíràn. Ó jé ìró tí a bá mú kúrò ní ayé rè tí a fi òmíràn rópò rè tí yóò mú kí ìtumò òrò béè yàtò. Àmì àdàko béè ni / /.
Nínú àlàyé owolabi (1989:107-109) ó se àfìhan àwon fóníìmù fáwèlì èdè Yorùbá báyìí:
Fóníìmù fáwèlì àìránmúpè:
/i/ /e/ / ε//a/ / // o//u/.
Fóníìmù fáwèlì àránmípè
/ ĩ/ / Ĕ/ / / / û/
Fóníìmù fáwèlì àìránmúpè jé méjì, tí foníìmù fáwèlì àránmúpò jé mérin dípò márùnun.
Ohùn tí owolàbi (1989) ń wi nípa fóníìmù fáwèlì àìránmúpè ni pé méje ni won. èdà méje ni won ni èdà ken fun ìró kan. Ibikèbi ni wón ti le je yo ti a bá ń se àmúlò won nínú òrò. ohuntí owólabi (1989) ń wí nípa fóníìmù fàwèlì àránmúpè nip é, bí ó ó tilè jé pé márùn ni wón nínú àkotó mérin ni ó se àfihan rè. / ĩ/ / Ĕ/ àti / û/ ní èdè kòòkan. Ìyàn nip é ìbi gbogbo ni wón ti lè jéyo / / nì ó ni èdà méjì. Àwonni [ ] àti [a]. Ìdí nìyí tí won fi jé ìró fóníìmù aláìsèyàto. Ibí tí a bá ti bá [ ] a kò lè ba [ã]. Bí àpeere [ ] ni ó máa ń je yo tèlé [b] - ibon [ã] ni ó maa ń je yo tèlé [d] – Ibadan.
Nínú àlàyé rè lórí [ ], o ní kò lè je yo ju inú òrò kan tàbí méjì nínú Yorùbá àjùmòlò. Apeere ni ìyèn, ati báyen. Nínú àwon èka-èdè ó lè je yo nínú àwon òrò tó pò díe. Nínú èka-èdè (south East Yoruba), Guusu-Ila Oorun Yorùbá, ó wópò. Apeere, wen enwen ègben ìden wunren, nen (to heve) gben (to sharpen) ati béè béè lo.
A gbódò mò pé òkan nínú àbùdá ìró ni pé ti won bá ń fe yo pò pèlú ìró mìíràn, èyí lè fa àyípàdà bá ìró béè. Èyí yóò jé kí in kan ni orísirisi èdà èyí tí o máa ń sokùn fà ohun ti a mò sí Èdà-fóníìmù. Agbèbgbè ti ìró bá ti ń je yo se pàtàkì. Èyí lè jé kí ó ni èdà tàbí kí ó máà ní. Èyí wópò nínú èdè Gèésì ni pàtàkì ìró kóńsónantì.
I [ph] pan
[p*] nap
/p/ [p] span
[p] stop
Eya-ara Ifo
2444
6293
2006-12-17T08:33:17Z
Loadewole
101
[[Eya-ara Ifo]]
ÈYÀ ARA ÌFÒ
Lébé àkòrí fònétíìkì ti ó jé èkó nípa ìró gbígbé jáde ni èyà awa ìfò wà. Èyà ara ìfò ni èyà tí ó ń kópa kan tàbí òmíràn nígbà tí ènìyàn bá ń sòrò. Àjùmòse máa ń wà láàrín àwon èyà ará ifò èyí ti o jé kí ònà tí a ń gbà gbè àwon ìró ìnú èdè Yorùbá díjú. Èyí gba èkó gidi. Àwon èyà ara kan láti orí títí dé ikùna ni à ń lò fún ìró pípè.
Gégé bí Owolabi (1989:1) awon èyá ara ìfò náà ni. Èdòfóró, Èka kòmóòkun, kòmóòkun gògòńgò, tán-án-ná, àlàfo tan-án-ná káà òfún, ahón, (èyìn ahon àárín-ahón, iwájú ahon) káà enu, òlélé, àfàsé àjà-enu èrìgì, èyín òkè, eyín ìsàlè, ètè òkè, ètè ìsàlè àti kásì imú. A gbódó yán an pé a rí se kókó kan dimú nípa àmulò àwon èyà ara fún ìfò. /a/ i se gbogbo èyà àra wa ni ó wùlò nínú ìró pípè.
Bí àwon èyà ara ìfò wònyí ti pò tó, òkòòkan ló ní ipa tì wón ń kó nínú ìró pipe.
Ibi tí ìró ti máà ń gbéra ni èdò fóró. Ó jé ìbi tí èémí máà ń wà tí ó sì ti máa ń tú jáde nígbà tí a bá féé pe ìró. Ní kété tí èémí bá kúrò ní èdò-fóró, yóò gba àwon èka-kòmóòkun méjèèji jáde sí kòmóòkù gàn-an. Wón jé òpónà tí ìró lè gbà. Inú kòkóòkun yìí ni èémí yòò gbè wo inu gògòńgò. Inu gògòńgò ni tán-an-na wà. Inú tan-an-ná yìí ni àtúnse patàkì àkókó ti nlá ń selè sí ìró kí ó to koja sí káà òfin. Nínú tan-an-na ni ìró ti lè ní àbùdá kíkàn méjì ni tan-an-na, ti àtafo sì wà láàárìn won. Ipò méji ni wón lè wa. Wón lè pa pò tàbí kí wón máa papo. Tì won bá pà pò èémí tì ó ń ti èdò-fóró bò yóò ní ìsòró láti lè gba ti àlàfò tan-na-an kojo pèlú ìròrùn. Eyí yóò mú kí tan-na-an ó lura won tí yóò sì jé kí ìró ti ó ń koja lásìkò yìí ni àbudà ìkun. Àwon bí ìró alaniyin. Tí tannaan ko bá pa pò, èèmí yóò gba ti àlàfo tan-an-an koja ni ìròworose èyí yóò si fún ìró béè ni àbùdà àikun. Èyí tí ó máa ń bí ìró àìkùnyùn-ùn.
Orísìí èyà ara ìfò mìíràn ni káà òfin, káà enu àti káà imú.! Won jé ìbi gbayawo tí èémí ń sù jo sí kí a tó tari rè síta. Ti èémí bá kúrò ní tán-án-ná a gba bó sí káà òfun, láti káà òfun, a bó sí káà emu àtì káà imú nibí tí yóò gbà bó síta. Àwon náà lè fa ìyàto láàárín àwon ìró.
Ahon ni èyà ara mìíràn pàtàkì. Ó seé gbé síwé, séyín sòkè, sódò tí a bá ń pe ìró méta ní ahón pín sí-iwájú-ààrìn-èyìn. Etè gégé bí ahon tún se pàtàkì. Méji ni ètè òkè àti ètè ìsàlè. Òun náà seé gbé sí orísirisì ìpò. A lè lò won láti fún wa ni ìrísí perese tàbí roboto.
Àfàsé náà lè gbé sókè, sòdò. Àmúlò rè le sokùnfà kí ìró ni àbùdá ìránmú: Tí ó bá gbé sókè dí ògun ònà òfun èémì yóò ya gba ti káà enu, ìwón ba èémi diè ni yóò gba ti káà ìmú ti yóò si fún wa ni ìró àìkun. Èwè ti o bag be sísàlè, èémí yóò ya gba ti káà imú jáde, ìwòriba ni yóò gba ti káà enu ti yóò sì fún wa ni ìró àránmúpè.
Owolabi (1989) pín awon èyà ara ìfò sí méjì gbòógì.
(a) Afipè asunsi - wón ń gbéra áàrin ahon, òlélé, ètè, ìwájú ahón
(b) Afipè àkànmólè - wón ń dúró gbo soju ken ètè oke, èyin òkè, èrìgì òkè, àfase, àjà ènu tan-an-an, àlàfo tan-an-an gan ahon abbl.
Ìwé Ìtókasí
Owolabi Kola (1989): Ìjùnlè Itúpalè Èdè Yorùbá Fónétíìkì àti Fonólójì, ibadan, Onibonoje Press and Book Industries (Nig) Ltd
Iro
2445
6334
2006-12-17T09:54:19Z
Loadewole
101
[[Iro]]
ÀPÈJÚWE ÀTI ÌPÍNSÍSÒRÍ ÌRÓ
Kí ni ìró?
Ìró ni ègé tó kéré jùlo tí a le fi etí gbó núnú èdè.
1.Ìsòrí ìró: - Ìsòrí méjì pàtàkì nì a le pín ìró sí – (1). ìsòrí ègé ìró àti (2) ìsòrí ègé ìró alágbèékà.
Ìsòrí ègé ìró:- Àwon tó wà lábé ìsòrí yìí ni a máa ń pè ni ìró onílétà.
A tún lè se àlúpín ìró onílétà yìí sí – ìró kónsónántì àti ìró fáwélì.
Ìró kónsónán tì:- Àwon léta tó bá wà lábé ìró yìí ni a máa ń pè nígbà tí ìdíwó bá wà fún èémí tó ń bò láti inú èdò fóró nítorì pé èyà àfipè méjì tàbí méta ni o maa ń kópa nínú bì a se n pe ìró yìí. Àwon létà to wa lábè ipin yìí ni – b, d, f, g, gb, h, j, k, l, m, n, p, r, s, s, t, w, y,
Ona meta pàtàkì ni o se pàtàkì nipa àlàyé bi a se n pe ìró kónsónántì- ‘
- Ibi ìsenupè
- Ònà ise nupè
- Ipo tán-án-ná
Ibi ìsenupè:- èyí ni ibi tí awon eya ara atipe ti pade ara won nigba ti a n se agbejade ìró.
Ònà ìsenupè:- èyí ni ònà tí a gbà pe irú ìró bóyá, a fi ègbé enu pe e ni o tàbí a rán imu ní gbà tí a pe irúfé ìró béè ni a n pe ni ònà ìsenupè.
Ipò tán-án-ná:- Irú ipò tí tán-án-ná bá wà nígbà tí a ba n pe ìró se pàtàkì fún àlàyé irúfé ìró béè. Tí tán-án-ná bá yà sílè de ibi ti eemi le jade gba alafo rè láìsí ìdíwó, irú ìró béè kò ni kùn, èyí ni o fa ìró àìkùnyìn, sùgbón tí àlàfo tán-án-ná bá pade débi pe agídí ni èémí fi jáde, irúfé ìró béè yóò kùn, èyí ló máa n fa ìró àkùnyùn.
Àlàyé lórí ìró Kónsónántì kòòken:- Àwon àlàyé òkè wònyìí, ibi ìsenupè, ònà isenupè àti ìpò tán-án-ná ni a oo fi sàlàyé àwon ìró kónsónántì kòòken.
b - Àfèjèètèpè, àfúnupè, àkùnyìn.
d - Àfèrìgìpè, àfúnupè, àkùnyìn.
f - Afeyínfètèpè, àsénupè, àkùnyìn.
g - àfàfàsépè, àsénupè, àkùnyìn.
gb - àfàfàséfètèpè, àsénupè, àkùnyìn.
h - àfàjàpè, àsésí aikunyun.
j - àfàjàpè, àsénupè, àkùnyìn.
k - àfàfàsépè, àsénupè, àikùnyìn.
l - àfèrìgìpè, afègbéenupè,
akunyun.
m - àfèjìètèpè, àránmúpè, akunyun.
n - àfèrìgìpè, àránmúpè, akunyun.
p - àfèjìètèpè, àsénupè, akunyun.
r - àfèrìgìpè, àrélón,
akunyun.
s - àfèrìgìpè, àsénupè, àikùnyìn.
s - àfàjàpè, àsénupè, àkùnyìn.
t - àfèrìgìpè, àsénupè, àikùnyìn.
w - àfàfàséfétèpè, àséèsétán, akunyun.
y - àfàjàpé, àséèsétán, akunyun.
Ìró fáwèlì:- Ní ìdàkejì èwè, fáwèlì ni àwon ìró tí a pè tí kò sí ìbásepò èyá ara àtipè meji tí ó kópa, tí kò sì sí ìdíwó fún èémí tó ń bò láti inú èdòfóró. A tún lè se àtúpin fáwèlì yìí sí méji - fáwèlì àìránmúpè (pónbélé) àti fáwèlì àránmúpè.
Fáwèlì àìránmúpè ni fáwèlì tí a pè nígbà tí àfàsé padé tí èémí gba káà enu nìkan jáde nígbà tí fáwèlì àránmúpé se àmúlò àfàsé ni ipò ìsísílè tí èémí sì gba káà imú àti káà enu jáde – a, e, e, i, o, o, u (àìránmúpè) an, en in, on un (àránmúpè).
Ònà mérin ni a le fi se àpèjúwe fáwèlì kòòkan.
Ipò ahón – gíga ahón sí aja enu
Ipò ete
Ipò àfàse
Ipò ahón:- Ipò ti ahón bá wà, bóyá iwájú ahón ló gbé sókè tàbí èhin ahón ló gbé sókè sí èrìgì (àjà enu) ló máa ti yé wa bóyá fáwélì iwájú, àárín tàbí èyìn ni irúfé fáwèlì béè jé.
Ipò ètè:- Bóyá ètè té perese, ká roboto tàbí yà sílè yagbada nígbà ti a pe irúfé fáwèlì béè ni a tún lè fi se àpèjúwe rè.
Ipò àfàsé:- Àfàsé lè yà sílè tàbí ki o padé nígbà tí èémí bá ń bò. Èyí ló se okùnfà fáwèlì àìránmúpè méje àti àránmúpè. Márùn-ún.
Ipò enu:- Ìpò tí enu wà se pàtàkì bákan náà, bóyá a yá enu tàbí, a há enu tàbí a há enu díè kí-a tó pe ìró yìí se pàtàkì láti se àpèjúwe rè.
Àlàyé lórí ìró fáwèlì kòòkan
a - àìránmúpè, aarin, odò, àyànpè
e - àìránmúpè, iwájú, èbákè, àhánudíèpè
e - àìránmúpè, iwájú, èbádò, àyanudíèpè
i - àìránmúpè, iwájú, òkè, àhánupè
o - àìránmúpè, èyìn, èbákè, àhánupè
o - àìránmúpè,` èyìn, èbádò, àyanudíèpè
u - àìránmúpè, èyìn, òkè, àhánudíèpè
an - àránmúpè, àárín, odò, àyanupè
en - àránmúpè, iwájú, èbádò, àyanudíèpè
in - àránmúpè, iwájú, òkè, àhánupé
on - àránmúpè, èyìn, èbádò, àyanudíèpè
un - àránmúpè, èyìn, oke, àhánudíèpè.
*Àkíyèsí:- Àkíyèsí nip e kónsónántì meji – “w”/“y” – ko fi oriki jo kónsónántì nítorí ko si ìdíwó nígbà tí a bá pe àwon ìró wònyìí, síbèsíbè kónsónántì ni won, bóya nítorí pé a se àwòmó èdè gèésì mó won lána tàbí torí tí wón jé apààlà sílébù.
2. Ìsòrí ègé ìró alágbèékà:- Àwon ìró tó máa ń se àmílò ìlò ohùn ni àwon ègé ìró yìí – ìró ohùn.
Àtúpín ìró ohùn:- Ònà méjì tó gbòòrò ni a tún lè pín ìró ohùn sí –
Ìró ohun geere
Ìró ohùn eléyòó
Ìró ohùn geere:- Meta ni àwon ìró ohùn yìí: ohun òkè, ìsàlè àti àárín. Àwon àmì tí a sì máa ń lò fun won nìyìí:
Ohun òkè – mí (/ ) èyi ni nípa gbígbé ohùn sókè.
Ohun ìsàlè - dò (\ ) èyí ni nípa gbígbé ohùn sódò
Ohun àárín – re (-) èyí ni gbígbé ohùn sí agbede méjì.
Ìró ohùn eléyòó:- Èyí ni kí ohun wa maa yo lo sódò ati sókè nígbà tí a bá ń sòrò. Ònà méjì ni ìró yìí pín si
Ìró ohùn eléyòó ròkè
Ìró ohùn eléyòó rodò.
Ìró ohùn eléyòó ròkè:- Ìró ohùn yìí máa n yò láti ipò rè ìsàlè lo sí ipò òkè nígbà tí a ba ń sòrò láìdénudúró. Àmì tí a máa ń lò fún ìró yìí ni ( v ) - àpeere - olópá, yí abbl.
Ìró Ohùn eléyòórodò:- Èwè, ìró ohùn yìí máa ń yò láti ipò re, òkè lo sí ipò ìsàlè tàbí odò nígbà tí a ba n sòrò láìdénudúró. Àmì ohùn yìí ni (^) - àpeere - nâ, bê abbl.
Silebu
2446
6417
2006-12-19T08:19:37Z
Loadewole
101
[[Silebu]]
SÍLÉBÙ
Kí ni sílébù?
Sílébù ni ègé afò tó kéré jù lo tí a lè fi ohùn gbé jáde léèkansoso. Tí a bá ń sàlàyé, a ni láti sàlàyé rè tòun ti ìró ohùn nítorí pé bí a perí ajá, a perí ìkòkò tí a fi sè é ni òrò sílébù òun ìró ohùn jé ní èdè Yorùbá. Bí iye sílébù bá se pò tó béè náà ni àmì ohùn se máa pò tó. Bí a ní sílébù méjì, àmì ohùn méjì ni a gbódò ní nínú irúfé òrò béè.
Ìhun sílébù:- Ìhun méjì ni sílébù ni –
odo sílébù
apààlà sílébù.
Odo sílébù:- Èyí ni sílébù tí a máa ń gbó jù lo nígbà tí a b ape sílèbù síta, òun kan náà ni o máa ń gba àmì ohun sórí. Àwon fáwèlì ni o máa ń se odo sílébù àyàti kónsónántì àánmúpè asesílébù “m” àti “n” tí won lè hùwà gégé bí odo sílébù nínú èdè Yorùbá.
Apààlà sílébù:- Èyí ni ìró tó maa ń pààlà sí sílébù meji láàrín. Àwon ìró wònyìí máa ń jé kónsónántì, won kìí gba àmì ohùn sórí. Ìró “m” àti “n” náà máa pààlà sílébù, sùgbón wón máa ń jé kónsónántì pónbélè nígbà tí wón bá pààlà. - omo, iná, abbl.
Èyà ìhun sílébù:- Meta ni èyà ìhun sílébù nínú èdè Yorùbá.
F - fáwèlì
KF - kónsónántì àti fáwèlì
N - kónsónántì àránmúpè asesílébù.
Àkíyèsí nip e, sílébù lè jé ègé ìró kan soso fáwèlì tàbí kónsónántì àránmúpè asesílébù tàbí kí ó jé àkànpò kónsónántì kan àti fáwèlì kan. Kónsónántì kò lè pari sílébù, béèni kò lè sùpò nínú èdè Yorùbá.
Òrò eléyo sílébù àti olópò sílébù:- Òrò lè ni eyo sílébù kan tàbí kí o ni ju sílébù méjì, méta tàbí jù béè lo. Òrò tó ni sílébù kan ni a ń pè ni òrò eléyo sílébù nìgbà tí a ń pe èyí tó ni ju sílébù kan lo ni òrò olópò sílébù. Lábé òrò eléyo sílébù ni a ti rí àwon òpò òrò ìse onísílébù kan. – wá, je, pa, mu, gbé, kà, bà abbl. àpeere òrò olópò sílébù ni - Dúdúyemí, Adébómbò, àgbàlagbà abbl.
Ìjeyopò fáwèlì nínú òrò olópò sílébù.
Tí a ba ń sòró nípa sílébù, a ní láti ménuba àwon fáwèlì tí lè bá ara jeyopò nínú òrò olópò sílébù. A óò fi àmì àròpò sàgbékalè àwon fáwèlì méjì tó lè bá ara jeyo pò, nínú òrò olópò sílébù èdè Yorùbá-
a + i, e, e, o, o, u, on, in, un, a
i + i, e, e, o, o, u, on, in, en, un
e + i, e, o, u, in, un.
o + i, e, o, u, in, un,
e + e, o, on, un, á, i, in.
o + e, o, on, in, a, i.
Àkíyèsí ni pe fáwèlì ‘u’ àti àwon fáwèlì àrán-múpè – an, in, en, on, un, ko le bèrè òrò nínú èdè Yorùbá nítorí èyí kò lè jeyopò nínú sílébù olopo òrò ede Yorùbá.
Ànkóò fáwèlì:- Ànkóò fáwèlì ni àwon fáwèlì tí won jo ni àbùdá kan náà tí wón si le jo bára kégbé nínú àgbékalè afò. Ní èdè Yorùbá, ó dàbí eni pé ànkóò fáwèlì yìí ko múná dóko, ìdí nip e, ó ye kí gbogbo àwon fáwèlì tó jé èyìn lè jo kégbé pò - u, o, o - ó ye kí a lè rí àwon òrò bí, *ùwo (ìwo) *Òfò (Òfò), *Opó (opó). tàbí kí a rí àwon fáwèlì tó ní àbùdá iwájú tí wón lè mú òrò bí *ètè (ètè) ère (ère) abbl jáde. Bí ó tilè jé pé fáwèlì “i" lè bá àwon méjì “e”, “e” tó jé àbùdá iwájú se ànkóò nínú afò èdè Yorùbá.
Iro Didako
2447
6335
2006-12-17T09:55:40Z
Loadewole
101
[[Iro Didako]]
DIDA AWON IRO KO
Nínú àkíyèsi wá nínú ìró dídáko gégé bí ojùgbon kola Owólabi ti se àgbékalè rè nínú (ìwé ìtúpalè Ìjìnlè Yorùbá) (Fónétíìkì ati Fonólójì) apá kìn-ín-ní. a kíyèsíi pé àwon ohun wònyí ni a ní láti gbé yèwò.
(i) Ohun tí ìdàko jé
(ii) Ìwúlò tàbí ànfàà ní dida ìrólo ko
(iii) sise àfiwé ìlànà àkotó pèlú ìlànà
(iv) Èyà àdàko.
Ìdàko jé ìlànà lílo àrokò (tétà àti àmì) tí enu ti kò le lórí fún kíko ìró nínú èdè gbogbo àgbáyé sílè.
Lára àwon ìdí pàtàkì tàbí ànfààní tí á fin í láti se ìdàko ìró èdè Yorùbá ni ìwòn yìí:-
(i) Lílo àrokò inú ìlànà ìdàko fún àpéjúwe ìró èdè Yorùbá wà ní ìgbàmu àsà inú ìmò èdà èdè (lìngúísíìkì) èyí tí ise èkó nipa sáyénsì èdè.
(ii) Àrokò inú ìlàn àkotó kò tó fún fifi gbogbo àwon ìró tí a lè gbé jáde nínú èdè Yorùbá hàn b:a :- ó se pàtàkì láti toka sí ìránmú tí ó je yo nínú kóńsónàntì àkókó “w” nínú “won” àti ìró “w” nínú wó
i.e. wón
wo
Bí o to jé pe àkotó kò lè fi èyí hàn; síbè nípa síse ìdàko ìró gbangba ni ó hàn.
b:a:- Ó hàn pé ìró “w” ti ó wà nínú wón ni a ko ní [w] tí a sì ko
ìró “w” tó wà nínú wó ni [w].
Bákan náà a o se àkíyèsí pé ìró ohùn méjì ni ó wà ìró ohùn geere àti ìró ohùn eléyòó. Ìró ohun geere lè jé ohùn òkè (/), àárín, tàbí ohùn ìsàlè. Ìró ohùn eléyòó ni a ń rí (i) eléyòórodò àti (ii) eléyòóròkè
Bí a bá wo àwón òrò yìí
(i) pákò
pàkò
nínú pípé pákò àkíyèsí wa nip é ìró ohun eléyòórodò ni ó jeyo (`) ni ìparí sílébù òrò náà
iii Síse ìdàko ìró máa ń fi bi a ti pe ìró ní pàtí hàn láì mú pón-na lówó rárá. Èyí yó sì jé kí ó rórùn fún emi tí èdè Yorùbá kìí se èdè àbimibí rè láti ko.
iv. Bákan náà ni lílo àrokò inú ìdàko láti sàpéjúwe ìró èdè Yorùbá wà ní ìbamu pèlú èkó nípa ètò ìró èdè àgbáyé tó kù nítorí pé gbogbo èdè ni àwon àrokò inú ìdàko wà fún. Sùgbón àmúlò inú ìlànà àkòtó kò wà fún gbogbo èdè.
b:a:- ‘P’ nínú èdè Yorùbá ni wón ń ko ni kp nínú èdè. Bìni, Efilc, ati àwon mìíràn béè.
AFIWE ÀROKÒ NÍNÚ ÌLÀNÀ ÀKOTO ATI ÌDÀKO
Àwon ìgbìmo I.P.A. (International phonetic Association) ni won sisé lórí ìdàko ìró èdè àgbáye; okójopò isé tí won se ni a pè ni I.P.A. (International phonetic alphabet).
Fún èdè Yorùbá, a ni orísìí ìró méjì:- ìró kóńsónànti ati ìró fáwèlì.
Méjìdinlogun ni ìró kóńsónántì:-
b:a:- ìlànà àkotó:- b, d, f, g, gb, h, j, k, l, m, n, p, r, s, s, t, w, y.
ìlànà I.P.A. :- b, d, f, g, gb, h, j , k, l, m, n, kp, r, s, s, t, w, j.
Bákan náà ni a ni ìró fawèlì àìránmúpè a, e, e, i, o, o, u, ìlànà I. P. A. a, e, ε, i, o, u. síbè, a ni ìró fáwèlì àránmú pè. Ìlànà àkotó in, en, an, on, un, ìlàn I.P.A.:- ã, Akíyèsí :- Àmù àfiyán ( ) ni ó máa ń fi ìránmú hàn nínú ìdàko.
Láto fi ìyàtò hàn láàrin àkoto àti ìdàko ìró, ní láti kiyèsi
nnkan méjì:
(i) sise ìfàmùsí:- a máa ń lo koma (,)
àdàmò di kólóònù (;)
kólóònù (:)
ami ìbéère (?)
àmì ìyanu (!)
ami ìdánudúro (.)
Nínú àdàko, àmì méjì péré ni a máa ń lò.
(i) I fún ìdánudúró díè (komá)
(ii) II fún ìdánudúró àti àwon àmì yòókù tí a ń lò nínú àkotó.
Lónà mìíràn, a ni àwon ìfàmìsí mìíràn nínú àkotó
b:a:- komá olokè (’)
àmì ayolò (‘ ’)
àmì afò (---)
àkámó afi -wòfún hàn ( () ) , kìí wáyé nínú ìdàko.
Bákan náà ni àrà lilo lótà ń lá bèrè orúko tàbí ìbèrè òrò ni kìí wáyé nínú ìdàko àfi tí ó bá dúró fún ìró òtò nínú ìdàko.
Èyà Àdàko
Orísìí àdàko méjì ni ó wà
(i) (i) Àdàko fòónù
(ii) àdàko fónìmù
Ìyàtò tó wà láàrin àdàko méjéèjì ni inú àkámó tí á máa ń fi àwon ìró ti a dà ko sí
b:a :- àdàko fóònu: irúàkámó tí a ń lò fún un ni [ ] nígba ti a maá ń lo àkámó / / fún síse àdàko fóníìmù.
Sùgbón bí òrò tí a se àdàko rè bá jù eyo kan tàbí ipínrò kan lo, kò nílò pé a tún ń fi won sínú àkámó mó.
Fx
2448
6186
2006-12-15T14:38:30Z
12.201.131.9
New page: hey
hey
Yoruba Personal and Place Names: A
2449
6432
2006-12-19T09:09:04Z
Loadewole
101
/* Oju-iwe Kiini */
[[Oruko eni ati ibi ni ede Yoruba: A]]
[[Yoruba Personal and Place Names: A]]
Awon oruko eni ati ibi ni a se akojopo re ni isale yii. Awon oruko ti o bere pelu 'a' ni o wa nibi.
==Oju-iwe Kiini==
Afiyebi: The cult gives birth to this with great understanding
Aagbe julee: Name given born- to- die-in-infancy Child (ogbanje)
Means we ‘don’t have any hope in time’
Ajeiigbe : Name given to born –to – die-in –infancy child means ‘money must never to felly lost’
Aajuwo : Name give to born – to means ‘it will be possible to take cave of this child’
Aakoosin: Official title of Eekoosin king (ruler)
AALA : Official title of Ilala king
Aamonue: We don’t know his mind .
It is an abikig name
Aanuolu: The mercy of God
Aanuoluwa : Mercy of the Lord
Aaraadaa: A –place name in Ado –Ekiti, Ekiti-State of Nigeria.
MEANING : We will buy it well.
A market where strangers display their wares while native plead to buy the wares well.
Aare ago- It is a quarter in Ede Osun State of Nigeria
Meaning : It means that this hinge shirt put the skull of human being into an order if there is any damage in it with that of hen which is inside cage . this leads to its meaning .
FAMILY (house) traditional doctors that deal with human skulls
Aareoye : The president of the Chief / Chiefta-incy title .
Aarinade : The middle of crown
This name is given to a Child after at least three Children whose names start with Ade –Crown had been born.
Aarinolu: The middle of the kings
This name is gives to a child after at least three children whose names start with “olú(the lord) been born
Ááriníosó: The middle of Oso (wizard)This name is given to children if at least three children whose names start with Oso (wizard) hed been born .
Aarinmola: The center of honor.
Aasa : Child that cries incessantly at night only
Aatanda : Name given to born –to- die- in infancy child (ogbanje)
Means’ ‘the ding hell (where died babies one buried) is lonely’.
Aatandare : Name to born –to –die – infancy child (ogbeje)
Means ‘the ding hell proclaim a good news that the child will not die’
2. Aato- A Quarter in iwo Osun State .
Aato Means : you will live long and be prosperous .The Name was given in order to prevent further death of youths.
Aasa: Name of a child that is extremely smell when born. This the same child cries incessantly every right.
Abadahunsi : We would have contributed to settling the quarrel – this probably has to do with the pregnancy or involves child’s parent.
Abadina: Neighborhood in Ibaden oyo state Nigeria .
Abadina : Means Dina’s granary people named thus granary after Dine be cause he was the one that colonize the place .
ABADUNMI: I would have been denied of this child .
Abatan: A child whose umbilical cord is wrapped around the left hand . Also called Erinle Abatan.
Aba igbina: A quarters in Ibadan Oyo Stat Nigerian
Aba igbina :Means Igbin’s graneny. It was one Igbina man that colonized the
quarter
Abaja oro : An area in Osogbo, Osun – State , Nigeria.
MEANING : It was this place that the popular tribal mark “abaja”was normally done .
Abajnigin: People would have made fin of me .
Abanigbe: praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying means ‘a co-chiseller ( is usually the status of one’sunder)
Abanikan- nda:- A quarter in Iwo, Osun State, Nigeria. (Abani kan n da, ikan ko le mu okuta). Termite wishes in van, they can never destroy stone.
History had it that in olden days, there was a men, he was disturbed by the enemies, in his domain over the payment of homage i.e red Plainville but the problem was enor movs and He was commanded to say.
Abanikan – nda ikan ko le mu Okita.
Evil plot of enemy over the righteous can never be manifested.
Abaniwonuda: Praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying means ‘they are merby making an attempt, (they can not harm me).
Abati: Praise name based on some Ch Yoruba existing proverbs or other wise saying means “invincible (remnant of a wall amidst the ruins of a thouse , having failed to crash it, we make friends with it and use it as a bench).
Abatan : Child renewed from the deity of river after worship as prescribed by the charmer.
Abatanmi: I would have been deceived .
Abati: Nick name means untouchable
Abayomí: I would have been ridiculed
Abe : Nickname – populist person who is generous to outsiders but strongly
misery to members of his family, or short thin hyperactive and rich parson.
Abéégúndé He that arrived with masquerade
A Child born at the beginning or during the“Eégun”(masquerade) festival .
Abéégúnjeun: Name given to a Child born to the family of masqueraders
Means ‘Child who eats with masqueraders’
Abéégúnrin : He that walks with masqueraders
A Child born at the beginning or during the ségún (Masqueraders festival).
Abé jidé: He that arrived with ran
A Child born during a heavy chow pour or on the first day of the first rain in the year.
Áberígídí : Nickname – Short, robust, hyperactive and rich man.
Abewéelá: Praese name reflecting a person’s occupation/responsibility –
He who has okro plants flourishing on this farm.
Abewéelá: A quarter in ílé-Ife Osun State in Nigeria.
Abeweela Mean because an okeo farmer lives in that particular place of old hence the name .
Abébí :It is a pet name means’
‘one who is begged for before is born’
Ábéfé :A pet-name means ‘one to be begged before he/ she is married’
Abégbe:A female pet-name means ‘begged to be (arried/ had’
Abegbo :A pet-name means ‘one who responds favorably to entreaties’
Abeje :A pet-name means ‘one who runs an errand after being entreated’.
Abeji: A female pet-name means ‘one to be beggede begore she wakes up’.
Abejo: A female pet-name means an ‘one to be begged before she dences’.
Abeke:A female pet-name means ‘begged to be petted’
Abeki: A pet-name means ‘one to be entreated and greeted’.
Abemu: A female pet-name means ‘begged to be taken / possessed
Abeni: A female pet-name means ‘begged to be had / possessed’
Abeo: A female pet-name means ‘begged to be looked at’
Abeokuta : A know in Ogun State , Nigeria
-Under / beneath the rock
Abepa : Official title of jigá king .
Abéréojé: Nick name – Lead- needle
A very thrum but effective person.
Aberi: A pet-name means ‘one to be entreated before he/she is sean’
Aberuagbe : Praise name reflecting a person’s character/’status –He who reveres
the elderly and the aged
Aberuoluwa : Praise name reflecting a person’s character /status –He who
fears the Lord.
Abesurun: Personal name means : ‘Child who arrived with the Locusts’
Abewaji: A female pet-name means ‘one who wakes up with beauty’
Abodun: A female pet-name means ‘one to be entreated before
Abeyo: A follower of Eyo (a masquerade peculiar to Lagos)
Abiaala: Child born on the farm in the boundary space between one man’s farm and another
Abiaga: Child born after the father was appointed a Chairman or president
Abiaikaa: Child born in a farm hut, very near the granary there
Abiala: Born unto the deity whose insignia is immaculate white cloth .
Abiara: Child whose father dies before pregnancy was conspicuous on mother, and definitely born not later than nine months after the father’
Abiawe: Child born into a sacred shrine pot of water (figuratively).
Abibade: Child who female a crown in the family
Abiara: We have given birth to an addition to our body ( family)
Abidakun: Born to pacify ( a quarrel in the family ).
Abidemi: Personal name given to a Child born whilst his/her father’s return from journey was awaited.
Abidogun: Personal name given to a child born whilst an outbreak of was awaited
Abidoye: Born to await the Chieftamary title that is imminent.
Abiegbe : Child born in Egbe town
Abierin: Child born in Erin town
Abofarin: One who walked (in)with the Ifa oracle .
The Child born at the beginning of the Ife worship of festival.
Abiiba : A female Child born after the death of the grandfather .
Abiiketu: Child born in ketu town
Abiina : Granted that we have given birth to him (there remains the problem of his survwal )- Name of born –to –die –in-infanly Child (ogbanje )
Ajijaro: One who is born to belie detractors.
Abike : A female pet-name means ‘one born to be petted’
Abiloye : Child born after the father was conferred with a chieftaincy title .
Abimbola: My birth connotes the birth of honor, or I was born to meet honor
Abina: Name given to Child born –to-die-in-infancy Child (abike)
Means ‘We have given birth to him/her , but his/her survival is dicey’
Abinusawa: Praise name reflecting a person’s character/ status – person
Who in fit of anger got a shield for himself.
Abinupagun: Praise name reflecting a person’s character/ status –
He who kills a vulture in a fit of anger
Abiodu: Name given to a Child born into the Ifa Cult
Abiogun: Name given to a Child born at the time of war .
Abioke : Child born one the hill
Abioro: We have given birth to an addition to oro’, the tolem of the ‘curfew’ cult” families.
Abioye: Born into chieftaincy or born in addition to Chieftaincy
Abiodun: Child that is born during an festival
Abiogba: Child born in the garden born
Abioje : Name given to a Child born into masqueraders’ cult’
Abiila: Child born into a noble family
Abiona: Child that is born on the way, during a journey
Abioro: Born into wealth
Abiose: Child that is born on a day of worship of God , or named deity .
Abiri: We have given birth before .
This name is given to a child whose birth was accoinpamed with unusually difficult lab our.
Abiringbere: Praise name reflecting a person’s gait – Person of slow gait .
Abisade: Child born soon after the father was crowned .
Abisogun: Born into war or born during war .
Abisoye: Born into a Chieftaincy title or born in addition to the chieftaincy.
Abisuga: One who is born in a palace .
Abórísádé: He that arrival with god
Child born during the celebration of god’s festival.
Abóró: Official title of Ïbèse king.
Aborò: Official title of Iborò king
Abóródé: Name given to a Child born to one’s family mean’s
‘Child who arrives with the orò god’
Abóròwá : Name given to a Child born to oro’s family means
‘Child who comes (to the name with the god of oro’
Abòsúnle : Child born by an Ifa priest means ‘child who found am won staff used by am Ifa priest (osùn) in the house –hold’
Abóyèdé: Child who is birth concedes with a Chieftaincy celebration in the family
Abóyèjí: Child who rode into the family simultaneously with a chieftaincy function
Abòábá: Personal name means
‘born for me to find on my return’
A Child whose fragrance we bean conceived before his/her father travels on a long your nay.
Abóbadé: A Child born into a royal family means ‘ child who arrives with the king’
Abóbayé: Name of a Child who has survived the perils of birth at the time the king passed the ritual test(prior to his coronation).
Abóderìn: Name given a Child born into the family of hunters
Means ‘Child who arrives with the hunter’
Ábódúnrìn: One who walks in with a festival .
-Child born during the celebration of any annual festival .
Abódúnwá: He that comes with the year/festival
Child born during the celebration of any annual festival.
Abògùn: Title name turned to personal name means’ Chief priest of the god of Iron (Ogùn)’
Abójèdé: Name of a Child born into masquerader’s family means ‘Child who arrives with the masqueraders’
Abókàdáyé: Name given to a Child born at the time of corn harvest.
Abòkè: Praise name reflecting a person’s occupation /responsibility –
Priest who responsible for offering sacrifices to the sacred hill .
Abóládé: Personal name means ‘he chose to come into a family of noble rank’
Abólápó: Personal name means
‘he who grand up as this family’s nobility increased.
Abolárín: He who walks in the company of honour just bestowed on family member.
Abólárìnwá: Personal name means ‘he who chose to come into a family of noble rank
Abósèdé: She who arrives with the sabath day of God, on named deity .
Abósunrìn: Name given to a Child born at the time of the Òsun (goddess of water) festival .
Abóyade: One who arrives with Oya deity.
Abóyají: Name given to a Child born to the family worshipping the the goddess of Oya means ‘Child who awakes on earth at the same time as Oya’s festival starts’.
Abóyarín: Name given to a Child born to the family of the goddess of Oya
Means ‘Child who arrives with the goddess of oya’
Abóládé: Child born whilst the father enjoyed nobility and distinction.
Ábùdíore: Inexhaustible gift
Abúlúdé: He that arrived with the drum.
Child born during drum en’s annual festival.
Abúnilóle: Praise name based on some Yoruba escorting proverbs or other wise saying means ‘he who abuses me calling me lazy bones (does not wish me well).
Aburúmakúú: Nickname –the who is too incorrigible to die .
Adáàlúmò: Nickname turned – one who knows to surname the town on his own.
Ádàbà : Nickname ( name of a bird ) turned to surname means’ ‘dove’.
Ádàbánìjà: Praise name reflecting a person’s character/status – A dove in combat.
Adágòjo: Nickname – He/She who walks with dainty steps.
(9)Àdàdò: A quarter in ìséyìn in Oyo State. Nigeria .
meaning : A marker in Iséyén town named atter Ebedis Ifa priest called Ádàbò.
Adágún : Nickname –Lake, pool of water, a self confident lone operator.
Adákéjá: Praise name reflecting a person’s character/status- He who fights in silence .
Adálémo: Praise name reflecting a person’s character /status – He how builds a separate house for this magical medicines
Adámolékun: Praise name reflecting a person’s character/status –A strict desalination.
Adámolúgbè: Nickname – He who saves a child from pun hutment.
Adánáàjà: Praise name reflecting a person’s character/ status –person fond of making frees of strife.
Adánímòle: Nickname turned one who owns to surname –Islam alone as a private property.
Adánlawò: Nickname – The one with the glistering –clear skin.
Adánmásàá: Nickname turned –One who shines /glitters to surname and does not fade.
18.Adánrí: It is a quarter in Iloràá in Oyó township, Oyo State Nigeria.
MEANING: Here was a place where king’s barber stayed in those days.
Adárabíerín: Praise name reflecting a person’s appearance – person who is as handsome as an elephant.
Adáradénú: Praise name reflecting a person character/ status –person whose goodness extends from his appearance to his motives .
Adáralájo: Praise name reflecting person’s appearance –person of splendid appearance in a social gathering .
Adáralégbé: Praise name reflecting person’s appearance -person of gorgeous appearance in a social gathering .
Adáralóùn: Nickname –The one with the beautiful voice.
Adáramájà : Nickname – He who is too handsome to be involved in a fight.
Adáramòsàá: Nickname turned –He who is to surname handsome and does not fade.
Adáramóyè: Nickname – He who is well fitted with a chieftaincy title .
Adáramólá: Nickname that has become a surname means ‘he who is handsome in addition to having honour.
Adàrán: Nickname that has becomes a surname means ‘one who cover the bride’s head with velvet cloth .
Adáramíjó: Nickname turned to a surname – He who is beautiful to look at clanking
Adáranijo: Nickname turned to a surname –He who is good to have in one’s or congregation .
Adáranilà: Nickname turned to a surname –He/She whose face is beautified with tribal marks .
Adáranìsàngo: Praise name reflecting a person’s character/status –Person whose performance is very good when playing the pant of sango the god of thunder.
Adáraníwòn: Nickname turned to a surname –One endowed with just enough handsomeness (that would not attract the attention of witches).
Adárópalé: Nickname turned to surname-One who prepares inchgo suspension specifically to dye the flower of the house, beautifully.
Adátán: Official title of Asá king .
Adáunse: Nickname –The independent farmer of herbalist .
Adéàga: Child born on a chair (figuratively )
Adéagbo: The Crown of the family clan or Crowd .
Adébaba: Personal name means ‘father’s Crown
Adébágbo: Personal name given to a Child who on arrival found a crowd of relations .
Adébájò: The Crown returns from a journey.
Adébámbò: Name given to a Child born to a royal family means ‘Crown Comes crown with me’\
Adébámigbé: He who has come to
stay with me .
Adébámyí: He who has come to
wake up daily with me .
Adébá`ngbé: He who has come to stay
with me .
Adébanjí: He who has come to wake
up daily with me..
Adébá`njo: He whose arrival has
gratified me .
Adébá`njo: The Crown fits me
(matches me )
Adébámiké : The Crown helped me to
Pet
Adébá`nké: The Crown helps me to
Pet.
Adébá`nlé: Child whom the royal sire
found at home (on returning from a journey).
Adébá`nwá: Name given to a Child
born to royal family
means ‘Crown
accompanied me hame’
Adébárá: Name given to a Child who
on this arrival found
relatives galore.
Adébáre: Name given to a Child who
on on arrival found
conviviality.
Adébáwo: He who on his arrival
found the Ifa cult in the
family .
Adébáyò: Crown meets / joins joy
Adébáyò: Name given to a Child who
on arrival found joy in
the family .
Adébé`nwó: He who has come to stay
with me
Adébésin : He who on arrival found a
horses in the household
Adébíàgbà: Praise name reflecting a
person’s character/
status – He who arrays
himself like an elderly
man.
Adébíléwò: He who has come to stay
in the family.
Adébímpé: The Crown begat me
whole
Adébí`nólá: Born of royal lineage
family into a heritage of
nobility.
Adébí`ntán: A personal name means
‘my father a man of
royal –lineage descent,
has given birth to me as
a person of excellent
fortune.
Adébísí: The Crown gave birth to
more.
Adébíyìí: The Crown gave birth to this
Adébóhun: Personal name given to a
female Child who on
arrival found plenty of
properties
Adébójèé: He who on arrival found
plenty of lead ornaments
Adébólú: Royal lineage father has
gave birth to a principal
Child.
Adébòméyín: Our royal –lineage has
covered my back thus
protecting me
Adébómì: Personal name means óun
royal lineage crown has
protected
Adébóníkèé: She who on arrival found
a comforter
Adébori: The Crown triumphs
Adébórò: He who on arrival found
the god Oro (to be the
family dimity
Adéborúwá: Official title of Gbogbo
king
Adébóyé: One who on arrival found
title in the family
Adébóyèjo: A Crown fitly associates
with a title
Adébóyèjo: He who has come to
delight a chieftaincy title
holder.
Adébóyìn : Who on arrival found
honey –sweet, joy and
harmony in the family
Adébódún: He who on arrival found a
festival in progress.
Adébogun: The Crown returned from
war.
Adébójè: One who on arrival found
masqueraders cult in the
famil
Adébólà: He who on arrival found
Nobility
Adébóláje: He who has come to live
with a family of noble rank
Adebólájokòó: He who has come to
abide with a family of
noble rank
Adébólawá: He who arrivals with
honour
Adébónàjo: A Crown fits in well with
curt.
Adébóólá: He who one arrival entered
upon a heritage of nobility.
Adébósìn: She who found many
servants in the family .
Adébóya: He who on arrival found
the goddess Oya to be the
family dromely .
Adébúkólá: The Crown adds to/
Completes honour / status
Adébùlé: My Children, nay ,my
Crowns have increased
Adébúnmi: Our royal lineage has
given me this child
Adébúsíyí: He who has come to
enhance his parents
reputation .
Adébúsóy`de: Crown adds to a title
Adébúsola: She who has come to
snhance honor of her
parents .
Adébúdúyì: The Crows adds to
dignity.
Adébútú: My Children, nay, ,my
Crown have become
multitudinous
Adédayó: Crown becomes joy
Adédàmólá: The Crown mixed with
honour/status
Adédàpò: Crown affiliate
Adédáre: Crown exonerates
Adédarídé: The Crown has come
round to our turn
Adédé: A male personal name means
‘a Crown has arrived
Adédèjì: Crows become two .
Adédeké: He who has come to give
his parents protection.
Adédèye: He who this arrival
Connotes honour.
Adédeyin: One who has come as a
fragile person, as fragile as
an egg.
Adédigba: Crowns increases to two
humded
Adédìmíla: My father of royal descent bound me securely till I survived the ordeal.
Adéd1diran: Kingship becomes heredity.
Adédòkun: The crown becomes a sea.
Adédojà: The crown becomes a marker .
Adédòtun: The crown becomes new.
Adédùntán: Crown is sweet to the end last.
Adédùn-ún-nú: The crown is a thing of joy for one to have.
Adéèbékún: He who has come to wipe off my tears.
Adéèyè: Crown of salvation.,
Adéèsó: Personal name means ‘a crown for my time of prosperity and dancification’
Adéèyó: The crown of the Éyò’ masquerade worshipped in the family.
Adéfarasin:The crown is hidden away.
Adéfémi: The crown loves me.
Adéfolúké: The crown came for this child with the help of God .
Adéfoláké: The crown pets (him) with honour.
Adéfolárìn: The crown walked with honour.
Adégòké: Crown ascends a hill or crown progresses
Adégoróyè: The crown ascends to a title.
Adégoríìté: The crown ascends the throne.
Adégbìté: The crown receives a throne
Adégbóyèga: A crown raises a chieftaincy title high.
Adébóyèjo: A crown well complement a and chieftaincy title.
Adégbénró: The crown lifted me upright.
Adégbìté: The crown takes a throne.
Adégbóyè: Crown received chieftaincy title.
Adégbóyèga: The crown raises the status of chieftaincy.
Adégbolá: The crown takes status.
Adé`nyé: Crown of salvation .
Adéjàre: The crown is vindicated.
Adéjoké: Crowns join in petting.
Adéjùmòbí: Crowns assembled to give birth to this child.
Adéjùmòké: Crowns assembled to give birth to this child.
Adékàmbí: Crown specially gave birth to me
Adékémi: The crown takes came of me .
Adékóyemi: One whose arrival dignifies us.
Adékógbé: Name given to born-to-die-in-infancy child (Ábíkú)
Means ‘one who arrives to reject the bush (grave).
Adékólá: A Child from a royal family born to gathered honour.
Adékòyá: The crown rebuffs insults /suffering.
Adékúnlé: Crowns fill the house .
Adélabú: The crown crossed deep waters.
Adélájá: The crown settled the quarrel.
Adélánà: The crown makes a way / cuts a path.
Adélànwá: It is a crown we are looking for.
Ádélé: Successor , he that will keep and rum the house when the father is dead
Adélébáre: One who finds goodness at home.
Adélélé: A Child who comes to lead.
Adéléye: The crown has gracefulness/dignity
Adéloyé: A crown is the mark of chieftaincy title.
Adélùgbá: Crown is time.
Adélùmò: Crown is knowledge .
Adéràgbé: Crown surrounds (me)
Adémósùn: The crown chooses the cam wood of parenthood or the crown chooses divination powder
Ádémólá: Crown took honour.
-A male child born to a royal family and at the same time met honour in the family at the time of his birth.
Ádémúlá: Official title of Ifèodan king .
Adémúlégún: The crown makes the land stable.
Adémúusàgún: The crown makes character straight (good) .
Adéníba: The crown has a father.
Adéníìjí: Crown has refuge (for the oppressed) .
Adéníkèé: The crown has ( need of) care.
Adéníran: Crown has pedigree.
Adéníyé: The crown has salvation or the crown has thoughtful mind/memory.
Adéníyì: Crown has dignity.
Adénrelé: Crown is going home .
Adénúgà: The crown has a royal courtyard .
Adéògún: The crown of the god of iron.
Adéòyó: The crown (first son) of a man called òjó.
Ádéolú: Crown of God.
Adéomi: Crown of water
- It is a female personal name.
Adéòti: The crown does not fade.
Adéoye: Crown of chieftaincy title.
Adéolá: The Crown of honour.
Adépàte: A male personal name means ‘Crown exposes goods for sale’
Ádépèlé: Crown increases.
Adépeju: Crown is complete
-The birth of the Child made to all the relatives to complete.
Ádépèlé: Crown increases.
Ádápógun: Official title of Ipogun king .
Adép`ojú: Crowns are too many.
Adérèmí: The Crown stopped me from weeping . The crown consoled me .
Adéríbigbé: The Crown finds a place to have .
Adérinlewá: The Crown walks home (have).
Adérìnmólá: A female personal names Means ‘Crown walks in/with honour.
Aderògbà: Crowns surround me
Ádérójú: Crown is at peace
-A Child born to a royal family when there is peace in the family.
Adésànyà: The Crown compensates for the suffering.
Adésígbìn: The Crown opened the Ìgbìn drum (Obàtála’s drum)
Adésínà: It is a male personal name means ‘One who comes to open way (of success /progress)?
Ádésóyè: The Crown watches over a title.
Adésojì: The Crown is revived
Adésínà: Crown opened way
-The birth of the Child
opened way for the parents.
Adétokinbò: Name of a Child born-to a royal family Means ‘Crown arrived final overseas’
Adétówúni: The Crown is enough to elate one.
Adékóyùnbó: The Crown is as valuable as European.
Adétorò: Crown is peaceful.
Adétola: Crown is equal to honour.
Adétúnjí: The Crown has re-awaken.
Adéwálé: Crown Comes back home
Adéwèmímó: Our royal lineage has washed me clean from every stain of giult
Adéwúmí: Crown is liked by me
Adéwúsì: Crown is very good
Adéyanjú: The Crown has cleared (all the controversies /problems e.t.c.
- A male Child born to a royal family after the parents are out of problems .
Adéyefá: A Crown befits Ifá the god of divination.
Adéyemi : Crown befits me
- Name given to a male Child born to a royal family.
Adéyemo: A Crown befits a Child .
Adéyeyè: The Crown befits little
Ádéyí: A male pentane means ‘he who turns around himself when bound’.
Adéyínká: Crowns Surround me.
Adégbésòtè: Nickname turned to a Surname – He who creates a group specifically for rebellion.
Adégbéyeni: Nickname turned to a surname –He who is presence among comrades is dignifying .
Adérùpokò: Nickname turned to a surname – He who overload the boat.
20.Ádíátù: A quarter in Ogbomoso in Oyo State
Nigeria.
Meaning : Name of an health worker who is generous and kind to people. The quarter was named after him due to his generosity.
Adífálá: Praise name reflecting a person is occupation / responsibility –
Ifa priest enriched through his prestige in divining correctly.
Ádígún: A male pet-name means ‘he who is packe straight upright.
Adígbòlùjà: Nickname turned to a surname – He who collides with a fight, he enters a battle or fight.
Ádímúlá: One you can hold and be saved or one confided in or one whom one trusts for salvation.
Adínimódò: Nickname turned to a surname –He who blocks people off at the river with no room to escape.
Ád`ió: A male pet name means ‘one who gets up even after being tied hand and food’.
Ádìsá: A male pet-name means ‘one who is packaged or tied and run assay.
Adó-Èkìtì : A town in Èkìtì State Nigeria.
Adó-odò: A town in Ogùn State Nigeria.
Adómìnàsì: Official title of Idóminàsì king.
Adóò: Official title of Idóò king.
Adó oko: Official title of Ídó oko king.
Adùbí: He that we scramble to bear as a Child.
Ádùbí: Child born with a leg- presentation during labour (see Ige)
Adúbíàrán: Praise name reflecting a persona’s appearance –person whose complexion is velvet black
Adúbíif\á: Praise name reflecting a person’s appearance –person whose is as black as divination palm nuts.
Adúbímá: Praise name reflecting a person’s appearance –person whose complexion is ìmá-insect glossy black.
Adúbíobì: Praise name reflecting a person’s appearance –a person whose smooth complexion is as black as divination palm nuts
Ádùfé: A female pet-name means óne whom people scramble to love’.
Adùké: A female pet-name means ‘one whom people scramble to love’
Adúláwò: Nickname turned to a surname –The one with the black skin.
Adúlójú: The one with the black face
Adúmáadan: Glitteringly beautiful black Child .
Adúmátìí: Nickname turned to a surname – The one whose black skin never fades, or never becomes ugly.
Ádùnfé: A female pet name means ‘one who is charming and amiable’.
Ádùnní: A female pet-name means ‘sweet to have /possess’
Adùnolá: Sweetness of honour.
Adùn-ún –mu : An area in osogbo , Osun State , Nigeria.
Meaning : A river where everybody loved to drink from in the olden days which was why it was named “adun-un-mu.
Adùn-ún-mu = Something they is very easy to drink .
Adúràágbá: My prayers are effective.
Adúrógà : Nickname turned to surname – The one who waits to fight of never runs from battle.
Ádúwó: He who many relatives scramble to look after.
Afaajì: Official title of Ifaajì king.
Adáríogun: Nickname turned to a surname- The warrior who brings home a lot of spoil from battle.
==Oju-iwe Keji==
Afaségbèjò: Praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying
Means ‘one who decides to collect rain water in a sieve (is deceiving himself)”.
Afé: Pet-name –name given to a fun-loving , stylish-dressing teenager.
Afébíoyé: praise name reflection a person’s character/ status –
A slender person with quick and digit movement as the harmattan wind .
Afikúyònú: There was no death that would make my enemies to ridicule me.
Afélumo(bí oyé) : Nickname – He who breeges people cold take the harmattan wind.
Áférè: Nickname –The light one, the portable one; short, thin person.
Afìlaka: Nickname turned to surname- The very tall swinging one, who nave snaps/ breaks .
Afìlala: Praise name reflecting a person’s gait – Tall person who leans back as he walks.
Afólúké: She who is to be pampaned with the grandeur of olu’- the paramount chief.
Afawówé: Nickname turned to surname – One who is so rich that he bathes with money.
Afolábí: One given birth to with affluence and honour.
Afoláké: She who is to be petted with family affluence and honour.
Afolágbadé: One who received a crown with glory.
Afolálù: One who adds to honour.
Afolámí: One who breathes with honour.
Afolárànmí: He who infects me with honour, Spreads honour to reach me. Afolárìn : He who walks in (at birth) with dignified honour.
Child born on schedule with easy labour and no comphcations.
Afoláyan: One who prance with honour.
Afólórunsó: We leave him under the protection of God .
Áfònjá: An Aláàfiri family cognomen Means’ the Afican breadfruit fell off its tree (unto the head of the rebellious subject of the Alàáfín .
Afùàpé: One who is perfect in character .
A healthy person rather quiet Child who feeds, sleeps and defecates on schedule during the first week of life.
Afúwàpé: One who is perfect in Character
Fully spelt out name of Afùàpé
Agan-ún : Official title of Ìròlú king .
19. Ágárò – A quarters in sagamu- Rémo in Ogun State, Nigeria.
Àgáròó:- means a house built at a small distance to the town by an high powered Chief that should not prostrate to the king
Agesinyowá : A quarter in Ilé-Ifè Osun State in Nigeria.
Agesinyowá means those who use to mount horses in order to welcome “owa” whenever he visits Ooni of Ife in the olden days.
Agírí: Nickname turned to a surname – The story, the tough, especially in battle.
9.Agodì: A quarter in Ibadan .
A tent that was built at the outskirt of the town. Àgó, èhìn odi.
Àgòrò: Nickname turned to surname – Supplies and logistics chieftain in the army.
14. Àgó- Eégún : A quarter in Lagos, Lagos State.
Meaning: masquerades’ camp /base.
The first settlers of this place were mainly people from the masquerade lineage.
18. Àgó –Èyò : An area in Owédé Lagos State
Meaning : The camp of Èyò- masquerade.
The “`Eyò”family, a masquerade peculiar to indigenous Lagos i.e Èkó, are traditionally the owners of this place.
19Àgó- Ìsàgà: A quarter in Owódé, Lagos State.
Meaning: The base of ‘Ìsàgá’people.
The first settlers of the area emigrated from ‘Ìsàgá’ and thus the place was named the base of this people.
Agóàwòyè: A town in Ijebu land of Ogun state:
Àgó Télò: A quarters in Ibaden Oyo State Nigeria.
Àgó Télò: means Tailor’s’ tents, a place where Tail ions gather to sew clothes.
1Ago-wándá : An area in osogbo Osun- State .
This means wande’s camp. They name was coined after the first setter who bare the name wá`ndé.
Àgunbeléwò: An area in Osogbo, Osun State , Nigeria.
Meaning : A very high mountain outside the city which when climbed one will be able to see every part of the town clearly.
Agúnbíadé: Nickname turned to a surname –One who is straight as a crown on the king’s head.
7.Agúnlófì: It is a quarter in ìloràá ìn Oyo lownship, Oyo State Nigeria.
Meaning: The name of this quarter can be traced to the traditional “aso òfì” which was the order of the day in those days in this quarter .
Agúnióyè: Nickname turned to a surname – Bafflingly upright seated on the throne .
Agúnyánmásssu – It is a quarter in Ede Osun State of Nigeria.
Meaning – It is a powerful house in Ede in Osun State. They use to entertain visitors with pounded yam during sango festival without pounding yams or cooking yams this lead to its meaning .
Àgùrá: Official title of Ìdó Àbékulà king.
Àgbàojè: Nickname turned to surname – The elder worshipper in the ancestor –worship called Egún-gún , the masquerade.
Agbàbíàdá: It is a quarter in Ede in Osun State of Nigeria
Meaning . It means that the founder of the place was a powerful and hardworking someone. He used to defeat anybody whenever there was wresthy festival .This lead to its meaning
Agbadagbada: Official title of Ìwàyà king.
Agbàdàyé: Official title of Ìgbàdàyé king.
16 Agbàgótolóba : An area in Osogbo Osun State . It means the one who puts a camp near òbà people . The place is inhabited by people from òbà, a town in Osun State.
Agbájé: Nickname turned to surname – He who takes investments or money along unto his chieftaincy seat
Àbálájobí: Born with collective / communal efforts
Àgbàlé: A male pet name means ‘one born as a pleasant. Extra sup0rise’
Àgbara: Elderly body.
Name given to a Child born to an elderly father and /or by elderly mother.
Àgbàsàlè: Nickname turned to surname – The elder down town, or the cultivate arbiter of conflicts.
Agbégbolá: To be carried about and received honour .
13.Abégiró: A compound in Ede Osun State of Nigeria .
Agbégiró means a compound name and the main accusative of those people is a wood carve .
Agbégbàn: Official title of ìgbégàn king .
Àgbéjóká: To be carried and danced about with it.
Àgbéké: A female pet-name means ‘one who is carried to be petted’
Agbélùsì: To be carried about and becomes famous
Child born after very many yeas of doing everything possible to get a pregnancy and his birth and being carried around will make the mother famous.
Àgbéjoba: To be carried and honour like a king.
Agbéjoyè: To be Carried and become a chief.
19 Àgbélù: It is a quarter in Ìloràá in Òyó township Òyó State Nigeria.
Meaning : It means carrier of drum. This drum was that hoed to frighten the people of this community . The quarter where this drummer lived was then called “Agbéldù”
Agbélúyì: To be carried and be prestigious .
15.Agbèrò : A quarters in sagamu- Romo, Ogun State, Nigeria.
11. Agbero: means a garage where the drivers loaded their vehicles with passengers.
A place where touts are living .
Àgbétúnyìn: Child to be prggy-bagged to comfort the back (first Child after many. Frustrating years of looking for a pregnancy).
Àgbétúyì: To be carried and be prestigious .
Àgbélúyí: Farming has prestige
Àgbèsanwá: Farming is beneficial or enriching to us.
Àgbésanmí: farming is beneficial /enriching to me.
Àgbèésánwá: farming has been good to us, has made us wealthy.
Àgbèsànwá: Farming is beneficial enriching to us.
It is a dialect variations of “Àgbésanwá.
Agbétì: Nickname turned to a surname – One who can never be lifled off the ground, either because of wreathing skulls.
Àgbède: A pet name for the blacksmith himself.
Agbésànwàá: Nickname turned to a surname – The one who avenges wrong –doing sharply and fearlessly.
Àgbétólà: Farming is equal to honour .
Agbógún –ùn : Nickname turned to a surname – The one who carries the deity of iron with dignity and given dignity to the deity .
Agbòjò: Nickname turned to a surname – The one who receives or controls rain.
Agbólógeníyì : Nickname turned to surname – (1) One who makes the fashionable to be respected.
(2) The gold smith .
Àgbóluajé: He who makes ‘olu’ become rich investments .
Agbo màálù : A quarter in ìmèko Ogun State in Nigeria.
Agbo màálù is the place where the Fulani first settle with their cows.
Agbo màálù –flocks of cattle
Aaboolá: Circle of honour.
Ajédìran: Witchcraft becomes hereditary.
Agbóládé: He who brings in honour
A male child born after two or more female children in succession.
Agbóláolé: He who brings in honour.
A male Child born after two or more female children in succession.
Agbómábìni : nickname turned to surname – The one who hears that people gossip, or speak ill of him, and never queries them.
Agbómábiwón: Nickname turned to a surname – The one who hears that people gossip’ or speak ill of him, and never queries them .
8.Agbótékúyò: Agbótèkúyò – A locality in Lagos, Lagos State.
This means the one who is happy to hear about the masquerades’ regalia . Òjè’, the founder of this place was someone who derived gread pleasure in seeing various masquerades’ egalia(s) and this earned the area its name .
Ahàba: Official title of Òde Àjàgbà king (ruler) .
Aìíbínúomo: people do not get annoyed with the birth of a Child .
17. Ahóyaya: A quarter in Ogbonmoso in Oyo State
Meaning : The name emerged as a result of the sound being made by a tree when breeze blows it.
Aìíkí: Nickname – One, who out of fear is never greeted by anybody who sees him.
Aílérù: The world (people) is to be feared
Child born after a hard prolonged labour that was believed to have been caused physically by malevolent people
Aìmonuúrè: Name given to born –to –die-in-infancy Child (Abíke) means ‘we do not know his/her mind’
Àìná: Female Child born with umbilical cord named in all Yoruba ethnic groups except the Ìjèbú who gives the name to both sexes.
Ajàálè: Official little of Ìjàá king (ruler) .
Àjàdí: Petname – People scramble to block him into the house so that they cab have him exclusively.
Àjàdó: Male petname – people scramble to install drum of settle him down .
Àjàgbé: A male pet-name means ‘one fought for to be possessed / carried
Àjàkáyé: Nickname turned to surname – The one who fought all over the “world”
Àjàlá : A petname – people scramble to (tick his body) be around him.
Ajàlórun: Official title of Ifèyàgbà king (ruler)
8 Ajàmopó: A quarter in Ile –Ife, Osun State in Nigeria
Ajàmopó: means where a hunting dog killed en animal for it’s owner.
Àjàmú: A male petname means ‘one who people scramble to take’
Àjànà: Title name turned to personal name means ‘chief member of the Orò guild’
Àjànà: A Chieftaincy title among the Òsùgbós
Àjànà: Official title of Àfá/ Òkèègbè king ( ruler)
Àjànàkú: Nickname (name of animal) turned to surname means ‘Elephant’
Elephart signifies ‘large size and proven .
Àj`aní: A male pet-name means ‘one fought for to be had / prossessed’,
Ajánlékòkò: Praise name reflecting a person’s character/ status – A dog is driving hyena
Àjàó: Petname – people scramble to have a look at him .
Àjàpé: A male pet-name means ‘one fought for to be complete excel’
Àjàsá: Child born wearing the member are around its body (i.e with the head and feed uncovered)
Ajàsìn: A princely title or high chief title .
Àjàsé Ìpo: A town in kiwara State of Nigeria .
Àjàyí : Child born face down wands .
Ajébámidélé: Money/ Investment gets home with me.
Ajédé: Money/ Investment has arrived .
Ajégúnlè: Ajégúnlè: A quarter in Lagos, Logos State.
Meaning : Bounties have arrived.
This name stems from the fact thayt business thrives here, hence the name ‘Ajégúnlé.
Ajégúnlè: Money/ bount is has arrived .
Ajégbéè: Money / Investment is noyt lost
Ajéìgbé: Money/ Investment never gets lost
Ajénifújà: Nickname turned to surname – Money is what makes it possible to throw party and invite a live band to play, in order to brag.
Ajénúsì: Wealth epitomizes fame.
Ajèníyà: Money/ Investiment has insults.
Ajèríyí: Money/ Investment has prestige .
Ajénùsì: Wealth epitomizes fame Ajépé: Money/ Investment is profitable.
Ajerò: Official title of Ìjerò
Ekiti king .
12.Ajerò : An area in Ife Osun State.
Meaning –A place where meetings were held in the olden days to discuss issues concerning the town.
Ajétúnmobí: Profitable investment makes a Child to be born again .
Ajéwolé: Money/ Investment enters house .
Ajéwúmí: Money/ Investment pleases me
Ajéyalemi: Money or investment branches into my house .
14Àjé: It is a quarter in Ìloràá in Òyo township, òyó State Nigeria .
Meaning : There used to be a man who was skilled in witch craft and who salved all problems in this quarter.
Ajíbájé: He who wakes up to
meet money .
Child born when profitable
commercial ventures have just
unproved the parents quality of life
significantly
Ajíbádé : He who wakes up to
meet the crown
Name of male child in a royal
family, or a family whose totem is
the crown “Äde”
Ajepéayé: Nick name
___________ long – lasting njoyment (of life)
Ajíbábìí: He who wakes up to
meet family members .
Ajéìígbé: Name given to born-to-
die-in-infancy Child nears
‘money must never totally lost’
Ajíké: One wakes to find petting .
Ajíbódú: He who wakes up to meet Odù of Ifa corpus.
Ajibosó: Name given to somebody who wakes up to worship the “wise”god- òrìsà –oko.
Ajíbówú: He who wakes to meet “owu” the very heavy won mallet used by blacksmiths.
Name given to a blacksmith’s son.
Ajíbóyé: He who wakes up to meet chieftaincy little
Name of a mat child of a titled chief .
Ajíbólá: He who wakes up to enjoy wealth .
Ajíbósé: He who wakes up to meet the holy day of the worship of the family Deity
Child born in the early hairs of the family sabath day .
Ajídábá: Nickname turned to surname – One who wakes up to grow older every day (like the banana tree)
Ajídáun: Nickname turned to surname – One who is aroused from sleep and makes compensatory demands for waking him up.
Ajíga (bí ògèdè) : Nickname turned to a surname – Daily (feast) growing child (like the banana tree) .
Ajígbáàgún: Ajígbáàgún: A Quarter in Iwo Osun State .
Ajigbaagun means juju inheritage. People who inherit juju from their family.
Ajígbaàgìn- One who wakes up very early to collect charms .
Ajígbólámu: Nickname turned to surname- One who drinks honour at waking up in the morning .
Ajíjedídùn: Nickname turned to surname – He who wakes up in the morning to eat what is sweet .
Ajíjolá: He who wakes up to enjoy wealth.
Ajíké: Petname- She who is aroused from sleep in order to be petted.
Ajíkòbí: Petname- He who wakes up to meet the whole family daily; a uniquely loved Child.
Àjílà: An Aláàfin totem – one who makes his wake –up caller wealthy.
Ajílété: Ajílé: A quarter in Abeokuta, Ògùn State ‘Ajílété’ is a contracted from of Ajílé-té-n-té, the nick- name name given to the wife of the founder of the area who was foncl of posing, probably, at their balcony very early in the morning everyday.
Ajíléye: He who wakes up to possess chugnity .
Child born Shortly after a befitting honour has been bestowsed on his father or grandfather .
Ajílore: Petname – One who wakes up to have relatives, or One who has relatives very early in life.
Ajímájásán: Nickname turned to surname- One who does not eat any meal without meet everyday.
Ajímókó: Nickname turned to surname – A successful farmer –one who picks up hoe on waking up.
Àjín-ún: It is a female petname means ‘one who bluffs at being woken up’
Ajíríre: Nickname turned to surname –One who wakes up to experience good things.
Ajírotútù: Nickname turned to surname –He who forges cold won very early in the blacksmith workshop.
Ajísafé: One who wakes up and begin to fop around.
Ajíse: A male pet-name means ‘he with early morning activities’
Ajísebútú: Nickname turned to surned –Strong farmer who wakes up to raise dust daily.
Ajísefíúní: Nickname turned to surname – One who wakes up to behave daintily with perfection.
Ajísegírí: Nickname turned to surname – One who wakes up to behave smartly.
Ajísekólá: Nickname turned to surname- One who wakes up to collect or assemble honour.
Ajísomo: Nickname turned to surname- One who wakes up to behave like a spoilt child.
Ajítòní: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abíkú)
Means ‘one who wakes up today, although we are no sure whether he will wake up tomorrow’.
Àjíún: A female pet-name means ‘one who bluffs at being woken up’.
Ajóbú: Official title of Araromi Òbu king (ruler) .
Ajàùnnà: Title name turned to personal name means ‘war Chief responsible for countryside mariovevres’.
Ajowíurin: Official title of Ìràwò orílé king (ruler) .
Àjobo: Nickname turned to a surname – One who must be collectively worshipped like a god.
Àjoá- a quarter in Ibadan. Some traders came together to form a weekly thrift after each market day and, the society multipled with time. But there was a rift when non-members invaded the association to have a share during the thrift collection. Then, the leader made it known that, it is strictly for members and not just anybody.
Ajólówè: Nickname turned to surname- One who accepts invitation to communal labour in one other person’s farm’ communal –spirited man.
Ajìmàle: Nickname turned to surname – One who looks like (resembles) a muslim.
Àjomo: A Chieftaincy title.
Ajósé: The worshiper.
Child born on the family Sabbath day.
Àjùmòbí: Jointly born
Child born to a man who has a lot of medicinal or financial assistance from his relatives before and /or during the pregnancy .
Àjùmòdá: A quarter in Ìséuìn ìn Oyo State Nigeria .
Meaning : Name of a maid servant that followed Ebedí from Dahomey.
Àjùwoù: Title name turned to surname –Nane of an oyó family totem
or Chieftaincy title .
Akálà – A quarter or in Ede Osun State of Nigeria Akálà means a name was derived from main occupation of family. They were farmer and produced okro aboudantly, and nobody else to surpassed them in this aspect.
Akálà: Child born with umbilical cord up over the shoulder to the back and around the waist (see salako)
Àkàlà: Official title of Ìkáràn king (ruler)`
Àkamùjà: Official title of Igbúòghò king (ruler) .
Àkànbí: A male petname means ‘One whose turn is to arrive’ or ‘One who is asked for to arrive’
Àkàndé: A male petname means
‘one whose turn is to arrive’ or ‘One who is asked for to arrive
Àkàngbé: pet-name means ‘One whom is carried when met’.
Akánimódò: Nickname turned to surname- One who meets us at river against our wish.
Àkànjí: A male pet-name means ‘One whose turn is to wake up’ or ‘One called upon to wake up’
Àkànké: A female pet-name means ‘One whom to meet is to pet, or one whom is always petted on contact’
Àkànkí: A male pet name means ‘one to be greeted by every passerby’.
Àkànle: A male pet-name –something nailed down hard.
Àkànmú: A male pet-name means ‘One asked for to be possessed’
Àkànná: A male pet-name means ‘One who is possessed according to schedule .
Àkànó: A male pet-name means ‘One asked for to look at’.
Akápò: Nickname turned to surname- The treasurer.
Akarabata: A compound in Ile-Ife Osun State Nigeria.
Àkàrákùtà: a quarters in sagamu –Remo in Ogun State , Nigeria.
Àkàrákùtà : means the bringing into notice of unsold ‘akara’ to the hearing of the people
Àkàrákùtà: Balls of bean cakes meant to be sold are not bought.
Akárìgbò: Official title of Remo king
Akeji: Official title of Ìkeji king ruler.
Akérédolú: Nickname turned to surname –The small-in-stature that became the most prominent.
Akérékorò: He who is small and butter .
A Child with significantly low weight at birth, but is non-the less a very loved persistent crier .
Akéréle: Nickname turned to surname- Small and hard (tough) .
Akérémáseéyànye: Praise name reflecting a pason’s character/Status –
Person of small statue who is never the less able to protect his rights.
Akésode: Nickname turned to surname – The one who calls loudly at the hunter .
Akésode: Nickname turned to surname – The one who calls loudly at the hunter .
Akéúlà: Nickname turned to surname –The one who studies the Arabic language an becomes wealthy.
Akéúsolá: Nickname turned to surname – The one who studies Arabic language as a thing of honour.
Akéjù: Nickname turned to surname The over pampered or over petted .
Akénnúwà: Official title of Ìgbéndò king (ruler).
Akìíwéríwò: A place name in Adó Èkìtì, Èkìtì State of Nigeria.
Meaning : A compound where women do not put on head tie while entering .
Akijà: Official title of Ìkijà king (ruler).
Akinadé: Crown of velour.
Akínbíyìí: The valiant man gave birth to this .
Ajínbogun: The valiant man is back from war.
Akínbólá: Velour goes very well with honour or Velour gave birth to honour.
Akínbólà: Velour meets wealth.
Akínbòólá: The brave one came with honour.
Akínbùkólá: Velour fills up honour.
Akínbùsólá: Velour amplifies honour.
Ajíndélé: The Valiant man got home.
Akíngbadé: The valiant man takes the crown.
Akín-ìnhu`n: Brave men don’t lose heart.
Akín-ìnkúgbé: Brave men don’t die in vain.
Akín-ìnungbàgbé: Brave men are exempt from the possibility of oblivion
Akín-ìntémi: The brave man does not let me down.
Akíjídé: The valiant man has come early.
Akínkúnmi: The valiant man joins me.
Akínlà: Official title of Erin Odo king (ruler).
Akinlabí: It is a brave man we gave birth to .
Akínkàdé: The valiant man arrived safe.
Akínléye: Velour’s has glory.
Akinloyé: Bravery is chieftaincy little.
Akinluyì: Velour is dignity.
Akínmóyèró: The brave makes the title stands .
Akínmúsùúrù: The bold one exercises patience.
Akínníyì: Velour has dignity .
Akinniyì: Velour is dignity .
Akinolá: Velour of honour .
Akínpèlú: The valiant man was one of them .
Akínrele: The valiant man went to his house.
Akínrìnlo: The brave (one) walked away.
Akínrìmolá: The valiant man walks in honour.
Akínrínsá: The have saw me and fled.
Akínsanmí: Valour is good for me.
Akínsànyà: Valiant men avenge insults .
Akínsèlè: The valiant conquers leperousy.
Akínsòwón: The valiant /brave ones are very scarce.
Akínsúnmádé: Valour is next in rank to the crown (royalty).
Akíntáyò: Valour is enough matter for joy.
Akíntòkunbò: The valiant returned from overseas.
Akíntóyè: Valour is enough for little .
Akíntólá: Velour is enough for honour.
Akíntòmídé: The valiant man came after me.
Akíntundé: The valiant man comes again.
Akínwàmí: I like valiant men .
Akínwálé: The valiant returned home (i.e is reincarnated)
Akínyelé: A valiant man lends glory to a house.
Akíyemí: Velour befits me.
Akínyìnwá: Official title of Ìkínyìnwá king (ruler).
Akunè: Official title of Ìkire king in Osun State of Nigeria.
Akìrun: Official title of Ìkìnu king.
Àkísàátán: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku)
Means ‘we are short of rags (to wrap baby –corpse) .
Akísè: Official title of Ìkíse king .
Àko: Title name turned to surname – The Chieftaincy title of the in king’s super messenger.
Akógbé: Official title of Ajùe king (ruler)
Àkókó: A town in O`ndó State Nigeria.
Akórómàjà: Official title of Ìkórómàjà king (ruler) .
Akogun: Title name turned to surname – A military ruler
Akogun: Akoni ogun i.e the brave man of war –warrior .
Akómoláfé: One who teaches Children foppishness.
Akosílè: Nickname turned to surname – The clerk writes cash ( shilling colonial coin).
Akolà: Official title of Ìkolà king (ruler)
Àkújí: One who has once died and came back to life Name of abiku.
Àkúnlé: A town in ondo State Nigeria.
Akúrúmágò: Nickname – The short man (who is not stupid ) .
Akújí: Name given to born –to-die-in-infancy Child (Àbíkú) means ‘he who dies and wakes’.
Aláá: Official title of Iláá king ( ruler)
Aláàdórùn- ún Ìwòfà: A quarter in Ìwó Òsun. State Nigeria.
There was a rich man who has ninety slaws. He was he riches in Area. And as a result of this, the people his area gave him a tittles called Aláàádórùn-ún Ìwòfà. The owner of ninety slaws in order to honour him.
Aláàfin: Official title of Oyo king
Aláàgúòdò: Official little of Agúòdò king (ruler)
Aláágba : Official title of Aágba king.
Aláàkénnén: Official title of Ìkénné king (ruler).
Aláàlàdé: The owner of the immaculate white, cloth (àlà) has come.
Aláàmútú: Nickname turned to surname – The successful herbalist who prides himself in releasing median ally /physically bound or afflicted people.
Aláàní: Official title of Ìdóàní king (ruler) .
Aláàpìnni: Titles name turned to personal name means ‘the head of the masquerades cult in an area’
Aláàsoko: Official titles of Ìsoko king (ruler).
Aláàwáyè: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Àbíkú) means ‘this is coming ( born) to survive’
Aláàwayé: Official title of Àwáyè king (ruler)
Aláàyè: Official title of Èfon Alààyè king (ruler).
Àlàbá: Female Child after Idowu, traditionally second Child born after a set of twins.
Alábà: An area in Òsogbo, Osun State ,Nigeria.
Meaning : Head of a clan ( The man who owned a clan ).
Akábà- One who owns barn/ granary .
Àlàbí: A male pet-name means ‘one split up to be born ( Originally given to multiple –birth children only)
Àlàdé: A male pet-name means ‘one who is the first son after three or more daughters’
Aládéèjèbi: The crowned one is not guilty / wrong in the existing quarrel
Child born after on easy complicated labour as proof of innocence in an existing big family quarrel.
Adádékomo: The crowned one is always surrounded with children does not reject Children.
Aládégbayè: The crown one occupies / possesses the world.
Aládégbèmí: Official title of Adó-Odò king.
Aládégbùwà: The Crowned one receives Character.
Aládejánàolà: The Crowned one enters the road to wealth.
Aládéjebí: The crowned one assembles/ builds the family.
Aládéjobí: The Crowned one given birth to this Child together.
Aládémòmí: The Crowned one knows me First male Child born to a man married to a woman from a royal family.
Aládésurú: Nickname turned to surname – The crowned one who fellowships with similar people, or who gives birth to “Chips to the old block”
Aládésawè: The crowned one is cleansed of infertility.
Aladésèlú: It is the crowned one who runs the town.
Aládi Official title of Ijaniking king (ruler).
Aládó: Official title of Adó Àwáyè king (ruler)
Aláfàáké: Official title of Ifàáke king (rule).
Aláfò: Official title of Àfò king (ruler)
Àlàfúnfuntodòbò: The white cloth comes back immaculate white from the river.
Alága: Nickname –The Chairman (traditionally, the judge who sits in the chair)
Alágbàáà: Title name turned to surnamae – An ancestor worshippers’ Chieftaincy
Alágbàáà: A quarter in ile-ife, Osun State in Nigeria.
Alágbàáà: Means a compound that brought a masquerade from Oyo town to Ile-ife.
Alágbàdo: A place name in Lagos, Lagos State.
It means the owner of maize.
The staple crop of the first settlers of the place was said to have been maize i.e ( zea mays ) which gave birth to the name ‘Alágbàdo’.
Alágbàdo- The maize owner or maizer possessor or one who possesses maize
Alàgbàosó: The elderly wizard / sear/wise.
Child who at birth had one or more features of the elderly (like stands of gray hair) in an ‘Osó family
Alágbède: It is a quarter in Ìloràá in Oyo township, Oyó State Nigeria.
Meaning: This name means blacksmith which was the common professions of the people in this quarter and hence the name “Alágbède”
Alájàáàwà: Official title of Àjáwà king (ruler)
Alájùé: Official title of Ilájùé king (ruler)
Alákàá: Nickname turned to surname – The owner of the barn.
Alákaka: Official title of Akáka king (ruler) .
Aláké: Official title of Ègbá king in Ogun State of Nigeria.
Akáketù: Official title of kétù king
Àlàké: A female pet-name means ‘one who is selectively petted in detail’
Alákémé: Official title of Ikénné king.
Alákija: Title name – The title of the king of Ìkijà.
Alákolà: Official title of Akolà king (ruler).
Alákùfò: Official title of Àkìfò king (ruler).
Alálè: Official title of Àkìngbá king (ruler)
Alálisàn: Official title of Ìlisàn king (ruler)
Alálù: Official title of Àlù king (ruler)
Alama: Official title of Ìlama king (riler) .
Alámò : It is a quarter in Ìlorèé in Oyo township, Òyó Nigeria.
Meaning : This was the place where people got pot’s clay in the olden days.
Àlàmú: A male pet-name means ‘immaculate white takes this’
Alámùrèn: Official title of Òkè Ìlámùrèn king (ruler).
Alánà: Official title of Òkè Ànà king (ruler).
Àlàní: A male petname means ‘one born after the surmounting of many obesities’
Àlàó: A male pet name means ‘immaculate white looks at this’
Aláofìn: Official title of Ìjowá king (ruler)
Alápà: Official title of Àpà king (ruler).
Alápá: A quarter in Osun State of Nigeria
Alápá: means a men indeed, very tall and is why people called him Alápá.
Alapa was formerly a name of a very tall giant.
Alápa : one who has long arms
Àlápè: A quarter in Lagos, Lagos State.
Meaning : The basket seller .
The founder’s wife was involved in basket selling business and people started calling the place ‘Alápèrè.
Alápéru: Official title of Ìperu king (ruler)
Alápórú: Official title of Ìlápòrú king (ruler)
Alárá: Official title of Arómoko king
Aláràn –án: Nickname turned to surname – The owner of velvet cloth.
Aláràn-án: Official title of Àrándùn/ Àrán Òrin king.
Aláràn-án: It is a quarter inÌloràá in Oyo township, Oyo State Nigeria.
Meaning There were plenty masquerade in this part of the town whose costume were traditional” aso àrán”
Alárápé: Nickname turned to surname – He who has relatives in complete attendance.
Alàrè: Official title of Ìlàrè king (ruler)
==Oju-iwe Keta==
Alárèé: Official title of Àré king (ruler)
Aláríkù: Official title of Aríkú king (ruler)
Alásà: Official title of Ìlasa Ìkòlé king (ruler)
Alásà: Nickname turned to surname – The owner of the shield, an Òsùgbó chieftaincy.
Alásába: Official title of Asába Òyán king (ruler).
Alásín: Official title Asín Ìkòlé king (ruler)
Alásè: Official title of Ìlásè king (ruler)
Alásí: Official title of Así Òyán king (ruler).
Alátùn-ún-se: Title name turned to personal name means ‘a Chieftaincy title for an active and dynamic community leader’
Aláúga: Official title of Aúga king (ruler)
Aláúsá: Praise name indicating prominent possessor of Hausa men as servants.
Aláwà: Official title of Awà king (ruler) .
Aláwè : Official title of Ìláwè king (ruler).
Aláwó: Official title of Awó king (ruler)
Aláwodé: The owner of the family cult has arrived.
Child born into a named cult family on during the celebration of the family cult festival.
Aláyàndé: Hunter has arrived.
Aláyèré: Official title of Àyèré king (ruler)
Aláyàn-án-dé: Here comes the master drummer.
Aláyéòde: Official title of Ode Remo king (ruler)
Alébíosù: Nickname turned to surname – The one who appears spectacularly like a new moon.
Alebíowú: Nickname turned to surname – He who is as hard as the blacksmith won mallet.
Àléèlo: Name given to born- to- die-in-infancy Child (Àbíkú)
Menas ‘he who was driven away (as a nymph) but refused to go’
Alégé: Nickname turned to surname – The one who appears poses spectacularly in a sitting posture.
Alejúeìn: Nickname – One who hardens his face and speak with a harsh voice.
Alépàtà: Official title of Ìgbòho king (ruler)
Alékúwodò: A quarters in Osogbo, Osun –State. It means the one who pursued the death to the river. There was said to have been a hunter an animal –“ikun” an animal similar to the squirrel from the bush until the animal dived into the river.
Alèmérù: Nickname turned to surname- One who is capable of Capturing dispelling fear.
Alédáàre: The evening has judge me innocent (of impotence)
First Child of a middle –aged or elderly man who has been married for many years without a Child.
Alégbé: Nickname turned to surname – One who has age-group of comrades
Alégbéléèye: Nickname turned to surname- One who has comrades has dignity.
Alésanmí: The evening profits me.
Child born to an old man, who may or may not have had any Child before.
Aliè: Official title of Iliè king (ruler)
Àlí-ìwó: A quarters in Ibadan Oyó State in Nigeria
Àlí –ìwó means Ali from iwo
Alí-ìwó: Àlí, a native of Ìwó town
Àlímòsó: A quarter in Lagos, Lagos State.
It means ‘Àlí’ is is fashionable.
‘Àlí’, the founder of the area, was said to be very fond of fashion and ‘Àlí tí ó mo èsó, shortened to ‘Àlímòsó’ turned out to be his trade mark .
Alókò: Official title of Ìlokò king (ruler) .
Alókoláró: A praise name indicating prominent possessor of both farms and smithy.
Alóngé: Nickname turned to surname – The thin-tall one, the underweight one.
Alóó: Official title of Ùlóó king (ruler)
Alówónlé: Nickname turned to surname – One who has money at home.
Alóbà: Official title of Ìlobà king (ruler)
Alóba:(tórèé) Nickname turned to surname – The one who has a king as a friend.
Aló(máàjá) : nickname turned to surnamr – This and towing; the one who is twists (without snapping)
Alówá: Official title of Ìlówá king (ruler)
Àlúà: Nickname title of Èrìn-Òkè king (ruler)
Àlùkó: Nickname turned to surname – The name of a raue purple-feathered burd.
Respected human name among the Ìjèsà and Èkìtì .
Amálà: Official title of Ìmálà king (ruler).
Àmànànàwé: Official title of Ìgbòbíní king (ruler)
Àmàó: A male pet-name means ‘one who is looked at’
Àmàpetu: Official title Òde. Màhín king (ruler) .
Ãmbelóun: Name given to born-to-in-infancy Child (Àbíkú) means ‘we are appealing to God’
Amélè: Nickname turned to surname- The one who takes the cutlass, a hard-working farmer.
Amósùn: Male Child born from Ìrosùntúá pregnancy.
Amóye: Nickname turned to surname – The wise, the one who has intelligencer.
Àmàdà: A male pet-name means ‘one who is known for cure’
Àmòké: A female pet-name means ‘one who is petted once she is known’
Àmòlé: A male petname means ‘one who is superfluously known’
Àmòó: A male petname means ‘one who is looked at, once he is known’
Àmòyè: Nickname turned to surname – Know him and be cured of your unless.
Amúkokò: A quarter in Lagos, Lagos State.
Meaning: The one who captures or disembowels the hyena.
The founder of this area was a brave hunter whose power became manifested by capturing hyenas alive. Òde amù kokò-bí-emí-májá’, shortened cantrapter to Ámúkokò’then became his trade mark, hence the name.
Amúnijìó: Official title of Ìjìó king (ruler) .
Àmùrè(oògùn) : Nickname - Girdle /wardress (of medicine /psychicpower).
Amúsàn-án: Male Child born with the head totally covered with water- bag membrane like a masquerade.
Àndùú: Name given to born-to-die-in-infancy-Child (Abiku)
Means ‘we are struggling for (for his/her survival)’
Aníbaba: Nickname turned to surname – The owner of father One who declares that he has a father to be proud of and therefore not afraid .
Anìbíìdì: A quarter in the center of Ilé-ifè. Osun,State
“Anìbíìdì”: Means a market place, were people sold yam like bundles in ancient times.
Anífálájé: Nickname turned to surname- The wealthy diviner; one who has the Ifá oracle and also has wealth.
Anífowóse: Nickname turned to surname –He who has something to do with money, he has something to spend money on.
Anígilájé: Nickname turned to surname- The prosperous timber
Merchant.
Àníké: A female pet-name means ‘one who is possessed to be petted.
Aníkiláyà: Nickname turned to surname –The brave; one who has courage in this chest (like thunder);
Petname – The petname of a popular Ìjèbú king.
Aníkúlápó: Nickname turned to surname- One who has death in the quiver. One who always has arrows in his quiver; every-ready warrior.
Aníkúté: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abìkú)
Means ‘one who dies (as a bady) loses respect’ .
Anímásaun: Nickname turned to surname- The generous; one who gives out freely of his possessions.
Anísulówó: Nickname turned to surname- He who has yams and also has money-the rich yam farmer.
Aníunlópò: A praise name indicating prominent possessor of an abundance of material wealth.
Ànjoórìn: Nickname turned to surname- We all walk together as comrades (without knowing who among us will be rich).
Anké: A female petname means ‘one who is always petted’
Ànwòó: Name given to born-to-die-in-infancy Child(Abíku)
Means ‘We are keeping an eye on him/her’
Ànwóóko: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku)
Means “We are sealing for a name’
Apààrá: One who always goes away and comes back.
It is an àbíkú name .
Apàkèré: A place name in Adó-Èkìtì State of Nigeria.
Means : Frog catcher, place where people catches frogs before the erection of buildings.
Apálowó: Nickname turned to surned-The arm is money; it is work that one does with one’s arm that will bring money.
Àpàlufin: Official title of Àísègbá king (ruler) .
Apámpá: Nickname turned to surname –The capable; the arm is behaving like the arm should.
Title name- A Chieftaincy titles of the elder’ emissary.
Apánísílé: Nickname turned to surname-The arm is shilling (money).It is the work one does with one’s arm that brings money.
Àpáta: Nickname turned to surname- The rock very strong person.
It is also a petname.
Àpáta: An area in Ibadan Oyo State in Nigeria .
Àpáta means rock. This place is called Àpátá because there are many rocks there.
Apelè: Official title of Ìpelè king (ruler)
Apélógun: Nickname turned to surname- One who is complete in the battle /war. The brave who is most efficient when in battle field .
Apènà: Title name- The title of a high Chief arming the Òsùgbós or Ogbónis (fratanity) elders’ council that used to be powerful enough to control the king.
Apetu: Official title of Ìpetumodù king (ruler).
Àpínké: A female petname means ‘one to be petted by many in turns’
Aporó: -A quarter in Ìmèko, Ogun State in Nigeria.
Aporó means an area concentrated with frees that neutralizes poisonous things.
Aporó: poison neutralizer .
Àràbà: Title name –The title of the president of the herbalists’/diviners’ council,or association.
Arábámbí: Dexterous dancing has helped me to bear this Child.
An exchusive Ondó name for a Child born to the family of dexterous dancers during Ògún festival.
Arábamíkàn: One who gives a sign of relief on sighting his father.
Child born with a lot of physical, financial or medical support from the grandfather.
Aràdó: Official title of Adó orí Òkè king(ruler).
Arádojo: Name given to born-to-die-in-infancy Child means (Abiku) means ‘we have become cowards’
Arágbayé: Wonders occupy life (the world)
Àrágberí: Official title of Ìrágberí king(ruler).
Àrágbìjí: Official title of Ìrágbìjí king
Àrájàká: Official title of Ìgbàrà Odo king (ruler).
Àràlolá: Novelty is honour.
Arámìídé: My relative has arrived
First Child, or a person who has settled very far from his parents’ town.
Aránmoláte: One who sends a Child to buy a traditional umbrella (ate) to protect one from rain
Child born when it was threatening to rain heavily.
Àrán-òté: A female pet-name means ‘the velvet never loses its fame/ popularity’
Aránsíolá: Honour specially sent to me. Child born from an unexpected marriage or unexpected pregnancy.
Aranyin: Official title of Ìranyin king (ruler).
Arápésòpó: A quarter in ilé-ifè, in Osun
State. “Arápásópò” Means a place where a wearily built man who one could not but stare in amazement lived
Aráròmí: My body is relaxed.
Child born after many years efforts to have a pregnancy.
Àràwlé: Novelty enters the house
First Child born to a family of Ondo’s unique dexterous dancing during Ogun festival.
Aráwomo: Relations are enough to bring up a Child (whose mother died at birth).
Arèé: Official title of Ìrèé king .
Arégun: Official title of Ìrégun king (ruler) .
Àre: Official title of Àgó Àre/ Sìnyìndó kinf (ruler)
Aregbà: Official title of Ìregbà king (ruler)
Arégbésolá: Nickname turned surname- One who behaves with dignity who he sees his comrades or one who always has a group of comrades to bluff with.
Arégbéyení: Nickname turname to surname- One who always has a group of comrades to dignify behaviors.
Arejà: Official title of Ìrejà king (ruler) .
Àrèmo: The name given to the first Child of a king –The heir apparent.
Àrèmú: A male pet-name –Begged to be caught .
Àrèó: A male pet-name mean ‘One who is petted to look at’.
Àreoyè: Title name –The (leader) most important/ senior Chieftaincy title.
Arèsà: Title name – The title of the paramount Chief/king of Ìresà.
Àretáyò: The Àre title is worth being joyous about.
Àretólá: The kader’s is as valuable as honour.
Aríbìsálà: One who finds a place to run to for safety.
Child born away from parents’ hometown where mother moved to for safety delivery.
Aríbásoyè: Nickname turned to surname- One who is always around to celebrate Chieftaincy with.
Aríbátisé: Nickname turned to surname-One who always find a way to solve problems.
Aríbìdésí: Nickname turned to surname- One always fund a place to stay as a guest.
Arídegbé: He who funds a brass to lift/ possess.
Child born to a brass-smiting family, when the father or grandfather was actively engaged in brass works in his workshop.
Arigidí: A town in Ondo State Nigeria.
Arígbábuwó: Nickname turned to surname- One who always funds a (calabash) large container to scoop money (coins).
Aríìnbíyò: Nickname turned to surname- One who is joyous at sighting relatives.
Aríìrí: Name given to born-to-die-in-infancy(Abiku) means ‘We have seen him/her before’
Aríjáje: Nickname turned to surname –One who always funds something to eat (ever buoyant)
Aríjeígbìn: praise name indicating prominent possessor of harvested food crops and seeds for planting.
Aríkéúsolá: One who rejoices in Arabic.
Àríké: A female pet-name means ‘One who is petted at sight.
Aronyalé: Official title of Isé Èkìtì king.
Aríorí: Name of born-to-die-in-infancy Child (ogbanje) means ‘we have seen you before’
Arísekólá: Nickname turned to surname- One who always funds they to do to assemble honour.
Aríyìíbí: We found this specially to give birth to.
Aríyìíké: We have got this one to pet
Child born shortly after the death of another.
Aríyò: A male pet-name-One who people see and rejoice .
Àró: Title name-An Ògbóni (fraternal) title.
Àró: It is a quarter in Ìloràá ìn Òyó townshop, Oyo State Nigeria.
Meaning : Àró means Chieftaincy title. It was this Chief, who sacrificed to river Àró’ and it became drinkable and hence the name.
Aróbíeké: Nickname turned to surname-One who is as upright as the standing houses –support; forked people.
Aróge: Nickname turned to surname- One who stands daintily in dignified manner.
Arógundádé: One who puts on Crown on sighting an opposing army.
Male Child born a hotly contested bid to marry. His mother, or after a contest over the pregnancy.
Arógunrérìn-ín: Nickname –The professional warrior who laughs (is happy) when war breaks out.
Arógbó: Official title of Ìrógbó king (ruler).
Arójòyé: Nickname turned to surname- He who has enough rain when becoming a king.
One of the cognomens of an ancient Ìjèbú king during whose coronation there was a heavy downpour of rain.
Arólù: Official title of the king of Arólú town.
Arómásoú: Nickname turned to surname- The indigo dye is the thing that dianthus the (other wise bright) cloth.
Arómáyè: Nickname turned to surname- Steadfast support.
Arómiré: Child who from birth enjoy’ being bathed; does not cry when being washed .
Arómoláràn-án: Nickname turned to surname-One who cloths his children in velvet.
Aró`nkólá: Nickname turned to surnad- One who gets something to collect honour.
Aróunkólá: Nickname turned to surname- One who gets something to collect honour.
Arówóbùsóyè: Nickname turned to surname-One who has money to accomplish Chieftaincy title.
Arówójolú: Nickname turned to surname- One who has money to be made the paramount Chief or king.
Arówojobé: Nickname turned to surname- One who has money to cook and eat palatable stew.
Arówólò: Nickname turned to surname- One who always has money to spend.
Arówómolé: A place name in Adó-`
Èkìtì, Èkìtì State of Nigeria.
Meaning : One who has money to build houses here and there.
Arówósafé: Nickname turned to surname-One who always has money to spend on pleasure of foppish things.
Àrówósayé: Nickname turned to surname-One who has money to live comfortably.
Arówóseré: Nickname turned to surname- One who has enough money to play or throw parties with.
Arówósolá: Nickname turned to surname- One who has money to bluff with or behave honourably with.
Aróbaje: Nickname turned to surname-One who always find a kingship to be enthroned to.
Arójoolá: Nickname turned to surname-One who rains wealth or honour on other people.
Aròlóyè: Nickname turned to surname –One who is easy on the crown-a king whose reign is very prosperous for the people.
Arùbíìdì : A quarter in ile-ife, Osun State in Nigeria.
Arùbíìdì: means a farm for planting yams and offers them for sale in a large quantities.
Arúléba: Nickname turned to surname –One who finds to (hide) live in.
Arúlógun-A quarter in Ede Osun State of Nigeria. A brave warrior and a great warrior indeed.
Arúwàjoyè: Nickname turned to surname –One whose good character made makes him worthy to be a chief/king .
Asána: Official title of Ìsába Ìkòlé king .
Asáfuen: Official title of Ìgbádó king(ruler)
Aságìdìgbí: Petname turned to surname- A very agile though heavily built short man.
Àsálù: Title name _ An Ògbóni Chieftaincy title.
Nickname- The protector to run to.
Asánndè: Nickname-One who wears medicinal lethal bands around his waist.
Asánde: Title name- A Chieftaincy title.
One who wear a brass wais-hand.
Asasì: Official title of Ìsasì king (ruler).
Asawo: Official title of Ayélè king (ruler).
Arín Ìkòlé: A town in Ekiti State of Nigeria.
Asólò: Official title of Ìsólò king (ruler).
Asínbò: Official title of Ìkàró (ùkàró) king (ruler).
Asíndùnrin: Official title of Ìsúndùnrin king (ruler)
Àsùnké: A female pet-name means ‘one whom we (sleep) lie down to pet’
Àsàbí: A female petname means ‘One who is selected to be born’
Àsádé: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘the hawk has come’
Àsàké: A female pet-name means ‘One who is selected to be petted’
Àsàkún: A female pet-name means ‘one who is selected to be added to others’
Àsàmú: A male petname means ‘the one selectively taken’
Àsàní: A female pet-name menas ‘One who is selected to be born’or ‘product of selective breeding’
Asàníkèé: A female pet-name means ‘one who is specially selected to possess for pettling.
Asaobí: Official title of Ìsaobí king (ruler)
Asáòní: Official title of Orà king (ruler).
Asàrun: Official title of Ìsàrun ing (ruler)
Àsáyè: Nickname turned to surname –One who is born to survive.
Asebebe: Nickname turned to surname- The wonderful performer or achiever.
Aserò: Official title of Ìserò king (ruler).
Aséyìn: Official title of Ìséyìn king
Asìgàngàn: Official title of Ìgàngàn king (ruler)
Asímolówóòtè: Nickname turned to surname- He who always uses greater force to stop a recalcitrant person from being rebellious.
Asìnwòó: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘we are still looking at him/her.
Àsìràwò: Official title of Ìràwà king (ruler) .
Asògbón: Title name changed to surname – An Ogbóni Chieftaincy title.
Àsòtùn: Official title of Ìsòtùn king (ruler).
Asónibáré: Nickname turned to surname- One who watchs out as to he befriends.
Asúbíaró: Nickname turned to surname –One who is (dressed) dark blue like indigo dye.
Asúbíaró: An area in Osogbo State , Nigeria.
Meaning: An area where a very wicked herbalirt once lived whose nick name was “Asúbíuró”
Asúbiaro- One who is as dark as blue dye.
Asúbíòjò: Nickname turned to surname-One who is dark dressed like the rain-Cloud.
Àtá: Official title of Ayédé king (ruler)
Atáké: it is a quarter in Iloraa in Oyo township, Oyo State Nigeria.
Meaning : Here was a place where there were hills which later became the name of this quarter.
Atàndá: A male petname means ‘one who is flattered to be created’
Àtáòja: Official title of Osogbo king (ruler) .
Atàpà: Official title of Ìyèkú king (ruler).
Atàrúà: Official title of Ìjànà king (ruler)
Atekojà: Nickname turned to surname –The recce spy, who steps (quietly) on the farm to fight in war.
Atéwóboyè: Open palms to receive chieftaincy title.
Child born in Chieftaincy family, who kept his palms unusually open during the first week of life.
Atéwólawá: Nickname turned to surname- The palm constitutes relatives. One can only be sure of support from one’s hand used to work for money.
Atiládé: We have possessed a crown.
First Child so named by his/ her Father or grandfather.
Atínmòó: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘we have been knowing him/her before’
Atìníké: A Child petted from the womb.
Ato: A female Child born with the head and face Completely covered with the membrane.
Atófaratì: Nickname turned to surname- One strong enough for one to lean on (like a mountain)
Àtòòtì : A quarter in Ìsáyìn ìn Oyo State Nigeria.
Means : Ebedis maidservant’s name who turned to a river after hearing what happened to Ebedí .The scene was called Àtòòrì.
Atótilétò: Nickname turned to surname-One who is important enough for one to specially visit from one’s home.
Atóyèbí: Enough for Óyè’ Chieftaincy to have as a Child.
An “Oye” Chieftaincy Child with very low weight.
Atóyèbí: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘We have given birth to Chieftaincy again’
Atóyèbí: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) ‘means ‘it is time you befit, or give dignity to pedigree’
Atóbatété: Nickname turned to surname – Naturally well-built-like a king, therefore needs no Chieftaincy.
Atóké: A female petname means ‘One to be trained and petted’
Atólágbé: He who lis strong enough to Carry honour (Olá) .
Àtólé: A female petname means ‘One to be brought up after a preceding Child.
Atúnramú: Nickname turned to surname- One who equips and re-equips himself.
Atúntase: Nickname turned to surname- One who grooms himself properly.
Àwálà: Child whose parents became rich or had a head to wealth in the process of searching for his/her pregnancy.
Awàrà: Official title of Ìwàrà king (ruler) .
Awárája: Official title of Ìwárája
Awélór`dun: A female pet-name means ‘the one with the beautifully ridged neck (like the shell of the periwinkle )
Awé: A Child with very low birth weight.
Àwèdá: Mechanical /fertility bath clears (ruler) up, is efficacious .
Àwèké: A female petname means ‘One to be bathed and petted’
Awéléwà: A female pet-name means ‘one who is cool or properly detailed in beauty’.
Awelénjé: Nickname turned to surname- A delicate framed but powerful l man.
Àwèní: A female pet-name means ‘the to wash and posses’
Àwèró: A female pet-name mean ‘one who is bathed or washed to wait for (petting, dressing feeding e.c.t)’
Awíkín : Official title of Ìwíkún king (ruler).
Awóbódù: The diviner and the oracle fir.
Awóbòdé: A cult member arrwed.
Awóbùlùyì: Cult has increased my prosperity/ dignity .
Awódélé: The master of the cult arrives home.
Awódolá: Divination becomes a thing of honour.
Awóf1àlà: The diviner draws lines.
Awójobí: We are all Children of the cult
Awókòyà: The cults rebuffs an insult.
Àwólàlú: Divination / cult saves city
Awólàjà: Divination Settles a quarrel. Awólórò: The cult deserves respect.
Awóòsìkà: The cult does not do any wicked thing.
Àwòrò: Title name turned to personal king name means’ a priest of a god
Àwòrò: Official title of Ìbèrèkòdé king (ruler).
Àwóro- A quarter in Ìmèko Ogun State in Nigeria .
Àwòro is the place where “Àwòro” people settled.
Àwòrò- priest of deity
Àwósanmí: Membership of the cult has benefited me.
Awóseéké: Cult can be petted.
Awótúndé: The cult has come back.
Awóyalé: Cult came home.
Awóyefá: A cult is suitable for Ifá, the god of divination.
Awóyinfá: The diviner praises Ifá.
Awòlúmátèé: praise name based on some Yoruba existing proverbs or other wise saying means ‘one who
arrived as a stranger in a town and suffered no disgrace (must have behaved within the limitations of this status)
Awónbíogbón: Nickname turned to surname –Scarce as wisdom.
Awùjalè: Official title of Ìjèbú Òde king.
Àwùjoolà: Congregation of honour Child born into an”olá”(honour) family that is already got many children.
Ayámolówóagbádá: Praise name reflection a person’s character/status
He who lends a young man adequate money for an agbádá garment.
Àyánbádéjo: Drumming goes very well with royalty.
Àyànbánké: Drumming helped me to pet her.
Àyàndélé: Drummer arrived home.
Àyànd`dun-ùnké: Drumming is easy to pet.
Ayàngbùrèn : Official title of Ìkòròdú king (ruler).
Àyánkémi: Drumming favours/ a pets me.
Àyánníhun: Drummer has things
Ayánníyì: Drumming is prestigious.
Àyàntóhun: Drumming is equal to something. `
Àyántólá: Drumming is enough for honour.
Àyántúgà: Drumming is as good as a palace.
Àyántutú: Drumming is cold.
Àyánwálé: Drumming came back home
Ayédogbón: Life now depends on cunning wisdom.
Ayédún: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) ‘means ‘life is sweet’
Ayéèkù-ún: Name give to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) Means’the world is not full
Ayéètúyòmi: people have no cause to ridicule me or gloat at my misfortune
Ayéfélé: Nickname turned to surname –life is delicately this (fragile) .
Ayégbegé: Life (the world) is delicate.
Ayégbèsò: Life requires great care.
Ayégbó: The word hears of this momentous birth.
Ayégbùsì Life (the world) accepts fame.
Ayélàgbé: Name given to born-to-die-in-infancy Child (Abiku) means ‘It is only in the world that life is for us to live’.
Ayélabólá: Nickname turned to surname- Honour is met in the world. It is not brought in at birth.
Ayélotítí: Nickname turned to surname- World without end.
Ayémòwá: Name given to born to die in infancy Child (Àbìkù) means ‘people know as for notoriety (of infant mortality).
Ayéníbí: The world is has disappointed.
Child born to a father who was then experiencing significant let-down from people.
Ayénúmélo: The world (life) has to be taken easy.
Child born when highly coincidental tragedy occurred to somebody else, and it became a warning not to be in physical combet with anybody no matter how serious the provocations.
Ayéòla: Life (the world) of posterity.
Ayépolá: Life(the world) destroys/keels honour.
Ayésan: A quarter in Ile-Ife Osun State, in Nigeria.
Ayésan : means the foremost settlers enjoyed better life after setting down in this particular place.
Àyésò: Quarter-Àyésò in Ilésà, Osun State, Nigeria
Means –It was war that brought the first let of people that settled there to the place. We learnt that it was king Ajímókò that allowed people to settle there, when he noticed that there are vacancies there.
Àyésò: means there is vacancy’.
Ayésemíní`nkan: The world has afflicted me.
Child born to a father in a distress/ trouble that he believed was caused by enemies
Ayésòro: Life is difficult.
Àyésò: A quarter in Ilésà Osun State Nigeria.
Ayéyí: Life( the world) Changes (for the better)
Ayem: One who befits people
-It is a pet name.
Ayíluko: A female affectionate name means’ the plumpy/rotund one who rolls into her hus-band in bed’.
Àyìnká: A male pet name- One who is praise all over.
Àyìnké: A female pet-name means ‘one who is praised to be petted’
Ayòadé: The joy of a crown
Ayòbámi: Joy meets me (the family) Ayòdáre: joy becomes blessings
Joy becomes vinadication
Ayòdélé: Joy arrives home
Ayòdèjì: Joy becomes two
Àyòká: A female pet-name means ‘One around whom people remain joyous’
Ayòkùlé: Joy fills the house
Ayòkùnmí: Joy fills me
Ayòkúnnú: I am filled with joy
Àyòní: A female pet-name means’
‘one whom one is happy/ joyful to possess/have’
Ayòódèjì: Joy become two
Ayòolá: The joy of honour
Ayòóposí: Joy increases.
Ayòrìndé: Joy walked to arrive
Ayórunbò: Name give to born-to-die-in-infancy Child (Àbìkù) means ‘one who has gone to heaven and returned’ Ayòtóká: Happiness is enough honour.
Ayòtúndé: Joy comes again
Ayoyemí: Joy fits me’.
Ayòyínká: Joy surrounds me
User:Ev
2450
6190
2006-12-15T16:41:08Z
Ev
112
New page: I speak English. Hablo castellano. Ich spreche Deutsch.
[[meta:User:Ev]]
I speak English. Hablo castellano. Ich spreche Deutsch.
[[meta:User:Ev]]
Oba Erin-Ijesa
2451
6617
2006-12-21T15:13:24Z
Loadewole
101
[[Oba Erin-Ijesa]]
[[Akinla]]
[[Erin-Ijesa]]
==Oju-iwe Kiini==
==ORÍKÌ OBA ÈRÌN-ÌJÈSÀ==
O sé Akínlà bàbà mi
Òré mi ni òré mi Akínlà o
Akínlà ló lèrìn
Akínlà èrìn ó joba Ibòmírìn lo
Èló èrìn kí an mí je léjà méfà sí
Wón je nire àlúà
An jèhà Àlúà
Ó ku dedere lódò ojà
Ìgbeè ni wón je lémèdó
Lemedo èrìn Abòmo esè bí ìwo etu
Akínlà ó ti mí je
Mé ti ri yèé rí
Omo Àjíké Àjígè lódò ìyá rè
Regbodo bí ìyàwó
Ajikosun bi ìyere jéje
Akinla’N o mo sèdárò re gidi
Tori ajá à a gbàgbé olóore
Emi re meji wèwé
Ore re òré mi ni
Oba tó je tí ò bole se lérìn
Akeekèé wá di gàárì
Baba ta ni yíò gbé e sin
Wón pè ó lorun o ò jé
O feso finfin so hun sí an
Kórí e máa dàwón ká
Orí Efòn a degba eran káko
Won ì í pé jiyán àná
Òtá rè ò ní rójú sojú
Akíríboto kìí lójú awé
Èlè ìlèkè kìí lójú àtokùnbò
Èyí tí mo wí Arò á rò mó ò
Àlàní o mo ebora gbàgbé eni
Tí a ò gbódò rójú rè
Odùduwà ló bí ìyá mi
Erin de tipè tipè
Àgbààgbà àgbórín mo dé tòun tòwo
Aja kìí gbàgbé olóore
O mo oloke ojà níbi igi gbé já lósàn án gang an
Kaka kígi dá pami
Màá ròkè ojà
Kabiyesi mo juba lódò re
Kí n tó máa lo
Bekolo bá ti juba ilè
Se ló ó lanu fun
Èmi re méjì wèwè
Bí ojú, Bí inú bi àtélesè òhun ònà pimù
Orò baba yínká nlé o
O sodún odún yìí o a sèrèmírìn
Odoodún làá bágba obì lórí àte
Ìyen béè
Igbo oba odò lo fìyà jomo arágan
Bi ko bá sí tìyen
Ta ló n jáláta
Tí ata rè n tani
Gbogbo aláré tó wà nílè obòkun
Àlàní n ó mó o gùn wón nígùn eran ni
Tori ekukéku kìí borí asín
Eèrà kéèrà kìí borí Ìkamùdù
Àlàní mo ti juba bàbá mi
Bekolo bá ti juba ilè
Se lóó lanu
Eye tó máa beje ké
Enu re á béjè sere sere sere
Se ní won bí eyìn mó èètán
Se ní wón bí soso mó odi
Ìbà bàbá mi onile òkun egbele omi
Orin: Kó rorí kó pé o
Kó rorí kó pé
Eni máa bá wa rin
A rorí á pé.
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Oba Ajínkà lóbòkun
Oba nlá Akínlà lóbòkun
Oba nlá Akínlà lóbòkun
Àpèlé Àpèlé lorú à n poba
Won kìí poba lápèdín láàfin
Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo
Kábíyèsí Owá máa gbádùn ara re lo
Ìjèsà ni mo mo wà
Kí mo ti mí pakínlà mo mò so
Mo bínú pé mo bá o lóyè
Mo pè ó lórúko
Mó bínú
O dodún odunni o
O ó se tèèmírìn
O ó se tèèmirin taya tomo
Tàìkú bale orò
Isu omo á jinná fún o je
Èrè lobìnrin mí je lábò ojà gan ni
O dá mi lójú o
Òpá eku kan láyà eku
Òpá eja kan láyà eja
Ina lo mi siwaju òpàná
Iná tó ràn ló n síwájú eni tí ó pa ohun
Kànrìnkàn to bá ti búsulésò
Won a fisu sínú ilé ayé lo
Inu ilé ayé o lota a fi ó sile tí á lo sorun alákeji
Inú ilé ayá lá padà wá bá o
Kaka kó o gbélé mó o sin nígbà gbogbo
Kò séwu légbèrin èko
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Kábíyèsí oba o
Ìbà lówó Aklínlà tó lèrìn òkè
Ìbà lówó Aklínlà to tèrìn òkè
Ògún ló ni mi
Ógún ló se mi
Ògún náà ló ni didi mi tí mo fi n soko Abiyamo
Báà bá ní pá níró
Sebí Akínlà lo lèrìn òkè
Akínlà lérìn òkè
Ikú ò ní rójú pa ó
Ikú ò ní rójú gbomo re lówó pe
Àmó sá iré tiwa juré Àdàmò
A ní ká feré Adamo
Ká fi jálùbósà orin si ni
To ba se díè sí
Ò á máa gbó nàsía omo ode
Akínlà lérìn òkè
Wón níwo lo nìlú bàbá re
Ìwo lo niwón tadétadé
Ìwo lo lojà kan òjà kàn
Ti wón pa ti ríbè gan
Iye lérìnmo
Ìbà lódò re
Iye mi lérìnmo
Iba lódò re
Iba lódò bàbá mi lórí awo lèrínmò gun
Lori awo mo kàn lodo re o
Kékeré èrìn mò gan
Àgbàlagbà Èrìnmò mo ni mo kàn lódò yin
Torí ààtan kò ní lo kìí kódèdè
Odede ko ni lo láì ki àdeun
Obalúyé kìí lo lai ki tòrun
Kó tó mó o lo
Ìyá ayé mo kàn lódò won
Orin: Obalúayé o
Obalúayé o
Mó mò jógbìgbà gbé si lóhùn o
Ó tó onílù mó lè le
À ì tó onílù a dìjà
È è rí mi báyìí nù-un
Mo mí sere ìhímàgbon mi fákínlà
Sùgbón ògún ló bí Ajínlà nigbà ààrò gan o
Bó bá ti wí ni ko tè lódù
Ìjálá ni ko fi máa wi
O o ó o
Akínlà kínlà kínlàdé
Náa gbóhùn enu mi
Akínlàdé o Akínlàdé o Akínlàdé
==Oju-iwe Keji==
Ìtì ògèdè kò pé kí won mó fòun sòpó
Eni màa dúró lábé re mó sàfira
Ó ye kí mi kókó máa juba lódò bàbá mi Akínlà
Akínlàdé o
Òsùpá Ìlekì
A dénú ilé kìji kìji
Akínlà ò Akínlà o Akínlàdé o
Akínlàdé se bi òun ho nìlú èrìnmò o
Èrìnmò osere omo onílè obi o
Omo Ajipori ori nì ni bóse dára ni láwùjo
Orí bá mi se o
Mé mò le nìkàn se ó
Oba mímo Akínlà lérìn Ìjèsà o
Bá mi se o me mò le níkàn da se
Ko séwu légbèrin èko
Ìbà lowo okó to doríkodò tí kò somi
Iba lowo obo to doríkodò tí ò sèjè
Ìbà lówó pétélé owó ni láwùjo
Ìbà lodo pètélè àtesè o
Ìbà ìbà
Iba sá n o moo fòní jú nígbà gbogbo
O dá mi loju o
Oluwonkoko mo wi pe mo wonkoko mórò enu mi
Mo roar n kì béènì gan
Torí wípé o
Bàbá ire bàbá ni Akínlà
Won lómodé ló lori Àgbà ló nìtà
Àgbà ni mo dà yìí
Ijó mo bá da dé
Màá relé oko
Èrù ò bà mí
Mo dérù barà mi
Mo wá tejo mólè
Mo se bomo eku lasan ni
Emi Àjùní mo tún wá dúró gbofà bí ògiri gbígbe
Ilé Akinla ni mo wá, n ò ì lo
Nílé Akínlà tó lèrìn
Mo ni sebí Akínlà ló lèrìn ìjèsà
Omo won lerú owá bòkun gùsì
Owá owá Ajímókò náà gan an ni baba won
E è ri Akínlà to lèrìn
Tí n bá n le sílé Akinla tó lèrìn
Ko sénìyàn tí jé tepo nìlú Èrìn
Ko sénìyàn fí ó tepo nìlú Èrìn
Èyìn odi làá pade o
Ho léyìn odi làá pàdé
E è ri ikú oníkú kìdán n gbàákú
Ikú eníkú lèdìdè á gbà
Èhìn odi ni n ó mo o pòtá mi
Akinla omo odo Àgbà
Ehin odi ni won o mo o pòtá re
Tori ehin odi ni won ti n tepo nilu Èrìn
Iyen tun se si ni yen
Ìbà lówó owarí esèsù
Ìbà lówó owarí esèsù
Sèbí owari náà lo tèlú kan
To se were, tó se wèrèjè
Ìpólé ni mo tun lo re e ni
Ìpólé ni owári ti dìde ogun nígbà gan
To ti le sí ìlú èrìn
Òhun ni won kìí se é polówó epo nílùú Èrìn
Bee ni ko sénìyàn tó jé polowo epo nísókùn náà gan
Erú owá bòkun gùsì
Àwon lomo bépo lorun
A bèjè sórí ògún sùrù
Akinla dákun dábò
Mo bínú pe mo bá o lóyè
Mo pè ó lóruko
Ògún ló so mi dòdájú gbagara
Tí mo fi pe bàbá mi lórúko
E ò rí mi báyìí bi obo igi nú awo
Sanponna igbo la domo esì lóògùn nù
Òògùn tí ò bá ti jé
Ewé è ló kù kàn
E è ri emi Àjàni òpò oògùn rumo gàlè rumo gàlè
Mo gbójú lóògùn títí
Mo somo Àjé níkòó
Mo ni kí làjé ayé fé fomo Àjá òrun se
E è ri mo lákínlà ló lérin
Ke dákun dábò ko mo mò bánú ni
Akínlà ló ponifa aare gan an
Ó ni onírá, ìlú n dàrú
Kini òhún ò tilè rorùn gan
Akínlà dákun dábò fiyè dénú o
Bí mo ba puro kóo móo te mi lódù láàfin oba
O ni ilu dàrú titi
O ní kí ló dé gan an
Tori àdàgbà kúkómo lodo ló lèrìn
E e ri onífá òhún wá dífá fún won
Ifa ti won da lagogo jegele ti so mó won logbob iperin
Lonifa ba difa
O ni o dijo ti won bá lo
Mojòkótèje
Ìbà lodo won
Àdàgbà kúkó mo lódò ló lerin
Iba lodo won
E e ri
Orin: Ó mí se ma fomo sáyé mi lo o
Emí ò ni se bayìí ku o
Ègbè: Ma fomo saye mi lo
Kini kan selè lerin in mo fe so
Nijo gbóun níjó gbòn un
Ewúré fòpá ti
Wón pa lóró kún
Won se pé kò si nnkan
Àgùntàn fòpá ti
Wón pa lórúnkún
Wón so pé kò si nnkan
Ohun to sowa lo yo náà
Se erí i kini kan selè nílé Akínlàdé nijo si
Kabiyesi kabiyesi Oba nílùú Erin
Bee ni béè tòótó ni
Béè náà ni o ò
O nijo ijó náà ni àtìyàwó rè porogodo pátá wón lo símú oko
Won teme si ààlà won lo sínú oko tí wón ti n sise
Won ò mò pe ìgbín ti rin mó aso ìyàwó akinle nijo hun
Mo o gbo
Etu igbó ri mi o tadi reke o
Sebi etu ijósí mo eni o pà hun
Etu òbèjé alawo tó wu ni
Abikoko gbon ni
Ipere lo dìjà
Sùgbón omode o gbodo pìtàn ìpòrí o
E e ri tán bá ni ka móo só ó
O lohun ti won fii so níhà ibìkan ni
E e ri Akínlà se bí won báyàwó òun se ni to moo be won le
E e rí,
Ìyàwó ojó kìíni meni tó pa òun
Torí Akínlà ló lèrìn
Se bi omo Ìyàwó ijo kìíní
Tomo tomo ni won fi rubo níbè
E mo ko mi sájàgbon ni
Tori oro n be lódò ikù mi
Emi Ajani ko sánmò mewon jìnnì
Orin mi náà ko orin bàbá mi ni
Aranme agé é
Jigab jigan ni tèrìn
Òsòroógùn bí igi òbobò ,
Kábíyèsí oba Akínlà béè ni
Kabiyesi mo ríbá mo ríbè Ajunilo
Mo forí balè lódò àgbà
Kábíyèsí oba o
Oba nlá Akínlà béè ni
Tooto ni béè náà ni
Kìí bá ran won ón règbé
Afi kóo ran won kí wón lo peran wánú ilé gan-an
Kabiyesi bee ni
Oba Akínlà lèrìn òkè
Sebi Akínlà ló lerin ilé
Akínlà lo lèrìn òkò
O gbodo gboko lowo won ni
Sebi Akínlà yi lomo Aloso modìí gbagbon lówó omo ojo
Eè ri èrù ò bà mí mo dérù barà mi ni
Omo amomo rubo niwon
Omo bibi inú oduduwa ni gbogbo won
Omo Olofin ni
Iyen tu se si nibe yen
Atoto arere Atòtò arere
Ale ò ni le komo ejò mó rìn
Tomo eku ló nira.
Iku Olowu
2452
6320
2006-12-17T09:34:07Z
Loadewole
101
/* ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ */
[[Iku Olowu]]
[[Iku Olowu]]
==ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ==
(NÍ ÌDÍ MÒGÚN NÍ ÌLÚ ÒGÙDÙ)
(Iná tàn, a sì ri Òrìsà Mògún. Wón ti té gbogbo ohun èlò ìbo sí ìdi
òrìsà náà. A bèrè sí níí gbó orin àwon olùsìn Mògún láti èyin ìtàgé)
Orin: Mògún o sé o, onílé orókè, a dúpé dúpé. A kò jé fògèdè móyán e, a kò jé fisu lásán bo é mó. Bá wa gbékú lo, kó o gbárùn lo. Mògún onírè, baba, ìwo la ó máa sìn o. (Igbà tí won yóò fi ko orin dé ibí yìí, àwon olùsin Mògún ti ń yo sí orí ìtàgé. Síbè, won kò dákè orin àti ijó)
Orin: Ajá ńlá lo ń wá, a ó wá a, a ó fi sàwárí. Lákolábo, ajá ńlá, lo ń fé tá a ó fi sètùtù o, ètùtù owó, a ó se ètùtù omo.Wá, wá, wá, Mògún o, wá bá wa sàseyorí. Lónílé lálejò, ká má se kábàmò, gbopé wa. Ìwo la ó máa sìn o.(Ó joún pé Mògún ti se àwon ènìyàn wònyí lóore gidi ni. Bí wón se ń to ni wón ń fò bí olè tí ó gbé òké ìyere tí ó se bí owó ni. Ó se sá, Olùbo dé, ó sì dá won ní ménu).
Olùbo: Ó tó (gbogbo won dáké).A dúpé lówó Mògún pé a se odún yìí, á ó sé èèmíìn. Àbí, bá a bá se ní lóore opé káà á dá bí? Wón ní eni tí a se lóore tí kò dúpé, bí a se elèyún-ùn níkà ni kò léèwò. Sé òhun náà ni Yorúba rò pò tó fi so pé ènìyàn yin-ni-yin-ni, kéni sèmíìn.
Àwon Olùsìn: Opé náà la wá fi fún Mògún lónìí.
Olùbo: Èmi á dúpé tèmi, èmi á dúpé tèmi, tá a bá seni lóore, opé là á dá o (ìlú so)
Àwon Olùsìn: Èmi á dúpé tèmi
Olùbo: Tá a bá seni lóore, opé là á dá o
Àwon Olùsìn: Èmi á dúpé tèmi
Olùbo: Ò tó. (Àwon olùsin dáké) Òrò mì ò ní í pò lójó òní, àròyé mí dòla, ojó ire, tórí opé ni mo wá fi ojó òní dá bí mo se só. Àdúà ni mo wá fojó òní gbà. Se ni a kúkú n kobè sílè, Mògún ló meni tí yóò jesu. A ti je todún tó kojá, a dúpé, a tópé dá. A kì í da fíríì ká má wàkè, méjèèjì la ti se lódún èsí, kò se wá níhun páà, a fopé fún Mògún. Àmó, báwo lodún tuntun yìí yóò se rí? N náà la wá bèèrè. Bí ìségun yóò tile wà, kì í se láti owó idà fúnra rè bí kò se láti owó eni tó mú un dání. Àwa sì nidà, Mògún ni jagunjagun tó mú wa dání, àbí béè kó?
Àwon Olùsìn: Béè ni
Olùbo: Gégé bí ìse wa, kí á tó bèrè ìbo òní, Mògún náà la ó bi léèrè bí
nnkan yóò se rí.
Àwon Olùsìn: Béè ni, o wíire
Olùbo: (Ó kojá sí ìdi Mògún pèlú obì ajóòópá lówó)
N gbó Mògún, àwon àgbà ló ní ikun níi fagbárí selé, kèlèbè níí fònà òfun sòòdè, tòjòtèèrùn, imú ajá kì í gbe, tòjòtèèrùn. Njé tá a bá jí wolé ajé, tá a pajé, sé kájé gbó? Mo ní sé tá a bá se kùtù wolé ayò, omo onílé oyin, tá a á pè é, sé kó gbà? (Ó da obì owó rè, obì fore, ó fi ariwo bonu) Mògún yè.
Àwon Olùsìn: Yèèè.
Olùbo: Mògún yèèèè.
Àwon Olùsìn: Yèèèè (Okùnrin kan yo sí orí ìtàgé. Ó wo aso Òyìnbó ó sì dàpò mó àwon ènìyàn, sùgbón wón ti rí i. Kíá, ìlú ti so, orin ti bèrè, ó joun pé wón mò ón télè)
Orin:
Eni tá à ń wí, ó dé
Olówu Ògùdù, ó dé
Eni tá à ń wí, ó dé
Olùgbàlà wa, ó dé
(Ní wéréwéré, ijó ti bèrè, erukutu ń so làù. Ó sé, wón tún yí ìlù àti orin padà. Wón ń sáré lu ìlú bí i wí pé ìdúrò kò sí, ìbèrè kò sí)
Olówu ló wòlú, e fara balè
Olówu ló wòlú, e fara balè
(Eni tí wón ń ko orin fún náà sòrò)
Olówu: Olùbo ò ò ò ò
Olùbo: Olówu ò ò ò ò
(Àwon méjèèjì gba owó ológun kí Olówu tó mórin sénu)
Olówu: Iná Mògún jó rire ò
Àrìsikà
Ìná Mògún jó rire ò
(Lóòótó, òsán ni wón ń se ìbo Mògún yìí, síbè, wón fi iná sí ògùsò)
Àwon Olùsìn: Iná Mògún jó rire ò
Àrìsìkà
Ínà Mògún jó rire ò
Àrìsìkà
Olówu: Ká jà ká bó lówó olòtè
Ká jà ká gbara wa lówó amèyà
Àwon Olùsìn: Iná Mògún jó rire ò
Àrìsìkà
Iná Mògún jó rire o
(Olówu tún pa orin dà )
Olówu: Ye ye ye, màrìwò ye molè
Mo méye rúbo
Àwon Olùsìn: Ye ye ye, màrìwò ye molè, ye ye
Olùbo: (Ó tún yí orin padà)
Àwá dé, àwá dé, àwá dé Onímògún o,
Àwá dé ò e e.
Àwon Olùsìn: Àwá dé, àwá dé, àwá dé Onímògún ò, àwá dé ò e e.
Olùbo: (Ó dáwó ijó dúró) Ó tó
(Ó sún mó ìdí ìbo) Lójú Olókun, a kì í fìyà jomo Olókun. Lójú yèmi dèrègbè, a kì í fìyà jeja nínú omi. Onímògún gbó, onílé orókè yéye. Ìwo lòpómúléró, igi léyìn gbogbo Ògùdù. Njé tá a bá sè ó, má fi bi wá, àwon eye tó su wá ni kó o so fún kí wón so fún wa. (O tún da obì, obì yàn, inú rè dùn, ó fi orin bé e). Mògún yèè.
Àwon Olùsìn: Yèè
Olùbo: Yèé a wí, Mògún mò gbó ò, Akin-òrun
Àwon Olùsìn: Yèé a wí, Mògún mò gbó o, Akin-òrun (Ayò abara tín-ń-tín. Ibi tí àwon ènìyàn ti ń jó tí wón ń yò yìí ni àwon olópàá ti ya wo inú agbo tí wón bèrè sí ní í da agbo wón rú. Ìgbà tí wón rí Olówu ni wón mú òdò rè pòn)
Àwon Olùsìn: (Wón ń pariwo nígbà tí olópàá ń nà wón) Mo gbé o, e gbà mí o, ìhà mí dá o, àyà mí fò lo ò, èjìká mi ti ye o, mo fó lórí o. (Wéré, gbogbo wón ti fi aré bé e. Omodé kì í sáà rí èrù kí èrù má bà á. O wá ku Olówu àti àwon olópàá nìkan).
Ògá Olópàá: Wón ń wá o lágòó wa
Olówu: Àwon taa ni?
Olópàá kan: Nígbà tó o bá dé òhún.
Olówu: Kí ni wón ní mo se?
Olópàá kan: Sé ìwo yóò tile sì dé òhún ná
Olówu: Ìwé tí e fi wá mú mi dà?
Ògá Olópàá: Òun nì yí (Ó fi ìwé hàn án)
(Olówu jòwó ara rè fún won láti mú lo. Bí wón se ń lo ni iná ń kú díèdíè títí tí wón fi fi orí ìtàgé sílé, iná sì kú tán pátá).
==ÌRAN KEJÌ==
(NÍSÒ ONÍGBÀJÁMÒ)
(Gbajúmò tó ń se gbàjámò yìí ń fi àkísà kan nu àwon irinsé rè, ó sì ń fi
orin kan dá ara rè ní ara yá)
Gbajúmò: Ilè rúbo póun fé lékè ayé, òrò di pèé, wón téní lé e
Èní rúbo póun fé lékè ayé, òró di gbìrìgìdì, ìté oba lórí ení.
Ìté oba rúbo póun fé lékè ayé, òró di pèmù, ìdí oba lórí ìté.
Obá rúbo póun fé lékè ayé, òró di tepé, adé lórí oba
Adé rúbo póun fé lékè ayé, òró di té, esinsin lórí adé
Esinsin rúbo póun fé lékè ayé, òró di fìn-ín, alántakùn fún un pa
Alántakùn rúbo póun fé lékè ayé, òró di rìyèrìyè, atégùn gbò ó pa
Èmí láféfé ló tó lékè ayé tó o bá tó, o jà mí níyàn
Aféfé ni máyégún, òun ló ń máyé deniIórùn (Ó gbó ìró enìkan lénu ònà)
Ìwo ta ni o?
Jímó-òn: E pèlé níbí o.
Gbajúmò: E máa wolè o. Áh ah áh, kí ló dé tí e kò sì dúró fún òjò yìí tí aso yín fi tutù
jìnnìjinni báyìí?
Jímó-òn: E è, e ò máa dára le ní ti yin. Ó ti tó ojó méta tí mo ti ń gbé e kí n lè wá fá irun mi, òjò yìí náà ni. Òní ni mo wá rò ó pò pé ohun tí yóò gbà ni yóò gbà, mo gbódò fá irun yìí lónìí ni mo se ti orí bo òjò wábí. Àbí o ti rí i sí, kíná máà kó wo eni náà nírun? Wón ní bó o bá rí eni tí irun rè kún yàwìrì, ti kò bá se Dàda tàbí Wòlíì, yóò se wèrè, èmi è é sì í se òkankan nínú won.
Gbajúmò: Òótó mà ni. Òjò òhún kò tile se, kò wò mó
Jímó-òn: (Ó ń jókòó sí ibi tí yóò ti fá irun) Òjò òhún bù di omi-yalé tán. Èmi ò tile fi owó ra eran mó báyìí, eja ni mo ń je. Eja òòjó, eja òfóòrò. Sé kò sí ojú àgbàrá kan sàn-án nílè yìí.
Gbajúmò: Béè ni, béè ni. Ó ń dà ó láàmú?
Jímó-òn: Rárá o. Bí mo ti ń pà eja ní yààrà ni mo ń pa lóòdè. Mo pa léyìnkùnlé
dánwó, mo tún pa nítàa. Ti inú ògòdò gan-an ló dún jù. Ta ní ó so pómi ó má yalé? E jómi ó yalé, kó bùn à léja je. Ire ń be nínú ibi tó ò bá mò.
Gbajúmò: (Ó ń pón abe ìfárí) Ilé tí omi yóò wáá wó àti aso tí yóò gbé lo àti àwon erù gbogbo tí yóò bàjé ń kó?
Jímó-òn: Bílé wó, àgunla ilé, n kò kólé, mèháyà ni mí. Bó káso lo, àguntètè rè, n kò ní ju ti orùn mi yìí lo. Aso ara awó, aso bánbákú ni. Bó sì se erù èwè, kàn mí dà nínú òkú ìyá Àdèlé? Ohun tí òjò lè mú lo tó lè dùn mí kò ju èmí mi ló. Gàmbàrí kò níhun méjì ju ràkunmí. Oun ni mo mò pé mo ní. Sùgbón àwon nnkan yòókù, ikú wolé awó sákálá ni, eni tí kò níyàwó, àna rè è é kú,
Gbajúmò: (Ó dá owó irun tó ń fá dúró, ó ń wo Jímó-òn pèlú ìyanu)
Ìwo ò níyàwó ni? O ò bímo?
Jímó-òn: Kò sí èyí tí mo ní nínú gbogbo won. N kò lébi, n kò lárá. Emi kò sí ní ara eni tí í kú tí à á sunkún
sunkún, tá àá sòfò sòfò. Bi mo kú, ma kú bí aáyán, ma rà bí ìdin, kílè jo máa ru gbogbo wa lo.
Gbajúmò: Ìwo nìkan kó, gbogbo wa ni. Gbogbo dúdú tó wà nílè yìí ni. Ìlú won ni
wón ti wa ń fìyà je wá. Adìye nìkan ni mo rò pé Olórun dá ní ìràbàbà
àsádì, n kò mò pé ìsèèyàn nìseranko n náà nìseye. Ewo ni ká rò? Mélòó la ó kà nínú eyín adípèlé? Ti baba wa tí wón kó lérú ni àbí ti wa tí wón gbalè lówó è? (Ó bèrè sí níí fá irun lo, síbè, won kò síwó ejó)
Jímó-òn: (Ní ìdoríkodò níbi tí Gbajúmò ti ń bá a fá irun) O tún jé kí n fi àwon ènìyàn àtijó se ìrántí, tí wón gúnyán sílé fún wa tí wón fobè tó dùn ti í, tí wón la ònà tá à ń tò, síbè wón kó won lérú. Kò sí ibi tí a ti rí òpò ìjìyà tí ekún àti ìpayín keke gbé kóra jo bíi tinú okò erú.
Gbajúmò: (Ó dáwó irun fífá dúró, ó fi owó osì nu irun tí ó wà lára abe kúrò, ó sì fi abe ha owó díè kí ó lè mú sí i) O wí béè? Iyen kò tile dùn mí bí ilè wa tí wón gbà. Wón ra díè, wón fi díè gba pààrò, wón fi agídí gba ìyókù. Olórun ń be sá, adákédájó, bí béè ló bá dára.
Jímó-òn: Hè è, wón ti gbàgbé ni pé òbìrí layé, ń se layé ń yí, kò dúró denìkan, kò sì ní í pé kò ní í jìnà tí ayé yóò ko ibi tó dára sí òdò wa tí idà yóò fi orùn apani selé. Sùgbón tá a bá ní ká ro dídùn ifòn, a ó hora kojá eegun. O ò jé ká wá nnkan míràn so kí a dá inú ara wa dùn kí eni náà má lo ronú kú nítorí bá ò kú, ìse ò tán.
Gbajúmò: Òdodo mà ni. Ó tile jé kí n rántí enì kan tó wá bá mi lálejò. Sé ìyàwó métà ni mo ní, òrò ìyàwó náà ni òun náà sì ń so. Ó ń wàásù, ó ń sìpè péyàwó kan soso ló dáa kó wà loode oko. Ó se, ìyàwó mi kan gbé oúnje wá, a jo je é. Ìyàwó kejì àti èketa tún gbé ti won wá, okùnrin yìí tún fé bá mi je lára
àwon oúnje yìí, mo yára mú un lówó, mo ní ìyàwó kan ló tònà.
Jímó-òn: (Ó ń rérìn-ín) Èmi náà se nnkan tó jo béè ní ojó kan. Sé àpèmóraeni là ń pe tèmídire. Kò sí eni tí a lè gbé okó fún tí kò ní í ro oko sí òdò ara rè àbí bí ènìyàn ko fìlà fún were, kò ní í lò ó gbó? Yóò lò ó gbó mònà. Oko etílé ni èmì àti òré mi kan lo ní ojó kan tí a pa igún méjì àti àróbò mejì. Ó ní báwo lá o se pín in? Mó ní ó lè mù igún méjì kí èmi mú àróbò méjì tàbí kí èmi mú àróbó méjì kí òun mú igún méjì, méjì kì í sáàá ju méjì. N gbó kí ni o rí so sí i?
Gbajúmò: Ìyen ò tilè dùn ó bíi wàhálà tí omo kan kó mi sí ní ojó kan. Wón pò tí wón kó bàtà sí inú oòrùn ní ojóún lóùn-ún, níwájú mi yìí náà ni. Ó wa se, léyìn ìgbà tí wón ti se eré tán tí oníkálukú ń kó bàtà tire ni omo yii wá ni òun kò rí tòun, ó ní òkan tó kù sílè kì í se tòun. Kí n má sì wá di bàbá onígbàjámò akóbàtà ni mo bá ń ba wá a. Léyìn òpò ìdààmú, mo bi í bí tìrè se rí.
Párá tí omo yóò dáhùn, ó ní òrí wà ní ara bàtà òun nígbà tí òun bó o sí inú òòrùn ni òwúrò yìí. Àbí o ò rí omo akóni sí wàhálà, ó kó bàtà sí òòrùn láti òwùrò pèlú òrí nínú, kò mò pé yóò ti yó. Àsé tire ni bàtà tí ó wà ní ìta ti o … (Ó dákè nígbà tí enì kan sáré wolé lójiji, ó dáwó irun fífá ró àti olùfárun àti eni tí à n fárun fún ló jo woke) Sé kò sí ?
Làmídì: (Ó ń mí helehele) Ó sí o, ó sí gan-an ní, ó tile wà pèlú. Nnkan tí ó sonù
nínú Mosálásí kojá sálúbàta torí odidi lèmómù la fi sàwátì, nnkan ti se.
Gbajúmò: Emi náà mò pé bí kò ní idí obìnrin kì í jé Kúmólú. Bí a bá rí àgbàlagbà tó dédé ń sáré làgbálàgbá, bí kò bá lé nnkan, a jé pé nnkan ń lé e. Kí ni ó dé gan-an? Kí ni ó selè?
Jímó-òn: Nnkan tí wón ti kó bù fún Ògun ni wón tún wá bù fún Òsanyìn, nnkan
ti se. Wón ti mú ohun tí kò ye dé idí èsù, àbí o kò rí arákùnrin yìí bó se ń gbòn ni bí imò tí atégùn ń dà láàmú.
Làmídì: Ilè yìí ni o. Òde ò dùn, tálíkà ò gbodò lo òde emu mó o. Ó ti sú mi ò. Kò seé gbé mó o. Nnkan ò dára ò.
Gbajúmò: Kí ló tilè dé gan-an? Tí a bá sáà ń se é, ilé ayé ló ń gbé, òrun ni ohun tí a kì í se wà. Sé bí okùnrin ni ó, o kì í se obìnrin. Obìnrin ló máa ń fòrò falè bí eléyìí.
Làmídì: Sé e mò pé òní ni odún Mògún?
Gbajúmò: Hen en en, béè ni. Òní ni odún Mògún òkè ojà. Mo ní kí n se isé yìí tán
náà ni kí èmi náà wá múra ojú ìbo.
Jímó-òn: Irun tí èmi náà fé gbé lo ni mo ń fá yìí. Ìmòle ò ní ká má sorò ilé eni bí àsá òré mi kan tó fi iléyá jé Ràsákì, tó fi kérésì di Lórénsì, tódún Ògún dé tó di Ògúnbùnmi, ó fodún eégún jé Òjéwùmí, ó …
Làmídì: Ìyen náà tó, àbí kí ni a ń wí kí ni e ń so? Bó se wu ènìyàn ló ń se ìmòle rè. Ení wù lè fi itan elédè je sààrì. Àní ibi tí e ń lo ti dàrú.
Gbajúmò: Dàrú kè? (pèlú ìyanu). Ta ló dà á rú? Mògún se tán tí yóò fi orí olúwa rè fon fèrè.
Jímó-òn: Bó forí rè fon fèrè náà ni kò burú. Àtòrundórun eni náà kò níí kúure láé
Làmídì: Àwon olópàá mà ni ò. Béè a sì da obì, obì sì fore. Àsé, Ààré ló ń pè wá tí a ń dífá. Ifá fore, Ààré fobi. Àwon olópàá tótó fùn-ún-ùn.
Gbajúmò àti Jímó-òn: (Léèkan náà) Olópàá kè? Dúdú àbí funfun ?
Làmídì: Owó ara wa la mà fi ń se ara wa ò. Dúdú mà ni ò. Dúdú ló ń fojú dúdú rí màbo.
Gbajúmò: Kí ni wón ló dé?
Làmídì: Olówu ni wón wá mú tí wón fi lílù sé àwa yòókù léegun (Ò sèsè wá ń tè yéké bí ìgbá pé nnkan ńlá kan ti bà á lésè télè)
Jímó-òn: Olówu? Sé òré gbogbo wa?
Làmídì: Ìwo náà mò ón?
Jímó-òn: Ta ni kò níí mò ón? Kí ni wón tún ló se?
Làmídì: N kò mo ohun tó se gan-an sùgbón ó ye kí o mò pé òtá òrun ò gbebo ni Olówu àti ìjoba fúnra rè láìtilè so tì àwon olópàá. Èkúté kò sá lè san gbèsè ológbò tán láéláé.
Jímó-òn: Sé wón rí í mú?
Làmídì: Won ò se ní í rí i mú. Wón ní kí ènìyàn méjo lo mú o wá, o ló ò lo, lójúu wíwó, àbí kí ni ènìyàn kan yóò só pé òun gbé lé orí tí ènìyàn méjo yóò sò ó tì?
Gbajúmò: Wón tí mú un lo báyìí?
Làmídì: Pátápátá
Gbajúmò: Sé ilé lo n lo kí ń wá wo àlàáfíà re tí mo bá se tán?
Làmídì: Ilé kè? Èmi ni wón mà ní kí n lo fi òrò náà tó aya Olówu létí.
Jímó-òn: Kò tí ì gbó?
Làmídì: Kò tí ì gbó
Gbajúmò: Kúkú dúró kí n se tán ká jo lo. Oré tàgbà tèwe ni Olówu. Ènìyàn kò gbodò fi òrò rè falè. Òkà rè sòro í ko kéré.
Jímó-òn: Èmi náà á bá yín débè. Olówu kì í jé béè.
Làmídì: E mà se é. E jé kémi náà jókòó kí n máa sinmi títí tí e ó fi se tán. Eni tó ń fi tirè sílè tó ń gbó teni eléni, Olórun ló ń bá a gbó tire (Ó se, wón se tán. Wón mú ilé Olówu pòn. Wón daso bo ìtàgé).
==ÌRAN KÉÈTA==
(NÍLÉ OLÓWU)
(Bí wón ti tan iná, àwon omodé méjì kan la rí, obìnrin sì ni àwon méjèèjì. Omo Olówu ni wón, Eré ni wón ń se, won kò kúkú mo ohun tó ti selè)
Sílífá: Kí ni hewú?
Àdùké: He
Sílífá: Àdán hewú
Àdùké: He
Sílífá: Kólé osó
Àdùké: He
Sílífá: Tèpá òòjé
Àdùké: He
Sílífá: Gbègbè hé ń mì
Àdùké: Héè
Sílífá: Gbègbè hé ń mì
Àdùké: Héè (Wón gbó ko ko ko lára ilèkùn, Àdùké sì lo sílèkùn fún eni náà. Ó rí
àwon okùnrin méta, ó kúnlè kí won)
Ta ni e bèèrè?
Làmídì: Àwon màmá e ni
Àdùké: Wón wà ní yàrá. E wolé ké e jókòó kí n lo pè wón wá (Wón wolé, wón
jókòó sí orí ìjókòó tìmùtìmù tí ó wà ńlè. Sílífá àti Àdùké ló pe màmá fún won láti yàrá)
Làmídì: Olówu mà ná owó si ilé yìí o (Ó ń wò yíká). Ajé kú ìjokòó. Se ni ìjókòó yìí se mí fìn-ìn-ìn.
Gbajúmò: Kò se níí náwó sí i, o ò moye ìwé tó kà ni? Odidi dókítà níní isé lóóyà.
Làmídì: Òótó mà ni, ògbólógbòó lóóyà tó mòye. (Rónké, aya Olówu
wolé, gbogbo wón sì dáké, kíkí ni Rónké náà fèrè fi ba tiwon
jé)
Rónké: A mà rí i yín
Làmídì,
Jímó-òn, àti
Gbajúmò: Béè ni
Rónké: E pèlé, e nlé, e kú ojó, e kú òtútù, e kúu bí yóò se dáa, aya ń kó? Omo ń kó? Gbogbo ilé ń kó? àlàáfíà kí wón wà bí ..?(Àwon náà ń dá a lóhùn. Kì í se pé Rónké mò wón dunjú sùgbón òyàyà pò, àyésí èyí tóyìnbó ń pè ní yèésì kùn owó rè. Tonílé tàlejò ni ó máa ń yé sí. Kò sì fi ti pé ènìyàn kàwé kún un rárá. Bí ó ti ń kúnlè ni yóò máà bèrè tí yóò máa ga láti lè fi ìbòwò-fún hàn).
Làmídì, Jímó-òn àti Gbajúmò: A dúpé, e se é o, ò o, yeesì mà … (Wón dáhùn lo
kánrin, kò sí bó se jé ni)
Rónké: Sé kì í se pé ó sí nnkan o? (Ara ń sòrò fún un. Sé kò rí won béè
rí) Sílífá!
Sílífá: Ma, mo ń bò mà.
Làmídì: Kò sí mà, kó má bàa sí náà la se wá (Sílífá wolé, Rónké sì so òrò kélékélé sí i létí, ó tún jáde padà)
Rónké: Kí wá ni gan-an-an?
Làmídì: Ibi tí a ti ń bo Mògún lówó ni nnkan ti se
Rónké: Oko mi mà lo kè. Sé kì í se òun ni nnkan selè sí? Kó má se ara mi nisó
ti ń rùn. Mo sì so fún un o. Ti ìjoba amèyà ni ó tile wà lókàn mi nígbà náà wí pé eni tí a kò fé ní ìlú kì í dárin, ení fi epo ra ara kì í sún mó iná, n kò tilè mò nígbà náà pé nnkan yóò se ní ìdí Mògún. (Sílífá wolé pèlú kiní kan tí a dé mó abó olómi góòlù kan lówó. Ìyá rè gba abó náà ní owó rè, nígbà tí ó sí i ni a rí i pé obì ló wà ní ibè) E dákun, e bá wa fi owó bà á o.
Gbajúmò: (Ó gbà á) E mà se é o, e kú ìnáwó, a dúpé gan-an.
Làmídì: Ibi tí a ti ń bo Mògún lówó ni àwon olópàá ti wá mú oko yín.
Rónké: (Ara rè bù máso) Mímú kè? Kí ni wón ló se?
Làmídì: Kò mà yé wa o. Se ni wón dédé dé tí wón da agbo ìbo rú o. Kí won tó se èyí, wón tile férè fi lílù dá nnkan sí wa lára ná. Wón férè lù wá sé léyìn. Gbogbo ìmumi ló ń ro mí báyìí. Nnkan tí a máa rí ni òdò oko yín tí wón lo tí wón fi ìwé lé e lówó pé kí ó tèlè àwon.
Rónké: Wón sá ti mú un lo báyìí? Sé kì í se torí pé ó se nnkan kan ní ibè tó lòdì sí òfin?
Làmídì: Rárá o. Jéé ni ó ń se. Sé àwa là ń rí i kò lè rí ara rè, abí, ìpàkó onípàkò kó ni à ń rí ni tí eni eléni ń bá ni rí teni, onígbàjámò kò sá lè fárí ara rè. Bí ó se jé àtùpà tó tí ó ń mú gbogbo aráyé ríran, síbè, kò lè rí ìdí ara rè. Àwa tí a rí won ni a mò pé pèlépèlé ni wón máa ń se.
Rónké: Èmi náà mò, mo kàn ní kí n tún bèèrè ni. Mo sá mo ìwà ará ilé mi kì í se èébú. Mo mo ohun tí baálé mi lè se nípa èsìn. Àwon méjì témi mò pé kò wùùyàn nípa èsìn ni wèrè tó ní kò sÓlórun àti olòsì tó gba wèrè mésìn. Oko mi kìí sìí se òkankan nínú méjèèjì yìí.
Jímó-òn: Béè ni, béè ní, òré òré eni, òré eni náà sáà ni, Olówu è é sòré mi gan-an
sùgbón òré òré mi ni. Àwòdì òkè kò sì mò pé enì kan ń wo òun ni òrò yìí. Gbogbo wa la mò bí Olówu se rí. Kò sebi séèyàn rí. Kó-dára-fún-gbogbo-wa náà ló ń bá kiri, ká-yo-lówó-àwon eléyàmèyà ló je é lógún.
Gbajúmò: Òótó ni, òótó ni, oko yín kò se nnkan kan tó burú rárá. Òrò sùn-nù-kùn, n se ni ki e jé kí á fi ojú sùn-nùkùn wò ó. Òtá òrun ò gbebo lòtá àsádì òun adìe. Bígi gbómi lógún odún, kò lè dòònì láéláé. Àrá ò lè se bí ìjì, mònàmóná kò sì níí fi ìgbà kan se bí òjò. Ìjoba eléyàmèyà kò lè fìgbà kan féràn oko yín torí ìjà àjàgbara tó ń já fún wa.
Làmídì: O wí béè?. Sùgbón, ó sì le ni, olópò èrò ni ogun yóò sé fún lójókójó. A ó ségun òtá, a ó réyìn odì, lágbára Òrànfè.
Rónké: Mo dúpé (Ojú rè ti ń pón). Mo dúpé gan-an ni. Sé wón ní eku níí se elérìí eku, eye níí se elérìí eye. E se é gan-an ni. Ni ojó tí oko mi ti gbà láti jà fún
dúdú ni mo ti mò pé isé gidi ló gbà. Sùgbón mo sì rí bàbá Àdùké náà bá wí sá. Eni ejò bù je rí, kí ó sá fún alángbá ni mònà . Nnkan tó sá se ni rí nì yí, ó ye kí ó yera fún un.
Jímó-òn: Béè ni. Sùgbón Olórun kúkú ń be léyìn olódodo. Teni ó dé la rí tá à ń so yìí, ta ló lè so tenì tó ń bò? Bí kò sí ihò tó wà nítòsí, èkúté kò lè yájú
sólógbò. Àwon ìlú ńlá tí ó wà léyìn àwon eléyàmèyà yìí ló jé ki won máa se bí wón se tó.
Rónké: (Tí a bá ti so òrò iyì nípa oko rè, inú rè máa ń dùn wí pé wón mo rírì ohun tí ó ń se) N kò mo ohun tí ó kan lèmómù nípa itan ajá, okò òfurufú kò sá ní nnkan se pèlú pé gádà já. Bí kì í bá se ajunilo ti í fi owó eni gbáni lénu, kí ni ó kan aláròóò nílèe wa? Kí ni ó fa funfun délèe dúdú? Ìkojá àyè, oorun orí kèké.
Jímó-òn: Fi wón sílè. Òkìtì òbo ni wón sì ń ta lówó, bí wón bá wo ekù tán, won yóò wá wo káábíyèsí.
Rónké: Nnkan tí mo máa ń so fún Olówu náà nù-un pé a kì í mowó ilè eni kó kú ni nísu pé kí ó sì máa se pèlépèlé ná torí àwon afé-á-je-má-fé-á-yó tí í fún ni lóko lábé òpe.
Jímó-òn: E má so béè o. N kò rí nnkan kan tí wón se tó jura lo báyìí. N kò rò pé
nnkan tí ó ye ni kí a lé onílè kúrò ní orí ilè rè. Òrò ti wí pé a bá erán wí ó ye kí á bá eràn wí kó ni eléyìí, bí òrò bá se rí ni kí á so ó, Olówu kò jèbi páà, ònà tí a ó fi gbà á sílè ni ká mú pòn báyìí.
Rónké: N ó lo bá agbejórò rè, ìyen Músá, láti mo èyí tí a ó se. Bí sòbìyà bá sá se bí eré degbò, mo se bí olúgànbe là á ké sí.
Gbajúmò: Ko burú (Àwon métèèta dìde láti máa lo): A ó tún máa wá wò yín. (Wón
jáde, Rónké sì pé wón lésè díè kí ó tó padà)
Rónké: (Ó ń dá sòrò) N ó kúkú mú ònà pòn báyìí náà. Bísé kò péni, a kì í pésé, ká gbá ni léti, ká fi ekún bé e ni. Wón ní bó bá ti yá kì í tún pé mó, àlè oníyèrì (Ó sòrò sókè) Àdùké
Àdùké: Mà
Rónké: Mú gèlè mi wá kí o sì bá mi mú ìborùn náà. N ó kúkú se é ní kóyá. Jé n
kúkú pa bàtà eléyìí náà mésè péé-pèè-péé béè; kì í kúkú se òde ni mo ń lo.
Àdùké: (Ó kó won dé) Àwon ni yí màámi
Rónké: O káre (Ó ń múra.) Kíwo àtègbón re mójú tólé o. Mo ń bò o (Ó jáde, Àdùké wolé lo)
(Iná kú)
==ÌRAN KÉÈRIN ==
(NÍLÉ LÓÓYÀ)
(A rí omodékùnrin kan tí ó ń to àwon ìwé bànbà bànbà kan báyìí sí orí tábìlì. Ó joun pé òun ni akòwe lóóyà. Ní apá òsì ni obìnrin kan jókòó sí tí ó ń te ìwé pe pe pe. Rónké kan ilèkùn ko, ko, ko).
Rónké: Àgò onílé o.
Àlàdé: (Omodékùnrin yen) Olórun ló ni ín o
Rónké: E káàsán, e pèlé
Àlàdé: Yeesì mà
Rónké: Arábìnrin, e mà kú isé
Sèyí: Àwa nì yen mà, e se é púpò
Rónké: Àwon ògá wa wá ń kó?
Àlàdé: Wón wà ní sénbà. E jé kí n bá yín pè wón wá (Ó wolé lo pe ògá rè wá, kò pé náà tí Músá fi yojú sí òde)
Músá: Àh, Màdámú, èyin ni, e pèlé, e kú ojó méta kan. E wá jókòó síbí.
Rónké: Àwa mà nìyen o, e se é púpò, e kú isé.
Músá: Àwon ògá Olówu wa ń kó?. Olówu fúnra rè. Sèkèrè ò se é fòpá lù,
alágbára ò se é fara wé. Òkansoso òsùpá tí kì í segbé egbèrun ìràwò. Sé kò sí tá a rí yín o?
Rónké: Kò sí púpò, kó má baà sí náà ni. Òrò oko mi náà ni mo bá wá. Àwon olópàá mà tún ti mú un.
Músá: Mímù kè? Kí ni wón tún ní ó se?
Rónké: Kò mà yé mi o. Àrà tó wù wón ni wón mà ń dá o. Onírúurú ìgèrè lówó
akódò won ló mà wà o. Ibi ìbo Mògún ni wón tún gbà yo lótèyí o.
Músá: Won kò so nnkan kan tó se rárá?
Rónké: N ó máa tàn yín bí? Wón kò so nnkan kan. Àgbin sínú lerin won gbin.
Ìsàlè ikùn ni wón fi òrò hùn-ùn-hùn-ùn inú elédè won sí. Won ko so ohun páà fún enì kan. Òdú kì í sáà sàlejò olóko. Òní kó ni wón ti ń se béè mú un.
Músá: Kò burú. Bí èyí tá à se bá tán, èyí tí a kì í se náà kó má jáfara. Sé wón ti gba béèlì rè?
Rónké: Gbígbà kè? Òhun náà ni ó mú mi wá síbí.
Músá: Kò burú, e máa lo sílé. Tenu eni ló fé gbó, èkúté tó fi àkò sílè tó ń jòbe.
Fífà náà la ó bá won fà á. Bí se ni wón bá rán won sí wa ni kí won tètè lo jísé padà pé won kò bá wa nílé tàbí kí won so pé àwon kò lè dá isé jé nítorí adìye tó bà lókùn ni òrò yìí, ara kò ní í ro okùn, ìdèrùn kò sì ní í sí fádìe. Omo tó ní ki ìyá òun má sùn, òun pàápàá kò ní í séjú péé. Mo ń lo bá won báyìí lágòó won. Odì kò sá jìnà sílé oko.
Rónké: E mà se é o. Òrò mi tilè sú mi báyìí. E ò se jé á kúkú jo lo? Ara mi tile sì ń gbòn.
Músá: E má sèyonu. E jé kémi won jo lo yan wèrè pò lóhùn-ún. Èèyàn kò sá lè se ju eléyìí tí Olówu se yen ló. Kó dára, kó dára sá náà ni. Asín torí ìwòsí, ó gbé enu rè ní kàfó. A torí ká má jìyà yá májìyà lófà, wón tún ń fìwòsí lo asín wón ń fìyàá lò wá. Èyin e sì fi wón fún mi, e fi wón sílè, e fèjè sínù ná ké e fitó se funfun sita, kí e sì jé kí òógùn arà adìye yín sì wà lábé ìyé ná, kí èmi àti àwon lo fi òfin dà á rú lóhùn-ún, òrò ò tì ì di ti gbogbo gbòòò.
Rónké: N kò tilè mo bémi se yan orí sá. Èmi nìkan sá lójoojúmó bí ekún apokoje. Njé gbà lónìí, gbà lóla, bí ojú kò tilè fó, kò níí di ràdàràdà? Ojoojúmó, èwòn, èwòn, èwòn nítorí ìjàgbara yìí náà ni. Ìdè lówó, ìdè lésè nígbà gbogbo, njé tó bá se pé esè ń run ni bí inú ni, se bí ìbá ti daro. Bí kò se pé ó ní okàn ni, ìbá ti kú séwòn. E dákun e bá mi se é o, e má jé ó wèwòn mó o.
Músá: Kò le tóyen Màdámú. Olówu kúrò ní ènìyàn yepere. Ènìyàn kì í sáà jé
akérémodò lórí òkun eni. Ilè wa sá nì yí. Kò sí bí wón se lè se wón rárá. Bólógbò so pé òun yóò pa àkèré, tojú timú ni yóò tì bo omi. Olówu kò se í pa kò se í kàn lóògùn, yíyó rè ti ju bóróbóró lo, a ò ríhun pè é ni. Ń se ni wón ń bá awo jà, Sàngó ní ó ń se olówó sééré. Àbí ìwo rí ibi tí òjò iwájú ti pa ahun tí tèyin pàgbín rí? Ajá ni wón fé lò, òbo ni won yóò máa fowó rà wálé. Tálejò bá kò tí ò lo tí omi okà wá lo tiiri tí kò hó, kò parí? Sìsesìse èyí tó bá òbúko tó fi bá ìyá rè sùn. E sá máa lo, mo ń lo já bá won, torí wèrè òde la sá se ń ní wèrè ilé, e máa lo, mo ń bò wá fàbò jé yín. Òpin òròmo sá ladìe, òpin òwúrò lòsán, èyí náà la ó fi sòpin bóobòo tí won kò ní í fi mú Olówu mó, gbogbo ara ni n ó fi se é.
Rónké: E jé kí n bá yin lo kí n mójú gán-án-ní won.
Músá: Àní kí e máa padà sílé, kò lè sí nnkan kan. Nnkan kan kè? Kò tilè gbodò sí ni mònà. Láti ibo? Kò tilè gbodò ti owó won selè sí Olówu. Nnkan tí òfin fi lélé nìyen. Àwon náà sì mò ón, won kò jé jose. Ojú abe seé pónlá ni? Wón fé jiyán won nísu nìyen. Eyin adìye wón fé forí gbá okúta, ó fé túká yángá. Bí wón bá se ohun tí ó lòdì sí òfin péré, òkò ni wón so pa adìye yen, òkò tí won yóò so yóò ju igba lo. Adìye aláròyé ni wón gbé un, ìyen adìye òtòsì. Kèrè tí ilé fi ń mumi ni wón sonù-un tí won kò mò. A fún won sun ni, a kò ní kí won yan án jóná. Tí lèmómù won bá sì lo dákú ní ìdi Sàngó, tó bá jí, yóò sàlàyé. Tí nnkan kan bá se Olówu péré, won yóò tò, enu won yóò gùn gbooro.
Rónké: (Ó gbà láti padà sí ilé kí ó má bàa di alásejù) Kò burú o. Bó bá sì se jé, ké e jé n tètè résì o. Nnkan tí ó kàn ń bà mí lérù ni pé ti wón ti jóná ti wón ti bàjé. Eni tí tirè sì ti jóná, kò lè ní kí tomo elòmíìn má dètù. Eni tí tire ti bàjé, kò lè ní kí tomo elòmíìn má bàlùmò. Kí won sá dákun má bá mi se Olówu mi sìbásìbo.
Músá: Tí won ló bàjé, ti won ló jóná. Nílé ti won lóhùn-ún nù un, kò dé òdo ti wa níyìn-ín. Èèyàn ò sá rí ibi ti òsùká orí imò ti bá imò dè ilé rí, rárá, kò seé se. Omo ahun kì í to ahun léyìn, tejò náà kì í tòyá è. Won kò fi òrò orí fífó lo omo akàn rí. Àyúnlo àyúnbò bàyìí ni owó ń yénu. Láyò ni Olowu yóò lo, láyò ni yóò bò lágbára Obalúayé. Ojú àlá burúkú ni kí á fi wo òrò yìí fún Olówu. Alá burúkú kì í sì í gbéni dè sórun. Àpárá ni eye ń dá tó so póun yóò rí omi inú àgbon bù mu. Won kò lè fi Olówu sehun páà. Bí wón lé e, won kò ní í bá a. Bí wóń bá a, won kò ní í rí i mu, Bí wón rí i mú, won kò ní í lè fi se nnkan kan lágbára Èlà ìwòrì atáyéro.
Rónké: Kò burú o. N ó so pé e wí béè o. E jé kí n máà lo sílé láti lo mójú táwon omo.
Músá: Kí won fún mi o. Rere letí yóò gbó o. Ó dìgbà.
(Rónké jáde, Músá ń bá àwon akòwe rè sòrò) Mo mà ń ki obìnrin yen láyà ni o torì n kò mo ohun tí n ó bá lóhùn-ún. Ń se ni a wú láyà lásán tí mo so pé a gúnmú.
Sèyí: Le sì ń sòrò bí ìgbà pé kò sí nnkan kan.
Músá: Ara nnkan tí mo máa ń so fún yín nípa isé wa yìí nìyen. Bí a ń wo ikú lójú báyìí, a gbódò máa so pé kò sémìkémì. Nnkan tá a kó mósé nù-un. Nípa ti Olówu yìí, méwàá pàápàá wà. Ayé ti bàjé, a kò mo ibi tí ìjoba eléyàmèyà yìí lè gbà yo sí wa. A kò sá ní í sàìfi ìyànjú se gbígba sá. Ìwé kan tí mo kà lára ìwé tí Olówu kó pamó sí òdò mi pàápàá ń ko mí lóminú (Ó kó won jáde). Ó ko èyí sí ìyàwó rè tí ó sèsè lo yìí (Ó ń kà á) “Obìnrin ni ó, obìnrin tó lágbára. Mo ní o wá mú mi lówó dáni, ìwo obìnrin olóòótó. Eni tí mo fokàn fé. Obìnrin nínú obìnrin, ayaba nínú ayaba. Obìnrin tíí sòsán dòru tíí sòru dòsán. Obìnrin tíí ro ìrora èéyàn. Obìnrin tíí mórí tó dàrú pé. Obìnrin tíi ròjò ìfé luni. Obìnrin tíí sèyá jelòmíìn lo bí baba omo ò tilè sí nílé. Mo ní bójú bá yejú, kóhùn má yehùn, tá a dá fún Wáwá, ode ayé. Àní bójú bá yejú, kóhùn má yehùn, tá a dá fún Gbúèdè, ode òrun. Obìnrin tí ó dára ni ewá oko rè, iwo lewà mi o, Rónké”. Hùn ùn ùn, ò sì ko èyí bí eni tí kò ní í pé kú …“Obìnrin tí ń sèyá jelòmíìn lo bí baba omo ò tile sí nílé…” Olórun má mà jé ká rí láburú o . Ojú mérin tó bímo ni kó wò ó o . (Ó tún mú ìwé kejì)
Àwon ènìyàn ìlú ni ó ko èyí sí (Ó ń kà á ) “E dìdè, e jàjàgbara. Kò sí ohun tí yóò se yín ju okùn apá yín tí yóò já lo. Èrò ibi ni wón fi bo rere ti yín mólè, e dìde, e jàjàgbara. Okàn yín ń pariwo, tèmí ń ké, fún ìlú tí a fìyà je. Ó ti pé, ó ti jìnà, tí wón ti ń so pé àyípadà yóò wà, síbè, kò sí, kàkà kó sàn fún ìyá àjé, abo ló ń bí ti eye wá ń yí lu eye, ń se ni ohun gbogbo ń peléke sí í, kò rò. Kò sí gbogbo bí e ti se é tó, ibi pelebe ni òbe té e jù tún fi ń lélè. Àwa náà ni wòn yóò sì ló jèbi, èké ń rojó, èkè ń dá a. Eyin náà le ó jagun ìgbàlà fún ara yín, enì kan ò ní í ràn yín lówó torí owó ara eni la fi ń tún ìwà ara eni se. Bí ènìyàn yóò tilè ràn yín lówó, elérù níí kókó gbé e kí á tó bá a fi owó tì í. Èyin òdó, èyin èwe, èyin èsówéré, èyin le ó gbara yín, eni kan ò níí gbà yín. E dìde kí e ja ìjà àjàgbara. Àbí kí ni elémèso yín ń se nígbà ti baálé ilé ti fò sókè? Orí igi ló ye yín ó, té è bá mò”. À bé è rí nnkan? Ohùn tójú wa ń rí lÓgùdù nù-un o, lówó ìjoba amèyà.
Sèyí: Àwa le sèsè ń so fún. Ohun tí ojú àwa pàápàá ń rí ló ń jóun. Má su, má tò, òfin agbèsìn sódì. Ó ní ibi tí dúdú ń dé. Ó ní ibi tá a lè tè. Àwa là ń wa kùsà tó ń dowó fún won. Bí ajá sì peran wálé tan, ìjànjá ni yóò kàn án
Àlàdé: Ìyen tile dùn ó bí nómbà ti wón ní kí dúdú máa gbé kiri bí i teléwòn. Wón so wá derú nílè wa, Olórun yóò kúkú dá a.
Sèyí: Okùnrin kan tile se kiní kan ní ojó kan tí ó wù mí wù mí.
Àlàdé: Kí ló se?
Sèyí: Ó wa kùsá tán ní ojó òún ni ògá isé wá so fún un pé kò se é tó. Ni okùnrin yìí dáhùn pé “Bí díè yìí kò bá ti té yín lórùn, a jé pé rárá fé ni e ń ko ìwé sí yen. Àbí, a kó ilé kóróbójó, wón lóòsà ò gbà á. Tí kò bá gbà á, kí ó lo igbó lo sáké, kí ó lo òdàn lo wókùn, kó rí i bágara ti ń dáni. Èyin náà, e fòbe dánrùn wò, kí e wo bó se rí kí e tó mò pé kò sí ohun tó dùn to àrùn ibà láti ojú orun dójú ikú. Eyin náà ìbá wo ihò ilè wò kí e rí i bí ó se rí.”
Àlàdé: Hen én, ó sò yen tán? Nílè yí náà? Ojú rè yóò rí mòbo.
Sèyí: Ó rí i, ó rí i. Òràn gan-an ni ó dá mó òràn fún nnkan tí ó so náà. Gègè ni ó ní télè tí ó tún lo je gbèsè, òràn wá di méjì lórùn. Àwon ìjoba amèyà kò sì gba irú rè láàyè. Wéré ni wón pa á. Nikú ogún wá pa akíkanjú tí ikú odò pòmùwè, ikú ewà wá se òkín nísé, ikú ara ríré wá rán ògé lo sórun, àgbàyewo wá sekú pa ìbon òyìnbó, “èmi ló dára tó yìí” wá sekú pomoge, ikú ìko ìwòsí ni ó pa okùnrin yìí, béè, báyìí gélé ni òrò Olówu rí ló jé kí èrù máa bà mí fún un.
Músá: N kò mò pé èyin náà fura. E jé n tètè lo sí àgó olópàá kí n wò bí òhún ti
rí. Eyin náà lè pale mó, kí e lo so fún won ní kóòtù alágbádá pé n kò ní í lè wá, kí won sún ojó ejó tí a ní síwájú. (Ó jáde, àwon omo náà sì ń palè mó. Wón ń kó nnkan wolé ogba ni iná kú).
==ÌRAN KARÙN-ÚN==
(ILÉ BABALÁWO)
Rónké: (Ń dá sòrò). Eyí tí n ò fi lo sí ilé, bí n bá kúkú lo sódò arínúróde, akónilórò bí ìyekan eni, láti lo bèèrè bí nnkan yóò se rí ń kó? N kò kúkú mo dídá owó, n ò mo ètìtè ilè. N ó kúkú méèji àdìbò, n ó fi mééta ìténi kí n gbalé awo lo, lo wádìí òrò. Lóòótó, Músá ti so pé bí ó kúrò ní kàrì, àwon yóò fi kún kèdu síbè náà, ìkòkò ńlá kì í rá nnkan. N ó dè fún un níyìn-ín, n ó dè fún un lóhùn-ún, kéran má lo.
(Bi babaláwo ti jí ní tirè, ìre ni ó ń sú, ìre àsodúnmódún, àsosùmósù, ìre fún owó, ìre fún isé òòjó)
Babaláwo: Òkànràn kan níhìn-ín, òkànràn kan lóhun-ún
Òkànràn ló di méjì, won a dire
A díá fún Sangó, níjó tó ní kíre gbogbo wá báun
Ni wón bá kó o ni dídá owó
Wón kó o ní titè ilè
Ni wón bá ń ní
Ojú aró kì í ríbi lóde òru
Tefun è é ríbi lóde òsán
Èyìn òkú là á fogbá òkú
Èyin rè là á jèkò rè
Ibi gbogbo ò ní í sojú re
Lájo, kódà tó o ó fi délé
Nítori tódún bá dun, gbogbo ìràwé oko
Won a kosin fúnlè
Màrìwò òpe kì í sì í bági oko wówé
Àkàlàmàgbò oko, láti ìgbà ìwásè
Kì í podún je
Àse mefà nìwo Òrúnmìlà kà
Méfèèfà la sì se
Lo sì ní á máa méyìí sohùn fò lójoojúmó
Wí pé isu atenumórò kì í jóná
Ogèdè rè kì í dè pòjò
Eni tí ò jéni gbádùn là á gbàlè fún
Ebè mi ré o ibi gbogbo bí ilé
Kó rí fún mi bí omo oba lóde Òyó
Tí wón ní ojà rè kò ní í kù tà
Tó se bí eré tó mórin sénu
Pé, e sáré wá rajà omo oba
E sáré wá rajà omo oba
Òpò ènìyàn ló ń rajà Èyíòwón
E sáré wá rajà omo oba
(Ká sòrò ènìyàn kò tó ká bá a béè. Orin awo ni babaláwo ń ko lówó tó fi gbó ko ko ko lára ilékùn)
Babaláwo: Ta ni o ?
Rónké: (Ó wolé) Èmi ni ò, e kú isé o
Babaláwo: Ò o, mò ń bò o (Ó parí èyí tó ń se lówó). Sé kò sí?
Rónké: Kò sí baba, mo wá wádìí nnkan ni
Babaláwo: O ò wa sòrò sówó o fi i síhìn-ín.
Rónké: (Ó sòrò sówó kélékélé, ó sì fi sí ibi tí a ní kí ó fi í sí)
Babaláwo: (Ó gbé òpèlè sánlè) Hen en èn o. Kí n wá yè ó lówó kan ìbò wò kórò di fà nlè. (Ó bèrè sí ifá dídá)
Òsán gangan awo òsán gangan
Kùtùkùtù awo àárò
Ifá ní níbo ni wón yí ota arò Ògún sí?
Wón ní nígbó ológbin ni
Agbòn Eléfúndáre ni wón fi di èru Ìgèdè kale
Wón pe igba omo eku jo
Wón ní ki won ó wá rù ú
Gbogbo omo eku sá lo
Ó wá ku Tòròfínní nìkan
Ó rù ú tán
Ó sò ó tán
Ewà ló dà fún un
Ni gbogbo omo eku bá pé jo fi jolórí won
(Ó dáwó dúró wo Rónké)
Hùn ùn ùn, olórí àwon kan ni ó wá bèèrè nnkan nípa rè?
Rónké: Béè ni
Babaláwo: Ó se isé ribiribi kan fún àwon wònyí ni wón se fé fi je olórí won?
Rónké: Béè ni
Babaláwo: O wá fé mo ipò tí òun gan-an wà?
Rónké: Béè ni
Babaláwo: (Ó tún gbé òpèlè sánlè)
Akéré finú sogbón
Òrúnmílà, asèkan-má-kù
Alukore ayé máa gbó
Alùyàndà Olódùmarè
Eni abé awón máa gbó o
Bí wón se ń wí bí wón bá ń lo rèé o
Wón á ní
Bótí bá kannú igbá
Oti a máa pani
Bóògùn bá pò lápòjù
A máa so ni di wèrè
Bá a bá lóba lánìíjù
Iwín ní í sín ni
Bóbìnrin bá gbón lágbòn-ón jù
Péńpé laso oko rè í mo
A dá fómo lÓgùdù mojò
Omo-a-kò-dúdú-lo-dààmú-funfun
Wón ní kó febo olà sílè
Ebo ajogun ni ó se
Èsù àìsébo...
(Ó tún dáké, ó wó Rónké)
E lo ye nnkan wò ní òdò awo kan ní ojósí, ó ní kí e se ebo kan, njé e se é?
Rónké: A ò ráyè se é, wón ń da oko mi láàmú nígbà náà.
Wón lé e kúrò ní ìlú.
Babaláwo: Ìwo ò sì lè bá a se é tàbí kí òkan nínú ará ilé yín se é fún yín?
Rónké: Okàn mi kò tile lélè nígbà náà. Ìgbàgbó oníjo kiriyó sì ni àwon ará ilé wa. Wón láwon ò lè fowó kan nnkan òòsà. (Igbà tí Rónké ti so èyí ni Awó ti mò pé nnkan ti bó, ikú ni yóò kéyìn èwòn tí Olówu wà, sùgbón Awo kò so òótó kí ó lè rí tirè gbà lówó Rónké, òpèlè náà ni ó tún gbé sánlè tí ó ń fa irun iwájú pò mo tìpàkó nílé Ifá)
Babaláwo: Wútùwútù yáákí, wútùwútù yán-nbele
Owó ikú ní ń máa ń wá itóróró itóróró
Owó ikú a máa wà itòròrò itòròrò
Àwon eye kan abi ìfò sóró-sòrò-sóró
Ni wón se awo won ní ikòo kìíkú
Òrúnmìlà wá mú isu
Ó fi sú ikú lójú
Ó mú òkùnkùn
Ó fi kùn ún lójú bìrìbìrì
N ní ìjímèrè kì í se é kíkú igi bíbé
Tólógbò kì í se é kíkú ìwòsílè
Bórò se rí báyì, orin ló fi bé e.
Ló wá ní ogún odún òní
Òkè ń be láìkú gbon-in-gbon-in
Gbon-in-gbon-in ni tòkè, òkè, òkè gbon-in-gbon-in
Igba odún òní, òkè ń be láìkú gbon-in-gbon-in
Gbon-in-gbon-in ni tòkè, òkè, òkè gbon-in gbon-in.
(Ìgbà tí Awó ti sórò nípa “kìíkú” yìí ni
ó ti mò pé òun ti pegedé)
Babaláwo: (O kojú sí Rónké) Fowó kanlè kó o fi kan oókan àyà re.
Rónké: (Ó se béè) Orí mi bá mi se é o. Àyà mi bá mi se é o. Òrúnmìlà dákun gbà mí o.
Babaláwo: Ikú ti yè lórí awo, àrún yè lórí è pèlú nítorí èté awo lèté awo, èté ògbèrì lèté ògbèrì. Eni tó o wá bèèrè òrò nípa rè ti joyè kòkúmó. Bó bá sì fi kú péré sí ibi tí ó wà, àwon tí ó wà ní sàkání rè dáràn nù-un. Idúró kò sí, ìbèrè kò sí, torí, odó ni wón gbé mì.
Rónké: E se é baba, èwo wá ni síse báyìí? Kí ni ohun ebo òtè yíí?
Babaláwo: Àwon ohun ebo pò gan-an ni sùgbón ó pon dandan kí e se é, Àwon náà ní: Eku méji Olúwéré
Eja méjì abìwè gbàdà
Òbídìe méjì abèdò lùkélùké
Ewúré méjì abàmú rederede
Erinlá méjì tó fìwo sòsùká
Àteyelé méjì abìfò gàngà
Rónké: Sé ó tán?
Babaláwo: Ó pari. Tó o bá ti gbó rírú ebo báyìí tó o rú. Tó o gbó èrù àtùkèsù tó o tù. Àní tó o bá ti gbó tí òkarara ebó ha, ó tán nù un. Kí páríkòkò máa tenu dùndùn wá ló kù, kí párigidi máa tenu bàtá jáde.
Rónké: Ti yín wá ń kó?
Babaláwo: Òké márùn-ún lowó òya tèmi
Rónké: A dúpé baba. N ó se gbogbo rè.(Ó fún baba lówó, ó fé máa lo)
Babaláwo: O se é o, pèlé o, kílé o, ó dìgbà díè
Rónké: E se é baba, ò o, a dúpé o .
(Bí Rónké ti ń lo ni baba ń palè mó, tí iná sì kú)
==ÌRAN KEFÀ==
(AGÓ OLÓPÀÁ)
(Ní àgó olópàá, wón ti mú Olówu jáde, dídè ni ó wà towó tesè, ìhòòhò ni ó sì wà pèlú àfi sòkòtò nìkan tí ó wà ní ìdí rè. Wón ti fi nínà ba tirè jé. Se ni tojú timú rè ń se èjè wòrù tí gbogbo ara rè sì wú kúdukùdu bí eni tí àrùn
òkè-ilè n bá jà)
Tàfá: (O ń wó Olówu nílè tuurutu) Bó síbí sá. Tó o bá yo nínú èyí, ìwo fúnrà re
lo ó so pé o ò se béè mó. Ó ti léwájù atiro, o ti kéyin atiro, o sì ti rí nnkan
tí kì í jé kádìye tò. Omodé re gbóhùn orò, ó sá sínú igbó, kò mò pé ibè
gan-an lorò ń gbà bò. O wá sá fáwa olópàá, o sá sí ibi ibo Mògún. O rò pé
àwa è é débè ni ? Mògún, Mògún gbogbo wa.
Olówu: (Ó fi owó nu èjè ètè rè nù) Kí ló tile dé? E è dè rora se mí. Mo jalè ni àbí
mo pààyàn? Kí le tile pé mo se pàápàá?
Àjílé: O ò tí ì mohun tó o se? Àh áh àh, ó féè yé o ná. Ilé èlùlùú lo towó bò, o si ti fowó gún. Ìyà tí yóò je ó yóò ju tolè lo, apànìyàn pàápàá ń yájú ni. Àkò re tó se tán tó ń bá òbe díje, kò mò pé inú ni òun yóò ti gba ogbé wá. Àsé o
kò tilè lè se jù báyìí lo. Sé wón ní ti a bá ń gbúròó olóburò lókèèrè, a ó ní bí kò térin yóò pò jefòn lo. Ijó tá a bá fojú kan olóburò la ó mò pé kò tádìye. Mo rò pé o ó lè pa itú méje tódé ń pà ni? Ibi tí Olórun ti se tán tí yóò mú ìgalà re, ó gbópàá, ó wá músée peranperan yá. O wá sá lo ibi ìbo Mògún. N kò tile mò pé se ni sàkì re ń se bí òrá. O sì wá ń sun àsùnjorunpá bí ení jeun yó. O wá kan àkànpo èwù bí eni ará rò. Ó sì ń fò, ó ń to ní ojó òhún ní ìbi ìbo Mògún bí eni pé kò daràn sórùn. Njé tá a bá fi òtún we òsì, tá a fi òsì we òtún kó ni owó yóò fi mó? Bíjoba ti ń gbé e kíwo náà máa bá won fowó tì í kó lè dára. Iró, òrò tìre kì í se béè, oyè bàsèjé lo je; Oláńrèyìn sì loóko re. Sé bóòsà kò sì lè gbèèyàn, a sì feni náà sílè bó se bá a. Kéku má je sèsé, kó má sì fi se àwàdànù. Tìre kì í se béè. Bí isin ti ń sode kódò kún, béè ni koro tire ń se kó fà …
Olówu: Kí e si ì mò pé adìye ìrànà ni ò, kì í se eran àjegbé. Gbogbo ayé ni yóò béèrè lówó yín nnkan tí e bá ní mo se. Olórun ni kò kúkú fún adìye yín lókó, è bá fojú ààtàn rí nnkan.
Tàfá: Àìlókó adìye ń kó? Eékánná rè lásán tó. O sèsè bèrè. A ó fojú re rí mòbo. Olórun yóò máàfáà ni, kì í sojú omo kéú. Bí ó tile jé pé ìkà la se, kílè tó pòsìkà ń kó? Ohun gán-ná-gán-ná yóò ti bàjé. A ó fi yé o pé eyín mú ju òbe lo. Wón ní eye tí ó bá bèrù òkò ní í pójó, ń se ni eye tìre dúró de òkò tí ó ń kà á, ó sì ti bá òkò wálè.
Olówu: Òrò kúkú féré dójú ògbagada ná kí e tó mò pé òràn tí e kò ní í bó nínú
rè…
Àjílé: Ta ló dáràn? Àbí o kò meni tó ò ń sòrò sí ni? Eyí tó ò bá fi máa bè wá bóyá a lè síjú àánú wò é. Omo òyà re wá ń pe ara rè lódù. Sùgbón kó tó dodù náà, ojú rè yóò rí tó (ó gbá a ní kóńdó lórí). Èrò tììì léyin olè, àgbon gbáà lórí eni sè, àdá aládàá, wàì lára igi. (Òyì ako gbé Olówu sùgbón kò pé tí ojú rè fi wálè)
Olówu: Bí owó kò se í sán bí a ká a lérí ni kò ní láìfí. Bí opé bá di opélopé àlè ìyàwó eni, bí a kúkú rójú kú kí a gba òrun lo ni kò ní èèwò. N kò lè torí i námò pe màlúù ní bùròdá kí n torí iyán je eran tí lùkúlùkú gbé, èmi kó. Nnkan té e bá fé kí e fi mí se, tenu mi kò ní í kúrò ní enu mi bí e ó pa mí. Eyin té e tún jé dúdú tó ye ké e máa ran dúdú egbé yín lówó láti ja ìjàgbara, iró, e kò se èyí, eni a pè wáá wo gòbì ló tún so pé gòbí senu góbigòbi ti e so ara yín di ajá òyìnbó kalè. Béè, bí mótò kò tí kò rìn, ajá lásán a máa gbòn ón lo. Gbogbo ìlú ayé ló ń gbégbá orókè sùgbón èyin ń kó? Bé e tilè fé se é, ònà dà? N se lògiri inú ilé gbàbòdè lówó tòde, tóòrùn se tán wá ń pa ni nínú ilé. Ebi ló ń pa ni tólóse ń polówó, ìgbà tá à wenú, a ó se wèdé? Bá ò gba òmìnira, a ò lè ní ìdàgbàsókè olóódoó nítorí àwon tó ń se ìjoba wa yìí, ìfé afadìye ni wón ní sí wa. N kò sì bá won wí sá. Kò sí eni tí yóò ro èkuru tí yóò fi owó rè ralè, ń se ni yóò pón on lá. Àbí ìgbà tí o rí Gbàdà tí o kò gba towó rè, tó o rí Múdá tí o kò mú un nídà, ti o rí eni ti eégún ń lé tí o kò gbé e ní okà, o sì ní o ó jeun àwon ará òrun, n kò mojó tó dà. Sé bí bí a tilè rán ni ní isé erú, à sì fi tomo jé e. Mo ní kí e jé kí n se onídùúró fún ara mi gégé bí ààyè mi kí ń fi lè rí agbejórò mi, e kò gbà, e fàáké kóri, e ta won-nle bí aja òyìnbó, ó dàbí ajá won tilè ni yín, folo fóló, ogbéni So-n-bí gbogbo (Won kò jé kí ó sòrò mó tí won fi bò ó bí ità bo eyìn tí wón ń lù ú bí ení lu bàra)
Tàfá àti Àjílé:- Ta ni ajá? Ta ni So-n-bí? Ta ni folo fóló? Orí re ni ajá. Orùn re ni ajá.
Gbogbo ara ilé yín ni folo fóló. Gbogbo ìran yín ni So-n-bí. (Wón se bí eré,
wón lu Olówu pa. Kò pé náà tí enì kan kan ilèkùn tí ó fé wolé, wón yára
pa òkú Olówu mó nílé)
Músá: E pèlé o. Òrò Olówu ni mo bá wá bí o.
Àjílé: Olówu wo?
Músá: Olówu tí e mú ní ibi ìbo Mògún
Tàfá: Sé okùnrin tí ó wòlú ní ònà tí ó lòdi sófin tí ó sì bèrè sí ní í pín ìwé tí ó lè
da ojú ìjoba Ògùdù bole fún àwon ènìyàn?
Músá: Èmi kò mo nnkan tí ó se. Mo sá mò pé e mú un ní ibi ìbo Mògún,
Mo sì fé se onígbòwó rè kí e lè dá a sílè títí òrò rè yóò fi dé ilé ejó.
Àjílé: Ó mà se fún o ò. O ló ò mo ohun tó se? Odidi agbejórò? Mo se bí enì kan
ló so fún o pé wón mú un? Eni tí ó so fún o ibi a ti pa ekùn kò sì so ibi tí a
ti tà á fún o? Àwon moríyíná re kò sì so nnkan tó se nígbà tí won ti mo ibi
tí a ti mú un? Kò burú, kó lè dára náà ni. Kò sí Olówu ní òdò àwa níyìn-ín o.
Músá: Níbo ló wa wà? Àbí ibí ko ni àgó olópàá òkè ojà tí mo mò bí ení mo owó?
Àjílé: Láti ìgbà tó ti débi tó kò tí kò jéun, tí a sì rí i wí pé ó fé di àìsàn sí i lára ni
a ti gbé e lo sí ilé ìwòsàn, kí a má wá di eni tí ó ń ní òkú lórùn. Ko-lórùn-
òràn ló bí ìyá ìyá mi.
Músá: Ilé ìwòsàn kè? Láti ìgbà wo?
Àjìlé: A ti ń wo ojú rè láti bíi wákàti mélòó kan bò. Kí ó má se di nnkan tí yóò
yíwó la se gbé e lo láìpé yí
Músá: Ìwé owó té e gbà ti ibè bò dà?
Tàfá: Òrò olópàá kò ní wí pé a ń gba ìwé owó
Músá: Báwo ni a se lè rí í báyìí? Wóòdù ibo ló wà?
Tàfá: Won kò gba enikéni láàyè láti rí i
Músá: Ó fi kanra èmi agbejórò rè?
Tàfá: Bèé ni
Àjílé: Ta ló gbà ó ní agbejórò fún un gan-an?
Músá: Kò sí nnkan tó kàn ó nípa ìyen. “Báwo ni mo se lè rí i?”, ni mo bèèrè
Àjílé: Kò burú, máa bá tábilì sòrò nígbà yen.
Músá: Iwo yóò tún nnkan tó o so yen so ní kóòtù o. O kúkú mò pé òro ti wá kúrò ní eja-n-bákàn? Bó sogún odún, akàn ni yóò se. Iwo jé kí ìyàálé na omo ìyàwó rè wò, kíná wá ràn, kó wa ku omo eni tí yóò kiwó bò ó. Àwa sá lomo eni tí ń rojó bí kì í tilè se àwa lomo eni tí yóò dá a. Síbè, kánkán ni tewé iná, wàràwàrà là á toko èsìsì í bò, afowó-múná è é dúró wíjó. Ní tiwa bífá fore, àgunlá ifá, bópèlè fore, àgúntètè òpèlè, kórò Olówu sá ti fòre kábùse bùse. Sùgbón o, ké e má gbàgbé o, pójú yóò túnra rí ní kóòtù o.
Àjílé: Ó pé. Bóyá Olórun Oba ló wà ní kóòtù yín yen ni. Ìwé ìpèjó ni mò ń retí.
(Ó wo Tàfá) À bó ò rí gúdúgúdú tó so pé igi yóò dá léyin ìyá ìlù.
Músá: N se ni kò yé o pé kíkéré tí gúdúgúdú kéré kì í se egbé dùndún, àbí ìwó rí ibi tí adìye ti mi abéré rí? Ó sèèwò. Mo sáà gbódò rí i wí pé o jìyà sí nnkan tí o so yen ní. N ó lo sí ilé ìwòsàn, n ó sì lo wo ìwé tí wón fi gba àwon aláìsàn wolé ni òní yìí kí n lè fi rí Olówu, kí n wo àlàáfíà re kí n sì mo ohun tí n ó so fún ìyàwó rè. Sùgbón kí èyin méjèèjì má gbàgbé pé ojú yóò tún ara rí o. (Ó jáde)
Tàfá: Yeesà, agbejórò Olórun Oba. Àwon ańgéélì ni kí o fi wá mú wa níbi, kí o
ti Gebúréèlì síwájú pèlú idà olójú márùndínláádóje. (Ó kojú sí èkèji rè). À
bó ò ri oníyèyé, àlè àmùdá.
Àjílé: Tirè tilè kúrò ní yèyé, yéérí gidi ni. Ó rò pé àdáse wa ni kiní yìí. Kò mò pé láti òdò ògá pátápátá ni òrò ti sè àti pé kò sí ohun tí ó lè ti èyin re wá. Òro ti pé màlúù kú wàhálà bá òbe kì í se òro tiwa, àwa ò ní í te kóòtù dèyìn. Orùn elésè méjì ni elésè kan ń dáràn sí, wàhálà ti àwon ògá ni ìyókù.
Tàfá: Se bí wón ti so pé bí Olówu kú, hèn en en, bó kò tí kò kù, hùn un ùn. Se bí àwon àgbà ni wón máa ń so pé adìye a máa fò je nnkan tí a gbé lé orí ilé, ìwo ò mo ohun tí a ń se sí irú adìye béè ni?
Àjílé: Mo mò ón mònà. Se ni à ń gé e ní ìyé, ká gé e ní ìyé kí ó di òpìpì.
Tàfá: Hen en òo. Kí won wá lo pe Olówu òhún wá lónà òrun kó wá jàjàgbara fún won. Àwón olòsì. Ojú kúkú ti se tán ó ti ti babaláwo won báyìí, omo rè kú lósàn-án. A ó máa wò ó bóyá ewé ni yóò so pé òun kò rí ojú já ni tàbi àgbo ni yóò so pé òun kò lè wè. Olówu òhùn ló wá lo báyìí, a ó máa wo ohun tí yóò ti èyin rè wá. Won a sì máa dánnu, won a máa lénu bebe; “tó ba kú, tó bá kú”, àwon olùyà. O ò jé kí ń lo fàbò ohun tó selè tó ògá létí ná kí won tètè wá onísègùn ìjoba tí yóò yè é wò kí òkú ìgbé rè má dá òórùn pa wá níbí.
Àjílé: O ò puró o jàre. Èmi ò kuku rí oore kankan tó ń se fémi nígbà ó wà láyé. Àjàgbara; òmìnira, òmìnira la fé je ni? Ìyen ò se ànfàání kankan fémi rárá. Wón sá ní eni tó kíni tá à yó, aikíni rè pàápàá kò lè pani lébi. Eni tó wà láyé tí kò seni lóore, bó kú pàápàá, kò lè pani nípò dà. Ojú tàgádágodo won.
Tàfá: Ìwo lo tilè tún mú mi rántí òrò olómìniradé yen. Ojó wo ni àwon dúdú tó lè dá se ìjoba ara won gan-an? Wo gbogbo dúdú tó gbòmìnira, o ò rí i bí won se ń se ara won? Sé irú rè ni wón fé kó bá wa lÓgùdù mojò? Òmíràn á joba kárinkánse. Òmíràn á pa ará ìlú. Òmíràn á pa alátakò. Ibò tó gbé won wolé kò lè gbè won jáde mó. Kò sí ohun dúdú kò fi ojú dúdú rí tán. Owó ara won ni wón fi ń se ara won.
Àjílè: Òmìnira kó lèmi tilè ń pe èyí tí wón gbà yen, omi–ìnira lèmí mò ón sí nítorí wón ń gbà á tán ogba ni gbogbo nnkan ń le. Ojà á wón bí ojú, olóde ìlú á lé oba kúro lórí oyè, wón a kó owo ilè won lo sí ìlú òkèèrè. Àbò ò gbó, abé òyìnbó wù mí ju abé dúdú lo, ká má puró. Mo sì mò pé kè é sèmi nìkan, enu àwon òwó òmòwé wóńwé nìkan ló ń jàjàgbara, tálákà tébi ń pa kò mo ohun tó ń jé béè, ebi ò sá ni í wonú kórò mìíràn wò ó. Tá a bá sì lo sí òdò àwon tó ti gba omi-ìnira yìí tá a bèèrè lówó àwon ènìyàn ibè pé òyìnbó tó lo ni wón ń fé ni tàbí ìjoba tiwa-n-tiwa? Eye kò sokà ni won yóò fi ohùn kan so pé kí funfun ó padà ní wàrànsesà. Kán-ún yàtò sèèpè. Ó bó lówó omo tó ń jelè ká má so tomo tó ń jeérú. Dúdú kò dára, dúdú kò wùùyàn.
Tàfá: Òdodo ni gbogbo ohun tí o ń so, kò síró olóódoó ńbè páà. O ò jé n tètè lo sódò ògá òhún kí òkú eran isò ìgbàdo yìí tó di gíífà.
Àjílé: Kò burú. Èmi náà óò wolé lo rèé máa ko ohun tójú wa rí kale lórúko re.
(Àwon méjèèjì kúrò lórí ìtàgé. Iná kú).
==ÌRAN KÉÈJE==
(INÙ ILE KAN LÓGÙDÙ)
Tólá, Ìyá Onídodo:- (Nínú ilè ìdáná, ó ń féná) He è é, a ò tilè mo ohun tí ó se igi yìí.
Àbí òjó ti pa á ti ilé onígi wá ni?
Bósè, Ìyá Oníresì:- (Ó wolé pèlú àwon nnkan tí ó sèsè rà tojà bò) Áh a á, mo
se bí enì kan wà lódò yín ni. E sì ń dá sòrò. Sé kò sí?
Onídòdò: Kò sí. Igi yìí ló kò tí kò jo. Mo fé e, fé e, fé e, lóríi kò náà ni, túú ló ń rú. N kò mo ohun tó se é, bóyá òjó ti pa á láti ilé eni tí ó ń tà á ni, n kò mò. Mo sì ní n dáná díè ni o. Ohun tí yóò dáni dúró de onígbèsè eni, kí Olúwa má fi sí sàkáaní wa. Igi òsìsìrèrè yìí kò so pé òun kò fi òsì lo ènìyàn.
Oníresì: Hè è, Olòsì mà làwon onígi yen. Wón lè figi mímí se gbígbe féèyàn, kówó sá ti dówó ni wón mò. Wón á tilè máa sako. Wón a ní bálángbá se jé sára ògiri, tí gòlúgò se jé sógòdò, béè gélé ni igí jè sì àwon. Hùn ún un, ayé bàjé, olorì ń nájà oko, onígi náà ń sako. Àwon náà ò ní í pé máa sé Múrí.
Onídòdò: Èyí ti mo mà rí nìyen o. Ká fi igi náírà kan se dòdò sísì. Olòrun ló mo ibi
tí a ó bá ara wa dé ní ìlú Ògùdù yìí sá.
Oníresì: Mo mà kàn ń so tigi mà ni, igi nìkan mà kó. Àbí e kò rí gbogbo jíje mímu bó se dà lójà ni? Gaàrí wón, ó jojú lo. Ata ò seé kàn. Ma débè lepó dà ní tire. Ayé àtijó ni wón ti ń so pé eni tó bá ní sílèkan yóò ní abó, yóò níyàwó tó bá délé olókà. Láyé òde òní, náírà márùn-ún kò délé olókà bò. Ìtàkùn tó sì so agbè náà ló so légédé, gbogbo èyí náà kò sì sèyìn-in funfun.
Onídòdò: N kò tilè mo ibi tá a máa bá yààrá já nílè wa yìí. Gbobgo àwon ìlú tí kò fi ara mó ìjoba amèyà ni wón kò tí won kò kó nnkan wá sílè wa mó. Àfàkàn àfàkàn sì ni òrò yìí. O ò rí i wí pé a kò rí epo wa okò mó tí òrò fi di kélésè mésè le. Àìrí epo yìí sì ń dààmú àwa olóńje torí ń se ló ń jé kí owó ojà lo sókè. N kò si rò wí pé a lè fi ìgbà kan rí epo wà ní ilè yí láé tí bèlà yóò fi fun fèrè àfi tí iyán yóò bá se tán tí yóò di jíje gànbàrí ní Sókótó. Àlá tí kò lè se nìyen, àláa Kurumó.
Oníresì: Èwo tún ni àláa Kurumó?
Onídòdò: Àwon ènìyàn dúdú kan ni ó ń jé Kurumó. Tí òyìnbó bá ti òkè òkun dé, àwon ni ó máa ń ru òyìnbó gùnkè. Ó wá se, òkan nínú won wá ní òun lá àlá, òyìnbó ru òun lé orí. O ò rí i pé àlá tí kò lè se nìyen kí ibi tí a pè ní orí wá di ibi ilèélè?
Oníresì: Àlá tí kò lè se ni lóòótó. Njé o tilè gbó ohun tí àwon kan ń so kiri pé àwon
Òyìnbó yìí ti ń dewó? Wón ní àwon máa gbé omo wa sórí oyè.
Onídòdò: Iró mà ni. Kàkà kí ewé àgbon dè, pípele ló mà tún ń pele sí i o. Ta ni kò
mo ogbón ká feran sénu ká wá a tì. Iró ni wón ń pón ní bébà tó ò bá mò.
Béè, bá a pa téru láró, aso téru ni, bí a kùn ún lósùn, aso téru ni. Bí a tilè dì í ládìre pàápàá, ojú aláìmòkan ló ti lè yàtò.
Oníresì: Bèé, ìgbà kan lowó sì rí kíti kìti, nílè yìí náà ni, tí gbogbo ènìyàn ń fé aya méjì méta ní ròngbà, lójú wa náà ni. Sùgbón nísisìyí ń kó? Náírà ti di nára nàra, omó ti domokómo, ayá sì ti ń ya lo. Síbí ilé wá se tán, ó gbaludé. Onígaàrí fàbínú yo. Onípanla wá pèyìndá, èèyàn ò sòrè oníyán mó, a ò répo sèròjú obè mó. Nnkan lé, nnkan ò wò tó dífá fómo tó wá ra ráìsì lówó mi lóòórò àná. Ìgbà tí mo ti ní “Òfé nìresì, eran lowó, lomó bá je àsán ìresì, ló gbòndí gbúù. Mo lówó ń kó. Ó lóun ò jeran, ìresì òfé lòún je. Béè àìsí owó ló fá gbogbo sábàbí. Owó ò sí, èèyàn ò sunwòn, Kò sóògùn tó jowó lo. Àh à à, òrò n bá rò n tó ròfó. Mo mà gbó pé wón ti lu Olówu pa.
Onídòdò: Yéè yéè yéè, mo gbé o, n ò gbó.
Oníresì: Àní wón ti lu Olówu pa
Onídòdò: Sàn-àn-gbá ti fó. Ògunná kan soso tó kù fún wa ló tún bó sómi un, nnkan ti se. Ibo la wá fé bá yàrá já báyìí?
Oníresì: Kò ye mi o. Gbígbó tí a gbó, ń se ni gbogbo ojà dàrú nítorí wón ní kò kú fúnra rè, ń se ni wón lù ù pa.
Onídòdò: Àwon wo ló lù ú pa?
Oníresì: Àwon wo ni ìbá tún se bí kò se àwon ará ilé wa. Òrò hùn, hùn hùn a máa já nílé elédè?
Onídòdò: Sáwon olópàá? Àwon olópàá dúdú?
Oníresì: Àwon náà mà ni o
Onídòdò: Báwo ni síse báyìí? Nígbà wo ni kí á lo kí ìyàwó rè?
Oníresì: Kíkí kè? Bóyá won yóò ti lo sí kóòtù báyìí gan-an nítorí Músá tí ó jé agbejórò Olówu kò gba gbèré. Ó ti pé àwon olópàá léjó ní eye-kò-sokà. Wón ló so pé òun yóò rí i pé òun fi ojú àwon olópàá yen gbolè.
Onídòdò: Àwa náà lè lo sí kóòtù lo wòran nìyen. Kí á wòran tán kí á fi àbò sílé
Olówu láti bá aya olóògbé kédùn.
Oníresì: Kò burú. O ò wá jé á múra sísé. Jé n lo gbé ata wá nílé (Ó jáde).
Onídòdò: Èmi náà ó lo kó ògèdè mi tó kù sítòsí (Òun náà fi orí ìtàgé sílè, iná sì kú).
==ÌRAN KÉÈJO==
(NÍ KÓÒTÙ)
(Gbogbo àwon ènìyàn pé jo, wón jókòó. Àwon mòlébí òkú jókòó sí apá kan. Àwon agbejórò gbogbo náà jókòó sí àyè won. Àwon olópàá náà wà ní àyè tiwon. Àwon onísègùn náà kò sàìwà ní ibè. Ò se, adájó dé, wón pe “kootu”, gbogbo ènìyàn dìdè, adájó jókòó tán kí gbogbo won tó jókòó)
Olá: Kí á tó bèrè ejó tí a ní lónìí tí ó wà láàárín olóògbé Olówu àti àwon olópàá, mo fé fi tó gbogbo ènìyàn létí wí pé kò sí àyè fún enikéni láti ya fótò nnkankínkan tó bá selè ní ilé ejó yìí. Nísisìyí, n ó késí àwon agbejórò láti so bí wón ti jé àti eni tí ò gbà wón ní agbejórò.
Òjó: Kémìí olá ó gùn. Pèlú àse láti enu agbejórò ìjoba àgbà àti gégé bí òfin se fi lélè, mo wá láti gba gbogbo nnkan tó bá selè ní ilé ejó yìí sílè láìjé kí òkankan jé atadànù bíi kiní ajá. Emi ni Òjó, igbákejì agbejórò ìjoba.
Olá: Káre o, o se é púpò, Ògbéni Òjó. Yóò seé se.
Adé: Kára ó le baba. Èmi ni agbenuso fún gbogbo àwon olópàá ilè yìí tí ó jé wí
pé ní ònà kan tàbí òmíràn, wón so pé wón ní nnkan se pèlú ikú Olówu, ní
pàtàkì, kí ó tó se aláìsí. Òdò agbejórò ìjoba àgbà sì ni mo ti wá.
Olá: O se é, Ògbéni Adé. Sé agbejórò tán àbí ó kù?
Músá: Olúwa mi, èmi ni agbejórò fún gbogbo ebí olóògbé àti ìyàwó rè ni o àti omo rè ni o. Àní èyí tí n ó fi pè é ní eéwèèwá méjì, n ó kúkú pè é ní okòó. Èmi ni agbejórò fún gbogbo ìdílé Olówu pátápátá. Ìyàwó olóògbé ni ó sì gbà mí ní agbejórò.
Olá: O se é púpò, Ògbéni Músá. Kí a má dá èènà penu, kí a má bá òpó lo sí ilé olórò, kí a má se béè gba ara wa ní àsìkò púpò, kí Ògbéni Òjó kúkú bèrè
isé.
Òjó: E se é, olúwa mi. N ó kókó ka nnkan tí òkan nínú àwon olópàá wa, Ògbéni Tàfá, ko sí ilè tí ó lo báyìí: “Èmi jé òkan nínú àwon olópàá ní ìlú Ògùdú yìí. Ní ojó kan ni wón fi tó mi létí wí pé enì kan ń pín àwon ìwé kan káàkiri ìgboro tí ó lè mú kí àwon ará ìlú fa ìjàngbòn. Mo tún gbó wí pé okùnrin kan tí ó ń jé Olówú tí a ti lé kúrò ní ilè yìí ń padà bò láti ní owó nínú nnkan tí ó je mó ìwé tí mo so pé wón n pín yìí” “Gégé bí èyin náà se mò wí pé òpòlopò nnkan ni a fi àyè rè sílè ní ilè yí sùgbón kì í se ìwà burúkú, a kò gba òsi láàyè.”
“Wón ní, àìdúró nijó, mo múra, mo lo sí èyin odi láti pàdé Olówu. Kò pé náà tí mo dé ibè tí mo rí mótò ayókélé funfun kan tí ó ń bò. Sé bí inú bá se rí ni obì ń yàn, Olówu ni ó wà nínú okò náà pèlú okùnrin kan báyìí. Nígbà tí mo dá won dúró, òrò ìsokúso, òrò kòbákùngbé ni wón bèrè síí so sí mi, ìyen àwon méjèèjì tó wà nínú okò náà. Wón wíjó lo kánrin sùgbón láìfòtá pè, mo ní kí won jáde. Wón kò, wón sì fi ogbón àlùkóróyí lo mó mi lówó. Ìdi ìbo Mògún ni owó èmi àti àwon elegbé mi ti wá te wón.”
“Nígbà tí a dé àgó wa, mo bèèrè lówó Olówu wí pé se bí wón ni kó má dé ilè yìí mó ni wí pé ìwé àse tó fi wo ìlú dà? Ó ni òun kò ní ìwé àse kankan, nnkan tí mo bá fé kí n se, awo kan kò kojá ikú. Bí ó ti so eléyìí tán, ìpàkó ni ó ko sí mi tí ó bèrè síí rín èrín ìyàngì, ó ń fi mí se eléyà. Ibi tí ó ti ń se eléyìí ni ó ti subú lu sófà, ìyen ìjokòó tí ó wà ní ilè, ó sì dá a. Wón ní eni tí ó rán ni nísé ni à ń jé àbò fún. Mo fi tó ògá wa pátápátá létí wí pé Olówu wà ní òdò mi. Ó ní kí n fi í sí àhámó ni òdò mí di ojó kejì kí n tó mú un wá sí òdò òun”. “Bí gbogbo rè se mo nì yí, olúwa mi.” (Òjó lo jókòó. Músá jáde, ó sì kojú sí Dàání, òkan nínú àwon olópàá).
Músá: Wón ti fi ìwé kan sowó sí wa láti òdò adájó kan tí ó rí Olówu ní òdo yín. Adájó yìí ní òun bèèrè lówó Olówu bóyá ó ní nnkan láti so, ó ní nnkan tí ó so nì yí “Mo bèèrè fún àwon nnkan tí ènìyàn lè fi wè gégé bí ose, omi àti kànhìnkànhìn, won kò fún mi. Mo ní kí won fún mi láàyè láti máa ra ońje
tó bá wù mí, èbà nìkan ni mo ti ń je láti ìgbà ti mo ti dé ibí. Njé ìhòòhò ni ó tilè ye kí n wà láti ìgbà ti mo ti wà ní àtimólé?” Kí ni ó dé tí e kò fún Olówu ní aso?
Dàání: Àse tí wón fún wa ni a ń pa mó
Músá: Látì ibo?
Dàání : Látòdò ògá pátápátá.
Músá: Njé òfin ilè yìí gbà yín láàyè láti so eléwòn sí òkolonbo?
Dàání : Àse tí wón fún wa ni a tèlé. Wón ní ó lè fi èwù yìí pokùn so.
Músá: Wón ní e kò jé kí ó jáde náà?
Dàání: Béè ni
Músá: Wón ní tí a bá ké igi ní igbó kí á fi òrò ro ara eni wò. Njé kò tilè ye kí e gba eni tí e pè ní arúfin yìí láàyè láti gba atégun sí ara bí?
Dàání : Àse tí wón fún wa ni a ń tèlé
Músá: Ó dára kò burú. Njé e tilè lè so fún wa eni tí ó fún yín ní àse yìí pàápàá?
Dàání : Àwon ògá pátápátá
Músá: Ní ibo?
Dàání: Ògùdù yìí náà ni
Músá: Iyen Àbú?
Dàání : Béè ni (Dàání lo jókòó, Músá kojú sí Àbú)
Músá: Ògá pátápátá, wón ní e ní kí Olówu má wo aso kankan?
Àbú: Béè ni
Músá: Dàání ti so ìdí tí e fi so èyí sùgbón lékè eléyìí náà, e tùn fún un ní aso ìbora. Sé olóògbé náà kò lè ya eléyìí téérété kí ó fi pokùn so?
Àbú: Irú rè kò selè rí. Ń se ni wón máa ń gbìdánwó láti sá àsálà, won kì í fi pokùn so.
Músá: A tún gbó pé dídè towó tesè ni eléwòn náà wà títí tó fi kú.
Àbú: Kò sí iró ńbè.
Músá: Lóòótó, a mò pé ajá jìnà sí ènìyàn bí kókósè se jìnà sí orí. Nje tí ìwo bá ní ajá kan, o lè dè é mólè fún ìgba pípé láìtú u sílè nígba kankan?
Àbú: Tí ajá bá ti ya dìgbòlugi tó lè se ènìyàn ní ìjànbá, mo lè dè é fún odún. Nípa òrò Olówu, bí nnkan se rí gélé nì yí.
Músá: Ìyen ni pé ogba ni ajá dìgbòlugi àti Olówu nínú isé ibi sí ènìyàn?
Àbú: Mo se gbogbo ohun tí mo se láti dáàbò bò ó ni.
Músá: Kì í se nnkan tí mo bèèrè lo dáhùn, síbè náà, a rí òótó tí kò fara sin nínú ìdáhùn re. Ààbò ológbò sí èkúté, ti ekùn sí eran ìje.
O sí rí i pé ó yorí sí rere náà, àfi ìgbà tí o rí i wí pé ó kú?
Àbú: Gbogbo agbára tí mo ní ni mo sà láti fi rí i wí pé ó wà láàyè. N kò fé kí ó kú. Àmúwá Olórun ni.
Músá: Ó sì ye kí o mò pé Olórun è é sebi, àwa èdá owó rè la ò sunwòn. Kí a tilè pa ìyen tì. Irú ètó wo ni o ní láti de ènìyàn eléran ara bíi tìre mólè?
Àbú: Gégé bí ògá pátápátá, mo ní agbára láti se é. Ofin gbà mí láàyè láti rí i wí pé kò sá lo. (Músá lo jókòó. Adé tí ó jé agbejórò fun àwon olópàá dìde)
Adé: Àbú, a rí i gbó wí pé bí ó se wu àwon ènìyàn yín ni wón máa ń fi ìyá je àwon eléwòn tí wón bá kó sí abé ìtójú won, ìlò yààà bí omi òjò, àlòyó bíi tóró àtijó, àlùdè bíi mààlúù tó kángun sí Fúlàní. Sé òótó ni?
Àbú: Rára o. A kì í fi ìyà je àwon òdaràn. Sùgbón òpò ìgbá ni àwon òdaràn máa ń yowókówó. Tí wón bá se èyí, a máa ń so fún won pé kí wón ti owó omo won boso.
Adé: Njé a tíì rí enì kankan kí ó pe àwon ènìyàn re léjó sí kóòtù wí pé e fi ìyà je òun rí?
Àbú: Kò sí eni tí ó pè wá léjó béé rí. Sùgbón ó dàbí ìgbà pé àwon oníwèé ìròyin àti àwon òmòwé kò fi béè féràn wa.
Adé: Emi náà mò wí pé òpòlopò àríìríso ni ó ń káàkiri ìgboro nípa yín. Mo kàn bèèrè àwon ni kí á fi lè mo ìdí òkodoro ní íle ejó yìí. (Awon méjèejì lo jókòó, Músà dìdè, ó kojú sí Súlè)
Músá: Àwon ènìyàn re so pé e kò fi ìyà je Olówu. Sùgbón ní àkókó, ó kò láti sòrò, nígbà tí ò se, ó tún gbà láti sòrò. Kí ni o rò pé ó fa ìyípadà okàn yìí?
Súlè: Mo tóka sí òfin ilè wa kan tí ó kàn án nípá fún un láti sòrò ni ó jé kí ó so ó.
Músá: Njé o mo nnkan tí ó selè sí Olówu ní ìgbà kan rí saájú ìgbà tí e mú un yìí?
Súlè: Wón fi i pamò sí inú túbú
Músá: Ojó mélòó ni ó gbé ní ibé?
Súlè: N kò mo iye ojó tí ó gbé
Músá: Jé kí n rán o léti. Ojó mókànlélógórùn-ún ni.
Súlè: Hèn èn én? Kí ni a ti fé se ìyen nínú òrò tí ó wà nílè yìí?
Músá: O sé é. Nnkan tí mo kàn fé fi yé o ni pé títí gbogbo ojó yìí, ojó mókànlélógórùn-ún, kò gbin, kò fohùn. Ìwo wá fi òfin kan hàn án ní òtè yìí, ó ti yára ń kako. Odoodún àti bí ojó se ń yí lura ni ènìyàn máa ń gbón sí i sá. N kò ní í jé kí á fi èyí gba ilé ejó ní àsìkò jura lo. Mo kàn fé láti tóka òdodo tí ó wá nínú òrò yìí hàn ilé ejó ni. Ti a bá sá so pé mò ón, òmòràn ní í mò ón. Jé kí á gbàgbé ìyen ná kí á tún bi elòmíràn lórò. (Súlè jókòó Sálísù dìde). Ògbéni Sálísù, gégé bí àwon onísègùn ti fi tó wa létí, wón ní ó dàbí ìgba pé e rí Olówu.
Sálísù: Béè ni
Músá: Njé o tilè lè là wá lóyè bí Olówu se fi orí sèse?
Sálísù: Rárá o, torí ilè tí kò ti ojú eni sú, òòkùn rè sòro í rìn. (Sálísù lo jókòó, Súlé tún ìde)
Músá: Súlè, wón ní agbà eégún ní í mo òjè í kì, ìwo ni n ó bi ní ìbéèrè yìí. A rí i kà nínú akosílè re wí pé ní ojó tí ìsèlè a-forí-pa yìí selè, ń se ni Olówu dédé dìde bí eni tí nnkan ta lé tí ó fò sókè bi ológbò tí iná jó lésè tí ó sì gbé àga tí owó rè bà tí ó jù ú lu olópàá kan. Sé òótó ni?
Súlè: Béè ni
Músá: O ní léyìn èyí, ó tún lo bá olópàá tí ó wà ní itòsí,ó tún kó ìkúùkù bò ó?
Súlè: Béè ni
Músá: O ní òpòlopò olópàá ni ó kojú Olówu kí e tó lè ségun rè
Súlè: Àwa márùn-ún la kojú rè.
Músá: Ní ibi ti gbogbo yín tí ń yí ara yín sí ebè yí ara yín sí iporo, njé enikéni lu Olówu?
Súlè: A kò lù ú, nígbà tí kì í se eran. Òun ni ó fi orí sán ògiri fúnra rè.
Músá: Ìyen ni pé apá ní ń jé apá, itan ní ń jétan, gèngè àyà ń jé gèngè àyà, kò sí ibì kankan tí e ti fi kóndó gbá Olówu nínú won?
Súlè: Kò sí?
Músá: Kò burú, òrò kan Onísègùn Awósanmí.O se àyèwò sí opolo Olówu
Awósanmí: Béè ni
Músá: Eni tí ó tún ràn ó lówó láti se isé yìí ni Onísègùn Olú.
Awósanmí: Béè ni
Músá: Jé kí n ka díè lára ìwé tí Olú fi owó ara rè ko sílè nípa Olówu “Opolopò ibi ni opolo yìí ti bàjé tí ó sì jé wí pé kì í se ojú lásán”. Sé òótó ni opolo náà bàjé? O kè?
Awósanmí: Òótó ni. Bí kò jé béè Olú kò ní í so béè.
Músá: Njé sísubú tí Olówu subú ni o rò pé ó fa gbogbo egbò yìí?
Awósanmí: Ó lè jé béè.
Músá: Tí a bá fi bíi kóndó nà án ń kó?
Awósanmí: Ìyen náà lè fà á.
Músá: Kò burú, enu nnkan tí mo fé gbó nìyen. E se é. Ó ku òrò kan tí mo fé bi Àbú. (Awósanmí lo jókòó, Àbú tún dìde) Mo rí i kà nínú àkosílè re kan tí o so pé olóògbé Olówu ń díbón wí pé ara òun kò dá.
Àbú: Ó sèsè wá tànmó-òn sí mi pé olóògbé náà kò díbòn ni.
Músá: O tán nínú mi (Awon méjèèjì lo jókòó. Òjó dìde, ó kojú sí Làtí)
Òjó: O kó isé ìsègùn dé ojú àmì ó sì ti pé tí o ti n se isé yìí?
Làtí: Òótó ni. Bí ojó Béélò se pé ní Ìlorin tí tàwùjè se pé látàrí béè ni tèmi náà
se pé pèlú ìsègùn.
Òjó: Gbogbo ènìyàn ti mò pé isé lanúlanú àti pófunpófun ni o ń se?
Làtí: Yíye ìfun, èdò, àpólúkú àti gbogbo nnkan tí ó bá wà ní ara ènìyàn wò ni
isé mi.
Òjó: Kò burú. Músá, ó dowó re. (Músá dìde)
Músá: (Ó kojú sí Làtí) Wón pè ó pé kí o wá ye Olówu wò àbí?
Làtí: Kò síró ńbè
Músá: O sì yè é wò?
Làtí: Mo yè é wò mònà. Isé mi sá ni
Músá: Nínú àkosílè re, o so wí pé o se àkíyèsí egbò kékeré kan ní abé ètè Olówu
àti pé ètè náà wú bí ètè eni tí agbón ta?
Làtí: Béè ni
Músá: O tún ní o rí ibi tí ó dàbí ìgbà tí a fi yá ògiri ní apá rè?
Làtí : Mo rí i
Músá: O tún rí i pé apá àti esè rè wú?
Làtí: Tàpá tesè rè ló wú bòmùbòmù.
Músá: Njé o bèèrè ìbéèrè kankan lówó Olówu?
Làtí: Mo bèèrè
Músá: Njé o se ìwádìí bí ó se fi ètè gba ogbé bóyá ìgbátí ìgbámú bí i ti keríkerì ni?
Làtí: N kò se ìwádìí
Músá: Njé o se ìwádìí bí egbò apá rè se dé ibè bóyá patiye ló gbó mó on lára tàbí kóńdó ni wón kán mó on?
Làtí: N kò bèèrè
Músá: O sì ló o bèèrè òrò lówó Olówu. Kí lo wá bèèrè lówó rè gan-an nígbà tí ó jé pé àlàáfíà rè tí ó ye kí ó je ó lógún kò je ó lógún? (Ibi tí wón so òrò dé nì yí tí adájó fi pe Olá tí ó sì so òrò kélékélé sí i létí, ìyén sì wá dá gbogbo ènìyàn ní menu)
Olá: Ó tó. Ní ibí yìí ni a ó dá ejó dúró sí, a sì sún un síwájú di ojó mìíràn.
(Wón pé “kootu”gbogbo ènìyàn dìde dùró, adájó jáde, àwon ènìyàn náà sì ń jáde ní méjì, méta. Iná kú).
==ÌRAN KÉSÀN-ÁN==
(NÍLÉ OLÓWU)
(Léyìn ìgbà tí gbogbo ènìyàn ti kúrò ní ilé ìdájó tán, òpòlopò àwon
ònwòran ni ó bá Rónké wálé. Aso dúdú ni Rónké wò. O se, wón délé,
gbogbo won lo jókòó sí pálò)
Rónké: E se é o, e se é, a dúpé o, e ò ní í firú è gbà á o.
Bàbá Òkè Ilé: E sáà jókòó báùn. Gbogbo rè náà ni yóò ní ìyanjú. Won yóò fi ìyà tí ó tó
ìyà je àwon olópàá yìí. Sé ó pé tí wón ti ń se. Ojú won yóò rí àtàláátà baba
àlààrùba.
Ìyá Ojà Oba: KÓlúwa sáà bá wa wo àwon omo yìí
Yèyé Òkèrèwè:Bógèdè ò kú omo è é rópò rè. Àwon omo yìí náà ni yóò gba isé baba won
kanri. Won yóò sì se é ju baba won lo. Àwon ni yóò tilè sì gbà wá lówó
funfun nítorí wón ní kÓlórun jé kómo eni juni lo, àdúrà àtàtà.(Omo tí won
dárúko yìí mú kí ekún gbon Rónké. Ó bú gberegede, gbogbo ènìyàn sì ń bè
é)
Rónké: (Pèlú ohùn arò) Ikú ò jémi lóni mó, òrun lònìyàn mí wà. Eyin asekú pani,
èyin asekú pààyàn, e ó jìyà látayé lo dálùján-ánnà lágbára Olúwa.
Akígbe àkókó: Mo ni kó o fi wón sílè máa wòye
O jé n pomo olá, omo ekùn
Olówu o, omo fún-n-ké ò
Ká tó rérin ó digbó
Ká tó réfòn ó dòdàn
Ká tó réni tí ó se bí Olówu
Ó dòrun.
Òkansoso ìbènbé tó kojá egbèrún ìlú
Omo Oláníkèé, omo Aráyeni, omo Èyíwùmí.
Kólédafé ò, Arígbábuwó ò
Akékarakára kólòrò ó gbó omo gbómo fágàn
Òsùpá se bí eré wòlú
Aréweyò, Dáradóhùn, omo Olówulógùdù tí ò sí láyé mó
Òrun dákun delè féni ó lo
Kó o sì dákun má kánjú mó, gbogbo wa là ń bò
N ó pè ó bí ológún erú
N ó pè ó bí ológbòn níwòfà
Omo Tèmídayò tó se bí eré pàwò dà
Dúdú ò ní í gbàgbé re
Gbogbo ajàjàgbara ni ó máa rántí re sí rere
O lo sórun lòó simi òrun rere
Òrun ènìyàn àtàtà
Kò séni tí ò níí ròrun
Kò séni tóko baba rè ò ní í dìgbòrò
Wón ní bó ti wù tá a perí àkàlàmàgbò tó.
Ó gbódo légbèrún odún láyé dandan
Sùgbón ó se ó pò, àkàlàmàgbò èyì ti podún je láìwèyìn.
Òwò àdá mò ti kádá léyín, igi dá
Olówu wáá kú tán, ewúré ilé ò réléèpo
Àwon àgùntàn, won ò rólógèdè
Òbòró ojú gbòdó oko omoge
Ìgbín tí ń ràjò tó filé rè kérù
Omo ojú pón koko kò fó
Igi ńlá tí ń sorógbó
Èyí règèjè tí ń sobì
À ń lé e nílùú ó tún ń molékúnlé
Òsíkí alángbá wèwù èjè
Afárá se bí eré, ó dá
Ká kán ludò ló kù
Eni afisé ògbàgbà rán tí ń gbani ti lo
Tapó wá se bí eré ó wonú apó
Ó gbénú apó
Tapò wonú àpò ó wolè síbè
Mo ní àti tapó àti tapò
Tó bá wonú agbòn, a dìpà ode
Àti mímò-ónse re, àtàìmò-ónse re,
Olówu
Káwon èrò òrun máa bá o se é
Kórun dèdè dákun delè féni ó kú
Mo kúkú mò pé o ò so pé o ò jeun mó.
Àwon olòtè ló jékú yowó re láwo
Eyin tó o fi sílè kÉdùmàrè jé ó dàkùko
Rónké, mo ní o rójú, ojú là á ró
Torí òfò lo sará yòókù
Gbogbo wa la meni ohún se
Orin: Njé tá a bá dàgbàdàgbà
Tá a bá wonú ilè
Omo eni ní o wolé deni
Akégbe Kejì: Ó tó. Mo ní o jé n gbà á lénu re
O tó so ó dorin
Torí mo bokùnrin jé ńjó mo gbó nnkan àdélé wí
PÓlówú towó olòtè filè bora bí aso
Omo awo tó relé tó ròrun rè é simi.
Mo kégbe àké ìsimi lójó òhún
Mo ròkè rodò láìsosè wò
Gbogbo ayé pa lóló wón dáké lo kánrinkánse
Omodé kò, won ò jeun
Àwon pínnísín kò, won ò kígbe oyàn
Aráyé ń ké, ará òrun ń fohùn
Sàngó ń ké, béè lOyá ò dáké
Ìkòkò kò, won ò rodò
Apé kò, won ò sesu
Odé kú, ó lo sí Mòro
Àgbè gbékú mì tòun tebè rè
Ikú pa gbani-gbani, ó pÓlówu
Omo asogbó dilé
Asògbé dìgboro
Ó ní ká múrá, ká gbara wa
Njé ta ló lè jàjàgbara bí tOlówu Rónké.?
Oká ojú ònà tíí wú bamùbamù
Apani ká tó fowó kan sèkèté
Aponi lóòyì ranyin ká tó débi agadagídì.
Ó torí dúdú gbégbó
Ó torí dúdú gbégbèé
Ó titorí dúdú gbéjù láàárín oko
Eni ńlá, èèyàn iyì tá a fi í joba
Mo níwo loba láàrin òpò èèyàn
Torí gbajúmò lónìlú, ń se loba ń pàse
Iró lowó ń pa, omolúàbí ló jù
Agbé kú, òrò aró dópìn-ín
Àlùkò kú, a ò tún rósùn mò
Atòrun wá solùgbàlà bí i ti Jéésù bí i ti Mò-ón mò.
Njé a ò níí gbàgbé re o, omo Ògùdù mosù
Ò torí ìjàgbara, ó lésè gígùn
Ó torí dúdú, ó fira rè wólè
Àwa náà ò nì í sùn
A ó máa se é lo níbi tó o bá a dé.
(Gbogbo ewì tí wón ń ké àti àròfò tí wón ń fò, ekún ni Rónké ń sun àti àwon omo Olówu. Ìgbà tí àwon akéwì sì dáké tí wón rò ó tí kò gbó ni wón ti mú un pèlú àwon omo wolé lo, gbogbo ènìyàn sì tèlé won, iná sì kú).
==ÌRAN KEWÀÁ==
(NÍ KÓÒTÚ)
(Iná tàn, àwon ènìyàn ń wolé wón sì ń tàkúrò so kí adájó tó dé )
Bòdé: (Ó bo eni tí ó bá lórí ìjokòó lówó ) Ikéowó oko Mopélólá, gùùkàn èyìn orùn nínú pílésò. Ìwo náà wà?
Láyí: Agùntásoólò oko Adéolá, Àyìndé agbélékalèbíère, Ó torí elégàn, ó légbèrin òré, ìwo nù-un? Emi náà wá.
Bòdé: Sé o wá ní ìjósí náà?
Láyí: Mo wá mònà. Ta ni kò ní í wá sí ibi èjó ìkú Olówu. Bí a rí eni tí ó se èyí,
a jé pé kì í se dúdú ló bí i.
Bòdé: Báwo ni o se rò pé ejó náà yóò rí?
Kéhìndé: (Ó dédé já lù wón) E má bínú pé mo dédé já lù yìn, òrò yín ló kó wò mí
lákínyemí ara. Bí ó tilè se adití ni eni tí ò jókòó sí orí àlééfà ìté ìdájò, yóò
dá àwon olópàá lébi.
Láyí: Ní ìlú tí nnkan bá ti dára mà nìyen o, ní ibi tí a kò ti da ojú òfin délè. Ní
òdo wa níyìn-ín, èké ni yóò rojó, èké ni yóò dá a. Sùgbón a kò mo nnkan tí adájó èyí lè se sá o.
Bòdé: Bóyá… (Adájó wolé, wón pe “kootu”, gbogbo ènìyàn dáké, wón sì wò sin-in bí obe páànù. Ìdúró ni gbogbo wón wà pèlú, adájó jókòó kí won tó jókòó)
Olá: (Ó dìde láti sòrò) Yorùbá bò wón ní alé emu, òórò isà, kùtùkùtù là á jí ta àgò imò gbígbe. Mo rò pé ejó tí ó ye kí á tètè múra sí kí á parí kíá ni ejó Olówu gégé bí ó se jé. Mo sì rò pé tí nnkan bá ń lo bí a se se ètò rè, yóò férè pari lónìí nítorí náà a ò ní í fi òrò falè. Nígbà tí a ń sún ejó sí iwájú ní ìjelòó, Músá àti Làtí ni wón ń sòrò lówó, òdò won náà la ó sì ti bèrè (Làtí àti Músá dìde).
Músá: Béè ni. E se é, Olúwa mi. (Ó kojú sí Làtí)
Nígbà tí o ń bò ní òdò Olówu, ó pe Ògbéni Tìjání dání?
Làtí: Béè ni.
Músá: Ta ló ránsé sí o?
Làtí: Àbú
Músá: Kí ni ìdí tó fi pè ó?
Làtí: Ó so pé Olówu kò tò béè ni kò sì sòrò.
Músá: Ó tán? Nígbà tí ìwo dé ibè, o rí i tí aso Olówu tutù?
Làtí: Ó tutù jìn-nì-jin-ni pèlú ìtò
Músá: Ení rè ń kó?
Làtí: Òun náà tutù ó sì ń rùn.
Músá: Won kò sì se nnkan kan nípa rè nígbà tí ìwó wà ní ibè?
Làtí: Wón kò se nnkan kan
Músá: Njé o gbàgbó pé òótó ni pé kò tò?
Làtí: Ó tò kè. Ó tò sí orí eni àti si ara aso rè.
Músá: Njé o tilè mò bóyá wón wè fún un?
Làtí: N kò mò.
Músá: Kò burú. N kò tún ní ìbéèrè kankan báyìí ná. (Àwon méjèèjì lo jókòó, Adé
dìde)
Adé: Olúwa mi (Ó kojú sí Olá), Mo fé látí pe onísègùn Hàrámù láti so tirè.
Olúwa mi, mo fé kí e ránti pé nígbà tí ilé ejó yòó bèrè ìjókòó ní òórò yìí,
òyì orí gbé Hàrámù, tí ó ń pòyì ràndàn, tí ó ń pa ràdà. Mo fé kí ilé ejó bèèrè ní owó rè bóyá ojú rè ti wàlè tàbí ó sì wà ní ara rè (Adé jókòó, Olá dìde, ó kojú sí Hàrámù)
Olá: N gbó, Hàrámù, sé lùkúlùkú tó dà bò ó léèkan ti lo? Sé orí fífó ti fi ó sílè?
Sé ojú re sì ti wá da wáí wàyí?
Hàrámù: Gbogbo rè ti lo
Olá: Ojú re tí ó ń sú ń kó?
Hàrámù: Ó ti lo. E se é, a dúpé
Olá: Aìísìí mò o, ó tun lè dé lójijì o. Sé òjijì là á gbókú adígbónnákú, òjijì sì ni
emèrè omo ń bá Olórun lálejò, tí ó bá tún dé, sé o óò tètè so kí á lè mo…
Hàrámù: (Ó dá òrò mó òn lénu) Hówù! Mo se bí òpò onísègùn ló wà níbì àbí kí ni a
ti ń se òkú lórun. Tí ó bá tún dé sí mi, won yóò mo ohun tí ó tó tí ó si ye
láti se.
Olá: Pé won kò ní í jé kódò ó gbárère lo kó? Tó bá jé béè, ká kúkú múse se,
àìdúró nijó. (Olá jókòó, Adé dìde)
Adé: Ògùdù níbí ni o ti ń se isé onísègùn
Hàrámù: Béè ni
Adé: Àbú ni ó ránsé pè ó wá sí àgó olópàá? Kí ni ó so fún o?
Hàrámù: Ó so fún mi pé àwon ní eléwòn kan lódò. Ó ní eléwòn pàtàkì ni. Ó ní
eléwòn yìí ń pin àwon ìwé kan tí ó lè mú kí a lé oba tí ó wà ní orí oyè
wogbó lo pátápátá. Ó ní ó dàbí ìgbà wí pé ara eléwòn yìí kú tùètue sùgbón
òun fé kí òun (Hàrámù) se àyèwò sí i bí ó bá se rí. (Ibi yìí ni Músá ti já lù wón tí ó sì gba òrò ní enu Adé, Adé sì lo jókòó)
Músá: Ó tó ìgbàwo kí o tó parí àyèwò re lára aláìsí náà?
Hàrámù: Ó tó wákàtí kan
Músá: O ri i wí pé apá òsì alàìsí náà ti kú?
Hàrámù: Béè ni
Músá: Ó ní ó dàbí ìgbà wí pé esè òsì náà kò sì ní agbára tó bí ó ti ye?
Hàrámù: Mo so béè
Músá: O tún ní bí ènìyàn fi iná jó o pàápàá, bóyá ni ó fi lè fura?
Hàrámù: Mo so béè
Músá: Àpeere burúkú gbáá ni o sì pe eléyìí?
Hàrámù: Nnkan tí ó ń tóka sí ni pé olóògbé náà ti fi opolo sèse.
Músá: Báwo ni a se lè mò pé bí a bá fí iná jó enìyàn lésè kò ní í fura láìfí iná gidi
jó o wò? Àbí o fi iná dán olóògbè yìí lára wò ni?
Hàrámù: Rárá o. Òbe kò dára lórùn, iná kò dára lára. N kò fi iná dán olóògbé náà
lára wò. Tí a bá so pé kò ní í rí béè tó bá rí béè ń kó? Tí a so pé iná kò ní í
jó o kí iná sì wá jo ó. E ò mò pé ìdárànmóràn nù-un, àáyá tó so pé òun yóò
tún ojú omo òun se tó ti owó bò ó lójú. A kì í fi iná dán ara ènìyàn wò
nítorí kì í se igi.Bí ènìyàn tilè ké igi ní igbó, ó ye kí ó fi òrò ro ara rè wò.
Nnkan tí à ń se kó nìyen.
Músá: Kí ni e wa ń se?
Hàrámù: Nnkan tí a máa ń se ni pé a ó rin aláìsàn náà ní àtélesè pèlú ìka, a ó fi rìn ín
láti òkè lo sí ìsàlè, tí kò bá fura, a lè mú abéré kí á fi gún un díè wò, tí kò
bá tún ti fura, a jé wí pé bí a fi iná ra á lésè pàápàá, kò le fura.
Músá: Kí ni orúko tí a ń pe irú àìsàn yìí?
Hàrámù: Atèmá-fura
Músá: Kí ni ìwúlò rè fún isé yìí?
Hàrámù: Bí atèmá-fura bá ń se ènìyàn, a jé wí pé ó ti fi opolo gbogbé.
Músá: Atèmá-fura ni ó sì ń se é? Làtí náà ní láti se àkíyèsí rè?
Hàrámù: Béè ni. Mo tilè so fún un tó ìgbà méta kí ó jé kí á jo yè é wò. A sì jo yè é
wò fín-ní-fín-ní, a yè é wò, a tún un yè wò. Ìgba yen ni mo tó wá té ara mi
lórùn pé àrùn ojú ni eléyìí kì í se àrùn inú àbí àrùn tí ó bá ti ń mú ìgbà lo tí
ó ń fa òódúnrún dání sáa ti kúrò ní àìperí, mo ní dájú sáká, atèmáfura nì yí.
Músá: Njé ènìyàn lè díbón atèmá-fura
Hàrámù: Ní àádòrùn-ún ìgbà ó lé mésàn-án nínú ogórùn-ún, kò seé se.
Músá: Njé o tún se àkíyèsí nnkan mìíràn?
Hàrámù: Béè ni. A tún se àkíyèsí àìsàn kan tí ó máa ń bá ohùn jà.
Músá: Kí ni orúko rè?
Hàrámù: Àpètúnpè ni à ń pè é
Músá: Kí ni o rò pé ó tún ń fa ìyen?
Hàrámù: Opolo tó fi sèse yìí kan náà ni
Músá: Kí ni ó ń jé àpètúnpè?
Hàrámù: Àpètúnpè ni wí pé kí aláìsàn máa tún òrò tàbí àpólà gbólóhùn tí a bá so sí i
pé léralérá. Yóò máa pe òrò inú gbólóhùn yen léraléra
Músá: Fún àpeere, tí a bá so wí pé “Sé o ń gbádùn?” Yóò máa dáhùn wí pé “o ń gbádùn, o ń gbádùn, o ń gbádùn…”
Hàrámù: Rárá o. Yóò so wí pe “ gbá gbá gbá gbádùn …”
Músá: Nítorí nnkan tí o se àkíyèsí yìí, o ní kí won ye ònà tí èjè ń gbà ni inú
olóògbé náà wò?
Hàrámù: Béè ni.
Músá: Kí ni ó wá rí?
Hàrámù: Mo rí ìjánjá opolo díèdíè nínú èjè náà
Músá: Báwo ni èyí se se pàtàkì sí nínú àyèwò re?
Hàrámù: Ó ń fi ìdí ohun tí mo ti so télètélé múle ni
Músá: Ní sókí sá, o sá mò wí pé nnkàn ń dààmú Olówu?
Hàrámù: Béè ni
Músá: O sì jé kí Làtí àti Àbú mò wí pé o ti rí àpeere mérin, ó kéré tán, tí ó fi hàn
kedere wí pé nnkan ti selè sí opolo Olówu?
Hàrámù: Béè ni
Músá: Àwon àkíyèsí wònyí sì ti selè kí Olówu tó kú?
Hàrámù: Béè ni
Músá: O se é púpò, onísègùn Hàrámù (Àwon méjèèjì lo jókòó)
Olá: (Ó dìde) Mo rò wí pé o ti se tán pèlú onísègùn
Hàrámù? Tí ó bá jé béè, n
kò ní ìfé láti pe elérìí kankan mó nítorí ejó yìí gbódò dópin lónìí. N ó pe
àwon agbejórò wí pé kì won so ti enu won kí ìdájó tó bèrè. Eni tí n ó sì kó
pè ni Òjó yèúgè.
Òjó: Nnkan tí a ń se ìwádìí sí ní ilé ejó yìí ni wí pé bóyá àsìse kankan tàbí ìwà
ìkà wá láti owó àwon olópàá, àwon onísègùn tàbí àwon tí ó ń tójú eléwòn
nípa ikú tí ó pa Olówu.
A ti ní èrí pèlú ìdánilójú pé ohun gbogbo ti parí àti wí pé láti nnkan
bíi wákàtí méfà sí méjo léyìn ìgbà tí Olówu ti fi ara pa ni eran tí ó bàjé kò ti bèrè sí ní í ní èdò mó tí òró sì ti bèrè sí níí kojá bí a se fi i sí.Ìgbà yìí ni a ti mo wí pé sàn-ngbá ti fó ti pé. Ó sì ti pé tí omóye ti rin ìhòòhò wojà,
kò sì sí ohun tí enikéni lè se láti mú aso bá a mó.
Nígbà tí yóò fi se díè sí èyí, kò sí nnkan tí àwon olópàá tàbí onísègùn lè se mó láti fi ràn án lówó. Nítorí náà, mo fé kí ilé ejó gbà pèlú mi wí pé ikú tí Olówu kú kì í se láti owó enì kankan, a kò sì lè ka èsè rè si enikéni lórùn.
Olúwa mi, ohun tí ó selè yìí, ohun tí ó seni láàánú púpò ni. Ejó yìí
sì jé ejó tí ó kan àwon méjì tí won kò fi agbára féràn ara won, ìyen olópàá
ní apá kan, eléwòn ní apá kejì.
Olúwa mi, òrò náà le lóòótó, ó le ó sì gba ogbón, sùgbón àìfi èlè ké
ìbòòsí ni ìbòòsí kò seé jó, bí ojú bá fi ara balè, yóò rímú. Bí yànmùyánmú bá bà lé ni ní ibi tí kò dára, sùúrù ni a fí ń yanjú rè. Kiní òhún só sí ni lénu tán ó tún buyò sí i, isó ò séé pónlá, iyò ò seé tu dànù. Omi ló bù sí ni lénu tó ní kí á máa féná, iná ò gbodò kú omi ò sì gbodò jò dànù. Eni tí ó ki towótesè bo ègún kò gbodò kánjú, sùúrù ni a ó nà sí i, olúwa mi, tí a ó fi
yanjú gbogbo rè pátápátá.
A kò gbodò fi bó se rí sílè kí á máa tanná wá báyìí ló se ye ó rí kiri. Nítorí ìdí èyí, olúwa mi, nnkan tí àwa yóò so fún ilé ejó yìí ni wí pé a kò rí àsìse kankan láti owó enikéni tí a lè so wí pé òun ni ó fa ikú Olówu, tó fi bèrè láti orí àwon olópàá, awon onísègùn àti àwon tí ó ń se ìtójú eléwòn. Irú ojú yìí ni a ó fé kí adájó bá wa fi wo ejó yìí.
Olá: O se é púpò Òjó, òrò kàn ó, Adé.
Adé: Olúwa mi, láti ìgbà díè séyìn, a ti gbó a sì ti rí òpòlopò nnkan èrí ní ilé ejó
yìí.
Olúwa mi, òpò ìgbà ni àánú àwon olópàá máa ń se mí. Òro won dà bí òbúko. Òbúko ní àìsàn olówó òun yìí ń ko òun ní ominú, ó ń ba òun lérù pèlú. O ní bí ó sàn fún un, won yóò fi òun wú ewu àmódi, bó sì kú èwè, won yóò fi òun se àríyá òkú. Báyìí gélé ni òrò àwon olópàá se rí tí àánú won fi máa ń se mí
Sùgbón a dúpé, a ní irú ilé ejó yìí. Wón ní aríléróde kì í jeun àwùjo tì, àse lásán loba ń pa, gbajúmò gidi ló nìlú, a ó máa rí yín bá.
Gégé bí mo ti so, láti ìgbà tí ejó yìí ti bèrè bí ijó méta séyìn ni a ti ń gbó orísírísi èrí ní ilé ejó yìí ní òkankòjòkan. Oníwá ti wí, tèmèdò ti fò, èyí tí ó jé kókó tí a sì rí dìmú jù lo gégé bí òótó ni wí pé, ní àgó àwon olópàá, nnkan fé sí Olówu lára. Nnkan tí ó sì seé se, nnkan tí ó lè selè, nnkan tí a sì lè fi ojú dá ni wí pé nínú gbàwòsí-n-ò-gbàwòsí, gbónmi-si-i-omi-ò-tó-o tó tèlé e ni Olówu ti fi orí pa. Eni tí ó bá sì so wí pé se ni àwon olópàá tó ń tójú Olówu fi nnkan gbá a lórí kò fi ara balè fi etí sí gbogbo èrí tí ó ti ń wá sí ilé ejó yìí, ìyá oba ni ó sì fi ń pe ìyá ebo, ó sì ti gbàgbé pé kò sí ojú ogbé yànmòkàn yanmokan kankan lára Olówu láti fi hàn pé se ni àwon olópàá fi ìyá je é. Hábà! mo se bí bá a tilè gbáni létí lásán, ó ye kówó ó lé pòndànràn pondanran létí eni ábòntórí kóńdó baba egba!
Èsùn tí òré mi fi kan àwon olópàá wí pé wón fi ìyá je Olówu kò mú iná dé oko rárá. Ń se ni ó gbé èro rè lórí àwáwí àti àsodùn tàbí pé o fé kí owó àwon mòlébí Olówu te àwon olópàá tó ń mú ojú tó ìdáàbòbò ìlú. Ó ti gbàgbé pé rírò ni ti ènìyàn, síse ń be lówó Olórun Oba.
Bí òré mi se ń ro ejó, ó dàbí ìgba pé o wù ú láti yí òfin tí ó de àwon olópàá padà, ó fé mo ìdí abájò, ó fe mo àtisùn Olórun oba, ó fé mo ìséjú akàn, ó fé ri fìn-ín-ìn ìdi kókó, iró sì ni, kò ní í lè se é.
Òré mi kò fi èlè wádìí òrò lówó àwon ènìyàn mi. Lóòótó, tómo ení bá dára ká wí, Ògbéni Músá se isé rè bí isé. Ó se é gidi ni. Ó se wàhálà púpò. Gbogbo nnkan tí ó ye kí ó mò nípa ikú Olówu ni ó se ìwádìí fín-nífínní. Fún èyí, ó ye kí á kí i, kí á yìn ín.
Sùgbón lékèe gbogbo èyí, kí ni àbáyorí? Ojó ojà? òfo ni, ojó kejì ojà sì tún ń kó èwè, òfo náà ní. A ti gbó èrí. Ti wí pé a kò rí èrí kankan dìmú tí ó so wí pé àwon olópàá fi ìyà je Olówu nìkan kó, a tún rí i wí pé opolo tí Olówu fi pa ni ó se ikú pa á àti wí pé kò sí èdá alààyè kankan tí ó ní owó nínú ikú Olówu.
Gbómo sílè kó o gbe ohun mìíràn, àfi eni tí yóò gbé gbèsè. N kò rò wí pé oré mi tún lè rí nnkan kan so lórí òrò yìí mó ju èyí tí wón ti so yen lo. Nítorí ìdí èyí, olúwa mí, inú mi yóò dùn tí e bá lè gba èyí tí mo so yìí yèwó kí e fa ìwé ejó ya.
Olá: O se é Adé, Ògbéni Músá, ó kàn ó.
Músá: Olúwa mi, lóri ejó yìí, ilé ejó ti gba èrí. Gégé bí òfin sì se so, alé níí kéyìn òsán, léyìn ìgbà tí ilé ejó ti gbó láti enu iwá àti èyìn tán, tí lágbájá ti wí, ti dóòlà fò, tí lámorín so, tí tèmèdò fò, tí a ti gbó ti enu àlérépèté gégé bí Ògbéni Adé se so, nnkan tí ó kàn ni wí pé kí ilé ejó so nnkan tí ó rí.
Wón ní Olórun nìkan ni ó lè se èrí afeyínpínran àti wí pé èèyàn méjì ni òrò máa ń dùn lénu won, arúgbó àti àlejò nítorí wí pé a kò lè já won. Arúgbó yóò so pé kí won tó bí ènìyàn ni ó ti selè, àlejò yóò so pé ní ìlú àwon lóhùn-ún ni ó ti selè. Won a tún máa so pé ohun tí ojú ènìyàn kò tó, ojú Olórun nìkan ló tó o. Sùgbón kì í se gbogbo ìgbà ni eléyìí máa ń rí béè. Ohun tójú èèyàn ò tó, a lè fogbón orí gbé e.Won ní bí a kò se ode rí, a ó mo esè nnkan tí kò tí ì lo. Enìyàn ò sá ní í dijú ká tó fòru hàn. Okùn iró báyìí, péré ní í já àbí omodé tó dé ilé ayé tó ní odoó ni wón ń ra aso ní òrun, ó rí béè lòun rin ìhòòhò wá sí ilé ayé? Eni tí ó bá ti rí ejò tí ó ń fi àìlówó, àìlésé gun igi ti ye kí ó mò pé ejò lówó nínú. Ijó àwé náà ni yóò bó
àwé láso, inú òró tí àwon olópàá so sìlé náà nì a ti rí òkodoro òrò.
Eni tí ó kú tí à ń so òro rè yìí ni à n pè ní Olówu. Nípa ti nnkan tí ó pa á, kò sí tàbí sùgbón nítorí tàbí, sùgbón, àmó, iró ní ń jé béè. Àwon onísègùn tí ó ń ye opolo wò ti so wí pe opolo tí ó fi pa ni ó se ikú pa á àti wí pé ń se ni wón na nnkan mó on lórí kì í se wí pé ó déédéé fi pa.
Mo lè se àláyé ráńpé lórí nnkan tí a rí kà nínú àkosílè àwon olópàá wí pé ń se ni Olówu kò tí kò jeun tàbí wí pé ń se ni kíndìnrín ń dùn ún. Àwáwí ni eléyìí, iró pátápátá sì ni pèlú, a kò sì lè gbà á wolé rárá. Hówù! ta ní kò mo ibi tóbìnrin fi ń fún fúsáárí té e wá ń so pé kó kèyìn sígbó. Nnkan tí emi yóò so yóò yàtò pátápátá sí nnkan tí àwon kan ń so pé omi kò lè sàn kàn ara kó má sàn wonú ara, wí pé gbónmi-sí-i-omi-ò-tó-o tí ó selè láàrin àwon olópàá àti Olówu ni ó fa orí tó fi pa. Hábá! mo se bí mápá eran wá, a máa jé mápá eran wá, mútan eran wá, a máa jé mútan eran wá, mú gèngè àyà wá sì ń kó èwè, a máa jé mú gèngè àyà wá, sùgbón mú eran wá nínú ajere, eran àrííriì lèmí kà á sí, òjóóró sì ló wà ní ìdí rè. Èmi ò gbà wí pé èdè àìyedè ti ó selè láàrin Olówu àti olópàá ni ó fa orí tí ó fi sèse.
Nnkan tí èmi yóò so ni wí pé òkan tàbí púpó nínú àwon olópàá yìí ni ó fa orí tí Olówu fi pa tí ó sì fa ikú rè. Pòn-ún òhún se ògangan ìdí púpò jù. Yàtò sí èyí, ó tún ní láti jé wí pé olópàá òhún mò-ón-mò se é ni, ìfé inú rè ni ó fi se é pèlú, láìnídìí, láìtèlé òfin kankan ní ilè wa, won kò ní ètó rárá àti rárá láti se béè. Òrò ti wí pé ó sèèsì kò sì sí ní ibè pèlú. Bí ó tilè sèesì, nnkan tí ó bá wá ní inú eni ni otí máa ń pani bá àti pàápàá kò tilè sèèsì.
Olówu kú ikú tí kò dáà. Ń se ni ó kú ikú omo tí kò ní ìyá, ní orí ení,
ní inú ègbin àti ìyá, nínú ogbà èwòn láti owó àwon asekúpani. Bí ènìyàn
yóò tilè pa eran iléya yóò se àdúrà. Ikú adìye ìrànà sàn jù ti Olówu. Àwon
tí ó sì se béè sí i jèbi láyé, won yóò sì tún jèbi lórun.
Ohun tí a rí dájú ni pé won mú Olówu lo sí àgó olópàá pèlú ara líle
àti eegun tó pé. Nígbà tí ó dé ibé, léyekòsokà, àwon eni ibi ti ba ayé rè jé,
àti opolo àti ara rè, kò sí èyí tí ó pé mó.
Èyí fi hàn wí pé nígbà tí Olówu wà ní òdò àwon olópàá ni nnkan tí ó selè sí i selè sí i. Àbí, àjé ti se wá ké lánàá tí omo sì kú lónìí, e tún ń wádìí ohun tó pomo, ohun tó pomo ti fira rè han. Nnkan tí kò jé kí àwon
ènìyàn fé so òtító ni èrù àwon olópàá tí ó ń bà wón, ta ni omo aperin
níwájú omo apààyàn? Ó se, iró bèrè sí gorí ara won, dúdú ń gun funfun,
pupa ń gun dúdú. Lámorín so wí pé òun kò rí i kí nnkankan se Olówu,
Tèmèdò ní ń se ni ara Olówu le bíi kongí. E ò rí ayé lóde, kàyééfì gbáà!
Wón ní òrò àsotì ní ń jé omo mi gbénà. Àti Àbú àti àwon onísègùn rè, ń se ni wón jo di ìmò òtè pò. Won kò ro ti aláìsàn tí ó wà ní abé ìtójú won. Tí ó bá jé pé àwon onísègùn ro èyí ni, ko ye kí won máa fi ìgbà gbogbo jé hòo hòo fún Àbú. Kò ye kí won gbà kí Àbú máa hu ìwà tí kò bá òfin mu kí ó sì máa darí wón bí èfúùfùlèlè se ń darí ìgbé.
Inú àwon olópàá ti dùn, okàn won sì ti bale wí pé ibi tí ó bá wú olówo eni níí ránní lo, èyí tí àwon bá ti so pé kí àwon onísègùn se ni won yóò se, àjé òrun kì í sáà rójú bá táyé wíjó. Lóòótó, nnkan tí won rò se, èyí sì mú kí okàn won balè. Ìbàlè okàn tí awon onísègùn fún won yìí ni ó jé kí won wá sí ilé ejó wá máa to ìtòkutò nípa ikú Olówu. Wón wá ń so pé ìgbà tí àwon àti Olówu ń já ìjàkadì ni nnkan se é, àwon kó ló fi nnkan se é fúnra àwon. Wón ní aféfé kò fé, ń se ni a dédé rí ìdí adìye. Wón ni ń se ni ó díbón nígbà tí ó jé wí pé kò sí eni tí yóò rí i tí kò níí mò pé ó ti di òkú tan.
Hè è è, kò kúkú sí ní owó ajá tó já, àwon tó so ó ni kò só o re. Eni tí ó bá sì kò tí kò bá kó ogbón nílé, a jé wí pé òde ni yóò ti kó ogbón wálé. Bí ògá àwon olópàá yìí bá kò tí won kò so ajá won dáadáa, tí won kò tí won kò kó omo won lógbón láti ilé, ilé ejó yìí náà ni yóò bá wa so fún won wí pé kí won ki owó omo won boso, a kì í lo agbára ní ìlòkulò. Kí won bá wa fi ìyà je onírìkísí, ajunilo kò sá ní í ju Olórun lo.
Nnkan tí mo ń fi sí iwájú ilé ejó yìí ni ó jé òtító àti òdodo. Àwa kò níí yé so òtító títí tí bèlá yóò fi fun fèrè. A kò ní í bèrù ènìyàn kí á se Olórun. Bí òtító se korò tó, àwa yóò so ó fun aráyé bí ó ti wù kí ó rí. Ó ye kí á fi yé aráyé wí pé ń se ni òkan tàbí púpò nínú àwon olópàá yìí fi ìyà je Olówu títí tí wón fi pa á. A fún won só, wón sì lù ú pa. A ní kí won dín in gbe, wón dín in jóná. A ní ki wón gbé e rébété, wón kán an pón-ún. Ó ye kí á fi ti won jé ofin wí pé enìkan kì í jé àwádé, òpò ènìyàn ní í jé jànmó-òn, wí pé àwa la wà ńbè ní í bàlúú jé, wí pé èmí omo ènìyàn kúrò ní ohun tí à ń se sìbásìbo. Ìdí odán ni wón pè ní yàrá òbo, ilé ìdájó yìí náà ni ibi ìgbàlà ìkeyìn, ní ibi tí a ó ti rí ìdí òkodoro tí gba-n-gba yóò dekùn, tí kedere yóò bè é wò.
Ìdájó tí ó ye kí ilé ejó dá ni èyí ti kò ní í fi àyè gba àwon tí agbára wà ní owó won láti lò ó ní ìlòkulò. Ìdájó tí yóò mú àyà onítèmbèlèkun èdá já gbàmù. A ń reti ìdájó báyìí láti enu adájó. Àbò mi rè é o, Olúwa mi.
[Àwon adájó dìde wo inú yàrá kékeré kan lo láti lo foríkorí. Ìgbà tí wón
jáde tán ni èyí àgbà nínú won wá ka ìdájó jáde.]
Adájó: Nnkan tí a rí nì yí, n ó sì da ejó náà báyìí, mo sì fi òfin ti òró mi léyìn, àse
ń be lórí rè pèlú.
A mo òkú olóògbé yìí sí ti Olówu. Orí fífipa pèlú opolo fífi sèse ni
ó fa ikú rè nítorí ó da èjè rè láàmú púpò. Ó ní láti jé wí pé olóògbé yìí fi orí yìí pa ní ibi tí hówùhówù ti bé sílè láàrin òun àti àwon olópàá ni. Pèlú àyèwò tí a se, a rí í wí pé enì kankan kò jèbi fún ìfarapa yìí kò sì si eni tí ó se àsìse kankan nípa ohun tí ó se ikú pa Olówu.
Èyí ni ìdájó mi.
[Wón pariwo, adájó jáde, àwon ènìyàn náà sì ń jáde pèlú ìrònú, Músá sì
bó sí ojú agbo.]
Músá: Òrò ni e ri yen o, èyin ènìyàn wa. Wón ní ikú tí ó ń pa ojúgbà eni, òwe ni
ó ń pa sí ni. Bó bá dára béè...
[Ó fi orí ìtàgé sílè, iná kú]
ÒPIN ERÉ.
==ÀWON ÒRÒ TÍ Ó TA KÓKÓ==
(ÒRÒ ÀKÓSO)
Eégúnlégi - Ènìyàn pàtàkì
Orò, oko fúnfun - Eni tí kò bèrù àwon Òyìnbó. Ó tilè ń dà wón láàmú.
Jàjàgbara - Jà láti gba ara eni sílè nínú ìdè, jà fún òmìnira
Nípa adìye ìrànà - Ní ìpa adìye ìrànà.
Adìye ìrànà - Adìye tí a máa ń tu ní ààyè nígbà tí òkú bá kú láti fi ra òná fún òkú.
Gúsù Aáfíríkà - Ní ibi tí àwon ènìyàn funfun ti ń fi ìyà je ènìyàn dúdú tí ó jé onílè
nígbà kan rí.
Déènà penu - Gbara ní àsìkò. Gba àsìkò púpò.
==ÌRAN KÌÍNÍ==
(ÌDI MÒGÚN NÍ ÌLÚ ÒGÙDÙ)
Olùsìn - Àwon tí ó jé wí pé Mògún ni wón ń sìn.
Òlùbo - Olórí àwon tí ó ń sin Mògún.
Fògèdè móyán - Yorùbá gbàgbó pé tálákà ni ó máa ń fi ògèdè àgbagbà mó iyán kí ó lè tóó je, olówó kìí sè é.
Gbékù lo … gbárùn lo - Ti ibi gbogbo jìnà si ni.
Yèé a wí, Mògún gbó - Eleyìí tí a so, Mògùn gbó.
Dàńsáákì - Kí á kan sáárá sí nnkan. Kí á yin nnkan
Mú ònà òdò rè pòn - Bèré sí lo sí òdò rè.
==ÌRAN KEJÌ==
(ÌSÒ ONÍGBÀJÁMÒ)
Póun - Pé òun
Kíná má kó wo eni náà nírun - Kí kòkòro tí ó ń wo irun eni tí irun rè bá kún má se wo irun òun.
Eja òfóòrò - Eja tí a pa lóòjó
Omíyale - Kí òjò rò púpò débi pé ó ń ya wonú ilé ó ń kó erù lo.
Mèháyà - Eni tí ó ń yá ilé gbé
Aso ara awo, aso bánbákú - Aso náà ni awo yóò wò títí tí yóò fi kú.
Kàn mí dà nínú òkú ìyá Àdèlé - Kò sí nnkan tí ó kàn mí ni ibè. Sé a mò pé oba Èkó nígbà kan rí ni Àdèlé, n kò sì rò pe ikú ìyá rè le kan gbogbo ará aye ní pàtàkì eni tí kì í bá se Èkó ni ìlú rè. Kí á tilè so pé Ekó ni a ti bí ènìyàn pàápàá, àwon ará Èkó kì í ka nnkan sí tó béè jù béè lo. Irú wá ògìrì wá ni àwon ènìyàn tó wà ní Èkó.
Ràkúnmí- Eranko tí ó ní òkìkí fún fífi ara da òngbe. Ìgbà tí ó sì ti jé pe ilè tí omi kò wópò sí ni ilè àwon Gàmbàrí, wón kúndùn láti máa ní irú eranko yìí.
Ìrábàbà - Ìdà láàmú
Ìpayínkeke - Wíwa eyín pò léyìn ekún ìgbá pípé.
Pààrò - Ká gba nnkan ní owó ènìyàn kí á fún un ní nnkan mìíràn tí
kì í se owó.
Àróbò - Adìye ni ó dúró fún níbí.
Òrí - Òróró láti inú èso igi kan. ó lè dì, sùgbón tí òòrun bá pa á,
yóò yó.
Lèmómù - Òkan nínú olórí àwon Mùsùlùmí
Sàwátì - Se awátì
Obìin - Obìnrin
Bèéní - Béńjáméènì
==ÌRAN KÉÈTA==
(ILÉ OLÓWU)
Ara mi ni isó ti ń rùn - Èmi ni òrò selè sí.
Ìjoba amèyà - Ìjoba tí ó ń se ènìyàn funfun dáradára tí ó ń lo ènìyàn dúdú
ní ìlòkulò.
Abó olómi góòlù - Abó tí a fi àwò góòlù se òsó sí ni ara.
Fi owó bà á - Gbà á béè.
Obì níí bàrùn - Obì níí bi àrùn
Òrò Sùnnùkùn - Òrò búrúkú.
Òrànfè - Òrìsa kan ní Ilé-Ifè.
Olúgàn-nbe - Òbe tí ó se enu sómúsómú
==ÌRAN KÉÈRIN==
(ILÉ LÓÓYÀ)
Séńbà - Yàrá kékeré tí a máa ń kó mó ilé isé tí àwon ògá isé, ní
pàtákì, àwon agbejórò, máa ń jókòó sí.
Ìgèrè - Pàkúté tí a fi ń mú eja nínú odò.
Òdú - Orísìí èfó kan
Béèlì - Gbígba ìdúró fún òdaràn kí á lè tú u sílè títí tí ojó ejó yóò fi
pé.
Àkò - Ilé òbe tí a fi awo se.
Asín - Ekú kan tí enu rè gùn gbooro. Ó ń rùn púpò.
Kàfó - Oparun tí a gbé rebete tí a ń ki sìgá sí nínú láti mu. Ó lè jé
igi náà ni a se béè gbé.
Apokoje - Eni tí ó ń pa oko je. Obìnrin tí ikú oko ń wá láti owó rè.
Kèrè - Agolo kékéré tí a fi ń bu omi nínú àmù.
Tòyá è - To ìyá rè.
Èlà ìwòrì Atáyéro - Eni tí ó dà bíi Jéésù fún àwonYorùbá. Omo Olúorogbo ni.
Ko lóminú - Bà lérù
Wáwá - Òun ni wón mò sí eni tí ó dá ode sílè nílé ayé.
Gbúèdè - Olùgbúèdè. Òun ni a mò sí eni tí ó dá ode síse sílè lórun.
Èsówéré elémèso - Àwon ìgìrìpá ni ó dúró fún níyìn-ín.
Ìjòwòjówó - Èyí tí kò dára lára eran. Àwon ìjànjá.
Kùsà - Ihò tí a ti ń rí àwon ohun àlùmó-ón-nì nínú ilè.
Rárá díè - Nnkan díè
Rárá fé - Àìtìlè níí rí rárá. Kí ènìyàn máà rí nnkan kan rárá.
Ilé kóróbójó - Ilé kékeré.
Sáké - Wá okùn tí a fi ń di òrùlé.
Wókùn - Wá okùn
Bágara - Bí agara. Ìnira. Bí ará se ń nini.
Dánrùn wò - Dán orùn wò.
==ÌRAN KARÙN-ÚN==
(ILÉ BABALÁWO)
Méèjì àdìbò - Mú eéjì àdìbò – owó tí a ó fi bèèrè òrò lówó ifá
Mééta ìténí - Mú eéta ìténí. Ara owó tí a ó fi bèèrè òrò lówó ifá náà ni
eléyìí.
Kàrì - Odù tí ó ti fò nínú ayò olópón.
Gùru - Odù eléyìí tún ju kàrì lo.
A díá fún - A dá ifá fún
Ota arò ògún - Àdó tí a ń ro ètù sí
Tòròfíní - Orísìí èkúté kan.
Alùkòrè ayé - Eni tí gbogbo ayé ń lo sí òdò rè láti mo bí nnkan yóò se rí.
Alùyàn-ndà Olódùmarè- Eni tí ó ń se ojú fún Olódùmarè.
Kiriyó - Onígbàgbó
Wútùwútù yakí - Ède lárúbáwá kan ni eléyìí.
Wútùwútù yán-nbele - Ède lárúbáwá náà ni èyí láti fi hàn pé ifá sòrò nípa èsìn
Mùsùlùmí.
Páríkòkò - Ohùn enu dùndún
Párigidi - Ohùn enu bàtá
Òyà - Owó isé.
==ÌRAN KEFÀ==
(ÀGÓ OLÓPÀÁ)
Àgó Olópàá - Ilé isé àwon olópàá
Òkè-ilè - Àìsàn burúkú. Sànpònná
Ìsín - Eja kékeré
Kóro - Ape tí a fi ń yo irin
Lùkúlùkú - Àìsàn burúkú kan
Gòbì - Iwájú ilé ní ibi tí ìjòyè gbé ń gba àlejò.
Folo fóló, Sonbí - Eni tí ó ń se nnkan láìronú tí ó jé wí pé èyí tí a bá ti so fún
un náà ni yóò se.
Móríyìíná - Eni tí ó máa ń so ohun tí ojú rè tó àti èyí tí kò tó.
Eja-n-bakàn - Eja tàbi akàn. Eja kò dára. Akàn ni ó dúrò fún nnkan tó dára.
Gúdúgúdú - Ìlù kékeré ti a máa ń fi awo kéékèèkéé pelebe méjì lù.
Òpìpì - Adìye tí kò ní ìyé púpò lára
Kánrinkánse - Láéláé. Títí ayé.
Wóńwé - Tí kò pò
Wàrànsesà - Kíákíá. Wéréwéré
Gíífà - Kí nnkan kú láìjé pé a fi òbe dú u lórùn. Sùgbón ní ibí yìí,
ó dúró fún òkú tí a kò tójú.
==ÌRAN KÉÈJE==
(INÚ ILÉ KAN NÍ ÒGÙDÚ)
Túú ló ń rú - Kò jóná. Ń se ló ń rú túú. Ó ń se èéfí.
Tara pàpà lo Àpápá - Sáré lo sí Àpápá. Ìfòròseré ni eléyìí.
Igi mímí - Igi tí kò gbe.
Gòlúgò - Eranko kékeré kan tí ó féràn àbàtà púpò.
Sé Múrí - Sé Ogún Náírà.
Agbè - Akèrègbè
Légédé - Orísìí èfó kan
Kélésè mésè le - Kí á múra sí esè fífi rìn.
Bèlá yóò fun fèrè - Òpin ayé.
Kurumó - Àwon ará ìlu Làìbéríà, Ilé ènìyàn dúdú kan.
Gbòndí gbúù - Fi owó gbón ìdí nù.
Sàn-ngbà fó - Nnkan bàjé.
==ÌRAN KÉÈJO==
(NÍ KÓÒTÙ)
Òrò kòbákùngbé - Òrò tí kò dára .
Wíjó lo kánrin - Wón so òrò lo bí ilè bí ení.
Láìfòtá pè - Láìwo ti òtá.
Òkolonbo - ìhòòhò.
Túbú - Ogbà èwòn
Tànmó-òn sí mi - Yé mi sí i. So sí mi lókàn.
Lanúlanú - La inú la inú. Eni tí ó ń la inú.
Pófunpófun - Pó ìfun pó ìfun. Eni tí ó ń pó ìfun.
Àpólúkú - Àpò tí oúnje ń lo sí inú rè nínú ikùn.
Keríkerì - Orísìí ìlù kan.
Dá a ní ménu - So pé kó dáké.
==ÌRAN KÉSÀN-ÁN==
Ònwòran - Àwon tí ó ń wòran.
Àtàláátà - Ojó keta òsè Onígbàgbó.
Atàláátà ni àwon Mùsùlùmí ń pè
Túsìdeè
Àlààrùba - Ojó kejì Àtàláátà tí ó jé Ojórú ní Yorùbá, Wésìdeè.
Jémi lóni - Jé kí n ní ènìyàn.
Kólédafé - Kó ilé de afé síse
Akékarakara - Eni tí ó ń pariwo sókè.
Aréweyò - Eni tí ó ń yò mó èwe; eni tí ó ń yò mó àwon omodé
Dáradóhùn - Eni tí ó dára títí dé ohùn.
Òbòró ojú - Ojú tí a kò ko ilà sí.
Apó - Ilé tí a ń fi ofà sí.Ohun tí a ń fi oògùn búburú sí inú rè
Ìpà ode - Orò tí á ń se léyìn ikú ode.
Láìsosè - Láìso esè. Láìdúró.
Pínnísín - Omo owó.
Sèkèté - Otí tí a fi àgbàdo se.
Agadagídì - Otí tí a fi ògède tí ó pón tí ó férè rà se.
Gbégbó - Gbé igbó.
Gbégbèé - Gbé ìgbé.
Mò-ón-mò - Mòhámádù.
==ÌRAN KÉWÀÁ==
(NÍ KÓÒTÙ)
Tàkùròso - Wón ń bá ara sòro pàápàá òrò èfè.
Gùùkàn èyìn - Bí iké se máa ń yo sí ìta.
Akínyemí ara - Ibi tí ó káni lára jù ní ara
Àlééfà - Ìjókòó ìdájó tàbí ìjòkòó olóyè kan.
Àwon Mùsùlùmí ni ó
sábà máa ń so èyí.
Isà - Emu tí ó ti gbé odidi ojó kan. Ó ti di emu ojó kejì.
Àgò - Ilé tí a fi imò hun tí a fi ń kó adìye .
Adígbónnákú - Irú kòkòro kan. Bí a bá tó o, yóò se bí eni pé ó ti kú.
Òrá kò sí ní ara rè púpò
Emèrè - Àbíkú omo. Omo tí ó ní egbé
Arère - Orísìí igi ńlá kan.
Aláìsí - Eni tí kò sí mó. Eni tí ó ti kú. Eni tí ó ti dolóògbé.
Àáyá - Orúko irúfé òbo kan, ìjímèrè
Ìjànjá - Pinpin sí ònà kéékèèke. Eran kékeré.
Ìbòòsí - Lílogun. Kíkégbe.
Fún sáárí - Lo tò.
Àrííriì - Iró.
Òjóóró - Àìsòdodo, ìréje.
==ÌBÉÈRÈ==
==ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ==
1. Ta ni onílé orókè?
2. Kí ni won kò níí fún un je mó?
3. Kí ni wón ní kí Mògún gbé lo?
4. Kí ni won yóò fi se ètùtù fóun Mògún
5. Ètùtù kí ni won yóò se?
6. Tí won bá ko ebè, ta nu ó ń so eni tí yóò? je é?
7. Nítorí kí ni wón se fé se ètùtù?
8. Ta ni ó dá àwon ènìyàn tí ó ń korin ní ménu?
9. Ta ni idà, ta sì ni jagunjagun tí ó mú un dání?
10. Irú obì wo mi wón dà ní ìdí Mògún?
11. “Eni tí à ń wí, ó dé” Ta ni eni tí a ń wí
12. Báwo ni Olùbo àti Olówu se kí ara won?
13. Òsán ni won ń bo Mògún. Kin i ohun ti wón se tí ó yani lénu?
14. Kí ni ‘eye’ tóka sí nínú “eye tó su wá?
15. “Ayò abara tín-ń-tín” Kí ni ìtumò àyolò yìí ní orí kìn-ín-ní yìí?
==ÌRAN KEJÌ==
1. Àwon won i onígbàjámò?
2. Kí ni ó lè lékè ayé?
3. Kí ni kò ti sé kí Jímóòn wá fá irun rè
4. Àwon won i irun won lè kún yàwìrì?
==ÌDÁHÙN ==
ÌRAN KÌN-ÍN-NÍ
1. Mògún ni onílé orókè
2. Ògèdè àti isu lásán
3. Ìkú àti àrùn ni wón ní kí Mògún gbé lo
4. Ajá ńlá ni won yóò fi se ètùtù fún Mògún
5. Won yóò se ètùtù owó àti ètùtù omo àti pé kí àwon má se kábàámò
6. Mògún ni ó ń mú isu won hù
7. Wón fé se ètùtù nítorí owó àti omo
8. Olùbo ni ó dá won ní ménu
9. Àwon olùsìn ni idà, Mògún ni jagunjagun tí ó mú un dání
10. Wón da obì ajóòópá
11. Olówu ni wón ń bá wí
12. Wón gba owó ológun
13. Wón tan ína òsán
14. Àwon òbí wa ni ó tóka sí
15. Ayò tí wón ń yò ní ojú ìbo ni wón fi tako olópàá tí ó wá mú Olówu.
Template:Image label
2453
6231
2006-12-16T21:10:42Z
Codex Sinaiticus
113
New page: <div style="position: absolute; left:{{#expr: {{{x|0}}} * {{{scale|1}}} - 6}}px; top: {{#expr: {{{y|0}}} * {{{scale|1}}} - 8}}px;">{{{text}}}</div>
<div style="position: absolute; left:{{#expr: {{{x|0}}} * {{{scale|1}}} - 6}}px; top: {{#expr: {{{y|0}}} * {{{scale|1}}} - 8}}px;">{{{text}}}</div>
Template:Image label begin
2454
6232
2006-12-16T21:11:32Z
Codex Sinaiticus
113
New page: <div style="float: {{{float|none}}}; clear: {{{float|none}}};">
<div style="position: relative;">
[[Image:{{{image|Example.png}}}|{{{width|400}}}px]]
<div style="float: {{{float|none}}}; clear: {{{float|none}}};">
<div style="position: relative;">
[[Image:{{{image|Example.png}}}|{{{width|400}}}px]]
Template:Image label small
2455
6233
2006-12-16T21:12:35Z
Codex Sinaiticus
113
New page: <div style="font-size: 7pt; line-height: 10px;">{{Image label|x={{{x|0}}}|y={{{y|0}}}|scale={{{scale|1}}}|text={{{text}}}}}</div>
<div style="font-size: 7pt; line-height: 10px;">{{Image label|x={{{x|0}}}|y={{{y|0}}}|scale={{{scale|1}}}|text={{{text}}}}}</div>
Template:Image label end
2456
6234
2006-12-16T21:13:16Z
Codex Sinaiticus
113
New page: </div>
</div>
</div>
</div>
Template:Eyaara
2457
6237
2006-12-16T21:59:49Z
Codex Sinaiticus
113
New page: {{Image label begin|image=Human body features2.png|width={{{width|600}}}|float={{{float|none}}}}}
{{Image label|x=0.76|y=0.05|scale={{{width|400}}}|text=[[Irun]]}}
{{Image label|x=0.76|y=...
{{Image label begin|image=Human body features2.png|width={{{width|600}}}|float={{{float|none}}}}}
{{Image label|x=0.76|y=0.05|scale={{{width|400}}}|text=[[Irun]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.1|scale={{{width|400}}}|text=[[orí]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.15|scale={{{width|400}}}|text=[[orùn]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.22|scale={{{width|400}}}|text=[[èjìká]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.27|scale={{{width|400}}}|text=[[àyà]]}}
{{Image label|x=0.46|y=0.27|scale={{{width|400}}}|text=[[ọmú]], [[ọyàn]]}}
{{Image label|x=0.86|y=0.27|scale={{{width|600}}}|text=[[apá]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.43|scale={{{width|400}}}|text=[[idodo]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.47|scale={{{width|400}}}|text=[[ikùn]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.67|scale={{{width|400}}}|text=[[itan]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.75|scale={{{width|400}}}|text=[[orúkún]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.8|scale={{{width|400}}}|text=[[ẹsẹ̀]]}}
{{Image label|x=0.76|y=0.86|scale={{{width|400}}}|text=[[ojúgun]]}}
{{Image label end}}
Girama Yoruba
2458
6303
2006-12-17T09:00:17Z
Loadewole
101
==Oju-iwe Kiini==
[[Girama Yoruba]]
Kí ni [[Sińtáàsì]]? Síńtáàsì ni èka kan gírámà èdè tí ó níí sè pèlú bi a se ń so òrò pò tí ó fi ń di gbólóhùn àti bí a se ń fún gbólóhùn yìi ní ìtumò. Nínú ìdánilékòó yìi, a ó máa mú enu ba ohun ti a pè ni òfin. Ìtumò òfin gégé bí a se lò ó ní ìyín ni àwon ìlànà ti elédè máa ń tèlé nígbà tí ó bá ń so èdè rè yii yàtò si ìlò èdè. Ìmò èdè ni ohun tí elédè mò nípa èdè rè sùgbón ìlò èdè ni ohun ti elédè so jáde ní enu. Elédè lè se àsìse nípa ìlò èdè sùgbón eléyìi kò so pé elédè yìí kò mo èdè rè. Òpò ìgbà ni ènìyàn lè mu emu yó ti yóò máa so kántankàntan. Kì í se pé elédé yìí kò mo èdè rè mo, ó mò ón. Àsìse ìlò èdè ni ó ń se. Nìgbà ti otí bá dá ní ojú rè, yóò so òrò ti ó mógbón lówó.
Nínú ìdánilékòó yìí, a ó ménuba ohun tí a ó pè ní ofin. Ohun tí a pè ni òfin yìí ni bi elédè se ń so èdè rè bí ìgbà pé ó ń tèlé ìlànà kan. Fún àpeere, eni tí ó bá gbó Yorùbá dáradára yóò mò pé (1a) ni ó tònà pe (1b) kò tònà,
(1) (a) Mo lo sí oko
(b) Sí lo oko mo
Ohun tí eléyìí ń fi hàn wá nip é ìlànà kan wà tí elédè ń tèlé láti so òrò pò di gbólóhùn. Irú gbólóhùn tí ó bá tèlé ìlànà tí elédè mò yìí ni a ó so pé ó bá òfin mu.
O ye kì a tètè menu ba ìyàtò kan ti ó wà láàrin tíbá òfin mù àti jíjé àtéwógbà. Gbólóhùn lè wà ti yóò bá òfin mu sùgbon tí ó lè máà jé àtéwógbà fún àwon tí ń so èdè. Bíbófinmu níí se pèlú ìmò èdè; ìlò èdè ni jíjé àtéwógbà níí se pèlú. Fún àpeere, àwon kan lè so pé (2a) kò jé àtéwógbà fún àwon wi pé (2b) ni àwon gbà wolé.
(2) (a) Àwon ti ó lo kò pò
(b) Àwon ti wón lo kò pò
Méjèèjì ni ó bófin mu nítorí méjèèjì ni a máa ń so nínú èdè Yorùbá. Ìyen ni pé méjèèjì ni ó wà nínú ìmò wa gégé bí eni tí ó gbó Yorùbá. Nínú ìlò ni àwon kan ti lè so pé òkan jé àtéwógbà, èkejì kò jé àtéwógbà. Èyé kò ni nnken kan án se pèlú pé bóyá gbólóhùn méjèèjì bófin mu tàbí won kò bófinmu. Ìmò elédè nípa èdè rè ni yóò je wá lógún nínú ìdánilékòó yìí.
Ó ye kí á tún pe àkíyèsí wa sí tip é àbínibí ni èdè o. Ènìkan kì í lo sí ilé-ìwé láti kó o. Ohun tí a ń so ni pé bí ìrìn rinrìn se jé àbìnibì fún omo, béè náà ni èdè jé. Fún àpeere, tí kò bá sí ohun tí ó se omo, tí ó bá tó àkókò láti rìn yóò rìn. Kì í se pé enì kan pe omo gúnlè láti kó o ni èyi. Báyìi gélé náà ni èdè jé. Àbínibí ni gbogbo ohun ti omo nílò fún èdè, ó ti wà lára re. Kò sì si èdè ti kò lè lo èyí fún sùgbón èdè ibi tí a bá bi omo sì ni yóò lo àwon ohun èlò yìí láti so.
(2) Òrò àti Àpólà: Òrò ti a bat ò pò ni ó ń di àpólà. Ó seé se kí àpólà jé òrò kansoso. Ìyen tí òrò yìí kò bá ní èyán. Fún àpeere, àpólà-orúko ni a fa igi sí ní ìdi ní (3a) àti (3b).
(3) (a) Olú gíga lo
(b) Olú lo
Ìyàtò àpólà-orúko méjèèjì yìí ni pé òrò méjì ni ó wa nínú àpólà-orúko (APOR’ ni a ó má a pè é láti ìsinsìnyí lo) (3a); òrò-orúko àti èyán rè tí ó jé òrò-àpèjúwe (AJ ni a ó máa pe òrò-àpèjúwe). Ní (3b), òrò kansoso ni ó wà lábé APOR. Òrò yìí, òrò-orúko (OR ni a ó máa lò fún òrò-orúko) ni, APOR náà sì ni. Ìsòri-òrò méjo ni àwon tètèdé onígìrámà so pé ó wà nínú èdè Yorùbá. Ìsòrí òrò méjo yìí ni wón sì pín si Olùwà àti Kókó Gbólóhùn. Olùwà àti kókó gbólóhùn yìí ni àwa yóò máa pè ní APOR àti APIS (àpólà-ìse) nínú ìdánilékòó yìí. Ìyen nip é àwa yóò ya ìsòrì-òrò àti isé ti ìsòri yìí ń se sótò si ara won. Ìsòri ni APOR tí ó ń sisé olùwà tàbí àbò nínú gbólóhùn. Ìsòrí ni APIS ti ó ń sisé kókó gbólóhùn.
3. Gírámà ti a ó lò: Gírámà ìyidà onídàro ti Chomsky ni a ó mú lò nínú isé yìí. Ohun tí ó fà á ti a ó fi mú gíràmà yìí lò nip é ó gbìyànjú láti sàlàyé ìmò àbinibí elédè nípa èdè rè. Gírámà yìí sàlàyé gbólóhùn oónna, gbólóhùn ti ó jé àdàpè ara won abbl. Gírámà yìí yóò lo òfin ti ó níye láti sàlàyé gbólóhùn tí kò niye.
Àwon àmì kan wà ti a ó mú lò nínú gírámà yìí. Fún àpeere:
(4) GB ---> APOR APIS
Òfin ìhun gbólóhùn ni a ń pe (4). Ohun tí àmì òfà yìí ń so ni pé kí á tún gbólóhùn (GB) ko ni APOR àti APIS. Ó ye kì á tètè so báyìí pé ohun tí ó wà nínú gbólógùn ju èyí lo. Ohun tí a máa ń rí nínú gbólóhùn gan-an ni (5).
(5) GB ---> APOR AF APIS
Àfòmó ni AF dúró fún. Òun ni a máa ń pè ní àsèrànwò-ìse télè. Abé rè ni a ti máa ń rí ibá (IB), àsìkò (AS), múùdù (M) àti ìbámu (IBM). A lè fi èyí hàn báyìí:
(6) AF ---> AS, IB, M, IBM
Kì í se dandan kí èdè kan ní gbogbo mérèèrin yìí. Yorùbá kò ni àsìkò sùgbón ó ni ibá. A ó menu ba àfòmó dáadáa ní iwájú sùgbón kí a tó se èyí, e jé kí á sòrò nípa APOR àti APIS
==Oju-iwe Keji==
[[Ayo Bamgbose]]
[[Girama]]
[[Fonoloji ati Girama Yoruba]]
Ayò Bámgbósé (1990), fonólójí àti Gírámà Yorùbá. Ìbàdàn, Nigeria: University Press Limited. ISBN 978 249155 1. 239 pp.
ÒRÒ ÀKÓSO
Láti ìgbà tí Ìgbìmò Ìwádìí Ìjìnlè Èkó (N.E.R.C.) ti gbé ìlànà èkó Yorúbá fún iloé-èkó Sékóńdírì jáde ni ó ti di dandan láti wá ìwé tí yó se àlàyé yékéyéké lórí àwon isé tí ó je yo nínú ìlànà èkó tuntun yìí. Ìrírí wa nip é àti akékòó àti olùkó ni ó máa ń ni ìsòro lórí isé tí ó bá èdè yàtò sí lítírésò. lo Ìdí nìyí tí a fi se ìwé yìí lórí èdè, tí a sì lo ìmò èdà-èdè láti fi sàlàyé àwon orí-òrò fonólójì àti gíràmà.
Òpòlopò àkékòó ilé-èkó ilé-èkó Sékóńdírì àti ti olùkóni, láì-ménu-ba àwon olùkó ní àwon ilé-èkó béè, ni wón ti ń lo ìwé Èdè Ìperí Yorùbá tí N.E.R.C. tè jáde ní odún 1984, tí Òjògbón Ayò Bámgbósé sì se olótùú rè. ìwé Fonólójì àti Gírámà Yorùbá yìí jé ìgbésè kejì lórí lílo èdè-ìperí Yorùbá nítorí pé a se àlàyé àwon èdè-ìperí tí ó bá èdá-èdè lo dáadáa; a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìtumò won hàn kedere. Nípa lílo ìwé yìí, èdè-ìperí á kúrò ní àkósórí nìkan: kódà, á á di ohun tí akékòó àti olùkó mò dénú, tí wón sì lè sàlàyé rè fún elòmíràn.
Mo fé kí e mò pé èmi tí mo se Olóòtú ìwé Èdè-Ìperí Yorùbá náà ni mo ko ìwé tuntun yìí. Mo sì ko ó ní ònà tí yó rorùn fún akékòó láti kà nítorí pé nípa ìrírí púpò tí mo tin í nípa kíkó akékòó ní èdá-èdè Yorùbá, mo mo ogbón tí a lè fi se àlàyé àwon orí-òrò tí ó díjú lónà tí yó lè fi tètè yé ni.
A dá ìwé yìí sí ònà méta. Apá kìíni ni Fonólójì, Apá kejì ni Gírámà. Apá keta sì ni Ìdánwò Èwonìdáhùn. Nínú apé kìíní àti apá kejì, a pín àwon orí-òrò sí abé orí kòòkan nínú èyí tí a se àlàyé àti ìtúpalè orí-òrò, tí a sì lo àpeere orísirísi láti fi ìdí ìtúpalè náà gúnlè dàadáa. Léyìn èyí ni a fi ìdánrawò kádìí orí kòòkan. Orí mérìnlá ni ó wà ní abé Fonólójì, tí méjìdínlógún sì wà lábè Gírámà. Ó seé se fún olùkó láti fa èkó méjì méta yo láti ara ori kòòkan. A sì tún lè lo orí kòòkan gégé bí àtúnyèwò isé tí a ti se kojá lorí orí-òrò. Ní apá keta ìwé yìí, a fi ìdánwò èwonìdáhùn mérin nínú èyí tí ìbéèrè méèédógbòn wà nínú ìkòòken se àpeere irú ibéèrè ti a lè se fún gírámà àti fonólójì Yorùbá. Irú àpeere ìdánwò báyìí yóò wúlò fún àwon tí ó ń séètì ìdánwò àti fún àwon olùkó pèlú. Àwon akékòó náà pàápàá yó lè lo ìdánwò yìí gégé bí àfikún fún ìdánrawò tí ó wà léyìn orí kòòkan.
Mo ké sí àwon akékòó àti olùkó láti ran ara won lówó nínú èkó Yorùbá. Ònà tí wón sì lè fi se béè ni kí won lo ìwé tí yó mú kí èkó Yorùbá rorùn fún won láti kó. Ìwé tí ó lè se èyí ni ìwé tuntun yìí. Ìwé náà sì lè fún won ní ìpìlè tí ó dájú fún èkó Yorùbá ní ilé-èkó gíga.
N o Fipa Jale
2459
6367
2006-12-18T07:33:58Z
Loadewole
101
New page: [[N o Fipa Jale]]
[[N o Fipa Jale]]
User:Oluwaseyi
2460
6392
2006-12-18T14:11:30Z
Oluwaseyi
118
emi ni solomon oluwaseyi taiwo, lati eka eko african languages and literatures,obafemi awolowo university,ile-ife osun state.
=APOLA ORUKO YORUBA (APOR)=oluwaseyi
Èyí ni eni ti ó kópa nínú ohun ti òrò-ìse ń so. OR tàbí arópò-orúko (AR) ni ó máa ń jé olórí fún/APOR. Ohun tí a máa ń pè ní olórí fún àpólà kan ni òrò kan soso tí ó bá è dúró fún àpólà yen. Fún àpeere 'omo' ni olórí fún (1a) àti (1b) àpólà orúko sì ni méjèèjì. 'Mo' ni olórí fún àpólà orúko olùwà ní (1d), oro-arópò-orúko sì ni 'mo' yìí.
(1) (a) Omo pupa (b) Omo (d) Mo lo
A lè bá àpólà orúko ni ipò olùwà (ohun ni a ka mo ni (2a)), ipò àbò (òun ni a ka mo ni (2b)) àti ní ipo àbò fún atókùn nínú gbólóhùn (wo òrò tí a ka mo ní (2d)).
(2) (a) 'Aso pupa' ti ya (b) O ti ya 'aso pupa' (d) Ó rí Olú ni 'ilé'
òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè tún APOR ko ni:
(3) APOR ---> OR APAJ
Àpólà àpèjúwe ni APAJ dúró fún. Láti fi hàn pé OR ni ó se pàtàkì jù nínú APOR, a lè ko òfin ìhun gbólóhùn wa báyìí.
(4) APOR ---> OR (APAJ)
Àmì yìí “( )” dúró fún pé ohun tí ó wà nínú rè kò pon dandan. Àkámó ni a ń pe àmì yìí. Níbi tí a kò bá ti lo àmì yìí, gbogbo ìsòrí òrò tí ó tèlé àmì ofà yen ni ó pon dandan nìyàn.
(5) APOR ---> AR
Nìgbàkúùgbà tí a bá ti ni oro-arópò-orúko gégé bi APOR, oro-arópò-orúko náà kì í ní èyán nítorí a kì í fi òrò mìíràn yán oro-arópò-orúko ní èdè Yorùbá béè ni a kì í fi oro-arópò-orúko Yorùbá yán òrò mìíràn.
Àwon APOR tí a lè rí ni.
(6) (a) Mo (b) Olú (d) Omo pupa (e) Omo pupa tí ó ga
Àfikún ni ohun tí a pè ní AFK nínú àwòrán yìí. Ohun tí ó dúró fún ni àwon òrò bíi tí (Omo ti ó lo), pé (Ó so pé ó lo) abbl tí a ń pè ní atoka gbólóhùn. Ohun tí tirayángu maa n dúró fún ni pé a kò fé fó ohun tí ó wà ní abé rè sí wéwé nítorí pé kò se pàtàkì fún ohun tí a ń so lówó. Sé e mò pé a tì lè fó GB sí APOR, AF àti APIS, a kò se èyí nítorí pé kò je wá lógún nínú ohun tí a ń so lówó. A lè so APOR mó APOR lábé APOR. Òfin ìhun gbólóhùn tí a fi lè fi èyí hàn ni (7).
(7) APOR ---> AS APOR
Apeere ni 'Olu ati Ade sun' nibi ti 'Olu ati Ade' ti je apola oruko.
Retrieved from "http://yo.wikipedia.org/wiki/Apola_Oruko_Yoruba"
Fur (Foo)
2461
6479
2006-12-20T06:41:34Z
Loadewole
101
New page: [[Fur (Fọ́ọ̀)]]
Ede Nilo-Saharan (Nilo-Sahara) kan ni eleyii ti won n so ni apa iwo-oorun Sudan (Sudaanu) ti pupo awon ti o n so o wa ni ipinle Darfur (Dafo). Ede naa ko fi gbogbo a...
[[Fur (Fọ́ọ̀)]]
Ede Nilo-Saharan (Nilo-Sahara) kan ni eleyii ti won n so ni apa iwo-oorun Sudan (Sudaanu) ti pupo awon ti o n so o wa ni ipinle Darfur (Dafo). Ede naa ko fi gbogbo ara ba awon yooku ti won jo wa ni ebi kan naa dogba.
Chadic (Sadiiki)
2462
6481
2006-12-20T06:50:09Z
Loadewole
101
[[Chadic (Sádíìkì)]]
Omo ebi kan ni eleyii je fun ebi ede ile Aafirika kan ti oruko re n je Afro-Asiatic (Afuro-Esiatiiki). Awon ede ti o wa ninu Chadic yii to ogojo (160) awon ti o si n so awon ede wonyi to ogbon milionu. Awon ti o n so o bere lati iha ariwa Ghana (Gana) titi de aarin gbungbun Aafirika. Hausa ni gbajumo ju ninu awon ede ti o wa ni abe ipin Chadic. Oun nikan ni o wa ninu ipin yii ti o ni akosile ti o peye. Lara awon ede miiran ti o wa ni ipin yii a ti ri Anga, Kotoko ati Mubi.
Acholi (Akoli)
2463
6482
2006-12-20T06:54:13Z
Loadewole
101
New page: [[Acholi (Àkólì)]]
Ede ile Aafirika kan ni eleyii ti o wa labe ipin Nilotic (Nilotiiki). Awon ti o n so ede yii to 750,000. Ni ariwa ile Uganda ati Guusu Sudan ni won ti n so o. Akoole...
[[Acholi (Àkólì)]]
Ede ile Aafirika kan ni eleyii ti o wa labe ipin Nilotic (Nilotiiki). Awon ti o n so ede yii to 750,000. Ni ariwa ile Uganda ati Guusu Sudan ni won ti n so o. Akoole Roman ni won fi n ko o sile.
Ohun ti Mo Feran
2464
6523
2006-12-20T17:02:36Z
Loadewole
101
[[Ohun ti Mo Feran]]
[[Onifade Abidemi Korede]]
[[Onifade]]
[[Abidemi]]
[[Korede]]
OHUN TI MO FERAN JULO LATI MASE lati owo Onifade Abidemi Korede
Inu mi mà n dun ni òpòlopò ti o ba kán kín sòró nipa ohun ti mo ferán kín má se, bóyá ni àsiko ti mi o bá ni ohun miiran lati se ni. Eyi ti o je pe kò sì ibìkibi ti mo lé lo ti mi ko ni fé lati kopa nibe, tabi kín soro nipa ré lati fi ife hán si gégé bi ohun to wumi. Ko si ohun miiran tí mo tun nife lati ma se ju ere boolu afesegba lo.
Ere bóólu afèsègba je ere idàràyá ti o wúmì lati igbà ti mo ti wa ni kèkèré, ti mi kó si ni ohun miiran ti mo fèran lati kopa ni juló. Ifé má gba bóólu kokó bere sinì fará hán sinì nìgba tí mo wa gégé bi omo odún mefá, eyì ti mo sì wá ni ilé-ìwé àlàkòbèré nìgba náá. Mo tile má ń sunkún si Obi mi lorún pe ki won kò ra bóólu afèsègbá fún mi san mi ju ki won ko ra aso fun mi lo. Bó tile je pe ti n ba ti ti ilé-iwé dé ni mó ti má ń pe awon akégbè mi yòku jo pe ki won mà se gbagbe asiko ti á jo fi owo si á o málo gba bóólu ni ori papá nìgba náá.
kèrè kèrè laì fi òtá pe, gbogbo akegbé mi ni ilé-ìwé gìràmà tí mo sésé wo ni won ti mo mi gégé bì eni ti ò mo bóólù gba julo ti o fi mo ògá olukó nì ilé-ìwé náá ti ó nje Remó Divisional High School, iyén ni ipinle Ògùn ni ilu Sagámú ni ile Naijìria wa yìí. Bo ti lé je pe mi kó fi be ni ara laarin awon akegbe mi yoku, oga oluko agba boolù wa ko n fì mi sere ti o bat i di idije ti ile-ìwé wa ba kopa nibe. O ti le ni ìnagìje kan ti awon akegbe mi ma n pe mi nigba naa boya lori papa ni o tabi ninú ile-ìwé wa, eyi ti won ma n pe mi ni Kantona.
Owuró ojo kán kùtúkùtú ni orì itó ni òlùkó àgbá fun èrè bóólù afèsègbá ti ke dé fún gbógbó wá pe idije kán ti si silé, èyí ti o jè pe ile-ìwé wa náá yóó ni ànfani láti kopá nibe. Idije yìí ki se ìdíje ranpe kán ti ènìyàn le fi òwó yèpéré mu, nitori onirúúrù aimòye ilé-ìwé ti won ni oruko ni yóó kopa nibé. Eyí ti a si gbodo mura dada ki a ma ba fidi rémì nibe. Beeni ariwo so to ti inu gbogbo akeko ati awon oluko dun ti won fi ife ati idunnuhan pe awon (ile-ìwé wa) ni anfani lati kopá, èyí ti o de je pe awon ni awon agbabóu nile ti o se gbojulé. Kéré ni ati bèrè si ni gbara di fún idijé náá láifi asìko sófó.
Idije bèré pelu ifèséwonse láárin ile-ìwé wa àti ilé ńlá tì o loruko kan agbégbé, ti won fi béé ma n fi oju aimógba wo wá làwùjó. Ojo ayo náá, eruku só ti iya iyà bere ni ori papa nibi iwonse naa. Ile naa ni o kókó gba ami àyò kàn wo ìlé wa ti igbìyànjù naa sín lo lai só irètí nú. Oju awon akékó wà kòrè lówó ti won si n fi okan sádura pèlu orin iwuri lénu won. Emi ni mo gba arin lo si iwaju, eyí ti ó je pe ibé ni ise poju si lo, papa julo ni ojo naa. Ko pe pupòju ni ànfani iyóndà ifesegba waye fun wa, eyi ti mo lo gba ti olugba iwaju wa si fi ori kan wo le.
Ariwo só ni ori papa ti eruku si ta. Igba yìí ni ìse se bèrè fun wa ti, pelu ogo Olòrun, à tun ni ànfáni lati gba iyónda kan wo le, eyi ti won pe ni “penariti” A tá yo gégé bi òlúbòrí òjò náá.
Lái foró gun, awó idijé ikéyin eyì ti yoo fi olùbòri ati èni (ile-ìwé) ti yoo gba ife-èyé lóle hàn. Ojó ná le gbagbe ni ojo je, pápájulò fun gbogbo ákéko ólukó àti oga ilé-ìwé wa jè nitorì ko ti sèlé rì pe a wo òpin opélè idije débi wipe a o gbe ife-èyè ninu ìtan. Ere idijè náá beré ti ariwo si só lotún lósi, ti ifèsèwonsè náá gbona jánján. Láárin apa kinni ati ikeji, ko sì apa kan ninú mèjééji to ri àmì àyo kán gbá wo le ràrà. Idije naa yi si pénáriti lati lé fi òlubòri han. Beeni àdurá ń lo ni idakéjé ni apa mejeejì, ti kò sì sí eni to mo ibi ti ayo naa yóó fi di so si. Apa mèjéèjì ti gba èèmèrin-mèrin ti o si èyó kóókan ti a o gbá. Won gbá ti wónn, eyi ti wón gba lúgbo. Idákèjè hán ni apa òdò won ti ariwó si ta ni apa òdò tí wà pèlú adurá édun òkan àtinuwa. Ròsì, iyen akègbè wa ti o n gbá èyin fun wa ni o wá gbá ti ipári yìí. Ó gba wo le ti ariwo sisó ni tilé-tokó. Jántoló ni awon akékó yòku gbe èni kóókan wa só ke ti orin só lótún-lósì. Èyí ko se lé ri ninú itán pe ile-ìwé wa gbá ami éyé náá ri. Onirúúrù ebùn ni òga ile-ìwé wá fún enikóókan wa pèlú ehán idunnu. Bééni wòn fi orúko wa si inu iwé itán awón ti won gbé ògò ilé-ìwé wa dìdé.
Èyí lò sè je pé lati igba náá titi di oni yii, ko si erè idàráyà mìíran ti won tún mó mì sì mó, ti ò sì jé pé mo tún n té siwajú nínú eré afèsègbá yii.
Asa ati Olaju
2465
6618
2006-12-21T16:02:07Z
Loadewole
101
New page: [[Asa ati Olaju]]
[[Raji Lateef Olatunji]]
RAJI LATEEF OLATUNJI
'ÀSÀ ÀTÍ ÒLÀJÚ'
Ògèdè ń bàjé a ló ń pón. Àsà àtí ìsè Yorùbá ń paré ...
[[Asa ati Olaju]]
[[Raji Lateef Olatunji]]
RAJI LATEEF OLATUNJI
'ÀSÀ ÀTÍ ÒLÀJÚ'
Ògèdè ń bàjé a ló ń pón. Àsà àtí ìsè Yorùbá ń paré à ń yò. Yorùbá bò won ni òrìsà kán tí wón ń bo lágbo ilé kan tí wón kò bá fi ojú àwon omodé inú ilé náà mò bó pé títí irú òrìsà be á parun. Gbogbo èyà páta ní won ni àsà, èdè àti ìsè ti á lè lò gégé bi àmì idánimò won. Òpò èyà ló ń fí ojojúmó ròkè, nipa ìgbé láruge àsà won. Yorùbá è bá je kí a ronú jinlè lórí ipò tí àsà Yorùbá wà lóní kí á wá bi ara wá lere wípé ń jé iná Yorùbá tó ń jó làgbo àwon èyà tò kú, sé ìwájú ni ń lo tàbí èyìn? lóòótó ní òlàjú se èyà Yorùbá láńfàní ń jé ànfaní tí Yorùbá rí lárá òlàjú ko á réré sí oun kere tó ń se fún wa? Òlàjú lódé ní moókó moókà wò Yorùbá, sùgbón sé ó wá ye kí ó gbà gbogbo oun dáradára lówó wá?.
Kí òlàjú tó dé ní Yorùbá tí ní ònà ìgbàkíni. Àwon ní wón ní kí á kí ni pèlú àpónlé àtí òyàyà. Kí eni kéré teríba f’ágbà nínú kíkí rè. Kini òlàjú dé sí, ó so òpò idile àti omo Yorùbá dí o ni gèésì àrànmóndà. Òpò omo Yorùbá ni kò le da ojúlowo èdè wón so tàbí kí á ti e ní won o léèsó rárá. Kí wá ní ìsírí wá nígbàtí a ò lè dá èdè tí wón ń pè wá mó so kóyè kóró tí a sì ń pe ara wa ní omo odùdúwà.
Yorùbá loni kí okunrin wo kènbè, gbárìyé kó wá fíi abetí ajé le. Obinrin Yorùbá ni ó ní ìró, bùbá àti gèlè ti ó yáyì. Àwon ní won ní kí á rìn láwùjo pèlú aso ìsèdálè kí inú ènìyàn ó dùn. Òlàjù dé, òpò óbinrín Yorùbá di eni tí ń rìn ní ihòhò. Gbogbo oun tí ó ye kí ó jé amóríwú lódédè oko ni wón fi ń se èsín kiri adúgbò. Gbogbo wa, wá n fowo gbé àtòhúnrìnwá àsà láruge, Iná àsà Yorùbá wa ń jo bélúbélú bí fitila tí kò lé po nínú. Se bí Yorùbá lókúkú ma n pa lówe wípé, omo ko ní bá ìpèlé ìyá e ki ó sì aso dá. Èyín òbí è bá jé kí á ronú jìnlé lórí ìpèlé tí á ń dá komo lè rí oun rere jogún lówó ó wa. Kí àsà Yorùbá le dí oun tí à ń fí ojojúmó re wájú.
Kí àgbàdó kúkú tó de ayé nnkánkán sá ní adìè ń je. Obìnrin ni ílè Yorùbá lónì kí á dì írún orí, kí o lè gbé èwà eni jáde. Tìró, osùn, efun, làálì, ó kúkú kéré nínú àwon oun améwajáde omobínrin Yorùbá. Òpò omo Yorùbá ní kò mò ìlànà tí à ń gbà soge ní èyà wa. Ònà ìgbàlode ní gbobgo won yàn láàyò. Won a kunjú kùnlè won wa ri bi iwin.
Lóòótó ni a kú ma ń gbó wípé àwon àtòhúnrìnwá èyà ni ó jé kí fífí ènìyàn rúbo láwùjo Yorùbá dí àfì séyin tí ègúngún ń fí aso. È bá jé kí á bi ara wa léèrè wí pé se gbogbo ìsesí Yorùbá pátá lóburú? Tí ó fi dì oun tí à kó fé kí won mò mòwá. Òyìnbó dé, won fi páńda gba góòdù lówó wa. Wón mú èsìn ayèjì wá, won kó òpò òrìsà wa lo sí ilu won, ó wá di oun tí won ń fe kí àwon èyà kákìríí aye wa ma fí òwó wò.
Sèbí Yorùbá fún rare ló pe ìgbà e ni pańkàrà ní àwon èyà tókù bà ń ba fí kólè. omo odùdúwà è bá kí à ronú, kí á sán sòkòtò wa gírí kí á bù epo sí ina àsà Yorùbá tó ń jó àjóréyín. Kí ó wá di oun tó ń jó lalala, kí á má ba dìí eni èpè lòdó àwon màjèsín tó ń bò léyìn. Ìgbèyìn kúkú lo n dùn òlókú àdá, e bá jé kí á se oun tí ó yé lásìkò kí á ma bà kó àbámò ní ìgbéyín.
Iyan
2466
6619
2006-12-21T16:06:00Z
Loadewole
101
New page: [[Iyan]]
[[Obe Osiki]]
[[Bello Adijat Kikelomo]]
BELLO ADIRAT KÍKÉLOMO
IYÁN ÀTI OBÉ ÒSÍKÍ
Yorùbá bò wón ní:
Kìnnún loba eranko nínú igbó
...
[[Iyan]]
[[Obe Osiki]]
[[Bello Adijat Kikelomo]]
BELLO ADIRAT KÍKÉLOMO
IYÁN ÀTI OBÉ ÒSÍKÍ
Yorùbá bò wón ní:
Kìnnún loba eranko nínú igbó
Ìjímèrè ni baba òbo
Iyùn ni baba ìlèkè
Olómo síkàtà ni baba àgbàdo
Ìkamùdù loba àwon kòkòrò
Bíyán bá funfun lélé pèlú obè Òsíkí, ó ye kí tokotaya dówèékè lura won Yorùbá bò wón ní iyán lóuńje, òkà loògùn, àírí rárá la ń jèko. kenu mó dilé ni ti gúgúrú. Tí a kò bá ní paro tàbí kí a fi igbá kan bòkan nínú, iyán loba nínú àwon oúnje gbogbo nílè káàárò oòjíire. Tí a bá ń sòrò oùnje nílè Yorùbá tí a kò bá tíì ménu ba iyán, ó dàbí ìgbá tí a ń sòrò àwon eranko tí a kò ménu ba kìnnún.
Láti ìgbà èwe mi ni mo tì féran iyán, ohun tí ó fa èyí ní wí pé àwon òbí mi ferán iyán. Èyí ló mú kí wón bèrè sí fún èmi náà ní iyán gégé bí í oúnje láti ìgbà èwe mi. Láti ìgbà ti èmi náà sì ti mo owóòtun yàto sí òsì ni mo ti kúndùn iyán débi wí pé tí n kò bá tíì je iyán lójúmó, ara mi kò tíì le è balè. Èyí sì tún wòmí léwù débi wí pé tí mo bá lo sí òde àríyá, tí won kò bá gbé iyán fúnmi gégé bí oúnje níbè n kò ní je irúfé oúnje béè. Níbí tí iyán jíye wòmí léwù de mo ti torí iyán gbá ìyá olóunje létí nílé ìtàjà nítorí pé ó ta iyán eyokan soso tí ó kù nínú igbá rè fún elòmíràn. Nítorí ìdí èyí, mo le pe iyán ní ìdikùn nítorí pé mo féràn rè púpò.
Síwájú si, bí sàngó se jé òkan pàtàkì láwùjo ni iyán náà kó òkan pàtàkì nínú àwon oúnje tí ó gbajúmò ní ilè Yorùbá. Iyán jé oúnje pàtàkì kan tí Yorùbá máa ń sè fún àlejò síse. Tí Yorùbá bá ní àlejò kan tí ó se pàtàkì, iyán ni wón yoo gbé fún irúfé àlejò béè. Tí àwon èèyàn jànkàn jànkàn kan bá fé se ìpàdé, iyán ní ouńje níbi tí wón bá ti jóòkó tí wón bá tún ní kí á wò ó síwájú, ó hàn gbangba pé iyán fun àwon ládéládé àti lóyèlóyè bá ń se nnkan èye tàbí tí wón bá n fé se ìpàdé.
Tí a bá ní kí a wo bí a ń se oúnje yíì, ó hàn gbangba pé isu ni a ń lò láti fi gún iyán. Tí a bá fe gún iyán, isu ni a máa ń kókó be tí a ó sì ge sí ìwòntunwònsì tí kò ní tóbi láti jé kí ó tètè jiná. Léyin èyí a ó ko sí inú ìkòkò tí a o sì gbe láná. Léyìn tí ó bá jiná ni a ò tu sí inú odó tí a ò tu si inú odó tí a sì gun kúna bí etí tí yóò fi dùn-je lénu.
Ní ti obè òsíkí tàbí ègúnsí, èyí kò le rárá láti pésé. Yorùbá bò wón ní obè tó bá dùn, owó ló pá. Nítorí ìdí èyí ègúnsí ni a ò fi pilé re. Ó le jé ègúnsí sèfín tàbí ègúnsí ìtóò. Léyìn èyí ni a bò fepo, ata, iyò, àti àwon nnkan mìíràn tí wón fi máà ń se pèlú ré tí gbogbo ré yoo sì gún régé bí ìdodo èfon. Léyìn èyí ni yóò di bíbù sórí iyán tí a ti pèsè kalè.
Ní ìparí, iyán jé ohun tí wón máa ń fi isu gún. Léyìn tí isu bá ti jiná, tán ń gun nínú odó tí yóò kúná bí eti. Léyìn èyí ni wón yoo ko sí inú àwo fún jíje. Obè òsíkí ni Yorùbá n pè ní obè ègúsí. Obè yìí jé obè kan tí ó gbajumo lawujò Yorùbá. Tí a bá ní kí a wò ó, obè òsìkí tàbí ègúsí dára lópòlópò fún iyán jíye tàbí je iyán. Nítorí ìdí èyí, mo yan iyán àti obe òsíkí láàyò ní jijé ju ohunkóhun lo.
Asa ati Ise
2467
6620
2006-12-21T16:09:11Z
Loadewole
101
New page: [[Asa at Ise]]
[[Asa]]
[[Ise]]
[[Omoniyi Feyisayo]]
OMONIYI FEYISAYO
ÀSÀ ÀTI ÌSE ILÈ YORÙBÁ
Mo tún ti dé pèlú ohùn enu mi, mo tún fé sónw...
[[Asa at Ise]]
[[Asa]]
[[Ise]]
[[Omoniyi Feyisayo]]
OMONIYI FEYISAYO
ÀSÀ ÀTI ÌSE ILÈ YORÙBÁ
Mo tún ti dé pèlú ohùn enu mi, mo tún fé sónwan ní òrò, lórí àsà àti ìse ilè Yorùbá. Nítorí náà egbé àga, mo ni ejò kó kí e gbómi gbóhùn enu mí. Mo ní kí e gbólóhun tí mo fé bá gbogbo mùtúnmùwà àní omo adáríhunrun jèwò rè, E máa je a bá òpó lo ilé olórò àní kín maa ba lo wonnaa. Òrò yìí je mí ló lógún, òrò àsà àti ìse ilè Yorùbá. Nítorí àsà Yorùbá jé àsà tí ó gba yúmò láàrín àwùjo, àní àsà àti ìse wa seé mú yangàn nílé àti ní oko, bí a bá ń sòrò nípa àsà àti ìse Yorùbá a ń sòrò lórí àwon ohun tí a máa ń se ìhùwàsí wa, ìrísí wa láàrín àwùjo, Ohun méjì ní mo fé sòrò rè nínú ogún-lógò àwon àsà àti ìse tí ó ń be nílè Yorùbá. Àkínín ni, Àsà àti ìse Yorùbá lórí bí a se ń kíànìyàn. Èkejì ní Àsà àti ìse Yorùbá lórí ìsìnkú nílè Yorùbá.
Ejé kí a jo ogbée yèwò, àní kí a jo yàn-àn-náa rè. Ní sísè n tèlé, Ìgbàgbó nípa àsà àti ìse Yorùbá lórí ìkínin ní ilè Yorùbá. Àsà ìkínin jé àsà tí ó gbajúgbujà nílè wa, ó jemó ìgbà àti àkókò, Óníse pèlú Ohun tí ó ń selè ní dé èdè àsìkò náà. Bí Yorùbá ba jií láàrò omo dé tí ó bájé okùnrin, á wà lórí ìdò bálè, èyí tí ó bá jé obìnrin àwá lórí ìkúnlè won á sìn kí àwon òbí won. Won á wípé ekú àárò, àwon òbí won á sìn dáwon lóhùn wípé kárò omo mí, ire éèjí bií, bí ó bá jé òsán won á se bákannáà, won á so wípé e kú òsán àwon òbí won á dáwon ló hùn wípé ekú òsán, bí ó bá je ìgbà isé ekú isé là ń kini. Bí ó sìn jé àsálé ekú alé làń kínu nílè Yorùbá gbogbo ìkíni ní à-sìkò wà fún, sùgbón omode nikókó máa ń kí àgbà. Èyí tí kò bà se béè ìgbàgbò Yorùbá ní wípé irú omo be è kòní èkó tàbí, won kò o nilè kò gbà níi. Bí ó bá jé ìgbà ayeeye bíi ìsìnkú àgbà nítorí Yorùbá kìn ń se òkú òdó àwon òdó ní ó má ń sètò ìsìkú won sí èyìn ilé. Òkú òfò ni ójé fún àwon òbí irú eni béè. Bí ó bá jè òkú àgbà, won á ní ekú òfò, ekú ìsìnku Olórun yíò mú ojó jìn-nàa sírawon o. Bí ó bá jé, Ìkó omo síta won ání ekú owó lómì o, eku ìtójú oni o náà. orísirísì àkókò ni ówà nínú odún. Àkókó òfìnkìn, Àkókò oyé, àkókò oòrùn, àkókò òjò, gbogbo rè níi Yorùbá ní bí ó se ń kiní etó fún bí á se ń kúnin nílè Yorùbá, Ejé á gbè àsà ìkejì yèwò.
Àsà àti ìse nípa ìsìnkú, mo ti so sáájú wípé óní àwon òku tí Yorùbá máa ń se ayeeye fún àwon bí òkú àgbà. Nítorí wón gbà wípé, ólosinmi ni àti wípé wón lo lé. Ìgbàgbó Yorùbá ni wípé ojá ni ayé sùgbó òrun ni le. Sùgbón bí ó bájé òkún òdó tàbí omodé òkú òfò àti ìbànújé, wón agbà wípé àsìkòrè ò tíì tó wípé ósékú níi. Yorùbá máa ń náà owó àti ara síí, bí ó bájé òkú ágbá. Bí ó bá tún jé pé eni tí óní ípò àti olá ni tí ó sìn bí omo, òkún won máa ń lárinrin, ayé ágbó òrun á sìn mò pèlú. Ní ayé àti jó bí òkù bá kú àwon àgbà àtì àwon alúwo bí eni náà bá dara pò mó ègbé awo ní ìwàláyé ré àwon awo ní ń sìkú irú eni béè won á pa edíè ìrànàna won á sùn máà tun ìwù rè lo bí wón se ń gbé òkú rè lo, won á sùn seé won á jée, Èyí ní Yòóbù fí maa ń so wípè edìe ìrà-nàa kò ń sohun àje gbé. Nítorí kò sí ení tí kò ní kú. Òfò ní ó máa ń je tí obìnrin àní aya ilé bá sájú oko rè kú Yorùbá gbà wípé oko ní ó máa ń sájú aya kú kìí ìyàwó máa bojú tó àwon omo. Nítorí náà bí okùnrin bákú àwon ìyàwó irú eníbá, áse opó óníse pèlú ìlànàa àti àsà ohun ìse irú ìpínlè okùnrin náà. ogójì ojo tà bí jú bé lo ni wón máa ń sé, léhìn ìsìn-kú àwon agbà wón á sìn pín ogún olóòybé fún àwon omo rè. Bí ó bájé òkú olómo. Sùgbón tí kò bá bí’ mo, Àwon ebí rè, nipátàkì jùlo, Àwon omo ìyá ré tí ó tun lo ní wón máa n pín ogún náà ní àárin ara won, Ótújé àsà àti ìse Yorùbá wípé kí won máa ń su lópó aya olóògbé lópó fún àwon àbúrò olóògbé wípé kí ó fi se aya.
Ife ninu Eko Olohun Islam
2468
6621
2006-12-21T16:13:24Z
Loadewole
101
New page: [[Ife ninu Eko nipa Olohun Islam]]
[[Islam]]
[[Asirudeen Isiaq Bolanle]]
ÀSHÌRÙDÉÉN ÍSÍAQ BÓLÁNLÉ
==ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ NÍPA OLÓHUN-ISLAM==
Gég...
[[Ife ninu Eko nipa Olohun Islam]]
[[Islam]]
[[Asirudeen Isiaq Bolanle]]
ÀSHÌRÙDÉÉN ÍSÍAQ BÓLÁNLÉ
==ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ NÍPA OLÓHUN-ISLAM==
Gégé bí òwe àwon àgbà, wón ní ‘omo tí a bí tí a o kó, òun ni yóò gbé ilé tí akó tà’ èyàn tí ko ni èkó ní pa olóhun, eni náà yóò dà gégé bí igi, tí, kò ní ìwúlò kan kan rárá. Kín-ni à ń pè ní èkó? èkó jé ìmò, òye àti ìrírí tí èyàn ní, nípa nnkan, yálà, agbègbè, ohun àjèjì tábí tí èyàn kan ko ti fojúrí.
Òrìsíìrísi, àwon ìfé nínú èkó nípa olóhun lówà, gégé bí, èkó nípa olóhun (Àll ‘áhúù), Jésù kírísíítì, obàtálá, sàngó, ògún àti béèbéè lo. Sùgbón a óò mú òrò nípa ìnífèé nínú èkó nípa olóhun Àlláúhù.
Se bí won ní odò tí ó bá gbàgbé orisun rè, ò se tán tí yóò gbe” fun ìdí èyí ò ye kí á nífèé látí ní èkó nípa olóhùn (Àlláhúù), nítorípe gbogbo ohun tí èyàn ni tí kò sí èkó nípa olóhùn ń bè, òfo ni gbogbo rè jásí.
Nípa ìnífèé láti ní èkó tàbí ìmò nípa olóhun Àllálúù, èyàn yóò mo gbogbo ohun tí ó tó àti èyí tí kòtó. Èyàn yóò tún mo. ohun tí ti olóhun ń fé láti òdò àwon erú rè.
Síwájú si, ìnífèé nínú èkó olóhun (Àllàhùù) ni yóò tún fún ‘yàn ní òye láti mo àwon àkókó; ààyè tó tó láti máa se ìjósìn fún-Un. (Àlláhíù). Àti láti mo iye ìjosìn tí ó ye kí èyàn máa jósìn ní òòjó.
Onímo ìjìnlè kan sòrò, óní, “onímímò kán, se déédéé tàbí ju egbèrún èyàn lo”. Fún, ìdí èyí, ìmò nípa olóhùn Àlláhùn, yóò máa jé ìtúsílè tàbí ìgbàlà fún onímò nípa olóhun (Àlláhùn). Ó sì tún máa ń gbé èyàn lékè, kúrò nípò ìrèlè dé ipò gíga, yálà ní àwùjo, ebí tàbí gbogbo àgbáyé lápapò.
Ìnífèé nínú èkó olóhun tún má ń jé olùfée ìmò nínú èkó olohun mo ìgbésè tí ó tó àti èyí t’óye yálà kúrò níbi àjàgà-àyé, kúrò lówó àwon amòòòkùn sèkà èdá, àti kúrò lówó àwon onínú búburú èyàn.
Bákán náà, èkó nípa Olóhùn, tún máa ń jé kí ènìyàn ó mú ilé-ayé bíńtí ń àti láti mò wípé ìdájó sì ń be lójó ìdájó, ìyan nígbà tí Olóhun bá gbé wa dìde léyìn ìgbà tí a ti kú télè. Èyí ń fi hàn wá wípé o se pàtàkì fún ènìyàn láti nífèé nínú èkó nípa Olohun.
Ònà àtigba Oore àti ona gbígba àdúà ni, ìnímò tàbí ìlékòó nínú Olórun jé, nítorí, eni tí ó nì mò tàbí eko nípa Olóhun yóò mo àkókò, ohun tíì Olóhjun fé, àti láti mo ìgbà tí ènìyàn leè béèrè ohun kóhun lówó Olóhun (Àlláhúù)
Síwájú si, gbogbo ohun tí ó jé, máa sé Olóhun àti má seé Olóhun ni ènìyàn yóo máa só, fún ìmálukùn Olóhun, àti láti je ààyò Olóhun (Állálúù) Oba ń lá n là.
Ju gbogbo rè lo, ìnífèé nínú èkó nípa Olohun (Álláhúù (Islam), ni ènìyàn leè fi mo wípé ìjoba Olóhun (ogbà ìdèra) àti òrun àpáádì ń be ò, èyí ni yóò máà fun ènìyàn ni òye àti láti máa sóra kúrò níbi ohun tí Olóhúù fé, àti láti máa súmó gbogbo ohuń ti olóhúù fé. Fún ìdí èyí, Ó ye kí ènìyàn ó nímò nínú èkó nípa Olóhúù.
Akuko Ologbe Wura
2469
6622
2006-12-21T16:16:07Z
Loadewole
101
New page: [[Akuko Ologbe Wura]]
[[Apara Irede Jenyo]]
APARA IRÉDÉ JÉNYÒ
AKUKO OLÓGBE WÚRÀ
Ní akoko kan, àwon omode ke ke ke meji kán wà. Iya ati Baba ...
[[Akuko Ologbe Wura]]
[[Apara Irede Jenyo]]
APARA IRÉDÉ JÉNYÒ
AKUKO OLÓGBE WÚRÀ
Ní akoko kan, àwon omode ke ke ke meji kán wà. Iya ati Baba won tí fi ile b’ora bí aso. Oken okunrin, ekeji si je obinrin. Obi won talaka ju ekute soosi lo. Igbàtí òbí won si máa kú, kò sí ohun ti won rí jòun bá bi kò se Akuko kan soso Ológbe wúrà.
Ní ojo kán àwon omo yìí gun ígí èso tí won gbín ní ìgbátì ebi ń pa won. Won jé sí ìlé kan, won rí ìyá arúgbó kan tí o nì agbada tí won pí nse búrédì. Won jí búrédì. Búrèdì náà ní won je sùn fún ìgbà díè tí ofí tan.
Ìjó kan ìyá yìí ká won mo ibi tí won tí njí búrédì. Won ò le sòrò fun ìgbà dìé. Ìyá yen nàá ní àwon ní eku olówó mewàá tí on jí oun ní búrédì je. Àwon mejèé jí dí adítí sí ìdùro. Iyá yìí dárá sí nu ìkòkò tító bi kan. O so wipe Olorun ló gbe àwon omo yìí wá osó wipe e o petí mo tí rí eran ènìyàn je”.
O ní kí omokùnrin nàábó sòkòtò atí èwù, ‘kí ò sí kó sínu agbádape omokùnrin nàá má ní òrá lara daadaa.
Omo yìí sebí ení wipe adìtí ní oun tí osí so wipe kí iya náà fí han ohun nnkan tí ofe kí ohun se. Bí ìyá nàá se tí fe fíhan kí omokùnrin nàá tárí iyá yìí sí inú ìkòkò nlá nàá. Bí iyá yìí se kú nì yen. Àwon omo nàá sí gbe èró tí iyá yìí fín se búrédì nàá tí won sí saló.
Akúkó òlógbe wúrà tí won ní o màá n ba won yí agbada yìí. Ní ojo kan oba ilú yìí jí agbada nàá gbé o fe fí owó olá gbá won lo ju. Àdìyé bú to perepe oló kekaakiri l’óba lórí “mó de èmi Àkùkó ológbè wúrà.
Iwó Oba ìkú yìí. Ojú kó tí o, o lo jí aró atí agbada àwon ogá wi. Àwon omolomó wá nílé ebì tí fe lú won ní ogo pá. Ó n se yòtòmì pèlú aró atí agbada àwon omólomó só dáà be”
Obabínú pe irú réderéde wo nìyí o nìkí àwon èsó re gbé jú sí ta. Nìgbánàá ní àkùkó nàá fó lo fí ojú fèrèsé oba tí o sí nke tatata. Awon èsò oba kó rí àkùkó nàá wú. Nìgbátí àwon òré àkùkó gbo igbe rè tí wón fí n sá bò àwon òré rè tí òrúko won je òsèlá atí ekùn. Won jú àkùkó sìnú ilé esin tí àwon esin nàá sí fe tèé wó lè tí ekùn nàá sí yoo sí won tó sí pà gbogbo won.
Àkùkó nàá jade sí ìyàlénu oba. O tú bere sí tatata. Àwon èsó oba sí gbe jus í inule imòdù tí òjò lá sí wa gbá sì lé. Ìgbàtí oba rí wipe àkùkó n kó ètè bá órúko oun. Oba yìí bá pìnnú làtí dá agbada atí àrò àwon omo nàá pàdá fún won nìgbàtí won o rí adìé nàá mu. Nì ìgbàtí won dá pàdá fún won. Àwon omo nàá bá ìgbèsé ayé won pelú alàáfía. Eyí ní nkán adìyé ologbe wùrá se làtí já fùn ètó àwon omo yìí.
Orile-ede Naijiria
2470
6624
2006-12-21T16:19:23Z
Loadewole
101
[[Orile-ede Naijiria]]
[[Gbadamosi Temitope Thomas]]
GBADAMOSI TEMITOPE THOMAS
ORÍLE ÈDÈ NÀÌJÍRÍÀ
Ìrìn àjò orílè èdè Nàìjíríà bérè láti bíi igba odún séìn, nígbà tí àwon òyìnbó aláwò funfun bíi potugí, Gèésì, Jamaní ati béèbéè lo, se àbèwò si orílè èdè adúláwò. Ara àwon ohun tí o gbéwon l’ókàn tí wón fii wá nii ohun àlùmónì ti ó sodo si ile yìí. Ara àwon ìgbésè kíní tí wón gbé nii láti rán àwon oni ìyìnrere èsìn kristiani wá sí orílè èdè yii. Nígbà ti àwon oníwàásù wònyíí dé, òpòlopò omo ilè yìí ti o tétí sí ìwàásù won ni ayí padà ti wón si dii onígbàgbó òdodo.
Èsìn yìí gbilè l’ókàn àwon ènìyàn orílè èdè yii débi wípé won kò mo ìgbà ti àwon aláwò funfun wònyí ki òrò òwò bòó. ilé isé ti ó kókó wo orílè èdè yìí ni a mò síí Royal Niger Company. Ilé isé yìí ni óra òpòlopò ohun àlùmónì bíi kòkó, eyìn (epo), èpà, oje igi (roba) ati béèbéè lo, ti yóò si fi sowó sí ìlú òyìnbó l’óhún. Látàrí òrò òwò yìí kan-náà ni ilé isé yìí se raa ìlú èkó pa ti ósì soó dii ibùdó àwon aláwò funfun ni orílè èdè Nàìjíríà. Fún ìdí èyí, nígbàtí ó dii odún 1914, gúúsù orile èdè yii darapò mó àríwá ti àpapò rè si ńjé NÀÌJÍRÍÀ. Enití ówà léyìn orò tí óhún dún yii ni àhún pè ni Sir Fredrik Lord Lugard.
Èwè, orílè èdè Nàìjírìà ti di ti àwon òyìnbó gèesì pátápátá báyìí, tí ìjoba ati ìsàkóso rè náà sì wà lówó won. Sir Fredrik Lugard dá ìjoba alábe sékélé ken sílè léyìn odún 1914 èyí tíí òpòlopò nínú àwon òùn se ìjoba wònyíí jé aláwò funfun ti díè nínú won sì jé aláwò dúdú. Lára àwon aláwò dúdú wònyíi ni ati ríí àwon oba alayé bii Aláàfin tí ìlú Òyó, oba ti ilè Banin, sultan ti ilu sókótó ati béèbéè lo. Sùgbón nígbà tí ódi odún 1922 ti Sir Hugh Clifford gba ìjoba, àbùkù débáá ìjoba ti Lugard dá sílè. Èyi l’ómú kii Hugh Clifford dáá ìjoba míràn sílè tí ósì fi ààyè gba ìdìbò alábe sékélé. Fun idi èyí àwon omo orilè èdè yii tí ó wà ni ìlú Èkó ati Calabar tí ósì ńgba tó ogún póhùn l’ódún ní ààyè àti dìbò.
Ìjoba Sir Hugh Clifford jé ìjoba tí pé jùlo ni sáà àwon òyìnbó wònyíí, nígbà tí ódi odún 1946, Sír Arthur Richard gba ipò lówó Hugh Clifford. Àbùkù míràn tún báá òfin tilè yii nítorí àléébù ti ówà nínú rè. Àláébù yii nipé, òfin kò fi ààyè gba gbogbo omo orílè èdè yii tí ó tóó dìbò lati kópa. Sir Richard látàrí èyí wá dáá òfín míràn sílè tí ókó gbogbo gúúsù ati àrí’wa orílè èdè yii papò l’ábé ìjoba kannáà, èyí tí òfin ti télè kò fii ààyè gbà.
Ní odún 1951, Sir John Macpherson tún gba ìjoba l’ówó Sir Richard ti àléébù míràn tún bá ìjoba tirè náà. Sir Macpherson náà dáá ìjoba kan tí ófé fii ara pé Àpapò (Fédírà) sílè. Sùgbón ìjoba rè yìí kò fi esè múlè rárá ti asojú si àwon ìletò tii ilè Gèésì fii pe ìpàdé àpapò látáríi èdè àíyédè tí ó bé sílè l’áàrín àwon ènìyàn gúúsù ati ti àríwá oríle èdè yii. Asojú si ìletò Gèésì yii ni orúko rè ńjé Oliver Lyttleton, ohún l’ó yanjú dàrú dàpò yii nígbà ti o dáá ìjoba. Àpapò sile ní odún 1956.
Léyìn odún mérin tí ìjoba ati òfin Oliver Lyttleton fesè múlè, ìdìbò gbogbogbò wáyé ni odún 1959, oríle èdè Nàìjíríà gba òmìnira ni odún 1960. Àmó tí abá wòó njé òmìnira wà ní orílè èdè Nàìjíríà l’òní bí?
Ope
2471
6625
2006-12-21T16:21:38Z
Loadewole
101
New page: [[Ope]]
[[Daramola Ayodele]]
DARAMÓLÁ AYÒDÉLÉ
ÒPE
Àkùko baba mi kan láéláé, àkùko baba mi kan làèlàè, ìgbé rè owó, ìtò rè owó...
[[Ope]]
[[Daramola Ayodele]]
DARAMÓLÁ AYÒDÉLÉ
ÒPE
Àkùko baba mi kan láéláé, àkùko baba mi kan làèlàè, ìgbé rè owó, ìtò rè owó, bí ó bá sunkún owó, bí ó bá ń sùn owó. Kin ni ò? Òpe ni ò.
Ní ilè Ìwò-Oòrùn Áfíríkà, Òpe jé òkan nínú àwon igi tí ó wópò tí ojú sì mò jù. Ní ìlè - sàró {Sierraleone} Gambia ‘Gana’ àti Nàíjíríà pèlú. Ibi gbogbo ni a máa ń rí igbó òpe ní pàtàkì, ní agbègbè tí kò jìnà púpò sí etí òkun.
Fún òpòlopò odún, ni òpe ti jé irè oko, pàtàkì jùlo tí ó ń mú orò wo ilè Nàìjíríà. Ní ilè Yorùbá kí a tó bèrè sí gbin kòkó, epo àti èkùró tí à ń tà fún àwon Òyìnbó Onísòwò. Ní ìlè Ìlà-Oòrùn Nàìjíríà pèlú, Òpe jé pàtàkì tó béè tí ó férè jé pé kò sí isé míràn fún tokùnrin tobìnrin won ju Òpe kíko, epo síse, àti èkùró pípa fún títà fún àwon Òyìnbó lo.
Ní ìgbà àtijó, Òpe máa ń hù fún-ra rè kiri nínú ìgbó ni. Sùgbón Òpòlopò àwon Òpe tí ó la ìlè hù bí a ti rí i. Nísisìyí, igi won sì ga púpò tó béè tí ó fi sòro fún àwon ènìyàn wa láti máa gùn ún. Òpòlopò àwon ìdí èyí ni ó fi jé pé isé epo síse àti èkùró pípa ti wúlò ní òpòlopò agbègbè tí irú isé béè ti jé pàtàkì rí ní àtijó.
Sùgbón nísisìyí, Ìjoba àti àwon tí ó ń mú Ojú tó ise ìdàgbà sókè ìlú tí ń dá Oko Òpe tí ó tóbi púpò káàkiri agbègbè níbi tí wón gbin Òpe sí lówólówó, lónà tí ó dára púpò láti wò. irú won Òpe tí nwón dá oko rè bí a tí wó yìí máa ń ní epo nínú púpò ju òpe tí ó lalè hù nínú igbó lo, ó sì rorùn púpò láti ko eyìn won nítorí pé won kì í ga púpò, kò sì sí ìgbé tí ó lè di àwon tí ó ńko eyìn won lówó tó béè.
Ní agbègbè Ìbàdàn ati ‘Benin’, irú Oko òpe tí à wí yì í wà káàkiri tí ìjoba dá láti fi kó àwon ènìyàn bí a ti ń se ògbìn òpe. Bí a bá sì lo sí apá ìjèbú-igbó ní ibi tí a npè ní Apòjé àti ní apá ìkirè àti apònmù ní ìlú Ondó, tàbí ni ‘Ewohiwi’ ‘ìguben’ ‘Akwukwu’ àti ‘ubuluku’ ní apá ‘Benin’ àti Àsàbà, a ó ri àwon oko òpe tí egbé ìdàgbà-sókè tàbí Egbé ‘Bodu’ ní ‘Ikeku’ti dá káàkiri. Irú oko òpe béè tí ó tóbi púpò sì wà pèlú ní ìlè ìlà-Oòrùn, ní pàtàkì ní etí ‘Calabar’ lábé ìtójú àwon Òyìnbó Onísòwò tí à ń pè ní ‘UAC’.
Orísì Òpe méjì pàtàkì ni ó wà. Èkíní ni èyí tí eésan èkùró rè nípon púpò sùgbón tí eyìn rè kò ní epo. Àwon òpe béè ni ó sì wà tàbí pòjù nínú àwon òpe tí ó lalè hù nínú igbó. Orísi Òpe kejì ni èyí tí èkùró rè kì í tóbi tí eésan rè sì rò tó béè tí ó jé pé bí a bá fi eyín tè é gbogbo rè yíò rún wómúwómú lésèkan náà. Irú eyìn báyìí ní sukusuku epo nínú púpò ju èyí tí èkùró rè dáa lo, irú rè ni a sì máa ń gbìn púpò jù nínú àwon oko òpe tí à ń dá ní òde òní.
Ní ilè Yorùbá bí a bá ti mú kòkó kúrò, Òpe ni igi tí ó tún ń mú orò wo ilè wa jù, ó sì jé pàtàkì tó béè tí ó jé pé kó sí apá kan nínú gbogbo ara rè tí ko wúlò fún èdá.
Fún àpeere, léyìn pé epo àti èkùró, òpe jé pàtàkì nínú àwon irè oko tí ó ń mú owó àti òwò wo ìlú, Emu tí a ń dá lórí rè tún ń fún òpòlopó ènìyàn ní isé se pèlú. Béè sì ni ewé òpe tí a fi ńkó búkà, ìgbálè, òwò rè tí a fi ń hun agbòn, eésan, ihá àti ògùsò rè tí fi ńdá iná, tí à sì ńtà lójà, àti igi rè tí a fi ńse afárá lórí odò. Gbogo àwon wònyìí ni àwon ènìyàn tí n ń fi wón se isé se, tí ó sì jé pé nípa won ni irú àwon ènìyàn béè ń fi ń rí oúnje òòjó won.
Kòkó máa ń kùtà léèkòkan bí àwon Òyìnbó onísòwò kò bá rà á. Sùgbón bí òyìnbó ko tilè ra epo ati èkùró mó, eléyìí kò ní kí ó kùtà, nítorí pé àwon ará ìlú pàápàá ìlú wa ti pòjù kí wón kùtà ní ìgbà kan lo. Fún àpeere mélòó nínú wa ni ó lè jí kí ó má lo epo fún obè sísè tàbí kí ó má fi ose we ara rè? nítorí bí à bá wè tán a óò fi àdín pa ara wa kí ó lè jòlò dáradára. Epo òpe àti èkùró ni a fí ń se gbogbo àwon nnkan wònyìí. Ìdí èyí ni ó fi jé pé ipa tí òpe kó nínú ìdàgbàsókè ilè wa kì í se kékeré rárá.
Gbogbo àgbálo gbábò ni pé eye tí yíò dorí kodò bí àdán kò sí, béè sì ni igi tí ó ń so owó bí òpe kò sí nínú igbó
Iwofa
2472
6626
2006-12-21T16:24:01Z
Loadewole
101
New page: [[Iwofa]]
[[Akande, Saheed Adebisi]]
ÀKÀNDÉ, SAHEED ADÉBÍSÍ
ÌWÒFÀ
Òpòlopò ènìyàn nì í rò pé ìtumò ìwòfà ni Erú. Béè kó, ...
[[Iwofa]]
[[Akande, Saheed Adebisi]]
ÀKÀNDÉ, SAHEED ADÉBÍSÍ
ÌWÒFÀ
Òpòlopò ènìyàn nì í rò pé ìtumò ìwòfà ni Erú. Béè kó, ìyàtò wà nínú won. K’á mú ni ní Ìwòfà sàn ju k’á mú ni l’érú lo.
Nígbà tí erú bá ńse afámakó rè, tí ó sisé nínú òjò àti òórún, tí ojú rè ńpón bi aso oyin ati ara rè sì rí sìòsìò bi ti elédè, sebí í se ni ìwòfà í se tirè ní ìwòn, tí á lo ilé olówó rè jéjé. Á méfò pé ohun ti a fi se erú a kò lé fi se Ìwòfà. Àràpa l’à ńra erú eni, bí ó kú, bí ó yè, kò da nkan. Amúni kò si a fi awo’ni roro lásán ti mbe.
Ìlò tí à ńlo ìwòfà yàtò pátápátá sí tí erú nítorí pé ònà tí a gbà rí won yàtò gidigidi. Erú nì enì tí a mú wá ilé láti ojú ogun. Bí ó se omodé, bí ó se àgbàlagbà bí a bá ti mú u dé òdèdè, ó bùse. Ó di kó máa sisé fún ni bíi akúra, kó pa rànyìnrànyìn bì àga bàbá, kí á ran an nígba isé kí ó je léraléra. Bí ó bá sì kú, bi ewúré ilé enì kú ni.
Sùgbón tí ìwòfà yàtò lópòlopò. Njé tani ìwòfà? Ìwòfà ni eni tí olówó fi yá owó, tí mbá’ ni sisé l’óko l’ómi títí onígbèsè eni yóò fi rí owó san. Ní ìgbà laélaé, gégébí a tì mò pé “ìka owó kò dógba” tí esè pàápàá kò fi orí ko’ rí. Bí a ti rí Olókó ńlá nínú àwon baba-ńlá wa, béè ni à sì rí sùpè ènìyàn tí kò lè so kóbò méta di kóbò márùn-ún nínú won. Àwon olókó ńlá ni àwon alágbára, tí ńwón sisé tí wón sì l’ówó l’ówó. Kò sí ohun tí irú won le wá tì, kò sí ohun tí wón kò le dáwólé kò sí irú bírà tí won kò lédá. Wón ńkó ilé mó ilé, wón sì l’ésin léèkàn. Gbogbo ohun ló rogbo fún won, Irú àwon ènìyàn wònyí bí a lù wón gbà, a ó b’ówó, bí a bá jí won l’óju orun pèlú kóbò-kóbò ni.
Àwon tí kò ní irú èbùn béè á ló yá owó fún gbogbo ohun pàtàkì tí ńwón ní láti se. Wón a fi ìdòbálè bo àsíri ara won. Eni tí kò ba le jé “Sáká” Sé á le je “Soko”. Bí a bá tó ilé kó a ó ko ilé, bí a bá tó aya fé, a ó fe e. Bí a bá si to nkan wònyí sé tí kò sí kóbò lápò nkó? Dandan ni k’á lo sí ilé eni tí ó ju ni lo. Kò sí ohun méjì bíkòse láti yá owó. Bi alágbára bá sì ronú rè títí a yá olúwa rè l’ówó. Eni tí ó lo yá owó ní yóò se ìlérí ohun tí ó ma se. Bí ó bá jé eni tí kò ì tíì ibi omo rárá, ó le fi ara rè s’òfà owó tí o yá.
Irú omo béè tí a fi s’òfà owó tí a yá ní á ń pè ní ìwòfà. Isé ìwòfà yí ní láti bá olówó bàbá rè se isé ní ilé àti l’óko. Ohunkóhun tí a bá ní kó se ni ó gbódò se. Sùgbón ohun tí a kò bá lè fún omo ara eni se a kò gbodò fún ìwòfà se. Nítorí pé bí ó pé bí ó yá, ìwòfà yóò padà lo sí ilé rè “Ìwòfà mbò wá dògá, àkókò tí yóò se ni èdá kò mò.” Bí a bá d’áso fún omo ara eni a o da fún ìwòfà pèlú. Oúnje tí omo wa bá jé náà ní ìwòfà yóò je. Eni bá gba ìwòfà sódò gbódò sóra rè gidigidi kí ó rí i pé óún kò si ìwòfà náà lò. Iwòfà kò gbódò kú sí ilé eni, kí gbèsè má bà à ju èyí tí ó wà níbè fún olówó.
Ìwòfà yí yóò ma sísé títí baba rè yóò fi san gbèsè re tán fún olówo. Ní ayé ìgbàànì àwon òbí ń fi omo won sòfà ‘torí kóbò márùn-ún tí à ń pè ní egbáà tàbí mèwá tí à ń pè ní egbàájì. Elòmíràn le se ìwòfà fún osù méfà kí owo náà tó pe. Bí ó bà sì jé owo tó tó egbèrún tí à ń pè ní kóbò médògbón-òn tàbí òké kan tí a ń pè ní àádóta kóbò, dájúdápú ìwòfà yóò se tó ise odún méjì sí méta. ìtójú tí à ń fún ìwòfà kò fi bèé yàtò sí èyí tí a ń fún omo ara eni. Yàrá tí àwon omo wa bá sùn ní ìwòfà a sùn, oúnje tí wón bá je ni ìwòfà yóò jé.
Bàbá tí ó fi omo rè sòfà kò ní jókó lásán, òun náà yóò maa sisé taratara kó báa le tètè mú omo rè padà. Ó le sàn owo náà léèkan tàbí méjì, tàbí méta. Sùgbón ojó tí ó bá sàn owó rè fún ni omo rè yóò kùrò l’oko òfà rè.
A rí ìwòfà míràn tí ó jé pé bí ó bá pé púpò á fé di ará ilé eni. Nítorí pé àwon mìrán wa tí àwon òbí wón kú kí wón tó san gbèsè won. Iru ìwòfà béè yóò máa sisé lo. Yóò lo òpòlopò odún, yóò si maa se bí omo ní ilé olówó rè. Irú àwon béè fe le fé ìyàwó nílé olówó won, kí wón sì di eni à ń fi gbèsè náà jì pàtápátá.
Ohun tí ó ye kí á rántí tàbí kí á fi kún èkó wa ni pé okùnrin nìkan kó l’à ń fi i sòfà. A lè fi okùnrin sòfà sódò okùnrin ati obìnrin. Bí a tí ń yá owó l’ódò okùnrin l’à ń yá owo lódó obìnrin. Ìwòfà okùnrin á maa bá olówo rè se isé oko, ìwòfà obìnrin a maa bá olówó rè se isékísé tí ó bá kan ní ilé olówó rè. Wón le ràn òwú, wón sì le hun aso. L’àkókò ojó méfàméfà ni ìwòfà i se isé l’óko olówó nínú òsè pèlú èrò pé yóò lo ojó kan tí ó kù fún ara rè. Nínú síse èyí ni òrò nàá tí súyo èyí tí à ń pè ní ÌWÒFÀ tàbí ÌWÒ-ÈFÀ sisé isé ojó méfà-mèfà.
Asa Ikini
2473
6627
2006-12-21T16:26:47Z
Loadewole
101
New page: [[Asa Ikini]]
[[Ikini]]
[[Olaleye Ayodeji Olatunji]]
OLÁLÉYÈ AYÒDÈJÌ OLÁTÚNJÍ
ÀSÀ ÌKINI.
Àsà àti ìse jé ìperí Yorùbá láti ìwásè...
[[Asa Ikini]]
[[Ikini]]
[[Olaleye Ayodeji Olatunji]]
OLÁLÉYÈ AYÒDÈJÌ OLÁTÚNJÍ
ÀSÀ ÌKINI.
Àsà àti ìse jé ìperí Yorùbá láti ìwásè wá bí ó tilè jé wípé a kò le so ní pàtó ìgbà tàbí àkókò tí àsà àti ìse di ìtéwó gbà ní àwùjo káàárò óò jíire. Onírúnrú àsà bíi Ìkini, Ìtójú ara tàbí ìs’ara lóge, Isé owó àti béè béè lo.
Mélòó ni a fé kà nínú eyín Adépèlé àmó a ó ye àsà ìkini wò l’ékùn-ún réré.
Yorùbá gbàgbó wípé Ìkini se pàtàkì, pàápàá ní àwùjo tiwantiwa ní Ilè Yorùbá. Ní ibi tí Yorùbá mú àsà Ìkini ní òkúnkúndùn dé, wón gbàgbó wípé ‘Ewúre tí kò kágò á di eran mímú so béè sì ni Àgùtàn tì kò kágò á d’eran mímúpa. Ìyen túmò sí wí pé àfojúdi ènìyàn sí àsà Ìkini ní Ilè Yorùbá le hun ènìyàn lábé e bí ó tilè wù kí ó rí.
Lérìn kejì, Yorùbá tún gbàgbó wípé. ‘Eni tí kò bá kí ‘ni káàbò, onítòhún a pàdánù ekú Ilé gégé bí ó ti je yo nínú òwe Yorùbá bákan náà. Eléyìí èwè túmò sí wípé, Ìkini ní Ilè Yorùbá jé àsà àtenudénu tí t’omodé t’àgbà, t’okùnrin t’obìnrin, t’erú t’olówó ní láti se tòwòtòwò.
Nínú ìtàn ti ó je yo látàrí ìwádìí tí àwon òjògbón lókan ò jòkan se nípa èyà Yorùbá àti orísun re. Léyìn ìgbà tí. àifenukò àti òtè dá rúdúrúdú òwò erú sílè ní Ìgbà kan, ìwádi fi yé wa níyé bí ó tilè jé wípé onírúuru èyà Yorùbá ni a kó lérú nígbà náà. síbè àsà Ìkini mú kí ìsokan jé àrídájú tí òjògbón ‘Armstrong’ rí, kí ó tó gbé ìgbésè láti pín Yorùbá sí abé ìsòrí kan tí a mò sí ‘KWA LANGUAGES’ ní odún 1964.
Ìgbàgbó Yorùbá tún tèsíwájú nípa wípé Ìkiní ní Ilè Yorùbá gbódò bá àkókò, Ìgbà, ìse, ìsèlè tabi ètò tàbí isé owó mu.
Àwon Ìkini fún àkókò ni wònyí; E káàárò, E kú ìdájí, E kú ojúmó. E kú ògìnìtìn, E kú ooru, E kú òtútù, E kú Ìyálèta, E kú ìwò yìí, E kú bójú ojó ti rí, E kú odún, E kú Ìyèdún, E káàsán, E kú ìròlé. E káalé. E kú ìnáwó, E kú ògbelè, E kú àseye, E kú ìsinmi, E kú owó lómi síwájú si, Yorùbá ní irúfé ìkini tí ó bá ìse tàbí ìwà ènìyàn mu. Fún àpeere; E kú isé, E kú ìjokòó, E kú Ìdúró, E kú ìdárayá, E kú ìrin, E kú ojú oorun, E kú àdáje, E kú ìdárò, E kú ìsinmi, E kú arále, E kú aré, E kú àdúrótì, E kú ìbèrè tabi ìlósòó.
Yorùbá gbàgbó wípé ìsèlè tabi ètò yoówù lè se amònà Ìkini ní ìgbà míràn. Fún àpere, E kú ewu, E kú àjàlà, E kú àjàbò, E kú ará féra kù, E kú àjàyè, E kú orò omo, E kú àrùsò, E kú àríyá, E kú ìtójú, E kú orí ire, E kú aráyá, E kú àseyorí, ati béè béè lo jántirere. Ní ilè Yorùbá síbè síbè, ó ní bí a ti ń kí onísé owó àti onísé òwò lókan kò jòkan. Díè nínú àwon irúfé ìkini náà ní wònyìí: Ìgbà á ro o, Àlò kúná o, ojú gbooro o ati béè béè lo.
Yorùbá gbàgbó wípé kìí se ènìyàn nìkan ni ìkiní tó sí Babaláwo kì í bèrè sí í dífá bíkòse wípé o kóó ki ifá, béè sì ni onísègùn bákan náà. Yorùbá tún gbagbo wípé bi Babalawo ji a ki ifá, bi onísègun ba ji a ki òsányìn.
Asa Igbeyawo
2474
6629
2006-12-21T16:31:54Z
Loadewole
101
[[Asa Igbeyawo]]
[[Igbeyawo]]
[[Akande, Olajumoke Mosiyat]]
ÀKÀNDÉ OLÁJÙMÒKÉ MOSIYAT
AYEYE ÌGBÉYÀWÓ NÍ ILÈ YORÙBÁ
Yorùbá bò wón ni, bíná bá kú a fi eérú bojú, bógèdè ba kú a fomo rè ròpó. Eni tó bá fé bímo láyé gbódò lóko tó bá jóbìnrin tó bá sì jókùnrin ó gbódò gbéyàwó. Ayeye ìgbèyàwó jé ohun tí àwon Yorùbá kà sí gidi gan wón gbà pé tí omode bá tó lókó ílókó ni tóbà sì tó ládàá (1) ílàdá ni. Èyí ló mú kí wón ka ìgbéyàwó sí pàtàkì.
Àwon àlàye tó wà lábé yi ni àlàyé bí ati ná se ìgbéyàwó ní ilè Yorùbá.
Kí ìgbéyàwó tó wáyé óní àwon ìpele tí má á n wáyé. Gégé bí awon Yorùbá ti gbàgbó pé omo tobá tó aya fé gbódò so fún àwon obi rè léyìí tí àwon áwá fojú sóde láti wá aya fún omo won. Eléyìí àn ńpè ní ìfojúsóde. Léyìn ìfojúsóde ni wón á wá yan alárinà eni tí yíò je atónà láàrin omokùnrin àti omobìnrin. Alárinà yí ni yí ò ma jísé èkíní fun èkejì àti tèkejì fún èkíní.
Léyìn tí obìrin náà bá ti gbà láti fé okùnrin tán, àwon ebí kálukú won áwá lo se àyèwò bí ojó alé àti ìbágbépò àwon omo náà áserí. Léyìn tí wón bá ti mo èyí tán, wón á wá bèrè síní se ìwádìí nípa irú àrùn tí óbá máa ń se ìdílé koòkan. Tí wón bá ti wó àrùn tí óbá máa ń se bóyá ìdílé toko tàbí ti ìyáwò tán wón á dá ojó ìgbéyàwó síwáujú. Ojó ìgbéyàwó ní àwon ebí oko á gbé àwon nnkan bí orógbó, obì, àádùn, òpòlopò isu èso orísirísi, oyin, iyò àti béè béè lo. Yàtò sí èyí, àwon ebí oko a tún san owó orí ìyàwó kí wón tó fa aya won léwon lówó. Tí wón bá ti sèyí tán, wón á san owó olómosú, owó olósùrìn olóbìnrìn owó okùnrin lé, obìrinilé. Gbogbo eléyìí gan ni ìgbeyàwó gangan.
Àwon ìyá, àti bàbá ìyàwó á se àdúrà fún omo wòn. Léyìn tí wón bá ti se èyí tan, ìyá ìyàwó á gba omo rè níyànjú. A ko bá ati ń wùwà nílé oko bí ati ń pe àwon omo tí a bá nílé oko tí won kò tíì dàgbà. Bóyá ìbàdí àrán ni tàbí ìdílèkè ni óye kí ó pè won. Léyìn tí wón bá gba aní ìyànjú tán, ìyàwó a wá bèrè sí ní sun ekún ìyàwó bàyìí. Péé
“Ìyá ìyá mode hun ó ma fèyí sèlo
Bàbá bàbá mode hun ó ma fèyí sèlo
Èmi lomo olódò kan òtéréré
Omo olódò kan òtàràrà
Èyí tísàn wéréke
Èyí tòsàn wèrèke
Ará iwáju kan ò gbódò bù mu
Èrò èyìn kan ò gbódò bù sansè
Èmi àdùké mo débè mo bù bójú
Èmi àdùké mo débè mo bù sansè.
Ojú mi wá dojú oge
Ìbàdí mi wá dì bàdí ìlèkè
Ìlèkè mérìndínlógún ló ń be níbàdími
Béba á débè ke mama tú yèrì wò
Torí gbogbo ohun tí mogbé wálé ayé ní ń be lábé aso.
Hu hu hu.”
Ìyá ìyàwó yí ó sì máa re omo rè lékún, lèyìí tí òhun na júò máa bá sunkún báyìí pée:
“Orí ìyá re abùne lómó èsúrú kìí yàgàn o
“Orí ìyá re abùne lómó èsúrú kìí yàgàn o
Tóo bá tèbà sí yàrá o omo ni yíò bá o jé àdùké
Tóo bá tèbà sí yàrá o omo ni yíò bá o jé àdùké
Orí ìyá re a bùne lómo èsúrú kìí yàgàn o.
Léyìn gbogbo eléyìí àwon olóbìrin ilé yíò sì máa mú ìyàwó
lo. Tí wón bá ti mu délé tán, won á bu omi síyàwó lésè; Léyìn èyí won á gbe akèrègbè sílè síwájú rè ìyàwó á tee fó. Ìgbàgbó won ni pé iye tí àkèrègbè bá fosí ni iye omo tí ìyàwó á bí. Oko ìyàwó kò gbódò sí nílé torípé eni tí àńgbéyàwó bò wá bá kìí garù wòran. Tóbá yá oko, yíò wolè to ìyàwó re lo tó bá sì bá nílé tó bá di ojó kejì yíò fi òpòlopò nnkan bí í akèrègbè emu tókún lémú lémú opolopo owo ati èkún ìsáná ránsé sí àwon ìyá àti bàbá ìyàwó rè. Tóba jépé kò bá ìyàwó rè nílé, yíò fi àbò ìsáná ati àbò emu ránsé sí ìyá àti bàbá ìyàwó re.
Ile (eepe)
2475
6632
2006-12-21T16:38:08Z
Loadewole
101
[[Ile (Eepe)]]
[[Salami Hakeem O.]]
SALAMI HAKEEM O
ILÈ
Ile! Ile!! Ile!!!. Ilè ni mopè kin tè ó pé. Sé Yorùbá bò wón ní
Ilè ògéré Afokóyerí
Alápó ika àtèèká Olódùmarè
Eni à tá èká olódùmarè
Oti re rèé o
Eni oti kìí tí
Òrò àwa ò gbódò tí
Wón ni bítótí bá fá pontí
Won a mókà gún botí
Bó bá pé títí
Won a kona otí botí
Won a wa mú sòògùn lálède àìtí
Emu kìí tí lawùjo oge
Sègi kìí tí lawujo ilèkè
Kò sí bí ènìyàn tile gban tó ilè yóò je mó on lára. Bí osìti wù kí eranko gbón tó ilè yíò je mó on lara baka náà. Ìgbàgbó nípa ilè yí wó pà larín awa Yorùbá ju àwon èyà tí ókù lo. Òhun lófáà tí ófi jépé tí àwon Yorùbá báfé mu otí abi emu, won akókó ta díè sílè. Bí won si fé jehun won a bu díè sí ilè. Nínú àsà Yorùbá bí omodé bá da epo nù a ò gbódò na won àni ilè lope.
Tí abá wá wòye sí ilè tí an wi yi, aari pé ilè yàtò nínú ohun gbogbo tí olorun asèdá dá púpò. Nínú àwon ohun ìjoni lójú ní pa ilè ni pé tí wón ba ni ki ènìyàn lo bu ilè wá Olúwarè yíò mà se walala díè ki ó tó ri bu. È yi n nì tí óbari i bù. Nítorí ti ènìyàn bá sopé òhun bu ilè ólèjé erùpè tàbí iyanrìn ni olúwirè bù nígbàmíràn èwè oleje ilépa tàbí ilèdú ni olúwarè bù. Eléyi nì kan kóni ohun àrí sè n mòn nípa ilè torí ókù ókù ni wón ní ìbon nró, ilè tí a wí yíì ni otepere bí ení lati Ilé-Ifè ti mo wayi losi Èkó, Ìbàdàn potá losí òkè Oya. Ile kan yí náà ni ó lo láti Nigiria yí losí òkè òkun. Òmin amáni òpin ní gbàtí óbá sàn jásí òmínràn, ònà asi mani opin ni ibití óbá parí sí. Ile tí an gbe bi atilé wù kí o tóbi tó tàbí gùn tó a máà ní òpin sùgbón ti ilè yàto púpò akòlerí òpin ilè. Àwa ènìyàn ni àwon ni àlà ilè ní àrín arawa.
Bá wo wá ni ilè gán tí jé? ki ni àwon ohun tí oto po mon ara won ti an pen i ile? Kíni àwon àn-fàní tí ówà ní ara ilè fún awa èdá omo ènìyàn ati erenko? Atipe kini àwon èèwò àì podò se ní orí ilè.
Tí abá wo àwon ohun tí òtò món arawon tí à ń pe ní ilè, a o ri pe ohun tí opo jojo ni. Àwon apá kan ní ìkan áàdòrin ni ótòpò món ara won tí ónjé ilè. Lára àwon inka wòn yí ni; erupe, iyarìn, iyò, káhún, yangí, ewéta, àpáta, àwon omin nlà nlà àti odo kèkékè ara ilè naa ní wón wà. Ko da golu, wura ati diamondi àti petrolu ara ile náà ni. Awon apakan ti e sopé ile tí ante yí meje ni. Ati pe olorun se wón ní agbeka le ori arawon ni. Tí abá ní iró ni èyí ejékí ati ibi ìsáná kíyè si ogun. Bi ènìyàn bán gbèlé yio ripe orísiirisii ni àwon àwò tí ilè yí ò ma mú jade bí ó bá sé ń jin lolè sí.
Ejé kí awo àwon ìwúlò ilè, lára àwon ìwúlò ile ni; orí ilè ni gbogbo ohun tí olórun dá n gbe ènìyàn tabí eranko. Awon ilé nlánlá atí awon awon ile aláràbarè orilè ní gbogbo won wà. Àwon eranko èyí tí on gbé inú ilo àpáta àti ihò ilè atí àwon eja inú ibúdò orí ilé náà ni gbogbo wón n gbé. Léyìn eyí ti aso sí wáju yí, gbogbo awon ohun ògbìn tí an je inu ile náà ni gbogbo won tí wá. Bí aba mú àgbàdo ti agbin sí inú ilèdú won àyo omo bòókù bòókú. Bi asi gbin isu si inu ewéta. Bí ósì sepé èpà náà ni agbin sí inu iyarin awon ayo omo kóndù kóndù. Kóìti parí sí bè o àwon ohun àlùmónì tí modárúko léèkan bi golu fìdákà, díámóndì petrólù, kerosini atí àwon ohun míràn tían mú jade lati inú ilè, ara ilè náà ni gbogbo won ti wa. Bi eranko bá dàgbàdàgbà tódò gbó tó tatéru nípáà, inú ile ni yi o wosun. Bí ósì jépé omo Bí ósì jépé omo ènìyàn náà ni ólo ibi agba n rè ilè náà ni yíò fi se aso ìkeyìn bora. Ìdí nì yí tí àwon ènìyàn fi ma ń so pé erùpè ni wa gbogbo wa ni ao si padà di yèpè.
Àwon Yorùbá tíe gbàgbó pé tí òrò bánújú nigbà míì wón aní kí abi ilè ní èrè. Bí ósì dàbí enipé àwon kan se àmòkùn sè kà tàbí se aburú ní ìkòkò ní nú agbo ilé tàbí àárín egbé, àwon àgbàgbà á ní kí won lobu ilèpa tàbí ilè wá ti won fi bura lati ri ìdí òrò. Ìdí ni yi tí àwon omo Yorùbá fi man jú ìbà àtètè ko dáyé fún ilè tí àwon sì mán fi búra bayi pé:
Agbórí ilè ajeku
Agbórí ilè ajeja
Agbóní ilè ajègbín
Ilè Ògéré
Ìwo lòmimì Amìkanmì
Máà ti gbé wa mi bayi
Àse dowó ilè¸tí ajomu.
Orísìírìsii èèwò ile ni àwon Yorùbá man wo. Ao gbódó fi ile bura eke. ilè dídà ní pa òré; Alájobí nípa ìyekan tó bá sebi. Eni bá n búra yíò máà so pé tí òun bi dale kí ohun bale lo. Èèwò sì tún ni larin àwon omo kóòtú ójire ka wipe ile n gbóná. Ao sopé ile tutu ni. Olòrun ò ní jé kí lè gbónà món gbogbo wa. Akìí fi enu sépè pé kí ìlè gbé lágbájá àbí lámonrín mìn, èèwo ni; Aki si fi ilè pa àrokò sí ènìyà. Akò tún gbódò da ìdòtí tàbí ìdàkudà sí orí ilè kòdara.
Àbálo àbábò wa ni pe tí abá ní puró ilè yàtò ósì wúlò ju nínú gbogbo ohun tí olorun dá. Sé kárìn kárì bi rìn sí, káfé sù kárí íbí fí ìhàlé. Àbí bí òbá sí ti ilè tín bo oku lasiri bawo ni ilé ayé ìbáti rí fún ó ò rùn.
Awon Itan Aye Atijo
2476
6633
2006-12-21T16:41:42Z
Loadewole
101
New page: [[Awon Itan Aye Atijo]]
[[Thomas Peter Taiwo]]
THOMAS PETER TAIWO
ÀWON ÌTÀN AYÉ-ÀTIJÓ
Orísirísi ni àwon ògbóntarìgì àwon òpìtàn tabi ònkòtàn...
[[Awon Itan Aye Atijo]]
[[Thomas Peter Taiwo]]
THOMAS PETER TAIWO
ÀWON ÌTÀN AYÉ-ÀTIJÓ
Orísirísi ni àwon ògbóntarìgì àwon òpìtàn tabi ònkòtàn tí ó wà tí ó sì ti wà séyìn rí. Àwon òpìtàn wònyìí se isé tó pò jojo lórí ohun tí a lé pè ní oríìrun, àsà, ise, ibi tí ati le è ri, ìdí ìtànkálè ati ònà tí èdè Yorùbá ti di àkoólè láyé òde òní.
Òkan tó se gbòógì, eléyí tí n ó sì fé menu ba àwon ìtàn rè nípa orírun Yorùbá ni ògbéni tí a mò, sí Badà sákì, omo Òyó-ilè níí sìí se pèlú. Ó sì so orísirísi ìtàn olókanòjòkan nípa àwon èyà Yorùbá.
Ní ìbámu pèlú ìtàn arákùnrin yìí àwon Yorùbá jé omo arákùnrin kan tí à ń pè ní Odùduà. Tí a sì mú wa gbàgbó láti inú ìtàn àtenu-dénu pé omo méje ni óbì tí gbogbo àwon méjèèje wònyí sì ní ohun tí olóríjorí won Jogún láti òdò Bàbá won. Àwon omo náà àti ohun tí wón jogún nì wònyí:
1. Olówu - asukúngbade
2. Alákétun - Ójogún adé
3. Ògìso - Ójògún owó
4. onípópó - Ìlèkè
5. Onísábé - Ójogún eran
6. Òràngún - Jogún aya
7. Òrànyàn - Jógún ilè àti ààfin
Pèlú gbogbo atótónu lóró Odùduà yi, ìtàn kò fi yé wa ní pàtó ibi tí ati gbé bí Odùduà. Sùgbón a ríi gbó láti enu àwon ànkòtàn kan rí pé ó ta okùn láti òmu wá si ilé-ayé ni. Ohun pàtó tó bí oníko yìí kò lé wa sùgbón ìtàn fi yé wa pé láyé tipétipé séyìn-séín rí, àwon Yorùbá kan wà ìlú ígíbíìtì tí àwon kan si wà ní ìlú Mékà (Egypt and Mecca). Àwon tí ó wà ní mecca ni à ń pè ní Yorùbá/Yórúbá” tí àwon tí ó kúrò ni ilè Egypt (íjíbíìtì) ni à ń pè ní “Yorùbá” láti inú àwon oníko wònyí nígbàtí ìwásè ni Yorùbá jeyo bí oníko tí ó kó àwon omo odùduà pò.
Síwájú síi, àwon Yorùbá wònyí tí a so pé wón wà ní ìjibiiti àti Mecca wá gbéra wón bèrè ìrìnà jò tí n wón sì ń lo, wón dé ibìkan tí ilè téjú tí ó sì pò jojo ni bè èyí ló mú àwon ènìyàn wònyí tí a mò sí àwon Yorùbá tèdó si ibi tí a so pé ilè ti gbé fè yí èyí ló mú Orúko Ilé-Ifè tí ó túnmòsipé ilè tó fè jeyo jáde tí a sì ń fi ń pe Ilé-Ifè¸ní orírun gbogbo Yorùbá. Èrè, àwo èyà Yorùbá jé èyà tí a kò le è so pé ibi bá yìí ni atilèèrí àwón Yorùbá. Àwon èyà Yorùbá jé èyà tí ó tàn kálè púpò jojo. Èyí rí béè nítorípé ní ayé àtijó, òwò ekú, ogun, òtè, ìfipágbàjoba, ìyàn àti béèbéè lo ló mú kí àwon ènìyàn Yorùbá fón káàkiri sí onírúurú ìlú àti oríléèdè ayé gbogbo.
Ní ìparí Odùduà fún ra ra rè kò kó àwon omo rè jo sí ojú kan ní gbàtí yóò fi kú, sùgbón ó pín won kiri ká sí onírúurú ilè àti oríléèdè gbogbo ni. Èyí ni kíhún nínú àwon ìtàn èyà Yorùbá tí ó wà ní apá ìwò oòrùn orílé-èdè Nàìjíríà (Western Nigeria).
Esin Abalaye
2477
6634
2006-12-21T16:44:40Z
Loadewole
101
New page: [[Esin Abalaye]]
[[Esin Ibile]]
[[Owoola Sherifat Abimbola]]
ÒWÓOLÁ SHÈRÍFÀT ABÍMBÓLÁ
ÌGBÀGBÓ ÀWON ÈNÌYÀN NÍPA ÈSÌN ÀBÁLÁYÉ (ÌBILÉ).
...
[[Esin Abalaye]]
[[Esin Ibile]]
[[Owoola Sherifat Abimbola]]
ÒWÓOLÁ SHÈRÍFÀT ABÍMBÓLÁ
ÌGBÀGBÓ ÀWON ÈNÌYÀN NÍPA ÈSÌN ÀBÁLÁYÉ (ÌBILÉ).
Orísirísi àwon èsìn ni ó wà ní ayé òní pèlú ìgbàgbó tí ó yàtò síra won. Bí a sé ni èsìn ìmòle béè náà ni a ní èsìn omo léyìn kírísítì, èsìn ìbílè tí a tún maa ń pè ní èsìn àbáláyé náà wà lára won. Ní àwon apáa gúúsù, Ìwò òòrùn àti ìlà oòrùn nínú máàpù àgbáyé a ó ri àwon orísi èsìn mìíràn bí i Buddísím, Atheísím, hindúisìm, Anímísìm, Judáísìm Esoterícísìm, Mystócísìn àti béè béè lo.
Kí n má fa òrò gùn, oun tí mo fé ko òrò ìgbàgbó lé lórí ni èsìn àbáláyé. Èrò okàn àwon Yorùbá nípa olórun tàbí olódùmarè tóbi púpò, àwon mìíràn á tún máa so pé Eléèdá, Àwámáríìdi, Alabàálase àti béè béè lo. Ìbásepò wáa láàrin àwon òrìsà ilè Yorùbá àti olódùmarè. Ìgbàgbó Yorùbá ni wípé àwon òrìsà wònyìí jé alágbàwí tàbí eni tí wón lè rán sí olódùmarè láti toro nnkan tàbí láti dúpé lówó rè fún ohun ribiribi tí ó se fún won. Èyí tún hàn nínú owe Yorùbá kan tó so pe “Ení mojú owá lá ń bè sí òwà, olójú òwà kan kò sí bí kìí se ayabà”. Àwon ìtàn àtenudénu tàbí àtowódówó tóka sí pé omi ni ayé nígbàkan rí, sùgbón nígbàtí ó wu olódùmarè láti dá ènìyàn, eranko àti àwon nnkan mìíràn tí yóò ma gbé orí ilè, ó pe orìsà-ńlá ó sì fun ní ìkanmawun ìgbín tí iyanrin wa nínú re. Olódùmare pàse fún-un pé kí ó da Iyanrìn náà sí orí omi, ibikikibi tí iyanrìn náà bá dé, béè náà ni ilè yóò se fè tó. Òrìsà-ńlá se bí olódumarè ti rán, ó sì rí béè. Àwon kan tún sopé ibi tí òrìsà ńlá ti se isé náà lójó náà ni a mò sí ifè títí di òní. Ìtàn yìí tún sàlàyé síwájú síi pé òrìsà-ńlá kó ipa nínú dídá tàbi mímo ènìyàn kí ó tó di wípé olódumarè mí èmí ìyè sí ara amò ènìyàn náà. Nítorínà àwon olóòsà máa ń só wipe “ení-sojú-semú òrìsà ni maa sìn o”.
Yàtò sí òrìsà ńlá, àwon òrìsà mìíràn tún wà bíì orúnmìlà tí a gbó pé kò kúrò lódò olódùmarè láti ìbèrè dídá ènìyàn títí dé ìparí. Olódùmarè fún òrúnmìlà ní ogbón tí ó tayo ti gbogbo èdá òrun yòókù. Ìdí nìyí tí olódùmarè fi yan òkúnmìlà ní olùdámòràn fún òrìsà-ńlá kí ó lè se àseyorí lórí isé tí olódùmarè gbé fún-un. Bóyá èdá òrun kan ran olódùmarè lówó tàbí ko ràn-án lówó, ohun ti ìtàn àtowódówó yìí kó wa ni wípé olódùmarè ni ó dá òrun àti ayé pèlú gbogbo ohun tí ń be nínú rè. ohun mìíràn ti ìtàn àtowódówó yìí tún ko wa ni wípé èdá òrun bíi òrìsà-ńlá, òrúnmìlà àti àwon mìíràn ni ó di ohun tí àwon omo odùduwà ń se ìrántí won nigbà gbogbo tàbí kí wón máa be àwon òrìsà wònyí láti toro nnkan fún won láti òdò olódùmarè. Bí ó tilè jépé àwon èdá òrun wònyí kò sí láyé àti pé a kò le rí won, ìgbàgbó omo Yorùbá ni wípé èmí won kò kúrò lódó àwon èdá tí wón dá àti wípé a kò le rí àwon èdá òrùn wònyí sùgbón wón lè rí wa. Ìfé láti toro nnkan àti láti dúpé lówó olódùmarè ló mú àwon Yorùbá láti yan àwon èdá òrun wònyìí gégé bíi alágbàwí láàrín won àti olodùmarè. Ìdí nìyí tí àwon ènìyàn nílè Yorùbá fi ń bo òrúnmìlà, òrìsà-ńlá tàbí obàtálá ati àwon òrìsà mìíràn ti ìtàn so nípa wòn. Nínú àpeere àwon òrìsà náà ni ati rí Èlà, Ifá, Yemoja, òrìsà oko, sàngó, ògún àti béè béè lo. Àwon òrìsà wònyí ni àwon Yorùbá kà sí alágbàwí láàrín won àti Olódùmarè. Kìí se pé àwon òrìsà alágbàwí yìí le dá ohunkóhun se fún àwon tí ó ń bo wón sùgbón gégé bí èrò won, àwon òrìsà wònyí ní ànfààní láti bèèrè ohun tí wón ń fé lówó olodúmarè. Awon olóòsà maa ń ní ibì kan tí yóò jé ojúbo òrìsà won kí wón lè máa rí bi fì ìpàdé sí nígbà ti àsìkò bíbo òrìsà bá tó. Àwon olóòsà máa ń gbé ère tí a fi amò, igi tàbí irin se lójúbo àwon òrìsà náà, wón maa n se èyí kí òkàn won báà fi lè máa wà níbí ohun tí wón ń se. Àwon òrìsà mìíràn wa ti won máa n kólé fún àwon mìíràn kò sì ní ilé lórí rárá.
Òpò ìdílé ni oní irúfé òrìsà tí wón ń bo. Kìí se gbogbo won ni o ní ètò láti nawó sí òrìsà bíbo. Wón ma ń yan enikan làárín won ni, eni yìí ni yóò ma bo òrìsà náà lójó ti wón bá fé boó. Ení tí bá yàn láti ma bo òrìsà lókùnrin ni à ń pè ní ´ÀWORÒ” tàbí “ÌYÁ LOÒSÀ” bí ó bá jé obìnrin.
Ìpò gíga ni ipò awòrò tàbí ìyá lóòsà, ó sì di ìgbà tí wón bá kú kí á tó yan elòmíràn. Eni tí won ó yàn fún ipò yìí gbódò jé eni tí kò ní ìwà àgàbàgebè tabi òpùrò. Àwon Yorùbá gbàgbó pe tí wón bá yan eni tí kò ní àwon ìwà yìí lówó, ti iró eni béè bá nawó sí òrìsà ebo yóò fín-ín nítorínà ni àwon Yorùbá maa ń pa nlá òwe wípí “bí inú bá ti rí ni obì ńyàn.” Àwon olóòsà maa ń tu òrìsà won lójú kí inú wón lé dùn láti se ohun tí wón ń fé fún won. Óní orísirísi àwon nnkan tí àwon olóòsà fí máa ń bo àwon òrìsà wònyí. Bi àpeere epo, iyò, Obì, orógbó ajá, adìye funfun, àgùntàn, omi ati béè béè lo. Wón maa ń fi àwon nnkan wònyí bo àwon òrìsà láti fi ìmore won hàn, àwon olóòsà sí tún máa ń toro ohun ti wón bá fé lójúbó nígbàtí wón bá ń bo òrìsà won lówó. Orísirísi ònà ni àwon olóòsà maa ń lò láti fi pe òrìsà won, ibí tí a ti rí olóòsà ti ń fi ataare sénu pè é béè náà ni a ti rí òmíràn ti ń fi omi pe òrìsà tirè. Bí a se ní ohun tí a fi ń bo àwon òrìsà wónyí béè náà ni aní àwon nnkan èèwò ti won kò gbódò fi bo wón. Àwon òrìsà kan kìí je obì, àdí, ataare àti fífún won ní omi ojó kejì.
Àwon àsìkò ti a fi ń bo àwon òrìsà wònyí yàtò sí ra won láti ìlú sí ìlú. Àwon ìlú kan maá ń se odún orúnmìlà ní òsù kefà, àwon mìíràn sì máa ń se ti won ní osù kejo. Èyí fihàn pé àsìkò tí won maa ń bo àwon òrìsà yìí yàtò sí ra won ní ìlú kòòkan. A tún gbódò se àkíyèsí pé oríkì àwon òrìsà wònyí yàtò sí ra won, bí a ti ń ki ògún, sàngó, obàtálá orúnmìlà ati àwon òrìsà yòókù yàtò síra won ponbele. Léyìn ti olóòsà bá tí pè wón tán, ni won ó tó wá rúbo. Léyìn ìrúbo ni olóòsà yóò da obì; Bí obì bá yàn, èyí jásí pé ebo ru ó sì dà.
Láyè òde òní, àwon ènìyàn kò fi béè bo àwon òrìsà wònyí mo nítorípé àwon èsìn mìíràn ti dé wá bá won. Láti ìgbà náà ni àwon òrìsà wònyí ti di ohun àyínmúsì àti ohun tí kò gba iyì mó ní àgbáyé lóòní. Àmo bí àwon èsìn mìíràn se rinlè tó ó, àwon ènìyàn mìíràn sì takú pé èsìn baba ńlá àwon ni ó wu àwon. A kò le bá won wí nítorí pé “èyí wù mí kò wù ó, lómú omo ìyá méjì gba àwo obè lótóòtò”.
Ife ninu Eko Islam
2478
6635
2006-12-21T16:47:53Z
Loadewole
101
New page: [[Ife ninu Eko Islam]]
[[Islam]]
[[Tiamiyu Adamo Gbadebo]]
TIAMIYU ADAMO GBADEBO
ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ ISLAM
Mo bèrè líruko Olórun, Oba Àjoké ayé ...
[[Ife ninu Eko Islam]]
[[Islam]]
[[Tiamiyu Adamo Gbadebo]]
TIAMIYU ADAMO GBADEBO
ÌFÉ NÍNÚ ÈKÓ ISLAM
Mo bèrè líruko Olórun, Oba Àjoké ayé Àsàké Òrun. Ifé jé nnkan kan gbòógì tó se pàtàkì nínú ìgbési ayé omo èdá yálà nínú ilé ni, láwùjo ni, láàrin lókláya ni, láàrin òbí sómo tàbó láàrin òré sórèé, ifé je’ nnkan tí á kò le yo owó kinlàńkó rè kúrò láwo.
Kódà nínú èsìn, ìfé jé nnkan tí a kò le fowó ró séyìn. Látàrí àwon ìdí tí ó wà lókè yìí àti àwon ìdí mìíràn ni Islam fi kó wa lékòó lópòlopò lórí bí ìfé se le rinlè láwùjo omo ènìyàn.
Látàrí kí ìfé ó lè rinlè lárìn àwon ènìyàn, Olórun Oba àlekèdá so báyìí ní Al.Qùráni, Ori kokàndìnláàdóta, ese kesàn-án pé: “Àtipé tí ikò méjì bá ńjà nínú àwon olùgbàgbó òdodo, kí é se àtunse láàrin won….” Olórun Oba Àlekèolá tún so báyìí ní Al-Qùránì orí kokàndínláàdóta pe: “Awon Onígbàgbó òdodo kò je nnkan kan ju omo ìyá lo. Nitorínàà, kí won o màa se àtunse láàrin ara won, kí wóm ó wá bèrù Olórun kí won bà le rí àánú gbà”.
Ìyen nipé, àwon tí ńbá se àtunse pèlú ìbèrù Olórun lórilè yóò maa rí àánú Olórun Oba gbà.
Látará kí ó má bà sí gbónmísí-oùòto, èyí tí yóò sokùnfà kí ìfé ó joba láàrin àwon omo ènìyàn, Olórun Oba tún mún àwon òrò wònyìi wá ní ese kokànlá àti ese kefà tí mèjìjì wá ní orí-kokàndìláàdóta ÀlQùránì.
“Èyin olùgbàgbó òdodo, e má se jé kí apákan nínú yín ó ma fi àwon apákan se yèyé nítorípé ó lè jépé àwon tí wón fi ńse yèyé ló tára ju àwon tí ńfìyàn se yèyé lo. Bákannáà, fí àwon òbìnrin kan má se fi àwon òbinrin kan se yèyé, nítorípé àwon ti wón fi nse yèyé leè dára ju àwon tó ó ńfìyàn se yèyé lo. Kí wón máse máa búrawón tàbí parawon lawon orúko tíwon kò faramó. Búwo lose burú tó kí enìkan ma pe enìkan lórúko burúkú bíi “Ìwo elésè”, tàbi “Ìwo burúkú” léhìn tí enì tí à ńpè báyìí ti gbàgbó. Gbogbo enikénì tí kò bá tuba kúrò nibi irú ìsesi báyìí, dájúdájú, irúfé irúwon gan-an ni alábòsí” Ese kokànlá.
Èyin onígbàgbó òdodo, tí pòókì (òpùró tàbí enibi) ken bámú èyíkèjíi ìròyìn wá báyin, e se ìwádìí rè dáadáa, kí e má bà ma kolu, àwon ènìyàn pèlú àimòkan àtipé kí e má bà kábàámò aburú lórí ohun tí e ti se nìgbèyìn” Ese kefà.
Olórun Oba ńkìlò wònyìí kí àlàáfìa ba le joba láàrin àwon omo ènìyàn èyí tó jé wípé nígbgbèhìn yóò mu ki ifé ó joba láàrin won.
Olórun Oba Àlekèolá tí ó mo omo ènìyàn tí ó sítùn mòwà won mò wípé lára nnkan tí ó le máa pa ifé lára láàrin àwon ènìyàn ni eléyìí mèyà, onílùjílùkí. Ìdí nìyí tí ó fi kìwón nílò ní Àl-Qùránì, orí kokàndíníáàdóta ese ketàlá pé: “Eyin Omonìyàn A dáyinń láti ara ako kan àti abo kan, a sì tún pinyin sí àwon ìlú àti àwon èyà kí e lè badarayin mò lásán ni. dájúdájú, enití ó lápòńlé nínú yin jùlo lódò Olórun ni enití ó páyà Olórun jùlo. Dájúdájú, Olórun Oba ni Onímímòjùlo àti Olùfúniníròò”.
Olórun Oba Àlekèolá pàtàkì ìfé debi wípé ó pèé ni àmì rè nínú ese ‘Al-Qùránì tí ó ńbò yìí.
“Atipé nínú àwon àmì rè nìyí pé ó dá fún yín àwon alábàgbé (Okotàbí Ìyà) àti inú yín, látàrí kí e le máa gbè níròrùn pèlú won, àtipé ó tún fi ìfé àti ìké sínú okàn yín. Dájídájú nínú eléyìí àwon àmìn e fún àwon tó láròjinlè” Àl-Qùránì , Orí ogbòn, ese kokànlélógún.
Tí a bá fojúwo gbogbo ese Àl-Qùránì tí ati ń múwá lóke yìí, a ò sàkíyèsí wípé èsìn Islam ko fi owó jábúté mú òrò ìfé.
Kò wá tán sibè o, Ànóbí Mùhámmàd (kikèé àti Olà Olórun máa ba) náà sòrò púpò fún àwon mùsùlùmi lórí ìfé.
Lára àwon òrò náà ni Ànóbì Mùhámmàd (kíkèé àti olà Olórun mába) so wipe:
“Enìkankan nínú yin kò tíì di onígbà gbó òdodo títí ti yóò fi fé fún omonikejì rè, ohun tí ó fé fún èmi ara rè”.
Òrò yìí yóò fi rìnlè lókàn enití ó gbo wipe ó gbódò féràn omonì kéjì rè gégè bii ara rè.
Nínú òrò mìrán Ànóbì Muhammad (Kíkèé àti olà Olórun máa ba) so pé: Onígbàgbó òdodo kan sí onígbàgbó òdodo kejì dà gégé bíi odidi ilé kan tí a mo pa tí apá kan nínú rè ńgbé apé kejì nígbòwó. Ànóbì (SAW)(1) wá di owó ree méjejì pò láti fi sàpéjúwe eléyìí.
Enití ó bá ńwo odidi ilé lítìtóó yóò ríi wípé apákan. Ńgbé èkejì nígbòwó ni. tí apá kan bú lo sèrì yalulè lára odidi ilé kan, eni náà yóò ri wípé ilé yen kòni dùn-ún wó lójú mó.
Ibòmíràn, Ànóbì (SAW) fi onígbàgbó òdodo kaa sí èkèjì we odidi ènìyàn kan èyí tójé wípé tí ibakan bá ńdùn eni náà nínú ara, gbogbo ara náà nì kòní gbádùn. Èyí fi yéni pé ìsesí àwon ènìyàn láwùjo siráwon gbódò jé èyí tàbí òwe “Ohun tóbójú lóbámú” mu, èyí tójé wípé tí kò bási ìfé, eléyìí kò le ri béè.
Bákaanáà Anóbì Muhammad (SAW) ńbá àwo Nhùsùlùmí sòrò níbi tóti sopé: “Ìgbàgbó enikankan nínú yín kò le tíi tó títí tí e ò fi nífèé ara yín. Sé kín njúwe ohun tí yóò jé kí e nifèé arayìn fún yín? Àwon sàhábé (Àwon tó bá Ànóbì Muhammad (SAW lògbà) ní béènì.O (SAW) ní e máa fón sálàmà (Gbolohun “Asalam Alaykun lalaramatullah Inlabarakatu”tó túmò sí “Àlááfìà Olóhùn, Ìké Olórun àti Ore Àinípèkun rè kó máa bá ìwo tí mo dójúko yìí.
Níbi òrò Ànóbì (SAW) tó wà lókè yìí, a o rimú jáde níbè wípé ìfé jé nnken tótobi púpò nínú àlámòrí èdé tóbéè géé tí Ànobì fi lóyò mó ìgbàgbó Bákannáà, fífón tí Ànóbí ní kí wón máa fón sálámà sí enìkan ńso fún enìyèn wípé láti òdò tòun, àláàfìà iké àti ore àinípèkun ni yóò ma bá àtipe èyíkèyìí aburú kòni ti owo òun losí òdò ènìyàn.
Ìròri Àwon sàhábé (Àwon tó bá Ànóbì (SAW lògbà). Nipa Ìfé
Àwon sàhábé sàmúlò òrò Olórun Oba Àlèkèolá àti ti Ànóbì rè nípa ifé débi wípé ènìyàn yóò sì máa rò wípé ènìyàn abara lásan kólèè se àwon nnkan tí wón se nípa ifé. Àwon ìgbìyànju tí wón se lórí ìfé lo báyìí.
Nígbà Ànóbì (SAW) bati àwon sàbábé (RA) rè bèrè síí fón Islam ní Mecca, àwon lárúbáwá tí wón kìíse Mùsùlùmì nígbànáà bèrè sí ní gbé ogun onírandíran tìwón, ìgbàti ogun yìi le dá àyè kan Olórun Oba Àlekèola pàse fún Ànóbí (SAW) àwi àwon Sàhábé rè wípé kìwón fi Mecca sílè losí Mèdìnà fún ìgbà kan ná tí Olórun yóò fi fiwón jerí àwon kèfèri Mecca.
Ànóbì Olorun (SAW) àti àwon Sàhábé rè sebéè lótìtóó láìsèsè máa se ìbéèrè ìdí tí Oló Oba Olá Rè gà)fi páwón láse kí wón se béè. Nígbàti wón dé Màdínà, àwon ti wón bá ní Mùdínà fi ìfé hàn síwon débì wípé a rí nínú wón, enítí ó kó jáde kúrò nínú ilé rè láti lo máa wo àwòsùn kí àwon omo iyá rè tí wón wá láti Mecca ó bà lée ribi désí latar ìfé tóni siwon.
Bákannaáà, a ri nínú won enití ó sofún lára àwon tówá láti Mecca pé kówò lára ìyàwó méjì tóun ni, èyí tóbáwùn jùlo nínú won, kí òun bà le kòó sílè kí ó leè bàa ráàyè fe kí onótòún yem fi ji enití ó ní obìnrin lódò.Won kò sélàjìi nítorí nnken mìrán bíkòsepé látara ifé tí wón ní sí àwom omo ìyá won tí wón wá láti Mecca.
Kò tán síbè lórí òrò àwon Sàhábé Ànóbì (RA), Ní ojó kan, òken nínú won pa eran ìgbé. Enití ó pa eran yìí wá wòó wípé enití ó múlé ti òun lè mánì nnken tí won yóò jesùn nílé wón ló bá gé itan kan lára eran yìí fún alámùlétì rè yìí.
Enití wón fún léran náà woó wípé àwon ti ní nnkan tí wón yóò je sùn lálé òjó náà lòun náà bá gbé eran náà fún alámùlé ti tirè náà pèlú ìròrí tí eni àkókó fi gbée fún òun. Ohun tí ó yani lénu ni wípé wón bèrè sì í gbé ran yìí fún arawon pèlú ìròrí kannáà títí tí eran yìí fi dé òdò nìkeje. Nígbàti eran náà dé òdò enìkeje òun náà ní kí òun fi eran náà se ìtore bí àwon tósíwájú rè sese. Nígbàtí òun máa fi eran náà toro, eran náà padà lo bósí owó eni tóperan tósì fi toro nígbà àkókó.
Àwon Sàhàbé (RA) fìfé hàn láàrin ara won kíse wípé wón fìfé yìí hàn nìkan bísòeépé wón féràn ara won dójú ikú ni.
Àwon Sàhábé (RA) lo sógun lójó kan láti gbara won kalè lówó àwon òtá tógbógun tìwón nítori Islam tí won ńfón. Nígbàtí won wàní ojú ogun yìí, òùngbe bèrè sí ní gbewón. Àwon kan nínú won sètò àti wá onì lo. Nígbàtí won gbé omi dé, wón lo gbée fún Sàhábé ken tí wón gbó pé ó ńkigbe “omi o!”. Nígbàtí wón gbé omi dé òdò rè tí ó fé gbé omi serí ó bá gbó tí òken lára won tún ńkìgbé “omi o”. Báyìí ni ó se sofún àwon tí ó gbóuni fún pé kí wón lo gbée fún enìyàn. Wón ló gbé omi fún ènìyàn lótióó. Nígbà òun náà fé gbé omi génu, òun náà tún gbó òhun elòmìrìn tí ó kígbe “omi o” ni náà bá tún ní kí wón ó lo gbé fún eni náà, Báyìí ni wón se gbé omi yìí káàkiri títí tí ó fid é orí èyan keje. Nígbàtí eni keje yìí mu omi tírè tán ní wón wá bèrè sí dá omi padà sí òdò àwon tí ó ti fé mun lákòkóó.
Ohun Ìyàlénu ni yóò jè láti gbó wípé gbogbo àwon tó fé mumi lákòkóó yìí ni wón ti kú kó tó di wípé wón gbé omi pudà dé òdò won látara bóse rèwón tó àti bí wón ti ní bùkátà sóni sí. Èróúngbà won ní gbà akókótí wón gbé omi dé òdè won tí wón fí ńso wípé kí wón lo gbé omi fún omo ìyá won tí ó ń pariwo omi ni wípé òungbe tirè lásìkò yen jut i won lo.
Tí a bá wo àwon òrò tí á tí ńso bò, a o rip é Èsìn Ìslàm kò fi owó kékeré mú òrò ifé.
Mo pe ìwo tí o ka òrò yìí, báje kí àwa náà fi èmí ifé àti àánú se gbogbo oun tí a bá ńse tí á baà le jèrè láya àti lòrun.
Mímó ni fún Oló (kúrò ní bi gbogbo oun tí wón ńfi ba wa orogún), gbogbo opé ti Olóni Bákannáà, mo wá àforíjìn àti ìtúùbá losí òdò Olórun fún gbogbo àsìse ìyówù tóle ti wáyé nínú àpilè ko yìí.
Iwulo Eje ninu Ara
2479
6636
2006-12-21T16:52:43Z
Loadewole
101
New page: [[Iwulo Eje ninu Ara]]
[[Eje]]
[[Idowu Oluwaseun Adesayo]]
ÌDÒWÚ OLUWASEUN ADÉSAYÒ
ÌWÚLÒ ÈJÈ NÍNÚ ARA
Àwón ihò tí èjè ńgbà kojá lára ...
[[Iwulo Eje ninu Ara]]
[[Eje]]
[[Idowu Oluwaseun Adesayo]]
ÌDÒWÚ OLUWASEUN ADÉSAYÒ
ÌWÚLÒ ÈJÈ NÍNÚ ARA
Àwón ihò tí èjè ńgbà kojá lára wa gùn tó kìlómítà egbèrún kan lónà ogorun, 100, 00km. kò fé síbi téjè ò sí nínú ara èèjàn. Ìgbé ayé wa lórí èjè ló dúró le Ìwáàdí so fún wà pé nínú ihò eegun wa làgó ara wa tí má ń sèdá èjè titun. Àwon èrònjà wo ló wá kára jòpò tó di èjè tí èjè fi wá se pàtàkì tó béè?. Àwon onímò ìjìnlè fí idí rè múlè fún wa pé nkankan mérin pàtàkì ló kó ra jo pò tí wón di èjè, àkókó ni wón ń pè ní pílásímà (plasma) òhun ni omi tí ó wà nínú èjè, nínú rè làwon èrònjà èjè yókù tí ń lúwèé èrònjà kejì ni wón pè ní Líúkósáítì líúkósáítì yìí ló má n pa àwon kòkòrò tí ó le sàkobá fún èjè. Èrònjà keta làń pè ní tóróńbósáítì. tòrúńbósáítì yìí ló má ń jé kí èjè ó tètè dá téèyàn bá farapa, á jé kí èjè ó dì sójú àpá láti fi dí ojú àpá yìí téjè ò fin í máa sòfò dànù. Èrònjà kerin téjè ní ni wón má ń pè ni èrítírósáítì àwon Olóyìnbó má tún ń pè ní Red Blood Cell. Òhun ló pupa nínú èjè tí ó má ń jé kéjè ó pupa tí a ń wí yíì ló má ń gbé atégùn téèyàn bá mí símú lo síbi tí á ti sànfàní fún ara tori nínú èjè latégùn tí a bá mí sínú má ń lo àwon isé wo gan-an wá lèjè má ń se lára èèyàn tí ó fi se pàtàkì lára tó béè isée ká máa gbé nkan ló gbé nkan bò. Ni pàtàkì isé téjè má ń se lára, gbogbo nkan tó bá wúlo fún àwon èyà ará pátápátá bóyá nínú ojú ní, bóyá nínú ese, bóyá nínú agbárí ni, bóyá nínú omoníka ni èjè ní á gbe ló síbè gbogbo nkan tí kò bá sì tún wúlò lára èèyàn mó tí kò sànnfàní fára èjè náà ní á gbé won kúrò nínú àwon èyà ara.
Torí ìdí èyí lèjè se má ń lo tí ó má ń bò káàkiri gbogbo ara bíi ìlèkè ìdí àtiro. Nígbà tókan wa bá ń lù kìkì èjè ló ń pón yío okàn ló dàbí masínni tó pónpù èjè. Àpeere àwon nkan téjè ńgbé káàkiri ara
(1) Àtégún tí à ń mí símú, Àwon Olóyìnbó ń pèé ní oxygen, Atégùn yì ló má ń fó àwon óúnje tí a bá je si wéwé nínú àwon èyà ara wa èjè ló má ń gbé atégùn yìí lo sínú àwon èyà ara wa nígbà tátégùn yìí bá parí isétan, ràlèrálè tó bá kù tí ò wúlò, awon èyà ara á dáatégùn yi padà sínú èjè, ategun ti o da yii lawon oloyinbo n pe ni Carbondioxide ejè lo ma n gbe ategun yii jade latinu àwon eya ara wá
(2) Àpeere ke jì téèyàn bá jeun, tóúnje yìí bá ti dà tán nínú ikùn wa nínú èjè lóúnje tóti dà yí ń lo. Èjè ní á wá máa pín oúnje yìí káàkiri àwon èyà ara.
(3) Apeere keta: ìtó tí á má n tò, àwon ìdòtí tó dà bí omi tó ń tinú àwon èyà ara wa bò ló wà nínú ìtò yi èjè ló má ń gbe àwon ìdòtí yìí kúrò nínú èyà ara ló sínú kíńdìrín. Nígbà téjè bá dé òdò kíńdìrí kíńdìrí ló má ń fa gbogbo àwon ìdòtí yìí kúrò nínú èyè nígbà tí àwon ìdòtí yìí bá dénú kíńdìrí ni won á di ìtò. E má sìmí gbó o, láti inú èjè kó ni ìgbé tí à ń yà tí ń jáde o nígbà táa bá jeun tó ba wonú ikùn wa lo, èyí tó bá da nínú tó lè sara lóre ni á wo inú ara lo, eyi ti o bà dà, inù ikun ni o gba bosi iho idi wa, èyí tí ò bá da ló má ń di ìgbé tí a má ń yà sí ìta isé téjè ń se pò lópòlopò tó jé pé téjè bá dúwó isé dáwó wàhálà ni ìdírèé tó fi jé pé, àìsàn tó bá Rolu èjè Gbogbo ara lo kolù, (aisan o ni Rolu wa lase edumaré).
User talk:193.229.221.113
2480
6637
2006-12-21T20:19:51Z
Belgian man
8
New page: # ~~~~~ ''Main Page''
# 20:19, 21 December 2006 (UTC) ''Main Page''
User talk:217.132.137.179
2481
6638
2006-12-21T20:20:17Z
Belgian man
8
New page: # ~~~~ ''Main Page''
# [[User:Belgian man|Belgian man]] 20:20, 21 December 2006 (UTC) ''Main Page''
User talk:Codex Sinaiticus
2482
6639
2006-12-21T21:05:26Z
Belgian man
8
New page: Welcome to the Yoruba Wikipedia! / Ave! ~~~~
Welcome to the Yoruba Wikipedia! / Ave! [[User:Belgian man|Belgian man]] 21:05, 21 December 2006 (UTC)
User talk:Motunrayo
2483
6640
2006-12-21T21:12:18Z
Belgian man
8
New page: Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! ~~~~
Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! [[User:Belgian man|Belgian man]] 21:12, 21 December 2006 (UTC)
User talk:Modupe
2484
6641
2006-12-21T22:29:20Z
Belgian man
8
New page: Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! ~~~~
Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! [[User:Belgian man|Belgian man]] 22:29, 21 December 2006 (UTC)
User talk:Irede
2485
6642
2006-12-21T22:29:45Z
Belgian man
8
New page: Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! ~~~~
Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! [[User:Belgian man|Belgian man]] 22:29, 21 December 2006 (UTC)
User talk:Ola Taibat Laitan
2486
6643
2006-12-21T22:32:43Z
Belgian man
8
New page: Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! ~~~~
Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! [[User:Belgian man|Belgian man]] 22:32, 21 December 2006 (UTC)
User talk:Lasisi Isiaka Abiola
2487
6644
2006-12-21T22:33:02Z
Belgian man
8
New page: Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! ~~~~
Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! [[User:Belgian man|Belgian man]] 22:33, 21 December 2006 (UTC)
User talk:Azeez rukayat
2488
6645
2006-12-21T22:33:21Z
Belgian man
8
New page: Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! ~~~~
Ẹ kú àbọ̀ si orí-ewé ìtànká intanééti ti Wikipéédíà ni èdèe Yorùbá! [[User:Belgian man|Belgian man]] 22:33, 21 December 2006 (UTC)
Eko Nipa Ihuwa
2489
6646
2006-12-22T10:17:12Z
Loadewole
101
New page: [[Eko Nipa Ihuwa]]
[[Asawale, Paul Oluwole]]
[[Asawale]]
ASAWALE PUAL OLUWOLE
ÈKÓ NÍPA IHUWA
Ìwa ni Yoruba pen i oba awure. Eyi ni pé tí ènìyàn ban íwà rere, ...
[[Eko Nipa Ihuwa]]
[[Asawale, Paul Oluwole]]
[[Asawale]]
ASAWALE PUAL OLUWOLE
ÈKÓ NÍPA IHUWA
Ìwa ni Yoruba pen i oba awure. Eyi ni pé tí ènìyàn ban íwà rere, ohun gbogbo yoo máa lo déédéé fún un, àseyorí yóò jé tirè, kò sin i se aláinì. Kí ni ìdí èyí? Ìdí èyí nip é ìwà rere rè yóò je ki o máa pàdé àláàánú àti olùrànlówó ti yóò gbé e dé ibi ire. Omolúàbí ni a ń pe irú u won.
Kì í se eni tí ó bá lówó lówó nìkan ni a wá ń pè ní “Omolúàbí” o, kìí sì íse gbajúmò tàbí òjògbón, kodà olówó, ojògbón tàbí gbajúmò ní àwùjo mìíràn lè má jé omo lúàbi. Eni ti a bá pè ní omolúàbi ní eni ti ó ko gbogbo ìwà rere pò tí o sì jé eni ti élégbé àti ològbà kà sí ajúlówó ènìyàn. Yorùbá bò wón ní “ìwà rere lèsó ènìyàn, àti pe “orúko rere sàn ju wúrà àti fàdákà lo.
Láti inú oyún ni Yorùbá ti n ko àwon omo won ni iwa bi a ti se n hùwà omolúàbí. Fún àpeere, Yorùbá á ní Èèwò ní fún aláboyún láti jalè tàbí mú nkan ti kìí se tirè. Kìí se nitori aláboyún yìí fúnra ara rè, sùgbón kí omo inú ré ba à máa se àfowora. Wón gbà pé omo yìí lè kó ìwà yaa rè ni inú oyún. Eyí kì í sí ì se ìwà omolúàbí. Wón n kó omo náà ní ìhuwaàsí rere ni. Wón tun ní aboyún kò gbodò jé ìgbín. Wón ní ìdí èyí ni pé omo náà yóò máa da itó ní igbà ti ó bá dàgbà. Ìwà ki a maa fón itó tí a bá ń sòrò, tàbí wakó ti a bá n sun, kìí se ìwà omolúàbí, Yorùbá a ti fi máa kó omo láti inu oyún:
Bí a ti se ń bí omo Yorùbá ni a ti ń ko ní bí a tí ń fi ègbé eun pèlú ònà ìté sí ibusun rè. Tí a bá tún ń wè é, a ó nàá tòtò, a ó so ó sókè sódò láti máa fi ko o díè díè bi á sé ń mójú to ara eni ki a maa baà je oló-kùnrùn sí omolúàbí láwujo won.
Ekó ilé se pàtàkì nínú ìwà omolúàbi ní ilè Yorùbá. Èyí si bèrè láti ibi ìkíní. Omo tí ó bá pàdé àgbàlágbà lónà tí ó kàn kojá, tí kò kí àgbalàgba náà, wón á ni kò ní èkó ilé, tàbí àkóìgbà ni o ń seé. Ìdí nìyí ti o fije pé lati kékere ni àwon òbí omo ti maá kó omo rè bí a se ń kí ènìyàn. Okùnrin gbódò dòbálè kí obinrin sì kúnlè ti won bá ń ki ení ti o ju wón lo. Eyi yóò yo ìwà ìgbéraga kúrò ní ilé ayé omolúàbí Yorùbá yóò si fi ìwà ìrèlè àti ìbòwò fágbà kóo.
Ona mìíran ti Yorùbá fi n kó awon omo won ni ìwà omolúàbí nì ààló, ìtàn, ààrò, ìmó ati béèbéè lo. Ninú aalo apagbe Yorùbá ni awon itan to da lorí orísírísí awon nnkan ti o wa mí ayìka nla ti a ti hun itan kan mo lati ko ní logbon ihunwasí lawujo, o le je nipa wa ijapa kan, Igi iroko, Igbin, abuke, osupa, eera ati béèbéè lo. Aalo yi le fi han pe iwa ole tabí odale ko dara ní awujo.
Awon owe Yorùbá paapaa ni ko wa ní ona iwa omolúàbí. Yorubá le ní “karìn ka po yìye níí yeni”. Eyì fi han pe a n ko ìwà ibaraenigbepo tí o n mu awujo toro.
Latí keekere nì àwon obì omo Yorùbá tì maa n ko wa láti má lè pe nnkan okunrin wa tabí tí obìnrìn wa ní oruko. Eyí mu owo wa fun ihoho okunrin ati ti obinrin eyi ko fi aaye gba àwon ti ko ba tí dagba to ni aye tabí oko latí maa sese oko ati aya, eyì ni latí maa ba ara won ní asepo tí o ba to akoko latí loko tabí laya obì nì o n ba ní wa oko tabí aya, won a sí ní alárenà ti yoo moju to ayorísí eyì. Won kìì je kì won ba ara se isekuse depodepo pe won le tìbe ko arunkarun bíi ti aye ode oní (AIDs).
Ti wa ba tile tun se igbeyawo tan won a tun wa ní abe eko awon obí fun itónìsona nipa iwa omolúàbí nínú ebì. Won a maa ko bí a ti n jé bale rere atí aye rere. Iran Yorùbá kìí ya ile ní aye igba ken, odede kan-naa ni baba, iya, omo ati iyawo omo ati omo-omo jo maa n gbe. Bí won tile gbe ní otooto bì tí aye ode oni, iya oko a maa lo loorekoore si ile awon omo re yìí lati mo ihuwasì won, lati to won sona, ati lati fi to baba-oko naa leti. O di ìgbá ti baba oko ati ìya oko ba ku nki aya tuntun ati oko rè yìí to bo lowo idanileko iwa omolúàbí awon obì yìí awon alagbaagbe ati ibatan won nì o ku ti yoo waa maa ko won lo pelù orìsìrìsì irìrì atì ayorìsì iwuwasì awon enìyàn lawujo. A ko gbodo gbagbe latí fi ye wa pe Yorùbá gba pe oju mejí ni o n bì omo sùgbón igba oju ni o wo o, ti o bar ì bee, a je pe awujo Yorùbá naa ní ko omo yato sì awon obì, koda Yorùbá a tun maa so pe omo ti ko ba gbon nile, ati ita nì a ti maa n ko o wa. Idí eyí ní iyawo tí o bo wa sinu ebì mìíran gbodo fi iwa omolúàbí han nínú ebi tuntun tí o dara pó mo bi bee ko won a ní boya ko ti ile rere wa tabí pe kó kan gbá eko ní.
Obìnrin gbodo mo bì a ti se n toju ile - gbale, foso, dana, okunrin gbodo mo bi a se n sìse daadaa latí toju ebì nì aye atijo ise agbe nì ko gbodo maa na iyawo re.
Titi dì ojo iku ni Yorùbá n ko eko nì pa ihuwa nìtorì iwa omo eda ko duro loju kan o n yì iwa pade nì ojoojumo ojoojumo naa sì nì a n ba ènìyàn orìsìrìsì pade pelú iwa otun.
Eyi n ní kí eko kííko nìpa ihuwa eda gbooro sí ti eda sí fi n kogbo sìí koda tí ènìyàn bat í ku tan Yorùbá a tun ma koo nì eko nipa ihuwa lorun won a nì mojokunrin ma jekolo ohun ti won ba n je lajule orun nìkì o ma ba won je eyí nip e kì o jowo ma tapa sì awon iwa omolúàbí tì won n hu lawujo orun o.
Agbalogbagbo wa ni pe eko ihuwa rere ni mu alaafa ba awujo eyí ti o n mu ibára eni gbépò rorùn. Èyí si ni afojusun awon Yorùbá ti won ti n ko omo lásò láti kékeré bí imolè gégé bí àsá won. láti inú oyún ní èkó ìhùwá ti bèrè nitori wón gbà pé òwú ti ìyá gbon ní omo yóò ran, ki o má baà wá ran èyí tí kò tonà, wón a ti máa fi òfin àti èèwo ìdílé tó ìyáare sónà omólúàbí.
Yorùbá sí tún gbà pè ìwà wá nínú èjè, nítorí náà àwon òbí méjéèji ni lati roara se kí omo le kó èkó rere láti inú èjè wá nitorí “Bomo kò jo sòkòtò yóò jo kíìjìpá”
Mo ní láti fi hàn pé èsìn kíristíànì àti ti lárúbááwá, tit a àti èkó ìmò mòóko-mòókò ayé òde òní ti ba òpòlopò ànfààní ti a wí fùn ìdánilèkó ìhùwà jé. Àwon òbí kò ráyè láti tí àwon àsà tí ó n kín yìí han tàbí kó omo wón mó
Òmíràn kò tile mo ó mìní won.
opé púpò lówó àwon onímò ìjinlè lórí èdè àti àsà Yorùbá tí wón so èdè àti àsà yìí dí ohun tí a ń kó ni ilé èkó gíga gbogbo. Kódà àwon òyìnbó ti n ti ìlu wón wa kóo. Bí ko jé béè ni, òpòlopò ònà láti kó èkó nípa ìhùwá omolúàbí Yorùbá ni kò bá parun.
Obìnrín Yorùbá mìíràn kò mo aso ríró mo, sòkòtò ló wópò. Eyi ti o mo aso ríró kò mo itan pípadé bi o bá jókóò láàrin àwùjo. Ebí wón kó, wón kò gbé ilé gba èkó sùhúrù alábàato ni wón lo. Won kò sì ko won. Ìyàwó ko le gbé oúnje fún oko rè pèlú ìkúnlè lórí ese méjèèjì mo. Ebi rè kó, wón kò kó o nìlé. Èkó èmi kò jù o ìwo kò jù mí nì á ti kó o. Èyi sin i ko jé kí awùjo gún.
Okunrin kò le sisé àgbè mó. Òle gba ayi ka kán isé díè owó nlá ni wón ń wá kiri. Eyí kii se ìwà omolúàbí won kó fi kó wá ní ìgbà ìwáse. Òsèlú àto òkada ni àwon omo ń lé ká. Èyí ko jé kí wón le tójú ilé bí o ti to. Awujo kò wá gún régé.
Sùgbón ìgbàgbó wa ni pé oun gbogbo a padà bo sip o. Ayé á si re ibi aná tori “láálá to ròkè ilè ni o ń bó”
A ko ni omolúàbí púpò láwùjo mó nítorí aiko èkó ìhùwàsí awujo
Iselu
2490
6647
2006-12-22T10:45:13Z
Loadewole
101
New page: [[Iselu]]
[[Tella, Samson Adekunle]]
TELLA SAMSON ADEKUNLE
ÌSÈLÚ
Ní àwùjo Yorùbá, á ní àwon ònà ìsèlú tiwa tí ó dá wa yàtò sí èyà tàbí ìran ...
[[Iselu]]
[[Tella, Samson Adekunle]]
TELLA SAMSON ADEKUNLE
ÌSÈLÚ
Ní àwùjo Yorùbá, á ní àwon ònà ìsèlú tiwa tí ó dá wa yàtò sí èyà tàbí ìran mìíràn. Kí àwon Òyìnbó tó dé ní àwa Yorùbá ti ni ètò ìsèlú tiwa tí ó fesèmúlè. Tí ó sì wà láàárin òpò àwon ènìyàn. Yàtò sí tí àwon èyà bí i ti ìgbò tí ó jé wí pé àjorò ni won n fi ìjoba tiwon se (acephalous) tàbí ti Hausa níbi tí àse pípa wà lówó enìkan (centralization).
Ètò òsèlú Yorùbá bèrè láti inú ilé. Eyi si fi ipá tí àwon òbí ń kò nínú ilé se ìpìlè ètò òsèlú wa. Yorùbá bò won ní, “ilé là á tí kó èsó ròdé”.
Baba tí ó jé olórí ilé ni ó jé olùdarí àkókó nínú ètò ìsèlú wa. Gbogbo èkó tó ye fún omo láti inú ilé ni yóò ti bèrè sí kó won. Bí i àwon èkó omolúàbí. Tí èdèàiyèdè bá selè nínú ile, bàbá ni yóò kókó parí rè. tí kò bá rí i yanjú ni yóò tó gbé e lo sí òdò mógàjí agbo-ilé. Agbo-ilé ni ìdílé bíi mérin lo sókè tó wà papò ni ojú kan náà. Won kó ilé won papò ní ààrin kan náà. Tí mógàjí bá mò ón tì, ó di odo olóyè àdúgbò. Olóyè yìí ni ó wà lórí àdúgbò. Àdúgbò ni àwon agbo-ilé orísìírísìí tí ó wà papò ní ojúkan. A tún máa ń rí àwon Baálè ìletò pàápàá tí wón jé asojú fún oba ìlú ní agbègbè won. Àwon ni òpá ìsàkóso abúlé yìí wà ní owó won. Ejó tí won kò bá rí ojúùtú sí ni wón máa ń gbé lo sí odo oba ìlú. Oba ni ó lágbára ju nínú àkàsò ìsàkóso ilè Yorùbá. Àwon Yorùbá ka àwon Oba won sí òrìsa Ìdí nìyí tí won fí máa ń so pé:
Igba Irúmolè ojùkòtúu
Igba Irúmolè ojùkòsì
Òkan tí ó lé nínú rè tí ó fi jé òkànlénú tàbí òkàn-lé-ní-rinwó (401), àwon oba ni. Won a ní.
KÁBÌYÈSÍ ALÁSE. ÈKEJÌ ÒRÌSÀ
Oba yìí ní àwon ìjòyè tí won jo ń sèlú. Ejó tí oba bá dá ni òpin. Ààfin oba ni ilé ejó tó ga jù. Oba a máa dájó ikú. Oba si le è gbésè lé ìyàwó tàbí ohun ìní elòmíì. Wón a ní:
Oba kì í mùjè
Ìyì ni oba ń fi orí bíbé se.
A rí àwon olóyè bí ìwàrèfà, ní òyó ni a ti ń pè wón ní Òyó-mèsì. Ìjòyè méfà tàbí méje ni won. Àwon ni afobaje. A rí àwon ìjòyè àdúgbò tàbí abúlé pàápàá tí ó máa ń bá oba se àpérò tàbí láti jábò ìlosíwájú agbègbè won fún un.
A tún ń àwon èsó tí ó ń dáàbò bo oba àti ìlú. Àwon ni won ń kojú ogun. Àwon ni o n lo gba isakole fóba. A tún ní àwon onífá, Babaláwo àti béè béè lo.
Ètò òsèlú wa tí ó fesè múlè yìí ni ó mú kí ó sòro fún àwon òyìnbó láti gàba tààrà lórí wa (Indirect rule). Àwon oba àti ìjòyè wa náà ni won ń lò láti sèjoba lórí wa. Ó pè díè kí wón tó rí wa wo.
Atheism
2491
6648
2006-12-22T10:52:00Z
Loadewole
101
New page: [[Atheism]]
[[Asawale, Paul]]
ASAWALE PAUL
ATHEISM: ÈKÓ ÀÌGBÀNGBÓ PÉ OLÓRUN WÀ.
Àwon Gírúkì (Greeks) ni wón kókó lo òrò yìí- At...
[[Atheism]]
[[Asawale, Paul]]
ASAWALE PAUL
ATHEISM: ÈKÓ ÀÌGBÀNGBÓ PÉ OLÓRUN WÀ.
Àwon Gírúkì (Greeks) ni wón kókó lo òrò yìí- Atheism. Tí abá fo sí wéwé ni wíwò mofólójì rè A + theos = Atheos. “A”- túmò sí “not” ni ède Gèésì, èyí tí a le túmò sí “kò jé” ní èdè Yorùbá, “theos-túmò sí-“god”ní èdè Gèésì, èyí tí á jé “Olorun” ní ède Yorùbá. Tí a bá wá kan án pò á wá jé “atheos” ní Gíríkì, “not god” ní Gèésì, àti “ko je olórun ni ède Yorùbá.
KÍ NI ÀWON ELÉRÒ YÌÍ Ń SO
Àwon elérò yìí kò gbàgbó nínú wíwà olórun (Exstance of God or gods) kankan bóyá ni mú aféfé ohun èlò ken, tàbí nínú èmí. Ní tiwon kò sí Olórun. Àwon elérò yìí ní àwon ní ìmò tàbí èye pé kò sí olórun hàn kò gbà pé Olórun wà. Won ní ìgbàgbó nínú olórun jé ìgba ohun asan gbo.
VOLTAIRE onímo ìjìnlè kan ni ó se agbáterù oye yìí.
ÀWON IYÀN WON:
(1) Wón ko gbogbo ònà ìkàsìn tàbí ònà àtijó ti àwon ènìyàn ti lò láti fi ìdí wíwà Olórun múle. Ara àwon ònà yìí ni a le ri nínú Bíbélì àti kùránì. Àwon mìíràn tilè gbàgbó wí pé Olórun wà nítorí àwon nnkàn tí o ń selè tàbí wà ní àyíká wa tí a kò lè mo yalè won. Wón ní Olórun nìkan ni ìtumò àwon nnkan wòn yìí. Àwon “Atheist” ni iró ni. Èyí kò fi hàn pé Olórun wà.
(2) Ìbèrù ìgbèyìn ayé tí a kò mo ni ó ń bami lérù tí a fi ń gbàgbó lórí ifa omírà jagun lórí àìsàn, ikú, òsì àti beebe lo. Èrò àbámò àti àìní ènòjinlè ni eléyìí.
(3) Gbogbo àwon àbùdá ti a fun àwon ti a pè ní Olorun yìí, a rà wón bo wón lórún nì.
(4) Ò soro láti gbè pe Olórun tí o ní gbogbo agbára tí ó sì mo ohun gbogbo lè jé ki ibi dé bá èdá owó o rè
(5) Láti so pè àdìtú ni àwon nnkan wònyìí fí èrò nípa Olórun hàn gégé bí ohun ti kò sí nínú ayé èdá kò si yé kí á kobiara sí i.
(6) Àwon elérò yìí tàbùkù ìgbògbó Olorun nínú Bíbélì àti kùránì. Wón tako olorun owú àti esan wón.
ÌPÌLÈ ÈRÒ ÈKÓ ÀÌGBÀGBÓ PÉ OLÓRUN WÀ
Ní àpá ìlà oòrùn àgbáyé ni èrò yìí ti kókó Gbile ní pàtó láti orílè èdè “India”. Èrò yìí je jáde láti inú òpòpolò èrò bíi “cationalism, Materialism” “Buddisim àti béèbéè lo. Ogbéni kan ti o se agbáterù rè jù ni ADVAITA VEDANTA ti ilú SHANKARA.
Títi di bíi séńtury méjìdìnlógún (18th C.) kò sí eni tí ó gbódò so nípa èrò yìí nínú àwùjo àwon onígbàgbó. Wón gbàgbó pé èrò yìí lè kó bá ìwà omolùà bi ènìyàn àti ìwà ìbán-enígbépò sùgbón àwon elérò mìíràn tí a pè ní DEISM ní ìbámu pèlú onimò ìjìnlè kan –EPICURUS (341-270bc), tún so pé bí àwon Olórun bá tilè alà won kò ní nnkan-kan se pèlú ènìyàn tàbí wíwá rè.
Òfun ìle Améríkà, èyí ti THOMAS JEFFERSON so pé o pa ààlà láàrin ìjo (church) àti ìlú ti esè rè mùlè pé kókó jabele ni òrò èsùn, kò gbódò kan ìlú.
Bèrè lati (19th Centry) Sentury mókàndínlógún àwon èlèrò yìí ti pò sí bíi:- Perry Bysshe, Tayler Coleridge àti béè béè lo. Wón so pé àtiowódá tàbí àfògbón-hun ní òrò èsùn. Wón ni ò kàn ń gba díè lára ohun rere àti díè lara ohun burúkú owó èdá ni.
Eko nipa Eda Araye
2492
6649
2006-12-22T10:56:56Z
Loadewole
101
New page: [[Eko nipa Eda Araye]]
[[Ajayi, Segun Emmanuel]]
ÀJÀYÍ SÉGUN EMMANUEL
ÈKÓ NÍPA ÈDÁ-ARÁYÉ
Tègùn ni hèè! Kò sí ènìyàn nínú ojà ayé yìí...
[[Eko nipa Eda Araye]]
[[Ajayi, Segun Emmanuel]]
ÀJÀYÍ SÉGUN EMMANUEL
ÈKÓ NÍPA ÈDÁ-ARÁYÉ
Tègùn ni hèè! Kò sí ènìyàn nínú ojà ayé yìí tí won yóò dé àmù rè tí kò ní rí omi bù láti mu. Nítorí kò sí eni tí a ó bi tí kò ni ríwí lórí ohunkóhun tó ń lo nínú ayé yìí.
Sùgbón ká ti ibi lebe mí òòlè je. Ó póndandan láti se àtúnpalè àwon òrò métà tó ní oyún òpòlopò-ìtumò:-
(i) Èdá
(ii) Àráyé
(iii) Èko
Àtúnpalè èdá ní se pèlú gbígbóròyìn fún Olódùmarè fún àtúpalè làáàkàyè ní pa sísè èd’’a tàbí dídá ènìyàn láwòrán ara rè. Ta ni kò mò pé dídá ènìyàn isé ńlá orín kéwú ni? Nítorí kákámò tó po eèpè pupò mó omi, kó tó tún sàpèjúwe bí orí se ye kó rí owó, esè àti pàtàkì-pátákí èyà ara míràn ní se pèlú Yíyanrantí ìmò, Ogbon àti ìmísí.
Èdá :- Ojúlówó Oríki tí a le è fún òrò yìí pínsí orísìríìsìí ònà. Lákòókó, òrò-orúko ni “Edá”. Èyí túmò sí ohun kóhun tí a dá. Èyí níse pèlú ohun akèmú tàbí ohunkóhun ti ko ní èmí lórùn rárá. Èyí le è jé ènìyàn, eranko tàbí àwon èdá-abàmì bíi:- iwin, òrò tàbí irò.
Síwájísi, orísi méjì ni ònà tí a le è gbà láti bé ajá ògún òrò-orúko èdá. Èyí nip é orísi èdá tó wà lóde ayé yìí ni:-
(1) Èdá rere
(2) Èdá búburú
Láìfi òpá pòlòpolo pejò, atún le è se àtúnpínsísòrí, àwon orísi ònà méjéèjì yìí náà, pàápàá èdá búburú.
Èdá búburú, àwon wònyí ni àwon Yorùbá sába máa ń kù báyìí:-
Gbogboro owó
Bòrògòdò esè
Elénu eye -ajata
À fe káje máájé é kayo---
Irú àwon wònyí ni adáyé ro bí Olódùmarè kò se ro ó.
Àwon wònyí ni:
(i) Àjé
(ii) Osó
(iii) Emèrè abbl.
Ìdí nìyí tí ojà-ayé se di àdàlú, igbó ìkà.
Araye:- Òrò orúko náà ni èyí. Ipò-Òpò ni aráyé jé. Èyí nì pé àpapò èdá ló di aráyé.
Fún apeere:-
Omo -aráyé
È se rere…
Gégé bí olorin kan ti wí lénu (Suni-Ade)
Fún ìkádìí, adiyè kò ni yelè kó má rí sàje. Nítorí náà, láìfenu ba ohun tí Èkó náà nínú àkóri yìí dálé lórí , àsodànù òrò lásán ni. Kí ni Èkó? Èkó ní se pèlú ohun tí ènìyàn kó bóyá láti kákùré, tábí láti inú oyín. Yorùbá bò won ní omo tí kò gbèkó àjò lati máa ń kó irú won wálé.
Èkó gégé bí ìrántí ìbéèré yìí. Èkó èdé aráyé le è jé níre tábí búburú.
Gégébí ohun tí ohun kan tí Olórin kan pèlédè wí pé tibi-tire ládá ilé-ayé. Nítorí náà, èkó tí ènìyàn le è kó láti ara èdá ayé pò. nítorí irúwá-ògìrì wá ojà alé lòrò òde ayé yìí jé. Béè ni onírúurú ìwà lówà lówó èdá-àyé gbogbo.
Pàápàá jù lo, ká bi Igúnnugún eye ayé léèrè kókó ohun tó mú orí rè pá, dandan ni kóríwí, béè gélé ni
Èkó èdá aráyé se rig an-an. Bó tilè jé pé ibi tí bàtà ti ń ta káhukú lésè yàtò sí ara won. Sùgbón níre àti níbi òkó tíra èdá aráyé.
Paríparí tibi-tire ladáyé béè ni tijàngbon-tìròhùn ni irúfé àwon èdá inú ilé ayé yìí. Nítorí náà, orò ìdí Alábahun, ká tí sénu ká dáké
Ise Agbe
2493
6650
2006-12-22T11:02:27Z
Loadewole
101
New page: [[Ise Agbe]]
[[Kolawole Adija]]
KÓLÁWOLÉ ADIJA
AGRICULTURE (ISE ÀGBÈ
Isé àgbè je isé abínibi àti isé ìsèníbáyé àwo...
[[Ise Agbe]]
[[Kolawole Adija]]
KÓLÁWOLÉ ADIJA
AGRICULTURE (ISE ÀGBÈ
Isé àgbè je isé abínibi àti isé ìsèníbáyé àwon Yorùbá. Àwon Yorùbá mú isé àgbè ní òkúnkún dùn, wón sì féràn ìsé yìí gan. Isé àgbè yìí àwon Yorùbá gbà lóba isé, ìdí nìyí ti àwon Yorùbá máa fi n pa àsanmò pe “àgbèloba”.
Ise àgbè jé isé pàtàkì kan tó ní í se pèlú ohun ògbìn, ìyen ni pé kí á palè, ká kolè, kí á wá ti ohun tí a fé gbìn bolè. Orísirísi nnkan ògbìn ni àwon Yorùbá máa ń gbìn, ó lè jé èyí tó wà láyìíká won tàbí èyí tí won gbà wá láti ibùkan, àwon nnkan ògbìn bíi –àgbàdo, èwà, ìrèké, isú ilá, ògèdè, ìbépe, osàn, ègúnsí, kòkó, isu-kókò, gbágùúdá, abbl.
Àselà ni isé àgbè yìí jé, kò férè sí Yorùbá tí kò se isé àgbè láyé àtijó ìbáà se onísé owó, olówò, oba àti ìjòyè, abbl. kó dà nínú isé àgbè ni isé ode wà, gégé bí àwon oníjàálá ti so “Ikú pode è ń béèrè àgbè”
Nínú isé àgbè yìí ní àgbè olóhùn ògbìn, àgbè eléja, àti àgbè oolóhun òsìn. Níti àwon àgbè olóhun ògbìn ohun tí àwon máa ń se gégé bí a ti so sókè, àwon nnkan ti àwon ń gbìn ni òpè, kòkó, àgbàdo, ògèdè, isu, abbl.
Àwon àgbè olóhùn òsìn ní tiwon, eran ni àwon máa ń músìn, àwon eran bí Enlá (màálù) Àgùtàn, Ewúré, Adìe, Tòlótòló, abbl.
Àwon tó ń se eléyìí kò po àrárá ni ilè Yorùbá tí ti ilè Hausa. Ní ti ilè Yorùbá bí won se ń dá oko ògbìn lówó lápá kan béè ni won yoo máa sin ohun òsìn lápá kan.
Ní ti àwon àgbè eléja, odò eja ni àwon máa ń de láti fi se isé òòjó won. Ní àwon àwon Yorùbá esè-odò ni irúfé àwon àgbè eleja yìí wópò sí bí àwon Ìlàje, Ìkálè Ijaw, Èpé, Ìjèbú ese-odò, Bàdágírì, abbl. To rí pé àwon èyà yìí súnmó odò yálà òkun, odò ńlá tàbí òsà.
Àwon irineé àgbè ni ìwònyí –
Àdá, àáké, okó, igbá- oko, gànnbbú, Eyá, Akóró, Eran òsin bíi kétékété, ràkúnmí, abbl.
Ise Owo
2494
6651
2006-12-22T11:06:55Z
Loadewole
101
New page: [[Ise Owo]]
[[Wale Adeyemo]]
WÁLÉ ADÉYEMO
ISÉ ÒWÒ (BUSINESS)
Léyìn isé àgbè òwò síse tún ni ise pàtàkì àwon Yorùbá nítor...
[[Ise Owo]]
[[Wale Adeyemo]]
WÁLÉ ADÉYEMO
ISÉ ÒWÒ (BUSINESS)
Léyìn isé àgbè òwò síse tún ni ise pàtàkì àwon Yorùbá nítorí Yorùbá kò gbàgbó nínú ìmélè, ìdí è nìyí tí won ma fi n pòwe pe kàkà kí n jadè màá kúkú serú. Kí àwon aláwò funfun tó dé ni àwon Yorùbá timò nípa òwò síse, àwon onísòwò a máa lo láti ìlú dé ìlú (ìdálè) láti rà, tà tàbí se òwò won.
Orísirísi òwò/isé ni àwon Yorùbá máa ń se láyéàtijó àti lóde-òní, díè lára won nìyí
ISÉONÀ:- Yorùbá féràn láti máa gbégi lére, fínfín ara, abbl. Bóyá nítorí òrìsà tí àwon Yorùbá ń bo ló fa èyí. Nínú won ni olóólà wà, tí won ń dábé, ko ilà, bujú, abbl. fún àwon ènìyàn won. Ara isé onà ni sínsín bàtà-ìlèkè, adé oba, gbígbé ère ilé oba/àga oba, abbl. Àwon ìdílé tó ń sisé yìí jé gbajúmò, ara won ni ìran ìrèsé (òkò ìrèsé), Olónà, Làgbàyí, abbl. Níbi tí ó gbàgé wón má ń jé orúko mo ise yìí lára bi Onàwépò, Olónàdé, abbl.
ASO HÍHUN:- Èyí tún jé isé pàtàkì kan nílè Yorùbá ó sì wópò sí ààrìn àwon Ìséyìn ní ìpínlè Òyó, àwon ni wón lókìkí jù nínú aso híhun irinsé pàtàkì kan tí won fi ń hun aso yìí ni a mò sí òfì. Onírúúrú nì aso tí wón máa rí hun, bí i sányón Àláárì, òfì òbòró, ijó àárò, Olónà, Etù abbl.
Tokùnrin tobìnrin ni ó ń isé yìí, béè gbogbo aso híhun yìí gbílè gan láàrin àwon Yorùbá a ni kíjìpá àti irúfé aso híhun ìmíràn. Ise amówó wolé ni, ó sì ní láárí gidi.
ISÉ ÀGBÈDE:- Ise òwò pàtàkì ni isé yìí láàrin àwon èyà Yorùbá. Ó férè má sì í ìlú tí kò sí àgbèdè ní ilè Yorùbá, bóyá nítorí í wá jé mo òrìsà ògùn ni. Orísirísi nnkan ni wón ń se jáde níbe bí okó, àdá, òbe, ìbon, àáké àti ohun ìmíràn tí won ń fi ìrin se.
Ó jé isé ti odidi mòlébí kan ń jókòó tì gégè bi oúnje òòjó won. Isé tó ní òótó nínú ni torí ìgbàgbó Yorùbá ni wí pé enikéni tó bá paró nídìí isé àgbède pé òrìsà ògún ni yóò bá onítòún jà.
Isiro
2495
6652
2006-12-22T11:15:20Z
Loadewole
101
New page: [[Isiro]]
Awoyemi, Jolaoluwa]]
AWÓYEMÍ JOLÁOLÚWA
ÌSIRÒ
Àwon Yorùbá ní ònà tí won ń gbà se ìsirò, béè ní àti omokékeré ní ...
[[Isiro]]
Awoyemi, Jolaoluwa]]
AWÓYEMÍ JOLÁOLÚWA
ÌSIRÒ
Àwon Yorùbá ní ònà tí won ń gbà se ìsirò, béè ní àti omokékeré ní àwon Yorùbá ti ń kó omo won ni ìsirò ní síse. Won yóò ni kí ó máa fi ení, èjì korin, sere bíi
Ení bí ení ni omode ńkawó
Èjì bí èjì ni àgbàlà ń tayò
Èta bi eta e jé ka tárawa lóre
Ayò tí ta náà tún jé ònà tí àwon Yorùbá fi máa ń ko ìsirò Yorùbá ni àwon ònà tí wón fi ń se ìsirò won fún àpeere “lé”, “dín”, “àádó”, “èédé”, - jé àwon ònà fún ìfilé àti ìyokúrò ìsirò won.
Apeere ìsirò Yorùbá
1 - óókan
10 - èwá
20 - ogún
21 - Òkàn lè lógún (20+1 = òkan lé ni ogún)
26 - èrìndínlógbòn (30-4 = Ogbòn dín mérin)
30 - Ogbòn
40 - Ogójì (20x2 = Ogún méjì)
60 - Ogóta (20x3 ogún méta)
100 - Ogórùn-ún (20x5) = Ogún lónà márùn-ún)
120 - Ogófà (20x6 = Ogún lónà méfà)
50 - àádóta (20 x3 = 10, éwàá dín nínú ogún méta)
200 - Igba
240 - Òjìlélúgba (40+200; Òjì = 40)
300 - Òódúnrún
340 - Òtàdín nírinwó (400-60 = òtà = 60 lógbóta)
800 - Egbèrin (igba merin 200x4)
900 - Èédégbèrún (1000-100 = Ogórùn-ún dín ni Egbèrún
1000 - Egbèrún
1600 - Egbèjo (200x8 = igba méjo
2000 - Egbèwàa (egbàá) (200x10 – igba ní ònà méwàá)
4000 - Egbàajì (2000x2)
6000 - Egbàata (2000x3)
7000 - Èédégbàárin (8000-100 = Ogórùn-ún, dín nínú Egbàárin (800)
10, 000 - Egbàarùn-ún (Egbèrùn-ún àádóta egbèrùn-ún - àádóta òké).
Isomoloruko
2496
6654
2006-12-22T11:22:29Z
Loadewole
101
[[Isomoloruko]]
[[Akinbo, Foluso Temitayo]]
AKINBO FOLUSO TEMITAYO
ÀSÀ ÌSOMOLÓRÚKO
Gégé bí a se so sókè pé oníkálùkù ló ní ìlànà tirè fún àsà kan tàbí òmíràn. Àsà ìsomolórúko ní ilè Yorùbá jé òkan pàtàkì tí wón má a ń fi se ìsàmì tàbí fún omo lórúko.
Àwon Yorùbá kì ń dédé so omo ní orúko sá orúko jé ohun pàtàkì ní ilè Yorùbá gégé bí a se so sáájú orúko má a ńfi irú gégé bí a se bí omo hàn tàbí irú òrìsà tí àwon òbí rè ńsìn tàbí ohun pàtàkì tí ó selè nígbà tí wón bí omo náà.
Bákan náà wón lè so omo ní orúko láti fi se ìrántí eni kan nínú ebí náà tí ó ti kú.
A lè pín orúko ní ilè Yorùbá sí ònà wònyìí.
Àmútòrunwá :- Èyí ni orúko tí omo mú tí òrun wá. Irú orúko yìí ń fi irú ipò àti bí a se bí omo náà hàn. Orúko yìí fi ìkúnlè tí ìyá omo náà wà hàn ní ojó tí a bí i. Fún àpeere: Táíwò, Kéhìndé, Ìdòwú, Ìgè, Àìná, Àjàyí, Ìdògbé àti béè béè lo.
Àbíso :- Èyí ni orúko tí a fí fún omo yìí ní ojó tí a kó o jáde. Ó yàtò sí àmútòrúnwá nípa pé wón ti lè máa fi àmútòrúnwá pè é láti ojó tí a ti bí i sùgbón àbíso di ojó tí a bá kó omo náà jáde. Fún àpeere: Ayòmíkún, Oládípò, Akíndélé abbl.
Oríkì: - Èyí jé orúko tí àwon ebí fún omo yìí. Orúko yìí lè jé àníjé tàbí àkojopò àwon ohun pàtàkì tí òkan nínú àwon ebí náà ti se fún àpeere: Àlàbí, Àbíké, Àyìnlá, Àbèní, Àjoké, Àlàké, Àjàní abbl.
Orílè: - Gégé bí oríkì ti se jé ti omo yìí nìkansoso, orílè kì ń se béè rárá. Àwon ebí ni wón fún un sùgbón gbogbo ebí ni ó ń jé orúko náà.
ÀSÀ IKÍNI
Ohun ìyánu ni ó máa ń jé fún òpòlopò àjèjì tí ó, dé sí ilè Yorùbá tí ó sì ń rí bí a se ń kí ara wa ni àkígbà. Èyí kì ń se pé àwon Yorùbá jé olonraye ènìyàn sùgbón ó ń fi hàn pé wón ní ìfé ara won ni ìkínì se ohun pàtàkì ní ìgbésí ayé Yorùbá. Gégé bí ènìyàn bá se mo ènìyàn kí ń fib í olúwarè se ní èkó ilé sí.
Kò sí àsìkò, ìsèlè, isé tàbí ohun kóhun ní ilè Yorùbá tí kò ní ìkíni tirè. Fún àpeere: Ní àárín ojó Ní òwúrò a máa ńkí ènìyàn bá yìí: E kú àárò o – o, Ní òsán: E kú àsán o – o , Ní alé: E kú alé o – o.
Kò sí àsìkò tí kò ní ìkíni tirè. Gbogbo isé tí ènìyàn bá ńse ni wón ti ń kí ni pé ‘E kú isé o’ sùgbón àwon isé kán wà tí ìkíni won yàtò bíi : Isé gbénàbénà, isé ode, alágbède, onídìrí, abbl.
Kò sí ìseèlè náà ní ilé Yorùbá tí kò ní ìkíní tí a máa ń kí sí ìsèlè náà.
Eledumare
2497
6656
2006-12-22T11:38:07Z
Loadewole
101
[[Eledumare]]
[[Awodele, Oluranti Eunice]]
AWODELE OLURANTI EUNICE
ÈKÓ NÍPA ELÉDÙMARÈ
Yorùbá gbàgbó wípé elédùmàrè ni ó dá ayé àti òrun pèlú gbogbo ohun tí ń be nínú won. Yorùbá sì gbàgbó wí pé kò sí ohun tí elédùmarè kò le se, òhun ni wón fí ń ki elédùmarè wí pé oba àìkú, Oba àtíyìn, aláyé gbelegbele bí eni láyin, Oba atélè bi eni téní, Oba até sánmo bí eni téso, àlorun-làye-alàye-lorùn, olowó gbogbo ti yo omo rè nínú òfìn aterere káríayé. Bí a bá ti ojú inú wò ó á ri wí pé àwon oríkì yìí fib í olódùmarè se jé hàn láwùjo Yorùbá. Ohun tí a ń so ni wí pé òpò ìtàn iwásè ló so wípé bi olódùmarè se dá ayé àti òrun. Èrò Yorùbá ni pé kò síohun ti a lè fi wé elédùmarè nitorí àwon àwòmó tàbí àbùdá rè tó tayo awari èdá. Fún àpeere, elédàá, àlèmí, oun ló ni osán àti òru, olójó òní, òní omo olórin òla omo olórun òtunla omo olorin, ìrèmi omo olorin, òrún ni omo olórin.
Yorùbá máa ń so wí pé isé olórun tóbi tàbí àwámárídì ni isé olódùmarè. òrúnmìlà ló fèyìntì, ó wo títítítí ó ní èyin èrò òkun, ero òsà n jé èyin ò mò wí pé isé elédùmarè tòbí.
Olódùmarè gégé bí alágbaára láyé àti lórun a dùn ń se bí ohun tí elédùmarè lówó sí a sòro se bí ohun tí elédùmarè kò lówó sí, a lèwí lese, asèkanmákù, ohun tí Yorùbá rò nípa elédùmarè ni wí pé kò sí nnkan tí kò le se àti wí pé ohunkíhun tí ó bá lówó sí ó di dandan kí ó jé àseyorí àti àseyege. Ní ònà míràn Yorùbá tún gbàgbó wí pé olórun nìkan ni ó gbón, ìdí ni ìyí tí Yorùbá fi máa ń so omo won ní Olórungbon elédùmarè rí óhun gbogbo, ó sì mo ohun gbogbo arínúríde, olùmòràn okàn.
Yorùbá gbàgbó wí pé ojú olórun ni sánmò Yorùbá so wí pé amùokùn sìkà bí oba ayé kòrí o, Oba òrùn ń wò ó, ki ni è ń se ní kòkò tí ojú oba òrun kò tó.
Yorùbá gbàgbó wí pé elédùmarè ni olùdájó ìye ni wí pé elédùmarè ni adájó tó ga jù láyé àtòrun, òun ni oba adáké dájó, àwon òrìsà ló, máa ń je àwon orúfin níyà sùgbón olorun ló ń dájó. Bí àpeere ní ìgbnà kan láyé ojóun àwon òrìsà fèsùn kan òrúnmìlà níwájú elédùmarè, léyìn tí tòtún tòsì won rojó tán elédùmarè dá òrunmìlà láre.
Odù ifá kan o báyìí wí pé Òkánjúà kìí jé kí á mo nnkanán-pín, adíá rún odù mérìndínlógún níjó tí wón ń jìjà àgbà lo ilé elédùmarè, nìgbà tí àwon omo irúnmolè mérìndínlógún ń jìjà tani ègbón tan i àbúrò, wón kí ejó lo sí òdò elédùmarè, níkeyìn elédùmarè dájò wí pé èjìogbè ni àgbà fún àwon Odù yókù. Yorùbá gbàgbó wí pé onídájó ododo ni elédùmarè ìdí nì yí tí Yorùbá fi máa ń so wí pé olórun mún-un tàbí ó wa lábé. Pàsán elédùmarè
Ní ònà míràn Yorùbá gbàgbó wípé ota àìkú ni elédùmarè Yorùbá máa ń so wípé rèrèkufè a kì í gbó ikú elédùmarè. Ese ifá kan ìyen ni ogbè ìyèfún so fún wa wí pé: -
Rèròfo awo àjà ilè
Ló dífá fún elédùmarè
Tí ó so wí pé won ò ní gbó ikú re laalaa.
Ní àkótán Yorùbá gbàgbó wí pé oba tó mó Oba tí je ni èérí ni elédùmarè ń se. Òun ni àwon Yorùbá ń pè ní alálàfunfun òkàn àwon Yorùbá gbàgbó wí pé bí àwon ángélù ti jé olùrànlówó fún elédùmarè lóde òrùn béè náà ni àwon òrìsà jé orùrànlówó fún elédùmarè lóde ayé. Awon òrìsà wònyí sì ni wón jé alágbàwí fún àwon ènìyàn lódè elédùmarè.
Eto Inawo
2498
6664
2006-12-22T12:22:20Z
Loadewole
101
[[Eto Inawo]]
[[wo Itan Atijo naa]]
[[Ajayi, Emmanuel Oludare]]
AJAYI EMMAUNEL OLUDARE
ÈTÒ ÌNÁWÓ
Sé Yorùbá bò wón ní “Se bó o ti mo eléwàà sàpón. Ìwòn eku nìwòn ìté.” Won a sì tún máa pa á lówe pé “ìmò ìwòn ara eni ni ìlékè ogbón nítorí pé ohun owó mi ò tó ma fi gògò fà á, í í já lu olúwarè mólè ni”
Láyé òde òní, àwon òdó tilè máa ń dásà báyìí pé “dèédèé re, ìgbéraga ni ìgbérasán lè.” Wón máa ń so èyí fún eni tí ó bá ń kojá ààyè rè ni. Gégé bí òro ogbón kan se wí pé “ni àtètékóse ni òrò wà,” béè náà ni ètò ti wà fún ohun gbogbo láti ìpilèsè wá. Ètò ní í mú kóhun gbogbo rí rémú. Olorun ògá ògo to da ayé. Ó fi eranko sígbó {àwon olóró}. Ó tún fi eja síbú. Ó fi àwon eye kan sígbó. Ó fi àwon mìíràn sílé. Àdìmúlà bàbá tó ju bàbá lo tún fi ààlà sáààrin ilè, omi òkun, àti sánmò. Ohun gbogbo ń lo ní mèlò-mèlo.
Bàbá dá àwa omonìyàn kò fi ojú wa sí ìpàkó. Kò fi esè wa sórí kí orí wá wà lésè. Elétò lOlórun gan-an.
Kíni ètò? Ètò jé ònà tí à ń gbà láti sàgbékalè ohun kan tàbí òpòlopò nnkan lójúnà àti mú kí ó se é wò tàbí kó se é rí tàbí kó dùn ún gbó sétí. A sèdá orúko yìí gan-an ni. Ohun tí a tò ní í jé ètò.
Èwè, ìnáwó ni ònà tàbí ìwà wa lórí bí a se ń náwó. Ohun pàtàkì ni láti sètòo bí a óò se máa ná àwon owó tó bá wolé fún wa. Ní àkókó ná, èyí yóò jé kí á mo ìsirò oye owó tó ń wolé fún wa yálà lósè ni o tàbí lósù, bí ó sì se lódún gan-an ni.
Bákan náà, yóò tún mú kó rorùn fún wa láti mo àwon ònà tí owó náà ń bá lo. Síwájú síi, ètò yóò ràn wá lówó láti le ní ìkóra-eni-níjàánu lórí bí a se ń náwó wa.
Bí a bá ti mú ìsàkòtún tán, tí a tún mú ìsàkòsì náà, ìsàkusà ni yóò kù nilè. Tí a bá yo ti ètò kúrò nínú ojúse ìjoba pàápàá sí ará ìlú, eré omodé ni ìyókù yóò jé. Gbogbo àwon eka ìjoba pátá-porongodo ló máa ń ní àgbékalè ìlànà tí won yóò tèlé lati mo oye owó ti won n reti ati eyi ti won óò na bóyá fún odidi odún kan ni o tàbí fún osù díè. Èyí ni wón n pé ní ‘ÈTÒ ÌSÚNÁ’
Ìdí nìyí tó fi se pàtàkì fún gbogbo tolórí-telémù, tònga-tònbèrè ki kúlukú ní ètò kan gbòógì lónà bí yóò se máa náwó rè. Yorùbá bò wón ní, “eku tó bá ti ní òpó nílè, kì í si aré sá. Bí a bá ti se àlàkalè bí a óò se náwo wa yóò dín ìnákùùná kù láwùjo wa. Ìnáwó àbàadì pàápàá yóò sì máa gbénú ìgbé wo wá láwùjo wa.
Mo ti so léèèkan nípa àwon eka ìjoba métèètà orílè èdè yìí tí wón máa ń sètò ìnáwó won. Àwon wo ló tún ye kó máa sètò ìnáwó? Àwon náà ni àwon òsìsé ìjoba, àwon onísòwò, àwon omo ilé-ìwé, níbi àseye.
Àwon òsìsé ìjoba gbodò sètò ìnáwó won kó sì gún régé. Ìdí ni pé, èyí ni yóò jé kí owó osù won tó í ná. Eni tó ń gba egbèrún méwàá náírà lósù tí kò sì fi òdiwòn sí ìnáwó rè nípa títò wón léseese le máa rówó sohun tó ye láàákò tó ye nígbà tí ó bá ti náwó rè sí àwon ohun mìíràn tó seése kó nítumò sùgbón tí kì í se fún àkókò náà.
Irú won á wá má ráhàn owó tósù bá ti dá sí méjì tàbí kí wón je gbèsè de owó osù mìíràn.
Síwájú sí i, àwon onísòwò gbódò máa sètò to jíire lórí ìnáwó won. Nípa síse èyí, won óò ni ànfààní láti mò bóyá Oláńrewájú ni isé won tàbí Oláńrèyìn. Níbi tí àtúnse bá sì ti pon dandan, “a kì í fòdù òyà sùn ká tó í nà án ládàá,” won kò nì í bèsù bègbà, won óò sì se àtúnse ní wéréwéré. Àwon omo ilé-ìwé gan-an gbodò mò pé ká sètò ìnáwó eni kì í sohun tó burúkú bí ti í wù kó mo. Gégé bí omo ilé èkó gíga, béèyàn bá gbowó fún àwon orísirísi ìnáwó láti ilé lórí èkó eni, ó seése kí irú eni béè máa ná ìná-àpà tó bá dé ààrin àwon elegbée rè. Irú won ló máa ń pe òsè tí wón bá ti ilé lódò àwon òbí won dé ní ‘Ose ìgbéraga’ Èyí kò ye omolúàbí pàápàá. Ó sì ń pè fún àtúnse.
Síse ètò tó gúnmó lórí ònà tí à ń gbà náwó kò pin sí àwon ònà tí mo sàlàyé rè sókè yìí. Mo fé kó ye wá pé a le sètò ìnáwó wa níbi àwon orísisi ayeye bí ìsomolórúko [tàbí ìkómójáde], ìgbéyàwó, oyè jíje, ìsílé, àti ìsìnkú àgbà àti béè béè lo. Yóò ràn wá lówó láti fi bí a se tó hàn wá ká le mo ohun tí a óò dágbá lé níbi irúfé àseye tí a bá fé í se. Nípa béè a ò ní í sí nínú àwon tó máa ń pa òwe tó máa ń mú kí won kábàámò nígbèyìn òrò. Òwe won ni, “rán aso re bí o bá se ga mo.” Èyí tí won ì bá fi wí pé “rán aso re bí o bá se lówóo rè sí.” Bí eni tó ga bá rán aso rè ní ‘bóńfò’ bó se lówó mo ni, kò sì fé í sàsejù. Irú eni béè le ti mò pé alásejù péré ní í té.
Bí a bá wá fé láti sètò ìnáwó wa, ó ye ká mò pé ìtòsè ló lÒyòó, Oníbodè lo làààfin, enìkan kì í fi kèké síwájú esin. Iwájú lojúgun í gbé. Ìnáwó tó bá se kókó jùlo tó sì ń bèèrè fún ìdásí ní kíákíá ló ye ká fi síwájú bí a se ń tò ó ní eseese. Bí a bá wá kíyèsí pé ètò tí a là sílè ti ju agbára wa lo, e jé ká fura nítorí pé akéwì kan wí pé:
“E fura óò!
E fura óò!
Páńsá ò fura
Páńsá jááná
Àjà ò fura
Àjá jìn
Ońlè tí ò bá fura
Olè ní ó ko o…”
Igbeyawo 1
2499
6658
2006-12-22T11:56:24Z
Loadewole
101
New page: [[Igbeyawo]]
[[Ola Taiba Laitan]]
2. OLA TAIBA LAITAN
ÈKÓ ÀSÀ ÌGÉYÀWÓ
Àsà igbeyawo jé ònà lati sin omobìnrín ti o ti bàlágà lo síle ok...
[[Igbeyawo]]
[[Ola Taiba Laitan]]
2. OLA TAIBA LAITAN
ÈKÓ ÀSÀ ÌGÉYÀWÓ
Àsà igbeyawo jé ònà lati sin omobìnrín ti o ti bàlágà lo síle okunrin fún ìgbè ayé titun. Orisirisi ìlànà nì o ro món àsà ìgbéyàwó. Àwon ìlànà bi Àbàsílè, sise iwadi, Alarinà ìdí owe, isihun, ìdána. Ekún ìyàwó ati ètò ìgbéyèwó ti yoo se ikadi gbogbo eto nílè.
Àbáálè jé ohun pàtàkì tí o gbódó jé oko ìyàwó lógún. Eyí tumon sì wípé, oko ìyàwó ti gbódó maa fi ara balè ni règbèrégbè ibi ti o ti fé se ìyàwó. Fifi ojú balè lórí ònà láti súmón irú obinrin tí o fe fi saya.
Iwadi síse tún jé okan pàtàkì lórí àsà ìgbéyàwó síwájú ohun gbogbo, oko ìyàwó gbódò se iwadi ti o jinlè layika àti àyídà ibi ti o ti fé toro ìyàwó. Irú iwadi yìí gbódó menuba irú ìdílé tí ìyàwó tiwá’. Irú ìran ti ìyàwó ti jáde àti gbogbo ìtàn ìsèdálè ile ìyàwó.
Ni kété ti iwadi bá ti yanjú. Narina yoo bèrè isè re ni sise. Alarina ni yoo dúró gégé bi alagboroso laarin oko ati ìyàwó títítítí òrò yoo fi yanjú tán.
Ìdí tún jé òkan pàtàkì tí o maa n jeyo nínú àsà ìgbéyàwó. Oko ko gbódò se iyemeji lórí ìyàwó re. Oko si gbódò maa se ojúse tí o ye fún awon òbí ìyàwó ojúse bi isu oju Odun fúnfún àwon òbí ìyàwó. Àkùko ti o dara lasiko fún àwon àna. Eleyìn yoo fi oko lókàn bale lórí ìyàwó re.
Yorùbá bo wón ni bi Oko ba mojú aya tan, alarina a yèbá. béè gégé ni òrò ìsíhùn tàbí ijohen jé nínú àsà ìgbéyàwó. Léyìn òpòlopò atótónu, oko yoo ba ìyàwó sòrò papo lórí ero okàn re láti mon ero ati ete okan ìyàwó. Tí ifá enu ìyàwó ba ti fore, Oparì, Óro buse.
Ìdána ni ìlànà ti o tèlé ijohen nínú àsà ìgbéyàwó. Léyìn tì ìyàwó bat i faramon oko re kí ìdána gberaso lókù. Ìdílé oko ati ìyàwó ni won saaba maa n sètò lórí oro Ìgbéyàwó omo won. Gbogbo erù ìyàwó ni o gbódò pé sínú ohun ètò ìdánà. Àwon ounidana bi ìyò, isu, oyin, ìrèké ati aadun.
Èyìn ìdána ni o ku ekú ìyàwó. Eleyi se pàtàkì nìtori ojó ayò ni o maa n je fún toko taya. Ìyàwó yoo sun ekú yìí lati fi èrò Okan re hàn lórí ile oko ti n lo. Ìyàwó yoo si tún banújé wípé ohun fi ile bàbá ohun sílè.
Àkókò ìgbéyàwó ni yóò se ikadi gbogbo ètò ìgbéyèwó nìle. Nì àsìkò yìí ni ìyàwó yóò gbèra lati tèlé oko re. Àwon ebí ìyàwó yoo fa omo won le mònlébí oko lówó tì ijó ati ìlù yóò sì gbéra so.
Ní ikadì, fún gbogbo àlàyé àti apeere tí a ti se síwájú yìí, fi hàn wá wípé àsà ìgbéyàwó ayé àtijó je asa ti o dara púpò ati lati maa lo
Eko Nipa Atijo
2500
6660
2006-12-22T12:01:28Z
Loadewole
101
New page: [[Igba Atijo]]
[[Sosan Ibidun Asisat]]
SOSAN IBIDUN ASISAT
==Èkó ìgbà àtijó==
èkó ìgbà àtijó jé èkó tí ó tí wà ní ìgbà àwon b...
[[Igba Atijo]]
[[Sosan Ibidun Asisat]]
SOSAN IBIDUN ASISAT
==Èkó ìgbà àtijó==
èkó ìgbà àtijó jé èkó tí ó tí wà ní ìgbà àwon bàbá ńláa wa.
Èkó ìgbà àtijó ni ìmòràn láti òdò àwon àgbàlagbà ní àgbègbèe wa, bí ase wùwà láwùjo.
Atún le nì èkó àtijó ní àwon ìtàn àdáyé bá tí àwon àgbà fé kú se àmúlò lórí rè.
Àwon òmòwé gbàgbó pé èkó ìgbà àtijó ni ohun tí àwon bàbálá wa imò tí kò ní ìkosílè èkó ìmòràn ìtòsónà ìbéèrè lórí ohun tí ó bá rú won lójú. Orísírísìí èkó ìgbà àtijó ni aní ní àwùjó Yorùbá èkó ilé, èkó bí asé ń kíni, èkó ìwà láwùjo, èkó bí asé ń bá àgbà sòrò ekó bí ase ń se àséyorí èkó bí ase ń bámi sòrò, èkó ìmòràn lórí yíyàn aya, èkó bí ase ń sé ìmótótó àti béè béè lo.
Yorùbá bò wón ní ìmò tótí borí àrùn gbogbo léyìn èyí ni ìwù gégé bí èdá, Orísírísìí èdá ènìyàn ló wà pèlú wón. Ohun tí táyé, se, omókéhindé lè máa wun rú è. Awon omo tí a tó ni ilé kan náà, ìwà won kò le dógba. Ìwá dàbi omo Obìnrin tó lo ilé oko. Nígbà tí ó bá lo awón òbí rè wu ni mori to mama mu iwu lo, ìwà loba àwúre, Obìnrin tí kò bá ní ìwà rere ní ilé oko kò lèe gbádàn oko àti àwon mòlé bí oko re.
Bí omo Obìnrin bá ní ewà tí kò bá sí ni ìwà, kòlè gbádùn ilé okorè. Bóse wà fún okùnrin ni ó wà fún Obìnrin, Okùnrín gbódò wùwà rere sí aya rè kí ìfé won lè so èsó rere.
Ìgbó ara eni yé gbódò wà láàárín àwon méjèjì tí ìfé bá wà ní wón file bí omo àrídunnú nítorípé wón á fi emu kan tó àwon omo won. Ìfé yíì yóó je kí ilé won dùn kó lá rinrin lawujo.
Èkó Ilé:- Yorùbá gbàgbó pé ilé làáwò kí àtó só omo lórúko, èkó ilé se pàtàkì ní àwùjo tí omo bá jí ní òwúrò dandan ni kí ó kí àwon òbí rè, kíkí yíì pín sí ònà orísìrísìí, ìkíni tàárò tòsán àti ti ìkínni alé.
Èkó Ìwà Láwùjo:- Ìwà rere ni èsú ènìyàn, ìwà tí a báwù ni omo wá máa débá, tí abá bí omo tí a kò kó bí ase wùwà, won béè maá sìwàwù láwùjo ni.
Bíbà àgbàlagbà sòrò, lára ìwà ni síse àse yorí, lára ìwà ni bíbá ara eni gbélé láì sí ìjà. Lára ìwà ni, Yorùbá bò wón ní ínú dúndún ní yíò yo obì lápó.
Tí oko àti aya báwà tí kò bá sí ìwà won á lè bá ra won gbé, ìyàwó láti mo ìwà oko, oko láti mo ìwà ìyàwó, lára ìwà ni ìfé wà. ìfé ni àkójá òfin tí kò bá sí ìfé a ò lè se àse yorí láàárín mòlébí agbódò ní ìwà èyí tólè mú ilé tòrò, àgbà ilé gbódò ní ìwà kí ilé má baà tú ká. A tún lè se orísirísìí ìwádìí nínú èkó ìgbà àtijó, fífi ohun àtìjó bèrè.
Eledumare 1
2501
6662
2006-12-22T12:17:23Z
Loadewole
101
[[Eledumare]]
[[Ayorinde, Olumuyiwa Samuel]]
AYORINDE OLUMUYIWA SAMUEL
EKO NIPA ELEDUMARE
Àwon onímò ìjìnlè nínú èkó èsìn kírísítì á maá wí pé “Kí Májèmú ó tó dé ní Májèmú ti wà” èyí jásí pé maájèmú tí à kò ko sílè ti wà kí èyí tí à ko sílè tó dé.
A lè fi èrò àwon Yorùbá nípa olódùmarè wé èrò àwon onímò ìjìnlè nínú èkó èsìn kirisiti yìí. Kí ìlàjú àti èsìn ìgbàgbó to mó òrò tí àńlò ní ló lóó yìí ní Olórun wa, àwon Yorùbá ti ńlò òrò bí olódùmarè, Elédàá, Oba Òrun, Ògá Ògo, Alábàláse, Atérerekáyé, Oba Arínúróde, Oba Olùmòrò okàn, Alèwílèse, Oba Adákédájó, Òyígíyigì, Oba Àìrí, Oba Àwàmárídì àti béè béè lo.
Bí abá sì gbó tí àwon Yorùbá bá so pé ‘Orí mo ò’ tàbí ‘Olójó-òníò’, Olódùmarè ni wón ń pè ní ‘orí’ èyí tí o dúró fún elédà orí àti olójó-òní, èyí tí ó dúró fún eni tí óní ojó òní.
Njé kí ni ìdí rè tí àwon Yorùbá fi ń lo orí sirísi orúko wònyí fún Olódùmarè? Bí abá ka májèmú ti láéláé lákàyé, a ó rí i pé àwon omo Heberu pàápàá kò dá a láse láti má a pé orúko Olórun won. Wón gbà wí pé Olórun tóbi ju gbogbo èdá lo, ósì jé eni tí wón gbódò má a bu olá fun àti nítorí náà wón wá orúko mìíràn tí wón ńlò dípò orúko rè gan an. Èyí tí ó se pàtàkì jùlo nínú orúko tí wón ńlò dípò olórun ní “YAAWE”
Èrò okàn àwon Yorùbá ni pé Olórun tàbí Olódùmarè tó bi púpò ó sì ju enikéni lo àti nítorí èyí kò ye kí wón má a la orúko mó O lórí bí wón tí ń se sí egbé àti ogbà wón. Láti bu olá fún-un àti láti fi ìteríba wón hàn fún-un, wón ń fi isé owó rè pè é. wón ání Elédàá èyí ni eni tí ó dá òrun àti ayé; Òyígíyigì, èyí ni eni tó tóbi tóbè géé tí kò sí ohun tí àlè fì wé. Oba Àwámárìdí, èyí ni eni tí akò lè rí ìdí iséerè. Alábàláàse, èyí ni eni tó òní àbá àti àse; Bàbá; èyí ni bàbá gbogbo èdá inú ayé; Ògá ògo, èyí ni eni tí óní òrùn èyí tí ó jé ògó èdá, tàbí nígbà mìíràn a lè túmò rè sí eni tí ògo tàbí ìgbéga èdá ńbe lówó rè; Atérerekáríayé, èyí ní eni tí ó tóbi tí ó sì ni gbogbo ayé ní ìkáwó rè,
Bí àba sì tún gbó nígbà míràn tí àwon àgbàlagbà ńlo àwon òrò bíi ‘Èdùmàrè’ tàbí wón ńlo àwon òrò bíi ‘Olú’olódùmarè kan náà ni wón ńtóka sí.
Àwon àgbàlagbà á máa so pé
“Àsegbé omo Èdùmàre,
Mo ló dàsegbé
À se gbé omo Èdùàrè
Òhun tí àkólé yìí tóka sí ni pé ohun tí omo Èdùàrè, èyí tí ó dúró fún ohun tí Olódùmarè bá ti se àse gbé ni. Àwon Yorùbá sì maá ń pò we nígbà míràn pé “ohun tí olófin ayé bá wí náà ni Olófinòde òrun ń gbà; Olódùmarè kan náà ni wón ń pè ní Olófin. Olófin ni orúko tí a fún àwòkò tí ó kókó joba ní Ilé-Ifè. Léyìn rè ni àwon tí à ń pè ní Ooni bèrè sí í je Oba. Àwon Yorùbá gbàgbó pé òun nìkan leni tó lè sojú won, kí ó sì bá Olódùmarè sòrò. Olófin lágbára àti àse lórí àwon ènìyàn rè gege bí olódùmarè ti ní agbára àti àse lórí àwon ènìyàn rè, gégé bí Olódùmarè ti ni agbára àti àse lórí èdá ayé àti ti òrun Olódùmarè kan náà làwon Yorùbá ń pè ní Olófin - Òrun. Fún ìdí èyí Elédùmarè jé enití ó dá ayé tí ósì da òrun, ohun sin i baba ohun gbogbo
Itan Atijo
2502
6663
2006-12-22T12:20:37Z
Loadewole
101
New page: [[Eto Inawo]]
[[Lasisi Isiaka Abiola]]
LASISI ISIAKA ABIOLA
ÈTÒ ÌNÓŃWÓ
Nínú èdè Yorùbá ìnónwó túmò sí ayeye síse Ayeye síse yìí le ...
[[Eto Inawo]]
[[Lasisi Isiaka Abiola]]
LASISI ISIAKA ABIOLA
ÈTÒ ÌNÓŃWÓ
Nínú èdè Yorùbá ìnónwó túmò sí ayeye síse Ayeye síse yìí le jémó tí ìbílè, ó sì le e je mó ayeye sańpónná.
Orísirísi ni ìnónwó tó jemo èsìn ìbílè gégé bí àpeere: ìnónwó odun egúngun, ìnónwó odún ifá, ìnónwó odún yemoja, ìnónwó odún sàngó, inowó won lólókan-òò-jòkan pèlú àsìkò tàbí ìgbà tí a máa n se wón. Bákan náà, ni ìnónwó tó jemo ayeye sánpónná tàbí lásán náà wà. Àpeere - ìkómojáde, ìsínlé, ìgbéyàwó, ìsìnkú àgbà, ìwútè, ìsodi-òmìnira àti béèbéè lo, tó sì jé pé pèlú ètò la se má gbéwon kalè kó bá le è rí bí a ti fé kórí lóú omo aráyé tó bá wá sí ibi ìnónwó náà.
Oúnje tó gbajúmò jù tí won máa ń lò ní ibi ìnónwó odún egúngún ni òlèlè àti èko jíje. Ìdí nìyí tí won fi máa ń korin pé:
Ibi o gbó’lèlè dé
Ní o jódé
Ibi o gbó’lèlè de
Ní o jódé
Máse jíjó eléyà d’ódò mi
Ibi o gbé Òlèlè dé
Ni o jódé.
Ìgbàgbó àwon tí ó ń korin yìí nip é kí egúngún tó jáde, ó gbodò ti dáná òlèlè àti èko jíje fún òpòlopò ènìyàn tó wá sí ibi odún àti àwon tí kò le e wa kó tó gbé egúngún jáde kí àwon eni tó jeun ní ibi odun náà le è fún-un ní owo tàbí èbùn mìíràn.
Odidi ojó meje ni won máa n yà sótò fún ayeye odún egúngún. Yàtò sí odún egúngún, orísirísi odún ìnónwó tó jemó ti ìbílè ló tún wà bí i ìnónwó odún Orò, ojó métàlélógún ni wón máa ń ya sótò fún-un. Bákan náà ni ìnónwó odun sàngó, Oya, Yemoja náà kò gbéyìn rárá káàkiri ilè káàárò -oò-jíre pátápáta.
Ní kété tí aláboyún bá ti bímo láti máa mo ojó ìnónó ní ilè Yorùbá. Tó bá jé Okùnrin ojó keje, tó bá sì jé obìnrin ojó kefà ní ètò ìnónwó rè yóò wáyé. Lóde òni èsìn àjòjì ti ń yí àwon ojó ìsomo’lórúko padà.
Àwon nnkan tí a nílò ni ibi ìnónwó náà nìwònyí: Obì, orógbó, Oyin, otí àgbà [sìnáàpù], ataare, àti béèbéè lo láti fi súre fún omo k’ayé rè le è dùn bí àwon bàbá àti ìyá rè se pé.
Yàtò sí àwon nnkan ìsúre a tún nílò àmàlà àti obè, tó jíire pèlú orísirísi otí tí àwon alábase, ebí, òré àti òtòkùlú ìlú bá fé mu ní ibi ayeye ìkómojáde náà. Ìnónwó omo kíkó máa ń dùn gan nítorí pé òpòlopò àwon elégbéjegbé tàbí irò-sírò ni won yóò wà ni ìsòrí - ìsòrí ti àwon amúlùúdùn yóò sì máa dún ní kíkan-kíkan láti òwúrò títí di alé kedere. Òkò àti ìyàwó t’óbímó yóò sì máa yo orísirísi aso láti fí ìdùnnú hàn sí aráyé.
Ní ilè Yorùbá, a féràn ìnówó síse jú gbogbo nnkan lo tó jé pé owó ìnónwó kì í wón wa sùgbón bí abá fé san owó iléèwé omo á di tìpá-tì-kúùkù.
Itan Aye Atijo
2503
6665
2006-12-22T12:26:22Z
Loadewole
101
New page: [[Itan Aye Atijo]]
[[Abioye Omowumi]]
ABIOYE OMOWUMI
ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ
Ìtàn jé àwon òrò tàbí ìrírí tí àwon baba ńlá wa so tàbí ko s...
[[Itan Aye Atijo]]
[[Abioye Omowumi]]
ABIOYE OMOWUMI
ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ
Ìtàn jé àwon òrò tàbí ìrírí tí àwon baba ńlá wa so tàbí ko sílè kí won ó tó fi ayé sílè. Òpòlopò ìtàn ayé àtijó ló jé àtenudénu nítorí pé ní àkókò tí won selé, kò tí ì sí mòn ón ko mòn ón ka.
Òkan lára àwon ìtàn náà ni ìtàn on bi wón ti se te ilé-ifè dó. Gégé bí ìtàn àtenudénu tí mo gbó. Àjàlórun àti Agbonìrègún ni wón jìjo wà ní àjùlé òrun fún òpòlopò odun. Nínú òkùnkùn biribiri sì ni àwon méjèèjì wà. Ní ojo kan. Àgbonnìrègún so fún Àjàlórun pé òhun fé mo bí ó ti se rí.
Àjàlórun so fún un wípé ó ní agbára láti pàw fún ohun kóhun, Àgbonnìrègún sì pàse pé kí ìmólè kí ó wà. Nígbà tí ìmólè dé, èrú ba Àgbonnìrègún nítorí pé ó rí ojú Àjàlórun tó béè tí ó fé kárò lórun fún Àjàlórun. Nígbà ti Àjàlórun fún un ní àyè láti wá sí ayé, Àgbonnìrègún rí i wí pé omi ni ó wà ni ibi gbogbo, èyí fún un ní ìdíwó láti se ohun tí ó fé se. Ó padà sí òdò o Àjàlórun ní òkè òrun. Ìgbà náà ni Àjàlórun tó rán Obàtálá wá sí ayé. Ó fún un ní ígbá, Alágemo, Àkùko Adìye, Eyìn, Èwòn ati Erùpè. Ní ojú ònà ìsatú òrun sí ìsálayé, Èsù tàn án je, ó fún un ní emu mu, ó sì sùn lo fon fon. Àkùko tí ó mú dání padà sí òrun, ìgbà náà ni Àjàlórun wa pe ìpàdé pé tani ó tún fé lo sí ayé.
Gbogbo won ni wón pa lóló, ní ìgbèyìn, Àgbonnìrègún gbà láti lo te ilé ayé dó. Ó wá lótìtóó ó dà erùpè sílè léyìn ìgbà tí ó fi èwòn rò wá. Àkùkò tí ó mú dání sì bèrè sí tan erùpè náà ká. Ibi tí erùpè náà bat í ta sí á di ilè ti ó le. Báyìí ní ó té ilè. Gégè ìtàn náà se wí, Àgbonnìrègún nìkan kó ni ó dá wá sáyé, ni ìgbà tí ó ń bò, àwon òrìsà wá pèlúu rè. Itumò òrìsà ni àwon tí orí sà pò. Nígbà tí wón dá ayé, àwon òrìsà wònyí bèrè sí jayé bí ó ti wù wón. Èsè e won pò tó béè tí Àgbonnìrègún fi ké sí won, Ó bá won so òrò nípa Àjàlórun, ohun tí ó fi parí òrò o rè nip é, gé won mò pé, òrun ni ó mo eni tí yóò là. Ìdí nìyí tí wón fi yí orúko Àgbonnìrègún padà sí Òrúnmìlà.
Àwon òrìsà wónyí ko yípadà kúrò nínú èsè e won Èyí ló mú kí “Orúnmìlà múra láti padà sí òrun nítorí pé èsè àwon òrìsà náà ti pò jù. Ní ìgbà tí ojó o títo rè é pé, àwon òrìsà ń sìn ín lo wón dé ìdí igi òpe kan, ibè ni òrúnmìlà ti sa èkùró mérìndínlógún, ó kó o fún àwon òrìsà náà. ó so fún won pé, ní ìgbà tí wón bá fé bá òhun sòrò, kí wón ba èkùró tí ó pè ni Ifá ní gbólóhùn.
Èyí ni wón ń pè ní ìmò Ifá. Mole so wí pé kò sí ohun tí ó ń jé èsìn Ifá bí kò se Ìmò Ifá.
Ìtàn yí fi agbára àti títóbi Olórun (Àjàlórun) hàn. Ìdí nìyí tí àwon ènìyàn fin í ìbèrù olórun. Olúkúlùkù ni ó ní ònà tí wón ń gbà sin Àjàlórun.
Ìtàn náà tè síwájù pé, nígbà tí Àgbonnìrègún tí wón yí orúko rè padà sí Òrúnmìlà lo tán, àwon òrìsà wònyí túbò ń dá èsè mó èsè sí i ni. Lójó kan, wón so fún Àjàlórun wí pé, kí ó fi owó mú òrun kí àwon náà sì máa darí ayé. Àjàlórun rò wón títí sùgbón wón ní àwon náà fé dán agbára àwon wò. Ni Àjàlórun bá fi wón sílè, ní ìgbà tí á fi di ojó ìkejo, ilè ti gbe, ohun gbogbo tí wón gbin ti kú sí inú oko. Àwon odò kékèké ti gbe béè ni àwon odò ńlá ńlá pèlú. Ìyàn mú, kò sí omi béè ni kò sí ohun jíje, ìgbà náà ni àwon òrìsà náà tó padà sí òdò o Àjàlórun láti lo tuba.
Léyìn èyí ni ohun gbogbo tó padà sí ipò. Ìtàn síso ní ayé àtijó wà fún ogbón kíkó àti òye
Ogun Jija
2504
6666
2006-12-22T12:30:39Z
Loadewole
101
New page: [[Ogun Jija]]
[[Salau, Idiyat Oluwakemi]]
SALAU IDAYAT OLUWAKEMI
(ÀSÀ YORÙBÁ) ÈTÒ OGUN JIJA NÍ ILÈ YORÙBÁ
Ní ayé àwon baba-ńlá wa ogun jíyà se pàtàkì p...
[[Ogun Jija]]
[[Salau, Idiyat Oluwakemi]]
SALAU IDAYAT OLUWAKEMI
(ÀSÀ YORÙBÁ) ÈTÒ OGUN JIJA NÍ ILÈ YORÙBÁ
Ní ayé àwon baba-ńlá wa ogun jíyà se pàtàkì púpò. Orúko mìíràn tí à ń pe ogun láyé àtijó ni ‘ìgbé. Ogun yìí sì ni a fi i mo ìlú alágbára yàtò sí ìlú tí kò lè dá owó wú. Bí ìlú kan kò bá sì dá ara rè lójú tán kò ní í sígun láti lo kolu ìlú mìíràn, nítorí ohun tí ó wà léyìn òfà ju òjè lo. Awon baba-ńlá wa mo bí Ogun ti le tó ni wón se ń pa á l’ówe pé mà pa mà mú I’à á bá re ogun, òhún ni ìketa í bá ni.
Ogun lè jé ogun àdúgbò si àdúgbò, ìletò sí ìlètò, ìlú sí ìlu, tàbí orílé-èdè sí orílè-èdè. Nínú irú ogun yìí, Orísi nnkan ìjà olóró tí ó bá wà lówó tòtún tòsì àwon oníjà béè ni yóò lò, tí òkan kò sì ní í bìkítà fún èmí tàbí dúkìá èkejì. Irú ìjà báyìí lè tú ìlé, ìlú tàbí orílè-èdè bí ogún bá lo rópá. Ó sì lè so àwon ènìyàn di erú.
Orísìírísìí ni àwon nnkan tí ó lè fa ogun àjàdijú bíi gbógbé sùnmòmí, òtè èmí ìlara, ìjà ààlà, ìjà ìlè, fún igi owó bí obì, òpe òronbó abbl. Nígbà mìíràn a lè sígun láti lè fi pa enu olóyè ogun kan mó tàbí láti fi kó ìlú lógbón kí wón lè sinmi agbaja. Ìgbà mìíràn awon jagunjagun, tí ó lágbára lè féé fi agbára won hàn nípa sísígun tí ìlú mìíràn. Àwon mìíràn sì tilè ń sígun bí òdá owó bá féé dá won.
Bí ó bá ti di dandan pé wón gbódò sígun, ohun kìíní tí wón gbódò se ni kí wón dífá ogun. Awon baba-ńlá wa kì í sígun làìdífá. Wón gbà pé ifá ni yóò so bí òhún yóò ti ri. Bí ifá bá ní ònà kò tíì la, won kò ní í lo. Bí ifá bas ì ní ònà ti là ó di kí wón gbéna nìyen sùgbón tíí ifá ni ònìkò là, se tíí ó sì jé ogun ti won kò gbódò máá lo dadan ni kú wón bèèrè lówó ifá ohun tí won yóò se gégé bí ètùtù táti ja àjà ségun. Yàtò sí èyí, kò sí ogun tí wón lè si láì ètùtù tí ó tó kí wón tóó síi. Wón gbódò bo ògún àti Èsù kí wón to gbéra. Léyìn èyí, wón gbódò jé ki terútomo láàrin ìlú mò pé ogun ti ija. Èyí kì í se fí fi ariwo polongo, kí àwon òtá má baà mò kí wón sì ti múra sílè dè won l’áyé àtijó ìran àwon Èsó ìkòyí olúgbán àti Arèsà ní í máa sáábà pò nínú àwon jagunjagun, nítori ìran won níí ti í jagun.
Àwon ìkòyí ni a máa ń kì bayìí pé:
Èsó ìkòyí omo erù ofà
Omo agbójó ogun béso s’ára,
Àrònì gbójó ogun sòdí wùyèwùyè
Omo Èsó ìkòyí tó gbòfà léyìn
Ojo ló se
Iwájú gangan-an gan.
L’okùnrin fi i gb’ ota.
Ààre ònà-kakenfò ni olóyè ogun tí oyè rè ga jù ní ilè Yorùbá. Ní ayé àtijó. Ààre kò gbodò gbé pò pèlú Aláàfin l’ode Òyó. Eni tí ó bá sin i agbárajù láti kojù ìjàkíjà tí ó bá wíyé ni ó máa ń je o yè yìí lára àwon olóyè ogun tí ó kù ni ìwònyí: Jagun-Jagun ìlú àti jagun ònì ni a ń pè ní Jagùn-nì,
Balógun, Òtún Balogun òsí, balógun Asípa, Balógun, Èkerin Balógun, Èkarùn-un Balógun, Abesè Balógun, Alayé Balógun, Èkefà Balógun, Asaájú Balógun, Ayingun Balógun, Àgbàakin Balógun, Ààre-Alásà Balógun, Ààre-Ago Balógun, Ìkólabà Balógun, Ààre-Àgò Balógun, lágùnnì Balógun, Ààre Egbé Omo Balógun, Badà Balógun, Séríkí ni eni tí oyè re tún lágbára jù eni tí ó ba gbóyà ni ó n jéé. Àwon mìíràn tí ó tún ń kó pa ni awon Jándùkú, Olósà àti ìpánle ìlú. Wón máa ń to o ní ìlù ati anífèrè ati onírárà fún kóríyà àwon jagunjagun.
Bí ìmúra ogun ba ti pari won a paroko ranse si ìlu tí won fé fi ogun ko, sùgbón bí irú ìlú béè ko ban i agbara lati dojú ko wón, won a tú bá won á sì maa sìn won. Àwon jagun ní í sáábà máa se orísìírísìí ètò tí oúnje àti àwon èèlò ogun t’ókù yóò fi máa wà ní àrówó tó, àti mímú ojú tó ààbò ìlú pèlú.
Ohun tí ó kàn ni pípabùdó ogun. Inú igbó lébàá ìlú tí wón bá fe kolù ni wón máa ń pa bùdó si. Ibè ni won yóò ti máa se ìtójú àwon tí bá fara gbogbé lójú ogun tàbí àwon tí àìsàn bá kolù.
Orísìírísìí ète ogun ni àwon baba-ńlá wa máa ńlò láti fi bá òtá jà. Wón lè se é kí òtá má lè dé ibi ounje tàbí ibi tí omi wà, won le da oògun sínú oúnje won, wón lè ró ònà, wón lè w’òlú lójijì ki wón bèrè sí i dá’ná sun ile won. Lára ète ogun ni mímo odù yíká ìlú, wiwa yàrà yí ìlú ká ríró ònà tí ó wo ìlú.
Bí Ogun bá ti bèrè tán, ko sí nnkan tí àwon jagunjagun kò lè lo, bi òkò, ìdà agedengbe, kùmò, àdá, àkàranpo, ibo-abbl. Wón tún lè fi òògùn sára bíi òkígbé, asákìí ibon, aféta, ayeta, àféèrí, àjàrà, ìsújú, kánákò wón tún lè je àjesári tí yóò mú un rorùn fún won láti ja àjàyè. Isé ogun jíjà kì í se isé ojo tàbí òle, idí nìyí tí àwon baba-ńlá wa fi máa ń pa a lówe pé “Akanju-lowo” ní i se isé ogun, “Olórun férè-se è” ni i se ìsé àgbè”.
Bí ogun bá ti sé tán, èyí tí ó kàn ni ètò ìpíngún. Ti oba ìlú ni wón máa ń sáábà kókó ipo nínú ìkógùn léyìn èyí ni yóò kan àwon ológun. Nígbà mííràn bá ènìyàn bá ti se tó ni yóò je tó nínú ogun. Ipò ni won fi máa ń pín ogun. Kò sì sí eni tí ó lè so pé lébe kò pon omo re àfi bí won yóò bá pin Olúwarè pàápàá mó ìkógun. Nínú ohun tí à ń kó ní ogun ni erú okùnrin ati erú obìnrin. Bí obìnrin bá si je òjú ní gbèsè, Ààre ni àákókó fún àfi bí ó bá fúnra rè so pé òun kò fé, léyìn ìyen ni ó tó kan àwon olóyè ogun ní sísè-n-tèlé bi a ti se kà wón.
Ounje
2505
6667
2006-12-22T12:38:26Z
Loadewole
101
New page: [[Ounje]]
[[Akinsola, Ghaniyah Ajoke]]
AKINSOLA GHANIYAH AJOKE
OUNJE ILE WA.
Orísìí oko ti olórun fi ké ìran Yorùbá pòlo bíi yanrin okun. O tilè s...
[[Ounje]]
[[Akinsola, Ghaniyah Ajoke]]
AKINSOLA GHANIYAH AJOKE
OUNJE ILE WA.
Orísìí oko ti olórun fi ké ìran Yorùbá pòlo bíi yanrin okun. O tilè sòro láti so pé a mo gbogbo ire oko tán, nítorí èyí tí ó se pàtàkì ní ibì kan lè jé ire tí kò fi béè se pàtàkì ni ibòmíràn. Sùgbón èyí tí ó se pàtàkì ni pé àwon ire oko kan wà tí ó jé kò-seémá-nìí jakejado ile káàárò-ò ò jíire. A ó fi enu ba àwon irú irè béè lókòòkan.
Òkan pàtàkì nínú olú irè oko ni gbáàgùdá jé. Orúko mìíràn fún irè yìí ni ègé tàbí pàkí. Pákí se pàtàkì jákèjádò ilè Yorùbá tó fi jé pé kò sí ibi tí won kì í ti í gbin in lópòlopò. Irè yìí gbajúmò tó béè gèè ti won fi fun un orísìírísìí oríkì. Pákì ni wón fi ń se gaàrí tí a ń wà mu tabi gaari tí a fi ń te èbà. Pákí náà ni won fi ń se láfún àti bejú won fi ń gún iyán, bi o ba je pákí tí ó tú, a sì lè sè é je. Paki ni awon Àjànyìn fi ń se fùfú. Èyí tí ó tún wá bu iyì kún irè òhún ni isé ìwádìí tí wón se tí ó fi hàn gbangba pé a lè fi se búrédì, èyí yóò a se àlékún pàtàkì fún èkò orò ajé ilè wa.
Orísìí ire mìíràn tí ó tún se pàtàkì láàrin àwon Yorùbá ni àgbàdo tí a ń pè ní yangan ní ibòmíràn, òun náà ni a mò sí okà ní ibòmíràn ní ilè Yorùbá. Orísìí oúnje ni a lè fi se. Díè nínú àwon ni a lè menu bà nihìn-ín. A fi ń ògì tí a ń mu, a fi ń se èko tí a ń je, òun ni a sì fi ń se kókóró tí ó wópò láàrin àwon èyà àgbádò. A lè lo àgbàdò yìí ní gbígbe kí á ròóbí okà. Eléyìí ni a ń pè ni túó. A tún lè fi se àádùn. Bí ó bá wà ní kúkù a lè sè é ní láńgbé, a lè fi se òwòwò béè ni a lè lò ó kí á fi èèlò si kí a sèé bi òlèlè, A lè se àgbàdo gbígbe ní ègbo.
Irè oko tí ó tún se pàtàkì ni isu. Orísìírísìí ni isu tí ó wà ní ilè Yorùbá. Bí akosu ti wà béè ni abosu náà wà pèlú. Orísìírísìí akoru ni ó wà. Díè nínú won ni erinfu, kàngé, oníyèré, ìyàwó-ólórùn àti béè béè lo. Àwon orísìí isu mìíràn ni èsúrú, kóókò àti òdùnkún. Akosu àti kóókò ni a máa ń sábà fi gún iyán. Yato si awon ire oko ti a ka soke yii, a tun ni orisiirisi ewa bi ewa dudu, eree, seyin d’erèé, òtílí, àwújè àti béè béè lo.
Yàtò si awon wonyi, a tún ni ègúsí ti ótún jé irè pàtàkì irè tí ń fà ni ilè ni ègúsí pàápàá àfi ègúsí itóò tí ó jé igi ní í nà mó.
Yàtò si àwon wònyí, wònyí, a tún ní èpà tí a màa ń fi se òróró. A tun ni orísìírísìí èfó bíi soko-yòkòtò, tètè, ìgbó, eéyó, ewéròkó, àjefáwo, ewúro, ilá àti béè béè lo.
Èyí tí a lè pè ní olórí gbogbo irè oko ni òpe. Láti inú òpe ní a tí ń rí epo. Epo yìí sì ni àwon baba ńlá wa ń pè ní ìrójú obè. Òun ni í so gbogbo òhun tí abá se di dídùn-ùn je. Òpe yíì se pàtàkì tó béè tí àwon baba ńlá wa fi máa ń pa a lówe pé igi gbogbo ni í so owó òtò ni t’opè. Láti inú òpe náà ni a ti ń rí emu àti àdí yánkò.
Awujo
2506
6668
2006-12-22T12:46:37Z
Loadewole
101
New page: [[Awujo]]
[[Soyemi, Oluyinka Benjamin]]
SOYEMI OLUYINKA BENJAMIN
ÈKÓ NÍPA ÀWÙJO-ÈDÁ
Èkó nípa àwùjo-èdá jé èkó kan pàtàkì tí kò...
[[Awujo]]
[[Soyemi, Oluyinka Benjamin]]
SOYEMI OLUYINKA BENJAMIN
ÈKÓ NÍPA ÀWÙJO-ÈDÁ
Èkó nípa àwùjo-èdá jé èkó kan pàtàkì tí kò se é fowó ró séyìn. Kò sí èdá alààyè tó dá wà láì ní Olùbátan tàbí alájogbé. Orísirísi ènìyàn ló parapò di àwùjo-bàbá, ìyá, ará, òré, olùbátan ati béè béè lo. Bí ìyá se ń bí omo, tí bàbá ń wo omo àti bí òré àti ojúlùmò se ń báni gbé, béè ni ìbá gbépò èdá n gbòòrò si. Gbogbo àwon wònyí náà ló parapò di àwùjo-èdá. Àti èni tí a bá tan, àti eni tí a kò tan mó, gbogbo wa náà la parapò di àwùjo-èdá.
Ní ilè Yorùbá ati níbi gbogbo ti èdá ènìyàn ń gbé, ìbágbépò èdá se pàtàkì púpò. Bí enìkan bá ní òun ò bá enikéni gbé, tí kò bá gbé nígbó, yóó wábi gbàlo. Sùgbón, àwa ènìyàn lápapò mo ìwúlò ìbágbépò. Orísirísi ànfàní ni ó wà nínú ìbágbépò èdá.
Bí òpò ènìyàn bá n gbé papò, ó rorùn lati jo parapò dojú ko ogun tàbí òté tí ó bá fé wá láti ibikíbi. Yorùbá bò wón ní àjòjì owó kan ò gbérù dórí. Béè gégé ló se rí fún àwùjo-èdá. Gbígbé papò yìí máa ń mú ìdádúró láì sí ìbèrù dání nítorí bí òsùsù owò se le láti sé, béè ni àwùjo tó fohùn sòkan. Èyí jé oun pàtàkì lára ànfàní tó wa nínú ìsòkan nínú àwùjo-èdá. Nídà kejì, bí òrò àwùjo-èdá ba jé kónkó-jabele, èté àti wàhálà ni ojú omo ènìyàn yóó máa rí. Nítorí náà, ó dára kí ìsòkan joba ni àwujo-èdá.
Ìdàgbàsókè tí ó máa ń wà nínú àwùjo kò sèyìn ìfowósowópò bí àti ránmú un gángan ò ti sèyìn èékánná. Ó ye kí á mò pé nítorí ìdàgbàsókè ni èdá fi ń gbé papò. Bí igi kan ò se lè dágbó se, béè náà ni enìkan ò lè dálùúgbé. Òpòlopò ènìyàn ló máa ń dá Ogbón jo fún ìdàgbàsókè ìlú. Bí Ogbón kan kò bá parí isé, Ogbón mìíràn yóó gbè é léyìn. Níbi tí orísirísi ogbón bá ti parapò, ìlosíwájú kò ní jìnnà si irú agbègbè béè. Gbogbo àwon nnkan wònyí jé ànfàní tó wà ní àwùjo-èdá tí kò sì se é fi sílè láì ménu bà.
Nínú èkó nípa àwùjo-èdá, a tún máa ń sòrò nípa ìsòro tó ń kojú ìbágbépò èdá. Kò se é se kó máa sì wàhálà láwùjo ènìyàn. A kò lè ronú lónà kan soso, nítorí náà, ìjà àti asò máa ń jé àwon nnkan tí a kò lè sàì má rì í níbi ti àwon ènìyàn bá ń gbé. Wàhálà máa ń fa òtè, òtè ń di ogun, ogun sì ń fa ikú àti fífi dúkàá sòfò. Àwon nnkan wònyí jé ara àwon ìsòro tó n kojú àwùjo-èdá. Kò sí bí ìlú tàbí orílè-èdè kan kò se ní ní òkan nínú àwon àwon ìsòro wònyí.
Sùgbón, a gbódò mò wí pé awon ànfàní àti awon ìsòro wònyí ti wà láti ìgbà pípé wá. Tí a bá wo àwon ìtàn àtijo gbogbo, a ó ri pé gbogbo àwon nnkan wònyí kò jé tuntun. Ogbón omo ènìyàn ni ó fi se okò orí-ìle, ti orí-omi àti ti òfúrifú fún ìrìnkèrindò tí ó rorùn. Àwùjo-èdá ti se àwon nnkan dáradára báyìí náà ni wón ń se àwon ohun tí ó lè pa ènìyàn lára. Fún àpeere, ìbon àti àdó-olóró. Àwon ohun ìjà wònyí ni wón lò ní ogun àgbájé kìnní tí o wáyé ní Odun 1914 sí 1918 àti ti èkejì ní odún 1939 sí 1945. Gbogbo àwon nnkan wònyí ló ti wà tí ó sì tún wà síbè di òní.
Lákòótán, èkó nípa àwùjo-èdá jé èkó tó lárinrin. Ohun kan tí a gbódò mò nip é, kò se é se kí èdá máa gbe ní eyo kòòkan. Ìdí ni pé gbígbé papò pèlú ìsòkan àti ìfowósowópò ló lè mú ìtèsíwájú àti ìdàgbà-sókè wá
Eledumare 2
2507
6669
2006-12-22T12:57:07Z
Loadewole
101
New page: [[Eledumare]]
[[Adegoke Gbenga Abayomi]]
ADEGOKE GBÉNGA ABAYOMI
ÈKÓ NÍPA ÈDÙMÀRÈ
Èdùmàrè ni eni tí ó gagù láyé àti lórun, oun ni eni tí a kò rí ...
[[Eledumare]]
[[Adegoke Gbenga Abayomi]]
ADEGOKE GBÉNGA ABAYOMI
ÈKÓ NÍPA ÈDÙMÀRÈ
Èdùmàrè ni eni tí ó gagù láyé àti lórun, oun ni eni tí a kò rí sùgbón tí à ń jéri nínú agbára rè, Èdùmàrè ni akódá ayé asèdá òro. òun ni òrò ti ń gbénú omo ènìyàn fòhùn. Òun leni tí ó ni ilè àti èkún-un rè ayé àti ohun gbogbo tíí ń be nínú-un rè.
Èdùmàrè ni Oba tí I ń fi agbára gba agbára lówó alágbara ayé gbogbo. Bí Oba adédà ti dá gbogbo èdá sí ilé ayé ní òtòtò, pèlú ìwà òtòtò, bákan náà ni a tún ní ìdógbà kan gégé bí aso egbé kan náà, èyí ni agbádá ikú tí ó jé dandan fún gbogbo èdá àti ohun gbogbo láti wò. Sùgbón èdùmàrè nìkan ni kìí bá ni wo agbádá ikú yìí, òun ni oba tí kì í kú, tí kìí sá, tí kì í sìn yípadà, òun loba tó ti ń be kí ayé ó tó máa á be, ó ń be nísin sìn yí, yóò sìn máa wà títí ayé àìnípèkun. Èdùmàrè jé Oba tí gbogbo òrìsà láyé àti l’órun máa ń fi orí balè fún, nítorí wí pé wón gbàgbó wí pé òun ni elédàá won. Bákan náà ni ìtàn ìsè balè Yorùbá kan tún fin ìdí eléyí múlè nígbà tí ó so nípa àwon irúnmolè tàbí òrìsà tí n be lóde òrun pèlú elédùnmarè nígbà tí ó pinu láti dá ilé ayé, dájú dájú, gbogbo àwon òrìsà tí ti ń be, l’órun pèlú èdùmàrè kí a tó dá ilé ayé ni wón máa ń fi orí balè fún èdùmàrè.
Síwájú si, èdùmàrè yìí ló túmò sí enìkan soso tí ó tóbi jù lo, tí gbogbo ayé, àwon áńgélì àti òrìsà gbogbo ń sìn, èyí jásí pé èdùmàrè tí àwon mùsùlùmí ń sìn náà ni àwon elésìn Kiriyo ń sìn gégé béè náà ni àwon abòrìsà.
Ní tòótó àwon abòrìsà a máa fi orí balè fún òrìsà won tàbí kí wón máa sin òrìsà dípò èdùmàrè sùgbón ní ìwòn ìgbà tí ó jé wí pé, “eni tí ó ní erù náà ni ó ni erú” èyí túmò sí pé, èdùmàrè tó ti joba lórí gbogbo òrìsà kékèké náà ni olórun gbogbo wa, àti wí pé ìdí tí àwon abòrìsà se má a ń sin, òrìsà dípò èdùmàrè nip é: Wón gbàgbó pé elédùmarè tí tóbi ju eni tí àwon lè máa pè tàbí gajù eni tí àwon lè máa dojú ko láti máa bèrè ohun kan tàbí òmíràn lówó o rè. ìdí nìyí tí wón fi pinu láti máa gba ìpasè òrìsà pè é. Àwon òrìsà yìí ló dúró gégé bí alárinà fún won lódò o èdùmàrè tí ó gajù.
Èdùmàrè ni eni tí ó lè gbani sílé lówó ìjìyà ènìyàn tàbí ti òrìsà, sùgbón ko sí ènìyàn tàbí òrìsà kan tí á máa gbáni lówó yìyà obo tí ó dáwa.
Òpòlòpò ohun ní í be tí èdùmàrè yíì fi yàtò si ènìyàn tàbí òrìsà gédéńgbé. Ènìyàn tàbí òrìsà a maa gba ìbòdè sùgbón èdùmàrè kín gba ìbòdè ènìyàn tàbí òrìsà a máa sèké sùgbón èdùmarè kii se. ènìyàn a máa gbé èbi fún aláre tàbí kí wón gbé àre fún elébi sùgbón èdùmàrè kíì se èyí.
Eto Oro Aje
2508
6670
2006-12-22T13:01:15Z
Loadewole
101
New page: [[Eto Oro Aje]]
[[Oro Aje]]
[[Ajibola, Olaniyi Olabode]]
AJIBOLA OLANIYI OLABODE
ÈTÒ ORO AJÉ
Yorùbá tò wón ní kí la ó je làgba kí la ó se, abálájo...
[[Eto Oro Aje]]
[[Oro Aje]]
[[Ajibola, Olaniyi Olabode]]
AJIBOLA OLANIYI OLABODE
ÈTÒ ORO AJÉ
Yorùbá tò wón ní kí la ó je làgba kí la ó se, abálájo tí ètò ajé fi mumú láyà gbobgo orílè èdè àgbáyé tóó bè.
Gbàrà tí ònà káràkátà oní-pà sí pààrò tayé ojó tun ti dotun ìgbàgbé ni ètò ajé ti dotun tó gbòòrò síwájú sí.
Awon ènìyàn wáá bèrè síí ní lo àwon ohun èlò bíi wúrà àti jàdákà láti máa fii se pàsípààrò àwon ohun tí wón nílò.
Eléyìí mú kí káràkátà láàrín-ín ìlú àti orílè èdè tún gbináyá síi nígbà tí àwon kù dìè ku die tí ń fa ìdílówó nínú káràkátà onípàsípàrò ti kúrò ní bè.
Tí abá kókó gbé ètò ayé ní orílè èdè aláwò dúdú yè wò fínní fínní, aórìí pe ohun erè oko ló jé lájorí orò ajé àwon ènìyàn yìí. Àwon erè oko wònyí ni wón si ń fi ń se pàsípàrò láti tán àìní ara won sááju alábàápàbé won pèlú àwon aláwò funfun.
Sísa lábàápàdé àwon aláwò funfun yìí mú kí àwon aláwò dúdú ní ànfàní àti sàmúlò àwon ohun èlò míràn bíi: Jígí ìwojú, Iyò, oti líle àti àwon ohun míràn béè béè lo, àti ibí yìí ni wón ti kó àsà lílo àwon ohun èlò táati dárúko sáájú yìí dípò pà sí pààrò tó mú òpò wàhálà ló iwó. kèrè kèrè, ìlànà àti máa lo owó wá sí ojútáyé, tí ètò orò ajé sì wá búréké.
Sùgbón pèlú ìbúréké orò ajé yìí, ìyípadà díè ló dé bá ipò ò sì tí àwon aláwò dúdú yìí ti wà télè télérí.
Èyí tó pòjù nínú èrè orò ayé ìgbà ló dé yìó lóńlo sí òdò àwon òyìnbó aláwò funfun.
Kàyéfì ńlá ló jé pé bí òrò àwon aláwò funfun yìí tí ń pò sin i òsì túbò ń bá àwon aláwò dúdú fínra sí.
Kàyéfì òrò yìí ò sèyìn ìwà imúni sìn adáni lóró tí àwon aláwò funfun yìí fimú àwon gìrìpá tó ye kó fi gbogbo opolo àti agbára won sisé láti mú ayé ìròrùn wáá bá ilè won àti àwon ènìyàn won.
Nígbà tó ye kí àwon gìrìpá aláwò dúdú máa sisé idàgbàsókè ní ìlú ìbílè won, ìlè àwon aláwò funfun ni wón wà tí wón ń bá àwon ènìyàn yìí sisé àsekúdórógbó.
Àwon aláwò funfun yìí ńlo àwon aláwò dúdú láti tún orílè èdè ti won se, àti láti pilè orò ajé tó lààmì láka.
Gbogbo ìgbà tí ìmúni lérú yìí n lo lówó, tí ilè àwon aláwò funfun yìí sì ń tè síwájú, kò sí eyo isé ìdàgbàsókè kan ní orílè èdè aláwò dúdú.
Ìgbà tí ìmúnilérú dáwó dúró, léyìn ìgbà tí àwon aláwò funfun yìí ti gòkè àgbà díè ń se ni wón tún yára gba ètò ìsàkóso ìjoba lówó àwon àláwò dúdú, tí wón sì so pé, òlàjú ni àwon féé fi wo àwon aláwò dúdú yìí tí èwù ìdí nìyí tí àwon fi te wón lóríba tí àwon sì fi pá gba ijoba won.
Òtító tó dájú nip é, àwon aláwò funfun yìí ríi pé ilè àwon aláwò dúdú dára fún àwon isé ògbìn erè oko kan bíi: kòkó róbà, èpà, àti kofí èyí tí ó wúlò lópòlopò fún ohun èlò àwon ilé isé ńláńlá tí wón ti dá sílè.
Wón wá fi tì pá tì kúùkù sò ilè àwon aláwò dúdú di oko Ògbìn àwon ohun èlò tí wón ń lò tí àwon ilé isé ńláńlá ti won.
Ipò Ìsé àti Ìmúni sìn yìí ni àwon aláwò dúdú wà tí tí fi di ìgbà tí wón so pé àwon funfun won ní òmìnira.
Ipò òsì àti àre tí àwon aláwò funfun fi àwon ènìyàn yìí sí kò jé kí wón ó lè dá dúró, kí wón sì dáńgbájíá láti máage àwon ohun ti wón nílò ní ilé isé ìgbàlódé ti won fún raa won.
Àwon aláwò funfun yìí ló sì wá ń dá iye owó tí ohun erè oko tó ń wá láti ilè àwon aláwò dúdú yíò jé, èyí ti ó ń túmò sí pé, owó àwon aláwò funfun yìí ni dído lórò àti òdìkejì àwon ènìyàn aláwò dúdú wà.
Owó àwon aláwò funfun yìí ni ètò orò ajé àgbáyé wà, tó bá sì se wùn wón ni wón ń lò ó.
Abálájo tó fi jé owó tí wón ń ná nílùú won fińse ìdíwòn pàsípàrò ojà ní ojà àgbàyé.
Kódà, àwon orílè èdè kan tó ní àwon ohun àmúsorò kan tí àwon aláwò funfun yìí ò fi béè ní, bíi epo ròbì ò he è dá ohun kan se lórí ohun àmúsoròwon yìí láì sí owó àwon aláwò funfun yìí níbè.
Abálájo tó fi sòro láti rí orílè èdè aláwò dúdú kankan nínú àwon orílè èdè tó ti gòkè àgbà.
Òwó àwon aláwò funfun ni agbára ètò orò ajé àgbéyé wà, àwon ló sì ń pàse fún àwon orílè èdè tó kù ní pa onà tí won yíò gbà se ìjoba àti ònà tí won yíò gbé orò ajé won gbà, tí wón bá fé àjo sepò dídán mórán pèlú àwon.
Eto Eko
2509
6671
2006-12-22T13:04:38Z
Loadewole
101
New page: [[Eto Eko]]
[[Eko]]
[[Oluwatola, Oluwasola Gabriel]]
OLUWATOLA OLUWASOLA GABRIEL
ÈTÒ-ÈKÒ
Ètò-èkó se pàtàkì, béènì ó se kókó ni orìle-èdè Nà...
[[Eto Eko]]
[[Eko]]
[[Oluwatola, Oluwasola Gabriel]]
OLUWATOLA OLUWASOLA GABRIEL
ÈTÒ-ÈKÒ
Ètò-èkó se pàtàkì, béènì ó se kókó ni orìle-èdè Nàìjíríà, nítorí ó jé ònà pàtàkì tí àwon ènìyàn tè fi bá orílé-èdè míràn se òwò papò, pàápàá jùlo ètò-èkó ń fá ìgbéga fún ènìyàn nípa kíkó nípa orìsirísì nípa èkó bíì ìmò nípa èdá-aráyé, nípa ìmò eranko, nípa ohun ògbìn àti béèbéè lo.
Bákan náà ètò. Èkó se pàtàkì jùlo ni èyà Yorùbá nítorí bí a bá wo orílè-èdè Nàijíríuà lápapò a ó ri pé èya Yorùbá ni ó mú ètò èkó ní òkúnkún dùn jùlo nítorí wón mo ìlò tí ó wà nínú ètò èkó ní àwùjo ti a ba wo orile-èdè nàìjíríà lápapò a maa ri pe èyà Yorùbá ni ó ka ìwé jù nínú èyà méta tí ó wà ní orílè-èdè Nàìjíríà. Sùgbón bí eto èkó se se pàtàkì tó yìí ó je nkan tí won ń fi owó yepere mú, nítorí àwon akékò kànkan won kò mo ìwúlò èkó náà.
Bákan náà àwon ìjoba ni wón fa owó ètò èkó séyìn nítorí àwon ìgbésè tí won ń gbé lórí àwon olùkó ilé-ìwé wa kákàkiri ilè Nàìjíríà. Nítorí àwon olùko ye ní eni tí àwon Ìjoba máa fi gbogbo ònà gbé láruge. Nítorí ònà tí Ìjoba ń fi ìyà je àwon olùkó ni orílè-èdè Nàìjíríà tún bò ń mú ìfà séyìn bá ètò-èkó nípa pípé san owó àwon olùkó àti àìsètò Ibùgbé fún won, nítorí àwon ni ó ye ní eni àkókó ní orílè èdè. Bí ó tilè jé wí pé won kò ní iyì. Nítorí àwon kì wón jé ìpìnlè sè gbogbo àwon Ògálóògá ní enu isé àti àwon olórí orílè-èdè gbogbo. Nítorí ìdí èyí ti ìjoba ń gùn lé yìí ó mú àdínkù bá ètò-èkó ní orílè-èdè Nàìjíríà lápapò.
Ní ònà míìràn èwè Ìjoba tún mú àdínkù bá ètò-èkó nípa gbígbe ètò ìlànà èkó èdè Nàìjíríà kúrù ní bí ó se wà láti orí oókan sí méfà sí méta sí méta lo sí orí oókan sí mésan, mesan si méta.
Ìdí tí mo fin í àdínkù nip é, ní ayé òde òní a rip é àwon omo tí won ń bí báyìí máa ń ní Ìdàgbà sókè kíakía pàápàá jùlo àwon omo Obìnrin wa, Ìdí tí mo fi mú enu ba àwon obìnrin ní pé, àwon Yorùbá bò wón ní Obìnrin ń gún oún ó ń yò sèsè kò mò pé ohun tí yóò lé òun kúrò ní ilé bàbá òun ni. Ìdí tí mo fi pa òwe yìí nip é, omo bìrin tí ó bèère sí ni gún omú láti ilé-ìwé kárùn kí ó tó jáde ilé-ìwé mesan tí omú àyà rè tí pòju bí ó ti ye lo èyí lè mú àdínkù bá ètò-èkó omo náà.
Èyí tí ó lè fa ìdáwórúró fún irú omo náà nítorí ìtìjú bí ó se yàtò sí àwon egbé rè. Bákan náà ni ó rí fún omokùnrin nítorí ìdí èyí ìyípadà tí ó bá ètò èkó yìí lè fá, kí ètò-èkó máà ní ìdàgbà sókè ní orílè-èdè Nàìjíríà.
Alo Onitan
2510
6672
2006-12-22T13:08:25Z
Loadewole
101
New page: [[Alo Onitan]]
[[Yusuf, Modupe O.]]
YUSUF MODUPE O.
ÀLÓ ONÍTÀN
Èyí ni àló àpagbè, àgbà ni o má a ń so ìtàn tí ó rò mó àló yìí fún àwon omo...
[[Alo Onitan]]
[[Yusuf, Modupe O.]]
YUSUF MODUPE O.
ÀLÓ ONÍTÀN
Èyí ni àló àpagbè, àgbà ni o má a ń so ìtàn tí ó rò mó àló yìí fún àwon omodé àwon omodé yóò jé òngbó àti ònwòran. Ìtàn inú àló onítàn yìí kò selè rí rárá kìí se ohun tí ó selè, ìtàn àfinúdá ni ìtàn náà. Ó sá wà fún láti kó àwon omo lékòó.
Ìtàn ìwásè àti ìtàn ojóun ni a gbà pé wón selè rí sùgbón àròso nit i àló onítàn. Ìdí èyí ni àwon Yorùbá fi máa ń pàló, a kì í fi àárò pa àló. Àló àpamò ni ó má ań síwájú àló àpagbè. Èyí ni a se láti pèsè okàn àwon omodé sílè. Eni tí ó fé pa àló yóò wí pé, Ààló o, àwon yòókù yóò pe ààlò.
Orísirísi ogbón ni ònpàló le lò láti mú kí àló rè dùn létí àwon omodé, gégé bi àwítúnwí, àsodùn, èfè. Èyí tí ó se pàtàkì ni orin mímú wo inú àló onítàn. Àwon omo náà yóò sì káda ní ibi kíko orin náà. Ìdí èyí ni ó mú kí wón máa pe àló onítàn ní àló àpagbè.
Nígbà tí àló bá ń parí lo tàbí tí ó bá parí, ònpàló yóò jékí àiron omo mo èkó tí àló náà kó àwon omo. Fún àpeere- Ìdí rè ti imú ìjàpá fi rí kánmbó.
Ìdí àló mi gbáńgbáláká, ìdí àló mi gbàngbàlàkà, kí ó gba orógbó je, kí ó má gba obì je, torí pé orógbó ni gbó sáyé, obì ní bi ni si òrun. tí mo bá pa iró kí agogo enu mi kó má dùn ún sùgbón tí n kò bá pa iró kó agogo enu mi ó dún ní èèmeta – pó-pó-pó.
Ohun tó se pàtàkì ni kókó àti èkó tí ó wúlò fún ìpìlè ilé ayé àwon omodè kí wón má ba à sìnà. Fún àpeere- òótó síso, ìfaradà, ìforítì, àmumórà, àti ìfokàsìn.
Ohun tí a lèkà gégé bi kókó òrò nínú àló onítàn ni ìdáni lékòó ìwá omolúàbí fún àpeere, kí a bu enu àté lu ìwà àìbójúmu. Irú ìwà béè ni olè jíjà, iró pípa, ÌRÓSIRA àìlójúàánú, owú jíje, òle sise, òlè dídì, owó híhá, ìgbéraga, ogbón àrékérekè, òfófó síso, ohun ti ojú eni ò tó, mo-gbón-tán-mo-mò-ón-tán. Nínú ìtàn àròso ni a ti ma a n ri gbogbo àwon nnkan wònyí.
ÀHUNPÒ ÌTÀN ÀLÓ ONÍTÀN
Àhunpò ìtàn àló onítàn máa ń lo tààrà ni kìí lójú. Àwon tí a lè tóká sí ni àsetúnse ìsèlè, ìsèlè àyísódì, ìrànlówó òjijì, àyípadà ìgbà.
Ìrànńlówó òjijì- O maa ń wáyé láti yo èdá ìtàn kúrò nínú ewu, kí ìtàn má ba à dúró lójijì.
Àsetúnse ìsèlè:- Nígbà tí àwon èdá ìtàn. I bárí gbé ìgbésè kan tí ìgbésè náà sí ń já sí ibìkan náà, a jé pé àsetúnse ìsèlè ni. Àpeere ni ìgbà ti ìjàpá n ri Èpà elépà kó, bí o bá ti ko orin, àwon elépà yóò sálo, odé lo, oba lo, Òsanyìn lo, àsetúnse ìsèlè ni èyí. Wón n se èyí láti jé kí àwon omo náà rántí ìsèlè náà títí ayé. Èkejì ni láti fi orin bo ìtàn náà. Èyí fi ààyè sílè fún ijó láti leè jé kí àwon omo gbádùn ìtàn náà.
Ìsèlè Àyísódì:- Má a ń wáyé nínú àló onítàn, nítbà tí àyosísí ìgbésè tí èdá ìtàn bá ń gbé jé àyísódì ìgbésè kan náà tí àwon èdá ìtàn kan kókó gbé. Bíi kí ìyàwó lo já èso tí o dákè, tí o sì ti ipa béè di olórò. Sùgbón nígbà tí ìyáálé lo ni tesè, èyí tí ó ń se kámi-kámi-kámi ni ó lojá ní tirè. Àyorísí rè sì jé àyísódì ti àkókó, èyí ni pé ìyádé de òtòsì ni terè.
Nípa sè àyísódì ìsèlè ohun ni àhunpò ìtàn fi là sí méjì peregede. ìsèlè àyísódì jé kí eléyìí seése gidigidi. Ibi ti enìkejì ti fé kí eléyìí te àkókó ni ìgbésè kinni ti bèrè apá kejì ni ibi tí ó ti gbé ìgbésè náà tán tí ó wá yorí sí ìdàkejì ti emi àkókó. Nípa báyìí ni a ti lè pin ìtàn náà sí méjì ní ogboogba.
Àyípadà Ìgbà: Èyí máa ń wáyé nígbà tí eni tí ó wà ní ipò olá kan tàbí èkejì ní ìbèrè ìtàn sùgbón nígbà tí ìtàn yóò ti parí yóò di tálákà. Èyí sìtún lè jé eni tí ó ti wà ní ipò tálákà ní ìbèrè ìtàn tí ó wá di olówó ní ìgbà tí ìtàn bá ń parí lo. Àyípadà ìgbà lè jé ìtàn orogún méjì.
IBÙDÓ ÌTÀN TÀBÍ ÀKÓKÒ ISELE
Èyí tí a lè rí tàbí èyí tí a kò le rí ni ibùdó ìtàn lè jé. Àkókò ìtàn le jé òsán, alé àárò tàbí ní ògànjó òru. Enìkan lè wà ní ayé kí a tún máa gbúròó rè ní òrun.
Ibùdó àti àkókò ìsèlè ko pon dandan nínú àló onítàn. Ibùdó ìtàn le yí padà ní ìgbàkúùgbà, òsán lè yípadà di òni, òru le yípadà di òsán. Eléyìí ni ó ń jé kí àhunpò ìtàn jo ni lójú, kí ó sì tún mú ni lókàn. Wón ń fi eléyìí pe àkíyèsí sí ìtàn ni.
ÌLÒ ÈDÈ
Àwon ònà èdè tí ó bá jáde nígbà tí a bá ń ka lítírésò ní à ń pè ni ìlò èdè. Àpólà gbólóhùn, àfiwé elélòó, àfiwé tààrà, ìfohùn pènìyàn, ìfìròsínròje, ìfìròmorisi, ìfìrògbóyèyo, àsojásan, àti béè béè lo.
Ikomojade
2511
6673
2006-12-22T13:12:07Z
Loadewole
101
New page: [[Ikomojade]]
[[Oyedeji, Babatunde]]
OYEDEJI BABATUNDE
ÀSÀ ÌKÓMOJÁDE
Ní ilè Yorùbá, orísírísì asa ni ó wà. Lára won ni àsà ìgbéyàwó, às...
[[Ikomojade]]
[[Oyedeji, Babatunde]]
OYEDEJI BABATUNDE
ÀSÀ ÌKÓMOJÁDE
Ní ilè Yorùbá, orísírísì asa ni ó wà. Lára won ni àsà ìgbéyàwó, àsà ìsìnkù àti àsà ìkómojáde àti ìsomolórúko. Sùgbón èyí tí mo fé sòrò lé lórí ni àsà ìkómojáde àti ìsomolórúko.
ÌTUMÒ ÌKÓMOJÁDE
Láàrin àwon Yorùbá ó jé àsà pé obìnrin tí ó bá sèsè bí òmo titun kò gbodò máa gbé omo náà sí gbangba òde tàbí kí òun náà máa jáde káàkiri títí ojó méje tàbí mésàn-án yíò fi pé léhùn tí ó ti bí omo náà. Nínú iyàrá ni òun àti omo náà yíò máa wà tí oko yíò sì máa dá iná fún won yá. Àfi tí ó bá fé lo mó ara tàbí tí ó fé lo gbonsè ni ebùnrin náà lè jáde sí èhìn ìkùlé, won kìí sáábà gbé omo titun náà sí ìta láti inú iyàrá, àfi bí wón bá fé wè fún-un ní òdèdè.
Ní ìdílé miran eémí iná ni wón ń dá fún obìnrin abiyamo náà yá àti ewé èko tí ó ńje láti ìgbà tí ó ti bímo yíò wà nínú àpótí tàbí koto kan ní ègbé kan ní iyàrá níbè, kò sì gbodò kó won sí ìta títí ojó tí won yíò kó omo jáde yíò fi pé, èyí jásí ojó méje fún obìnrin àti ojó mesan fún omokùnrin. OrísI ojó tí wón kó kó omo jáde sí ìta gbangba léhùn tí ìyá rè ti bí i yìí ni à ń pè ní OJÓ ÌKÓMOJÁDE.
Ojó Ìsomo lórúko
Ní ojó ìkómojáde yìí ni a máa ń so omo lórúko ní ilò Yorùbá. Ní gbogbo àkókò tí ó siwájú ojó náà a kì í fi orúko àbíso pàtàkì kan pe omo owó náà àfi bí ó bá mú orúko kan wá ayé gégé bí àkíyèsí tí àwon òbí rè se ní ojó ìbí rè, bí ìbejì ni, òké, Ìgè, Dàda tàbí orúko abàmù omo miran. Orúko tí a fi máa ń pe omo tí a kòì so lórúko tí kò sì ní orúko àbáwáyé tàbí orísI orúko miran béè tí ó bá jé àsà nínú ebí náà láti máa fi pe omo titun won.
Olúkúlùkù àwon èyà ni wón máa ń ní àsà tiwon nípa èyí.
Ìdí tí ojó tí a ń kó omokùnrin jáde tí jé mesan, tí ti omobùnrin sì jé méjè ni pé àwon Yorùbá gbàgbó pé mesan ni egungun okùnrin ìhà okùnrin àti pé méje péré sì ni ti Obìnrin. Sùgbón tí omo bá jé ìbejì, okùnrin kan àti obìnrin kan, ojó méjo ni a máa ń kó won jáde. Èyí nip é kí á má baà dá ìjà sílè láàrin àwon omo náà. Sùgbón ojó kejo ni àwon Ìmàle tàbí Mùsùlùmí máa ń kó omo won jáde, bí ó se okùnrin ni tàbí obùnrin; àwon ebí mìíran pèlú tí kì í se ìmàle sì máa ń kó omo won jáde ni ojó kefà dípò ojó keje tàbí èkesàn-án.
Yorùbá ka omo bíbí sí pàtàkì púpò; ibànújé ńlá sì ni pé kí tókó-taya kan tí wà pò tó bí odún marun méfà láì rí omo bí rárá; tàbí pé kí àbíkú dà wón láàmú. Nítorí náà ìdílé kòòkan máa ń ní àsà tirè nípa ohun tí ìyá omo titun náà ní léti se fi sé ara rè síwájú ojó tí a ó kó omo rè jáde, kí àbíkú má baà yo ó léwu. Nínú ìdílé mìíràn, obìnrin abiyamo kò gbodò je iyò nínú obè rè títí won yíò fi kí omo rè jáde; èyí jásí pé obè àté ni yíò máa je. Àwon ìdílé mìíràn ní àsà kí wón máa se obè tí kì í dùn púpò gégé bíi èfó ewúro, yánrin, àti ìlara tí kò ní epo àti ohun èèlò míràn nínú tó béè, tàbí orísi obè míràn tí kò dùn rárá fún Obìnrin abiyamo láti máa je títí ojó ìkó omo jáde yíò fit ó. Àwon míràn tilè máa ń se alángbá tàbí kòkòrò tata fun obìnrin abiyamo je; sùgbón àsà yìí kò sí tó béè mo ní ibi tí ìlàjú ti ń dé.
Ní òwúrò kùtù ni a máa ń sáábà se ìkómojáde ní ilè Yorùbá. Àwon ebí àti òré yíò pé jo síwájú ilé ní ibi èsòrò òjò ti máa ń gbà dà sílè láti orí òrùlé ilé. Àwon nnkan tí a ni láti múra sílè máa ń yàtò ní ìdílé kòòkan; sùgbón àwon èyí tí ó jé pàtàkì jù ni epo; iyò, irú, eku, eja, àti ataare. Àwon ebí mìíràn tún máa ń lo àìgbó eyìn òpe, èyí tí à ń pè ní eyìn àbòn tàbí ìrèké, oyin, orógbó, èsun isu àti àwon ohun mìíràn béè tí enu ń je.
Ere Idaraya
2512
6674
2006-12-22T13:16:20Z
Loadewole
101
New page: [[Ere Idaraya]]
[[Azeez Rukayat Ajoke]]
AZEEZ RUKAYAT AJOKE
ÀWON ERÉ ÌDÁRYÁ NÍ ILÈ YORÙBÁ
Eré Ayò:- Ó jé àsà jákò jade ìlè Yorùbá pé nígbà...
[[Ere Idaraya]]
[[Azeez Rukayat Ajoke]]
AZEEZ RUKAYAT AJOKE
ÀWON ERÉ ÌDÁRYÁ NÍ ILÈ YORÙBÁ
Eré Ayò:- Ó jé àsà jákò jade ìlè Yorùbá pé nígbà tí owó bá di lè àwon èyàn yóò ma wá nkan fowó pa tàbí láti máa fi dárayá. Ayò jé òken nínú àwon eré tí àwon Yorùbá gbádùn láti máa fi dáragá léhìn isé òòjó won. “Elé la ńfi omo ayò se”. Òwe ni gbólóhùn yi lédè Yorùbá. Ó sè jásí pé eré ayò kí i se nkan ìjà tàbí ohun tí ó lè mu ìkùnsínú wá. Bí a bá si tún fetí sí àwon àgbàlagbà nígbàmíràn, a ó gbo tí wón ńso báyi pé “Tomodé tàgbà ni iyo mo omo ayò”. Èyí tún fihàn kedere pé kòsí ni iyo mo omo ayò”. Emikéni tí ó bá mò o tan í íta a. Enikéni ti kòbá mo ayò ta, bí ó bá bo sí ojú agbo níbi eré ayò, títé ni yóò te. ìrúfé ènìyàn bee tí kò mo ayò sùgbón tí o dédé já lu u ni à ńpè ní alásejù ti fi aso èté bora.
EKE TÀBÍ ÌJÀKADÌ:- Òken nínú àwon ere ìdárayá ni eke tàbi ìjàkadì jé. Ìtàn so nípa àwon eyà kékèkè tí o wa ní Gíríkì ní ìgbà láéláé. Àwon ènìyàn ibe nífe sí eré ìdárayá tó. wón so o di ohun àì imase láàrín ara won.
Àwon Yorùbá àti àwon orílé èdè Gíríkì fi ìjàkadì gégé bi eré ìdárayá won. Ó jé ohun tí àwon ènìyàn nífe sí.
Ìbi tí yanrìn bá wà ni àwon ènìyàn tí ń ja eke tàbí ìjàkadì. Eré ìjàkadì kì i se òrò ìjà. Àwon ènìyàn ńja ìjàkadì fún ìdárayá. Bí enìkan gbé enìkejì lulè, tí ó bá lápá tàbí tí ó bá fí ara sèse. `ko gbodo fàjà rárá, ibi pé kí òun àti eni tí ó gbe e lulè jo se aájò ana won. Bí mo dá o bí ò sí jé ìwo lo dá mi kosí ìjà níbè rárá.
ÌJÁLÁ ERÉ ODE
Ó jé ere tí àwon ènìyàn ní ìfé sí jákèjádò ilè Yorùbá. Ìfé eré tí àwon ènìyàn ní sí eré ìjálá kò kéré rárá. Ibi ti wón bá ń se eré ìjálá, ara àwon ènìyàn máa ń ya púpò. Àwon ode ló máa n se eré ìjálá jù lo.
ÒKÓTÓ:- jé eré omodé eré àwon omo ilé-ìwe.
Ohun tí wón máa ńlò fún òkòtó yí ni kara hún ìgbín ilákòse tí ìdí rè bá gùn. Wón yóò yo omo inú rè remúremú. Tí wón bá ti sé eléyi tán, wón yóò wá ilé ibìkan tí ó bá lè, pàápàá orí konkéré tí wón yóò tí fi ojú òkòtó nà gbolè kí enu rè lè se rémúrémú dáádáa.
Ènìyàn mérin, márùn, méfà tàbí méje lè gbà láti ta òkòtó léèkansoso. Ohun tí a sì pa láse nip é bí enìkan bá ta òkòtó nígbà tí òkótó yi bá n jo dáádáa, ó gbodò fowó gán ò kòtó náà ni di lónà ti ojú òkòtó náà yóò fid a delè. Bí ènikan bá ti gba akárí eni tí kò bá ti lede Okòtó tiré ru igi oyin. Kí wón tí bèrè sí ta òkòtó, won yóò ti se àdé hùn pé eni tí kò bá ti lè dé òkòtó tirè yóò gba igo gígan léhìn owó rè nígbà méta tàbí ìgbà mérin tàbí márun tàbi méje. Enìkòòkan àwon tí o dé Òkòtó yí ni yóò gun enu tí kò de e ní iye ìgbà tí wón fi àdíhùn si.
Nígbà tí àwon omo ilé-ìwé bá ń ta Òkòtó, orin tí wón sáabà máa ń ko ni “Òkòtó omo afìdijó ranin-ranin. Orí erùpè lébúlébú ní a ti lè ta Òkòtó kí ó jó dáádáa, pàápàá tí o bá jé òkòtó ti a fi ìlakòse se. Tí a bá ta irú òkòtó lórí ibi tí kí í se erùpè lábúlébú, ìdí rè yóò lu jáde.
ALÁÀLÓMÒTAN:-
Jákèjédò ilè Yorùbá ni àwon omodé kékèké tí ń se eré aládùn yí. Àwon omodé, ìbá a je omo ilé-ìwé tàbí omo ilé-kéwú tàbí omodé tí ń fojoojúmo lo oko, gbogbo won ló ní ìfé láti se eré Alààlòmòtan. Orin ti àwon omodé máá ń ko si eré yi ń dùn púpò ó sì ń da won lárayá gidigidi.
Ènìyàn métàlá péré ni se eré yi. Bí àwon omodé bá ti sa ara won to ti wón si pé métàlá, wón á pagbo gbogbo won ni yóò wa ni ìjòkó lórí ilè ńlè. Méjìdí nínú àwon omodé kékèké wòn yí ni yóò pagbo. Enikan tí ó kù yóò sì jóko saarin agbo won.
Àwo eré ìdárayá jé ohin pàtàkì fún ìdándá raya ni ilè Yorùbá.
Edee Yoruba
2513
6675
2006-12-22T13:22:50Z
Loadewole
101
New page: [[Ede Yoruba]]
[[Olalere, Mobolaji Babatunde]]
OLALERE MOBOLAJI BABATUNDE
ÈDÈ YORÙBÁ
Èdè Yorùbá jé èdè kan ti ó gbalè tí ó sì buyì kákàkiri àgbáyé. ...
[[Ede Yoruba]]
[[Olalere, Mobolaji Babatunde]]
OLALERE MOBOLAJI BABATUNDE
ÈDÈ YORÙBÁ
Èdè Yorùbá jé èdè kan ti ó gbalè tí ó sì buyì kákàkiri àgbáyé. Ìtàn so fún wa pé ní àgbáyé Kwa ní èdè Yorùbá bátan; kwa jé iyè kan ní Niger Congo. A lèè so pé àwon tí wón ń so èdè Yorùbá yàtò sí orílè èdè Nigeria lé ní Ogbòn nílíònùn, àwon orílè èdè tí a ti ń so èdè Yorùbá yàtò sí Nigeria ni. Togo, Ghana, Serria leone, Brazil, United Kingdom àti United State.
Èdè Yorùbá, * pín sí orísirísi èka* ní àkótán, ó sì ti di gbajúgbájà ni orílè èdè Nìgeria àti àgbáláayé lá papò.
Àwon nnkan tí ó ń gbé èdè Yorùbá níyì.
1. Òwe:- Orísirísi ònà ni a le gbà pa òwe:
(a) A le pa òwe gégé bí àwon elédè ti ń pa á tàbí bí gbogbo ènìyàn ti ń pá gan-an.
Bí àpeere: Àíyá bé sílè ó bé áré, (igi òún ni kò ga).
(b) A le pa owe da, bí àpeere: Ojú kì í ti eégún kí omo alágbàá má korí sóko.
(i) Ojú kì í ti eégún nínú aso
(ii) Ohun ti i tan leegun odun, omo alagbaa a kori sokò.
2. Akànlò èdè
3. Lílò àmìn ohùn (´-`).
ÌLÒ ÈDÈ YORÙBÁ
Àwon èròngbà kòòsí ìlò èdè Yorùbá yíì ni pé mo fé kí àwon akékòó mo èdè Yorùbá lo dáradára nítorí náà a wo ìjúba ni awùjo Yorùbá, a wo ààtò, Ìtúmò, ìlò, àti àgbéyèwò àwon òwe, àkànlò èdè àti òrò àmúlò mííràn. A wo èdè àmúlò nígbà tí a bá ń sòrò àti igba ti a ba ko èdè Yorùbá sile. A wo èbùn sòròsòrò.
A sí wo ìlànà ati òté tó de sísòrò ni àwùjo Yorùbá. A wo ìwúre láwùjo Yorùbá. A wo aáyan àròko kiko. Lábé àròko, a wo aroko wònyí: alapejuwe, ajemoroyin, alalaye, alariiyan, ìsòròngbèsì, onisiipaya, ajemó-ìsonísókí-ìwé ati aroko onileta. A wo bi a se n se agbekale ise to da le girama, iwe atumo, òrò àpilèko, àbò ìpàdé, ìjábò ìwádìí, ìwé ìkéde pélébé àti eyí ti a fi n se ìpolongo ti a máa ń tè mó ara ògiri. Èdè Yorùbá ni ibamu pelu asa obínibí Yorùbá. Ó ye kí a mo òrò í dá sí. Ó ye ki a mo òrò so, ki á si mo òrò ó ko sílè léyìn ìgbà ti a bá ka ìwé kékeré yìí.
BÍ ÈDÈ YORÙBNÁ SE DI KÍKO SÍLÈ
Kí àwon òyìnbó tó dé, kò sí ètò kíko ati kíka èdè Yorùbá. Gbogbo òrò àbáláyé tí ó ti di àkosílè nísinsìnyí nínú opoló àwon baba ńlá wa ni wón wà télè. Irú àwon òrò àbáláyé báyìí a máa súyo nínú orin, ewì àti ìtàn àwon baba wa.
Nígbà tí a kó ń pe gbogbo àwon èyà tí èdè wón papò yìí ní Yorùbá tàbí Yóòbá, won kò fi tara tara fé èyí nítorí pé àwon èyà Yorùbá ìyókù gbà pé àwon Òyó nìkan ni Yorùbá. Nígbà tí àwon òjísé Olórun aláwò funfun tó wá wàásù nípa kírísítì se àkiyèsí pé èdè wón bá ara won mu ni wón bá pè wón ní Yorúbà tàbí Yóòba.
Àwon Yorùbá ti a ko l’éní lo si ilè Améríkà tí a sì wá dá padà sí sàró léhìn tí òwò erú tí tán ni àwon òyìnbó Ìjo C.M.S. kókó so di onígbàgbó.
ABUDA ÈDÈ YORÙBÁ
Àbùdá èdè Yorùbá ni ó máa jé kí á mo ohun tí èdè jé gan-an. Orísirísi ni àwon àbùdá tí èdè Yorùbá ní. Èdè Yorùbá kógo àbùdá wònyí já.
(1) Ohun tí a bá pè ní èdè gbódò jé ohun tí a fí ìró èdè gbé jáde. Ìró yìí ni a le pè ní ariwo tí a fi enu pa. A ó se àkíyèsí pé èyí yàtò sí pípòòyì, ijó olóbòùnbòun, dídún tàbí fífò tata tàbí jíjuwó alákàn sí ara won.
(2) Èdè nílò kíkó o fún ìgbà pípé díè kí ènìyàn tó le so ó. Ó ti di bárakú tàbí àsà fún wa pé a gbódò kó omo tí a bá sèsè bí ni èdè. Àkiyèsí àti ìwádìí yìí ni àwon eléde gèésì ń góka sí nígbà tí àwón ba so pé “Language is Culturally transmitted”. Omo tí a bá sèsè bí tí a kò kó ní èdè, àti àwùjo jé kòríkòsùn.
(3) Ìhun ni èdè ènìyàn gùn lé tàbí dálé. Bí a se hun òrò pò nínú gbólóhùn se pàtàkì kíkà iye ìró èdè nínú gbólóhùn kò fi ibi kankan ní ìtúmò.
A lè so pé ìyàndá subú
ìyàndá elému subú
Ó subú
Ìyàndá tí a ti sòrò rè subú.
Ìyípadà orírsirísi ló le wáyé sí gbólóhùn wònyí tí yóò sì da ètò won ní, síbèsíbè, yóò ní ìtumò. Irú àbùdá yìí ni onímò èdá-èdè ń pè ní “Structure dependence”.
(4) Gbogbo èdè kòòkan ló ní àwon ìró èdè tirè tí a ń pè ní (Fóníìmù {phonemes}). Foniimu yìí sún mó ti àwon eranko sùgbón ó sì tún rò jut i eranko lo. Ó yàtò láti èdè kan sì òmíràn. Bí a bá mú fóníìmù yìí lókòòkan. kì í dá ìtumò ní kó wúlò ìgbà tí a bá kàn án pò mó fóníìmù mìíràn gan-an ló máa sìsé.
Bí àpeere:- ìró èdè /a/ /b/ /d/ /e/ /e/ kò dá ìtumò ní, àfi tí abá kàn wón papò lónà orísirísi. A lè se àkànpò kí á ri òrò bí : abe, baba, adé, alé abbl.
Irúfé àkiyèsí àti ìwádìí yí ni àwon onímò èdà-èdè ń pe gèésì rè ní “duality” tàbí “double articulation” ìwádìí fihàn pé àwon eye àti eranko tí wón ní ìró èdè kò pò, iye èdè tí òkòòkan ní kò pò pèlú. Bí àpeere adìye ní ìró èdè bí ogún, ti mààlúù jé méwàá sùgbón kòlòkòlò ní ogbòn.
(5) Èdè jé ohun ètò tí a máa ń lò láti se àròyinlè.
ÌWÚLÒ ÈDÈ YORÙBÁ
(1) Èdè wúlò fún kí a le bá ara so òrò léyìí tí ó máa ń fa àgbóyé àti àjosepò
(2) A máa ń lo èdè láti fi pèsè
(3) Èdè la fi ń ko tàbí so ìtàn orísìrísi, ìbáà jé omodé tàbí àgbà.
(4) A máa ń fi èdè fa ewà yo nínú afò. Òpòlopò akéwì ni ó máà ń lo èdè Yorùbá ti a ó sì gbédìí fún ewà akéwì náà. A kò le se kí a má kí ara wa ní orísirísi ònà bóyá òré sí òré, pèlú orísirísi ewà èdè.
(5) Èdè wúlò fún fífi so èrò okàn wa àti fífi ìtara hàn sí ohun tí a gbó rí tàbí tí ó selè sí wa.
Refrence:
- Taiwo Olunlade “Èdè Yorùbá àti ìmò èdà èdè”
- Taiwo Olunlade “Àgbéyèwò ìlò èdè Yorùbá”
Oruko Jije
2514
6676
2006-12-22T13:35:59Z
Loadewole
101
New page: [[Oruko Jije]]
[[Ogunnisi, Oluwakemi Alaba]]
OGUNNUSI OLUWAKEMI ALABA
ORÚKO JÍJÉ NÍ ILE YORÙBÁ
Àwon àgbàá bò wón wí pé ilé là ń wò ká tó so...
[[Oruko Jije]]
[[Ogunnisi, Oluwakemi Alaba]]
OGUNNUSI OLUWAKEMI ALABA
ORÚKO JÍJÉ NÍ ILE YORÙBÁ
Àwon àgbàá bò wón wí pé ilé là ń wò ká tó somo lórúko. Ìtumò òwe yìí ni wí pé a kì í sàdédé wò sùn-ùn ká á kàn somo lórúko ní ilè Yorùbá. Orúko jíjé se pàtàkì lópòlopò ni ilè Yorùbá. Nípa orúko tí ènìyàn ń jé ni a fi ń dá a mò, yálà ní ìdílé tí ó ti jade tàbí isé tí wón ń se ní ìdílé tí ó ti jade.
A ó se àgbéyèwò orúko àmútòruwá àti orúko àbíso tí ó fí ola àti oyè hàn àti èyí tí ó fí isé àti èsìn ìdílé hàn
a. ORÚKO ÀMÚTÒRUNWÁ:- Orúko àmútòrunwá yìí jé àwon orúko tí à ń fún àwon omo tí a gbà pé wón gba sábàbí òtò wá sílé ayé. Ìtumò èyí ni wí pé a ò bá won ní ònà tí à ń gbà bímo. Orísirìsi orúko àmútòrunwá ni ó wà tí a ó sì máa se àgbéyèwò won lókòkan
i. TÁÍWÒ:- Èyí ni orúko omo tó bá kókó dáyé nínú àwon ìbejì, tokùnrin tobìnrin ló sì ń jé orúko yìí
ii. KÉHÌNDÉ:- Èyí ni orúko omo tí ó dájé kéyìn nínú àwon ìbejì. Yorùbá gbàgbó pe kéhìndé yìí ní ègbón nínú àwon ìbejì, òun sì làgbà. Tako tabo ló ń jé e
iii. ÌDÒWÚ:- Orúko yìí ni à ń so omo tí a bí léyìn ìbejì ìbá à se ako tàbí abo. Ìgbàgbó àwon Yorùbá ni wí pé bí ìyá ìbejì kò bá bí Ìdowú, ó se é se kí ó ya asínwin.
iv. ÀLÀBÁ:- Orúko yìí ni à ń fún omo tí a bí tèlé ìdòwú tí ó sì jé obìnrin.
v. ÌGÈ:- Èyí ni omo tí a bí tí ó sì fi esè jade dipo ori.
vi. ÀÌNÁ:- Àìná ni omo tí ó gbé ibi kórùn wáyé lóbìnrin
vii. ÒJÓ: Òjó jé omokùnrin tí ó gbé ibi kórùn wáyé
ORÚKO ÀBÍSO:-Èyí ni àwon orúko tí a sáábà máa ń tèmó omo lara. orúko àbisó yìí pín sí ìsòrí méta, èkíní ni orúko àbìso tí ó fi ìdílé olá àti ti oyè hàn; àwon orúko wònyíi máa ń bèrè lati Adé, Olá àti Olú.
ADÉ = Adérògbà, Adédojà,
Adéoyè, Adépèlé,
Adéníran, Adétóún, àti béè béè lo
OYÈ= Oyèwùnmí, Oyèpéj,
Oyèédélé, Oyèédoyin, àti béè béè lo
OLÁ= Oládìgbòlù, Oláòtí,
Olánípèkun, Oláníkèé, àti béè béè lo
OLÚ= Olúwolé, Olúyémísí,
Olúrántí, Olúfúnmilájò, àti béè béè lo
ORÚKO ÀBÍSO TÍ Ó FI ISÉ ÌDÍLÉ HÀN:- Àwon orúko wòn yíi ni wón fí isé tí ìdílé kan bá ń se hàn.
ISÉ ODE= Odéwálé, Odéfúnké,
Odétúndé, Odébùnmi, àti béè béè lo
ISÉ GBÉNÀGBÉNÀ= Onàákúnlé, Onàáwùnmí,
Onàíjídé, Onàáyemí, àti béè béè lo
ISÉ ONÍLÙ = Àyandélé, Àyántutù,
Òpátólá, Òpábánké,
ORÚKO ÀBÍSO TÍ Ó FI ÈSÌN ÌDÍLÉ HÀN:- Àwon orúko wòn yíì ni wón fí èsìn tí ìdílé ń se hàn
IFÁ = Fáwolé, Odùúyínká,
Awótúndé, Fáwènímó,
ÒGÚN= Ògúndìran, Ògúndoyin,
Ògúndípè, Ògúndayò,
ÒRÌSÀ = Sódípò, Sógbolá ,
Sónúbi, Sóyinká,
SÀNGÓ= Sàngójìmí, Sàngóyemí
Itan Aye Atijo I
2515
6677
2006-12-22T13:40:43Z
Loadewole
101
New page: [[Itan Aye Atijo]]
[[Akosile, Olawale Johnson]]
AKOSILE OLAWALE JOHNSON
ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ
Nígbàkan òbìnrin kan bí omo kàn omo na si léwà pú...
[[Itan Aye Atijo]]
[[Akosile, Olawale Johnson]]
AKOSILE OLAWALE JOHNSON
ÀWON ÌTÀN AYÉ ÀTIJÓ
Nígbàkan òbìnrin kan bí omo kàn omo na si léwà púpò sùgbón nígbàtí wón bí òrò ló bèrèsí iso ó ní ‘A! báyìni ayé rí! kíni mo ha wá sí n kò mò pé bóyì ló búrú tó! Mo sebí yío ma dán bi òrun ni! A! e wo koto ewo gegele, e wo ìmú eran ní ìgboro ìlú! ewo ìdòtí laarin òdè, mo gbé nà wàyí nkò mà ní pé pada lo sí òrun nítèmi ojàre.
Nígbàtí ó so báyì tan àwon tí ó wà níbè lai enu sílè won ò sì le pádé nítorí ìsèlè mériri ni ó jé. Omo abàmì yíi kò jé kí enì kankan gbé òun ó bó sínu yàwá, ó mú kàninkàn ó mú ose ó we ara rè dada ó sì woso. Ní ojó na ó je àkàsù èko méfà nlá nlá, ìbá je jube lo sùgbón èkó tán ni. Òkìkí omo yi ti kàn kakiri ìlú wón sì bèrèsí wá wò sùgbón inú omo yi kò dùn si.
Nígbàtí ódi ojo keje tí wón fe so omo na ní orúko àwon òbí rè fi ilé po otí wón fi ònà rokà, nígbà ó tó àkókò láti fún-un ní oríko ó wípé: ‘Àjàntálá lorúko mìí. Ó yà àwon ènìyàn lénu wón sì bèrèsí wípé: Omo ogede ni ipa ogede, Àjàntálá ni yio pa ìyá rè.
Babaláwo kan wà ní ìlú yi, olóògùn pátápátá ni láti ìgbàtí ó ti ngbó òrò nípa omo yi ó bèrèsí fónnu, ó ní kò sí nkan tí ó lé níbè sùgbón nígbàtí ó dé ibè Àjàntálá fi ojú re han èmò, ó naa gbogbo èyìn rè bó. Bàbá yi sáré lo ilé Àjàntálá naa si tèle ó naa délé kí ó tó padà. Òrò Àjàntálá sú ìyá re í sì mu lo sí inú igbó ó sì fi ogbón tàn ó sì fi sílè.
Ibití Àjàntálá ti n rìn kiri nínú igbó ó bá àwon eranko marun pàdé àwon eranko naa ni Erin, kìnìún, Ekùn, ìkokò, Ewúré. Àjàntálá bè wón kí wón jékí òun máa bá won gbé kí òun máa se ìránsé won ó sì gbà. Ní ojó ken Ewúré jáde lo láti lo wá oúnje Àjàntálá sì tèle, nígbàtí àwon méjèjì dé inú igbó, ewúré wá oúnje sùgbón Àjàntálá n siré. Nígbàtí ewúré wá oúnje tán ó pe Àjàntálá pé kí ó wá gbé erù sùgbón kí ni Àjàntálá gbó eléyì sí ó mú ewúré ó nàa gbogbo ojú re sì wú gúdugùdu.
Nígbàtí wón dé ilé àwon eranko tí ó kù bèrè lówó ewúré pe kí lo sé tí ojú re fi wú gúdudúdu ó sì paró wípé àwon agbón ni ó ta òun nínú igbó níbití óun ti ń wá oúnje. Báyì ni Àjàntálá se sí gbogbo won tí gbogbo won sì pin láti fi Àyíká yen sílè nítorí kí ó máa ba gba èmí àwon. Níkehùn Àjàntálá di àlánnkiri sínú igbó o. Èlédà ri bi àjàntálá ti ń rìn kiri ó ránsé láti orí ìté rè wá, wón sì mú Àjàntálá lo sí òde òrun.
Ona ibara eni soro
2516
6678
2006-12-22T13:47:02Z
Loadewole
101
New page: [[Ona ibara eni soro]]
[[Obademi Yinka Oluseye]]
OBADEMI YINKAOLUSEYE
ÒNÀ ÌBÁRAENI SÒ RÒ KÚ ILÈ YORÙBÁ
Ònà ìbára eni jé ohun tí ó ní ipò ní ilè Yor...
[[Ona ibara eni soro]]
[[Obademi Yinka Oluseye]]
OBADEMI YINKAOLUSEYE
ÒNÀ ÌBÁRAENI SÒ RÒ KÚ ILÈ YORÙBÁ
Ònà ìbára eni jé ohun tí ó ní ipò ní ilè Yorùbá ó sì jé ònà kan tí ó ní agbára. Ònà ìbara eni sòrò má ń wáyé láàárin ènìyàn méjì tàbí jù bé lo. Òrò ibára eni sòròti pé ní ilò Yorùbá. Orísírísì ònà ni alé bára eni sòrò, kò sì sí pàtó ìtumò tí a lè fí fun. Ni ara àwon ònkòwó so fún wa wípé kí òrò tí a bá fé so tí èdé Òdo ènì bejì óní láátí bi àwon ìgbésò kan kojá, èyí tí yíò wáyé láàrin enití ófé búni sòrò, entí a ń bá sòrò àti kókó òrò sí a ń so láàárin ara wa.
Orísìrísì ònà ni a lè bá ara eni sòrò, Àpeere Alè bó ra eni sòrò nípa ijó jíjó, À wòrán, pípa ariwo, ìgbàmíràn tí a bá dáké a lè bára eni sòrò. Ile Yorùbá tí oba ììlú kan báfé bá eba ìlú mìíràn sòrò ní ayé àtijó won á pa àrokò sí ara won yálà ní búburú tàbí ní tí ire ènìyàn métà ni yí ò sisé nà eni tí ó rán ni nísé, eni tí a fi isé rán àti enití a ń ránsé sí.
Wón tún gbàgbó ní ilé Yorùbá wípé tí oba ìlú kan bá ti owó eyo méjo pa àrokò sí oba ìlú mìíràn èyí túmò sí wípé sé àlááfìa ni wón wa. Oba tí óbá fi owó eyó méta ránsé si oba ìlú mìíràn èyí túmò sí wípé irú oba bè láti fi ìlú sílè kíákíá.
Oba tí bá sí fi eyin Àòko sí inú igbá ránsé sí èyí túmò sí wípé irú Oba béè gbódò ni láatiwàjà tàbí kí ó pa ara rè.
E`lomíràn ti omo rè bá sí wà ní ònà òkè oya tí ó sì rí ènìyàn tí ó ń lo ònà òkè oya na irú eni béè le pa àrokò si, won á fi orisirisi nkan ránsé won á si fi pa àrokò.
Ní ayé òde òní gbogbo ìkan tí wà ni ìròrùn láti bára eni sòrò, ònà àkókó ni wípé kíko létà sí itòsí tàbí ònà jíínjìn sùgbón èyí tún ní àwon àléébù nínú ní torí wípé àwon tí kò ní ànfààní láti mo òrò ko sílè tàbí láti mo òrò kà ìdí ni wípé enití ó ko létà sí ènìyàn Ógbódò mó òn ko, mó ón kà bé sìni eni tí ó fi létà ránsé sí.
Ònà míìràn tun ní wípé kíko òrò sílè fun ara won Apeere odi tí ó fé toro nkan tí kò sì lo sòrò, irú eni béè ma ko òrò sílè irú òrò béè tábì òrò kíko sílè béè tún lè fa ìjàmbá ní ojó iwájú nítorípé ohun tí ó ko sílè lè ní àwon àléébù kan nínú. Orisirisi èro ìbáni sòrò ni ówà, èro alágbèká, èro asòrò má gbésì, èro móhùnmáwòrán àwon ero wónyí fún wa ní ànfààní láti mo ohun tí ó ń selé ní ìlú míràn àti bí ètò ìse ìjoba se ń lo sí.
Ònà ìbánisòrò tún gba lú òwe, àwon òwe tí ó ní ogbó láàárin àwon Yorùbá nítorí wípé òwe kí ń tí, òwe tí a bá pá ní ogún odún arún lè tun pa eni tí a bá pá òwe si yíó mo ìtumò ohun tí aso, Àpeere: eni tó fín aásà ló para rè létún.
Ní llò Yorùbá, a ń gbójú bá èdè ìbánisòrò ni nítoríwípé, òdè tí a bá bá lénu éníti ó tójú eni láti mode ni a má ń so jáde lenu nítorí wípé tí a bá wo èdè Yorùbá orisirisi èdè ló wà, enití a bá so èdè mìíràn sì ólè má tèlè yé irú eni béè.
Ní ìparí, nítorí èyí orisirisì ònà ni a lé fi bá ara eni sòrò ni èdè Yorùba.
Eto Inawo 1
2517
6679
2006-12-22T13:53:23Z
Loadewole
101
New page: [[Eto Inawo]]
[[Oke Ayodele]]
OKE AYÒDÉLÉ
ÈTÒ ÌNONWÓ NÍLÈ YORÙBÁ
Ní àwùjo Yorùbá, orísìírísìí ayeye èyí tí ó ni se pèlú ètò...
[[Eto Inawo]]
[[Oke Ayodele]]
OKE AYÒDÉLÉ
ÈTÒ ÌNONWÓ NÍLÈ YORÙBÁ
Ní àwùjo Yorùbá, orísìírísìí ayeye èyí tí ó ni se pèlú ètò ìnónwó ní o wà. Tí abá kókó wo ìsédà òrò ìnówó; ìná owó ló di ìnónwó èyí túmò sí pé gbogbo ètò àwùjo ló nii se pò pèlú nínón owó bóyá láàárin ìdílé nínú ebí, láàárin òré, idàánu egbé nínú ìlú àti béèbéè lo ló ni se pó pèlú ìnónwó nílé Yorùbá.
Oníruúrú àsaye tó wà láàárin ènìyàn Yorùbá ló mú ìnoníwó lówó fún bi àpeere: ìsomo-lórúko, ojó ìbí, ìdàminiru lénu isé ìjoba ìkégbéjáde àti béèbéè lo ni àwon ohun èlò pàtàkì tí Yorùbá máa ń lò nígbà tí òkòòkan bá wáyé. Tí a bá wo ìsomo lórúko tàbá ìgbéyàwó, a màa ń rí ohun èlò bi: ata, oyin, iyò, ataare, orógbó, obì, àádùn àti awon nnkan mìíràn òkòòkan àwon ohun èlò yìí, owó ni a fi n rà wón, bí o se jé pé òkòòkan won ló ní isé tí óun se. Nígbà tí abá ń wùre fún omo tí a sèsè bí tàbí ti si bá n lo sí ihé oko, a la ìnàwo lo.
Lákòókò ìwúye pàápàá, ó ní àwon ohun èlò tí a máa ń rà tí a fi n se ètùtù ìwúyè. Kìí se àwon ohun èlò wènyii nìkan ni Yorùbá máa ń nówó sí nígbà tí wón bá n se ìnónwó. Wón ní àwon ìgbohùn kòòkan tí a máa ń se ní àsìkò àseye yìí nígbà tá a bá ń se wón. Àwon ònílù wón máa lu ìlù, àwon ènìyàn á jó, wón a jenu.
Ní àkókò ìwúyè oba ni ìlú Òyó, fún bí àyere, ni a máa ń rí àwon ìpohùn bí igbu-titi ti àwon ayabu máa n ti isunkan ni a máa n awon ìpohùn. Ìremùyé fún àgbù ode tàbí ìsípá oba, Ogberu, ìsààró, lákú awo àti béè béè lo.
Ni Òyó, ni àkókó ìgbeyàwó ni a máa ń rí igbohun tí, ekún ìyàwó.
Wàyí ò, orísìírísìí awon ìnónwó ní ati tún lè menu ba níle Yorùbá nítorí pé alájobí àti alájogbé wà nílè Yorùbá èyí mú kí abasepo tàbí àjosepò tó wa láààrin wón kó gúnmó. Àbasepè sí wà láàárin won. Nígbà lá lámorní bú ń se, tàmèdó yóò gbárùkù tìí.
Nítán àwon ìdí èyí, Yorùbá gbàgbó pé emu alajogbe wa ninu ebo enu tó ye kí ènìyàn rú tó abá ń se àtí wi pe àse é lè ní àdáyé bá. Yorùbá a sì tún wí pé ó fi páànù wa eran fún egbé.
Nítorí náà Yorùbá ka ìnónwó sí lópòlopò ó sí se pàtàkì sí won.
Aso
2518
6680
2006-12-22T13:59:47Z
Loadewole
101
New page: [[Aso]]
[[Leadi, Anike Omolara]]
LEADI ANIKE OMOLARA
ÀWON ASO ILÈ YORÙBÁ
Kí àwon òyìnbó tó gòkè, aso àwon Yorùbá yàtò sí àmúlùmálà tí a nw...
[[Aso]]
[[Leadi, Anike Omolara]]
LEADI ANIKE OMOLARA
ÀWON ASO ILÈ YORÙBÁ
Kí àwon òyìnbó tó gòkè, aso àwon Yorùbá yàtò sí àmúlùmálà tí a nwo ní òde òní. Àwon okùnrin ní aso tiwon, àwon obìnrin sí ni aso tiwon pèlú. Òpòlopò aso ni àwon omodé lè lò, tí kò sì ye kí àgbàlagbá lo irú rè.
Ayé ń yí á ń tó ò, Ní àkókò kan, ìhòhò omolúwàbi ti a wà sayé náà ni a n rin kiri ki ise àwon ìran Yorùbá tí ó wa nibe yi la n sòrò rè sùgbón ìran àwon bàbá-ńlá bàbá wa, tí n won bá ti ri ohun kan bo ìdí won òrò bùse, ìyókù ìrégbè ni o je ohun tí o mu inu ènìyàn dùn lóni ni pè bi ofiletijepè àwon èyà míràn si n rin kiri ni ihòhò yálà ni Naijiria tàbí ni ìlú míràn ìlàjú àwon Yorùbá tí kojá tí àwon tí ó ń fi ewé bo ìdí tí wón sì ń rìn kiri, pèlúpèlú àwon Yorùbá kò fi ewé bo ara mo, aso àtàtà ní won sì máà ń dà bora kiri.
Ní ayé àtijó, ohun tí ó se pàtàkì jùlo sí àwon omodé àti òpòlopò àwon agbalagba tí ó jé àgbè máa ń wo ni ìbàté. Aso kíjìpá ni a máà ń fi ran an won máà so okùn méjì sin í igun mejeeji èyí ni a sì máà n fi so o mó ìdí, nígbà tí a bat i so okùn méjì tí ó wà ní igun wònyí mó ìdí wa, a ó wà la aso naa bo idí wa, a ó sì fi okùn tí a so sí igun rè ní isàlè bo okùn tí a so mó ìdí wa yíká pèlú hú ìbànté yin i ìdí wa. Irú aso yí kí se hú aso tí a lè wò ní ìgboro, oko nìkan ló ye ki á ti máà sán ìbànté, èyí ni a fí máà ń pòwe ní ilè Yorùbá pé “Àifi eni pe eni, aifi ènìyàn pe ènìyàn ló mú kí ará oko sán ìbànté wò lú” .
Sùgbón tí a bá lo sí òde, a má hún wo aso tí ó jojú, irú aso yí ní kíìjipá won máà fi aso yí dá sòkòtò pénpé àti èwù bùbá tàbí dànsíkí kékeré. Aso yí dára púpò, kò sí bí ara ènìyàn ti lè ní abe tó kí o ma lo òkan fún odindi odún méta gbáko.
Àwon aso míràn tí a tún lò ní ilè Yorùbá bèrè lórí aso egbéjodá lo sí aso ìjáde. Àwon aso ìjáde tí a mo tí àwo lò ni dàndègó, Dàndégó jé aso tí ó tóbi gbáà. Tí á bá dáà tan, ó gbódò dé orùn esè, sùgbón dépò kí ó kún mó ènìyàn lára, pasoro ni ó máà n se lo sí ìsàlè, A ki la ègbé dàndógó dé ìsàlè, lati ìsàlè dé enu ìbàdí a máà ń ran pa ni, a ó wá rán apá mo láti enu ìbàdí wá sí ibi orùn èwù náà, nítorí ìdí èyí apá dàndógó náà n rí pasóró bi ti ara èwù náà.
Aso kejì tí ó ye kí á tún tí enu bà ni Agbádá, Aso káso ni a lè fi dá agbádá yi, ó lè jé aso òkè tàbí kí ó jé aso òyìnbó aso máràn ni Gbáìyè, gbárìyè tún jé òkan nínú àwon aso Yorùbá, Aso tí ó bá wù wá ni a lè fi dá a. O máà ń dé ìsàlè esè wa tí a tá ran an tan, kò ní apá ńlá bí ti agbádá tàbí dàndogó, a máà ń se àpò méjì sin í wájú, a sì máà ń kó enu àpò náà dáadáa.
Súlíà tún jé aso kan ni ilè Yorùbá, ohun tí ó se pàtàkì nípa rè nip é tòkè-tilè ni a máà ń fí irú aso báyi dá, súlíà yi, bíu ti agbádá ni a sé ń ran, sùgbón kò ní opòlopò abé tí á ń yo sí ara gbádá.
Àwon aso obìnrin ní ilè Yorùbá kò ní ye, sùgbón púpò nínú àwon aso yí ló rewà tó si ye ènìyàn ní àwùjo. Aso ti àwon obìnrin kò pò tó tí àwon okùnrin, opòlopò àwon ń kàn tí won lò ní ayé àtijó ni wón sì lò títí di òní yi. Òkán nínú àwon Aso tí àwon obìnrin tí n lò télè, sùgbón tí ń won kò lò mó lóde òní ni “Tòbí.
Tòbí yi, ònà méjì ní won lè gbà rán an, won lè fí rán tòbí lásan, won sì lè fi ran ìlá bùrú, sùgbón ìyàtó tí ó wà nínú mejeeji kéré púpò. Tòbí jé aso tí àwon obìnrin wá máà ń sán mí ìdí gégé bí àwon okùnrin náà se máà ń wo sòkòtò, tí won bá tí sán tòbí yí mó ìdí won, kò sí irú isé tí won kò lè se kò sì ibi tí won kò lè dé.
Tí obìnrin bá fé múra jáde, àwon ohun tí ó gbódò mú sara nìwònyí.
(1) Bùbá- Bùbá Obìnrin yàtò sí tí okùnrin púpò nítorí owó tiwon máà ń se gbayan, ó sì máà ń gùn ju owó bùbá okùnrin. Aso oyìnbó ni won sáábà máa n fi n ran bùbá obìnrin yi, won sì gbódò yan, aso bùbá náà kí o ba le ba aso ìró se wémú. Bí wón bá ti rí aso tán báyi tí won sì wo èwù, gèlè lókù ti won si máà wé sí i. Gèlè yi gégébí aso ìró, lè jé aso òkè ó sì lè jé aso òyìnbó. Gèlè dúró gégébí filà ti dúró fún àwon Okùnrin.
Aso míràn tí àwon Yorùbá tún tá lò ni aso bí Àgàyìn, Ànkárá ni won máà ń fí ran aso yi tàbí aso Akèntè. Wàyí o, tí àwon obìnrin wá bá tí wo aso tán báyi, won fí sákárà tàbí ègbá sówó.
Nígbà tí won bá ti mura tán bayi, won yóò wá lé tiro, won yóò si fi àtíkè fééré kun ojú won, òde ya náa nùun.
Asa Ibile I
2519
6681
2006-12-22T14:12:16Z
Loadewole
101
New page: [[Asa Ibile]]
[[Raheem Akeem Alade]]
RAHEEM AKEEM ALADE
ÒRÒ LÓRÍ ÀSÀ ÌBÍLÈ YORÙBÁ.
Àsà Yorùbá jé àsà tí ó gbámúsé jùlo nínú gbogbo àsà...
[[Asa Ibile]]
[[Raheem Akeem Alade]]
RAHEEM AKEEM ALADE
ÒRÒ LÓRÍ ÀSÀ ÌBÍLÈ YORÙBÁ.
Àsà Yorùbá jé àsà tí ó gbámúsé jùlo nínú gbogbo àsà, nítorí nínú ìran Yorùbá ni ìran tí ó lajú jùlo wa tá ti ìgbà tí aráyé ti daye ni Yorùbá ti ní ètò ní pa ìlànà ìgbésí ayé won ní èyí ti won si n tèlé títí ti ó fid i bárakú fúnwon. Àwon àgbà a máa pa òwe kan pé ilé tí ó ba n tòrò omo ale ibè ni kò tii dàgbà kí olórun se àánú fúnwa lódò àwon Òyìnbó tí wón yí àsà Yorùbá padà nítorí kí àsà òyìnbó tóó dé ni ilè Yorùbá ti n tòrò bò lójó tí o ti pé, sùgbón gbogbo nkan ti yí padà. Orísìí nkan méta tàbi méérin ni ó mú àyípadà bá àsà Yorùbá àkókó ni àsà àwon òyìnbó tí won gba ìlànà ti krísìtì wolé si àwon Yorùbá lára, ìkejì ni àwon oníwàle tí wón gba ìlànà ti lárúbáwá wolé tí ìketa jé òlàjú tí àwon òyìnbó kó wolè Yorùbá ètò ìjoba náà kún òrò yi nówó.
Àsà Yorùbá se pàtàkì púpò, nítorí inú àsà Yorùbá ni a ti ń ìkíni, ìyéwo, ìdèyún ìgbèbí, ìsomolórúko, ìranraenilówó, ìjoba síse àti àdúrà síse àti béèbéè lo. fún ìdí èyí enikenití ó bá ,mú èyí lò ni Yorùbá mò sí omolúàbí tàbí òjògbón omo, sùgbón èyí tí kò bá nínú lò ni Yorùbá n pen í òmùgò, gégé bí òrò àgbà tí won so pé dànidànì kìí báni lágbà láti kékeré ní tii báni lo, ó ye kí á gbárùkù ti àsà wa kí àwon àtòkèrè wá má bàwá lásà jé. ní òtító ni pé àsà Yorùbá n kúrú sí, sùgbón a mò pé èsé kìí sé lásán béènì tí kò bá nídí obìnrin kìí jé kúmólú bí kìí se ònà tí àwon atòkèèrè wá gbà wolé sí omo odùduwà lára pèlú àwon nka mère mere tí won n se ni ó won wá lójú ni o jé kí á máa tèlé won bíi eranko, tí a bá sì fi ojú inú wo òrò yìí a o rii pé àwon Yorùbá gbón jùwon lo, sùgbón ohun ti òpòlopò Yorùbá yóò je kò jé kí a rántí o ń sun wa mó.
Ó semi ní kàyééfì pé tí omo Yorùbá bá fé dara pò mó àwon òyìnbó tàbí tí ó bá fé báwon sisé ó ni lati dara pò mó àsà won ni, yíò máa báwon se èsìn, woso, jehun gbogbo ohun tí won ba n se ni won yíò jo máa se papò ní èyí tí kò bá ìlànà àsà Yorùbá mu, “wòsò dèní kòsì leè dàbí onísò láyéláyé, béènì kòsí eni tí ó le mòó pòn bí olómo, tí a bá réni tóle mòó pòn bí olomo kówá nu. jíyo ní yo, òsùpá ò leè dàbí òòrùn tàbí òsàn. Kòsí bí Yorùbá se leè feyú mó àsà won tó Yorùbá ò lee di Òyìnbó láyéláyé, kilo ruáá dé tí a o leè sagbéyé mówó kí á fi àsà alásà sílè kí a kojú mó tiwa? Ó, semi ní àánú púpò pé òpòlopò nínú àwon omo Yorùbá léyìn ìgbà tí wón ti gba àsà yìí ni nkan bii àádóta odún séyìn ni won kò mò nípa èsìn ìbílè Yorùbá mó, ààyè àsà òyìnbó yìí ni ilè Yorùbá wà lódè òní yìí.
Alásejù baba àsetán, kò waa tán lójú wa bí? hílàhíla àìfòkàn balè ń bá Yorùbá nóró ìgbéyàwó, ìsomolórúko, àsà tí àwon Yorùbá gbà yìí kòjé kí òpòlopò àwon Yorùbá gbó èdè abínibí won mó bí o ti ye, nígbà tí ó yá ni àsà àwon òyìnbó yìí wá sú àwon Yorùbá pátapátá, látàni pé òpòpò ilè àfíríkà ti gba òmìnira tán ni oníkálùkù wá féé máa padà si oko àárò re, “èyí jé òkan lára àwon ìgbésè tí àwon ènìyàn dúdú gbé tí wón fi gba òminirà nítorí oko erún ni wón wà télè tí won fí n tèlé àwon Òyìnbó kiri. Àsà àti ètò ìgbésí ayé ìran kòòkàn se pàtàkì púpò. Bí àpeere, àsà àti ètò Yorùbá ni a fí n pe Yorùbá ní Yorùbá ti íbò ni a fi ń pè wón mi”íbò. béèni tí lárúbá wá ni won ti n je orúko. Tí àwon Yorùbá bá pa àsà won tì, a jé nípé tiwon bó lówó won nìyen a jé pé orílè tiwon ti paré ní àárín gbogbo àgbáyé nìyen. Nítorí náà ònà kúkurú ti a lee fi mo èyàkéyà lóde ayé yìí ni àsaa won àti nípa kíkó nípa ètò ìbílè bí wón se lo ètò ìgbésí ayé won.
Bí a bá wo àwon ilé ìwé gíga wa bíi àwon yunifásitì àti àwon kóléèjì á ò rí pé ó ye kí á ni èka èkó ti á ò máa kó nípa èdè Yorùbá, nítorí Yorùbá kìí se èdè tí ó ye kí á patì rárá nípasè eléyìí a óò máa kó nípa àsà wa. Nítorí kòsí nkan tí ènìyàn fé kó láyé yìí tí òrò lórí àsà kòní je jáde nínú rè, èyí ni ó se okùnfà ipàdé tí ó wáyé ni odún (1971) ní ìlú èkó tí àwon òjògbón àti àwon onímò ìjìlè kínròrò nípa àsà àti ètò ìdàgbàwsókè ní ilè Yorùbá. Lórí ìpàdé yìí ni wón fi enu kò pé àwon àsà orísiirísìí àsà ni ó wà nínú àsà Yorùbá bú àpeere: àsà Yorùbá ni ètò ebí, ìwà omolúàbí, èèwò, oge sise, ìwúrè níbi ìyòara, ìgbéyàwó, ìdèyún, àti ìgbèbi, isìnkú àti ogún jíja, ìjoba ìbìlè, ètò oyè jíje, isé tí àwon Yorùbá àti béè béè lo. Nínú àwon àpeere wònyí n kòsí èyí tí kò ní àjosepò pèlú ìfá wìnú, nítorí kòsí nka tí ifá kò báwí nínú àsà Yorùbá gégé bí a se mò pé àgbàwá òrúnmìlà ni ifá jé, òrúnmìlà sì jé olùránsé sí àwa ènìyàn láti Odò olódùmarè. Ìdí nìyí tí àwon onífá má n pe ‘èlàròwá” kí wón to bèrè esè ifá nítorí òrúnmìlà ni baba ifá. Fún ìdí èyí àwon àpeere tí a ti so síwájú, kòsí èyí ti kò ni esè ifá nínú bí àpeere: ètò ebí nílè Yorùbá esè ifá rè lo báyìí pé:
Èlàròwá, Èlàròwá
Òkún kùn nàrenàre,
Òsà kún lègbelègbe,
Alásé n rasé,
Alásè ń rasè,
Àgbàlagbà ìmàle n wò ìgbèyìn ò
Títí, ó gbòndí rè pépépé,
O, dífá fún ìsèse tí n solírí
Orò lálè ifè,
Baba eni, ìsèse eni, ìyá eni
Ìsèse eni, Orí eni ìsèse eni,
Kìlaà bá bo ká tó bòrìsà
Ìsèse là bá bo ká tó bòrìsà?
Ìsèse là bá bo.
Èsè ifá yìí fi hàn wá nípa ìwúlò ìsèse wa bí ó ti wúlò to, nítorí náà ìsèse wa se pàtàkì púpò nínú àsà wa, kí Olódùnmarè rànwá lówó nílè omo odùduwà kí á le gbárùkù ti ìsèse wa nílè Yorùbá.
Eko Igba Atijo
2520
6682
2006-12-22T14:16:22Z
Loadewole
101
New page: [[Eko Igba Atijo]]
[[Sheba, Theophilus Rotimi]]
SHEBA THEOPUILUS ROTIMI
ÈKÓ ÌGBÀ ÀTÌJÓ
Èkó ìgbà àtiijó dára púpò
Ó sì tún gbayì ...
[[Eko Igba Atijo]]
[[Sheba, Theophilus Rotimi]]
SHEBA THEOPUILUS ROTIMI
ÈKÓ ÌGBÀ ÀTÌJÓ
Èkó ìgbà àtiijó dára púpò
Ó sì tún gbayì láwujò
Bí ènìyàn kò bá kó èkó
Bí èni wáyé asán lohúwarè jé
Láyé àtijó, ètò èkó dára púpò nítorí ìbèrù wá láàrin akékòó sí olùkó rè, bí akékòó ayé àtìjo bá fé bá Olùkó rè sòrò, ìrèlè ni yóò fi so ó fún olùko pàápàá mòhun ara rè lódò akékòó ó sì mo ohun tí ó tó sí òhun láti so sí akékòó. Eléyìí wá mú àrífún kúrò lódò àwon méjéèjì, ìdí nìyí tí akékòó fi bèrù Olùkó tí kò fi gbó gbójú gan-an síi ní ayé ìgbànáà.
À kò lè fí èkó ìgbà àtíjo wé tòde-òní, nípa pé, àwon onkòwé tó wà bélè dàbi alárá sí ti òde-òní àti pàápàá, àwon akékòó tó kó èkó kò pò nígbànáà bíi ti ayé òde-òní. Nítorí pé, kí òbí tó lé rí owó ilé-ìwé san ìsòro ńlá ni ó jé àyàfi àwon tí òbí rè dán tó. Bí àwon akékòó ti se ń kékòó dára ju ti tò de òní fún àpeere, bí ènìyàn bá fé bèrè ìlé-ìwé alákòóbèrè, won yóò kókó fún nípatákó láti máa fi sisé sí, léyìn èyí yóò wà bèrè pèlú ìwé-kíkà sùgbón lóde-òní, ìwé kíkà ni wón fi ń bèrè wón ti fagi lé pátákó. Ìlò pátákó yìí jé ohun tí ó ń se tàbí tí wón kóo sùgbón òlàjú ti mú gbogbo rè doríkodò, àyípadà bi dé bá won. Àwon òjògbón bí wón kékòó gboyè kò pò látijó rárá, eléyìí kò mú ìwé kíká pò àti pé kòsí yíya isé sótò fún àpeere, ìmo science, commercial, tàbí Arts. Sùgbón ní ayé òde-òní àwon irúfé isé wònyí ti ya sí ipá. Ìmò ìjìnlè ayé òde-òní tí mú kí òpòlopò èrò amúséyá wà lórísirísi fún àpeere, àwon èrò ayárabíàsá, èro àntèwé àti béèbéè. Eléyìí mú kí ètò èkó gbòòrò láwùjo, ní ìdàkejì ìwe ó bá ètò èkó jé nítorí kò mú akékòó máa lo sí ilé-ìwé déédéé, ohun ti o si fa nípa won yoo ni awon ero wonyi sile ohun tí wón bá ń se tàbí tí wón ń kó won ní ilé ìwé gbogbo rè ni yóò máa gbélé gbó. Èyí ló fàá tí akékòó mìíràn kò fi mo nnkankan rárá àti pé àwon akékòó ní ètó kòòkan tátijó, sùgbón ní ayé òde-òní, akékòó kò ní ètó kankan mó.
Ohun bí ó tún se pàtàkì jùló tí ó jé kí ìmò ètò èkó dára nipé, bí wón ti ń kó won ní ìwé béè won ń kó won ní ogbón tí ènìyàn fi ń gbé ìlé-ayé àti ìmò ìbílè. Látijó, sekondirì kò kokáa modern 3 nígbànáà sùgbón ló de-òní, ó ti pín sí ìpele méta kí won tó wo ilé-ìwé gíga. Lótìító, la ríi pé àwon ohun amúséyá òde-òní dára, sùgbón ó mú kí àwon ènìyàn ya òle, ó kúkú dára kí a má ni won rárá nítorí, gbogbo ohun tí àwon ènìyàn bá fé se orii rè ni wón tí ń se wón.
Èkó ìgbà àtijó kò gba òle láàyè, ó sì se ànfàní púpò fún akékòó tí ó dáńtó, ó sì tún tára nítorí ìmò ìjìnlè tí so rò mó o. Bí ènìyàn bá ka ìwé látijó, inú òbí a máa dùn sí irú omo béè láì tíì parí èkó láso títí kó ní àkísà bí àgbà, kò sí bí ènìyàn se ka ìwé tó lóde-òní tí ó máa dàbi ti omo àtijó.
Òlàjú mú kó èkó òde-òní gbòòrò síi, eléyìí lá fàá tí àwon òjògbón orísirísI fi se ìwé jáde lópò yan buru àti àwon èro amúséyá tó tún wà tún mú kí ó derùn fún won láti se, ó wá mú kí ètò èkó gbayì gbèye.
Látijó, tí kò tí sí àwon èro amúséyá wònyí ètò èkó tún dárá, ó tún gbayì nígbàáàju tòde-òní àti pé, èkó àtijó yìí fún wa ní agbára ó sì tún so ènìyìn di ńlá lojú àwon ènìyàn, ìrú eni béè sì kógo já láwùjo.
Eléyìí ló mú ni so pé èkó ìgbà àtijó dára ó sì tún seémúyengàn, bí ohúnrarè kò bá èkó, bí eni wáyé asán ni, nítorí eni tó kàwé látijó bí oba lórí.
Edee Yoruba I
2521
6683
2006-12-22T14:19:15Z
Loadewole
101
New page: [[Edee Yoruba]]
[[Adeleke, D. Adeyemi]]
ADELEKE D. ADEYEMI
ÈDÈE YORÙBÁ
Èdèe Yorùbá jé èdè kan tó gbajú-gbajà ní Orílè-èdè nàìjírìa àti kárí gbogbo ...
[[Edee Yoruba]]
[[Adeleke, D. Adeyemi]]
ADELEKE D. ADEYEMI
ÈDÈE YORÙBÁ
Èdèe Yorùbá jé èdè kan tó gbajú-gbajà ní Orílè-èdè nàìjírìa àti kárí gbogbo àgbáyé lápapò, èdèe Yorùbá jé èdè kan tí kò sé f’owó ró séyìn nínú gbogbo èdè àgbáyé a gbó wí pé Yoàrìbá ní wón ń pe àwon Yorùbá télè, sùgbón nígbà tí ó di odún (1843) ni Bishop Àjàyí Crowther yí Orúko yìí padà làti Yàrìbá sí Yorùbá, a gbó wí pé níbèrè pèpè, nígbà tí wón fé so àwon èyà Yorùbá yìí pò, wón bèrè pèlú “ekú”, bí àpeere, Ekú àárò, Ekú òsán, Ekú alé, Ekú Ìyálèta, Ekú isé, Ekú àbò, Ekú àgbà àti béèbéè lo.
A gbó wí pé àwon eni àkókó tó dìde láti so èdè Yorùbá di kíko sílè ni – Hannnh Kilham, John Rabar, Bishob Àjàyí Crowther àti Bowdich, Ìtàn ní Bowdich ni eni àkókó tí ó kókó gbìyànjú láti ko èdè Yorùbá sílè, bíi Òkan, Èjì, Èta, arábìnrín Hannah Kilham náà ko ìwé kan ní odún (1828) ní eléyìí tí ó pè ní “The Specimen of African Language Spoken in the Coloning of Sierra leone” nínú isé yen ni ó pè ní “Akù” Arábìnrin yìí náà ni ó dábàá ìlànà A, B, D. A tún gbó wí pé arákùnrin kan tí orúko rè ń jé Edwin Morris tún gbìyànjú ní Odún (1841) isé tirè tó se ni “Outline of a vocabulary of a view of the principle Language of Western and Central Africa Compilled for the use of the Niger expedition, ò hun náà se àlàyé lékùn réré sínú isé yen.
Enì kerìn-in tí a tún lè so wí pé ó tún gbìyànjú ni, àwon ìjo CMS, ìdí tí wón se dá sí èdè Yorùbá ni wí pé, àwo Òyìnbó tí ó wà nígbà yen, wón se àkíyèsí pé à ì ní àkotó tó ń fa isé àwon séyìn. A gbó wí pé wón se ìpàdé ní London ní odúnr-un(1848) o hun ti ipade náà dá lé lórí ni wí pé, wón fé wá bí ilè Áfíríkà se lè ko èdè sílè, Henry Venn ló sa agbáterù ìpàdé náà, ara àwon òjògbón Linguistic tí wón jo jókòó nígbà náà lóhùn-ún ni arákùnrin J.P. Sohon, Alufa S. lee Òjògbón nínú èdè Arabic àti Heberu, Ó wá láti University of Cambridge.
Elòmíràn tí ó tún dá sí ètò náà ni Henry Townsend, a gbó wí pé olùtèwé ni, ò hun sì ni Olóòtú ìwé ìròyìn.
Èdè Yorùbá kì í se èdè tí a lè fowó ró séyìn rárá nítorí pé ó ti di gbajú-gbajà èdè ní orílè èdè Nàìjíríà, a ń so èdè Yorùbá ní àwon ìpínlè bíi Lagos, Ògùn, Òyó, Òsun, Òndó, Èkìtì, Kwara ati Kogí, a tún lè so wí pé àwon tó ń so èdè Yorùbá kò dín ní Ogbòn milioonu yàtò sí orílè-èdè Nàìjíríà, a tún ń so èdè Yorùbá ní àwon Orílè-èdè bíi-Benue, Togo, Ghana, Sudan ati Sierra Leone. Ní Orílè-èdè àgbáyé lápapò, a ń so èdè Yorùbá ní Brazil, Kuba, Trinidad and Tobago, u.K. àti America. Ní orílè-èdè America, Ilé èkó gíga mókàndínlógbòn ni wón ti ń kó èdè Yorùbá. Èdè yíí jé èdè tí ó gbajú-gbajà ní orílè-èdè America, bí ó tilè jé wí pé a ń pò mó-ón erè lódò tiwa.
Orisa
2522
6684
2006-12-22T14:25:53Z
Loadewole
101
New page: [[Orisa]]
[[Awon Orisa ni Ajaratopa ni Badagry]]
[[Badagry]]
[[Owolabani, James Ahisu]]
OWÓLÀBÁNÍ JAMES AHISU
DÍÈ NÍNÚ ÀWON ÒRÌSÀ NI ÀJÁRÁ-TOPÁ NÍ ÌLÚ...
[[Orisa]]
[[Awon Orisa ni Ajaratopa ni Badagry]]
[[Badagry]]
[[Owolabani, James Ahisu]]
OWÓLÀBÁNÍ JAMES AHISU
DÍÈ NÍNÚ ÀWON ÒRÌSÀ NI ÀJÁRÁ-TOPÁ NÍ ÌLÚ ÀGBÁDÁRÌGÌ
Kò sí Ìlú tí kò ní Ìsèse, Ìlú tó bá ní Ìsèse gbódò ní àwon Òrìsà nítorí Òrìsà ní Ìsèse. Fún ìdí èyí tí Àjárá-Topá ò yàtò sí tí àwon elegbé e rè rárá. Àwon Òrìsà tó wà ní Àjárá-Topá tó méfà. Àwon náà ní ‘Zosso”, ‘Kensi’, ‘Heviosso’, ‘Tomègan’, ‘Odan’, ‘Zangbeto’. Kí èsìn Ìgbàgbó tó dé ni wón tí n sín àwon Òrìsà wònyí, léyìn ìgbà tí èsìn Ìgbàgbó àti Mùsùlùmí tún dé, àwon ènìyàn sì bèrù àwon Òrìsà wònyí fún ìdí èyí, àwon tó n bo àwon Òrìsa wònyí sì wà kódà wón pò dáadáa.
Ní báyìí màá máa mú Òrìsà yìí ni eyò kòòkan, máa sì maa sòrò nípa won.
‘ZOSSO’
‘Zosso’ je Òrìsà àdáyé bá, tó je pé tí wón bá tí bí omo Àjara-Topá, ìyá omo náà kò ní je iyò títí osù afi yo lókè. Tí osù yìí bá ti yo, won á gbé omo náa bó sí ìta láti fi osù han omo náà wí pé kí omo náà wo osù tí ó wá sáyé. Ní ojó náà ìyá omo náà yòó gbé omo náà bó sí ìta láìwo aso àti omo náà pàápàá tí òun àti omo rè yóò sì je iyò pèlú eja, won yóò sì tún fó èkùró sórí èwà láti fún ìyá omo náà je nígbà méje tó bájé obìnrin, èmésàn-án to ba je okùnrin.
Léyìn tí wón bá ti se èyí tán, ìyá omo yóò gbé omo rè lo sí ìdí Òrìsà ‘Zosso’ láìwo aso ní ojó kejì, tí yóò sì ra otí dání láti sure fún omo náà gégé bí àsà. Won á sì padà sílé.
Nígbà tí ìyá omo náà bá dé ilé yoò fá irun orí omo rè, yóò sì lo ra igbá àti ìkòkò tuntun. Igbá yìí ni yóò fi bo ìkòkò náà lo sí odò ‘Zosso’. Omi odò yìí ni ìyá àti omo yóò fi wè títí omi yóò fi tàn.
Òrìsà yìí máà n dáàbò bo àwon omode lówó aburú.
‘KENSI’
‘Kensi’ jé Òrìsà kan tí wón kó ilé rè sótò tí wón sì maá n yan enìkan gégé bíi olórí léyìn tí wón bá ti dífá. Eni tí won yóò mu gbódò jé eni ti okàn rè mó tí kò sí se ohun ìkòkò kan tàbí ohun tó lè pa ènìyàn lará. Olórí tó bá tàpá sí òfin yìí, yóò ti máa je ìyà isé owó rè kí ó kú. Èyí ni pé ojú rè yóò fó nígbà ogbó rè. Olórí nìkàn ni ó létòó láti wo ilé Òrìsà yìí.
Ní àfikún Òrìsà ‘Kensi’ yìí máa n wo omodé náà, tí ó sì tún máa n fún àwon ènìyàn lómo tí won ko bá bímo. Enikéni tí kò bá rí omo bí lè lo sí òdò Òrìsà yìí láti gba àdúrà àti láti toro omo, yóò gbé omo náà lo sídìí Òrìsà náà pèlú abo elédè, ako adìye pèlú èwà láti dúpé àti súre fún omo náà.
‘HEVIOSSO’
‘Heviosso’ yìí ni àwo.n elédè yorùbá n pè ní ‘Àrá’. ‘Heviosso’ yíì jé Òrìsà kan tó jé pé ó máa n dáàbò bo àwon omo Ajárá-Topá. Tí enikéni bá fe se aburú sí won, Àrá yóò sán pa irú eni béè tí Òrìsà yìí yóò sì gbé ògùn búbubú tàbí ohun aburú ti eni náà se kà á láyà kí àwon egbé rè lè mò ohun tí ó se tí Àrá fi sán pa á. Bákan náà, tí eni kan bá lo ri ogun mólè sí abe igi kan kan, ‘Heviosso’ yóò wó igi náà lulè tí igi náà yóò sì bèrè sí ni pón léyìn ojó keta. Enikéni tó bá sì rí igi ni yòó mò pé Àrá ló sisé níbè.
‘TOMÈGAN’
‘Tomegan’ náà tún jé Òrìsà kan tí ó jé pé ó máa n dáàbò bo àwon omodé àti Ilú láti má se jékí ohun búburú kankan selè sí won. Òrìsà yìí kò fé kí ohun aburú kankan bí ó tile wù kí ó rí kó selè sí Ìlú rè àtipé ó máa n fé kí ìlú rè wà ní ìsòkan àti àlàáfíà ní gbogbo ìgbà.
‘ODAN’
Òrìsà kan tí ó tún wà ni ‘Odan’ (ejò), eléyìí tí ó jé pé fúra ra rè ní ó máa n pe omo rè wá. Èyí ni pé tí omo kan bá jé omo ‘Odan’ (ejò) yìí, àmì ‘Odan’ yóò yo ni ara rè. Tí eléyìí kò bá selè ìnira díè yóõ wà nigbà tí wón ba fé bí irú omo náà. Àmì tí ó se ìkéta nípe tí kò bá sí ìyonu kankan nígbà tí wón fé bí omo náà tí kò sì sí àpeere léyìn ojó keta tí wón bá bí omo náà, àwon òbí rè yóò lo bèrè lówó Ifá irú omo tí ó jé. Láti ibè ni won yòó ti mò bóyá omo ‘Odan’ ni tàbí kì í se omo ‘Odan’.
‘ZANGBETO’
‘Zangbeto’ jé Òrìsà kan tí ó máa jade nígbà kúgbàà tí wón bá fé se odún Òrìsà tàbí ayeye ìbílè. ‘Zangbeto’ jé Òrìsà tó mò n pa idán ní ojó ayeye láti yé àwon ènìyàn sì. ‘Zangbeto’ sì tún je ààbò fún ìlú kí àwon olósà máa ba wòlú ní òru. Tí òrò kan bá sí se pàtàkì, ‘Zangbeto’ kan náà ni won yóò ran láti lo jé irú isé béè. Tí enìkan bà sì sè tàbí lódí sí ofin ìlú, àrokò ‘Zangbeto’ ni won yóò fí síwájú ilé e rè. Eníkéni tí wón bá sì fi irú àrokò yìí síwájú ilé rè yóò ní láti dé aàfin Oba kí ó sì san ohun kóhun tí won bá ni kò san ki ó to lè wo ilé rè.
Àgbálo gbábò òrò nii ni pé àwon èsìn àtòhunrìnwá wà sùgbón èsìn àbáláyé kò lè parun, nítorí pe, gbogbo àwon Òrìsà wònyí sì wà síbè.
Lujumo
2523
6685
2006-12-22T14:32:07Z
Loadewole
101
New page: [[Lujumo]]
[[Adewoyin, Olusola Funke]]
ADEWOYIN OLUSOLA FUNKE
ÌTÀN RÁŃPÉ NÍPA LÚJÙMO
Lújùmò jé omo bíbí Odewusi tí gbogbo ènìyàn mò sí Lémo...
[[Lujumo]]
[[Adewoyin, Olusola Funke]]
ADEWOYIN OLUSOLA FUNKE
ÌTÀN RÁŃPÉ NÍPA LÚJÙMO
Lújùmò jé omo bíbí Odewusi tí gbogbo ènìyàn mò sí Lémoórù Akèruru Àgbá ti agboole Lúkòsì ìlódè ilé-ifè. Ìyá rè wá láti agboolé ìwàrà ìlódè ile-ifè.
Lújùmò jé àromodémo akíkanjú jagunjagun, ìja (ijalapa) ìja je aromodomo akikanju jagunjagun ògun (ògúnládé), ògún jé àkóbí Oduduwa.
Lújùmò je òkan lára àwon amúgbálègbé láàfin, ìròyìn kàn wípé erin kan ti dé igbá ajé légbè é àafin, igbó Ajé wà láàrín méjì gbòngbàn ìlú àti ojà-ifè, gbogbo agbègbè náà ló jé igbó kìjikijì ní àsìkò náà. Àwon amúgbálègbé dìde láti lo wo erin náà, nítorí kò sí ode kankan láròwótó láti pa eerin náà, Lújùmò ju filà rè sí erin náa, erin náà subú lulè ó sì kú, ohun kékeré tó se yìí mú kí ó di alákóso, èyí mu ki awon amúgbálègbé tó kù yera fún un, nígbà tí kò le gbà á móra mò, ó fi àbúrò rè rópò ara rè láàfin, ó sì gba ìlú òyó lo. Àbúrò rè di Olóyè lúkòsì ti isè, oyè tí kò tíì parun dòní. Nígbà tí ó yá lújùmò fi akíkanjú rè hàn gégé bí omo oba, Ode ati jagunjagun ní òyó. Àwon olósà méjì kan wà ní òyó tí àwon ode kò le ségun won sùgbón tí lújùmò pa ofò tí ó sì bé orí àwon olósà méjèèjì, èyí mú kí Aláàfin Òyó nígbà náà fún un ní omo rè obìnrin, Adéyokùn fún ìmò rírì isé akíkanjú rè.
Ogun Òwu àti ìpadàbò Lújùmò sí Ife
Àwon omo ogun òwu fi òkè òwu tí wón ń pè ní okè dìo nisisiyi se ibùgbé, láti ibè ni wón ti ń ja Ifè lógun. Obaláayè ti ìráyè Ilé-Ifè ìgbà náà tó ni ibè gbìyanjú láti tú won ká sùgbón pàbó ni gbogbo ìgbìnyàn jú rè já sí n se ni àwon omo ogun òwu pa òun àti àwon emèwà rè, Àwon Ifè ìgbà náà ránsé sí Lújùmò ní òyó pé kó wálé látí ran àwon lówó, Lújùmò gbéra ní ìlú òyó wá sí Ifè, ohun àkókó tí ó se ni pé ó tú àwon omo ogun Òwu ká ní agbègbè Ifè, nígbà náà ni wón fi je APOGBÒNÀ ti Ifè (olórí gbogbo Ode àti jagunjagun) léyìn èyí ló síwájú Ifè látí dojú ko Òwu, wón ségun òwu, wón sì tún awón ènìyàn ibè ká.
Léyìn ogun Òwu kábíyèsí ìgbà náà, bàbá Ògbonsè fún Lújùmò ní omo rè obìnrin Lákù láti fi saya, ó tún fún un ni gbogbo igbó aginjù láti ìsóyà tó fi dé àlà ìjèbú.
Lújùmò pín ilè náà fún àwon omo ogun rè gégé bí APÓGBÒNÀ, ó mú ilè èyí tí ó kàn-án sí èyìn odí ìlú, àlà pèlú ìjèbú látí le dá àbò bo ibè lówó àwon omo ogun ìjèbú, nígba tí ó yá ìgbésè yìí dàbí ìsòro fún àwon ebí rè nítorí wí pé ìdáméjì nínú ìdáméta ìpín rè ní won dàpò mo igbó gedú Ifè.
Lújùmò gégé bí APÓGBÒNÀ se àwárí ònà tí àwon alátakò won máa ń gbà wo ìlú nítórí ìdí èyí ní ó se fí ìlódè sílè lo sí lákòso òkèrèwè nibí tí kò jìnnà sí èyìn odi ìlú àti ògangan ibi tí wón ti ń bá ìlú jà. Nígbà tó yá ó pinun láti fi ilé Lákòso sílè láti máa gbé léyìn odi ìlú pèlú àwon ebí rè láti rí àyè kojú ìjà sí àwon alátakò tó ń wo ìlú.
Fún gbogbo isé ribiribi tí Lújùmò se yìí ló mú kí àwon agboole APÓGBÒNÀ ní àwon ànfàní yìí.
(1) Ìdílé yìí kò ní kópa nínú isé ìlú tí wón bá ń se fún oba
(2) Kò sí agbèfóba kankan tí ó gbódò mú òkankan nínú àwon omo agboole yìí
(3) Kò sí egbé ògbóni tàbí egbé ìmùlè kankan tí wón kò fé kí ènìyàn rí àwon tí ó gbódò gba agboolé yìí kojá.
IDAGBASOKE AGBOOLE ILE LUJUMO
Àwon ìdàgbàsókè yìí ní ó wáyé bí ebí yìí tí ń tábi tí wón sì ń dàgbà
(1) Agboolé arápásòpó
(2) Agboolé kéku
(3) Agboolé sòókòwáníkin
(4) Agboolé Àké (tí àlàyé rè ń jé Agboólé àgbàgbànìyàgbá)
Nítórí àbò tó fi ń bo wón àti ànfàní okò òwò pèlú ìlú mòókà nínú isé ode àwon agboolé kéréje míràn tún jeyo.
(1) Agboolé Agbákùrò
(2) Agboolé Dáríkuduru
(3) Agboolé Agbéke tí wón ń fi ìpèsè èyìn eerin sisé se
(4) Agboolé Alápó tí wón fi isé àkò àti àpò ode sisé se
Òríkì ilé Lújùmò
Omo foláseké òdí èrò ìlobà
Omo foláseké òdí aperin
Òdí aperin mópànìyàn
Òkùkùntókù nígbi mo dìgbòlosè
Arógbó ide mé sèkúlàde
Òdí ń regbó eerin aye rè ń fòkòkò nù
Ó ní oko òun férè gbérin dé tóhun tìwo
Ó ní oko òun férè gbérin dé tìjè yòróyòró rè
Òdí fofò bérí olósà meji
Òdí omo Lánbè Lákòso.
Lújùmò ń tèsíwájú láti se dáadáa nínú àwon omoogun Ifè ni
gbogbo àsìkò ogun abélé fún àpeere, Àre kúgbàńgbé, omo omo Lújùmò síwájú ogun Ifè lásìkò Ogun kírìjí, wón jo te òkè igbó dó àti ìlú ìfétèdó, àrómodómo re Oba Tìámíjù Adégbìté, òun ni Olúbósin ti Ìfétèdó ni guusu ìjoba ìbílè Ifè.
Orunto
2524
6686
2006-12-22T14:37:42Z
Loadewole
101
New page: [[Orunto]]
[[Ile Orunto]]
[[Agbo-ile Orunto]]
[[Ifewara]]
[[Adeoye, Mudasiru]]
ADEOYE MUDASIRU
AGBO-ILÉ ÒRÚNTÓ APÁ-ARÓ GÉGÉ BÍ ÌDÍLÉ TÍ Ó G...
[[Orunto]]
[[Ile Orunto]]
[[Agbo-ile Orunto]]
[[Ifewara]]
[[Adeoye, Mudasiru]]
ADEOYE MUDASIRU
AGBO-ILÉ ÒRÚNTÓ APÁ-ARÓ GÉGÉ BÍ ÌDÍLÉ TÍ Ó GBAJÚMÒ NÍ ÌLÚ IFÈWÀRÀ
Ìlú Ifèwàrà jé ìlú kan tí a kò le è fowó ró séyìn tí a bá ń sòrò àwon ìlú tí ó gbajúmò ní ìpínlè òsun àti ni Orílè-èdè Nàíjíríà lápapò. Tí a bá ń sòrò nípa ìlú Ifèwàrà, tí a kò sì fé fi igbá kan bòken nínú, a kò le è fowó ró agbo-ilé Òrúntó séyìn nínú ìlú náà.
Ìlú Ifèwàrà kò jìnà sí ìlú kan tí wón ń pè ní Ìlé-Ifè, béè ni kò jìnà sí ìlú tí wón nip è ní Ilésa tí gbogbo won wà ní ìpínlè Òsun àti ní orílè-èdè Nàíjíríà lápapò. Agbo-ilé yìí ni wón ti máa ń je Oyè Obalúfè tí àdàpè rè ń je Òrúntó. Tí a kò bá ní paró tàbí sèké, Oyè yìí ni ó tèlé Oba ní ìlú Ifèwàrà. Ìdílé merin wón ti ń je Oba ní ìlú Ifèwàrà. Tí a bá sì ti yowó àwon ìdílé mérin wònyí tán, ìdílé tí a ń sòrò ní pa rè yìí ni èkenìn-ún ní bí awon ìdílé tàbí agbo-ilé se tò tèlé ara won ni ìlú Ifèwàrà. Àdúgbò kan tí wón ń pè ní Ìrémò ní ìlú Ìfèwàrà ni agbo-ilé Olóyè Obalúfè ti àdàpè Òrúntó wà ní ìlú náà. Tí kò bá sí Oba ní ilé, òun ni asojú oba, ìdí ni wí pé Olóyè yìí ni igbákejì Oba ní ìlú Ifèwàrà.
Orísìírìsí nnkan ni a mò agbo-ilé yìí tí wón fi gbajúmò bí ìsáná elééta ní ìlú Ifèwàrà. Ní àkókó, ìdídí yìí jé ìdílé tí ó lángbára tí wón sì, gbówó. Èyí tó mú kí àwon èèyàn máa sóra tàbí bèrù kí wón ma le ní ááwò tàbí ohúnkohun tí ó bá jemó ìjà pèlú ìdílé pèlú ìdákán tí a ń sòrò rè yìí. Tí a bá tún ní kí á wòó, ó tún hàn gbangba wí pé ìdílé yìí máa ń se àwon nnkan tí ó jemó ìwòsàn àti ìtúsílè. Agbo-ilé yìí odò kan tí wón ń pè ni Odò-Òsun tàbí Omi-Òsun. Wón máa ń lo omi yìí fún orísìírìsi ìwòsàn àti ìtúsílè. Lára àwon nìkan tí wón máa ń lo omi náà fún ni wí pé tí ènìyàn kò bá rí omo bí, wón máa ń lo omi yìí àti àwon nnkan mìíràn láti fi se ètùtù fún irúfé àgbàn béè tí yíò sì rí omo bí. A kò gbo rí nínú ìtàn pé wón fi omi yìí se ètùtù fún àgbàn tí eni náà kò sì rí omo bí. Wón tún máa ń lo omi yìí fún omo tuntun tí wón bá sèsè bi nínú agbo-ilé yìí léyìn ojó keje tí wón bá ti bi irúfè omo béè. Ohun tí èyí wà fún ni wí pé láti ma se jé kí ìwà omo náà yàtò sí ìwà àwon ará ilé yìí àti láti ma se jé kí irúfé omo béè le è pé láyé kánrin kánse.
Tí a bá tún ní kí a wòó síwájú, agbo-ilé yìí kò sàì ni oríkì tí ó ń fi ìwà won àti àwon nnkan tí wón ń se hàn. Èyí ni oríkì agbo-ilé tí a ń sòrò rè yìí :
Omo Òrúntó ba’ lúfè mèdè ráyè
Omo arógunmósàá
Omo ati ń lá jayé
Omo Òòni òde
Omo ‘Òrúntó lóni méjì
A tìkùn mokàn
Omi atìkùn mó
Omi òsóbì ni lóde ìrémo
Omo onímolè ló ń gbé molè níyì
Òrúntó gesun wolé
Òsun lobalúfè ń bo
Àjà ń jì
Oníjà ń sojo
Omo akólé mosúnsí
Àràbà tìkùn módò
Omo Oba fòfin ò dáké
Omo fòfun òparére
Óní jó han bá parére ni bàbá òsó ájúpè
Abùtìbìrì dé pópó ìrémo
Níbítítá wón ti ń fugbá sílè
Fawo fúnni lómi mu
Omo Oba mi regbo òsé
Òjò òsé ń sú
Omo òrúntó ní regbó òsé
Òjó òsé ń kù
Omo oba mí tigbó òsé bò
Òjò òsé ń rò
Kóba mómò bowù
Òjò òsé ń rò
Òjò pèwù móba lorun
Ó di kele
Orí orò gbóná
Kòní tónà mòsun se
Omo Òsun pajá je
Ó fìdí ajá jálè
Omo Osun pajá je
Ó fògbó rè womo
Omo jàojo wúnyín lóde ìrémo
Omo apá-aró
Òsun òrúntó á gbàwá
Ní ìparí, mo je bíbí àti ojúlówó omo agbo-ilé Òrúntó apá-aró tí mo ti ń sòrò ní pa rè síwájú. Ìlú kan tí wón ń pè ní Ilé-Ifè ni ìlú Ifèwàrà ti kúrò kí wón tó lo tèdó sí ibi tí wón wà títí di àkókò yìí.
Ounje Kiko Pamo
2525
6687
2006-12-22T14:44:48Z
Loadewole
101
New page: [[Ounje kiko Pamo]]
[[Ounje]]
[[Papanlupa]]
[[Iyan Gbere]]
[[Akara Ikoko]]
[[Adeniran, Adebayo]]
ADENIRAN ADEBAYO SAMMUEL
ÒNÀ TÍ YORÙBÁ Ń GBÀ KÓ OÚNJE PAMÓ FÚ...
[[Ounje kiko Pamo]]
[[Ounje]]
[[Papanlupa]]
[[Iyan Gbere]]
[[Akara Ikoko]]
[[Adeniran, Adebayo]]
ADENIRAN ADEBAYO SAMMUEL
ÒNÀ TÍ YORÙBÁ Ń GBÀ KÓ OÚNJE PAMÓ FÚN OJÓ ÌWÁJÚ ÀTI IRÚFÉ ÀWON OÚNJE KAN TÍ A MO SÍ PÁPÁNLÙPÁ ÀTI ÌYÁN GBEERE PÈLÚ ÀKÀRÀ ÌKÒKÒ.
“Yorùbá bò wón ní bí oúnje bá ti kúrò nínú ìsé, ìsé ti bùse”. Èyí nip é oúnje se pàtàkì púpò fún ìdàgbàsókè omo ènìyàn.
Láwùjo Yorùbá, òpòlopo oúnje ló wà tí enu ń je fún àpeere: oúnje òkèlè bí i Ìyán, Èbà, Àmàlà, fúfú, Abbl. Sùgbón láàrún àwon oúnje Yorùbá yìí, wón ka iyán kún púpò ju àwon oúnje ìyókù lo, èyí tí won sì máa fi ń ki iyán báyìí pé
“Ìyán funfun lélé, Oba nínú Oúnje
Ìjòyè àtàtà láwùjo òkèlè
Òré ilá, Olóbè ègísí
Kò sí obè tí kò bá tan
gbègìrì nìkan ni èèwò rè Abbl
Òríkì yìí fib í iyán se jé pàtàbì nínú oúnjeYorùbá hàn wá. Awon Yorùbá a tún máa pa àsamò kan láti fi hàn wá bí iyán jíje se jé pàtàkì tó
“Iyán ni oúnje Okà ni Oògùn
K’énu má dilè nit i gúgúrú
Àírí rárá làá je èko.
Èyí fi hàn wá pé iyán ni Yorùbá kà kún oúnje pàtàkì, tí a bá fé se àlejò, tí a gbé iyán fún irú ènìyàn béè, èyí nip é a ka eni náà sí púpò.
Àwon or`’iìsírìsí ewébè ló wà láti fi je Iyán, bíi, Ègúsí, Èfó, Ìsápá Abbl.
Lára àwon ewébè yìí, n ó gbìyanjú láti ménu ba òkan, èyí ni ìsápá, Gbíngbìn ni wón ń gbin ìsápá, Ohun obe sì ní í se, lára àwon èfó ló wà, Obè ègúsí ni wón ń fi ìsápá se, a sì máa dùn láti fi je Iyán, Ìdí niyi ti won fi maa ń so pe,
“Ìsápá toro móyán, Gbègìrì toro mókà”.
Orísírìsí ònà ni Yorùbá ń gbà kó oúnje pamó fún ojó iwájú, Ònà kan ni kíkí jo sí inú àká, sùgbón nípa ti ìyán jije, tàbí iyán àjekù, Yorùbá ní ònà tí wón ń gbà sewón lójò fún ojó iwájú.
Tí iyán bá sékù láti àná, kò wúlò fún jíje mó, sùgbón àwon Yorùbá a máa se é lójò tàbí fi pamó fún oúnje ní ojó iwájú, èyí ni wón ń pè ní pápánlùpá.
Pápálùpá ni Iyán àjekù àtàná tí a se lójò pamó fún lílò o ojó iwájú
Tí a bá je iyán kù di ojó kejì, a ó fi owó gé iyán yìí tàbí dá a sí wéwé, a sì le lo Òbe, léyìn tí a bag é iyan yìí tán, ó wá di isé sísá sí inú Oòrùn kí o lè gbe dáadáa, fún ìtójú pamó.
Léyìn sísá sí inu Oòrùn, to bat i gbe dáadáa tán, a lè gbe pamó fún osù méjì tàbí Odún kan tàbí jùbé è lo.
Ní ojó tí a ba fé fi Pápánlùpá yìí se oúnje, tí o bá je pé alé ni a fe fi se oúnje, a ó ti dà á sí inú omi láti òwúrò, kí o le rò láti se é je àti láti lè fo gbogbo ìdòtí tó wà nínú rè dànù. Léyìn èyí ni fífò mó pàtàpátà, gbogbo pàntí inúi rè ni a gbódò fò dànù, a sì gbódò yòó bí ení yo ìresì olókuta (rice) nítorí pé òkuta lè ti bó sínú rè nígbà tí à ń sáa.
Tí ó bá ti mó dáadáa tán, a ó gbé ìkòkò kaná, èyí ti wá yàtò sí gígún bí iyán. A ó wa fi ìdérí ìkòkò tàbí abó sínú ikokò yìí láti fi àyè sílè ki omit í a gbé kaná lè wà ní ìsàlè kòkò.
A ó wá mú pápánlùpá yìí tí á ti pèsè sílè fún sísè, a ó dìí sínú òrá tàbí inú àpò arómiyò, Ooru omi gbígbóná tí a gbé kaná yìí ni yóò jé kó jiná tí yóò sì dùn-ún wò lojú fún oúnje ènìyàn pápánlùpá yìí bò gbódò pé lórí iná púpò.
Léyìn èyí ni kí a dún ata sí i fún jíje ní àyè òtò, a sì le ré awúro sí ata rè láti lè mú kí ó dùn yàtò, àwon míràn a máa se èwà sí pápánlùpá yìí nítorí pé yóò ti yíra padà, yóò wá fi ara jo ìresì. Tí ènìyàn bá n jè pápánlùpá yìí, bí ìresì ló rí lénu pàápàá tí ènìyàn bá fi èwà sí i.
Irú ounje yìí pápánlùpá wópò ni òkè ògùn, ìpínlè Òyó orílè èdè Nìájíríà (òkè-ògùn, Oyo State Nigeria). Àwon bí; Sakí, Ìbàràpá, Ìgbòhò, Ìràwò, Tedé, Ìgbétì Abb.
A ò ni rí ìyàn nílè yìí (Amin)
Ní àsikò ìyàn tí kò sí oúnje, àwon Yorùbá a máa kí ara won pé;
“E kú Ògbelè yìí o
Ìdáhùn O!
“E kú Ìyàn yìí o
Ìdáhùn O!
“Olúwa kí o fi orí jìn wá o
Ìdáhùn Amin O!
“Olúwà kí o fi orí jìn wá o Ìdáhùn À nbè E o
Béè náà ni eni tí o jehun lówó, wón a máa kí irú won báyìí pé;
“Mo bá yín ire o
Ìdáhùn E je k’a
dìjo je é o
Yóò gba ibi ire o, a dúpé o”
Àmín o
Gbogbo èyí fi hàn pé Yorùbá ba oúnje kún púpò “kí àgbàdo tó dáyé, kiní kan ni Adìye ń jé kí awon Gèésì tó de ní Yorùbá ti ní ònà tí à ń gbà kó nnkan pamó fún lílò ojó iwájú. Gbogbo èyí fi ogbón àti ìmò Yorùbá hàn nínú àsà.
ÌYÁN GBÉRÉ
Iyàn gbere yàtò gédégbé sí iyán isu, láti ijó tí aláyé ti dá ayé ni a tí ń fi isu gún iyán, sùgbón òtò nit i iyán gbere jé. fún apeere Òtò ni kánhún láwùjo okúta, Olótò sì ni tòhun òtò, ìyá rè kú nílé, o ní kí wón máa gbé nìsé sí oko, ìgbà tó tún dé oko, ó ní orí àpáta ni òhun yóò sin ìyá òhun sí, béè ni iyán gbere láwùjo iyán.
Iyán gbere jé èyí tí à ń fi èso igi kan se, tí ó maa ń so lórí rè, tí a bá ká èso yìí tán, èyí tí o ti gbó daadaa, a ó gbìyànjú láti làá sí mérun tàbí iye tí a bá fé láti lè jé kó se é gbé kaná, léyìn èyí ni a ó gún-un bí eni gún iyán, òhun náà a sì yíra padà di iyán funfun lélé.
Iyan gbere yìí wópò ní agbègbè Ilé-Ifè, Òpò-àwon ènìyàn ni won sì máa ń pè orúko rè ní iyán jálókè.
Iyán yìí náà dara púpò fún jíje, ó sì ń se ara wa lóore.
Iyàn gbere tàbí iyán jálókè kò se é fi se pápántùpá bíi ti Iyán isu.
Àkàrà Ìkòkò:-
Jé òkan lára oúnje Yorùbá. Tí wón bá lo èwà tan, bí eni pé a fé dínákàrà, a ó pò gbogbo èròjà mó èwà líló yìí, dípò kí a fí epo pupa din, a ó gbé ìkòkò kaná pèlú omi békeré tí a tí fi omorí ìkòkò sí nínú. Orí omorí yìí ni a ó máa dá èwà lílò yìí sí. Fún ìséjú márùn tí á ti gbé àkàrà yìí kaná, ó ti di jíje nìyen.
Àkàrà ìkòkò dára fún èko mímú ní òwúrò tàbí gaàrí mímú ní òsán.
Orisiirisi awon ounje ti a menu ba ni
(1) Pápánlùpá
(2) Iyán gbere/iyán jálókè
(3) Àkàrà ìkòkò
Ibaraenigbepo
2526
6688
2006-12-22T14:50:04Z
Loadewole
101
New page: [[Ibaraenigbepo]]
[[Maxwell A. Silas]]
MAXWELL A. SILAS
ÌBÁRAENIGBÉPÒ
Kó sì bí a ó se sòrò nípa àwùjo tí ènìyàn tàbí èdá mìíràn tí a ...
[[Ibaraenigbepo]]
[[Maxwell A. Silas]]
MAXWELL A. SILAS
ÌBÁRAENIGBÉPÒ
Kó sì bí a ó se sòrò nípa àwùjo tí ènìyàn tàbí èdá mìíràn tí a kò ní ménuba ìmò ìbáraenigbépò (sociology) tí ó ní í se pèlú bí a se ń bá ara wa gbé pò ní àwùjo.
Orísìírísìí èyà tàbí ìran ní ó wà. À ní àwùjo ènìyàn dúdú àti ti aláwò funfun. Níbì tí wón sodo si tàbí sùwà sí. Tí a bá fi ojú tíórì ìbárenigbépò yìí wò ó, àwon onímò sàlàyé wí pé àwon ohun tí o rí ni àwùjo ènìyàn ni o n tí ònńòwé lò láti kòwé tàbí onípòhùn láti pohùn.
Nínú odù ifá pàápàá, a rí àwon àrífàyo àwon orísìírísìí àgbékalè nípa àwùjo wa, pàápàá jùlo àwùjo Yorùbá. Nínú odù alásùwàdà. A rí i dájú wí pé olórun ni alásuwà to su ìwà papò. Orísìí ìwà ni ti ènì kòòkan ni, olórun ni ó su gbogbo rè papò sínú àwùjo kan tí ènìyàn ń gbé ti ìbágbépò tàbí alajogbé fi wà.
Odù ifá yìí so wí pé.
Irun pe sùsù won gborí
Irun-àgbòn pe sùsù won di ògbòntàrìgì
Igi pé sùsù wón digbó
Erúwà pé sùsùn won dòdàn
Agbón pé sùsù fowo tilé
Ìtà pé sùsù bolè
Gùìrìgììrì kò tán nílé aládi
Gììrìhgììrì kò tán lágìyàn eèrùn
Àlásùwà mo pè ó o,
Kí o rán ìwá súsù wá
Kí o kí ire gbogbo fún mi wá
Gégé bí odù yìí ti so, àsùwà náà rí fa ire. Ire yìí ló sì dàbí ewù àwa ènìyàn. Torí wí pé a fé se oríìre. Ó di dandan láti bá àwon ènìyàn gbépò ní àwùjo wa. Torí ohun owó eni ó bá tó, a lè è fi gògò fà á. Gògò níbí yìí le jé àwon tí ó yí ni ká tí ó lè ran ni lówó. Ìbá se okùnrin tàbi obìnrin, omodé tàbí àbà. Nínú àwùjo orísìírísìí ènìyàn ni a máa ń ri, onínútùtù, onínú fùfù, aláàánú, òdájú àti béè béè lo.
A tún rí àwùjo àwon èdá mìíràn pàápàá tí ó jé wí pé látí ara ìgbépò won ni wón se àseyorí gégé bí odù ifá òkè tí a tí ko sáájú ti so. Bi àpeere, igi, èrúwà, agbón ìtà àti béè béè lo.
Ní ìparí àwùjo Yorùbá jé èyí tomú ìbáraenigbépò lokùnkúndùn, nítorí wón gbàgbó pé àjose ní i hun ni ìbà ní i hùn nìyàn. Oun tó je wá lógún jù láwùjo Yorùbá náà ni àjose. Kí àjose tó lè wà ìbára eni gbépò gbódò wà láàárin àwùjo àwon ènìyàn tí wón fé jo ní àjósepò.
Oro Ayalo
2527
6689
2006-12-22T15:02:10Z
Loadewole
101
New page: [[Oro Ayalo]]
[[Ede Asawo]]
[[Ayoola Akinbambo W.]]
AYÒOLÁ AKÍNBÁMBÒ W
ÈDÈ ÀSÁWÒ NÍNÚ ÒRÒ ÈDÈ YORÙBÁ
Ìfáàrà:
Yorùbá dùn un gbó, ò...
[[Oro Ayalo]]
[[Ede Asawo]]
[[Ayoola Akinbambo W.]]
AYÒOLÁ AKÍNBÁMBÒ W
ÈDÈ ÀSÁWÒ NÍNÚ ÒRÒ ÈDÈ YORÙBÁ
Ìfáàrà:
Yorùbá dùn un gbó, òré mi
Yorùb;a sòro ó gbó, omo ènìyàn
Yorùbá ló ni ká sòrò ká fa kòmóòkùn yo.
Ká so ó kó dán mórán nisé omo Aláde
Yorùbá lè sòrò kólórò ó gbó
Kó sì má mèsì to le fo sórò títí odún méta
Wón sì le fìmò èdè ta Tápà fún Tápà
Kí wón fowó Tápá ra tábà fún Tápà mu
Ogbon inu Yorùbá kò kéré, ìmò Yorùbá po jojo…
Yorùbá je èyà alówò dúdú tí wón kalè sí apá iwo oòrùn orílè èdè Nàíjìríà, ni ile Áfíríka. Ní ilè Nàíjìrìà, ó tó ìpínlè meje tí èyà Yorùbá ko, lára won ni Òyó, Òsun, Òndó, Èkìtì, Lagos, Kwara àti apákan ní ìpínlè èdó. Nítorí ìdí èyí, Ògúnná gbòngbò ni èdè Yorùbá jé àti èyà Yorùbá jé ní ilè Nàíjìrìà àti ní Áfíríkà lápapò.
Ìtanná wádìí fìdí rè múlè pé àwon èyà kan wà ní ilè Bìní, kúbà, Brazil àti ni ilè Améríkà tí ó jé pé èdè Yorùbá yìí kan náà ní wón yàn láàyò ní sísó. Èyí fihàn pé kársáyé ni ède Yorùbá, gbajúgbajà sì ni pèlú.
Abé ìpín èdè alohùn ni ède Yorùbá wà gégé bi ògbéni Greeberg Jeseph se fi ìdí rè múlè. Ìwé atúnmo èdè WEBSTER náà sì sèrí sí i, tí ó sì fi èdè Yorùbá se àpeere èdè alohùn (toner language). Ìyen ni pe “ìgbá kò papò mo ìgbà, béè sì ni igbá yato sí igba”. Ohùn ni o fa ìyàtò ìtumò nínú àwon oro wònyí.
Kí a to máa na ìyé èdè àsáwò nínú oro èdè Yorùbá e jé ká á yara té pepe ìtúmò èdè ní ìbámu pèlú èrò àwon àwon onímò èdá èdè.
KÍ NI ÈDÈ
Ìfenukò lórí ìtumò èdè gégé bí àwon onímò èdá-èdè tí so ni “àbájáde àsopò àwon ìró tí a gbéjáde nípasè èémí àmísínú tàbí àmúsóde fún ìbárà eni sòrò láàrìn àwon omonìyàn. Àwon ìró tí a fí i, èémí gbé jáde ti a wá kànpò pelu ìlànà àwon ìmo èdá ede láti fún wa ni òrò tàbí ìso aseégbà ni à ń pen í ìra èdè. Bí àpeere, ìró ni:
/I/ nínú ilé /I + l+e= ilé/
/E/ nínú emu /E+m+u= Emù/
Yorùbá bò, wón ní “ibi à ń lo kò jìnà, ibi à ń yà sí ló pò”. Àyàbá ni gbogbo àwon wònyí jé. Àkàsò tì a óò gbésè lé lórí báyìí ni lati ménu ba àwon àbùdá (characteristics) èdè, ní èyí tí yóò jé ìkòríta ati gbàgbede fún isé yìí.
ÀBÙDÁ ÈDÈ (Characteristics Of Human Langauges)
1. Adamo (arbitrariness)
2. Iyipade (changeability)
3. Iso (spoken)
4. Ààtò ( systematicity)
Àbùdá èdè wònyí ni yóò jé ojú-òpó fún àpilèko yìí. Yorùbá bo, wón ní eku tí ó bá ti ń ojhúpòó, kì í si ònà tò. Tí a bá fi ojú ìgbà wo èdè, Yorùbá tàbí tí a lo òsùnwòn asiko láti se ìtúpale èdè Yorùbá, a le pín èdè Yorùbá sí ìsòrí tàbí sáà meta:
i. Sáà tàbí ìsòrí ede ìkàsì (archaic or non-casual language)
ii. Sáà tàbí ìsòrí ede Ojulowo (standard language
iii. Sáà tàbí ìsòrí èdè ÀSÁWÒ tàbí ìgbàlódé èdè (innovative language)
ÀLÀYÉ LÓRÍ ÀWON ÌSÒRÍ WÒNYÍ
Èdè ìkàsì:- èdè kàsì jé irúfé àwon òrò àbáláyé ti púpò nínú won tí da ohun igbagbe tàbí tí ó ti sonù pátápátá. Èyí ní pé irúfé àwon òrò béè kò jé lilo mo nínú èdè ojoojúmó, wón ti bá ìgbà lo. Àpeere irúfé àwon òrò béè kún inú àwon ewì àbáláyé fófó. Bákan náà a tún lè báwon pàdé nínú àwon èdè adugbo (dialects). Ògòòrò àwon èdè ìkàsì yìí ní wón ti di àdiséyìn tí eégún ń fiso nínú afo Yorùbá
Àpeere èdè ìkàsì.
(i) Òun làgbà tá í kóni lóràn bí ìwéré eni (Babalola 1967, 152)
Sùgbón nínú òrò ojoojúmó, mòlébí ti gba ipò lówó ìwere, òrò náà sì ti di èdè kàsì nínú èdè Yorùbá.
(ii) Iwo bù jó mi lójú olojò n so (Babalolá 1967b, p. 51)
Olojò ti di òrò ede ikasi, àlejò sì ti gba ipò rè.
(iii) A á lo Òyó eléèkerin èwèwè - túmò si èwè
(Olatunde O. Olatunju 1984, p42)
(iv) Òrúnmìlà wi ó dolókééé
Ifá mo ló dolóòjàdé (Olatunde O. Olatunji 1984, p42)
dolókééé - tumo sí kí ló dé
doloofàdé – túmì sí kò sí n kan
Àwpn òrò èdè ìkàsì wònyí ti parun, abawon rè lásán nìkan ni a kàn ń ri. Ìdí nìyí tí wón fi ń pè wón ni èdè ìkàsà (ohun tí ó ti parun)
Ojúlówó èdè Yorùbá: Èyí ni ìsòwó èdè àjùmòlò tí ó gbajúmò káàkiri ile Yorùbá. Kò ní kóhe nínú. O tèlé ìlànà òfin girama, ó je èdè àmúlò láàrin gbogbo ìlú torípé kò ní ohun tí ó je mó ena nínú kí á wo apeere:
Adé je isu
Mo lo sí èkó
Àjùmòlò ni awon gbólòhùn yìí, kò sí ìyapa and lórí won, èyí jé kí wón je ìtéwó gbà gégé bí Yorùbá àjùmòso.
ÈDÈ ÀSÁWÒ:- Ní báyìí, kí á kán lu agbami ìsòrí tàbí sáà èdè àsáwò tàbí igbalode èdè tí ó jé ìsòrí èdè keta gégé bí a se làá kalè. Ni àkókó, a tí so ni pa ohun tí à ń pè ni èdè, kí wá ni ìtumo àsáwò tí ó
OSUNWO IGBA TABI ASIKO LATI SE ATUNPIN
dúró gégé bí ìsòrí gírámà òrò àpèjúwe tí a fi yán èdè nínú fónsón ìhun “èdè àsáwò”. Ìdí ni pé òrò tí a bá fi yán òrò oruko gégé bí ìsàpèjúwe oro náà gbódò ní ìtumò tí yóò fi kún òrò oruko tí ó ń yán tàbí se àpèjúwe re.
Ní àwùjo Yorùbá, ìtumò àsámò ni ohun àjèji tí ó jeyo nínú ohun tí ó ti wà télè, tí jíjeyo re kò sàìse ènìyàn ní kàyéfì. Èyí fihàn pé ohun tí a bá pè ní àsáwò kì í se omo onílè níbíkíbi tí ó bá tí súyo, sùgbón tí awujo náà gbà á ní àlejò fún ìdí kan tàbí òmíràn, tí wón tipa àìlákàkún fara re mo ilé, tá apákan tàbí gbogbo àwùjo sì bèrè sí se àmúlò re. Fún ìdí èyí, èdè àsáwò ni awon àsàyàn èdè tàbí ìpèdè kan tí a kì í so télè ni àwùjo Yorùbá sùgbón tí àwùjo tàbí apákan lara àwùjo ti so di àsà, tí wón sì ń se àmúló rè.
Púpò nínú àwon èdè àsáwò wònyí ní ó jé pé àwon olorin, pàápàá julo àwon oní fújì ni o je olùdásílè àti atukò àwon ipade náà. Àsà ìgbàlódé ni wón ka èyí si. Tí won bá ti gbé òrò kan tàbí gbólóhùn kan jáde nínú orin fújì wònyí, won á fún un ní ìtumò, àwùjo á sì bèrè si, gbà á gégé bí eni gba igbá otí. Nípa báyìí, a di asa, àwon èèyìn á sì bèrè sí í fi se òrò so, á di ìtànkálè. Àària àwon omo onímótò ni èdè asawo yìí kógo já sí jù. Àwon omo ile-iwe náà bèrè láti alákòóbèrè títí de yunifásiti náà kó àkóyawó nínú siso èdè àsáwò. Èyí mú kí ó jé gbajúgbajà. Wón ti so ó di àsà ìgbàlódé. Bátàn ìsàlè yìí ni ó fi àpeere, ìlò ati ìtumò èdè àsáwò hàn.
Àkíyèsí nip é púpò nínú àwon èdè àsàwò wònyí n ó jé pé ìpìlè won bá èdè ojoojúmo mu, sùgbón tí àwùjo ti se àtúnro ìtumò won, tí ìlò rè sì ti yàtò. Fún àpeere, ìtumo ìpìlè gbájúè nip é kí á gbé ènìyàn lójú. Ìtumò tuntun tí fónrón yìí ni jìnà gédégédé sí ìtumò àárò ojó rè. Èyí mú ká ó dà bí eni pé a ti pàdé èdè ojoojúmò dà sí ohun tí ó je mó èdè ewì.
Gégé bi a ti so saajú, àwon àbùdá èdè omonìyàn méjì yìí
(i) Àbínibí
(ii) Ìyipadà
ni a ó lò láti se àtúpalè èdè àsáwò. Ìdí ni pe àwin àbùdá meji yìí ni ó je èsèntáyè fún àwon èdè àsáwò.
Àbùdá obínibí (arbitrariness) ni ó fún ènìyàn ni ànfàní láti le se àyídà àti àtúuro òrò ní ònà tí ó gbà mú kí ó fún wa ni ìtumò òtò. Ohun abíníbi yàtò sí abínikó, ohun ti èèyàn bá ti mò dájú, orísi àra ni èèyàn le fi dá.
Ni ìdàkejì èwè, àbùdá ìyípadà tí èdè ní náà jé òkan gbòógì nínú òpá tíó ń jé kí èbìtì èdè àsáwò ré síwájú. Àyànmò gbogbo èdè orílè ayé ni ki àwon òrò kan máa yí padà láti ìgbà dé ìgbà, kí èdè máa báà parun. Èdèkédè ti kò bá se èyí seése kí ó parun.
ÌHÀ TI AWON APÁ KAN NI ÀWÙJO KO SI ÀSÁWÒ ÈDÈ
Apá kan lára àwon èèyàn àwùjo lòdì sí síso tàbí gbígbó orísirísi àwon èdè àsáwò. Ìdí nip é enu àwon omo agbèrò, olókò, olórin (fuji) àti púpò lára àwon akékòó ti wón kà sí aláìlékòó ilé ni á sáábà ti máa n gbó àwon ìpèdè yìí lópò ìgbà. Béè ni, béè náà si kó. Ìdí abájo ní pé gégé bí apákan àwon èdá láwùjo se lódì sí síso tàbí gbígbo rè, èyí kò soódi àìtéwógbà ní àwùjo. Fún ìdí èyí, ìbàjédewà ni ó je lójú àwon onímò èdá-èdè. ‘
Ki n tó kádìí òrò mi nílè, àkíyèsí kékere kan nip é won máa ń se àtòpò tàbí àlòpò àwon èdè àsáwò yìí nínú ìtàkùròso. kí a wo àpeere yìí:
Olú: Túndé, mo é, mo yo sí Èkó ní àná. Nnkan kò jo ara won lóhùn ún. Díè lókù, mo go ara mi tán. Bóbò gbájúè kan fé máa gbémi mora ni oshodi, `ko mò pé èmi gba an soji, mo dáamò bajebaje. Bí ó se ń jù ú sími ní èmi náà ń hàn an, mo jé kí ó mò pé èmí náà jasi bàjé. Bí ó se ri pé èmí gan kò kèrè, ó kàn ká a nile ní mí ò go ara mi rárá, mí ò fí para.
Túndé: mo mò pé o soji ju gbogbo sèrérè yen lo. Télètélè rí, àwon ìpátá póńbélé ní a mò mó èdè àsáwò, sùgbón láyé òde òní, ó ti di ti gbogbo aye. Èdè àsáwò tí wà tipé, kò sèsè bèrè.
Orin
2528
6690
2006-12-22T15:14:22Z
Loadewole
101
New page: [[Orin]]
[[Oladejo Kafaya]]
`
OLADEJO KAFAYA
OHUN TÍ ORIN JE
Ní pàtàkì okan nínú àwon èyà, ewì ní orin jé. Ònà kan ò wojá orísìírísìí ní or...
[[Orin]]
[[Oladejo Kafaya]]
`
OLADEJO KAFAYA
OHUN TÍ ORIN JE
Ní pàtàkì okan nínú àwon èyà, ewì ní orin jé. Ònà kan ò wojá orísìírísìí ní oríkì tí àwon ènìyàn tí ó jé onímò tí fún orin.
C.M. Bowa so wí pé:-
Songs one purposeful atlempts to put
Into coherent words, thoughts
And feelings which may in their
State be fair from coherent
“Ohun tí a lè pè ní orin ní nnkan
tí a rò lókàn tí a sì ko jáde
nígbà tí o dàbí eni pé a rí àwon
nnkan lo sàjòjì tàbí ju agbára
wa lo; nígbà tí a rò pé òrò enu
lásán kò ní í le sàlàyé bí ohun
yìí se ká wa lára tó.”
ÈKÓ NÍPA ORIN
Orin jé òkan lára lítírésò alòhun Yorùbá sùgbón ní òde-òní òpòlopò àwon lítírésò alohùn Yorùbá ni ó wà ní kíkosílè. A gbà pé lítírésò alòhun ní orin sùgbón kí ní lítírésò?
Lítírésò tí ó wà ní opolo àwon bàbá wa lítírésò tía sòrò nípa rè le jé òrò geere, ewì? Eré oníse tàbí onítàn, Àwon oní gèésì kò gbà pé Yorùbá ní lítírésò nítorí ohùn ní àwon Yorùbá fín gbé lítirésò won jáde sùgbón àwon onímò tí o ti fun lítírésò ní oriki, sùgbón oríkì òjògbón Adébójè Babalolá (1967:7):- káàkan àgbáyé ó hàn gbangba pé ohnu tí ń jé lítírésò ní àkójopò òrò ní èdè kan tàbí ìjìnlè òrò tí ó já sí àrofò ìtàn, ewì, àló, ìròyìn tàbí eré onítan, ere akónilógbón sùgbón ORIN ní mo fè woo gégé bí àpeere lítírésò Yorùbá.
Orin jé ìkan tí o wópò láàárin àwon Yorùbá nítorí orin jé ìkan tàbí ohun ìdárayá, ere láàrín omodé, a fí orin bá ènìyàn tàbí àwùjo sòrò. Orísìírìsii orin sí lo wa ńilè Yorùbá àpeere orin tí mo fé yèwò ní ORIN ÌGBÉYÀWÓ tí a si mò sí EKÚN ÌYÀWÓ àti ORIN OMODE
ORIN ÌGBÉYÀWÓ
Orin Ìgbáyàwó wópò láàrín àwon Yorùbá nítorí ìgbéyàwó jé ìkan ìdùnú láàárin àwon Yorùbá, ohun èdùn gidi ní ó jé pé púpò nínú gbògbò àti ìdí igi àsà Yorùbá tí a ba wo-wá-wèhìn nípa àsà àti èsìn abínibí àti àdá yébá Yorùbá kòòkan, a o ri i pe àmúlùmálà tí fere gba Yorùbá lowo wa pin, òpòlopò ènìyàn ní o ge ìyàwó tí won tí gbe nípa ekún ìyàwó sùgbón ní ayé àtijó o je ìkan o- kunkudii fún omo tí o losí ilé-oko láti sun-u.
ojó ìbànújé papò mo ayò ni, sùgbón lójó yìí ìbànújé a teri ayò ba. ìbànújé yóó te’rí ayò ba nítorí pé odo iya ati bàbá ní omobinrin yìí tí n gbe láti ojó tí a tí bí i, ó mo níní-t’àní àwon òbi re, ó mo àsírí obi re awon obi re mo tire náà. omobìnrin náà ní àyè nílé bàbá re, ki a wa wo sunsun ki a so pe a yo omo náà kúrò bàbá re bí eni yo jiga. Aimo ohun tí omobinrin yóó ba nílé oko, àimò ìwà tí àwon ènìyàn tí o n lo ba níbe yóò máa si i orisiirisii nnkan ni o ma farahan nígba tí omobirin bá sunkún. àpeere méta
(i) lelele ní omobrin yoo maa ké wupe ki àwon obi àti agbaagba o súre fún òun
(ii) pèlu, ekun lójú ní omobinrin yóó maa fí opé àti imoore re han si awon obi re
(iii) pèlú èkun lójú ni omobinrin yoo fi ma se ìdárò ìpínyà oun àti àwon òré rè.
láàárò ìyàwó yóò ti bó sóde léyun tí àwon òbí rè bá ti júwe ibi gbogbo tí yóò dé fún un tán àwon egbé rè, omoge tí kò ì woléko yóò tèle léyìn.
Ìyá mí ní d’ódò èyin
Nó gbá ìre tèmi kí n tóó máa lo
Ire owó, ire omo
Ire, kí má fí àbíkú sewó
Ire kí n má rìn rìn se àgbà
Mo bí, mo bí n t’omo kóóko
Mo pò mo pò n’t’ omo mèrùwá
Àbí-jà-gì-lá’jà n’ t’èkútée lé
Ire, àbíkú l’elédèé bí, elégbé mo ní o
Orí ó níí fún mi l’àbì gbìn omo.
Èmí ní ng ó ma máa lo nùun
Èmi àkóbí onídùndún mo olórí osó
N ó máa lo nù-un
N ò nì í lò ìlo eja, t’ ó lo
Tí ò dé’ núu ‘ bú
N ò níí loìlo akàn.
Àní tó lo tí ò d’ odo.
ORIN OMODÉ
Orin omodé náà pò ní orísìírìsi ònà nítorí òrin ní a tí dárayá láàrín àwon. Àwon omodé náà fí orin náà kó ara won lékòó tàbí kí won fí bá ara wón wí lórí ìwà ìbàjé tí wón.
Àpeere orin omodé ní :-
(i) Búúrù o
(ii) Eni bi eni
(iii) Bóóbo
(iv) Worú
Búúrú o, bààrà o,
T’òtún yo, t’o si yo
E p’ara mó o,
T’ agbedeméjì yo fó fó!
Olórò bo o!
T’ohún yo, tòsì yo.
Sé kí n si i?
T’agbedemeji yo fó fó!
si í!
WÒRÚ
Wòrú, o, wòrú, oko
Wòrú, ó, wòrú odò
Wòrú pa, ‘ka f’eiye je
Mo dé ilé mo rò fún baba
Baba na wòrú jojo,
Wòrú dà? Eye ti gbé e lo
Lábé ògèdè lábe òrombó
O ti se d’ abe ata
Ide wéwé nit í orisà
Sekesete ni ti ògún
E ba mi kìlò fún bálè
Kí o fún mi lododo pakájà
Gbogbo wa lo’ògún job í o,
ORIN ÌDÁRAYÁ NÍ ILÉ-ÌWÉ ALÁKÒÓBÈRÈ
Nínú àwàdà náà ní a tí ń mo òótó. Ó se pàtàkì láti kókó tóka sí i wí pé àwon àgbà ní ó sèdá àwon orin yìí fún àwon omode tí wón jé omo-ilé ìwé alákòóbèrè. Ète ní won pa láti ko àwon omo ile-ìwé ní èkó ní ònà tí o lè rorùn fún won ju láti máa rántí. Lóòtó ní àwon orin yìí wa fún ìdárayá súgbón síbè, orín yìí nnkan ní wón dá dé lórí ní pàtó, tí wón jé kókó inú àwon omo yìí.
Àwon kókó inú àwon orin ìdárayá yìí je móàwon àsà àti ìgbàgbó àwon àwon Yorùbá lórísìírísìí, èkó ìwà tí o dára ní àwùjo àtí gbígba omodé ní ìmòràn, àsà ìsèlú, isé òòjó, eré òsùpá {fún ìdárayá} ìmótótó àti ìnáání ohun tí ń se teni. Ohun mìíràn ní ìlànà èkó-ìwé kíkà bí i ìsirà. Ìgbàgbó èsìn òkèère àti ìtáákà èdè. A lè pín àwon kókó yìí sí abé ìsòrí méta
(i) Àsà àti Ìgbàgbó àwon Yorùbá
(ii) Ìlànà èkó ìwé kíkà
(iii) Ìdárayá.
ÀSÀ ÀTI ÌGBÀGBÓ ÀWON YORÙBÁ
Ìgbàgbó Yorùbá á lórí ìbà jújú kì í se kékeré rárá nítorí ÌBÀ jé nkan lára àsà àti ìgbàgbó Yorùbá. Yorùbá gbàgbó nínú ajunilo, nítorí náà ó se pàtàkì láti kó omodé nípa ìbà jújú láti fi pon ènìyàn lé.
Tí omodé ba seré, tí àwon àgbà be ń ní ìkàlè, omodé gbódò júbà. Àpeere ìbà jújú ní ilé-ìwé alákòóbèrè:-
Í ba, Í ba, Í ba ba
Ìbà
Ì ba, Ì ba, Ì ba ba
Ìbà
Ìbà fún àwon tó o layé o
Ìbà fún àwon tó nilè o
eni bá jì nínú igbó
a júbà fún eni tó nigbó
Ìbà Ìbà Ìbà Ìbà
Ìbà fún omodé to bá seré
Tí omodé ba júbà àgbà
Ó dájú kò ní í sìse
Eti, Eh, Eh, Eh,.
ÌLÀNÀ ÈKÓ KÍKÀ
Àwon olùkó máa ń lo ìlànà orin láti ko àwon omo-ilé ìwé nì n nkan tí o máa sí won ní opolo. Nkan tí ó mú àwon ohun yìí wa yè ní àsà mò-ón-ko, mò-ónkà
Ìwé kíkó
Láìsí oko àti àdá
Kò ì pé o, kò ì pé ò
Ise àgbè ní isé ilèè wa
eni kò sisé, a màa jalè.
ÌDÁRAYÁ”-
Àwon omo-ilé-ìwe máa ń fí àwon orin dá ara won lára yá. Wón lára le ko irú orin béè láti se èfe tàbí fi se èébú.
Àpeere orin ìdárayé láàrín àwon omo ilé-ìwá:-
Kí lagba fún won?
Bóòlù
Kí la lò fún won?
System
Èló la fún won?
4 – 0
(2) Ebí ń pa tísà
Ó yígbó èynìn lo
Tákútè mu lésèè
Ó rugi àkóba
(3) Kin mo fe fí olè se
láyé tí mo wá?
kí mo fé fi olè se
láyé tí mo wá
laiye fí mo wa
kàkà ki jalè
ma kúkú se erú
kí mo fe fí olè se
láyé tí mo wá.
Ení bá jalè a délé ejó
Eni ba jalè a dele ejó
A délé ejó
Adájó a wa fi èwòn tí lesè.
Koko
2529
6691
2006-12-22T15:17:57Z
Loadewole
101
New page: [[Koko]]
BALÓGUN ABDULAFIS TÚNDÉ
IGI KÒKÓ
Ise ti o nipon ti o sin i oruko julo ni orílè èdè Yorùbá ni ise àgbà wipa ise yin i a se n ri ...
[[Koko]]
BALÓGUN ABDULAFIS TÚNDÉ
IGI KÒKÓ
Ise ti o nipon ti o sin i oruko julo ni orílè èdè Yorùbá ni ise àgbà wipa ise yin i a se n ri òpò irè oko olówú-iyebíye fà yo kuro ninú èrùpè ti a n ta fi gba owo gobo. Sùgbon irè oko ti o gba ori nínú ise ògbìn ni ilè yin i ‘kòkó’. Bi o ba se pe ewéko n le soro gegebi ènìyàn ni igi kòkó iba so fun wa pe iran baba nla on ki ise ara ile Afrika rara. A n pe kòkó ni Theobrama cacco ni ìjìnlè oruko awon ohun ogbin. A lè pín in si orisi meta, awon eyi ti i se criolo, Intario ati forastero. orisi eyi ti o wópò ni ile wa nibi yii ni a n pè ni Amelonado forastero.
Kòkó je igi igbo inu egàn Amazon ti àfonífojì ORINOCO ni Gúsù Améríkà. Lohun, a gbo wipe igbo ni igi koko je. Kò jojú rara. Nígbà tí ó pè okan nínú àwon omo ìlú spain mu eso igi yi koja si erékùsù Fernando-po. Ni akoko yin i ògbéni tete kwesi, omo ilè Àgènyìn kan se ise ni erekusu yi; ogbeni yin i o sì mu eso yi de ilè Ghana, ti a si koko gbìn-ín ni ilè ilu Ekuapem mampon odun 1879. ki o to di àsìkì yin i a gbo wipe akòwé pataki kan ti oruko rè je Benego ti gbìnín si apá ilu Bonny ni ile Nigeria. A lè pe akoko yin. 1874. Kòkó gbígbìn de ile wa ni nnkan bi odun 1885 nígbà tí olóògbé òkènlá gbìn-ín si ibi ti a mo ni oke-nla leba ìlúgbùn. Àlúfà-ìjo, Oyebode, gba awon eso koko ni ogba ohun ògbìn ni èbúté mèta ni odun 1889, o sì gbìn won si olódó ati Akínyelé. Bishop Phillips ni o koko gbin kòkó ni ilesa ati Ondo ni nkan bi odun 1896.
Kòkó gbíngbìn fe ibi ti o tutu, ti o sere je inu eròfò, ti o rona mu ooru díè. O korira òjò ìgbà gbogbo. Láti mò ilè tí o wúlò fun gbingbin koko, a o bu erùpé díè nibi ti a fe lò, a o bu omi rin ín, á o ra á rodo-rodo ni àtélewó. Ti o ba yi gbororo, ti o si dà bi ekòló, eyi fi hàn ípé ilè náà dara niyen. Bi ilè náà ba se pupa tabi dáni tó ni o se dara tó.
Ti aroko bat i ri ilè ti yio lò fun gbingbin kòkó, yio ju igbo, yio sige awon igi ràbàtà-ràbàtà inu igbo náà lulè. Bi àwon wonyi ba gbe tan yio ko won jo, yio sit i ina bò won. Nígbà tí eyi ba pari, agbe yio gbin àwon igi oníbòòji bi ògèdè, kókò àti àwon míràn. Àwon igi wònyí ni yio síji bo àwon koko ti a gbìn náà. Bí àgbè ba fe, o lè ló àwon ogbin kòkó ti o rà ni okò ògbìn ijoba.
Nígbà tí àwon ohun ogbin jije ba to wóórè, agbe a hú isu rè, a be ogede rè, a hú kókò rè, a sir i i wipe kòkó ti o to da duro nikan ni o sékù. nibi ti kòkó kò ti hù agbe a tun un gbìn. Nígbà tí yio ba fi to odun meji ti a gbin kòkó yio fi máa di igi. Ti àrùn kankan kò bad a igi kòkó láàmú, odun meta si merin ni igi koko yio beresi maa so èso. Nínú àwo àrun ti o máa n yo kòkó lénu ni awú (swollen shoot), kòrìkòrì (black pod) ati joríjorí (capsid).
Ní ìdágbá-n-dágbá ni oloko yio máa ro inu oko re ki arun mase kolu àwon igi koko. Oko kòkó, gege bi a ti so, fe ibòòji, idi si niyi ti a kò fi gbódò ge gbogbo àwon igi ńla ńla lule. Ti àrùn onise agbe ti ijoba mò ki won lè mójúto o. Lóde oni, a ti ni opolopò egbògi ti a fi ń fín kòkó.
Ti igi kòkó ba ga tan, o sáábà ga to ìwòn esè bàtà ogún si ogbòn. Egbò rè a lo si ilè tààrà, àwon eka rè si pò. Awon ewe re a máa dudu minimini, won a sì ko oju si orun. Bi kòkó se so dara, o sì léwà pupo. Ni akoko, yio yo àwon itanna yio re dànù, àwon páádi yio sì dipo won. Awon páádi yio máa dàgbà, won yio si máa pón. Ti ènìyàn ba wo oko kòkó ti o pon tan yio ri ise ribiribi ti Èdùmàrè se.
Nígbà tí àgbè yío ba kóóré, yio mu akòó, ti i se ohun-èlò fun kíká kòkó dani. Eyiyi ni àrúgògò ti a ná sókè ti a fi n ka àwon ti o ga kuro lara igi koko. Àdá ni a fi n ja àwon páádi ti oba wà ni àrówótó. Bi o se ń já àwon páádi wonyi ni yio máa kó won jo si isale igi kookan. Àwon obinrin ati omo agbe yio sì máa kó won jo si ibikan. Nígbà tí o ba ko won jo tan, oun pelu àwon olùrrànlówó re yio yo ada ti àwon páádi náà. Won yio máa bu páádi náà gbegede, àwon iyawo ati omo yio sì maa wo àwon eso inu won páádi kòòkan ní to ogún si ogójì eso nínú.
Omi eso kòkó dun pupo, o si ni pa eni bi emu, àwon omode si seran láti maa muu. Nítorí náà ni a se so wipe siko ìgbádùn ni akoko wiwo kòkó. A ń díbà eso kòkó fún nkan bi ojó méfà. Ní igbà kòòkan ni a o máa yí won padà. Nígbà tí a ba se eyi tan, a o kó won sori ení pàkìtí nínú òòrùn lati sá won. A o máa rú won nigba gbogbo ki apa kan ma ba gbe ki apa keji sì tutu. Ni ìròlé, a o kó won wo ile, a o sì pada sá won ni ojo kejì. Diedie ni won yio máa sá àwon eso náà titi won yio fi gbe.
Bi won ti n gbe tan ni a ko won sinu àpò ti a si ń tà won fun àwon onísòwò kòkó. Awon wonyó náà a sì jà won si ilu òyìnbó, nibi ti a ti n lo eso kòkó fun àwon ohun jíje, mímú àti ìpànu.
Oro Yoruba
2530
6692
2006-12-22T15:23:39Z
Loadewole
101
New page: [[Oro]]
[[Oro Yoruba]]
[[Fajemirokun, Akinola]]
FAJEMIROKUN AKINOLA
ÀWON ÒRÒ TÁA NI LÓNÌÍ NÍNÚ ÈDÈ YORÙBÁ NÍBÒ ÀTI BÁWÒ NI WÓN SE SÈWÁ?
...
[[Oro]]
[[Oro Yoruba]]
[[Fajemirokun, Akinola]]
FAJEMIROKUN AKINOLA
ÀWON ÒRÒ TÁA NI LÓNÌÍ NÍNÚ ÈDÈ YORÙBÁ NÍBÒ ÀTI BÁWÒ NI WÓN SE SÈWÁ?
ÌTÒLÉSEESE KÓKÓ-ÒRÒ.
* Láti inú èrò, ìgbàgbó, ìsèse àti èsin àbàláyé.
* Àwon òrò tí a yá láti inú èka-èdè tí ó jé ti Yorùbá
* Oro láti inu ede lárúbáwá ti a yá wolé tí a si so wón si òrò Yorùbá.
* Àwon oro tó wolé nítorí sáà òwò erú
* Àwon òrò ti ó je pé nínú orin ìbílè tàbí ewì abalaye ni won fi hun wón jade
* Àwon ìlònà ti Àwon onímò òde-òní lo lati sedà òrò Yorùbá.
* Ipa ti awon akòròyìn kó
* Sínsín àwon elédè gèésì je.
Yorùbá wà lára àwon ìran ti ó ní òrò tí ó dùn mòrànyìn-moranyin jùlo. Nígbà tí a bá sàyèwò ibití orísun àwon òrò wònyí ti wá, a óò mò pé olórí pípé ni àwon tí ó hun wón. orísun àwon òrò Yorùbá mìíràn bamileru; àwon mìíràn ní ìtàn kúkúrú tàbí gígùn. A máa ń gbó ti wón máa ń so pé òrò kán dìtàn. Ìtàn náà ń máa dòrò. Èyí ni ohun tí mo sàkíyèsi nínú ìwádìí mi ojoojúmó. Ohun ti mo nílókàn ni pe gbógbó òrò ajemórúko tí ó jé ògidi òrò Yorùbá yálà nnkan alailemi tabi abèmí, eranko tàbí ènìyàn ló máa ń ni itan kekese tábì gigun níwònba díè tí ó ń so mó won.
Ní ìbèrè pepe, inú èrò, ìgbàgbó, èsìn àti láti inú ìsèse ni àwon òrò Yorùbá tí a kókó ń lo ní ìbèrè páà nínú èdè Yorùbá tí wa. Itàn jé kí á mò pé nígbà tí a fi orí ìran Yorùbá selè sí Ile-Ife, iyen ibi tí ile ti n fe. Ife jé kí wón mò pé enìkan wà tí ó ń jé oní-odù omo ara – olodumare. Wón ní oun ló se ohun gbogbo. Èrò won nip é kò séé kò lójú, àyàfi tí wón bá rán àwon èdá kan tí orí sà dá-orisa sí won. Ifa so pé ìwà ni orúko èdá ti olodunmare kókó dá. Ìgbà tí Olodùmàreè se ìwà ni á ń pè ní ìgbá ìwásè láti inú osó igbó ní a ti sèda òrò náà òsoogbo àti béè béè lo. a le wa ríi pe inú ohun tí wón gbàgbo ni won ti yo gbogbo àwon òrò wònyí.
Nígbà tí àwon èyà Yorùbá bèrè si tàn káàkiri, won bèrè sí ní àwon òrò kan tí ó yato sira nítorí àjose won pèlú èyà mìíràn. Idimùyen, tí a fin í èka-èdè. Àwon oro kan wà tí wón wá láti inú èka-èdè Yorùbá. Àwon wonyí fikún òró tí ó wà nínú èdè wa, fún apeere àpótí náà ni a n pe ni ìpèkùn tàbí òtìtà.
Ní awon àkókò kan, èdè Yorùbá ní ajose tímótímó pèlú èdè lárúbáwá. Bi kìí bá se pé wón so fún ènìyàn ni òpo eniyan ni ko òpolopò òrò ni Yorùbá yá láti inú èdè Lárúbáwá. Fún apeere, bí a bá so pé Mósálásí, alumogaji, alikamo, keferi, bìlísì, aniyan sáà, sànmónì, gbogbo àwon oro wònyí pátá láti inu èdè Lárúbáwá ni a ti yá won. Ohun ti wón tun osi ni Musalli, al-miquss, al-qamh, kafir(un), iblis, niyyat, Sa’ah Zaman.
Ni àwon àkókò òwò eru, àwon oro kan wonu èdè wo tó jé wí pé láti ilè tí o jinna réré ni wón ti wá. Fún apeere àwon tí wón ń so èdè potugi so pé àwon òrò kan bí Agbádá, won ni oro inu èdè àwon ni, àmó ko gba àmì kannáà sórí. Bákan náà ni a le ri àwon òrò Yorùbá nínú èdè àwon ará ilè sàró.
Kò ju nnkan bi èwádún méèdógún séyìn lo tí a bèerè sí ko èdè Yorùbá sílè. A ko le è fiwé igba tí ati bèrè sí ko èdè Gèésì sílè. Síbè, àwon onímò èdè Yorùbá, àwon apohùn àti àwon akéwì ti rúnps-runse síi, wón sit i gbó orísirísI ìlànà kale lati seda àìmoye òrò Yorùbá.
Ìlànà àkókó tí wón kókó lo níbi orúko Yorùbá ni pé, won máa ń so odindi gbóplóhùn di orúko ènìyàn. Fun àpeere Olanyonu- gbolohun kan ni, oluwadamilare – gbólóhùn ken ni ká fi ìyèn mo béè Ìlànà mìíràn tí wón lò láti fi sèdá òrò Yorùbá mi èyí tí a ń kó nínú ìmò modófójì èdè Yorùbá. Èyí nì ìlànà ìsèdá òrò nipa lílo àfòmó ìbèrè pèlú àwon òrò kan tí ó ti wà nílè télè. Fún àpeere láti ara yò dùn kà, a sede awo oro bíi. ayò, àdun; ònka. Níbí báyí, a so àfòmó ibèrè mó àpólà-ise. A tún ní àfòmó-ìbèrè òní:- A lè fi sèdá àwon òrò bíi alákòwé, oní a ko ìwá. A tún ní àfòmó àárín bíi ilé kí ilé-ilekile. orísI ìsèdá oro yìí tún kan ìlàná apetunpe kíkún àti eléba fún àpeere gbètugbètu- ìlànà àpètúnpè kíkún ni àti kíkí –ìlàn àpètúnpè elébe ni.
Ajóbèlá ni awon akòròyìn náà, àwon náà se díè nínú olè. Awon òsìsé ilé-isé asòròmágbèsì àti tí amohunma woran ni o sèdá àwon òrò kan nínú èdè Yorùbá tí ó jé wí pé béè ni a sì ń lò wón títí di òní-olónìí. Fún àpeere ní sept 13 1987, ilé-isé telifísàn ti Ìbàdàn, iyen N.T. A. ló òrò náà òmó hùnmá wòrán fún ìgbà àkókó. Gègé bí òjògbón Bamgbose ti so nínú àpilèko re kan, ó so pé àwon onírò yìn orí èro amohun maworan ni o sèdá àwon òrò bíi: adiounjalè, òmòwé, agbanisísé, owó-ìtanrà, ile-ìtua àti bee béè lo. Gbogbo ìwònyí ni o fi ń kún òrò inu èdè Yorùbá.
Àwon oro kan wá nínú èdè Yorùbá tí a fe itumo won séyìn; iyen ní pé wón ni ìtumò méjì tàbí ju béè lo. Eyi seese lati le lo àwon oro wónyí ni àwon apá ibòmíràn kí wón sì ní ìtumò mìíràn. Fun àpeere àfòmó, àte, àpólà.
Àwon onímò mìíràn bíi: Abiodun Ogunwale so pe àwo òrò kan wa ti won fe ìtumò ohun ti àwon òrò wòny tóka sí séyìn fún apeere okò; kèkél òké abbl.
Nítorí egun tó wonú eran àti eran tó ti wonú eegun, ojoojúmó ni a ń lo ìlànà òrò ayalo afetiya lati fi ya orísirísí òrò wolé sínú èdè Yorùbá láti fi dípò òrò tiwa. Èyí ko túmòsí pe a ko ni oro tí o wà nílè télè fún àwon òrò tí a yá yìí. A ko le menukan, àwon àpeere irú àwon òrò wònyí nítorí won pòlo jantirere Yorùbá ni. Okùn ko le gun gun gun, kó gun titi kí a máa mo ibití ó ti gùn wá. Ìbi kan ni kinní kun áá ti wá. Eni kan kò sì déédé jábó láti orun.
Nítorí náà, o ye kí a mo orísun ibi tí àwon oro tí à a je àti ohun tí ó jemó isembaye wà.
ÌWÉ TÁA FI SÈWÁDÌÍ
The Adventure of Obatala: Yemí Elébúùbon
English in Suppresive Inteferece: Ayokunle Ekundayo,
Àgbéyèwò Àwon Wúnrùn Àyálò nínú Èdù Yorùbá: (1986/86) Sànúsí oyébódé mósè.
Iwo (Ilu)
2531
6693
2006-12-22T15:28:05Z
Loadewole
101
New page: [[Iwo]]
[[Busari, Ifeoluwa Olubunmi]]
BÚSÀRÍ ÌFÉOLÚWA OLÚBÙNMI
ORÍRUN ÌLÚ ÌWÓ
Kò sí àkosílè àsìkò tí a dá ìlú ìwó sùgbón ìtàn àten...
[[Iwo]]
[[Busari, Ifeoluwa Olubunmi]]
BÚSÀRÍ ÌFÉOLÚWA OLÚBÙNMI
ORÍRUN ÌLÚ ÌWÓ
Kò sí àkosílè àsìkò tí a dá ìlú ìwó sùgbón ìtàn àtenudénu so fún wa wi pé omo oba Adékolá Tèlú ní ó bèrè ìdílé Oba síje ní ìlú ìwó. Tèlú yìí jé àkóbí Omokùnrin Obabìnrin kan ní ilé-ifè. Orúko Obábìnrin náà ni Lúwò Gbagidá. Tèlú kúrò ní ilé-ifè láti wá te ìlú-ìwó dó. Ìtàn fihàn wá wí pé ibi tí ó kókó dé sí ní ibi kan tí à ń pè ní Ògúndigbàró, èyí tí ó wà ní ibi ti odò òsun àti Obà ti pàdé. Tèlú àti àwon emòwá rè wà ní ìbùdó yìí fún ìgbà díè kí ó tó dip é sànpònná lé won kúrò ní ìbùdó yìí. Ohun mìíràn tí a tún lè wí pé ó se òkùnfà kíkúrò ní ògúndìgbàró ni wí pé, ó jé ilè eròfò kò sì seé dáko rárá.
Tèlú dífá, ifá sì so fún Tèlú wí pé kí ó máa lo si ibi kan tí à ń pè ní ìgbó-oríta. Wón gbéra wón sì lò sí igbó-oríta, níbi tí a ti gbó pé ibè ni Oba Adékólá Tèlú kú sí. Jìkánmù ló gba ipò olórí àwon arìnrìnàjò. Sùgbón won kò tíì pé ní igbó-oríta tí ààrùn sànpònná yìí tún bé sílè Jìkánmù tún ye ifá wò, ifá ní kí wón tèsíwájú, kí wón máa lo títí won yóò fid é ìdí igi àbàmì kan tí àwon eye odíderé fi orí rè se ibùgbé. Ohun tí jìkánmù se nip é, ó rán díè nínú àwon ìjòyè rè kí wón lo wá igi àbàmì yìí. Lóòótó wón ń igi wón si jábò fún Jìkánmù. Ní kánkán igbogbo won gbóra wón ń lo sí ibùdó tuntun yìí sùgbón ó se ni láànú pé Jìkánmù kò dé ibùdó yìí tí ó fi kú. Ibi tí ó kú sí yìí ni wón ń pè ní Obá dáké tàbí Adééké títí di òní yìí.
Oba pààrín tíi se òmò Jìkánmù ni ó gba ipò bàbá rè gégé bí Olórí. Oba pààrín yìí ló so fún àwon omoléyìn pé “E jé kí a lo wo ibè ná” Níbi òrò yìí ni Ìwó ti yo jáde. Ìtàn tún fi yé wa pé nígbà tí wón dé ibùdó tuntun ni Jìkánmù so pé “E jé kí a máa wò ó bóyá yóò sàn wá”. Eléyìí tó mù kó jé nínú òrò méjèèjì yìí, ohun tí ó je wá lógún ni wí pé méjèèjì náà lo fenu ba Ìwó.
Kì í se wi pe òfìfo ni pààrin bá Ìwó nígbà tí ó dé, ó bá àwon ode méjì ti orúko won ń jé obagìdìgbò àti Bekú. Àwon méjèèjì ni wón gba pààrín gégé bí oba aládé. Bí àwon emèwá Oba pààrin ti dé ibi tí wón w`adi òní yìí ni wón yára kó ilé kan. Ilé náà yára parí tó béè tí ó fi jé wí pé ilé Olóyàá ni à ń pe ilé náà di òní olónì. Ibè náà ni wón sin òkú pààrín sí
Eko Nipa Ihuwa I
2532
6694
2006-12-22T15:32:14Z
Loadewole
101
New page: [[Eko Nipa Ihuwa]]
[[Anowo, Motunrayo Abimbola]]
ANOWO MOTUNRAYO ABIMBOLA
ÈKÓ NÍPA ÌHÙWÀ
Gégé bí òwe Yorùbá tó so pè ìwa rere ni èsó èn...
[[Eko Nipa Ihuwa]]
[[Anowo, Motunrayo Abimbola]]
ANOWO MOTUNRAYO ABIMBOLA
ÈKÓ NÍPA ÌHÙWÀ
Gégé bí òwe Yorùbá tó so pè ìwa rere ni èsó ènìyàn àti pé orúko rere ó sàn ju wúrà àti fàeákà lo. Yorùbá gbàgbó púpò pe ìhùwàsí se pàtàkì láwùjo àti pé kí wón tó lè bá enikéni ní àjosepò, onítòhún gbódò ní ìhùwàsí tí ó dára èyí tí wón máa ń pè ní omolúàbí.
Yorùbá gbàgbó pé ìhùwàsí ènìyàn gbódò dára àti pé òrò enu se pàtàkì. Yorùbá gbágbó pé omolúàbí gbódò ní ìkóra-eni-níjanú nítorí wón gbágbó pe bí inú àti okàn ènìyàn ti rí ni òrò enu rè yóò se rí. Ó gbódò ní òrò rere lénu gégé bí òwe Yorùbá tó so pé ohun rere ló ń yo obì nínú àpò.
Eni tí ìhùwàsí rè bá dára, o gbódò jé eni tí o máa ń kí ènìyàn dáadáa. Ní àwùjo Yorùbá, ìkíni jé ohun tó se pàtàkì to se koko. Gbogbo ìgbà àti àsìkò ni Yorùbá ni bí wón tí n kí ara won kódà ní àwon ìgbà tí àwon eyà ilè Áfíríkà mìíràn kò kí ń kí ara won, Yorùbá máa ń ní bí wón ti ń kí ara won. Omo tàbí eni rere tí ìwà rè dára gbódò mo ìkíni dáradára. Bí ó bá jé okùnrin tí ó bá fé kí enikéni tí onítòhún sì jùúlo, ó gbódò dòbálè láti kí onítòhún ni, bí ó ó bá sì je obìnrin yóò fi oníkún méjèjì kúnlè. Eléyìí fi hàn pé omo tí a bí tí a gbé raná ni.
Eni tí ìwà rè bá dára gbódò jé eni tí kò ní àsejò, ó gbódò mo ìgbà tí ó ye kí ó dáwó dúró àti ìgbà tí o ye kí ó tè síwájú nínú ohunkóhun tó bá ń se. Ó gbódò mo bí a se sí fi ogbón se nnkan débi tí kò fin í kojá aye rè. Lára ìwà rere ni pé ki ènìyàn mo nnkan tí ó ye kí òún se ní àsìkò tí óye kí ó se é, kò ní dúró kí ó dìgbà tí wón bá so fun kí ó sisé kó tó mò pé óye kí òun se é.
Ohun mìíràn tó tún se pàtàkì ní àwùjo Yorùbá ni ìbòwò fún àgbà. Wón gbágbó pé omo tí ó bá fé tó àgbà gbódò bòwò fágbà, ó gbódò máa wo àwòkóse àwon àgbà sé Yorùbá bò wón ni “Ogbón ológbón kìí jé kí á pe àgbàlagbà ní wèrè. Kò wá kí ó se àgbàlagbà nìkan ni omolúàbí máa ń bòwò fún. Àtomodé àtàgbà ni ó máa ń bòwò fún.
Ìwà rere máa ń fojú fo àsekù tàbí èsè. Bí ènìyàn bá seni, gégé bí oníwà rere, ó ye kí èyàn fojú fo èsè náà. Ìwà rere ni kí ènìyàn máa ní èmí ìdáríjì, ó gódò jé eni ti okàn rè mó, tí ko kí ń di èyàn sínú.
Ìwà olè jé ohun kan tí àwon Yorùbá kò fé ní àwùjo won. Yorùbá máa ń pòwe pé ‘eni tó bá jalè léèkan bó bá dàrán borí, aso olè lódà bora. Olè jíjà jé ohun ti àwon Yorùbá máa ń gbémú sókè láàárín àwùjo won. Tí wón bá mú eni tí ba jalè, wón máa ń di erù tàbí ohun tí irú eni béè bá jí lé e lórí, won á mu u lo si àárín ojà, àwon omodé ìlú yóò wa máa korin lé eni náà lórí, tàbí kí wón máa le oko bàá.
Iró pípa tún jé ìwà ìbàjé tí ko jé ìtéwógbà ní àwùjo Yorùbá. Àwon Yorùbá gbàgbó pé eni tí ó bá paró máa jalè, olè ló sì bomo jé.
Àwon ìwà mìíràn tí kò jé ìtéwógbà ní àárín àwùjo Yorùbá ni àwon ìwà bíi àgbèrè, ìrénije, ìmotaraeninìkan, ìkà, ahun, wònbílíkí, ati béèbéè lo
Gbogbo àwon ìwà búrukú wònyí ni wón kò jé ìtéwógbà láààrin àwùjo Yorùbá eni tí ó bá ń wùwà rere tí kò sì ní àwon ìwà búrurú wònyìí ni Yorùbá máa ń pè ní omolúàbí.
Ogbomoso
2533
6695
2006-12-22T15:36:05Z
Loadewole
101
New page: [[Ogbomoso]]
[[Alamu Oluwasegun Adewusi]]
ÀLÀMÚ OLÚWASÉGUN ADÉWÙSÌ
ÌTÀN SÓKÍ LÓRÍ ÌLÚ MI ÒGBÓMÒSÓ.
Ogunlolá je ode, ògbótari, tí ó mòn ...
[[Ogbomoso]]
[[Alamu Oluwasegun Adewusi]]
ÀLÀMÚ OLÚWASÉGUN ADÉWÙSÌ
ÌTÀN SÓKÍ LÓRÍ ÌLÚ MI ÒGBÓMÒSÓ.
Ogunlolá je ode, ògbótari, tí ó mòn nípa ode síse ó féràn láti máa lo sísé Ode nínú igbó ti a máa ni ìlú Ògbómòsó tí à pè ní igbó ìgbàlè, sùgbón okòrin yii ti o je ogunlolá se Baale àdúgbò tí ó Ogunlolá gbé nígbà nàá. Baale o ríi wí pe Ogunlolá gbé àdùtú àrokò náà lo sí òdò Aláàfin. Aláàfín àti àwon emèwà rè yìí àrokò náà títí, wón sì mò ó tì. Pèlú líhàhílo, ìfòyà, aibale okàn nípa OGUN ÒGBÒRÒ tí ń be ló de Òyó, kò mú won se ohunkóhun lórí òrò Ogunlolá, wón si fi í pamó si ilé olósì títí won yóò fi ri ìtumò sí àrokò náà.
Ní ojó kan, Ogunlolá ń se ode nínú igbó ìgbàlè-àdúgbò i bi tí Gbòngàn ìlú ògbímòsó wà lonìí. Igbó yìí, igbó kìjikìji ni, ó sòro dojúkò kí jé pé ode ní ènìyàn, kó dà títí di ìgbà tí ojú tí là sí i bí odun 1935, èrù jéjé l’o tún jé fún òpòlopò omo ìlú láti wò ó ńitorí wí pé onírúurú àwon enranko búburú l’ó kún ibè. Àní ni odún 1959, ikooko já wo Ile Ògúnjé ńlé ni ìsàlè-Àfón gégé bi ìròyìn, ikooko já náà jáde láti inú igbó ìgbàlè yìí ni àwon ALÁGÒ (àwon Baálè tí wón ti kú je rí ní ògbómòsó, tí wón sì jé elesin-ìbílè) máà ń gbé jáde nígbà tí oba àti àwon omo rè bá ń se odun ÒLÈLÈ. Láti pa á mó gégé bi òpe títí di òní, nínú Gbòngàn Ògbómòsó ní àwon Alágà náà ń ti jáde níwòn ìfbà tí ó jé wí pé ara àwon igbí ìgbàlè náà ní ó jé. Ogunlolá kó tí í tin jìnnà láti ìdí igi Àjàbon (ó wá di òní) tí ó fi ń ri èéfín. Èéfín yìí jé ohun tí ó yá à lénu nítorí kò mò wí pé iru nnkan béè wà ní itòsí rè Ogunlolá pinnu láti to pasè èéfín náà ká má bá òpò lo sílé Olórò, àwon ògbójú ode náà rí ara won, inú swon sí dùn wí pé àwon je pàdé. Oruko àwon tí wón je pàdé awa won náà ní:- AALE, OHUNSILE àti ORISATOLU. Lèyìn tí won ri ara won tan, ti won si mo ara won; wón gbìdánwò láti mo ibi tí Olukaluku dó sí ibùdó won.
Nínú gbogbo won Ogunlola níkan l’ó ni ìyàwó. Wón sì fi ìbùdó Ogunlolá se ibi inaju léyìn ise oojo won. Lórùn-ún-gbekun ń se èwà tà, ó sí tún ń pon otí ká pèlú; ìdí niyìí tí o fi rorun fún àwon òré oko Lórùn-un-gbékún láti máa taku-ròso àti lati máa bá ara won dámòràn. Bayíí, wón fí Ogunlola pamó sí òdò Olósì. Ìtàn fi yé wa wí pé Oba Aláàfin tí ó wà nígbà náà ni AJÁGBÓ. Rògbò dèyàn àti aápon sì wà ní àkókò ti Ogunlolá gbé aro ko náà lo si Ààfin Oba; Ogun ni, Ogun t’ó sì gbóná girigiri ni pèlú-Orúko Ogun ni, Ogun náà ni OGUN ÒGBÒRÒ. Nínú ilé tí a fi Ogunlola. sí, ni ó ti ráńse sí Aláàfìn wí pé bí wón bá le gba òun láàyè òun ní ìfé sí bí bá won ní pa nínú Ogun ògbòrò náà. Eni tí a fi tì, pàrowà fún Ogunlola nítorí wí pé Ogun náà le púpò àti wí pé kò sí bí ènìyàn tilé lé è ní agbára tó tí ó le ségun olòfè náà. Won kò lée se àpèjúwe òlòté náà; wón sá mò wí pé ó ń pa kúkúrú, ó sí ń pa gigun ni.
Aláàfin fún Ogunlolá láse láti rán rán òun lówó nípa Ogun ògbòrò náà. Aláàfín ka Ogunlolá sí eni tí a fé sun je, tí ó fi epo ra ara tí o tún sún si ìdìí ààro, ó mú isée sísun Yá ni. Alaafin súre fún Ogunlolá. iré yìí ni Ogunlola bà lé. Ogunlolá dójú Ogun, ó pitu meje tí ode pa nínú igbo ó se gudugudu meje Yààyà méfà. Àwon jagun-jagun Òyó fi ibi ota gunwa sí lórí igin han atamatane Ogunlolá, Ogunloá sì “gán-án-ní” rè. Nibi ti ota Alaafin yìí tí ń gbiyanju láti yo ojú síta láti se àwon jagun-jagun lósé sé ofà tó sì loro ni olòtè yìí ń ló; mó kèjè ní Olòtè kò tí ì mórí bó sínú tí orun fi yo lówó Ogunlolá; lorun ló sí ti bá Olòtè; gbirigidi la gbo to Olòtè ré lule lógìdo. Inú gbogbo àwon jagun-jagun Òyó sì dún wón yo sèsè bí omodé tí seé yò mò eye. Ogunlolá o gbé e, o di òdò Aláàfin; nígbà yìí ni Aláàfin to mo wí pé Elémòsò ni ń se alèsà léyìn àwon ènìyàn òun.
Bayìí ni Ogunlolá se àseyorí ohun ti ó ti èrù jèjè sí okan àyà àwon ara ilu òyó. Aláàfin gbé Osiba fún Ogunlolá fún isé takun-takun tí ó se, o si rò ó kìí ó dúró nítòsi òun; sùgbón Ogunlolá bèbè kí òun pasà sí ibùdó òun kí ó ó máa rańse sí òun. Báyìí Aláàfin tú Ogunlolá sílè láàfín nínú ìgbèkùn tí a fii sí kò ní jé àwáwí rárá láti so wí pé nínú ìlàkàkà àti láálàà tí Ogunlolá se ri èyín Elémoso ni kò jó sí pàbó tí ó sí mú oruko ÒGBÓMÒSÓ jade. Erédì re nìyìí Gbara tí a tú Ogunlola sílè tán pèlu ase Alaafin tí ó sì padà si ibùdó rè nì ìdí igi Àjàgbon ni bí èrò bá ń ló tí won ń bó, won yóò máa se àpèjuwe ibudo Ogunlolá gégé bíí Bùdó ò-gbé-orí-Elemoso; nígbà tí ó tún se ó di Ògbórí-Elemòsó kó tó wà di Ògbélémòsó; sùgbón lónìí pèlú Òlàjú ó di ÒGBÓMÒSÓ
Ile Olujii
2534
6696
2006-12-22T15:42:10Z
Loadewole
101
New page: [[Ile Olujii]]
[[Akindipe, Oluwabunmi Tope]]
AKÍNDÍPÈ OLÚWÁBÙNMI TÓPÉ
ÍLÈ - OLÚJÌÍ: ÀWÓN OBA TÓ TI JE NÍBÈ
ILÈ -OLÚJÌÍ: ÀWON OBA TÓ ...
[[Ile Olujii]]
[[Akindipe, Oluwabunmi Tope]]
AKÍNDÍPÈ OLÚWÁBÙNMI TÓPÉ
ÍLÈ - OLÚJÌÍ: ÀWÓN OBA TÓ TI JE NÍBÈ
ILÈ -OLÚJÌÍ: ÀWON OBA TÓ TI JE NÍBÈ
Ekùn-ìjamò ni ó yí padà sí ilè-olújìí léyin ikú Olú Ùlódè tí ó je àyànfé ìyàwó Odùduwà. Ìwádìí fihàn pé ní àtijó, Olú-Ìlódè tí ó je ìyàwó Odùduwà náà ni Olú tí ó wá láti Ìlódè ní Ilé-ifè. Ó bí ìbejì nígbà náà tí èyí sì jé èwò láàrín ìlú fún enikéni láti bí ìbejì lábé ìsàkóso ìjoba Òrìsà tí ó jé oba nígbà náà. Eni tó bá se béè pípa ni wón máa pa àtìyá àti àwon omo náà, sùgbón nítorí pé Odùduwà nífèé àwon omo náà tí wón je okùnrin àti ìyá won púpò kò rorùn fun láti pa won ó so èkan ní Esilosi (Favourite), Olúwa (Lord) ni ó so èkejì láti máa se fáyé sílè fún wàhálà láàrín òun àti Òrìsà, Ó so fún Ìjà, omo odo rè tí ó fi okàn tán pé ké ó mú àwon ìbejì àti ìyá won kúrò ní Ifè.
Léyìn ìrìn òpò ojó àti osùn wón de ibìkan tí wón rí pè ní Ekùn-ìjámò. Nígbà tí wón dé ibè, wón bá àwon ènìyàn tó rí gbé níbè, àwon ènìyàn náà tí á mò sí “Enekùn” (èyí tumò sí wí pé awòn tó n gbé ni Ekùn ní wón n jé Enekùn) gbà wón towó. tesè.
Ekùn náà ní wón wà fún òpòlòpó odún tí ìwádìí sì fihàn péní òpòlopò ìgbà ní Odùduwà wá be àwon ìbejì àti ìyá won wò. Léyìn odún díè Olú se àìsàn ó sí kù. Lásìkò tí à n wí yìí, àwon ènìyàn tó rí Olú sèbí ó n sùn ni, sùgbón léyìn ojó méje, wón ránsé sí baba won níifè ní pé ó ti tó ojó méje tí Olú ti n sùn tí kò jí. Wón ní
“Olú sùn, kò jí”
Ìròyìn tó te odùduwà látí yìí fiyé e pé se ní Olú ti kú, o wá pasè kí wón sin Olú náà. Ìsèlè yìí ni Ilè-Olújìí ti yo orúko rè. Láti ìgbà náà ni wón ti n júwe Ekùn-ìjámò gégé bí ibi ti “Olú ti sùn tí kò jí” tí wón gé kúrú sí Ilè-Olújìí.
Kò pé púpò ni òkan lára àwon ìbejì Olúwa tó kú, sùgbón Esilosi n dàgbà, o si je oba àkókó ni Ilè-Olújìí tí àpèlé rè sì je ‘Jegun Òréré’. Ní ìsàlè ni mo to awòn Jegun tó ti je sí ní sísèntèlé, láti orí Òréré tó kókó je dórí Jílùbékùn kejì tí ó wà níbè lásìkò yìí.
Bí àwon oba náà se je tèlé ara won nìyen láì sí wàhálà, èyí tó sojú mi ní odún 1990, ti Jílùbókùn kejì lo ní ìrowó rosè. Kí Olórun jé kí adé pé lórí oba, kí ìrùkèrè di okini, kí bàtà sì pé lésè “Àmín.”
Ifa I
2535
6698
2006-12-22T16:06:50Z
Loadewole
101
[[Ifa]]
[[Adele, Olufunke Ann]]
ADELE OLUFUNKE ANN
ÀLÀYÉ DÍÈ NÍPA IFÁ
Ifá jé òrìsà kan pàtàkì láàrin àwon Yorùbá. Àwon Yorùbá gbàgbó wí pé Olódùmarè ló rán ifá wá láti òde òrun latí wá fi ogbón rè tún ilé ayé se. Ogbón, ìmò, àti òye tí olódùmarè fi fún ifá ló fún ifá ní ipò ńlá láàrin àwon ìbo ní ilée Yorùbá. “A-kéré-finú-sogbón” ni oríkì ifá.
Ìgbàgbó Yorùbá ni wípé ní ìgbà kan rí, ifá gbé òde-ayé fún ìgbà pípé kí o tóó padà lo sí òrùn. Ní ìgbà tí ifá fi wà ní ilé ayé, ó gbé ilé-ifè fun ìgbà péréte. Sùgbón ní ìgbà tí òrùnmìlà fi wà láyé yìí naa, a tún maa lo sí òde òrun léèkòòkan tí olódùmarè bá pèé láti wá fi ogbón rè bá òun tún òde-òrùn se. Nítorí náà gbáyégbónu ni ifá ńse.
Ìtàn so fún wa wipe omo méjo ni òrúnmìlà bí nígbà tí ó wà láyé, nígbà tí ó di ojo kan ti òrùnmìlà ńse odún ni òkan nínú àwon omo yìí tíí se àbíkèhìn pátápátá báse àfójúdi sí òrúnmìlà, ni òrùnmìlà bá binú fi ayé sílè lo sí òde orun. Ni ìfá bá relé olókun kòdé mó. Ó léni té bá ri i, e sá maa pè ní baba”. Sùgbón òrùnmìlà fún àwon òmo rè méjèèjo náà ní ikin mérìndínlógùn ó ní be e délé bee bá fówóó ní, eni tè é maa bi ninu.
Ìkín mérìndinógun náà ni à ń lò lòníí láti bèèrè nnkan lówó ifá.
DÍÈ LARA ÀWON OHUN ÈLÒ IFÁ DÍDÁ
Orísìírísìí ni àwon ohun èlò tí àwon babaláwo fi í da ifá ikin ifá ni àdáyéná nínú wón. Ikin ifá jé mérìndínlógún. Ohun èlè ifá-dídá míìran ni òpèlè, èyí ló wópò jù fún ifá dídá ní ayé òde òní. Àwon babalàwo máa ńsábàá lo ikin ifá (èkùró ifá) nígbà tí wón bá mbo ifá ní pòdèè won wón a sì lo òpèlè fun ará òdé tí ó wáá d;a ifá lódòo won láti ibi èso igi òpèlè ni a ti ń mú òpèlè ifá.
Ohun ètò ifá dídà míìran ní ìróké tàbí ìrófá èyí jé óá gbóńgbó kan báyìí tí a ńmú lu opón ifá bí a bat í ńki ifà lo àwon olóyè ifá a máa fi ehín erin gbé ìrókée ti won.
Ohun èlò ifá dídá míìran opón ifá, nínú opón ifá ni a ní lati kó gbogbo ohun èlò ifá dídá tí a ti ká sílè wonyìí sí bá a bá ti ńdá ifá. Orísi opón ifá ló wà opón kékeré wà, opón ńlá sì wà pèlú.
Àwon babaláwo a máa ní owó eyo àti égúngún nínú ohun èlò ifá dídá won, owó eyo dúró fún béèni, egungún sì dúró fún béè ko nígbà tí a bá di ìbò béèrè nnkan lówó ifá-owó-eyo àti égúngún yìí tí a dì mówó ni à ń pè ni ìbò.
Gbogbo ohun àlò ifa dídá tí mo kà sílè yìí ni a ńkó sínú àpò kan tí àwon babaláwo ńgbé kó èjìká báyìí tí à ń pè ni àpòo jèrùgbá, enikéni tí o bá nko àpò yìí ni à ń pè ní akápo ifá tàbí babaláwò.
EBO IFÁ
Ebo rírú se pàtàkì fún eni tí a bá dá ifá fún. bí ifá tí a dá fún ènìyàn bá se rere tàbí búbúru, oní tòhùn ni lati rúbo kí ohun tí ó dá ifá sí náà ó lè baà dará: lónà kìní:- Eno ifá jé ounje fún òrìsà tí ifá bá so wí pé kí á rúbo fun àpeere, tí ènìyàn bá fé se nnkan. ti o ba bèrè lówó ifá, wón le so pé ki o lo rubo fun ògun Ebo ifá jé ètùtù pàtàkì nítorí tí Babalawo bání kí ènìyàn se nnkan óní láti se é, ki òun pàápàá ólè ba à ni ìgboyà wípé àteégún-àteésà, nítori èyí ní àwon babaláwo fi máa ńwí fún ení tí a ní kí ó níbe pé kí ó wá oúnje fún àwon aládùgbóó re.
ÈSÙ ATI IFÁ
Bí a ba wo ilé àwon babalawo, a ó ri i wí pé ère Èsú kìí wón nibè. Yangí ńlá kan o máa wà ní èbá ilé àwon babalawo. Yangí yìí duro fún àmì Èsù. Ìgbà gbogbo ni àwon babalawo máa gbé eboo lo si ibé, nwon a máa bu epo lé yangí náà lórí, a máa rin sún nígbà gbogbo.
Òpòlopò ni ese ifá tí o je mo Èsù. Nígbà míìran, Èsú jé ìrán ńsé fún ifá. Nígbà miran èwè, Èsú sí dá bí eni tí ńfún ifá ni agbara. Nínú ese ifá a lè rí ohun tí o jo bayin “…ni òrúnmìlà ba ti àse Èsù bonu”. ìtumò èyí ni wí pé bí ifá bá féé se nnkan lile ti ó rí bí idan, àse Èsù ló ní láti lò. Nígbà míràn, Èsù jé olùrànlówó fún ifá. Nígbà míràn, Èsù sì jé olùdánwò fún ifá.
Oríkì Èsù tí ó wà nísàlè yí ti fi hàn wà gba-n-gba pé Èsù kì ba enìkan sòré
Oríkì Èsù nìyí: “Òkú yan omo tié lódì átóńtórí omo olomo”.
IPÒ IFÁ LAARIN ÒÒSÀ YÓKÙ
Ifá jé agbòràndun fún gbogbo àwon òrìsà yókù. Bí eégún ilée baba eni ba féé bínú sí ni, láti odo ifá ni a ó ti gbò èyí wáá fún ifá ni ipo asojú fún gbogbo àwon irúnmolè yókù. Bí kò bá sí ifá, iyì àti olá ti àwon Yorùbá mbú fun gbogbo àwon òrìsà ilèe Yorùbá ró, tí ó sì nwà ońje sí won lénu.
Gégé bí a ti so síwájú, àwon omo òrúnmìlà ni òrúnmìlà fún ní ikin ifá mérìndínlógún nígbà tí ó padà lo si òrun tí ló sí wa sílé ayé mó.
Nígbà tí a bá ń sòrò ìkín, a kò ni se aláìménuba àwon ojú odù mereerindínlógún nítori ìkín mérìndínlógún náà ni à ń lò lónìí láti bèèrè nnkan lowo ifá. Àwon ojú odù mérìndínlógún àti bí wón se to tèle ara won:
(1) Èjì Ògbè
Eji ògbè Esè kínní
“Gbogbo orí àfín ewú
Abuké ló rerú òòsà mósò
Lààlààgbàjà ló ti isé è de
Adíá fún òrúnmìlà
Níjó ti ńlo rèmí omo olódùmarè sóbìnrin Esè kejì.
Eri ńlá níí sunkún ibú
Agbara giri nii sunkun ògbun
Adíá fun Aadelówo nífè
Nwón ní ó ká a kío móle
(2) Oyeku méjì (7) Obara méjì (12)
Òtúá méjì
(3) Ìwòrí méjì (8) Òkànrùn méjì (13)
Òsá méjì
(4) Òdí méjì (9) Ògúndá méjì (14)
Ìretè méjì
(5) Ìrosùn méjì (10) Ìká méjì (15)
Òsé méjì
(6) Owónrin méjì (11) Ótúúrúopon méjì
(16) Ofún méjì
ÀWON OMO ODÙ
Léyìn àwon ojú odù méríndinlógún yìí, àwon òjìlérúgba odù míràn tún wà tí à ń pè ni omo odù tàbí àmúlù odù wón jé omo odù nitorí pé a gbà pé won se omodé si àwon ojú odù, à ń pè wón ni Àmúlù odù nítorí pé orúko odù méjì ni òkòòkan wón jé.
F.A., èkíni nínú àwon odù wònyìí a máa je ogbeyèkú.
Àwon Yoruba ka àwon odu wònyú si òòsà pàtàkì jùlo, àwon ojù odú.
F.A. Ese-ifa òwònrín méjì
(a) Ikin níi fagbáríí selé
Àtàrí ni o jóòrún ó pagbin ìsàlè Olobonhunbonhun ni fapa ara re dá gbèdú
Folklore 1
2536
6699
2006-12-22T16:11:53Z
Loadewole
101
New page: [[Folklore]]
[[Sulaman, Kazeem]]
SULAMAN KAZEEM
FOLKLORE
Yorùbá pèlú àsà àti ìse lórísirísI, nínú eré eré òsùpá tàbí eré ojú àgbàrá ni ò...
[[Folklore]]
[[Sulaman, Kazeem]]
SULAMAN KAZEEM
FOLKLORE
Yorùbá pèlú àsà àti ìse lórísirísI, nínú eré eré òsùpá tàbí eré ojú àgbàrá ni òpè àwon àsà Yorùbá sodo sí. Àló pípa, ìmó, wòrú, òkun méran, onídèndé, omode méta ń seré, bojúbojú, òrò akóni-lénu, abbl. ló pò lo bìbà nínú eré òsùpá.
Àló pípa ti gbilè láàrin àwon Yorùbá láti ìgbà láíláí wá ni. Àwon àgbà máa ń fi àló ko àwon omo ni èkó ni bí ìbòwòfágbà, ìteríba, èko ilé, isé síse, ìranaraenilówó, abbl. A ní àló àpagbè àti àló àpamò. Àlo àpagbè jé mo ìtàn ríró, ó máa ń sábà ni orin àti ègbè nínú béè ó má ń ni èkó tí ó ń kó. Irúfé àló yìí ni àwon omodé máa ń nífèé síjù nítorí orin tó wà nínú rè àti àwon ìtàn inú re bí Asírín àti òkéré, ìjàpá àti ajá, ìjàpá àti ìkamùdù, abbl.
Àló àpamò nítirè jemó, eré tó ń mú ni ronú ni àròjinlè, ótún ń jé kí ènìyàn ó mo bí a se ń ní àgbékalè òrò. Fún àpeere:
Awé obì kan à je dé òyó = ahón, omoge ròbòtò láàrin ègún = ahón,
A ránmo lákàrà àkàrà sáájú omo délé = odi eyìn.
Gbogbo ilé sùn kíno kò sùn = imú, abbl.
Gégé bí a se so saájú irúfé àló yìí máa ń mú ìrònú dání dé bi wí pé níbi, a máa ń dá omo ti làákàyè rè jinlè mò; àti omo tí ó tètè lè ronú sí òrò.
ÌMÓ:- Ìmó náà tún jé òkan pàtàkì nínú eré òsùpá àwon ará ìgbà láíláí. Eré yìí nì won má ń kókó se kí won ó tó bèrè àló gan ní pàtó. Ìyen ni wí pé orísirísi ètò ló máa ń wáyé kí àló tó bèrè tàbí nígbà tí àló bá parí Ìmó yìí pín sí orísirísI, ó sì yàto láti ìlú kan sí ìlú kejì. Tí ó bá bèrè àló, a jé pé ó ń jé kí àwon omodé ó ní ìmúra sílè fún àló gangan. Díè lára ìmò nìgí :- Mo rúmò o
Kíní je ìmó
Ìmò ládé
Kíní jé adé
Adésipò abbl.
Wòrú náà tún jé ara eré òsùpá kan, fún àpeere -
Wòrú o
Wòrú oko
Wòrú odò
Wòrú pokà féye je abbl.
Ere Idaraya 1
2537
6701
2006-12-22T16:17:56Z
Loadewole
101
[[Ere Idaraya]]
[[Agunbiade, Sunday A.]]
AGÚNBÍADÉ SUNDAY A.
ERÉ ÌDÁRAYÁ
Eré ni à ń fi omo ayò se, isé láìsí àsìkò ìgbádùn/ìsimi isé bólugi ni. Àwon Yorùbá ní orísirísi ònà tí won ń lò láti fi dára won lárayá léyìn isé òòjó. Wón ni ètò fún eré won a ní eré akónilógbón, ti àwon omode, eré àwon òdó àti ti àwon àgbà, fàájì abbl.
Eré tó je mo àwon omodé ni a mò sí eré òsùpá tàbí eré ojú-àgbàrá, bíi bojúbojú, àló àpamò àti àló àpagbè, bókobóoko, orinkíko ijó ìbílè, okùn méeran, ìmó abbl. Níbi eré báyìí àwon àgbà ti máa ń mo omo ti yóò já fáfá torí Yorùbá bò wó ní omo tí yóó jásàmú láti kékeré ni yóò ti jenu sámúsámú lo. òpò ànfàní àti èkó ni àwon omo sì máa ń rí kó níbi eré ìdárayá bíi kíkóni lógbó, kíkóni lórò síso, mímo orin kíko, pípa òwe abbl.
Ní ìpele ti àwon òdó, eré ìdárayá tó gbajúgbajà lódò won ni EKE (ìjàkadì), pipe ohùn ayò olópón, ìtàn síso abbl. Níbi eke mímú yìí ni àwon ìlú ti máa ń mo òdó tó taagun, tósì tún gbóyà torí àsìkò ogun ni láyé-àtijó.
Mímu eke yìí tilè tún gbajúmò ni àwon ìlú kan ni ilè Yorùbá, ìlú bíi Òfà.
Ayò títa náà tún je àwon òdó lógún de àyè kan, èyí ni ó máa ń jí opolo won fún ìsirò, ìronújinlè, abbl. Béè ohùn pípè tún je eré ìdárayá pàtàkì tí àwon òdó máa ń lò láti figagbága pèlú àwon akegbé won yálà nínú ìjálá, ewì abbl.
Eré ìdárayá tó jemó ti àwon àgbà kò lónkà, àwon eré bí ayò tíka, ohùn pípè, ìtàn pípa, pípa àló fún àwon omode, eégún aláré, abbl. Ìdárayá ni wón ń fi eégún síse yàtò sí àwon eégún odún, fún àpeere eégún sáńbùlù ni ìlú Ìséyìn, eégún Ábìátù, Abéyefò àti àwon eégún èfè, gèlèdé ni ìlú Ìjìó, Ìdìkó, abbl.
Nítorí ìrírí àwon àgbà wón féràn eré ayó tita. Ju gbogbo rè lo èfè, eré ìdárayá fún ìkónilógbón, ìkìlò, ìgbádùn abbl. ni àwon eré ìdárayá Yorùbá wà fún.
Iwi Egungun
2538
6702
2006-12-23T11:06:38Z
Loadewole
101
New page: [[Iwi Egungun]] [[Adeola Ajayi]] Adéólá Àjàyí (2005), ‘Iwì Egúngún? Department of African Languages and Literatures (DALL), OAU, Ife, Nigeria Iwì egúngún jé ò...
[[Iwi Egungun]]
[[Adeola Ajayi]]
Adéólá Àjàyí (2005), ‘Iwì Egúngún? Department of African Languages and Literatures (DALL), OAU, Ife, Nigeria
Iwì egúngún jé òkan nínú àwon ewì àtenudénu ilè Yorùbá. Òpòlopò orúko ni won fún pè é Èsà, àwon mìíràn ń pè é ní Ògbérè. Àkókò àríyà àti odún ìrántí àwon tí ó ti kú ní àkókò edún egungun jákèjádò ilè Yorùbá.
Egúngún pín sí orísìí méjì pàtàkì. Orísìí egúngún kìíní ni egúngún Onídán tàbí agbéjijó. Ijó iwì-kíke, idán-pípa àti òkìtìtíta nit i àwon wònyí. Orísìí egúngún kejì ni egúngún Pàràràkaá. Àwon wònyí ni egúngún tí í máa jáde ní àkókó odún egúngún nìkan. Orísìí mérin ni àwon egúngún tí ń be ni abe ìsòrí yìí pín sí. Àwon ìkíní ni egúngún Alábèbe tí wón ń lo àrán àti aso oníyebíye láti fi se agò egúngún won. Irú kejì ni egúngún Jàndùkú, irú won ni Alápáńsánpá ní Ìbàdàn àti Ebébolája ní Ìjèbú ìgbó. Irú keta ni egúngún àgbà tàbí egúngún alágbo irú kerin ni àwon egúngún omodé tí a ń pè ní Tòmbòlò ní Ìbàdàn. Àkísà àti asojálajàla ni a fi ń dá eléyìí.
Àwon egúngún oní dán ni wón máa ńkíwì jù nítorí àwon ni alájòóta. Láti kékeré ni eni tí ó bá fe kiwi yóò ti máa kó o nípá wíwí tèlé eni tí ó mo iwì ké. Bí olórí onilù bá kiwi díè á fi orin sí i, oníbàtá yóò fi ìlù sí, àwon elegbe yóò máa gbe orin enití ara bat a yóò fijó síi. Bi àwon elégbè bá ti ń gbe orin ni akíwì yóò máa já bólóhùn òrò kòòkan si.
HOUN ENU EGÚNGÚN
Egúngúngbaùn: Mo ríbá
Mo ríbà baba mi
Òjé Àjàyí
Àjàyí Alágbède
Omo sùúru ti ń láyé gbó
Egígbojó omo olókó eberi
Omo Olóko tuntun
Èèmò léyìn igi asàpà
Won o ríse léyìn igi abèédú
Alágbède, abèmurin ní lákolábo
Iná àgbède o balè, òtuyèrìyèrì
Alágbède èé téwó gbowó
Ìgànmògún òní e dáalè, emá lo
Àjàyí Ògídí
Oníkanga Àjípon
O bámi òsòòrò wedà
Òré lálónpé
Àjàdí omo kò sí
Oníre ún yènà
Omo kò sí oníre
N ò ní feérú sa iwayu
Irú onírè won a ròbe ide
Ìwòfà onírè won a ròbe bàbà
Bíbítaláìbi onírè, won rèmú sékélé
Èmú ló fi jálágbède
Ajàgùnna la sì, fi joyè àwon ewìrì
Omo ewú la fi jogbórin
N ba tètè wáyé
Omo alágbède ni ń bà máa se
Torí bó o fíná, won a ló o seun
Bó o fíná won a ló o seun
Fíná-fìnà-fíná ń be nílé alágbède
Abéégúndé: Ìbà o
Ìba ni n ó fòní jú
Olójó òní ma ya juba lódò re
Kín tó máwo se
Ìbà ìyáà mi òsòròngà
Apa-niwarawàágún, Olókìkì oru
Àtibàdí yòńròro, atèdò jokàn
Ìbà afínjú àdàbà tí í je láàárìn às
á
Ìbà Èsu láaróyè
Ó se Egúngúngboun
Tó o dárò baba re
Torí baba ló lomo
Ènìyàn tó bá mo wùrà la lètàá fún
Ó ye kí n júbà yèyé mi
Òfàmòká, omo àyèéjìn
Òfà mòká aríjà soògùn
Olálomí abísu jóóko
Ìjàkadì katakìtì lorò òfà
Ìjàkan, Ìjàkan
Tí won ń jà nílé olálomí
Ó sojú ebè
Ó sojù pooro
Omo oba òkundède tèrùtèrù
Omo oba Alágbádá iná
Mo ríba omode
Mo ríba àgbà
Mo ríbà lódò gbogbo yín po
Ojèyemí: Ó se abégúndé, ó gbádùn ara
Máa gbàdún re, bóyìnbó se ń
gbàdùn bàtá
Báwon alágbàro se
Ń gbádùn ilé tó bá kún
Mo rántí òré mi
Àdìsá télò, èsó ìkòyí
Omo akúwanwa, omo asùnwanwa
Òsùn lóòrùn tan gúnnugún je
Omo gúnnugún orí ape
Omo akalagbolorun osè
Tèntèré orí ìrókò
Omo kanakáná tí n be lórí oro
Àrònì ò wá lé
Oníkèyí ò sinmi ogun
Baba re àgbà
Ló weranko méta rèé se lóore
Baba wata pémpé
Won lo rèé bo bo
Won so ìlèkè méhoro lórùn
Ehoro ò wálé mo
Ìkòyí, omo adìílé dogun
Àdìsá: Olórún èní padà léyìn re
Èmi òjélékè
Omo Akúnbìódí
Ìkòyí èsó adìílè dogun
Iwájú ni a fi ń gbota
O gbàgbé olójowòn Ikújénrá
Mo arúgbó kánjú okoye
Òwòn mo a sì la mókùnrin kààrà
Kanlè lojìgì òwòn
Akirifìjàlò bí olójèé ò símò
Bí o bá kaso lérí
Won a ní bóyá ogúngún le ń sínje
Làgbàyí mo abùrókò lówó lówó
Olójowòn mo arúgbó pontí o
koye
òwòn mo la mókùnrin kààrà
Kanlè lojìgì, òwòn
Òótó ni béè náà ni
Egúngúngboun: Ó tó
Mo molójowòn ikújénrá
Làígbà omo onà nísàlè Àrè
Akirifìjàló bí olójè ò símó
Bí ó bá kaso lérí
Won a ní bóyá egúngún le ń sínje
N ò gbàgbé ìyá mi
Ìyá mi Àpèké mo ríbà lódò re
Omo oríade Èrìn-òjé
Àyé yín ò níí dojú rú
Olúòjé omo oduèyìn
Èlà òjé adígò sorò
Mo torí oyè moròjé ilé
Ajá ni mo ríje n róyè je
Omo délégbé inà kìísoye àápa
Kòlòkòlò kìí se etan àpadànù
Èlà gbóri odó sòso’mo lókò e
wìrì
Omo búni-búni, abèébú wò-n-tì-wo
n-ti
Omo rín-ni-rín-ni.
A-bèrín pò-n-yèkè-pon-yeke.
Omo òsònú ilé ò gbáà lò
Aà sì níí sààlo féni tí ò féràn e
ni
Ònpetu l’ojèé ayé yíń ò ní dojú rú
Olórun à ní dààmú yín
Nípa owò
Nípa omo
Ìyá wa náà ló kéye wádò
Wáà sèwè
Òjé gorókè won a yò títí
Òòró ni wón food fódò
Òòrò ni wón food fódò
Òòró ni wón wolè ló n petu
Òjèyemí: Abégúndé, Omo abísu jóóko
Omo Oláfa mojò
Nítorí Olófà omo Olálomí
Omo kóńdó forí jáde
Omo jèsà forùn jakèngbè
Bààràbaara làá gèsì
Sónsó orí rè lo ò gùn
Ó dífá fún olú gbàíké
Omo là kófà-ó-kún-kéké
Pàpànpopo o bódorin dìmú
Ìjàkadì lorò òfà
Àyìndé: Mo fé délé ìyáà mi
Omo ikú telérìn
Bórí bá ń ta ìyáà mi
Ìyáà mi amáa gbin ni
Bórùn báwò ni a máa sò ó kalè
Erù tí ò lósùká, omo ikú Elérìn
Yíyó ní ń yó ni lénu
Orin:
Àyìndé: Jé n rómo mi gbé siré
Elégbè: Jé n rómo mi gbé siré
Àyìndé: Aréweyò egúngún oba
Elégbè: Jé n rómo mi gbé siré
Egúngúngboùn: Omo ni kó bá mi jé
Elégbè: Omo ni kó bá mi jé
Egúngúngboùn: Bí mo selá ti n ò fiyò si
Elégbè: Omo ni kó bá mi jé
Osanyin
2539
6703
2006-12-23T11:12:32Z
Loadewole
101
New page: [[Osanyin]] [[Dele C. Orimoogunje]] Délé. C. Orímóògùnjé (1986), ‘Òsanyìn’, láti inú Odún Òsanyìn ní Osùn-ún-Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè ...
[[Osanyin]]
[[Dele C. Orimoogunje]]
Délé. C. Orímóògùnjé (1986), ‘Òsanyìn’, láti inú Odún Òsanyìn ní Osùn-ún-Èkìtì.’, Àpilèko fún Oyè Bíeè, Department of African Languags and literatures, OAU, Ifè, Nigeria, ojúìwé 1-3.
Orísirísi ìtàn ló wà lórí bí Òsanyìn se wáyé, nínú ese ifá náà si ni gbogbo rè ti je jáde. Okan lára àwon abénà ìmò mi so pé odún keèédógbòn tí a bí Òrúnmilà ni òsanyìn tó to omi ayé wò. Ó ni Òsànyìn jé eni tó féràn láti máa sun eyìn je ni won se ń pè é ní Òsanyìnje tó túmò sí iní tó ń sun eyìn je.
Ìtàn mìíràn tún pé obìnrin kan wà tó yàgàn, ó yàpáta, bí o se ń romo léyìn adìye ló ń bú pùrú sékùn, Obìnrin yìí féràn láti máa sepo pupa tà, gégé bí òwò tí òpòlopò obìnrin ń se láyé Òde òní. Obìnrin yìí ru eyìn sòrí lójó kan, ló bá pàdé Òrúnmìlà ni ibi tó ti ń ru eyìn. rè lo sí ekù. Bí Òrúnmìlà se fojú kàn án ló bá so fún un pé kí o fún òun léyìn, nítorí pé ebi ń pa òun. Obìnrin yìí fún Òrúnmìlà léyìn. Se òmòràn tí í moyún ìgbín nínú ìkarahun ni baba-kere-finú-sogbón, ó ní Obìnrin yìí kò ní mú osù náà je kó tó lóyún.
Òrúnmìlà ni òun san án ni èsàn-eyìn tó fún òun. Nígbà tí Obìnrin yìí wá bímo, ló bá so orúko omo náà ní Esan-eyìn. Gégé bí a se mò pé se ni èdè máa ń yí padà díè díè, báyìí ni Esan-eyìn se se kèrèkèrè di Òsanyìn.
Ìtàn tó tún so nípa àtiwáyé òsanyìn je jáde láti inú odù Òsé-oníwo1 tó lo báyìí:
Òsé awo won n’ílé Elérín.
Èfúùfù lègè awo ò ‘jámò.
A díà fún Elésìjé-Mogboòráyè
Akoni t’órí’ò gbodò fó.
A díá f’Òrúnnúmìlà,
Edú Olójà nínú ebora
Ní’jó tí wón ní ‘ò l’énì kankan
àá bá s’eré mó.
Òrò kan ló se bí òrò ní ìpàdé tí àwon Òkànlénú irúnmolè ń se ní ojo métàdínlógún métàdínlógún.
Gbogbo àwon irúnmolè bèrè sí í fi Òrúnmìlà se yèyé pé kò ní ègbón níwájú, kò sì tún ní àbúrò léyìn. Yèyé tojó tí a ń wí yìí kò seé kó. Bí gbogbo àwon irúnmolè se sòrò kò-bá-kùn-gbé sí í nìyí, ni ìrònú bá dorí-àgbà kodò. Bí ó se kúrò ní àjo àwon irúnmolè lójó yìí, òdò àwon awòye ríye ilé rè ló gbà lo, pé kí won ye òun lówó kan ìbò wò nípa bóyá òun lè rí enìkan tí yóò jé Omoléyìn fún òun. Wón ni ebo lòrò Òrúnmìlà gbà. Ó ní èsí ebo, èsí èrù?2 Wón ní kó rú Ogbósànán eyìn, eku mésànán, Obì mésànán, Orógbó mésànán, àdó mésànán àti Òké Owó mésànán.
Nígbà tí Òrúnmìlà kó nnkan òdò Òsé awo won nílé Elérín àti Efúùfù lègèlègè awoò ‘Jámò, won pa gbogbo nnkan ebo yìí. Wón te Odù Òsé-Oníwo lé e lórí, wón ró ìtàn sí i3 ló bá lo gbé e fún ìyá rè, pèlú àlàyé. Ni ìyá yìí bá se àlàyé pé ó ti ju ogún odún lo ti òun tí rí àsé4 gbèyìn, tí kò bá sí àsé báwo ni àtibímo se fé bó sí i, àbí a lè se òòsà lódò kí làbelàbe má mò, Òrúnmìlà ní kí ìyá yìí sáà máa lò ó. Kí Òsùpá kerin tó yo sí ìgbà tí a ń wí yìí, ìyá yìí ti lóyún. Bóyá, ó súnmó okùnrin, a kò mò nírorí pé Ifá kò so èyí. Bó bá tilè jé pé kó rí Okùnrin tí òrò rè fi dayò, kò ye kó jé kàyéfì fún eni tó bá ti gbó ìtàn ìbí Jésù.
Omo tí yóò bá jé àsàmú, kékeré ní ti í senu sámú-sámú. Ti Òsanyin bùáyà, àsàmú, kékeré ní ti í senu sámú-sámú. Ti Òsanyìn bùáyà, kódà ó légba kan jòrin nítorí pé láti inú Oyún ló ti ń dá bírà. Ní ojó kan tí ìyá rè lo sí oko igi, bó se fesè ko ló bá ké yéè! Bí èyí se selè se ni Oyún inú Obìnrin yìí kì í ní pèlé. Se ni ìyá yìí sáré délé pé kí àwon awo gba òun. Wón ní eno ni òràn rè je mó àti pé abami omo tí Ajàlórun ń rán bò wá sì òde-ìsálayé ló wà nínú Obìnrin yìí. Wón ní kó rú Òbúko, ewúré, àgbò, àgùntàn, àkùko kan àti òké owó mérìndínlógún. Láti ìgbà yìí, ibi tí ìyá yìí bá féé lo ni oyún inú rè ń so fún un bí ibè yóò se rí. Lójó tí wón bí omo yìí, wón bá ewé kan ní owó rè, ewé yìí ní wón gbìn tó kárí ayé tí wón ń pè ní ewé-Òsanyìn.
Láyé Ojóun, àwon babaláwo ló ń so omo ní orúko, wón a wo Odù tó yo nígbà tí wón lóyún rè àti àwon nnkan tí won fi orúbo ní àkókò náà, ìdí ni pé ilé àti ìgbà là á wò ká tó somo lórúko ní ilè Yorùbá. Èyí ni àwon babaláwo ojó òún fí so pé omo tó jé pé eyìn mésànán ni wón fi kébo rú kí won tó lóyún rè, kò ye kó lórúko mìíràn ju Èsán eyìn. Orúko yìí ló ń yí padà díèdíè tó di Òsànyìn.
Òrúnmìlà kó Òsanyìn ní Odù Ifá; sùgbón kò fokàn sí i. bí Oògùn tó ti ní èbùn rè láti ìsálú òrun, sé nnkan tó wuni ló máa ń pò lólà eni. Ìmò Òsanyìn jinlè nípa Oògùn òun ganan ló kó Òrúnmìlà ni Oògùn. Bí ó tilè jé pé, Òsanyìn kò lè ki Odù Ifá tí Òrúnmìlà kó o, ó mo àmì tó dúró fún òkòòkan. Ìdí rèé tí àwon Onísègùn fi ń mo Odù Ifá bí won kò tilè lè kì í.
Ìtàn inú ese Ifá yìí so pé nígbà tí Òrúnmìlà ń lo sóde lójó kan, ó ní kí Òsanyìn máa roko èyìnkùlé. Òsanyìn se àkíyèsí pé gbogbo àwon ewé yìí ló wúlò fún Oògùn, ló bá fi wón sílè. Nígbà tí Òrúnmìlà bi í pé kín ni kò jé ro ó, orin ní Òsanyìn fi dá a lóhùn pé:
Eyí l’ewé ajé,
Kínni n ó ro ó?
Òkururu, Òkèrèrè
Kínni n ó ro ò?
Èyí l’ewé aya,
Kínní n ó ro ò?
Òkururu, Òkèrèrè,
Kínni n ó ro ò?
Èyí l’ewé Omo,
Kínni n ó ro ò?
Òkururu, Òkèrèrè,
Kínni n ó ro ó?
Èyí l’ewé àìkú,
Kínni n ó ro ò?
Òkururu, Òkèrèrè,
Kínni n ó ro ò?
Bí Òsanyìn se fi ewé han Òrúnmìlà rèé, òun ló ni Oògùn ní ìkáwó. Ìdí nìyí tí àwon Onísègùn se ń júbà rè lórí Oògùn tí wón bá fé se
Òsanyìn ‘Molè, ó dowó re
K’ó o j’óògùn yìí jé bí iná.
K’ó gbà bí oòrùn.
Ìjé iná ni k’ó jé
K’ó má jé ìjé oòrùn.
Nítorí bíná bá sun’su
l’óko
A á mú un je ni.
B’óòrùn bá sì sun’su l’óko
Se là á so ó nù.
Ní Òtù-Ifè ni Òsànyìn wà tó ti ń jáwé fún gbogbo omo adáríhunrun. Ìyá re ló kókó sòògùn fún, ó sì fi tipátipá gba èjéègùn5 lówó ìyá yìí, ni ìyá yìí bá so pé isé tí yóò máa se jeun ni Oògùn àti pé Oògùn kò ní jé fún eni tó bá kò láti san èjéègùn fún Òsanyìn. Láti ojó náà ni Òsanyìn ti so isé oògùn di àselà pàápàá fún àwon Omo-léyìn rè.
Lóòótó, tí a bá wo àwon ìtàn métèèta yìí, a ó rí i wí pé ibì kan ni àwon ìtàn métèèta forí so nípa bí eyìn se ń jeyo nínú Òsanyìn. Ìtàn kínní so pé nítorí pé Okùnrin yìí féràn eyìn sísun-je ni won se ń pè é ni Òsun-eyìn-je. Nnkan tó ye ká bi ara wa ni pé kín ni orúko ti Okùnrin náà ń jé télè kó tó di pé wón fi ìwà tàbí ìse rè so o ní orúko. Ìtàn kejì fi yéni pé èsan oore tí ìyá Òsayìn se fún Òrúnmìlà nípa fífún un ní eyìn ni won se rí Òsanyìn bí, ìdí nìyí tí ìyá rè fi so ó ní Èsan-eyin. Ìtàn eléyìí múná dóko tó. Tí a bá sì wo ìtàn keta tó so pé nítorí pé won fi eyìn mésànán kébo rú kí won tó lóyún rè ni àwon babaláwo se so ó ní Esán-eyìn, tí orúko yìí sì yípadà di Òsanyìn, a ó rí i pé èyí náà múná dóko. Nínú ìtàn métèèta wònyí ti bèrè saájú kí a tó bí Òsanyìn, yàtò sí èyí tó bèrè ìtàn orúko rè léyìn ìbí rè, tí kò sì so orúko tí ó ń jé télè.
ATÚMO
1. Òsé-Oníwo : Òkan lára àwon àmúlù
Odù ni, wón tún lè pè é
Ní Òsé-Olóògùn tàbí Òsé-wínrín.
Àmi tó dúró fún Odù yìí rèé:
oo o
oo oo
o o
o oo
2. Èsí ebo, èsí èrù? : Kín ni rírú ebo?
3. ró ìtàn Pe àyájó
4. àsé Nnkan osù obìnrin
5. Ejéègùn : Nnkan ti Onísègùn bá gbà lówó eni tí se
oògùn fún.
6. Ogbè-atè : Òken lára àwon àmúlù Odù ni, Oríkì rè sì ni
“aláhéré-Owo”
Omuo-Oke-Ekiti
2540
6704
2006-12-23T11:21:04Z
Loadewole
101
New page: [[Omuo-Oke-Ekiti]] [[I.A. Owolabi]] I.A. Owólabí (2005), ‘Òmuò-Òkè-Èkìtì’, láti inú ‘fonólójì Èka-èdè Òmìò-Òkè-Èkìtì’,. Àpilèko fún ...
[[Omuo-Oke-Ekiti]]
[[I.A. Owolabi]]
I.A. Owólabí (2005), ‘Òmuò-Òkè-Èkìtì’, láti inú ‘fonólójì Èka-èdè Òmìò-Òkè-Èkìtì’,. Àpilèko fún Oyè Émeè, ojú-ìwé 1-3.
1.0. Ìfáárà
Àwon ohun tí a gbé yèwò nínú orí kìn-ín-ní yìí ni àlàyé lórí ìtàn ìsèdálè ìlú Òmùò-òkè Èkìtì. A ménuba orísìírísìí ònà tí a gbà se ìwádìí àti isé tí àwon onímò ti se lórí èka èdè, ni àgbéyèwò lítírésò. Ohun ti a fi kásè àlàyé wa ní orí yìí nib í isé àpilèko yìí se fè tó àti tíórì ti a se àmúlò rè.
1.1. ÌLÚ ÒMÙÒ-ÒKÈ-ÈKÌTÌ
Ìlà oòrùn Èkìtì ni Òmùò òkè wà. Ìjoba ìbílè ìlà Oòrùn ni ìpínlè Èkìtì ni Òmùò-òkè tèdó sí.
Òmùò-òkè tó kìlómítà méjìlélógóòrin sí Adó-Èkìtì tí ó jé olú-ìlú ìpínlè Èkìtì. Òmùò-òkè ni ìpínlè Èkìtì parí sí kí a tó máa- lo sí ìpìnlè Kagi. Ìdí nìyí tí ó fi bá àwon ìlú bí i, Yàgbà, Ìjùmú, Ìyàmoyè pààlà. Bákan náà ni ó tún bá Erítí Àkókó pààlà ní ìpínlè Ondó.
Ìwádìí fihàn wí pé àwon ìlú bí Ejurín, Ìlísà, Ìsàyà, Ìgbèsí, Àhàn, Ìlúdòfin, Orújú, Ìwòrò, Ìráfún ni ó parapò di Òmùò òkè, Oláitan àti Oládiípò (2002:3) Isé òòjó won ni isé àgbè àti òwò síse. Ìdí ti won fi ń se isé òwò ni wí pé, Òmùò òkè ni won ti máa ń kò erù lo sí òkè oya.
Èka èdè Òmùò-òkè yàtò sí Òmùò kota Òmùò Obádóore.
Òmùò Èkìtì jé àpapò ìlú méta.
(i) Òmùò-òkè Èkìtì
(ii) Òmùò kota
(iii) Òmùò Obádóore
Èdè Òmùò-òkè farapé èdè Kàbbà, Ìgbàgún àti Yàgbàgún ni ìpinlè Kogi. O se é se kí èyí rí béè nítorí Òmùò-òkè ló bá ìpínlè Kogí pààlà. Bákan náà ni àwon ènìyàn Òmùò-òkè máa ń so olórí èka èdè Yorùbá àti èdè Gèésì ni pàápàá àwon tó mòòkò-mòókà.
1.2. ÌTÀN ÌSÈDÁLÈ ÒMÙÒ ÒKÈ
Ìtàn àgbóso ni ó rò mó ìtàn ìsèdálè ìlú Òmùò-òkè gégé bí ó se rí ni àwon ilè Yorùbá káàkiri. Ilé-Ifè ni orírun gbogbo ilè Yorùbá béè ló se rí ní Òmùò-òkè.
Olúmoyà pinnu láti sá kúró ni Ifè nítorí kò faramó ìyà ti won fi ń jé é ni Ifè. Kí ó tó kúró ni Ilé-Ifè, ó lo se àyèwò lódò Ifá. Àyèwò tí ó lo se yìí fihàn wí pé yóò rí àwon àmì méta pàtàkì kan ni ibi ti ó máa tèdó sí. Ibi tí ó ti rí àwon àmì méta yìí ni kí ó tèdó síbè.
Àwon àmì àmì métèèta náà ni
a. ibi tí erin fi esè tè
b. igbó ńlá
c. Odò
Léyìn ìgbà tí ó ti rìn títítí ni ó wà dé ibi ti ifá ti so télè fún un. Nígbà ti ó rí odò, ó kígba pé “Omi o” ibi ni orúko ìlú náà “Òmùwò” ti jáde. Òmùwò yìí ni ó di Òmùò-òkè títí di òní.
Olúmoyà rìn síwájú díè kúró níbí odó yìí pèlú àwon ènìyàn rè. Ó dé ibìkan, ibi yìí ni òun àti àwon tí ó ń tèle kó ilé si. Ibi ti ó kó ilé sí yìí ni ó pè ni “Ìlémo” Orúko ilé yìí “Ìlémo” wà ni Òmùò òkè títí di òní.
Olúmoyà gbórò sí ifá lénu, ó so odò náà ni “Odò-Igbó” àti ibi ti ó ti rí esè erin ni “Erínjó”
Akíkanjú àti alágbára okùnrin ni Olúmoyà ó kó àwon ènìyàn rè jo. ó ko ile òrìsà kan tí ó pè orúko òrìsà yìí ni “Ipara èrà”. Ibi yìí ni won ti máa ń jáwé oyè lé oba ìlú náà. Báyìí ni Olúmoyà di olómùwò àkókó ti ìlú Òmùwò tí a mò sí Òmùò-òkè ní òní