Уикикітап kkwikibooks https://kk.wikibooks.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.7 first-letter Таспа Арнайы Талқылау Қатысушы Қатысушы талқылауы Уикикітап Уикикітап талқылауы Сурет Сурет талқылауы МедиаУики МедиаУики талқылауы Үлгі Үлгі талқылауы Анықтама Анықтама талқылауы Санат Санат талқылауы Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1 5561 4980 2016-01-17T21:33:56Z Atcovi 1433 «[[Басты бет]]» бетін қорғады: Main Page, needs protection ([Өңдеуге=Тек әкімшілерге рұқсат ету] (мәңгі) [Жылжытуға=Тек әкімшілерге рұқсат ету] (мәңгі)) wikitext text/x-wiki <!-- BANNER ACROSS TOP OF PAGE --> {| style="text-align:center; border:0; margin-top:1.2em; margin-bottom:2ex; background-color:#fcfcfc; width:100%; clear:both;" cellpadding="0" cellspacing="0" | colspan="2" class="globegris" style="border:1px solid #a7d7f9; background-color:#fcfcfc; background-repeat:no-repeat; background-position:-40px -14px; -webkit-border-radius:7px; -moz-border-radius:7px; border-radius:7px" | {| style="width:100%; margin-top:.7em; background:transparent; border:0px solid #ccc" | style="width:70%; color:#000; text-align:center; background:transparent;" | <!-- "WELCOME TO WIKIBOOK" AND ARTICLE COUNT --> {| style="width:100%; border:none; background:transparent;" |- | style="width:100%; text-align:center; white-space:nowrap; color:#000;" | <div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">[[Уикикітап|Уикикітап қорына]] қош келдіңіз!</div> <div style="top:+0.2em; font-size:95%;">Бұл [[Уикикітап:Кіріспе|кез келген&nbsp;адам&nbsp;еркін&nbsp;өңдей алатын]] ашық және тегін кітап контенті.</div> <div id="articlecount" style="font-size:85%;">[[Special:Statistics|Қазір қазақ тілінде {{NUMBEROFARTICLES}}]] кітап бар.</div> |} |} |} <!-- Басты бөлім --> {| style="width:100%" cellspacing="0" cellpadding="0" | style="width:20%" valign="top"| [[File:Freies Tauschbücherregal am Rhein DSCF3651.jpg|250px]] <!----------------------------------------------------------> | |style="width:75%" valign="top"| <!----------------------------------------------------------> {{Басты бет бөлімі | x=0 | Сурет = Wikibooks-logo.svg | Тақырып = Уикикітап туралы | Мазмұн = {{Уикикітап туралы}} |[[Уикикітап:Кіріспе|Кіріспе]]|[[Үлгі:Уикикітап туралы|Қарау]] }} {{Басты бет бөлімі | x=1 | Сурет = Midori News Feed.svg | Тақырып = Кітапхана | Мазмұн = {{Жаңалықтар}} }} |} {| style="text-align:center; border:0; margin-top:1.2em; margin-bottom:2ex; background-color:#fcfcfc; width:100%; clear:both;" cellpadding="0" cellspacing="0" | colspan="2" class="globegris" style="border:1px solid #a7d7f9; background-color:#fcfcfc; background-repeat:no-repeat; background-position:-40px -14px; -webkit-border-radius:7px; -moz-border-radius:7px; border-radius:7px" | {| style="width:100%; margin-top:.7em; background:transparent; border:0px solid #ccc" | style="width:70%; color:#000; text-align:center; background:transparent;" | {{:Басты бет/туыстар}} |} {{Уикикітап тілдері}} |} [[af:]] [[ar:]] [[de:]] [[en:]] [[be:]] [[bg:]] [[bn:]] [[bs:]] [[cs:]] [[cy:]] [[da:]] [[el:]] [[eo:]] [[es:]] [[et:]] [[eu:]] [[fa:]] [[fi:]] [[fr:]] [[fy:]] [[ga:]] [[gl:]] [[gn:]] [[gu:]] [[he:]] [[hi:]] [[hr:]] [[hy:]] [[ia:]] [[id:]] [[is:]] [[it:]] [[ja:]] [[ka:]] [[km:]] [[kn:]] [[ko:]] [[ks:]] [[ku:]] [[ky:]] [[la:]] [[lo:]] [[lt:]] [[lv:]] [[hu:]] [[mi:]] [[mk:]] [[ml:]] [[mn:]] [[mr:]] [[ms:]] [[my:]] [[na:]] [[nah:]] [[nds:]] [[ne:]] [[nl:]] [[no:]] [[oc:]] [[om:]] [[pa:]] [[pl:]] [[ps:]] [[pt:]] [[qu:]] [[ro:]] [[ru:]] [[sa:]] [[si:]] [[sk:]] [[sl:]] [[sq:]] [[sr:]] [[sv:]] [[sw:]] [[ta:]] [[te:]] [[tg:]] [[th:]] [[tk:]] [[tl:]] [[tr:]] [[tt:]] [[ug:]] [[uk:]] [[ur:]] [[uz:]] [[vi:]] [[vo:]] [[xh:]] [[yo:]] [[za:]] [[zh:]] [[zu:]] 0nmzdheln82setj6y2oelvnwfg6o8k4 4 1446 3305 3292 2007-12-10T01:53:15Z Cbrown1023 23 Redirect [[Уикикітап:Қауым порталы]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Уикикітап:Қауым порталы]] 2h38s4p74qn6c3ds3pwyrobfhm706tk 10 1638 3775 3107 2011-10-25T05:30:54Z Polat Alemdar 578 [[Басты бет/туыстар]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #redirect[[Басты бет/туыстар]] aye1i0yx4hddkr9jopobbghkprujr5s 0 1639 3109 2006-07-30T17:52:41Z Koavf 8 [[Main Page]] moved to [[Басты бет]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Басты бет]] 0kr4kytu09qio05sksyvwts05kq2mg2 0 1772 3828 3827 2011-12-12T14:09:57Z Midnight Green 624 wikitext text/x-wiki Компьютер саласында ([[computing]]), '''system call''' деген - жалпы программаның компьютер жүйесінен ([[operating system]]) сервистерді тілеу механизмы. == Жалпы хабар == Жалпы программалар (application programs) компьютердің бас зердесінде деректермен жұмыс істейтін бір қатар инструкциялар. Бір машинада бірнеше программалар бірдей жұмыс істеу мүмкін. == Сілтемелер == * [http://docs.cs.up.ac.za/programming/asm/derick_tut/syscalls.html Linux system calls] - system calls for [[Linux kernel]] 2.2, with [[IA32]] [[calling convention]]s * [http://www.lxhp.in-berlin.de/lhpsyscal.html Linux system calls] - system calls for [[Linux kernel]] 2.6 [[IA32]] * [http://www.tldp.org/LDP/khg/HyperNews/get/syscall/syscall86.html How System Calls Work on Linux/i86] * [http://manugarg.blogspot.com/2006/07/sysenter-based-system-call-mechanism.html Sysenter Based System Call Mechanism in Linux 2.6] [[Category:Operating system technology]] [[Category:Application programming interfaces]] [[Category:Systems]] [[da:Systemkald]] [[de:Systemaufruf]] [[fr:Appel système]] [[ko:시스템 콜]] [[it:Chiamata di sistema]] [[he:קריאת מערכת]] [[ja:システムコール]] [[pl:Wywołanie systemowe]] [[pt:Chamada de sistema]] [[ru:Системный вызов]] 08:30, 2007 ж. қантардың 18 (UTC) prh5k470aiqew5rbk1dh2pyxmrhrmlz 10 1777 5430 5212 2015-08-18T10:48:28Z Randykitty 1285 Wikidata wikitext text/x-wiki {| style="margin:0.5em; padding:0.5em; background:#FEE; border:1px solid #999;" |- | [[Image:Icono aviso borrar.png|60px|left]] | <big>'''Бұл бет жедел жоюға ұсынылған.'''</big><br />The reason given is "{{{1}}}". If you disagree with its speedy deletion, please explain why on [[{{TALKPAGENAME}}|its talk page]]. If this page obviously does not meet the criteria for speedy deletion, or you intend to fix it, please remove this notice, but do not remove this notice from a page that you have created yourself. <span class="plainlinks">''Administrators, remember to check [[Special:Whatlinkshere/{{FULLPAGENAME}}|if anything links here]] and [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=history}} the page history] ([{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|diff=0}} last edit]) before [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=delete}} deletion].''</span> |}<includeonly>{{{category|[[Category:Candidates for speedy deletion]]}}}</includeonly> 1qryqx5uzuh0hb6dvoyrof6wr085tgy 14 1778 6775 3288 2020-06-17T12:58:27Z Samuele2002 2423 +__EXPECTUNUSEDCATEGORY__ wikitext text/x-wiki This category is used by [[m:Multilingual speedy deletions]] until local administrators are available. __EXPECTUNUSEDCATEGORY__ km2we3cqyj9ff1y0p2wzdr9shh6h1ys 4 1779 8625 8623 2022-03-30T01:53:37Z MediaWiki message delivery 1245 /* Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed */ жаңа бөлім wikitext text/x-wiki [[Уикикітап:Қауым порталы/Мұрағат]] == Stewards confirmation rules == Hello, I made [[:m:Requests_for_comment/Confirmation_of_stewards|a proposal on Meta]] to change the rules for the steward confirmations. Currently consensus to remove is required for a steward to lose his status, however I think it's fairer to the community if every steward needed the consensus to keep. As this is an issue that affects all WMF wikis, I'm sending this notification to let people know & be able to participate. Best regards, --<small>[[User:MF-Warburg|MF-W]]</small> 22:12, 2015 ж. сәуірдің 10 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=11737694 тізімін пайдаланып User:MF-Warburg@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #2—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=VisualEditor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> With [[:mw:Citoid|Citoid]] in VisualEditor, you click the 'book with bookmark' icon and paste in the URL for a reliable source: [[File:Citoid in VisualEditor Screen Shot 2015-04-02.png|alt=Screenshot of Citoid's first dialog|centre|frameless|230x230px]] Citoid looks up the source for you and returns the citation results. Click the green "Insert" button to accept its results and add them to the article: [[File:Citoid results in VisualEditor Screen Shot 2015-04-02.png|alt=Screenshot of Citoid's initial results|centre|frameless|230x230px]] After inserting the citation, you can change it. Select the reference, and click the "Edit" button in the context menu to make changes. [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|The user guide]] has more information about how to use VisualEditor. </div></div> Since the last newsletter, the [[:mw:VisualEditor|Editing Team]] has fixed many bugs and worked on VisualEditor's performance, the [[:mw:Citoid|Citoid]] reference service, and support for languages with complex input requirements. Status reports are posted [[:mw:VisualEditor/changelog|on Mediawiki.org]]. The worklist for April through June is available [[phab:project/sprint/board/1113/|in Phabricator]]. The weekly '''task triage meetings''' continue to be open to volunteers, each Wednesday at [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20150401T11&p1=224&am=30 11:00 (noon) PDT] (18:00 UTC). You do not need to attend the meeting to nominate a bug for consideration as a Q4 blocker. Instead, go to Phabricator and "associate" the [[phab:tag/editing_department_2014_15_q4_blockers/|Editing team's Q4 blocker project]] with the bug. Learn how to join the meetings and how to nominate bugs at [[:mw:Talk:VisualEditor/Portal|mw:Talk:VisualEditor/Portal]]. === Recent improvements === VisualEditor is now substantially faster. In many cases, opening the page in VisualEditor is now faster than opening it in the wikitext editor. The new system has improved the code speed by 37% and [[:mw:RESTBase|network speed]] by almost 40%. The Editing team is slowly adding '''auto-fill features''' '''for citations'''. This is currently available only at the French, Italian, and English Wikipedias. The '''[[:mw:Citoid|Citoid service]]''' takes a [[:en:URL|URL]] or [[:en:Digital object identifier|DOI]] for a reliable source, and returns a pre-filled, pre-formatted bibliographic citation. After creating it, you will be able to change or add information to the citation, in the same way that you edit any other pre-existing citation in VisualEditor. Support for [[:en:ISBN|ISBNs]], [[:en:PubMed#PubMed_identifier|PMIDs]], and other identifiers is planned. Later, editors will be able to improve precision and reduce the need for manual corrections by contributing to the Citoid service's definitions for each website. Citoid requires good [[:mw:Special:MyLanguage/Help:TemplateData|TemplateData]] for your citation templates. If you would like to request this feature for your wiki, please post a request in the [[phab:tag/citoid/|Citoid project on Phabricator]]. Include links to the TemplateData for the most important citation templates on your wiki. The '''special character inserter''' has been improved, based upon feedback from active users. After this, VisualEditor was made available to all users of Wikipedias on the [[:mw:VisualEditor/Rollouts|Phase 5]] list on 30 March. This affected 53 mid-size and smaller Wikipedias, including '''Afrikaans''', '''Azerbaijani''', '''Breton''', '''Kyrgyz''', '''Macedonian''', '''Mongolian''', '''Tatar''', and''' Welsh'''. Work continues to support languages with complex requirements, such as Korean and Japanese. These languages use [[w:input method editor|input method editors]] ("IMEs”). Recent improvements to cursoring, backspace, and delete behavior will simplify typing in VisualEditor for these users. The design for the image selection process is now using a "masonry fit" model. Images in the search results are displayed at the same height but at variable widths, similar to bricks of different sizes in a masonry wall, or the [[:mw:Special:MyLanguage/Help:Images#Mode parameter|"packed" mode in image galleries]]. This style helps you find the right image by making it easier to see more details in images. You can now '''drag and drop categories''' to re-arrange their order of appearance ​on the page. The pop-up window that appears when you click on a reference, image, link, or other element, is called the "context menu". It now displays additional useful information, such as the destination of the link or the image's filename. The team has also added an explicit "Edit" button in the context menu, which helps new editors open the tool to change the item. '''Invisible templates are marked by a puzzle piece icon''' so they can be interacted with. Users also will be able to see and edit HTML anchors now in section headings. Users of the TemplateData GUI editor can now set a string as an optional text for the 'deprecated' property in addition to boolean value, which lets you tell users of the template what they should do instead. ([https://phabricator.wikimedia.org/T90734 T90734]) === Looking ahead === The special character inserter in VisualEditor will soon use the same special character list as the wikitext editor. Admins at each wiki will also have the option of creating a custom section for frequently used characters at the top of the list. Instructions for customizing the list will be posted [[:mw:VisualEditor/Special_characters|at mediawiki.org]]. The team is discussing a test of VisualEditor with new users at the English Wikipedia, to see whether they have met their goals of making VisualEditor suitable for those editors. The timing is unknown, but might be relatively soon. ([https://phabricator.wikimedia.org/T90666 T90666]) === Let's work together === * Share your ideas and ask questions at [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=VisualEditor/Feedback&lqt_method=talkpage_new_thread mw:VisualEditor/Feedback]. * Can you translate from English into any other language? Please check [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special%3AMessageGroupStats&x=D&group=ext-visualeditor-ve&suppressempty=1 this list] to see whether more interface translations are needed for your language. [[m:User talk:Elitre (WMF)|Contact us]] to get an account if you want to help! * The design research team wants to see how real editors work. Please [https://jfe.qualtrics.com/form/SV_6R04ammTX8uoJFP sign up for their research program]. * File requests for language-appropriate "{{Int:visualeditor-annotationbutton-bold-tooltip}}" and "{{Int:visualeditor-annotationbutton-italic-tooltip}}" icons for the character formatting menu [https://phabricator.wikimedia.org/maniphest/task/create/?projects=PHID-PROJ-dafezmpv6huxg3taml24 in Phabricator]. Subscribe, unsubscribe or change the page where this newsletter is delivered at [[:m:VisualEditor/Newsletter|Meta]]. If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Thank you! — <span class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]]</span> </div> 01:48, 2015 ж. сәуірдің 11 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=11742174 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Call for candidates|Nominations are being accepted for 2015 Wikimedia Foundation elections]] == ''This is a message from the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Committee|2015 Wikimedia Foundation Elections Committee]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/Accepting nominations|Translations]] are available.'' [[File:Wikimedia Foundation logo - vertical (2012-2016).svg|100px|right]] Greetings, I am pleased to announce that nominations are now being accepted for the 2015 Wikimedia Foundation Elections. This year the Board and the FDC Staff are looking for a diverse set of candidates from regions and projects that are traditionally under-represented on the board and in the movement as well as candidates with experience in technology, product or finance. To this end they have [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Call for candidates|published letters]] describing what they think is needed and, recognizing that those who know the community the best are the community themselves, the election committee is [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015|accepting nominations]] for community members you think should run and will reach out to those nominated to provide them with information about the job and the election process. This year, elections are being held for the following roles: ''Board of Trustees''<br/> The Board of Trustees is the decision-making body that is ultimately responsible for the long term sustainability of the Foundation, so we value wide input into its selection. There are three positions being filled. More information about this role can be found at [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/Board elections/2015|the board elections page]]. ''Funds Dissemination Committee (FDC)''<br/> The Funds Dissemination Committee (FDC) makes recommendations about how to allocate Wikimedia movement funds to eligible entities. There are five positions being filled. More information about this role can be found at [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC elections/2015|the FDC elections page]]. ''Funds Dissemination Committee (FDC) Ombud''<br/> The FDC Ombud receives complaints and feedback about the FDC process, investigates complaints at the request of the Board of Trustees, and summarizes the investigations and feedback for the Board of Trustees on an annual basis. One position is being filled. More information about this role can be found at [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC Ombudsperson elections/2015|the FDC Ombudsperson elections page]]. The candidacy submission phase lasts from 00:00 UTC April 20 to 23:59 UTC May 5 for the Board and from 00:00 UTCApril 20 to 23:59 UTC April 30 for the FDC and FDC Ombudsperson. This year, we are accepting both self-nominations and nominations of others. More information on this election and the nomination process can be found on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015|the 2015 Wikimedia elections page on Meta-Wiki]]. Please feel free to post a note about the election on your project's village pump. Any questions related to the election can be posted on the talk page on Meta, or sent to the election committee's mailing list, board-elections -at- wikimedia.org On behalf of the Elections Committee,<br/> -Gregory Varnum ([[m:User:Varnent|User:Varnent]])<br/> Coordinator, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Committee|2015 Wikimedia Foundation Elections Committee]] ''Posted by the [[m:User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] on behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Committee|2015 Wikimedia Foundation Elections Committee]], 05:03, 21 April 2015 (UTC) • [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/Accepting nominations|Translate]] • [[m:Talk:Wikimedia Foundation elections 2015|Get help]] <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=11918510 тізімін пайдаланып User:Varnent@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/FDC voting has begun|Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee elections 2015]] == [[File:Wikimedia Foundation RGB logo with text.svg|right|75px|link=m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/FDC voting has begun]] ''This is a message from the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Committee|2015 Wikimedia Foundation Elections Committee]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/FDC voting has begun|Translations]] are available.'' [[m:Special:SecurePoll/vote/336|Voting has begun]] for [[m:Wikimedia Foundation elections 2015#Requirements|eligible voters]] in the 2015 elections for the ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC elections/2015|Funds Dissemination Committee]]'' (FDC) and ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC Ombudsperson elections/2015|FDC Ombudsperson]]''. Questions and discussion with the candidates for the ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC elections/2015/Questions|Funds Dissemination Committee]]'' (FDC) and ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC Ombudsperson elections/2015/Questions|FDC Ombudsperson]]'' will continue during the voting. Nominations for the ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/Board elections/2015|Board of Trustees]]'' will be accepted until 23:59 UTC May 5. The ''[[m:Special:MyLanguage/Grants:APG/Funds Dissemination Committee|Funds Dissemination Committee]]'' (FDC) makes recommendations about how to allocate Wikimedia movement funds to eligible entities. There are five positions on the committee being filled. The ''[[m:Special:MyLanguage/Grants:APG/Funds Dissemination Committee/Ombudsperson role, expectations, and selection process|FDC Ombudsperson]]'' receives complaints and feedback about the FDC process, investigates complaints at the request of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees|Board of Trustees]], and summarizes the investigations and feedback for the Board of Trustees on an annual basis. One position is being filled. The voting phase lasts from 00:00 UTC May 3 to 23:59 UTC May 10. '''[[m:Special:SecurePoll/vote/336|Click here to vote]].''' Questions and discussion with the candidates will continue during that time. '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC elections/2015/Questions|Click here to ask the FDC candidates a question]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC Ombudsperson elections/2015/Questions|Click here to ask the FDC Ombudsperson candidates a question]].''' More information on the candidates and the elections can be found on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC elections/2015|2015 FDC election page]], the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/FDC Ombudsperson elections/2015|2015 FDC Ombudsperson election page]], and the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/Board elections/2015|2015 Board election page]] on Meta-Wiki. On behalf of the Elections Committee,<br/> -Gregory Varnum ([[m:User:Varnent|User:Varnent]])<br/> Volunteer Coordinator, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Committee|2015 Wikimedia Foundation Elections Committee]] ''Posted by the [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] 03:45, 4 May 2015 (UTC) • [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/FDC voting has begun|Translate]] • [[m:Talk:Wikimedia Foundation elections 2015|Get help]] <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=12082785 тізімін пайдаланып User:Varnent@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:SecurePoll/vote/339?setlang=kk Wikimedia Foundation Board of Trustees elections 2015] == [[File:Wikimedia Foundation logo - vertical (2012-2016).svg|right|100px|link=metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/Board voting has begun]] ''This is a message from the [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Committee|2015 Wikimedia Foundation Elections Committee]]. [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/Board voting has begun|Translations]] are available.'' [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:SecurePoll/vote/339?setlang=kk Voting has begun] for [[metawiki:Wikimedia Foundation elections 2015#Requirements|eligible voters]] in the 2015 elections for the ''[[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/Board elections/2015|Wikimedia Foundation Board of Trustees]]''. Questions and discussion with the candidates for the ''[[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/Board elections/2015/Questions|Board]]'' will continue during the voting. The ''[[metawiki:Wikimedia Foundation Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]]'' is the ultimate governing authority of the Wikimedia Foundation, a 501(c)(3) non-profit organization registered in the United States. The Wikimedia Foundation manages many diverse projects such as Wikipedia and Commons. The voting phase lasts from 00:00 UTC May 17 to 23:59 UTC May 31. '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:SecurePoll/vote/339?setlang=kk Click here to vote].''' More information on the candidates and the elections can be found on the [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/Board elections/2015|2015 ''Board'' election page]] on Meta-Wiki. On behalf of the Elections Committee,<br/> -Gregory Varnum ([[metawiki:User:Varnent|User:Varnent]])<br/> Volunteer Coordinator, [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/Committee|2015 Wikimedia Foundation Elections Committee]] ''Posted by the [[metawiki:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] 17:20, 17 May 2015 (UTC) • [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections 2015/MassMessages/Board voting has begun|Translate]] • [[metawiki:Talk:Wikimedia Foundation elections 2015|Get help]] <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=12206621 тізімін пайдаланып User:Varnent@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Pywikibot compat will no longer be supported - Please migrate to pywikibot core == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <small>Sorry for English, I hope someone translates this.</small><br /> [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Pywikibot|Pywikibot]] (then "Pywikipediabot") was started back in 2002. In 2007 a new branch (formerly known as "rewrite", now called "core") was started from scratch using the MediaWiki API. The developers of Pywikibot have decided to stop supporting the compat version of Pywikibot due to bad performance and architectural errors that make it hard to update, compared to core. If you are using pywikibot compat it is likely your code will break due to upcoming MediaWiki API changes (e.g. [[phab:T101524|T101524]]). It is highly recommended you migrate to the core framework. There is a [[mw:Manual:Pywikibot/Compat deprecation|migration guide]], and please [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Pywikibot/Communication|contact us]] if you have any problem. There is an upcoming MediaWiki API breaking change that compat will not be updated for. If your bot's name is in [https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2015-June/081931.html this list], your bot will most likely break. Thank you,<br /> The Pywikibot development team, 19:30, 5 June 2015 (UTC) </div> <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=12271740 тізімін пайдаланып User:Ladsgroup@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #3—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=VisualEditor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> When you click on a link to an article, you now see more information: <br><br> [[File:VisualEditor-context menu-link tool.png|alt=Screenshot showing the link tool's context menu|centre|frameless|230x230px]] <br> The link tool has been re-designed: <br><br> [[File:VisualEditor link tool 2015.png|alt=Screenshot of the link inspector|centre|frameless|230x230px]] <br> There are separate tabs for linking to internal and external pages. [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|The user guide]] has more information about how to use VisualEditor. </div></div> Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|Editing Team]] has created new interfaces for the link and citation tools and fixed many bugs and changed some elements of the design. Some of these bugs affected users of VisualEditor on mobile devices. Status reports are posted [[mw:VisualEditor/changelog|on mediawiki.org]]. The worklist for April through June is available [[phab:project/sprint/board/1113/|in Phabricator]]. A [[m:Research:VisualEditor's_effect_on_newly_registered_editors/May_2015_study|test of VisualEditor's effect on new editors]] at the English Wikipedia has just completed the first phase. During this test, half of newly registered editors had VisualEditor automatically enabled, and half did not. The main goal of the study is to learn which group was more likely to save an edit and to make productive, unreverted edits. Initial [[m:Research:VisualEditor's_effect_on_newly_registered_editors/May_2015_study#Results|results will be posted at Meta]] later this month. === Recent improvements === '''Auto-fill features''' '''for citations''' are available at a few Wikipedias through the '''[[:mw:Citoid|citoid service]]'''. Citoid takes a [[:en:URL|URL]] or [[:en:Digital object identifier|DOI]] for a reliable source, and returns a pre-filled, pre-formatted bibliographic citation. If Citoid is enabled on your wiki, then the design of the citation workflow changed during May. All citations are now created inside a single tool. Inside that tool, choose the tab you want ({{int:citoid-citeFromIDDialog-mode-auto}}, {{int: citoid-citeFromIDDialog-mode-manual}}, or {{int:citoid-citeFromIDDialog-mode-reuse}}). The cite button is now labeled with the word "{{int:visualeditor-toolbar-cite-label}}" rather than a book icon, and the autofill citation dialog now has a more meaningful label, "{{Int:Citoid-citeFromIDDialog-lookup-button}}", for the submit button. The '''link tool''' has been redesigned based on feedback from Wikipedia editors and user testing. It now has two separate sections: one for links to articles and one for external links. When you select a link, its pop-up context menu shows the name of the linked page, a thumbnail image from the linked page, Wikidata's description, and appropriate icons for disambiguation pages, redirect pages and empty pages (where applicable). Search results have been reduced to the first five pages. Several bugs were fixed, including a dark highlight that appeared over the first match in the link inspector. ([[phab:T98085|T98085]]) The '''special character inserter''' in VisualEditor now uses the same special character list as the wikitext editor. Admins at each wiki can also create a custom section for frequently used characters at the top of the list. Please read the instructions for customizing the list [[mw:VisualEditor/Special_characters|at mediawiki.org]]. Also, there is now a tooltip to describing each character in the special character inserter. ([[phab:T70425|T70425]]) Several improvements have been made to '''templates'''. When you search for a template to insert, the list of results now contains descriptions of the templates. The parameter list inside the template dialog now remains open after inserting a parameter from the list, so that users don’t need to click on "{{Int:visualeditor-dialog-transclusion-add-param}}" each time they want to add another parameter. ([[phab:T95696|T95696]]) The team added a '''new property for TemplateData''', "{{int: templatedata-doc-param-example}}", for template parameters. This optional, translatable property will show up when there is text describing how to use that parameter. ([[phab:T53049|T53049]]) The '''design''' of the main toolbar and several other elements have changed slightly, to be consistent with the MediaWiki theme. In the Vector skin, individual items in the menu are separated visually by pale gray bars. Buttons and menus on the toolbar can now contain both an icon and a text label, rather than just one or the other. This new design feature is being used for the cite button on wikis where the Citoid service is enabled. The team has released a long-desired improvement to the handling of '''non-existent images'''. If a non-existent image is linked in an article, then it is now visible in VisualEditor and can be selected, edited, replaced, or removed. === Let's work together === * Share your ideas and ask questions at [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=VisualEditor/Feedback&lqt_method=talkpage_new_thread mw:VisualEditor/Feedback]. * The weekly task triage meetings continue to be open to volunteers, usually on Wednesday at 12:00 (noon) PDT (19:00 UTC). Learn how to join the meetings and how to nominate bugs at [[:mw:VisualEditor/Weekly triage meetings|mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. You do not need to attend the meeting to nominate a bug for consideration as a Q4 blocker, though. Instead, go to Phabricator and "associate" the [[phab:tag/editing_department_2014_15_q4_blockers/|VisualEditor Q4 blocker project]] with the bug. * If your Wikivoyage, Wikibooks, Wikiversity, or other community wants to have VisualEditor made available by default to contributors, then please contact [[:m:User:Jdforrester (WMF)|James Forrester]]. * If you would like to request the Citoid automatic reference feature for your wiki, please post a request in the [[phab:tag/citoid/|Citoid project on Phabricator]]. Include links to the [[:mw:Help:TemplateData|TemplateData]] for the most important citation templates on your wiki. *The team is planning the second VisualEditor-related "translathon" for July. Please follow [https://phabricator.wikimedia.org/T91108 this task on Phabricator] for details and updates! Announcements will follow in due course. Subscribe, unsubscribe or change the page where this newsletter is delivered at [[:m:VisualEditor/Newsletter|Meta]]. If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Thank you! — <span class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]]</span> </div>16:44, 2015 ж. маусымның 13 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=12206605 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #3—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=VisualEditor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> When you click on a link to an article, you now see more information: <br><br> [[File:VisualEditor-context menu-link tool.png|alt=Screenshot showing the link tool's context menu|centre|frameless|230x230px]] <br> The link tool has been re-designed: <br><br> [[File:VisualEditor link tool 2015.png|alt=Screenshot of the link inspector|centre|frameless|230x230px]] <br> There are separate tabs for linking to internal and external pages. [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|The user guide]] has more information about how to use VisualEditor. </div></div> Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|Editing Team]] has created new interfaces for the link and citation tools and fixed many bugs and changed some elements of the design. Some of these bugs affected users of VisualEditor on mobile devices. Status reports are posted [[mw:VisualEditor/changelog|on mediawiki.org]]. The worklist for April through June is available [[phab:project/sprint/board/1113/|in Phabricator]]. A [[m:Research:VisualEditor's_effect_on_newly_registered_editors/May_2015_study|test of VisualEditor's effect on new editors]] at the English Wikipedia has just completed the first phase. During this test, half of newly registered editors had VisualEditor automatically enabled, and half did not. The main goal of the study is to learn which group was more likely to save an edit and to make productive, unreverted edits. Initial [[m:Research:VisualEditor's_effect_on_newly_registered_editors/May_2015_study#Results|results will be posted at Meta]] later this month. === Recent improvements === '''Auto-fill features''' '''for citations''' are available at a few Wikipedias through the '''[[:mw:Citoid|citoid service]]'''. Citoid takes a [[:en:URL|URL]] or [[:en:Digital object identifier|DOI]] for a reliable source, and returns a pre-filled, pre-formatted bibliographic citation. If Citoid is enabled on your wiki, then the design of the citation workflow changed during May. All citations are now created inside a single tool. Inside that tool, choose the tab you want ({{int:citoid-citeFromIDDialog-mode-auto}}, {{int: citoid-citeFromIDDialog-mode-manual}}, or {{int:citoid-citeFromIDDialog-mode-reuse}}). The cite button is now labeled with the word "{{int:visualeditor-toolbar-cite-label}}" rather than a book icon, and the autofill citation dialog now has a more meaningful label, "{{Int:Citoid-citeFromIDDialog-lookup-button}}", for the submit button. The '''link tool''' has been redesigned based on feedback from Wikipedia editors and user testing. It now has two separate sections: one for links to articles and one for external links. When you select a link, its pop-up context menu shows the name of the linked page, a thumbnail image from the linked page, Wikidata's description, and appropriate icons for disambiguation pages, redirect pages and empty pages (where applicable). Search results have been reduced to the first five pages. Several bugs were fixed, including a dark highlight that appeared over the first match in the link inspector. ([[phab:T98085|T98085]]) The '''special character inserter''' in VisualEditor now uses the same special character list as the wikitext editor. Admins at each wiki can also create a custom section for frequently used characters at the top of the list. Please read the instructions for customizing the list [[mw:VisualEditor/Special_characters|at mediawiki.org]]. Also, there is now a tooltip to describing each character in the special character inserter. ([[phab:T70425|T70425]]) Several improvements have been made to '''templates'''. When you search for a template to insert, the list of results now contains descriptions of the templates. The parameter list inside the template dialog now remains open after inserting a parameter from the list, so that users don’t need to click on "{{Int:visualeditor-dialog-transclusion-add-param}}" each time they want to add another parameter. ([[phab:T95696|T95696]]) The team added a '''new property for TemplateData''', "{{int: templatedata-doc-param-example}}", for template parameters. This optional, translatable property will show up when there is text describing how to use that parameter. ([[phab:T53049|T53049]]) The '''design''' of the main toolbar and several other elements have changed slightly, to be consistent with the MediaWiki theme. In the Vector skin, individual items in the menu are separated visually by pale gray bars. Buttons and menus on the toolbar can now contain both an icon and a text label, rather than just one or the other. This new design feature is being used for the cite button on wikis where the Citoid service is enabled. The team has released a long-desired improvement to the handling of '''non-existent images'''. If a non-existent image is linked in an article, then it is now visible in VisualEditor and can be selected, edited, replaced, or removed. === Let's work together === * Share your ideas and ask questions at [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=VisualEditor/Feedback&lqt_method=talkpage_new_thread mw:VisualEditor/Feedback]. * The weekly task triage meetings continue to be open to volunteers, usually on Wednesday at 12:00 (noon) PDT (19:00 UTC). Learn how to join the meetings and how to nominate bugs at [[:mw:VisualEditor/Weekly triage meetings|mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. You do not need to attend the meeting to nominate a bug for consideration as a Q4 blocker, though. Instead, go to Phabricator and "associate" the [[phab:tag/editing_department_2014_15_q4_blockers/|VisualEditor Q4 blocker project]] with the bug. * If your Wikivoyage, Wikibooks, Wikiversity, or other community wants to have VisualEditor made available by default to contributors, then please contact [[:m:User:Jdforrester (WMF)|James Forrester]]. * If you would like to request the Citoid automatic reference feature for your wiki, please post a request in the [[phab:tag/citoid/|Citoid project on Phabricator]]. Include links to the [[:mw:Help:TemplateData|TemplateData]] for the most important citation templates on your wiki. *The team is planning the second VisualEditor-related "translathon" for July. Please follow [https://phabricator.wikimedia.org/T91108 this task on Phabricator] for details and updates! Announcements will follow in due course. Subscribe, unsubscribe or change the page where this newsletter is delivered at [[:m:VisualEditor/Newsletter|Meta]]. If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Thank you! — <span class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]]</span> </div>19:04, 2015 ж. маусымның 13 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=12206605 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == HTTPS == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Apologies for writing in English. Hi everyone. Over the last few years, the Wikimedia Foundation has [http://blog.wikimedia.org/2013/08/01/future-https-wikimedia-projects/ been working] towards enabling [[m:Special:MyLanguage/HTTPS|HTTPS]] by default for all users, including unregistered ones, for better privacy and security for both readers and editors. This has taken a long time, as there were different aspects to take into account. Our servers haven't been ready to handle it. The Wikimedia Foundation has had to balance sometimes conflicting goals. [https://blog.wikimedia.org/2015/06/12/securing-wikimedia-sites-with-https/ Forced HTTPS] has just been implemented on all Wikimedia projects. Some of you might already be aware of this, as a few Wikipedia language versions were converted to HTTPS last week and the then affected communities were notified. Most of Wikimedia editors shouldn't be affected at all. If you edit as registered user, you've probably already had to log in through HTTPS. We'll keep an eye on this to make sure everything is working as it should. Do get in touch with [[:m:HTTPS#Help!|us]] if you have any problems after this change or contact me if you have any other questions. /[[:m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]] </div> 04:00, 2015 ж. маусымның 20 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/HTTPS_global_message_delivery&oldid=12471979 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == HTTPS == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Apologies for writing in English. Hi everyone. Over the last few years, the Wikimedia Foundation has [http://blog.wikimedia.org/2013/08/01/future-https-wikimedia-projects/ been working] towards enabling [[m:Special:MyLanguage/HTTPS|HTTPS]] by default for all users, including unregistered ones, for better privacy and security for both readers and editors. This has taken a long time, as there were different aspects to take into account. Our servers haven't been ready to handle it. The Wikimedia Foundation has had to balance sometimes conflicting goals. [https://blog.wikimedia.org/2015/06/12/securing-wikimedia-sites-with-https/ Forced HTTPS] has just been implemented on all Wikimedia projects. Some of you might already be aware of this, as a few Wikipedia language versions were converted to HTTPS last week and the then affected communities were notified. Most of Wikimedia editors shouldn't be affected at all. If you edit as registered user, you've probably already had to log in through HTTPS. We'll keep an eye on this to make sure everything is working as it should. Do get in touch with [[:m:HTTPS#Help!|us]] if you have any problems after this change or contact me if you have any other questions. /[[:m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]] </div> 05:27, 2015 ж. маусымның 20 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/HTTPS_global_message_delivery&oldid=12471979 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Proposal to create PNG thumbnails of static GIF images == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:(R)-3-phenyl-cyclohanone.gif|255px|thumb|The thumbnail of this gif is of really bad quality.]] [[File:(R)-3-phenyl-cyclohanone.png|255px|thumb|How a PNG thumb of this GIF would look like]] There is a [[w:c:Commons:Village_pump/Proposals#Create_PNG_thumbnails_of_static_GIF_images|proposal]] at the Commons Village Pump requesting feedback about the thumbnails of static GIF images: It states that static GIF files should have their thumbnails created in PNG. The advantages of PNG over GIF would be visible especially with GIF images using an alpha channel. (compare the thumbnails on the side) This change would affect all wikis, so if you support/oppose or want to give general feedback/concerns, please post them to the [[w:c:Commons:Village_pump/Proposals#Create_PNG_thumbnails_of_static_GIF_images|proposal page]]. Thank you. --[[w:c:User:McZusatz|McZusatz]] ([[w:c:User talk:McZusatz|talk]]) & [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 11:09, 2015 ж. шілденің 24 (ALMT) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=12485605 тізімін пайдаланып User:-revi@metawiki деген хабарлама жіберген --> == What does a Healthy Community look like to you? == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Community Health Cover art News portal.png|300px|right]] Hi, <br> The Community Engagement department at the Wikimedia Foundation has launched a new learning campaign. The WMF wants to record community impressions about what makes a healthy online community. Share your views and/or create a drawing and take a chance to win a Wikimania 2016 scholarship! Join the WMF as we begin a conversation about Community Health. Contribute a drawing or answer the questions [[meta:Grants:Evaluation/Community Health learning campaign|on the campaign's page.]] === Why get involved? === '''The world is changing. The way we relate to knowledge is transforming.''' As the next billion people come online, the Wikimedia movement is working to bring more users on the wiki projects. The way we interact and collaborate online are key to building sustainable projects. How accessible are Wikimedia projects to newcomers today? Are we helping each other learn? <br/> Share your views on this matter that affects us all! <br> '''We invite everyone to take part in this learning campaign. Wikimedia Foundation will distribute one Wikimania Scholarship 2016 among those participants who are eligible.''' === More information === * All participants must have a registered user of at least one month antiquity on any Wikimedia project before the starting date of the campaign. * <span style="border-bottom:1px dotted"> All eligible contributions must be done until '''August 23, 2015 at <nowiki>23:59</nowiki> UTC''' </span> * <big> Wiki link: '''[[meta:Grants:Evaluation/Community Health learning campaign|Community Health learning campaign]]''' </big> * URL https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Evaluation/Community_Health_learning_campaign * Contact: [[meta:user:MCruz (WMF)|María Cruz]] / Twitter: {{@}}WikiEval #CommunityHealth / email: eval{{@}}wikimedia{{dot}}org <br> Happy editing! <br> <br> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 05:42, 2015 ж. тамыздың 1 (ALMT) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=12909005 тізімін пайдаланып User:MCruz (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == What does a Healthy Community look like to you? == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Community Health Cover art News portal.png|300px|right]] Hi, <br> The Community Engagement department at the Wikimedia Foundation has launched a new learning campaign. The WMF wants to record community impressions about what makes a healthy online community. Share your views and/or create a drawing and take a chance to win a Wikimania 2016 scholarship! Join the WMF as we begin a conversation about Community Health. Contribute a drawing or answer the questions [[meta:Grants:Evaluation/Community Health learning campaign|on the campaign's page.]] === Why get involved? === '''The world is changing. The way we relate to knowledge is transforming.''' As the next billion people come online, the Wikimedia movement is working to bring more users on the wiki projects. The way we interact and collaborate online are key to building sustainable projects. How accessible are Wikimedia projects to newcomers today? Are we helping each other learn? <br/> Share your views on this matter that affects us all! <br> '''We invite everyone to take part in this learning campaign. Wikimedia Foundation will distribute one Wikimania Scholarship 2016 among those participants who are eligible.''' === More information === * All participants must have a registered user of at least one month antiquity on any Wikimedia project before the starting date of the campaign. * <span style="border-bottom:1px dotted"> All eligible contributions must be done until '''August 23, 2015 at <nowiki>23:59</nowiki> UTC''' </span> * <big> Wiki link: '''[[meta:Grants:Evaluation/Community Health learning campaign|Community Health learning campaign]]''' </big> * URL https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Evaluation/Community_Health_learning_campaign * Contact: [[meta:user:MCruz (WMF)|María Cruz]] / Twitter: {{@}}WikiEval #CommunityHealth / email: eval{{@}}wikimedia{{dot}}org <br> Happy editing! <br> <br> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 08:13, 2015 ж. тамыздың 1 (ALMT) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=12909005 тізімін пайдаланып User:MCruz (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #4—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[:m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2015/August|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=VisualEditor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> You can add quotations marks before and after a title or phrase with a single click. Select the relevant text. Find the correct quotations marks in the special character inserter tool (marked as Ω in the toolbar).<br><br> [[File:VisualEditor Special character inserter quotation 2.png|alt=Screenshot showing the special character tool, selected text, and the special character that will be inserted|centre|frameless|230px]] <br> Click the button. VisualEditor will add the quotation marks on either side of the text you selected.<br><br> [[File:VisualEditor Special character inserter quotation 3.png|alt=Screenshot showing the special character tool and the same text after the special character has been inserted|centre|frameless|230px]] <br> You can read and help translate [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use VisualEditor. </div></div> Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|Editing Team]] have been working on mobile phone support. They have fixed many bugs and improved language support. They post weekly status reports [[mw:VisualEditor/changelog|on mediawiki.org]]. Their workboard is available [[phab:project/board/483/|in Phabricator]]. Their [[mediawikiwiki:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are improving language support and functionality on mobile devices. === Wikimania === The team attended Wikimania 2015 in Mexico City. There they participated in the Hackathon and met with individuals and groups of users. They also made several presentations about [[c:File:How_we_made_VisualEditor_faster.pdf|VisualEditor]] and the [[:c:File:Wikimania_2015_–_Editing_Department_–_Beyond_Editing.pdf|future of editing]]. Following Wikimania, we announced winners for the [https://translatewiki.net/wiki/Project:VisualEditor/2015_Translathon VisualEditor 2015 Translathon]. Our thanks and congratulations to users ''Halan-tul'', ''Renessaince'', ''<span lang="ne" dir="ltr">जनक राज भट्ट</span> (Janak Bhatta)'', ''Vahe Gharakhanyan'', ''Warrakkk'', and ''Eduardogobi''. For '''interface messages''' (translated at [https://translatewiki.net translatewiki.net]), we saw the initiative affecting 42 languages. The average progress in translations across all languages was 56.5% before the translathon, and 78.2% after ('''+21.7%'''). In particular, Sakha improved from 12.2% to 94.2%; Brazilian Portuguese went from 50.6% to 100%; Taraškievica went from 44.9% to 85.3%; Doteli went from 1.3% to 41.2%. Also, while 1.7% of the messages were outdated across all languages before the translathon, the percentage dropped to 0.8% afterwards (-0.9%). For '''documentation messages''' (on mediawiki.org), we saw the initiative affecting 24 languages. The average progress in translations across all languages was 26.6% before translathon, and 46.9% after ('''+20.3%'''). There were particularly notable achievements for three languages. Armenian improved from 1% to 99%; Swedish, from 21% to 99%, and Brazilian Portuguese, from 34% to 83%. Outdated translations across all languages were reduced from 8.4% before translathon to 4.8% afterwards (-3.6%). [https://translatewiki.net/wiki/Project:VisualEditor/2015_Translathon#Graphs_(interface_messages_only) We published some graphs] showing the effect of the event on the Translathon page. We thank the translators for participating and the translatewiki.net staff for facilitating this initiative. === Recent improvements === '''Auto-fill features for citations''' can be enabled on each Wikipedia. The tool uses the '''[[:mw:Citoid|citoid service]]''' to convert a [[:en:URL|URL]] or [[:en:Digital object identifier|DOI]] into a pre-filled, pre-formatted bibliographic citation. You can see an animated GIF of the quick, [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/VisualEditor/GIFs#Auto-citing_a_source|simple process at mediawiki.org]]. So far, about a dozen Wikipedias have enabled the auto-citation tool. To enable it for your wiki, follow the [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Citoid/Enabling_Citoid_on_your_wiki|instructions at mediawiki.org]]. Your wiki can customize the first section of the '''special character inserter''' in VisualEditor. Please follow the [[mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/Special_characters|instructions at mediawiki.org]] to put the characters you want at the top. In other changes, if you need to fill in a [[:mw:CAPTCHA|CAPTCHA]] and get it wrong, then you can click to get a new one to complete. VisualEditor can now display and edit [[mediawikiwiki:Extension:Graph|Vega-based graphs]]. If you use the Monobook skin, VisualEditor's appearance is now more consistent with other software. === Future changes === The team will be changing the '''appearance of selected links''' inside VisualEditor. The purpose is to make it easy to see whether your cursor is inside or outside the link. When you select a link, the link label (the words shown on the page) will be enclosed in a faint box. If you place your cursor inside the box, then your changes to the link label will be part of the link. If you place your cursor outside the box, then it will not. This will make it easy to know when new characters will be added to the link and when they will not. On the English Wikipedia, 10% of newly created accounts are now offered both the visual and the wikitext editors. A [[m:Research:VisualEditor's_effect_on_newly_registered_editors/May_2015_study|recent controlled trial]] showed no significant difference in survival or productivity for new users in the short term. New users with access to VisualEditor were very slightly less likely to produce results that needed reverting. You can learn more about this by watching a video of the [[mediawikiwiki:Wikimedia_Research/Showcase#July_2015|July 2015 Wikimedia Research Showcase]]. The proportion of new accounts with access to both editing environments will be gradually increased over time. Eventually all new users have the choice between the two editing environments. === Let's work together === * Share your ideas and ask questions at [[:mw:VisualEditor/Feedback|mw:VisualEditor/Feedback]]. This feedback page is now using [[mw:Flow|Flow]] instead of LiquidThreads. * <mark>Can you read and type in Korean or Japanese?</mark> Language engineer [[mw:User:DChan (WMF)|David Chan]] needs people who know which tools people use to type in some languages. If you speak Japanese or Korean, you can help him test support for these languages. Please see the instructions at [[mw:VisualEditor/IME Testing#What to test|mediawiki.org]] if you can help. * If your wiki would like '''VisualEditor enabled on another namespace''', you can file a request in Phabricator. Please include a link to a community discussion about the requested change. * Please file requests for language-appropriate "{{Int:visualeditor-annotationbutton-bold-tooltip}}" and "{{Int:visualeditor-annotationbutton-italic-tooltip}}" icons for the styling menu [https://phabricator.wikimedia.org/maniphest/task/create/?projects=PHID-PROJ-dafezmpv6huxg3taml24 in Phabricator]. * The design research team wants to see how real editors work. Please [https://jfe.qualtrics.com/form/SV_6R04ammTX8uoJFP sign up for their research program]. * The weekly task triage meetings continue to be open to volunteers, usually on Tuesdays at 12:00 (noon) PDT (19:00 UTC). Learn how to join the meetings and how to nominate bugs at [[:mw:VisualEditor/Weekly triage meetings|mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. You do not need to attend the meeting to nominate a bug for consideration as a Q1 blocker, though. Instead, go to Phabricator and "associate" the main [[phab:project/profile/483/|VisualEditor project]] with the bug. If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Thank you! </div> —[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]], 04:28, 2015 ж. тамыздың 15 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=12980645 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #4—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[:m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2015/August|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=VisualEditor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> You can add quotations marks before and after a title or phrase with a single click. Select the relevant text. Find the correct quotations marks in the special character inserter tool (marked as Ω in the toolbar).<br><br> [[File:VisualEditor Special character inserter quotation 2.png|alt=Screenshot showing the special character tool, selected text, and the special character that will be inserted|centre|frameless|230px]] <br> Click the button. VisualEditor will add the quotation marks on either side of the text you selected.<br><br> [[File:VisualEditor Special character inserter quotation 3.png|alt=Screenshot showing the special character tool and the same text after the special character has been inserted|centre|frameless|230px]] <br> You can read and help translate [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use VisualEditor. </div></div> Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|Editing Team]] have been working on mobile phone support. They have fixed many bugs and improved language support. They post weekly status reports [[mw:VisualEditor/changelog|on mediawiki.org]]. Their workboard is available [[phab:project/board/483/|in Phabricator]]. Their [[mediawikiwiki:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are improving language support and functionality on mobile devices. === Wikimania === The team attended Wikimania 2015 in Mexico City. There they participated in the Hackathon and met with individuals and groups of users. They also made several presentations about [[c:File:How_we_made_VisualEditor_faster.pdf|VisualEditor]] and the [[:c:File:Wikimania_2015_–_Editing_Department_–_Beyond_Editing.pdf|future of editing]]. Following Wikimania, we announced winners for the [https://translatewiki.net/wiki/Project:VisualEditor/2015_Translathon VisualEditor 2015 Translathon]. Our thanks and congratulations to users ''Halan-tul'', ''Renessaince'', ''<span lang="ne" dir="ltr">जनक राज भट्ट</span> (Janak Bhatta)'', ''Vahe Gharakhanyan'', ''Warrakkk'', and ''Eduardogobi''. For '''interface messages''' (translated at [https://translatewiki.net translatewiki.net]), we saw the initiative affecting 42 languages. The average progress in translations across all languages was 56.5% before the translathon, and 78.2% after ('''+21.7%'''). In particular, Sakha improved from 12.2% to 94.2%; Brazilian Portuguese went from 50.6% to 100%; Taraškievica went from 44.9% to 85.3%; Doteli went from 1.3% to 41.2%. Also, while 1.7% of the messages were outdated across all languages before the translathon, the percentage dropped to 0.8% afterwards (-0.9%). For '''documentation messages''' (on mediawiki.org), we saw the initiative affecting 24 languages. The average progress in translations across all languages was 26.6% before translathon, and 46.9% after ('''+20.3%'''). There were particularly notable achievements for three languages. Armenian improved from 1% to 99%; Swedish, from 21% to 99%, and Brazilian Portuguese, from 34% to 83%. Outdated translations across all languages were reduced from 8.4% before translathon to 4.8% afterwards (-3.6%). [https://translatewiki.net/wiki/Project:VisualEditor/2015_Translathon#Graphs_(interface_messages_only) We published some graphs] showing the effect of the event on the Translathon page. We thank the translators for participating and the translatewiki.net staff for facilitating this initiative. === Recent improvements === '''Auto-fill features for citations''' can be enabled on each Wikipedia. The tool uses the '''[[:mw:Citoid|citoid service]]''' to convert a [[:en:URL|URL]] or [[:en:Digital object identifier|DOI]] into a pre-filled, pre-formatted bibliographic citation. You can see an animated GIF of the quick, [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/VisualEditor/GIFs#Auto-citing_a_source|simple process at mediawiki.org]]. So far, about a dozen Wikipedias have enabled the auto-citation tool. To enable it for your wiki, follow the [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Citoid/Enabling_Citoid_on_your_wiki|instructions at mediawiki.org]]. Your wiki can customize the first section of the '''special character inserter''' in VisualEditor. Please follow the [[mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/Special_characters|instructions at mediawiki.org]] to put the characters you want at the top. In other changes, if you need to fill in a [[:mw:CAPTCHA|CAPTCHA]] and get it wrong, then you can click to get a new one to complete. VisualEditor can now display and edit [[mediawikiwiki:Extension:Graph|Vega-based graphs]]. If you use the Monobook skin, VisualEditor's appearance is now more consistent with other software. === Future changes === The team will be changing the '''appearance of selected links''' inside VisualEditor. The purpose is to make it easy to see whether your cursor is inside or outside the link. When you select a link, the link label (the words shown on the page) will be enclosed in a faint box. If you place your cursor inside the box, then your changes to the link label will be part of the link. If you place your cursor outside the box, then it will not. This will make it easy to know when new characters will be added to the link and when they will not. On the English Wikipedia, 10% of newly created accounts are now offered both the visual and the wikitext editors. A [[m:Research:VisualEditor's_effect_on_newly_registered_editors/May_2015_study|recent controlled trial]] showed no significant difference in survival or productivity for new users in the short term. New users with access to VisualEditor were very slightly less likely to produce results that needed reverting. You can learn more about this by watching a video of the [[mediawikiwiki:Wikimedia_Research/Showcase#July_2015|July 2015 Wikimedia Research Showcase]]. The proportion of new accounts with access to both editing environments will be gradually increased over time. Eventually all new users have the choice between the two editing environments. === Let's work together === * Share your ideas and ask questions at [[:mw:VisualEditor/Feedback|mw:VisualEditor/Feedback]]. This feedback page is now using [[mw:Flow|Flow]] instead of LiquidThreads. * <mark>Can you read and type in Korean or Japanese?</mark> Language engineer [[mw:User:DChan (WMF)|David Chan]] needs people who know which tools people use to type in some languages. If you speak Japanese or Korean, you can help him test support for these languages. Please see the instructions at [[mw:VisualEditor/IME Testing#What to test|mediawiki.org]] if you can help. * If your wiki would like '''VisualEditor enabled on another namespace''', you can file a request in Phabricator. Please include a link to a community discussion about the requested change. * Please file requests for language-appropriate "{{Int:visualeditor-annotationbutton-bold-tooltip}}" and "{{Int:visualeditor-annotationbutton-italic-tooltip}}" icons for the styling menu [https://phabricator.wikimedia.org/maniphest/task/create/?projects=PHID-PROJ-dafezmpv6huxg3taml24 in Phabricator]. * The design research team wants to see how real editors work. Please [https://jfe.qualtrics.com/form/SV_6R04ammTX8uoJFP sign up for their research program]. * The weekly task triage meetings continue to be open to volunteers, usually on Tuesdays at 12:00 (noon) PDT (19:00 UTC). Learn how to join the meetings and how to nominate bugs at [[:mw:VisualEditor/Weekly triage meetings|mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. You do not need to attend the meeting to nominate a bug for consideration as a Q1 blocker, though. Instead, go to Phabricator and "associate" the main [[phab:project/profile/483/|VisualEditor project]] with the bug. If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Thank you! </div> —[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]], 08:40, 2015 ж. тамыздың 15 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=12980645 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == How can we improve Wikimedia grants to support you better? == ''My apologies for posting this message in English. Please help translate it if you can.'' Hello, The Wikimedia Foundation would like your feedback about how we can '''[[m:Grants:IdeaLab/Reimagining WMF grants|reimagine Wikimedia Foundation grants]]''', to better support people and ideas in your Wikimedia project. Ways to participate: *Respond to questions on [[m:Grants talk:IdeaLab/Reimagining WMF grants|the discussion page of the idea]]. *Join a [[m:Grants:IdeaLab/Events#Upcoming_events|small group conversation]]. *Learn more about [[m:Grants:IdeaLab/Reimagining WMF grants/Consultation|this consultation]]. Feedback is welcome in any language. With thanks, [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]], [[m:Community Resources|Community Resources]], Wikimedia Foundation. ([[m:Grants:IdeaLab/Reimagining WMF grants/ProjectTargets|''Opt-out Instructions'']]) <small>This message was sent by [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]] through [[m:User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]].</small> 06:53, 2015 ж. тамыздың 19 (ALMT) == Introducing the Wikimedia public policy site == Hi all, We are excited to introduce a new Wikimedia Public Policy site. The site includes resources and position statements on access, copyright, censorship, intermediary liability, and privacy. The site explains how good public policy supports the Wikimedia projects, editors, and mission. Visit the public policy portal: https://policy.wikimedia.org/ Please help translate the [[m:Public policy|statements on Meta Wiki]]. You can [http://blog.wikimedia.org/2015/09/02/new-wikimedia-public-policy-site/ read more on the Wikimedia blog]. Thanks, [[m:User:YWelinder (WMF)|Yana]] and [[m:User:Slaporte (WMF)|Stephen]] ([[m:User talk:Slaporte (WMF)|Talk]]) 00:12, 2015 ж. қыркүйектің 3 (ALMT) ''(Sent with the [[m:MassMessage#Global_message_delivery|Global message delivery system]])'' <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Slaporte_(WMF)/Announcing_public_policy_site&oldid=13439030 тізімін пайдаланып User:Slaporte (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Open call for Individual Engagement Grants == ''My apologies for posting this message in English. Please help translate it if you can.'' Greetings! The '''[[m:IEG|Individual Engagement Grants program]] is accepting proposals''' until September 29th to fund new tools, community-building processes, and other experimental ideas that enhance the work of Wikimedia volunteers. Whether you need a small or large amount of funds (up to $30,000 USD), Individual Engagement Grants can support you and your team’s project development time in addition to project expenses such as materials, travel, and rental space. *[[m:Grants:IEG#ieg-apply|'''Submit''' a grant request]] *[[m:Grants:IdeaLab|'''Get help''' with your proposal in IdeaLab]] or [[m:Grants:IdeaLab/Events#Upcoming_events|an upcoming Hangout session]] *[[m:Grants:IEG#ieg-engaging|'''Learn from examples''' of completed Individual Engagement Grants]] Thanks, [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]], [[m:Community Resources|Community Resources]], Wikimedia Foundation. 02:52, 2015 ж. қыркүйектің 5 (ALMT) ([[m:User:I JethroBT (WMF)/IEG 2015 Targets|''Opt-out Instructions'']]) <small>This message was sent by [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]] ([[m:User talk:I JethroBT (WMF)|talk]]) through [[m:User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]].</small> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:I_JethroBT_(WMF)/IEG_2015_Targets&oldid=13476366 тізімін пайдаланып User:I JethroBT (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Open call for Individual Engagement Grants == ''My apologies for posting this message in English. Please help translate it if you can.'' Greetings! The '''[[m:IEG|Individual Engagement Grants program]] is accepting proposals''' until September 29th to fund new tools, community-building processes, and other experimental ideas that enhance the work of Wikimedia volunteers. Whether you need a small or large amount of funds (up to $30,000 USD), Individual Engagement Grants can support you and your team’s project development time in addition to project expenses such as materials, travel, and rental space. *[[m:Grants:IEG#ieg-apply|'''Submit''' a grant request]] *[[m:Grants:IdeaLab|'''Get help''' with your proposal in IdeaLab]] or [[m:Grants:IdeaLab/Events#Upcoming_events|an upcoming Hangout session]] *[[m:Grants:IEG#ieg-engaging|'''Learn from examples''' of completed Individual Engagement Grants]] Thanks, [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]], [[m:Community Resources|Community Resources]], Wikimedia Foundation. 03:57, 2015 ж. қыркүйектің 5 (ALMT) ([[m:User:I JethroBT (WMF)/IEG 2015 Targets|''Opt-out Instructions'']]) <small>This message was sent by [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]] ([[m:User talk:I JethroBT (WMF)|talk]]) through [[m:User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]].</small> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:I_JethroBT_(WMF)/IEG_2015_Targets&oldid=13476366 тізімін пайдаланып User:I JethroBT (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikidata data access is coming == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hi everyone, Many Wikimedia projects already have access to [[d:|Wikidata]] and make good use of it to improve their content. You already have access to the interwiki link part of Wikidata. I wanted to let you know that your project will be among the next to receive access to the actual data on Wikidata. It is currently scheduled for September 22nd. From then on you can use data from Wikidata either via the property parser function or Lua. I hope we'll be able to support you well with structured data. If you have questions please come to [[d:Wikidata:Wikibooks]]. Cheers [[:d:User:Lydia Pintscher (WMDE)|Lydia Pintscher (WMDE)]] 22:12, 2015 ж. қыркүйектің 9 (ALMT) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lydia_Pintscher_(WMDE)/Distribution_List&oldid=13546514 тізімін пайдаланып User:Lydia Pintscher (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikidata data access is here == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> A while ago I announced that you'll be among the next projects to get access to Wikidata's data. This has now happened. You can access the data via a parser function (#property) and Lua. For more information and to ask questions please come to [[d:Wikidata:Wikibooks]]. I hope you'll be able to do great things with this and that it will make your life easier in the long-run. Cheers [[:d:User:Lydia Pintscher (WMDE)|Lydia Pintscher (WMDE)]] 21:48, 2015 ж. қыркүйектің 22 (ALMT) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lydia_Pintscher_(WMDE)/Distribution_List&oldid=13750444 тізімін пайдаланып User:Lydia Pintscher (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Only one week left for Individual Engagement Grant proposals! == (Apologies for using English below, please help translate if you are able.) '''There is still one week left to submit [[m:IEG|Individual Engagement Grant]] (IEG) proposals''' before the September 29th deadline. If you have ideas for new tools, community-building processes, and other experimental projects that enhance the work of Wikimedia volunteers, start your proposal today! Please encourage others who have great ideas to apply as well. Support is available if you want help turning your idea into a grant request. *[[m:Grants:IEG#ieg-apply|'''Submit''' a grant request]] *[[m:Grants:IdeaLab|'''Get help''' with your proposal in IdeaLab]] *[[m:Grants:IEG#ieg-engaging|'''Learn from examples''' of completed Individual Engagement Grants]] [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]], [[m:Community Resources|Community Resources]] 03:01, 2015 ж. қыркүйектің 23 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:I_JethroBT_(WMF)/IEG_2015_Targets&oldid=13754911 тізімін пайдаланып User:I JethroBT (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reimagining WMF grants report == ''(My apologies for using English here, please help translate if you are able.)'' Last month, we asked for community feedback on [[m:Grants:IdeaLab/Reimagining WMF grants| a proposal to change the structure of WMF grant programs]]. Thanks to the 200+ people who participated! '''[[m:Grants:IdeaLab/Reimagining_WMF_grants/Outcomes| A report]]''' on what we learned and changed based on this consultation is now available. Come read about the findings and next steps as WMF’s Community Resources team begins to implement changes based on your feedback. Your questions and comments are welcome on [[m:Grants talk:IdeaLab/Reimagining WMF grants/Outcomes|the outcomes discussion page]]. With thanks, [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]] 22:56, 2015 ж. қыркүйектің 28 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Grants:IdeaLab/Reimagining_WMF_grants/ProjectTargets&oldid=13850666 тізімін пайдаланып User:I JethroBT (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #5—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[m:VisualEditor/Newsletter/2015/October|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=VisualEditor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> You can use the visual editor on smartphones and tablets.<br><br>[[File:Switching edit modes to VisualEditor on Mobile web.png|alt=Screenshot showing the menu for switching from the wikitext editor to the visual editor|centre|frameless|230x230px]]<br> Click the pencil icon to open the editor for a page. Inside that, use the gear menu in the upper right corner to "{{int:mobile-frontend-editor-switch-visual-editor}}". The editing button will remember which editing environment you used last time, and give you the same one next time. The desktop site will be switching to a system similar to this one in the coming months. <br><br>You can read and help translate [[:mw:VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor. </div></div> Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|VisualEditor Team]] has fixed many bugs, added new features, and made some small design changes. They post weekly status reports [[mw:VisualEditor/changelog|on mediawiki.org]]. Their workboard is available [[phab:project/board/483/|in Phabricator]]. Their [[mediawikiwiki:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are improving support for languages like Japanese and Arabic, making it easier to edit on mobile devices, and providing rich-media tools for formulæ, charts, galleries and uploading. === Recent improvements === '''Educational features:''' The first time ever you use the visual editor, it now draws your attention to the {{Int:visualeditor-annotationbutton-link-tooltip}} and {{Int:visualeditor-toolbar-cite-label}} tools. When you click on the tools, it explains why you should use them. ([[Phab:T108620|T108620]]) Alongside this, the welcome message for new users has been simplified to make editing more welcoming. ([[Phab:T112354|T112354]]) More in-software educational features are planned. '''Links:''' It is now easier to understand when you are adding text to a link and when you are typing plain text next to it. ([[Phab:T74108|T74108]], [[Phab:T91285|T91285]]) The editor now fully supports ISBN, PMID or RFC numbers. ([[Phab:T109498|T109498]], [[Phab:T110347|T110347]], [[Phab:T63558|T63558]]) These [[:en:Help:Magic_links|"magic links"]] use a custom link editing tool. '''Uploads:''' Registered editors can now '''upload images''' and other media to Commons while editing. Click the new tab in the "{{int:visualeditor-toolbar-insert}} {{int:visualeditor-dialogbutton-media-tooltip}}" tool. You will be guided through the process without having to leave your edit. At the end, the image will be inserted. This tool is limited to one file at a time, owned by the user, and licensed under Commons's standard license. For more complex situations, the tool links to more advanced upload tools. You can also drag the image into the editor. This will be available in the wikitext editor later. '''Mobile:''' Previously, the visual editor was available on the mobile Wikipedia site only on tablets. Now, editors can use it on all devices regardless of size if they wish. ([[Phab:T85630|T85630]]) Edit conflicts were previously broken on the mobile website. Edit conflicts can now be resolved in both wikitext and visual editors. ([[Phab:T111894|T111894]]) Sometimes templates and similar items could not be deleted on the mobile website. Selecting them caused the on-screen keyboard to hide with some browsers. Now there is a new "{{int:Visualeditor-contextitemwidget-label-remove}}" button, so that these things can be removed if the keyboard hides. ([[Phab:T62110|T62110]]) You can also edit table cells in mobile now. '''Rich editing tools:''' You can now add and edit '''sheet''' '''music''' in the visual editor. ([[Phab:T112925|T112925]]) There are separate tabs for advanced options, such as MIDI and Ogg audio files. ([[Phab:T114227|T114227]], [[Phab:T113354|T113354]]) When editing '''formulæ''' and other blocks, errors are shown as you edit. It is also possible to edit some types of '''graphs'''; adding new ones, and support for new types, will be coming. On the '''English Wikipedia''', the visual editor is now automatically available to anyone who creates an account. The preference switch was moved to the normal location, under [[Special:Preferences]]. === Future changes === You will soon be able to '''switch from the wikitext to the visual editor''' after you start editing. ([[phab:T49779|T49779]]) Previously, you could only switch from the visual editor to the wikitext editor. Bi-directional switching will make possible a '''single edit tab.''' ([[phab:T102398|T102398]]) This project will combine the "{{int:vector-view-edit}}" and "{{int:visualeditor-ca-editsource}}" tabs into a single "{{int:vector-view-edit}}" tab, similar to the system already used on the mobile website. The "{{int:vector-view-edit}}" tab will open whichever editing environment you used last time. === Let's work together === * Share your ideas and ask questions at [[:mw:VisualEditor/Feedback|VisualEditor/Feedback]]. This feedback page uses [[mw:Flow|Flow]] for discussions. * <mark>Can you read and type in Korean or Japanese?</mark> Language engineer [[mw:User:DChan (WMF)|David Chan]] needs people who know which tools people use to type in some languages. If you speak Japanese or Korean, you can help him test support for these languages. Please see the instructions at [[mw:VisualEditor/IME Testing#What to test|What to test]] if you can help, and report it on Phabricator ([[phab:T110654|Korean]] - [[phab:T109818|Japanese]]) or on Wikipedia ([[:ko:위키백과:시각편집기/IME|Korean]] - [[:ja:Wikipedia:ビジュアルエディター/フィードバック/IME|Japanese]]). * Local admins can [[mediawikiwiki:Citoid/Enabling_Citoid_on_your_wiki|set up the Citoid automatic reference feature for your wiki]]. If you need help, then please post a request in the [[phab:tag/citoid/|Citoid project on Phabricator]]. Include links to the [[:mw:Help:TemplateData|TemplateData]] for the most important citation templates on your wiki. * The weekly task triage meetings are open to volunteers. Learn how to join the meetings and how to nominate bugs at [[:mw:VisualEditor/Weekly triage meetings|mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. You do not need to attend the meeting to nominate a bug for consideration, though. Instead, go to Phabricator and "associate" the main [[phab:project/profile/483/|VisualEditor project]] with the bug. If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Thank you! </div>—[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]], 00:19, 2015 ж. қазанның 31 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=14334116 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Community Wishlist Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hi everyone! Apologies for posting in English. Translations are very welcome. The [[:m:Community Tech|Community Tech team]] at the Wikimedia Foundation is focused on building improved curation and moderation tools for experienced Wikimedia contributors. We're now starting a '''[[:m:2015 Community Wishlist Survey|Community Wishlist Survey]]''' to find the most useful projects that we can work on. For phase 1 of the survey, we're inviting all active contributors to submit brief proposals, explaining the project that you'd like us to work on, and why it's important. Phase 1 will last for 2 weeks. In phase 2, we'll ask you to vote on the proposals. Afterwards, we'll analyze the top 10 proposals and create a prioritized wishlist. While most of this process will be conducted in English, we're inviting people from any Wikimedia wiki to submit proposals. We'll also invite volunteer translators to help translate proposals into English. Your proposal should include: the problem that you want to solve, who would benefit, and a proposed solution, if you have one. You can submit your proposal on the Community Wishlist Survey page, using the entry field and the big blue button. We will be accepting proposals for 2 weeks, ending on November 23. We're looking forward to hearing your ideas! </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Community Tech Team via [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 03:57, 2015 ж. қарашаның 10 (ALMT)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Global_distribution&oldid=14554458 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikimania 2016 scholarships ambassadors needed == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hello! [[wm2016:|Wikimania 2016]] scholarships will soon be open; by the end of the week we'll form the committee and we need your help, see [[wm2016:Special:MyLanguage/Scholarship committee|Scholarship committee]] for details. If you want to carefully review nearly a thousand applications in January, you might be a perfect committee member. Otherwise, you can '''volunteer as "ambassador"''': you will observe all the committee activities, ensure that people from your language or project manage to apply for a scholarship, translate '''scholarship applications written in your language''' to English and so on. Ambassadors are allowed to ask for a scholarship, unlike committee members. [[wm2016:Scholarship committee|Wikimania 2016 scholarships subteam]] 16:48, 2015 ж. қарашаның 10 (ALMT) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=14347818 тізімін пайдаланып User:Nemo bis@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Harassment consultation == {{int:Please-translate}} The Community Advocacy team the Wikimedia Foundation has opened a consultation on the topic of '''harassment''' on [[m:Harassment consultation 2015|Meta]]. The consultation period is intended to run for one month from today, November 16, and end on December 17. Please share your thoughts there on harassment-related issues facing our communities and potential solutions. (Note: this consultation is not intended to evaluate specific cases of harassment, but rather to discuss the problem of harassment itself.) ::*[[m:Harassment consultation 2015|Harassment consultation 2015]] :Regards, [[m:Community Advocacy|Community Advocacy, Wikimedia Foundation]] <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:PEarley_(WMF)/Inspire_Mass_Message&oldid=14684364 тізімін пайдаланып User:PEarley (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Free Bassel/MassMessages/2015 Free Bassel banner straw poll|Your input requested on the proposed #FreeBassel banner campaign]] == ''This is a message regarding the [[:m:Special:MyLanguage/Free Bassel/Banner|proposed 2015 Free Bassel banner]]. [[m:Special:MyLanguage/Free Bassel/MassMessages/2015 Free Bassel banner straw poll|Translations]] are available.'' Hi everyone, This is to inform all Wikimedia contributors that a [[:m:Special:MyLanguage/Free Bassel/Banner/Straw poll|straw poll seeking your involvement]] has just been started on Meta-Wiki. As some of your might be aware, a small group of Wikimedia volunteers have proposed a banner campaign informing Wikipedia readers about the urgent situation of our fellow Wikipedian, open source software developer and Creative Commons activist, [[:w:Bassel Khartabil|Bassel Khartabil]]. An exemplary [[:m:Special:MyLanguage/Free Bassel/Banner|banner]] and an [[:m:Special:MyLanguage/Free Bassel/Banner|explanatory page]] have now been prepared, and translated into about half a dozen languages by volunteer translators. We are seeking [[:m:Special:MyLanguage/Free Bassel/Banner/Straw poll|your involvement to decide]] if the global Wikimedia community approves starting a banner campaign asking Wikipedia readers to call on the Syrian government to release Bassel from prison. We understand that a campaign like this would be unprecedented in Wikipedia's history, which is why we're seeking the widest possible consensus among the community. Given Bassel's urgent situation and the resulting tight schedule, we ask everyone to [[:m:Special:MyLanguage/Free Bassel/Banner/Straw poll|get involved with the poll and the discussion]] to the widest possible extent, and to promote it among your communities as soon as possible. (Apologies for writing in English; please kindly [[m:Special:MyLanguage/Free Bassel/MassMessages/2015 Free Bassel banner straw poll|translate]] this message into your own language.) Thank you for your participation! ''Posted by the [[:m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] 21:47, 25 November 2015 (UTC) • [[m:Special:MyLanguage/Free Bassel/MassMessages/2015 Free Bassel banner straw poll|Translate]] • [[:m:Talk:Free Bassel/Banner|Get help]] <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=14758733 тізімін пайдаланып User:Varnent@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Community Wishlist Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hi everyone! Apologies for posting this in English. Translations are very welcome. We're beginning the second part of the Community Tech team's '''[[:m:2015 Community Wishlist Survey/Voting|Community Wishlist Survey]]''', and we're inviting all active contributors to vote on the proposals that have been submitted. Thanks to you and other Wikimedia contributors, 111 proposals were submitted to the team. We've split the proposals into categories, and now it's time to vote! You can vote for any proposal listed on the pages, using the <nowiki>{{Support}}</nowiki> tag. Feel free to add comments pro or con, but only support votes will be counted. The voting period will be 2 weeks, ending on December 14. The proposals with the most support votes will be the team's top priority backlog to investigate and address. Thank you for participating, and we're looking forward to hearing what you think! Community Tech via </div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 20:39, 2015 ж. желтоқсанның 1 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Global_distribution&oldid=14913494 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15|Get involved in Wikipedia 15!]] == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''This is a message from the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation|Wikimedia Foundation]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/MassMessages/Get involved|Translations]] are available.'' [[File:International-Space-Station wordmark blue.svg|right|200px]] As many of you know, January 15 is Wikipedia’s 15th Birthday! People around the world are getting involved in the celebration and have started adding their [[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/Events|events on Meta Page]]. While we are celebrating Wikipedia's birthday, we hope that all projects and affiliates will be able to utilize this celebration to raise awareness of our community's efforts. Haven’t started planning? Don’t worry, there’s lots of ways to get involved. Here are some ideas: * '''[[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/Events|Join/host an event]]'''. We already have more than 80, and hope to have many more. * '''[[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/Media|Talk to local press]]'''. In the past 15 years, Wikipedia has accomplished extraordinary things. We’ve made a [[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/15 years|handy summary]] of milestones and encourage you to add your own. More resources, including a [[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/Media#releases|press release template]] and [[m:Special:MyLanguage/Communications/Movement Communications Skills|resources on working with the media]], are also available. * '''[[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/Material|Design a Wikipedia 15 logo]]'''. In place of a single icon for Wikipedia 15, we’re making dozens. Add your own with something fun and representative of your community. Just use the visual guide so they share a common sensibility. * '''[[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15/Events/Package#birthdaywish|Share a message on social media]]'''. Tell the world what Wikipedia means to you, and add #wikipedia15 to the post. We might re-tweet or share your message! Everything is linked on the [[m:Special:MyLanguage/Wikipedia 15|Wikipedia 15 Meta page]]. You’ll find a set of ten data visualization works that you can show at your events, and a [[c:Category:Wikipedia15 Mark|list of all the Wikipedia 15 logos]] that community members have already designed. If you have any questions, please contact [[m:User:ZMcCune (WMF)|Zachary McCune]] or [[m:User:JSutherland (WMF)|Joe Sutherland]]. Thanks and Happy nearly Wikipedia 15!<br /> -The Wikimedia Foundation Communications team ''Posted by the [[m:User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]], 02:59, 2015 ж. желтоқсанның 19 (ALMT) • [[m:Wikipedia 15/MassMessages/Get involved|{{int:please-translate}}]] • [[m:Talk:Wikipedia 15|{{int:help}}]] </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=15158198 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #6—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=The visual editor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> A new, simpler system for editing will offer a single Edit button. Once the page has opened, you can switch back and forth between visual and wikitext editing. [[File:VisualEditor single edit tab preference dialog.png|alt=Screenshot showing a pop-up dialog for switching from the wikitext editor to the visual editor|centre|frameless|230x230px]]<br> If you prefer having separate edit buttons, then you can set that option in your preferences, either in a pop-up dialog the next time you open the visual editor, or by going to [[Special:Preferences]] and choosing the setting that you want: <br><br>[[File:VisualEditor single edit tab in preferences 2015-12-18.png|alt=Screenshot showing a drop-down menu in Special:Preferences|centre|frameless|230x230px]] The current plan is for the default setting to have the Edit button open the editing environment you used most recently. <br><br>You can read and help translate [[:mw:VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor. </div></div> ''[[m:VisualEditor/Newsletter/2015/December|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|visual editor team]] has fixed many bugs and expanded the mathematics formula tool. Their workboard is available [[phab:project/board/483/|in Phabricator]]. Their [[mediawikiwiki:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are improving support for languages such as Japanese and Arabic, and providing rich-media tools for formulæ, charts, galleries and uploading. === Recent improvements === You can '''switch from the wikitext editor to the visual editor''' after you start editing. The '''LaTeX mathematics formula editor''' has been significantly expanded. ([[phab:T118616|T118616)]] You can see the formula as you change the LaTeX code. You can click buttons to insert the correct LaTeX code for many symbols. === Future changes === The '''single edit tab''' project will combine the "{{int:vector-view-edit}}" and "{{int:visualeditor-ca-editsource}}" tabs into a single "{{int:vector-view-edit}}" tab, like the system already used on the mobile website. ([[phab:T102398|T102398]], [[phab:T58337|T58337]]) Initially, the "{{int:vector-view-edit}}" tab will open whichever editing environment you used last time. Your last editing choice will be stored as a cookie for logged-out users and as an account preference for logged-in editors. Logged-in editors will be able to set a default editor in the {{int:prefs-editing}} tab of [[Special:Preferences]] in the drop-down menu about "{{int:visualeditor-preference-tabs}}". The visual editor will be offered to all editors at the following Wikipedias in early 2016: [[w:am:|Amharic]], [[w:bug:|Buginese]], [[w:cdo:|Min Dong]], [[w:cr:|Cree]], [[w:gv:|Manx]], [[w:hak:|Hakka]], [[w:hy:|Armenian]], [[w:ka:|Georgian]], [[w:pnt:|Pontic]], [[w:sh:|Serbo-Croatian]], [[w:ti:|Tigrinya]], [[w:xmf:|Mingrelian]], [[w:za:|Zhuang]], and [[w:zh-min-nan:|Min Nan]]. ([[phab:T116523|T116523]]) Please post your comments and the language(s) that you tested at [[:mw:Topic:St8y4ni42d0vr9cv|the feedback thread on mediawiki.org]]. The developers would like to know how well it works. Please tell them what kind of computer, web browser, and keyboard you are using. In 2016, the '''feedback pages''' for the visual editor on many Wikipedias will be redirected to mediawiki.org. ([[phab:T92661|T92661]]) === Testing opportunities === * Please try the new system for the '''single edit tab''' on [https://test2.wikipedia.org test2.wikipedia.org]. You can edit while logged out to see how it works for logged-out editors, or you can create a separate account to be able to set your account's preferences. <mark>Please share your thoughts about the single edit tab system at [[mediawikiwiki:Topic:Suspcq0bf5nd3gsd|the feedback topic on mediawiki.org]] or [https://jfe.qualtrics.com/form/SV_6R04ammTX8uoJFP sign up for formal user research]</mark> (type "single edit tab" in the question about other areas you're interested in). The new system has not been finalized, and your feedback can affect the outcome. The team particularly wants your thoughts about the options in Special:Preferences. The current choices in Special:Preferences are: ** {{int:visualeditor-preference-tabs-remember-last}}, ** {{int:visualeditor-preference-tabs-prefer-ve}}, ** {{int:visualeditor-preference-tabs-prefer-wt}}, and ** {{int:visualeditor-preference-tabs-multi-tab}}. (This is the current state for people already using the visual editor. None of these options will be visible if you have disabled the visual editor in your preferences at that wiki.) * <mark>Can you read and type in Korean or Japanese?</mark> Language engineer [[mw:User:DChan (WMF)|David Chan]] needs people who know which tools people use to type in some languages. If you speak Japanese or Korean, you can help him test support for these languages. Please see the instructions at [[mw:VisualEditor/IME Testing#What to test|What to test]] if you can help, and report it on Phabricator ([[phab:T110654|Korean]] - [[phab:T109818|Japanese]]) or on Wikipedia ([[:ko:위키백과:시각편집기/IME|Korean]] - [[:ja:Wikipedia:ビジュアルエディター/フィードバック/IME|Japanese]]). If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. {{int:Feedback-thanks-title}} </div> [[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]], 06:06, 2015 ж. желтоқсанның 25 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=15165847 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #6—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <div style="margin:0.5em;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}border:1px solid #AAA;padding:0.5em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|alt=The visual editor]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> A new, simpler system for editing will offer a single Edit button. Once the page has opened, you can switch back and forth between visual and wikitext editing. [[File:VisualEditor single edit tab preference dialog.png|alt=Screenshot showing a pop-up dialog for switching from the wikitext editor to the visual editor|centre|frameless|230x230px]]<br> If you prefer having separate edit buttons, then you can set that option in your preferences, either in a pop-up dialog the next time you open the visual editor, or by going to [[Special:Preferences]] and choosing the setting that you want: <br><br>[[File:VisualEditor single edit tab in preferences 2015-12-18.png|alt=Screenshot showing a drop-down menu in Special:Preferences|centre|frameless|230x230px]] The current plan is for the default setting to have the Edit button open the editing environment you used most recently. <br><br>You can read and help translate [[:mw:VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor. </div></div> ''[[m:VisualEditor/Newsletter/2015/December|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|visual editor team]] has fixed many bugs and expanded the mathematics formula tool. Their workboard is available [[phab:project/board/483/|in Phabricator]]. Their [[mediawikiwiki:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are improving support for languages such as Japanese and Arabic, and providing rich-media tools for formulæ, charts, galleries and uploading. === Recent improvements === You can '''switch from the wikitext editor to the visual editor''' after you start editing. The '''LaTeX mathematics formula editor''' has been significantly expanded. ([[phab:T118616|T118616)]] You can see the formula as you change the LaTeX code. You can click buttons to insert the correct LaTeX code for many symbols. === Future changes === The '''single edit tab''' project will combine the "{{int:vector-view-edit}}" and "{{int:visualeditor-ca-editsource}}" tabs into a single "{{int:vector-view-edit}}" tab, like the system already used on the mobile website. ([[phab:T102398|T102398]], [[phab:T58337|T58337]]) Initially, the "{{int:vector-view-edit}}" tab will open whichever editing environment you used last time. Your last editing choice will be stored as a cookie for logged-out users and as an account preference for logged-in editors. Logged-in editors will be able to set a default editor in the {{int:prefs-editing}} tab of [[Special:Preferences]] in the drop-down menu about "{{int:visualeditor-preference-tabs}}". The visual editor will be offered to all editors at the following Wikipedias in early 2016: [[w:am:|Amharic]], [[w:bug:|Buginese]], [[w:cdo:|Min Dong]], [[w:cr:|Cree]], [[w:gv:|Manx]], [[w:hak:|Hakka]], [[w:hy:|Armenian]], [[w:ka:|Georgian]], [[w:pnt:|Pontic]], [[w:sh:|Serbo-Croatian]], [[w:ti:|Tigrinya]], [[w:xmf:|Mingrelian]], [[w:za:|Zhuang]], and [[w:zh-min-nan:|Min Nan]]. ([[phab:T116523|T116523]]) Please post your comments and the language(s) that you tested at [[:mw:Topic:St8y4ni42d0vr9cv|the feedback thread on mediawiki.org]]. The developers would like to know how well it works. Please tell them what kind of computer, web browser, and keyboard you are using. In 2016, the '''feedback pages''' for the visual editor on many Wikipedias will be redirected to mediawiki.org. ([[phab:T92661|T92661]]) === Testing opportunities === * Please try the new system for the '''single edit tab''' on [https://test2.wikipedia.org test2.wikipedia.org]. You can edit while logged out to see how it works for logged-out editors, or you can create a separate account to be able to set your account's preferences. <mark>Please share your thoughts about the single edit tab system at [[mediawikiwiki:Topic:Suspcq0bf5nd3gsd|the feedback topic on mediawiki.org]] or [https://jfe.qualtrics.com/form/SV_6R04ammTX8uoJFP sign up for formal user research]</mark> (type "single edit tab" in the question about other areas you're interested in). The new system has not been finalized, and your feedback can affect the outcome. The team particularly wants your thoughts about the options in Special:Preferences. The current choices in Special:Preferences are: ** {{int:visualeditor-preference-tabs-remember-last}}, ** {{int:visualeditor-preference-tabs-prefer-ve}}, ** {{int:visualeditor-preference-tabs-prefer-wt}}, and ** {{int:visualeditor-preference-tabs-multi-tab}}. (This is the current state for people already using the visual editor. None of these options will be visible if you have disabled the visual editor in your preferences at that wiki.) * <mark>Can you read and type in Korean or Japanese?</mark> Language engineer [[mw:User:DChan (WMF)|David Chan]] needs people who know which tools people use to type in some languages. If you speak Japanese or Korean, you can help him test support for these languages. Please see the instructions at [[mw:VisualEditor/IME Testing#What to test|What to test]] if you can help, and report it on Phabricator ([[phab:T110654|Korean]] - [[phab:T109818|Japanese]]) or on Wikipedia ([[:ko:위키백과:시각편집기/IME|Korean]] - [[:ja:Wikipedia:ビジュアルエディター/フィードバック/IME|Japanese]]). If you aren't reading this in your favorite language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. {{int:Feedback-thanks-title}} </div> [[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]], 07:06, 2015 ж. желтоқсанның 25 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=15165847 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikimania 2016 Scholarships - Deadline soon! == :{{int:Please-translate}} A reminder - applications for scholarships for Wikimania 2016 in Esino Lario, Italy, are closing soon! Please get your applications in by January 9th. To apply, visit the page below: :*[https://wikimania2016.wikimedia.org/wiki/Scholarships Wikimania 2016 Scholarships] [[User:PEarley (WMF)|Patrick Earley (WMF)]] via [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 07:49, 2016 ж. қаңтардың 5 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:PEarley_(WMF)/Mass_Message_-_large&oldid=15209973 тізімін пайдаланып User:PEarley (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikimania 2016 Scholarships - Deadline soon! == :{{int:Please-translate}} A reminder - applications for scholarships for Wikimania 2016 in Esino Lario, Italy, are closing soon! Please get your applications in by January 9th. To apply, visit the page below: :*[https://wikimania2016.wikimedia.org/wiki/Scholarships Wikimania 2016 Scholarships] [[User:PEarley (WMF)|Patrick Earley (WMF)]] via [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 08:49, 2016 ж. қаңтардың 5 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:PEarley_(WMF)/Mass_Message_-_large&oldid=15209973 тізімін пайдаланып User:PEarley (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == 2016 WMF Strategy consultation == :{{int:Please-translate}} Hello, all. The Wikimedia Foundation (WMF) has launched a consultation to help create and prioritize WMF strategy beginning July 2016 and for the 12 to 24 months thereafter. This consultation will be open, on Meta, from 18 January to 26 February, after which the Foundation will also use these ideas to help inform its Annual Plan. (More on our timeline can be found on that Meta page.) Your input is welcome (and greatly desired) at the Meta discussion, [[:m:2016 Strategy/Community consultation|2016 Strategy/Community consultation]]. Apologies for English, where this is posted on a non-English project. We thought it was more important to get the consultation translated as much as possible, and good headway has been made there in some languages. There is still much to do, however! We created [[:m:2016 Strategy/Translations]] to try to help coordinate what needs translation and what progress is being made. :) If you have questions, please reach out to me on my talk page or on the strategy consultation's talk page or by email to mdennis@wikimedia.org. I hope you'll join us! [[:m:User:Mdennis (WMF)|Maggie Dennis]] via [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 01:06, 2016 ж. қаңтардың 19 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:PEarley_(WMF)/Mass_Message_-_large&oldid=15253743 тізімін пайдаланып User:Mdennis (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Desysop == I hereby request that my sysop permissions be removed as there is no need for me to have the permissions here. Thanks. --[[Қатысушы:Atcovi|Atcovi]] ([[Қатысушы талқылауы:Atcovi|талқылауы]]) 18:48, 2016 ж. ақпанның 23 (ALMT) == Open Call for Individual Engagement Grants == [[File:IEG barnstar 2.png|right|100px]] {{int:Please-translate}}: Greetings! The '''[[m:Special:MyLanguage/IEG|Individual Engagement Grants (IEG) program]] is accepting proposals''' until April 12th to fund new tools, research, outreach efforts, and other experiments that enhance the work of Wikimedia volunteers. Whether you need a small or large amount of funds (up to $30,000 USD), IEGs can support you and your team’s project development time in addition to project expenses such as materials, travel, and rental space. *[[m:Special:MyLanguage/Grants:IEG#ieg-apply|'''Submit''' a grant request]] or [[m:Special:MyLanguage/Grants:IdeaLab|'''draft''' your proposal]] in IdeaLab *[[m:Special:MyLanguage/Grants:IdeaLab/Events#Upcoming_events|'''Get help''' with your proposal]] in an upcoming Hangout session *[[m:Special:MyLanguage/Grants:IEG#ieg-engaging|'''Learn from examples''' of completed Individual Engagement Grants]] With thanks, [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]] 22:47, 2016 ж. наурыздың 31 (ALMT) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:I_JethroBT_(WMF)/IEG_2015_Targets&oldid=15490024 тізімін пайдаланып User:I JethroBT (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Server switch 2016 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will be testing its newest data center in Dallas. This will make sure Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to conduct a planned test. This test will show whether they can reliably switch from one data center to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. They will switch all traffic to the new data center on '''Tuesday, 19 April'''.<br/> On '''Thursday, 21 April''', they will switch back to the primary data center. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop during those two switches. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for approximately 15 to 30 minutes on Tuesday, 19 April and Thursday, 21 April, starting at 14:00 UTC (15:00 BST, 16:00 CEST, 10:00 EDT, 07:00 PDT). If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. *There will be a code freeze for the week of 18 April. No non-essential code deployments will take place. This test was originally planned to take place on March 22. April 19th and 21st are the new dates. You can [[wikitech:Switch Datacenter#Schedule for Q3 FY2015-2016 rollout|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. They will post any changes on that schedule. There will be more notifications about this. '''Please share this information with your community.''' /[[m:User:Whatamidoing (WMF)|User:Whatamidoing (WMF)]] ([[m:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) 03:07, 2016 ж. сәуірдің 18 (ALMT) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Tech/Server_switch_2016/Delivery_list&oldid=15533827 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Compact Language Links enabled in this wiki today == {{int:Please-translate}} <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Compact-language-links-list.png|thumb|Screenshot of Compact Language Links interlanguage list]] [[:mw:Universal_Language_Selector/Compact_Language_Links|Compact Language Links]] has been available as a beta-feature on all Wikimedia wikis since 2014. With compact language links enabled, users are shown a much shorter list of languages on the interlanguage link section of an article (see image). Based on several factors, this shorter list of languages is expected to be more relevant for them and valuable for finding similar content in a language known to them. More information about compact language links can be found in [[:mw:Universal_Language_Selector/Compact_Language_Links|the documentation]]. From today onwards, compact language links has been enabled as the default listing of interlanguage links on this wiki. Using the button at the bottom, you will be able to see a longer list of all the languages the article has been written in. The setting for this compact list can be changed by using the checkbox under ''User Preferences -> Appearance -> Languages'' The compact language links feature has been tested extensively by the Wikimedia Language team, which developed it. However, in case there are any problems or other feedback please let us know on the [[:mw:Talk:Universal_Language_Selector/Compact_Language_Links|project talk page]] or on this discussion thread. It is to be noted that on some wikis the presence of an existing older gadget that was used for a similar purpose may cause an interference for compact language list. We would like to bring this to the attention of the admins of this wiki. Full details are on [[phab:T131455|this phabricator ticket]] (in English). Due to the large scale enablement of this feature, we have had to use [[:m:Global_message_delivery|MassMessage]] for this announcement and as a result it is only written in English. We will really appreciate if this message can be translated for other users of this wiki. Thank you. On behalf of the Wikimedia Language team: [[:mw:User:Runab_WMF|Runa Bhattacharjee (WMF)]] ([[mw:User talk:Runab_WMF|talk]]) 13:04, 2016 ж. маусымның 24 (+06) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/ULS_Compact_Links/24_June&oldid=15720673 тізімін пайдаланып User:Runab WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing News #2—2016 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2016/June|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="float:right;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center|alt=VisualEditor]]'''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> It's quick and easy to insert a references list. [[File:VisualEditor References List Insert Menu-en.png|alt=Screenshot showing a dropdown menu with many items|center|frameless|150px]] Place the cursor where you want to display the references list (usually at the bottom of the page). Open the "{{int:visualeditor-toolbar-insert}}" menu and click the "{{int:cite-ve-dialogbutton-referenceslist-tooltip}}" icon (three books). If you are using several groups of references, which is relatively rare, you will have the opportunity to specify the group. If you do that, then only the references that belong to the specified group will be displayed in this list of references. Finally, click "{{int:visualeditor-dialog-action-insert}}" in the dialog to insert the {{int:cite-ve-dialogbutton-referenceslist-tooltip}}. This list will change as you add more footnotes to the page. You can read and help translate [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor.</div></div> Since the last newsletter, the [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor|VisualEditor Team]] has fixed many bugs. Their workboard is available [[phab:project/board/483/|in Phabricator]]. Their [[:mw:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are improving support for Arabic and Indic scripts, and adapting the visual editor to the needs of the Wikivoyages and Wikisources. === Recent changes === The visual editor is now available to all users at most [[Wikivoyage:|Wikivoyages]]. It was also enabled for all contributors at the French Wikinews. The '''[[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/Single edit tab|single edit tab]]''' feature combines the "{{int:vector-view-edit}}" and "{{int:visualeditor-ca-editsource}}" tabs into a single "{{int:vector-view-edit}}" tab. It has been deployed to several Wikipedias, including Hungarian, Polish, English and Japanese Wikipedias, as well as to all Wikivoyages. At these wikis, you can change your settings for this feature in the "{{int:prefs-editing}}" tab of [[Special:Preferences]]. The team is now reviewing the feedback and considering ways to improve the design before rolling it out to more people. === Future changes === The "{{int:Savearticle}}" button will say "{{int:Publishpage}}". This will affect both the visual and wikitext editing systems. More [[M:Editing/Publish|information is available on Meta]]. The visual editor will be offered to all editors at the remaining [[:mw:VisualEditor/Rollouts|"Phase 6" Wikipedias]] during the next few months. The developers want to know whether typing in your language feels natural in the visual editor. Please post your comments and the language(s) that you tested at [[:mw:Topic:St8y4ni42d0vr9cv|the feedback thread on mediawiki.org]]. This will affect several languages, including: [[:w:ar: |'''Arabic''']], [[:w:hi: |'''Hindi''']], [[:w:th: |'''Thai''']], [[:w:ta: |'''Tamil''']], [[:w:mr: |'''Marathi''']], [[:w:ml: |'''Malayalam''']], [[:w:ur: |'''Urdu''']], [[:w:fa: |'''Persian''']], [[:w:bn: |'''Bengali''']], [[:w:as: |'''Assamese''']], [[:w:arc: |'''Aramaic''']] and others. The team is working with the volunteer developers who power Wikisource to provide the visual editor there, for opt-in testing right now and eventually for all users. ([[phab:T138966|T138966]]) The team is working on a modern wikitext editor. It will look like the visual editor, and be able to use the citoid service and other modern tools. This new editing system may become available as a Beta Feature on desktop devices around September 2016. You can read about this project in a [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/VisualEditor/Roadmap/Update_2016-06-23|general status update on the Wikimedia mailing list]]. === Let's work together === * Do you teach new editors how to use the visual editor? Did you help [[:mw:Citoid/Enabling Citoid on your wiki|set up the Citoid automatic reference feature for your wiki]]? Have you written or imported [[:mw:Special:MyLanguage/Help:TemplateData|TemplateData]] for your most important citation templates? <mark>Would you be willing to help new editors and small communities with the visual editor? Please sign up for the new [[:mw:Help:VisualEditor/Community Taskforce|'''VisualEditor Community Taskforce''']].</mark> * Learn how to improve the "automagical" [[:mw:citoid|citoid]] referencing system in the visual editor, by creating [[w:en:Zotero|Zotero]] translators for popular sources in your language! Watch the [[Mw:Citoid/Zotero's Tech Talk|Tech Talk by Sebastian Karcher]] for more information. If you aren't reading this in your preferred language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. {{int:Feedback-thanks-title}} </div> [[:m:User:Elitre (WMF)]], 23:20, 2016 ж. шілденің 3 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=15741003 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Open call for Project Grants == [[File:IEG barnstar 2.png|right|100px]] {{int:Please-translate}}: :Greetings! The '''[[m:Special:MyLanguage/Grants:Project|Project Grants program]] is accepting proposals''' from July 1st to August 2nd to fund new tools, research, offline outreach (including editathon series, workshops, etc), online organizing (including contests), and other experiments that enhance the work of Wikimedia volunteers. :Whether you need a small or large amount of funds, Project Grants can support you and your team’s project development time in addition to project expenses such as materials, travel, and rental space. :*[[m:Special:MyLanguage/Grants:Project/Apply|'''Submit''' a grant request]] or [[m:Special:MyLanguage/Grants:IdeaLab|'''draft''' your proposal]] in IdeaLab :*[[m:Special:MyLanguage/Grants:IdeaLab/Events#Upcoming_events|'''Get help with your proposal''']] in an upcoming Hangout session :*'''Learn from examples''' of completed [[m:Special:MyLanguage/Grants:IEG#ieg-engaging|Individual Engagement Grants]] or [[m:Special:MyLanguage/Grants:PEG/Requests#Grants_funded_by_the_WMF_in_FY_2015.E2.80.9316|Project and Event Grants]] :Also accepting candidates to [[m:Special:MyLanguage/Grants:Project/Quarterly/Committee|join the Project Grants Committee through July 15.]] :With thanks, [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]] 21:25, 2016 ж. шілденің 5 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:I_JethroBT_(WMF)/IEG_2015_Targets&oldid=15504704 тізімін пайдаланып User:I JethroBT (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Save/Publish == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> The [[:mw:Editing|Editing]] team is planning to change the name of the [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translations&namespace=8&message=Savearticle “<bdi>{{int:Savearticle}}</bdi>”] button to [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translations&namespace=8&message=Publishpage “'''<bdi>{{int:Publishpage}}</bdi>'''”] and [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translations&namespace=8&message=Publishchanges “'''<bdi>{{int:Publishchanges}}</bdi>'''”]. “<bdi>{{int:Publishpage}}</bdi>” will be used when you create a new page. “<bdi>{{int:Publishchanges}}</bdi>” will be used when you change an existing page. The names will be consistent in all editing environments.[https://phabricator.wikimedia.org/T131132][https://phabricator.wikimedia.org/T139033] This change will probably happen during the week of 30 August 2016. The change will be announced in [[:m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech News]] when it happens. If you are fluent in a language other than English, please check the status of translations at translatewiki.net for [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translations&namespace=8&message=Publishpage “'''<bdi>{{int:Publishpage}}</bdi>'''”] and [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translations&namespace=8&message=Publishchanges “'''<bdi>{{int:Publishchanges}}</bdi>'''”]. The main reason for this change is to avoid confusion for new editors. Repeated user research studies with new editors have shown that some new editors believed that [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translations&namespace=8&message=Savearticle “<bdi>{{int:Savearticle}}</bdi>”] would save a private copy of a new page in their accounts, rather than permanently publishing their changes on the web. It is important for this part of the user interface to be clear, since it is difficult to remove public information after it is published. We believe that the confusion caused by the “<bdi>{{int:Savearticle}}</bdi>” button increases the workload for experienced editors, who have to clean up the information that people unintentionally disclose, and report it to the functionaries and stewards to suppress it. Clarifying what the button does will reduce this problem. Beyond that, the goal is to make all the wikis and languages more consistent, and some wikis made this change many years ago. The [[:m:Legal|Legal team]] at the Wikimedia Foundation supports this change. Making the edit interface easier to understand will make it easier to handle licensing and privacy questions that may arise. Any help pages or other basic documentation about how to edit pages will also need to be updated, on-wiki and elsewhere. On wiki pages, you can use the wikitext codes <code><nowiki>{{int:Publishpage}}</nowiki></code> and <code><nowiki>{{int:Publishchanges}}</nowiki></code> to display the new labels in the user's preferred language. For the language settings in [[Special:Preferences|your account preferences]], these wikitext codes produce “<bdi>{{int:Publishpage}}</bdi>” and “<bdi>{{int:Publishchanges}}</bdi>”. Please share this news with community members who teach new editors and with others who may be interested. </div> [[m:User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[m:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) 00:03, 2016 ж. тамыздың 10 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=15790914 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RevisionSlider == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> From September 13th on, [[mw:Special:MyLanguage/Extension:RevisionSlider|RevisionSlider]] will be available as a [[mw:Special:MyLanguage/Beta Features|beta feature]] in your wiki. The RevisionSlider adds a slider view to the diff page, so that you can easily move between revisions. The feature fulfills a wish from the [[m:WMDE Technical Wishes|German Community’s Technical Wishlist]]. Everyone is invited to test the feature and we hope that it will serve you well in your work! </div> [[user:Birgit Müller (WMDE)|Birgit Müller (WMDE)]] 21:08, 2016 ж. қыркүйектің 12 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_2&oldid=15903627 тізімін пайдаланып User:Birgit Müller (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Grants to improve your project == ''{{int:Please-translate}}:'' Greetings! The [[:m:Grants:Project|Project Grants program]] is currently accepting proposals for funding. There is just over a week left to submit before the October 11 deadline. If you have ideas for software, offline outreach, research, online community organizing, or other projects that enhance the work of Wikimedia volunteers, start your proposal today! Please encourage others who have great ideas to apply as well. Support is available if you want help turning your idea into a grant request. *'''[[:m:Grants:Project/Apply|Submit a grant request]]''' *'''Get help''': In [[:m:Grants:IdeaLab|IdeaLab]] or an upcoming [[:m:Grants:Project#Upcoming_events|Hangout session]] *'''Learn from examples''' of completed [[:m:Grants:IEG#ieg-engaging|Individual Engagement Grants]] or [[:m:Grants:PEG/Requests#Grants_funded_by_the_WMF_in_FY_2015.E2.80.9316|Project and Event Grants]] [[m:User:I JethroBT (WMF)|I JethroBT (WMF)]] ([[m:User talk:I JethroBT (WMF)|talk]]) 02:10, 2016 ж. қазанның 1 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:I_JethroBT_(WMF)/IEG_2015_Targets&oldid=15939807 тізімін пайдаланып User:I JethroBT (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Creative Commons 4.0 == Hello! I'm writing from the Wikimedia Foundation to invite you to give your feedback on a proposed move from CC BY-SA 3.0 to a CC BY-SA 4.0 license across all Wikimedia projects. The consultation will run from October 5 to November 8, and we hope to receive a wide range of viewpoints and opinions. Please, if you are interested, [[meta:Special:MyLanguage/Terms of use/Creative Commons 4.0|take part in the discussion on Meta-Wiki]]. ''Apologies that this message is only in English. [[meta:Special:MyLanguage/Terms of use/Creative Commons 4.0/MassMessage|This message can be read and translated in more languages here]].'' [[User:JSutherland (WMF)|Joe Sutherland]] ([[User talk:JSutherland (WMF)|talk]]) 07:34, 2016 ж. қазанның 6 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:JSutherland_(WMF)/MassMessage/1&oldid=15962252 тізімін пайдаланып User:JSutherland (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing News #3—2016 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[:m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2016/October|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="float:right;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center|alt=VisualEditor]]'''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> Did you know that you can easily re-arrange columns and rows in the visual editor? [[File:VisualEditor table editing menu.png|alt=Screenshot showing a dropdown menu with options for editing the table structure|center|frameless|232x232px]] Select a cell in the column or row that you want to move. Click the arrow at the start of that row or column to open the dropdown menu (shown). Choose either "Move before" or "Move after" to move the column, or "Move above" or "Move below" to move the row. You can read and help translate [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor. </div></div> Since the last newsletter, the [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor|VisualEditor Team]] has mainly worked on a new wikitext editor. They have also released some small features and the new map editing tool. Their workboard is available [[phab:project/board/483/|in Phabricator]]. You can find links to the list of work finished each week at [[:mw:VisualEditor/Weekly triage meetings|mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. Their [[:mw:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are fixing bugs, releasing the 2017 wikitext editor as a [[mediawikiwiki:Beta_Features|beta feature]], and improving language support. === Recent changes === *You can now set text as small or big.[https://phabricator.wikimedia.org/T53613] *Invisible templates have been shown as a puzzle icon. Now, the name of the invisible template is displayed next to the puzzle icon.[https://phabricator.wikimedia.org/T141861] A similar feature will display the first part of hidden HTML comments.[https://phabricator.wikimedia.org/T147089] *Categories are displayed at the bottom of each page. If you click on the categories, the dialog for editing categories will open.[https://phabricator.wikimedia.org/T145267] *At many wikis, you can now add [[mediawikiwiki:Maps|maps]] to pages. Go to the Insert menu and choose the "Maps" item. The Discovery department is adding more features to this area, like geoshapes. You can read more at mediawiki.org.[https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Discovery#Maps] *The "Save" button now says "Save page" when you create a page, and "Save changes" when you change an existing page.[https://phabricator.wikimedia.org/T139033] In the future, the "{{int:Savearticle}}" button will say "{{int:Publishpage}}". This will affect both the visual and wikitext editing systems. More [[:m:Editing/Publish|information is available on Meta]]. *Image galleries now use a visual mode for editing. You can see thumbnails of the images, add new files, remove unwanted images, rearrange the images by dragging and dropping, and add captions for each image. Use the "Options" tab to set the gallery's display mode, image sizes, and add a title for the gallery.[https://phabricator.wikimedia.org/T45037] === Future changes === The visual editor will be offered to all editors at the remaining 10 [[:mw:VisualEditor/Rollouts|"Phase 6" Wikipedias]] during the next month. The developers want to know whether typing in your language feels natural in the visual editor. Please post your comments and the language(s) that you tested at [[:mw:Topic:St8y4ni42d0vr9cv|the feedback thread on mediawiki.org]]. This will affect several languages, including [[:w:th:|'''Thai''']], [[:w:my:|'''Burmese''']] and [[:w:arc:|'''Aramaic''']]. The team is working on a modern wikitext editor. The [[Mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] will look like the visual editor and be able to use the citoid service and other modern tools. This new editing system may become available as a Beta Feature on desktop devices in October 2016. You can read about this project in a [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/Roadmap/Update_2016-06-23|general status update on the Wikimedia mailing list]]. === Let's work together === * Do you teach new editors how to use the visual editor? Did you help [[:mw:Citoid/Enabling Citoid on your wiki|set up the Citoid automatic reference feature for your wiki]]? Have you written or imported [[:mw:Special:MyLanguage/Help:TemplateData|TemplateData]] for your most important citation templates? <mark>Would you be willing to help new editors and small communities with the visual editor? Please sign up for the new [[:mw:Help:VisualEditor/Community Taskforce|'''VisualEditor Community Taskforce''']].</mark> *If you aren't reading this in your preferred language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. {{int:Feedback-thanks-title}} —[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] </div> 23:49, 2016 ж. қазанның 15 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=15960088 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Password reset == ''I apologise that this message is in English. [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Security%2FPassword+reset&language=&action=page&filter= {{int:Centralnotice-shared-help-translate}}]'' We are having a problem with attackers taking over wiki accounts with privileged user rights (for example, admins, bureaucrats, oversighters, checkusers). It appears that this may be because of weak or reused passwords. Community members are working along with members of multiple teams at the Wikimedia Foundation to address this issue. In the meantime, we ask that everyone takes a look at the passwords they have chosen for their wiki accounts. If you know that you've chosen a weak password, or if you've chosen a password that you are using somewhere else, please change those passwords. Select strong passwords – eight or more characters long, and containing letters, numbers, and punctuation. [[m:User:JSutherland (WMF)|Joe Sutherland]] ([[m:User talk:JSutherland (WMF)|{{int:Talkpagelinktext}}]]) / [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 05:59, 2016 ж. қарашаның 14 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:JSutherland_(WMF)/MassMessage/1&oldid=16060701 тізімін пайдаланып User:JSutherland (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Adding to the above section (Password reset) == Please accept my apologies - that first line should read "[https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Security%2FPassword+reset&language=&action=page&filter= Help with translations!]". [[m:User:JSutherland (WMF)|Joe Sutherland (WMF)]] ([[m:User talk:JSutherland (WMF)|talk]]) / [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 06:11, 2016 ж. қарашаның 14 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:JSutherland_(WMF)/MassMessage/1&oldid=16060701 тізімін пайдаланып User:JSutherland (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == New way to edit wikitext == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Summary''': There's a new opt-in Beta Feature of a [[:mw:2017 wikitext editor|wikitext mode for the visual editor]]. Please [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|go try it out]]. We in the Wikimedia Foundation's Editing department are responsible for making editing better for all our editors, new and experienced alike. We've been slowly improving [[:mw:VisualEditor|the visual editor]] based on feedback, user tests, and feature requests. However, that doesn't work for all our user needs: whether you need to edit a wikitext talk page, create a template, or fix some broken reference syntax, sometimes you need to use wikitext, and many experienced editors prefer it. Consequently, we've planned a "wikitext mode" for the visual editor for a long time. It provides as much of the visual editor's features as possible, for those times that you need or want wikitext. It has the same user interface as the visual editor, including the same toolbar across the top with the same buttons. It provides access to the [[:mw:citoid|citoid service]] for formatting citations, integrated search options for inserting images, and the ability to add new templates in a simple dialog. Like in the visual editor, if you paste in formatted text copied from another page, then formatting (such as bolding) will automatically be converted into wikitext. All wikis now have access to this mode as a [[:mw:Beta Features|Beta Feature]]. When enabled, it replaces your existing [[:mw:Editor|wikitext editor]] everywhere. If you don't like it, you can reverse this at any time by turning off the Beta Feature in your preferences. We don't want to surprise anyone, so it's strictly an ''opt-in-only'' Beta Feature. It won't switch on automatically for anyone, even if you have previously checked the box to "{{Int:Betafeatures-auto-enroll}}". The new wikitext edit mode is based on the visual editor, so it requires JavaScript (as does the [[:mw:Extension:WikiEditor|current wikitext editor]]). It doesn't work with gadgets that have only been designed for the older one (and ''vice versa''), so some users will miss gadgets they find important. We're happy to [[:mw:VisualEditor/Gadgets|work with gadget authors to help them update their code to work]] with both editors. We're not planning to get rid of the current main wikitext editor on desktop in the foreseeable future. We're also not going to remove the existing ability to edit plain wikitext without JavaScript. Finally, though it should go without saying, if you prefer to continue using the current wikitext editor, then you may so do. This is an early version, and we'd love to know what you think so we can make it better. Please leave feedback about the new mode [[:mw:2017 wikitext editor/Feedback|on the feedback page]]. You may write comments in any language. Thank you. </div> [[:mw:User:Jdforrester (WMF)|James Forrester]] (Product Manager, Editing department, Wikimedia Foundation) --01:32, 2016 ж. желтоқсанның 15 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=15942009 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Review of initial updates on Wikimedia movement strategy process == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English. [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Initial announcements review|Message is available for translation on Meta-Wiki]].'' The Wikimedia movement is beginning a movement-wide strategy discussion, a process which will run throughout 2017. For 15 years, Wikimedians have worked together to build the largest free knowledge resource in human history. During this time, we've grown from a small group of editors to a diverse network of editors, developers, affiliates, readers, donors, and partners. Today, we are more than a group of websites. We are a movement rooted in values and a powerful vision: all knowledge for all people. As a movement, we have an opportunity to decide where we go from here. This movement strategy discussion will focus on the future of our movement: where we want to go together, and what we want to achieve. We hope to design an inclusive process that makes space for everyone: editors, community leaders, affiliates, developers, readers, donors, technology platforms, institutional partners, and people we have yet to reach. There will be multiple ways to participate including on-wiki, in private spaces, and in-person meetings. You are warmly invited to join and make your voice heard. The immediate goal is to have a strategic direction by Wikimania 2017 to help frame a discussion on how we work together toward that strategic direction. Regular updates are being sent to the [[mail:Wikimedia-l|Wikimedia-l mailing list]], and posted [[m:Strategy/Wikimedia_movement/2017/Updates|on Meta-Wiki]]. Beginning with this message, monthly reviews of these updates will be sent to this page as well. [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Signup|Sign up]] to receive future announcements and monthly highlights of strategy updates on your user talk page. Here is a review of the updates that have been sent so far: * [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/15 December 2016 - Update 1 on Wikimedia movement strategy process|Update 1 on Wikimedia movement strategy process]] (15 December 2016) ** Introduction to process and information about budget spending resolution to support it * [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/23 December 2016 - Update 2 on Wikimedia movement strategy process|Update 2 on Wikimedia movement strategy process]] (23 December 2016) ** Start of search for Lead Architect for movement strategy process * [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/8 January 2017 - Update 3 on Wikimedia movement strategy process|Update 3 on Wikimedia movement strategy process]] (8 January 2017) ** Plans for strategy sessions at upcoming Wikimedia Conference 2017 * [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/11 January 2017 - Update 4 on Wikimedia movement strategy process|Update 4 on Wikimedia movement strategy process]] (11 January 2017) ** Introduction of williamsworks * [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/2 February 2017 - Update 5 on Wikimedia movement strategy process|Update 5 on Wikimedia movement strategy process]] (2 February 2017) ** The core movement strategy team, team tracks being developed, introduction of the Community Process Steering Committee, discussions at WikiIndaba conference 2017 and the Wikimedia movement affiliates executive directors gathering in Switzerland * [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/10 February 2017 - Update 6 on Wikimedia movement strategy process|Update 6 on Wikimedia movement strategy process]] (10 February 2017) ** Tracks A & B process prototypes and providing feedback, updates on development of all four Tracks More information about the movement strategy is available on the [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017|Meta-Wiki 2017 Wikimedia movement strategy portal]]. ''Posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] on behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation|Wikimedia Foundation]], 02:31, 2017 ж. ақпанның 16 (+06) • [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Initial announcements review|{{int:please-translate}}]] • [[m:Talk:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates|Get help]]'' </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=16297862 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Overview #2 of updates on Wikimedia movement strategy process == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English. [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Overview 2 of updates on Wikimedia movement strategy process|This message is available for translation on Meta-Wiki]].'' As we mentioned last month, the Wikimedia movement is beginning a movement-wide strategy discussion, a process which will run throughout 2017. This movement strategy discussion will focus on the future of our movement: where we want to go together, and what we want to achieve. Regular updates are being sent to the [[mail:Wikimedia-l|Wikimedia-l mailing list]], and posted [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia_movement/2017/Updates|on Meta-Wiki]]. Each month, we are sending overviews of these updates to this page as well. [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Signup|Sign up]] to receive future announcements and monthly highlights of strategy updates on your user talk page. Here is a overview of the updates that have been sent since our message last month: * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/16 February 2017 - Update 7 on Wikimedia movement strategy process|Update 7 on Wikimedia movement strategy process]] (16 February 2017) ** Development of documentation for Tracks A & B * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/24 February 2017 - Update 8 on Wikimedia movement strategy process|Update 8 on Wikimedia movement strategy process]] (24 February 2017) ** Introduction of Track Leads for all four audience tracks * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/2 March 2017 - Update 9 on Wikimedia movement strategy process|Update 9 on Wikimedia movement strategy process]] (2 March 2017) ** Seeking feedback on documents being used to help facilitate upcoming community discussions More information about the movement strategy is available on the [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017|Meta-Wiki 2017 Wikimedia movement strategy portal]]. ''Posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] on behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation|Wikimedia Foundation]], 01:43, 2017 ж. наурыздың 10 (+06) • [[m:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Overview 2 of updates on Wikimedia movement strategy process|{{int:please-translate}}]] • [[m:Talk:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates|Get help]]'' </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=16350625 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == We invite you to join the movement strategy conversation (now through April 15) == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> : ''This message, "[[mailarchive:wikimediaannounce-l/2017-March/001383.html|We invite you to join the movement strategy conversation (now through April 15)]]", was sent through multiple channels by [[m:User:GVarnum-WMF|Gregory Varnum]] on 15 and 16 of March 2017 to village pumps, affiliate talk pages, movement mailing lists, and MassMessage groups. A similar message was sent by [[m:User:Nicole_Ebber_(WMDE)|Nicole Ebber]] to organized groups and their mailing lists on 15 of March 2017. This version of the message is available for translation and documentation purposes'' Dear Wikimedians/Wikipedians: Today we are starting a broad discussion to define Wikimedia's future role in the world and develop a collaborative strategy to fulfill that role. You are warmly invited to join the conversation. There are many ways to participate, by joining an existing conversation or starting your own: [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia_movement/2017/Track_A|Track A (organized groups)]]: Discussions with your affiliate, committee or other organized group (these are groups that support the Wikimedia movement). Track B (individual contributors): [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia_movement/2017/Cycle_1|On Meta]] or your [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia_movement/2017/Participate|local language or project wiki]]. This is the first of three conversations, and it will run between now and April 15. The purpose of cycle 1 is to discuss the future of the movement and generate major themes around potential directions. What do we want to build or achieve together over the next 15 years? We welcome you, as we create this conversation together, and look forward to broad and diverse participation from all parts of our movement. * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia_movement/2017|Find out more about the movement strategy process]] * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia_movement/2017/Toolkit/Discussion_Coordinator_Role|Learn more about volunteering to be a Discussion Coordinator]] Sincerely, Nicole Ebber (Track A Lead), Jaime Anstee (Track B Lead), & the [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia_movement/2017/People|engagement support teams]]</div></div> 11:09, 2017 ж. наурыздың 18 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Strategy/Wikimedia_movement/2017/Updates/Global_message_delivery&oldid=16453957 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Start of the 2017 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections|Start of the 2017 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections]] == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''Please accept our apologies for cross-posting this message. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Start of the 2017 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections|This message is available for translation on Meta-Wiki]].'' [[File:Wikimedia-logo black.svg|right|150px|link=m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017]] On behalf of the Wikimedia Foundation Elections Committee, I am pleased to announce that self-nominations are being accepted for the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2017/Board_of_Trustees/Call_for_candidates|2017 Wikimedia Foundation Board of Trustees Elections]]. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees|Board of Trustees]] (Board) is the decision-making body that is ultimately responsible for the long-term sustainability of the Wikimedia Foundation, so we value wide input into its selection. More information about this role can be found [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Board of Trustees|on Meta-Wiki]]. Please read the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Board of Trustees/Call for candidates|letter from the Board of Trustees calling for candidates]]. '''The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Board of Trustees/Candidates|candidacy submission phase]] will last from April 7 (00:00 UTC) to April 20 (23:59 UTC).''' '''We will also be accepting questions to ask the candidates from April 7 to April 20. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Board of Trustees/Questions|You can submit your questions on Meta-Wiki]].''' Once the questions submission period has ended on April 20, the Elections Committee will then collate the questions for the candidates to respond to beginning on April 21. The goal of this process is to fill the '''three community-selected seats''' on the Wikimedia Foundation Board of Trustees. The election results will be used by the Board itself to select its new members. The full schedule for the Board elections is as follows. All dates are '''inclusive''', that is, from the beginning of the first day (UTC) to the end of the last. * April 7 (00:00 UTC) – April 20 (23:59 UTC) – '''Board nominations''' * April 7 – April 20 – '''Board candidates questions submission period''' * April 21 – April 30 – '''Board candidates answer questions''' * May 1 – May 14 – '''Board voting period''' * May 15–19 – '''Board vote checking''' * May 20 – '''Board result announcement goal''' In addition to the Board elections, we will also soon be holding elections for the following roles: * '''Funds Dissemination Committee (FDC)''' ** There are five positions being filled. More information about this election will be available [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee|on Meta-Wiki]]. * '''Funds Dissemination Committee Ombudsperson (Ombuds)''' ** One position is being filled. More information about this election will be available [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee Ombudsperson|on Meta-Wiki]]. Please note that this year the Board of Trustees elections will be held before the FDC and Ombuds elections. Candidates who are not elected to the Board are explicitly permitted and encouraged to submit themselves as candidates to the FDC or Ombuds positions after the results of the Board elections are announced. More information on this year's elections can be found [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017|on Meta-Wiki]]. Any questions related to the election can be posted on the [[m:Talk:Wikimedia Foundation elections/2017|election talk page on Meta-Wiki]], or sent to the election committee's mailing list, <tt dir="ltr" style="white-space:nowrap;font-size:12px;line-height:1.5">board-elections[[File:At sign.svg|15x15px|middle|link=|alt=(at)]]wikimedia.org</tt>. On behalf of the Election Committee,<br /> [[m:User:KTC|Katie Chan]], Chair, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Wikimedia Foundation Elections Committee]]<br /> [[m:User:JSutherland (WMF)|Joe Sutherland]], Community Advocate, Wikimedia Foundation ''Posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] on behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Wikimedia Foundation Elections Committee]], 09:37, 2017 ж. сәуірдің 7 (+06) • [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Start of the 2017 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections|{{int:please-translate}}]] • [[m:Talk:Wikimedia Foundation elections/2017|Get help]]''</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=16441214 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Read-only mode for 20 to 30 minutes on 19 April and 3 May == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch 2017|Read this message in another language]] • {{int:please-translate}} The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will be testing its secondary data center in Dallas. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to conduct a planned test. This test will show whether they can reliably switch from one data center to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. They will switch all traffic to the secondary data center on '''Wednesday, 19 April 2017'''. On '''Wednesday, 3 May 2017''', they will switch back to the primary data center. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop during those two switches. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for approximately 20 to 30 minutes on Wednesday, 19 April and Wednesday, 3 May. The test will start at [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20170419T14 14:00 UTC] (15:00 BST, 16:00 CEST, 10:00 EDT, 07:00 PDT, 23:00 JST, and in New Zealand at 02:00 NZST on Thursday 20 April and Thursday 4 May). *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. *There will be code freezes for the weeks of 17 April 2017 and 1 May 2017. Non-essential code deployments will not happen. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch Datacenter#Schedule for 2017 switch|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. '''Please share this information with your community.''' /<span dir=ltr>[[m:User:Whatamidoing (WMF)|User:Whatamidoing (WMF)]] ([[m:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])</span> </div></div>[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 23:34, 2017 ж. сәуірдің 11 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=16545942 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:SecurePoll/vote/341?setlang={{CONTENTLANG}} Voting has begun in 2017 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections] == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[File:Wikimedia-logo black.svg|{{#switch:{{CONTENTLANG}}|ar=left|he=left|right}}|125px|link=m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Board voting has begun]]''This is a message from the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Wikimedia Foundation Elections Committee]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Board voting has begun|Translations]] are available.'' [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:SecurePoll/vote/341?setlang={{CONTENTLANG}}&uselang={{CONTENTLANG}} Voting has begun] for [[m:Wikimedia Foundation elections/2017#Requirements|eligible voters]] in the 2017 elections for the ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]]''. The [[m:Wikimedia Foundation Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]] is the ultimate governing authority of the Wikimedia Foundation, a 501(c)(3) non-profit organization registered in the United States. The Wikimedia Foundation manages many diverse projects such as Wikipedia and Commons. The voting phase lasts from 00:00 UTC May 1 to 23:59 UTC May 14. '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:SecurePoll/vote/341?setlang={{CONTENTLANG}}&uselang={{CONTENTLANG}} Click here to vote].''' More information on the candidates and the elections can be found on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Board of Trustees|2017 Board of Trustees election page]] on Meta-Wiki. On behalf of the Elections Committee,<br/> [[m:User:KTC|Katie Chan]], Chair, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Wikimedia Foundation Elections Committee]]<br/> [[m:User:JSutherland (WMF)|Joe Sutherland]], Community Advocate, Wikimedia Foundation ''Posted by the [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] • [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Board voting has begun|Translate]] • [[m:Talk:Wikimedia Foundation elections/2017|Get help]]</div> 01:14, 2017 ж. мамырдың 4 (+06)'' <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=16683836 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Beta Feature Two Column Edit Conflict View == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> From May 9, the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Two_Column_Edit_Conflict_View|Two Column Edit Conflict View]] will be available as a [[mw:Special:MyLanguage/Beta Features|beta feature]] on all wikis. The Two Column Edit Conflict View is a new interface for the edit conflict resolution page. It highlights differences between the editor's and the conflicting changes to make it easy to copy and paste pieces of the text and resolve the conflict. The feature fulfils a request for a more user-friendly edit conflict resolution from the [[m:WMDE Technical Wishes|German Community’s Technical Wishlist]]. Everyone is invited to test the feature and we hope that it will serve you well! </div> [[m:user:Birgit Müller (WMDE)|Birgit Müller (WMDE)]] 20:41, 2017 ж. мамырдың 8 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_2&oldid=16712264 тізімін пайдаланып User:Birgit Müller (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing News #1—2017 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[:m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2017/May|Read this in another language]] • [[:m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="float:right;width:230px;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center|alt=VisualEditor]]'''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> Did you know that you can review your changes visually? [[File:VisualEditor visual diff tool - visual diff.png|alt=Screenshot showing some changes to an article. Most changes are highlighted with text formatting.|center|frameless|245x245px]]When you are finished editing the page, type your edit summary and then choose "{{Int:visualeditor-savedialog-label-review}}". In visual mode, you will see additions, removals, new links, and formatting highlighted. Other changes, such as changing the size of an image, are described in notes on the side. [[File:VisualEditor visual diff tool - toggle button.png|alt=Toggle button showing visual and wikitext options; visual option is selected.|center|frameless|220x220px]] Click the toggle button to switch between visual and wikitext diffs. [[File:VisualEditor visual diff tool - wikitext diff.png|alt=Screenshot showing the same changes, in the two-column wikitext diff display.|center|frameless|245x245px]] The wikitext diff is the same diff tool that is used in the wikitext editors and in the page history. You can read and help translate [[:mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor. </div></div> Since the last newsletter, the [[:mw:VisualEditor|VisualEditor Team]] has spent most of their time supporting [[:mediawikiwiki:2017_wikitext_editor|the 2017 wikitext editor mode]] which is available inside the visual editor as a Beta Feature, and adding [[:mediawikiwiki:VisualEditor/Diffs|the new visual diff tool]]. Their workboard is available [[:phab:project/board/483/|in Phabricator]]. You can find links to the work finished each week at [[:mw:VisualEditor/Weekly triage meetings|mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. Their [[:mw:VisualEditor/Current_priorities|current priorities]] are fixing bugs, supporting the 2017 wikitext editor as a [[:mw:Beta Features|beta feature]], and improving the visual diff tool. === Recent changes === *A '''new wikitext editing mode''' is available as a Beta Feature on desktop devices. The [[:mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] has the same toolbar as the visual editor and can use the citoid service and other modern tools. Go to [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures]] to enable the {{Int:Visualeditor-preference-newwikitexteditor-label}}. * A new '''[[:mediawikiwiki:VisualEditor/Diffs|visual diff tool]]''' is available in VisualEditor's visual mode. You can toggle between wikitext and visual diffs. More features will be added to this later. In the future, this tool may be integrated into other MediaWiki components. [https://phabricator.wikimedia.org/T143350] * The team have added [[:mediawikiwiki:Editing/Projects/Columns_for_references|multi-column support for lists of footnotes]]. The <code><nowiki><references /></nowiki></code> block can automatically display long lists of references in columns on wide screens. This makes footnotes easier to read. You can [https://phabricator.wikimedia.org/maniphest/task/edit/form/1/?projects=Cite,VisualEditor,Wikimedia-Site-requests&title=Convert%20reference%20lists%20over%20to%20`responsive`%20on%20XXwiki&priority=10&parent=159895 '''request multi-column support'''] for your wiki. [https://phabricator.wikimedia.org/T33597] * You can now use your web browser's function to switch typing direction in the new wikitext mode. This is particularly helpful for RTL language users like Urdu or Hebrew who have to write JavaScript or CSS. You can use Command+Shift+X or Control+Shift+X to trigger this. [https://phabricator.wikimedia.org/T153356] * The way to switch between the visual editing mode and the wikitext editing mode is now consistent. There is a drop-down menu that shows the two options. This is now the same in desktop and mobile web editing, and inside things that embed editing, such as Flow. [https://phabricator.wikimedia.org/T116417] * The {{Int:visualeditor-categories-tool}} item has been moved to the top of the {{Int:visualeditor-pagemenu-tooltip}} menu (from clicking on the "hamburger" icon) for quicker access. [https://phabricator.wikimedia.org/T74399] There is also now a "Templates used on this page" feature there. [https://phabricator.wikimedia.org/T149009] * You can now create <code><nowiki><chem></nowiki></code> tags (sometimes used as <code><nowiki><ce></nowiki></code>) for chemical formulas inside the visual editor. [https://phabricator.wikimedia.org/T153365] * Tables can be set as collapsed or un-collapsed. [https://phabricator.wikimedia.org/T157989] * The {{Int:visualeditor-specialcharacter-button-tooltip}} menu now includes characters for Canadian Aboriginal Syllabics and angle quotation marks (‹› and ⟨⟩) . The team thanks the volunteer developer, [[:S:en:User:Tpt|Tpt]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T108626] * A bug caused some section edit conflicts to blank the rest of the page. This has been fixed. The team are sorry for the disruption. [https://phabricator.wikimedia.org/T154217] * There is a new keyboard shortcut for citations: <code>Control</code>+<code>Shift</code>+<code>K</code> on a PC, or <code>Command</code>+<code>Shift</code>+<code>K</code> on a Mac. It is based on the keyboard shortcut for making links, which is <code>Control</code>+<code>K</code> or <code>Command</code>+<code>K</code> respectively. [https://phabricator.wikimedia.org/T99299] === Future changes === * The team is working on a syntax highlighting tool. It will highlight matching pairs of <code><nowiki><ref></nowiki></code> tags and other types of wikitext syntax. You will be able to turn it on and off. It will first become available in VisualEditor's built-in wikitext mode, maybe late in 2017. [https://phabricator.wikimedia.org/T101246] * The kind of button used to {{Int:Showpreview}}, {{Int:showdiff}}, and finish an edit will change in all WMF-supported wikitext editors. The new buttons will use [[Mw:OOjs UI|OOjs UI]]. The buttons will be larger, brighter, and easier to read. The labels will remain the same. You can test the new button by editing a page and adding <code>&ooui=1</code> to the end of the URL, like this: https://www.mediawiki.org/wiki/Project:Sandbox?action=edit&ooui=1 The old appearance will no longer be possible, even with local CSS changes. [https://phabricator.wikimedia.org/T162849] * The [[:mediawikiwiki:File:Edit_toolbar_-_2.png|outdated 2006 wikitext editor]] will be removed later this year. It is used by approximately 0.03% of active editors. See [[:mw:Editor|a list of editing tools on mediawiki.org]] if you are uncertain which one you use. [https://phabricator.wikimedia.org/T30856] *If you aren't reading this in your preferred language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. {{int:Feedback-thanks-title}} —[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] </div> 00:05, 2017 ж. мамырдың 13 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=16160401 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RevisionSlider == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[mw:Special:MyLanguage/Extension:RevisionSlider|RevisionSlider]] will be available as a default feature for all users on all wikis from May 17. The RevisionSlider adds a slider view to the diff page so that you can easily move between revisions. The slider view is collapsed by default, and will load by clicking on it. It can also be turned off entirely in the user preferences. RevisionSlider has been a default feature on German, Arabic and Hebrew Wikipedia for 6 months and a beta feature on all wikis for 8 months. The feature fulfills a wish from the [[m:WMDE Technical Wishes|German Community’s Technical Wishlist]]. Thanks to everyone who tested RevisionSlider and gave valuable feedback to improve the feature! We hope that RevisionSlider will continue to serve you well in your work. </div> [[m:user:Birgit Müller (WMDE)|Birgit Müller (WMDE)]] 20:44, 2017 ж. мамырдың 16 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_2&oldid=16715712 тізімін пайдаланып User:Birgit Müller (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Cycle 2|Join the next cycle of Wikimedia movement strategy discussions (underway until June 12)]] == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> :''[[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Cycle 2 discussions launch|Message is available for translation on Meta-Wiki]]'' [[File:Wikimedia-logo.svg|{{#switch:{{CONTENTLANG}}|ar=left|he=left|right}}|150px]] The Wikimedia movement strategy core team and working groups have completed reviewing the more than 1800 thematic statements we received from the first discussion. They have identified [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Cycle 2|5 themes that were consistent across all the conversations]] - each with their own set of sub-themes. These are not the final themes, just an initial working draft of the core concepts. You are invited to [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Participate|join the online and offline discussions taking place]] on these 5 themes. This round of discussions will take place between now and June 12th. You can discuss as many as you like; we ask you to participate in the ones that are most (or least) important to you. Here are the five themes, each has a page on Meta-Wiki with more information about the theme and how to participate in that theme's discussion: * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Cycle 2/Healthy, Inclusive Communities|Healthy, Inclusive Communities]] * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Cycle 2/The Augmented Age|The Augmented Age]] * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Cycle 2/A Truly Global Movement|A Truly Global Movement]] * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Cycle 2/The Most Respected Source of Knowledge|The Most Respected Source of Knowledge]] * [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Cycle 2/Engaging in the Knowledge Ecosystem|Engaging in the Knowledge Ecosystem]] On the [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Participate|movement strategy portal on Meta-Wiki]], you can find more information about each of these themes, their discussions, and how to participate. ''Posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] on behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation|Wikimedia Foundation]] • [[m:Special:MyLanguage/Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates/Cycle 2 discussions launch|{{int:please-translate}}]] • [[m:Talk:Strategy/Wikimedia movement/2017/Updates|Get help]]''</div> 03:09, 2017 ж. мамырдың 17 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Strategy/Wikimedia_movement/2017/Updates/Global_message_delivery&oldid=16773425 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Start of the 2017 Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee elections|Start of the 2017 Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee elections]] == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[File:Wikimedia-logo black.svg|{{#switch:{{CONTENTLANG}}|ar=left|he=left|right}}|125px|link=m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Start of the 2017 Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee elections]] :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Start of the 2017 Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee elections|Translations of this message are available on Meta-Wiki]].'' On behalf of the Wikimedia Foundation Elections Committee, we are pleased to announce that self-nominations are being accepted for the [[m:Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee/Call for candidates|2017 Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee Ombudsperson|Funds Dissemination Committee Ombudsperson]] elections. Please read the letter from the Wikimedia Foundation calling for candidates at [[m:Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee/Call for candidates|on the 2017 Wikimedia Foundation elections portal]]. ''Funds Dissemination Committee''<br /> The Funds Dissemination Committee (FDC) makes recommendations about how to allocate Wikimedia movement funds to eligible entities. There are five positions being filled. More information about this role can be found at [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee|the FDC elections page]]. ''Funds Dissemination Committee Ombudsperson''<br /> The Funds Dissemination Committee Ombudsperson receives complaints and feedback about the FDC process, investigates complaints at the request of the Board of Trustees, and summarizes the investigations and feedback for the Board of Trustees on an annual basis. One position is being filled. More information about this role can be found at [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee Ombudsperson|the FDC Ombudsperson elections page]]. '''The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee/Candidates|candidacy submission phase]] will last until May 28 (23:59 UTC).''' '''We will also be accepting questions to ask the candidates until May 28. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Funds Dissemination Committee/Questions|You can submit your questions on Meta-Wiki]].''' Once the questions submission period has ended on May 28, the Elections Committee will then collate the questions for the candidates to respond to. The goal of this process is to fill the '''five community-selected seats''' on the Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee and the '''community-selected ombudsperson'''. The election results will be used by the Board itself to make the appointments. The full schedule for the FDC elections is as follows. All dates are '''inclusive''', that is, from the beginning of the first day (UTC) to the end of the last. * May 15 (00:00 UTC) – May 28 (23:59 UTC) – '''Nominations''' * May 15 – May 28 – '''Candidates questions submission period''' * May 29 – June 2 – '''Candidates answer questions''' * June 3 – June 11 – '''Voting period''' * June 12–14 – '''Vote checking''' * June 15 – '''Goal date for announcing election results''' More information on this year's elections can be found at [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017|the 2017 Wikimedia Foundation elections portal]]. Please feel free to post a note about the election on your project's village pump. Any questions related to the election can be posted on [[m:Talk:Wikimedia Foundation elections/2017|the talk page on Meta-Wiki]], or sent to the election committee's mailing list, <tt dir="ltr" style="white-space:nowrap;font-size:12px;line-height:1.5">board-elections[[File:At sign.svg|15x15px|middle|link=|alt=(at)]]wikimedia.org</tt>. On behalf of the Election Committee,<br /> [[m:User:KTC|Katie Chan]], Chair, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Wikimedia Foundation Elections Committee]]<br /> [[m:User:JSutherland (WMF)|Joe Sutherland]], Community Advocate, Wikimedia Foundation ''Posted by the [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] • [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2017/Updates/Start of the 2017 Wikimedia Foundation Funds Dissemination Committee elections|Translate]] • [[m:Talk:Wikimedia Foundation elections/2017|Get help]]''</div> 03:05, 2017 ж. мамырдың 24 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=16804695 тізімін пайдаланып User:GVarnum-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Accessible editing buttons == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">The MediaWiki developers have been slowly improving the accessibility of the user interface. The next step in this transition will change the appearance of some buttons and may break some outdated (non-updated or unmaintained) user scripts and gadgets. You can see and use the [https://www.mediawiki.org/wiki/Project:Sandbox?action=submit&ooui=0 old] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Project:Sandbox?action=submit&ooui=1 new] versions now. Most editors will only notice that some buttons are slightly larger and have different colors. <gallery mode="nolines" caption="Comparison of old and new styles" heights="240" widths="572"> File:MediaWiki edit page buttons accessibility change 2017, before.png|Buttons before the change File:MediaWiki edit page buttons accessibility change 2017, after.png|Buttons after the change </gallery> However, this change also affects some user scripts and gadgets. Unfortunately, some of them may not work well in the new system. <mark>If you maintain any user scripts or gadgets that are used for editing, please see '''[[:mw:Contributors/Projects/Accessible editing buttons]]''' for information on how to test and fix your scripts. Outdated scripts can be tested and fixed now.</mark> This change will probably reach this wiki on '''Tuesday, 1 August 2017'''. Please leave a note at [[:mw:Talk:Contributors/Projects/Accessible editing buttons]] if you need help.</div> --[[m:User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[m:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) 22:56, 2017 ж. шілденің 27 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Whatamidoing_(WMF)/Sandbox&oldid=17043399 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Changes to the global ban policy == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Hello. Some changes to the [[m:Global bans|community global ban policy]] have been proposed. Your comments are welcome at [[:m:Requests for comment/Improvement of global ban policy]]. Please translate this message to your language, if needed. Cordially. [[:m:User:Matiia|Matiia]] ([[:m:User talk:Matiia|Matiia]]) 06:34, 2017 ж. қарашаның 12 (+06)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=17241561 тізімін пайдаланып User:Matiia@metawiki деген хабарлама жіберген --> == New print to pdf feature for mobile web readers == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''New print to pdf feature for mobile web readers''' The Readers web team will be deploying a new feature this week to make it [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile_PDFs|easier to download PDF versions of articles on the mobile website]]. Providing better offline functionality was one of the highlighted areas from [[m:New_Readers/Offline|the research done by the New Readers team in Mexico, Nigeria, and India]]. The teams created a prototype for mobile PDFs which was evaluated by user research and community feedback. The [[m:New_Readers/Offline#Concept_testing_for_mobile_web|prototype evaluation]] received positive feedback and results, so development continued. For the initial deployment, the feature will be available to Google Chrome browsers on Android. Support for other mobile browsers to come in the future. For Chrome, the feature will use the native Android print functionality. Users can choose to download a webpage as a PDF. [[mw:Reading/Web/Projects/Print_Styles#Mobile_Printing|Mobile print styles]] will be used for these PDFs to ensure optimal readability for smaller screens. The feature is available starting Wednesday, Nov 15. For more information, see [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile_PDFs|the project page on MediaWiki.org]]. {{Int:Feedback-thanks-title}} </div> [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 04:07, 2017 ж. қарашаның 21 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:CKoerner_(WMF)/Mobile_PDF_distribution_list&oldid=17448927 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing News #1—2018 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[m:VisualEditor/Newsletter/2018/February|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="float:right;width:270px;margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center]] '''Did you know?'''<div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> Did you know that you can now use the [[mw:Special:MyLanguage/VisualEditor/Diffs|visual diff tool]] on any page? [[File:Wikitext diff paragraph move correcting vandalism 2018.png|alt=Screenshot showing some changes, in the two-column wikitext diff display|center|frameless|250px]] Sometimes, it is hard to see important changes in a wikitext diff. This screenshot of a wikitext diff (click to enlarge) shows that the paragraphs have been rearranged, but it does not highlight the removal of a word or the addition of a new sentence. If you [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|enable the Beta Feature]] for "{{Int:visualeditor-preference-visualdiffpage-label}}", you will have a new option. It will give you a new box at the top of every diff page. This box will let you choose either diff system on any edit. [[File:VisualEditor visual diff tool - toggle button.png|alt=Toggle button showing visual and wikitext options; visual option is selected|center|frameless|200px]] Click the toggle button to switch between visual and wikitext diffs. In the visual diff, additions, removals, new links, and formatting changes will be highlighted. Other changes, such as changing the size of an image, are described in notes on the side. [[File:Visual diff paragraph move correcting vandalism 2018.png|alt=Screenshot showing the same changes to an article. Most changes are highlighted with text formatting.|center|frameless|250px]] This screenshot shows the same edit as the wikitext diff. The visual diff highlights the removal of one word and the addition of a new sentence. You can read and help translate [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor. </div></div> Since [[m:VisualEditor/Newsletter/2017/May|the last newsletter]], the [[mw:Editing|Editing Team]] has spent most of their time supporting [[mw:2017 wikitext editor|the 2017 wikitext editor mode]], which is available inside the visual editor as a Beta Feature, and improving [[mw:VisualEditor/Diffs|the visual diff tool]]. Their work board is available [[phab:project/view/3236/|in Phabricator]]. You can find links to the work finished each week at [[mw:VisualEditor/Weekly triage meetings]]. Their [[mw:Editing team/Current priorities|current priorities]] are fixing bugs, supporting the 2017 wikitext editor, and improving the visual diff tool. ===Recent changes=== *The '''[[mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]]''' is [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|available as a Beta Feature]] on desktop devices. It has the same toolbar as the visual editor and can use the citoid service and other modern tools. The team have been comparing the performance of different editing environments. They have studied how long it takes to open the page and start typing. The study uses data for more than one million edits during December and January. Some changes have been made to improve the speed of the 2017 wikitext editor and the visual editor. Recently, the 2017 wikitext editor opened fastest for most edits, and the 2010 WikiEditor was fastest for some edits. More information will be posted at [[mw:Contributors/Projects/Editing performance]]. *The '''[[mw:VisualEditor/Diffs|visual diff tool]]''' was developed for the visual editor. It is now available to all users of the visual editor and the 2017 wikitext editor. When you review your changes, you can toggle between wikitext and visual diffs. You can also [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|enable the new Beta Feature]] for "Visual diffs". The Beta Feature lets you use the visual diff tool to view other people's edits on page histories and [[Special:RecentChanges]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T167508] *[[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|'''Wikitext syntax highlighting''']] is available as a Beta Feature for both [[mw:2017 wikitext editor|the 2017 wikitext editor]] and the 2010 wikitext editor. [https://phabricator.wikimedia.org/T101246] *The [[mw:Citoid|citoid service]] automatically translates URLs, DOIs, ISBNs, and PubMed id numbers into wikitext citation templates. It is very popular and useful to editors, although it can be a bit tricky to set up. <mark>Your wiki can have this service. Please [[mw:Special:MyLanguage/Citoid/Enabling Citoid on your wiki|read the instructions]]. You can [[phab:T127354|ask the team to help you enable citoid at your wiki]]</mark>. ===Let's work together=== *The team will talk about editing tools at an upcoming [[m:Wikimedia Foundation metrics and activities meetings|Wikimedia Foundation metrics and activities meeting]]. *Wikibooks, Wikiversity, and other communities may have the visual editor made available by default to contributors. If your community wants this, then please contact [[mw:User talk:Deskana (WMF)|Dan Garry]]. *The <code><nowiki><references /></nowiki></code> block can [[mw:Special:MyLanguage/Contributors/Projects/Columns for references|automatically display long lists of references in columns]] on wide screens. This makes footnotes easier to read. You can [https://phabricator.wikimedia.org/maniphest/task/edit/form/1/?projects=Cite,VisualEditor,Wikimedia-Site-requests&title=Convert%20reference%20lists%20over%20to%20`responsive`%20on%20XXwiki&priority=10&parent=159895 '''request multi-column support'''] for your wiki. [https://phabricator.wikimedia.org/T33597] *If you aren't reading this in your preferred language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly. We will notify you when the next issue is ready for translation. {{Int:Feedback-thanks-title}} —[[mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] </div> 02:56, 2018 ж. наурыздың 3 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=17790200 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == AdvancedSearch == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> From May 8, [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:AdvancedSearch|AdvancedSearch]] will be available as a [[mw:Special:MyLanguage/Beta Features|beta feature]] in your wiki. The feature enhances the [[Special:Search|search page]] through an advanced parameters form and aims to make [[m:WMDE_Technical_Wishes/AdvancedSearch/Functional_scope|existing search options]] more visible and accessible for everyone. AdvancedSearch is a project by [[m:WMDE Technical Wishes/AdvancedSearch|WMDE Technical Wishes]]. Everyone is invited to test the feature and we hope that it will serve you well in your work! </div> [[m:User:Birgit Müller (WMDE)|Birgit Müller (WMDE)]] 20:53, 2018 ж. мамырдың 7 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_2&oldid=17995461 тізімін пайдаланып User:Birgit Müller (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global preferences are available == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Global preferences are now available, you can set them by visiting your new [[Special:GlobalPreferences|global preferences page]]. Visit [[mw:Help:Extension:GlobalPreferences|mediawiki.org for information on how to use them]] and [[mw:Help talk:Extension:GlobalPreferences|leave feedback]]. -- [[User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) </div> 01:19, 2018 ж. шілденің 11 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=17968247 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Consultation on the creation of a separate user group for editing sitewide CSS/JS == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''({{int:please-translate}})'' Hi all, I'm preparing a change in who can edit sitewide CSS/JS pages. (These are pages like <code dir="ltr">MediaWiki:Common.css</code> and <code dir="ltr">MediaWiki:Vector.js</code> which are executed in the browser of all readers and editors.) Currently all administrators are able to edit these pages, which poses a serious and unnecessary security risk. Soon, a dedicated, smaller user group will take over this task. Your community will be able to decide who belongs in this group, so this should mean very little change for you. You can find out more and provide feedback at [[m:Special:MyLanguage/Creation of separate user group for editing sitewide CSS/JS|the consultation page on Meta]]. If you are involved in maintaining CSS/JS code, or policymaking around adminship requests, please give it a look! Thanks! <br/><span dir="ltr">[[m:User:Tgr|Tgr]] ([[m:User talk:Tgr|talk]]) 14:45, 2018 ж. шілденің 12 (+06) <small>(via [[m:Special:MyLanguage/Global_message_delivery|global message delivery]])</small></span> </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Nonechnical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=18199925 тізімін пайдаланып User:Tgr@metawiki деген хабарлама жіберген --> == New user group for editing sitewide CSS/JS == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''({{int:please-translate}})'' Hi all! To improve the security of our readers and editors, permission handling for CSS/JS pages has changed. (These are pages like <code dir="ltr">MediaWiki:Common.css</code> and <code dir="ltr">MediaWiki:Vector.js</code> which contain code that is executed in the browsers of users of the site.) A new user group, <code dir="ltr">[[m:Special:MyLanguage/Interface administrators|interface-admin]]</code>, has been created. Starting four weeks from now, only members of this group will be able edit CSS/JS pages that they do not own (that is, any page ending with <code dir="ltr">.css</code> or <code dir="ltr">.js</code> that is either in the <code dir="ltr">MediaWiki:</code> namespace or is another user's user subpage). You can learn more about the motivation behind the change [[m:Special:MyLanguage/Creation of separate user group for editing sitewide CSS/JS|here]]. Please add users who need to edit CSS/JS to the new group (this can be done the same way new administrators are added, by stewards or local bureaucrats). This is a dangerous permission; a malicious user or a hacker taking over the account of a careless interface-admin can abuse it in far worse ways than admin permissions could be abused. Please only assign it to users who need it, who are trusted by the community, and who follow common basic password and computer security practices (use strong passwords, do not reuse passwords, use two-factor authentication if possible, do not install software of questionable origin on your machine, use antivirus software if that's a standard thing in your environment). Thanks! <br/><span dir="ltr">[[m:User:Tgr|Tgr]] ([[m:User talk:Tgr|talk]]) 19:08, 2018 ж. шілденің 30 (+06) <small>(via [[m:Special:MyLanguage/Global_message_delivery|global message delivery]])</small></span> </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=17968247 тізімін пайдаланып User:Tgr@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing of sitewide CSS/JS is only possible for interface administrators from now == ''({{int:please-translate}})'' <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hi all, as [[m:Special:MyLanguage/Creation of separate user group for editing sitewide CSS/JS/announcement 2|announced previously]], permission handling for CSS/JS pages has changed: only members of the <code>[[m:Special:MyLanguage/Interface administrators|interface-admin]]</code> ({{int:group-interface-admin}}) group, and a few highly privileged global groups such as stewards, can edit CSS/JS pages that they do not own (that is, any page ending with .css or .js that is either in the MediaWiki: namespace or is another user's user subpage). This is done to improve the security of readers and editors of Wikimedia projects. More information is available at [[m:Special:MyLanguage/Creation of separate user group for editing sitewide CSS/JS|Creation of separate user group for editing sitewide CSS/JS]]. If you encounter any unexpected problems, please contact me or file a bug. Thanks!<br /> [[m:User:Tgr|Tgr]] ([[m:User talk:Tgr|talk]]) 18:39, 2018 ж. тамыздың 27 (+06) <small>(via [[m:Special:MyLanguage/Global_message_delivery|global message delivery]])</small> </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18258712 тізімін пайдаланып User:Tgr@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Read-only mode for up to an hour on 12 September and 10 October == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch 2018|Read this message in another language]] • {{int:please-translate}} The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will be testing its secondary data centre. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. They will switch all traffic to the secondary data center on '''Wednesday, 12 September 2018'''. On '''Wednesday, 10 October 2018''', they will switch back to the primary data center. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop when we switch. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on Wednesday, 12 September and Wednesday, 10 October. The test will start at [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20170503T14 14:00 UTC] (15:00 BST, 16:00 CEST, 10:00 EDT, 07:00 PDT, 23:00 JST, and in New Zealand at 02:00 NZST on Thursday 13 September and Thursday 11 October). *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. *There will be code freezes for the weeks of 10 September 2018 and 8 October 2018. Non-essential code deployments will not happen. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch Datacenter#Schedule for 2018 switch|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. '''Please share this information with your community.''' /<span dir=ltr>[[m:User:Johan (WMF)|User:Johan(WMF)]] ([[m:User talk:Johan (WMF)|talk]])</span> </div></div> 19:33, 2018 ж. қыркүйектің 6 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18333489 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Activity of Wikibooks (need translation please) == Hello. The activity of Kazakh Wikibooks is discussed at [[:w:Уикипедия:Форум/Әкімшілер форумы#Activity of Kazakh Wikibooks (need translation please)|Kazakh Wikipedia]]. Nevertheless, please feel free to discuss it here if you wish. --[[Қатысушы:George Ho|George Ho]] ([[Қатысушы талқылауы:George Ho|талқылауы]]) 02:55, 2018 ж. қазанның 28 (+06) == The Community Wishlist Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> The Community Wishlist Survey. {{Int:Please-translate}}. Hey everyone, The Community Wishlist Survey is the process when the Wikimedia communities decide what the Wikimedia Foundation [[m:Community Tech|Community Tech]] should work on over the next year. The Community Tech team is focused on tools for experienced Wikimedia editors. You can post technical proposals from now until 11 November. The communities will vote on the proposals between 16 November and 30 November. You can read more on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2019|wishlist survey page]]. <span dir=ltr>/[[m:User:Johan (WMF)|User:Johan (WMF)]]</span></div></div> 17:06, 2018 ж. қазанның 30 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18458512 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing News #2—2018 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2018/October|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="float:right;width:270px;margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> Did you know that you can use the visual editor on a mobile device? [[File:Mobile editing watchlist star editing pencil.png|alt=Screenshot showing the location of the pencil icon|center|frameless|250px]] Tap on the pencil icon to start editing. The page will probably open in the wikitext editor. You will see another pencil icon in the toolbar. Tap on that pencil icon to the switch between visual editing and wikitext editing. [[File:Visual editing mobile switch wikitext.png|alt=Toolbar with menu opened|center|frameless|250px]] Remember to publish your changes when you're done. You can read and help translate [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor.</div></div> Since the last newsletter, the [[mw:Editing|Editing Team]] has wrapped up most of their work on the [[mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] and [[mw:VisualEditor/Diffs|the visual diff tool]]. The team has begun investigating the needs of editors who use mobile devices. Their work board is available [[phab:project/view/3236/|in Phabricator]]. Their [[mw:Wikimedia Audiences/2018-19 Q2 Goals#Contributors|current priorities]] are fixing bugs and improving mobile editing. === Recent changes === *The Editing team has published an [[mw:Mobile editing using the visual editor report|initial report about mobile editing]]. *The Editing team has begun a design study of visual editing on the mobile website. New editors have trouble doing basic tasks on a smartphone, such as adding links to Wikipedia articles. You can [[c:File:Visual Editor Heuristic - Results.pdf|read the report]]. *The Reading team is working on a [[mw:Reading/Web/Advanced mobile contributions|separate mobile-based contributions project]]. *The 2006 wikitext editor is [[mw:Contributors/Projects/Removal of the 2006 wikitext editor|no longer supported]]. If you used [[:File:Edit toolbar - 2.png|that toolbar]], then you will no longer see any toolbar. You may choose another editing tool in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing|editing preferences]], [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|local gadgets]], or [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|beta features]]. *The Editing team described the history and status of [[mw:Extension:VisualEditor|VisualEditor]] in [[m:Wikimedia monthly activities meetings/2018-03|this recorded public presentation]] (starting at 29 minutes, 30 seconds). *The Language team released [[mw:Content translation/V2|a new version of Content Translation]] (CX2) last month, on [[foundationsite:2018/09/30/international-translation-day/|International Translation Day]]. It integrates the visual editor to support templates, tables, and images. It also produces better wikitext when the translated article is published. [https://wikimediafoundation.org/2018/09/30/content-translation-version-two/] === Let's work together === * The Editing team wants to improve visual editing on the mobile website. <mark>Please read [[mw:Visual-based mobile editing/Ideas/October 2018|their ideas]] and tell the team what you think would help editors who use the mobile site.</mark> *The [[m:Community Wishlist Survey 2019|Community Wishlist Survey]] begins next week. *If you aren't reading this in your preferred language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly. We will notify you when the next issue is ready for translation. {{int:Feedback-thanks-title}} —[[mw:User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) </div> 20:17, 2018 ж. қарашаның 2 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=17790200 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Change coming to how certain templates will appear on the mobile web == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Change coming to how certain templates will appear on the mobile web''' {{int:please-translate}} [[File:Page_issues_-_mobile_banner_example.jpg|thumb|Example of improvements]] Hello, In a few weeks the Readers web team will be changing how some templates look on the mobile web site. We will make these templates more noticeable when viewing the article. We ask for your help in updating any templates that don't look correct. What kind of templates? Specifically templates that notify readers and contributors about issues with the content of an article – the text and information in the article. Examples like [[wikidata:Q5962027|Template:Unreferenced]] or [[Wikidata:Q5619503|Template:More citations needed]]. Right now these notifications are hidden behind a link under the title of an article. We will format templates like these (mostly those that use Template:Ambox or message box templates in general) to show a short summary under the page title. You can tap on the "Learn more" link to get more information. For template editors we have [[mw:Recommendations_for_mobile_friendly_articles_on_Wikimedia_wikis#Making_page_issues_(ambox_templates)_mobile_friendly|some recommendations on how to make templates that are mobile-friendly]] and also further [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile_Page_Issues|documentation on our work so far]]. If you have questions about formatting templates for mobile, [[mw:Talk:Reading/Web/Projects/Mobile_Page_Issues|please leave a note on the project talk page]] or [https://phabricator.wikimedia.org/maniphest/task/edit/form/1/?projects=Readers-Web-Backlog file a task in Phabricator] and we will help you. {{Int:Feedback-thanks-title}} </div> [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 01:34, 2018 ж. қарашаның 14 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18543269 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Community Wishlist Survey vote == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> The Community Wishlist Survey. {{Int:Please-translate}}. Hey everyone, The Community Wishlist Survey is the process when the Wikimedia communities decide what the Wikimedia Foundation [[m:Community Tech|Community Tech]] should work on over the next year. The Community Tech team is focused on tools for experienced Wikimedia editors. The communities have now posted a long list of technical proposals. You can vote on the proposals from now until 30 November. You can read more on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2019|wishlist survey page]]. <span dir=ltr>/[[m:User:Johan (WMF)|User:Johan (WMF)]]</span></div></div> 00:13, 2018 ж. қарашаның 23 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18543269 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Advanced Search == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[m:WMDE_Technical_Wishes/AdvancedSearch|Advanced Search]] will become a default feature on your wiki on November 28. This new interface allows you to perform specialized searches on the [[Special:Search|search page]], even if you don’t know any [[mw:Special:MyLanguage/Help:CirrusSearch|search syntax]]. Advanced Search originates from the [[m:WMDE_Technical_Wishes|German Community’s Technical Wishes project]]. It's already a default feature on German, Arabic, Farsi and Hungarian Wikipedia. Besides, more than 40.000 users across all wikis have tested the beta version. Feedback is welcome on the [[mw:Help talk:Extension:AdvancedSearch|central feedback page]].</div> [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] ([[m:User talk:Johanna Strodt (WMDE)|talk]]) 17:02, 2018 ж. қарашаның 26 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_2&oldid=18363910 тізімін пайдаланып User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == New Wikimedia password policy and requirements == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:please-translate}} The Wikimedia Foundation security team is implementing a new [[m:Password policy|password policy and requirements]]. [[mw:Wikimedia_Security_Team/Password_strengthening_2019|You can learn more about the project on MediaWiki.org]]. These new requirements will apply to new accounts and privileged accounts. New accounts will be required to create a password with a minimum length of 8 characters. Privileged accounts will be prompted to update their password to one that is at least 10 characters in length. These changes are planned to be in effect on December 13th. If you think your work or tools will be affected by this change, please let us know on [[mw:Talk:Wikimedia_Security_Team/Password_strengthening_2019|the talk page]]. {{Int:Feedback-thanks-title}} </div> [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 02:03, 2018 ж. желтоқсанның 7 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18639017 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Project discussed at Meta-wiki == I created the page [[:meta:Requests for comment/Evaluating content of Kazakh Wikibooks]] about [[:b:kk:|kk-wikibooks]]. I invite you to comment. --[[Қатысушы:George Ho|George Ho]] ([[Қатысушы талқылауы:George Ho|талқылауы]]) 12:33, 2018 ж. желтоқсанның 12 (+06) == Invitation from Wiki Loves Love 2019 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:WLL Subtitled Logo (transparent).svg|right|frameless]] Love is an important subject for humanity and it is expressed in different cultures and regions in different ways across the world through different gestures, ceremonies, festivals and to document expression of this rich and beautiful emotion, we need your help so we can share and spread the depth of cultures that each region has, the best of how people of that region, celebrate love. [[:c:Commons:Wiki Loves Love|Wiki Loves Love (WLL)]] is an international photography competition of Wikimedia Commons with the subject love testimonials happening in the month of February. The primary goal of the competition is to document love testimonials through human cultural diversity such as monuments, ceremonies, snapshot of tender gesture, and miscellaneous objects used as symbol of love; to illustrate articles in the worldwide free encyclopedia Wikipedia, and other Wikimedia Foundation (WMF) projects. The theme of 2019 iteration is '''''Celebrations, Festivals, Ceremonies and rituals of love.''''' Sign up your affiliate or individually at [[:c:Commons:Wiki Loves Love 2019/Participants|Participants]] page. To know more about the contest, check out our [[:c:Commons:Wiki Loves Love 2019|Commons Page]] and [[:c:Commons:Wiki Loves Love 2018/FAQ|FAQs]] There are several prizes to grab. Hope to see you spreading love this February with Wiki Loves Love! Kind regards, [[:c:Commons:Wiki Loves Love 2018/International Team|Wiki Loves Love Team]] Imagine... the sum of all love! </div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 16:12, 2018 ж. желтоқсанның 27 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18639017 тізімін пайдаланып User:Tiven2240@metawiki деген хабарлама жіберген --> == FileExporter beta feature == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:Logo for the beta feature FileExporter.svg|thumb|Coming soon: the beta feature [[m:WMDE_Technical_Wishes/Move_files_to_Commons|FileExporter]]]] A new beta feature will soon be released on all wikis: The [[m:WMDE_Technical_Wishes/Move_files_to_Commons|FileExporter]]. It allows exports of files from a local wiki to Wikimedia Commons, including their file history and page history. Which files can be exported is defined by each wiki's community: '''Please check your wiki's [[m:WMDE_Technical_Wishes/Move_files_to_Commons/Configuration file documentation|configuration file]]''' if you want to use this feature. The FileExporter has already been a beta feature on [https://www.mediawiki.org mediawiki.org], [https://meta.wikimedia.org meta.wikimedia], deWP, faWP, arWP, koWP and on [https://wikisource.org wikisource.org]. After some functionality was added, it's now becoming a beta feature on all wikis. Deployment is planned for January 16. More information can be found [[m:WMDE_Technical_Wishes/Move_files_to_Commons|on the project page]]. As always, feedback is highly appreciated. If you want to test the FileExporter, please activate it in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|user preferences]]. The best place for feedback is the [[mw:Help_talk:Extension:FileImporter|central talk page]]. Thank you from Wikimedia Deutschland's [[m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes project]]. </div> [[User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 15:41, 2019 ж. қаңтардың 14 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=18782700 тізімін пайдаланып User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == No editing for 30 minutes on 17 January == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">You will '''not be able to edit''' the wikis for up to 30 minutes on '''[https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20190117T07 17 January 07:00 UTC]'''. This is because of a database problem that has to be fixed immediately. You can still read the wikis. Some wikis are not affected. They don't get this message. You can see which wikis are '''not''' affected [[:m:User:Johan (WMF)/201901ReadOnlyPage|on this page]]. Most wikis are affected. The time you can not edit might be shorter than 30 minutes. /[[User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]</div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 00:44, 2019 ж. қаңтардың 17 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/201901ReadOnly/Targets3&oldid=18789231 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Talk to us about talking == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:OOjs_UI_icon_speechBubbles-rtl.svg|alt="icon depicting two speech Bubbles"|frameless|right|120px]] The Wikimedia Foundation is planning a [[mw:Talk pages consultation 2019|global consultation about communication]]. The goal is to bring Wikimedians and wiki-minded people together to improve tools for communication. We want all contributors to be able to talk to each other on the wikis, whatever their experience, their skills or their devices. We are looking for input from as many different parts of the Wikimedia community as possible. It will come from multiple projects, in multiple languages, and with multiple perspectives. We are currently planning the consultation. We need your help. '''We need volunteers to help talk to their communities or user groups.''' You can help by hosting a discussion at your wiki. Here's what to do: # First, [[mw:Talk pages consultation 2019/Participant group sign-up|sign up your group here.]] # Next, create a page (or a section on a Village pump, or an e-mail thread – whatever is natural for your group) to collect information from other people in your group. This is not a vote or decision-making discussion: we are just collecting feedback. # Then ask people what they think about communication processes. We want to hear stories and other information about how people communicate with each other on and off wiki. Please consider asking these five questions: ## When you want to discuss a topic with your community, what tools work for you, and what problems block you? ## What about talk pages works for newcomers, and what blocks them? ## What do others struggle with in your community about talk pages? ## What do you wish you could do on talk pages, but can't due to the technical limitations? ## What are the important aspects of a "wiki discussion"? # Finally, please go to [[mw:Talk:Talk pages consultation 2019|Talk pages consultation 2019 on Mediawiki.org]] and report what you learned from your group. Please include links if the discussion is available to the public. '''You can also help build the list of the many different ways people talk to each other.''' Not all groups active on wikis or around wikis use the same way to discuss things: it can happen on wiki, on social networks, through external tools... Tell us [[mw:Talk pages consultation 2019/Tools in use|how your group communicates]]. You can read more about [[mw:Talk pages consultation 2019|the overall process]] on mediawiki.org. If you have questions or ideas, you can [[mw:Talk:Talk pages consultation 2019|leave feedback about the consultation process]] in the language you prefer. Thank you! We're looking forward to talking with you. </div> [[user:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] 21:01, 2019 ж. ақпанның 21 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18639017 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Read-only mode for up to 30 minutes on 11 April == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">You will '''not be able to edit''' most Wikimedia wikis for up to 30 minutes on '''[https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20190411T05 11 April 05:00 UTC]'''. This is because of a hardware problem. You can still read the wikis. You [[phab:T220080|can see which wikis are affected]]. The time you can not edit might be shorter than 30 minutes. /[[User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]</div></div></div> 16:56, 2019 ж. сәуірдің 8 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18979889 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikimedia Foundation Medium-Term Plan feedback request == {{int:please-translate}} <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">The Wikimedia Foundation has published a [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Medium-term_plan_2019|Medium-Term Plan proposal]] covering the next 3–5 years. We want your feedback! Please leave all comments and questions, in any language, on [[m:Talk:Wikimedia_Foundation_Medium-term_plan_2019|the talk page]], by April 20. {{Int:Feedback-thanks-title}} [[m:User:Quiddity (WMF)|Quiddity (WMF)]] ([[m:User talk:Quiddity (WMF)|talk]]) 23:35, 2019 ж. сәуірдің 12 (+06)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=18998727 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing News #1—July 2019 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''[[m:VisualEditor/Newsletter/2019/July|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]'' <div style="float:right;width:270px;margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center]] <big>'''Did you know?'''</big> <div class="thumbcaption" style="font-size: 90%;"> Did you know that you can use the visual editor on a mobile device? Every article has a pencil icon at the top. Tap on the pencil icon [[File:OOjs UI icon edit-ltr.svg|frameless|16x16px]] to start editing. '''<big>Edit Cards</big>''' [[File:EditCards-v.20.png|alt=Toolbar with menu opened|center|frameless|250px]] This is what the new '''Edit Cards for editing links''' in the mobile visual editor look like. You can try the prototype here: '''[[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 Try Edit Cards]].''' </div></div> Welcome back to the [[mw:Editing|Editing]] newsletter. Since [[m:VisualEditor/Newsletter/2018/October|the last newsletter]], the team has released two new features for the [[mw:VisualEditor on mobile|mobile visual editor]] and has started developing three more. All of this work is part of the team's goal to [[m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2018-2019/Audiences#Outcome 3: Mobile Contribution|make editing on mobile web simpler]]. Before talking about the team's recent releases, we have a question for you: <strong>Are you willing to try a new way to add and change links?</strong> If you are interested, we would value your input! You can try this new link tool in the mobile visual editor on a separate wiki. <em>Follow these instructions and share your experience:</em> <strong>[[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 Try Edit Cards]].</strong> === Recent releases === The mobile visual editor is a simpler editing tool, for smartphones and tablets using the [[mw:Reading/Web/Mobile#About|mobile site]]. The Editing team recently launched two new features to improve the mobile visual editor: # [[mw:VisualEditor on mobile/Section editing|Section editing]] #* The purpose is to help contributors focus on their edits. #* The team studied this with an A/B test. [[mw:VisualEditor on mobile/Section editing#16 June 2019|This test showed]] that contributors who could use section editing were '''1% more likely to publish''' the edits they started than people with only full-page editing. # [[mw:VisualEditor on mobile#March 1, 2019|Loading overlay]] #* The purpose is to smooth the transition between reading and editing. Section editing and the new loading overlay are '''now available to everyone''' using the mobile visual editor. === New and active projects === This is a list of our most active projects. [[mw:Help:Watching pages|Watch]] these pages to learn about project updates and to share your input on new designs, prototypes and research findings. *[[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|Edit cards]]: This is a clearer way to add and edit links, citations, images, templates, etc. in articles. You can try this feature now. <em>Go here to see how:</em> [[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 <em>Try Edit Cards</em>]]. *[[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh|Mobile toolbar refresh]]: This project will learn if contributors are more successful when the editing tools are easier to recognize. *[[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default|Mobile visual editor availability]]: This A/B test asks: ''Are newer contributors more successful if they use the mobile visual editor?'' We are collaborating with [[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default#26 June 2019 %E2%80%93 Participating wikis and test start date|20 Wikipedias]] to answer this question. *[[mw:VisualEditor on mobile/Usability improvements|Usability improvements]]: This project will make the mobile visual editor easier to use. The goal is to let contributors stay focused on editing and to feel more confident in the editing tools. === Looking ahead === * '''Wikimania:''' Several members of the Editing Team will be attending [[wmania:|Wikimania]] in August 2019. They will lead a session about mobile editing in the [[wmania:2019:Community Growth/Visual editing on mobile: An accessible editor for all|Community Growth space]]. Talk to the team about how editing can be improved. * '''Talk Pages:''' In the coming months, the Editing Team will begin [[mw:Talk pages consultation 2019|improving talk pages]] and communication on the wikis. === Learning more === The [[mw:VisualEditor on mobile|VisualEditor on mobile]] is a good place to learn more about the projects we are working on. The team wants to talk with you about anything related to editing. If you have something to say or ask, please leave a message at [[mw:Talk:VisualEditor on mobile|Talk:VisualEditor on mobile]]. [[user:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:user_talk:PPelberg (WMF)|talk]]) & [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:user_talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) </div> 00:32, 2019 ж. шілденің 24 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=19175117 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Update on the consultation about office actions == Hello all, Last month, the Wikimedia Foundation's Trust & Safety team [[:en:Wikipedia:Village_pump_(policy)/Archive_152#Announcement_of_forthcoming_temporary_and_partial_ban_tool_consultation|announced]] a future consultation about partial and/or temporary [[m:Special:MyLanguage/office actions|office actions]]. We want to let you know that the '''draft version''' of this consultation has now been [[:m:Office_actions/Community_consultation_on_partial_and_temporary_office_actions/draft|posted on Meta]]. This is a '''draft'''. It is not intended to be the consultation itself, which will be posted on Meta likely in early September. Please do not treat this draft as a consultation. Instead, we ask your assistance in forming the final language for the consultation. For that end, we would like your input over the next couple of weeks about what questions the consultation should ask about partial and temporary Foundation office action bans and how it should be formatted. '''[[:m:Talk:Office_actions/Community_consultation_on_partial_and_temporary_office_actions/draft|Please post it on the draft talk page]]'''. Our goal is to provide space for the community to discuss all the aspects of these office actions that need to be discussed, and we want to ensure with your feedback that the consultation is presented in the best way to encourage frank and constructive conversation. Please visit [[:m:Office_actions/Community_consultation_on_partial_and_temporary_office_actions/draft|the consultation draft on Meta-wiki]] and leave your comments on the draft’s talk page about what the consultation should look like and what questions it should ask. Thank you for your input! -- The [[m:Special:MyLanguage/Trust and Safety|Trust & Safety team]] 14:03, 2019 ж. тамыздың 16 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=19175143 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == New tools and IP masking == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hey everyone, The Wikimedia Foundation wants to work on two things that affect how we patrol changes and handle vandalism and harassment. We want to make the tools that are used to handle bad edits better. We also want to get better privacy for unregistered users so their IP addresses are no longer shown to everyone in the world. We would not hide IP addresses until we have better tools for patrolling. We have an idea of what tools ''could'' be working better and how a more limited access to IP addresses would change things, but we need to hear from more wikis. You can read more about the project [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|on Meta]] and [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|post comments and feedback]]. Now is when we need to hear from you to be able to give you better tools to handle vandalism, spam and harassment. You can post in your language if you can't write in English. [[User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]</div></div></div> 20:18, 2019 ж. тамыздың 21 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Tools_and_IP_message/Distribution&oldid=19315232 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == The consultation on partial and temporary Foundation bans just started == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <div class="plainlinks"> Hello, In a [[:en:Wikipedia:Community_response_to_the_Wikimedia_Foundation%27s_ban_of_Fram/Official_statements#Board_statement|recent statement]], the Wikimedia Foundation Board of Trustees [[:en:Wikipedia:Community_response_to_the_Wikimedia_Foundation%27s_ban_of_Fram/Official_statements#Board_statement|requested that staff hold a consultation]] to "re-evaluat[e] or add community input to the two new office action policy tools (temporary and partial Foundation bans)". Accordingly, the Foundation's Trust & Safety team invites all Wikimedians [[:m:Office actions/Community consultation on partial and temporary office actions/09 2019|to join this consultation and give their feedback]] from 30 September to 30 October. How can you help? * Suggest how partial and temporary Foundation bans should be used, if they should (eg: On all projects, or only on a subset); * Give ideas about how partial and temporary Foundation bans should ideally implemented, if they should be; and/or * Propose changes to the existing Office Actions policy on partial and temporary bans. We offer our thanks in advance for your contributions, and we hope to get as much input as possible from community members during this consultation! </div> </div>-- [[user:Kbrown (WMF)|Kbrown (WMF)]] 23:13, 2019 ж. қыркүйектің 30 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=19302497 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Feedback wanted on Desktop Improvements project == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{Int:Please-translate}} {{int:Hello}}. The Readers Web team at the WMF will work on some [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|improvements to the desktop interface]] over the next couple of years. The goal is to increase usability without removing any functionality. We have been inspired by changes made by volunteers, but that currently only exist as local gadgets and user scripts, prototypes, and volunteer-led skins. We would like to begin the process of bringing some of these changes into the default experience on all Wikimedia projects. We are currently in the research stage of this project and are looking for ideas for improvements, as well as feedback on our current ideas and mockups. So far, we have performed interviews with community members at Wikimania. We have gathered lists of previous volunteer and WMF work in this area. We are examining possible technical approaches for such changes. We would like individual feedback on the following: * Identifying focus areas for the project we have not yet discovered * Expanding the list of existing gadgets and user scripts that are related to providing a better desktop experience. If you can think of some of these from your wiki, please let us know * Feedback on the ideas and mockups we have collected so far We would also like to gather a list of wikis that would be interested in being test wikis for this project - these wikis would be the first to receive the updates once we’re ready to start building. When giving feedback, please consider the following goals of the project: * Make it easier for readers to focus on the content * Provide easier access to everyday actions (e.g. search, language switching, editing) * Put things in logical and useful places * Increase consistency in the interface with other platforms - mobile web and the apps * Eliminate clutter * Plan for future growth As well as the following constraints: * Not touching the content - no work will be done in terms of styling templates or to the structure of page contents themselves * Not removing any functionality - things might move around, but all navigational items and other functionality currently available by default will remain * No drastic changes to the layout - we're taking an evolutionary approach to the changes and want the site to continue feeling familiar to readers and editors Please give all feedback (in any language) at [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements]] After this round of feedback, we plan on building a prototype of suggested changes based on the feedback we receive. You’ll hear from us again asking for feedback on this prototype. {{Int:Feedback-thanks-title}} [[mw:User:Quiddity (WMF)|Quiddity (WMF)]] ([[mw:User talk:Quiddity (WMF)|talk]]) </div> 12:53, 2019 ж. қазанның 16 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Quiddity_(WMF)/Global_message_delivery_split_1&oldid=19462889 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing News #2 – Mobile editing and talk pages == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <em>[[m:VisualEditor/Newsletter/2019/October|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</em> Inside this newsletter, the [[mw:Editing|Editing team]] talks about their work on the [[mw:Mobile visual editor|mobile visual editor]], on [[mw:Talk pages project|the new talk pages project]], and at [[wikimania:|Wikimania 2019]]. === Help === <strong>What talk page interactions do you remember?</strong> Is it a story about how someone helped you to learn something new? Is it a story about how someone helped you get involved in a group? Something else? Whatever your story is, we want to hear it! Please tell us a story about how you used a talk page. <mark>Please share a link to a memorable discussion, or describe it on the <strong>[[mw:Topic:V8d91yh8gcg404dj|talk page for this project]]</strong>.</mark> The team wants your examples. These examples will help everyone develop a shared understanding of what this project should support and encourage. === Talk pages project === The [[mw:Talk pages consultation 2019|Talk Pages Consultation]] was a global consultation to define better tools for wiki communication. From February through June 2019, more than 500 volunteers on 20 wikis, across 15 languages and multiple projects, came together with members of the Foundation to create a product direction for a set of discussion tools. The [[mw:Talk pages consultation 2019/Phase 2 report|Phase 2 Report]] of the Talk Page Consultation was published in August. It summarizes the product direction the team has started to work on, which you can read more about here: [[mw:Talk pages project|Talk Page Project project page]]. The team needs and wants your help at this early stage. They are starting to develop the first idea. Please add your name to the [[mw:Talk pages project#Getting involved|<strong>"Getting involved"</strong>]] section of the project page, if you would like to hear about opportunities to participate. === Mobile visual editor === The Editing team is trying to make it simpler to edit on mobile devices. The team is changing the [[mw:VisualEditor on mobile|visual editor on mobile]]. If you have something to say about editing on a mobile device, please leave a message at [[mw:Talk:VisualEditor on mobile|Talk:VisualEditor on mobile]]. ==== [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|Edit Cards]] ==== [[File:Edit Cards-before-v3-comparison.png|thumb|486x486px|What happens when you click on a link. The new Edit Card is bigger and has more options for editing links.]] * On 3 September, the Editing team released [[:File:Edit Cards comparison v2 and v3.png|version 3 of Edit Cards]]. Anyone could use the new version in the mobile visual editor. * There is an [[:File:Edit Cards comparison v2 and v3.png|updated design]] on the Edit Card for adding and modifying links. There is also a new, [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards#2 September 2019 - v3 deployment timing|combined workflow for editing a link's display text and target]]. * Feedback: You can try the new Edit Cards by opening the mobile visual editor on a smartphone. Please post your feedback on the [[:mw:Topic:V5rg0cqmikpubmjj|Edit cards talk page]]. ==== [[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh|Toolbar]] ==== [[File:Toolbar-comparison-v1.png|thumb|486px|The editing toolbar is changing in the mobile visual editor. The old system had two different toolbars. Now, all the buttons are together. [[mw:Topic:V79x6zm8n6i4nb56|Tell the team what you think about the new toolbar]].]] * In September, the Editing team updated the mobile visual editor's editing toolbar. Anyone could see these changes in the mobile visual editor. ** <em>One toolbar:</em> All of the editing tools are located in one toolbar. Previously, the toolbar changed when you clicked on different things. **<em>New navigation:</em> The buttons for moving forward and backward in the edit flow have changed. **<em>Seamless switching:</em> an [[phab:T228159|improved workflow]] for switching between the visual and wikitext modes. * Feedback: You can try the refreshed toolbar by opening the mobile VisualEditor on a smartphone. Please post your feedback on the [[mw:Topic:V79x6zm8n6i4nb56|Toolbar feedback talk page]]. === Wikimania === The Editing Team attended [[wmania:2019:Program|Wikimania 2019]] in Sweden. They led a session on [[wmania:2019:Community Growth/Visual editing on mobile: An accessible editor for all|the mobile visual editor]] and a session on [[wmania:2019:Community Growth/After Flow: A new direction for improving talk pages|the new talk pages project]]. They tested [[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh#v1 prototype|two]] new [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards#v3 prototype|features]] in the mobile visual editor with contributors. You can read more about what the team did and learned in [[mw:VisualEditor on mobile#Wikimania Stockholm: Overview|the team's report on Wikimania 2019]]. === Looking ahead === * <strong>Talk Pages Project:</strong> The team is thinking about the first set of proposed changes. The team will be working with a few communities to pilot those changes. The best way to stay informed is by adding your username to the list on the project page: [[mw:Talk pages project#Getting involved|<strong>Getting involved</strong>]]. * <strong>Testing the mobile visual editor as the default:</strong> The Editing team plans to post results before the end of the calendar year. The best way to stay informed is by adding the project page to your watchlist: [[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default|<strong>VisualEditor as mobile default project page</strong>]]. * <strong>Measuring the impact of Edit Cards:</strong> This study asks whether the project helped editors add links and citations. The Editing team hopes to share results in November. The best way to stay informed is by adding the project page to your watchlist: [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|<strong>Edit Cards project page</strong>]]. – [[User:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:User talk:PPelberg (WMF)|talk]]) & [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) </div> 17:13, 2019 ж. қазанның 29 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/VE_201910/6&oldid=19500852 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Movement Learning and Leadership Development Project == Hello The Wikimedia Foundation’s Community Development team is seeking to learn more about the way volunteers learn and develop into the many different roles that exist in the movement. Our goal is to build a movement informed framework that provides shared clarity and outlines accessible pathways on how to grow and develop skills within the movement. To this end, we are looking to speak with you, our community to learn about your journey as a Wikimedia volunteer. Whether you joined yesterday or have been here from the very start, we want to hear about the many ways volunteers join and contribute to our movement. To learn more about the project, [[:m:special:MyLanguage/Movement Learning and Leadership Development Project|please visit the Meta page]]. If you are interested in participating in the project, please complete [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSegM07N1FK_s0VUECM61AlWOthwdn5zQOlVsa2vaKcx13BwZg/viewform?usp=sf_link this simple Google form]. Although we may not be able to speak to everyone who expresses interest, we encourage you to complete this short form if you are interested in participating! -- [[user:LMiranda (WMF)|LMiranda (WMF)]] ([[user talk:LMiranda (WMF)|talk]]) 01:00, 2020 ж. қаңтардың 23 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Trizek_(WMF)/sandbox/temp_MassMessage_list&oldid=19738989 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Additional interface for edit conflicts on talk pages == ''Sorry, for writing this text in English. If you could help to translate it, it would be appreciated.'' You might know the new interface for edit conflicts (currently a beta feature). Now, Wikimedia Germany is designing an additional interface to solve edit conflicts on talk pages. This interface is shown to you when you write on a discussion page and another person writes a discussion post in the same line and saves it before you do. With this additional editing conflict interface you can adjust the order of the comments and edit your comment. We are inviting everyone to have a look at [[m:WMDE Technical Wishes/Edit Conflicts#Edit conflicts on talk pages|the planned feature]]. Let us know what you think on our [[mw:Help talk:Two Column Edit Conflict View|central feedback page]]! -- For the Technical Wishes Team: [[m:User:Max Klemm (WMDE)|Max Klemm (WMDE)]] 20:15, 2020 ж. ақпанның 26 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=19845780 тізімін пайдаланып User:Max Klemm (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing news 2020 #1 – Discussion tools == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <em>[[m:VisualEditor/Newsletter/2020/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</em> [[File:TalkPages-Reply-v1.0.png|thumb|300px|alt=Screenshot showing what the Reply tool looks like|This early version of the Reply tool automatically signs and indents comments.]] The [[mw:Editing|Editing team]] has been working on [[mw:Talk pages project|the talk pages project]]. The goal of the talk pages project is to help contributors communicate on wiki more easily. This project is the result of the [[mw:Talk pages consultation 2019|Talk pages consultation 2019]]. [[File:TalkPages-Reply-v2.0.png|thumb|300px|alt=Reply tool improved with edit tool buttons|In a future update, the team plans to test a tool for easily linking to another user's name, a rich-text editing option, and other tools.]] The team is building a [[mw:Talk pages project/replying|new tool for replying]] to comments now. This early version can sign and indent comments automatically. <strong>Please [[mw:Talk pages project/replying/prototype testing#Reply%20version%201.0|test the new Reply tool]].</strong> *On 31 March 2020, the new {{Int:discussiontools-replylink}} tool was offered as a [[mw:Beta Feature|Beta Feature]] editors at four Wikipedias: [[w:ar:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Arabic]], [[w:nl:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Dutch]], [[w:fr:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|French]], and [[w:hu:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Hungarian]]. If your community also wants early access to the new tool, contact [[User:Whatamidoing (WMF)]]. *The team is planning some upcoming changes. <strong>Please [[mw:Talk pages project/replying#Version%202.0|review the proposed design]] and share your thoughts on the talk page.</strong> The team will test features such as: **an easy way to mention another editor ("pinging"), **a rich-text visual editing option, and **other features identified through user testing or recommended by editors. To hear more about Editing Team updates, please add your name to the [[mw:Talk pages project#Get involved|<strong>"Get involved"</strong>]] section of the project page. You can also watch [[File:MediaWiki Vector skin blue star watchlist icon.svg|frameless|16px]] these pages: [[mw:Talk pages project|the main project page]], [[mw:Talk pages project/Updates|Updates]], [[mw:Talk pages project/replying|Replying]], and [[mw:Talk pages project/replying/prototype testing|User testing]]. – [[user:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:User talk:PPelberg (WMF)|talk]]) & [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) </div> 01:28, 2020 ж. сәуірдің 9 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Quiddity_(WMF)/sandbox3&oldid=19967063 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing news 2020 #2 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <em>[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2020/June|Read this in another language]] • [[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</em> [[File:TalkPages-Reply-v2.0.png|alt=Mockup of the new reply feature, showing new editing tools|thumb|400x400px|The new features include a toolbar. [[mw:Talk:Talk pages project/replying|What do you think should be in the toolbar?]]]] This issue of the [[mw:Special:MyLanguage/Editing|Editing]] newsletter includes information the [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project|Talk pages project]], an effort to help contributors communicate on wiki more easily. * [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying|<strong>Reply tool</strong>]]: This is available as a Beta Feature at the four partner wikis (Arabic, Dutch, French, and Hungarian Wikipedias). The Beta Feature is called "{{int:discussiontools-preference-label}}". The Beta Feature will get [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying#Version%202.0|new features]] soon. The new features include writing comments in a new visual editing mode and pinging other users by typing <code>@</code>. You can [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying/prototype testing#Reply%20tool%20version%202.0|test the new features]] on the [[mw:Special:MyLanguage/Beta Cluster|Beta Cluster]] now. Some other wikis will have a chance to try the Beta Feature in the coming months. * [[mw:Special:MyLanguage/New requirements for user signatures|<strong>New requirements for user signatures</strong>]]: Soon, users will not be able to save invalid custom signatures in [[Special:Preferences]]. This will reduce signature spoofing, prevent page corruption, and make new talk page tools more reliable. Most editors will not be affected. * [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/New discussion|<strong>New discussion tool</strong>]]: The Editing team is beginning work on a simpler process for starting new discussions. You can [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/New discussion#Design|see the initial design on the project page]]. * [[m:Special:MyLanguage/Research:Usage of talk pages|<strong>Research on the use of talk pages</strong>]]: The Editing team worked with the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Research|Wikimedia research team]] to study how talk pages help editors improve articles. We learned that new editors who use talk pages make more edits to the main namespace than new editors who don't use talk pages. – [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) </div> 02:36, 2020 ж. маусымның 18 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Trizek_(WMF)/sandbox/temp_MassMessage_list&oldid=20184676 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Feedback on movement names == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:Hello}}. Apologies if you are not reading this message in your native language. {{int:please-translate}} if necessary. {{Int:Feedback-thanks-title}} There are a lot of conversations happening about the future of our movement names. We hope that you are part of these discussions and that your community is represented. Since 16 June, the Foundation Brand Team has been running a [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_9G2dN7P0T7gPqpD survey] in 7 languages about [[m:Special:MyLanguage/Communications/Wikimedia brands/2030 movement brand project/Naming convention proposals|3 naming options]]. There are also community members sharing concerns about renaming in a [[m:Special:MyLanguage/Community open letter on renaming|Community Open Letter]]. Our goal in this call for feedback is to hear from across the community, so we encourage you to participate in the survey, the open letter, or both. The survey will go through 7 July in all timezones. Input from the survey and discussions will be analyzed and published on Meta-Wiki. Thanks for thinking about the future of the movement, --[[:m:Talk:Communications/Wikimedia brands/2030 movement brand project|The Brand Project team]], 01:52, 2020 ж. шілденің 3 (+06) ''Note: The survey is conducted via a third-party service, which may subject it to additional terms. For more information on privacy and data-handling, see the [[foundation:Special:MyLanguage/Naming Convention Proposals Movement Feedback Survey Privacy Statement|survey privacy statement]].'' </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Elitre_(WMF)/All_wikis_June_2020&oldid=20238848 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing news 2020 #3 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <em>[[m:VisualEditor/Newsletter/2020/July|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</em> [[File:50M@2x.png|thumb|alt=A gold star with a blue ribbon, and the text 50m|More than <strong>50 million edits</strong> have been made using the visual editor on desktop.|400px]] Seven years ago this month, the [[mw:Editing team|Editing team]] offered the visual editor to most Wikipedia editors. Since then, editors have achieved many milestones: * More than <strong>50 million edits</strong> have been made using the visual editor on desktop. * More than <strong>2 million new articles</strong> have been created in the visual editor. More than 600,000 of these new articles were created during 2019. * The visual editor is <strong>increasingly popular</strong>. The proportion of all edits made using the visual editor has increased every year since its introduction. * In 2019, <strong>35% of the edits by newcomers</strong> (logged-in editors with ≤99 edits) used the visual editor. This percentage has <strong>increased every year</strong>. * Almost <strong>5 million edits on the mobile site</strong> have been made with the visual editor. Most of these edits have been made since the Editing team started improving the [[mw:Mobile visual editor|mobile visual editor]] in 2018. * On 17 November 2019, the [https://discuss-space.wmflabs.org/t/first-edit-made-to-wikipedia-from-outer-space/2254 <strong>first edit from outer space</strong>] was made in the mobile visual editor. 🚀 👩‍🚀 * Editors have made more than <strong>7 million edits in the 2017 wikitext editor</strong>, including starting <strong>600,000 new articles</strong> in it. The [[mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] is VisualEditor's built-in wikitext mode. You can [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|enable it in your preferences]]. [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) </div> 18:56, 2020 ж. шілденің 9 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=20232673 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Announcing a new wiki project! Welcome, Abstract Wikipedia == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hi all, It is my honor to introduce Abstract Wikipedia, a new project that has been unanimously approved by the Wikimedia Foundation Board of Trustees. Abstract Wikipedia proposes a new way to generate baseline encyclopedic content in a multilingual fashion, allowing more contributors and more readers to share more knowledge in more languages. It is an approach that aims to make cross-lingual cooperation easier on our projects, increase the sustainability of our movement through expanding access to participation, improve the user experience for readers of all languages, and innovate in free knowledge by connecting some of the strengths of our movement to create something new. This is our first new project in over seven years. Abstract Wikipedia was submitted as a project proposal by Denny Vrandečić in May 2020 <ref>[[m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]</ref> after years of preparation and research, leading to a detailed plan and lively discussions in the Wikimedia communities. We know that the energy and the creativity of the community often runs up against language barriers, and information that is available in one language may not make it to other language Wikipedias. Abstract Wikipedia intends to look and feel like a Wikipedia, but build on the powerful, language-independent conceptual models of Wikidata, with the goal of letting volunteers create and maintain Wikipedia articles across our polyglot Wikimedia world. The project will allow volunteers to assemble the fundamentals of an article using words and entities from Wikidata. Because Wikidata uses conceptual models that are meant to be universal across languages, it should be possible to use and extend these building blocks of knowledge to create models for articles that also have universal value. Using code, volunteers will be able to translate these abstract “articles” into their own languages. If successful, this could eventually allow everyone to read about any topic in Wikidata in their own language. As you can imagine, this work will require a lot of software development, and a lot of cooperation among Wikimedians. In order to make this effort possible, Denny will join the Foundation as a staff member in July and lead this initiative. You may know Denny as the creator of Wikidata, a long-time community member, a former staff member at Wikimedia Deutschland, and a former Trustee at the Wikimedia Foundation <ref>[[m:User:Denny|User:Denny]]</ref>. We are very excited that Denny will bring his skills and expertise to work on this project alongside the Foundation’s product, technology, and community liaison teams. It is important to acknowledge that this is an experimental project, and that every Wikipedia community has different needs. This project may offer some communities great advantages. Other communities may engage less. Every language Wikipedia community will be free to choose and moderate whether or how they would use content from this project. We are excited that this new wiki-project has the possibility to advance knowledge equity through increased access to knowledge. It also invites us to consider and engage with critical questions about how and by whom knowledge is constructed. We look forward to working in cooperation with the communities to think through these important questions. There is much to do as we begin designing a plan for Abstract Wikipedia in close collaboration with our communities. I encourage you to get involved by going to the project page and joining the new mailing list <ref>[[mail:abstract-wikipedia|Abstract Wikipedia mailing list]]</ref>. We recognize that Abstract Wikipedia is ambitious, but we also recognize its potential. We invite you all to join us on a new, unexplored path. Yours, Katherine Maher (Executive Director, Wikimedia Foundation) <references/> </div> <small>Sent by [[:m:User:Elitre (WMF)]] 01:56, 2020 ж. шілденің 10 (+06) - '''[[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia/July 2020 announcement]]''' </small> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Elitre_(WMF)/All_wikis_June_2020&oldid=20265886 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Technical Wishes: FileExporter and FileImporter become default features on all Wikis == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> The [[m:WMDE_Technical_Wishes/Move_files_to_Commons|FileExporter and FileImporter]] will become a default features on all wikis until August 7, 2020. They are planned to help you to move files from your local wiki to Wikimedia Commons easier while keeping all original file information (Description, Source, Date, Author, View History) intact. Additionally, the move is documented in the files view history. How does it work? Step 1: If you are an auto-confirmed user, you will see a link "Move file to Wikimedia Commons" on the local file page. Step 2: When you click on this link, the FileImporter checks if the file can in fact be moved to Wikimedia Commons. These checks are performed based on the wiki's [[m:WMDE_Technical_Wishes/Move_files_to_Commons/Configuration_file_documentation|configuration file]] which is created and maintained by each local wiki community. Step 3: If the file is compatible with Wikimedia Commons, you will be taken to an import page, at which you can update or add information regarding the file, such as the description. You can also add the 'Now Commons' template to the file on the local wiki by clicking the corresponding check box in the import form. Admins can delete the file from the local wiki by enabling the corresponding checkbox. By clicking on the 'Import' button at the end of the page, the file is imported to Wikimedia Commons. If you want to know more about the [[m:WMDE_Technical_Wishes/Move_files_to_Commons|FileImporter extension]] or the [[m:WMDE_Technical_Wishes|Technical Wishes Project]], follow the links. --For the Technical Wishes Team: </div>[[User:Max Klemm (WMDE)|Max Klemm (WMDE)]] 15:13, 2020 ж. тамыздың 6 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=20343133 тізімін пайдаланып User:Max Klemm (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Important: maintenance operation on September 1st == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch 2020|Read this message in another language]] • [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch 2020|{{int:please-translate}}]] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will be testing its secondary data centre. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. They will switch all traffic to the secondary data centre on '''Tuesday, September 1st 2020'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on Tuesday, September 1st. The test will start at [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20200901T14 14:00 UTC] (15:00 BST, 16:00 CEST, 10:00 EDT, 19:30 IST, 07:00 PDT, 23:00 JST, and in New Zealand at 02:00 NZST on Wednesday September 2). *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. *There will be code freezes for the week of September 1st, 2020. Non-essential code deployments will not happen. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch Datacenter#Schedule for 2018 switch|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. '''Please share this information with your community.''' </div></div> <span dir=ltr>[[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|talk]])</span> 19:48, 2020 ж. тамыздың 26 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=20384955 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Invitation to participate in the conversation == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''{{int:Hello}}. Apologies for cross-posting, and that you may not be reading this message in your native language: translations of the following announcement may be available on '''[[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review/Invitation (long version)|Meta]]'''. {{int:please-translate}}. {{Int:Feedback-thanks-title}}'' We are excited to share '''[[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review|a draft of the Universal Code of Conduct]]''', which the Wikimedia Foundation Board of Trustees called for earlier this year, for your review and feedback. The discussion will be open until October 6, 2020. The UCoC Drafting Committee wants to learn which parts of the draft would present challenges for you or your work. What is missing from this draft? What do you like, and what could be improved? Please join the conversation and share this invitation with others who may be interested to join, too. To reduce language barriers during the process, you are welcomed to translate this message and the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review|Universal Code of Conduct/Draft review]]. You and your community may choose to provide your opinions/feedback using your local languages. To learn more about the UCoC project, see the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] page, and the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|FAQ]], on Meta. Thanks in advance for your attention and contributions, [[:m:Talk:Trust_and_Safety|The Trust and Safety team at Wikimedia Foundation]], 23:55, 2020 ж. қыркүйектің 10 (+06) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Universal_Code_of_Conduct/Draft_review/Invitation_(long_version)/List&oldid=20440292 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wiki of functions naming contest == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:Please-translate}} {{int:Hello}}. Please help pick a name for the new Wikimedia wiki project. This project will be a wiki where the community can work together on a library of [[m:Special:MyLanguage/Abstract_Wikipedia/Wiki_of_functions_naming_contest#function|functions]]. The community can create new functions, read about them, discuss them, and share them. Some of these functions will be used to help create language-independent Wikipedia articles that can be displayed in any language, as part of the Abstract Wikipedia project. But functions will also be usable in many other situations. There will be two rounds of voting, each followed by legal review of candidates, with voting beginning on 29 September and 27 October. Our goal is to have a final project name selected on 8 December. If you would like to participate, then '''[[m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia/Wiki of functions naming contest|please learn more and vote now]]''' at meta-wiki. {{Int:Feedback-thanks-title}} --[[m:User:Quiddity (WMF)|Quiddity (WMF)]]</div> 03:26, 2020 ж. қыркүйектің 30 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Quiddity_(WMF)/Global_message_delivery_split_6&oldid=20492312 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Call for feedback about Wikimedia Foundation Bylaws changes and Board candidate rubric == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:Hello}}. Apologies if you are not reading this message in your native language. {{Int:Please-translate}}. Today the Wikimedia Foundation Board of Trustees starts two calls for feedback. One is about changes to the Bylaws mainly to increase the Board size from 10 to 16 members. The other one is about a trustee candidate rubric to introduce new, more effective ways to evaluate new Board candidates. The Board welcomes your comments through 26 October. For more details, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board noticeboard/October 2020 - Call for feedback about Bylaws changes and Board candidate rubric|check the full announcement]]. {{Int:Feedback-thanks-title}} [[m:User:Qgil-WMF|Qgil-WMF]] ([[m:User talk:Qgil-WMF|talk]]) 23:09, 2020 ж. қазанның 7 (+06) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Elitre_(WMF)/Board2&oldid=20519857 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Important: maintenance operation on October 27 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch 2020|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch+2020&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. They will switch all traffic back to the primary data center on '''Tuesday, October 27 2020'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on Tuesday, October 27. The test will start at [https://zonestamp.toolforge.org/1603807200 14:00 UTC] (14:00 WET, 15:00 CET, 10:00 EDT, 19:30 IST, 07:00 PDT, 23:00 JST, and in New Zealand at 03:00 NZDT on Wednesday October 28). *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. *There will be code freezes for the week of October 26, 2020. Non-essential code deployments will not happen. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter#Schedule_for_2020_switch|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div></div> -- <span dir=ltr>[[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|talk]])</span> 23:10, 2020 ж. қазанның 21 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=20519839 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wiki of functions naming contest - Round 2 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:Hello}}. Reminder: Please help to choose the name for the new Wikimedia wiki project - the library of functions. The finalist vote starts today. The finalists for the name are: <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikicode, Wikicodex, Wikifunctions, Wikifusion, Wikilambda, Wikimedia Functions</span>. If you would like to participate, then '''[[m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia/Wiki of functions naming contest/Names|please learn more and vote now]]''' at Meta-wiki. {{Int:Feedback-thanks-title}} --[[m:User:Quiddity (WMF)|Quiddity (WMF)]] </div> 04:10, 2020 ж. қарашаның 6 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=20564572 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Invitation|Community Wishlist Survey 2021]] == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:Magic Wand Icon 229981 Color Flipped.svg|thumb|48px]] The '''[[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021|2021 Community Wishlist Survey]]''' is now open! This survey is the process where communities decide what the [[m:Community Tech|Community Tech]] team should work on over the next year. We encourage everyone to submit proposals until the deadline on '''{{#time:j xg|2020-11-30|{{PAGELANGUAGE}}}}''', or comment on other proposals to help make them better. The communities will vote on the proposals between {{#time:j xg|2020-12-08|{{PAGELANGUAGE}}}} and {{#time:j xg|2020-12-21|{{PAGELANGUAGE}}}}. The Community Tech team is focused on tools for experienced Wikimedia editors. You can write proposals in any language, and we will translate them for you. Thank you, and we look forward to seeing your proposals! </div> <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">[[m:user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]]</span> 00:09, 2020 ж. қарашаның 21 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/1&oldid=20689939 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikidata descriptions changes to be included more often in Recent Changes and Watchlist == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''Sorry for sending this message in English. Translations are available on [[m:Special:MyLanguage/Announcements/Announcement Wikidata descriptions in watchlist|this page]]. Feel free to translate it in more languages!'' As you may know, you can include changes coming from Wikidata in your Watchlist and Recent Changes ([[Special:Preferences#mw-prefsection-watchlist|in your preferences]]). Until now, this feature didn’t always include changes made on Wikidata descriptions due to the way Wikidata tracks the data used in a given article. Starting on December 3rd, the Watchlist and Recent Changes will include changes on the descriptions of Wikidata Items that are used in the pages that you watch. This will only include descriptions in the language of your wiki to make sure that you’re only seeing changes that are relevant to your wiki. This improvement was requested by many users from different projects. We hope that it can help you monitor the changes on Wikidata descriptions that affect your wiki and participate in the effort of improving the data quality on Wikidata for all Wikimedia wikis and beyond. Note: if you didn’t use the Wikidata watchlist integration feature for a long time, feel free to give it another chance! The feature has been improved since the beginning and the content it displays is more precise and useful than at the beginning of the feature in 2015. If you encounter any issue or want to provide feedback, feel free to use [[Phab:T191831|this Phabricator ticket]]. Thanks! [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 20:39, 2020 ж. қарашаның 30 (+06) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/wikis&oldid=20728482 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == 2020 Coolest Tool Award Ceremony on December 11th == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hello all, The ceremony of the 2020 [[m:Coolest_Tool_Award|Wikimedia Coolest Tool Award]] will take place virtually on Friday, December 11th, at 17:00 GMT. This award is highlighting tools that have been nominated by contributors to the Wikimedia projects, and the ceremony will be a nice moment to show appreciation to the tools developers and maybe discover new tools! You will find more information [[m:Coolest_Tool_Award|here]] about the livestream and the discussions channels. Thanks for your attention, [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 16:55, 2020 ж. желтоқсанның 7 (+06) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=20734978 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Community Wishlist Survey 2021 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:Magic Wand Icon 229981 Color Flipped.svg|thumb|48px]] '''We invite all registered users to vote on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021|2021 Community Wishlist Survey]]. You can vote from now until {{#time:j xg|2020-12-21|en}} for as many different wishes as you want.''' In the Survey, wishes for new and improved tools for experienced editors are collected. After the voting, we will do our best to grant your wishes. We will start with the most popular ones. We, the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]], are one of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation|Wikimedia Foundation]] teams. We create and improve editing and wiki moderation tools. What we work on is decided based on results of the Community Wishlist Survey. Once a year, you can submit wishes. After two weeks, you can vote on the ones that you're most interested in. Next, we choose wishes from the survey to work on. Some of the wishes may be granted by volunteer developers or other teams. '''[[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Tracking|You can view and vote all proposals here.]]''' We are waiting for your votes. Thank you! </div> [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] 06:51, 2020 ж. желтоқсанның 15 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/1&oldid=20689939 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Moving Wikimania 2021 to a Virtual Event == <div class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:Wikimania_logo_with_text_2.svg|right|alt=Wikimania's logo.|75px]] ''{{int:Hello}}. Apologies if you are not reading this message in your native language. {{Int:Please-translate}}. {{Int:Feedback-thanks-title}}'' [[:m:Wikimania 2021|Wikimania will be a virtual event this year]], and hosted by a wide group of community members. Whenever the next in-person large gathering is possible again, [[:m:ESEAP Hub|the ESEAP Core Organizing Team]] will be in charge of it. Stay tuned for more information about how ''you'' can get involved in the planning process and other aspects of the event. [https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikimedia-l/2021-January/096141.html Please read the longer version of this announcement on wikimedia-l]. ''ESEAP Core Organizing Team, Wikimania Steering Committee, Wikimedia Foundation Events Team'', 21:15, 2021 ж. қаңтардың 27 (+06) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Elitre_(WMF)/Wikimania21&oldid=21014617 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Project Grant Open Call == This is the announcement for the [[m:Grants:Project|Project Grants program]] open call that started on January 11, with the submission deadline of February 10, 2021.<br> This first open call will be focussed on Community Organizing proposals. A second open call focused on research and software proposals is scheduled from February 15 with a submission deadline of March 16, 2021.<br> For the Round 1 open call, we invite you to propose grant applications that fall under community development and organizing (offline and online) categories. Project Grant funds are available to support individuals, groups, and organizations to implement new experiments and proven ideas, from organizing a better process on your wiki, coordinating a campaign or editathon series to providing other support for community building. We offer the following resources to help you plan your project and complete a grant proposal:<br> * Weekly proposals clinics via Zoom during the Open Call. Join us for [[m:Grants:Project|#Upcoming_Proposal_Clinics|real-time discussions]] with Program Officers and select thematic experts and get live feedback about your Project Grants proposal. We’ll answer questions and help you make your proposal better. We also offer these support pages to help you build your proposal: * [[m:Grants:Project/Tutorial|Video tutorials]] for writing a strong application<br> * General [[m:Grants:Project/Plan|planning page]] for Project Grants <br> * [[m:Grants:Project/Learn|Program guidelines and criteria]]<br> Program officers are also available to offer individualized proposal support upon request. Contact us if you would like feedback or more information.<br> We are excited to see your grant ideas that will support our community and make an impact on the future of Wikimedia projects. Put your idea into motion, and [[m:Grants:Project/Apply|submit your proposal]] by February 10, 2021!<br> Please feel free to get in touch with questions about getting started with your grant application, or about serving on the Project Grants Committee. Contact us at projectgrants{{at}}wikimedia.org. Please help us translate this message to your local language. [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 14:00, 2021 ж. қаңтардың 28 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=20808431 тізімін пайдаланып User:RSharma (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikifunctions logo contest == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="kk" dir="ltr"> {{Int:Hello}}. Өтінемін, жаңа уикипедия вики логотипінің дизайн тұжырымдамасын таңдауға көмектесіңіз. Дауыс беру бүгін басталады және 2 апта бойы ашық болады. Егер сіз қатысқыңыз келсе, онда '''[[m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia/Wikifunctions logo concept/Vote|көбірек біліп, қазір дауыс беріңіз]]''' Meta-Wiki. {{Int:Feedback-thanks-title}} --[[m:User:Quiddity (WMF)|Quiddity (WMF)]]</div> 07:45, 2021 ж. наурыздың 2 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21087740 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Универсальный Кодекс Поведения == <div lang="ru" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> === Вторая фаза Универсального Кодекса Поведения === [[:wmf:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсальный кодекс поведения (УКП)]] обеспечивает универсальную основу приемлемого поведения для всего движения Викимедиа и всех его проектов. В настоящее время проект находится на фазе 2, где намечаются четкие пути правоприменения. Вы можете прочитать больше о проекте на [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|странице самого проекта]]. ==== Редакционный Комитет: Прием заявок ==== Фонд Викимедиа набирает добровольцев для подключения их к комитету по разработке процесса, чтобы сделать кодекс применимым. Добровольцы в комитете будут посвящать от 2 до 6 часов в неделю с конца апреля по июль и снова в октябре и ноябре. Важно, чтобы комитет был разнообразным и инклюзивным, и имел широкий спектр опыта, включая как опытных пользователей, так и новичков, а также тех, кто получил или ответил на них, также тех, кто был ложно обвинен в преследовании. Чтобы подать заявку и узнать больше об этом процессе, см. [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|страницу редакционного комитета]]. ==== Общественные консультации 2021 года: Уведомление и набор добровольцев/переводчиков ==== С 5 апреля по 5 мая 2021 года во многих проектах Викимедиа будут вестись дискуссии о том, как обеспечить соблюдение УКП. Мы ищем добровольцев для перевода ключевых материалов, а также для проведения консультаций на их родных языках или проектах с использованием предложенных [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/2021 consultations/Discussion|ключевых вопросов]]. Если вы заинтересованы в добровольном участии в любой из этих ролей, пожалуйста, [[:m:Talk:Universal Code of Conduct/2021 consultations|свяжитесь с нами]] на любом языке, который вам наиболее удобен. Подробнее об этой работе и других обсуждениях, читайте в разделе [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/2021 consultations|УКП/Консультации 2021]]. -- [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[User talk:Xeno (WMF)|обсуждение]]) </div> 02:24, 2021 ж. сәуірдің 6 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:MNadzikiewicz_(WMF)/Russian_announcement&oldid=21301475 тізімін пайдаланып User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Line numbering coming soon to all wikis == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:Technical_Wishes_–_Line_numbering_-_2010_wikitext_editor.png|thumb|Example]] From April 15, you can enable line numbering in some wikitext editors - for now in the template namespace, coming to more namespaces soon. This will make it easier to detect line breaks and to refer to a particular line in discussions. These numbers will be shown if you enable the syntax highlighting feature ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror extension]]), which is supported in the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor|2010]] and [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017]] wikitext editors. More information can be found on [[m:WMDE Technical Wishes/Line Numbering|this project page]]. Everyone is invited to test the feature, and to give feedback [[m:talk:WMDE Technical Wishes/Line Numbering|on this talk page]]. </div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 21:08, 2021 ж. сәуірдің 12 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=21329014 тізімін пайдаланып User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Suggested Values == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> From April 29, it will be possible to suggest values for parameters in templates. Suggested values can be added to [[mw:Special:MyLanguage/Help:TemplateData|TemplateData]] and will then be shown as a drop-down list in [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide|VisualEditor]]. This allows template users to quickly select an appropriate value. This way, it prevents potential errors and reduces the effort needed to fill the template with values. It will still be possible to fill in values other than the suggested ones. More information, including the supported parameter types and how to create suggested values: [[mw:Help:TemplateData#suggestedvalues|[1]]] [[m:WMDE_Technical_Wishes/Suggested_values_for_template_parameters|[2]]]. Everyone is invited to test the feature, and to give feedback [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/Suggested values for template parameters|on this talk page]]. </div> [[m:User:Timur Vorkul (WMDE)|Timur Vorkul (WMDE)]] 20:08, 2021 ж. сәуірдің 22 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=21361904 тізімін пайдаланып User:Timur Vorkul (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct News – Issue 1 == <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Universal Code of Conduct News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 1, June 2021'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1|Read the full newsletter]]</span> ---- Welcome to the first issue of [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct News]]! This newsletter will help Wikimedians stay involved with the development of the new code, and will distribute relevant news, research, and upcoming events related to the UCoC. Please note, this is the first issue of UCoC Newsletter which is delivered to all subscribers and projects as an announcement of the initiative. If you want the future issues delivered to your talk page, village pumps, or any specific pages you find appropriate, you need to [[m:Global message delivery/Targets/UCoC Newsletter Subscription|subscribe here]]. You can help us by translating the newsletter issues in your languages to spread the news and create awareness of the new conduct to keep our beloved community safe for all of us. Please [[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/Participate|add your name here]] if you want to be informed of the draft issue to translate beforehand. Your participation is valued and appreciated. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Affiliate consultations''' – Wikimedia affiliates of all sizes and types were invited to participate in the UCoC affiliate consultation throughout March and April 2021. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec1|continue reading]]) * '''2021 key consultations''' – The Wikimedia Foundation held enforcement key questions consultations in April and May 2021 to request input about UCoC enforcement from the broader Wikimedia community. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec2|continue reading]]) * '''Roundtable discussions''' – The UCoC facilitation team hosted two 90-minute-long public roundtable discussions in May 2021 to discuss UCoC key enforcement questions. More conversations are scheduled. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec3|continue reading]]) * '''Phase 2 drafting committee''' – The drafting committee for the phase 2 of the UCoC started their work on 12 May 2021. Read more about their work. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec4|continue reading]]) * '''Diff blogs''' – The UCoC facilitators wrote several blog posts based on interesting findings and insights from each community during local project consultation that took place in the 1st quarter of 2021. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec5|continue reading]])</div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 05:06, 2021 ж. маусымның 12 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SOyeyele_(WMF)/Announcements/Other_languages&oldid=21578291 тізімін пайдаланып User:SOyeyele (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikimania 2021: Individual Program Submissions == [[File:Wikimania logo with text 2.svg|right|200px]] Dear all, Wikimania 2021 will be [[:wikimania:2021:Save the date and the Core Organizing Team|hosted virtually]] for the first time in the event's 15-year history. Since there is no in-person host, the event is being organized by a diverse group of Wikimedia volunteers that form the [[:wikimania:2021:Organizers|Core Organizing Team]] (COT) for Wikimania 2021. '''Event Program''' - Individuals or a group of individuals can submit their session proposals to be a part of the program. There will be translation support for sessions provided in a number of languages. See more information [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines#Language Accessibility|here]]. Below are some links to guide you through; * [[:wikimania:2021:Submissions|Program Submissions]] * [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines|Session Submission Guidelines]] * [[:wikimania:2021:FAQ|FAQ]] Please note that the deadline for submission is 18th June 2021. '''Announcements'''- To keep up to date with the developments around Wikimania, the COT sends out weekly updates. You can view them in the Announcement section [[:wikimania:2021:Announcements|here]]. '''Office Hour''' - If you are left with questions, the COT will be hosting some office hours (in multiple languages), in multiple time-zones, to answer any programming questions that you might have. Details can be found [[:wikimania:2021:Organizers#Office hours schedule|here.]] Best regards, [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 10:18, 2021 ж. маусымның 16 (+06) On behalf of Wikimania 2021 Core Organizing Team <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=21597568 тізімін пайдаланып User:Bodhisattwa@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Editing news 2021 #2 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <em>[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2021/June|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</em> [[File:Reply Tool A-B test comment completion.png|alt=Junior contributors comment completion rate across all participating Wikipedias|thumb|296x296px|When newcomers had the Reply tool and tried to post on a talk page, they were more successful at posting a comment. ([https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ Source])]] Earlier this year, the Editing team ran a large study of [[mw:Talk pages project/Replying|the Reply Tool]]. The main goal was to find out whether the Reply Tool helped [[mw:Talk pages project/Glossary|newer editors]] communicate on wiki. The second goal was to see whether the comments that newer editors made using the tool needed to be reverted more frequently than comments newer editors made with the existing wikitext page editor. The key results were: * Newer editors who had automatic ("default on") access to the Reply tool were [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ more likely] to post a comment on a talk page. * The comments that newer editors made with the Reply Tool were also [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ less likely] to be reverted than the comments that newer editors made with page editing. These results give the Editing team confidence that the tool is helpful. <strong>Looking ahead</strong> The team is planning to make the Reply tool available to everyone as an opt-out preference in the coming months. This has already happened at the Arabic, Czech, and Hungarian Wikipedias. The next step is to [[phab:T280599|resolve a technical challenge]]. Then, they will deploy the Reply tool first to the [[phab:T267379|Wikipedias that participated in the study]]. After that, they will deploy it, in stages, to the other Wikipedias and all WMF-hosted wikis. You can turn on "{{int:discussiontools-preference-label}}" [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|in Beta Features]] now. After you get the Reply tool, you can change your preferences at any time in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]]. –[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) </div> 20:14, 2021 ж. маусымның 24 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=21624491 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Server switch == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch 2020|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch+2020&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. <!-- They will switch all traffic back to the primary data center on '''Tuesday, October 27 2020'''. --> Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on Tuesday, 29 June 2021. The test will start at [https://zonestamp.toolforge.org/1624975200 14:00 UTC] (07:00 PDT, 10:00 EDT, 15:00 WEST/BST, 16:00 CEST, 19:30 IST, 23:00 JST, and in New Zealand at 02:00 NZST on Wednesday 30 June). *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. *There will be code freezes for the week of June 28. Non-essential code deployments will not happen. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter#Schedule_for_2021_switch|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div></div> [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] 07:19, 2021 ж. маусымның 27 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21463754 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Call for Candidates for the Movement Charter Drafting Committee == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Movement Strategy announces [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee|the Call for Candidates for the Movement Charter Drafting Committee]]. The Call opens August 2, 2021 and closes September 1, 2021. The Committee is expected to represent [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Diversity_and_Expertise_Matrices|diversity in the Movement]]. Diversity includes gender, language, geography, and experience. This comprises participation in projects, affiliates, and the Wikimedia Foundation. English fluency is not required to become a member. If needed, translation and interpretation support is provided. Members will receive an allowance to offset participation costs. It is US$100 every two months. We are looking for people who have some of the following [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee#Role_Requirements|skills]]: * Know how to write collaboratively. (demonstrated experience is a plus) * Are ready to find compromises. * Focus on inclusion and diversity. * Have knowledge of community consultations. * Have intercultural communication experience. * Have governance or organization experience in non-profits or communities. * Have experience negotiating with different parties. The Committee is expected to start with 15 people. If there are 20 or more candidates, a mixed election and selection process will happen. If there are 19 or fewer candidates, then the process of selection without election takes place. Will you help move Wikimedia forward in this important role? Submit your candidacy [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee#Candidate_Statements|here]]. Please contact strategy2030[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org with questions. </div> [[Қатысушы:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Xeno (WMF)|талқылауы]]) 06:12, 2021 ж. тамыздың 3 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Xeno_(WMF)/Delivery/Wikibooks&oldid=21828257 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == The 2022 Community Wishlist Survey will happen in January == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hello everyone, We hope all of you are as well and safe as possible during these trying times! We wanted to share some news about a change to the Community Wishlist Survey 2022. We would like to hear your opinions as well. Summary: <div style="font-style:italic;"> We will be running the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|Community Wishlist Survey]] 2022 in January 2022. We need more time to work on the 2021 wishes. We also need time to prepare some changes to the Wishlist 2022. In the meantime, you can use a [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Sandbox|dedicated sandbox to leave early ideas for the 2022 wishes]]. </div> === Proposing and wish-fulfillment will happen during the same year === In the past, the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] team has run the Community Wishlist Survey for the following year in November of the prior year. For example, we ran the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021|Wishlist for 2021]] in November 2020. That worked well a few years ago. At that time, we used to start working on the Wishlist soon after the results of the voting were published. However, in 2021, there was a delay between the voting and the time when we could start working on the new wishes. Until July 2021, we were working on wishes from the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2020|Wishlist for 2020]]. We hope having the Wishlist 2022 in January 2022 will be more intuitive. This will also give us time to fulfill more wishes from the 2021 Wishlist. === Encouraging wider participation from historically excluded communities === We are thinking how to make the Wishlist easier to participate in. We want to support more translations, and encourage under-resourced communities to be more active. We would like to have some time to make these changes. === A new space to talk to us about priorities and wishes not granted yet === We will have gone 365 days without a Wishlist. We encourage you to approach us. We hope to hear from you in the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Community Wishlist Survey|talk page]], but we also hope to see you at our bi-monthly Talk to Us meetings! These will be hosted at two different times friendly to time zones around the globe. We will begin our first meeting '''September 15th at 23:00 UTC'''. More details about the agenda and format coming soon! === Brainstorm and draft proposals before the proposal phase === If you have early ideas for wishes, you can use the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Sandbox|new Community Wishlist Survey sandbox]]. This way, you will not forget about these before January 2022. You will be able to come back and refine your ideas. Remember, edits in the sandbox don't count as wishes! === Feedback === * What should we do to improve the Wishlist pages? * How would you like to use our new [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Sandbox|sandbox?]] * What, if any, risks do you foresee in our decision to change the date of the Wishlist 2022? * What will help more people participate in the Wishlist 2022? Answer on the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Community Wishlist Survey|talk page]] (in any language you prefer) or at our Talk to Us meetings. </div> [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[user talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 06:23, 2021 ж. қыркүйектің 7 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21980442 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Server switch == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. They will switch all traffic back to the primary data center on '''Tuesday, 14 September 2021'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on Tuesday, 14 September 2021. The test will start at [https://zonestamp.toolforge.org/1631628049 14:00 UTC] (07:00 PDT, 10:00 EDT, 15:00 WEST/BST, 16:00 CEST, 19:30 IST, 23:00 JST, and in New Zealand at 02:00 NZST on Wednesday, 15 September). *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div></div> [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[user talk:SGrabarczuk (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 06:45, 2021 ж. қыркүйектің 11 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21980442 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Talk to the Community Tech == [[File:Magic Wand Icon 229981 Color Flipped.svg|{{dir|{{pagelang}}|left|right}}|frameless|50px]] [[:m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates/2021-09 Talk to Us|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Community_Wishlist_Survey/Updates/2021-09_Talk_to_Us&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] Hello! As we have [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates|recently announced]], we, the team working on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|Community Wishlist Survey]], would like to invite you to an online meeting with us. It will take place on [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20210915T2300 '''September 15th, 23:00 UTC'''] on Zoom, and will last an hour. [https://wikimedia.zoom.us/j/89828615390 '''Click here to join''']. '''Agenda''' * [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Status report 1#Prioritization Process|How we prioritize the wishes to be granted]] * [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates|Why we decided to change the date]] from November 2021 to January 2022 * Update on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Warn when linking to disambiguation pages|disambiguation]] and the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Real Time Preview for Wikitext|real-time preview]] wishes * Questions and answers '''Format''' The meeting will not be recorded or streamed. Notes without attribution will be taken and published on Meta-Wiki. The presentation (first three points in the agenda) will be given in English. We can answer questions asked in English, French, Polish, and Spanish. If you would like to ask questions in advance, add them [[m:Talk:Community Wishlist Survey|on the Community Wishlist Survey talk page]] or send to sgrabarczuk@wikimedia.org. [[m:Special:MyLanguage/User:NRodriguez (WMF)|Natalia Rodriguez]] (the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] manager) will be hosting this meeting. '''Invitation link''' * [https://wikimedia.zoom.us/j/89828615390 Join online] * Meeting ID: 898 2861 5390 * One tap mobile ** +16465588656,,89828615390# US (New York) ** +16699006833,,89828615390# US (San Jose) * [https://wikimedia.zoom.us/u/kctR45AI8o Dial by your location] See you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 09:03, 2021 ж. қыркүйектің 11 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21980442 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Voting for the election for the members for the Movement Charter drafting committee is now open == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/MCDC Voter Email short 12-10-2021|{{int:otherlanguages}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/MCDC Voter Email short 12-10-2021}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]''</div> Voting for the election for the members for the Movement Charter drafting committee is now open. In total, 70 Wikimedians from around the world are running for 7 seats in these elections. '''Voting is open from October 12 to October 24, 2021.''' The committee will consist of 15 members in total: The online communities vote for 7 members, 6 members will be selected by the Wikimedia affiliates through a parallel process, and 2 members will be appointed by the Wikimedia Foundation. The plan is to assemble the committee by November 1, 2021. Learn about each candidate to inform your vote in the language that you prefer: <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates> Learn about the Drafting Committee: <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee> We are piloting a voting advice application for this election. Click yourself through the tool and you will see which candidate is closest to you! Check at <https://mcdc-election-compass.toolforge.org/> Read the full announcement: <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Elections> '''Go vote at SecurePoll on:''' <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Elections> Best, Movement Strategy & Governance Team, Wikimedia Foundation <section end="announcement-content"/> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:35, 2021 ж. қазанның 13 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Xeno_(WMF)/Delivery/Wikibooks&oldid=22184228 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Meet the new Movement Charter Drafting Committee members == <section begin="announcement-content"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Movement Charter Drafting Committee election and selection processes are complete. * The [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results|election results have been published]]. 1018 participants voted to elect seven members to the committee: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Richard_Knipel_(Pharos)|Richard Knipel (Pharos)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Anne_Clin_(Risker)|Anne Clin (Risker)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Alice_Wiegand_(lyzzy)|Alice Wiegand (Lyzzy)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Micha%C5%82_Buczy%C5%84ski_(Aegis_Maelstrom)|Michał Buczyński (Aegis Maelstrom)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Richard_(Nosebagbear)|Richard (Nosebagbear)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Ravan_J_Al-Taie_(Ravan)|Ravan J Al-Taie (Ravan)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Ciell_(Ciell)|Ciell (Ciell)]]'''. * The [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Affiliate-chosen_members|affiliate process]] has selected six members: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Anass_Sedrati_(Anass_Sedrati)|Anass Sedrati (Anass Sedrati)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#%C3%89rica_Azzellini_(EricaAzzellini)|Érica Azzellini (EricaAzzellini)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Jamie_Li-Yun_Lin_(Li-Yun_Lin)|Jamie Li-Yun Lin (Li-Yun Lin)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Georges_Fodouop_(Geugeor)|Georges Fodouop (Geugeor)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Manavpreet_Kaur_(Manavpreet_Kaur)|Manavpreet Kaur (Manavpreet Kaur)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Pepe_Flores_(Padaguan)|Pepe Flores (Padaguan)]]'''. * The Wikimedia Foundation has [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Wikimedia_Foundation-chosen_members|appointed]] two members: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Runa_Bhattacharjee_(Runab_WMF)|Runa Bhattacharjee (Runab WMF)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Jorge_Vargas_(JVargas_(WMF))|Jorge Vargas (JVargas (WMF))]]'''. The committee will convene soon to start its work. The committee can appoint up to three more members to bridge diversity and expertise gaps. If you are interested in engaging with [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Movement Charter]] drafting process, follow the updates [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|on Meta]] and join the [https://t.me/joinchat/U-4hhWtndBjhzmSf Telegram group]. With thanks from the Movement Strategy and Governance team<section end="announcement-content"/> 21:53, 2021 ж. қарашаның 5 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:MNadzikiewicz_(WMF)/Delivery&oldid=22300322 тізімін пайдаланып User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content /> :''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: * What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? * What involvement should candidates have during the election? While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. '''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' Contact the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance team]] on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org. Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> {{int:thank-you}} [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 23:41, 2021 ж. желтоқсанның 27 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikibooks&oldid=22502672 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]] Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 06:18, 2022 ж. қаңтардың 15 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikibooks&oldid=22610022 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Movement Strategy and Governance News – Issue 5 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="ucoc-newsletter"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates. <div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]]) *'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]]) *'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]]) *'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])</div><section end="ucoc-newsletter"/> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 08:51, 2022 ж. қаңтардың 29 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikibooks&oldid=22703939 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> === Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review === Hello, I have an update on the vote on the enforcement guidelines that was mentioned above. [[Қатысушы:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Xeno (WMF)|талқылауы]]) 07:53, 2022 ж. ақпанның 4 (+06) ---- <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]]. There will be conversations on Zoom on 4 February 2022 at 15:00 UTC, 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].''' The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].''' Thank you to everyone who has participated so far. Sincerely, Movement Strategy and Governance<br/> Wikimedia Foundation<section end="announcement-content" /> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work. The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.<section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 07:14, 2022 ж. ақпанның 9 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikibooks&oldid=22796589 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wiki Loves Folklore is extended till 15th March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] Greetings from Wiki Loves Folklore International Team, We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc. We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language. Best wishes, '''International Team'''<br /> '''Wiki Loves Folklore''' [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 10:50, 2022 ж. ақпанның 22 (+06) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 тізімін пайдаланып User:Rockpeterson@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Coming soon == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> === Several improvements around templates === Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki: * Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]), * Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]), * and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right). All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 18:38, 2022 ж. ақпанның 28 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 тізімін пайдаланып User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki. There are events scheduled to learn more and discuss: * A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants. * The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022. You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Sincerely, Movement Strategy and Governance <br /> Wikimedia Foundation <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 08:17, 2022 ж. наурыздың 2 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22916674 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]]. The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]]. You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Sincerely, Movement Strategy and Governance Wikimedia Foundation<section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 06:52, 2022 ж. наурыздың 8 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22962850 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" />Hello! The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about "Regional and Thematic Hubs". The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9. The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''. Best regards, [[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]<br />Movement Strategy <section end="announcement-content" /> </div> 07:31, 2022 ж. наурыздың 10 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22974079 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow == [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. ([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram]) The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]] A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]]. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 20:40, 2022 ж. наурыздың 14 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 тізімін пайдаланып User:Rockpeterson@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Leadership Development Working Group: Apply to join! (14 March to 10 April 2022)</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, Thank you to everyone who participated in the feedback period for the [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]] initiative. A [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] can be found on Meta-wiki. This feedback will be shared with the working group to inform their work. The application period to join the Working Group is now open and will close on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure#3._How_is_the_working_group_formed_and_structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and '''[[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Participate#1._How_to_participate|apply if you are interested]]'''. Thank you, From the Community Development team<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 08:20, 2022 ж. наурыздың 18 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22974079 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Greetings, The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work. The final results from the voting process will be announced [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Best regards, Movement Strategy and Governance<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 07:53, 2022 ж. наурыздың 30 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23079949 тізімін пайдаланып User:Xeno (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> ksxs9s8iels36m07nlvc4zurddlnj4u 10 1861 5486 5474 2015-10-21T22:05:32Z Gangleri 1619 improuved to [[:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] using [[m:Soft redirect]]|soft redirect - added BiDi safety - LANG="kk" dir="ltr" wikitext text/x-wiki [[Image:Redirectltr.png|#REDIRECT ]]<span class="redirectText" id="softredirect">[[:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]]</span><br /><span style="font-size:85%; padding-left:52px;" LANG="kk" dir="ltr" >Бұл бет — [[m:Soft redirect|жұмсақ айдағыш]].</span> celdisk8t4krxq09auxpy3peadmkrti 8 1973 4689 4636 2013-02-07T01:38:37Z Pgehres (WMF) 569 Updating sidebar link to use subst:CONTENTLANGUAGE wikitext text/x-wiki //donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_kk.wikibooks.org&uselang=kk s0lttyg01mharvj9ccxflnunuvziuda 10 2044 3675 2011-10-04T10:55:26Z Ashina 577 Жаңа бетте: <includeonly>{{#expr: {{PAGESINCAT:Alphabetical/0}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/1}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/2}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/3}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/4... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#expr: {{PAGESINCAT:Alphabetical/0}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/1}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/2}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/3}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/4}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/5}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/6}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/7}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/8}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/9}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/A}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/B}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/C}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/D}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/E}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/F}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/G}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/H}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/I}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/J}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/K}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/L}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/M}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/N}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/O}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/P}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/Q}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/R}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/S}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/T}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/U}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/V}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/W}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/X}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/Y}} + {{PAGESINCAT:Alphabetical/Z}} }}</includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> kqnt4phwx1dih8t16w9x5dxkba1viy0 10 2045 3676 2011-10-04T10:56:04Z Ashina 577 Жаңа бетте: <!-- Automatically add {{pp-template}} to protected templates. -->{{template other | {{#ifeq: {{PROTECTIONLEVEL:move}} | sysop | {{pp-template}} | {{#if: {{PROTECTIONLEVEL... wikitext text/x-wiki <!-- Automatically add {{pp-template}} to protected templates. -->{{template other | {{#ifeq: {{PROTECTIONLEVEL:move}} | sysop | {{pp-template}} | {{#if: {{PROTECTIONLEVEL:edit}} | {{pp-template}} | <!--Not protected, or only semi-move-protected--> }} }} }}<!-- Start of green doc box. -->{{documentation/core2 | heading = {{{heading|¬}}} <!--Empty but defined means no header--> | heading-style = {{{heading-style|}}} | content = {{{content|}}} | link box = {{{link box|}}} <!--So "link box=off" works--> <!--Some namespaces must have the /doc in talk space--> | docspace = {{#switch: {{SUBJECTSPACE}} | {{ns:0}} | {{ns:File}} | {{ns:MediaWiki}} | {{ns:Category}} = {{TALKSPACE}} | #default = {{SUBJECTSPACE}} }} <!--For debug purposes--> | not-docspace = {{#switch: {{SUBJECTSPACE}} | {{ns:0}} | {{ns:File}} | {{ns:MediaWiki}} | {{ns:Category}} = {{SUBJECTSPACE}} | #default = {{TALKSPACE}} }} | 1 = {{{1|}}} <!--Other docname, if fed--> <!--The namespace is added in /core2--> | template page = {{#switch: {{SUBPAGENAME}} | sandbox | testcases = {{BASEPAGENAME}} | #default = {{PAGENAME}} }} }}<!--End of green doc box--><noinclude> <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> ohfsg2tcs94u3bmf2vpu5hh1njsn6uo 10 2046 3677 2011-10-04T10:56:46Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{documentation/core | heading = {{{heading|¬}}} <!--Empty but defined means no header--> | heading-style = {{{heading-style|}}} | content = {{{content|}}} | docpage = {{#... wikitext text/x-wiki {{documentation/core | heading = {{{heading|¬}}} <!--Empty but defined means no header--> | heading-style = {{{heading-style|}}} | content = {{{content|}}} | docpage = {{#if: {{{1|}}} | {{{1|}}} | {{{docspace|{{NAMESPACE}}}}}:{{{template page|{{PAGENAME}}}}}/doc }} | doc exist = {{#ifexist: {{#if: {{{1|}}} | {{{1|}}} <!--Other docname fed--> | {{{docspace|{{NAMESPACE}}}}}:{{{template page|{{PAGENAME}}}}}/doc }} | yes }} | docname fed = {{#if: {{{1|}}} | yes }} | sandbox = {{{docspace|{{NAMESPACE}}}}}:{{{template page|{{PAGENAME}}}}}/sandbox | testcases = {{{docspace|{{NAMESPACE}}}}}:{{{template page|{{PAGENAME}}}}}/testcases | template page = {{NAMESPACE}}:{{{template page|{{PAGENAME}}}}} | link box = {{{link box|}}} <!--So "link box=off" works--> | not-docspace = {{{not-docspace|}}} }}<noinclude> {{pp-template}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> [[Category:Template subpages|{{PAGENAME}}]] </noinclude> j1ofqbjf09s5yle5sn49xbjkaclnb2m 10 2047 3678 2011-10-04T10:57:22Z Ashina 577 Жаңа бетте: <!-- Start of green doc box --><div id="template-documentation" class="template-documentation"><!-- Add the heading at the top of the doc box: -->{{#ifeq: {{{heading|¬}}} | <... wikitext text/x-wiki <!-- Start of green doc box --><div id="template-documentation" class="template-documentation"><!-- Add the heading at the top of the doc box: -->{{#ifeq: {{{heading|¬}}} | <!--Defined but empty--> | <!--"heading=", do nothing--> | <div style="padding-bottom: 3px; border-bottom:thin solid #aaddff; margin-bottom:1ex;">{{#if: {{{content|}}} | | <!--Add the [edit][purge] or [create] links--> <span class="editsection plainlinks" id="doc_editlinks">{{#if: {{{doc exist|yes}}} | [[{{fullurl:{{{docpage|{{FULLPAGENAME}}/doc}}}|action=edit}} edit]] [[{{fullurl:{{{docpage|{{FULLPAGENAME}}/doc}}}|action=history}} history]] [{{purge|purge}}] | [[{{fullurl:{{{docpage|{{FULLPAGENAME}}/doc}}}|action=edit&preload=Template:Documentation/preload}} create]] }}</span> }} <span style="{{#if: {{{heading-style|}}} | {{{heading-style|}}} | {{#ifeq: {{SUBJECTSPACE}} | {{ns:Template}} | font-weight: bold; font-size: 125% | font-size: 150% }} }}">{{#switch: {{{heading|¬}}} | ¬ = <!--"heading" not defined in this or previous level--> {{#switch: {{SUBJECTSPACE}} | {{ns:Template}} = [[File:Office-book.svg|30px|link=|alt=]] Template documentation | {{ns:File}} = Summary | #default = Documentation }} | #default = <!--"heading" has data or is empty but defined--> {{{heading|}}} }}</span></div> }}<!-- Load the /doc content: Note: The line breaks between this comment and the if-case and between the if-case and the following div are necessary so "=== Headings ===" at the start and end of docs are interpreted. --> {{#if: {{{content|}}} | {{{content|}}} | {{#if: {{{doc exist|yes}}} | {{ {{{docpage|{{FULLPAGENAME}}/doc}}} }} }} }} <div style="clear: both;"></div><!--So right or left floating items don't stick out of the doc box.--> </div><!--End of green doc box--> tpuwqm1so9p07p8zd659pankb09o4xo 10 2048 3679 2011-10-04T10:58:34Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{Documentation subpage}} <!-- PLEASE ADD CATEGORIES AND INTERWIKIS AT THE BOTTOM OF THIS PAGE --> This is the {{tl|documentation/core}} sub-template. Do not use this template... wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} <!-- PLEASE ADD CATEGORIES AND INTERWIKIS AT THE BOTTOM OF THIS PAGE --> This is the {{tl|documentation/core}} sub-template. Do not use this template directly, use {{tl|documentation}} instead. {{tl|documentation}} calls {{tl|documentation/core2}} which in turn calls this template. This template holds most of the code for {{tl|documentation}}, while {{tl|documentation}} and {{tl|documentation/core2}} do parameter preprocessing. Thus simplifying the code. === Technical details === This sub-template currently expects these parameters: <pre> {{documentation/core | heading = {{{heading|¬}}} <!--Note that the "¬" is necessary so we can detect the difference between empty and undefined--> | heading-style = {{{heading-style|}}} | content = {{{content|}}} <!--Text instead of a /doc page--> | link box = {{{link box|}}} <!--So "link box=off" works--> | docpage = <!--Full pagename of the doc page--> | doc exist = <!--"yes" if the doc page exists, empty string if not--> | docname fed = <!--"yes" if a docname was manually fed--> | sandbox = <!--Full pagename of the /sandbox--> | testcases = <!--Full pagename of the /testcases--> | template page = <!--Full pagename where the {{documentation}} template is placed, but without ending /sandbox or /testcases. Note: Unfortunately might not be the "correct" namespace if the template is in subject space and the {{documentation}} template is in talk space or the other way around.--> }} </pre> For more documentation see {{tl|documentation}}. <includeonly> <!-- CATEGORIES AND INTERWIKIS HERE, THANKS --> [[Category:Template documentation|{{PAGENAME}}]] </includeonly> qy38r199smhhsjkx3cd3dlnh3unvacw 10 2049 8301 3680 2021-09-26T13:40:53Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {{[[Үлгі:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> nfjx0zja1yijn528qn74aoql3c1udak 10 2050 7726 7725 2021-09-11T02:35:30Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{#switch: <!--If no or empty "demospace" parameter then detect namespace--> {{#if:{{{demospace|}}} | {{lc: {{{demospace}}} }} <!--Use lower case "demospace"--> | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:Template}} | template | other }} }} | template = {{{1|}}} | other | #default = {{{2|}}} }}<!--End switch--><noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> 0tcssjmltwl7y5v3f5wj2kqciaabqly 10 2052 3684 2011-10-04T11:05:05Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{Babel field 3| letter code size=1.5em| letter code=[[Ағылшын тілі|en]]| text size=0.83em| text=This user is able to contribute with an '''[[:Санат:User en-3|ad... wikitext text/x-wiki {{Babel field 3| letter code size=1.5em| letter code=[[Ағылшын тілі|en]]| text size=0.83em| text=This user is able to contribute with an '''[[:Санат:User en-3|advanced]]''' level of '''[[:Санат:User en|English]].'''}} <includeonly> [[Санат:User en|{{PAGENAME}}]] [[Санат:User en-3|{{PAGENAME}}]] </includeonly> <noinclude> [[ab:Ашаблон:User en-3]] [[af:Sjabloon:Gebruiker en-3]] [[als:Vorlage:User en-3]] [[am:መለጠፊያ:User en-3]] [[an:Plantilla:User en-3]] [[ar:قالب:مستخدم en-3]] [[ast:Plantía:Usuarios por idioma (en-3)]] [[ay:Plantilla:Aru:en-3]] [[az:Şablon:User en-3]] [[bat-smg:Šabluons:User en-3]] [[be-x-old:Шаблён:User en-3]] [[bg:Шаблон:Потребител en-3]] [[bo:Template:User en-3]] [[bpy:মডেল:আতাকুরা en-3]] [[br:Patrom:User en-3]] [[bs:Šablon:Korisnik en-3]] [[ca:Plantilla:Babel en-3]] [[ceb:Plantilya:User en-3]] [[chr:Template:User en-3]] [[ckb:داڕێژە:User en-3]] [[cs:Šablona:User en-3]] [[csb:Szablóna:User en-3]] [[cu:Обраꙁьць:User en-3]] [[cv:Шаблон:User en-3]] [[cy:Nodyn:Defnyddiwr en-3]] [[da:Skabelon:Bruger en-3]] [[de:Vorlage:User en-3]] [[diq:Template:Karber en-3]] [[dv:ފަންވަތް:User en-3]] [[el:Πρότυπο:Χρήστης en-3]] [[eml:Template:User en-3]] [[en:Template:User en-3]] [[eo:Ŝablono:Vikipediisto en-3]] [[es:Plantilla:·Usuarios por idioma (en-3)]] [[et:Mall:User en-3]] [[eu:Txantiloi:·Hizkuntza (en-3)]] [[fa:الگو:User en-3]] [[fi:Malline:User en-3]] [[fiu-vro:Näüdüs:User en-3]] [[fo:Fyrimynd:Brúkari en-3]] [[fr:Modèle:Utilisateur en-3]] [[fur:Model:Utent en-3]] [[fy:Berjocht:Meidogger/Taal en-3]] [[ga:Teimpléad:Úsáideoir en-3]] [[gl:Modelo:User en-3]] [[gn:Tembiecharã:Ñe'ẽnguéra:en-3]] [[got:Template:Niutands en-3]] [[gv:Clowan:Ymmydeyr en-3]] [[he:תבנית:User en-3]] [[hi:साँचा:User en-3]] [[hr:Predložak:Suradnik en-3]] [[hsb:Předłoha:User en-3]] [[ht:Modèl:User en-3]] [[hu:Sablon:User en-3]] [[hy:Կաղապար:User en-3]] [[id:Templat:User en-3]] [[ie:Template:User en-3]] [[ilo:Template:User en-3]] [[io:Shablono:User en-3]] [[is:Snið:Notandi en-3]] [[it:Template:Utente en-3]] [[ja:Template:User en-3]] [[jbo:Template:pilno en-3]] [[jv:Cithakan:User en-3]] [[ka:თარგი:User en-3]] [[km:ទំព័រគំរូ:User en-3]] [[kn:ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:User en-3]] [[ko:틀:User en-3]] [[ku:Şablon:Bikarhêner en-3]] [[ky:Template:User en-3]] [[la:Formula:Usor en-3]] [[lad:Xabblón:User en-3]] [[lb:Schabloun:Benotzer en-3]] [[lg:Template:User en-3]] [[li:Sjabloon:Gebroeker en-3]] [[lmo:Mudel:User en-3]] [[ln:Modèle:User en-3]] [[lo:ແມ່ແບບ:User en-3]] [[lt:Šablonas:User en-3]] [[lv:Veidne:User en-3]] [[map-bms:Cithakan:User en-3]] [[mg:Endrika:User en-3]] [[mi:Template:User en-3]] [[mk:Шаблон:Корисник en-3]] [[ml:ഫലകം:User en-3]] [[mn:Загвар:User en-3]] [[ms:Templat:Pengguna en-3]] [[mt:Mudell:Utent en-3]] [[na:Template:User en-3]] [[nah:Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli en-3]] [[nap:Modello:User eng-3]] [[nds:Vörlaag:User en-3]] [[nds-nl:Mal:Gebruker en-3]] [[new:Template:User en-3]] [[nl:Sjabloon:Gebruiker en-3]] [[nn:Mal:Brukar en-3]] [[no:Mal:Bruker en-3]] [[oc:Modèl:Utilizaire en-3]] [[os:Шаблон:User en-3]] [[pap:Template:User en-3]] [[pdc:Vorlage:User en-3]] [[pl:Szablon:User en-3]] [[pms:Stamp:User eng-3]] [[pnt:Πρότυπον:Χρήστες en-3]] [[pt:Predefinição:User en-3]] [[qu:Plantilla:Ruwaq:en-3]] [[ro:Format:Utilizator en-3]] [[roa-rup:Template:User en-3]] [[ru:Шаблон:User en-3]] [[sc:Template:Usuariu en-3]] [[scn:Template:User en-3]] [[sco:Template:Uiser en-3]] [[sd:سانچو:User en-3]] [[se:Template:User en-3]] [[sh:Šablon:User en-3]] [[simple:Template:User en-3]] [[sk:Šablóna:User en-3]] [[sl:Predloga:Uporabnik en-3]] [[so:Template:User en-3]] [[sq:Stampa:User en-3]] [[sr:Шаблон:Корисник en-3]] [[su:Citakan:User en-3]] [[sv:Mall:Användare en-3]] [[sw:Kigezo:User en-3]] [[ta:வார்ப்புரு:User en-3]] [[te:మూస:User en-3]] [[tg:Шаблон:User en-3]] [[th:แม่แบบ:User en-3]] [[tk:Şablon:User en-3]] [[tl:Suleras:User en-3]] [[tpi:Template:User en-3]] [[tr:Şablon:Kullanıcı en-3]] [[tt:Үрнәк:User en-3]] [[ug:قېلىپ:User en-3]] [[uk:Шаблон:User en-3]] [[ur:سانچہ:User en-3]] [[uz:Andoza:User en-3]] [[vec:Modèl:Utente en-3]] [[vi:Bản mẫu:User en-3]] [[vo:Samafomot:User en-3]] [[wa:Modele:User en-3]] [[war:Template:User (en-3)]] [[wuu:模板:User en-3]] [[yi:מוסטער:User en-3]] [[zea:Sjabloon:Gebruker en-3]] [[zh:Template:User en-3]] [[zh-classical:Template:User en-3]] [[zh-min-nan:Template:User en-3]] [[zh-yue:Template:User en-3]] </noinclude> cqey9buk977fham1qrhf4eow4v7r97o 10 2053 3685 2011-10-04T11:05:39Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{Babel field| color 1=#99B3FF| color 2=#E0E8FF| letter code size={{{letter code size}}}| letter code='''{{{letter code}}}-3'''| text size={{{text size}}}| text={{{text}}}}}<noi... wikitext text/x-wiki {{Babel field| color 1=#99B3FF| color 2=#E0E8FF| letter code size={{{letter code size}}}| letter code='''{{{letter code}}}-3'''| text size={{{text size}}}| text={{{text}}}}}<noinclude> [[als:Vorlage:Babel field 3]] [[an:Plantilla:Babel3]] [[ast:Plantía:Babel3]] [[ba:Ҡалып:Babel field 3]] [[br:Patrom:Babel field 3]] [[da:Skabelon:Brugersprog3]] [[de:Vorlage:Babel field 3]] [[dsb:Pśedłoga:Babel ramik-3]] [[el:Πρότυπο:Βαβέλ3]] [[eo:Ŝablono:Babel kadro 3]] [[es:Plantilla:Babel3]] [[eu:Txantiloi:Babel3]] [[fo:Fyrimynd:Málkassi 3]] [[fr:Modèle:Babel field 3]] [[hr:Predložak:Babel field 3]] [[hsb:Předłoha:Babel ramik-3]] [[ja:Template:User language-3]] [[lb:Schabloun:Babel field 3]] [[lt:Šablonas:Langobox-3]] [[oc:Modèl:Babel field 3]] [[stq:Foarloage:Benutser/Sproakboolke 3]] [[szl:Szablon:Babel šachtelka-3]] [[tpi:Template:Babel bokis-3]] [[wa:Modele:User language-3]] [[zh:Template:User language-3]] [[zh-yue:Template:User language-3]] </noinclude> tn5eo215flwqutlvmo1e9wa2pue6sv4 10 2054 3686 2011-10-04T11:06:07Z Ashina 577 Жаңа бетте: <div style="float:left; border:solid 1px <includeonly>{{{color 1}}}</includeonly><noinclude>#C0C0C0</noinclude>; margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px; background-c... wikitext text/x-wiki <div style="float:left; border:solid 1px <includeonly>{{{color 1}}}</includeonly><noinclude>#C0C0C0</noinclude>; margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px; background-color:<includeonly>{{{color 2}}}</includeonly><noinclude>#FFFFFF</noinclude>" | style="width:45px; height:45px; background-color:<includeonly>{{{color 1}}}</includeonly><noinclude>#C0C0C0</noinclude>; text-align:center" | <div style="margin-left:auto; margin-right:auto; font-size:<includeonly>{{{letter code size}}}</includeonly><noinclude>1.5em</noinclude>"><includeonly>{{{letter code}}}</includeonly><noinclude><nowiki>{{{letter code}}}</nowiki></noinclude></div> | style="font-size:<includeonly>{{{text size}}}</includeonly><noinclude>0.83em</noinclude>; padding:0.47em; line-height:1.25em" | <includeonly>{{{text}}}</includeonly><noinclude><nowiki>{{{text}}}</nowiki></noinclude> |} </div> bnm99317t9aag3zljs4ynnertse0og1 10 2055 3687 2011-10-04T11:06:52Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{Babel field 4| letter code size=1.5em| letter code=[[Орыс тілі|ru]]| text size=0.83em| text=Этот участник владеет '''[[:Санат:User ru|русс... wikitext text/x-wiki {{Babel field 4| letter code size=1.5em| letter code=[[Орыс тілі|ru]]| text size=0.83em| text=Этот участник владеет '''[[:Санат:User ru|русским]]''' как '''[[:Санат:User ru-4|родным]].'''}} <includeonly> [[Санат:User ru|{{PAGENAME}}]] [[Санат:User ru-4|{{PAGENAME}}]] </includeonly> g6zn34roa6k9epi1skc3f7ul7g62n5w 10 2056 3688 2011-10-04T11:07:08Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{Babel field| color 1=#CCCC00| color 2=#FFFF99| letter code size={{{letter code size}}}| letter code='''{{{letter code}}}-4'''| text size={{{text size}}}| text={{{text}}}}} wikitext text/x-wiki {{Babel field| color 1=#CCCC00| color 2=#FFFF99| letter code size={{{letter code size}}}| letter code='''{{{letter code}}}-4'''| text size={{{text size}}}| text={{{text}}}}} luedovbfj2muogapfoyvyaxzs9nofu7 10 2057 3689 2011-10-04T11:07:47Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{Babel field N |letter code size=1.5em |letter code=[[Қазақ тілі|kk]] |text size=0.83em |text='''[[:Санат:User kk|Қазақ тілі]]''' {{#switch: {{{mw|}}} | ... wikitext text/x-wiki {{Babel field N |letter code size=1.5em |letter code=[[Қазақ тілі|kk]] |text size=0.83em |text='''[[:Санат:User kk|Қазақ тілі]]''' {{#switch: {{{mw|}}} | 1 = менің '''[[:Санат:User kk-N|ана тілім]]''' | w = бұл ханымның '''[[:Санат:User kk-N|ана тілі]]''' | m = бұл мырзаның '''[[:Санат:User kk-N|ана тілі]]''' | бұл қатысушының '''[[:Санат:User kk-N|ана тілі]]'''}} боп саналады. }}<includeonly>[[Санат:User kk|{{PAGENAME}}]][[Санат:User kk-N|{{PAGENAME}}]]</includeonly> <noinclude>{{User kk|mw=w}}{{User kk|mw=m}}{{User kk|mw=1}} [[Санат:Үлгі:Babel|kk}}]] [[de:Vorlage:User kk]] [[en:Template:User kk]] [[gag:Şablon:Kullanıcı kk]] [[nl:Sjabloon:Gebruiker kk]] [[pt:Predefinição:User kk]] [[tr:Şablon:Kullanıcı kk]] [[uz:Andoza:User kk]] </noinclude> oe85x9ngnkgb1bw0fp4vlxex3cnia90 10 2058 3690 2011-10-04T11:08:09Z Ashina 577 Жаңа бетте: {{Babel field| color 1=#6EF7A7| color 2=#C5FCDC| letter code size={{{letter code size}}}| letter code='''{{{letter code}}}'''| text size={{{text size}}}| text={{{text}}}}} wikitext text/x-wiki {{Babel field| color 1=#6EF7A7| color 2=#C5FCDC| letter code size={{{letter code size}}}| letter code='''{{{letter code}}}'''| text size={{{text size}}}| text={{{text}}}}} 4mp3mqoocqt4bk95eriydrcipyaig8e 10 2059 3691 2011-10-04T11:08:44Z Ashina 577 Жаңа бетте: <div style="float:right; clear:right; border:solid {{{1|{{{border-c|{{{id-c|#999999}}}}}}}}} 1px; margin:1px;"> {| cellspacing="0" style="width:238px; background:{{{2|{{{info-c|... wikitext text/x-wiki <div style="float:right; clear:right; border:solid {{{1|{{{border-c|{{{id-c|#999999}}}}}}}}} 1px; margin:1px;"> {| cellspacing="0" style="width:238px; background:{{{2|{{{info-c|#eeeeee}}}}}};" | style="width:45px; height:45px; background:{{{1|{{{id-c|#dddddd}}}}}}; text-align:center; font-size:{{{5|{{{id-s|14}}}}}}pt; font-weight:bold; color:{{{id-fc|#0000FF}}}; {{{id-style|}}}" | {{{3|{{{id|id}}}}}} | style="font-size:{{{info-s|8}}}pt; padding:4pt; line-height:1.25em; color:{{{info-fc|#000000}}}; {{{info-style|}}}" | {{{4|{{{info|''info''}}}}}} |}</div><noinclude> {{doc}} </noinclude> 4dse218tgn5d7o48yjlujnr884p98w6 10 2060 3692 2011-10-04T11:09:00Z Ashina 577 Жаңа бетте: <includeonly>{{doc/begin|{{SUBJECTSPACE}}:{{PAGENAME:{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/doc}}}}}|notoc={{{notoc|}}}}} {{#ifexist:{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/doc}}}|{{{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{doc/begin|{{SUBJECTSPACE}}:{{PAGENAME:{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/doc}}}}}|notoc={{{notoc|}}}}} {{#ifexist:{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/doc}}}|{{{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/doc}}}}}|{{#ifexist:{{SUBJECTSPACE}}:{{{1}}}|{{{{{1}}}}}|}}}} {{doc/end}}</includeonly><noinclude> {{doc}} <!-- [Rus]: Санаттар мен интеруикилерді осы бетке емес /doc бетіне қосыңыз! [Eng]: Please add categories and interwiki links to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> phdmnv1tc2cpi8shzcwb3pnkpsg8ssi 10 2061 3717 2011-10-04T12:41:18Z Ashina 577 Жаңа бетте: <includeonly><div style="position:relative; border:1px solid #a7d7f9; background-color:{{#switch: {{{x|0}}} | 0 = #c8d8ff | 1 = #d7ffc7 | #e0e0e0}}; padding:8px 0 0; -webkit-bor... wikitext text/x-wiki <includeonly><div style="position:relative; border:1px solid #a7d7f9; background-color:{{#switch: {{{x|0}}} | 0 = #c8d8ff | 1 = #d7ffc7 | #e0e0e0}}; padding:8px 0 0; -webkit-border-top-left-radius:7px; -webkit-border-top-right-radius:7px; -moz-border-radius-topleft:7px; -moz-border-radius-topright:7px; border-top-left-radius:7px; border-top-right-radius:7px">{{#if:{{{Тақырып|}}}|<div style="position:absolute; left:2px; top:1px;">[[Сурет:{{{Сурет}}}|32px|link=|alt=]]</div><h2 style="font-size:125%; padding:0 40px 7px; margin:0 0 0; font-weight:bold; border:0">{{{Тақырып}}}</h2>}}</div> <div style="border:1px solid #a7d7f9; border-top:0; padding:8px 8px 8px; margin-bottom:2ex; -webkit-border-bottom-right-radius:7px; -webkit-border-bottom-left-radius:7px; -moz-border-radius-bottomright:7px; -moz-border-radius-bottomleft:7px; border-bottom-right-radius:7px; border-bottom-left-radius:7px"> {{{Мазмұн}}}{{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}}{{{4|}}}|<div style="font-size:85%; text-align:right; clear:both">{{join|{{{1|}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}| separator=<nowiki> |&nbsp;</nowiki>}}</div>}}</div></includeonly> <noinclude>[[Санат:Басты бет| ]]</noinclude> hu89mk7qujt0x60wnf0vvwpqi65hmal 10 2062 3718 2011-10-04T12:43:19Z Ashina 577 Жаңа бетте: 123 wikitext text/x-wiki 123 7k8ju3i6q1kzehf82zj680w2ca004j3 10 2063 8402 7418 2021-10-12T12:33:07Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki '''Уикикітап''' - ашық және тегін пайдалануға болатын мәтін қоры. Кез келген әдеби шығарма да мәтін ретінде қарастырылуы мүмкін, алайда Уикикітапқа орналастырылатын мәтін нұсқаулық ретінде болуы тиіс. Бұл дегеніміз оқу процесінде пайдалануға болатын басшылық құжаттар түрінде болуы керек деген сөз. ernq0aqqe09bi6dvcoxalkk9cr3m83v 10 2064 4339 3725 2012-03-20T11:38:02Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki Тақырыптар бойынша кітаптар tmryg96043foiekffn5hwqahv60z0i7 4 2065 8294 7417 2021-09-26T12:26:48Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki [[File:Wikibooks-logo-en.svg|180px|right|link=]] '''Уикикітап''' - ашық және тегін пайдалануға болатын мәтін қоры. Кез келген әдеби шығарма да мәтін ретінде қарастырылуы мүмкін, алайда Уикикітапқа орналастырылатын мәтін нұсқаулық ретінде болуы тиіс. Бұл дегеніміз оқу процесінде пайдалануға болатын басшылық құжаттар түрінде болуы керек деген сөз. {{Үлгі:Уикикітап көмек}} [[Санат:Көмек]] [[Санат:Уикикітап]] nn1dza0qdr3za43ud7dniwlctlgqbdg 4 2066 5710 5709 2016-10-31T15:20:01Z Arystanbek 728 [[Special:Contributions/197.250.96.65|197.250.96.65]] ([[User talk:197.250.96.65|т]]) істеген нөмір 5709 нұсқасын жоққа шығарды wikitext text/x-wiki '''Уикикітап''' - ашық және тегін пайдалануға болатын мәтін қоры. Кез келген әдеби шығарма да мәтін ретінде қарастырылуы мүмкін, алайда Уикикітапқа орналастырылатын мәтін нұсқаулық ретінде болуы тиіс. Бұл дегеніміз оқу процесінде пайдалануға болатын басшылық құжаттар түрінде болуы керек деген сөз. ernq0aqqe09bi6dvcoxalkk9cr3m83v 0 2076 4969 4341 2014-05-09T11:08:18Z Абылай 1037 Бетті "{{Үлгі:Уикикітапқа туыстас жобалар}}" дегенмен алмастырды wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Уикикітапқа туыстас жобалар}} 8crd8ly9uce9u5m2ahxi6ov9arr9b47 10 2077 3747 2011-10-24T18:21:03Z Polat Alemdar 578 Жаңа бетте: <div class="plainlinks"> The [[w:Wikimedia Foundation|Wikimedia Foundation]] is a non-profit organization that depends on donations to operate. If you find Wikibooks or [[Met... wikitext text/x-wiki <div class="plainlinks"> The [[w:Wikimedia Foundation|Wikimedia Foundation]] is a non-profit organization that depends on donations to operate. If you find Wikibooks or [[Meta:Template:Sisterprojects|other projects]] hosted by the Wikimedia Foundation useful, please consider making a [http://wikimediafoundation.org/wiki/Fundraising donation]. Donations are used primarily for purchasing [[m:Wikimedia servers|server equipment]] and launching new [[m:Proposals for new projects|projects]]. </div><noinclude>[[Category:Wikibooks namespace templates|{{PAGENAME}}]]</noinclude> id91cd43cvthcy3kos6eggqrf4xbquv 10 2078 3758 2011-10-24T19:14:45Z Polat Alemdar 578 Жаңа бетте: <!-- -->{{#if:{{{1|}}} | {{{1}}}{{#if: {{{2|}}}{{{3|}}}{{{4|}}}{{{5|}}} | {{{separator|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{2|}}} | {{{2}}}{{#if: {{{3|}}}{{{4|}}}{{{5|}}} | {{{separa... wikitext text/x-wiki <!-- -->{{#if:{{{1|}}} | {{{1}}}{{#if: {{{2|}}}{{{3|}}}{{{4|}}}{{{5|}}} | {{{separator|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{2|}}} | {{{2}}}{{#if: {{{3|}}}{{{4|}}}{{{5|}}} | {{{separator|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{3|}}} | {{{3}}}{{#if: {{{4|}}}{{{5|}}} | {{{separator|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{4|}}} | {{{4}}}{{#if: {{{5|}}} | {{{separator|}}}}}}}<!-- -->{{{5|}}}<noinclude> nlhdvlz9kubvqlpdok61opgbvcr0ehw 0 2091 5759 5758 2017-01-29T11:39:32Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki {{Басты бет бөлімі |x=0|Сурет = Star.svg | Тақырып = Кіріспе | Мазмұн = Кез-келген қатысушы еркін өңдейтін портал. Сонымен бұл порталдың дамуына үлес қосуға болады. Осы порталдың дамуына ат салысайық.}} {{Басты бет бөлімі |x=1|Сурет = Wikignome.svg | Тақырып = Таңдаулы мақала | Мазмұн = *[[Цевикап]] *[[Цифролет]] *[[Фенотропил]]}} k2p5viakef4n6nnou9tne6qz7vz645v 10 2098 3803 2011-11-22T21:51:57Z Wikitanvir 353 'Creating widely used bot template as it does not exist on this wiki. Feel free to translate this template in your local language or redirect it to the relative template if that already exists in a different name' wikitext text/x-wiki {| align="center" class="plainlinks" style="padding: 8px; border: 2px solid #000; width: 80%; text-align: justify;" |- valign="center" | [[File:Crystal Clear action run.svg|90px|left|link=]] || '''This user account is a [[m:en:Wikipedia:Bots|bot]], operated by [[User:{{{1}}}|{{{1}}}]] ([[User talk:{{{1}}}|talk]]).'''<br />It is not a [[m:en:Wikipedia:Sock puppetry|sock-puppet]], but rather an automated or semi-automated account for making repetitive edits that would be extremely tedious to do manually.<br />''Administrators: if this bot is malfunctioning or causing harm, please [{{fullurl:Special:Blockip|wpBlockAddress={{PAGENAMEE}}&wpBlockExpiry=indefinite&wpAnonOnly=0&wpEnableAutoblock=0&wpCreateAccount=0&wpBlockReason=Bot%20malfunctioning:%20}} block it].'' |}<noinclude> == Documentation == * Replace "Example" with your bot's username. {| class="wikitable" width="100%" |- ! width="150px" | Code ! Result |- | <code><nowiki>{{Bot|Example}}</nowiki></code> | {{Bot|Example}} |}</noinclude> if4ebu16c46qmqztdy0yaokehbekb5m 0 2109 3851 3850 2011-12-18T05:31:01Z U.Steele 620 wikitext text/x-wiki &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''7-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің қоршаған ортаны қорғау саласындағы құзыреті'''</p> <p> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Қазақстан Республикасы [[Үкімет|Үкіметінің]] қоршаған ортаны қорғау саласында:</p> <p> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;* мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары, оны жүзеге асыру жөніндегі стратегиялық және тактикалық шараларды әзірлейді;</p> <p> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;* [[министрлік|министрліктердің]], мемлекеттік комитеттердің Үкімет Құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың және жергілікті атқарушы органдардың қызметіне басшылықты мемлекеттік лицензиялауды талап ететін болса, [[табиғат]] пайдаланушы алдын ала [[лицензия]] алмаған жағдайда, табиғат пайдалану шарты (келісім-шарты) жарамсыз болып табылады.</p> <ref>Экология (оқулық) - Алматы, 2008 - ISBN 9965-32-223-6</ref> == Пайдаланған әдебиет == <references/> [[Санат:Экология]] cp1zids6rur089nrhx6xicq5yt44tpo 0 2110 6848 6847 2020-10-01T05:48:46Z 81.211.234.57 wikitext text/x-wiki [[Абайдың]]<ref>Абайдын</ref> көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дүние көзқарастары терең білінген еңбегі - '''қара сөздері'''. Абайдың қара сөздері (Ғақлия) - ұлы ақынның сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын даралап көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы. Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан. Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсы біреуі мазмұн, тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді. Абай өзінің қара сөздерінде шығарманың ажарына ғана назар аударып қоймай, оның тереңдігіне, логикалық мәніне зер салған. Сөйтіп көркемдік шеберлік пен ғылыми зерделік арқылы көркемдік сана мен философиялық сананы ұштастырады. Абайдың қара сөздеріндегі гуманистік, ағартушылық, әлеуметтік ойлары Дін туралы пікірлерімен бірігіп, тұтас бір қазақ халқының философиялық концепциясын құрайды. Абайдың қара сөздері сондай-ақ жалпы адамзат баласына ортақ асыл сөзге айналды. Оның қара сөздерінің бірнешеуі ең алғаш 1918 ж. Семейде шыққан "Абай" журналында жарық көрді. Кейіннен, Абайдың қара сөздері орыс, қытай, француз, т.б. көптеген әлем тілдеріне аударылды. {{Абайдың қара сөздері}} 7 қала сөзіне ұқсас эссе == Сыртқы сілтемелер == * [[w:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]] / Уикипедия [[Санат:Абайдың қара сөздері]] 4paretv0ut8dd9wjlwzm61s8ggpyhez 10 2111 3832 2011-12-17T16:03:24Z Erkosh7 631 Жаңа бетте: {{Navbox/core |name = {{{аты<noinclude>|{{FULLPAGENAME}}</noinclude>}}} |navbar = {{{navbar|}}} |state = {{{state|autocollapse}}} |title = {{{тақырып|}}} |image = ... wikitext text/x-wiki {{Navbox/core |name = {{{аты<noinclude>|{{FULLPAGENAME}}</noinclude>}}} |navbar = {{{navbar|}}} |state = {{{state|autocollapse}}} |title = {{{тақырып|}}} |image = {{{сурет|}}} |imageleft = {{{сурет2|}}} |imagespan = {{#expr:{{#if:{{{body|}}}{{{тізім1|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім2|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім3|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім4|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім5|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім6|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім7|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім8|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім9|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім10|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім11|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім12|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім13|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім14|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім15|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім16|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім17|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім18|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім19|}}}|1|0}} +{{#if:{{{тізім20|}}}|1|0}}}} |span = {{#if:{{{бөлім1|}}}{{{бөлім2|}}}{{{бөлім3|}}}{{{бөлім4|}}}{{{бөлім5|}}}{{{бөлім6|}}}{{{бөлім7|}}}{{{бөлім8|}}}{{{бөлім9|}}}{{{бөлім10|}}}{{{бөлім11|}}}{{{бөлім12|}}}{{{бөлім13|}}}{{{бөлім14|}}}{{{бөлім15|}}}{{{бөлім16|}}}{{{бөлім17|}}}{{{бөлім18|}}}{{{бөлім19|}}}{{{бөлім20|}}}{{{сурет2|}}}|{{#if:{{{сурет|}}}|3|2}}|{{#if:{{{сурет|}}}|2|1}}}} |nogroups = {{#if:{{{бөлім1|}}}{{{бөлім2|}}}{{{бөлім3|}}}{{{бөлім4|}}}{{{бөлім5|}}}{{{бөлім6|}}}{{{бөлім7|}}}{{{бөлім8|}}}{{{бөлім9|}}}{{{бөлім10|}}}{{{бөлім11|}}}{{{бөлім12|}}}{{{бөлім13|}}}{{{бөлім14|}}}{{{бөлім15|}}}{{{бөлім16|}}}{{{бөлім17|}}}{{{бөлім18|}}}{{{бөлім19|}}}{{{бөлім20|}}}|false|true}} |bodystyle = {{{style|}}}{{{bodystyle|}}} |titlestyle = {{{titlestyle|}}} |abovestyle = background:#ddddff;{{{abovestyle|}}} |belowstyle = background:#ddddff;{{{belowstyle|}}} |above = {{{үсті|}}} |below = {{{асты|}}} |gs = white-space:nowrap;background:#ddddff;text-align:right;{{{groupstyle|}}} |os = width:100%;font-size:95%;{{{liststyle|}}}{{{oddstyle|}}} |es = width:100%;font-size:95%;background:#f7f7f7;{{{liststyle|}}}{{{evenstyle|}}} |g1 = {{{бөлім1|}}} |g2 = {{{бөлім2|}}} |g3 = {{{бөлім3|}}} |g4 = {{{бөлім4|}}} |g5 = {{{бөлім5|}}} |g6 = {{{бөлім6|}}} |g7 = {{{бөлім7|}}} |g8 = {{{бөлім8|}}} |g9 = {{{бөлім9|}}} |g10 = {{{бөлім10|}}} |g11 = {{{бөлім11|}}} |g12 = {{{бөлім12|}}} |g13 = {{{бөлім13|}}} |g14 = {{{бөлім14|}}} |g15 = {{{бөлім15|}}} |g16 = {{{бөлім16|}}} |g17 = {{{бөлім17|}}} |g18 = {{{бөлім18|}}} |g19 = {{{бөлім19|}}} |g20 = {{{бөлім20|}}} |l1 = {{{body|}}}{{{тізім1|}}}{{{санат|}}} |l2 = {{{тізім2|}}} |l3 = {{{тізім3|}}} |l4 = {{{тізім4|}}} |l5 = {{{тізім5|}}} |l6 = {{{тізім6|}}} |l7 = {{{тізім7|}}} |l8 = {{{тізім8|}}} |l9 = {{{тізім9|}}} |l10 = {{{тізім10|}}} |l11 = {{{тізім11|}}} |l12 = {{{тізім12|}}} |l13 = {{{тізім13|}}} |l14 = {{{тізім14|}}} |l15 = {{{тізім15|}}} |l16 = {{{тізім16|}}} |l17 = {{{тізім17|}}} |l18 = {{{тізім18|}}} |l19 = {{{тізім19|}}} |l20 = {{{тізім20|}}} }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> 2e5q0x2lefoj7ard2zhmwo7iqan45gw 10 2112 4245 4244 2012-02-28T17:09:01Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki <table class="navbox {{#ifeq:{{{state|}}}|plain||collapsible {{{state|autocollapse}}}}} nowraplinks" style="border: 1px solid #aaa; width: 100%; margin: auto; clear: both; font-size: 88%; text-align: center; padding: 1px; margin:auto; {{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|{{#if:{{{l1|}}}|{{#if:{{{l2|}}}|background:white;}}}}|background:white;}} {{{bodystyle|}}}"><!-- ---Titlebar--- --><tr><th colspan="{{{span|1}}}" style="background: #ccccff; text-align:center;width:100%;{{{titlestyle|}}}"><!-- -->{{#ifeq:{{{navbar|}}}|plain||<div style="float:left; width:6em; text-align:left;">{{Tnavbar| {{{name<noinclude>|Navbox</noinclude>}}}|fontstyle={{{titlestyle|}}};border:none;|mini=1}}</div>}}<span style="font-size:110%;">{{{title}}}</span></th></tr><!-- ---Above (optional)--- -->{{#if:{{{above|}}}|<tr><td style="text-align:center;{{{abovestyle|}}}" colspan="{{{span|1}}}">{{{above|}}}</td></tr>}}<!-- ---First group and image(s)--- -->{{#if:{{{l1|}}}|<tr><!-- -->{{#if:{{{imageleft|}}}|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|<td rowspan="{{{imagespan|}}}" style="vertical-align:middle; padding-right:7px; width:0%;">{{{imageleft}}}</td>}}}}<!-- -->{{#if:{{{g1|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g1|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g1|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g1|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l1|}}}</td><!-- -->{{#if:{{{image|}}}|<td rowspan="{{{imagespan|}}}" style="vertical-align:middle; padding-left:7px; width:0%;">{{{image}}}</td>}}<!-- --></tr>}}<!-- ---Remaining groups--- -->{{#if:{{{l2|}}}|<tr>{{#if:{{{g2|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g2|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g2|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g2|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l2|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l3|}}}|<tr>{{#if:{{{g3|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g3|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g3|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g3|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l3|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l4|}}}|<tr>{{#if:{{{g4|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g4|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g4|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g4|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l4|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l5|}}}|<tr>{{#if:{{{g5|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g5|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g5|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g5|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l5|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l6|}}}|<tr>{{#if:{{{g6|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g6|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g6|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g6|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l6|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l7|}}}|<tr>{{#if:{{{g7|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g7|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g7|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g7|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l7|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l8|}}}|<tr>{{#if:{{{g8|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g8|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g8|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g8|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l8|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l9|}}}|<tr>{{#if:{{{g9|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g9|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g9|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g9|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l9|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l10|}}}|<tr>{{#if:{{{g10|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g10|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g10|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g10|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l10|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l11|}}}|<tr>{{#if:{{{g11|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g11|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g11|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g11|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l11|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l12|}}}|<tr>{{#if:{{{g12|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g12|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g12|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g12|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l12|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l13|}}}|<tr>{{#if:{{{g13|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g13|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g13|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g13|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l13|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l14|}}}|<tr>{{#if:{{{g14|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g14|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g14|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g14|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l14|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l15|}}}|<tr>{{#if:{{{g15|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g15|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g15|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g15|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l15|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l16|}}}|<tr>{{#if:{{{g16|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g16|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g16|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g16|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l16|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l17|}}}|<tr>{{#if:{{{g17|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g17|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g17|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g17|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l17|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l18|}}}|<tr>{{#if:{{{g18|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g18|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g18|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g18|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l18|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l19|}}}|<tr>{{#if:{{{g19|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g19|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g19|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g19|}}}|left|center}};{{{os|}}}">{{{l19|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{l20|}}}|<tr>{{#if:{{{g20|}}}|<th style="{{{gs|}}}">{{{g20|}}}</th>}}<td colspan="{{#if:{{{g20|}}}|1|{{#ifeq:{{{nogroups|}}}|true|1|2}}}}" style="text-align:{{#if:{{{g20|}}}|left|center}};{{{es|}}}">{{{l20|}}}</td></tr>}}<!-- ---Below (optional)--- -->{{#if:{{{below|}}}|<tr><td style="text-align:center;{{{belowstyle|}}}" colspan="{{{span|1}}}">{{{below|}}}</td></tr>}}<!-- --></table><noinclude> {{template doc}} </noinclude> qdwk0ga4pt6zzssecbz3sm60uf0rxix 10 2113 3849 3834 2011-12-18T05:29:19Z U.Steele 620 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{nodiv|}}}|<!--then: -->&nbsp;<span class="noprint plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap; font-weight:normal; font-size:xx-small; {{{fontstyle|}}}; {{#if:{{{fontcolor|}}}|color:{{{fontcolor}}};}} {{{style|}}}">|<!--else: --><div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background-color:transparent; padding:0; white-space:nowrap; font-weight:normal; font-size:xx-small; {{{fontstyle|}}}; {{#if:{{{fontcolor|}}}|color:{{{fontcolor}}};}} {{{style|}}}"><!-- -->}}<!-- -->{{#ifeq:{{{mini|}}}{{{miniv|}}}{{{plain|}}}{{{viewplain|}}}|<!--equals:-->1|<!--then: -->|<!--else: -->Бұл бәдірді:&nbsp;<!-- -->}}<!-- -->{{#ifeq:{{{miniv|}}}{{{viewplain|}}}|<!--equals:-->1|<!--then: -->[[Template:{{{1}}}|<span title="Бұл үлгіні қарау" style="{{{fontstyle|}}};{{#if:{{{fontcolor|}}}|color:{{{fontcolor}}};}}">{{#if:{{{viewplain|}}}|қарау|қ}}</span>]]|<!--else: -->[[Template:{{{1}}}|<span title="Бұл үлгіні қарау" style="{{{fontstyle|}}};{{#if:{{{fontcolor|}}}|color:{{{fontcolor}}};}}">{{#if:{{{mini|}}}|қ|қарау}}</span>]]&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[[Үлгі талқылауы:{{{1}}}|<span style="color:#002bb8;{{{fontstyle|}}};{{#if:{{{fontcolor|}}}|color:{{{fontcolor}}};}}" title="Осы үлгінің талқылауы">{{#if:{{{mini|}}}|т|талқылау}}</span>]]&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[{{fullurl:{{ns:10}}:{{{1}}}|action=edit}} <span style="color:#002bb8;{{{fontstyle|}}};{{#if:{{{fontcolor|}}}|color:{{{fontcolor}}};}}" title="Бұл үлгіні өңдей аласыз. Сақтаудың алдынан Қарап шығу батырмасын қолданыңыз.">{{#if:{{{mini|}}}|ө|өңдеу}}</span>]<!-- -->}}<!-- -->{{#if:{{{nodiv|}}}|<!--then: --></span>&nbsp;|<!--else: --></div><!-- -->}}</includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} <hr/><center>Бұл үлгіні Уикипедия аралық қалтасынан '''{{purge}}'''.<hr/></center><br/> {{documentation}} <!--Note: Metadata (interwiki links, etc) for this template should be put on [[Template:Tnavbar/doc]]--> </noinclude> opd00c65uwzqrjuwmaxqw4nsl8e360z 10 2114 3835 2011-12-17T16:07:22Z Erkosh7 631 Жаңа бетте: <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;">&nbsp;·</span><noinclude> {{protected template}} {{{{FULLPAGENAME}}/doc}} <!-- Add cats and interwikis to the /doc subpag... wikitext text/x-wiki <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;">&nbsp;·</span><noinclude> {{protected template}} {{{{FULLPAGENAME}}/doc}} <!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> 8zf7cwo7wuuofjbpic6gx39u4sdym0y 0 2115 8491 8489 2021-12-09T17:40:42Z TuranNur 2615 wikitext text/x-wiki '''Абай Құнанбаевтың бірінші қара сөзі''' Бұл жасқа келгенше жақсы өткіздік пе, жаман өткіздік пе, әйтеуір бірталай өмірімізді өткіздік: алыстық, жұлыстық, айтыстық, тартыстық – әурешілікті көре-көре келдік. Енді жер ортасы жасқа келдік: қажыдық, жалықтық; қылып жүрген ісіміздің баянсызын, байлаусызын көрдік, бәрі қоршылық екенін білдік. Ал, енді қалған өмірімізді қайтіп, не қылып өткіземіз? Соны таба алмай өзім де қайранмын. Ел бағу? Жоқ, елге бағым жоқ. Бағусыз дертке ұшырайын деген кісі бақпаса, не албыртқан, көңілі басылмаған жастар бағамын демесе, бізді құдай сақтасын! Мал бағу? Жоқ, баға алмаймын. Балалар өздеріне керегінше өздері бағар. Енді қартайғанда қызығын өзің түгел көре алмайтұғын, ұры, залым, тілемсектердің азығын бағып беремін деп, қалған аз ғана өмірімді қор қылар жайым жоқ. Ғылым бағу? Жоқ, ғылым бағарға да ғылым сөзін сөйлесер адам жоқ. Білгеніңді кімге үйретерсің, білмегеніңді кімнен сұрарсың? Елсіз-күнсізде кездемені жайып салып, қолына кезін алып отырғанның не пайдасы бар? Мұңдасып шер тарқатысар кісі болмаған соң, ғылым өзі – бір тез қартайтатұғын күйік. Софылық қылып, дін бағу? Жоқ, ол да болмайды, оған да тыныштық керек. Не көңілде, не көрген күніңде бір тыныштық жоқ, осы елге, осы жерде не қылған софылық? Балаларды бағу? Жоқ, баға алмаймын. Бағар едім, қалайша бағудың мәнісін де білмеймін, не болсын деп бағам, қай елге қосайын, қай харекетке қосайын? Балаларымның өзіне ілгері өмірінің, білімінің пайдасын тыныштықпенен керерлік орын тапқаным жоқ, қайда бар, не қыл дерімді біле алмай отырмын, не бол деп бағам? Оны да ермек қыла алмадым. Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым, енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ. r2qay0fe6urmkuihq27jy3dpfdv4kjf 0 2116 5714 5713 2016-11-02T03:33:13Z 145.255.172.203 /* Абайдың екінші қара сөзі */ wikitext text/x-wiki == Абайдың екінші қара сөзі == Мен бала күнімде естуші едім, біздің қазақ сартты көрсе, күлуші еді «енеңді ұрайын, кең қолтық, шүлдіреген тәжік, Арқадан үй төбесіне саламын деп, қамыс артқан, бұтадан қорыққан, көз көргенде «әке-үке» десіп, шығып кетсе, қызын боқтасқан, «сарт-сұрт деген осы» деп. Ноғайды көрсе, оны да боқтап күлуші еді: «түйеден қорыққан ноғай, атқа мінсе - шаршап, жаяу жүрсе - демін алады, ноғай дегенше, ноқай десеңші, түкке ыңғайы келмейді, солдат ноғай, қашқын ноғай, башалшік ноғай» деп. Орысқа да күлуші еді: «ауылды көрсе шапқан, жаман сасыр бас орыс» Орыс ойына келгенін қылады деген... не айтса соған нанады, «ұзын құлақты тауып бар депті» деп. Сонда мен ойлаушы едім: ей, құдай-ай, бізден басқа халықтың бәрі антұрған, жаман келеді екен, ең тәуір халық біз екенбіз деп, әлгі айтылмыш сөздерді бір үлкен қызық көріп, қуанып күлуші едім Енді қарап тұрсам, сарттың екпеген егіні жоқ, шығармаған жемісі жоқ, саудагерінің жүрмеген жері жоқ, қылмаған шеберлігі жоқ. Өзіменен өзі әуре болып, біріменен бірі ешбір шаһары жауласпайды! Орысқа қарамай тұрғанда қазақтың өлісінің ахиреттігін, тірісінің киімін сол жеткізіп тұрды. Әке балаға қимайтұғын малыңды кірелеп сол айдап кетіп тұрды ғой. Орысқа қараған соң да, орыстың өнерлерін бізден олар көп үйреніп кетті. Үлкен байлар да, үлкен молдалар да, ептілік, қырмызылық, сыпайылық - бәрі соларда. Ноғайға қарасам, солдаттыққа да шыдайды, кедейлікке де шыдайды, қазаға да шыдайды, молда, медресе сақтап, дін күтуге де шыдайды. Еңбек қылып, мал табудың да жөнін солар біледі, салтанат, әсем де соларда. Оның малдыларына, құзғын тамағымыз үшін, біріміз жалшы, біріміз қош алушымыз. Біздің ең байымызды: «сәнің шақшы аяғың білән пышыратырға қойған идән түгіл, шық, сасық қазақ», - деп үйінен қуып шығарады. Оның бәрі - бірін-бірі қуып қорболмай, шаруа қуып, өнер тауып, мал тауып, зор болғандық әсері. Орысқа айтар сөз де жоқ, біз құлы, күңі құрлы да жоқпыз. Бағанағы мақтан, бағанағы қуанған, күлген сөздеріміз қайда? mv4yfq853i6ec8rrsb4hlyx06yo9364 0 2117 6826 6078 2020-09-01T10:39:10Z 89.36.200.33 Ештеңе wikitext text/x-wiki А|== Абайдың үшінші қара сөзі ==|А Қазақтың бірінің біріне қаскүнем болмағынын, бірінің тілеуін бірі тілеспейтұғынының, рас сөзі аз болатұғынының, қызметке таласқыш болатұғынының, өздерінің жалқау болатұғынының себебі не? Һәмма ғаламға белгілі данышпандар әлдеқашан байқаған: әрбір жалқау кісі қорқақ, қайратсыз тартады; әрбір қайратсыз қорқақ, мақтаншақ келеді; әрбір мақтаншақ қорқақ, ақылсыз, надан келеді; әрбір ақылсыз надан, арсыз келеді; әрбір арсыз жалқаудан сұрамсақ, өзі тойымсыз, өнерсіз, ешкімге достығы жоқ жандар шығады. Мұның бәрі төрт аяқты малды көбейтеміннен басқа ойының жоқтығынан, өзге егін, сауда, өнер, ғылым - солар секілді нәрселерге салынса, бұлай болмас еді. Әрбір мал іздеген малым көп болса, өзімдікі де, балаларым да малды болса екен дейді. Ол мал көбейсе, малшыларға бақтырмақ, өздері етке, қымызға тойып, сұлуды жайлап, жүйрікті байлап отырмақ. Қыстауы тарлық қылса, арызы жеткендік, сыйы өткендік, байлық қызметінен біреудің қыстауын сатып алмақ, ептеп алмақ, тартып алмақ. Ол қыстауынан айырылған және біреуге тиіспек, я болмаса орынсыздығынан елден кетпек - әр қазақтың ойы осы. Осылар біріне бірі достық ойлай ала ма? Кедей көп болса, ақысы кем болар еді, малдан айырылғандар көбейсе, қыстауы босар еді деп, мен ананы кедей болса екен деп, ол мені кедей болса екен деп, әуелде ішімізбен қас сағындық. Әрі-беріден соң сыртымызға шықты, жауластық, дауластық, партияластық. Осындай қастарға сөзім өтімді болсын және де ептеп мал жиюға күшім жетімді болсын деп, қызметке болыстық, билікке таластық. Сонан соң не момынның баласы бөтен жаққа шығып, еңбек қылып, мал іздемейді, егін, сауданың керегі жоқ болады. Өз басын өзі осындай таласпенен кісі көбейтеміз деп партия жиғандардың бүгін біреуіне, ертең біреуіне кезекпен сатады да жүреді. Ұрылар тыйылмайды. Ел тыныш болса, оның ұрлығын ешкім сүйемес еді. Ел екі жар болған соң, кім ант ішіп ақтап, арамдығын жақтап, сүйеймін десе, соған жақ болып сүйеніп, бұрынғыдан ұрлығын әлденеше есе асырады. Елдегі жақсы адамдардың бәрінің үстінен бекер, өтірік «шапты, талады» деген әртүрлі уголовный іс көрсетіп, арыз береді. Оған дознание - тергеу шығарады. Өтірік көрмегенін көрдім деуші куәлар да әлдеқашан дайындап қойылған, бағанағы жақсы адам сайлауға жарамасы үшін. Ол адам басын құтқармақ үшін жамандарға жалынса, оның да адамдығының кеткені, егер жалынбаса, тергеулі, сотты адам болып, ешбір қызметке жарамай, басы қатерге түсіп өткені. Ол болыс болғандар өзі қулық, арамдықпенен болыстыққа жеткен соң, момынды қадірлемейді, өзіндей арам, қуларды қадірлейді, өзіме дос болып, жәрдемі тиеді деп, егер қас болса, бір түрлі өзіме де залал жасауға қолынан келеді деп. Осы күнде қазақ ішінде «ісі білмес, кісі білер» деген мақал шықты. Оның мәнісі: «ісіңнің түзулігінен жетпессің, кісіңнің амалшы, айлалылығынан жетерсің» деген сөз. Үш жылға болыс сайланады. Әуелгі жылы «Сені біз сайламадық па?» деп елдің бұлданғандығымен күні өтеді. Екінші жылы кандидатпенен аңдысып күні өтеді. Үшінші жылы сайлауға жақындап қалып, тағы болыс болып қалуға болар ма екен деп күні өтеді. Енді несі қалды? Осы қазақ халқының осындай бұзықшылыққа тартып, жылдан жылға төмендеп бара жатқанын көрген соң, менің ойыма келеді: Халықтың болыстыққа сайлаймын деген кісісі пәлен қадәрлі орысша образование алған кісі болсын. Егер де орталарында ондай кісісі жоқ болса, яки бар болса да сайламаса, уезный начальник пенен военный губернатордың назначениесімен болады десе, бұл халыққа бек пайдалы болар еді. Оның себебі: әуелі - қызметқұмар қазақ балаларына образование беруге ол да - пайдалы іс, екінші - назначениемен болған болыстар халыққа міндетті болмас еді, ұлықтарға міндетті болар еді. Уә және назначение қылғанда тергеуі, сұрауы барлығына қарамаса, өтірік арыз берушілер азаяр еді, бәлки жоғалар еді. Уә және әрбір болыс елде старшина басы бір би сайланғандық, бұл халыққа көп залал болғандығы көрініп, сыналып білінді. Бұл билік деген біздің қазақ ішінде әрбір сайланған кісінің қолынан келмейді. Бұған бұрынғы «Қасым ханның қасқа жолын, Есім ханның ескі жолын», Әз Тәуке ханның Күлтөбенің басындағы күнде кеңес болғанда «Жеті жарғысын» білмек керек. Әм, ол ескі сөздердің қайсысы заман өзгергендікпенен ескіріп, бұл жаңа заманға келіспейтұғын болса, оның орнына татымды толық билік шығарып, төлеу саларға жарарлық кісі болса керек еді, ондай кісі аз, яки тіпті жоқ. Бұрынғы қазақ жайын жақсы білген адамдар айтыпты: «Би екеу болса, дау төртеу болады» деп. Оның мәнісі - тақ болмаса, жұп билер таласып, дау көбейте береді дегенмен айтылған сөз. Өйтіп би көбейткенше, әрбір болыс елден толымды-білімді үш-ақ кісі билікке жыл кесілмей сайланса, олар түссе, жаманшылығы әшкере білінгендікпенен түссе, әйтпесе түспесе. Ол билерге даугер адамдар қалмай, екеуі екі кісіні билікке таңдап алып, үстіне біреуді посредникке сайлап алып, біте берсе; егер оған да ынтымақтаса алмаса, бағанағы үш бидің біреуін алып, яки жеребемен сайлап алып жүгінсе, сонда дау ұзамай, бітім болар еді. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]жосыж 23j50wtzp9coy8l20fjn1coe4fs2cs1 0 2118 8628 8597 2022-04-11T04:40:03Z 89.43.165.142 /* Абайдың төртінші қара сөзі */Қатені түзедім жазғым келгенін жаздым wikitext text/x-wiki 4 қара сөз кәніш == Абайдың төртінші қара сөзі == Әрбір байқаған адам білсе керек: күлкі өзі бір мастық екенін, әрбір мас кісіден ғафил көп өтетұғынын да, әрбір мастың сөйлеген кезінде бас ауыртатұғынын. Бұлай болғанда, күлкіге салынған кісі не шаруадан, не ақылдан, не бір ұят келерлік істен құр, ғафил көп өткізіп отырса керек. Осындай ғафилдік көп өткізіп, өлмеген кісінің не дүниеде, не ахиретте басы бір ауырмай қалмаса керек.Осы жерге дейін бір беттей болады. Әрбір уайым-қайғы ойлағыш кісі не дүние шаруасына, не ахирет шаруасына өзгеден жинақырақ болса керек. Әрбір жинақылықтың түбі кәніш болса керек. Енді олай болғанда, үнемі уайым-қайғыменен жүре аламыз ба? Үнемі күлмей жүруге жан шыдай ма екен? Жоқ, мен үнемі уайым-қайғыменен бол демеймін. Уайым-қайғысыздығыңа уайым-қайғы қыл дағы, сол уайым-қайғысыздықтан құтыларлық орынды харекет табу керек һәм қылу керек. Әрбір орынды мінез өзі де уайым-қайғыны азайтады, орынсыз күлкіменен азайтпа, орынды харекетпен азайт! Шығар есігін таба алмай, уайым-қайғының ішіне кіріп алып, қамалып қалмақ, ол өзі де - бір антұрғандық. Және әрбір жаман кісінің қылығына күлсең, оған рахаттанып күлме, ыза болғаныңнан күл, ызалы күлкі - өзі де қайғы. Ондай күлкіге үнемі өзің де салынбассың, әрбір жақсы адамның жақсылық тапқанына рахаттанып күлсең, оның жақсылықты жақсылығынан тапқандығын ғибрат көріп күл. Әрбір ғибрат алмақтың өзі де мастыққа жібермей, уақытымен тоқтатады. Көп күлкінің бәрін де мақтағаным жоқ, оның ішінде бір күлкі бар-ау, құдай жаратқан орныменен іштен, көкіректен, жүректен келмейді, қолдан жасап, сыртыменен бет-аузын түзеп, бай-бай күлкінің әнін сәндеп, әдемішілік үшін күлетін бояма күлкі. Адам баласы жылап туады, кейіп өледі. Екі ортада, бұ дүниенің рахатының кайда екенін білмей, бірін-бірі аңдып, біріне-бірі мақтанып, есіл өмірді ескерусіз, босқа, жарамсыз қылықпен, қор етіп өткізеді де, таусылған күнде бір күндік өмірді бар малына сатып алуға таба алмайды. Қулық саумақ, көз сүзіп, тіленіп, адам саумақ - өнерсіз иттің ісі. Әуелі құдайға сыйынып, екінші өз қайратыңа сүйеніп, еңбегіңді сау, еңбек қылсаң, қара жер де береді, құр тастамайды. s767gko5y4gqd38tanv76uz4fk30blb 0 2119 6582 4473 2019-10-03T15:47:21Z 90.143.167.178 /* Абайдың бесінші қара сөзі */ wikitext text/x-wiki == Абайдың бесінші қара сөзі == Көкірек толған қайғы кісінің өзіне де билетпейді, бойды шымырлатып, буынды құртып, я көзден жас болып ағады, я тілден сөз болып ағады. Қазақтар: «Ә, құдай, жас баладай қайғысыз қыла гөр!» деп тілек тілегенін өзім көрдім. Онысы - жас баладан гөрі өзі есті кісі болып, ескермес нәрсесі жоқсып, қайғылы кісі болғансығаны. Қайғысы не десең, мақалдарынан танырсың: әуелі - «Түстік өмірің болса, күндік мал жи», «Өзіңде жоқ болса, әкең де жат», «Мал - адамның бауыр еті», «Малдының беті - жарық, малсыздың беті - шарық», «Ер азығы мен бөрі азығы жолда», «Ердің малы елде, еріккенде қолда», «Берген перде бұзар», «Алаған қолым - береген», «Мал тапқан ердің жазығы жоқ», «Байдан үмітсіз - құдайдан үмітсіз», «Қарның ашса, қаралы үйге шап», «Қайраны жоқ көлден без, қайыры жоқ елден без» деген осындай сөздері көп, есепсіз толып жатыр. Бұл мақалдардан не шықты? Мағлұм болды: қазақ тыныштық үшін, ғылым үшін, білім үшін, әділет үшін қам жемейді екен, мал үшін қам жейді екен, бірақ ол малды қалайша табуды білмейді екен, бар білгені малдыларды алдап алмақ яки мақтап алмақ екен, бермесе оныменен жауласпақ екен. Малды болса, әкесін жаулауды да ұят көрмейді екен. Әйтеуір ұрлық, қулық-сұмдық, тіленшілік, соған ұқсаған қылықтың қайсысын болса да қылып жүріп, мал тапса, жазалы демесек керек екен. Бұлардың жас баланың ақылынан несі артық? Бірақ, жас бала қызыл ошақтан қорқушы еді, бұлар тозақтан да қорықпайды екен. Жас бала ұялса, жерге ене жаздаушы еді, бұлар неден болса да ұялмайды екен. Сол ма артылғаны? Қолымыздағыны үлестіріп талатпасақ, біз де өзіндей болмасақ, безеді екен. Іздеген еліміз сол ма?<ref>5</ref> {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] jl22nbj6yxbs9sofx5e9icuo3z7de0y 0 2120 5616 5615 2016-02-14T19:38:12Z Atcovi 1433 [[Special:Contributions/89.33.221.179|89.33.221.179]] ([[User talk:89.33.221.179|т]]) өңдемелерінен [[User:U.Steele|U.Steele]] соңғы нұсқасына қайтарды wikitext text/x-wiki '''5-бап. Азаматтардың қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері'''</p> <p> 1. Әрбір азаматтың және Қазақстан Республикасының аумағында тұратын азаматтығы жоқ адамдардың, сондай-ақ шетелдіктердің өз өмірі мен денсаулығына қолайлы қоршаған орта, оның жай-күйі туралы дұрыс ақпарат алуға, қоршаған ортаны қорғау туралы заңдардың бұзылуы салдарынан өз денсаулығы мен мүлкіне келтіретін залалдың өтеуін алуға кұқығы бар.</p> <p> 2. Азаматтардың:</p> <p> - белгіленген тәртіппен табиғи ресурстарды пайдалануға, оларды қорғауға және молықтыру жөніндегі шараларды жүзеге асыруға, қоршаған ортаны қорғау мен сауықтыруға қатысуға; </p> <p> - [[қоршаған орта|қоршаған ортаны]] қорғайтын қоғамдық бірлестіктер мен қоғамдық қорлар кұруға;</p> <p> - қоршаған ортаны қорғау жөніндегі жиналыстарға, митингілерге, пикеттерге, шерулер мен демонстрацияларға, референдумдарға қатысуға;</p> <p> - қоршаған орта мәселелері бойынша мемлекеттік органдар мен ұйымдарға хаттар, шағымдар, арыздар мен ұсыныстар беруге және оларды қарауды талап етуге; </p> <p> - қоғамдық экологиялық сараптама өткізу туралы ұсыныс жасап, оған қатысуға;</p> <p> - [[кәсіпорын|кәсіпорындарды]], құрылыстар мен экологиялық жағынан зиянды өзге де объектілерді орналастыру, салу, қайта құру және пайдалануға беру туралы, сондай-ақ заңды және жеке тұлғалардың қоршаған орта мен адам денсаулығына теріс ықпал ететін шаруашылық қызметін шектеу, тоқтата тұру, тоқтату туралы шешімдердің әкімшілік немесе сот тәртібімен күшін жоюды талап етуге;</p> <p> - айыпты ұйымдарды, лауазымды [[адамдар]] мен азаматтарды жауапқа тарту туралы [[мәселе|мәселелер]] қоюға, қоршаған ортаны қорғау туралы заңдардың бұзылуы салдарынан өз денсаулығы мен мүлкіне келтірілген залалдың өтелуі туралы сотқа талап-арыз беруге;</p> <p> - заң актілері мен өзге де нормативтік құқықтық актілерде көзделген басқа да құқықтарын белгіленген тәртіппен іске асыруға құқығы бар.</p> <p> 3. Әрбір [[азамат]] қоршаған ортаны қорғауға және табиғи ресурстарға ұқыпты қарауға, коршаған ортаны қорғау туралы заңдарды орындауға, өзінің экологиялық білім деңгейін арттыруға және жеткіншек ұрпаққа экологиялық тәрбие беруге жәрдемдесуге міндетті.</p> <p> '''6-бап. Қоғамдық бірлестіктердің қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері''' </p> <p> 1. Қоғамдық бірлестіктердің қоршаған ортаны қорғау саласында өз қызметін жүзеге асыру кезінде:</p> <p> - өздерінің экологиялық бағдарламаларын әзірлеуге, бекітуге және насихаттауға, азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға, оларды ерікті негізде қоршаған ортаны қорғау саласында белсенді қызметке тартуға;</p> <p> - қоршаған ортаны қорғау мен сауықтыру, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мен молықтыру жөніндегі жұмыстарды орындатуға, экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды қоршаған орта объектілерін қорғауға, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру мен олардың қызметіне қатынасуға;</p> <p> - [[экологиялық тәрбие]] мен [[білім беру]] жөніндегі жұмыстарды, қоршаған ортаны корғау саласындағы ғылыми зерттеулерді белгіленген тәртіппен орындауға;</p> <p> - мемлекеттік экологиялық сараптама өткізуді талап етуге және қоғамдық экологиялық сараптама өткізуге;</p> <p> - қоршаған ортаны қорғау саласындағы қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға;</p> <p> - мемлекеттік органдар мен ұйымдардан қоршаған ортаның жай-күйі және оны сауықтыру жөніндегі шаралар туралы дер кезінде, толық және анық ақпарат алуға;</p> <p> - қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік органдармен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтасуға және өзара іс-қимыл жасауға, олармен келісімдер жасаса отырып, олар үшін шарттар бойынша заңдарда көзделген белгілі бір жұмыстарды орындатуға;</p> <p> - қоршаған ортаны қорғау жөніндегі заң жобаларын талқылауға қатысуға;</p> <p> - кәсіпорындарды, кұрылыстар мен экологиялық өзге де объектілерді орналастыру, салу, қайта құру және пайдалануға беру туралы, сондай-ақ заңды сол сияқты жеке тұлғалардың қоршаған орта мен адам денсаулығына теріс әсер ететін шаруашылық және өзге де қызметін шектеу, тоқтата тұру, тоқтату туралы шешімдердің әкімшілік немесе сот тәртібімен күшін жоюды талап етуге;</p> <p> - кінәлі ұйымдарды, лауазымды адамдар мен азаматтарды жауапқа тарту туралы мәселелер қоюға, қоршаған ортаны қорғау туралы заңдардың бұзылуы салдарынан азаматтардың денсаулығы мен мүлкіне келтірілген зиянды өтету туралы сотқа талап-арыз беруге;</p> <p> - өздерінің заңдарда және өзге де нормативтік құқықтық [[акті|актілерде]] көзделген басқа да құқықтарын белгіленген тәртіппен іске асыруға құқығы бар.</p> <p> 2. Қоғамдық бірлестіктер өздерінің қызметін қоршаған ортаны қорғау және қоғамдық бірлестіктер туралы заңдарга сәйкес жүзеге асыруға міндетті. </p> <p> <ref>Экология (оқулық) - Алматы, 2008 - ISBN 9965-32-223-6</ref> == Пайдаланған әдебиет == <references/> {{wikify}} [[Санат:Экология]] 29nm4x8qmq9u8zwzqzf6m2gdwmeqlmj 0 2121 7042 7041 2021-03-12T09:34:57Z 85.117.112.161 Қатені түзедім wikitext text/x-wiki Тоты құс түсті көбелек, Жаз сайларда гулемек. Бәйшешек солмақ,күйремек, Көбелек өлмек,сиремек 54aqwyckjmx5ostd3zdoc2s9q6jlo93 0 2122 4288 3857 2012-03-20T09:33:45Z Bolatbek 520 [[Абай өлеңдері/Адамның кейбір кездері]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Абай өлеңдері/Адамның кейбір кездері]] bf8o3zyltzw525nj63binomw2ttv6eh 0 2123 6562 6561 2019-08-30T06:50:55Z 2.76.244.82 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Буынсыз тілің..}}<poem> Буынсыз тілің, Буулы сөзің Әсерлі адам ұғылына. Кісінің сөзін Ұққыш-ақ өзің, Қисығын түзеп тұғырыға. Сезімпаз көңіл Жылы жүрек Таппадым деп түңілмес. бір тәуір дос Тым-ақ керек, Ойы мен тілі бөлінбес. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] mujrtb816udc8d2dzmjjjyswjztc27q 0 2124 8629 7027 2022-04-12T06:53:16Z 95.59.160.58 wikitext text/x-wiki Адамның кейбір кездері кездері Көңілде алаң басылса; Тәңірінің берген өнері Көк бұлттан ашылса. Сылдырлап өңкей келісім Тас бұлақтың суындай, Кірлеген жүрек өз ішін Тұра алмас әсте жуынбай. Тәңірінің күні жарқырап, Ұйқыдан көңіл ашар көз. Қуатты ойдан бас құрап, Еркеленіп шығар сөз. Сонда ақын белін буынып, Алды-артына қаранар. Дүние кірін жуынып, Көрініп ойға сөз салар. Қыранша қарап қырымға, Мұң мен зарды қолға алар. Кектеніп надан, зұлымға, Шиыршық атар, толғанар. Әділет пен ақылға Сынатып көрген-білгенін, Білдірсе алыс, жақынға Солардың сөйле дегенін. Ызалы жүрек, долы қол, Улы сия, ащы тіл Не жазып кетсе, жайы сол, Жек көрсеңдер, өзің біл. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] hi4qnttl9sw8f801rx8crarn0e0j8om 0 2125 4256 3862 2012-02-29T03:46:09Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Буынсыз тілің..]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Буынсыз тілің..]] gf3hg23hcmrchpi3ixjd14wlxpogi0b 0 2126 4262 3865 2012-02-29T03:46:39Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Тоты құс түсті көбелек...]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Тоты құс түсті көбелек...]] 7wxtinvtrhh8hzfcl9zjp9az6rtkzz7 0 2127 4440 4439 2012-04-17T17:50:13Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абай өлеңдері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралы... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Абыралыға}}<poem> Мен жасымнан көп көрдім Мұсылманды, кәпірді. Абыралыдай көрмедім Намаз білмес пақырды. Қираәтін<ref>Қираәт (арабша) — оқу, құран оқу.</ref> оқытып Көріп едім, шатылды. Ниет қыла білмейді, Не қылады нәпілді<ref>Нәпіл (арабша) — міндетті бес уақыт оқылатын намазға қосымша оқылатын намаз.</ref>. Намазшамның<ref>Намазшам (парсыша) — күн бата оқылатын намаз. Шам — кешкі, кеш.</ref> артынан Құржаң-құржаң етеді. Жер ұшық<ref>Жер ұшық — ауырған адамды күн батар алдында күн батысқа қаратып жерге жатқызып-тұрғызып ұшықтау.</ref> берген кісідей, Тоңқаңдай ма, не етеді. Нәпіл түгіл намазы — Бәрі желге кетеді. «Еннатайына кәлкәусар»<ref>«Еннатайына кәлкәусар» — шынында да құрметің, сыйың кәусар суындай.</ref>, Пашол дереу, күнәкар Аяғын ойлап айтқаны: «Әні-шаны күлаптар». Осы оқумен намаздың Қай жерінде сауап бар? Тегін ойлап байқасаң, Мұнда ми жоқ, құлақ бар. </poem>{{poem-off}} == Түсініктемелер == <references/> [[Санат:Абай өлеңдері]] 23dyl07c58viv3ku056l0gdz22vqv72 0 2129 8622 6956 2022-03-15T10:01:10Z 95.82.117.128 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Адасқанның алды - жол , арты - соқпақ}} <poem> Адасқанның алды – жол, арты – соқпақ, Оларға жол – арамның сөзін ұқпақ. Қас маңғаз, малға бөккен кісімсініп, Әсте жоқ кеселді істен биттей қорқпақ. Бір аршопке шапаны сондай шап-шақ, Мүшесінен буынып, басады алшақ. Қас алдына жымырып келемін деп, Ақ тымақтың құлағы салтақ-салтақ. Жаздыгүні ақ бөркі бүктелмейді-ақ, Қолында бір сабау бар, о дағы аппақ. Керегеге сабауды шаншып қойып, Бөркін іліп, қарайды жалтақ-жалтақ. Қу шалбар қулығына болған айғақ, Тізесін созғылайды қалталанса-ақ. Ұстаудағы кісідей мезгілі бар, Күні бойы шешініп, бір таяқ. Тірі жанға құрбы боп жап-жасында-ақ, Қалжыңдамақ, қасынбақ, ыржаңдамақ. Бет-аузын сөз сөйлерде жүз құбылтып, Қас кермек, мойын бұрмақ, қоразданбақ. Осындай сидаң жігіт елде мол-ақ, Бәрі де шаруаға келеді олақ. Сырын түзер біреу жоқ, сыртын түзеп, Бар өнері – қу борбай, сымпыс шолақ. Олардың жоқ ойында малын бақпақ, Адал еңбек, мал таппақ, жұртқа жақпақ. Жалғыз атын терлетіп, ел қыдырып, Сәлемдеспей, алыстан ыржаң қақпақ Арай,,,,,, </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] jwri0rohzbpshjyat0o83nrhp66wbej 0 2130 4443 4091 2012-04-17T17:50:27Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абай өлеңдері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралы... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Алла деген сөз жеңіл}} <poem> Алла деген сөз жеңіл, Аллаға ауыз қол емес. Ынталы жүрек, шын көңіл, Өзгесі хаққа жол емес. Дененің барша қуаты Өнерге салар бар күшін. Жүректің ақыл суаты, Махаббат қылса тәңірі үшін. Ақылға сыймас ол алла, Тағрипқа тілім қысқа аһ! Барлығына шүбәсіз, Неге мәужүт ол қуа. Ақыл мен хауас барлығын Білмейдүр, жүрек сезедүр. Мұтәкәллимин, мантикин Бекер босқа езедүр </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] neqygo7andkbcrbjwzaua9n1i9s3p09 0 2131 8480 8479 2021-11-15T07:37:35Z 2.76.235.55 wikitext text/x-wiki Алланың өзі де рас, сөзі де рас, Рас сөз ешуақытта жалған болмас. Көп кітап келді Алладан, оның төрті Алланы танытуға сөз айырмас. Аманту оқымаған кісі бар ма? Уәктубиһи дегенмен ісі бар ма? Алла өзгермес, адамзат күнде өзгерер, Жарлық берді ол сіздерге, сөзді ұғарға. Замана, шаруа, мінез күнде өзгерді, Оларға кез-кезімен нәби келді. Қағида шариғаты өзгерсе де, Тағриф алла еш жерде өзгермеді. Күллі махлұқ өзгерер, алла өзгермес, Әһлі кітап бұл сөзді бекер демес. Адам нәпсі, өзімшіл мінезбенен Бос сөзбенен қастаспай, түзу келмес. Махаббатпен жаратқан адамзатты, Сен де сүй ол алланы жаннан тәтті. Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп, Және хақ жолы осы деп әділетті. Осы үш сүю болады имани гүл, Иманның асылы үш деп сен тәхқиқ біл. Ойлан дағы, үшеуін таратып бақ, Басты байла жолына, малың түгіл. Дін де осы, шын ойласаң, тағат та осы, Екі дүние бұл тасдиқ- хақтың досы. Осыларды бұзатын және үш іс бар: Пайда, мақтан, әуесқой - онан шошы. Руза, намаз, зекет, хаж - талассыз іс, Жақсы болсаң, жақсы тұт бәрін тегіс. Бастапқы үшін бекітпей, соңғы төртті Қылғанменен татымды бермес жеміс. Бас жоғары жаралған, мойын төмен, Қарашы, дене біткен ретімен. Істің басы - ретін танымақтық, Иман білмес тағатты қабыл демен. Имамдар ғибадаттан сөз қозғаған, Хуснизән мен иманды білді ойлаған. Иманның тазалығын жақсы ұқтырмай, Сыртын қанша жуса да, іші оңбаған. Алла мінсіз әуелден, пайғамбар хақ, Му'мин болсаң, үйреніп, сен де ұқсап бақ. Құран рас, алланың сөзідүр ол, Тә'уилін білерлік ғылымың шақ. Алланың, пайғамбардың жолындамыз, Ынтамызды бұзбастық иманымыз. Пайда, мақтан, әуесқой - шайтан ісі, Кәні біздің нәпсіні тыйғанымыз? Мү'мин болсаң, әуелі иманды бол, Пендеге иман өзі ашады жол, Шын илан да, таза ойла бір имаңды, Мұнафиқ намаз қылмап па, мағлұм ғой ол. Алла ішінді айтқызбай біледі ойла, Пендесіне қастықпен кінә қойма. Распенен таласпа мү'мин болсаң, Ойла, айттым, адамдық атын жойма. lchwq7pt8g4t3zvx15ae4eg3vh3i7wf 0 2132 4445 4095 2012-04-17T17:50:36Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абай өлеңдері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралы... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Альбомға}} <poem> Сал демеймін сөзіме ықыласыңды, Қайғылы өлең еттім өз басымды. Көкірегім бар сырын өз әлінше, Көрінгенге көрсетпей, көп жасырды. Қол жазуды ермек ет, жатпа бекер, Бұл көңілсіз дүниеден көп жыл өтер. Өзі қысқа, өзі асау, тентек өмір Арттағыға бір белгі қойса нетер? Кім біледі, кез болса арттағылар Ойға салып оқыр да, сөзін сынар. Көзін салып, ойланып кейбір сөзін, «Рас ау» деп мағынасын о дағы ұғар. Кім білер, жабырқаңқы жазған сөзім Жібермей, көп тоқтатар оның көзін. Жолаушы жол үстінде тамаша еткен Сықылды өткен жанның бір күмбезін </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] j838379h6uzi4k49ef46uoz656f6xkl 0 2133 4446 4097 2012-04-17T17:50:40Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абай өлеңдері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралы... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Антпенен тарқайды}} <poem> Антпенен тарқайды, Жиылса кеңеске. Ор қазып байқайды Туа жау емеске. Анттасып алқайды1 Сен тентек демеске. Кім анттан шалқайды Амал жоқ жемеске. Аз адам шаршайды, Ебіне көнбеске. Бас ыңғай қайқайды, Амал жоқ өлмеске. Ел састы, аңқайды, Би тартты егеске. Жұрттағы мал жайды Ой қылар бермеске. Өсімге қол жайды, Тай алып серкешке. Алмаса ол тайды, Дап-дайын көрмеске. Кедей би жантайды Сауыр мен өркешке. Саумаққа ол байды, Кеңесер би кешке. Қайғы қып болмайды, Өкпелеп білмеске. Сүйтсе де оңбайды, Бұрынғы түсті еске. Пысықтар шалқайды, Таласып теңдеске. Қағысып шонтайды Өзімен жемдеске. Таласып тарқайды Ақшадан төрт-беске. Бірлікті шайқайды, Араз боп өнбеске </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] t52xkvquaxojafbjkt77ryns6frz9cr 0 2134 4447 4099 2012-04-17T17:50:43Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абай өлеңдері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралы... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Асқа, тойға баратұғын}} <poem> Асқа, тойға баратұғын, Жаны асығып, жас жігіт. Қолға кетті жауға бір күн, Тірі адамның ісі - үміт. Қозғады жау батыр ерді, Жауға сойқан салғалы. Қалыңдығы қала берді, Жатыр еді алғалы. Асықсаң да, шырағым, Саған деген құданың Жазылған қандай жарлығы, Есіткен жоқ қүлағың. Қалыңдық құшып, сүюге, Күйеуіне ынтызар. Келісімен тиюге, Дайындалған ойы бар. Көйлегін ақтан тіккіштеп, Күні-түні дем алмай, Бітіруге жүр күштеп, Асыққансып, тоқталмай. Сен асыққан екен деп, Алла әмірін өзгертпес. Айтқаның болар ма екен деп, Мен қорқамын, көз жетпес. Жара басты кеудені, Жаудан өлді ар үшін. Ескермей өзге дүниені, "Аһ!" деп өтті жар үшін. Жамандық тұрмас күттіріп, Ел есітті, қыз білді. Ақ көйлекті бітіріп, Кебінім деп киді, өлді... Қол жетпеген некені Сүйіп кеткен жан екен. Көзің неге жетеді, Қосылмақ онда бар ма екен? Шыны ғашық жар болса, Неге өлдім деп налымас. Онда екеуі кез келсе, Бірін бірі танымас </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] djne2cjo36zf78axh5c34jxwrra1vm7 0 2135 6882 6881 2020-12-08T12:59:42Z Nurtenge 2325 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Ата-анаға көз қуаныш}}<poem> Ата-анаға көз қуаныш - Алдына алған еркесі. Көкірегіне көп жұбаныш, Гүлденіп ой өлкесі. Еркелік кетті, Ер жетті, Не бітті? Оқытарсың молдаға оны, Үйретерсің әр нені. Медеу етіп ойы соны, Жаны тыныштық көрмеді. Жасында күтті, Дәме етті, Босқа өтті. Ата көңіл жанбаса бір, Артық өнер шықпаса. Ел танымай, үй танып құр, Шаруасын да ұқпаса - Үміті қайда? Соны ойла, Абайла! Сүйер ұлың болса, сен сүй, Сүйінерге жарар ол. Сүйкімі жоқ құр масыл би Сүйретіліп өтер сол. Табылмас қайла, Ойбайла - Не пайда? Зарланарсың, ойланарсың, Не болам деп енді мен. Құрбылардан қорланарсың, Тәңірі ісіне сен де көн. Қайғысыз пенде, Көрдің бе, Өміріңде? Тәңірі сорлы етсе пенде, Не бітірер құр жылап. Жігері жоқ ақылы кенде, Жамбасыңнан жат сүлап. Бір жаман мен бе, Дедің бе, Көңіліңде? </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] 2t7lpmupqwp1ub4dvn29lim91864qyi 0 2136 7059 6675 2021-04-25T18:20:04Z 2.75.31.166 Қатені түзедім. Сөз қате жазылған. wikitext text/x-wiki Ауру жүрек ақырын соғады жай, Шаршап қалған кеудемде тулай алмай. Кейде ыстық қан басып кетеді оны, Дөңбекшіген түндерде тынши алмай. Қараңғы саңырау қайғы ойды жеңген, Еркелік пен достықты ауру көрген. Ақылы жоқ, ары жоқ шуылдақты Күнде көріп, тұл бойы жиіркенген. Тірілтіп өткен күнді, тағы шөлдеп, Осы күнді күн демес қарғап, міндеп. Кейде тілеп бақпенен тағы тыныштық, Кейде қайғы, азапты тағы да іздеп. Кейде ойлайды жылауға қайғы зарын, Тынышсыз күнде ойлаған дерттің бәрін Кейде онысын жасырар жұрттан ұрлап, Кетірер деп мазақтап беттің арын.. Ауру жүрек ақырын соғады жай, Өз дертін тығып ішке, білдіре алмай Кейде ыстық тағы да қан басады, Кейде бір сәт тыншығар үн шығармай... ki0gf18m34rd33ritawu1v5g7px4npp 0 2137 4450 4169 2012-04-17T17:50:57Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абай өлеңдері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралы... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей?}}<poem> Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей? Тоқ тұра алмас дәмдіден дәмді іздемей. "Бір тойған - шала байлық" деген қазақ, Ет көрінсе, қайтеді күйсей бермей? Еңбек жоқ, харекет жоқ қазақ кедей, Тамақ аңдып қайтеді тентіремей? Ет пен қымыз сықылды ас жоқ дейді, Ол немене жоқтықтың әсері емей? Ет, қымыз тамақ болса әркімге арзан, Тәтті, дәмді іздер ең онан да әрман. Өз пұлыңмен халің жоқ күнде тояр, Құлдық ұрып асайсың асы бардан. Өз үйіңнен тоярға қолың қысқа, Ас берер ауыл іздеп жүрсің босқа. Бір жілік пен бір аяқ қымыз берген Дереу сені жұмсайды бір жұмысқа. Жалға жүр, жат жерге кет, мал тауып кел, Малың болса, сыйламай тұра алмас ел. Қаруыңның барында қайрат қылмай, Қаңғып өткен өмірдің бәрі де - жел. Тәуекелсіз, талапсыз мал табылмас, Еңбек қылмас еріншек адам болмас. Есек к...н жусаң да, мал тауып кел, Қолға жұқпас, еш адам кеміте алмас. Қулық, сұмдық, ұрлықпен мал жиылмас, Сұм нәпсің үйір болса, тез тыйылмас. Зиян шекпей қалмайсың ондай істен, Мал кетер, мазаң кетер, ар бұйырмас. Асаған, ұрттағанға ез жұбанар, Сенімді дәулет емес сен қуанар. Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас, Қардың суы сықылды тез суалар. Мінер атын, киімін ып-ықшам қыл, Сымбаттанып, сымпиып тамақ аңдып, Бұраңдап жылы жүзін асқа сатқан Антұрғанға қосылмай кетсін қаңғып. Күлдіргіштеу, күлкішіл, қалжыңға ұста, Кезеген ит тым-ақ көп біздің тұста. Өз үйінен жиреніп, қашып жүрген Антұрғанға қосылма қапылыста </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] p6web0gx8qymx77q4vv8fixa1go2s4i 0 2138 6858 6857 2020-10-19T03:01:46Z 2.132.237.157 wikitext text/x-wiki Білімдіден шыққансөз Білімдіден шыққан сөз, Талаптыға болсын кез. Нұрын, сырын көруге Көкрегінде болсын көз. Жүрегі - айна, көңігі - ояу, Сөз тыңдамас ол баяу. Өз өнері тұр таяу, Ұқпасын ба сөзді тез? Әблет басқан елерме, Сөзге жуық келер ме? Түзу сөзге сенер ме Түзелмесін білген ез? «Айтшы-айтшылап» жалынар, Ұққыш жансып шабынар. Ұқпай жатып жалығар , Ұйқылы-ояу бойкүйез. Жас баладай жеңсік қой, Байлаулы емес ақыл, ой, Ойлағаны - айт пен той, Ыржаң - қылжаң ит мінез. Сұлу қыз бен я батыр Болмаған соң, тәңрі алғыр , Шығып кетер, я қалғыр, Оған ақыл - арам без. [[Санат:Абай өлеңдері]] q1o3gdoxigc4fgl3i89meuwgivqam7p 0 2139 7569 4458 2021-09-07T16:23:47Z 5.34.78.52 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Білектей арқасында өрген бұрым}}<poem> Білектей арқасында өрген бұрым, Шолпысы сылдыр қағып жүрсе ақырын. Кәмшат бөрік, ақ тамақ, қара қасты, Сұлу қыздың көріп пе ең мұндай түрін? Аласы аз қара көзі айнадайын, Жүрекке ыстық тиіп салған сайын, Үлбіреген ақ етті, ашық жүзді, Тісі әдемі көріп пе ең қыздың жайын? Бұраң бел, бойы сұлу, кішкене аяқ, Болады осындай қыз некен-саяқ. Піскен алма секілді тәтті қызды Боламын да тұрамын көргендей-ақ. Егерде қолың тисе білегіне, Лүпілдеп қан соғады жүрегіңе. Бетіңді таяп барсаң тамағына, Шымырлап бу енеді денеңе </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] 6x04jpnpkz8r9z6frmqfxpumqykuvps 0 2140 7051 7050 2021-04-05T12:35:52Z 85.117.120.166 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық}}<poem> Бір дәурен кемді күнге -бозбалалық, Қартаймастай көрмелік, ойланалық. Жастықта көкірек зор, уайым жоқ, Дейміз бе ешнәрседен құр қалалық. Бар ойы - өлең айтып, ән салалық, Біреуді қалжың қылып қолға алалық. Қызды ауылға қырындап үйір болса - Көңіліне зор қуаныш бір бадалық. Демеңдер өнбес іске жұбаналық, Ақыл тапсақ, мал тапсақ, қуаналық. Қызды сүйсең, бірді-ақ сүй, таңдап тауып, Көрсе қызар, күнде асық - диуаналық. Жастықта бір күлгенің - бір қаралық, Күлкі баққан бір көрер бишаралық. Әуелі өнер ізделік қолдан келсе, Ең болмаса еңбекпен мал табалық. Той болса, тон киелік, жүр, баралық, Бірімізді біріміз аударалық. Ат арықтар, тон тозар, қадір кетер, Күлкіні онша күйлеп, шуламалық. Уайым - ер қорғаны, есі барлық, Қиыны бұл дүниенің - қолы тарлық. «Еһе-еһеге» елірме, бозбалалар, Бұл бес күндік бір майдан ер сынарлық. Салынба, қылсаң дағы сан құмарлық, Алдыңда уайым көп шошынарлық: Жарлылық, жалынышты жалтаң көздік, Сүйкімі, икемі жоқ шалдуарлық. Әсем салдық өлгенше кім қыларлық, Оған да мезгіл болар тоқталарлық. Ұрлық қылар, тентіреп тамақ асырар, Болмаған соң жұмыс қып мал табарлық. Басында әке айтпаса ақыл жарлық, Ағайын табылмаса ой саларлық, Қалжыңбассып өткізген қайран дәурен, Түбінде тартқызбай ма ол бір зарлық? Осы елде бозбала жоқ сөзді ұғарлық, Үзілмес үмітпенен бос қуардық. Әйтеуір ақсақалдар айтпады деп Жүрмесін деп аз ғана сөз шығардық </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] pjiqzwdvq6ql9aa8w9tksj77kc89w8p 0 2141 7063 7025 2021-05-04T02:34:08Z 2.135.144.82 wikitext text/x-wiki ты хан қолында}}<poem> Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында, Хан да жанын қияды қыз жолында. Алтын-күміс кигені, қамқа, торғын, Күтуші қыз келіншек жүр соңында. Деген сөз: « Бұқа буға, азбан дуға», Хан қарық боп түсіп жүр айғай-шуға. Етімді шал сипаған құрт жесін деп, Жартастан қыз құлапты терең суға. Сән салтанат жұбантпас жас жүректі, Кім де болса тұрғысын көксемек-ті. Мезгілі өткен дәуренді қуалаған, Не қылсын бір қартайған қу сүйекті. Кәрі, жас дәурені өзге тату емес, Епке көнер ет жүрек сату емес. Кімде-кім үлкен болса екі мүшел, Малға сатып алғанмен қатын емес. Есерлер жас қатынды тұтады екен, Жас қайғысын білдірмей жұтады екен. Ортасында бұлардың махаббат жок, Тұсап қойған қашырар бұқа ма екен? Бай қартайса, малына берер шылбыр, Мал өмірді жанғыртпас, құдай ұрғыр. Біреудің қызын алып малға сатып, Баяғыны іздеген қандай құрғыр? Қатыным қалай демес ақсақал бай, Сонымен дос боп жүрсің,япырым ай! Қу қатынның майысса, мәз боласың, Шайтанның шәкіртінің қылығын ай! Қартаң бай, қатты сақ бол, тілге көнсең, Мүйіз шығар қатынның тіліне ерсең. Тіпті оңбассың, өзіңе өзің мәз боп, Дастарқан мен қатынды мақтан көрсең. Кінәсіз бәйбішемен болады араз, Жастың көңілі жылымас, ол өзіне аз. Біріқурай, Бір жерге қосыла ма қыс пенен жаз? Үнем болмас құйрықты бұлаңдатқан, Сауырына шапақтап, сүйіп жатқан. Екі көңіл арасы жылшылық жер, Оны қайтып қосады ол ант атқан? </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері] 1sg9xliqpdvz8oh2xamogi4wy2x70i6 0 2142 6693 4462 2020-02-03T04:09:40Z 89.37.26.155 /* Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол */ wikitext text/x-wiki {{poem-on|Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол}}<poem> Біреудің кісісі өлсе, қаралы - ол, Қаза көрген жүрегі жаралы - ол, Көзінің жасын тыймай жылап жүріп, Зарланып неге әнге салады ол? Күйеу келтір, қыз ұзат, тойыңды қыл, Қыз таныстыр - қызыққа жұрт ыржаңшыл. Қынаменде, жар-жар мен беташар бар, Өлеңсіз солар қызық бола ма гүл? Бала туса, күзетер шілдехана, Олар да өлең айтар шулап жаңа. Бұрынғы жақсылардан өрнек қалған, Биде тақпақ, мақал бар, байқап қара. Туғанда дүние есігін ашады өлең, Өлеңмен жер қойнына кірер денең. Өмірдегі қызығың бәрі өлеңмен, Ойласаңшы бос қақпай елең-селең. Өлеңді айтпақ түгіл, ұға алмайсың, Айтсаң да үддасынан шыға алмайсың. Сен білмейді екен деп айтпасын ба, Неге мұнша сіресіп құп алмайсың? Өлең деген - әр сөздің ұнасымы, Сөз қосарлық, орайлы жарасымы. Сөзі тәтті, мағынасы түзу келсе, Оған кімнің ұнасар таласуы? Қарны тоқ қаса надан ұқпас сөзді, Сөзді ұғар, көкірегі болса көзді. Қадірін жақсы сөздің білер жанға Таппай айтпа оған да айтар кезді. Сый дәметпе, берсе алма еш адамнан, Нең кетеді жақсы өлең сөз айтқаннан? Сүйсінерлік адамды құрмет қыл, Аулақ бол әнін сатып нәрсе алғаннан. Көп топта сөз танырлық кісі де аз-ақ, Ондай жерде сөз айтып болма мазақ. Біреуі олай, біреуі бұлай қарап, Түгел сөзді тыңдауға жоқ қой қазақ. Шортанбай, Дулат пенен Бұқар жырау, Өлеңі бірі - жамау, бірі - құрау. Әттең дүние - ай, сөз таныр кісі болса, Кемшілігі әр жерде - ақ көрнеу тұр - ау. Мақсұтым - тіл ұстартып, өнер шашпақ, Наданның көзін қойып, көңілін ашпақ. Үлгі алсын деймін ойлы жас жігіттер, Думан - сауық ойда жоқ әуел баста - ақ </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] fy29ctjum5w1nuhurs02gwjdlcyrafm 0 2143 8494 7190 2021-12-20T08:53:49Z 95.82.119.144 Қатені түзедім wikitext text/x-wiki Базарға, қарап тұрсам, әркім барар, Іздегені не болса, сол табылар. Біреу астық алады, біреу - маржан, Әркімге бірдей нәрсе бермес базар. Әркімнің өзі іздеген нәрсесі бар, Сомалап ақшасына сонан алар. Біреу ұқпас бұл сөзді, біреу ұғар, Бағасын пайым қылмай аң-таң қалар. Сөзді ұғар осы күнде кісі бар ма? Демеймін жалпақ жұртқа бірдей жағар. Жазған соң жерде қалмас тесік моншақ, Біреуден біреу алып, елге тарар. Бір кісі емес жазғаным, жалпақ жұрт қой, Шамданбай ақ, шырақтар, ұқсаң жарар. «Ит маржанды не қылсын» деген сөз бар, Сәулесі бар жігіттер бір ойланар [[Санат:Абай өлеңдері]] r3erwtoxtfucqun9co9337jsuwpjtb8 0 2144 4452 4171 2012-04-17T17:51:04Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абай өлеңдері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралы... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Бай сейілді}}<poem> Бай сейілді, Бір пейілді Елде жақсы қалмады. Елдегі еркек, Босқа селтек Қағып, елін қармады. Жөнді, жөнсіз, Сөз теңеусіз, Бас пен аяқ бір қысап. Ұрысса орыс, Елге болыс, Үйден үрған итке ұсап. Өзі ұлыққа Қәдірі жоққа Қарамай, өз халқына Сөз қайырмай, Жөнді айырмай, Жұртқа шабар талпына. Танымадық, Жарымадық Жақсыға бір іргелі. Қолына алып, Пәле салып, Аңдығаны өз елі. Шашты барын, Берді малын Боларында жұртына. Еміреніспес, Енді піспес, Ұқсамас еш сыртына. Кетті бірлік, Сөнді ерлік, Енді кімге беттемек? Елің - ала, Отты шала, Тайса аяғың, кім көмбек? Өтті өмірім, Қайтты көңілім Бұл дүниенің ісіне. Жасы құрбы, Жаны тұрғы, Дос па деген кісіге. Ел керексіп, Сөзге емексіп, Не болады мақтаның? Пейілі шикі, Ақылы күйкі, Осы жұрт па тапқаның? </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] cfdn680l2naey60jlg8o15417p1bbi5 0 2145 6743 6742 2020-04-05T11:59:14Z Turkmen 2216 [[Special:Contributions/37.150.0.65|37.150.0.65]] ([[User talk:37.150.0.65|т]]) өңдемелерінен [[User:Bolatbek|Bolatbek]] соңғы нұсқасына қайтарды wikitext text/x-wiki {{poem-on|Байлар жүр жиған малын қорғалатып}}<poem> Байлар жүр жиған малын қорғалатып, Өз жүзін, онан беріп, алар сатып, Онан алып, тоқсаннан дәме қылып, Бұл жұртты қойған жоқ па құдай атып? Барып келсе Ертістің суын татып, Беріп келсе бір арыз бұтып-шатып, Елді алып, Еділді алып есіреді, Ісіп-кеуіп, қабарып келе жатып. Әрі-бері айналса аты арықтап, Шығынға белшесінен әбден батып. Сұм-сұрқия, қу, білгіш атанбаққа Құдай құмар қылыпты қалжыратып. Қорғаласа, қорықты деп қоймаған соң, Шаптырады қалаға бай да аңдытып. Күшті жықпақ, бай жеңбек әуел бастан, Қолға түсер сілесі әбден қатып. Жаны аяулы жақсыға қосамын деп, Әркім бір ит сақтап жүр ырылдатып. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] n81gt1qiw9bo4if8yy576vcae1bre5o 0 2146 6915 6912 2021-01-11T11:25:21Z 185.234.63.158 Қатені түзеді Авторлық құқықты сақтадым wikitext text/x-wiki Балалық өлді, білдің бе? Жігіттікке келдің бе? Жігіттік өтті, көрдің бе? Кәрілікке көндің бе? Кім біледі, сен кәпір, Баяндыдан сөндің бе, Баянсызға төндің бе? Әлде, айналып, кім білер, Боталы түйе секілді, Қорадан шықпай өлдің бе? b3zcq70qz0mqlg20lqzfrc02legxrkn 0 2147 5720 5621 2016-12-20T17:36:47Z 77.240.34.65 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Бақа мен өгіз (И. А. Крыловтан)}}<poem> Қарасаң, тым-ақ көп Көре алмас іші тар. Несі артық, бізден деп, Салыспақ жұрт та бар. Су ішкелі бір өгіз Барып еді бұлаққа. Бақалар қорқып, тарбақтап Қашып шықты әр жаққа. Бақаға өгіз таумен тең, Ұшып кетті зәресі. Мақтаншақтың, сен көрсең, Бақада екен төресі. Өз-өзінен бір бақа Күшенді де, бөртінді. Қарны үлкейді қампайып, Өгіздей болам деп ісінді. Қасындағы жолдасқа "Қарашы,- деді,- сен бізге! Қиын ба екен үлкею, Жеткем жоқ па өгізге?" "Ісіндің, кебіндің, Сонда да не пайда? Түрі жат өгіздің, Сен қайда, ол қайда?" Күшенді кеп кіжініп, Келгенінше шамасы, "Өстім ғой"- деп ісініп, Дейді: "енді бір қарашы!" Қарады да,- "Дәнеме Болған жоқ қой, қой!"- деді. Қызып алған антұрған Айтқан сөзге көнбеді. Ыңқыл қағып, тыпырлап, Күшенді де, бөртінді. Іш жарылды сытырлап. Мақтанам деп өзі өлді. Таласпа, жаным-ай, Қолыңнан келмеске. Боларсың бақадай, Көп түссең егеске </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] gbzuz4ek6ko3lcltwmp45ty57ukx48o 0 2148 6500 4456 2019-01-28T16:58:08Z 185.14.101.186 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Болды да партия}}<poem> Болды да партия, Ел іші жарылды. Әуремін мен тыя, Дауың мен шарынды. Құрбыдай хош тұттым Жасың мен кәрінді. Жоқтамай, ұмыттым, Ақыл мен нәріңді. Ортаға көп салдым Өзімде барымды. Япырым-ау, неңді алдым, Сау қоймай арымды? Ойымнан ой бөліп, Қозғадың тамырды. Көңілге тік келіп, Кетірдің сабырды. Өсекке салмаңдар Ойымды, жарымды. Өлшеуге алмаңдар, Ойым бек тарылды. Ұрыңнан асырдың Сұм тілді қарынды. Жасырдым, жасырдым, Енді айттым зарымды </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай өлеңдері]] s281sdulos9xijxe34qgglbqem7uyta 0 2149 3893 3891 2011-12-23T19:38:16Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Boltirik.jpg|thumb|right|Бөлтірік Әлменұлы|250px]] '''Бөлтірік Әлменұлы''' — қазақтың көрнекті шешені, биі, батыры. Бөлтірік Әлменұлы 1771 жылы қазіргі [[Жамбыл облысы|Жамбыл облысының]] [[Шу ауданы|Шу ауданындағы]] Шоқпар темір жол станциясы маңында дүниеге келген. Бала кезінен-ақ ақындық, шешендік сөз өнеріне бейім болған. Ел арасындағы тапқыр, ұтқыр сөздерді, тақпақ, терме, аңыз әңгімелерді жаттап, оны жастар арасында айтып, қызық думан құрған. Бөлтірік сонымен бірге мерген, саяткер, ат үстінен алдырмайтын шабандоз, батыр болған. Есейген шағында ел арасындағы жер, су, жесір дауына, жайлау, қыстау, еңбек жөніндегі талас-тартыстарға араласып, әділ де шешен төрелік айтқан. Сондықтан да халқы оны қалап, би сайлап алған. Зорлықшыл, қиянатшыл, барымташы, басбұзар, жалақор, алаяқтар Бөлтірік бидің қара қылды қақ жарған әділ билігінен беті қайтып, әшкереленіп отырған. Ондайлар Бөлтірік отырған жерден сескеніп аулақ жүрген. Бөлтірік шешен тек кана қазақтар арасында ғана емес, қырғыз, өзбектерге де белгілі, беделді шешен болған. Не бір төрелер, бектер, бай, манаптар оның өткір сөзінен, бетің бар, жүзің бар демей тіке айтатын жөн-жосықты билік-шешімінен аяғын тартқан. Бөлтірік шешен 1854 жылы дүниеден қайтқан. Оның үрім-бұтақтары Жамбыл, [[Шымкент]], [[Алматы облысы|Алматы облыстарының]] қалалары мен далаларыңда еңбек етеді. ==Шыққан тегі== Бөлтіріктің шыққан тегі [[Ұлы жүз]] — [[Ысты]]. Шежіре дерегі бойынша Ыстыдан өрбіген бір ата Ойықтан Қызылқұрт, Зорбай (Ауызүсіген), Орбай (Көкшекөз), Сәтек туған. Осы төрт бұтақтың Зорбайынан Бәйгелді, одан Қосай, одан Малай, одан Сүйіндік, одан Өтеген, одан Сабдалы, одан Әлмен, одан Бөлтірік туады. Бөлтіріктің нағашысы — әйгілі Қараменде би. Ақындық, шешендік өнері ерте танылып, төңірегін әділдік-тапқырлығымен тәнті еткен Бөлтірік ел ішінің дау-шарына көп араласқан, өз ортасының ісілікті, жарастықты болуына айрықша ықпал еткен. Оның абырой беделі ауыл арасымен шектелмей, ел қамы мен халық тағдырына қатысты істерде де еленіп-ескеріліп отырған. Ол Кенесары бастаған ұлт-азаттық қозғалысына қатысып, сөзімен де, ісімен де танылған. Сондай-ақ, Бөлтірік өз тұсындағы [[Балпық би]], [[андас]] [[Құтым би]], [[мырза]] [[Жайнақ би]], [[сары үйсін]] [[Сары би]], [[ботпай]] [[Сыпатай би]], [[Байсерке би]], [[албан]] [[Малай би]], [[суан]] [[Қожбанбет би]], [[шапырашты]] [[Сұраншы би]], [[қасқарау]] [[Ноғайбай би]], [[тобықты]] [[Құнанбай]] мырза, сондай-ақ, [[Сұраншы батыр]], [[Сыпатай батыр]], [[Тезек]] төре сияқты игі жақсылармен тізе түйістіріп, бастас болып, ел ісіне бел шеше араласқан. Айтқан сөзі жерге түспеген аға сұлтан Тезек төре айтыпты дейді: "Мен екі ақын, бір шешенді көрдім: бірі — жалайыр Бақтыбай, біреуі — қызыл екей [[Сүйінбай]], үшіншісі — Бөлтірік шешен. Атам — [[Абылай]], әкем — Әділ, өзім Тезек едім. Он сегіз мың ғаламды жарылқап, қорғауға күшім жетуші еді, осы үшеуінен біржола сағым сынды". Сондай-ақ, "''Ақын деп Шөжені айт, шешен деп Бөлтірікті айт, батыр деп Сыпатайды айт''", — деген сөзді әйгілі Ноғайбай би айтыпты дейді. Бөлтірік шешен туралы [[Байтұрсынұлы, Ахмет|А.Байтұрсынов]], [[Көпейұлы, Мәшһүр Жүсіп|М.Ж.Көпеев]], [[Сәкен Сейфуллин|С.Сейфуллин]], [[Әзірбаев, Кенен|К.Әзірбаев]], [[Зейнолла Қабдол|З.Қабдолов]], Ж.Дөдебаев еңбектерінде толымды мағлұматтар кездеседі.<ref> Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2 </ref><ref>Даланың дара ділмарлары.-Алматы: ЖШС "Қазакстан" баспа үйі", 2001, - 592 бет. ISBN 5-7667-5647</ref> ==Ел арасындағы сөздер== Бүгінде ел аузында "Бөлтірік айтыпты" деген шешендік кесімді сөздер көп. Ондай сөздер басқа халықтарға да таралып кеткен. Қырғыз Бәйтік манапты тізе бүктіргені, Тезек төреге, Барақ, Диханбай, Сыпатай батырларға айтқаны, Құнанбай аға Сұлтанды сөзден сүріндіргені, тағы сондай көптеген шешен сөздері бар. Олардың бірқатары баспа бетінде жарияланып та жүр. Халық ақындары Кенен Әзірбаевтың "Аңыздар сыры" (1969), Балтағұл Бигелдиевтың "Балқаш" (1970) жинақтарында, Шона Смаханұлының "Жалын" журналында (№ 3,1969) Бөлтіріктің ақындығы, шешендігі, батырлығы туралы әңгіме, аңыз, өлең-жырлар жарияланған. Оның мұралары жиналып "Бөлтірік шешен" (1994) деген атпен жеке кітап болып басылып шықты. ===1=== Әке-шешеден жастай айрылған Бөлтірік бала бұғанасы қатпай байлардың қозысын бағып, отын тасып, күлін шығарып, күнін көріп жүреді. Ішсе тамаққа, кисе киімге жарымайды. Бір күні жанашыр ауылдасы: :- Әй, Бөлтірік, сегізге келдің сергелденде жүрсің. Жаным ашып айтамын, сонау Балқаш деген жерде бай нағашың бар. Соның саясын паналап ер жеткенің дұрыс қой деймін, - дейді. Бөлтірікке ой түседі. "Бұл жерде жаны ашитын адамым жоқ, маңдайымнан сипайтын қол жоқ. Одан да түбі бір нағашымды паналағаным дұрыс болар. Етіне тояйын, тайына мінейін, киімімді бүтіндейін" деген шешімге келеді. Көп ұзамай сол жаққа баратын керуенге ілесіп, нағашысының ауылына келіп жетеді. Бөлтірікті көрген нағашысы қуанып: :- Жиенжан, жақсы келдің ғой, не істерімді білмей отыр едім. Қолыңа шыбық ұстап, қозыға шық, - деп мал соңына салып қояды. Мұнда да ішсе тамаққа, кисе киімге жарымайды. Бір күні Қоңырбай төңірегіндегі өзі теңдес байларды қонақка шақырады. Бөлтірік бұған қатты қуанады. Іштей "етке" тоятын болдым, етке тоймасам да сүйек, сорпа тиетін шығар деп ойлайды. Байлар табақтағы сүйекті бір-бірден ұстап мүжи бастайды. Босағада отырған Бөлтірік балаға көз қырын да салмайды. Осы кезде үй сыртына бір топ атты адам келіп тоқтайды, ат дабырын естіген нағашысы Бөлтірікке: :- Әй, сүмелек, мына келген кімдер екен көріп кел - дейді. Бөлтірік тысқа шықса, бастарына сәлде ораған бес молда екен. Баланы көрген бір ересектеуі: :- Үйде кім бар? - дейді. Сонда Бөлтірік жұлып алғандай: :- Үйде өңшең иттер отыр, - дейді де ішке енеді. Нағашысы Бөлтірікке қарап: :- Келген кімдер екен? - дейді. Бөлтірік бәріне естірте: :- Бес қатын келіп тұр, - дейді. Отырғандар бір-біріне таңдана қарасып; :- Еркек үстіне келетін қандай қатындар? :- Біздің тоқалдарымыз болмасын! :- Аттарынан түсіріп, үйге кіргіз! - деп бұйырады нағашысы. Бұл кезде Бөлтірік бес молданы бастап үйге кіргізгенде, бәрі таңданып балаға қарайды. Бірақ, ештеңе айта алмай, қызарақтап күлгенсіп бір-бірімен сәлемдеседі. Молдаларды отырғызып болған соң, босағадағы отырған Бөлтірікке нағашысы одырая қарап: :- Әй, бала сомадай болып отыра бермей, қонақтарға қой әкеп сой, Молдалардан бата сұрауды ұмытпа! - деп зекиді. Бөлтірік қойдың ішінен бір қара қошқарды ұстап алып келеді де, есіктін жабығын көтеріп: :- Ал, молдалар, бата қылыңыздар? - дейді. Нағашысы қошқарды көріп; :- Әй, иттің баласы, саған бірдеңе көрінген бе, семіз ісектер тұрғанда, қошқар әкелгенің қалай? - деп қолындағы қамшысын кетереді. Сонда Бөлтірік нағашысына тіке қарап: :- Ұрсаңыз ұрыңыз, таяқ еттен өтеді, сөз сүйектен өтеді. Иттің баласы болсам сізден аулақ кетпегенім ғой! Бұл - бір. Екіншіден, адам қожасы - қожа, қой қожасы - қошқар. Бұл қожа-молдаларта қошқар сойған лайық. Оның несіне намыстандыңыз нағашы? - дейді. Отырған жұрт сасып қалады. Сонда әлгінде келгендердің ішінен жасы үлкен біреуі тұрып; :- Баланың сөзі дұрыс, соя берсін, аллаһау-акбар! - дейді. Нағашысы Бөлтіріктің соңынан шытынай қарап: :- Кешіріңіздер, молдекелер, мына қу жетімге бір нәрсе көрінген шығар. Сіздерді әлгінде "қатындар" деп айтты бұл жетім, - деп күйінеді. Сонда қожалардың бірі: :- Біз де "үйде кім бар" деп едік, "өңшең иттер отыр", - деп жауап берді. Сонда бұл балаға сүйек те тимегені ғой. Бізді қатын десе басымыздағы сәлдеміз шығар. Бұл баланың тілегін орындап, ауылына тезірек қайтарған жөн болар түбі деген екен. ===2=== Бірде Бөлтірікке нағашысы: :- Балам, өрістегі атты алып келші? - деді. Бөлтірік қолына жүген ұстап, үйден шықты. Өрісті шарлап, атты кешке дейін іздеп таппады. Шөлдеп-шөліркеп, ымырт үйіріле Күзербай деген байдың үйіне жетті. "Сорпа-су ішеміз бе" деп байдың үйін торуылдайтындар да аз емес екен. Бөлтірік келгенде жалаңаяқ, жалаң бас еріндері тобарсып жарылған екі кедей отырады. Біреуі түйе қарағган, біреуі ат қараған болып екі желеу, бір сылтаумен тамақтарын тойғызбақ қой баяғы. Келімсектерге көже құйып беретін бай үйінің әдеті екен. Күбіде бидай көже ашып тұр. Байдың тоқалы пісіп-пісіп жібереді де дәу табаққа құйып, үшеуінің ортасына қоя салады. Үш кісіге бір қасық. Үшеуі кезектесіп ішуге кіріседі. Көженің суы көптеу, қоюы аздау екен. Қарны ашқан бейшаралар қоюын ішкісі келеді. Бірақ қоюдың қолға түсуі қиын, қасыққа ілінбеді. Қасындағы екеуінің жасы үлкен әрі әккі ку екен. Көжені қасықпен қозғап жіберіп, қоюы көрініп қалғанда, лып етіп іліп әкетеді. Кенет Бөлтірік орнынан атып түрегеліп, басындагы тымағын, былай лақтырып тастады, қолындағы жүгенін алып жерге бір-ақ ұрды. Үстіндегі шекпенді, аяғындағы етікті шешті. Енді болмаса одан әрі шешіне бермек түрін көрген бай: :- Әй, балам, мұнша неге мазан кетті тыпырлап, неге шешіндің? - дейді. :- Ата, мына көженің қоюы маған ұстатпайды. Соны сүңгіп алып шығайын деп едім. Шешінгенім сол... :- Тоқта, балам! - деп Күзербай қарт оң қолын көтерді. :- Балам, кімнің баласы едің? :- Әлменнің баласымын. :- Атың, кім, балам? :- Атым Бөлтірік. Бай бір жігітіне әмір етті. :- Өрістен тездетіп бір қой әкел. - Бай дереу ауыл ақсақалдарын шақырып алды. Мал да әкелінді. :- Балам, ана қойдың мойнынан ұста, батамды беремін. :- ''Айтқаның әділ болсын,'' :'' Тілегің қабыл болсын.'' :'' Жортқанда жолың болсын,'' :'' Қызырәликсалам шылауыңда болсын.'' :'' Дұшпаныңа киелі бол,'' :'' Халқыңа иелі бол.'' :'' Өзіңе өмір берсін,'' :'' Айтқан сөзің әрдайым,'' :'' Осылай жүйелі болсын, әумин! -'' деп батасын берген екен. ===3=== Бөлтіріктің шешендігімен аты жаңа шыға бастаған кезі болса керек. Бірде Арқаның атақты шешені Бердіқұл бимен сұхбаттасуға ниеті ауады. Бірақ, ауыздыға сөз бермеген Орта жүздің шешенінен жас Бөлтірік сырттай сескене беріпті. Бір күні өзін-өзі қайрап: :- Бердіқұлдан мен неменеге сескенем. Жеңілсем мені бала дейді ғой, жеңсем дана дейді ғой, тәуекел барайын, - деп атақты шешеннің алдына барған екен. :- Батаңызды алғалы, ақылыңызды тыңдағалы келдім, - дегенде Бердікұл Бөлтірікке: :- Шырағым, жасың кіші болғанымен, жолың үлкен ғой. Батаны сен қайта маған бер. Мен саған бір ғана сауал қояйын. Сөз мәнісін білмеген қалай болады? - депті. Бөлтірік жұлып алғандай: :''Сөз мәнісін білмеген,'' :''Ел мәнісін білмейді.'' :''Ел мәнісін білмеген,'' :''Жер мәнісін білмейді.'' :''Жер мәнісін білмеген,'' :''Ер мәнісін білмейді.'' :''Ер мәнісін білмеген,'' :''Бар мәнісін білмейді.'' :''Бар мәнісін білмеген,'' :''Мал мәнісін білмейді.'' :''Мал мәнісін білмеген,'' :''Ал мәнісін білмейді.'' :''Ал мәнісін білмеген,'' :''Бер мәнісін білмейді.'' :''Бер мәнісін білмеген,'' :''Не мәнісін біледі? –'' депті. Сонда Бердікұл: :- Болды, әкем, болды, - деп, ризалығын танытыпты. Сонан соң Бөлтірікті "Төле би атаңдай үш жүздің шешені болар ма екенсің", - деп жоғары бағалап, батасын беріпті ол. ===4=== Бөлтіріктің нағашысы атақты Қараменде деген кісі екен. Бөлтірік он сегіз жасында біраз күн аунап-қунап қайтуға нағашысының ауылына келеді. Амандасып, жай сұрасып болған соң, Қараменде жиеніне: :- Балам, кырық жігітпен келіп, неге қырық ат мініп қайтпадың? Жалғыз келгенің қалай? - деп сұрапты. :- Жалғыз аттың пайдасы көп, жалғыз жігіттің айласы көп,- деген емес пе ілгергілер. Жалғыз келсем, өзіме өзімнің сенгенім-дағы, алмасам да осы айтқан сөзің бергенің-дағы, - деп жауап береді Бөлтірік. Нағашысы Бөлтірікті жас демей, үлкен сый-құрмет көрсетіп, қалағанын беріп, көңілін тауып қайтарады. Жиені аттанып кеткен соң, Қараменде "Жақсы сөйлесе, аузынан гүл төгілер. Бұл бір аузынан гүл төгіліп тұрған, көзінен от төгіліп тұрған өрен екен. Келешекте үш жүзде мұнан озар адам болмас, баланы шығарып салайын" деп ойлап, сәскелік жерден оны қуып жетеді. Жиенін сөйтіп түстік жерге дейін шығарып салған қарт би: :- Қош, жалғыз! Малға кенде болсаң да, басқа кенде болмассың! - деп қош айтысады. Сонда Бөлтірік: :- Нағашы неге жалғыз дедіңіз, бірге туғандарым бар ғой, - дегенде, Қараменде: :''- Е, қарағым, хан Бөлтірік,'' :''Үш жүзде теңдесі жоқ жан Бөлтірік.'' :''Сондықтан да атадым жалғызым деп,'' :''Сендей боп туа бермес сан Бөлтірік, -'' деген екен. ===5=== Бөлтірік кедейліктен үйлене алмай жүреді. Балқаш жақтағы нағашысына барғанда әуелі қозы, қой, бірер жылдан соң жылқы бағады. Ол ат үстінде ойнайтын әбжіл, мықты жігіт боп ер жетеді. Бұл өңірдегі палуан деген одан жығылады. Додапаз деген оған ілесе алмайды. Ақын біткен онымен айтысып жеңе алмайтын болады. Өзі көрікті, келбетті, насат, үнемі тауып сөйлепті. Бөлтірікке бозбала, әсіресе қыз келіншектер үйірсек болады. Бірде бие сауын кезінде құлын ағытып, салып тұрған Бөлтірік жеңгесімен сырласады. :- Шырайлым, еліңді сағындың ба? :- Иә, сағындым. :- Неге еліңе қайтпай жүрсің? :- Жалғыз келіп ем, екеу болып қайтсам деймін. :- Е, е бәсе ішім сезеді-ау, біздің еркежанға көңілің ауған екен ғой. :- Иә, жеңеше, өзің ептестірсең деймін. :- Нағашыңнан таяқ жеп жүрмейік. :- Оның есебін өзім табамын. :- Әуелі еркежанды көндір, екеумізді кездестір, уәде байласайын. Біз аттанатын түні нағашым ауылда болмасын. Өзің сылтауратып оны төркініңе ертіп кет. Сонда біздің қашқанымызды сенен көрмейді. Бөлтірік байдың тоқалына осылай ақыл береді. Жеңгесі оның ақылын бұлжытпай орындайды. Сонымен Бөлтірік өзінің сүйген қызын бір түнде алып қашады. Екеуі екі атпен түнделетіп жүріп отырып, Қосащыдагы ауылдың тұсына жетеді. :- Ассалаумағалейкум, ата, жол болсын. Қайда көшіп барасыз? - дейді. Қасқая қарап, аталап, сәлем берген баланы елеп, Шоң тоқтап жөнін айтады. Сонда бала: :''- Е, мұнан барсаң барасың,'' :'' Бағаналы Бабырға.'' :'' Өзіне жейтін бас болса,'' :'' Сыбағаңа тартылар.'' :'' Бір сындырғы қабырға,'' :'' Ат пен жігітің сай болса,'' :'' Барымтасына жарарсың.'' :'' Қызың сұлу, тазың алғыр болса,'' :'' Бозбаласына жағарсың.'' :'' Ел көшкенде, сен түндігіңе қарарсың.'' :'' Мұндағы Торайғыр, Шоң деген,'' :'' Аттан бір айырылып каларсың,'' - дейді. Шоң ойланып тұрып қалады. "Не істейміз?" - деп соңына ерген ел жақсыларынан сұрайды. :- Е, не істеуші ек, алға тартамыз да. Елдің бүкіл жақсысы мен жайсаңы жалынғанда тоқтамағанда, енді бір қаршадай бала айтты деп жолдан қайту ұят емес пе? - дейді. :- Жоқ, олар осы баланың сөзін тауып айтса қайда қалыпты. Мен кімнен жеңілсем, соны мойындаймын, көштің бетін елге бұрыңдар, - деп Шоң райдан қайтқандығын білдірген көрінеді. :- Алда, ерім-ай, енді қайтсін. Дұрыс-ақ-ау. Шоңның шоңдығын танытар мінез ғой бұл, - депті қасындағы кісілер. ===6=== Нұрбай батыр сөзге де шебер адам екен. Бір күні біраз мал жоғалып, түн қатып іздеп жүріп, таңертең ерте жұрт тұрмай бір ауылға келеді. Қотанның шетінде тұрған бір адамға келсе Шоң екен. Амандасқаннан кейін, Шоң: :- Уа, кімсің? - дейді. :- Кереймін, - дейді Нұрбай. :- Керей болсаң атын кім? :- Атым Нұрбай. :- Нұрбай қарақшы сен бе едің? :- Сіздің ел қандай кісіні қарақшы дейтінін қайдан білейін, біздің ел қотанның шетінде қалқайып жалғыз тұрғанды қарақшы дейтін еді, - дейді Нұрбай батыр. :- Жол болсын, неғып жүрсің? - дейді Шоң. :- Он бес шамалы жылқы алдырып, соны іздеп жүрмін. :- Сенің атың Нұрбай болса, бүгін алдырған жылқың он бес болса, ертең отыз болар, - дейді Шоң. :- Бәрекелді өзім де сізді анығын айтар деп едім. Әділін айттыңыз, - дейді Нұрбай. :- Қалжынға түсінбейсің бе, - дейді Шоң. Нұрбай: :- "Ұлы би қалжың болмас, әділ би мылжың болмас" деген сөз бар. Әділ би болсаң малымды қайтар. Шоң би олардың малын қайтарып береді. Бұл Мәнеке байдың ауылы еді. Жылқы қарап жүрген байдың екі жігіті олардың ізін кесіп, соңына түседі. Ауыл сыртындағы өзеннен өте бергенде, әлгі екі жылқышы оларды ұстап алып, Мәнеке байға алып барады: :- Мына бір екі жігітті ұстап алдық. Жылқыны ұрлап жүрген осылар. Бізге жөнін айтпайды. Мына біреуінің қолы темірдей екен, әліміз келмеді. Өзіңіз сөйлесіп көріңізші? Мәнеке бай бұл екеуінің тегін емес екенін сезеді де: :- Аттан түсіп, сусын ішіңдер, - дейді. Екеуі аттарынан түсіп, үйге кіреді. Бөлтірік қасындағы сусар бөрікті, кемер белдікті сұлу "жігітке" қарап: :- Бұл да өз ауылымыз. Енді жігіт боп шіренбей-ақ қой. Шешініп отыр,- дейді. Қыз үстіндегі еркек киімдерін шешіп тастап, сырлы тегендегі сары қымызды өзі сапырып, отырғандарға кесе жағалатады. Сонда барып Бөлтіріктің қалыңдығын еркекше киіндіріп алып қашқанын біледі олар. Бөлтірік әңгіме дүкенін қыздырады. Бірде термелеп, бірде пернелеп талай әңгіме басын қайырады. Таныса келе Мәнеке бай: :- Ыстыда Бөлтірік деген шешен бала бар деуші еді. Сен сол екенсің ғой, - деп мал сойып күтіп ертеңіне аттандырыпты. Міне, Бөлтірік осылай үйленген екен дейді ел. ===7=== Күндердің күнінде елдің шығыс жақ шетіне келіп ту тігіп, бес жүз қолмен найманның [[Барақ батыр|Барақ батыры]] Жалайыр еліне жаушы жібереді. Айтқаны мынау екен: "Жалайыр елі арманда қалдық демесін. Маған қарсы шыға ма, немесе айтқаныма көніп, айдауыма жүре ме, соның хабарын тез берсін". Бұл суық хабарға ел сасады. Сол уақытта жас бала Бөлтірік Балпық атасынан: "Мен барайын", - деп рұқсат алып, торы төбел құнанына мініп, тоқтамай барып Барақ батырға сәлем береді. Мұны көрген Барақ батыр ойға қалады. "Өзі жас бала, біз елге жау болып келіп жатырмыз. Ал бұл бала қорқуды білетін емес, жайраңдап жүрісі мынау", - деп ойлайды да, сынамақ болып. :- Қарағым, көңілің ояу, етің тірі бала екенсің, мына жатқан менің қолыма көзің тоя ма? - дейді демалып жатқан қалың қолын көрсетіп. Бала Бөлтірік саспай: :- Батыр аға, қолыңызға көзім тойғанмен, көңілім тоймай тұр, - депті. Сонда батыр балаға қарап: :- Көңілің қалайша тоймай тұр? - дейді қайран қалып. :- Көңілім тоймай тұрған себебі - біріншіден, мына жатқан сіздің қалың қол "Сәмен ұранды" - Сыпатай, Андас, Тойшыбек, Бәйсейіт батырдың, немесе "Қарасай ұранды" Кәшке, Қараш, Сұраншы, Саурық батырлардың ауылының сыртында ту тігіп жатуға лайық қол ғой. Ал, ұрғанда қолыңның қышуы қанбайтын, асасаң аузың толмайтын, он екі үй Жалайырдың ауыл сыртына келіп ту тігіп: "Шық бері!" деп қаһар төгуіңізді, үш жүздің баласына атағыңыз белгілі, батыр ата, сізге лайық көрмей тұрмын, - депті Бөлтірік. Сонда Барақ батыр ойланып тұрып-тұрып: :- Сойылмен ұрып жыққаннан, сөзбен ұрып жыққан қатты болады екен. Мына бала бізді сөзбен ұрып жықты ғой. Жығылғанымызды білмесек, бізде адамдық қасиет қала ма? - деп қолын бастап, еліне кері қайтып кеткен екен. Содан бастап Бөлтіріктің шешендік даңқы үш жүздің баласына жайылған екен дейді. ===8=== Бөлтірік шешен бір жазда [[Тезек Төре|Тезек төреге]] барады. Бөлтіріктің шешен, ділмәр әрі батыр екенін сыртынан есітіп жүрген Тезек оны бар ықыласымен сыйлап, әңгіме жырын тыңдайды. Бір жағынан әрқилы сөзге салып сынайды. Дәм, тағамды тартына алып отырған Бөлтірікке Тезек төре: :- Алып отырыңыз, Бөлтеке, қазы-қартаға мәнісіңіз жоқ қой, - дейті. Сонда Бөлтірік: :- Төрем, сіздің үйдің қай дәмін татып қарасам да, бәрінен елдің көз жасының соры шығады. Мұндай ас бізге жақпайды, - депті. Тезек төре әңгіменің бетін басқа жаққа бұрмақ болып: :- Бөлтеке, Ысты елі қанша түтін болады? - десе, ол кідірместен. :- Алты аталы алты мың ауыл Ысты, ат төбеліндей алпыс үйлі төреден аз емес шығар, - депті. Тезек төре үндемей отырыпты да тағы да бірде: :- Бөлтірігім, анау кермеде тұрған атымды сынап көрші? - дейді. Бөлтірік барып, атты ары-бері қарайды да: :- Бұл ат өз жылқыңыздың тұқымынан емес қой. Қайдан келген жануар өзі? Жаманбай-Таздар ауылының жылқылары ылғи осындай құлан мойын, қара көк болушы еді, - деп қояды. Бөлтіріктің мұнысы ана бір жылы Тезек төренің сол елден бір үйір жылқы айдатып алғанын еске салу болатын. Шыдамы таусылған төре: :- Оны қозғамаңыз, ол әлдеқашан бітісіп, сіңісіп кеткен жылқы, - деп сипақтапты. Тезек төре тағы да: :- Енді анау босағада жатқан тазыма не айтасыз?, - дейді. Бөлтірік: :- Тазыңыз құмайы, жүйрік-ақ екен, дегенмен бір жаман әдеті бар екен. Ит иесіне тартады деген емес пе, әр үйден ет ұрлап жей ме қалай, көз қарасы соны айтып тұр дегенде, уәжден ұтыла берген Тезек: :- Апыр-ай, басымның ауырып тұрғаны, - деп сылтауратады. Сонда Бөлтірік: :- Алла сақтай гөр, төре баласы мен түйе ботасы басы қисайса мал болмаушы еді, - дегенде, Тезек төре Бөлтіріктің төтеннен сөз тапқырлығына тәнті болып: :- Шіркін-ай, қазақтан да сендей уәж тапқыш шешен туа береді екен-ау!- депті Тезек төре сақалды кісі екен. Ол кейде тіс шұқитын сақалының арасына қыстырып отырады екен. Осыны отырғандарға жұмбактап: :- Анау тұрған тау, тау етегі бау, сол бау ішінде бір ұры тығылып жатыр. Оны қанша кісі барса ұстап әкеледі? - дейді. Игі жақсылар әрі ойланып, бері ойланып таба алмай отырғанда, Бөлтірік шешен кіріп келеді де, Тезек төреге: :- Әлгі жұмбағыңызды қайта айтып жіберіңізші? — дейді. Тезек жұмбағын қайта айтады. Сонда Бөлтірік кідірместен: :- Тау дегеніңіз – басыңыз, тау етегіндегі бау – сақалыңыз болады. Ал жасырынып жатқан жалғыз ұры – тіс шұқитыныңыз ғой. Мынау бес кісі барса, оны ұстап әкеледі, - деп бес саусағын көрсетіпті. ===9=== Бөлтірік әрдайым қалай болса солай киініп жүре беретін адам екен. Көздері әбден үйреніп кеткендіктен, ауыл адамдары бұған пәлендей мән бермейді. Тек бірде көрші ауылдан келген көлденең кісі: :- Апырай, ақсақал, жеңіңіз жалбырап тұр екен. Түймелеріңіздің біреуі ғана қалыпты, әйеліңіз жоқ па еді? - дейді. :- Әй, шырақ-ай? Әйелі болғыр менде жоқ, тек балаларымның шешесі ғана бар ғой, - деп жауап беріпті. ===10=== Бөлтірік қырғыздың бір манабымен әзілдесіп, сөз қақтығыстырады. Манап: :- Бөлтірік асығып киінгенсің бе, киімдеріңнің бірі ұзын, бірі қысқа ғой? - дейді. Сонда Бөлтірік: :- Хан-екем, ұл өскен соң ұл киінді, қыз өскен соң қыз киінді. Енді олармен жарысайын ба? Ұзын болса ұлымдікі, қысқа болса қызымдікі. Ұл-қызым жоқ болса, бір басыма киім табылмас па еді? - деп манаптың қу бас екенін аңғартыпты. ===11=== Малы ұрланғандар әуелі Бөлтірікке барады екен. Бөлтірік олардын сөзін, дәлелін тыңдап отырып, "түйеңді пәленшенің ауылындағы түгенше ұры алыпты", "жылқыңды ана ауылдың жылқышысы қосып айдап кетіпті" деп айтса, олар сол ауылға барып жоғалған малын тауып ала беріпті. Содан Бөлтірік: "Көріпкел әулие", "Тапқыр ата" аталып кетеді, Адамдары оны сол үшін құрметтеп, сыйлап жақсы көрсе, ұрылар "Осы көріпкел бәледен құтылмадық-ау" деп, іштей жек көріп жүреді. Жаздың бір күнінде Ақши ауылындағы Арсалан дейтін ұры оған бар шынын ақтара айтыпты: :- Малды білдірмей ұрлауын ұрлаймын-ау, бірақ сенің сілтеуіңмен иесі келіп іздеп кеп тауып ала береді. "Бөрінің аузы жесе де қан, жемесе де қан" мен ұрламасам да, мал жоғалтқандар маған келе береді. Менде еш нәрсе қалмады ғой! :- Арсалан, сенде әлі де екі нәрсе қалыпты, - дейді. Арсалан аң-таң болып: :- Ол не нәрсе, менде ешкімнің малы қалған жоқ еді ғой, - дейді. :- Сенде "ұры-қары" деген екі атақ калыпты. Енді содан кұтылсаң болады. Бұған ашуланған Арсалан: :- Міне, серт, міне, сөз, - деп оның алдына жүгіне кетіпті. Содан былай Бөлтірік жүрген жерінде "Арсалан ұрлығын қойды, енді оны "ұры" деп айтпаңдар" деп айта жүріпті. Арсалан ұрлығын қойып, ел қатарлы адал еңбек ететін болыпты. ===12=== Бөлтірік жалындап, атағы жан-жаққа тарай бастаған кезде [[Тобықты]] еліндегі бір ұлан-асыр жиынға шақырылады. Жарамды аты болмаған жоқ-жұқаналы шешен шақырып келген жігітке: :''Көпбай қазыға сәлем айт –'' :''Бір ат берсін.'' :''Бір ат берсе үш жылғы құр ат берсін,'' :''Ақтығы Самарханның бөзіндей болсын,'' :''Жорғасы Жанқұттының сөзіндей болсын,'' :''Жуандығы Көпбайдың дәл өзіндей болсын!'' - деп еліне қайтарыпты. ===13=== Төренің қасында жақсы деген белгілі төрт адамы болыпты. Ел оларды "Төренің төрт жақсысы" деп атап кеткен екен. Ел ішіндегі үлкенді-кішілі мәслихаттан төре осы төрт жақсысын қалдырмайды екен. Бірде Тезек төре Бөлтірікті көпшіліктің алдында сөзден сүріндіруді көздеп, оны өзінің төрт жақсысы түгел қатысқан бір мәслихатқа шақырады. Едәуір әңгіме-дүкен болып, төрт жақсының да делебелері қозып, неше алуан тапқырлық, шешендік танытады. Төре осылай төрт жақсысының жұрттан артық қасиеттерін жиналған көпшіліктің көңіліне түгел жеткізіп, олардан асқан жақсыны өзінің көрмегенін, олардан асқан жақсы бар дегенді естімегенін айтып мақтанады. Төрт жақсының тұтастай асыл екендігін, олардың бірінің бойында да мысқылдай кемістік жоқтығын айтып тасып отырып, төре Бөлтірікке тиіседі. Бөлтірік үнсіз отыра береді. Енді Бөлтірікке төренің төрт жақсысы да тиісіп, оны іліп-шала береді. Төре мен оның төрт жақсысының астамшылығына ашынған соң, Бөлтірік оларға арнап жиналған көптің ортасында былай деген екен: :''- Біріншіден не жаман?'' :'' Қатынсыз адам бақытсыз.'' :'' Бақытсыз болсаң, сол жаман.'' :'' Екіншіден не жаман?'' :'' Баласыз адам бағасыз,'' :'' Бағасыз болсаң, сол жаман.'' :'' Үшіншіден не жаман?'' :'' Малы жоқтың жайы жоқ,'' :'' Жайсыз болсаң сол жаман.'' :'' Төртіншіден не жаман?'' :'' Жұрты жоқтың құты жоқ,'' :'' Құтсыз болсаң, сол жаман.'' :'' Бәрін айт та, бірін айт,'' :'' Құдайсыз адам имансыз,'' :'' Имансыз болсаң сол жаман.'' Тыңдаған жұрт сілтідей тынады. Төре де, оның төрт жақсысы да ә дегенде не айтарын білмей, үнсіз қалады. Көпшіліктің арасынан "Төрт жақсы", "Бес жаман" деген сияқты күбір-сыбыр сөздер естіліп жатады. Бөлтіріктің айтқан бес жаманы төренің өзі мен оның төрт жақсысының кемшіліктерін көрсеткені екен. Олардың ішінде қатыны өліп, оларға қыз тандап көп жүріп калған біреуі болыпты. Екінші біреуінің алғашқы әйелінен бала болмай, тоқал алған екен, бірақ ол да құрсақ көтермей жүргенге ұқсайды. Үшінші біреуінің өзінен сөзі дұрыс болғанымен, алдында малы болмапты. Төртіншісі ел ішінде ағайын-туғаны жоқ, жалғыз үйлі кірме екен. Ал төренің өзі жасырын ұры ұстап, ұрлық қылатын болса керек. Бөлтірік Құдайсыз, имансыз деп осыны айтыпты. Бөлтіріктің төре мен оның төрт жақсысының әрқайсысының бойындағы кемшіліктерін теріп айтқан осы сөзі ел ішінде "Бес жаман" деген атпен таралып кетіпті. "Төренің төрт жақсысы" деген сөз айтылмай, оның орнына ел ішінде "Бес жаман" деген сөз қалыпты. ===14=== Бөлтірік ауылының бір тұрғыны қартайғанша ұрлығын қоймапты. Ұрлық болғанда біреудің ұсақ-түйек бұйымын жымқырып кете береді екен. Бір күні түнделетіп көрші ауылдағы тойдан қайтып келе жатса, әлгі шал ұшырай кетеді. Оны танып қалған Бөлтірік: :- Түнделетіп неғып жүрсің? - десе, анау: :- Жәй, әшейін Бөтеке, - деп қипақтайды. :- Арқалап алғаның не? :- Қауын, дарбыз еді. :- Оны қайдан алдың? :- Мына ауылдың қауыны пісіп жатыр екен, содан ала салдым. :- Ұрлап алғаныңыз жарамайды ғой, ақсақал. :- Қараңғы түнде кім көреді дейсіз. :- Аппақ сақал қараңғы түнде айдай көрінеді емес пе? :- Қап, мына сөзің өңменімнен өтті-ау, енді қойдым, қойдым! - депті шымбайына батқан шал. Сол-сол екен, әлгі ақсақал ұрлық қылуын пышақ кескендей қойып кетіпті деседі ел. ===15=== Бөлтіріктің өзімен тұстас бір туысы оған кездесіп қалғанда мынадай әңгіме айтады. :- Ел жатып қалган кез еді. Біреу үйімнің тұсына келіп: :- Кім бар-ау, құдайы қонақпыз, - дейді. Мен: :- Нешеусің? - деп сұрадым. Ол: :- Үшеуміз, - деп жауап береді. Мен: :- Үшеу болсаң басқа үйге барып қон, біздің үй тар, - дедім. Ол жөніне кете барды. Артынан қарасам, бір-ақ адам екен. Сонда Бөлтеке, оның "үшеуміз" дегені несі? Бөлтірік ойланбастан: :- Ей, құрдасым-ай, - депті. - Ол адамның үшеуміз дегені - өзін, атын, тазысын айтқаны ғой, өзіме бір тостақ ас, атыма бір бау шөп, тазыма бір сүйек болса жетеді, дегені еді, бекер қондырмағансың, "қонақ ақысы жолдан" дегенді білмеуші ме ең? Әлгі құрдасы "бұдан былай есте болсын" депті. ===16=== Бес-алты кісі Бөлтірікпен көрші ауылға қыдырып бара жатса, Бөлтіріктің иті сонынан еріпті. Әрі қуады, бері қуады, болмаған соң кесек атады. Иті қаша түсіп, қайтадан ереді: :- Не қыласыз, ере берсін, - дейді қасындағылар. Олардың ішінде Бөлтіріктің жақтырмайтын біреуі бар екен. Оның да қосыла ергенін қаламай келеді. Иті тіпті болмаған соң Бөлтірік тұра қалып: :- Ей итім, біз бөтен ауылға бара жатырмыз. Олар екеумізді де танымайды. Ол ауылда иттер көп. Сені бөтенсіп талайды. Сенің арқа-жүнің бұрқырайды. Сонда қонақ боп отырған менің сай сүйегім сырқырайды, қалсаңшы ауылда, - депті. Ит сөзге түсінсін бе ере береді. Қасындағылар бұл сөздің жағымсыз жігітке айтылғанын сезеді. Олар ауылға жақындағанда сары ала, қара ала төбеттер арсаландап, алдарынан шыға келеді. Бөлтіріктің иті құйрығын екі бұтының арасына қысып алып, қыңсылап аяғына оралады. Сонда ол: :- Айтпап па едім, иттігіңді істеп, ере бердің, енді өз обалың өзіңе, - деп жүре беріпті. Талауға түскен иті әрең дегенде көп иттерден сытылып, ауылына қарай зытыпты. ===17=== Ертеде осы өңірді Әлі деген төре билеп-төстеп тұрыпты. Ол еріккен төре бір жиында отырып, көпшілікке сауал қойса, оған Бөлтірік шешен былай жауап беріпті. Оны Балтағүл ақынның аузынан жазып алып едік. Ол былайша термелей жөнеледі: :''Тараған хан төреміз Абылайдан,'' :''Залалым жоқ тимесе көпке пайдам.'' :''Қазақтар төбелесіп жатасыңдар,'' :''Шығады сол ұрыстың басы қайдан?'' :''Іркілді отырғандар жауап таппай,'' :''Төреге бұл кідіріс қалды жақпай,'' :''Ағат кетсем, айыпты болам ба деп,'' :''Кейбіреулер отырды сөзге батпай.'' :''...Бөлтірік жалғыз атты кедей екен'' :''Кедейді көрсе аяп жебейді екен.'' :''Өткір сөз айтарына тура келсе,'' :''Мынау бай, мынау төре демейді екен.'' :''...Төреге ажырайып тура қарап,'' :''Түйілді жауар бұлттай қас пен қабақ,'' :''Еріккен хан да естіп оттай ма екен,'' :''Мағынасыз сауал сұрап, елді қамап!..'' :''- Не дейсің?! - деді Төре ашуланып'' :''Қолындағы күмісті ақ таяқпен'' :''Басына Бөлтіріктің қалды салып.'' :''- Тарылды неге, тақсыр тынысыңыз?'' :''Сұраған осы емес пе жұмысыңыз.'' :''Басыма ақ таяқпен салып қалдың,'' :''Осы ғой сіз сұраған ұрысыңыз...'' деген. Уәж-сөзден жеңілген Төре: :- Тараңдар, өңкей нәжіс казақтар! - деп орнынан тұрып жүре береді. Бөлтірік батыр төренің бұл сөзіне намыстанады да, онын шаужайынан ала түседі. :- Бүкіл халық бұқарасын тезекке теңей берсең, сенін маңыңнан адам жүрмес. Мына сөзіңді қайтып ал! - дейді. Бай-манаптар төреге жағымпазданып: :- Төреге тіл тигіздің, айыбын өзің тарт! - деп Бөлтірікті жазғырады. Бөлтірік: :- Мұның билігін маған беріңдер? Төреге өзім жауабын берейін, - депті. Жиналған жұрт бұған мақұл деседі. :- Бөлтіріктің айтуы бойынша, - деді Балтағүл, - ел тайлы-таяғымен орда басына жиналады. Бөлтірік барып әлгі төреге хабар береді. :- О, Төре, тақсыр, "Хан - қайық, халық - теңіз" деген мынау қарамағыңыздағы халық үдере көтеріліп сізге келіп тұр. Халық - көп, сіз - жалғыз, теңіз толқыса қайық кетеді, ел толқыса, ханның басы кетеді емес пе! Өткен бір жиында сіз: "Халық қара тобыр, мен қалай ысқырсам, солай жапырылады, қазақтар нәжіске таласқан иттей, бір-бірімен ырылдасып жатады" деп, олардың ар-намысына тиетін сөз айттыңыз. Енді, міне келіп тұрған халықтың сыңайын қараңыз! "Бізді итке, нәжіске теңеді, бұл төрені құртамыз, басқа төре іздейміз", - деп келіп тұр. Сонда Төре сасқанынан Бөлтірікке жата-жабысып жалыныпты. :- Бөлтірігім, халық сені тыңдайды ғой. Бетін қайтарсайшы, мен олардың алдында айыптымын, айтқан сөзімді қайтып алдым, - депті. Бөлтірік: :- Олай болса Төрем, былай болсын: :''- Жабыңыз қалы кілем қара нарға,'' :''Қасына арғымақты тірке парға,'' :''Жетелеп көп алдына әкеліңіз,'' :''Басыңа ораңыз да жібек шалма.'' :''Бастыңыз жақсы сөзден тілің жеткен,'' :''Бір ауыз сөзің үшін қате кеткен.'' :''"Айыбым алып келген мінекей" деп,'' :''Кешірім өтінерсіз жалпы көптен, -'' дейді Бөлтірік. Төре оның бұл талабын орындап, халық алдына шығады. "Айыбымды кешір" деп көпке басын иіп тұрады. Сөйтіп, Бөлтірік дандайсыған Төрені халық алдында тәубасына бір келтіріпті. ===18=== [[Қаратау|Қаратаудың]] күнгей бетіндегі Ыстылар ауылында Тәттібай деген беделді кісінің кіші баласы Төребек өзіне ат қойған Бөлтірік шешенге бір кездессем деп жүреді. Бір күзде Бөген өзенінің бойында үлкен той болады. Төребек өзі мерген, өзі аңшы, үнемі соңына Құмай тазысын ертіп жүреді. Тау бөктерлей аң қағып жүріп, ол да сол той үстінен шығып қалады. Төребек "анау ақбоз үйде Бөлтірік шешен әңгіме айтып отыр" дегенді естіп, "мен де барып сөзін тыңдайыншы" деп әлгі үйге барады. Бұл кезде Бөлтіріктің жасы сексенге таяп қалған кезі екен. Төребек алдымен "Ассалаумағалейкум" деп Бөлтіріктің қолын алады. :- Бөлтірік аға, осы үйде сіз бар деген соң әдейі сәлем берейін деп келдім, - дейді ол. Қарт Бөлтірік: :- Е, е сәлем берсең, қарағым сәлемет бол. Сен әлгі Тәттібайдың кенжесімісің? Сен туғанда сенің атыңды мен қойғанымды білемісің, әкең оны айтты ма? - дейді. :- Иә, айтқан, - дейді Төребек. - Бірақ сіз айтқан Төребек батырдай батыр бола алмадым, мылтық асынып, ит ерткен аңшы боп кеттім. :- Ол да жаман өнер емес, - дейді Бөлтірік, - итке көлеңке бермейтін, үй күшік жалқау Сағымбай мен Әлтейден, ен далада мергеншілік жасап, аң қағып жүрген артық емес пе? Кел қасыма отыр. Аңшы жігіт атасының қасына отырып, сол жолы оның көп әңгімесін, ақыл сөзін тыңдайды. Әңгіме соңында Төребек: :- Ардақты ата, мынау сізге байлағаным болсын, аз да болса көптей көріп алыңыз, - деп алтайы түлкіні тартады. Бөлтірік оған риза болып мынаны айтыпты: :- Балам, жаңа бір сөзде байлық деген не, бақыт деген не, бала деген не? - деп калдың. Оның мәнісін айтайын, бұл әрі саған батам болсын: :- Байлық, - қолға ұстаған мұз - ериді де кетеді. Бақыт - басқа қонған құс, күте алмасаң - жериді де кетеді. Ал, бала артта қалған із – атыңды өшірмейді, жақсы ісіңді жария етеді. Аумин! - депті. ===19=== ...Бөлтірік билік айтқан талай дау-шар да сөзден тосылып, жарлы-жақыбайларда есесі кетіп жүрген бір пысық бай оған тосыннан жала жабады: - Бұл шолақ етек қу кедей жал-құйрығын күзеп жайлауға жіберген бордақымды ұрлап, сойып жеді! - деп қазыға білдіреді. Қазы өз аузын майлап қойған байдың сөзін сөйлеп, Бөлтірікті байға жығып бермек болады. Бөлтірік жығыла қоймайды. Қазы: Өздерің сөйлесіп көріңдерші! - дейді. Бөлтірік даукес байды анадай жерге оңаша шығарып: :- Бай-еке, үш сейіттің үстінде тұрмыз. Ай сейіті - ораза, күн сейіті жұма, жер сейіті - құм екен. Осы үш сейіттің үстінде атымды ұрладың деп жалғыз жаныңды бересің бе? Атыңды төлейін, - депті. Жала жауып жүрген бай: :- Жаныма жабыса көрмеші? Тек ана қазыға өзіміз келістік дей салайық. :- Құп ендеше! Екеуі қол алысып бітіседі. :- Қалай табыстыңдар? - дейді қазы Бөлтірікке. Жақтырмаған Бөлтірік. :- Өтіріксіз - дау болмас, өткелсіз - кешу болмас, басы - өтірік, аяғы - шын, қазы да жоқтан өзгені сұрайды екен? - деп жүріп кетіпті. ===20=== Бөлтірік қасына ауылдың екі-үш жігітін ертіп [[Шу (өзен)|Шу]] бойын өрлеп келе жатады. Кенет алдарынан ыс еткен дыбыс естіледі. Жолбарыс екен. Жолбарыс бар түгін сыртына теуіп, айбат шегеді. Көзі тайса, атылмаққа әзір. Бәкеңнің жанындағы жігіттердің корыққанынан даусы шықпай қалады. Бір-біріне "Қашайық" деген белгі беріп, ат басын бұра береді. :- Мысықтан қорқып, жер басып жүре алмаспыз! - дейді де Бөлтірік беліндегі кішкене айбалтасын қолына алып, атын тебініп, жолбарысқа карсы тұра ұмтылады. Жолбарыс "ар-р" етіп ат үстіндегі Бөлтірікке шапшиды. Сөйтіп ұмар-жұмар алыса кетеді. Мүны көрген жігіттер аттарын сабалап, тұра қашады, қашып бара жатып артына қараса, Бөлтіріктің аты ойнап шыға келгенде, Бөлтірік пен жолбарыс әлі де алысып жатыр екен. Олар сол күймен ауылға келіп жетіп, "Бөлтірікті жолбарыс талап жеп қойды" деп хабарлайды. :- Өлсе - өлігін, шашылса - сүйегін жинап алайык, - деп жиырма шақты адам атқа қонады. Түс ауып бара жатқан шақ болса керек. Көз ұшынан қараңдаған біреу көрінеді. Адам! Жүрісі Бөлтіріктің жүрісіне ұқсайды. О тоба! Бәкеңнің өзі. Киімінің дода-додасы шыққан. Үсті-басы қан-қан, бет аузы айғыз-айғыз. Иығына сала салған жолбарыс терісінің бір пұшпағы жерге сүйретіліп келеді. :- Бөке-ау, шынымен тірімісің? - дейді аң-таң болған жігіттер. :- Тірісі несі. Тірі адам мендей бола ма екен? :- Апырмай, Бөке-ау, тірісіз ғой! Қалай аман қалдыңыз, мынадай дүлей пәледен?! :- Мен екі сойылдым, жолбарыс бір сойылды, - дейді Бөкең. :- Қасыма ерген қоян жүректер мені тастап қашып кетіп, бір сойылдым. Олардан соң дала тағысы - жолбарыс тағы сойды. Ақыр соңында жолбарысты мен сойдым! - депті Бөлтірік батыр. ===21=== Елдің ішер асқа жұтаңдау жылы екен. Бөлтірік бір байдың саяқ жүрген жылқысын ұстап әкеліп, сойып, кедей-кепшіктерге жіліктеп бөліп береді. :- Ойбай-ау, бай бізді құртады ғой! - деп кедейлер қорқақтайды. :- Жауабын өзім беремін. Алыңдар, қара сирақ балаларың бір тойсын, – дейді Бөлтірік. Бай Бөлтірікті қазыға тартады. Қазы парақор екен. Соны білетін Бөлтірік қалтасына өзен шетіндегі жұқа қайрақ тасты толтырып салып алады. Қазы алдында отырғанда Бөлтірік әлгі шөнтекті ебін тауып оның қойнына салып жібереді. Осыдан соң-ақ қазы Бөлтірікті жақтап, байдың шағымын аяқсыз қалдырады. Былай шыға бере қазы Бөлтірікті шақырып алып: :- Ей, ұры! Мына тасың не толтырып қойған! - дейді қызараң қаға. :- Ойбай, Қазеке-ау сізге менің бергенім тас емес, өңкей күміс теңге болатын. :- Күміс теңгең онда қалай тас болып кетті? :- Ой, Қазыеке-ай, Амалы күшті Алла көзді ашып-жұмғанша-ақ адамды есекке айналдырып жібереді деп өзіңіз талай айтпап па едіңіз? Байдың атын менің сойып жегенім рас, соны біле тұра сіз мені төлемнен құтқарып жібердіңіз. Осыны білген бай: "Алғаның ас болмай, тас болғыр" деп қарғаған шығар. :- Әй, мынаған дауа жоқ екен, - деп шөнтікті лақтырып жіберіп, жөніне кете беріпті. ===22=== Диқанбай дейтін Дулаттың белді кісісі Бөлтірікке қарап: :- Әй, Бөлтірік, сені осы жұрт "сыншы, сыншы" деп мақтайды. Сынағыш болсаң, мына мені сынашы, қане! - депті дастарқан басында қой басын жәукемдеп отырып. :- Ерікпеші, Бай-еке, сынаймын деп тағы бір пәлеңе калар жайым жоқ. :- Ей, өзім айттым ғой қорықпа, сынай бер! Ендеше. :- Сенің басыңдағы бақытыңа таласым жок, байеке, - депті Бөлтірік, - саған қояр кінәм да жоқ. Бірақ сол бақыт, байлық біткендей сиқың бар ма? Басың бақырдай, бетің тақырдай, алты күлше сиғандай ұртың мынау, олақ кісі шапқан итаяқтай. Ал мұрныңның он жыл киілген кебістен айырмасы бар ма? :- Е, болды-болды, жетер енді! Сына-сына дегенге, сөйте ме екен? - деп Диқанбай өкпелеген күйі, қолын табақтан тартып алыпты да орнынан тұрып кетіпті. ===23=== "Бір бағлан жеп қайтайықшы" деп Бөлтірік жора-жолдастарымен көрші ауылдағы бір орта шаруаның үйіне барып түстенеді. Үй иесі бағланды кимай, балықтай бір семіз лақты есік алдына алып келіп: :- Бөлтеке, аумин деңіз! - деп бата сұрайды. Жолдастарының лаққа көңілі толмай қалғанын байқап Бөлтірік: :''- Аумин десең лаққа,'' :''Даусы кетер жыраққа.'' :''Тапсаң козы сой'' :''Таппасаң қоя ғой'' :''Бұл бейшараны жылатпа! -'' депті. Үй иесі ұялғанынан кешірім сұрап, қонақтарына қозы сойыпты. ===24=== [[Матай|Матай]] мен [[Жалайыр]] елдері [[Алтынемел]] үшін таласып, ұрыс болғанда, екі жақтан жеті адам - төртеуі Жалайырдан, үшеуі Матай жағынан өледі. Ол кезде Жалайырды билеген Тезек төре екен. Төре Күреңбелде отырған. Өзі билеген елден бір кісі артық өліп, Матайлардың есесі кетіп бара жатқан соң, аманат қойып миятқа, Шу бойындағы калың Дулатка адам шаптырады. Ал, Матайлар арғынға кісі шаптырады. Шу бойындағы қазақтарды билеген Әлі төренің ордасына Жалайыр жіберген шапкыншылар келіп жетеді. Төре жөн сұраған соң, олар мынаны айтады: :- Ағайындар, ер құнды болды, нар пұлды болды. Алтынемел тауына таласып, Наймандар адамдарымызды қырып барады. Соған миятқа шақыра келдік, - дейді. Әлі төре істің жайына түсінген соң, ақылшы билерін жиып алады. Шапыраштыдан Сұраншы батырды, Талғардан Туғандай биді, Ботбайдан Қарабай, Диқанбай билерді, Сәмбеттен Дәуітәлі биді шақырып алып, оларға тай сойып, қонақасы береді. Бұл уақытта Жалайырдың миятқа шақыра келгенін естіген жігіттер де дайындалып, төре ауылына жиналып қалады. Шақырылған адамдар түгел келген соң, төре билерге мән-жайды айтып болып: :- Ағайынның шақыруына бәрің барасың ба, жоқ бірің барасың ба? - дейді. Сонда жастар жағы: :- Бәріміз барамыз, Матайларды қырамыз да жоямыз, - деп атқа мінбек болады. Осы жерде Бөлтірік сөз алады: :- Ағайын арасы қанша қырқысса да, аяғы бітімге келеді. Сондықтан қырқыспай жауласпай тұрып, бітісу керек, - дейді. Сонда Әлі төре: :- Олай болса, бітімге кім барады? Мұны естіген соң әрбір ру өкілдері өздерінің билерін атай бастайды. [[Сиқым|Сиқымдар]]: "Шомай би барсын",- дейді. Көпшілік оны ұнатпайды. "Бұл дау Шомай баратындай түйенің қом-шомын істеп жатқан жер емес қой" - дейді. [[Сәмбет|Сәмбеттер]]: - "Дәуітәлі би барсын",- дейді. Бұл да өте семіз болғандықтан, көпшілік тағы қарсы болып: "Дәуітәлі ыңыранып арбасымен сонау Алтынемелге жеткенше, ел тарап кетеді ғой", - дейді. [[Жаныс|Жаныстар]]: "Қарабай би барсын",- дейді. Қарабайдың билігінен батырлығы басым кісі екен, сол жағын еске алып көпшілік: "Қарабай баратын Алтынемелде қаптал жатқан жау жоқ",- дейді. [[Шапырашты|Шапыраштылар]] "Сұраншы батыр барсын",- дейді. Жұрт оған да көнбей: "Бұл дау Сұраншы батыр баратын ақ білектің күші, ақ найзаның ұшы керек жер емес", - дейді. [[Сарыүйсін|Сарыүйсіндер]]: "Сары би барсын", - дейді. Халық оған да көнбей: "Бұл дау Сары би баратын Алтынемелде қыз-келіншектер айтысып жатыр дейсің бе?",- дейді. [[Дулат|Дулаттар]]: Диқанбай, Туғанбай, Бәйімбет билер барсын деп, тағы да сөз көтереді. Әлі бұларға да келіспейді. Аталған билердің бірін де жұрт ұнатпаған соң, көпшілік ішінен бір дана қарт шығып былай дейді: :- Мұндай үлкен дауға ауыздыға сөз бермейтін, аяқтыға жол бермейтін өте шешен, өте жүйрік адам керек. Өз ата Ысты аруағы деп ауыздарыңа алмайсындар. Бұл дауға Ысты Бөлтірік барсын. Одан шешен, одан тапқыр қайсың барсың? - деп біраз тоқтайды да: - Оған серік Кебекбай, оның қасына еріп Байғазы барсын дейді. Дана қарияның бұл ұсынысы қабылданып, Алтынемелге сол үшеуі аттанады. Арада бес-алты күн өткен соң елшілер өздеріне арналып тігілген үйге келіп ат басын тірейді. Матайлар Қоянкөздің аржағына, Жалайырлар бер жағына тоқтайды. Калың ағайындар үшін бірнеше ақ үйлер тігіледі. Матай жағынан Құнанбай, Құсбек төре, Тәнеке би сияқты Орта жүздің адамдары атқа мініп, судан өтіп, Бөлтіріктер түскен үйге келіп "Ұлы жүздің баласы" деп сәлем беріседі. Бөлтірік олардан жөн сұрайды: :- [[Арғын|Арғыннан]] [[Құнанбай Өскенбайұлы|Құнанбайды]], Тәнекені естуіміз бар, ал мынау сыпырма бөрік кигенің кім? - деп Құнанбайға еріп келген [[Құсбек Тәукеұлы|Құсбек төрені]] қағытады. Сонда Тәнеке би: :- Әу, Бөлтеке, байқап сөйле! Бұл кісі Құсбек төреміз ғой! - дейді. Бөлтірік мүдірместен: :- Алдияр, тіл-аузым тасқа, - деп азырақ кішілік еткен болады да, Құсбекті тағы қағытады: :- Олай болса төре елшісіз бе, жаушысыз ба? Біздің елдің төресі ағайын арасының, дауын бітіріп кел деп, бізді жіберді, өзі үйде жатыр. Мұндай даулы жерге төреге не бар? Қайдан білейін түріңізге қарап Қызылжардың былғары сататын ноғайы екен, мына өліп жатқан адамдардың терісін сатып алуға келген ғой деп ойлап қалып едім, - дейді. Құсбек төре қып-қызыл боп ұялып, жақ аша алмай қалады. Құсбектің жеңілгенін аңғарған Құнанбай Бөлтірік алдында кішілік жасай бастайды: :- Бөлтеке, сіз аға боласыз ғой, осы даудың билігін өзіңіз айтсаңыз қайтеді? - дейді. Құнанбайдың бұл сөзіне риза болған Бөлтірік сыпайы жауап береді. :- Құнеке, "аға - бордан, іні - зордан" деген атаның салған жолы бар. Сонда Тәнеке: :- Бөлтеке, "Аға тұрып, іні сөйлегеннен без" деген. Үш жүздің баласына билік айтқан Төле би атаңыз ғой, жол сіздікі дейді. Сонда Бөлтірік жүгіне қалып, қолындағы қамшысын тастай бере былай деген екен: :- Мен айтсам, істің дәлелін, биліктің әділін айтам, бұл Алтынемел, әуелі Құдайдікі. Бұл жер болғалы қаншама ел көшіп өтпеді, кім жайламаған бұл жерді. Алтының - алтын, ал Емелің - қалмақша емес пе? Қазақ түгіл қалмак та мекендеген бұл жерді. Хақас, он екі баулы ноғайлы да жерленген жер бұл. Ең ақыры қазақ қоныстанған. Ағайындар сонау тас молаға көз салыңдаршы? Ол, ең әуелі ноғай қонған, ол кеткен соң үйсін Шомай қонған. Үйсін ішінде Жаныс, оның ішінде Қасқарау қонған. Сол тас мола Алақай кемпірдің моласы. Алты найманның мұрнына жел түсіп, Алақай тәуіп кезінде соларды алты сиырдың сүтімен емдеп, алтауын да жазған екен. Айыққан соң орта жүздің тентек балалары тәуіптің батасын алмай, алты сиырын айдап кетіпті. Найман сол уақытта-ақ зорлық жасаған екен. Тас мола белгісі бар Алтынемел - Жалайырдікі. Жер туралы билігім сол! - дейді Бөлтірік. Құнанбай Бөлтіріктің билігіне дау алмай, "мақұл" дейді де: :- Ал Бөлтеке, өлген жеті адамның құнын айтыңыз? - дейді. Сонда Бөлтірік: :- Өлген жеті адам - Найманнан үшеу, Жалайырдан - төртеу екен. Сондықтан Найман жағы бір адамға құн төлесін, - дейді де қасында отырған Кебекбайға қарайды. Сонда Кебекбай жүгініп отыра қалыпты: :- Есебін тапқан ерге ердің құны екі-ақ ауыз сөз ғой, қара халықтың бірлігі болса, шешеннің билігі болса, ханның берер аты, қара тоны, кілемі болса,- деп билікке тиісті заттарды ескертіп келеді де, сөзін жалғастырады: :- Найман жағы бір адамды артық өлтірген екен, бұл үшін Найман бір адамның кұнын төлесін! "Су түбін шым бекітеді, құнның түбін қыз бекітеді!" - деп тоқтайды. Құнанбай Кебекбайдың бұл астарлы сөзін ұғады. :- Анау артық өлген бір адамың құны үшін Найман жағы Жалайырға қалыңсыз қыз беріп, тынсын! - деп отыр. Бұған қалай қарайсыздар? - дейді. Жұрт мақұл деседі. Содан екі елдің арасы жаулықтан енді құдалыққа айналып, ұрысқа дайындалғандар сойылдарын отқа жағып, күліп-ойнап тарқасыпты дейді. Дауды бітіріп, елге келген соң, Бөлтірік Әлі төренің алдына келіп дауды қалай шешкендігін баяндайды және дауға бармаған билерге өзінің билігін сынатады. Сөзінен мін таппаған төре рахметін айтады. Бірақ, Сары би Бөлтіріктің Алақай тәуіп туралы айтқан сөзінен мін таппақ болып: :- Уай, Бөлтірік, сиырың не, Ұлы жүзде жылқы жоқ па еді? - депті. Сонда Бөлтірік Сарыға қарап: :- Сенің білместігің-ай осы. Мұрынға түскен желге сиырдың сүті ғана ем болады, ал жылқының сүті мұрынды жеп жатқан кұртты қоздыра түседі, - деген екен. Ата-бабаларымызды халықты жөн-жосықсыз төгілген қаннан, кырғыннан сақтау үшін қылыш пен найзаны қару етпей, сөз өнерін, шешендікті қару ете білуі - үлкен адамгершіліктен туғанын осы сынды аңыз-хикаялардан анық байқаймыз. ===25=== Сарыүйсін Алтайдың баласы Сары жасынан шешен, тапқыр, мырза деген атағы бар, сыпайы жігіт екен. Сарының екі әйелі болыпты. Бірақ екеуінде де бала болмапты. Ал жалпақ жұрт ішінде абыройы асқан Бөлтірік сөз дүлдүлі болғанмен кедей, атқа, киімге жарымапты. Бөлтірікте екі ұл, бір қыз бар екен. Бұл кісі қайда барса да, Сары екеуі бірге жүреді, екеуі қатар отырғанда, сөзден бұларды ешкім жеңе алмаса керек. Күндердің бірінде бір топ кісімен бірге екеуі үлкен жиынға келе жатады. Бөлтіріктің астында көкшолақ аты, үстінде ескі көк шапаны бар екен. Сонысын кемітейін деген оймен Сары Бөлтірікке мынандай әзіл айтады: :- Бөлтірік сенің көкшолақ атың азбайды-ақ екен, көк шекпенің тозбайды- ақ екен, сірә, сен қай уақытта жаңалар екенсің? - дейді. Сонда Бөлтірік Сарыға қарап: :- Жақсы айтасың, Сарым, ұзын кездессе, ұлым киіп кетеді, қызыл кездессе, қызым киіп кетеді, солардан қалғанын ғана мен киемін. "Саудагер жолын түзейді, бедеу қатын бойын түзейді" деген қазақтың мақалы бар, - деп Сарының баласы жоқтығын бетіне басады. Осы сөзді естіген Сарының түсі бұзылып, мініп келе жатқан атын қақ басқа бір салып, кейін бұрылып үйіне қайтады. Бөлтірік те қасындағы адамдарынан бөлініп, үйіне қайтып барады. Қапаланып келген Сары төбенің басында отырған әкесі Алтайға бұрылмай, үйіне тіке түсіп, белін шешпестен төсегіне теріс қарап жатып қалады. Ал, қалыптасқан әдеті былай еді: әке ерте тұрып, шаруасын жайлап болып, кешке дейін төбенің басында отырады екен. Таңертеңгі және түскі асын төбенің басына алдырып ішеді екен. Баласы Сары би бір жаққа барып қайтқанда, әуелі келіп төбенің басында отырған әкесіне сәлем береді, көрген-білгенін, естіген әңгімесін айтады. Содан кейін ғана әкесінің рұқсатымен үйіне барып түседі. Бұл жолы олай болмаған, Сары бірден үйіне барып түсті. Мұны көрген әкесі бәйбішесін шақырып алып: :- Бала шіркін бір нәрсеге ренжіп келген болар, бұрынғы әдетін істемеді ғой. Сен барып айтшы, көк қасқа айғырдың үйіріндегі көк касқа ту биені өзі барып ұстап алып келсін, менен бата сұрасын, - дейді. Бәйбіше төсекте жатқан баласына әке сәлемін жеткізеді. Орнынан атып тұрған Сары атына міне салып, жылқыға барып, айтылған көк қасқа биесін алып келіп, әкесі Алтайдан бата сұрайды. Әкесі жылап тұрып батасын береді. Осы батадан болды ма, болмаса баланың бітер сәті келді ме, ол жағын кім білсін, әйтеуір Сарының екі әйелі қатар жүкті болып мезгілі жеткен күні екеуі де ұл табады. Бірінің атын Уәли, екіншісінің атын Халық қояды. Балалардың туғанын Бөлтірік естиді де, Көкшолақ атына міне салып кідірместен тіке Сарының ауылына тартады. Бөлтірік ауылға жақындағанда Сары далада тұр екен. Бөлтірікті көре үйіне кіріп төсегіне теріс қарап жата қалады. Атынан түсіп, үйге кірген Бөлтірік Сарының жақтырмай жатқанын біліп, оған дауысын көтере былай депті: :- Неғып жатырсың, Сары! Көтер басыңды, атаң қазақ айтқан екен: "Дос жылатып айтады, дұшпан күлдіріп айтады" деп. Мен саған дос едім - жылатып айттым. Алтайдан көк қасқа биеге бата сұрадың, ата батасы қабыл болып, екі әйелің бірдей жүкті болды. Уәли мен Халықты көріп қуанышқа бөлендің. Осы қуанышқа жетуіңнің алғашқы себебі - менің саған жылатып айтқан сөзім емес пе? Екінші себеп - әкең Алтайдың егіліп берген батасы еді. Үшіншіден - алыста жүрсем де "Сарының тілегін қабыл ете гөр!" деп Құдайдан менің сұраған күндерім көп болды. Барлық тілегіміз қабылданып, екі бала туды. Біріншіден - құтты болсын айтайын, екінші - екеуінен екі ат мініп, екі шапан киіп қайтайын! - деп келдім. Сенің жатысың ұнамайды, көтер шап-шаң басыңды! Әйтпесе әкең Алтайдың алдында жүгініске түсем. Оған көнбесең Құдайға жүгінемін! Жабыла жылап тілегенде зорға берген балаңды "қайтып ал" десем, тілегім тез-ақ болатын шығар, - деп орнынан тұруға ыңғайлана бергенде, төсекте жатқан Сары атып тұрып, Бөлтірікті құшақтап: :- Сенің айтқаныңның бәрі дұрыс, Бөкем! Менің саған өкпелеуім қате екен, - деп кешірім сұрайды. Екеуі осы түрегелген бойында қол ұстасып барып Алтайдан бата алып, дос болып кетеді. Бөлтірік Уәли мен Халықтан екі ат, екі шапан алып, үйіне қайтады. ===26=== Есесі кетіп жүрген Сөк төре Бөлтірік шешеннен қарымтасын қайтармақ болып, оған бір шешен жігітін жұмсайды: :- Бөлтірікті сөзден жығып берші, қалағаныңды берейін, - дейді. :- Тақсыр-ау Бөлтіріктей шешенді жығып беруге шамам жетер ме екен менің? :- Жетеді, - сен оны өлеңдетіп жамандай бергенде, біз қостап шу көтереміз. Осы келісіммен бұлар Бөлтіріктің барар жер, басар тауын аңдып жүреді. Күздің бір күнінде Бөлтірік Қаратаудың күнгей бетіндегі бір ауылдың тойына қатысып, бірде термелей, бірде тақпақтай, кесіле сөйлеп, дүйім жұртты аузына қаратып отырғанда, Сөк төре өзінің шешен жігітімен той үстіне барып қалады. Бөлтірікті біраз тыңдап болған соң, әлгі жігіт ай-шай жоқ: :''Ат жаманы соқпақшыл,'' :''Адам жаманы тақпақшыл, -'' деп көлденеңінен киліге кетеді. Сөк төремен тағы біреулер оны қоштап дауыс көтереді. Бөлтірік қарай қалса, мына жігіт көсе екен. Табан астында Бөлтірік: :''- Сөздің көркі мақал-ды,'' :''Жүздің көркі сақал-ды.'' :''Сақалы жоқ көселер,'' :''Қасабалы тоқалды,'' - дегенде әлгі байғұс көпшілік ортасында масқара болып, үйден шығып жүре беріпті. ===27=== Әбілез деген төре қарны айналып кеткен семіз адам екен. Бір тойда Бөлтірікпен табақтас боп, асқа сұғына берсе керек. Сұғынып кана қоймай: "Бөлтеке, тамақ алысыңыздың мәнісі жоқ қой, науқастанып жүрсіз бе?" деп тамақты тартына алып отырған Бөлтірікті мұқатпақ бопты. Сонда Бөлтірік шешен оған мынадай нақыл айтқан екен: :''Ашуыңа сүйенсең,'' :''Адасудың белгісі.'' :''Аңғал болсаң әр іске,'' :''Алжасудың белгісі.'' :''Екі адамға жалтақтау,'' :''Еріншектің белгісі,'' :''Еселей шашу тапқанды,'' :''Көңілшектің белгісі.'' :''Артық ішу тамақты,'' :''Ақылсыздан шыққан іс.'' :''Ақшасыз берсе анғарып,'' :''Қарыныңа өлшеп іш.'' :''''Ауру болар түбінде,'' :''Артық ішкен асыңыз.'' :''Орта Құрсақ жүрсеңіз,'' :''Адам болар басыңыз.'''' :''Ашылып кетсе араның,'' :''Ауру түбі ас болар.'' :''Ақылы жетпей кейбіреу,'' :''Ақылдыға қас болар.'' ===28=== [[Сыпатай би|Сыпатай]] елінде Ыстылардың бір жесір дауы болады. Әділдік сұрап барған Ыстыларды Сыпатай маңайына жолатпайды. Екі-үш рет барған адамдарды кісі ғұрлы көрмеген соң Бөлтірік Сыпатайға өзі барыпты: :- Әу, Сыпатай, Дулат ай болса, Ысты үркер емес пе еді, туыс пен туыс түгіл, ай мен үркер де бір тоғысады ғой, - дегенде Сыпатай елін жиып, мынау Бөлтірік дұрыс айтады. Ысты, Дулат бәрі бір атаның баласы дауды қойыңдар! Жесірін беріңдер! - депті. ===29=== [[Бәйтік Бәймәмбетұлы|Бәйтік батыр]] мен Бөлтірік бір тойда бас қосып, әңгімелесіп отырғанда Бәйтік "а Құдай!" дей беріпті. Сонда Бөлтірік: :- Қайта-қайта "а Құдай!" дей бересің батырым, сені жау алар дейсін бе! - дегенде, отырған жұрт ду күледі. Бұл Бәйтекеңнің патшадан шен алып, деміне нан пісіп тұрған шағы екен. "Маған енді пәле-жала жоламайды" дегенді әр жерде айта беретін де болыпты. Бір кездесіп қалғанда Бөлтірік оған: :- Бәле қайда деме, аяқ астында, - дейді. :- Әй, Бөлтірік-ай, сен не білесің, - деп Бәйтік оны тыңдағысы келмейді. Бөлтірік далаға шығып, Бәйтекеңнің мініп жүрген қара қасқа арғымағына қарап тұрса, ол аузын ашып есіней қояды. Бөлтіріктің көзі арғымақтың таңдайындағы бармақтай қалды шалып калады. Сол байқағанын ол жігіттеріне айтып, Бәйтекеңнің бетін қайтарайық дейді. Бөлтірік сол бетінше-ақ: :- Құнан күнінде жоғалған арғымағымды таныдым, - деп көптің көзінше арғымақты мойнынан кұшақтап, ертоқымын сыпыртып, бір жігітке жетектетіп жібереді. Оны көрген Бәйтік ашуланып айқай салады. Жанжал шыққан жерге халық жиналып қалады. Жасауылдар, би-болыстар араға түсіп, жанжалды тоқтатпақшы болады. :- Бөлтірік, сіз елден асқан шешен едіңіз, турасына көшіңіз? :- Бәйтеке, өзіңіз батырсыз, патшадан шен-шекпен алған атақты, қадірлі адамсыз, шындықты айтыңыз. Бір тай үшін қате айтпаңыз! - депті билер. Бәйтік: :"Бақыр басына дау келсе - шешендігің зая, ал ауылына жау келсе - батырлығың зая" деген. Қара қасқа өзімнің қолдан туған тел малым. Сенбесеңдер енесі бар, қара қасқа атасы да бар, - дегенде тыңдаған халық дұрыс депті. Енді Бөлтірік: :- Менің көп айтарым жоқ, қолымнан құнан шығар жылы ұры әкеткен өзінің айдан анық белгісі таңдайында бармақ басқандай қалы болатын. Содан таныдым. Нанбасаңыздар аузын ашып көріңіздер! - деген. Төре-билер қара қасқаның аузын ашып, таңдайындагы бармақтай қара калын көреді. Қалды көріп Бөлтіріктікі деп шешеді. Бөлтірік жігіттері қара Арғымақты алып кетеді. Сол сол-ақ "Бәйтік батырды Бөлтірік дауға жықты" деген лақап қала, далаға жайылып кетеді. Батыр Бәйтік келе-ақ ешкіммен араласпай, ызадан жатып қалады. Екі ай өткен соң Бөлтірік шешен қасына Қасабек пен Кебекбайды ертіп, қара қасқаны ала-мала Бәйтік батырга келіп былай депті: :''Басқа пәле тілден,'' :''Бетің қайтпаған менен,'' :''Маған айтқаныңды білесің бе?'' :''Сөзіме құлақ ілесің бе?'' :''Қара арғымағыңды алып келдім,'' :''Кебекбай, Қасабекті салып келдім.'' :''Бәйтеке батыр, тәубә қыл!'' :''Асқынба көпке ізет қыл! -'' деп қара қасқа арғымағын өзіне қайтарып берген екен. ===30=== Бөлтірік біраз адамның басын қосып, Шу бойына тары салдырып, мол өнім алады. Бір бай саудагер бұлардан тары сатып алуға келеді. Бөлтірік өнімін қызылдап алады да, ұшығын былай жинап қояды. Саудагер бес он метр бөз шытқа бірді-екілі шәй мен шақпақ қантқа, айна-тарақ заттарына шаруалардың қап-қап тарысын, арзан алып, кіреші жігіттері арқылы шаһарға жөнелтіп жатады. Жағалап енді Бөлтірікке келеді. Бөлтірік саудагерге бөлек жинап қойған тары ұшығын көрсетеді. Ұшықты уыстап көріп: :- Бұл қандай тары? - деп сұрайды саудагер. Сонда Бөлтірік: ''Бұл өзі ұрығы бөлек,'' ''Сопақ тары.'' С''у түбінде жатпайтын,'' ''Қопақ тары.'' ''Алты қабын артсаң да,'' ''Ауыр болмас.'' ''Артқан түйең,'' ''Жауыр болмас, -'' деп мақтай жөнеледі. Саудагер кетеді. Еліне барған соң ол ұшық тарыны қымбат бағаға қайтадан сатпақ болып: :''Бұл өзі ұрығы бөлек, сопақ тары,'' :''Су түбінде жатпайтын, қопақ тары, -'' деп қанша мақтаса да, онысын ешкімге өткізе алмапты. ===31=== Көктемнің бір шуақты күні екен. Шашбауы тірсегін ұрған бір бойжеткен құдықтан шелекпен су тартып, мал суарып тұрады. Жолаушылап келе жатқан Бөлтірік атын суғарып алмаққа солай бұрылыпты. Аты астаудан су ішіп тұрғанда, Бөлтіріктің көзі барып қыздың қолтығына түседі. Қыздың аппақ қолтығы көйлегінің жыртылған жерінен көрініп тұрған еді. Сонда Бөлтірік: :- Бір ақ қолтық құнажынымды жоғалтып, соны іздеп жүрген жайым бар. Көзіңе түспеді ме, қалқам? - деп бойжеткенге жорта сауал қояды. Жолаушының астарлы сұрауына түсіне қалған қыз: :- Иә, иә әлгінде ғана көріп едім. Соңында өңкендеген бір қара бұқасы бар, осылай қарай өтіп бара жатыр еді, - депті. :- Бір жеңілген адамым сол қыз болды, - деп Бөлтірік бұл әңгімені қартайғанша айта жүріпті. ===32=== Ауылы аралас, қойы қоралас манап, хандар шешенмен сөз жарыстырып, іліп-қағып жүреді екен. Өйткені Бөлтірік олардың қандай шешені болса да сөзден жеңе берген. Бірде Бөлтіріктен: "Қырғыз бай ма, қазақ бай ма?" деп сұрапты бір манап: :- Қырғыз бай, - депті Бөлтірік. - Өйткені қырғыз көшкен сайын ошағын жұртына қалдырып кетеді. Қазақтарға ұқсап олар жаңадан ошақ іздеп жатпайды. Қонған жерінде үш тасты қалай салады да, аса береді қазанын. Көшсе, жұртында қара күйе болып үш тас қалады. Манап санын бір ұрып: :- Атаңның гөрі қоқи, Бөлтірік, құп ұрдың! - депті. Бір кезде қырғыз ханынын жалғыз баласы өліпті. Бөлтірік соған бата қылуды ұйымдастырады. Байлар: "Барған соң не деп көңіл айтамыз?" деп сұрағанда, Бөлтірік:- Біреуің: "Түйе мен төре шіркіннің басы бір қисайса, оңбайды?" де. Екіншің: "Төре өлмегенмен көбеймейді, ешқашанда көбейіп тең келмейді" де деп үйретіпті. Байлар үйренген сөздерін айтысымен-ақ хан реніш білдіріп қисая кетіпті. Сонда Бөлтірік: :''Аққу құсқа оқ тисе,'' :''Қанатын суға тигізбес. :''Ақсүйекке оқ тисе, :''Көршісіне сездірмес. :''Ноқталы басқа бір өлім, :''Акыр бір күн келмей ме? :''Ажалдың соқса дауылы, :''Өмірдің шамы сөнбей ме? :''Қанша сақтап тұрғанмен, :''Сұрай келсе иесі, :''Аманатын бермей ме? :''Данышпанның сөздері, :''Құлақ құрышын қандырар. :''Жан ашырдың-ақ сөзі, :''Өлгеніңді тірілтіп, :''Өшкеніңді жандырар. :''Дос көтерер өлімді :''Бекем бу, төрем, беліңді! :''Мұңайтпа баққан еліңді, :''Жүйрік мін де, сұлу күш, :''Алғын осы тілімді. Осылай деген соң, хан басын көтеріп: :- Мыналарды сөйлетіп отырған сен екенсің ғой, - депті. ===33=== Бөлтіріктің бір ағайынына жүзге тарта жылқы біткен екен. Қатар жатқан Сыпатай батырдың ауылынан бір жігіт келіп, әлгі жылқының едәуір бөлігін танып алып кетеді. Әкетілгеннің ішінде Бөлтіріктің малы болыпты. Мұны білген бір жігіт: :- Бөлтеке-ай, осы Сыпатай батырды досым деуші едіңіз, ал жігіттері жылқымызды түгел дерлік айдап әкетіпті, - деп шағым айтады. Сонда Бөлтірік шешен тұрып: :- Әй, осы Сыпатайдың құны қанша екен? Соны біліп келіңдерші? - дейді. Ертесіне: :- Сыпатай батырдың құны жүз жылқы екен, - деген хабар жетеді. :- Олай болса, менің мына сәлемімді жеткізіңдер оған, жараланып жатқан кезінде ақ қалпағыммен су тасып, дермене, жусанмен, аққұлақ жапырақпен емдеп, жарақатын жазып едім. Сөйтіп өлім аузынан аман алып қалған едім. соны ұмытқаны ма? - деп. Жиналып қалған жұрттан ыңғайсызданып қалган жігіт, "ұялған тек тұрмас" дегендей Бөлтірікке қарап қопақтай: :- Бөлтеке, мына түйе німә деп бақырады? - депті. Сонда Бөлтірік: :- Түйе былай деп бақырады: ''Үстіме жеті батпан азық арттың,'' ''Сабалап бас-көзімді зар жылаттың.'' ''Қазақ болса жайымды білері еді,'' ''Дел енесін ұрайын сендей сарттың, –'' деп тұр ғой, бұл жануар, - дегенде әлгі жас жігіт аңырып тұрып қалыпты. ===34=== Бөлтірік қасында серіктестерімен бір үйде түстеніп отырады. Сөйтіп отырғанда олардың үстіне сол ауылдын бір байы келеді. Ауыл адамдарының қатарынан асып, бай, төре, Бөлтіріктің қасына келіп отырады. Үй иесінің қонақтарға арнап тартқан сый табағы ішіндегі қойдың басы біраз мүжілген екен. Бай өзіне ұсынылған басты алып, қалған көзін алып жейді. Бай Бөлтірік пен оның қасындағы серіктеріне тиісіп, оларды ашқұрсақ жүрген қыдырымпаздар деп іліп-қаға береді. Сонда Бөлтірік әлгі байға: :- Арғымақ атта жал болмас, жабы келіп жалыменен теңесер. Ақиық ерде мал болмас, жаман келіп малыменен теңесер. Мен арғымақ болғанда, сен бір жабы емес пе едің, - жалыңмен теңесіп тұрсың-ау. Мен ақиық ер болғанда, сен бір жаман ез емес пе едің. Малыңмен теңесіп тұрсың-ау. Жабы арғымақ бола ма, жал біткенмен. Жаман жақсы бола ма, мал біткенмен. Жаман болмасаң, есіктен кіріп төр менікі дер ме едің? Жақсы болсаң, жалшыңнан сарқыт жер ме едің? - депті. Сонда кедейдің қолынан сарқыт алып жеген байдың үні өшіп, тамаққа қол соза алмай отырып калған екен. ===35=== Бірде алыс жолдан жолаушылап келе жатса керек, елінің шетіндегі Шаңбай деген байдың отыз-қырық үй көрші ауылына қонуға ыңғайланады. Малын бағып, қойын сауып, айран-сүт ішіп, күн көріп отырған ауылдың хал-жайын бұрыннан жақсы біледі. Күн кешкірген кез, Бөлтекең қасындағы жолдасынан: :- Мына ауылда Шаңбай байдың қасында отырған кедейлер кімдер? - деп сұрайды. :- Бөлтеке, бұл жерде бірнеше қоңсы бар, бәрі байдың өз ағайындары. Байдос, Досымбек деген бар. Сәмек деген бар. :- Сәмектің баласы бар ма? :- Шүленбай деген жалғыз баласы бар, былтыр үйленген. Байдың қойын бағады, түгі жоқ, тақыр кедей. Әкесі Сәмектің жаман үйінде тұрады. Келіншегі байдың малын сауып, жұмысын істейді. :- Шіркін, Сәмек марқұм жақсы кісі еді-ау. Несін айтасың, Сәмек жәкемді сағындым, - деп күрсінген Бөлтірік ойланып қалады. :- Дұрыс айтасың, Сәмек жақсы кісі еді ғой. Бірақ баласының маңдайында бір сиыры да жоқ, тақыр кедей. Үстіндегі киімі де жамау-жамау. Түнеу күнгі жалаңаяқ, жалаңбас кетіп бара жатқанын көріп, мен сондай ұялдым. Келін байғұс бір көне шекпенді беліне орап алыпты. :- Олай болса батырым, бүгін соның үйіне қонамыз. :- Бөлтеке-ау қалай қонамыз үйіне. Төсейтін киізі де жоқ, ықтап отыратын үйі де жоқ, шұрқ тесік. Кұдай біледі, беретін тамағы да табыла қоймас, дастарқаны жұтаң. Одан да анау Шаңбайдың үйіне қонсақ қайтеді? Сән-салтанаты бар, аяқты көсіліп жатамыз. Оның үйінде бәрі бар шүкір. :- Жоқ, батыр, байдың дәмін талай таттык қой. Кедейдің де үйіне қонайық. Атасы атамыздан кем емес, түбіміз бір ағайын едік. Кешегі ер Сәмектің тұкымы еді ғой, айыбы кедейлігі болмаса ұмытқанымыз жараспас. Тамағы бар, күтімі бар жақсы деп аттап барып байдың үйіне қонғанымыз аруақтың алдында келіспес. :- Мақұл онда, Бөлтеке, айтқаныңыз болсын. Күн батты. Қос атты Шүленбайдың үйінің сыртына келіп: :- Кім бар-ау? - деп тұра қалады. Үйінде отырған Шүленбай селк етеді. :- Ойпырмай, біздің үйге де қонақ келеді екен-ау. Бұл кім болды екен, - деп әйелі де, өзі де есіктен бір-ақ қарғып сыртқа жүгіріп шығады. Екеуі де жалпылдап сәлемдесіп, аттылардың шылауына орала кетеді. :- Қонақпыз батыр, бұл Сәмектің үйі ме? - дейді Бөлтекең жайбарақат. :- Иә, қош келдіңіздер, - деп екі жас жік-жапар болады. Бөлтекеңді Шүленбай таниды. Қолтығынан сүйеп, әйелі екеуі аттан түсіреді. Амандық сұрасқан соң: - Үйге кіріңіз, үйге кіріңіз, - деп есікті аша береді. Келіншегі жүгіріп елден бұрын ішке кіріп кетеді де төрде шаң-шаң болып жатқан құрым киіздің үстіне не төсерін білмей дағдарып тұрып қалады. Бір кезде дереу басындағы ақ орамалын ала салып жайып жіберіп, құрым киіздің үстіне төсейді. :- Ата төрлетіңіз, отырыңыз, - дейді жаймашуақ дауыспен. Бөлтекең киімін шешіп, асықпай керегенің басына іліп, төрдегі жас келін төсеген ақ орамалға жақындап келеді де еңкейіп іліп алады. :- Қарағым келін, үлкенге деген ақ ниетің ғой, бұл ақ орамалың. Сыйлап төсегеніңе рақмет, нұр жаусын шырағым. Осы құрметің де жетеді маған. Иә, басыңа тартып ала ғой. Разымын, шырағым, бақ-дәулетті көтеретін балам екенсің. Қызметіңе рақмет. Бүгін әдейі ағамның үйіне қонайын деп арнайы ат басын бұрдым. :- Келгеніңіз жақсы болды аға, Сізді көргенде жүрегіміз жарыла қуандық. Алғашқыда қорқып қалдық, кім екен деп. Жоқшылығымызды көріп біздің үйге қонақ көп аса келмеуші еді. Келгеніңіз мұндай жақсы болар ма? Құдай айдап келген шығарсыз. Ал, аға, рұқсат етсеңіз, келініңіз екеуміз тысқа баралық, - дейді Шүленбай ағынан жарылып. Бөлтекең басын изесімен екеуі тысқа шығады. Үйдің сыртынан қараса іші көрінеді, ішінен қараса дала көрінеді. Құрым киіз шұрқ тесік. Далаға шығып Шүленбай мен әйелі ақылдасып тұр. Не істеген жөн. Мал дегенде жалғыз ешкісі бар. Лақтаған, лағы да союға жарап қалған. Шүленбай әйеліне: :- Жақсы болды, ешкінің лағын соямыз, - дейді. Сенің басқа сақтаған жылы-жұмсағың бар ма еді?! - дейді келіншегіне. - Лақты сойғанда не болады. Қырықтың бірі қыдыр деген, одан да ешкінің өзін сой. Қонақ разы болып аттансын. Құдай жеткізер. Бөлтекең сырттағы екеудің сөзін естіп отырған. :- Қарағым інішегім, келіндікі дұрыс, - дейді іштен дауыстап. Шүленбай қонақтан бата алып, есік алдында ешкісін сойып жатыр. Жас келіншек от жағып, қазанын асып, томпаңдап жүгіріп жүр. :- Келін, - дейді бір кезде Бөлтекең. - Қарағым келін осы сойған ешкінің бас-сирағын үйітіп, қазанға суды мол құй да, ішек-қарынына дейін түгел сал. Қазаның үлкен бе еді? :- Қазанымыз үлкен, ата. Бөлтекең қасындағы атқосшыларына бұрылып: :- Сен қазір Шаңбай байға бар. Мына Сәмектің баласының үйіне келіп, Бөлтірік қонып отыр, - деп хабар бергін. Атқосшы кетісімен Шүленбайға: :- Қарағым, малыңды сойып болдың ба? - дейді. :- Болдым, ата. :- Сойып болсаң төңірегіңдегі ауылдың бәрін шақыр. Анау Бекбосынның ауылын, Нұрымбайдың ауылын, Қойкелдіңің ауылын, түгел шақыр, жарай ма? :- Ата, бәрі үйге сыймайды ғой, тамақ та жетпейді. Әрі шақырғанмен олар менің үйіме кірмейді ғой кергіп. :- Олай болса оларға шыныңды айт, Бөлтірік келіп еді, менің үйімде құдайы тамақ жеп отыр де. Жалғыз ешкімді сойып, сіздерді де сол Құдайы тамаққа шақырып келдім дерсің. Атқосшы Жанкісі Шаңбай байдың үйіне барып аттан түсті. :- О, қайдан жүрсің кештетіп? - десті байдың үй іші. :- Жолаушылап келе жатыр едік. Бөлтекең қонамын деп мына Сәмектің баласының үйіне түсті. Қазір сол үйде отыр. "Аруақтан аттамайық, Сәмек те ағайын ғой" деді. :- Шын айтасың ба? Не деп отырсың Бөлтекеңді біздің үйге алып келмегенің қалай? Есің дұрыс па өзіңнің. Ол бейшараның түгі жоқ қой. Мынау не дейді - деп Шаңбай сасқалақтап орнынан ұшып тұрады. :- Ізбала, Ізбала ойбай, - дейді қатты дауыстап. - Жүр анау Шүленбайдың үйіне Бөлтекең келіп түсіпті. Екеуміз барып жалынып-жалбарынып үйге ертіп келейік. Сен барсаң келер, жақсы көретін келінісің ғой. :- Бөлтекең келмейді, - деп кесіп айтты Жанкісі. - Үйге шақырып әуре болмандар. Ол кісі білмей отырған жоқ. Онан да үйдегі бар тамағыңды, көрпе-жастық, текеметтеріңді ал, Бөлтекеңнің астына төсе апарып. Бөлтекең казір Шүленбайдың құрым киізінің үстінде отыр. Шаңбай жігіттерінің бәрін шақырып алып: :- Бөлтекең келіп, анау Сәмектің үйіне түсіпті. Оның үйінде түгі жоқ еді, - дейді. :- Онда барып ол кісіге сәлем берелік, - десті жиналғандар. :- Ал бәйбіше, шеш теңді, кілем-текеметтеріңді алып барып төсе. Бөлтекеңді күтелік, ауылға келді ғой. Кілем, көрпе-жастық, текеметті, коржын-қосқалаңды көтеріп ауыл Шүленбайдың үйіне қарай шұбырды. Алдымен Шаңбай әйелі екеуі ішке кіріп, Бөлтекеңе сәлем береді. :- Бөлтеке, балаларды ұялтып, біздің үйге түспегеніңіз қалай? - дейді салған жерден. :- Шаңбай мырза, сенің әкең Отарбай, менің әкем Сүйіндік, Сәмектің әкесі Едіге бәрі бір кісінің балалары емес пе. Сен туған атадан, мен туған атадан Шүленбайдың да атасы туған. Түпкі атамыз бір ғой, малы көп, тамағым тояды деп мұның үйінен аттап кетіп, сенің үйіңе түскенім аруаққа жөн болар ма еді, өзің айтшы? Сәмектің үйіне осыны ойлап әдейі түстім. Тамағым аш емес, батыр. Ағайын бәрің бірдейсің. Біреуіңді бар, біреуді жоқ деп жек көріп нем бар? Мені Құдай Абақ-Тараққа Бөлтірік етіп жаратып еді. Мына Сәмектің тұқымы жеті атадан бері жарымай жүр, сенің малыңды бағып, айран- сүтіңді ішіп күнелтіп келе жатыр. Шүленбайға батамды дарытайын, өзін жарытайын деп әдейі келіп түсіп отырмын, байеке, - дейді Бөлтекең толғанып. Хабар тиген ауыл дүрлігісіп: :- Бөлтекең келіпті ғой, Бөлтекең келіпті, - деп бәрі бір-бірінен сүйінші сұрағандай дабырласып жатады. :- Кімнің үйіне түсті Шаңбайдың үйіне түсті ме? :- Жоқ, Шүленбайдың үйіне түсіпті, сол үйде отыр. :- Не дейді? Ойбай-ау ауылға шақырып келтіре алмайтын кісіміз Шүленбайдың үйінде отыр дейді, оның үйінде түк те жоқ еді ғой. Дабырласып халық көрпе-жастығын көтеріп Шүленбайдың үйіне ағылады. Бірі төрге текемет, кілем төсеп, бірі керегеге шымылдық ұстап, жабыла қимылдап кетеді. Қант-шайды төгіп, май да әкеліп, тоқаш пісіріп, үлкен дастарқан жайып, жұрт алқа-қотан отырысады. Төрде Бөлтекең: "Келгеніңіз жақсы болды-ау, көргенімізге қандай қуаныштымыз сізді" - десіп жиналған жұрт қошемет білдіріп жатады. Шанбай семіз құнан қой әкелдіріп сойғызады. Ет асылып жатыр. Үш жерде жерошаққа асылған қазанда буы бұрқырап ет бүлк-бүлк қайнайды, әзілі жарасып әйелдер, жігіт, қыздар жүр. Жарасымды әңгімемен таң да атып, ел ертеңгі шайды ішеді. Бөлтекең: :- Ау жігіттер, сендерге бір айтатыным, мына Сәмек Едігенің баласы еді. Бәріміздің түпкі атамыз бір, жеті атасынан бері кедей. Әкесі де малыңды бақты. Мал дегеннен жалғыз ешкісі бар екен, соны сойды. Үйін көріп отырсыздар, торғай қамаса тұрғысыз. Келіннің де, өзінің де киерге киімі жоқ. Осыны көріп отырып қалай шыдап отырсыңдар, ағайын. Кешеден бері тамақтарыңды беріп құрметтеп жатырсыңдар. Осында әкелген заттарыңның бір сабақ жібі кері қайтпайды. Шешім осы болсын. Шаңбай сен ертең семіз айғырынды Шүленбайға бер, мен Шүленбайды серік етіп қасыма ертемін. Орта жүз атамыздың ел-жұрты мені Арқаға шақырып отыр. Нұрымбай өзің мініп жүрген ер-тоқымыңды бер. Бес-алты ай, арысы бір жыл жүріп қайтармыз. Ағайын, сенің Шүленбайға қосқаның болсын. Құдай қырсығын кессе, осы жолы Шүленбайдың қырсығын біз кесіп жіберелік, - дейді сөзін қорытындылап. :- Мақұл, Бөлтеке, жарайды, солай болсын, - деседі жиналған жұрт. Біреуі атын, біреуі ер-тоқымын, біреуі тонын беретін болды. Бөлтекең арада бір-екі ай демалғаннан кейін Шүленбай мен Досымбекті ертіп Арқаға аттанады. Бөлтекеңнің бір ерекшелігі бір жаққа жүрген де жолдасты көп ертпейді. Мен "Бөлтірікпін" деп атын дабырлатпайды екен. Жолай түссе: :- Құдайы қонақпыз, - дей салады екен жайғана. Қарапайымдылығы сондай күй таңдамайды. Жастық жоқ болса ер-тоқымын жастана салады. Барына риза. :- Аты-жөнімді білсе жұрт әуреге түсіп сабылады, жүргізбейді. Адам жүз қадам үйден шыққаннан кейін мүсәпір. Біз Құдайы қонақ болып жүрелік. "Бұйырған несібемізді татармыз", - деп отырады екен әкем жарықтық. Жүрген жерінде тәкәппарлық не? Ол кімге керек? Ең жаман қасиет сол, - деп жұртты, көпшіл, кішіпейіл болуға үнемі тәрбиелеп отырған. Ниет қылып шыққан бұл сапарында арғын бауырлардың елінде қонақта болып, алдына жүгіне келгендердің дауын әділ шешіп, сөзін сыйлағандарға небір арналы ой-пікірлерін айтып, алты ай қыс аунап-қунап ағайынның арасында мауқын басып қайтқан екен. Қанша шақыртып келтіре алмай жүрген Бөлтекең орталарына келгенде Арқадағы ағайындар талай жерге дейін қимай шығарып салып, базарлыққа берген елу ат, құнан, елу құнажын, байталды шешеннің еліне айдап баруға қасына атты жігітті қосып аттандырыпты. Бөлтірік шешен жолай кезіккен ауылдың кедей-кепшіктеріне де базарлық үлестіріп, мал айдаса келген әлгі атты жігітке бір-бір ат мінгізіп, қайтарып, баяғы туысқаны Шүленбайдың ауылына келіп түседі. Арқадан айдап шыққан базарлық малын жолшыбай тоқтаған жерлеріне үлестіргенімен кемімей, бай ауылдардың қосқаны бар, мал едәуір көбейді. Шаңбай байдың аулында да шешен Бөлтекең қырық кедейге кырық ат жетектетеді. Келесі сәтте Бөлтекең тағы бір ойын ортаға салып: :- Халқым, естеріңде ме, былтыр осы уақытта Арқаға жүрерде Уәзипа келіннің үйінде қонақ болып отырып, айтқан уәдеміз бар еді. Сол жолы мен аруақ қолдаса, қырсығыңды кесейін деп едім. Уәзипа келінімнің төсеніші болмай басындағы ақ орамалын төсеніш еткен ақ ниеті әлі есімнен кеткен жоқ. Сол жолғы көрсеткен келінімнің ізетіне мен мына он қараны тарту етемін. Жалғыз ешкісін сойып, бәрімізді қонақ еткен Шүленбай еді, мына он қараны Шүленбайға байладым. Дүниелерің болса да, безбессіңдер, сөзімді сыйлап Шаңбай атын, Нұрымбай ішігі мен ер-тоқымын беріп еді. Сол сыйларың үшін екеуің бір-бір ат мініңдер менен, - дейді шешен жадырап. :- Оу, Бөлтеке, келімді-кетімді кісіңіз бар емес пе? Мұныңыз қалай, олжаңыздың бәрін жұртқа үлестіріп жібергеніңіз , - дейді сөзге араласқан Шаңбай. – Жекжат-жұрағаттарыңыз бар. Олжамен қайтқаныңызды естіп келеді ғой олар да. Біразын өзіңізге қалдырыңыз. :- Жекжат-жұрағат кедей екенімді білмейді дейсіз бе? Маған келген қонақ болса, мына сендер күтесіңдер. Халқым аман да мен мал ұстап, дүние жинап қайтемін, - деген екен асыл баба. ===36=== Ілгеріде қарақалпақ елінен шыққан бір ділмәр әйел Әулиеатаға тоқтапты. Атшабардың астындағы бір дәулетті үйге түсіпті. Сөзге шешендігі, тапқырлығы сондай, ешкімге дес бермепті. Қалың ел болып жалғыз әйелдің бетін қайтара алмағанымыз ұят деп сондағылар өзара ақылдаса бастапты. Сонда бір қария тұрып: "Қой болмас, қос ат жіберіп, төменгі Шу бойынан Бөлтірік шешенді алғызындар", - дейді. Бұл кезде Бөлтіріктің елге аты шығып қалған кезі екен. Ол келгенше елгі әйел ешкімге дес бермей, лепіре сөйлеп отырады. Сөйтіп тұрғанда Бөлтірік шешен де келіп жетеді. Үйге кіре бергенде-ақ әлгі әйел "Қыруар Үйсіннің қай қыртысынан шығып келді екен?" - деп қағыта сөйлейді. Ал Бөлтірік болса асықпай-саспай амандық-саулық сұрасып болып: :- Асықпаңыз құдаша алыс жолдан шаршап келдік емес пе? Ас-суымызды ішіп, жайланып алайық. Қағысып қалжыңдасатын уақыт әлі алда. Бірақ, осы жақында ғана бір түс көріппін. Соны айта отырайын, сіз жори отырыңыз. Түсімде бір таразының басына сіз бен біз түскен екенбіз деймін. Содан қайта-қайта таразының мен жақ басы баса береді. Тіпті болмаған соң таразышы тұрып: "Осында мен түсінбейтін бір нәрсе болуы керек. Сіздер екеуіңіз де тырдай жалаңаш шешініп таразыға қайта түсіңіздер" дейді. Сөйтіп сіз бен біз әлгінің айтқанын істеп, таразының екі басына тұрған екенбіз деймін. Содан мен жақ тағы басты. Сонда әлгі таразышы: :- Е, е, енді түсіндім, Сіздің "тыртығыңыз", ал сіздің "артығыңыз" бар екен ғой деп басын шайқағаны бәтшағардың... Бөлтірік шешеннің сөзінің аяғын тыңдауға дәті шыдамаған әйел бетін басып, далаға тұра қашыпты. ===37=== Ел жайлауға, жайлаудан қыстауға көшкенде көштің алдында шолушы жүріп отырады екен. Сол бір жылы Бөлтірік ауылы шолушы шықпай тұрып, ерте көшіп кетеді. Соның салдарынан көп қақтығысқа ұшырап, Бөлтірік ауылының ержетіп қалған баласы қаза болады. Қас-қарая бере қақтығысып калған қарсы топ та ағайын адамдар екен. Бір-бірін жыға танығаннан кейін "ой, бауырымдап" көріседі. Екі жақ та қапыда қаза болған бауырларының өліміне қатты күйініп, сүйек иесі не айтса, соған келіспек болады. Енді екі жақ болып, қара қылды қақ жарып тура билік айтатын ара ағайын іздейді. Акыры: "Төмен барсаң, Жәлел мен Шоқай бар, жоғары барсаң, қырық мың қойлы Тоқай бар" - деп Шоқай датқаға жүгінгенді жөн көреді. Сонымен мерзімі жеткен кезде екі жақ төменге атшабатын болады. Бірақ қайғыдан көкірегі қарс айырылып отырған қаралы ауылдың Бөлтіріктің құн даулап, төменге барғысы келмейді. Ал Бөлтіріксіз ағайынның тағы да дәті бармайды. Сондықтан ел адамдарды “жүр”- деп Бөлтірікке сөз салып, бармасқа жанын қоймайды. Бөлтіріктің келісім бермеске шарасы қалмайды. Сонан соң дауға жіті араласатынын анықтап алады. Олардың ішінде Қаратау да болып шығады. Қаратау дауға жүйрік, бірақ, көп сөйлемейтін, билікке көп араласпайтын болған екен. Бөлтірік ағайынға шарт қойып: :- Егер елдің құнын даулауға мен баратын болсам, Қаратау барсын, – дейді. Сонымен бәрі Төменге аттанады. Шоқай датқаның үйіне кіріп айтылады. Шоқайдың алдында төбесінде тұлымы желпілдеп 6-Төмен баласы ойнап жүреді. Оған ешкім назар аудармайды. Шоқай датқа сөйлейтін, сөз салмағын артына сақтайын сарабдал сақ адам екен. :- Ердің құны 100 қылды, ағайынның айыбы 100 жүнді болады, –деп екі ұштылау билік айтады. Мұнысын қой-ешкі ме, әлді ірі мал ма, атын атап, түсін түстемеген соң, ойын ажырата алмаған айналасындағылар қапелімде ештеңе дей алмай қалады. Сонда Қаратау ойнап жүрген баланы тұлымынан шап беріп ұстап алып, қынабынан кездігін шығарып тықымына тақай қояды: :- Егер ердің құны 100 қылды, ағайынның айыбы 100 жүнді болса, мен сенің балаңның құнынан бір жылғы тоқтымның төлімен ғана айтыламын, –депті. Көп сөйлемейтін адамның көтеріліп кетсе қиын болатынын білетін Шоқай датқа баламызды шынымен бауыздап жібере ме деп сескеніп: :- Жазсам, жаңылсам, кешірім ете көріңдер. 100 қылды дегенім – 100 жылқы, жүз жүнді дегенім – 100 түйе еді. Ат-тон айып өзімнен тағы болсын, - депті. Бөлтірік Қаратаудың осындай тар жердегі тапқырлығына көңілі толады. Елге қайтып келе жатқанда Бөлтіріктің қабағы ашылып, жүзі жадырағанын көрген кеңесші билердің бірі оған: :''Ердің құны қайтты, :''Нардың пұлы қайтты. :''Қайғың басылды ма? :''Көңілің ашылды ма? - дейді. Сонда Бөлтірік оған былай депті: :''Қайғымды басқан, :''Көңілімді ашқан, :''Ердің құны, :''Нардың пұлы емес. :''Ақылы бай, :''Нақылы сай, :''Елдің бірлігі, :''Бидің білігі емес пе? - деп билік айтқан Шоқайға да, билік айтқызған Қаратауға да, билікке тоқтаған елге де ризалығын білдірген екен деседі ел. ===38=== Бөлтірік замандасы, жақсы ағасы Кебекбайға сәлем бергелі келіпті. Кебекбайдың әйелі төсек тартып ауырып жатыр екен. Кебекбай ауру әйеліне жағдай жасай алмай, өзінің де күйі болмай, үй-іші жүдеу тартып қалғанға ұқсайды. Аман-саулық біліскен соң, Кебекбай; :- Ауруының беті қатты сияқты, жаман айтпай жақсы жоқ, өліп қалмаса жарар еді, - деп Бөлтірікке қаупін айтады.  :- Асыл жеңгем өлмесін, алдымен өзіңнің өлгенің жөн, - дейді Бөлтірік. Өзі қам көңіл болып отырған Кебекбай: :- Неге олай дейсің, Бөлтірік? - деп сұрайды. :- Әркімнің жаны өзіне тәтті. Сен менің айтқанымды көңіліңе ауыр алма, - деп Бөлтірік сөзінің мәнісін түсіндіре бастайды. - Кімсің - Кебекбаймын атандың. Атағың ауылдан асып, алашқа жетті. Ағайынға сөз салсаң, сөзіңді өткіздің, жөн айтсаң, жөніңді өткіздің. Қалың мал беріп, қалап алған, құдай қосқан косағыңмен қоса ағардың. Ұлың ұяға, қызың қияға қонды. Бұдан артық Құдайдан не тілейсің. Өлмегенде, сайтан болайын деп пе едің? Асыл жеңгем өлер болса, "су әкелерім-ай", "от жағарым-ай", "қазан қайнатарым- ай" деп жылағаннан басқа не бітіресің? Ал жеңешем сенен ұзақ жасайтын болса, артыңнан жоқтау айтып, Ысты мен Дулатқа сенің бар жақсылығыңды жария қылмай ма? Бөлтіріктің сөзін тыңдап отырып, Кебекбай: :- Дұрыс екен-ау. Сөзің кұлағыма жағып барады. Құдай мені осы жаман жеңгеңнің алдында алса, сонда жеңгең не деп жоқтар еді мені? - дейді. Бөлтірік сонда: :- Былай жоқтар еді, - деп мынаны айтады: :''Биік таудың басынан, :''Тұнық шыққан бұлағым. :''Көкорай саздың қасынан, :''Тұнып шыққан құрағым. :''Ат жалын тартып мінгенде, :''Ауылыңның басын кұрадың. :''Алыс пен жақын білгенде. :''Еліңді түгел сұрадың. :''Сұлтаным тірі кезінде, :''Тал шыбықтай бұралдым. :''Енді өлді дегенде, :''Өзіңді менен бөлгенде, :''Қара жерге көмгенде, :''Көзімнің жасын бұладым. :''Жер таянып құладым. :''Қолымнан ұшқан сұңқарым, :''Шәй, деспеген шынарым, :''Мүңкір-мәңкір келгенде, :''Әсем болсын тұрағың. :''Таңда машқар күнінде, :''Бейіштің мінгін пырағын. Осы әңгіменің бәрін бастан аяқ сүйсініп тыңдаған ауру бәйбішенің бойына жақсы сөз қуат береді. Басын көтеріп, орнынан тұрып, шалына: :- Қайным дұрыс айтып, отыр. Алдымен сен өл! - деп, отын жағып, суын әкеліп, қазанына ас салады. Үйдің берекесі кіріп, үй-ішінің қабағы ашылып, мәзмәйрам болып, ас ішіп отырғанда, бәйбіше Бөлтірікке: :- Жеңгең өлмесе де, өлгендей еді. Ағаңның өлгенін тірілгендей қылдың, - деп шын жазылғанын білдіріпті. ===39=== Ыстының жігіттері дулат Сыпатай ауылының бойжетіп отырған қызын алып қашып кетеді. Ерегіскен Сыпатай ауылының жігіт-желеңі қыз алып кеткен елдің жүзден астам жылқысын айдап әкетеді. Ол жылқыны қайтаруға барған кедей-кепшіктерді Сыпатай ауылының жігіттері сабап жібереді. Сосын Ыстының ақсақал-қарасақалдары жиналып: :- Би мен шешен бармаса, Сыпатайдың жуан жұдырықтары теңдік бермес, - деп Бөлтірік пен Дәулеталыны жұмсайды. Бұл Бөлтіріктің өткір сөзімен ел аузына іліге бастаған шағы екен. Сыпатай зор денелі, калың қабақты кісі болса керек. Алдындағы адамға қабағын қолымен көтеріп қарайтын әдеті екен. Дәулеталы қаншама жалынып-жалбарынғанымен Сыпатайды көндіре алмайды. Сөзге енді Бөлтірік араласады: :- Ата – бордан, іні, - зордан, - Сыпеке, балалар бір тентектік жасаған шығар. Төсекте басы, төскейде малы қосылып жатқан елміз ғой. Қыз алатын жігіт сіздің ауылда да бар болар, болмаса туар. Қыздың калың малы - сегіз құлынды бие, он үш бойдақ, бір ат, бір түйе, ырым-жырымымен қырық жеті емес пе еді. Барымтаға кеткен мал ішінде кедейдің кер тайлақтары да бар. Ең болмаса осыларды қайтарсаңызшы. Сыпатай қабағын қолымен көтеріп: :- Мына заржағың кім? - дейді Дәулеталыға. :- Бұл Ыстының Бөлтірігі ғой, - дейді Дәулеталы. Қарғадай бала келді деп, калыңсыз берер қызым жоқ. Жүз жылқы қызды алып кеткені үшін алған айыбымыз. Енді қырық жетісін әкеліңдер! - деп есе бермейді. Сонда Бөлтірік: :- Тұзшының ақ бас атанындай басың көкпеңбек болып отырып, бір қызыңның к... күбінің сырнайындай айналдырдың-ау, Сыпатай! - депті. Сыпатай абыржып: :- Дәулеталы, мынауыңның тілі жаман екен, етімнен өтіп, сүйегіме жетті ғой! Қырық жетісі құрысын. малыңды ал да қайт, - деп жантая кетіпті. ===40=== Бөлтірік төренің шешендерімен сөз сайыстырып отырыпты. Небір мықты деген шешендері Бөлтіріктен ұтыла бергенін көріп отырған төре шыдай алмай, сөзге өзі араласады. Байлық пен билік, жақсы мен жаман, асыл мен жасық туралы сөз сайыстарында Бөлтіріктен өзі де жеңіліп көрген төре: :- Азбайтын, тозбайтын байлық қандай болады? Қайтпайтын, таймайтын қолдаушың мен қорғаушың қандай болады? - деп бастырмалата бірнеше сұрақты қатарынан бір-ақ қойыпты. Төренің өз шешендері жауап қайтара алмай отырып қалғанда, Бөлтірік былай деген екен. :- Дүниеде азбайтын байлық біреу ол - ақыл. :- Дүниеде тозбайтын байлық біреу ол - ақыл. :- Дүниеде таймайтын адал қорғаушың біреу, ол - ақыл. :- Дүниеде жарығы тұтас елге түсетін қаситетті шырақ біреу ол - ақыл. :- Дүниеде асыл текті жел жетпес пырақ біреу ол - ақыл. Бөлтіріктің суырып салма өнерінің асықтығын мойындаған төре іштарлық көрсетіп: :- Ақыл-ақыл деп тақылдаған салақұлаш тіл берген Құдай саған неғып бармақтай бақ бермеді екен? - деп, шешенді мұқата сөйлейді. Сонда Бөлтірік әдепкі ойларын жалғастырып, былай депті: :- Дүниеде ердің бағына қонатын бақ біреу ол - ақыл. :- Ақылсыз басқа қонса, бақ баянсыз. Құдай ақылсыз бас болғаннан сақтасын. Елдің ақысын өле жегеннен сақтасын. Ұрының табысын бөле жегеннен сақтасын. Бөлтіріктің осы сөзінен кейін төре де, төренің шешендері де тілден қалған екен деседі. ===41=== Бөлтірік баласына "Жау жоқ деме, жар астында, бөрі жоқ деме бөрік астында", "Басыңа ие бол, қолыңа ие бол, тіліңе ие бол" деген сияқты ақыл сөздерді айта береді екен. Бірде баласы әкесіне: "Жауды жақындатып, қара аспанды төндіріп, қоятыныңыз-ай", - деп қапа болыпты. Сөйтіп жүргенде Бөлтіріктің баласы бір жерге қыдырып барып, біреумен сөз сайыстырып, ілінісіп қалады. Айып о бастағы сөзден шықса керек. Баласы Бөлтірікке:  :- Әке, "Жау жоқ деме, жар астында", "Басыңа ие бол, қолыңа ие бол, тіліңе ие бол" дегеніңіздің мәнісін енді ұқтым, - дейді. Сонда Бөлтірік баласын былай деп демеп сөйлеген екен: :''Кердең болса – :''Аяғың жау тартады. :''Кесірден болса – :''Таяғың жау тартады. :''Кіді болса – :''Мінезің жау тартады. :''Ірі болса – :''Білегің жау тартады. :''Міншіл болса – :''Ақылың жау тартады. :''Сыншыл болса – :''Талабың жау тартады. :''Жайсыз болса – :''Жүрісің жау тартады. :''Қамсыз болса – :''Түр-түсің жау тартады. :''Тойымсыз болса – :''Көзің жау тартады. :''Орынсыз болса – :''Сөзің жау тартады. ===42=== Бөлтіріктің ұлы әкесі құсап өз замандастары бас косқан жерде сөздің жүйесін ұстап, ұтқыр сөйлеп жүреді екен. Бірде байдың ақылы аз тентек баласы Бөлтіріктің баласына тиісіп, қажай беріпті. Бөлтіріктің баласы да қызынып, ананың айтқан сөзін, уәжін қаңбақ құрлы көрмей, оны сөзден де, уәжден де жыға беріпті. Бұған шыдай алмай өкпесі қабынған байдың тентек баласы жиында ұрыс шығарады. Бөлтіріктің баласына сілтеген оның қолы үй иесінің аузына тиіп, күрек тісін сындырады, жиынның шырқы бұзылады. Мұны естіген Бөлтірік баласына ренжіп, оның айыпты екендігін айтады. Сонан соң күрек тісі сынған жігітті үй-ішімен шақыртып алып күтеді, баласына айып тартқызады. Әкесінің қылығын жете түсінбеген баласы: :- Әке, дұрыс сөйлегенде, қалай сөйлеу керек еді? Менің сөзімнің бұрыс жері бар ма? - деп, әке билігін мойындай алмай тұрады. Сонда Бөлтірік баласына былай деген екен: :''Жатқа сөйлеме, :''Жаманға сөйлеме, :''Асырып сөйлеме, :''Батырып сөйлеме, :''Жасқа сөйлеме, :''Масқа сөйлеме, :''Ұрыға сөйлеме, :''Қарыға сөйлеме, :''Жаманға айтқан сөзден, :''Жақсыға айтқан сөз дұрыс. :''Ойсызға айтқан сөзден, :''Ойлыға айтқан сөз дұрыс. :''Айтылмай қалған сөзден, :''Айтылып қалған сөз дұрыс, :''Сөйлемес жерді білсең, :''Бәрінен де сол дұрыс. :''Олай болмаған жерде, :''Қанша асыл деме - :''Сөзіңнің алды - бұрыс. :''Арты - ұрыс. Болып шығады, Балам, осыны ұғып ал, - депті. ===43=== Бірде Бөлтіріктен қасындағы жас шәкірттері сұрапты дейді. :- Ақ ата, тәнің мен жаның бірдей сау болсын деген сөзіңіздің мәнісі не? Тәні саудың жаны да сау болмай ма? - деп. Сонда Бөлтірік былай деп айтқан екен: :- Тәні саудың бәрінің жаны сау бола бермейді. Тән мен жанның саулығы бірдей болуы - кісі бойында сирек кездесетін қасиет. Кісінің жанын аздыратын дерттің түрі көп: :''Күншілдік деген бар, содан сақтан, :''Кекшілдік деген бар, содан сақтан. :''Астамшылық деген бар, одан алыс жүр.  :''Сараңдық деген бар, одан қалыс жүр. :''Қараулық деген бар, одан таза бол, :''Бәлеқорлық деген бар, одан ада бол, :''Ынсапсыздық деген бар, содан аман бол. Төрт мүшең түгел болса, жаның осы жеті жаманнан аман болса, жаның мен тәніңнің бірдей сау болуы деген сол. Жаның осы жеті жаманнан аман болсын. Бөлтіріктің кіші баласы ат жалын тартып мініп, шаруаға айналыса бастайды. Сонда Бөлтірік баласына былай дейді: :''Жеті атаңды біл, :''Жеті руды біл, :''Жеті жарғыны біл, :''Жеті жақсыны біл, :''Жеті жаманды біл, :''Жеті жетімді біл, - Баласы әкесінің айтқаны көңіліне түйіп, ел ағалары мен қарияларының сөзіне құлақ түріп жүреді екен. ===44=== Бөлтірікке баласы келіп: "Әке сіздің жеті жақсы деп айтқан сөзіңіз ел ішінде әрқалай айтылады. Жақсының саны, сіз айтқандай, жеті емес, одан әлдеқайда көп қой. Соның анығын өз аузыңыздан естиін деп едім"»- депті. Баласының сөзге мән бере бастағанын байқаған шешен: :- Е, балам, жақсы қанша болса да көптік етпейді, жаман біреу болса да аздық етпейді, - депті. ===45=== Бірде қырғыздың атышулы манабы, айлакер Шәбден әйгілі Бөлтірік бабамызбен іліктес болуға көңілі ауып, келесі бір жолы Қырғыз Алатауының бауырына ақ боз үйлерді қаз-қатар тігіп тастап, Бөлтірікті қонаққа шақырыпты. Тіпті болмаса бабамыздан бір "тұқым" алып қалуға бекініпті. Сөйтсе де қулықты әріден ойлаған бабамыз түні бойы алдынан сылаңдаған сұлулардың бірде-біреуіне көз қырын салмапты. Ертесінде жүрерде шешен: :- Ау, Шәбден, ойға алғаның орындалмады-ау! Дегенмен ілік-шатыс болайық дегеніңе қуанамын. Маған салсаң, ана бір сылаңдаған сұлуыңды жасау-жабдығымен маған ұзат! - деген екен. Мәрт Шәбден айтқанын екі етпепті. Бірақ кейіннен қырғыз әйелінің артынан бала ермепті. Сонда Бөлтірік: :- Әттеген-ай, Құдай қаласа, өзіме тартқан ұл осы қыздан туады демегенім-ай! - деп бармағын шайнап налыған екен. Налып қана қоймай әрдайым өзінше отау етіп ұстап, өзінің үлкен немересі Бабаны бауырына салыпты. Қазірге дейін мұндағы ел "Шоқпар" ауылшаруашылығы бірлестігінің орталығындағы бұл үйді "Үлкен үй, кырғыз шешеміздің қара шаңырағы" деп ардақтайды. Перзентке зар болып жүргендер оған киелі, әруақты үй деп түнеп те кетеді. ===46=== Әулиеата шаһары, қыс кезі болса керек. Дулаттың өңкей ру басылары осында жиналып, әңгіме-дүкен құрады. Әңгімеден әңгіме туып, сөз шарпуы әр рулардың дарқандығына, сый-құрметіне ауысады. Бірақ әуелден-ақ терезесі тең, бір әкеден өрбіген төрт рудың шонжарлары бір-біріне дес бермейді. Мұның арты таласқа айналады. Сонда біреуі тұрып: "Бұған ешқайсымыз билік, әділ төрелік айта алмаймыз, сондықтан қалыс ағайын Ысты Бөлтірік бидің уәжін тындайық", - дейді. Сонда бәрі осыған тоқтап Шу бойында жатқан Бөлтірікке кісі шаптырады. :- Жол-жөнекей Бөлтірік би мәселені ойланып-толғанып, жауап әзірлейді. Күтіп отырғандар өздеріне таныс Бөлтірікке құшақ жая қарсы алады. Ақырында шаруаларын әзіл-қалжын әңгімеге айналдырып, сиырқұйымшақтатып жібергісі де келмейді. Бірақ аналар қоймайды. Сонда Бөлтірік әзіл-қалжынды араластырып: "Жаныс көп пе, қамыс көп пе? Шымыр көп пе, шыбын көп пе? Сиқым көп пе, қиқым көп пе?" деген. "Сендер өсіп-өнген атаның өкілдерісіндер, мен сын айтамын деп, мін айтып, жақыннан жау тауып алып жүрмейін, қинамаңдар!" — дейді. Сонда Дулаттың басшылары: "Бөлтеке, не болса да әділін айт, ешкім де ренжімейді. Қалай болғанда да төрт атадан төрт ат, төрт шапан дайын" - дейді. Сонда Бөлтірік: :- Алыс-беріс жасаймын десең. Жаныспен жегжат бол. Ұрыс-керіс жасаймын десең, Ботбаймен жегжат бол. Шымырмен жегжат болсаң, шіреніп жүріп өлтіреді. Сиқыммен жегжат болсаң жыланып жүріп өлтіреді, - деген екен. Әрине, мұның артық-кемі де болуы мүмкін. Дегенмен бидің мұндай тапқыр сөзі ел арасында лезде тарап кетеді. ===47=== Атақты Саққұлақ би жолаушылап келе жатып, Бөлтіріктің ауылына ат басын бұрады. "Дәу де болса дәл осы Бөлтіріктің үйі шығар" деген оймен бір үйдің жанына келіп аттан түседі. Әрі Бөлтірікпен құрдас екен, бір қапысын аңду да ойында болады. Үйге кірейін десе, бір дәу қара төбет табалдырыққа көлденең түсіп жатып алыпты. Шілденің күні, әлгі төбетке "кет!" десе көлеңкені қызғанып кетпейді, қайта ырылдайды. Содан болмаған соң Саққұлақ шешен итті қамшыменен тартып жібереді. Төбеттің қыңсылағанын естіген Бөлтірік далаға шығып, қарсы келе жатқан Саққұлақ шешенге амандасады да: :- Қой, төбет-ау, қой төбет! Сонша не болды, ауылды дүрліктіріп?.. Ағасы ұрар болар, інісі көнер болар... Тұлпардың өз тұяғы дәрі деген... Саққұлақ сияқты ағаңа жол бермеген өзің кінәлісің дегенде - құрдасы Саққұлақ би атына қайтадан қарғып мініп, Бөлтіріктің "тоқта!" дегеніне де қарамай кеткен екен. ===48=== Бөлтірік жолаушылап келе жатса, алдынан қайнар бұлақ кездеседі. Атын суғарып тұрса, су алуға ай сырғалы бір бойжеткен келеді, "Атың кім?" - дейді. "Үкі", - дейді қыз. Бөлтірік: :''Апырмай-ай, мына қыздың сырғасын-ай! :''Дүниенің мен білдім, тұрмасын-ай. :''Жалт етіп, екі сырғаң жетіп келдің, :''Жасымнан құмар едім ұрғашыға-ай! Үкі: :''Әйелменен еркек жолдас еді, :''Өзіңе ән салмасам, болмас еді. :''Келген жерден сырғама көзің түсті. :''Сырға берсем, көңілің болмас енді. Бөлтірік: :''Ойпырмай-ай мына қыздың бегін енді, :''Аралап көрер ме еді елін енді. :''Тарыдай тал бойында бір міні жоқ, :''Шомылған көрер ме еді, көлін енді. Үкі: :''Ел керек пе, ай құда, төл керек пе, :''Сый керек пе, айтыңыз, жан керек пе? :''Атым Үкі жасымнан сұлу едім, :''Бұдан артық өзіңе ай керек пе? Бөлтірік: :''Апырмай-ай, мына қыздың сөзін қара, :''Өңменіңнен өтеді, көзін қара. :''Өзінен үлкендерге қатты айтып, :''Томпайған екі жерде безін қара. Үкі: :''Қаратаудың сайында ін болады, :''Жаманның айтқан сөзі мін болады. :''Аты-жөнді сұрамақ парыз дейді, :''Руыңды сұраймын, кім болады? Бөлтірік: :''Руымды сұрасаң, мен Ыстымын, :''Айтатын қара жорға жүрістімін. :''Сұлу қызға қылықпен жағатұғын, :''Қалампыр, жұпар шашқан иістімін. Үкі: :''Менімен әркез қас екенсің, :''Менімен айтысуға жас екенсің. :''Дулаттың бірі ме деп, қорқып қалсам, :''Аяққа құйып қойған ас екенсің. Бөлтірік: :''Біздің ауыл сұрасаң Тесіктаста :''Бісмілда! деп өлеңді енді баста :''Жігіттің істегенін істемесем, :''Менікін дәл түбінен кесіп таста! Осыны айтқанда сырғалы қыз бетін басып, тұра қашыпты. ==Пайдаланған әдебиет== <references/> [[Санат:Тұлғалар]] [[Санат:Шешендер]] 2p73yjranjw9jr3tl9lyjcdgkeffy0y 6 2150 3892 2011-12-23T19:36:36Z Bolatbek 520 from kk wikitext text/x-wiki from kk abwbkcu7jcd8wssgkenv25y03vv4wgd 0 2151 4296 4295 2012-03-20T09:44:07Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Абыралыға}}<poem> Өткен адам болады көзден таса, Өлді-өшті, оны ешкім ойламаса. Ол кетсе де белгісі жоғалмайды, Керектісін ескеріп, ұмытпаса. Ақыл деген - денеге егулі дән, Суғарылса кіреді оған да жан. Ақылдың өсіп-өніп зораймағы - Көрген, білген нәрседен ғибрат алған. Есітіп, біліп, көз көріп, ойға салмақ, Өткен істен адамзат бір үлгі алмақ. Қызықпақ, не жек көрмек, жиіркенбек, Бастан кешкен әр істен белгі қалмақ. Ақылдың кей іс жауы, кей іс досы, Бұл екі істен болмайды өмір босы. Досыңды жау, дұшпанды дос көрсетіп, Көзді байлап нәпсінің қылғаны осы. Қалмақ жеңіп, қазақтан алған кегін Қалқаман қиссасында жазып едім. «Мың жеті жүз жиырма үшінші жыл Ақтабан шұбырынды болды»-дедім. Сырдан қалмақ қуған соң біздің елді, Күні-түні шұбырып Шуға келді. Табан тиіп жүре алмай, халі құрып, Сұлап жатты айнала Саумал көлді . Сонда Шақшақ Жәнібек сөз сөйлепті «Балалар! Осы жолды ұмытпа,- депті, «Ақтабан шұбырынды» - мұның аты, Құдай қосса, алармыз біз де кекті!» Сол жерде тамам қазақ жыласыпты, Құдайдан «артын бер» деп сұрасыпты. Тыныққан соң қалмақтан кек алуға, Сөз байлап уағдамен ұнасыпты. Арғындар сол көшкеннен көше берді, Батырлары жер шалып, қоныс көрді. Есіл, Нұра, Сарысу, Қарқаралы, Шалқар көл, Ұлытаудан алды жерді. Орнығып қалың арғын сонда қалды, Жеті момын олардан өте салды. Ор, Елек, Ойыл, Қиыл қыстамақ боп, Жаз жайлауға Мұғаджар тауын алды. Кіші жүз өте көшті Орал жаққа, Әбілқайыр хан еді мінген таққа. Мың жеті жүз отыз бір шамасында Орысқа уағда берген қарамаққа. Соны естіп Жеті момын қайта ауыпты, Орыстан көреміз деп бір қауіпті. Мұғаджардың күншығыс жағына өтіп, Ырғыз, Торғай дейтұғын жер тауыпты. Сол жерде жайлап, қыстап жатып алды, Қалмақтан барымталап жиды малды. Ұлы жүзде үлкен хан Әбілмәмбет «Қалмақпен соғысам» деп хабар салды. Орта жүзден де аттанды Сәмеке хан, Үш жүзден жиылыпты бірталай жан. Шеп құрып қара-қарсы соғысқанда, Қазақ жеңіп, қалмақтан кегін алған. Сол соғыс - хан Абылай келген кезі, Қалмақтың сыбағасын берген кезі. Керек болса оқыңдар шежіремнен, Жазылған сонда анықтап түгел сөзі. Сонан кейін қалмақты қазақ қуған, Жиылып шаба берді ойдан, қырдан. Тарбағатай, Шыңғыстың жан-жағында Көшпелі көп қалмақ бар бұрын тұрған. Қырылған соң қалмақтар жаман сасқан, Нұржайсаң, Шәуешектен өте қашқан. Ата қоныс - Арқаны босатып ап, Қазақ келіп қалмақтың орнын басқан. Қалмақты шабысуға Мамай келген, Босап қалған Шыңғысты көзі көрген. Барған соң Жеті момын жақсысына, «Хан Шыңғыс босады» деп хабар берген. Момынның жартысы айтқан «барамыз» деп, «Ата қоныс Шыңғысты аламыз» деп. Атығай, Қарауыл мен Бәсентиін Көшпепті «біз осында қаламыз» деп. Туысқанын қия алмай, «жүр, - деп, - сен де», Көп айтқан Кеңгірбай мен Қараменде . Бос тұрған соң Шыңғысқа Матай қонған, Біздің ел әне-міне деп жүргенде. Тобықты, Қанжығалы көшкен сонда, Өзге Момын көше алмай қалған онда. «Шыңғысты Матай алды» дегенді естіп, Қанжығалы қалыпты орта жолда. Келгені Тобықтының осы маңға Мың жеті жүз сексенге тақалғанда, Елді бастап әкелген Мамай батыр Орда, Көкен, Ащысу, Доғалаңға. Әр топта да батыр бар некен-саяқ, Сүйтсе де батыры көп Жуантаяқ. Қырды алып, Бөктерге таласыпты, Матай-Сатай дегенді тыңдамай-ақ. Қабекең де өрлепті Шидің бойын, Шөбі шүйгін жер ғой деп малға тойын. Кейде жау боп Матаймен, кейде бітіп, Есі-дерті - Шыңғыста, айтпайды ойын. Қалқаман мен Мамырды жаздым бұрын, Оқығандар, байқадың оның сырын. Енді айтамын Еңлік пен Кебек сөзін, Тағы сынап көріңіз мұның түрін. Ту тіккен Тобықтының қос басшысы - Жуантаяқ Тоқтамыс деген кісі. Жамағайын жақыны сол кісінің Бар екен Кебек деген бір інісі. Ол Кебек мықты болған жас басынан, Тоқаң да тастамайды өз қасынан. «Жасы бала болса да, жаны отты» деп, Артық көріп не сабаз жолдасынан. Он бесінде Кебектің аты шықты, Атты жаяу бәріне бірдей мықты. Көзі өткір, қараторы жігіт екен, Орта бойлы, тапалдау, кең иықты. Ел қамы үшін өлуге жанын салып, Соғыс десе тұрмайды қойса байлап. Жауға батыл, жақынға және әдепті, Кішіні іні, үлкенді ағатайлап. Ол кезде балгер болған Нысан абыз, Шын дәулескер бақсының өзі нағыз. Жыны айта ма, кім білсін, шыны айта ма, Айтқаны келеді деп қылады аңыз. Кебек батыр өз бақытын сынамаққа, Әдейі іздеп келіпті балгер жаққа. Оңашада жалынды абызға кеп, «Бал ашып бер, - деді де, - біздің баққа» «Ей, абыз! Аш балыңды, қобызыңды тарт, Алар ақың бар болса, мойныма арт. Балыңа не түссе де жасырмай айт, Жалғыз-ақ сол арасын қыламын шарт», «Шырағым, бал аштым деп мал алмаймын, Ол үшін саған ақыл сала алмаймын. Жаман айтсам жабығып қала көрме, Жынның сөзін жасырып қала алмаймын. Соны айтып қобыз алды Кебекке арнап, Шақырды жындарының атын зарлап. Қара қалмақ Қорқыттың күйін тартып, Қобызына ән қосып кетті сарнап. Темір масақ жабырлап тұр сылдырлап, Екі көзі бақсының тым бұлдырлап. Ындын қойып тыңдасаң сарнағанын, Сақтанбасаң алғандай ақылды ұрлап. Мұңлы қоңыр дауысы шықса зарлап, Ықтиярсыз кетеді бой шымырлап. «А» дейді де тыңдайды анда-санда, Құлағына кеткендей жын сыбырлап. Екі көзін қан жауып, өңі қашып, Сұп-сұр болып, алартып көзін ашып. Шүлдір-шүлдір сөйлесіп жыныменен, Өзін-өзі тоқтатты әзер басып. Нысан абыз қысылып батқан терге, Қарады да сөйледі Кебек ерге «Ажалың биік қабақ сұрлау қыздан, Батырым, ондай жанға көңіл берме. Бұл сөзді өз ойымнан айтпаймын құр, Жын шіркін осылай деп айтқызып тұр. Қара жартас түбінде кез келеді, Шырағым, сондай қыздан сақтанып жүр. Әдейі іздеп бармассың, кез боларсың, Кез болсаң, алыс емес, тез боларсың. «Сақтыққа қорлық жүрмес» деген бар ғой, Сақтанбасаң, артқыға сөз боларсың». Оны есітіп Кебек кетті өз жайына, Батса да балгер сөзі шымбайына. Ойланбай, біржолата кетті ұмытып, Деді де «Жынның сөзін тыңдайым ба?» Мұнан кейін азырақ заман өтті, Салқын түсіп, қар жауар мезгіл жетті, Қарашаның алғашқы қары жауып, Кебек батыр құс алып аңға кетті. Қойтастан бір түлкі алды інге тығып, Ойлады кетейін деп Ханға шығып. Сонарда ізге түсіп келе жатса, Бір түлкі және қашты жатқан бұғып. Қамшылап күрең атты жамбасына, Түлкіден бұрын шықты Хан басына. Жел шығып, боран болып кеткен екен, Аң қуған аңғал батыр аңдасын ба. Құс түлкіні көрген соң кетіпті ұшып, Бір жерге жарқ-жұрқ етіп қалды түсіп. Бораннан байқай алмай өтіп кетті, Түлкіні жатса-дағы бүркіт қысып. Таба алмай олай шауып, бұлай шауып, «Құсымнан айырылдым» деп қылды қауіп. Құс әбден түлкіні жеп тойған кезде, Алыпты күн батқан соң әзер тауып. Бүркітті бөлеуіне бөлеп алды, Аяң-бұяң еткенше түн боп қалды. «Ел жатпай бір ауылға қонайын» деп, Шыңғыстың бөктерімен қайта салды. Бораннан байқай алмай барар бетті, Түн ішінде адасып Кебек кетті. Осы Хақан өзеннің аяғында Қыстаған бір Матайға келіп жетті. Белдеуге атын байлады Кебек сері, Боз қырау бұрқыраған аттың тері. Осы күнгі Боқтыбай қыстап жүрген Қара жартас - Кебектің келген жері. Сол үйге кіріп келсе «кеш жарық» деп, Жатпақ түгіл болған жоқ тамағын жеп. Ол кезде шай болмайды, сусыны - құрт, Ұсынды қарсақ жон қып езіп әкеп. Шал мен кемпір, тағы бір малшы бала, Бар екен бір бойжеткен қызы жәнә. Киіз үй, малды айнала шарбақ қорған, Там, қора жоқ, кісісі төртеу ғана. Құрт ішіп әбден көңілі жайланған соң, Бекітіп шарбаққа аты сайланған соң, Үй иесі қонақтан жөн сұрады, Асын жеп әңгімеге айланған соң. Кебек айтты «Аң қуған Тобықтымыз, Мен Кебекпін дегенмен білемісіз». «Атым - Кебек» дегенде жалт қарады, Бағанағы айтылған бойжеткен қыз. Бай қайтадан сөз сұрап қайырмады, Әлгі қыз Кебектен көз айырмады. «Қарағым, қонағыңа төсек сал», - деп, Үй иесі жатуға дайындалды. Тысқа шықты бай, қонақ - бәрі бірдей, Шал айтақтап тыста жүр үйге кірмей. Кебек келсе, төсек жоқ төр алдында, Қай араға жатарын тұрды білмей. Күлімсіреп қыз айтты Кебек ерге «Қонағым, неге тұрсың құр бекерге. Мен сізге өз төсегім дайындадым, Бұрын жатқан жоқ па едің ондай жерге?» Тең шешіп, мамық көрпе алды тауып, Кебектің де қызға тұр көңілі ауып. «Анық Кебек сен болсаң, арызым бар, Бір айтармын», - деді де салды жауып. Кебек батыр жатқан соң төсекке кеп, Қыз мінезін ішінен қылады есеп «Танымаған қонаққа сыр білдірген Көрсеқызар, жеңсікқой ұрғашы-ау», - деп. Түн ортасы ауғанда шал да жатты, Қорылдап қатты ұйқыға әбден батты. Үйдегілер теп-тегіс ұйықтаған соң, Кебекті келді-дағы қыз оятты «Ей, батыр, сен жатырсың ұйқың қанбай, Мен жүрген бір сорлымын бағым жанбай. Көрінгенге көз сүзген көрсеқызар, Әдепсіз қыз дейсің ғой әлдеқандай. Өз әлімше сынадым мен де сені, Сен қалай деп ойладың, айтшы, мені? Қыздан сорлы бола ма бұл жалғанда, Кез болмаса өзінің сүйер теңі? Атым - Еңлік, мына шал - менің әкем, Малы көп, бірақ еркек баладан кем. Жасында бұл да өзіңдей батыр еді, Қор болып, осы күнде әркімге жем. Нағашым - байжігітте ер Қабанбай, Шешемді де берген жоқ бай таба алмай. Ес білмейтін ескіге кез болыппын, Жайды білер жақсыға қосақталмай. Мені де кедей емес, байға берген, Күйеуім өткен жазда ұрын келген. Қасына жатпақ түгіл жуымадым, Білген соң шіріктігін келген жерден. Нышаны жоқ бет-аузында сақал, мұрттан, Бұрын да естуші едім жайын сырттан. Түн болса ұйқыдан бас көтермейді, Күндіз асық іздейді ескі жұрттан. Бетіне тумай тұрып түскен әжім, Күңге де есіктегі қылды тәжім. Кер кеткен кеселдіге душар болдым, Осыдан құтыларлық бар ма лажым? Оң қолының бармағы тағы шолақ, Бармақсыз қол ұстауға қандай олақ. Мен сорлы емей, кім сорлы, ойла, батыр, Күйеуімнің болған соң жайы сол-ақ. Көп жігіт жүр сыртымнан қылып кеңес, Мен ұнасам, «алмаймын сені» демес. Солардың біреуімен кетер едім, Байқаймын, бәрі менің теңім емес. Көрсеқызар, лап бергіш әр елде көп, Атын атап не керек пәленше деп. Аз күндік әзіл іздеп жүргенім жоқ, Өнімсіз іс болмайды өмірге сеп. Бүгін мұнда кез болдың құдай айдап, Атыңды естіп жүруші ем сырттан сайлап. Тасыр болса, талғамай тап берер деп, Түні бойы сынадым сізді абайлап. Мен татысам, жігітсің маған татыр, Міне, осындай ішімде қайғым жатыр. Ойнас емес, өмірлік жолдасым деп, Беремісің уәде, Кебек батыр?» Кебек мұны есітіп көп ойлады, Асықпай біраз ғана еп ойлады. «Түні бойы қыз мені сынапты ғой, Мен де мұны сынайын деп ойлады» «Ей, Еңлік! Сөзің рас, нандым саған, Бәрін ұқтым, жерім жоқ байқамаған. Артқы өмірді әзір біз қоя тұрып, Ойнап-күлсек қайтеді біраз заман? Қаза келсе малдыдан мал таймай ма, Ажал жетсе батырдан жан таймай ма. Азар болса, күйеуің жастау шығар, Жарлы байып, жас өсіп қартаймай ма? Жас түзеліп, түрленіп ержетпей ме, Бойындағы балалық бір кетпей ме, Асыққандық емес пе мына сөзің, Жақсы әйел жаман ерді түзетпей ме? Талпынғанмен тағдырды бұра ала ма, Құдай қоспай, басымыз құрала ма. Аз күн қызық көрелік онан-дағы, Бұл дәурен бір қалыпты тұра ала ма? Еңлік айтты «Таң қалдым бұл сөзіңе, Ұқсамайды түндегі мінезіңе. Егерде біреу айтса ұнар ма едің, Талап қылма, талпынба деп өзіңе. Рас, құдай жазбаса бітпес жұмыс, Сүйтсе де бізге міндет - талап пен іс. Әрекетсіз отырмақ дұрыс болса, Неге берген аяқ-қол, тіл менен тіс? Күйеуімнің жүрген жоқ жасы жетпей, Ынжықтық қайтушы еді тентіретпей. Ақыл салып бармағын сау қылуға Пендеде күш бола ма құдіреттей. Талап қылмай бола ма құтылуға, Оттан қашып кірсем де терең суға. Пәледен машайық та қашқан жоқ па, Қайтіп разы болайын берген уға? Тобықты неге келді мұнда көшіп, Мұғаджардан Шыңғысты көзі тесіп. Қара қазан, сары бала қамын ойлап, Келді ғой «жайлы қоныс табам» десіп. Бір құдай жер жүзіне шашқан несіп, Барша жан жүрген жоқ па теріп жесіп. Аз күндік арам жүріс аужал емес, Бермесең уағадаңды мүлде кесіп. Өйтіп уағда бермесең, әуре етпе, Тең көрмесең телміртіп, тентіретпе! Қайда барсаң обалым жібермейді, Бірақ осы сөзімді ұмытып кетпе!» Қалай айла қылса да бір қоймады, Жал айтқан жауабына қыз тоймады. Еңліктің бұл жауабын есіткен соң, Кебек батыр тағы бір ой ойлады «Ей, Еңлік! Айтқан сөзің - сөздің шыны, Сөйтсе де бір сөзім бар, тыңда мұны. Соғысқа сылтау таппай отырғанда, Бүлдірмелік Матай мен Тобықтыны. Онсыз-дағы біріне-бірі қырын, «Ала ғой» деп береді кім жесірін. Адам түгіл мал үшін ел шабады, Қыз болсаң да білесің елдің түрін. Мен сені алып жөнелсем осы түнде, Жиылмай ма бар Матай жалғыз күнде? Тобықтыдан жылқыны тиіп алып, Басталмай ма бітпестей бүлік мүлде. Барымта алмай бітімге көнсе елің, Қанша мал алса аярым жоқ қой менің. «Қызды қайтар, әйтпесе бітпейміз» деп Жатып алса, табамыз қайтіп жөнін? Матай алса, Тобықты тек жата ма, Азбын деп жанын аяп ар сата ма? Ауыл шауып, мал алып, қан төгілер, Ойла! Қалып жүрмелік теріс батаға!» «Ей, батыр, бұл сен айтар сөзің емес, Уайым қып сескенер кезің емес. Келер істі жалғыз-ақ Алла білер, Ол сенің өлшеп сатар бөзің емес. Кімнің көзі жетеді күні ертеңге, Теңін тапқан сені мен жалғыз мен бе? Ел шабысып кетті ме соның бәрі, Алып қашып алды ғой талай пенде! Мал аямай пейілді салсаң кеңге, Жарастырар табылар аға-жеңге. Жер өртеуге жетеді бір шағым қу, Кім кепіл бола алады осы екі елге? Бұлт шықпай жауа ма құры желге, Бізсіз де таласады жалғыз белге. Құдай жөнін берейін деген болса, Көнер әлде, «мал алып біт» дегенге. Сен мені бүгін алып кет демеймін, Осы екі елдің түбіне жет демеймін. Шын ішің сүймей, сыртың сүйген болса, Әуре боп саған уағда ет демеймін. Шын сүймесең сүйдім деп айтпа маған, Шала сүйген болады құр алдаған. Ындыныңмен ұнатсаң, бер қолыңды, Саған сөзім қалмады енді айтпаған». Кебек те отыр еді азар шыдап, Сөзін айтып болғанша қызды сынап. «Сен өлген жерде мен де өлемін» деп, Қол алысып біржола кетті құлап. Кебектің қолын Еңлік қысып алып, Шөлдеп сусын ішкендей мейірі қанып. Бармағынан бір сүйіп, беті тершіп, Ыстық жасы көзінен кетті тамып. Таң жарығы түскен соң шаңыраққа, Кебек тұрды арқандап ат қоймаққа. Еңлік үйден арқанды ала шығып, Құшақтасып жөнелді жартас жаққа. Келе жатып қыз айтты «Батыр, саған, Бір сөзім қалған екен айтылмаған. Тобықты мен біздің ел бітім қылса, Сонда алып қаш, кезінде жауықпаған. Мына жартас табыспақ болсын бізге, Мені ұмытып, жатып ап күдер үзбе. Осы араға үш күнде бір келіп жүр, Ең болмаса жұманы құр өткізбе!» Соны айтты да от жақты үйге барып, Су жылытты қазанға қарды салып. Оятып ап қойшыға құрт езгізіп, Сары май салып қойды аяқ алып. Ат арқандап болды да Кебек өзі, Қыз артынан қадалып екі көзі, Еңлікке бір, тасқа бір қарады да, Сонда түсті ойына балгер сөзі. «Апыр-ау! Әлде сайтан, әлде жын ба, Кім бастап алып келді мені мұнда. Осы көрген түсім бе, иә өңім бе, Қалжыраған бақсының сөзі шын ба? Біржолата кім тұрар бұл дүниеде, Өлім көрмей қоя ма туған пенде. Қарап жүріп қаңғырып босқа өлгенше, Еңлік үшін өлгеннің қапысы не?» Соны ойлап көңілін басты Кебек батыр, Құдай қосқан іс болмай қоймайды ақыр. «Тамақ дайын» деп хабар бергеннен соң, Аяңдап үйге таман келе жатыр. Бетін жуып, отырды төрге барып, Құрт берді сары майды және салып. Қазы-қарта, жал-жая жасап Еңлік, Бір табақ ет алдына қойды апарып. Жалынан бір кесті де «бісміллә» деп, Ұсынды ақсақал мен кемпірге әкеп. «Иесімен ас тәтті» деп Еңлікті Шақырып ап екеуі отырды жеп. Қойшыға да ұстатты сүйек-саяқ, Ет артынан сорпа ішті бірер аяқ. Бата қылып, қол жуып болысымен Еңлік атты ерттеді айтқызбай-ақ. Кебек сонда шалға айтты «Ей, ақсақал, Өзің таңдап түлкінің біреуін ал. Бағыңызға кез келген бір олжа ғой, Жығыт тымақ істетіп сандыққа сал!» Еңлік шығып қонағын аттандырды, Қоштасып Кебек батыр елге жүрді. «Қайда жүрсең аман жүр, батырым», - деп, Бел асқанша артынан қарап тұрды. Ер Кебек тыным алып үйде жатпай, Еңлікке келіп жүрді дамыл таппай. Кейде түзден жолығып, кейде қонып, Алты ай қыс аттың терін бір құрғатпай. Екі ел бітті, сөйлесіп жазға салым, Қайтарысып барымта, алған малын. Тамақ үшін қыдырған Матай айтып, Бұл бітім Еңлікке де болды мәлім. Кебек келді бір күні қызға тағы, Ойында бар, ел бітсе, іс қылмағы. Еңлік те дайын болды сол арада, Қара жартас - белгілі табыспағы. Қыз айтты «Түнеугі айтқан уағда қайда, Кел, кетелік, кідірмей осындайда. Азық-түлік, киерлік киімдерім Дайындап әкеп қойдым, мына сайда. Қосылған соң кешікпей болдым буаз, Онан бері қыс өтіп, шықты ғой жаз. Босансам өз қолыңда босанайын, Құры бүйтіп жүргенге болмалық мәз». Екеуі «тәуекел» деп кетіп қалды, Таң атпай-ақ Ордаға жетіп барды. Ағаштан балаған қып арша жауып, Бекініп бір дарада жатып алды. Еңлік, Кебек кеткен соң таң тағы атты, Күн шыққанша кемпір-шал тұрмай жатты. Қойшы Еңлікті таба алмай іздеп-іздеп, «Қызың қашып кетті», - деп шалды оятты. Шал жылап, әлі келді екі көзге, Қолынан не келеді онан өзге. Қойшы барып еліне хабар айтып, Матай келді жиылып осы сөзге. Жан білмейді Еңлікті кім алғанын, Қайда кетіп, қалайша жоғалғанын. Алты ай қыстай кім келіп, кім кетпейді, Қайдан білсін кәдікті кім қонғанын? Түлкіні бір Матайдың көзі шалды, «Мынаны кім берген» деп қолына алды. Шал айтты «Мұны берген - бір Тобықты, Атын ұмыттым, бір қонып кетіп қалды». Қойшы айтты «Оның аты Кебек еді, Сонан соң да осында келмеп пе еді? Ұмытпасам, соны Еңлік аттандырып, «Хош, аман бол, келіп жүр, Кебек» деді». Қуа-қуа осы сөз анықталды, Матайлар Тобықтыға кісі салды. «Қыз дегенің немене, білмейміз», - деп, Тобықты оны елемей жатып алды. Кебектің қайда екенін ел білмейді, Не жылқыда, не аңда жүр ғой дейді. Жалғыз-жарым сыр ашпас құрбы арқылы Елден Кебек азықты алып жейді. Сөйтіп жүріп бірталай заман өтті, Еңлік қашып кеткенге айға жетті. «Қыз алды да, жөн жауап бермеді» деп, Матайлар бір қос жылқы алып кетті. Тек жатсын ба бұл елдің көп саңлағы, Жуантаяқ бір ауыл шапты тағы. Матай қызды, Тобықты Кебекті іздеп, Шатаққа соқты сөйтіп сөз аяғы. Бір күні Қабекеңе Көбей келді, Үйге кіріп келді де сәлем берді. «Қыз да жоқ, Кебек те жоқ, ел шабысты, Мен сізден ақыл сұрай келдім», - дейді. Қабекең сөз айтпайды жұмбақтамай «Ей, Көбей, сұңқар калай, тауық қалай? Тоқтамыс жолаушылап кетіп еді, Сол келгенше өтпей ме уақыт талай?» Көбей мұны ұқты да қайтып кетті, Тобықты кеңес қылған топқа жетті «Қабекең екі-ақ ауыз жұмбақ айтты, Ол сөзінің мағынасы мынау депті Еңлікті алып қашқан Кебек батыр, Оны айтпай-ақ біздің би біліп жатыр. «Тауық» деп қызды айтады, «сұңқар» -Кебек, «Тоқтамысқа қаратып қой» дейді ақыр». Осылай деп жұмбағын Көбей шешті, Матаймен байлау қылып, сөз сөйлесті. «Кешіктірмей табалық Кебек алса, Бір ай тоқта, Тоқтамыс келсін» десті. Сонымен тағы да өтті бір жарым ай, Тоқтамыс Арғын жақтан жүр келе алмай. Намыс қылып жиылды тамам Найман, «Көнбейміз, - деп, - мазаққа мұнан былай». Матай да соқтыққан жоқ тіпті неген, Мақал бар «ел құлағы - елу» деген. Қыздың қайны - Сыбандар және білді, Екі елде де адам жоқ есітпеген. Найманның тым көп болды жиылысы, Жиылған соң белгілі қылар ісі. «Алдынан бір арылып алайық» деп, Тобықтыға жіберді елші кісі «Тентегінің жазасын мойынға алсын, Егер оған көнбесе, дайындалсын. Қырылыспай бітпейміз таусылғанша, Не Найман, не Тобықты бірі қалсын. Жауапты да тез берсін кешіктірмей, Ертең бесін намаздың уақыты кірмей. Өзге бітім болар деп ойламасын, Бітімім жоқ не өліп, не өлтірмей». Ұйлықты Тобықтылар осы сөзге, Бітімі жоқ болған соң мұнан өзге. Найман тым көп, Тобықты аз, Арғын алыс, Қорықпауға да болмайды көрер көзге. Бірі ол деп, бірі бұл деп көп кеңесті, Біле алмай не берерін, не берместі. Қысылғанда баратын Қабекеңе, Ақыл сұрай бір-екеу барсын десті. Кенбай мен Көбей барды биге тағы, Сөзін айтып, сәлемін берді-дағы. Қабекеңнің қабағы қарыс түсіп, Мінеки сондағы айтқан бір жұмбағы «Әнет бабаң емес пе менің атам, Бірақ ондай қабыл ма менің батам? Көшсем қоныс, отырсам көмегім жоқ, Көрсетемін, қайтейін тыныш жатам». Бұл сөзі - бабаң айтқан сөздің көзі, Өзі өлтірмей, амалсыз атқызды өзі. «Жеңілсең, енді барар орының жоқ, Көрсетпеуге шама жоқ» деген сөзі. Соны естіп Көбей топқа қайтып келді, Жұмбағының шешуін айтып келді. Тобықтылар Найманды ертіп әкеп, Кебектің жатқан жерін айтып берді. Ұйықтамайды сақтанып Кебек түнде, Үш айдай бір дарада жатқан мүлде. Толғатып Еңлік сұлу бір ұл тапқан, Айы толып, мезгілі жеткен күнде. Екеуі сол баланы қылады ермек, Кезек ұйықтап, сақтанып жүрді сергек. Қыз ояу, Кебек ұйықтап жатыр еді, Қозыкүрең кісінеп қағады елек. Еңлік түртіп оятты Кебек ерді, Атқа қарғып мінгенше жау да келді. Күрең атқа мінгесіп жөнелгенде, Баласы бесігімен қала берді. Баланы бір Матай кеп қолына алды, Кебек қашты, жабылып жау да салды. Қозыкүрең жартастан қарғығанда, Ауып кетіп Еңлік қыз түсіп қалды. Не күшті, ойласаңыз, тағдыр күшті, Кім тоқтатар әзелде болмақ істі. «Өлсем бірге өлмекші сертім бар», - деп, Мінгестіріп алуға аттан түсті. Жау жетті де, қамауда Кебек қалды, Әрі-бері қанжарлап соғыс салды. Бірталайын жаралы қылса-дағы, Көпке топырақ шашсын ба, ұстап алды. Байлап алып әкелді Ащысуға, Тамам Найман жиылған қалың дуға. Қайран жастар қапыда қолға түсті, Елтіген бөрідей боп жеген уға. Шеткі Ақшоқы басына алып шықты, Қалайша өлтіруге кеңес қыпты. Жас қой деп жаны ашыған бір адам жоқ, Қолға түскен кісіге қатын мықты. Кейбіреуі таспенен атпақ болды, Кейбіреуі дарға да аспақ болды. Аяғында мойнына арқан тағып, Атқа байлап сүйретіп шаппақ болды. Көп Найман екеуіне тұр анталап, Бейне бір соятұғын малға балап. Еңлік сонда еліне сөз сөйлейді, Қасындағы жиылған көпке қарап «Ей, жұртым! Бір-екі ауыз сөз айтайын, Әйтеуір өлтіруің тұр ғой дайын. «Өлерде үш тілек бар» деуші еді ғой, Құдай үшін берсеңдер, мен сұрайын Кебекпен мені азғана араздастыр, Өлген соң бірге қосып таспен бастыр. Мына бала - Тобықты баласы ғой, Мұны өлтірме, Кеңгірбай биге тапсыр». «Үш тілегін алсын» деп жұрт кеңесті, «Бердік» деп екеуінің қолын шешті. Құшақтасып сүйісіп, қош айтысып, «Ал, енді өлтіре бер, мейлің» десті. Екеуінің мойнына арқан салып, Екі аттың құйрығына байлап алып, «Матайлап» ұран салып шауып-шауып, Өлтіріп бір төбеге қойды апарып. Тастады бесігімен баласын да, Обалға өшіккен ел қарасын ба? Еңлік-Кебек моласы бүгін де бар Таймақ пен Ералының арасында. Надан жұрттың болады діні қатты, Қабекеңе тапсырмай аманатты, Шеткі Ақшоқы басында қалған бала Шырқырап күн батқанша жылап жатты. Жуантаяқ баланы түнде білді, Түн ішінде жиылып атқа мінді. Таң ата келіп іздеп таба алмады, Қисыны - біреу ұрлап кеткен сынды. Жігіттер! Бұл өлеңді жазған мәнім Емес қой жастықпенен салған әнім. Қас қайсы, қаза қайсы, таза қайсы? Аларсың көп ғибрат, байқағаның. Қыз, қызық, батыр жазар кезім емес, Жастарды қызықтырған сөзім емес. Ертегі емес, ертеде болған бір іс, Ойдан жалған шығарған сөзім емес. Әншейін әңгіме деп құлақ салма, Құр ғана қызығы мен қызын алма. Ғаділ, залым, шафқатлі, мейірімсіз, Соларды айыра алмай қапы қалма! А, Құдай, күнәмді өшір, сауапқа жаз, Таусылмайды рахматың, не болмайды аз. Жан кетіп, ағайын, мал қалған кезде, Өлмес, өшпес дәулетім - осы қағаз. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Өлеңдер]] dspnfwy2hnzbkdbd1p51695s25tw6w7 0 2152 6409 6256 2018-10-04T12:55:21Z 89.35.254.129 /* НҰРА АУДАНЫ */ wikitext text/x-wiki Кез-келген елдің өткені мен бүгінінің сабақтастығы оның жер-су атаулары – [[топоним]]дері арқылы көрініс табады. [[Қазақ]] елінің де жер-су атаулары халықтың сан ғасырлық тарихынан сыр шертеді. Осы себепті де және еліміздің басынан өткен «сан қилы» заманда көптеген топонимдердің өзгеріске ұшырауына, ұмыт болуына байланысты да жер-су атауларын зерттеу бүгінгі күні өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. [[Топонимика]] [[география]]лық атауларды зерттейтін ономастиканың бір бөлімі. Топономика гректің topos - орын + опума - есім, ат деген сөздерінен алынған. Ол өзен, су, құдық, бұлақ, көл, теңіз аттарын (гидронимдерді); тау, сай-сала, қырат, жоталар, асулар, орман-тоғай, жайлау аттарын (оронимдерді); елді мекендердің аттарын (ойконимдерді) жан-жақты зерттейді. Әрбір атаудың өз тарихы, дүниеге келу себебі бар. Демек, топоним атаулы [[тарих]]и, [[география]]лық және [[лингвистика]]лық мәннен хабар беріп тұрады деген сөз. Мұның өзі белгіл бір өңірдің топониміне қарап сол өңірде мекен еткен ұрпақтың тарихы туралы, тіршілік көзі жайында, ой-өресі хақында, тіптен сезім сұлулығына дейін тамаша хабардар болып, белгілі бір қорытынды жасауға мүмкіндік береді. [[Қарағанды облысы]]ның топонимдері де республикамыздың басқа өңірінің топонимдері сияқты белгілі бір мерзім, кезеңнің ғана емес, сан мыңдаған жылдардың, тұтас бір дәуірдің жемісі. Сондықтан да олар қоғам өмірі, халық тіршілігімен тығыз байланысты. Олардың құрамында да әр дәуірді, әрбір кезеңдерде Қазақстанды, Қарағанды облысыны мекендеген әралуан елдің тілі мен сөзінен қойылған географиялық атаулар саны көптеп кездеседі. Облыс топонимдерінің бір тобы көне заман, ескі тарихымызбен тығыз байланысты боп келсе, екінші бір басым тобы Кеңес өкіметі тұсында пайда болған, социалистік дәуірдегі және одан кейінгі өзгерістердің айқын куәсі болып табылады. Облыстағы әрбір топоним белгілі бір мағынаға, алуан түрлі қүбылысқа ие, семантикасы жағынан жеке объектілерді атайтын жалқы есімдердің ерекше тобына тән. Әрбір географиялық атау тарихи, әрі, оның мағыналық өрісі де кең. Олар замана қүбылысына, өзгерісіне қарай әр түрлі мағлүматқа: түрлі соғыстар, халықтық әдет-ғұрып, салт-сана, халықтардың қарым-қатынасына және т.б. тарихи оқиғаларға бай. Топонимдер құрамына енетін апеллятивтер объектінің табиғи ерекшеліктерін айқын көрсетеді (жер бедері, өсімдіктер, топырақ т.б.) сонымен қатар этноним мен антротопонимдерден жасалған топонимдердің де құрамы мол. Бұл топтағы атаулар осы өңірдің этногенезінен толық хабар береді. Олардың кейбіреулері ұзақ уақыт қолданылу нәтижесінде көнеленіп, географиялық атау ретінде қойылу себептері ескіріп, ұмыт болған. Облыс топонимдерінің стратиграфиясы олардың құрамында бірнеше тілдік қабаттардың барын көрсетеді. Аталған өңір топонимдерінің шығу, пайда болу, қойылуында жергілікті халықтың тарихы мен оның ғасырлар бойғы тірлік-тынысы, әдет-ғұрып, салт-санасы ана тілімен тығыз бірлікте дамыған. Ондай атаулар көптеген ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа ауысып, тарихи жалғасын тауып келеді. Мұның бәрі түрлі тілдік қабаттан тұратын, шығуы, пайда болуы жағынан әртүрлі дәуірлерге тән топонимдерді бойында берік сақтап отырған. Олардың ішінде басты, негізгі топонимдер ана тіліміздің негізінде жасалған атаулар. Дегенмен көршілес, кейбір шалғай жатқан елдермен арадағы тарихи-әлеуметтік, діни қатынастар барысында пайда болған басқа тілдік топонимдер тобы да жоқ емес. Жер-су атауларын жинау, олардың шығу, пайда болу себебін анықтау, әрбір атаудың мән-мағынасын ашу, әсіресе, жастардың туған өлкеге деген ыстық ынта, патриоттық сезімін күшейтпек. ==Қарағанды және облысқа бағанышты қалалар== ===Абралы=== Абралы - Сарыарқаның шығыс бөлігінде, негізінен Қарағанды және Семей облыстарының жерінде. Орталық Қазақстандағы кіші-гірім таудың аты. Ұқсастыру бойынша қойылған атау. Арба сөзінің (жүк артқан) мағынасын береді. Арба сөзінің метатезалық әріп алмасуынан абра формасын қабылдауы түркі тілдерінде заңды құбылыс. Хакас тілінің қызыл диалектісінде сақталған. Абралы тұлғасы бара-бара «болыс», аудан, адам аттарына айналған. ===Аққұдық=== Аққұдық - Тихоновка поселкесінің қазақша аты. Атау «құдықтың суға толып тұрғанын» білдіреді ===Аққұм=== Аққұм - Балқаш көліндегі түбектің, елді мекен аты. «Ақ» сөзі құмның түсін көрсетпейді, сипатын көрсетеді. Этимологиясы: «сусымалы, ақпа қүм». ===Ақжал=== Ақжал - Қарағанды облысындағы жал, жұмысшы кент аттары. Ақжал - «бозарыңқы, ағарып көрінетін жал» немесе отты жал мәндес атаулар. ===Ақтақ=== Ақтақ - Жезқазған өңіріндегі таулы жер аты. Көне түрк тілінде ағ және тағ компонентерінен құралған атау, яғни «ақтау» мағынасында. ===Ақтас=== Ақтас - жұмысшы кенті. Ақтас атауы өзінің тіке мағынасында (ақ және тас компонентерінен құралған атау). ===Ақтау=== Ақтау - жұмысшы кенті. Ақтау - «тау жыныстарының түсіне қарай айқындалады». ===Ақша=== Ақша-Қожай - Қарағанды облысындағы мекен аты. Қос этноним: Ақша және Қожай этникалық топтарының аты. ===Ақөлең=== Ақөлең - Жезқазған өңіріндегі мекен аты. «Ақ өлең шөпті» мағынасындағы атау. ===Андагүл=== Андагүл - Балқаш маңындағы жазық даланың аты. Қазақ тілінде аңды және гүл сөздерінен құралған атау. ===Андасай=== Андасай - даланың аты. Бетпақдаланың оңтүстік-шығысындағы жазық (Құланөтпес - Бүркіттау аралығы). Түрк тілінде анда және сай компоненттерінен құралған атау. Этимологиясы: «аңды сай» ===Арыс=== Арыс - көл атты (Жезқазған өңіріндегі Шолақ-Нұра тауындағы көл). «Қалың тайпа мекені» ұғымына нұсқайды. ===Арыснұра=== Арыснұра - өзен аты (Жезқазған өңірінде). Этимологиясы: «Кең нұра», «шалқыған нұра» мәніндегі атау. ===Атығай=== Атығай - мекен аты (Балқаш көлінің оңтүстік жағалауы). Қазақ тілінде - этникалық топ атымен аталған. ===Әжібай-Ақпас=== Әжібай-Ақпас - Балқаштың оңтүстігіндегі мекен аты. Қазақ тілінде - қос антротопонимі (Әжібай және Ақбас). ===Бабалы=== Бабалы - дөңес жердің аты. Көне түрік тілінде - баба<аба+афф. -лы - ата-баба мекені (не солардың бейіті) мәніндегі атау. ===Балатеңіз=== Балатеңіз - Арқадағы және Балқаш көлі атырабындағы көлдер аты. ===Балатеңіз=== Балатеңіз -«Теңіздің» немесе «Үлкен көлдің» бір бөлігі мәніндегі атау. ===Балқаш=== Балқаш - көл, қала аты. Атаудың шығу төркіні мен мағынасы жайлы әртүрлі пікір бар. Әуел бастан ол Балықаш аталып, кейіннен Балқаш боп қалыптасқан болу керек. Өйткені көне түркі тілдерінде балық - «су, өзен» деген сөз болғаны тарихи деректерден мәлім. «Балқаш» «жағасы балшықты, батпақты, су көп, мол көл» деген мәнді білдіретін атау. Көлдің қазіргі атауына байланысты халық ішінде бұрыннан айтылып келе жатқан аңыз бар. Бұдан көп ғасырлар бұрын көлдің батыс жағалауын бір бай мекендеген екен. Оның Балқия атты аса көрікті қызы болыпты. Ол тек көркімен ғана емес, ақылымен де, адамгершілігімен де ел ауызына ілігіпті. Сүйікті қызды әкесі ғана емес, бүкіл жұрт еркелетіп Балқаш деп атайтын болыпты. Жасы он жетіге толғанда Балқия алыс елден келген Ерден атты бір жас жігітке ғашық болады. Алайда қазақтың көне әдет-ғұрпы бойынша ата-анасы қызды бала күнінде атастырып, бай қалың мал алып қойған екен. Мұны естіп-білген қыз бен жігіт жасырын қашпақ болып келіседі де, бір ыңғайлы келген түнде екеуі екі атқа мініп тайып отырады. Ертесіне екі ғашық бір қалың қамыстың ішіне келіп дем алуға тоқтайды. Мұнда олар ойламаған жерден қырсыққа тап болады. Тал түсте аттарына қамыс ішіндегі қабандар тап береді. Ерден аттарды құтқарам деп жүргенде, қабанның азу тісі денесіне оңдырмай ауыр жарақат салады. Балқияның сүйікті жігітін өлімнен арашалап қалуға шамасы келмейді де асыл жарын жерлеп, өзіде сол жерде өлмек болады. Ал бұл кезде қабаннан үркіп қашқан екі ат қыз бен жігіттің туған ауылына келіп бір-ақ тоқтайды. Ыза болған қыздың әкесі жігіттерге қашқындарды ұстап әкелуге әмір береді және оларды халық алдында қарабет қылып жазаламақ болады. Қашқындарды іздеп шыққан жігіттер ат тұяғының ізімен жүріп отырып, қыздың тығылған жерін табады. Қуғыншыларды көрген соң, әкесінің қатал мінезін жақсы білетін Балқия, қолға түскеннен өлімді артық көріп, биік жардан көлге бір-ақ секіреді де су түбіне кетеді. Бұл ауыр оқиға, трагедия сол маңдағы елге түгел жайылып, бұдан былайға жерде көлді өздері еркелетіп айтатын, сүйікті жас арудың атымен халық Балқаш деп атап кеткен екен. Бұл көл атын алған шаһар - іргетасы 1937 жылы қаланған, Балқаш көлі жағасындағы, Қарағанды облысына қарасты қала. Балқаш көлінің солтүстік жағында кеме тоқтайтын орын (пристань) - айлақ және қалада темір жол стансасы бар. Түсті металлургия орталығы, тау-кен металлургия комбинаты, балық шаруашылыгы, Ғылым академиясы ботаника бағы орналасқан. ===Бектауата=== Бектауата - тарихи тау, биіктігі 1215 м, село, Қарағанды облысында. Халық аңызы бойынша: «Бектау ата және Беғазы деген екі әулие болған. Олар қашып келіп, осы тауды пайдаланған». Балқаш қаласының өңтүстік шығысында 60 км. жерде Әулиетау деп аталатын тау бар, жергілікті халық оны Бектауата деп атайды. Оның жанында Ұраңқай деген шоқы бар. Әулиетау деп аталуы - тауға сыйыну, табынумен байланысты қойылса керек. Балқаш маңайын зерттеген ғалым П. Сарычев былайша жазады: «Бектау ата -оңтүстік пен солтүстікті жалғастыратын нысана іспетті керуен жолдың бойында тұрған «шамшырақ». Оның сүйір төбесі Балқаш көлінің оңтүстік жағалауынан көзге ілінеді. Көлдің астынан жарып шыққандай сұстиып тұрады және «бері тарт» дегендей ишарат береді. Сол таудың астында үлкен үңгір бар. Ол мөп-мөлдір тұщы суға толы. Су бетінің деңгейі әрдайым бір қалыпты: жоғары көтерілмейді, төмен түспейді. Табиғаттың осы жұмбағының көріністері дала жұртының сезімін билеп, атаудың постпозитивтік компоненті боп тұрған «ата» сөзін қоныстырғандай». Қазақстан жерінде ата тіркесімен аталатын жерлер (мәселен, Әулиеата, Сунақата, Асықата) көбіне сол жердің «киелі», «қасиетті», «әулиелік» құдіретіне байланысты халық нанымына сай қойылып отырған. Демек, осы себептен Бектауата «қасиетті», «әулие», «киелі Бектау» деген мәнді аңғартады. ===Бетпақдала=== Бетпақдала - Шу өзенінің терістігінен басталып, Балқаш көлі мен Сарысу өзені аралығындағы Жамбыл мен Қарағанды облыстарының көп жерлерін алып жатқан шөл дала. Шөл даланың сүйкімсіз де сұрықсыз қалпына қарай, бұл атау парсы тілінің «бад-бахт» немесе «байдбах» сөзі арқылы жасалған дейді, кейбір зерттеушілер. Әрине, бұл көзқарасты теріске шығару қолайсыз. Өйткені көрсетілген сөз біздің түсінігіміздегі «бақытсыз, жаман, жексүрын, жиренішті» іспеттес мағына береді. Шын мәнісінде де жер жаратылысы осы сипатқа сәйкес. Бұған қосымша мына бір жайтты да естен шығармаған жөн. Қазіргі Бетпақдала өте көне заманда су жайылған жер болуы ықтимал. Уақыт өткен сайын су тартылып, оның орнында батпақты дала пайда болып, міне, сол кезде оған «Бетпақдала» атауы берілуі де ғажап емес. Сол кездегі көл-көсір судан қалғаны Балқаш көлі болуы мүмкін. Ал, «батпақ» сөзінің алғашқы төркіні - түркі тілі ме, әлде парсы тілі ме? Бұл жерін анықтап айту да қиын. Себебі біздегі «батпақ» сөзі мағынасын өзгертпестен парсы тілінде - «батлағ» дыбыстық қалыпта ұшырасады. Мұндағы ерекшілік - біздің тіліміздегі «п» орнына «л», «қ» орнына «ғ» қолданылуы. Бұл тұрғыдан алсақ, бірінші буындағы «а» дыбысының «е»-ге алмасып, келе-келе «бетпақ» болып өзгеруі де таңданарлық жағдай емес. Осы себептен де, сөздің алғашқы қалпы «батпақдала» болар деп жорамал жасауға бой ұрдық. ===Бұқпа=== Бұқпа - өзен, Қарағанды қаласының оңтүстік-шығысында жазық даланы көлбей ағады. Жағалай тал, өсімдік өспейтіндіктен дәл жағалауына келгенше байқау қиын. Осы ерекшелігін бүқ сөзі де анықтай түседі. Тіліміздегі бұқпа етістігі - жасырыну «бой тасалау», «көзге көрінбеу» мағынасын білдіреді. Ал па қазақ тіліндегі етістіктерден есім тудырушы жұрнақ. ===Дересін=== Дересін - Балқаш көлінің солтүстік жағасындағы жер аты. Жері шилі, қалың шөпті болып келеді. Бұл монғолдың дэрс (үн) - «шилі», «шөпті» деген сөзінен алынған. Ғ. Қонқашбаев та осы пікірде бола отырып, бұл аймақта Бас - Дересін, Орта - Дересін, Аяқ - Дересін деген жерлер бар екендігін көрсетеді. ===Дұмқара=== Дүмқара - Балқаш жазығындағы кіші-гірім тау аты. Дүм және қара сөздерінен құралған атау. Дүм тұлғасы «тұғыр» мәнінде қолданылғаны көрінеді. Қара сөзі «шоқы» мәнінде. ===Жауыртау=== Жауыртау - атауын халық аңыздарында жиі кездестіреміз. Бұл атау туралы көнекөз қариялардың айтуынша: «Айбас Қозының ел-жұртын іздеуге шығып, астындағы атының одан әрі жүруге жарамай, жауыр болып қалған жері, қазіргі Теміртау маңайы болса керек, содан Жауыртау атанған еді», - дейді. Теміртау қаласының солтүстік жағында жауыр аттың иығы секілді айғыздалып жатқандығы үшін Жауыртау деп атап кеткен кішігірім шоқы бар. Атадан балаға ауысып отыратын халық аңызы Жауыртау деген атауды «Қозы-Көрпеш-Баян-сұлу» жырымен сабақтастырады. Ол жырда былайша суреттеледі: «Жауыр атты сен жүрсің, жаба тоқып, Көктайың жауыр қылған соған орай!..» Кәдуелгі «жетпіс жыл баққан малының жеті жапырақ етін тісіне басуға қимайтын» - Қарабай әкесі өлген Қозыны қомсынып қаша көшетін аңыз бар. Ұзақ көш жолында қырық нары арып өліп, Қарабайға Аякөзге келгенде ноғайлы Шақшақ байдың баласы Қодар Баянға ғашық болады ғой. Кешікпей-ақ тоқсан мырзасын жалшылыққа берген Қодар Қарабаймен әмпей болып алады. Сонда әбден шарасы таусылған Баян Айбас деген жігітті қанатты қара биеден туған Бақа айғырға мінгізіп, алыста қалған ғашығы Қозыға жібереді. Сәлемдеме деп алтын сандыққа домбрасы мен моншағын, басындағы қарқара қадаған топысын салып берген екен. Қарабайдың қырық нарын жалмаған ұзақ жол Айбастың арғымағына да оңай тимепті. Шексіз-шетсіз сары дала Айбастың өзін де, астындағы тоқпақ жал Бақа айғырды да титықтатса керек. Алайда қаншалықты қалжырап, қажыса да Айбас Баянның өтінішін орындау үшін Қозы Көрпештің елін бетке алып жүре берсе керек. Бірақ, амал қанша, елсіз-күнсіз сары дала астындағы аттың титығына жетіп, бір жерлерге келгенде болдырып, тоқырап түрып қалыпты. Айбас алған бетінен сонда да қайтпайды. Бақа айғырды Тоқырауын бойының сонысына тынықтырып алып, тағы да жүріп кетеді ғой. Ай жүреді, апта жүреді, бір жерлерге келгенде мінген атынын тұяғы сөгіліп, арқасы ошақтай жауыр болып, мүлдем міністен қалған екен. Осынау жауыр аттың қалған жері содан бері «Жауыртау» атаныпты дейді қыр аңызы. Ер жігіттің атын арытқан Жауыртауды казір Теміртау деп атайды. Халық жүрегінен шыққан атау өміршең болады. Шынында да Теміртау дегеніңіз - ел өміріндегі тарихи-әлеуметтік өзгерістерімен біте қайнасқан атау. Теміртау десе Теміртау. Кәдуелгі «тау-тау темір» деген сөзден шыққан атау. Теміртау - 1945 жылға дейін Самарқант қалашығы аталып келіп, 1945 жылдың аяғында Теміртау қаласына айналған. Қарағанды облысына қарасты, Самарқант су қоймасының жағасындағы қала. Бұл жерде темір көп болғандықтан да Теміртау аталған. ===Жезқазған=== Жезқазған - қала аты. Жезқазған атауының құрамы екі сөзден жасалған. Оның бірі -жез, екіншісі - қазган. Осы қазған сөзін талдағанда: қаз деген етістікке есімшенің өткен шақтық - ған жұрнағы жалғану іс-әрекеттің болғандығын баяндайды. ===Пионер=== [[Пионер ауылы|Пионер]] - ауылдың аты, мағынасы - бір нәрседе бірінші болу, бастаушы. ===Қағыл=== Қағыл - Қарағанды облысында Бас Қағыл, Орта Қағыл, Аяқ Қағыл деген тау аттары бар. Мұндағы Қағыл атауы қагу (жел қағу, желмен үрлеу) етістігіне зат есім жасайтын -ыл жұрнағы қосылу арқылы жасалған. ===Қазық=== Қазық - Қарағанды облысындағы кіші-гірім төбешікті даланың аты. Көне түрік тілінде - этнотопоним. Қазақ тілінде - этнониміне -ық қосымшасын жалғау арқылы жасалған атау. ===Қалмаққырған=== Қалмаққырған - ірі өзен. Тарихи деректерден қазақ жасақтарының жоңғар басқыншыларына 1728-1729 жылдары ойсырата соққы бергені белгілі. Сол жылдардың куәсі, халықтың ұлт-азаттық күрестегі ерлік істерінің ескерткіші ретінде бұрынғы «Білеуті» өзені «Қалмаққырған» деген атқа ие болды ===Қарағанды=== Қарағанды - 1932 жылдан қала. Республикамыздың ауыр өнеркәсібін дамытуға өзіндік үлкен үлес қосып келе жатқан өркенді өнеркәсіпті қала. Қарағанды облысының әкімшілік орталығы. Осы облыстың Жаңаарқа ауданында тау, елді мекен, Ақтоғай, Ұлытау ауданында өзен де осылай аталады. 1833 жылы қазіргі Қарағандыдан 25 шақырым қашықтықта Нұра өзені бойынан Байжан қарттың Әппақ деген қойшы баласы тас көмір кесектерін тауып, бұл жердің «Қарағанды» атанғанына бірталай уақыт өтіпті. Бір кездері тек «Қараған» деп аталатын тікенек өсімдіктен басқа ештеңе өспейтін бұл өлкеден бүгінде қара алтынның «Қазыналы түбегі» Қарағанды қаласының заманымыздың дәулетіне сай сәулетті шаһарын көреміз. Атаудың мағынасы - «қараған қалың өскен жер». Қараган - өсімдік аты. Қараган сөзіне -ды қосымшасы жалғанған атау. ===Қаражал=== Қаражал - биік жал, өзен аттары. Сондай бір жал аты бойынша Қарағанды облысына қарасты қала аты. ===Қарасор=== Қарасор - Қарағанды облысындағы ащы-тұзды көл. Алабы 135 км², тереңдігі 5 метрге дейін. Қарасорға бірнеше өзен құяды. Ондағы рапа мен балшықтың емдік қасиеті аса күшті. Бұл көлдің аты тіліміздегі байырғы, төл сөзден жасалғандықтан, жалпы халыққа кеңінен түсінікті. «Қара» сөзі топонимдік атаулар жасауда жиі қолданылып, кейде өзінің тура мағынасында заттың түр-түсін білдірсе, кейде «үлкен, зор» деген мағынаны білдіреді. Ал атаудың екінші сыңарындағы сор сөзі - «жазда қүрғап, ащы сорға айналатын кішкене тұзды көл; батпақты сор». Демек, Қарасор атауы «көлемі едәуір үлкен, суы аз, тұзды көл; батпақты, балшықты сор» дегенді білдіреді. ===Қоңырат=== Қоңырат - Қарағанды облысындағы қала аты. Бұл атаудың шығу төркіне тоқталсақ, халық аңызымен байланыстырады: «Ертеде бір байдың жүйрік түлпар қоңыр аты болыпты. Жастайынан қорлық пен зорлыққа булыққан ер жігіт бір күні байдың тұлпарына мініп алып, бар жылқысын шөлге айдап қашады. Бай жан-жақтан қуғын шығарғанымен, жеткізбейді. Ақыры ол жапан түзде тұрған бір шоқыға жете бергенде, бірнеше күн отсыз, сусыз шапқан қоңыр ат мұрттай ұшады да содан қайтып басын көтермейді. Содан былай биік Қосшоқы Қоңырат атанып кетті», - деді. Халық аңызында жер-аты осылай аталса да, бұл атау жөнінде, А. Абдрахмановтың «...қоңырат этнонимі түркі сөзінен жазылғанын және өздері де түркі тайпасы екенін дәлелдейді» (А. Абдрахманов, Қазақстанның этнотопонимикасы, Алма-Ата, 1979, 117 б.), деген пікірі шындыққа келетін сияқты. ===Майқұдық === Майқұдық - тұрғын аймағы. Көне түрік тілінде май және қудық сөздерінен қалыптасқан атау. «Май» тұлғалас тіркестер түркі тілдерінің көкке табыну дәстүрінен елес береді: қазақша «от ана, май ана», алтайша «май эне», орхон жазбаларында «ұмай». Сонымен қатар, бұл сөз кезінде түркілер өздері үмытып кеткен тасқа салынған таңбалар деген ұғымды білдіреді. Майқұдық «Киелі құдық» мәніндегі атау. ===Мыңарал=== Мыңарал - Балқаш көліндегі аралдың аты, темір жол стансасы. Екі түрлі версияда төркіндетіледі: 1) этнотопоним («мыңдардың аралы»); 2) географ. «архипелаг» мәніндегі атау. ===Нұрақ=== Нұрақ - Балқаш көлінің оңтүстігінде созылып жатқан төбенің аты. Көне: нұра + қ (кішірейткіш өлі жұрнақ) - «кішкене қыр» мәнін береді. ===Өгізарал=== Өгізарал - Балқаш көліндегі аралдың аты. Этимологиясы: көне түрік тілінде үгүз («өзен су») және арал сөздерінен қалыптасқан атау. ===Саран=== Саран - қала аты. Қазақша сораң «сортаң жер» мағынасындағы атау. ===Сарыарқа=== Сарыарқа - Қазақтың ұсақ шоқылығы атты өлке. Батыстан шығысына қарай қашықтығы 1200 км., ені 250 км. Батысы кең жазира құба жон, ұланғайыр жазық келіп, биіктеу жерінде бой көтерген Ұлытау (биіктігі 1133 м) мен Көкшетау жоталары (биік. 947 м), орта шенінде Қарқаралы тауы (1403 метрге дейін), асқақ таулары Қызылтас (Ақсораң 1565 м) және Шыңғыстау жотасы (1469 м) көзге ерекше түседі. Сарыарқаға Қарағанды, Астана, облыстарының жері толықтай, Көкшетау, Торғай, Семей, Павлодар облысының біраз жері кіреді. Қарағанды облысының территориясы, негізінен, Сарыарқаның орта бөлігіне орналасқан. Сондықтан да жергілікті халық осы өңірді ежелден Сарыарқа, Арқа даласы деп атаған. Арқа, Сарыарқа атауының мән-мағынасы жайлы А. Әбдірахманов, Е. Қойшыбаев, Н. Баяндин, А. Сейдімбеков пікірлері ғылыми тұрғыдан дұрыс қолдау тапты. Сарыарқа сөзімен құрамдасып келген атаулар, сөз тіркестері тілімізде тек түсті ғана білдірмейді, «кең», «мол», «үлкен» деген мағыналарда қолданылады. Сарыарқа атауы «жер бетіндегі өсімдіктері күйгендіктен сарғайып жататын кең де үлкен жон, жалпақ үстірт, сансыз адырлы қырқа» ұғымын білдіреді. ===Сарысу=== Сарысу - Қарағанды және Қызылорда, Жамбыл облыстарындағы өзен. Ұзындығы 800 км, бассейн алыбы 83,6 мың км². Сары даланы бойлай ағады да, Бетпақдала шөлейтіні сіңіп кетеді. Жоғарғы және төменгі ағыстары шілдеден қаңтарға дейін құрғап қалады. Негізінен ішуге және жер суландыруға пайдаланады. Атаудың Сарысу аталуы оның суының молдығы мен ұзақ жерге ағуына байланысты болса керек. Топонимдер құрамындағы сары сөзі негізгі (түр, түс мағынасынан бөлек) «үлкен, ірі, зор» мәнінде қолданылатыны белгілі. Осыған ден қойсақ, Сарысу «үлкен, ірі өзен» деген мағынаға толық сай келетіндей. ===Сарышаған=== Сарышаған - сулы мекен аты, жұмысшы кенті. Түрік тілінде Сары және шаған сөздерінен құралған атау. «Шаған» өсімдіктері мол жер мәніндегі атау. Көне түрік тілінде және монғол тілдерінде: шаган>сацан>цахан — өсімдік аттары. ===Саяқ=== Саяқ - ҚТП және темір жол стансасы, әуелде төбенің аты. Қырғыз халқының Саяқ тайпасымен қатысы жоқ. «Саяқтөбе» ұғымындағы атау. ===Тарғыл=== Тарғыл - Балқаш көлінің солтүстік жағалауындағы мекен (сай, тау) аты. Осы аймақта өсетін өсімдікке байланысты қойылған атау. Кейіннен этникалық топ атына айналған. ===Тарғылата=== Тарғылата - Тарғыл тауының ең биік шоқысы. «Береке басы» ұғымына тән сиындық мәнді жер. ===Тентек=== Тентек - өзен. Өзеннің Тентек аталуы оның құтырына аққан, қатты ағысына байланысты қойылса керек. Таудан төмен қарай аққан көп өзен Тентек өзеніне қосылып, су көлемі көбейіп, арнасы толған соң екпіндей, сарқырап-күркіреп, қатты ағуы табиғи құбылыс. ===Шахтинск=== Шахтинск - бұрынғы төбе, жайлау, қазіргі қала. Бұл атау сырына Ғ. Қонқашбаев, А. Әбдірахмановтар тоқтала келіп, Шаған монғолдың цагаан /ац/ деген сөзінен бұрмаланған атау дейді. Монғолша-қазақша сөздікте цагаан сөзі ац деп аударылған. Монғол тіліндегі ц дыбысының қазақ тілінде ш дыбысымен берілуі заңды құбылыс ==АБАЙ АУДАНЫ== ===Ақбастау=== Ақбастау - ауыл, Сарыарқадағы тау және мекен аттары. Этимологиясы: #«Ақбас» руының тауы; #«Тұнық бастау» мәндес атаулар. ===Жартас=== Жартас - мекен аты. Көне түрік тілінде чарташ түрлерінде келеді. Атау «тасты жар» деген мағынаны білдіреді. ===Көксу=== Көксу - ауыл. «көк өзен» мәніндегі атау. ===Қарабас=== Қарабас - поселке. Атаудың тура мағынасы «қара бас» ===Қоңыртөбе === Қоңыртөбе - төбелер атауы. Атау «қоңыр өсімдігі қалың төбе» деген мағынаны білдіреді. ===Құмадыр=== Құмадыр - тау. Атаудың тура мағынасы «қүмды адыр» ===Тектұрмас=== Тектұрмас - тау. Бурында өткен-кеткендерді торитындардың бұқпа жері. ===Топар=== Топар - өзен, көне атау. Қарағанды облысының Абай ауданындағы жұмысшы кент атауы. Бұл өзен аты оның ағысы мен табиғатына байланысты қойылған. Шығу төркіні жағынан түркі үндіеуропа тілдеріне тарататындай. Өйткені тіліміздегі тапыр-тапыр (қатты, асығыс жүріспен байланысты еліктеу мәніндегі сөз), сондай-ақ апыл-тапыл, апыр-топыр тәрізді қос сөздердің «тапыр», «топыр» сөздері және топан су («ағыны қатты сел, су») топ сөздерінің синкретикалық түбірі - то//тап//топ. Ал атаудың екінші құрамындағы ар тұлғасын о бастағы жеке мағыналы сөз деп танудың орны бар. Демек, «Топар» «жылдам, тез, ағыны қатты өзен» деген мәнге лайық. ===Шерубай-Нұра=== Шерубай-Нұра - Қарағанды облысының Абай ауданында Шерубай-Нұра деп аталатын өзен және аттас бөген бар. Атау дара мағыналы екі сөзден жасалған, бірінші Шерубай сыңары кісі есімінен жасалған. Ол көне түркі тіліндегі шери, алтай тіліндегі черу - «әскер», «армия» дегенді білдіретін сөз, ал ұйғыр, өзбек тілінде шериқ деп аталып, «әскер, қолбасшы» деген мағына береді. Бұл сөзге қазақ тіліндегі бай сөзі қосылып кісі есімі жасалған. Ал гидронимнің екінші Нұра сыңарын зерттеушілер монғолдың жыры дегенді білдіретін сөзі деп түсіндіреді. ===Ялта === Ялта - елді мекен. Бақсақ бұл өңірдің байырғы атауы «Алты үй» екен. Жуан сіңір байлардан зәбір көрген алты кедей осы бір жалаңаш бұйратты сағалап отырса керек. Содан «Алты үй» атанған. ==АҚТОҒАЙ АУДАНЫ== ===Ақтоғай=== Ақтоғай - Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданындағы село аты. «Ақтоғай» атауының бірінші сыңарындағы «ац» сөзі топонимдер құрамында келгенде «таза, мөлдір, тұнық» және «кең, үлкен» деген мағынаға ие екендігі көп айтылады. Ал «тоғай» сөзін талдау барысында, оның Орта Азия, Қазақстан, Кавказ, Оңтүстік Орал, Оңтүстік Сібір, Еділдің төменгі ағысындағы халықтар тілдерінде кеңінен қолданылатыны, бірақ әртүрлі мағынаға ие екендігі сөздіктерде анық көрсетілген. Бірақта: «Қазақ тілі нормасына келтіргенде, бұл сөздің төлеуі, жобамен, «сай-сала» немесе екі арна мәндес ұғым береді», - деген пікірмен келісуге болмайды (Қойшыбаев, 1985, 37). В.В. Радловтың сөздігінде (1905, 3 т.) тогай, тогаі, токоі, токаі, токкаі тұлғаларында беріліп, «шалғын», «орманды алқап», «ағаштар мен бүталар қалың өскен өзен... арал не жарты арал», «өзен түбектеріндегі қалың ағаш» деген мағыналарға ие екендігін көрсетілген (Э. Мурзаев, 1984, 562). Қалайда «тоғай» -географиялық термин ретінде түркі тілдерінде ерте заманнан қолданып келе жатқан лексема. Ол түркі тілдерінен орыс әдеби тіліне де еніп, тугай тұлғасында жиі қолданысқа түседі. Демек, республикамыздың көптеген облыстарында ұшырасатын «Ақтоғай» атауы «су, өзен жағасындағы шағын орман» мәніне ие деп қарауға болады. ===Ахметеспе=== Ахметеспе - Қарағанды облысының Ақтоғай ауданындағы өзен. Араб тілінде Ахмет «мақтаулы», «мақтауға тұрарлық» дегенді білдіреді, ол Мұхаммедтің қосалқы аты. Ал атаудың құрамындағы еспе сөзі - халықтық географиялық термин. Ол екі түрлі мағынада жұмсалады. Біріншісі - белгілі бір мерзімде ғана су ағатын, көктем кезінде қатты тасып, арнасып орып, жуып кететін, соңынан кеуіп қалатын өзенді білдіреді, ал екіншісі - үстірт жақта онша терең емес құдықты айтады. ===Беғазы=== Беғазы - тау, елді мекен, Ақтоғай ауданында, Қарағанды облысы. Академик Ә. Марғуланның айтуынша, «Беғазы» атауы көне түркі тіліндегі «биік» деген екі сөздің бірігуінен жасалған. Мұндағы «биік» деген сөзі дыбыстың құбылуымен «бек», «бегі» болып өзгерген. Ал «аз» сөзі сол жерде мекен еткен тайпаның аты». Біздің байқауымызша, тіліміздегі «биік» сөзі көне түркі тіліндегі begik (Древнетюркский словарь, 1969, 91) сөзінен өзгеріп қалыптасқан. Ол сөз әзербайжанша beiuk - «үлкен, ұлы, зор»; түркмен тілінді beguk - «жота, төбе», «құм жоталарының қыры, биігі»; тува тілінді beguk - "тау"; хакас тілінді позак -"биіктік", "биік"; қырғызша бийк - "жоғары", "биік"; түрік тілінді b<уur - «үлкен», «биік» деген топонимдік мәнге ие. (Мурзаев, 1984, 78). Бұл нақтылы дәлелдерге қарағанда, «Беғазы» топонимінің бег компоненті (сыңары) - «биік», «үлкен», «зор» деген мағына білдіретіні анықтала түседі. Ал оның екінші сыңарындағы «азы» көне түркі этнонимі «аз» <(һаз) дегенге жанаспайтын сияқты. Өйткені көне түркі тілдерінде, тіптен қазіргі шығыс түркі тілдерінде (алтай, хакас, тува) «азых» - «асу», «бел», «ашық алаңқай», «кең дала», «алқап» деген мағынаға ие. Демек, Беғазы топонимінің екінші сыңарындағы «азы» сол «азых» сөзінің соңғы х (ғ) дыбысын түсіріп, қысқарған түрі деп білеміз. Олай болса, «Беғазы» топонимінің толық мағынасы: «биік, асу үлкен тау». ===Жәмші=== Жәмші - Қарағанды облысының Ақтоғай, Шет аудандары жерінен Жәмші деп аталатын Ұзындығы 117 км. өзен ағады. Ол Қызылтас тауының оңтүстік беткейінен басталып, Қарабұлақ мекені тұсында тартылып қалады. Бұл өзенді Жаман, Қарасай деп те атайды. Жәмші - Үш Оқтан тараған қазақтардың бір тайпасының аты. Оның есімі жоғарыда аталған өзенге және сол жердегі ауылға қойылған. ===Қараадыр=== Қараадыр - елді мекен. «Қара отты адыр» мағынасындағы атау. «Қалыңадыр» мағынасындағы да айтылуы ықтимал ===Қараменді=== Қараменді - өзен. Ақтоғай ауданы арқылы басын Қиматас тауының оңтүстігіндегі бұлақтардан алып, Тоқырау өзеніне құяды. Ұзындығы - 79 км. Бұл өзен аты белгілі Қараменде руының атымен байланысты болу керек. ===Қызыларай=== Қызыларай - тау, елді мекен аты. Атау екі компонентен жасалған. Алғашқы сыңары тау түсін білдіреді, себебі тау, шың тастары қызғылт түсті болып келеді. Ал екінші сыңары арай // орой компоненті шын мағынасындағы монғол сөзі. Мұны монғолша-қазақша сөздіктегі «орой» сөзінің «таудың басы», «шыңы» мағынасында қолданылатыны да растай түседі. Демек, «Қызыларай» - «таудың қызыл түсті шыңы, биік жері» деген мағынаны білдіреді. ===Майлы=== Майлы - тау, Ақтоғай ауданы, Қарағанды облысысында. Құрамындағы «май» сөзі бар жер-су аттары республикамызда көп кездеседі. Мәселен, Майлыбулақ, Майөзек, Майтас, Майшөп, Мақайың, т.б. Көне түркі тілінде «май» «киелі, қасиетті, құдіретті» ұғымында қолданылған. Мәселен Таулы Алтай тілінде «май» және «эне», Орхон-Енисей жазуларындағы «Ұмай» - «Жер және Су перісі». «Майлы» атауының топонимдік мағынасы «киелі, қасиетті, құдіретті тау» дегенді білдірсе керек. ==БҰҚАР ЖЫРАУ АУДАНЫ== ===Айнабұлақ=== Айнабұлақ - өзен. «Айна» және «бұлақ» - өзен сөздерінен шыққан, яғни «мөлдір, таза өзен» дегенді білдіреді. ===Ақбастау === Ақбастау – елді мекен топонимінің негізгі мағынасы «бастау» сөзі, яғни - бұлақ, қайнар көзі дегені. ===Ақбел=== Ақбел – Орталық Қазақстанда жиі кездесетін атау, жер топырағының түсімен байланысты да ұсақ және дөңелі алқаптарға сай.Ақжар - Энгельс атындағы ауыл аймағындағы елді мекен аты. Ақжар - «ақтаңтақ жар». ===Аққора өзені=== Аққора өзені. Түркі-моңғол тіліндегі «қора» сөзі – бостық, ойпан, бекініс мағынада қолданылады.Ақсу - Ащысу тармағы. Ақ сөзі судың түсін (ақтығын) көрсетпейді, ағындылығын, тау басынан өз арнасымен төмен қарай ағып келетін қардың суы екендігын көрсетеді. ===Ақжар=== Ақжар – ауылы, жардың түсіне байланысты аталған. ===Ақөре === Ақөре – ауылды мекені, ақ тік өр бар жерді немесе өрдің басталуын, қайнар көзі деген білдіруде. ===Ақтас === Ақтас - Көктал ауылының жері. Ақтас атауы өзінің тіке мағынасында (ақ және тас компонентерінен құралған атау). ===Ақтөбе=== Ақтөбе - Амангелді атындағы ауылдың елді мекені. Түрік тілінде «ақотты төбе» мағынасын беретін атау. ===Аққұдық === Аққұдық – елді мекені Қарағанды манында орналысқан, оның атауы жер топырағының түсімен байланысты. Ақ және құдық деген екі сөзден құрылып – берекелі құдық мағынасын білдіреді. ===Ақшоқы=== Ақшоқы - шоқы аты. Шоқы бастарының ағарып көрінуімен байланысты атау. ===Алабас=== Алабас - Пушкин атындағы ауылының бөлімшесі, Дубовка поселкесінің учаскесі. Қазақ тілінде этникалық топ атымен қойылған атау. ===Алабас=== Алабас – аңыз бойынша осы жерге Баянауылдағы Алабас тауынан көшіп келген қаржас руының ақсақалы өзіне үйреншікті атауын қойған. Алабас Қорғанкөлден бірнеше қашықта солтүстікке қарай орналысқан. Ал Шідертіге қарай жерде оның Шыбынды деген атауы да кездеседі. Алтынсу - өзен, Нұра өзенінің сол саласы. «Алтынсу» тура мағынадағы атау, немесе «жағасында алтын кездесетін өзен». ===Алтын су=== Алтын су – Нұра өзенінің саласы. Бұл жер ежелгі заманнан кеніш ошағы ретінде белгілі болған. Қола дәуірінде әр түрлі металдар, әсіресе мыс пен алтын кендері көп табылған. Алтын төбені қараңыз. Амангелді - ауыл аты. Халық батыры, қазақ халқының 1916 жылы патшаға қарсы ұлт-азаттық көтерілісі басшыларының бірі, Қазақстандағы Азамат соғысының қаһарманы Амангелді Иманов атымен байланысты. ===Арықтыкөл=== Арықтыкөл – елді мекен/көл. Тап сол жерде қазақтар орыс шаруалары қоңыстанғанға дейін егіншілікпен айналысқан. Егіс даланы көл арқылы суарған, бұл себептен жердің аталуы Арықтыкөл деп аталып кеткен. ===Астаховка=== Астаховка - Калинин атындағы ауылдың елді мекен аты. Ол 1908 жылы 30 қаңтарда құрылған. Атау жер аударып келгендердің тұрғанын көрсетеді. ===Асыл=== Асыл – ауылы, бұл жер егін шаруашылығымен айналысуға өте ыңғайлы болған. Оның себебі айнала қоршаған өзендерге Шерубай-Нұра, Соқыр байланысты. ===Ащысу=== Ащысу - өзен, Нұра өзенінің оң саласы. Суы «тұзды әрі ащы» өзен. ===Аюлы === Аюлы - тау. Биіктігі 812 м. және Буденный атындағы ауылдың қазақша аты. ===Бабаев атындағы ауыл === Бабаев атындағы ауыл - Ауыл агроном-ғалым, Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым қайраткері, Авиация апаты кезінде қаза тапқан, Қазақ егіншілік институтын басқарған Қылыш Бабаевтың (1913-1948) құрметіне аталған. ===Баймырза=== Баймырза – қыстау. ХІХ ғасырда өмір сүрген байдың есімімен аталған. ===Батпақкөл === Батпақкөл - көл қырат аралық ойпаңда солтүстік-батыстан, оңтүстік-шығысқа қарай созыла орналасқан. Атау «батпақты көл» тура мағынасындағы көл жағалаыуның құрамын белгілейді. ===Бекет=== Бекет – қыстау. «Бекет» – қазақ антропонимі. Бұдан басқа, бұл орыс тіліндегі «пикет, караул, охрана» сөздерінің дәл аудармасы болуы мүмкін. ===Белағаш === Белағаш - Қайың, терек және аракідік қарғай өскен орманды алқап. ===Березняки=== Березняки - елді мекен. Атау поселке маңайында шағын қызыл қайың тоғайы орналасқандықтан аталған. ===Борлысай=== Борлысай - өзен. Атау өзінің тура мағынасында. ===Ботақара=== Ботақара – елді мекені /көл/тау/. Орталық Қазақстандағы ұсақ таутөбелері. «Қара» сөзі көлемді көрсететін анықтауыш. Ал «Бота» сөзі халықта ХVIII ғасырда өмір сүрген Нарбота батырдың есімімен байланысты. Ел ауызындағы аңыз бойынша осы таутөбешіктердің арасында қазақ пен қалмықтың ортасында шайқас болған. Қазақтың жауынгерлерінің басшысы Нарбота батыр, ал қалмақтар әскерінің басында – Шешен есімді қыз тұрды. Сондықтан, қазақтар бекінісі Ботақара, ал қалмақтар жағы Шешенқара деп аталынды. Осынау сан ғасыр баба тарихының куәсіндей аңыз-ақиқатқа ие Ботақара атауы нешеме рет өзгертілді. Кейін осынау киелі жерге Санникова, Колхозная, Ворошилов, Ульянов деген атаулар берілген. 2001 жылы поселкенің 100 жылдық мерейтойына қарсы қайтадан ежелгі аты берілді. ===Бұқар жырау ауданы=== Бұқар жырау ауданы - Қазақ поэзиясының тарихындағы ең соқталы тұлғалардың бірі Бұқар жыраудың есімін иеленген аудан 1928 жылы негізі қаланған Тельман және 1938 жылы ашылған Ульянов аудандарының бірігуі нәтижесінде 1997 жылдың 23 мамырында қүрылды. Ауданның орталығы - Ботақара поселкесі (Бұрынғы Ульянов поселкесі). ===Бұқар жырау=== Бұқар жырау - XVIII ғасырдағы қазақ әдебиетінің ең көрнекті өкілдерінің бірі. Ол ұзақ өмір сүріп, көптеген тарихи оқиғалардың куәсі болған қазақ жырауы, мемлекет қайраткері 1668 жылдар шамасында туған, ол ерте кезден көзге түсіп, Тәуке ханның тұсында-ақ (1718 жылы өлген) қабырғалы би болған деседі. Бірақ Абылайға дейінгі билеп келген хандардың ешқасайсымен тіл табыса алмайды. Тек Абылай ханның тұсында жыраудың жүлдызы тағы да жанады, сөйтіп ол хан ордасына оралып, қалған өмірінде мемлекеттік істерге тікелей араласады. Бұқар жырау Қалқаманүлы Қарағанды облысы Бұқар жырау ауданының аумағындағы Далба тауының бір сілемінде жерленген. 1993 жылы жыраудың 325 жылдық мерейтойын атап өтіп, Бұқар жырау жерленген Далба тауының етегінде халқымыз әулие деп танитын үлы абыздың кесенесі салынып, ол 21 тамыз күні салтанатты түрде ашылды. Табаны үш таған болып келетін, биіктігі 12 метрге жететін бұл ғимарат қазақтың үлттық бас киіміне үқсас келеді де, кезінде үлы бабамыз аңсап кеткен үш жүздің, бүкіл елдің бірлігін бейнелейді. Кесененің ашылу салтанаты көне Далба тауы етегіндегі салқар тойға үласты. ===Белағаш=== Белағаш – елді мекені. Орманды жерде орналысқан. Ұсақ ормандар Қарқаралыдан Баянауылға дейін Белағаш арқылы өтеді. «Бел» сөзі – осында үстірттеу жер ретінде қолданылады. ===Волков=== Волков - Қаражар ауылының елді мекені. Жүзжылдықтың басында осы жерге қоныстанған шаруа Волковтың бұрынғы хуторы. ===Волын=== Волын - Дубовка ауылының елді мекені. Волын губерниясынан жер аударып келгендердің бұрынғы түратын жері. ===Гагарин=== Гагарин - село, Гагарин атындағы ауылдың орталық мекені. Тұңғыш ғарышкер-ұшқыш Ю.А. Гагарин есімімен аталған. ===Доскей=== Доскей - елді мекен. Зеленая Балка селосына тақау. Халық ақыны Доскей Әлімбаев (1850-1946 ж.) құрметіне аталған. Ол 16 жасынан өзінің ақындығын таныта бастаған. Революцияға дейін Доскей патша өкіметі мен бай, билердің айуандық қылықтарын өзінің өткір жырларымен өлтіре шенеді. Кеңес заманы орнағаннан кейін Доскей көмірлі Қарағандыда өмір сүрген. Сондықтан шығармаларының негізгі тақырыбы Қарағанды кеншілерінің өмірі мен еңбегі болды. «Қарағанды», «Екі сайлау», «Жүрегім» деген өлеңдері ақынның таңдаулы шығармалары болып есептеледі. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы өлеңдері түгелдей дерлік Отан қорғауға арналды. Облыстық ақындарының айтысын ұйымдастырушылардың бірі. Ақынға Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері атағы, «Құрмет Белгісі» ордені берілді. Д.Әлімбаев жерленген жеріне ескерткіш қойылған. ===Есен=== Есен - өзен. Бұқар жырау және Жаңаарқа ауданының жерін басып ағады да Нұра өзеніне құяды. Басын Арқалық тауынан алады, ұзындығы 85 км. Есен, шежіре деректеріне қарағанда Орта Жүз Арғын тайпасының Қанжығалы руынан тарайды. Аты аталған өзенге жоғарыдағы ру атының берілуі әбден мүмкін. ===Жалғызқұдық=== Жалғызқұдық – елді мекеннің аталуы. «Құдық» - Қарағанды манындағы кеңінен кездесетін жағырафиялық атау. ===Жалғызқұдық === Жалғызқұдық - Көктал ауылының учаскесі. Атау өзінің тура мағынасында. ===Жаңақала=== Жаңақала - село. Атау «жаңа ауыл» деген мағынаны білдіреді. ===Жартас === Жартас – жер-су атауы. ===Жаңа талап=== Жаңа талап - Амангелді ауылының елді мекені. Атау «жаңа талап, ынта» деген мағынаны білдіреді. ===Жарқұдық=== Жарқұдық - Волын селосының қазақша аты. Атау «жары бар құдық» деген мағынаны білдіреді. ===Жартас=== Жартас - тау. Атау «тасты жар» деген мағынаны білдіреді. ===Жастілек=== Жастілек - Колхоздың бұрынғы аты. Атау «жаңа ниет, ой» деген мағынаны білдіреді. ===Жауыр=== Жауыр - таулы мекен. «Жауыр» атауы сол бір мекен-жайдың кедір-бұдырлығын меңзейді. ===Жосалы=== Жосалы - «Қызыл Октябрь» ауылының учаскесі. Атау «жосасы көп жер» деген мағынаны білдіреді. ===Жындысу=== Жындысу - Буденный атындағы ауылдың үшінші бөлімшесінің учаскесі. Атау өзінің тура мағынасында. ===Керегетас=== Керегетас – тік жартас немесе таутөбешігі. Орталық Қазақстанда жиі кездесетін атау. ===Керней === Керней - тау. Елді мекен аты. Кейін Корнеевка деп атаған. Корнееевка елді мекенін Украина, Беларуссиядан келгендер 1907 жылдан бері қоныстана бастаған. Келген қоныстаушылар қазақтың Керней деген сөзін орысшаға бүрып, өз тілдеріне ыңғайлап Корнеевка деп атаған. Керней сөзіне келетін болсақ бұл сол жерді мекен еткен Қаракесек руының бір тармағының аты. ===Көкпекті=== Көкпекті – Нұра өзенінің тармағы. Көк құнарлы өсімдіктің бір түрі. ===Көктал=== Көктал - елді мекен аты. Көне атауларының бірі. Тал және көк сөздерінің біріне-бірі қарама-қарсы тіркестері қатысты мағынадағы «бел-белестер» ұғымын береді. ===Қайындыкөл=== Қайындыкөл - Көлдің жағасында көп қайын өскен. Сондықтан Қайындыкөл деп атаған. ===Қайнар=== Қайнар - елді мекен аты. Қайнар - атау тұлғадағы немесе түбір тұлғалы топоним («көз» мағынасында). ===Қансүйек=== Қансүйек - Токаревка поселкесінің қазақша аты. Нұра жағасында жерленген, аты аңызға айналған Қансүйек батырдың атымен аталған. ===Қаражар=== Қаражар - елді мекен аты. Түрік тілінде «Биік жар» мәніндегі атау. ===Қаракөл=== Қаракөл - Дубовка поселкесінің қазақша аты. Түрік тілінде «көзді көл» мағынасындағы атау. Олай аталу себебі бұл тіркестегі қара сөзі жер мағынасында. ===Қарақойтас=== Қарақойтас - Бабаев атындағы ауылдың учаскесі. Жеке шоқылардың аты. Атау қазақша қара және қойтас сөздерінен қалыптасқан. ===Қаракұдык=== Қаракұдык - құдықты мекен аты. «Қара» сөзі құдық басының қарайып көрінетін түріне орай айтылған. ===Қарамола=== Қарамола - Бабаев атындағы ауылдың учаскесі. «Қалың мола» мағынасындағы атау. ===Қарасу=== Қарасу - өзен аты. Қарасу атауындағы қара сөзі судың түсіне қатысты емес. Қарасу ұғымы ежелден-ақ «мөлдір су», «сусын» мәнін берген. Қарасу - үлкен өзен емес, жер астынан, сай-жыралардан шығып жатқан қайнар суы. Бұл атаудағы қара сөзін байырғы түркі тілдес халықтар «жер» мәнінде қолданған. Сондағы мағынасы, біздің үғып келгенімізден өзгешерек «жер суы» (грунт) деген ұғымда. ===Қасқасиыр=== Қасқасиыр - Пушкин атындағы ауылдың учаскесі. Ату өзінің тура мағынасында. ===Қожар=== Қожар - Нұраның оң жақ жағасындағы шоқы. Атау шоқының үсті бұжыр-бұжыр, кедір-бұдыр болғандықтан солай аталған. ===Қорғанкөл=== Қорғанкөл - көл, ұзындығы - 3 км. Атау «обаның формасындай домалақ» көл деген мағынаны білдіреді. ===Құмдыкөл=== Құмдыкөл - көл. Атау «жағасы құмды көл» деген мағынаны білдіреді. ===Қымызкұдык === Қымызкұдык - Көктал ауылының елді мекені. Атау «қымыз сияқты тәтті су» деген мағынаны білдіреді. ===Қуөзек === Қуөзек - Көктал ауылының учаскесі. Атау «қурғақ өзек, сусыз өзен» деген мағынаны білдіреді. ===Құрылыс=== Құрылыс - Энгельс ауылының елді мекені, бұл жерде құрылыс жұмыстарының кең өріс алып құрылып бастағаннан солай аталып кеткен. ===Қызылжар === Қызылжар - өңір. «Қызыл» сөзінің мәні жардың топырақ бетінің реңімен байланысты. ===Қызылтау=== Қызылтау - тау аттары. «Қызғылт түсті палеозой граниттерінен түзілген таулар». Түске байланысты атау. ===Қотыр Қызылтау=== Қотыр Қызылтау – таудың жерін жамылған тас қабатына сәйкес аталған. ===Қызылжар (Қаражар) === Қызылжар (Қаражар) - өзен жағасының қызыл (қара )түсті тік жары. ===Көкөзен=== Көкөзен – көк терең суд, өзеннің бар екендігін білдіреді. ===Күміс құдық=== Күміс құдық – судың күмістей мөлдір, таза болғандығын көрсетеді. ===Қушоқы=== Қушоқы – ағаш-ормансыз таутөбесі. ===Қарақұдық=== Қарақұдық – Қарағанды қаласының маңындағы жер атауы. ===Қос ағаш === Қос ағаш – қыстауы. «Қос» сөзі бір немесе екі қатарлы өскен ағаштар. ===Көкдөңгелек=== Көкдөңгелек – қыстау.Жүйрік жылқының жалған аты. ===Миньковка === Миньковка - село. Атауы Екатеринославский (Днепрпетровский) облысынан келген, онда Миньково (Маньково) слободасы болған. ===Майөзек=== Майөзек – елді мекеннің атауы – құнарлы шөп деген мағынада. ===Мырза=== Мырза – қазақ тіліндегі мейірімді және ақ көңіл адамды белгілейді. ===Оғыз төбе === Оғыз төбе – тау. Оғыз тау,Оғыз төбе Қазақстан жерінде жиі кездесетін атау. Бұл атаудың шығуы, тарихи тұлға Оғыз /Уыз/ ханмен және оғыздық этноспен байланысты болуы мүмкін. ===Семізбұға === Семізбұға – тау /елді мекен/. Бұғымен байланысты атаулар Орталық Қазақстанда кездеседі. Оның бірі – Жауырбұғы, қазіргі Теміртау. ===Семізбұғы=== Семізбұғы – көне түркі тілдеріне тән көне топоним. ===Садық=== Садық – қыстау. Бұл топоним қыстау иесінің атымен байланысты. /Садық/ арабша – /сенімді, адал/ деген мағынаны білдіреді. ===Покорное=== Покорное - село. Елібай деп аталатын жерді Покорное («Покоряться должны, их дело покоряться» - деген сөзден шыққан) деп ақ патшаның жендеттері ат берген. Эстониядан келген қоныс аударушылар іргетасын қалаған. ===Самарқан === Самарқан - село, Ленин ауылының орталық мекені. Теміртау қаласының алғашқы атауы. Самарқан поселокесіне 1906 жылы адамдар тұра бастады, ал 1909 жылы 10 ақпаннан бастап дербес ауылдық басқару құқығын алды. Поселкеге алғашқы жылдары Самаркан губерниясынан немістер келген. Атау екі сөздің негізін алған: «Самар» - қоныс аударушылардың бұрынғы тұрған отаны және «қант» елді мекен деген мағынада. Осымен тұрғындар өздерін самарқандық екенін айрықтаған. ===Сарыадыр === Сарыадыр - «Қызыл Октябрь» ауылының учаскесі. Атау «борпылдақ тау жыныстары» деген мағынаны білдіреді. ===Сарыкөл=== Сарыкөл - ауданның оңтүстік жағындағы көл. Атау «кең көл» деген мағынада. ===Сарытөбе=== Сарытөбе - Жауыр тауының жағасындағы өңір, Свердлов атындағы ауылдың екінші бөлімшесінің орталығы. Бұл жерде 1902 жылы атақты жазушы Ғабиден Мұстафин туған. Атау «кең» немесе «мол төбе» деген мағынаны білдіреді. ===Саумалкөл=== Саумалкөл - көл аты. Орын алып келген «саумал» (биенің сүті) мәніндегі түснік дұрыс емес сияқты. Өткен ғасырдағы орыс зерттеушілері саумал сөзін өсімдік атымен үштастырады. ===Семізбұғы=== Семізбұғы - тау. Атау «семіз бұғы» немесе «шөптің түрі» деген мағынада. ===Суықсу=== Суықсу - село, Октябрь мамандырылған шаруашылық бірлестігінің орталық мекені. Атау «суық жылға» деген мағынаны білдіреді. ===Тасауыл=== Тасауыл - «Березняки» ауылының бөлімшесі. Атау «тасты ауыл» деген мағынада. ===Таушық === Таушық - елді мекен, Буденый атындағы ауылдың бөлімшесі. Түрік тілінде тау және шиғ(л) немесе чиг(л) сөздерінен қалыптасқан этнотопонимге жорамалдынылады. ===Тегісжол=== Тегісжол - Киров атындағы ауылдың бөлімшесі. Атау өзінің тура мағынасында. ===Текеқараөзек=== Текеқараөзек - Ростовка селосының қазақша аты. Атау «жабайы текелердің азықтану» жері деген мағынаны білдіреді. ===Теректі === Теректі - шоқы тізбегі, Соқыр және Нұра арлығындағы су бөлегі. Атау «шағын теректі тоғайы» деген мағынаны білдіреді. ===Термен === Термен - Пролетарский ауылының учаскесі. Қазіргі башқұрт тілінде терме сөзі «киіз үй» мәнінде айтылады. ===Тоғызқұдық=== Тоғызқұдық – елді мекен. Қарағанды маңайында орналасқан жиі кездесетін атаулардың бірі «құдық». Құдық – суы бар құдық.Токаревка - село. Іргесін 1907 жылы Харьков губерниясынан келген қоныс аударушылар қалаған. Қоныс аударушылар ішінде Тамбов облысының Токаревка селосының шаруалары болған. Село атуы да, солардың туған жері ескерткіш ретінде қойылған. ===Төрткөл=== Төрткөл – елді мекен. Жердің ландшафты ерекшелігіне сәйкес атау. Бұл жерде ағысы жоқ шағын көл мағынасында.Ұзынбұлақ - Пушкин атындағы ауылдың учаскесі. Атау өзінің тура мағынасында.Қарағанды облысының шекарасы.Əрі қарай Кереку облысы Төрткөл Қарағандыға қарағанда Керекуға өте жақын. ===Термен (Диирмен) === Термен (Диирмен) – шаруашылық құралы, диірмен. ===Тоқан=== Тоқан – қыстау. Адам атымен байланысты антропоним. ===Тасшоқы=== Тасшоқы – елді мекен. Қазақ тілінде тас - шоқы термині таза түркі негізіне тіреледі. Шоқы – Орталық Қазақстанның ландшафты ерекшелігіне сәйкес атау. (мысалы: Қосшоқы, Тасшоқы және т.б.). ===Үлгі=== Үлгі - село, Бабаев атындағы ауылдың екінші бөлімшесінің орталығы. Бұрынғы «Пример» колхозының аты. ===Үміткер=== Үміткер - Бабаев атындағы ауылдың орталық мекені. Бұрынғы «Надежда» колхозының аты. ===Үштау=== Үштау - елді мекен. Атау өзінің тура мағынасында. ===Үштөбе === Үштөбе - село, Энгельс атындағы ауылдың орталық мекені. Үш сөзінің санмен байланысы жоқ. Көне түр. үүс+төбе сөздерінен қалыптасқан - «сұлутөбе» мәніндегі атау. ===Шақпақ=== Шақпақ - Саратов селосының қазақша аты. Атау «шақпақты жер, шақпақ - тас» деген мағынаны білдіреді. ===Шалқаркөл=== Шалқаркөл - көл. Атау «алып жатқан аумағы үлкен көл» деген мағынаны білдіреді. ===Шаңбас=== Шаңбас - Бабаев атындағы ауылдың учаскесі. Атау «төбенің үсті шаң» деген мағынаны білдіреді. ===Шат=== Шат - село, Бабаев атындағы ауылдың бөлімшесі. Атау тау қойнауларындағы терең әрі ені тар сай деген мағынаны білдіреді. ===Шешенқара=== Шешенқара – елді мекен (тау). Шешенқара күрделі түсінігі бар және екі әр түрлі бөлек құрамнан тұрады. Шешен сөзінің түбірі монғолдың Цэцэн сөзімен бірдей ақылды, парасатты, есті, қызылтілді деген мағынаны білдіреді. /қазақ тілінде – тілі өткір/, қара тау – биік түсінігіне сәйкес. ===Шидерадыр=== Шидерадыр - Буденый атындағы ауылдың учаскесі. Атау «балшықты тау жыныстары» деген мағынаны білдіреді. ===Шилі=== Шилі - елді мекен. «Чия қопасы бар жерде» орналасқан. Ор. «Чайлы, Шайлы, Шийлы» және т.б. ===Шилі=== Шилі – Нұра өзенінің саласы. Кішкентай өзен. Көп құрақты білдіреді. ===Шоқай=== Шоқай - ауыл. Шоқай ауылы қоныс аударушылар учаскесі Шоқайқалды өзенінің жағасында орналасқан. Шоқай - «жеңіл етік» және қалды сөздерінен қалыптасқан атау. ===Шолаққарасу=== Шолаққарасу - Миньковка селосының қазақша аты. Жер астындағы сулардан нгізгі қорек алатын, құрғап қалатын өзен мағынасындағы атау. ===Шөптікөл === Шөптікөл - Молодецк селосының қазақша аты. Қазақ тілінде шөп және көл сөздерінен қалыптасқан атау. ===Шолақ қарасу=== Шолақ қарасу – Жер атауы (Миньковка). Нұраның кіші саласы. Жазда жырылып, кішкентай өзенге айналады, көзі кішкене бұлақтардан басталады. ===Шоршоқы=== Шоршоқы – тау. Шор – қаракесектердің арғы тектерінің бірі болуы мүмкін. Берік, мықты, тұрақты мағынасын білдіреді. ===Шатан=== Шатан – елді мекен. Кеуіп қалған өзен саласы, жылға, жыра мағынасындағы «шат» сөзінен шыққан болуы мүмкін. ===Шаңтимес=== Шаңтимес - өзен. Қатты ағысы бар өзендерге тән. ===Ынтымақ=== Ынтымақ - Амангелді атындағы ауылдың бөлімшесі. Атау «келісім, достық» деген мағынаны білдіреді. ===Хан сүйегі === Хан сүйегі – елді мекен (Токаревка). Бұл жерде Орта жүздің соңғы хандарының бірі Бөкей Бұхарұлы жерленген (1819). Сонымен қатар XIX ғасырда Хан сүйегі моласында ірі ақын Жанақ Сағындықұлы жерленді. ==ЖАҢААРҚА АУДАНЫ== ===Айтағы=== Айтағы - тау, биік 499,9 м. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданында. Е. Қойшыбаев бұл атаудың шығу жайын: «Көне түрінде ай этнонимі тағ («тау») терминін жалғау арқлы жасалған атау. Этимологиясы «Ай тауы», - деп түсіндірген (Қойшыбаев, 1985, 29). Біз бұл пікірге қосылмаймыз. Ерте заманда, түркі халықтары шаман дінін үстаған кезде Ай сұлулықтың, көркемділік пен әдеміліктің символы боғлан және Айға табынған, «әулие», «пір» тұтқан. Сондықтан да балаларға: Айтолды, Айтуды, Айкүміс, Алтынай деген есімдер қойып отырған. Әлі күнге дейін ел арасында: «Ай көрдім, аман көрдім, ескі айда есірке, жаңа айда жарылқа», - деп, жаңа туған айға қарап сыйыну дәстүрі қалған жоқ. Демек, «Айтағы» атауы «қасиетті тау», «сұлу тау» деген мағынаны білдіреді. Атаудың екінші құрамындағы «тағ» тағы - қазіргі тіліміздегі «тау» сөзінің көне тұлғасы, сөз соңындағы ы - тәуелдік жалғау қосымшасы. ===Айшырақ=== Айшырақ - Орталық Қазақстанның Атасу өзені бойындағы мекен аты (ежелгі ғимараттар орны). Онда қола дәуірінен қалған түрлі бұйымдар, көбіне ай тәріздес қола шырақтар табылып келген. Сол үшін де ол Айшырақ атанған. ===Ақтүбек=== Ақтүбек - Жаңаарқа ауданындағы елді мекен аты. Балқаш және Қорғалжын көлдеріндегі түбек аттары, әрі балықшылар мекен аты. «Ақотты түбек» мәніндегі атау. ===Ақшағат=== Ақшағат - Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданындағы село. Атаудың бірінші сыңарындағы «ақ» сөзі тура мағынасында «аппақ, шаңқай, таза» деген мағынаны білдірсе, «шағат» сыңары «шақат» сөзінің дыбыстық тұрғыдан сәл өзгеріске түскен нұсқасы -«ащы соры шығып жататын, өсімдік нашар өсетін жер». Демек, «Ақшағат» - «аппақ боп шаңқиып, соры шығып жататын жер» деген мағынадағы атау. ===Ақши === Ақши - айрық. «Ақотты, шилі» жер мәніндегі атау. ===Ақшоқы=== Ақшоқы - төбе аты. Шоқы бастарының ағарып көрінуімен байланысты атау. ===Алашбай=== Алашбай - Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданында Алашбай атты өзен бар. Бұл қазақтың алаша руының атына байланысты қойылса керек. Халық аңызында Алаша ханның Үйсін, Арғын, Алшын деген балалары қазақтың үш Жүзін құрғаны айтылады. ===Алтуайт=== Алтуайт - тау, биіктігі 560,1 м. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданында. Е. Қойшыбаев бұл атауды көне түркі тіліндегі ал-ту-ай [т] элементтерінен құралған "алтай айлары" этнотопонимі мәнінде екенін жазады (1985, 46). Ал жергілікті халық аңызы бойынша, Ақтоғай ауданы жеріндегі биік құз, терең аңғарлы осы таудың озық бір сайында Алтыуайт деген батырды жаулар өлтіріп, тау сол батырдың атымен аталған көрінеді. ===Алшағыр === Алшағыр - Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданындағы сай. Ол әйгілі «Қобыланды батыр» эпосындағы қалмақ ханы Алшағыр есімімен бірдей аттас. ===Атасу=== Атасу - өзен, жұмысшы кенті, ауыл, аудан орталығы. Жаңаарқа ауданы, Қарағанды облысында. Атасу өзенінің ұзындығы 184 км, алқабы 5715 км². Әуел баста осы атау өзенге, кейіннен сол жерде пайда болған ауыл, жұмысшы кенттеріне қойылған болу керек. Мағынасы, өзі айтып тұрғандай, «басты, негізгі, үлкен өзен» дегенді білдіреді. ===Балта=== Балта - Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданында, Талдыманақа өзенінің батысында құрғап қалатын Балта деген өзен бар. Бұл өзеннің аты қазақ халқының құрамындағы балта, балталы руларының атымен байланысты болу керек. ===Бестамақ=== Бестамақ - село, Қарағанды облысы, Жаңаарқа, Шет ауданында. Осы атаудың құрамындағы «тамақ» сөзі арқылы жасалған геграфиялық атаулар басқа түркі тілдерінде де кездеседі. Түркі тілдеріндегі «тамақ» сөзінің топонимдік термин ретінде мағынасы - «өзен сағасы, сай аңғары, кішігірім сайлар» (Мурзаев, 1984, 542). Бұған қарағанда, «Бестамақ» топонимінің «кішігірім бес сай, бес аңғар» деген мағынаны білдіретінін көреміз. ===Білеуті=== Білеуті - өзен, тау, биік. 196,8 м. Жаңаарқа ауданы, Қарағанды облысында. Атаудың бірінші сыңарындағы «біле» сөзі Таулы Алтай тілінде кездесіп, Беле//Беля//Бэлэ//Пеля тұлғалы топонимдерді жасауға негіз болған. О.Т. Молчанованың айтуынша: беле - «шетен». Бұған қарағанда, «Білеуті» атауының құрамындағы «білеу» сыңары сол сөздің қазақша өзгеріп айтылған түрі болса, -ті қосымшасы жалғану арқылы «шетенді, шетені қалың, көп өскен» (тау) деген мағыналы атау екендігін аңғартады. ===Жаңаарқа=== Жаңаарқа - дала аты (Арқаның бір бөлігі), аудан аты. ===Жәйрем=== Жәйрем - жұмысшы кенті (поселкесі) Жаңаарқа ауданы. Қарағанды облысында. А. Сейдімбековтың айтуынша, бұл жерде раң шөп қалың, бітік өседі екен де, қой жайылымына бірден-бір қолайлы болған екен. Содан қойды «раңға жай», «жайраңға» деген сөздер әдетке айналыпты. Сол «жай раңға» «жайраңға» боп айтыла келе, жергілікті жерде «Жайраң» деген жер атына айналып кетіпті. «Жайраң» атауын орыс тілінде «Жайрам», кейіннен «Жайрем» деп бұрмалап, содан қазақша да «Жәйрем» деп жазылуы қалыптасып кете барады. Бұны халықтық этимологиясы деп әсте айтуға болмайтын сияқты. Атаудың қолдану аясы мен қызметіне қарай қалыптасқаны анық көрінеді. ===Жомарт=== Жомарт - Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданында Жомарт деген көл бар. Ол белгілі ру атымен аталған. Жомарт - Ұлы жүз Жалайырдың Андасынан тарайды. ===Жұманай=== Жұманай - Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданындағы өзен аты. Жұман деген кісі аты, ол араб тілінде «қымбат», «асыл зат» дегенді білдіреді. ===Кенжебай (Кенжебайсай) === Кенжебай (Кенжебайсай) - өзен. Жаңаарқа ауданы. Қарағанды облысысында. Оның ұзындығы 76 шақырым. Басын Шұбароба аталатын таудың оңтүстігінденгі бұлақтар алып, Бескөл қыстауына үш шақырымдай жетпей тартылып қалады. Кенжебай ру атымен аталған ба, жоқ кісі есіміне байланысты аталған ба, оны дәл басып айту қиын. Қазақ шежіресі бойынша Кіші Жүз Жетіру бірлестігіндегі Тама руының бір атасы - Есенгелдіден Атамшал, Қызылқұрт, Кенжебай, Дәулеткелді ұрпақтары тарайды. Олар Жамбыл облысының Сарысу бойын мекендеген. Аты аталған өзенге жоғарыдағы ру атының берілуі әбден мүмкін ===Көптамасай=== Көптамасай - Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданындағы Көптамасай өзенінің атауы Кіші жүз Жетіру бірлестігіндегі Тама руының атымен байланысты болу керек. Көптамасай атуындағы алғашқы көп бөлшегі анықтауыштық қызмет атқарса, соңғы - сай бөлшегі географиялық термин болып табылады. ===Қазықұрт=== Қазықұрт - Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданында Қазықұрт деген өзен ағады. Қазықұрт - Оңтүстік Қазақстандағы көне замандардан әйгілі тау атауы. Қазықұрт - көн түркілердің тайпа аттарымен байланысты қос этнонимнен құралған атау. Этимологиясы: қаз және құрт этнонимдерінің қосарланған түрі. Қаз және құрт түркілері б. з. VII-VIII ғасырларда өмір сүрген тайпалар. ===Қаражал=== Қаражал - таулар. «Биік (таулы) жал» мағынасындағы атау. ===Қу=== Қу - тау, биік. 780,8 м. Жаңаарқа ауданы Қарағанды облысында. Шалқия поселкесінің солтүстігінде екі шоқы Мұңлы, Қулы аталады. Ел аузында Мұңлы деген қызды, Қулы деген жігіттің бір-біріне ғашық болып, қосыла алмағаны жөнінде аңыз бар. Таудың Қу аталу себебі «бұталы өсімдігі мен шалғын шөбі жұтаң, сұйық өсетін және ерте қурап кететін қуаң қыр, тау» болумен байланысты сияқты. ===Құртқа === Құртқа - Қарағанды облысы Жаңаарқа ауданында Құртқа өзені әйгілі «Қобыланды батыр» эпосындағы қалмақ ханы Алшағыр мен Қобыландының жұбайы, Қызылбас елінің ханы - Көктемнің қызы - Құртқа есімімен бірдей аттас. Құртқа сөзі ертедегі түркі тілдерінде «кәрі кемпір», «әже» деген ұғым берген. ===Қырыққұдық=== Қырыққұдық - бұлақ. «Қалың құдық» мәніндегі атау. ===Қылыш=== Қылыш - Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданында Қылыш дейтін бөген бар. Шежіре бойынша, қазақтың Кіші жүз Байұлы құрамындағы Шеркеш тайпасына кіретін сегіз рудың бірі Қылыш деп аталады. Бөгеннің аты осы этнониммен қойылған деп есептейді. ===Мойынты=== Мойынты - өзен, кент, темір жол стансасы, дөң, Шет ауданы Қарағанды облысында. Ғ. Қонқашбаев атауды өзенмен байланыстырып, «жіңішке, мойынға ұқсас» десе, Е. Қойшыбаев: «Көне түркі тілінде моин «мойын» + ту сөздерінен қалыптасып, айтыла келе, қазақ тілінің артикуляциялық базасына сай, еріндік ұ дыбысы езулік «ы» түрін қабылдаған. «Мойын тау» мағынасындағы атау», - деп пайымдайды.«Мойынты» атауы, «мойнақты, тік асулы тау немесе өзен арнасының жіңішкерген жері, иіні» деген мәнге ие екені байқалады. Негізінде, Мойынты кентінің күншығысында "Керегетас" деген тау бар. Сол таудың сілемдері "мойынға" ұқсас келеді. Керілген кереге басына қадалған мойын сүйектері тәрізді көрінеді. Сол мойын сілемдерінің арғы жағында тұрып, ертеде қазақтар келе жатқан жауды-қалмақтарды тұзақтарына түсіріп отырған десе, біреулері қарақшылардың босқан халықты қарауылдап тонайтын жері болған деседі. Бұл ауыл қарияларынан жеткен аңыз-әңгімелерден алынған. Аталған "Мойынты"өзені сол таудан аққан еріген қар суымен көктемде толысып отырады. ===Надырсор=== Надырсор - Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданындағы көлдің аты. Нәдір - арабтың «сирек, қалаулы» деген мағына беретін сөзі, кісі есімінде қолданылады. ===Толағай=== Толағай - тау, биік. 550,4 м. Жаңаарқа ауданы Қарағанды облысында. Құрамында «толағай» (тологой/толгай/толгой) сөзі бар топонимдер монғол, бурят тілдерінде де кездеседі. Мәселен, Баян-Толгой, Лам-Тологой, Бурят республикасында Чулун-Толгой, Ундэр-Толгой тау аттары бар. Монғол тілінде толгой - «бас» мағынасын білдірсе, топоним ретінде «төбе, шоқы» дегенді білдіреді. Ғ. Қонқашбаев тіліміздегі «толағай» сөзін монғол тілінен енген «шоқы, жеке тұрған биік тау», - деп білген. А. Әбдірахманов бұл пікірді мақұлдаса, Е. Қойшыбаев: «Толағай - «түркі тілдірле толу, қаз. арх. толы - ғай - прогрессивті ассимиляция түріндегі сөз», - дегенді айтады. Демек, «Толағай» - «шоқы, жеке тұрған биік тау» деген мағынаны білдіреді. ===Ұшпа=== Ұшпа - тау, Жаңаарқа, Ұлытау ауданында, Қарағанды облысында. Бұл атау уш (түбір етістік) + па (етістіктің зат есім тудыратын жұрнағы) тұлғаларының бірігуінен жасалған. Г.Сағидолдагийннің атауды талдай келіп: «Ұш - «биікке көтерілу, самғау», түрк тілінді уч -«шың», қарақалпақша уша - «қызар, шың», алтай тілінде учар - «өзен жағасындағы өте биік тау», «үшар/учар» сөзі - (туынды етістік) - «биікке көтерілу, ұшу, самғау [] + ар (көсемшенің жұрнағы) тұлғаларынан жасалған», - деген түйіні нанымды шыққан. Демек, Ұшпа атауының мағынасы «биік, асқақ тау» дегенді білдіргендей. ==ҚАРҚАРАЛЫ АУДАНЫ== ===Абай атындағы ауыл=== Абай атындағы ауыл - 1954 жылы Қазақстанның 30 жылдығы атын. колхозының негізінде ұйымдастырылған. Орталық мекені - Айнабұлақ селосы. Қазақ ақыны, қазақтың жаңа жазба әдебиетінің негізін қалаушы, классик Абай Қүнанбаевтың құрметіне аталған. ===Абас=== Абас - Қарқаралы тауының оңтүстік-батыс аймағындағы өзен аты. Көне түрік тіліңде аба + ас тұлғаларынан құралған: «ата өзен» мағынасындағы атау. ===Айғал === Айғал - тау тармағының немесе Қарқаралы тауының кіші-гірім бір тармағының аты. Айғыржал - таулар. «Таудың жалында айғыр өсімдігі өскен» мағынасындағы атау. ===Айнабұлақ=== Айнабұлақ - село. Абай атындағы ауылының орталығы. «Айна» және «бұлақ» - өзен сөздерінен шыққан, яғни «мөлдір, таза өзен» дегенді білдіреді. ===Айрық=== Айрық - ауыл. Айрық сөзі «екі айыр, тарау» және «асу бел» аттары болумен бірге «екі өзен-судың» немесе «екі сайдың түйіскен жерлерін» нұсайтын атау. Түркологиялық деректерде айръщ сөзін «арықпен» байланыстырады. ===Айыртас=== Айыртас - таулар. Айыр - «қос ашалы», «қос тармақты» мағынасында. Түрік тілінде айыр және тас тұлғаларынан қалытпасқан атау. ===Ақбастау=== Ақбастау - өзен. Этимологиясы: 1) «Ақбас» (руының) тауы; 2) «тұнық бастау» мәндес атаулар. ===Ақбұлақ=== Ақбұлақ - бұлақ. Көне түрік тілінде ақ («ағын») + бұлақ сөздерінен құралған «ағынды бұлақ» мәндес атау. ===Ақжал === Ақжал - таулар. Ақжал - «бозарыңқы, ағарып көрінетін жал» немесе отты жал мәндес атау. ===Ақтасты=== Ақтасты - ауыл. Ақтасты атауы өзінің тіке мағынасында. Ақ + тас + ты компоненттерінен құралған атау. ===Ақшоқы=== Ақшоқы - көптеген таулар мен шоқылардың аты. Шоқы бастарының ағарып көрінуімен байланысты атау. ===Арқалық=== Арқалық - таулар, ауыл аттары. Түркі тілдерінің қыпшақ топтары тілінде «арқа» сөзі өзінің негізгі мағынасымен бірге «терістік жақ, арт жақ» деген ұғым береді. Тарихи тұрғыдан Арқалық атауын екі жақты түсінуге болады: 1) «терістік (жақ)»; 2) түбірге этникалық текті білдіретін -лық қосымшасы жалғанған атау. ===Арқарлы=== Арқарлы - таулар. Арқар - қой тұқымдас аша тұяқты жануар. Арқар сөзіне -лы қосымшасы жалғанған атау. Демек, атау «арқарлар мекен ететін жер» деген ұғымды білдіреді. ===Ащыөзек=== Ащыөзек - аңғар. Ащы + өзек компоненттерінен құралған атау. Демек, атау «ащы, кішкентай жыра» деген ұғымды білдіреді. ===Аяқтуайт=== Аяқтуайт - тау, биік 692,4 м. (Бастуайт тауының сілемі) Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысында. Бұл тауды «аяқ-ту-ай» (т) тұлғасындағы этнотопоним» деп түсіндіру бар (Қойшыбаев, 1985, 56). Атаудың бірінші сыңарындағы «аяқ» сөзі «төменгі жақтағы» деген топонимдік мағынаға ие деп қарасақ, оның «туайт» сыңарын Таулы Алтай, Шығыс түркі тілдеріндегі «табат» топонимінің параллелі, ол негізінен монғолдың давтай (<dobutaі) -«жоталы, төбелі, қыр, қыратты» сөзінің дыбыстық тұлғадағы өзгерген түрі деп қарауға болады. Демек, атаудың «туаит» сыңары монғолдың dobutaі сөзінің дыбыстық тұлғадағы өзгерген түрі деп білеміз. Олай болса, «Аяқтуайт» - «төменгі жақтағы төбелер мен жота, қырлар» деген мәнге ие деп жорамалдаймыз. ===Әулиетас=== Әулиетас - бұлақ. Әулиетас атауы өзінің тіке мағынасында. Әулие + тас компоненттерінен құралған атау. ===Бақты=== Бақты - елді мекендердің аты және таудың аты. Қазақ тілінде «бағы бар жер» немесе көне түр. «бақтау» мағынасындағы атау. ===Баладересін === Баладересін - село, Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысында. Топоним құрамындағы «бала» сөзі «кіші», «кішкентай» деген мағына ие. Ал екінші құрамындағы «дересін» сөзінің түбірі дере (варианты - дара) түрік, тәжік тілдерінде «сай, жар, тау қыспағы, тау өзені» деген мағынаны білдірсе, қырғыз тіліндегі дере (иран тілінен енген) - «тау қыспағы, қылтасы», «сай», «жыра»; қырым татарларында дере - «жыра», «тар соқпақ»; лак, лезгинде - «сай», «жыра»; ауғанда дара - «сай», «өзек»; парсыда дере «сай», «өзек»; деген мән-мағыналарға ие (Мурзаев, 1984, 171). Олай болса, «Баладересін» атауының «кішкене сай, жыра, қыспақ» деген мағынаға ие екенін көреміз. ===Балатүндік=== Балатүндік - өзен, Түндік өзенінің сол саласы. «Түндік өзенінің басы» мәніндегі атау. ===Балықтыкөл=== Балықтыкөл - Қарқаралы ауданындағы Егіндібұлақ селосының оңтүстігінде Балықтыкөл атты әжептәуір ірі көл бар, Ұзындығы - 6,8 км, ені - 6 км. Бұрын бұл көл балыққа өте бай болып, онда балық аулау кәсібі өркендеген. ===Берікқара === Берікқара - тау, Қарқаралы ауданының оңтүстігіндегі Қызылтас тауының солтүстік сілемі. Берік + қара түріндегі біріккен тұлғалы атау. Демек, атау «қол жетпейтін биік» деген ұғымды білдіреді. ===Бесоба=== Бесоба - ауыл. Бесоба атауы өзінің тіке мағынасында. Бес + оба компоненттерінен құралған атау. ===Бестамақ === Бестамақ - өңір. Бестамақ атауы өзінің тіке мағынасында. Бес + тамақ компоненттерінен құралған атау. ===Бозшакөл=== Бозшакөл - Қу тауының оңтүстігіндегі көл атауы. Боз - түркі тілдерінде «ақшыл», «сүр», «ақ», «қалың» мағынасын білдіреді. Ал топонимдерде боз - «күзге дейін мал түспеген жер», «тың» ұғымында да қолданылады. ===Босаға=== Босаға - тау. Босаға атауы өзінің тіке мағынасында. ===Бұғылы=== Бұғылы - тау, Қарқаралы тауының солтүстік сілемі. Атау «Бүғы-маралдардың мекен ететін жері» деген ұғымды білдіреді. ===Бірұйық=== Бірұйық - теміржол стансасы, Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысында. Атаудың екінші сыңарындағы «ұйық» сөзі «жерұйық» сөзімен тіркесе келіп, «жер жанаты, қасиетті жер» мағынасын білдіреді. Соған қарағанда, Бірұйық - «қасиетті, киелі жер» деген мағынада қойылғаны байқалады. Өйткені көне түркі тілінде «йъқ», «ыдық», «ызық» - «қасиетті», «құдіретті» деген. «Бірұйық» - «өзі бір тұрған қасиетті, құдіретті киелі жер» деген мағынаға толық сай келеді. ===Доғалаң === Доғалаң - Қарағанды облысының Қарқаралы ауданындағы жер аты. Бұл доға сөзіне (зат есімге) -лаң жұрнағы қосылып жасалған, осы жердің доғаға ұқсап жатқанын көрсетеді. ===Дара=== Дара - мекен аты. Түрікше, монғолша-ир. дара - «шат, тау аралығы, терең сай» мағынасындағы атау тұлғалы топоним. ===Егізқызыл=== Егізқызыл - тау. Егізқызыл топонимін «Биік қызыл» деп түсінуге әбден болар еді, бірақ олай кесіп айтудың қиындық жағы да бар. Өйткені қызыл сөзінің түркі атауларында түстен өзге де түрлі мағналы фонетикалық варияциялары көп: көзәл («әсем, сұлу»), қысыл («тар») т.б. ===Егіндібұлақ=== Егіндібұлақ - село. Егіндібұлақ атауын екі жақты түсінуге болады: 1) «бұлақтың басы»; 2) Көне түрік тілдерінің егін<игін<иін түрлеріндегі байырғы түбіріне -ді қосымшасын жалғау арқылы қалыптасқан, қазіргі қазақ тілінде «иінді, иірімді, иілмелі» тұлғасындағы сындық атау. ===Едірей=== Едірей - тау. Қазақ тілінің едірею етістігімен бәлендей байланысы жоқ атау. Этимологиясы: көне түрік тілінде еді («жеті») және әрей («арай») сөздерінен қалыптасқан атау. ===Есенбай асуы === Есенбай асуы - Тау қойнауына барар жолдағы Едірей ауылының шыға берісінде Есенбай асуы бар. Осы жерде Есенбай деген әулие кісі өмір сүрген. Атау да соған байланысты қойылғанға ұқсайды. ===Жақсы Абралы=== Жақсы Абралы - тау. Жақсы сөзі топообъектінің анықтауыш сыңары есебінде екі түрлі қызмет атқарады: #қатар объектілердің бірінен-бірінің биіктігін ажыратады; #қатар объектілердің бірінен-бірінің табиғи артықшылығын ажыратады. ===Жалпақ-қарағай=== Жалпақ-қарағай - өңір. Жалпақ-қарағай атауы өзінің тіке мағынасында. Жалпақ+ қарагай компоненттерінен құралған атау. ===Жалғызқарағай=== Жалғызқарағай - өңір. Жалғызқарағай атауы өзінің тіке мағынасында. Жалғыз + қарагай компоненттерінен құралған атау. ===Жамантау=== Жамантау - тау аты. Қазақша тілінде «мүжілген тау, тоқал тау, жатаған тау» мағынасындағы атау. Жаман сөзінің түпкі лексикалық ұғымы (түрік-монғолша) йаман болуға тиіс («жатаған, пәкене» мағыналарында). ===Жарлы=== Жарлы - өзен. «Жарлы өзен» деген мағынасындағы атау. ===Желтау=== Желтау - тау. Желтау атауы өзінің тіке мағынасында. Жел + тау компоненттерінен құралған атау. ===Жосалы=== Жосалы - су, шоқы аттары. Атау «жосасы көп жер» деген мағынаны білдіреді. ===Жуантөбе=== Жуантөбе - таулар. Жуантөбе атауының шыққан төркіні «жуылған» (су орған, су қаптаған) етістігіне «төбе» (зат) атау тұлғасы қосу негізінде қалыптасқан топоним. ===Кент=== Кент - таулар. «Кент» деген сөз ирандылықтардан шыққан Түп төркіні қала дегенді білдіреді. Кент атауы біздің дәуірімізге дейінгі X - V ғасырларда берілген болуы керек. Өйткені сол кезде осы маңда халық өте тығыз қоныстанған екі шарышы километрге жуық аймақта әзірге жүзге жуық құрылыс орны табылды. Оның ішінде табыну орны да, қүрбандық орны да бар. Былайша айтқанда, мұнда Кент қаласы болған. ===Кентөбе === Кентөбе - темір кен орны. Атау «кен табылған төбе» деген мағынаны білдіреді. ===Көктал=== Көктал - өзен. Көне атауларының бірі. Тал және көк сөздерінің біріне-бірі қарама-қарса тіркестері қатасты мағынадағы «бел-белестер» ұғымын береді. ===Көктөбе=== Көктөбе - таулар. Бұл арада «көк» сөзі «заңғар биік» немесе тіпті «асапан» мәніне сай келеді. ===Көкөзек === Көкөзек - Егіндібұлақ селосындағы ағынсыз көл. Ол көл жағасының көрінісіне байланысты аталған. Көк сөзі көптеген түркі тілдеріне ортақ, кейде топонимдер құрамында «шөрті», «шөп» мағынасын да береді. ===Көкшетау=== Көкшетау - таулар. Түрік тілінде өсімдік аты. Көкченің қалың жері. Немесе бұл сөздің мәнін, екі түрлі концепциядан қарауға болады: 1) «көкшелі тау»; 2) қазақтың осы тауды жайлаған (не қыстаған) ескі ру тобының («Көкшенің») атымен байланысты. ===Комсомол шыңы=== Комсомол шыңы - Бұл шыңның ертедегі аты «Жиренсақал». Бабалардың айтуынша бұл шыңды жер астының байлығының иесі Жиренсақал әулие тұрақ еткен. Қожайын мезгіл-мезгіл қазыналарын түгендеп, қайта жасырып отырған. Сол кезде таудан гуіл, қүлаған тастардың жаңғырығы естілетін болған.. Аңыз осындай. Кейбіреулер үш тас деп атаған. Бұл атау бекімеді. Өйткені бір түсынан қараса үш тас көрінеді, басқа жақтан қарасаң екеуі ғана көрініп, олар үшіншісін тасалап түрады. Кейін оны Қосшоқы деп атаған. Косшоқы деген ұғым шыңның екі шоқысы бар дегенді аңғартады. Төртінші «Қабан шоцысы» деген атау бұл жерде тағы шошқалардың жайлағанын бекітеді. Оған таяу жерлерде «Қабан үңгірі», «Қабан өзені» атауларының болуы да тегн емес. Бұл шыңның соңғы бесінші атауы 1936 жылы орнықты. Қарқаралының жүзге тарта жас жігіттері мен қыздары ең биік шыңға шыққаннан кейін, оны жаңадан комсомол құрметіне «Комсомол шыңы» деп ат қойған. ===Қазыбек би ауылы=== Қазыбек би ауылы - Бұрынғы Егіндібұлақ ауданы, 1992 жылы Егіндібұлақ аудандық кеңестің шешімімен ауданға Қаз дауысты Қазыбек Келдібекұлының есімі берілді. 1997 жылдан бастап Қарқаралы ауданына қарасты Қазыбек би ауылы болып қалды. Қазыбек Келдібекүлы - қазақ ханы Тәукенің кеңесшісі, Орта жүздің бас биі, шешен. ===Қабан шат=== Қабан шат - орманы алқап. Қарқаралы тауларының оңтүстік жағында мол сулы Кеңгір өзені ағады. Оның жылдам ағысы «Қабан шат» деп аталатын орманды алкап арқылы өтеді. Бір кезде бұл арада қабандар мекендеген. Оның бастау алатын жері - қазіргі Комсомол шыңы. ===Қарабастау=== Қарабастау - таулар. «Адам мен мал шоғырланған жер» немесе Қарабас этнонимімен байланысты: «Қарабастардың тау» мәніндегі атау. ===Қарабұлақ=== Қарабұлақ - село. Қарабұлақ атауындағы қара сөзі судың түсіне қатысты емес. Қарабұлақ ұғымы ежелден-ақ «мөлдір бұлақ», «сусын» мәнін берген. Қарабулақ - үлкен өзен емес, жер астынан, сай-жыралардан шығып жатқан қайнар суы. Бұл атаудағы қара сөзін байырғы түркі тілдес халықтар «жер» мәнінде қолданған. Сондағы мағынасы, біздің ұғып келгенімізден өзгешерек «жер бұлағы» (грунт) деген ұғымда. ===Қарағайлы=== Қарағайлы - тау, өңір аты. Қаз. қарагай тұлғасыны сын есімдік -лы жұрнағын жалғау арқылы жасалған атау. ===Қарасу=== Қарасу - өзен. Қарасу - үлкен өзен емес, жер астынан, сай-жыралардан шығып жатқан қайнар суы. Бұл атаудағы қара сөзін байырғы түркі тілдес халықтар «жер» мәнінде қолданған. Сондағы мағынасы, біздің ұғып келгенімізден өзгешерек «жер суы» (грунт) деген ұғымда. ===Қаратау === Қаратау - таулар. Ауыл аттары. Бұл атаудағы қара сөзі түспен байланысты, өйткені Қаратауларда өзге ұлы таулардағыдай жаз бойы қар жатпайды. ===Қарқаралы=== Қарқаралы - Сарыарқаның шығысындағы ең биік жері 1566 м, ұзындығы 35-40 км, ені 20-25 км., аласа тау жоталары. Түсті металл кендері бар тау. Қарағайлы атты кен орны жұмыс істейді. Тауда қарағай өсіп, етек жағы орманды келеді. Е. Қойшыбаев: «Көне түрік тілінде қарқара (қар.) тұлғасына қаз. - лы қосымшасы жалғанған атау», деген түсінік берген. Атау туралы толығырақ талдауды А. Әбдірахманов еңбегінен көреміз. Оның пікірінше: «Атаудың құс атынан қойылу мүмкіндігі басым. Сонда қарқара (құс) + лы (туынды сын есім жұрнағы) > Қарқаралы жолымен жасалуы әбден орынды». Халық аңыздары мен көптеген ғылыми пікірлерді басшылыққа ала отырып, А. Жартыбаев атаудың мағынасын: «қар + қара + лы - «биік таулар мен қырат, жота, шыңдары бар жер» дегенді білдіреді», -деп жазды. Э.М. Мурзаев «қар» сөзінің жер жүзі тілдерінің көбінде кездесіп, «жар тас, тау, жота, қыр» мағыналарында айтылатынын көрсетеді. В.М. Иллич-Свитыч атаудың екінші құрамындағы «қара» сөзі туралы: «араб. dara - «жеке тұрған жартас, құз; «жота, шоқы, төбе», монғ. хаг, хага - "жал", "қыр", "жота" деген мәндегі сөз», - деген дерек келтіреді. Бұдан бұрын Ғ. Қонқашбаев «қара» сөзінің, күрделі жер-су аттарының соңында келгенде, шоқы немесе төбеге үқсас биіктікті, мәселен, Аманқара, Берікқара, т.б. білдіретінін айтқан-ды». Демек, қарқаралы» атауы көне заманнан келе жатқан қарқара» тауымен түбірлес те мәндес, мағына жағынан бір-біріне шендес деп білеміз. Атаудың топонимдік мағынасы: «қыр, қыратты, таулы, тасты жер». Қазақ халық ауыз әдебиетінде біздің халқымыздың ежелден мекен еткен жер-суларының атаулары молынан ұшырасады. Жоғарыдағы Қарқаралы атауының қойылуын Қозы Көрпеш-Баян сұлу жырындағы Баянсұлудың сәлемдемеге берген бас киімінің жолай түсіп қалуымен байланыстыра отырып: «Қыздың берген қарқарасы түсіп қалып, «Қарқаралы» тау атын қоя сапты», - деп қиыстырады. Жоғарыда келтірілген мысалдардан құс деген ұғымның басым екенін көреміз. Сондықтан да қарқара құстың аты, оған туынды сын есімнің -лы жұрнағы жалғауы арқылы ол Қарқара құсы көп мекендейтін тау деген ұғым береді. Қарағанды облысындағы тау, өзен, қола дәуіріндегі елді мекен орны, сондай-ақ қазіргі кездегі осы облыстағы қала, аудан және оның орталығының атаулары. ===Қоңыртемірші === Қоңыртемірші - таулар. Қоңыртемірші атауы өзінің тіке мағынасында. Қоңыр + темірші компоненттерінен құралған атау. ===Қоңыртөбе === Қоңыртөбе - таулар. Атау «қоңыр өсімдігі қалың төбе» деген мағынаны білдіреді. Қоңыржал - тау. Атау «қоңыр өсімдігі қалың таулы жал» деген мағынаны білдіреді. ===Қоянды=== Қоянды - тау, өңір, ауыл аттары. Атау өзінің тіке мағынасында. Қазақша «қояны мол жер» деген мағынаны білдіреді. ===Қу=== Қу - таулар. Түрікше этнотопонимі. ===Құрөзек=== Құрөзек - өзен. Атау «құрғақ өзек» деген мағынаны білдіреді. ===Күйгенқыстау=== Күйгенқыстау - өңір. Күйгенқыстау атауы өзінің тіке мағынасында. Күйген + қысақ компоненттерінен құралған атау. ===Қызылсу=== Қызылсу - өзен. «Қардың суы (саяз су)» мәніндегі атау. ===Қызылтас=== Қызылтас - тау. Атау өзінің тіке мағынасында. Қызыл + тас компоненттерінен құралған атау. ===Қызылшоқы === Қызылшоқы - өңір. Атау өзінің тіке мағынасында. Қызыл + шоқы компоненттерінен құралған атау. ===Қызыл-Шілік === Қызыл-Шілік - өңір. Қызыл + шілік - көне түрікше шіл сөзінен - «жел» + ік жұрнағы қосылған. Атау «желді» деген мағынаны білдіреді. ===Қырғызия=== Қырғызия - ауыл. Алғашқы аты Бүркітті. Қырғызиядан 1954 жылы келген бірінші тың игерушілер құрған ауыл. ===Мәди атандағы ауыл=== Мәди атандағы ауыл - Қазақтың халық композиторы, әнші, ақын Мәди Бәпиұлының (1880-1912) құрметіне аталған. Ол жасынан өлең, жырға, домбыраға құмар болады. Мәди ел арасында әнші, ақын, серілігімен белгілі болды. Оның бүкіл өмірі әділетсіздікке қарсы күреспен өтті. Сол кездегі үстем тап өкілдерінің «Ұры» деген жаласымен Атбасар, Қарқаралы, Семей, Омбы түрмелерінде болады. Түрмеде елін, жерін сағынып әділетсіз заманға қатты налыған. Бұрынғы «Айрық» шаруашылығы 1990 жылдың 9 мамырында Мәди Бәпиүлының есімі берілді. ===Мыржық=== Мыржық - тау жотасы. Қазақша этникалық топ атауы. Антропоним түрінде де таралған атау. ===Мырзашоқы=== Мырзашоқы - тау. Атау «мырзалардың шоқысы» деген мағынада. ===Найза=== Найза - тау, Қарқаралының шығыс сілемдерінің бірі. Сырт сипатына қарай қойылған атау. ===Найзашоқы=== Найзашоқы - өңір. Атау «найзалы шоқы» деген мағынаны білдіреді. ===Пашенное=== Пашенное - көл. Бұл көлдің ертедегі қазақша аты - Кішкене көл болыпты. Бірақ, ол ұмытылған. Көл сонау бір кезде Крешке көлі деп те аталыпты. Өйткені көлдің жағасында православье дініндегі адамдар ағаштан крест белгісін койған екен. Ал онда кімнің жерленгенін ешкім де білмейді. Көлдің Гришке көл деген де аты болған. Осында көшіп келіп, қоныс тепкеннен кейін, Қарқаралының қазақ-орыстары бұл жерді егістік алқап ретінде таңдап алған екен. Бірақ, егін шықпай қойған соң олардың көпшілігі жайына кетіпті. Тек Григорий есімді біреу ғана мол қайсарлықпен біраз жыл әуре болып, ақырында бұл маңайға егін шықпайтынына оның да көзі жетіпті. Ал соқа тістерінің ізі ұзақ сақталып, жергілікті түрғындарға айқын белгі болып қалған. Сөйтіп, иесіз алған егістік жер бірте-бірте «Пашенное» деген көлдің атына айналса керек. ===Сарышоқы Сарышоқы - өңір. Атау «кең шоқы» деген мағынаны білдіреді. ===Саумалкөл=== Саумалкөл - Қарқаралы ауданындағы Егіндібұлақ селосының солтүстігінде Саумакөл деген көл орналасқан. Ұзындығы - 3,6 км, ені - 2,7 км. Көлдің жағалауы саумалдық, сүттіген, қымыздықтарға толы болады. Көлдің атауы онда өсетін өсімдігіне, саумалдыққа байланысты қойылған. ===Семізбұғы === Семізбұғы - тау. Атау «семіз бұғы» немесе «шөптің түрі» деген мағынада. ===Сиректас=== Сиректас - таулар. Атау өзінің тіке мағынасында. Сирек + тас компоненттерінен құралған атау. ===Суықбұлақ === Суықбұлақ - өзен. Атау өзінің тіке мағынасында. Суық + бұлақ компоненттерінен құралған атау. ===Талды=== Талды - өзен, елді мекен аты. Тал иранша немесе санскрит тілінде «доң, шоқы» тұлғасына қаз. -ды жұрнағының жалғануы жұмбақ құбылыс. ===Талдысай=== Талдысай - ауыл. Қазақ тілінде тал тұлғасына -ды жұрнағын және сай сөзін қосу арқылы қалыптасқан атау. ===Тасбұлақ=== Тасбұлақ - бұлақ. Қазақ тілінде «тастын астынан ағып тұратын бұлақ» деген мағынаны білдіреді. ===Тәттімбет атындағы ауыл=== Тәттімбет атындағы ауыл - Бұрынғы «Арқалық» совхозы. Халық композиторы-күйші, шертпе күй орындау мектебінің негізін қалаушы Тәттімбет Қазанғапүлының (1815-1862) құрметіне аталған. ===Теректі=== Теректі - ауыл. Атау өзінің тіке мағынасында. ===Тоқай=== Тоқай - таулар. Қазақтардың этнониміне байланысты аталған. ===Төресай=== Төресай - Едірей тауының ішіндегі сайдың ең көріктісі, әсем жер болғандықтан Сайдың төресі екен деп риза болысқан. «Төресай» атауы содан шыққан дейді. ===Түндік=== Түндік - өзен аты. Түндік - «киіз үйдің шаңырағына жабылатын төрт бүрышты, төрт баулы киіз» Ал жергілікті жерде кейде түндік сөзі «киіз үй», «үй» мағынасында да қолданылады. Түндікті атауы - осы өзенді жағалай қонатын үйлердің /түндіктің/ молдығына байланысты аталған. ===Түнқатар=== Түнқатар - кіші-гірім тау аты (Қарқаралының жалғасы). Қазақ тілінде этникалық топ атауы. ===Шайтанкөл === Шайтанкөл - Бұл көл алғашқы кезде «Әулие көл» атанған. Жағасына тастан қашалған крест қойылған. Бір кезде әлгі крест суға құлап кеткен. Содан кейін «Шайтанкөл» аталыпты. Баяғыда бұл көлді әулие мекендеген, суына беті-қолын жуған деп жұрт киелі су санапты. Жүма сайын қожа-молдалар бастаған байлар келген екен. Жағасында құдайға арнап мал сойып, құран оқысады. Шаншар ішінде Торсықбай дейтін қу болған. Бірде сол әлгіндей топтық үстінен шығады, құрбанға шалынған малдың мол етінен қарбыта асап, сары қымыздан сылқыта жұтармын деп жұтынады. Бірақ жуандар жыртық шапанды кедейді табаққа жолатпайды. Біған қорланған қу ішінен «тұра тұрыңдар, бәлем!» деп кете барады. Бір күні әлгілер көлдің басына тағы жиналады. Шартық қарын шүй желкелер мол табақты алдарына енді ала бергенде жақын жерден үрейлі үн шығады. Артынша тастардың бірінен сақалы сала құлаш, шашы жалбыраған бір мақүлық селтиіп шыға келеді. Үрейі ұшқан қожа-молдалар күбірлеп дұға оқиды, бірақ әлгі пәле тайсалмайды, дауысын құбылтып, құтырынып жақындай береді. Сол кезде қатты үрейі ұшқан бір бай орнынан ұшып тұрып, көзі алақтап: -Ойбай, шайтан!- деп төмен қарай зыта жөнеледі. Қорқып отырған жүрт орындарынан қопарыла түрып, тымтырақай қашады. Оларды шайтан боп үркітіп жүрген Торсықбай ешкі терісінен жасаған кепті шешіп тастап, «пісмілда» деп, жайрап қалған асты қолға алады. Содан бері Әулиекөл осылай Шайтанкөл болып аталып кетіпті. Ал бұл туралы орыстар басқаша айтады. Бірде аңшылар атып алған бүғыны кейін бір айналып кеп алмақ боп осы Шайтанкөл жағасына қалдырады. Қайта келгенде көлді таба алмай: «Шайтан алғыр-ай, қайда кетті?»-деп іздесе керек. Бертінде шіркеудегі поп көлді Бұрынғысынша атайық деп тақтайға жаздырып қойса жүрт оны аулаққа лақтырып тастап, «Шайтанкөл» деп атапты. ==НҰРА АУДАНЫ== ===Айсакөл=== Айсакөл - Қарағанды облысы, Нұра ауданындағы көл. Атау қазақ тіліне арабтардан ауысқан. Айса<Иса атауының арғы шығу тегі (Иссус) көне еврей сөзімен байланысты. ===Алабас=== Алабас - көл, Кенжарық селосының солтүстік-шығыснан 9 км жерде орналасқан. Қазақ тілінде этникалық топ атымен қойылған атау. ===Алаботалы=== Алаботалы - көл, Изенді селосының солтүстік батысынан 3 км жерде орналасқан. Көне түр. ала + бота - бот. «биік бүта» мәніндегі атауы. ===Алакөл=== Алакөл - көл, Кенжарық селосының оңтүстік-батысынан 21 км. жерде орналасқан. Халық ұғымында «көл бетінің алабарқын түсіне, жағалауына» қарата қойылған атау. ===Амантау=== Амантау - тау, Амантау атындағы ауылдың орталық мекені. Көне түрік тілінде йаман немесе йемэн сөзіне тау сыңары қосылған атау. «Жаман тау» мәніндегі атау. Немесе мал-жанға пана болған таулы бөктерлерді халық «Аман-тау» деп атаған. ===Арықты === Арықты - Нұра ауданының солтүстігінде Арықты деп аталатын көл бар. Ұзындығы - 1,8 км, ені - 1,3 км. Көлдің суы ертеректе одан тартылған арықтар арқылы жер суғаруға пайдалынылған, содан Арықты аталған. ===Аршалы=== Аршалы - өзен. Қаз. арша + лы, «арша өсетін жер» деген мағынаны білдіреді. ===Ахмет ауыл=== Ахмет ауыл - елді мекен. «Төре» түқымынан тараған Ахмет бай атымен аталған. Қазір «Энтузиаст» ауылында оның ұрпағы түрады. Ахмет бай өте бай адам болған. Оны 1934 жылы Петропавловск қаласына жер аударып жіберген. Ауылда 200 адам тұрған. Мұнда кітапхана, ұстахана, лавкалар болған. Біртіндеп Ахмет ауыл үлкен село болып, 1954 жылы «Энтузиаст» ауылы деп қайта аталған. ===Ащысор=== Ащысор - көл. Киевский ауылының батысында 27 км. жерде орналасқан. Атау «суы ащы, топырағы сорлы жер» деген мағынаны білдіреді. ===Байтуған=== Байтуған - «Путь Ленина» совхозының қазіргі аты. Атау өзінің тіке мағынасында. Бай + туған компоненттерінен құралған атау немесе «бай бұлақ» деген мағынаны білдіреді. ===Балақұндызды=== Балақұндызды – Үлкен құндызды өзенінің саласы. Қазақ тілінде бала және құндыз сөздеріне -ды жұрнағы тіркескен атау: «Кіші өзен» мәніндегі атау. ===Балықты=== Балықты - көл. Қазақ тілінде балық + ты, «балығы мол, көп көл» мәніндегі атау. ===Балықтыкөл=== Балықтыкөл - ауыл. Ауыл маңындағы қыраттар баурайында үлкен көл бар, онда балық өте мол. Сондықтан, халық ауыл атауын осы «Балық-көл» деген екі сөзден құрастырып қойған. ===Баршын=== Баршын - село. Этимологиясы: «кәрі бүркір» мағынасындағы атау. ===Басал=== Басал - көл, Тассуат поселкесінің солтүстгінде 11 км. жерде орналасқан. Атау қазақтардың этнонимінен шыққан «тыныштық», «тыныш көл» мәніндегі атау. ===Баятар=== Баятар - Нұра ауданындағы көл, Ұзындығы - 2,3 км, ені - 1,1 км, терең жері - 1,3 м. Бұл атау монғолша баян /бай/ + тар - /жіңішке «сай», «ор»/ сөздерінің бірігуі арқылы жасалған, білдіретін мағынасы - «ойлы, сайлы немесе ойға бар жер» ===Берсуат=== Берсуат - елді мекен. Түрік тілінде бери (<бер<бире<бура) және су-ат (суат) компоненттерінен құралған атау. «Бергі» немесе «бергі беттегі су жиегі» («сувлаг») мәніндегі атау. ===Ефремовское=== Ефремовское (1909) - село, шаруа Гаврил Андреевич Ефремовтың құрметіне аталған. Ол 1958 жылы Нұра жағасына жақын Канкринский поселкесіне жер жыртып және егін еге бастаған алғашқы орыстарының бірі. Кейін оның ұрпақтары Канкринскийдан Нұра жағасына қоныс аударған. ===Жайқопа=== Жайқопа - көл, Арықты поселкесінің батысында 2 км жерде орналасқан. Атау жердің құрылымын анықтайды, «қамыс өскен борпылдақ жер» мағынасын білдіреді. ===Жалпақсор=== Жалпақсор - көл, Шүңқыркөл ауылының оңтүстігінде 3 км жерде орналасқан. Қазақша тілінде жалпақ және сор компоненттерінен қалыптасан атау. ===Жаманкөл=== Жаманкөл - көл, Киевка ауылының оңтүстігінде 6 км. жерде орналасқан. Қазақша тілінде жаман + көл сөздерінен құралған атау. «қауіпті, жаман көл» мәніндегі атау. ===Жаманқарт=== Жаманқарт - тау аты. Жаман қарт - қазақ этнонимінің аты. Түпкі Жаманқара этнонимінің көпші түрі (жамақара -т) айтыла келе, соңғы дыбысынан арылып, жаманқарт формасын қабылдауы сөзсіз. ===Жаңақұрылыс === Жаңақұрылыс - Байтуған ауылының бөлімшесі. Қазақша тілінде жаңа және құрылыс сөздерінен құралған атау. ===Жараспай=== Жараспай - елді мекен аты. Көне түркі тілдері жайлы жазба нұсқаларда бұл сөз (йараспай) жүзім атауын өтеген. Қазіргі қазақ тілінде адам аты ғана. ===Жарлыкөл=== Жарлыкөл - Құланөтпес поселкесінің оңтүстік-батысында 67 км. жерде орналасқан. Атау «жары биік көл» мәніндегі атау. ===Захаровка, Нұра === Захаровка, Нұра - ауыл. Қоныс аударушылар учаскесіне атауын 1901 жылы қойған. Бұл атау халық календарі бойынша Захаров күні болғандықтан қойылған. Құжат бойынша 1902 жылы Захаровка, ал 1909 жылы 27 сәуірден бастап Нұра ауылы деп аталған. Іргесі 1907 жылы қаланған. Нұра атауы 3 жыл ғана түрақтанып, 1912 жылы Захаровка болыстық орталығы болып бекітілген. 1931 жылы Захаровка, Плаховка, Семёновка селолары біріктелініп, В.В.Куйбышев атындағы колхоз деп аталған. 1961 жылы наурыз айынан бастап Захаровка совхоздың орталық мекені. ===Ивановка === Ивановка - бұрынғы Бірсуат ауылы. Іргесін 1900 жылы Украинадан келген қоныс аударушылар қалаған. ===Изенді=== Изенді - Нұра ауылының елді мекені. Қазақша тілінде изен (бот.) сөзіне -ді қосымшасын жалғау арқылы жасалған атау. «Изен шөбі өскен жер» мәніндегі атау. ===Кертінді=== Қос ғашықтын атауымен аталған ауыл.Орысша Казгородок ===Керей=== Керей - көл. Қазақтың этникалық тайпасының аты. ===Киевка=== Киевка - аудан орталығы. Осыдан жүз жыл Бұрын Украинадан қоныс аударған халық, өз елдерінің астанасы Киев қаласының атауына байланысты кішігірім Киев, яғни «Киевка» деп атаған. ===Киевское=== Киевское - ауыл. 1954 жылы құрылған. Осы өңірге Киевтан алғаш қоныстанған тың көтерушілердің қалуымен қойылған. ===Қарақамыс=== Қарақамыс - Жараспай ауылының учаскесі. «Қалың қамыс» мағынасындағы атау. Қарақасқа - ауыл. «Айдынды», «тегіс жазық» мәніндегі атау. ===Қарақұдық=== Қарақұдық - Нұра ауылының учскесі. «Қара» сөзі құдық басының қарайып көрінетін түріне орай айтылуы керек. ===Қаратай=== Қаратай - көл, Киевка ауылының солтүстік-батысында 17 км. жерде орналасқан. Түрік тілінде қара және тай сөздерінен қалыптасқан көне атау. Қазақша тілінде қазақтартың ру тайпаларына жататын атау. ===Қиякты=== Қиякты - көл. Қазақша тілінде қияқ (бот.) сөзіне -ты қосымшасын жалғау арқылы жасалған атау. «Қияқ өсімдігі өскен жер» мәніндегі атау. ===Қобыкөл === Қобыкөл - Семёновка поселкесінің өңтүстік-шығысында орналасқан көл. Атау «таяз, құрғауға бейімді көл» деген мағынаны білдіреді. ===Қосқопа=== Қосқопа - көл, «Бородинский» поселкесінің қазақша аттары. Атау «қос қопалы көл» мағынасын білдіреді. ===Құланөтпес === Құланөтпес - Нұра ауданын басып ағатын өзен. Ол Аймысық, Айғыржал тауларының, солтүстік-шығыс тауларының солтүстік-шығыс етегіндегі бұлақтардан басталып, Теңіз көліне құяды. Ұзындығы - 364 км. ===Құмкөл=== Құмкөл - Заречное селосының батысында орналасқан көл. Атау «көл жағасы құмды» деген мағынаны білдіреді. ===Қызыл жұлдыз=== Қызыл жұлдыз - Көбетей ауылының учаскесі. Бұрынғы «Красная звезда» колхозының атынан қалған. ===Қызылшілік === Қызылшілік - Тассуат ауылының учаскесі. Атау «қызыл шіліктің шөптері, қызылшілік талы өскен өңір» мағынасын білдіреді. ===Қыпшак === Қыпшак - көл. Этнотопоним. Қыпшақтар қазақ елінің ұйтқысы болған тайпалардың біріне жатады. ===Майоровка=== Майоровка - село. Село Үлкенталдысай қоныс аударушылар учаскесінде 1909 жылы 27 қарашада құрылған. Волга жағасынан Нұра жағасына келген, немістерді қоныс аударуға белсенді қатысушысы Карл Андреевич Майер құрметіне аталған. ===Малай=== Малай - өзен. Әрі ру аты (этноним), әрі қазақтың белгілі батырының есімі (антропоним), кейін бұл атау гидронимге (өзен атауына) ауысқан. ===Найза=== Найза - Амантау ауылының жерінде орналасқан ең биік тау. Биіктігі 663 метр «шың тау, үсті биік тау» мәніндегі атау. ===Нұра=== Нұра - Қостанай, Астана, Қарағанды облыстарының жері арқылы өтетін өзен. Бұл атаудың шығу төркіні жайлы пікірлер әр қилы. Зерттеушілер монғол тіліндегі «нураа», «нуруу» және «нур» сөздерін бір қатарға қойып, осы сөздердің бәрін «нұра» сөзінен өрбіген немесе өзгерген түрі деп жаңылыс талдайды. Бұл сөздердің монғол тілдерінде жеке-жеке мағынаға ие, дербес лексема екендігінде мән бере қарастырғанымыз жөн. Монғол тіліндегі норах - «опырылыс», «құлау; бур. нуралта - «құлау, жылжу»; монғол тілінен эвенк тіліне енген «нура» - «жар». Монғол тілінде нуру - «тау жотасы, тау сілемі», «тізбегі». ===Ошағанды=== Ошағанды - Нұра өзенінің саласы, Андроновка селосының қазақша аты. Қазақ тілінде Ошаған (бот.) сөзіне -ды қосымшасын жалғау арқылы жасалған атау. «Ошаған өсімдігі көп өскен жер» мәніндегі атау. ===Өндіріс=== Өндіріс - Тассуат ауылының елді мекені. «Производственный» колхозының бұрынғы аты. ===Плаховское=== Плаховское - село. Ақмола қоныс аударушылар басқармасының жұмыскері болған Плахов фамилиясынан пайда болған. Ол уездің бір шаруа учаскесін басқарған. Қоныс аударушылар әскер чиновнигі қамқорлық пен көмек жасап отырады деген үмітпен өздерінің селосын Плаховка деп атаған. ===Пржевальское === Пржевальское - село. 1954 жылы Н.М. Пржевальскийдің басқаруымен бірінші ашушы-саяхатшылар экспедициясы болған. Сондықтан, жаңа село Н.М. Пржевалскийдің құрметіне аталған. ===Сарыала=== Сарыала - ауданның шығыс жағындағы, Киевкаден оңтүстік-шығысында 25 км. жерде орналасқан көл. «Ала көл» қазақтардың Сары руының көлі болған мәнындегі атау. ===Сарыалаат=== Сарыалаат - Қарағанды облысының Нұра ауданында Қолаң, Кертінді, Қарт (Жақсы Қарт, Жаман Қарт) деген тау, шоқылар, Сарыалаат, Күреңалаат, Маржанкөл атты көлдер кездеседі. Міне, осы жер-су атауларына байланысты халық ішінен мынадай аңыз-әңгіме бар: ===Саумалкөл=== Саумалкөл - көл. Көлдің атауы онда өсетін өсімдігіне, саумалдыққа байланысты қойылған. Немесе саумал сияқты көпіріп жататын көл мәніндегі атау. ===Сәрсенкөл === Сәрсенкөл - Қарағанды облысының Нұра ауданындағы көл аты. Бұл иран сөзінен жасалған атау, чар - төрт, шамбе - күн дегенді аңғартады. Содан сөз бірігіп, чаршамбе>сәрсенбі болып қазақ тілінің дыбысталу ерекшелігіне орай өзгеріске түскен. ===Серліқамыс=== Серліқамыс - Тассуат ауылының солтүстік-шығысында 22 км жерде орналасқан көл. Атау «сұлу, әсем қамыс» мағынасын білдіреді. ===Соналы=== Соналы - ауыл. «Сонасы бар жер» мәніндегі атау. ===Соркөл=== Соркөл - Тассуат ауылының оңтүстік-шығысында 10 км жерде орналасқан көл. Атау «ащы, тұзды көл» мағынасын білдіреді. ===Талдынұра=== Талдынұра - өзен аты. Талды және Нұра атауларының қосындысынан қалыптасқан біріккен тұлғалы топоним. Мағынасы «Талдыдағы Нұра». ===Талдысай=== Талдысай - ауыл. Талдысай - ауыл. Қазақ тілінде тал тұлғасына -ды жұрнағын және сай сөзін қосу арқылы қалыптасқан атау. ===Тапалкөл === Тапалкөл - Кенжарық поселкесінің оңтүстік-батысында 12 км жерде орналасқан. Қазақ тілінде тапал тұлғасына көл сөзін қосу арқылы қалыптасқан атау. ===Таскөл=== Таскөл - Киевка ауылының батысында 11 км жерде орналасқан. «Тасты көл» мәніндегі атау. ===Тассуат=== Тассуат - Тассуат поселкесінің солтүстік-шығысында 14 км жерде орналасқан. Этимологиясы: қазақ тілінде тас + суат сөздерінен қосу арқылы қалыптасқан атау. «Тасты суат» мәніндегі атау. ===Теңіз === Теңіз - көл. Деңіз сөзінен - теңіз шыққан. ===Терісаққан=== Терісаққан - өзен. «Теріс жаққа ағатын өзен мәніндегі» атау. ===Топаркөл=== Топаркөл - Нұра ауылының учаскесі. Түрік тілінде этникалық топ атауы. Топаркөл -«Топарлардың көлі» мәніндегі атау. ===Төрт сарт === Төрт сарт - көл. Бұл атау өзбектердің ежелгі отырықшы бөлігінің ескі атауы. В.В. Бартольдтың айтуына қарағанда бір кезде түркі халықтары үндінің «саудагер» сөзінің түбіріне «сарт», «сартақ», «сартауыл» деген атаулар қолданған. ===Тұзкөл === Тұзкөл - Кенжарық поселкесінің солтүстік-шығысында 4 км жерде орналасқан. «Тұзды көл» мәніндегі атау. ===Түменбек=== Түменбек - шоқы. Энтуазист ауылының солтүстік-батысында 1,5 км жерде орналасқан. Көп уақыт бойы кошпелі қазақтардың кыстағы болған. Шоқы дәулетті адамның есімімен аталған. Бұл жер мал өсіруге қолайлы жағдай болғандықтан Түменбек таңдап алған. Жанында Нұра өзені және оның саласы Көкпекті өзені болған. ===Черниговка=== Черниговка - село. 1896 жылы Ақмола облысының Көбетей өңірінде Черниговка селосы құрылған. Алғашқы тұрғындар Чернигов губерниясының Люблино және Охримовичи селосын келген. Чернигов қаласынан қоныс аударғандар табан тіреп тоқтаған жерлерін «Черниговка» деп атаған. Ал, қазір ол «Көбетей» делініп өзінің бұрынғы тарихи атауына ие болды. ===Шахтёр=== Шахтёр - село. Село 1954 жылы құрылған. Селоның алғашқы тұрғындары Ростов облысының Шахта қаласының қоныс аударғандар болған, сондықтан солай аталған. ===Шошқакөл=== Шошқакөл - көл, Нұра ауданының оңтүстік-батысында, біраз бөлігі бұрынғы Жезқазған облысының жерінде. Ауданның ең үлкен көлі, аумағы 320 км², ұзындығы 8,5 км, ендірек бөлегі 6,7 км. Бұл көлдің жағалауындағы қамыстың қалың қопалары жабайы қабандар мекендеуге мүмкіндігі болған, содан көлдің атын «Шошқакөл» деп атаған. ===Шөптікөл=== Шөптікөл - көл. Қазақ тілінде шөп тұлғасына —ті жұрнағын және көл сөзін қосу арқылы қалыптасқан атау. ===Шұбаркөл=== Шұбаркөл - көл. Түрік тілінде - монғолша шұбар және көл, яғни «қалың, саз батпақты ормандағы көл» мәніндегі атау. ===Шұбартобе=== Шұбартобе - Нұра ауылының учаскесі. Көне түрік тілінде «орманды, бұталы тобе» мәніндегі атау. ===Шұңқыркөл === Шұңқыркөл - елді мекен. Қазақ шұнқыр тұлғасына көл сөзін қосу арқылы қалыптасқан атау. ==ОСАКАРОВ АУДАНЫ== ===Ағаштыкөл=== Ағаштыкөл - көл. Қазақ тілінде ағаш тұлғасына көл сөзін қосу арқылы қалыптасқан атау. ===Ағдым=== Ағдым - өзен аты, Түрік тілінде «ағдым» немесе «ағыны мол өзен» мағынасын беретін атау. ===Ақбұйрат=== Ақбұйрат - мекен аты. «Ақ отты бүйрат» мәніндегі атау. ===Ақдің=== Ақдің - тау. «Ақ отты таулар» мәніндегі атау. ===Батпақ=== Батпақ - село. «Батпақты, тарпалы жер» мәніндегі атау. ===Богучар === Богучар - село. Богучар өзенінің жағасында 1717 жылы құрылған Воронеж облысында Богучар қаласы бар. Бұл селоның атауын жер аударушылар қойған. ===Бұйрат === Бұйрат - төбе. Түбірден жасалған жалқы есім деуге болады. «Ойлы-қырлы белестер, созылып жатқан қырқа, адыр» мәніндегі атау. ===Ерейментау === Ерейментау - таулар. 4 нұсқау бар. #Ерейментау - кезінде бұл жерде тұрған кісінің құрметіне аталған Ереймен таулары. #Қазақ тілінде ер+емен сөздерінен қалыптасқан атау. «Еменді, күшті ер» мәніндегі атау. #Аңыз. Жоңғар жаулап алушыларға қарсы күрес кезеңіне байланысты Ерейментау таулары туралы аңыз бар. Бұл тауларға Бөгенбай батыр кезінде жауды айдап кіргізіп, тау шатқалында Бөгембай мен жоңғар арасында жекпе-жек айқасы болған. Жоңғар ұтылып қалған. Бөгенбай жауынгерлері жаудың атын үстауға ұмтылған. Көп кешікпей таулар арасында «Ермен, ермен» деген шаттық айғайлар естілді. Содан бері ел ішінде бұл тауларды Ерейментау деп атап кеткен. ===Есіл=== Есіл - Осакаров ауданының ең атақты өзені. (Орыс тілінде өзен Ишим деп аталады,) Ол Қазақстанның орталық, солтүстік облыстарын басып өтіп, Ертіс өзеніне қосылады да әрі қарай Объ өзеніне барып құяды. Белгілі топономист Г.К. Қонқашпаевтың пікірінше «Есил» - «скрученно-волнистое течение» дегенді білдіреді. Яғни өзен суының бұралып, арқан сияқты есіліп ағатынын байқатады. ===Жаманкөл=== Жаманкөл - көл. Қазақ тілінде жаман + көл сөздерінен құралған атау. «қауіпті, жаман көл» мәніндегі атау. ===Жартас === Жартас - поселке. Мекен аты «тасты жар» деген мағынаны білдіреді. ===Жуантөбе=== Жуантөбе - төбе. Қазақ тілінде жуан және төбе сөздерінен қалыптасқан атау. «Жуан төбе» мәніндегі атау. ===Жыланды=== Жыланды - өңір. Қазақ тілінде жылан және -ды жұрнағы арқылы қалыптасқан атау. ===Кондратовка (Кондратьевка) === Кондратовка (Кондратьевка) - село. Орыс-жапон соғысының батыры, өжет генерал Кондратенко Роман Исидорович құрметіне аталған. ===Крещенское === Крещенское - село. Бұл атау крещение деген христиандардың дін мерекесімен байланысты. 1909 жылы крещениеде мерекелік түскі тамақ кезінде ауылдастар селоны Крещенский деп атын қоюды шешкен. Әлібек ауылының территориясында орналасқан. Алғашқы үйлер 1907 жылы пайда болған. Шаруалар қүрған басқа поселкелерге қарағанда, бұл ауылға әрбір жерден яғни, Белояровка, Константиновка, Тургеневка, Вешневка селоларынан келген. Бірақ Қарабұлақ жер аударушылар учаскесіне біртіндеп орналасқан. ===Қаракөл=== Қаракөл - көл. Түрік тілінде «көзді көл» мағынасындағы атау. Олай аталу себебі бұл тіркестегі қара сөзі «жер» мағынасында. Яғни, «жер көлі» (грунт) деген мағынада. ===Құндызды=== Құндызды - өзен. «Құндыздар мекендейтін өзен» мағынадағы атау. ===Құрайлы=== Құрайлы - бұрынғы жер адарушылар учаскесі (қазір Вольск селосы). «құрай көп жер» мәніндегі атау. ===Қушоқы=== Қушоқы - тау. «Айналасы елсіз төбе» мәніндегі атау. ===Маржанкөл=== Маржанкөл - көл. «Маржандай мөлдір таза көл» мәніндегі атау. ===Нияз=== Нияз - тау. Осакаров ауданының солтүстік-шығысында аралары бірнеше жерден үзілген тау, Ұзындығы 50 км, ені 15 км болып солтүстіктен оңтүстікке қарай тізбектеле созылып жатыр. Бұрынғы Шідерті тауының кейінгі түста қойылған атауы болыу ықтимал. Қаз. этноним бойынша қойылған атау, бірақ иран тілі негізіндегі сөз. Нияздың баурайынан Есіл өзені, Шідерті өзенінің салалары бастау алады. ===Осакаровка=== Осакаровка - Осакаров ауданының орталығы, темір жол стансасы. Атаудың екі нұсқасы бар: # «Аса қарлы мекенжай» деген қазақша сөйлемшеден шыққан сөз. #Наурызек руынан Асқар деген кісі осы мекеннің иесі болған дейді. Оның қыстағы кейін осы жерге салынған Ералы ауылының жерінде орналасқан. 90-шы жылдары столыпин реформасы кезінде, бұл өлкеге орыс қоныс аударушылар келіп, өздерінің селенияларын құрған. Олар қазақша сөйлеу білмегендіктен, қазақша атауларды өздерінің транскрипциясына өзгертіп айтқан. Сөйтіп, «Аса қарлы» және «Асқар» елді мекені «Осакаровка» болып аталып кеткен. ===Ошағанды=== Ошағанды - өзен. Нұра өзенінің саласы. «Ошағаны көп өсетін жер» мәніндегі атау. ===Өлеңті=== Өлеңті - Ертіс алабындғы өзен. Ұзындығы 236 км. Нияз және Ерейментау тауларынан, басталып, Әулие көл көліне құяды. Өзеннің бұлай аталуы - олардың жағасында өлең шөптің (осока поникшая, осока ранняя) көп өсетіндігіне байланысты. Қаз. «өлең шөпті жер» мәніндегі атау. Көне түр. өлең және тү сөздерінің кірігуінен қалыптасқан атау. Сөзбе-сөз «өлеңтау» мағынасын береді. ===Сарыбел === Сарыбел - бел аттары. Қазіргі Осакаров ауданының бұрынғы атауы. Сарыбел қыста қарлы, жазда салқын, салиқылы сары төс, жон жер. Шөбі шүйгін. Топырағы құнарлы, жердің шұрайлысы. «Аумақты», «асу» мәніндегі атау. ===Сарыөзек === Сарыөзек - Қазіргі Вольск ауылының бұрынғы қазақша атауы. Сары топырақты құр жылғаға байланысты атау. Түрік тілінде «кең жер» мағынасындағы атау. ===Святогоровка=== Святогоровка - село. Әулиетау таулар атынан шыққан атау. ===Скобелевка=== Скобелевка - село. Генерал, әскер басшысы Михаил Дмитриевич Скобелев (1843-1882 ж.) атымен байланысты аталған. 1908 жылы орыс-түрік соғысының Жеңіске 40 жыл толғанын Ресейде аталып өткен. Осы соғыстың батыры М.Д.Скобелевтың құрметіне селоға жаңадан келген патриот - тұрғындар атаған. ===Тұзды=== Тұзды - өзен. «Тұзды өзен» мәніндегі атау. ===Шідерті=== Шідерті - өзен. Түрік тілінде - монғолша Шабер - Шабар сөздерінен шыққан «тұтқыр батпақ, тартпалы жай» мәніндегі атау. ===Шыбынды=== Шыбынды - көл. «Шыбыны көп көл» мәніндегі атау. ==ҰЛЫТАУ АУДАНЫ== ===Ақасық === Ақасық - тау, биік. 366 м. Қарағанды облысы, Ұлытау ауданында. Атаудың бірінші сыңарындағы «ақ» сөзі географиялық термин ретінде «ақ түс», «мөлдір», «үлкен, кең, жазық» мәндерінде жиі қолданылады. Ал екінші сыңарындағы «асых» сөзі көптеген түркі тілдерінде өзен алаптарының кең де жазық түсын білдіреді. Алт. диалект «ажык» - «асу»; хакас. «азых» - «жазық, жайдақ асу» (Э.Мурзаев, 1984, 40). Бұл мағұлматтарға және таудың аласа болуына (366 м. ғана) қарағанда, «Ақасық» атауы «жайдақ, аласа асу» деген мағынаға ие екенін көреміз. ===Ақша-Қожай=== Ақша-Қожай - мекен аты. Қос этноним: Ақша және Қожай этникалық топтарының аты. ===Алдабергенсай=== Алдабергенсай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданындағы өзен аты. Бұл араб және қазақ тіліндегі сөздерден бірігіп жасалған атау. Алда - арабтың Аллах - қүдай деген сөзі де, берген - қазақ тіліндегі сөз. Ал соңғы сай сөзі - географиялық термин. Сөйтіп, Алдабергенсай - гидронимі Құдайберген атауымен синонимдес, мағыналас болып келеді. ===Арғанаты=== Арғанаты - тау, Ұлытау ауданы, Қарағанды облысында. Атаудың шығу төркінін талдаған ғалымдар халық этимологиясы: #«арғын ата»; #«арыған ат» сияқты болжамдарды көрсетеді де, ғылыми этимологиясы бойынша: «монғол тілі негізіндегі арга // аргалын тұлғасына түркі тілінің ты (ту<ту<тау) морфемасының қосылуы нәтижесінде жасалған «арқартау» мағынасындағы атау» ретінде пайымдайды (Қойшыбаев, 1985, 50). Бұл пікір бұдан он жыл бұрын айтылған А. Әбдірахмановтың ой толғамын қайталау сияқты. Онда: «Атаудың түбірі «арғана» көне алтай заманында «арқар», «тау ешкі» ұғымын білдіріп, кейін монғол тілінде «арғал», ал түркі тілдеріне «арқар» түріне көшсе керек. Ал -ты жұрнағы - осы заттың бар екендігін білдіретін, Алматы, Бүғыты, Ырғайты тәрізді атауларда сақталған туынды сын есім жасайтын көне жұрнақ», - деген еді (Әбдірахманов, 1975, 64). Тау аты арқар сөзімен байланысты да болуы мүмкін. Бірақта тау атының, оның табиғи қүбылысына, көрік-кескініне де байланысты аталуы жиі кездесетін жайт екенін ескеру қажет сияқты. Мәселен, Алатау, Қаратау. Атаудың «арған» сыңарының түп төркіні - «арқа». Оның тура мағынасы - «ту сырт, арқа» болса, географиялық термин ретінде түркі тілдерінде: арга, арқа, аркан тұлғаларында келіп, бірнеше мағнаны білдіретінін көреміз. Мысалы: тува, хакас тілдерінде: арга - «тау орманы», «тайга», «көлбей созылған қыр, қырат, жота», алтай тілінде арка - «тау етегі», «орманның терістік жағы», ноғай, құмықша арка - «қорған», «шың», «таудың үшар басы», «тау тізбегі», «таулар», башқ. арка - «тау жалы», «биіктік», эвен. аркан - «арқа», «иін». ===Арғынбай=== Арғынбай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында Арғынбай аталатын өзен бар. Атаудың кісі есімінен қойылғанын Арғынбай сөзіндегі бай қосымшасы білдіріп түр. Ал, Арғын - Орта Жүздің белгілі ру аты. ===Ащыкөл === Ащыкөл - көл. Ол Қоскөл поселкесінің оңтүстік-шығысында жатыр. Көл ағынсыз, тау аралығындағы ойыста жатыр. Ащыкөл - аудандағы ең ірі көл. Оның көлемі 16 шаршы км, ұзындығы 6,2 км. Атау «суы ішуге жарамсыз ащы көл» деген мағынаны білдіреді. ===Бағаналы=== Бағаналы - Ұлытаудағы мекен аты. Қазақ тілінде этникалык топ атауы. «Баған таңбалы» мағынасындағы атау. ===Байжаннұра, Түлкібайнұра=== Байжаннұра, Түлкібайнұра - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында деген жыра, шатқалдар бар. Бұл атаулар да нура сөзінің жыра деген мағына беретінін дәлелдей түседі. ===Барақ=== Барақ - Қарағанды облысының Ұлытау ауданының солтүстігінде Барақкөл аталатын көл бар. Ол көне заманнан қалған шұңқырда орналасқан. Көл атауындағы Барақ сөзі көне дәуірлерден белгілі тайпа атынан қойылған. Немесе Барақ деген кісі атынан қойылған көл деге мағынада. ===Басбайтал=== Басбайтал - тау, биіктігі 631,8 м. Ұлытау ауданында Барақ көлінің оңтүстігіндегі көл аты. Бұл атаудағы «байтал» сөзінің тіліміздегі жалпы есім «байтал» сөзімен байланысы жоқ сияқты. Өйткені оның байса тұлғасы бурят тілінде «тау» деген мәнді білдірсе, монғол тіліндегі «байқ, байқа» сөздері «жартас» сөзімен төркіндес болуы мүмкін. Ал сөз соңындағы дауыссыз л монғол тіліндегі көптік жалғаудың крсеткіші екендігі сөзсіз. Демек, Басбайтал - «жоғарғы жартас, басқы тау» дегенді аңғартса керек. ===Боғажелі=== Боғажелі - Ұлытау ауданындағы көне елді мекен аты. Түрік тілінде этнонимі. Осы күнге қазақ этнотопонимд ері. ===Бозшакөл=== Бозшакөл - Ұлытау ауданындағы көл аты, негізінен суы тартылған көл. Қазақ тілінде бозша және көл - түске қатысты атау. ===Дансары=== Дансары - көл, сай, Ұлытау ауданы, Қарағанды облысын.да Атау құрамындағы дан (ир. танг -«шат», «арна», диалогі данги - «тау асуы, бел, белес», «тау аңғары», «сары» - бұл жерде түстен гөрі «үлкен, кең» деген мағынаны білдіріп түр. Демек, атаудың мағынасы «үлкен, кең шат, шатқал, аңғар» дегенге саяды. ===Есен=== Есен - өзен. Ұлытау ауданының жерінен ағып, Нұра өзеніне жетіп құяды. Ұзындығы 102 км. Есен, шежіре деректеріне қарағанда Орта Жүз Арғын тайпасының Қанжығалы руынан тарайды. Аты аталған өзенге жоғарыдағы ру атының берілуі әбден мүмкін. ===Есілбай=== Есілбай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданының жерінен Есілбай атты өзен ағады. Есілбай - кісі есімінен қойылған атау. ===Жауқашарсай=== Жауқашарсай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында, Шағырлы - Жыланшық өзенінің солтүстігінде Жауқашарсай деген тартылып қалатын өзен бар. Бұл өзеннің аты жөнінде әр түрлі жорамал айтуға болады. ===Орта жүз Арғынның бір тармағы=== Орта жүз Арғынның бір тармағы - Атығайдан тарайтын он екі арыс елдің бірі -Жауғаш деп аталады. Басқа бір дерек бойынша Атығайдың төрт ұлының бірі - Жауқашар. Кіші жүз Байүлы құрамына кіретін Шеркеш тайпасы сегіз атаға бөлінеді. Соның бірі Жауқашты. ===Жезді === Жезді - Қарағанды облысының Ұлытау ауданындағы өзен аты. Әуелде Жезді және Кеңгір өзендері аралығындаға өңірдің аты (түгел «Жезді» атанған). Өзеннің аты сол жерде жез байлықтарын меңзейді. ===Жұмабай=== Жұмабай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданындағы өзен аты. Ол кісі есімінде жиі кездеседі. Жұма араб тілінде екі түрлі ұғым береді: біріншісі - құдайға құлшылық ететін күннің аты, (аптаның бесінші күні); екіншісі - апта. Әдетте аптаның бесінші күні (жұма күні) туылған балаға осында ат қойылады. ===Кеңгір === Кеңгір - өзен, село, Ұлытау ауданы, Қарағанды облысында. Оның Қаракеңгір, Сарыкеңгір атты тармақтары бар. Сарыкеңгір Қаракеңгірге құяды да, Қаракеңгір Сарысу өзеніне қосылады. Қаракеңгір өзенінің үз. 283 км., алқабы 19088 м². Сарыкеңгір өзенінің ұзындығы 135, алқабы 4052 м². Кеңгір ескі, көне атаулар қатарына жатады, сондықтан да халық арасында оның мағынасы белгісіз. Бұл атаулар алтай, көне түркі дәуірлерінен белгілі этнонимнен жасалған. ===Кеңтарал=== Кеңтарал - мекен, Ұлытау амаңындағы көнеден қалған қоныс орны. Түрік тілінде симбиозы: кент + арал - «қалалы арал мәніндегі атау». ===Қабыршақты=== Қабыршақты - Қарағанды облысының Ұлытау ауданындағы көл Қабыршақты деп аталады. Ұзындығы - 4 км, ені - 2 км. Көлдің жағалауы жайдақ, ашық боп келеді. Жағалау түгел көл суының толқынымен шығарылған қабыршақтарға толы болады. Көл осы белгісіне байланысты Қабыршақты аталған. ===Қазыбек === Қазыбек - Қарағанды облысының Жезқазған өңірінде ұзындығы - 59 км болатын Қазыбек деген өзен ағады. Сарысу алабындағы бұл өзен Ұлытаудың солтүстігіндегі бұлақтардан басталып, Қара-Кеңгір өзеніне құяды. Бұл атау Қазыбек немесе Қазы руларының, болмаса Қазыбек бидің атына байланысты қойылғаны, яғни этнонимнен, немесе антропонимнен жасалғаны белгісіз. ===Қоскөл=== Қоскөл - Ұлытау ауданының солтүстік жағындағы тау арлығындағы ойыста Қоскөл орналасқан. «Қатар жатқан екі көл» мәніндегі атау. ===Мадьяр бұлақ=== Мадьяр бұлақ - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында Мадьярбұлақ деп аталатын бұлақ бар. Мадьяр - венгер халқының өзіндік атауы. Қазақстанда Орта Жүз Арғын ішінде мадьяр атты ру бар. Кейбір венгр ғалымдары венгерлер мен қазақ халқының арғы аталары Есіл-Еділ арасында іргелес отырып, аралас-құралас өмір кешекенін айтады. Зерттеушілер венгер тілінің түркі тілдерімен жақындығын, ұқсастық белгілерін анықтады, көптеген сөздері қазақ тіліндегі сөздермен сәйкес келеді. Мадьярбұлақ - осы қазақ ішіндегі ру атына немесе сол этнонимге байланысты кісі атына қойылған. ===Мақанжан=== Мақанжан - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында Мақанжан аталатын бастау бар. А. Әбдірахманов Мақаншы топониміне байланысты былай дейді: «Қалмақша махн - ет деген сөз. Монғол тілінде мах - ет. Мұнда сөз аяғындағы н дыбысы түсіп қалатынын ескерсек, бұл форма да заңды. Осыған қарағанда Мақанжан атауындағы Мақан сөзі де қалмақ, монғол тілдеріндегі ет мағынасын беру керек. Оған жан компоненті қосылып антроним (кісі аты) жасалған да, ол ат гидронимге қойылған. ===Нарынбайсай === Нарынбайсай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданындағы өзен аты. А. Әбдірахмановтың топшылауынша нарын сөзі монғолдың наран - «күнді, күнгей» деген сөзінен жасалған. Нарын түріне айналуын оның нарын құмы деген тіркестегі, құм сөзіндегі ү дыбысының әсерінен деп түсіндіреді. Ал Г.К. Қонқашпаев нарын сөзі монғолдың нарин -«жіңішке» деген сөзінен алынған деп есептейді. ===Ноғайсай === Ноғайсай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында Ноғайсай аталатын құрғап қалған өзен, сай бар. Бұл атау белгілі этнонимнен, халық атынан қойылған. ===Нөгербек === Нөгербек - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында Нөгербек (Нөкербек) дейтін өзен бар. Монғол тілінде «нөкер» деген сөз «жолдас», «дос» деген мағына береді, оған бек сөзі қосылып, кісі есімі жасалған да, ол өзен атына ауысқан. ===Ожырай=== Ожырай - тау аты (Солтүстік-Батыс Ұлытау). Қазақ тілінде (етістік) «оқшалану, бөлектену» мәніндегі атау. ===Райымбек === Райымбек - өзен. Қазақтың белгілі батырының есімі (антропоним). Райымбек жоңғарларға қарсы соғысқа он жеті жасында қатысып, батыр аты сонда шығады. ===Рысбай=== Рысбай - Қарағанды облысының Ұлытау ауданында Рысбай бұлағы бар. Рысбай атауы көне түркі тілдерінде, Орхон-Енисей жазбаларында кездесетін Ырыс сөзінен жасалған. Бұл сөз орыз, ораз, рыз формаларында да қолданылып, «бақыт» деген мағына береді. Ырыс сөзі мен бай терминінің бірігуімен Ырысбай деген кісі есімі жасалып, одан бұлақ атына ауысқан. ===Сарт=== Сарт - Ұлытау ауданында Сарт деп аталатын бұлақ, жылғалар ағады. Бұл атау өзбектердің ежелгі отырықшы бөлігінің ескі атауы. В.В. Бартольдтың айтуына қарағанда бір кезде түркі халықтары үндінің «саудагер» сөзінің түбіріне «сарт», «сартақ», «сартауыл» деген атаулар қолданған. ===Тасты=== Тасты - Ұлытау өңіріндегі көне мекен орны (соның қалдықтары). Қазақ тілінде тас сөзіне -ты жұрнағын жалғау арқылы жасалған атау. ===Ұлытау=== Ұлытау - Сарыарқаның оңтүстік батысындағы ұсақ шоқылы, аласа таулы жер. Орташа биік. 400-600 м, орта бөлігі 800-1000 м, ең биік тұсы 1134 м. Гранит жыныстарынан пайда болған тау. Етегіндегі жазықта қарағай және басқа ағаштар қалың өседі. Ұлытау - село, аудан орталығы. Елді мекен іргесі 1846 ж. станса ретінде қаланған. ==ШЕТ АУДАНЫ== ===Абылқайыр=== Абылқайыр - Қарағанды облысы, Шет ауданындағы өзен аты. Абылқайыр - кісі есімі. Атау арабтың екі сөзінен Әбіл+хаир құралып, «мырза, жомарт, қайырымды» дегенді, яки «жомарттықтың, қайырымдылықтың атасы» деген мағына береді. ===Айса=== Айса - Қарағанды облысы, Шет ауданындағы өзен. Атау қазақ тіліне арабтардан ауысқан. Айса<Иса атауының арғы шығу тегі (Иссус) көне еврей сөзімен байланысты. ===Ақадыр=== Ақадыр - елді мекен аты. Этимологиясы: бұл атаудағы ақ сөзінің түспен байланысы жоқ; ақ-өсімдіктің түрін көрсетеді. «Ақ отты адыр» мәніндегі атау. ===Ақсу-Аюлы=== Ақсу-Аюлы - елді мекен аты. Шет ауданының орталығы. Қос тұлғалы атау: Ақсу және Аюлы тауларының қосарланған түрі. ===Ақшатау === Ақшатау - поселке аты. Ақшатау – қазақ тілінде этникалық тобына тән атау. ===Ақши=== Ақши - қыстау. «Ақотты, шилі» жер мәніндегі атау. ===Байшегір=== Байшегір - өзен. Бұл этногидроним, яғни ру атынан қойылған өзен. ===Дария=== Дария - Қарағанды облысы, Шет ауданындағы өзен, елді мекен аты. Атау иран тілінде «өзен» дегенді білдіреді. Бұл географиялық атау әдетте қазақ тілінде «үлкен, сулы өзен» деген ұғым береді. ===Жаманқара=== Жаманқара - елді мекен, Шет ауданы, Қарағанды облысында. Антротопоним болуы да ықтимал. «Жаман» сөзі топонимдер құрамында келгенде, «нашар, кішігірім» мағынасын білдірсе, топоним құрамында «цара» - «биік төбе», «биік шоқы», «қырат» мәніндегі сөз. Демек, «Жаманқара» «кішігірім төбешікті, жон-жоталы, адырлы келген жердегі елді мекен» деген мағынада қойылса керек. ===Жуантөбе=== Жуантөбе - тау. Оғуз. йұван және төпе сөздерінен қалыптасқан атау. Жуантөбе атауының шыққан төркіні «жуылган» (су орған, су қаптаған) етістігіне «төбе» (зат) атау тұлғасын қосу негізінде қалыптасқан топоним. ===Көктінкөл === Көктінкөл - көл. Шет ауданының оңтүстік-батысында орналасқан. Ел аузындағы аңыз бойынша «жайдың оғынан» (метеориттен) пайда болған көл. Ондай аңыздардың тууына көлдің өзінің өзгеден ерекше дөңгелектігі және түбінің тереңдігі түрткі болғандай. ===Қарасай=== Қарасай - Қарағанды облысында «Қарасай» аталатын екі өзен бар. Біреуі Шет ауданының жерінде, басын Ақкемер тауынан алып, Мүқыр өзеніне барып құяды. Ұзындығы - 79 км. Екіншісі - Жаңаарқа ауданының жерінен ағатын өзен. Ол Сарысу алабындағы Желдітау сілемдеріндегі бұлақтардан басталып, Көктас өзеніне құяды. Ұзындығы - 73 км. ===Мәдине=== Мәдине - Қарағанды облысы, Шет ауданындағы өзен аты. Араб тілінде ол «қала» деген ұғымды білдіреді. Сауд Аравиясында ислам дінінің орталығы болған Мәдине атты қала бар. Сөйтіп, жоғарыдағы өзен аты «қала» деген сөзден қойылған. ===Тарақтас=== Тарақтас - тау, биік. 629,1 м. Шет ауданы, Қарағанды облысында. Атаудың бірінші сыңарындағы «тарақ» - көптеген түркі тілдерінде таулы, тасты обьектілерге қатысты топонимдер құрамында қолданылатын географиялық термин. «Тарақтас» атауының берер мағынасы: «таудың биік қыраттарының тарақ тісі сияқты немесе өркеш-өркеш, тіс-тіс болып келуін сипаттай қойылған», - деген Қ. Рысбергенованың пікірі орынды деп санаймыз.<ref>Жартыбаев А. Қарағанды өңірі топонимдерінің мағыналық және құрылымдық сипаттары. – Қарағанды, 1998</ref> == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Қарағанды облысы]] fhf16fndi7y7lh340ksmpgjkpz106d6 0 2153 8463 8462 2021-10-15T15:15:26Z 2.135.66.81 wikitext text/x-wiki Анарбай Нұрислам автор Рахмет # [[Абай өлеңдері/Абыралыға|Абыралыға]] # [[Абай өлеңдері/Адамның кейбір кездері|Абай өлеңдері/Адамның кейбір кездері]] # [[Абай өлеңдері/Адасқанның алды - жөн, арты - сопақ|Абай өлеңдері/Адасқанның алды - жөн]] # [[Абай өлеңдері/Бай сейілді|Абай өлеңдері/Бай сейілді]] # [[Абай өлеңдері/Байлар жүр жиған малын қорғалатып]] # [[Абай өлеңдері/Балалық өлді, білдің бе?|Абай өлеңдері/Балалық өлді]] # [[Абай өлеңдері/Бақа мен өгіз (И. ]] # [[Абай өлеңдері/Болды да партия|Абай өлеңдері/Болды да партия]] # [[Абай өлеңдері/Буынсыз тілің..|Буынсыз тілің..]] # [[Абай өлеңдері/Білектей арқасында өрген бұрым|Білектей арқасында өрген бұрым]] # [[Абай өлеңдері/Білімдіден шыққан сөз|Білімдіден шыққан сөз]] # [[Абай өлеңдері/Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық|Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық]] # [[Абай өлеңдері/Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында|Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында]] # [[Абай өлеңдері/Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол|Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол]] # [[Абай өлеңдері/Жаз|Жаз]] # [[Абай өлеңдері/Тоты құс түсті көбелек...|Тоты құс түсті көбелек...]] #[[Абай өлеңдері/Мен сәлем жазамын|Мен сәлем жазамын... ]] #[[Абай өлеңдері/Қалың елім қазағым,қайран жұртым...|Қалың елім қазағым,қайран жұртым...]] #[[Абай өлеңдері/Қыс|Қыс]] #[[Шығыс ақындарынша]] #[[Шәріпке]] #[[Әліфби өлеңі]] #[[Жақсылыққа]] #[[Сап, сап, көңілім, сап, көңілім]] #[[Фзули шәмси сәихали|ФЗУЛИ, ШӘМСИ, СӘЙХАЛИ]] #[[Бородино]] #[[Әм жабықтым, әм жалықтым]] #[[КЕҢ ЖАЙЛАУ — ЖАЛҒЫЗ БЕСІК ЖАС БАЛАҒА]] #[[Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек]] #[[Қартайдық, қайрат қайтты, ұлғайды арман]] #[[Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап]] #[[ҚАНСОНАРДА БҮРКІТШІ ШЫҒАДЫ АҢҒА|Қансонарда бүркітші шығады аңға]] #[[ҚАҚТАҒАН АҚ КҮМІСТЕЙ КЕҢ МАҢДАЙЛЫ|Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы]] #[[Интернатта оқып жүр]] #[[Патша Құдай, сыйындым]] == Тағы қараңыз == * Абай поэмалары * Абайдың 45 қара сөздерінің бастағы Ғашықтық құмарлықпенен ол екі жол Ғашықтық бір нәпсі үшін болады сол сенен артақ жан жоқ деп ғашық болдым мен не болсам болайын сен аман бол Көңілімнің рахаты сен болған соң Жасырынба жаныңа жан қуансын Біруге жагын біреуге жақпаушы еді Сүйкімді тірі жанға неткен жансың Абай және құран Қазақ ұлтының ұлы ақыны Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы өз дәуіріне дейінгі дүние данышпандарының даналық мәйегін толық меңгерген және бүкіл көшпелілер әлемінің дүниетанымын, рухани болмысын, парасатын, көркем ойының мүмкіндігін бойына сіңірген, сол қасиеттері арқылы адамзат санасының дамуына үлес қосқан дара тұлға. Абай 10 жасында Семей қаласындағы Ризаның медресесіне оқуға түседі. Бұл мешіттің ұстаздары сол замандағы алдыңғы қатарлы жәдидизм ағымында білім алған, исі түркі мен мұсылман әлеміне танымдық жаңалық әкелген, дін мен ғылымды, азаматтықты ту етіп ұстаған Шаһабуддин Маржани мен Мұхаммед Ғабдукидің, Ғазалидің жолын қуған оқымыстылар еді. Бұл медреспавмпасвчмпасвчмпсмси мсаирмпампампеде ғылымның негізгі салаларының барлығы да оқытылатын. Абайдың таным көзі шәкірт кезінде ашылды. Қырық жасынан бастап Абай ғылымға бет қояды. Өзінің бойындағы талантын ұлтының рухани игілігіне қызмет етуге жұмылдырады. Шығыс тарихын, дүние тарихын, діни ағымдардың философиялары мен тәпсірлерін, философия, жаратылыстану, мемлекеттер тарихы мәселелеріне зерттеуші ретінде қарады. Данышпан өзінің рухани кемелденуіне қасиетті Құранды негіз еткені белгілі. Ол Құран Кәрімді жақсы біліп, рухани нәрін өзінің бойына толық қабылдай білген. Бұл – сопылық дәстүр. Сопылардың рухани жолдағы алғашқы қадамы исламның негізгі кағидаларын өз бойларына сіңіріп, оларды өмір тәртібі, күнделікті тұрмыс көрінісі ретінде қабылдауға үйренеді. Ол үшін алғашқы сәтінен бастап қасиетті Құранды жадына сақтап, оны толығымен зерттейді. Сопылардың көпшілігі қасиетті Құранды түгелдей жатқа біліп, кари деңгейіне көтеріледі. Бұл рухани жетілуге керекті алғашқы шарт қана. "Шариғаттан" өтіп "Тарихатқа" жеткенде адам алған білімін бойына сіңіріп, оны өзінің мінезіне, өзіндік қасиетіне айналдырады. Сопылық жолдағы адам әрі қарай үздіксіз тәжірибе, жаттығулар жасай отырып Хақпен байланыс орнатады, ол байланысты әрі қарай жетілдірсе, тек сонда ғана өмірдің негізгі мақсаты Түп Иеге, Хақиқатқа жетеді. Сондықтан өмірдің негізгі мақсатына жеткізетін деңгейді сопылар "Хақиқат" деп атайды. Абайдың бұл жолды "бек шетін, бек нәзік" деп атауы тегін емес. Бұл сөздің үлкен мағынасы бар. Абай ілімі бойынша: әлем өмірінің мақсаты — өзін Жаратушының ықпалымен өмір сүру. Кім болса да бір нәрсені жасаса, өзінің керегіне жарату үшін жасайтыны тәрізді, Жаратушы да әлемді жаратқанда тек өз ризалығы үшін жаратты. Себебі, Ол мәңгі, сондықтан Оның жаратылу себебі жоқ, керісінше, әуел бастан Оның өзінен басқа ешкім де, яғни басқа Жаратушы да жоқ. Өз тілегімен, ләззат алу үшін, Жаратушы рухани болмысты жаратты. Бірақ кейбір жандар өздеріне берілген аздаған еркіндікті дұрыс пайдалана алмай, өздерінің міндетін ұмытып, Жаратушының тілегін емес, өздерін қанағаттандырғысы келді. Бұл — білместік. Шексіз мейірімді Жаратушы ешкімнің еркіне қарсы емес, сондықтан Ол фәни болмысты жаратты да, Жаратушыны ұмытып, өздерін ләззаттандырғысы келген жандарды әркімнің қалауына қарай өз несібесімен бақи әлемнен, яғни рухани өмірден фәни әлемге, яғни материалдық өмірге жіберді. Бұл материалдық әлем өздерінің қылмысы үшін жазасын өтейтін абақты тәрізді. Осыдан фәни өмірдегі барлығымыз да Жаратушының ырқынан шыкқан күнәһарлар екенімізді түсінеміз. Жаратушы шексіз мейірімді болғандықтан, бұл материалдық әлемде Ол ешкімді де жіберген қателіктері үшін жазаламайды. Жаратушы тек қана материалдық әлемнің заңдылығын ғана жасады, ал оны дұрыс, не болмаса бұрыс қолдануына байланысты өмірдің әділет (қарымта) заңы бойынша әркім өмірдің рақатын, не болмаса қасіретін көреді. Абайдың айтуынша, бұған Жаратушы араласпайды. Осылайша әркім өзінің бақытын өзі жасайды. Бұл фәни өмірге әркім өздерінің қалауы бойынша ләззат алу үшін жіберілді. Бірақ материалдық әлем — рухани әлем емес. Рухани әлемде барлығы мәңгілікті, білімге және ләззатқа толы болса, материалдық әлемде барлығы керісінше, уақытша, білместікке және қайғы-қасіретке толы. Абай ілімі бойынша, бұл өмірдегі қызықтың барлығы да жалықтыратын, уақытша және шындығы жоқ жалған. Сондықтан әркім тіршілік барысында осыны түсінуі керек. Сонда өмірдің басты мақсатын орындауға — кейін қарай, Алла тағалаға қайтуға мүмкіндік туады. "Өзге мақсат ақылға қона ма екен!" — деуі сондықтан данышпанның. Бұл мақсатқа жету үшін әуелі білім алу арқылы білместіктен арылу керек. Сонан соң Алла тағалаға таза құлшылық жасаумен жүрек көзін ашып, Абай сөзімен айтқанда "сен де сүй Ол Алланы жаннан тәтті". Ол үшін "адамзаттың бәрін сүй бауырым деп". Сонда ғана кім болса да өзінің фәни әлемге келген мақсатына жете алады. Адамның ең қасиетті сезімінің бірі - діни сенім. Ал "суық ақыл" тұрғысынан келсек дін атаулының барлығы да өзінің жолын қабылдаған адамдарды туа сала рухани және психологиялық тәуелділікке мәжбүр етеді ғой. "Құран-Кәрім" бойынша әрбір мұсылман "Алла біреу, қияметқайым хақ, Мұхаммед Алланың елшісі" екенін уағызбен емес, өзінің білімі арқылы танып, табынуы керек. Бұл "Құранның" ұлы және ең әділетті қағидасының бірі. Абайдың: «Кімде кім жақсы, жаман ғибадат қылып жүрсе, оны ол ғибадаттан тиюға аузымыз бармайды. Ләкин сондай адамдар толымды ғибадатқа ғылымы әкетпесе де, (ғибадат) қылса екен. Бірақ оның екі шарты бар, соны білсе екен. Әуелі иманның иғтихаттан (байламын) маһхам-мек (бекітбек) керек, екінші үйреніп жеткенше осы болады ғой деп тоқтамай, үйрене беру керек,... Кімде-кім үйреніп жетпей жатып, үйренгенін қойса, оны Құдай ұрды, ғибадаты-ғибадат болмайды», - деп отырғаны да сол. Алланың хақ екенін ақылыңмен біл дейді. Демек, рухани тәуелділікті бос құлшылықпен алма, ғылымды қару етіп таным арқылы иман келтір дейді. Бұл деген сөз психологиялық тәуелділікке қарсы пікір. Абай табиғи түсінікті былай қойғанда Алланың өзін сеніммен танып барып құлшылық етпеген пендені «жанның қоры» деп есептейді. «...Иман сақтауға қорықпас жүрек, айналмас көңіл, босанбас буын керек. Яғни (оқу арқылы таныған) иманы бар деуге ғылымы жоқ, таклиди (түйсік арқылы) иманы бар деуге беріктігі жоқ, я алдағанға, я азғырғанға, я бір пайдаланғанға қарап: «ақты» «қара» деп, я «қараны» «ақ» деп, өтірікті «шын» деп ант ететұғын кісіні не дейміз? Аллаһ өзі сақтасын! Әрнешік білмек керек, жоғарғы екі түрліден басқа иман жоқ»,- деп қорытады Абай. Иман - Абай үшін жан бостандығының кепілі. Абайдың: Алланың өзі де рас, сөзі де рас, Рас сөз еш уақытта жалған болмас, - деуі жай ғана уағыз емес. Мұнда Алла жолын терең зерттеп, оған шын ниетімен сенген, ғылыми тұжырым жасап, философиялық мағына тапқан тұлғаның толғанысы, санасының сәулесі жатыр. Ол Аллаға біреудің уағызы арқылы, яғни рухани және психологиялық тәуелділік арқылы жеткен жоқ. Тәуелсіз таным арқылы жетті. Бұл пікір өзгенің пікірі емес, Абайдың өз пікірі. Сондықтан ол сеніммен: Махаббатпен жаратқан адамзатты, Сен де сүй ол Алланы жаннан тәтті, - дейді. Жан бостандығын, жан тазалығын Абай Алладан іздейді және Алланың ақ жолынан табады. Алладан өзгеге рухыңды тәуелді етпе дейді. Ал Абай патша ағзамның қазақ халқын шоқындыру туралы жарлығы дайындалып жатқанын жақсы білген. Дінді өзгерту, Абай үшін рухани құлдыққа, басыбайлылыққа түсу. Ол шырмауға бір түскен адам қайтып шыға алмайды. Қазақ елінің жағдайында бұл толықтай ұлт ретінде жойылып кету деген сөз. Дінін сату - Абай үшін қасиетсіздіктің белгісі. Шоқынуды антұрғандық деп ұғады. Миссионерлік қозғалысқа, оның жымысқы тәсілдерінен жиіркене қарап: Қасиетсіз туған - ол да жат, Күңкілдеп берер сазаңды, - дейді Абай. Мұнда "уағызды" - күңкілдеу деп отыр. Абайдың ноғайларды "дінге де берік" деп үлгі тұтуының бір мәнісі осы шоқындыру туралы уағызды білдіргенде. Абайдың рухани кемелденуінде негізгі білім бұлағы қасиетті Құран болған. Өмірдің негізгі мақсатын түсіну, Құдай тағаланы тану жолдары туралы Абай ілімі мен қасиетті Құран қағидалары жақсы үндесіп жатады. Ойшылдың бізге қалдырған мұрасының ақиқаттығы мен өміршеңдігінің себебі міне осында!! == Сыртқы сілтемелер == * [[w:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]] / Уикипедия [[Санат:Абай өлеңдері]] Абай www.kzот Аминов Серiк автор!!!! aitzp6nb7gfkzo82wx3ok7et0mup58m 0 2154 6789 4289 2020-06-17T22:05:06Z Samuele2002 2423 Changed redirect target from [[Абай өлеңдері/"Тоты құс түсті көбелек..." (Абай)]] to [[Абай өлеңдері/Тоты құс түсті көбелек...]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Абай өлеңдері/Тоты құс түсті көбелек...]] 2komkc7htun1afpu5w59q5yz7imwxok 0 2155 4248 3900 2012-02-29T03:44:20Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Асқа, тойға баратұғын]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Асқа, тойға баратұғын]] 3r5py2lb0ompl0mhmzis2fnlvtklwfg 0 2156 4249 3902 2012-02-29T03:44:34Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Ата-анаға көз қуаныш]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Ата-анаға көз қуаныш]] dnx5sbjs6k11s31c912yq855g69rhaf 0 2157 4250 3904 2012-02-29T03:44:49Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Ауру жүрек ақырын соғады жай]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Ауру жүрек ақырын соғады жай]] 3qyexqe3myn4m9nwlojj6riv25ybfv0 0 2158 4251 3906 2012-02-29T03:45:04Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей?]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей?]] bprykjgj71urzzudzj89fztbd9aa08k 0 2159 4252 3908 2012-02-29T03:45:19Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Бай сейілді]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Бай сейілді]] lj0mr28tb19frxoctnyem9nfdmhzult 0 2160 4253 3910 2012-02-29T03:45:34Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Байлар жүр жиған малын қорғалатып]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Байлар жүр жиған малын қорғалатып]] 5uoioj79b1smnf5q3m4jzyuyhchgvs4 0 2161 4254 3912 2012-02-29T03:45:49Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Балалық өлді, білдің бе?]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Балалық өлді, білдің бе?]] bzgadrtlvi66aov1xoe5linrxqs77a4 0 2162 4255 3914 2012-02-29T03:46:04Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Болды да партия]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Болды да партия]] gvo2rmalvfywk6ckjsvxuhaukpcru01 0 2163 4257 3916 2012-02-29T03:46:14Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Білектей арқасында өрген бұрым]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Білектей арқасында өрген бұрым]] jytbq97ra3bjt9mli6e6539m6nutrl9 0 2164 4258 3918 2012-02-29T03:46:19Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Білімдіден шыққан сөз]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Білімдіден шыққан сөз]] 1zr00xfvx0fokf06x9xrkioqopalbz0 0 2165 4259 3920 2012-02-29T03:46:24Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық]] oxkbkxqv9290e0xmgiwu28ifyrh8w8j 0 2166 4260 3922 2012-02-29T03:46:29Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында]] sujldbw562fyh8nuf320ot93066mslv 0 2167 4261 3924 2012-02-29T03:46:34Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Абай өлеңдері/Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол]] cve8glz1xlpd63551ujxc68lzxpbhzc 0 2168 6828 6827 2020-09-02T07:39:21Z 109.166.59.26 wikitext text/x-wiki Абайдың үш поэмасы бар .Ескендір,Масғұт,Әзім әңгімесі == Тағы қараңыз == * [[Абай өлеңдері]] * [[Абайдың қара сөздері]] == Сыртқы сілтемелер == * [[w:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]] / Уикипедия [[Санат:Абай поэмалары]] 8s2e1hldy7hdgz7dfwkk53bt3us4e0o 14 2169 3952 2011-12-24T12:09:17Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: [[Санат:Қазақ ақындары]] [[Санат:Қазақ пәлсапашылары]] [[Санат:Ақындар санаты]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Қазақ ақындары]] [[Санат:Қазақ пәлсапашылары]] [[Санат:Ақындар санаты]] k29xkfxl2esrtyfplvdeei8v36ejgdk 0 2170 8468 7071 2021-10-24T16:18:45Z 95.82.118.109 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Ескендір}}<poem> Осы жұрт Ескендірді біле ме екен?(Александр Македонски) Македония шаһары - оған мекен. Филипп патша баласы, ер көңілді, Мақтан сүйгіш, қызғаншақ адам екен. Филипп өлді, Ескендір патша болды, Жасы әрең жиырма бірге толды. Өз жұрты аз көрініп, көршілерге Көз алартып қарады оңды-солды. Сұмдықпен әскер жиып қаруланды, Жақын жерге жау болды, тұра аттанды. Көп елді күтінбеген қырды, жойды, Ханды өлтіріп, қаласын тартып алды. Жазасыз жақын жердің бәрін шапты Дарияның суындай қандар ақты. Шапқан елдің бәрін де бодан қылып, Өкіметін қолына тартып апты. Ескендір елде алмаған хан қоймады, Алған сайын көңілі бір тоймады. Араны барған сайын қатты ашылып, Жердің жүзін алуға ой ойлады. Қан ішер қаһарлы хан ашуы көп, Атағынан қорқады жұрт қайғы жеп. Сол күнде қошеметші айтады екен, Ханның ханы, патшаның патшасы деп. Атағы талай жерге оның жетті, Жердің жүзін алуға талап етті. Есепсіз әскер ертіп, жарақтанып, Естіген елдеріне жүріп кетті. Алдынан шыға алмады ешкім мұның, Бәрін де алды, қорқытты жолдағының. Жан шықпады алдынан, тоқтауы жоқ, Жер жүзін жеке билеп алмақшының. Жүре-жүре бір елсіз шөлге түсті, Алып жүрген суының бәрін ішті. Адам, хайуан бәрі де бірдей шөлдеп, Басына құдай салды қиын істі. Сандалды сар далада су таба алмай, Шөлдеген жұрт қайтеді бос қамалмай? Қызметкердің бәрін де өлтірмекші Болыпты, шөлдегенге шыдай алмай. Мысалы, астындағы ат о дағы ұшты, Ескендір де атының жалын құшты. Жалтырап сәуле берген бір нәрсеге Патшаның ат үстінде көзі түсті. Барса, бір сылдыр қаққан мөлдір бұлақ, Таспадай бейне арықтан шыққан құлап. Түсе сала Ескендір басты қойды, Ішсе, суы өзгеше, тәтті тым-ақ. Кепкен балық келтіртті сонда тұрып, Сол суға балықты алды бір жудырып. Исі, дәмі өзгеше болып кетті, Таң қалды мұның бәрін суға жорып. Ескендір қолына айтты: «Бұл неткен су? Бәрің де ішіп, бұл суға бетіңді жу! Бір бай елден осы су шыққан шығар, Өрлеп барып, үстіне тігелік ту. Бұл салқын, тәтті суға қаныңыздар, Шақ келер маған жан жоқ наныңыздар. Менен қалмай, бұл суды шапшаң өрлеп, Талқан қылып шаһарын алыңыздар!». Жарлық шашты, қол жүрді суды өрлей, Шаһарына жеткенше дамыл көрмей. Көкпеңбек темір киген өңкей батыр Тарттырып жөнеледі сырнай-керней. Сол әскер суды өрлеп талай жүрді, Судың басы бір құзар шатқа кірді. Шаттың аузын бекіткен алтын қорған, Қақпасы бекітулі, көзі көрді. Қақпаны ашайын деп хан ұмтылды, Тұтқасын олай-бұлай қатты жұлды. Аша алмады қақпаны, үміт үзді, Ақылдасып тәуір-ақ амал қылды. Ескендір тоқтау көрмей өскен жан ғой, Келмей ме тоқтаусыздың бәрі даңғой? Дел-сал болып бәрі де қайта шықты, Алысып әл келмесін байқаған ғой. Долдықпен хан Ескендір ашуланды, Ашуланып қақпаға жетіп барды. Қақпаны дүбірлетіп қағып-қағып: - Қақпаны аш! - деп барынша айғай салды. Қақпаның ар жағынан біреу келді, Күзетшісі сол екен, дыбыс берді. - Қақпаны саған ашар рұқсат жоқ, Бұл - құдайға бастайтын қақпа, - деді. - Білмесең, мен Ескендір патша деген, Жер жүзінің соғыста бәрін жеңген. Қақпаңды аш, хабарыңды айт, білдір маған, Қорлығым өзім тауып, көз көрмеген. - Мықтымын деп мақтанба, ақыл білсең, Мықты болсаң, өзіңнің нәпсіңді жең! Іші тар, көре алмастың біреуі - сен, Ондай кісі бұл жерге келмейді тең. - Талпынған талаппенен мен де бір ер, Көп жүрдім, кездей келді көрмеген жер. Ең болмаса, халқыма көрсетейін, Сый қылып, белгі болар бір нәрсе бер. Қақпадан лақтырды бір орамал, Сыйым - осы, падиша, мынаны ал! Ішінде бір нәрсе бар ақыл берер, Апар дағы ойланып, көзіңді сал! Орамалды қуанып қолына алды, Сый алдым деп халқына қайта салды. Қараса, ішінде бір қу сүйек, Бұл не еткен мазағы деп аң-таң қалды. Ашуланып, сыйына болды кекті, - Ең болмаса білмеді сый бермекті. - Осы менің теңім бе? - деп ақырып, Лақтырып жіберді сол сүйекті. Жолдасы Аристотель ақылы мол, Лақтырған сүйекті алады сол. Ханға айтты: «Қасиет бар бұл сүйекте, Көзіңе көрсетейін, хабардар бол». Сол күнде Аристотель жеке дара, Ақыл сөзін тыңдамай бар ма шара: - Таразыны әпкел де, сүйекті сал, Бір жағына алтын сап, өлшеп қара! Бұл сөзге Ескендір де қарай қалды, Таразыны құрдыртып, ортаға алды. Қанша алтынды күміс пен салса дағы, Бір кішкентай сүйекті аудармады. Мұны көріп Ескендір аң-таң қалды, Бар қаруын алтынға қоса салды. Енді қайтер екен деп қарап еді, Бұрынғыдан қу сүйек ауырланды. Аристотель хәкімге патша келді: - Мына сүйек қазынаның бәрін жеңді. Бұл сүйекті басарлық, нәрсе бар ма? Ақылыңмен ойланып тапшы! - деді. Хәкім жерден топырақ алып барды, Бір уыстап сүйекке шаша салды. Ана басы сылқ етіп жерге түсіп, Сүйек басы жоғары шығып қалды. Ескендір мұны көріп аз тұрады, Хәкімді аулақ жерге шақырады. - Таң қаларлық іс болды мұның өзі, Мәнісін айтып берші, - деп сұрады. - Бұл - адам көз сүйегі, - деді ханға. Тоя ма адам көзі мың мен санға? Жеміт көз жер жүзіне тоймаса да, Өлсе тояр, көзіне құм құйғанда. Кәпір көздің дүниеде араны үлкен, Алған сайын дүниеге тоя ма екен? Қанша тірі жүрсе де, өлген күні Өзге көзбен бірдей-ақ болады екен. Ашуланба, ей, патшам, айтайын дат: Алтын қақпа бермеді сізге рұқсат. Сый сұрадың, бергені - бір қу сүйек, Мұны көріп,алыңыз сіз де ғибрат! Ойлап-ойлап патшаның мойны түсті, Құдайым көрсетті деп бұл бір істі. Бекерлік екен менің бұл ісім деп, Қолын алып жұртына қайта көшті. Аз-ақ сөз айттым, бітті бұл әңгіме, Мұны бір өзге сөздің бірі деме. Қарның тойса, қайғырма мақтан үшін, Тоймас кезің толар деп қайғы жеме. Қу өмір жолдас болмас, әлі-ақ өтер, Өз күлкіңе өзің қарық болма бекер! Ұятың мен арыңды малға сатып, Ұятсызда иман жоқ, түпке жетер. Мақтанасың біреуге мақтасын деп, Шаужайымнан еш адам қақпасын деп, Сен кеткен соң артыңнан күліп қалар, Антұрғаннан құдайым сақтасын деп. Ақылсыз өзін мақтап былжырайды, Бойыңа өлшеп сөйлесең,нең құрайды? Жақсы болсаң, жарықты кім көрмейді, Өз бағаңды өзіңнен кім сұрайды?! </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай поэмалары]] 5o7gpxnulrch5ujo1e2kp55unf9d8s1 0 2171 6859 5748 2020-10-21T05:26:04Z Nurtenge 2325 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Адамның кейбір кездері}}<poem> Я, Алла, құрметіне достың Махмұт, Тілге яр бер, білінсін тұғры мақсұт. Һаруан-Рашид халифа заманында Бағдатта бір жігіт бар аты Масғұт. Шаһардан бір күн Масғұт шықты тысқа, Барды ма кезі келіп бір жұмысқа? Бір ұры бас сап тонап жатқан жерде Кез болды бір бишара шал байғұсқа. Шал байғұс айғайлайды аттан салып, Айырып алған жан жоқ оны барып. Кім де болса, бір ерлік қылайын деп, Масғұт ұшты ұрыға оңдайланып. Масғұтты ұры шапты қылышпенен, Тәуір-ақ жан сақтапты жұмыспенен. Есен-аман шал дағы құтылыпты, Масғұттан жау қашқан соң ұрыспенен. Масғұтқа келді әлгі шал көзін тіктеп, Көрсе, бастан ағып тұр қан дірдектеп. Мұның қарызын мен де өтеп кетейінші Жігіт қой ер көкірек, жау жүрек деп: - Ей, жігіт, не қылсаң да, ер екенсің, Көргейсің ерлігіңнің берекесін. Себеп боп мені ажалдан сен айырдың, Маған қылған қарызыңды алла өтесін! Бай емен, батыр емен, хан емеспін, Атақты артық туған жан емеспін. Себеп болып айырдың мені ажалдан, Жақсылықты білмейтін шал емеспін. Мен - бір шал дүниеде жиһан кезген, Ертең түсте кетемін шаһаріңізден. Ертерек пәлен жерден тосып тұрып, Алып қал бір базарлық, жаным, бізден. Пұл үшін қызықпассың, сен де - бір ер, Сені маған кез кылған пә ардигер. Бір құданың хақы үшін мен тілеймін, Қабыл көр, сертім үшін қолыңды бер! - Ұрыға жібермедім мен намысты, Кім бұлдар мұндай-мұндай қылған істі. Алла хақы деген соң амал да жоқ, Барайын, - деп уәде етіп қол қағысты. Ол жерге ерте тұрып жігіт барды, Шал да душар алдынан бола қалды. Қолынан ұстап алып, ертіп барып, Далада бір бұзылған тамға апарды. Барса, тамда бір гүл тұр солқылдаған, Басында үш жеміс бар былқылдаған: Бірі - ақ, бірі - қызыл, бірі - сары, - Таңдап ал, мен берейін бірін саған. Ағын жесең, ақылың жаннан асар, Сарыны алсаң, дәулетің судай тасар, Егерде қызыл жеміс алып жесең, Ұрғашыда жан болмас сенен қашар. Ол жігіт шал сөзіне құлақ салды, Көзін төмен жіберіп, аз ойланды. Ақ пен сары екеуін алмаймын деп, Қызыл жеміс жеймін деп қолқа салды. - Мен беремін, танбаймын айта тұра, Өкінбесең түбінде жүре-бара. Ақ пен сары екеуін алмағаның Мәнісін айтсаң екен, жаным, сірә. - Мен болсам егер ағын жемек дедім, Ақылды болдым елден бөлек дедім. Мен ақылды билемен не қылсам да, Ақыл мені билесе керек дедім. Ақылды жан табылмас маған сырлас, Көріне тентек көп надан мойын бұрмас. Әділетсіз, ақылсыз, арсыздарды Көре тұра, көңілде тыныштық тұрмас. Адам дертті болмай ма құса тартып, Тұщы ұйқы ұйықтай алмай түнде жатып. Ептеп бағып, есерге ем таба алмай, Тәтті тамақ жей алман дәмін татып. Сарыны жеп, мен болсам байдың өзі, Аузына тамам жанның болдым сөзі. Пәленшеден бір нәрсе алсақ-ау деп, Тігілер жан біткеннің маған көзі. Жұрт күндер жұрттан артық байлық үшін, Бұлдайды біреу күшін, біреу түсін. Не қылса да, надандар алмақты ойлар, Мал антұрған күйдіріп елдің ішін. Еңбексіз мал дәметпек - қайыршылық, Ақылды ерге ар болар ондай қылық. Оны ойларлық бұл күнде адам бар ма? Пайда ойламай қылады кім татулық? Берсең, қалар оларда несі ардың? Бермесең, сен дағы ит бірге болдың. Не өзің ит, немесе бар елің ит, Дауасыз бір пәлеге міне қалдың. Қызылды жесем, мені әйел сүйер, Арамдыққа жүрмесем, не жан күйер? Ұрғашы да көп жан ғой, досым болса, Деп едім бір пайдасы маған тиер. Еркектің еркек адам болса қасы, Қатын, шеше, қызы жоқ кімнің басы? Хан қаһар, қара кісі қастық қылса, Сонда ұрғашы болмай ма арашашы? Тегінде адам басы сау бола ма? Бойында тексерілмес дау бола ма? Ері ашу айтса, әйелі басу айтып Отырса, бұрынғыдай жау бола ма? Соны ойлап, қызыл жеміс мен таңдадым, Берсеңіз, жемек болып бел байладым. Топа-торсақ бұл сөзді айтқаным жоқ, Басында-ақ ойлап тегін абайладым. Бұл сөзге салып тұрды шал құлағын: - Ендеше тауып айттың, же, шырағым. Ақыл, дәулет әуелден өзіңде екен, Өміріңмен артылсын, жаным, бағың! Бұл шал бөтен шал емес, қыдыр еді, Ебін тауып даруға кезі келді. Сөзіне, ақылына, қылығына Разы болғаннан соң, бата берді. Сол Масғұт қыдыр шалдан бата алыпты, Соңында Шәмсі-жиһан атаныпты. Мағынасы: «бұл дүниенің күні» деген, Жетіліп бізге ғибрат сөз қалыпты. Сол заманда-ақ надандар шырыш бұзған, Жалғанның дәмін бұзып, қауіп қылғызған Ақыл мен мал екеуін асырай алмай, Арашашы іздепті қатын, қыздан. Ендігіге не сұрау бұл жалғанда? Ақыл-ой, ар-намыс жоқ еш адамда. Өлген мола, туған жер жібермейді, Әйтпесе тұрмас едім осы маңда. Сол Масғұт халифаға уәзір бопты, Тарқатыпты алдынан көп пен топты. Бағанағы қыдыр шал бір уақытта Түсіне аян беріп жолығыпты. - Ей, балам, пәлен күні жауын жауар, Сол жауынның суында кесапат бар: Жеті күн жынды болар суын ішкен, Жеті күн өткеннен соң және оңалар. Ол судан тамам суға су құйылар, Сел болып, судың бәрі кесел болар. Ертерек таза судан су жиып ал, Бұл - хабарым, сақтансаң, жаным, жарар. Бұл сөзбен халифаға Масғұт барды, Хабарын естіген соң хан да аңғарды. Айтқан кезі жақындап келген шақта, Ертерек таза судан құйып алды. Болған соң уәделі күн, жауын жауды, Судан ішкен жынды боп, ақылы ауды. Күні-түні шуласып, таласады, Ұмытты тамақ жеу мен және ұйықтауды. Бұлар шулап бір күні келді ордаға, Хан мен уәзір қарайды тамашаға. Бәрі де есі шығып, жынды болған, Бос шулап жүр кіші іні, үлкен аға. Ол халқының алдына жақын барды Сөз айтып әрбір түрлі, ақыл салды. - Бір кеселге, байғұстар, жолығыпсың, Үйіңе бар ұқтаңдар! - деп шығарды. Олар шықты есіктен ханға өкпелеп, Көшеде шулап және жылаған көп: - Хан мен уәзір ақылдан айрылыпты, Өлтірейік екеуін, жынды екен, - деп Өлтіргелі ордаға қайта жүрді, Бұлардың сөзін естіп хан да көрді: - Бұрынғыдан мұнысы қиын болды, Ойбай, уәзір, ақыл тап, қайттік? - деді. - Құтылар хал болмады мына дудан, Біз де ішпесек болмайды жынды судан. Өлтірер өңкей жынды бізді келіп, Жынды деп есі дұрыс бізді қуған. Екеуі жынды судан ішіп салды, Құтырып көп алдына жетіп барды. Өңкей жынды байқамай айтыппыз деп, Құлдық ұрып, бұларға көп жалбарды. Сонымен бет-бетімен тарқап кетті, Әйтеуір тарқайтұғын уақыт жетті. Көрдің бе көп тентектің қылған ісін - Еріксіз есті екеуін есер етті. Көптің бәрі осындай, мисал етсең, Көп айтты деп алданып, уағда күтсең. Ғапіл боп көп нәрседен бос қаласың, Аңдамай көп сөзімен жүріп кетсең. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Абай поэмалары]] mxz7ha6xgk6a7fgfxxuv1nrxsoz34uu 0 2172 6783 3961 2020-06-17T21:59:55Z Samuele2002 2423 Changed redirect target from [[Қырғи қабақ соғысы]] to [[Қырғи қабақ соғыс]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Қырғи қабақ соғыс]] dz557nu8zqs2a7h1oo3mr2qf4tg3jwi 0 2173 8356 6760 2021-10-04T12:26:41Z 2A03:32C0:4000:64FF:A9C1:7873:B19B:269E Соғыс wikitext text/x-wiki [[Сурет:Cold War Map 1959.svg|thumb|300px|Суық соғыс -1959ж]] '''«Қырғи қабақ соғысы»''' немесе '''Қырғи Қабақ Соғыс'''— 1945 — 1991 ж. аралығында ә лемдегі екі саяси жүйедегі аса ірі мемлекеттер [[КСРО]] мен [[АҚШ]] арасындағы бақталастық саясат. 2-дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін [[Гитлер]]ге қарсы одақ ыдырап, КСРО мен АҚШ басшылары дүние жүзін қайта саяси бөліске салды. КСРО Шығыс және [[Орталық Еуропа]] елдеріне социолистік жүйені енгізді. Ал АҚШ бастаған Батыс Еуропа елдері “коммунистік ағымды” әлемге таратпауға, бұрынғы жүйені сақтап қалуға тырысты. АҚШ пен Батыс Еуропа елдері КСРО мен социолистік жүйеге қарсы тұру үшін [[НАТО]] соғыс блогіне бірікті. Ал КСРО бастаған социолистік елдер [[Варшава шарты]]н құрды. Екі жақ та жанталаса қаруланып, ядролық, химиялық, биологиялық қарулар жасауға кірісті. Екі жүйенің бақталас-тығы қоғамның барлық салаларында (ғылымда, өндірісте, баспасөзде, өнерде, т.б.) жалғасып жатты. Ғылым мен техниканың соңғы жаңалықтары соғыс мақсатына бағытталды. Идеологиялық мақсатта әр түрлі радиостанциялар ашылды (“Америка дауысы”, “Азаттық”, т.б.). Екі саяси жүйе арасындағы текетірес нәтижесінде [[Корея]]да, [[Вьетнам]]да, [[Ауғанстан]]да, [[Таяу Шығыс]], [[Латын Америкасы]] және [[Африка]] елдерінде әскери қақтығыстар жиі болып тұрды. Нәтижесінде социолистік жүйе дағдарысқа ұшырап, 1985 ж. Кеңес Одағында басталған қайта құру саясатынан кейін социолистік елдер нарықтық қатынастарға көше бастады. 1991 ж. КСРО-ның тарауымен Қырғи Қабақ Соғыс аяқталды. <ref name="source1">[[Қазақстан Энциклопедиясы]] </ref><br /> Тарих және саясаттануда қолданатын ұғым, [[Екінші дүниежүзілік соғыс]]ынан кейін бастап [[Кеңес Одағы]]ның ыдырауына дейін созылған [[АҚШ]] басқарған "батыс мемлекеттерінің" және [[КСРО]] басқарған социалистік лагерінің идеологиялық қақтығысы (яғни либерал және коммунистік екі идеологиясының қақтығысы) және сол себептен жүргізілген [[АҚШ]] пен [[КСРО]] арасында қаруландыру бәсекесі. [[Сурет:Cold War Map 1980 copy.png|thumb|300px|Суық соғыс -1980ж]] == КІРІСПЕ == Тақырыптың өзектілігі. «Қырғи қабақ соғысы» екінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі кеңестер одағы мен Америка Құрама Штаттарының арасындағы ауқымды идеологиялық және геосаяси ұрандағы биполярлық қарама-қайшылығы болып табылады. Бұл қарама-қайшылық сферасына тек екі супер держава ғана түсіп қоймай, сонымен бірге оның ықпалына әлемнің жүздеген елдері тартылды. Мақсаты мен міндеттері. Бұл курстық жұмыстағы басты мақсатым халықаралық жағдайлардағы ең басты мәселеге арналған қырғи-қабақ соғысқа сараптамалық шолу жасап, толыққанды талдап беру. Бұл үшін мынадай міндеттерді алдыма қойдым: қырғи-қабақ соғысқа қатысушы ірі мемлекеттердің әрқайсысының өзіндік мақсат-мүдделерін ашып беру. Курстық жұмыстың мақсаты - Европа және Америка елдерінің жаңа және қазіргі заман тарихының деретанулық проблемаларын зерттеу. Курсты белгілеу қазіргі кезеңдегі шет ел және отандық деректанудың теориясы мен әдісін, Европа және Америка елдерінің жаңа және қазіргі тарихы бойынша тарихи деректерді іздестірудің шеберлігімен белгіленеді. Осыған байланысты курста тарихи құжаттардың қалай және қайда сақталуы туралы ақпарат түсінігі беріледі, аталған мамандықтың проблемалары бойынша маңызды публикациялар мен библиографиялық дерктер бойынша анықтама беріледі. Жаңа және қазіргі замандағы Батыс елдерінің деректері аймақ және ел бойынша іріктелген. Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеуші Берге И. В. «Қырғи қабақ соғысының» туындауының себептерін көрсетуді мұнда үш басты себеп орын алған. 1) 1917 жылғы Ресейдегі Ұлы Қазан революциясы әлемді екі қарама-қайшы бөлікке (социализм мен капитализм) бөлді. Сөйтіп «Қырғи қабақ соғысының» басталуы механизмін іске қосты. 2) Екінші дүние жүзілік соғысы кезеңіндегі державалардың ықпал ету аймақтары үшін күресі.Сондай ақ осы кезеңдегі социализм мен капитализм арасындағы қайшылықтың белең алуы. 3) Ядролық жаппай құрып жою қаруының пайда болуы - әлемдік саясатқа мүлде өзгеше сипат берді. Тарих - бұл адам қоғамының өткені мен осы уақыты туралы, нақты формадағы, кеңістік-уақыттық өлшемдегі қоғамдық өмірдің дамуының заңдылықтары туралы ғылым. Тарихтың мазмұны - бұл адам өмірінің құбылыстарындағы көрінетін тарихи процесс, тарихи ескерткіштер мен деректерде сақталған мәліметтер болып табылады. Бұл құбылыстар әртүрлі, яғни шаруашылықтың дамуына, елдің ішкі және сыртқы қоғамдық өміріне, халықаралық қатынстарына, тарихи тұлғалардың қызметіне қатысты болып келеді. Тарих - ғылым бір-біріне сәйкес көп жақты, ол тарихи білімнің жеке салаларынан қалыптасады, дәлірек айтқанда: экономикалық, саяси, әлеуметтік, азаматтық, әскери, мемлекет пен құқық, дін т.с.с. Тарихи ғылымдарға халықтардың тұрмыс-салтын зерттейтін этнография, және ежелгі дәуірдің заттай деректер - еңбек құралы, үй жиһаздары, әшекей заттар, қоныстар, молалар т.б. зерттейтін археологияның да қатысы бар. Тарих объектіні зерттеу бойынша ендік жағынан да бөлінеді: әлем тарихы (бүкіл әлем тарих немесе жалпы тарих), континенттер тарихы (мысалы, Азия және Африка тарихы), жеке елдердің, халықтардың немесе халық топтарының тарихы (мысалы, Ресей тарихы). Тарихи пәндерге тарихи деректерді зерттейтін деректану және тарихшылардың көзқарастарын, идеялары мен концепцияларын суреттеу мен талдау мақсатындағы, сонымен қатар тарихи ғылымның дамының заңдылықтарын зерттейтін тарихнаманың да қатысы бар. Келесі зерттеушілер М. Бэшлосс және С. Тэлботт «Қырғи қабақ соғысы» кезеңіндегі халықаралық қатынастардағы негізгі проблемалармен тенденцияларды зерттеуге айтарлықтай көңіл бөлді. Бұл зерттеушілер әсіресе бұл соғыстың соңғы кезең деріндегі орын алған оқиғаларға назар аударып, Кеңес одағындағы жаңа басшы М.С. Горбачевтың бейбіт сүйгіштік иницативаларына жоғары баға береді. Тарихнамалық шолу. Зерттеуші Нарочницкая Е.А. 60-шы жылдардан кейінгі Францияның батыс блоктағы саясатын бастапқы кезде, яғни генерал де Голль кезінде прогрессивті сипатқа ие болғанмен, ол кейіннен агрессивті, антисоциалистік сипат алды деп пайымдады. А.М. Филатов соғыстан кейінгі кезеңнен бастап «Қырғи қабақ соғысы» аяқталғанға дейінгі аралықтағы «Герман мәселесін» және ондағы АҚШ, Франция, Англия мен Кеңес Одағының саясатына назар аударады. Зерттеуші Германияның қосылуы «Қырғи қабақ соғысының» іс жүзінде аяқталғанын білдірді деген пікірде болды. Жұмыстың құрылымы: курстық жұмыстың құрылымы әдеттегідей кіріспе, 3 тарау, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. == 1 ТАРАУ. ЕКІНШІ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК СОҒЫСТАН КЕЙІНГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЖАҒДАЙ == === «ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫСТЫҢ» ШЫҒУ СЕБЕПТЕРІ === Екінші дүниежүзілік соғыстың соңғы оғы атылғанда дүние өз дамуының жаңа бір дәуіріне енгендей болды. Адамзат баласының тарихындағы ең сұрапыл, ең ауыр соғыс аяқталды. Осы сұмдықтан кейін жаңа соғыс туралы ойлаудың өзі қылмыс болатын. Ол қайталанбас үшін қолдан келгеннің бәрі істелінді. Германия талқандалып қана қойған жоқ, оны женгендер оккупациялады, енді герман милитаризмінің қайта өрлеуі туралы сөз болуы мүмкін еместей көрінді. Антигитлерлік коалиция мемлекеттерінің арасында орнаған ынтымақтастық деңгейі оптимизм сезімін ұялатты. «Үлкен үштіктің» жоғарғы дәрежедегі кездесулері үнемі өткізіліп отырылды. Соғыс қимылдарын үйлестіру, саяси қатынас келісімдері, экономикалық ынтымақтастықты кеңейте тусу жүзеге асырылып отырды. Осы қатынастардың символы ретінде «Үлкен үштіктің» үшінші кездесуін - Берлин (Потсдам) конференциясын айтуға болады. Ол Берлиннің жанындағы Потсдам калашығында 17 шілде-2 тамыз 1945 жылы өтті. АҚШ-тан 1945 жылы сәуірде қайтыс болған Франклин Рузвельттің орнына болған Гарри Трумэн, Ұлыбритания - Уинстон Черчилль, КСРО - Сталин қатысты. Алайда конференция барысында күтпеген оқиға болды. Соғыстан кейінгі парламент сайлауында Черчилль бастаған консерваторлар жеңіліс тапты. Тұңғыш рет лейбористер көп орынға ие болып, оның лидері Клемент Эттли үкіметті басқарды. Ол жаңа құраммен Потсдамға келді. Қырым конференциясымен салыстырғанда «Үлкен үштік» құрамы жаңарды, Берлин конференциясы Париж конференциясы сияқты бейбіт конференция болған жоқ. Себебі ешкіммен бітім жасалынбайтын еді. Германия оккупацияланды, оның территориясында билікті төрт оккупациялық зонаға бөліп, Ұлыбритания, КСРО, Франция, АҚШ жүргізді. Конференцияның басты мақсаты одақтас державалардын Германияға деген саясатын анықтау болатын. Конференцияның шешімі: барлық ұлтшыл-социалистік ұйымдарды тарату; бұрын тыйым салынған саяси партиялар мен негізгі азаматтық бостандықтарды қалпына келтіру; соғыс өнеркәсібін жою; нацистік Германияға қызмет еткен, өнеркәсіпті милитаризациялаудың құралы болған картельдерді тарату. Сондай-ақ одақтастар қолына түскен нацистердің ең жоғарғы басшыларын арнайы Халықаралық трибунал сотына беруге келіеті. Германияның мемлекеттік шекарасы анықталды. Германиядан Польша мен КСРО-ға Шығыс Пруссия берілді, Польшамен шекара батысқа, Одер-Нейсе өзені сызығына жылжыды. Жалпы айтқанда Германияның территориясы 1938 жылмен салыстырғанда 1/4 азайды. Германияның 1938 жылдан бастап иемденген жерлерінің бәрі ешқандай қарсылықсыз қайтарылатын болды. Конференция осы территориялардан (9 млн-нан астам адам) немістердің жаппай көшірілуіне келісті. Сондай-ақ әр зонадағы соғыс тұтқындарын өзара алмасу туралы да келісім болды. Сонымен қатар КСРО Англия мен АҚШ-ты КСРО-дан батысқа қашқан азаматтардың бәрін еріксіз болса да қайтаруға келісімдерін алды. Олардың КСРО-дағы тағдырының қандай болатындығы айқын болса да, одактастар бұл мәселе бойынша Сталинмен қақтығыскысы келмеді: Трумэн Жапония туралы ойлады, өйткен КСРО-ның қатысуынсыз оны жеңу қиынға түсетін еді, ал Эттли немістер тұтқынында болып, КСРО оккупациялаған территорияда қалған 25 мың ағылшындардың тағдыры туралы ойлады. Репарацияның жалпы сомасы 2 млрд. доллар көлемінде анықталды, оның 50%-ын КСРО алатын болды Германияда репарация төлеуін жоққа шығаратындай финанстық қиындық туғызбау үшін, репарацияны өнеркәсіп құралдарын әкету арқылы алу көзделді. Берлин конференциясында Германияны біртұтас мемлекет ретінде сақтап қалу қарастырылды. Нацизмді құртқан соң елде жалпы сайлау өткізіп жаңа демократиялық Германия үкіметімен бейбіт келісімге қол қою жоспарланды. Оған дейін Германияда билікті оккупациялық үкіметтер атқаратын болды. Осыған сәйкес Германия төртке бөлінді және Берлин Германияның астанасы болып қалды. 1945 жылы қарашада Нюрнбергте соғыс қылмыскерлеріне сот басталды. Ұлыбритания, Франция, КСРО, АҚШ-тың білікті заңгерлері рейх басшыларын соғысты дайындау мен тұтандыруға ғана емес, соғысты жүргізу заңдары мен адамгершілік принциптерін бұзғаны үшін айыптады. Сот процесі он айдан астам созылды, үш ғана айыпталушы ақталды. Суық соғыс -1959ж Суық соғыс -1980ж === ЧЕРЧИЛЛЬДІҢ ФУЛТОНДА СӨЙЛЕГЕН СӨЗІ – «ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫСТЫҢ» БАСТАМАСЫ === КСРО-ның жүргізген саясатына Батыс елдері әр түрлі көзқарас ұстады. Бірқатар саяси қайраткерлер КСРО-мен ымырашылдықты жақтады. Әсіресе бұл позицияны АҚШ сауда министрі Генри Уоллес қолдады. Ол КСРО-ның талабы орынды деп есептеп, КСРО-ның Европа мен Азияның кейбір аудандарында басымдық құқын мойындап, дүниені қайта бөлуді жүргізуді ұсынды. У.Черчилль басқа көзқараста болды. 1946 жылы 5 наурызда президент Трумэннің туған штаты Миссуридың Фултон қаласында президенттің қатысуымен сөйлеген сөзінде Европада қалыптасқан жағдай батыс демократиясы тағдырына қауіпті деп сипаттады. Кеңес халықтарының ерлік күресі мен КСРО-ның қауіпсіз шекараға ие болу құқын мойындай отырып ол кеңес экспансионизмінің етек алуын үрейлене ескертті. Батыс демократиясын қорғау үшін, оның ойынша, АҚШ пен Ұлыбританияның күшін біріктіріп, «англо-саксон дүниесінің бар қуатымен» КСРО-ға тойтарыс беру керек. АҚШ-тың мемлекеттік департаменті де кеңестік әрекеттерге қарсы жауап іздеді. Мұнда американ дипломаты, Ресей бойынша маман Джордж Кеннан маңызды роль атқарды. 1946 жылы ақпанда, Москвада АҚШ елшілігінде жұмыс істей жүріп ол Вашингтонға жолдаған жеделхатында «тежеу» саясатының негізгі принциптерін айқындады. Оның пікірінше, АҚШ үкіметі КСРО-ның өз ықпал аймағын кеңейту әрекетінің әрқайсысына дер кезінде қатты тойтарыс беріп отыруы қажет. Коммунизмнің еніп кетуіне қарсы тұра алу үшін, Батыс елдері өзіне сенімді, қолайлы әрі толыққанды қоғам орнатуға тырысуы керек. «Тежеу» саясатына олар соғыстың алдын алу тәсілі ретінде қарады және КСРО-ны соғыста жеңу көзделмеді. Трумэн, Черчилль, Кеннан КСРО-ны тежеуде АҚШ басты рольді өзі атқаруы керек деген түйін жасады. Бұл Трумэнді қиын жағдайда қалдырды. Соғыс кезінде КСРО-ға катынастың өзгеруі, соғыс ауыртпалығынан шаршау еш нәрсеге қарамай КСРО-мен ынтымақтастықты жалғастыра беруді жақтаған Уоллес типті саясаткерлерге де көбірек қолдау көрсетілді. Осы бағытты жақтайтындар соғыс тәжірибесіне Рузвельт Сталинмен компромисске келе алған жағдайға, Рузвелытің елемеуге болмайтын зор беделіне сүйенді. Сондай-ақ «тежеу» саясатына көшу АҚШ-тың саясатын түбегейлі өзгертетіндігі анық еді, енді Америка Европаның барлық істеріне қоян-қолтық араласатын болды. Трумэн саясатта мұндай бетбұрысты жүзеге асыруға ықпалы мен беделі жетпейтіндей сезінді, өйткені 1944 жылы американдықтар президент Рузвельтке дауыс берген еді. 1946 жылы өткен аралық сайлау қорытындысы да Трумэнге 1948 жылы жеңіс әкелетіндей нәтиже бермеді. Республикандықтар 1930 жылдан кейін алғаш рет конгресте бақылауын орнатты. 1919 жылғы Париж конференциясының кезіндегідей жағдай қалыптасты: президент - демократ, ал конгресс - мемлекет басшысының кез келген сырткы саясат шараларын тоқтата алуға күші жететін республикандықтардан құралды. Трумэннің солқылдақтығын түсінуге болады: бұрынғы саясатты жалғастыру немесе жаңа саясатқа көшу. Алайда оқиғалардың барысы Трумэннің көп ойлануына мүмкіндік бермеді. 1947 жылдың ақпанында ағылшындар Түркия мен Грецияға әскери жоне экономикалық көмек беру мүмкіндігі жоқ екенін АҚШ үкіметіне мәлімдеді. Грециядан ағылшын әскерлерінін шығарылуы мен көмектің тоқтатылуы Жерорта теңізі аймағында стратегиялық жағдайды түбімен өзгертетін кеңес бақылауы орнау мүмкіндігін тудырды. Италияда коммунистердің билік басына келу жағдайы жасалды, Суэц каналына кеңеі бақылауы орнау қаупі төнді. Осы жағдайлар Трумэннің өз бағытын түпкілікті айқындауына итермелемей қоймады. 12 наурызда Трумэн Греция мен Түркияға 400 млн. доллар көлемінде әскери және экономикалық көмек көрсету ойы бар екенін жариялады. Сонымен қатар ол «сыртқы қысым мен қарулы азшылық жағынан езгіге түсіруге қарсы болған ерікті халықтарға көмек көрсетуге бағытталған АҚШ саясатының міндеттерін айқындады. Осы мәлімдемесінде Трумэн АҚШ пен КСРО арасында басталған қайшылықтың мазмұнын демократия мен тоталитаризм арасындағы қақтығыс деп сипаттады. Осылайша соғыстан кейінгі ынтымақтастықтан бәсекелестікке көшудің бастамасы болған Трумэн доктринасы пайда болды. === МАРШАЛЛ ЖОСПАРЫ === Маршалл жоспары (ағылшынша: Marshall Plan, ресми атауы ағылшынша: European Recovery Program — «Еуропаны қайта құру бағдарламасы») - Батыс Еуропа мемлекеттеріне Екінші дүниежүзілік соғысынан кейін АҚШ тарапынан экономикалық жәрдем жүргізу бағдарламасы. Еуропада экономикалық тұрақтылық орнатып, батыс Еуропа мемлекеттеріне АҚШ экономикалық ықбалын жайылу үшін жүргізілген. Жоспар АҚШ мемлекеттік хатшысы Джордж Маршаллдың атымен аталған, ресми атауы European Recovery Program (Еуропаны қалпына келтіру бағдарламасы). Алғаш рет бағдарламаның идеясын 1947 жылы маусымның 5-інде Джордж Маршалл Гарвард университетінде сөйлеген кезде ұсынған. Кейін Парижде өткен Еуропа мемлекеттерінің конференциясында талқыланған. Бағдарлама 1948 жылының сәуір айында бастап 1951 жылының желтоқсанына дейін созылған. Жоспар жүзеге асыру барысында төрт жыл ішінде АҚШ Еуропа елдеріне 12,4 млрд доллар бөлініп жұмсалуға арналған. Ақшаның негізі Ұлыбританияға бөлінген. Жәрдем бөлуінің шарты бойынша Еуропаның мемлекеттері өз үкіметтерінің құрамынан коммунист-саясаткерлерін шығару міндетті еді. Осылайша, АҚШ Батыс Еуропа мемлекеттерін КСРО-ның саяси ықбалынан және коммунисттік идеологиясының әсерінен сақтап, оларды экономика тарапынан өзіне қарай жақындатқан. 1947 жылы 5 маусымда АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Джордж Маршалл европалық демократияны нығайту үшін оларға тез арада финанстық және экономикалық көмек көрсету қажет деп мәлімдеді. КСРО бұл жоспарды Американың Европаны экономикалық қанауға салуға; бағытталған деп есептеп, шығысевропа елдерін Маршалл жоспарын жүзеге асыруға қатыстырмау мақсатында қысым жасады. Осы елдерде өкімет билігі коммунистердің қолына көшу процесі жеделдетілді, ол негізінен 1948 жылы аяқталды. 1948 жылдың сәуірінде 16 Батыстық елдер Маршалл жоспарын; қол қойды. Бұл бойынша олар 4 жыл ішінде АҚШ-тан 17 млрд. доллар көмек алатын болды. Сонымен бірге американдықтар көмек көрсетудің алғышарты ретінде үкімет құрамынан коммунистерді шығаруды талап етті. 1948 жылға қарай Батыс Европаның бірде-бір үкіметінде коммунистер болмады. Бұрынғы одақтастар арасындағы алауыздық Европаның бөлшектенуіне әкеліп соқты. Европада орын алған оқиғалар Германия тағдырына да әсер етті. Батыс елдер үшін олардың оккупациялық зоналары «тежеу» саясатының алдыңғы шебіне айналды. Бұл саясаттың табысты болуы немістерге байланысты екен айқын болды. Сондықтан АҚШ Маршалл жоспарының әрекет ету аймағын Батыс Германияны қосуды талап етті. Репарация алу және осы өтем үшін КСРО-ға құрал-жабдықтарды тиеу тоқтатылды. Батыс елдері Германияның экономикалық тұрақтылығына және оккупациялық үш батыстық зона негізінде мықты мемлекет құруға қол жеткізді. 20 маусым 1948 жылы онда ақша реформасы жүргізілді. Құнсызданған рейхсмарканы жаңа неміс маркасымен ауыстыру экономиканы қалпына келтірудің басталуына түрткі болды. Бірақ ол Герман проблемасын бірігіп шешу туралы келісімді ашық бұзғандық болып табылады. Берлин статусы туралы мәміледе Берлиннің батыс секторларының батыстық оккупациялық зоналармен транспорттық байланыстарын қамтамасыз ету жөнінде КСРО-ның нақты міндеті көрсетілмегендігін пайдаланып, КСРО Берлиннен Батысқа барар жолды кесіп тастады. Берлин блокадасы - КСРО-ның өзінің бұрынғы одақтастарымен алғашқы ашық конфронтациясы басталды. Бұл 24 маусым 1948 жылы басталып 324 күнге созылды. Сол уақыт ішінде Берлиндегі одақтастардың әскерін және Батыс Берлиннің 2 млн-дық халқын қажет жабдықтармен қамтамасыз етуді әуе көпірі арқылы одақтастардың авиациясы жүзеге асырды. Кеңес әскері Шығыс Германия территориясы арқылы одақтастар самолеттерінің ұшуына кедергі жасамады. Берлин блокадасы саяси аренада жаңа өзгерістер туғызды. Осы блокада тұсында 1948 жылғы қарашада өткен президенттік сайлауда Трумэн жеңіске жетті. Демократтар қайтадан конгресстің екі палатасына да бақылау орнатты. Сайлау американдықтардың көңіл күйінде болған өзгерісті айқын көрсетті: оларда Америка қорғаныс шебі Европа мен Азияда орналасқан деген түсінік пайда болды және Трумэн бастаған КСРО-мен күшпен қарсыласу бағытын қолдады. АҚШ-тың оқшаулануына соңғы нүкте қойылды. Берлин блокадасы Батыс елдерінің әскери қуатын нығайту қажеттілігін көрсетті. 4 сәуір 1949 жылы 10 Европалық мемлекет (Бельгия, Ұлыбритания, Дания, Исландия, Италия, Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Португалия, Франция), АҚШ және Канада Солтүстік Атлант келісіміне қол қойды. Онда аталған елдер БҰҰ Жарғысы шеңберінде жау шабуылынан бірлесіп қорғануға дайын екендіктерін мәлімдеді және осы мақсатты жүзеге асыру үшін Солтүстік Атлант келісімі Ұйымы (НАТО) құрылды. Осы келісім негізінде Дуайт Эйзенхауэр басқарған біріккен қарулы күштер жасақталды. Өз тарапынан Шығыс Европа елдері өзінің топтасуын нығайта түсуді жалғастыра берді. 25 қаңтар 1949 жылы Болгария, Румыния, Венгрия, Польша, КСРО және Чехославакия Европаның бөлшектенуіне байланысты экономикалық проблемаларды бірігіп шешу үшін Өзара Экономикалық Кеңес (СЭВ) құрылатындығын жариялады. Ақпанда СЭВ-ке Албания, кейінірек ГДР қосылды. 1955 жылы осы елдер өздерінің әскери-саяси одағын -Варшава Келісімі Ұйымын (ОВД) құрды. 1949 жыл Германияның бөлшектену жылы болып табылады. Ақша реформасы жүргізілгеннен кейін көп ұзамай-ақ батыс зоналарда мемлекеттің конституциясын жасау басталды, ол осы үш зона негізінде жасалуға тиіс болды. 1949 жылы мамырда Германия Федеративтік Республикасы (ФРГ) құрылды. Сол жылы қазанда оккупациялық шығыс зонада Германия Демократиялық Республикасы (ГДР) дүниеге келді. ГДР-мен қатар Қытай Халық Республикасы жарияланды. Гоминьданмен соғыс коммунистердің жеңісімен аяқталды. Дүниежүзіндегі ең халкы көп мемлекетте өкіметтің коммунистер қолына көшуі АҚШ-та абыржу туғызды. 1949 жылы американдықтар КСРО-да атом бомбасының сәтті сыналғаны жөнінде естіді. Кеңес атом қаруы қарулануға тек 1953 жылы ғана енсе де әскери-саяси бәсекелестіктің жаңа сипатқа ие болғандығы айқын еді, өйткені осы салада АҚШ-тың монополиясы жойылды. Осыған байланысты АҚШ ядролық қару мен оны жеткізу құралдарын жетілдіру туралы шешім қабылдайды. 1952 жылы АҚШ алғашқы сутегі бомбасын сынады. Сутегі бомбасын жасау онша күрделі емес болатын, ал оның қуаты тасымалдау құралының (носитель) мүмкіндігімен шектелді. Американдықтар сынаған бірінші сутегі бомбасының қуаты 10 млн. тонналық тротилдің жарылысымен тең еді. Осындай қару он ай өткен соң КСРО-да сыналды. 50-ші жылдары екі елде де ядролық қаруды тасу құралдарының жаңа түрін тез арада жасап, жүзеге асыру жұмыстары жүрді. Соғыс кезіндегі неміс ракета құрылымы жетістігінің негізінде континентаралық баллистикалық ракета жасалынды. Алғашқы атомдық суасты ракета тасушы кемелер пайда болды. АҚШ пен КСРО-ның бәсекелестіп ракеталық-ядролық жанталаса қарулану сипатында жүргізілді. 1950 жылы АҚШ Корея жарты аралындағы жанжалға араласып, алғаш рет өзінің қарулы күштерін пайдалануға мәжбүр болды. Соғыстан соң Корея, солтүстігінен Кеңес Одағы, оңтүстігінен АҚШ оккупацияланды. Германия сияқты екі үкімет құрылды. Олардың арасындағы қайшылық американ кеңес қатынастарының шиеленісуіне байланысты күшейіп отырды. 1949 жылға қарай АҚШ пен КСРО әскерлері Кореядан шығарылды, Кореяның ек бөлігінде де сайлау жүргізілді. 25 маусым 1950 жылы Солтүстік Корея әскер 38 параллель бойынша демаркациялық шепті бұзып, оңтүстікке қарай тез жылжыды. АҚШ Солтүстік Корея әрекетін агрессиялық деп танытып Біріккен Ұлттар Ұйымына Оңтүстік Кореяға көмек көрсету туралы шешігі қабылдатты. БҰҰ туы астында Корея жартыаралына көпшілігін американдықтар құраған бірнеше елдің әскері түсірілді. 1953 жылға дейін созылған Корея соғысы басталды. Осылайша АҚШ пен КСРО арасында бітіспес қайшылық туды. Егер оның басталуын 12 наурыз 1947 жылғы Трумэн доктринасы деп, ал аяқталуы 8 желтоқсан 1991 жылы КСРО-ның құлауы десек сонда ол 45 жылға созылды. Осы жылдары АҚШ пен КСРО арасында қайшылық қанша асқынса да соғысқа ұласқан жоқ. Сондықтан да осы кезеңді «қырғи қабақ соғысы» деп сипаттауға негіз бар: екі жақ та «қанды соғысқа» дайындалды, бір-біріні жау ретінде қарады, дүниенің барлық аймақтарында және қарудың ба; түрінен бәсекелесті, қару Жер бетіндегі бар тіршілікті бірнеше рет жойып жібере алатындай көлемде жиналды, бірақ бұл қуатты бір-біріне қарсы ешқашан да қолданбады. Не себептен? Бас кезеңде екі жақ та мұндай соғыс түрін қаламады. Конфронтация шындыққа айналған кезде екі жақ та жаңа соғыс тұтана қалған жағдайда жеңетініне сенімді болмады. Соғыс қорытындысының айқын болмауы ек жақты да бір жақты басымдылыққа ұмтылдырды, алайда неғұрлым жаңа түрлерінің пайда бола беруі қақтығыстың соңының қандай боларын болжауды тіпті қиындатты. «Қырғи қабақ соғыс» бүкіл планетаны шарпыды Ол дүниені екіге, екі соғыс-саяси және экономикалық топтарға, екі қоғамдық-саяси жүйеге бөлді. Осы ауқымды бәсекелестіктің өзіндік саяси логикасы туындады - кім бізбен бірге болмаса, ол бізге қарсы. Дүние жүзіндегі барлық оқиғалар бәсекелестіктің айнасында «қара-ақ» деп қаралды. «Қырғи қабақ соғыс» бағымызға қарай «қанды соғысқа» ұласпаса да саясат пен ақыл-ойды барынша милитиаризациялады. Дүниежүзілік саясатт; барлықы соғыс қуаттылығы жағынан есептелінді. Күш қолдану қаупі БҰҰ жарғысына сәйкес болмаса да «ядролық қорқыту» саясаттың басты қаруы болып табылды. Жанталаса қарулану бейбіт кезеңде АҚШ пен КСРО-да соғыс-өнеркәсіп комплексін қалыптастырды. Осы саланы басқарған министрліктер мен ведомстволардың беделі мен саяси ролі ості. Халықтың санасын милитаризациялау жүргізілді. Соғыс қызметі ерлікке саналды Жауыз, аяусыз коммунист және дәл сондай империалист бейнесінде жаңа образы қалыптастырылды. Екі елдің мәдениетіне де осы сіңдірілді «Шпиондық» романдар дәстүрлі детективтерді ығыстырды. «Қырғи қабақ соғыс» дүниежүзілік саясаттың басым құбылысы ретінде ішкі өмірге де едәуір ықпал етті. Дүниені «қара-ақ» деп тану сыртқы дүниеге қауіп-қатер сезімін ұялатты және сыртқы жау алдында жасанды іштей топтасуға итермеледі. Алдыңғы ой-пікір арандатушылық іс-әрекет деп табылды. Осы АҚШ-та азамат құқы мен бостандықтарының жаппай бұзылуына, ал КСРО-да тоталитарлық режимнің нығаюына әкеп соқты. Сонымен қатар «қырғи қабақ соғыс» Батыс елдерінде «берекелі мемлекеті құру мақсатындағы әлеуметтік реформаларды жүргізуді аяқтау үшін стимул болды және ол коммунизм идеясы еніп кету барьері ретінде саналды. «Қырғи қабақ соғыс» қарулануға көп қаржы шығаруды талап етті, инженерлер мен жұмысшылардың ең таңдаулылары қарудың жаңа түрін шығарумен айналысты. Жанталаса қарулану адам естіп білмеген ғылыми жаңалықтар тудырды. Ол ядролық физика мен космостық зерттеулердің дамуына ықпал етті, электроника қуатының өсуі мен жаңа материалдар жасауға жағдай туғызды. Жанталаса қарулану кеңес экономикасын қанаттандырып, американ экономикасының бәсекелестік қабілетін төмендетті. Сонымен қатар кеңес-американ бәсекелестігі АҚШ-тың коммунизммен күресінің алдыңғы шебі болған Батыс Германия мен Жапонияның саяси және экономикалық позициясын қалпына келтіруге қолайлы әсерін тигізді. АҚШ пен КСРО бәсекелестігі отар мен тәуелді елдер халықтарынын тәуелсіздік үшін күресін жеңілдетті, әрі туындаған «үшінші дүниені» ықпал ету аймағы үшін аймақтық және жекелеген қақтығыстардың бітпейтін орталығына айналдырды. Былайша айтқанда, «қырғи қабақ соғыс» екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі дүниежүзілік тарихқа терең және жан-жақты әсер етті. «Қырғи қабақ соғысты» болдырмауға болар ма еді? Онын пайда болуы көбіне екінші дүниежүзілік соғыс қорытындысының әр түрлілігіне байланысты болып табылады. Оның ең бастысы дүниеде ғаламдық бәсекелестікті бастай және ұзақ жүргізе алатын екі державаның ғана қалғаны еді. Басқа ұлы державалардың бұған күш-қуаты жетпеді. АҚШ пен КСРО осы жағдайда тек ұлы державалар ғана емес, басты ұлы державаларға айналды. Осылайша дүниенің екі полюстікке айналуы бәсекелестікті тудырмай қоймайтын еді. Осы тартысқа тарихи дамуы, географиялық жағдайы, экономикалық, әлеуметтік және саяси құрылысы әр түрлі ғана емес, дүниетанымы да әр түрлі мемлекеттердің қатысуы оған ерекше форма, орта ғасырлардағы діни соғыстарды еске түсіретін идеологиялық қақтығыс сипатын берді. == 2 ТАРАУ. «ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫС» ЖЫЛДАРЫНДА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР == === 1947-1959 ЖЫЛДАРДАҒЫ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК САЯСАТ БЕЛЕСТЕРІ === «Қырғи қабақ соғыс» жылдарында халықаралық қатынастардың дамуы ірі державалар арасындағы қатынастармен анықталды. Олардың бәсекелестігі әскери-саяси сипатта болды, солай бола тұрса да, екі жағы да оның қорытындысының қандай болатынына сенімді болмағандықтан, ашық соғыс қақтығысына бармады. Осы соғыстан кейінгі дүниежүзілік саясатқа белеңдік сипат берді. «Қырғи қабақ соғыс» халықаралық қатынастағы шиеленісу мен бәсеңдеудің алмасуы болды. Шиеленіскен жағдайда ірі державалар компромиске бару жолын іздеді. Қауіпсіздік сезіле бастасымен бәсекелестік қайтадан күшейді. 1950 жылы 15 қыркүйекте оңтүстікке кеткен Солтүстік Корей әскерінің тылына БҰҰ-ның туы астында Инчхонге әскерін түсіріп американдықтар қазанның соңында демаркациялық шепке шығып, Оңтүстік Кореяны азат етті. Біріккен күштердің бас қолбасшысы генерал Макартуі Трумэнді Солтүстік Кореядағы режимді жою мен Кореяны біріктіру мүмкіндігін пайдалану қажет деп көндірді. 1 қазанда солтүстікке шабуыл басталды, айдың соңында Солтүстік Кореяның астанасы Пхеньян алынды, американ әскері Қытай шекарасына шықты. Осы кезенде қақтығысқа Солтүстік Корея жағында Қытай араласты. 26 қарашада танкілер мен самолеттер қолдаған Қытай «еріктілері» шабуылға шығып американдықтарды шегінуге мәжбүр етті, майдан демаркациялық шептің оң жағына қарай тұрақтанды. Генерал Макартур қақтығыстың масштабын кеңейтуді, яғни Солтүстік-Шығыс Қытайды бомбылауды және оның жағалауына блокада орнатуды ұсынды. Алайда Трумэнге бұл жағдайда осы уақытқа дейін Кореяға ұшқыштарын жіберіп қана отырған КСРО-ның ашық араласатыны және соғыс аймақтық шеңберден шығатыны айқын еді. Сондықтан Макартур жоспары қабылданбады, ол жұмыстан шығарылды. 1951 жылы қаңтарда майдан демаркациялық шепте тоқтады, ал маусымда КСРО-ның инициативасымен мәмілеге келу туралы келіссөз басталды. Келіссөз американ президенті ауысқан соң (1953 жылы қаңтарда АҚШ президенті Дуайт Эйзенхауэр болды) және И.В.Сталин қайтыс болған соң аяқталды. Екі жақ соғысқа дейінгі шекараны қалпына келтіруге ризашылық білдірді. Корея Германия сияқты бөлшектенді. Осы жылдары аймақтық шиеленіс ошақтары қалыптасты. Таяу Шығыста соғыстың аяқталуы Палестина халықтары еврейлер мен арабтар арасында қайшылықтың өсуіне әкеп соқты. Палестина (Жерорта теңізі мен Аравия шөлейтті арасындағы құнарлы жер) ежелден иврий (еврей) халқы орналасқан жер. Осы халық б.э.д. XI ғасырда өз мемлекетін құрған. Палестинаны Египет, Ассирия, Вавилон сияқты күшті көршілері қайта-қайта жаулап алып отырған. Ол Рим империясының құрамына енген сон, еврейлер тәуелсіздік алу үшін бірнеше рет көтеріліске шыққан. Олардың көтерілістері аяусыз басылып отырылған. Еврейлердің діни өмірінің басты орталығы -Иерусалим храмы бұзылды. Еврейлер Палестинадан көшіп, Европа мен Таяу Шығыс елдеріне қоныстанды. Жаңа жерлерде олар өз діндерін (иудаизм) сақтады және жергілікті халықтар арасында сіңіп кетпеді. Әр елде оларға әр түрлі қарады. XIX ғасырдың соңында Европада антисемитизм (еврейлерге жау ретінде қарау) күшейді. Еврейлер қайда жүрсе де пана табуға тырысып, өз ұлттық мемлекетін құруға әрекеттенді. Олар осындай мемлекет үшін Палестинаны таңдап алды. Еврейлер Палестинаға жиналды. Осман империясы құлаған соң Палестинаны басқарған ағылшындар еврейлердің өз ұлттық ошағын құруын қолдады. Жергілікті палестиндік арабтар бұған мүлдем қарсы болды. Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі еврейлер трагедиясы Палестинада өз мемлекетін құру үшін қозғалысты одан сайын жандандырды. Ағылшындар Палестинада еврейлер мен арабтар арасында туындаған қайшылықты шешуге дәрменсіздік көрсетті. Соғыс аяқталған соң Палестинаға еврей эмигранттары ағылды. Олар бұл мәселені шешуді БҰҰ-на тапсырды. БҰҰ 1947 жылы Палестинаны Израиль еврей мемлекеті мен арабтық Палестина деп бөлу жөнінде жоспар жасап бекітті. Осы кезеңнен бастап онда қарулы қақтығыстар орын алды. Израиль мемлекеті құрылып, одан ағылшын әскерлері шығарылған соң жеті араб мемлекеті бірігіп Израильге қарсы шықты. Бірінші араб-израиль соғысы басталды. 1949 жылы БҰҰ-ның араласуымен мәміле жасалынды. Израиль өзінің өмір сүру құқын сақтап қалды, алайда оны араб мемлекеттері мойындамады. Араб Палестина мемлекеті құрылмады, оның территориясының біразын Израиль, біразын араб елдері басып алды. 1947 жылы Британ парламенті Үндістанның тәуелсіздікке көшу жоспарын бекітті. Жоспар елді Үндістан және Пәкістан деп екі бөлікке бөлуді көздеді. Территорияны бөлшектеуде әр түрлі халықтар орналасқан аудандарда тайпааралық қақтығыстар орын алды, оның барысында территориялық дау туды. Соның бірі - үнді-пәкістан қақтығысы. Үндіқытай түбегінде тағы да бір қақтығыс туындады. 1940 жылы француз отарларын басып алған Жапонияның капитуляциялануы Вьетнам коммунистерінің лидері Хо Ши Минге тәуелсіз Демократиялық Вьетнам Республикасын (ДРВ) жариялауға мүмкіндік берді. Алайда Франция бұл тәуелсіздікті мойындаудан бас тартып, Вьетнамға күшпен қайтадан бақылау орнатуға әрекет жасады. Осыған байланысты 1946 жылы соғыс басталды. 1949 жылға дейін басымдылық француздар жағында болды. Алайда Қытайда өкімет басына коммунистер келген соң Хо Ши Мин КСРО мен Қытайдан көмек алып басымдылық вьетнамдықтар жағына көшті. === «ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫСЫ» ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ АҚШ ПЕН СОВЕТ ОДАҒЫ ЖӘНЕ ФРАНЦИЯ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫ === Екінші дүние жүзілік соғыс әлемдегі халықаралық қатынастардағы қалыптасқан жағдайды түбірімен өзгертті. АҚШ пен Кеңестер Одағының жетекшілігіндегі екі, әскери-саяси блоктың НАТО мен Варшава пактсының қарама-қайшылығы халықаралық қатынастарда екі жүйені қалыптастырды. Екі блоктың арасындағы қайшылық барлық салаларды қамтып жатты. Кеңестер Одағы мен АҚШ-тың арасындағы қайшылық яғни «Қырғи қабақ соғыс» екі супер державаның идеологиялық күресі мен геосаяси қарама-қарсылығында көрініс алды . Деголльдік қарсыласу қозғалысының неміс фашизміне қарсы белсенді күресуінің нәтижесінде Францияның халықаралық статусы нығая түсті. Соғыс аяқталған соң Франция Потсдам конференциясында Сыртқы істер министрлігінің Кеңесіне мүше болып қана қоймай, сонымен қатар Франция Германияны оккупациялаушы державалардың қатарына ілікті . Екінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі Америка Құрама Штаттары мен Францияның арасындағы стратегиялық одақтастық қарым-қатынасының алғы шарты 1946 жылы Вашингтон келісімінде көрсетілді. Бұл келісім бойынша АҚШ Францияға несие беру, екі жақтың экономикалық қатынастарын либерализациялау, берік үкімет аралық байланыс орнату, мәдени байланыстарды дамыту белгіленді . 1947-1948 жылдардағы Герман проблемасының өрши түсуі Франко-американ байланыстарын жақындастыра түсті. Осы кезде АҚШ-тың үкіметі соғыстан кейінгі Еуропаның экономикасы мен халық шаруашылығын қалпына келтіру мақсатында осы құрлықтың елдеріне қыруар қаржы көмегін беретінін жария етті. Бірақ осы жоба іске асу үшін АҚШ үкіметі аталған құрлықтың мемлекеттерінің басшыларынан үкімет құрамынан барлық коммунистерден тазартуды талап етті. Бұл ұсынысты 16 капиталистік ел, оның ішінде Франция, Италия, және Англия секілді ірі державаларда болды . АҚШ-тың бастамасымен іске қосылған «Маршалл жоспары» 1948-1952 жылдары қызмет етті. Осы уақыт ішінде АҚШ Батыс Еуропа елдеріне барлығы 17 млрд. доллар субсидия берді. Оның ішінде Англия 2,8 млрд, Франция 2,5 млрд. алды. Францияның «Маршал жоспарына» белсенді араласуы оның сыртқы саясатындағы «Атлантикалық ынтымақтастық» принципін нығайта түсті. Францияның көптеген жетекші саяси партиялары мұны ең маңызды бағдарламалық ұстанымдардың бірі деп есептеді. Шындығына келгенде Франция өзінің ұлттық тәуелсіздігіне нұқсан келтірді. оның бұл әрекеті франко-кеңес одағы қатынастарының нашарлауына әкеліп соқты . Сондай ақ Франция АҚШ-пен тізе қоса отырып әскери – саяси блоктарды құруға да белсенді түрде қатысты. «Қырғи қабақ соғысы» жылдарында АҚШ-тың билеушілері Еуропа, Азия мен Латын Америкасында «коммунизмге қарсы» ұранымен көптеген әскери саяси блоктарды жасақтады. 1949 жылы 4 сәуірде Франция Солтүстік Атлантикалық Одақты (НАТО) құрушылардың бірі болды . Сөйтіп қысқа мерізім ішінде Франция АҚШ-тың Батыс Еуропадағы маңызды пландарының біріне айналды. Оның территориясында НАТО-ның әскери және транспорттық инфрақұрылымының басым бөлігі орналастырылды. Ал Фонтенблода НАТО-ның бас штабы орнықты . 1950 жылғы 27 қаңтардағы келісім бойынша АҚШ Францияға қомақты мөлшердегі әскери және материалдық көмек берді. Осы жылдары АҚШ пен Франция Оңтүстік Шығыс Азия регионында коммунизмге қарсы тұру мақсатында бірқатар мәселелер бойынша бірігіп әрекет етті. Үндіқытай түбегіндегі өз отарларынан айырылғысы келмеген Франция соңына дейін қарсыласуға дайын тұрды. Бірақ 1954 жылдың 7 мамырында Дьенбенфу түбіндегі соғыста 150 мыңдық Француз корпусы жеңіліс табады . Вьетнам проблемасын шешу мақсатында КСРО, АҚШ, Франция, Англия осы жылы Женевада бас қосты. 21 шілдеде Женева бітіміне қол қойылды. Вьетнам 17 параллель бойынша екі бөлікке бөлінді. Солтүстігінде Вьетнам Демократиялық Республикасы (коммунистер), оңтүстігінде – Вьетнам Республикасы (капиталистік). Сөйтіп Франция Азиядағы өзінің орталық иелігінің ең маңызды бөлігінен қол үзді. Осы кезден бастап АҚШ Үндіқытайдағңы ықпалынан үдете түсіп, Францияның орнын басты . 1954 жылдың 8 қыркүйегінде Франция АҚШ-тың бастамасымен құрған СЕАТО әскери-саяси блогына мүше болды. Бұл блок оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азиядағы НАТО-ның аналогы. Оның басты міндеті «Коммунизмге қарсы тұру» болды . 1956 жылы Египет Суэц каналын национализациялауы француз-британ-израиль агрессиясын тудырды. Бірақ бұл үшін агрессия ешқандай да нәтиже бермей керісінше Франция өзінің Таяу Шығыс пен Египеттегі позицияларынан айырылды. Осы жағдайдың барлығы Франциядағы ІV-ші республиканың құлауына алып келді. 1958 жылы елде V-ші Республика орнауымен Францияның сыртқы саясатында түбірлі өзгерістер орын алды. Республиканың жаңа президенті генерал Шарль де Голльдің сыртқы саяси доктринасы ұлттық мүдде мен дәстүрлі тәуелсіз дипломатияны приоритетті деп таныды. Осы кезден бастап АҚШ пен Францияның арасындағы байланыстарда да түбірлі өзгерістер бой алды. Енді де Голль «солтүстік Атлантикалық ынтымақтастық» идеясынан бас тартып, әлемдік екі қарама-қайшы полюстің үстемдігіне қарсы шықты. Франция өзін Батыс пен Шығыстың арасындағы конструктивті диалог жүргізудегі тірек ел ретінде жария етті. Бұл жағдай Франция мен Кеңес Одағының байланыстарының жақсара түсуіне ықпал етті. Президент де Голль ең бірінші болып соғыстан кейінгі Шығыс Еуропадағы қалыптасқан жағдайды танып, Герман Демократиялық Республикасының Тәуелсіздігін мойындады . Осының салдарынан 60-шы жылдары АҚШ-пен Францияның қарым-қатынасы суыйи түсті. Осында де Голль ұлттық қауіпсіздік мәселесінде Францияның саяси тәуелсіздігін қамтамасыз етуді көздеді. Алғашқы кезде ол НАТО-дағы одақтастарымен қарама-қайшылыққа барғысы келмеді. Француз дипломатиясы «триумвират» идеясының – яғни Солтүстік Атлантикалық Одақта АҚШ, Франция, Ұлыбританияның тең басшылық етуіне мүдделі болды. Париж американдықтардан НАТО-ның ядролық қаруын бақылау монополиясынан бас тартуға талап етті. Бұл саяси инициативалардың сәтсіз болуы, 60-шы жылдардың басындағы Халықаралық қатынастардағы дағдарыстың белең алуы (Берлин және Кариб дағдарыстары) де Голльді жекелей тәуелсіз ұлттық қорғаныс жүйесін құруға мәжбүр етті . 1962 жылы англо-француз және англо-американ ядролық қару жүйесін дамыту келіссөздері маңызды сәт болды. Мұнда Ұлыбритания НАТО құрамында «көпсалалы ядролық күшке» американдық проектіге және біріккен ұлттық ядролық күштерді құрудағы Францияның ұсынысын қабылдамай тастады. 1963 жылы Франция «атлантикалық курстан» толық бас тартатындығын және өзінің жеке ұлттық қауіпсіздіктегі ядролық жүйесін құратындығын жариялады. 1964 жылы президент де Голль Францияның ядролық державаға айналғандығы туралы салтанатты түрде жария етті. Осы кезден бастап Франция біртіндеп АҚШ-тың бақылауындағы НАТО-дағы әскери-саяси блоктан шыға бастады. 1965 жылы Франция СЕАТО-ның кеңесіне қатысуын іс жүзінде мүлдем тоқтатып, осы әскери-саяси блоктан шықты. 1966 жылдың наурызында фрнцуз үкіметі НАТО-ның әскери ұйымынан шығатындығын жариялады. де Голль НАТО-ның жетекшілерінен аз, қысқа мерзім ішінде басқа да Еуропалық елдердің территориясында орналастырылған 40 мыңдық американ-канадалық әскери қызметкерлерді алып кетуді талап етті . Франция НАТО-ның инфражүйесіне 2,5 млрд. доллар компенсация төлеуден бас тартты. Бұл АҚШ-тың Еуропадағы мүддесіне қатты нұқсан келтірді. Францияның территориясында НАТО-ның 46 аэродромы, жүздеген километрлік мұнай құбырлары, жүздеген километрлік телеграф және радиобайланыс желістері, теңіз докторы мен қоймалары тағы басқа стратегиялық объектілер орын алды. Сонымен қатар президент Шарль де Голль Ұлыбританияны Еуропалық экономикалық қауымдастыққа (ортақ рынок) мүше болып енуіне қарсы болды. Өйткені де Голль егер Англия бұл қауымдастыққа енетін болса, онда мұнда американдықтардың ықпалы күшейеді деп тұжырымдады . Ядролық қарулардың санын қысқарту мәселесінде де Голль бұл қаруды тек АҚШ пен КСРО ғана қатысты, ядролық қаруды осы екі Супер держава, яғни «Қырғи қабақ соғысының» негізгі қозғаушы күштері болғандықтан қысқартуға міндетті делінді. Франция өзінің Азия мен Африкадағы отарларына тәуелсіздік берді. Сөйтіп француз отарлық империясы күйреді. 1965 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымындағы (БҰҰ) француз өкілдері АҚШ-тың Доминикан Республикасы мен Вьетнамдағы әскери агрессиясын айыптады. 1969 жылы Шарль де Голль отставкаға кеткен соң, Жорж Помпиду жаңа президент болды. Ол Францияның сыртқы саяси курсына айтарлықтай өзгерістер енгізді. Осы жылы Жорж Помпиду АҚШ-пен жаңа қарым-қатынасты бастайтындығын жариялады. Ол АҚШ-тың Батыс әлеміндегі саяси лидерлігін мойындап, осының нәтижесінде американ басшылығын өзінің одақтастары мен серіктестеріне деген үстемдігін жою жетістігіне қол жеткізді . 1974 жылғы НАТО-ның қайраткерлігіндегі коллективті принциптің күшеюі туралы шарттың жаңа Атлантикалық хартияға енуі Француз дипломатиясының үлкен жеңісі болды. Осы кезден бастап Франция өзінің ұлттық мүддесіне зиян келтірмейтін жағдайда НАТО-мен қайта саяси ынтымақтастыққа түсе бастады. 1970 жылы президент Жорж Помпиду ресми сапармен АҚШ-қа келді. Мұнда АҚШ президенті Никсонмен болған кездесуде бірқатар халықаралық мәселелер қаралды. == 3 ТАРАУ. ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫСТЫҢ ШЫРҚАУ БИІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ АЯҚТАЛУЫ == === КАРИБ ДАҒДАРЫСЫ – «ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫСЫНЫҢ» ШЫРҚАУ БИЛІГІ === КСРО мен АҚШ теке тіресі Кариб теңізіндегі дағдарысқа алып келгені тарихтан мәлім. 1962 жылдың қазан айында «қырғи-қабақ соғыс» аяқ асты «қайнаған соғысқа» айналып кете жаздады. Оқиғаның ойда-жоқта бел алуы АҚШ пен НАТО-ның Түркияда баллистикалық зымырандарды орнатуы әсер етті. Осыған байланысты КСРО оған қарсы Кубада тактикалық зымырандарды орналастыруды жөн деп тапты. КСРО бұл кезде қарулану мәселесінде көп кейіндеп келе жатқан. Орыстар жай қарулану бойынша Орталық Еуропада зор артықшылыққа ие болды, бірақ олардың аса сенімді емес, небары 300 ғана алысқа ұшатын баллистикалық зымыраны болды. АҚШ-та керісінше, КСРО аумағына соққы жасай алатын 5000 ядролық зымыран бар-ды. Хрущев бұған «ассимметриялы жауап» ойлап тапты: орта қашықтыққа ұшатын зымырандарды коммунистік режим билеп тұрған Куба аралына орналастырды. Әрине, социализмнің жақтаушысы Кастро оған қарсы болмады. Қайта АҚШ тарапынан болатын қауіп-қатерге қалқан болатынана бек сенді. Мәскеу жауынгер саны 43 мыңдық бірнеше зениттік-зымырандық дивизияның Куба жеріне жасырын жеткізуге тырысты. Оған 270 мыңдық Куба армиясы көмектесті. Операцияның кодтық аты «Анадырь» деп аталды. 43 мың жауынгермен зениттік-зымырандық кешендерді жеткізуге 80 кеме жұмылдырылып, олар 183 рейс жасады. Операцияның жасырын жүргізілгені соншалық жағалауды күзетіп жүрген АҚШ әскери кемелері кеңестік зымырандардың Кубаға қалай жеткізілгенін білмей қалды. Тек 1962 жылдың 14 қазан күні АҚШ барлау ұшағы алғаш реет Кубада орналасқан Кеңестік зымырандарды байқап қалды. Бұл – Ақ үйге үлкен соққы еді. Ядролық зарядтармен жарақтанған Р-12 зымырандарының ұшу қашықтығы 2 мың шақырым. Бұл АҚШ үшін өте қауіпті болды. Вашингтон санаулы сағаттар ішінде 40 мыңдық теңіз жаяу әскерімен Куба территориясындағы Гуантанамо базасында орналасқан 5 мыңдық әскерін аяғынан тік тұрғызып, соғысқа сақадай сай етті. Аралды қоршай 28 шақырымдық мина алаңын жасады. Ал санаулы күндерден кейін Кубаға шабуыл жасау үшін АҚШ Флорида штатына саны бір миллионға таяу әскерін жинақтап үлгерді. Соғыс өрті әні-міні басталып кету қауіпі туындады. Кез келген сағатта АҚШ тарапынан ядролық соққы берілуі мүмкін еді. Кариб дағдарысы 11 қыркүйектен 21 қарашаға дейін жалғасты. Мұны артынан тарихшылар «ХХ ғасырдың ең қауіпті ядролық теке тіресі» деп атады. Соғыс қаупі «қаралы сенбі» атанған 27 қазан күні шырқау шегіне жетті, бұл күні кубалықтар америкалық барлаушы-ұшақты атып түсірді, ал АҚШ әскери-теңіз күштерінің кемелері кеңестік сүңгуір қайықтың су бетіне шығуға мәжбүрледі. Дегенмен сол қараша айында КСРО мен АҚШ басшылары бейбіт келісімге келіп, дағдарысқа нүкте қойылды. КСРО амалсыз қаншама шығын жасап алып барған зымырандарын Кубадан алып кетуге мәжбүр болды. Ал АҚШ оның өтеміне Түркия, ФРГ және Италиядағы КСРО-ны көздеп қойған зымырандарын шығарды. Осылайша әлем ядролық қақтығыстан аман қалды. Ол кезде байланыс құралдары жетіліп бітпегенді, сондықтан «сол жерлердегі командирлер өз еріктерімен қару қолдануға бұйрық беруі мүмкін-ау» деген қауіп туды. Дүниежүзілік соғыстан бізді жалғыз ғана зеңбіректің атылуы бөліп тұрды. «Егер сол жерде шүріппені басып жібергенде не болар еді? Қарымта әрекеттерді қиындату үшін Лондонға бомбалар 28 қазан, жексенбі күні таңғы 8-де жауар еді. Алғашқы соққылар әскери нысандарға жасалар еді, сосын іскер және өндірістік орталықтар – қалалардың кезегі келер еді. Қарашаның ортасына қарай Британияны суық пен қараңғылық жайлап тұрар еді, тырысқақтың, сүзектің және іш өтуінің індеттері асқынар еді. Әрине, Аман қалғандарды құтқаруға, бұзылған нәрселерді қалпына келтіруге, өлгендерді жерлеуге талпыныстар жасалар еді. Тонаушылар қылмыс істеген жерінде атылар еді. Радиациялық сәуледен өлушілердің саны 1962 жылдың желтоқсанында өзінің шырқау шегіне жетер еді. Ядролық жарылыстардан, радиациялық жауын-шашыннан және суықтан 18-ден 38 миллионға дейін британдық қырылар еді. 1967 жылға қарай елдегі халық саны 4-8 миллиондай ғана болар еді», дейді Индепендент газетінде өз болжамын жасаған Стивен Бакстер атты зерттеуші болды. === 1974-1990 ЖЫЛДАРДАҒЫ «ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫСЫ» ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ АҚШ-ТЫҢ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫ === Суық соғыс - тарих және саясаттануда қолданатын ұғым, Екінші дүниежүзілік соғысынан кейін бастап Кеңес Одағының ыдырауына дейін созылған АҚШ басқарған "батыс мемлекеттерінің" және КСРО басқарған социалистік лагерінің идеологиялық қақтығысы (яғни либерал және коммунистік екі идеологиясының қақтығысы) және сол себептен жүргізілген АҚШ пен КСРО арасында қаруландыру бәсекесі. ХХ ғасырдың 70-ші жылдарынан бастап Халықаралық қатынастарда біршама өзгерістер орын алды. Екі супер державаның яғни АҚШ пен. КСРО-ның жоғары деңгейдегі кездесулері, әсіресе ядролық қарулардың санын қысқарту келісіміндегі біршама жетістіктер «Қырғи қабақ соғысының» біраз бәсеңдеуіне алып келді. Осы кезеңде Еуропа тарихындағы аса ірі оқиға Хельсинки актісінің жүзеге асуы еді. Ол бойынша Еуропадағы ынтымақтастық пен қауіпсіздік кеңеске 33 мемлекет қатысты. Онда АҚШ, Канада, КСРО және басқа да Шығыс Еуропаның социалистік елдері болды. Бұл кезеңде АҚШ пен Францияның арасында бірқатар мәселелер бойынша өзара жақындасулар байқалды. Әсіресе НАТО-дағы ынтымақтастығы нығая түсті . НАТО-дағы ынтымақтастықтың кеңейе түсуі Франко-американ байланыстарына оң әсер етті. 1975 жылы АҚШ пен Франция Еуропадағы қауымдастық және ынтымақтастық кеңесінің ақтық келісіміне қол қойды. Француз президенті Жискар д’Эстен «Қырғи қабақ соғысының» бәсеңдеуі кезеңіндегі екі супер державаның қарама-қайшылығындағы саяси және психологиялық аспектілеріне зор көңіл бөлді. АҚШ пен Францияның арақатынастарының біраз жақсаруына Париж Кэмп-Дэвидскидегі (АҚШ) израиль-египет келісіміне қарсы шығып, Таяу Шығыстағы антиизраильдік араб мемлекеттерін қолдады. 80-ші жылдардың басынан бастап Франко-американ қарым-қатынастарында бетбұрыстар байқалды. Өйткені АҚШ-та сайлау бойынша президент болған республикандық Рональд Рейган мен Франциядағы сайлау бойынша президент болып сайланған социалист Франсуа Миттеран Кеңестер Одағы мен Социалистік елдерге қатаң саясат жүргізе бастады . Бұл кезең «Қырғи қабақ соғысы» тарихындағы өрлеу кезеңі болды. АҚШ президенті Рональд Рейган Кеңес Одағын «зұлымдық империясы» ретінде жария етіп, оны экономикалық жағынан әлсіретуге өз одақтастарын шақырды. Екі супер державаның қаруланудағы жарыс жаңа, жоғары сипат алды. Рейганның тұсында қымбат тұратын зерттеу жұмысы «Стратегиялық қорғаныс бастамалары» іске асырылуға көзделді. Бұл стратегиялық жоспарды сол кездегі бұқаралық ақпарат құралдары «Жұлдызды соғыс» деп атады. Бірақ бұл бағдарламаны іске асыру жобасы дайындалмай қалуынан аяғына дейін жүргізілмей қалды . Осы кезеңде Франко-американ байланыстарындағы оң сәттер байқалды. Президент Франсуа Миттеран Францияның Батыс блогындағы жағдайын нығайтуға және АҚШ-пен қатынасын жақсартуға әрекет етті . Франция НАТО-мен ынтымақтастығын нығайта түсті. Миттеран Еуропадағы американдық ортақ қашықтыққа ұшатын ракеталарды орналастыруды қолдады. Кеңестер Одағын «зұлымдық империясы» деп жариялаған соң АҚШ-пен Франция жаңа қуатты еуропалық қорғанысты қамтамасыз етуді мақсат етіп, сол жолда әрекет етті. 1983 жылы Францияның инициативасымен ұзақ мерзімінен кейін өтіп, Франция бір жылға Кеңестің төрағасы болды. Осы кезде ресми Париж бен Вашингтон Кеңес Одағының Ауғаныстанға жасаған агрессиясын айыптап, ол жерден кеңес әскерін алып шығуды талап етті. Сонымен қатар АҚШ пен Франция Кеңес Одағынан Польшадағы әскери режимді жоюды, Кеңестік қару жарақтарды қысқартуды, Шығыс Еуропаның Социалистік елдеріне орналастырылған ядролық және басқа да қаруларды қысқартуды талап етті. Алайда АҚШ пен жақындасуда атлантикалық позицияны ұстанудағы күшейтілу әрекеті француз дипломатиясына жетістіктер әкелді. «Керемет жетілікте» экономикалық және саяси жағынан АҚШ, Жапония және Германиядан кейінгі екінші эшалонда тұрды. НАТО-мен қарым-қатынасты нығайтуының салдарынан Франция ұлттық тәуелсіздігін шектеді. Рональд Рейган екінші кезектегі сайлау нәтижесінде тағы да президент болды. Осыдан кейін АҚШ-тың сыртқы саяси курсында бетбұрыс кезеңі болды. Сондай-ақ бұл бетбұрыстың орын алуына Кеңестер одағының басшылығына жаңа тың идеямен қаруланған жас саясаткер М.С.Горбачев келді. М.С.Горбачев Батыс блогы мен және АҚШ пен қарым-қатынасын жақсартуға талпынды . Осы кезде АҚШ-тың басшылары да жаппай қаруланудың, ядролық соғыстың тек американдықтар үшін ғана емес сонымен бірге бүкіл адамзатқа өте зиянды, әрі зор қауіп екендігін түсінді. Франсуа Миттеран да сыртқы саяси курста айтарлықтай бетбұрыстардың болуын қалады. Осы жолда Франция АҚШ пен Кеңе Одағының қарым-қатынасының жақсара түсуін қолдады. Миттеран М.С.Горбачевтың «жаңаша ойлау» концепциясы мен жоғарғы деңгейдегі американ-кеңес диалогтарына зор қолдау көрсетті. Бірақ Франция жаппай қарулану инициативасына қарсы шықты. Өйткені де Голль секілді Франсуа Миттеран да жаппай қарулану тек супер державалардың міндеті деген позицияны ұстанды . Кеңес-американ байланыстарындағы қарама-қайшылықтың әлсіреуі 1986 жылғы Рейкьявиктегі келіссөздер ықпал етті. Мұнда орта қашықтықта ұшатын ракеталар мен жаппай жою қаруларын қысқартуда бірқатар келісімдерге қол жеткізеді. 1987 жылы М.С.Горбачев ресми сапармен АҚШ-қа келді. Вашингтонда М.С.Горбачев пен Рональд Рейган орта және кіші қашықтықтағы ракеталарды (әсіресе Еуропадағы) жою туралы келісімге қол қойылды. 1986-1987 жылдары Миттеран Кеңес Одағының бейбітшілік бастамаларын қолдады. Осы жылы АҚШ-Франция қатынасының суу байқалды. Франсуа Миттеран АҚШ-қа Ливияны бомбалауда өз территориясынан американ ұшақтарының ұшуына рұқсат бермеді. Миттеран осыдан кейін ұлттық және еуропалық мүдделеріндегі атлантикалық курсты қайтадан қарайтындығын ашық білдірді. 1989 жылғы М.С.Горбачев пен жаңа АҚШ президенті Джодж Буштың Мальтадағы кездесуі «суық соғыстың» немесе «қырғи қабақ соғысының» іс жүзінде тоқтағандығын білдірді . 1989 жылы АҚШ, Франция, Германия, Англия, ГДР және ФРГ-нің жоғарғы деңгейдегі кездесулерінің нәтижесінде Герман Демократиялық Республикасы мен Герман Федеративі Республикасы бір мемлекет болып бірікті. Сөйтіп социалистік лагерь біртіндеп ыдырай бастады. Қарама-қайшы екі блокты бөліп тұрған, «қырғи қабақ соғысының» символы Берлин қабырғасы құлады. Варшава пактісі мен өзара экономикалық көмек кеңесі таратылды. «Бархаттық революциялар» нәтижесінде Шығыс Еуропа Социалистік елдерінде коммунизм біржола құлады . «Қырғи қабақ соғысының» аяқталуымен бір кездері социалистік лидері болған аса ірі империя, коммунистік империя Кеңестер Одағы құлады. Оның құлауымен «қырғи қабақ соғысы» толық аяқталды. Сөйтіп Халықаралық қатынастардағы жағдай түбірімен өзгеріп АҚШ пен Франция енді әлемге басқаша көзбен қарай бастады. Еуропа территориясындағы бір-біріне қарсылас әскери-саяси блоктар == ҚОРЫТЫНДЫ == Екінші дүниежүзілік соғыста әлем картасы түбегейлі өзгертіп қана қоймай сонымен қатар мемлекеттер мен адамдар арасындағы қарым-қатынас жүйесін де өзгертті. Сұрапыл соғыс аяқталғаннан кейін әлемде екі ірі держава қалды – АҚШ және КСРО. 1939 жылдың қыркүйегіне дейін едәуір дәрежеде басым болған үш европалық мемлекет – Ұлыбритания, Франция және Германия өз дәрежесі мен ықпал ету мүмкіндігін төмендетті. Осылайша АҚШ аумағында әскери қимылдар жүрмегендіктен ол әлемдегі ірі индустриалдық мемлекетке айналды. ХХ ғасырдың екінші жартысындағы әлемде орын алған «қырғи қабақ соғысы» негізінен социалистік және капиталистік елдердің арасында өрбіді. Коммунизм мен Кеңес Одағын тоқтату мен жою мақсатындағы негізгі әрекует етуші АҚШ және оның НАТО-дағы серіктесі болды. Кариб дағдарысы - суық соғысының тарихында әйгілі бір оқиға. АҚШ пен КСРО арасындағы қаруландыру бәсекесінің ең қауырт кезеңі. Екі мемлекеттің дипломатикалық қатынастар тарихындағы қиын кезең. Кариб дағдарысының кезінде дүниенің қауіпсіздігіне ядролық қатер туындады. Кариб дағдарысы 1962 жылы қазан айында КСРО Кубада өз ракеталарын орналастырған салдарынан туындады. Америка және Батыс Еуропаның халқы үнемі билеуші топтар тарапынан ядролық соғыстың орын алатындығы туралы үгіт-насихатынан үнемі қорқынышта болды. АҚШ «қырғи қабақ соғысы» кезінде КСРО-ға қарсы тұру үшін Батыс Еуропаның елдерімен ынтымақтастықта болды. АҚШ пен Францияның және басқа да басты державаларының «атлантикалық саясатының» немесе «атлантикалық курстарының» мәні коллективті негізде коммунизм қаупіне қарсы тұру болды. АҚШ пен Францияның осы кезеңдегі байланыстары осы және басқа да мәселелер бойынша жақсы қалыпта дамыды. 80-ші жылдардың аяғы батыс блогы үшін стратегиялық маңызды болды. Өйткені дүние жүзілік социалистік лагерь құлап, коммунизм қаупі жойылды. Біздің курстық жұмысымызда қарастырған кезеңді АҚШ әлемдік гегемонияға шешуші қадам жасаған кезең деп айтуға болады. Бұдан кейін шамамен жарты ғасырдай әлем биполярлық тепе-теңдікте өмір сүріп социалистік мемлекеттер мен капиталистік мемлекеттер жүйелері қырғиқабақ соғыс жылдарында өмір сүрді. == ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ == Арнаулы әдебиеттер: # АҚШ. Қысқаша тарих. – Алматы: “Ғылым”, 1996. # Берге И.В. Историческое недоразумение? «Холодная война» 1917-1990. М., 1996 г. # Бомье Ж. Гитлерден Труменге дейiн. - Алматы, 1952. # Брант В. Воспоминания // Вопросы истории. 1991. Т 1. # Бэшлосс М. Тэлботт С. На самом высшем уровне. Закулисная история окончания «Холодной войны». М., -1994 г. # Бэшлосс М. ХХ век: основные проблемы и тенденции международных отношении. М., -1992 г. # Борисов Ю.В. Новейшая история Франции. М., -1966 г. # Васютинский В.Н. Президент Французкой Республики Ф.Миттеран. М., 1992. Оқу-анықтамалық материалдар: # Гренвил Дж. История ХХ века. М., 1999 г. # Дуглас С. Стивенсон. Америка: халық пен ел. – Алматы: “Ғылым”, 1995. # Ибрашев Ж.У. Политическая концепция Шарль де Голля. А., -1971 г. # Иванян Э.А. Белый дом. Президенты и политика. М., 1979 г. # Иванян Э.А. От Дж. Вашингтона до Дж. Буша. М., 1991 г. # Иванян Э.А. Рональд Рейган. Хроника жизни и времени. М., -1991 г. # Мәшiмбаев С.М. Еуропа және Америка елдерiнiң қазiргi заман тарихы (1918-1945 жж.).- Алматы, 2003. # Молчанов Н.Н. Генерал де Голль. М., 1998 г. # Нарочницкая Е.А. Франция в блоковой системе Европы 1960-1980-е годы. М., -1983 г. # Фимлитов А.М. Германский вопрос от раскола к объединению. М., 1993 г. # История международных отношении и внешней политики. Часть 3. Под ред. Ж.У.Ибрашева. А., 1998 г. == Тағы қараңыз == * [[Кариб дағдарысы]] <references/> [[Санат:Суық соғыс]] m45tadgdr769548kzluci4rzpf2auri 0 2174 8590 7307 2022-01-27T14:18:45Z DARIO SEVERI 2027 Removing image does not exist wikitext text/x-wiki ===Плано Карпини мен Гильом де Рубруктың саяхаттары=== [[13 ғ.|Он үшінші ғасыр]] [[Еуразия]] халықтарының өмірінде соғыстар, жаулап алушылық сипаттағы жорықтар, ұлы шайқастар ғасыры болды. Монғол шапқыншылығы кейін көптеген ұлыстарға бөлінген алып еуроазиялық [[империя|империяның]] құрылуына, сондай-ақ [[Азия]] мен [[Еуропа|Шығыс Еуропадағы]] қуатты мемлекеттердің жойылуына алып келді. Беделді билеушілерді де, қарапайым халықты да ақиқат мәліметтер мен [[фантастика|фантастикалық]] қиялдар араласқан алуан сыбыстармен өршітілген келешек ауыртпалықтардың қорқынышы жайлап алды. Осы кезеңнің атақты тарихшысы Мэтью Парижский [[Еуропа|Батыс Еуропада]] керемет үрей тудырған [[Бату|Батудың]] жорығы туралы жазады: басып кірген шығыс көшпенділер алдындағы қорқыныш көпестердің тұманды Альбион жағалауына жүзіп келуіне кедергі жасағандығынан, Англияда жыл сайын өтетін дәстүрлі майшабаң сауда-саттығы өтпей қалады. Ал бұл аралыңта Русьті бағындырып, жаулап алған монғолдар [[Польша|Польшаға]], [[Моравия|Моравияға]] күшпен басып кіреді, [[Лигница]] түбіндегі шайқаста еуропалың рыцарьлардың біріккен әскерін талқандайды, сөйтіп, [[Венгрия|Венгрияны]] ойрандап, [[Адриатика|Адриатикаға]] дейін жетеді. Әйтсе де олар өз жорықтарын тоқтатып, атамекендеріне оралады. Монғол империясы жоғарғы тақ үшін, [[Шыңғыс хан|Шыңғыс ханның]] мұрасы мен ұлыстық иеліктерін қайта бөлісу үшін болатын күрестерді күтуде еді. Монғолдар Еуропадан кеткенмен, үрей қалады, сөйтіп, монғолдардың жоспарын білу, мүмкін болса, оларды [[Христиан Діні|христиан дініне]] тарту тілегі сонау [[Монғолия|Монғолияға]] [[дипломат|дипломаттар]] жіберуге түрткі болады. [[1245]] жылы сәуірде монғол астанасына пaпa [[IV Иннокентий|IV Иннокентийдің]] елшісі [[Карпини Джованни де Плано |Плано Карпини]] тапсырмамен аттанып, [[1247]] жылы күзінде қайта оралады. Ол [[Перуджа|Перуджи]] қаласындағы текті итальян отбасынан болатын. Оның итальяндық аты - ''Джованни дель Пьяно-Карпини'', бірақ тарихи әдебиетте осы есімнің латыншаланған формасы - ''Плано Карпини'' - қабылданған. Ол францискілік монах (әйелдер) орденінің негізін салушылардың бірі болған және францискілік орденнің негізін салушы Франциска Арсизскийдің өзінің жақын досы еді. Плано Карпини [[Рим шіркеуі|Рим шіркеуінде]] көрнекті лауазым атқарған, олардың тапсырмасы бойынша [[Германия|Германияда]] да, [[Испания|Испанияда]] да болған, сондыңтан IV Иннокентийдің таңдауы нақ оған түсуі таңғаларлың жайт емес. [[Миссия]] құрамына екі францискілік монах: [[Польша|Польшадан]] - [[Бенедикт]] және [[Богемия|Богемиядан]] [[Стефан]] кірді. Плано Карпини миссиясы [[Лион|Лионнан]] [[1245]] жылы [[сәуірдің 16|16 сәуірде]] шықты. Саяхат көптеген жерлер және әр қилы мемлекеттер арқылы екі жылдан астам уақытқа созылды. Сонан соң [[Хорезм]], [[Жетісу]] және [[Тарбағатай]] арқылы Орталық [[Монғолия|Монғолияға]] барады, онда сирек те қызық оқиға - ұлы [[Гүйік хан|Гүйік ханды]] таққа отырғызу сәтіне еріксіз куә болады. 1247 жылы күзде Плано Карпини Лионға келіп, пaпa IV Иннокентийге монғол ханы Гүйіктің жауабын және саяхат туралы өзінің егжей-тегжейлі есебін тапсырады. IV Иннокентий сарайында үш ай болған Плано Карпини архиепископ құрметті атағын алады және [[Антивари]] қаласына тағайындалады, ол, шамасы, сонда қайтыс болады. Оның қайтыс болғаны туралы нақты дата белгісіз. Сірә, [[1248]] жылдан бұрын емес, дегенмен [[1252]] жылы кейін де емес. Плано Карпиниді 1247 жылы қарашада Рим папасы сарайында көрген, хроникамен шұғылданушы бір итальяндықтың ол туралы қысқаша мінездемесі сақталған: {{cquote|«''Бұл беделді, тапқыр, білімді, шешен және әр түрлі іске өте қабілетті адам болатын; ол татарлардан және басқа жерлерден көрген таңғажайыптары туралы қалың кітап жазды. Оны осы мәселе төңірегінде көп сұрақтармен шаршатқанда, ол осы кітапты оқи бастайтын, мұны менің өзім көп естідім де, көрдім де''».}} Плано Карпинидің саяхаты туралы есебі қызығу туғызды, себебі онда халықтар туралы, олардың [[Әдет-ғұрыптар|әдет-ғұрыптары]], шаруашылығы, өмірі туралы көптеген мәліметтер болды, далалар мен шөлдер, өзендер мен көлдер, көшпелі ордалар мен хандар туралы баяндалды. Бірнеше жылдан соң [[Монғолия|Монғолияға]] жаңа елшілік жабдықталды, оны жігерлі де өте сауатты монах [[Гильом де Рубрук|Гильом Рубрук]] басқарады. Елшілерді өзінің исламға қарсы [[крест жорықтары|крест жорықтарына]] монғолдардан қолдау іздеген француз королі [[IX Людовик]] жібереді. Рубрук туралы өмірбаяндың мәліметтер өте жұтаң. Оның Рубрук деген жалған аты немесе фамилиясы [[Фландрия|Фландриядағы]] бір деревняның атауынан шыққан, шамасы, оның өзінің туған жері болса керек. Оның өмір сүрген жылдары дәл анықталмаған, ол [[1215]] және [[1220]] жылдары дүниеге келген, [[1270]] жылы шамасында өлген. Өзінің атақты саяхатын ол 40 жасына дейін жасаған. Саяхатңа шыққанға дейін Рубрук, сірә, [[ Таяу шығыс|Таяу шығыста]] бірнеше жыл болған. Монғолияға елші болып тағайындалған кезде ол Акконда (Палестинадағы қала) еді, сөйтіп саяхатын сол жақтан бастайды. [[Аккон|Акконнан]] [[Константинополь]] және [[Қырым хандығы|Қырым]] арқылы оңтүстік орыс даласына, одан Шығысқа - Сартак лагеріне, содан соң [[Волга|Волгаға]] [[Бату|Бату ханның]] лагеріне жетеді, сол жерден X Людовиктің елшісі [[Қарақорым|Қарақорымға]] [[Меңгу хан|Меңгу ханға]] жіберілді. [[1254]] жылы Рубрук Еуропаға барады. [[Акра|Акраға]] қайтып келген соң бір жылдан кейін ол өз саяхатын баяндауын аяқтайды. Одан кейінгі өмірі туралы деректер аз ғана. Ол ұзақ уақыт Сирияда тұрған, сонан соң ұрықсат алып [[Париж|Парижге]] аттанған. Гильом Рубрук саяхатын [[1253]] жылы бастаған және [[1256]] жылы қайтып оралған. Ол өз сапары жайлы егжей-тегжейлі жазған, оған деген қызығушылықтар толастамағандықтан, саяхат туралы есебі қайта-қайта жарияланды, және қазір де Рубруктың кітабы үлкен ықыласпен оқылады. Кітапта түрлі-түрлі мәліметтер бар: бүл әрі саяхат бағдарын баяндау, әрі жол бойы кездескен адамдарға, олардың әдет-ғұрпы мен наным-сенімдеріне сипаттама, үлкен және кіші қалалар туралы мәліметтер. [[1253]] жылы күзде Рубрук [[Іле Алатауы|Іле Алатауының]] бөктеріне жетеді, {{cquote|«...сонан соң бірнеше күннен кейін,}} - деп жазады Рубрук,{{cquote| - біз қарақытайлар тұратын бір тауға кірдік, сол жерден біз кемеге отыруымыз тиісті болған үлкен өзенді таптық».}} Мұндағы әңгіме Іле өзені туралы. {{cquote|«Өзен арқылы өтіп,}} - дейді Рубрук, {{cquote|- біз қабырғалары сазбалшыңтан қаланған, бұзылған қорғаны көрінген алқапқа келдік, ол жердің топырағы өңделген. Сонан соң біз, Персиядан өте қашықта тұрса да, парсыша сөйлейтін сарациндер тұратын, Эквиус деп аталатын бір жақсы қалаға тап болдың. Келесі күні үлкен таулардың сілемдерінен тұратын, оңтүстікке қарай орналасқан сол таулардан өтіп, біз оң жағында биік таулар, ал сол жағында теңіз бе әлде өзен бе, айнала 25 күндік жолға созылған әсем жазықтыққа келдік».}} Рубруктың күнделігінен үзіндіде [[Эквиус]] қаласы аталады. Сөз жоқ, Эквиус - [[11 ғ.|XI ғасыр]] [[Махмұд Қашқари]] өзінің ''«Түрік сөздігінде» («[[Диуану лұғат-ит-түрк|Диуани лұғат-ит-түрік]]»'') жазған [[Екі-Оғыз]] қаласының бұрмаланған атауы. Зерттеушілердің пікірінше, бұл қала [[Көксу өзені]] бойындағы [[Балпық би]] ауылының аумағында орналасқан Дүнгене қалашығының орнында болған. Қалашықтың аумағы үлкен: оның солтүстік-шығыс тарабының ұзындығы 675 м, ал оңтүстік-шығысы 565 м екенін айтсақ та жеткілікті. Қазба жұмысы осы жерде [[7 ғ.|VII]]-[[9 ғ.|IX ғасырларда]] тұрғындары ауыл шаруашылығымен және әр түрлі қолөнер кәсібімен айналысңан шағын елді мекен болғанын анықтады. Олар қолмен жапсырылған, тұрпайы ыдыстар: астық қорын сақтауға арналған қазандар мен хумдар, құмыралар дайындаған. Уақыт өтіп жатты, қала халқы көбейді, сонымен қатар Екі-Оғыз қым-ғуыт сауда жолының бойында орналасқандықтан, қала көпестік есебінен де өсті. Қолөнер кәсібі дамыды. Көзешілер, алғашқы үлгілерін шетжерліктер әкелген, әйнекейленген керемет ыдыстар шығаруды үйренді. Қызу қаланың маңайынан бірнеше [[ауыл шаруашылығы|ауыл шаруашылығындың]] елді мекендер пайда болды. Олардың тұрғындары астың өсірді, жүзім мен жемістен мол өнім жинады, мал бақты, ал өз еңбек өнімдерін орталық базар алаңына сатуға апарды. [[Қыстау|Қыстаулары]] [[Қаратал ойпаты|Қаратал ойпатындағы]] көшпелі-далалықтар жылқы және қой отарларын осында әкеп сататын. Қайтарында олар қолөнершілердің бұйымдарын: ыдыс, мата, қыздары мен әйелдеріне әшекейлер алып қайтатын. [[9 ғ.|ІХ]]-[[13 ғ.|ХІІІ ғасырлар]] Екі-Оғыздағы (Эквиустегі) өмір жалғасып жатты. Сонан, кейін Гильом Рубрук әрі қарай шығысқа, қазіргі [[Сарқан|Сарқандқа]] қарай бет алады. Ол мұнда екі жолмен келуі мүмкін, олардың екеуі де қалдықтары [[Қапал ауылы|Қапал ауылына]] бұрылысқа тақау, қазіргі автотрасса жанынан табылған керуен-сарайдан басталады. Біріншісі тау бөктеріндегі далалың жазықпен жүреді. Оны қазіргі [[Қызылағаш]] және [[Сағабиен ауылы|Сағабиен ауылдары]] арқылы Сарқандқа өтетін және әрі қарай Қытай асатын автотрасса қайталайды. Екінші жол тау өзендері мен бастаулар көп кездесетін [[Жоңғар Алатауы|Жоңғар Алатауының]] нақ етегінен өтеді. Гильом Рубруктың осы екі жолдың қайсысын таңдағаны беймәлім, бірақ онда да, мұнда да трасса бойында, қалдықтарын археологтар тауып, зерттеген, қалалар мен елді мекендер болған. Лепсіге жеткен кезде Рубрук былай деп жазады: {{cquote|''«Осы жазықтық тұтастай, аталған теңізге құятын (Балқаш көлін айтып отыр), таудан аққан сумен суландырылған. Жоғарыда аталған жазықтықта көптеген қалалар болған, бірақ олардың көпшілік бөлігін жайылымға айналдыррысы келген татарлар қиратқан. Біз сонда базары бар үлкен Қойлық қаласын таптық, оған көпестер көптеп баратын. Біз онда, Мангу сарайындағы ісімізді жайғастыруда біздің жолсерігімізге жолдас болуы тиіс, Батудың бір хатшысын күтіп 12 күн демалдың»''.}} Бұл қаланың қалдығы шағын [[Ащыбұлақ өзені|Ащыбұлақ өзенінің]] жағалауындағы [[Антоновка ауылы|Антоновка (Қойлық) ауылының]] шығыс бөлігінен табылған. Қойлықта Рубрук 12 күн тұрған және тек қаладан әулие Андрей мерекесінде ([[қарашаның 30|30 қарашада]]) ғана шыға алған. {{cquote|«Қойлыққа жақын,}} - деп жазады Рубрук, {{cquote| - үш ли жерден біз нағыз несториандық елді мекен көрдік. Олардың шіркеуіне кіре салып, көптен шіркеу көрмеген біз, бар мүмкіндігімізбен қуанышты түрде ''«Қуана бер, Патшайым»'' деп қатты дауыстадық».}} Бұл мекен [[Лепсі|Лепсі өзенінің]] сол жағалауындағы жартасты шатқалдан жазыққа шығар жерінде орналасқан Лепсі қалашығына сәйкес келеді. Сол жерден үш күн өткен соң елшілік теңізге жетеді: {{cquote|«мұхит сияқты асау көрінген теңізге жеттік. Менің жолдасым оның жағалауына жақындап, суының дәмін татып көрді: су тұздылау болғанымен, ішуге келеді екен.Үлкен таулардың ортасында оңтүстік-шығыс бағытына созылған алқап, сонан соң таулар арасында тағы бір үлкен теңіз болды, сөйтіп осы алқап арқылы бірінші теңізден екіншісіне дейін өзен ағып жатыр. Осы алқапта үздіксіз күшті жел соғып тұратыны соншалықты, адамдар теңізге алып кете ме деген аса бір қауіппен өтеді».}} ''«Мұхит сияқты асау»'' теңізден [[Алакөл (көл)|Алакөл көлін]] тану еш қиындық туғызбайды. Рубрукке дейін аз бұрын осы жолмен Плано Карпини елшілігі өткен болатын. Бір қызығы, Алакөлдің күзгі желінің күшін соңғысы да байқаған және тіпті ''«жартас саңылауынан жұлқынып шығатын жел»'' туралы аңыз да жазған. Алакөл жағалауына [[1253]] жылы желтоқсанда жеткен Рубрук өзінің [[Монғолия|Монғолияға]] саяхатын жалғастырды. Қойлық Антоновка қаласына сәйкес келеді. Бұл Жоңғар өңіріндегі ең үлкен қалашың. Қалашықтың оңтүстігінен және оңтүстік-шығысынан Жоңғарөңірлік тау тізбегінің сілемдері орналасқан; солтүстік және батыс тараптары көптеген бастаулармен суландырылатын, бұлақтардың және мұздықтардың еріген суларын сіңіретін құнарлы жерлер тұйықтайды. Шығысқа қарай 6 км жерден Лепсі өзені ағады. ===Антоновка қалашығының топографиясы және стратиграфиясы=== Қалашықтың бүкіл кең аумағын алып жатқан көптеген төбешіктер мен ойпаңдар бұрынғы құрылыстың ізі болып табылады. [[Топография|Топографияны]] түсінуге қазбалар, цифрлық үшөлшемді топографиялық бөлшектік түсіру мен 600 м биіктіктен түсірілген фотосуреттер мүмкіндік берді. Қалашың топографиясы былайша сипатталады: жалпы көлемі 90 га болатын төртбұрышты құрылыс пішінін сақталған биіктігі 2-2,5 м, ені 11-13 метрге ісініп құлаған, таспалық [[пахс]] құю әдісімен қаланған, өңделмеген қуатты сыртқы қабырғалар тұйықтайды. Қалашық өзінің 1290 м созылатын ұзын осімен солтүстік-шығыс - оңтүстік-батыс желісі бойымен және солтүстік-батыс - оңтүстік-шығыс осімен 840 м қашыңтыққа созылған. Қалашықтың оңтүстік батыс бөлігі айтарлықтай кеңейтілген. Қабырғаның сыртынан ені 10-17 м, тереңдігі 1-2 м болатын ор көрінеді. Сыртқы қабырғаның оңтүстік-шығыс желісі тегістелген және Сарқанд - [[Үшарал]] жол төсемін асфальттауға негіз ретінде пайдаланылған. Сақталған биіктігі 1,2-1,6 м болады. Оның шығыс бұрышы жүргізілген құрылыс шараларына байланысты сақталмаған. Солтүстік-шығыс желісі қабырғасының бір бөлігі де грейдермен тегістелген, сонан соң мұнда фермерлік шаруашылықтардың біріне баратын сүрлеу жол салынған. Бұл бөліктің қабырғасы, қазір жыртылған және дәнді дақылдар егуге пайдаланылатын, қалашықтың ішкі аумағынан есептегенде 0,5-0,8 м аздаған көтеріңкі, ал қабырғаның сыртқы жағында тереңдігі 8 м, ені 10 м шамасындағы ор бар. Солтүстік бұрыштың маңындағы қабырға үзігінің биіктігі 2 м жаңын, сондай-ақ осы желінің ортасына орналасқан кесіндінің жоғарғы бөлігі үйлер мен жер учаскелерін орналастыруға арналып бөлінген. Қабырғада ені 20 м жуықтайтын қақпа орналасқан. Осы қақпаға таяу, сыртқы қабырғаның солтүстік-батыс бұрышынан санағанда 180 м төбешік орналасқан, ол шаршытәріздес, көлемі 100x90 м, биіктігі 1,5-2,5 м. Қаланың қорғаныс қабырғасының бөлігі сонамен бірге құрылымның қабырғасы болып та есептеледі, оның қандай мақсатқа арналғаны әлі анықталған жоқ. Ал оңтүстік-батыс бағытқа қарай созылатын қабырғаның 2,5 м жуың биіктігі сол қалпында сақталған. Сыртқы қақпаның батыс бұрышы қазіргі заманғы құрылыс учаскелерімен қосылып кетеді. [[Шаһристан|Шахристан]] қабырғаларының оңтүстік-батыс желісі үзік-үзік қалпында сақталған. Ерекше көзге түсетіні екі участок, олардың бірі - Ащыбұлақ өзенінің солтүстік, екіншісі оңтүстік жағалауында орналасқан. Жоғарыда айтылған қаланың төртбұрышты қабырғаларының ортасында қамал болған, оның көлемі 241x225 м, бұрыштары бойынша жарыққа қарай орналастырылған. Қамалды анықтау арнайы жүргізілген аэрофото мен сандық топографиялық зерттеулерге байланысты жүзеге асырылды, бұл зерттеулер биіктіктердің 1-1,5 м аралығында құбылып отыратындығын көрсетті. Қамалдың оңтүстік-батыс қабырғасының шығыс бөлігі бұзылған. Қамал аумағына кіретін жолдарды анықтау қиын, өйткені қалада көптеген аралық байланыс жолдар болған, алайда солардың бірі қамалдың оңтүстік-шығыс қабырғасының орталығына жеткізетін болғандығы анық. Осы қақпаның алдында, қамалдың ішкі кеңістігінде төртбұрыштәріздес пішіннің 35х39м айтарлықтай мөлшерде, тереңдігі жағынан 3,2 м дейін аласаратыны байқалады. Тағы да бір екі қақпа бір-біріне қарама-қарсы солтүстік-шығыс және оңтүстік-батыс қабырғалардың ортасына орналасқан. Олар аэрофото түсірілімде анық байқалып тұрған көше арқылы бірі-бірімен жалғасып жатыр. Көшенің ені орташа есеппен 4-5 м жетеді. Қамалдың төртбұрышының оңтүстік ширегі кішкене ойықтары бар біртекті бедер ретінде көрінеді. Мөлшері 35x37 м, биіктігі 1,5 м таяу, анық көрініп тұрған төртбұрышты дөңес қамалдың шығыс бұрышында орналасқан. Осы төрткүлдің жоғарғы қабатына жүргізілген қазба жұмыстары оны «бай адамның үй-жайы» ретінде анықтап берді. Қамалдың батыс ширегі монументті құрылыс болып келеді, қазба жұмысшылардың анықтауына қарағанда, олар - қабырғаның сыртқы желісі бойынша өлшегенде 34x29 м мөлшеріндегі мешіт болып табылады. Шахристанның оңтүстік бөлігінде он бестен астам төртбұрышты дөңестер бар, олардың мөлшері 10-15x10-15 35x35 м дейін, ал биіктігі 0,5-2м дейін, сондай-ақ әр түрлі мөлшердегі бірнеше ойықтар кездеседі. Осы құрылыстың нақ ортасына таман хаммам-монша аршылды, сондай-ақ «манихей храмы» ретінде танылған құрылыс та кездесті. Қаланың солтүстік бөлігі қазіргі замандық құрылыстарға ұласқан. Үй-жай маңындағы кейбір учаскелерде төбешіктер - көне заманғы құрылыстардың қалдықтары кездеседі. Шахристан аумағының батыс бөлігіне қазіргі заманғы құрылыстар жүргізілмеген. Мұнда, Ащыбұлақ өзенінің жағалауларында, төрткүлдердің қаңқасы көрініп тұр, олардың мөлшері 30-40x30-40 м, сондай-ақ көптеген төбешіктер мен ойықтар байқалады. Өзеннің оң жағалауында солтүстік-батыс қақпаға таяу орналасқан, жоғарыда айтылып өткен төртбұрышты құрылыстың шығысына таман бірнеше метр жерде кесенелер, ханакалар және соларға жалғас салынған тұрғын үйлердің орны зерттелді. Қала қабырғасының сыртында, қақпаның солтүстігіне қарай 250 м жерде шаршы пішіндес төбешік кездеседі. Оның мөлшері негізінен 30x35 м. Бұл нысанды қазу барысында храмдың Будда кешенінің қалдықтары анықталды. Шаршылы құрылыстың оңтүстік-батыс бөлігіне жасалған тереңдігі 2,4 м стратиграфиялық тік қазба жұмыстары (Шахристанның солтүстік-батыс қақпасына таяу орналасқан, пішіні шаршы тәрізді, мөлшері 100x90 м, биіктігі 1,5-2 м) төрт негізгі құрылыс қабаты бар екендігін анықтайтын материалдар жинауға мүмкіндік туғызды. Құрылыс қабаттарының ішіндегі белгіленген еден деңгейлері соңғыларының ұзақ қызмет еткендігін көрсетеді және ішкі белгіленген қабаттардың [[хронология|хронологиялық]] кезеңдері болып табылады. Қыш материалдарының негізінде жасалған қабаттардың уақытын күнібұрын анықтау қала тіршілігінің хронологиялық шеңберін [[8 ғ.|VIII]]-[[9 ғ.|IX ғасырларға]] жатқызуға мүмкіндік береді. ===Қалашыққа жүргізілген қазба жұмыстары=== ====Бай адамның үй-жайы==== Қазба жұмыстарына дейін бұл шаршы пішінді, биіктігі 3 м дейінгі, құлаған төбешік болатын. Бақылап қарағанда сыртқы қабырғалар айқын көрінетін. Нысанның батыс бөлігі анағұрлым жазық. Шамасы, осы жерде аула орналасқан және үй-жайға кірер есік болса керек. Қазбаның жалпы ауданы 540 м². Жүргізілген жұмыстар нәтижесінде үй-жай құрылысы сыртқы қалық қабырғадан және ішкі жайлардың кешенінен тұрғаны анықталды. Құрылыс, ортасында қиылысатын, ені 1 м болатын қабырғалармен тең төрт бөлікке бөлінген. Әрбір ширегі бірнеше бөлмелерден тұрады. Үйге кіретін есік оңтүстік-батыс жағында орналасқан. Үйдің аршылған құрылыс құрылымы [[13 ғ.|XIII ғасыр]] кезеңіне жатқызылды. Үй-жай еденге кіріктірілген кан жүйесімен жылытылған. Оның құрылысы үшін ені 30 см, тереңдігі 13 см дейінгі науа орнатылған. Белгілі бір аралықтан (20-дан 100 см дейін) соң науаға тастар - тасты жыныстың ірі сынықтары қаланған. Сірә, тастар тек негіз ғана болмаған, канды нивелирлеуді де реттеп отырған. Тастарға өңделген жайпақ ағаш кеспелтек орнатылған. Ағаш кеспелтек ашық қалған. Түтіндіктің сыртқы қабырғалары тікбұрышты немесе дөңгелек пішінді (диаметрі 20-30 см) болған. Түтіндік қыздырылған, ыс жоқ. Бірнеше жағдайларда тік орналасқан шлакталған беткі қабатынан үрлеп-тазарту ойықтары байқалған. Қабырғаларды тұрғызуға өңделмеген кірпіштер, сондай-ақ олардың сынықтары пайдаланылған. Жайлардың қабырғалары сыланған, кейбірі әктелген. Үй-жай кешені шаруашылық, тұрғын және салтанатты жай болып бөлінеді. * ''1-жай'' - тұрғын жай, шектес тұрғын жаймен кан арқылы бөлінген. Біріншісінің оңтүстік бөлігінде өте биік емес (26-27 см ) сазбалшықты ернеумен бөлінген суфа тұр. Суфаның бетінен сандықтың темір бөліктері: бүрыштары, құлып жапсырмасы, ілгек, шегелер шықты. Екі жайдың да еденінен түрлі алтындалған және жазбалы түсті шыны ыдыстың сынықтары табылды. Бұл сауыт таяушығыстың импорт бұйымдарға жатады. * ''2 және 3-жай'' шаруашылық жұмыстарына арналған. * ''4-жай'' - тұрғын бөлме, оның батыс қабырғасына жанастыра, кан арқылы жылытылатын суфа салынған. * ''5 және 6-жай'' - қабырғалас. Бұл бөлікте кан жүйесіне қабырғалардың күрделі құрылымы түйіседі. Солтүстік жағында шағын, биіктігі 40 см, ені 17-20 см Г-тәріздес ернеу-қабырға. Мүмкін, бұл қабырға жылдың салқын маусымында жылылықты ұстап тұру үшін пайдаланылған болар. Кан жүйесінің солтүстік жағынан, көп кейінірек, Г-тәріздес құрылым жанаса салынған. Құрылым екі деңгейлі - құйма және өңделмеген кірпіш. * ''6-жайдың'' солтүстік бөлігінде суфа орналасқан. * ''7және 8-жайлар'' қабырғамен бөлінген. Солтүстік жағында, кан маңында, 65x40x10 мөлшерлі тумба тұр. Ол, шамасы, шатырға сүйеу болған бағана негізінің жұмысын атқарған болар. 7-жайдың оңтүстік-шығыс бөлігінде 2x2,5 м алаңда жасылдау реңкті терезе шыныларының көптеген сынықтары табылған. Осы жерден бірнеше темір бұйымдар, сондай-ақ күміспен безендірілген қола қасық-пышақ шықты. * ''9-жай - 8-жаймен'' қабырғалас, тұрғын бөлме. Солтүстік-батыс бөлігінен екі ірі сауыттың сынықтары табылды. 9-жайдың солтүстік бөлігінде суфа орналасқан. 6 және 9 бөлмелер бір ғана жай - солтүстік бөлікті түгел алып жатқан суфадан (7,70x2,70x0,43 мөлшерлі) тұруы да ықтимал. Ол ашық-сүр түсті тығыз сазды қоспа құрамды қалық (12 см) қабатпен майланған. Суфада үш үрлеме-кан бар. Кан жайдың еденіне кіріктірілген күйдірілген плиткалардан (27x27x4) ңаластырылған. Кан жүйелері тікбұрыш пішінді сыланған екі тандырға тығыз жанасады. * ''10-жай'' солтүстік бөлігінде суфасы бар үлкен залдан тұрады, залды айнала қалған бөлмелер орналасқан. 10-жайдың бүкіл периметрі бойынша - суфаның бойымен және айнала, оңтүстік қабырға бойымен, ішінара батыс және шығыс қабырғалары бойымен кан жүйесі жүргізілген. Бөлменің едені жиегінен ортасына қарай төмендейді. Бөлменің ортасына дұрыс емес дөңгелек пішінді, мөлшері 1,10x1,21 м, саңылауының диаметрі - 16 см, қалыңдығы - 3 0 см болатын диірмен орналасқан. Диірмен еденге батырылған, шығыс бөлігі батыс бөлігінен 11 см биіктеу. Диірменнің беті барынша тегіс, ойыңсыз, аздап дөңестеу. Бөлмеден өртеніп, опырылып түскен ағаш шатырдың қалдықтары табылды. Жайдың бүкіл ауданы бойынша еден бетінен жанған ағаш пен күйген қамыс сабақтарының қабаты байқалды. Шатырды бекіту үшін әр түрлі мөлшердегі шегелер пайдаланылған. Жайдың солтүстік бөлігінде суфа орналасқан. Оның бетінен өрттің ізі байқалады. 10-жайдың батыс бөлігінде ені 1 м болатын тамбурлы есік бар. Еденнен қалыңдығы 3 см, ені 25-30 см және ұзындығы әр түрлі күйген жазық ағаш кеспелтектер табылды. Едендегі кеспелтектердің «байлаулы» қалпына, коридордың осіне аздап ауытқу жайына қарағанда, олар 10-жайдың кіре берісінде сатылас орналасқан және есіктің қалдығы болып табылады. Есік қызыл түске боялған. 10-жайдан 11-жайға ені 1,30 м есік ойығы арқылы кіреді. Есік ойығында шығуға тақау табалдырық жасалған. Табалдырықта ағаш бөрене жатыр. Оның беті күйген, төменгі табалдырықпен жанасқан бөлігі шіріп кеткен. * ''11-жай'' шаруашылыққа арналған бөлме. Бөлменің оңтүстік бөлігінде еденнен екі хум табылды. Үйдің солтүстік-батыс бөлігінен шыны графиннің көптеген сынықтары шықты. Сыртқы батыс қабырғаларды қалған бөлмелерден бөліп тұратын коридордың ені 1,50-1,55 м. Құрылымы жағынан ол екіге - оңтүстік және солтүстік бөлікке бөлінеді, оларды орталық есік бөліп тұрады. Коридордың солтүстік-батыс бөлігінен қыш шырақтардың қалдықтары мен әйнекейленген қыш бұйымдар тобы табылды. Коридордың еденінен екі ағаш кеспелтек тазартылды. Бұлар есіктің қалдықтары. Орталық кіреберісте сыртқы қабырғалар арсынан күндізгі беткі қабаттан 1,20 м тереңдікте есіктің темір топсасы мен аттың ауыздығы табылған. * ''12 және 13 жайдың'' неге арналғаны анықталған жоқ. Олар, шамасы, жайдың сыртқы, батыс қабырғасына қабыса салынып, шатыры жеңіл қалқамен жабылуы ықтимал. 13-бөлменің оңтүстік-батыс бұрышында диаметрі 9 см күйген бөрене тікесінен тұр, бөрененің биіктігі 44-45. Ол күйдірілген кірпіш негізіне (мөлшері 35x26x14) сүйенген. Бұл «бағана», сірә, сыланған және, ішінара, опырылған және бөлме еденінде жүйесіз жатқан кірпішпен қалануы мүмкін. * ''14-жай'' шаршы пішінді. Еденінің деңгейі 10-жайдың еденінің деңгейінен аздап жоғары. Жай қабырғасының толтырылуы өзгелерінен ерекше. Ол сілтілі жолақты, сазбалшықты, өрттің ізі байқалмайды. Бұны ашың ішкі аула деп болжауға болады. * ''15-жай'' - салтанатты жай. Батыс бөлігінде - құрылыстың сыртқы, батыс қабырғасымен, ал солтүстік пен шығыста кан жүйесімен шектелген. Жайдың оңтүстік шекарасы жойылған. Бұл жердің де 14-жаймен ортақ кан жүйесімен шектелуі ықтимал. Жайдың едені 0,5 м дейінгі тереңдікте қазылған, құрылымы тығыз. Еденнің үстінен жанып кеткен аралық қабырғаның қалдықтары - бірнеше бөрене табылды. Солтүстік (солтүстік-батыс) қуыстың (нишаның) жанына орналасқан тамбурлық немесе қалқан ңабырғаның ені 20, ұзындығы 100 және сақталған биіктігі 25 см. Солтүстік-батыс суфадан шығыс канға дейінгі аралық - 130 см. Қуыстың артқы қабырғасы сақталмаған. Қабырғаның немесе қалқаның солтүстік-батыс канның жоғарғы жағымен өтуі мүмкін. Қуыстың жанынан бірнеше жолақтан тұратын, рамкаға салынған композициялы ойып жасалған сазбалшық сынықтары табылды. Рамканың ені 19-20 см. Рамка ені 1,5 см тегіс жолақтармен жиектелген. Аралық жолақтың да ені 1-1,5 см. Ені 6,5 см шамасындағы ішкі ойма жолақ өсімдіктің ширатылған сабақтары түріндегі өрнекпен әсемделген. Жолақ жекелеген - ортасында орналасқан, жапырақ шырмауығы шеңберіне жақын - тақырыптарға бөлінеді. Ені 8 см жуық сыртқы жолақ та жекелеген тақырыптардан тұрады. Үшбұрыш пішінді, бұрышы жоғары және төмен қарап орналасқан, өрнектік жолақ құрайды. Үшбұрыштар - үшбұрыштардың жоғарғы бұрыштарынан екі жаққа таралатын доғалармен және жапырақ сабақтары бекітілетін орынмен біріктірілген. Тікбүрышты рамканың жоғарғы бұрыштарында ойма үшжапырақтар орналасқан, олар қызғалдақтар болуы мүмкін. Үй-жайды қазу барысында көптеген импорт бұйымдары табылды. Олар - эпиграфикалық өрнекті люстралық тостаған сынығы, алтындалған және жазбалы түрлі түсті шыны сауыттың сынықтары, қола қасық-пышақ. 15-жайдың еденінен екі қола қалып пен сауыт шықты. Қалыптар белбеулік қаптырмалар немесе ат әбзелдерін жасауға пайдаланылған. 15-жайдың еденінен табылған сауытты құлаған аралық сындырған. Оның тар мойнының жиегі сыртқа қайырылған, ортаңғы бөлігі шартәріздес және түбі жайпақ. Сауыттың сыртқы бетіне қоңыр әйнекей жалатылған. Осыған ұқсас екі сауыт 4 және 10-жайдан табылған. Біріншісі - әйнекейленбеген, сұр қоңыр түсті. Екіншісі - сұр жасыл түсті, нәзік сызба центрлес сызықтармен өрнектелген. Бұл ыдыстар [[Қытай|Қытайдан]] әкелінген. ====Батыс қақпа алдындағы үй==== [[Археология|Археологиялық]] жұмыстар басталғанға дейін қазу белгіленген орын мөлшері 30x40 м аздаған дөңес болатын. 2006-2007 жылдары қазба жұмыстарында қала тіршілігінің анағұрлым кейінгі ([[13 ғ.|XIII ғасырдың]] соңы - [[14 ғ.|XIV ғасырдың]] басы) кезеңіне жататын құрылымның қалдықтары аршылды. Жоспардағы шаршытәріздес құрылыс (30x30 м) сыртқы қабырғалар қоршауына мөлшері бойынша бірдей - 12,5x12,5 м төрт ірі жайдың сыртқы қабырғаларын енгізеді. Бірнеше жайлардың кеңістігі ішкі қабырғалармен бөлінген. Құрылыстың, бұрын зерттелген Қойлық құрылыстары сияқты, жылу жүйесі күрделі. Қазылған үйдің жайпақ шатырын тіреулер ұстап тұрған, ол тіреулер жартастардың ірі бөліктері болатын. 1-бөлме өте үлкен. Оның мөлшері ішкі жағынан алғанда 12,5x12,5 м. Бөлме қабырғаларының ені 1-1,4 м. Қабырғалар тікбұрышты өңделмеген блоктардан соғылған, олар бір-бірімен қиюластырылып қаланған. Олардың ең жоғарғы биіктігі еденнің деңгейінен санағанда 40-60 см тең. Қабырғалар көп қабатты сазбалшық сылағымен сыланған. Оңтүстік-шығыс және солтүстік-шығыс қабырғалардың үлкен бөлігінің бойымен «Г-тәріздес» суфалар орналасқан. Ол суфалардың биіктігі еден деңгейінен санағанда 20-25 см болады. Суфаның солтүстік-шығыс бөлігі кан жүйесімен жылытылған. Кан жүйелері бір-біріне перпендикуляр орналасқан. Негізінен кан жүйелерінің тегістелген деңгейі біркелкі. Бірінші бөлменің биіктігі еден деңгейімен өлшегендегі мөлшерден 5-10 см артық ауытқымайды. Бұған тек 1-бөлменің солтүстік-шығыс қабырғасындағы орталық учаскеден шығатын мұржаны ғана жатқызуға болмайды, оның қыздырылған түбі кан жүйесінің жалпы деңгейінен 20 см биіктікте жатыр. Мұндай мұржаның ерекшелігі сонда, өңделмеген кірпіштен қаланған басқа каналдарға қарағанда оның оңтүстік-батыс ішкі қабырғасы қырынан қойылған күйдірілген кірпіштермен және жалпақ тас жыныстарымен қаланған. Анықталған ұзындығы 4 м астам ең ұзын каналдың түбінде белгілі бір аралықтардан кейін жайпақ жақтары жоғары қараған тасты жыныстардың сынықтары мен мен кәдімгі тастар қаланған. Шамасы, бұл тау жыныстары мен тастар тек негіз ретінде ғана емес, сонымен бірге кан жүйесінің тегістелген деңгейін реттеп тұрған болуы да мүмкін. Шамамен алғанда, жоғарыда айтылған үрлемелі-таратқыштар - кан арқылы таралған жылы ауа қалдықтары жақын маңнан табылған екі кішірек пештен шығатын болса керек. Оңтүстік-батыс жағынан суфа солтүстік-батыс - оңтүстік-шығыс желісі бойынша созылған мүжілген сұрғылт-сарғыш өңделмеген кірпіш өрімдерімен тұйықталған. Оның ұзындығы 4,5 м, ені 25-43 см биіктігі 25 см болып келеді. Бірінші жайдың оңтүстік бөлігінде, бір-біріне перпендикуляр орналасқан жоғарыда аталған өңделмеген кірпіш өрімдері мен оңтүстік-шығыс қабырғадан түзілген бұрышта, тасты жыныстың ірі сынығы орналасқан түйісу орнының үстінде шаршы пішіндес өңделмеген «тумба» байқалған. Оның мөлшері 80x80x25 см. «Тумбаның» ойыс деңгейлес бетінде сазбалшық сылағының ізі байқалады. Шамасы, «тумба» шатырға тірек болған бағананың негізін атқарса керек. «Тумбаның» оңтүстік-батыс жағының бойымен құрылыстың құрылым түзуші элементтері өңделмеген екі ірі блоктан тұратын өрім өтеді. Оңтүстік-шығыс — солтүстік-батыс желісі бойынша қаланған кірпіштердің орташа мөлшері 40x20x20 см. Екі жағынан карбонатты дақтың ізі бар сазбалшық сылағы байқалатын өрімнің жалпы ұзындығы 85 см. Солтүстік-шығыс жағынан 1-бөлмеге 2-бөлме жалғасады. Бөлмелер өзара тұйың қабырғамен бөлінген. Өңделмеген кірпіштердің сынықтарынан қаланған 2-бөлменің оңтүстік-шығыс және солтүстік-батыс қабырғалары салыстырмалы түрде жаман сақталмаған. Оңтүстік-шығыс қабырғасының ұзындығы 3,7 м, орташа ені 70 см. Орталың бөлігі, шамасы, бөлмеге кірер есік болса керек, бір метрге үзіліп қалған солтүстік-шығыс қабырғаның жалпы ұзындығы 8 м, ені 30-50 см тең. Қабырғаларының сақталған биіктігі 45 см. Солтүстік-батыс қабырғаның орны байқалмайды. Негізі қазіргі күндізгі беткі қабаттан болмашы тереңдікте жатуы тиіс құрылыстың осы бөлігі сақталмаған. Бөлменің оңтүстік-шығыс бөлігін түгелімен суфа алып жатыр. Ол жоспарда дұрыс геометриялық пішінде, ұзындығы мен ені шамамен 3,5 м, сақталған биіктігі 40 см. Суфаның солтүстік-батыс бөлігіне салынған зондаж ауамен жылыту каналдарын тапқан жоқ. Бөлменің едені барынша ірі сұрғылт-қоңыр өңделмеген кірпіштен қаланған, тегіс беткі қабатынан органикалық ақшыл дақтар байқалады. Мұндай өңделмеген өрімдердің тереңдігі күндізгі деңгейлес беткі қабат деңгейінен 60 см құрайды (1-бөлменің шартты еденінің деңгейімен шамалас). 2-бөлменің шығыс бұрышының сыртқы жағынан тікбұрыш пішінді сары топырақты-саздақты тығыздың орналасқан. Осы тығыздықтың оңтүстік-шығыс бөлігінің астынан кеңістікті тазалау барысында, беттік биіктігі 1- және 2- бөлмелердің едендерінің деңгейлерімен шамалас шұңңыр табылды. Шұңқырдың жиектері өңделмеген кірпіштермен қаланған. Шұңңыр 0,8 м тереңдікте тазартылды. Жоғарыда аталған шұңқырдың ішін тазалауда жоғарғы бөлігінен жақсы сақталған темір таба шыққан. Таба дөңгелек, бір-бірінен мөлшері жағынан айырмашылығы бар «ІІ-тәріздес» екі тұтқасы бар. Тұтқалар екі жағынан симметриялы және таба қабырғасы үстінде сатылас орналасқан. Табаның ішінде тағы бір зат болған. Созыңқы металл пластина түріндегі, бір шеті аздап тарылған және дөңгелектенген бұйым қатты мүжілуден табаның түбіне және әр жерінде қабырғаларына жабысып қалған. Пластинада шегендеудің ізі бар. 3-бөлме жоспарда шаршы пішінді, қабырғаларының ішкі жағынан есептегенде 3,5x3,5 м, 2-бөлмеден солтүстік-шығысқа қарай орналасқан. Осы құрылыстың барлық элементтері бөлме еденінің шартты деңгейінен шамамен бір биіктікте орналасқан, деңгейлес беттік қабатты тазалауда айқындалды. Бөлме шаруашылық мақсатқа пайдаланылса керек. Бөлменің солтүстік-батыс және солтүстік-шығыс қабырғалары 25x25x5 см мөлшерлі өңделмеген кірпіштен бір қатар өрілген. 3-бөлменің оңтүстік-шығыс шегі 70-80 см шамасындағы созыңқы тығыздалған өрімдер, олардың ішкі жағынан қалыңдығы 8 см сылақ қабаты сақталған. Бөлмеге тамбуртәріздес кіреберістің ені 1 м, солтүстік-батыс қабырғаның оңтүстік батыс бөлігінде орналасқан. Ол орташа мөлшері 31x16x5-6 см өңделмеген блоктардан салынған екі параллель өрімнен тұрады. Осы бойлықтар арасынан кесік дөңбекке орналастырылған өңделмеген кірпіштердің қалдықтары шықты. Бүл кірпіштер табалдырыңтың қызметін атқаруы немесе құлаған қабырғаның бір бөлігі болуы мүмкін. Жоғарыда аталған кірпіштерден солтүстік-батысқа қарай, бір кездері есіктің босағасының бір бөлігі болуы мүмкін, шіріген ағаш шөрке тазаланды. 3-бөлменің оңтүстік-батыс бөлігінде 2-бөлменің солтүстік-шығыс қабырғасының бітетін тұсындағы оңтүстік-шығыс негізіне жалғасатын пеш анықталды. Сыртқы жақтары сыланған пештің ернеуі 30x16x7 см мөлшерлі өңделмеген блоктармен қаланған. Солтүстік-шығыс - оңтүстік-батыс желісімен созылған пештің жоспардағы пішіні тікбүрышты, қабырғаларының сыртқы айналымы бойынша мөлшері 2,3x0,6 м. Пештің күл толған ішкі кеңістігінен қыздырылған өңделмеген кірпіштің, күйген сүйектердің, сондай-ақ әйнекейленген қыш бұйымдарының сынықтары кездескен. Пештің қатты қыздырылған түбі екі деңгейлі. Пештің солтүстік-шығыс ернеуіне тақау, қазіргі күндізгі беттік деңгейден 40 см тереңдік шамасында қыш құбырлардың сынықтары шықты. Олар түтіндіктің қызметін атқарған, оған бүтін сақталған құбырдың ішкі қабырғаларында сақталған күйік пен ыс дәлел болады. 3-бөлменің солтүстік-шығыс бөлігінде тікбұрыш пішінді (1,5x2 м) қамба орналасқан. Оның қабырғаларын соғуға өңделмеген блоктар, күйдірілген кірпіштер (25x11x4,5 см) мен оның сынықтары пайдаланылған. 3-бөлменің 1,8x0,7 м мөлшерлі шығыс бұрышының алаңы жалпы ішкі кеңістіктен «Г-тәріздес» қалқамен бөлінген. Ол, бөлменің солтүстік-шығыс және солтүстік-батыс қабырғаларын қалауда кездескен, өңделмеген блоктардан қаланған,бір-біріне көлбеу орналасқан өрім қатарларынан тұрады. Солтүстік-шығыс бағыттағы қазба шекарасын кеңейту барысында 4-бөлменің бір бөлігі анықталды. 4-бөлменің ашық ішкі кеңістігінің мөлшері: солтүстік-батыс шекарасы бойымен 1,5 м, өзінің оңтүстік-шығыс шегі бойымен (3-бөлменің де солтүстік-шығыс қабырғасы болып табылатын) 4,5 м, негізгі оңтүстік-шығыс қабырғаның бойымен (3-бөлменің оңтүстік-шығыс қабырғасының жалғасы болып табылатын) 0,8 м. 3- және 4-бөлменің ішкі кеңістігі толық тазаланып болған жоқ. 1-бөлмеден оңтүстік-шығысқа қарай, 5- жэне 6-бөлме деген шартты атаумен аталған, әр түрлі сипаттағы екі кеңіетіктің қалдығы ашылды. Бұл екі кеңістік те 1-бөлмеден негізгі қабырғамен бөлінген. 5-бөлме, барлың белгілері бойынша, шаруашылық мақсатқа арналған, асүй болуы да мүмкін, оған оның аумағынан табылған заттар дәлел болады. Сипатталған бөлменің ашылған бөлігінің мөлшері 6x5x4 м. Бөлменің солтүстік-шығыс және оңтүстік-батыс қабырғалары өңделмеген блоктардың сынықтарынан тұрғызылған. Олардың орташа ені 30-40 см. Сақталған биіктігі 50 см. Бөлменің оңтүстік-шығыс бөлігінде, шамасы, «Г-тәріздес» суфа болған. Оның ернеулері ені 30 см өңделмеген кірпіш өрімдерімен тығыздалған. Суфаның сақталған, биіктігі 25-30 см болатын орталық бөлігінен тандырдың қалдығы табылды. Тандырдың ішкі диаметрі шамамен 38 см тең болады. Оның кесінді қабырғаларының қалыңдығы 4 см аспайды. Суфаның оңтүстік-батыс ернеуінің қалдықтарына өте тақау жерде шаршы пішінді, мөлшері 45x45x5-7 см болатын «тумба» орналасқан. Сипатталған бөлменің оңтүстік-батыс қабырғасының орталық бөлігіндегі үйінділерді тазалау барысында, күндізгі беттік деңгейден 40 см шамасындағы тереңдіктен қатты мүжілген үлкен темір қазанның жартысы және шағын сынықтары табылды. Еден бетінен шамамен 20 см жоғары деңгей кеңістігін тазалау барысында «Г-тәріздес» суфаның солтүстік-батыс бөлігі орналасқан алаңнан (5-бөлменің солтүстік-шығыс бөлігі), шамалауымызша, діни-салттың сипаттағы сауыт табылды. Сауыттың жалпақ мойнына орналастырылған үш тұтқасы бар. Әр тұтқаның үстіне пішіні жартысфераға келетін «тостағаншалар» орналасқан. Ал тұтқаның тура астында жиегі майыстырылған, шағын конустәріздес («бөрткен») «бүртіктер» бар. Сауыт бүйірінің жоғарғы бөлігі шырмала айқасңан жыландардың бедерлі бейнесімен әшекейленген, олар, өз кезегінде, цилиндрлік үш «жапсырманы» айнала оралады. Осы «жапсырмалар», бұлардың да жиегі майыстырылған, құятын алдамшы «тұмсық» болып табылуы мүмкін. 5-бөлменің оңтүстік-батысына таман 6-бөлме орналасқан, ашылған бөлігінің мөлшері 7,6x4,3x2,5 м. Осы бөлмелер бір кездері оларды бөліп тұрған қабырғаның солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан есік арқылы қатынасқан, ол белгісіз себептермен кейінірек сазбалшықты қоспамен қалап тасталған. 6-бөлменің ашық кеңістігінің оңтүстік-шығыс бөлігін негізінен суфа алып жатыр. Сұрғылт-сарғыш түсті тығыз саздақтан тұратын суфаның тегіс беттігі көрші 5-бөлменің еден беттігі деңгейінен шамамен 20 см жоғары белгіленді. Суфаның орталық бөлігінің біртұтастығын «сопақша» пішінді шұңңыр бұзып тұр. Бұл шұңқыр «қойма» ретінде түсіндірілді. 6-бөлменің батыс бөлігінде, саздақтан түзілген тығыздықтың деңгейлес беттігін тазалау кезінде топталған ұсақ тастар байқалған. Жоспарда дөңгелек пішіндегі осы топтың диаметрі шамамен 60 см болады. ====Хаммам-монша==== Ол қабырғалармен қоршалған шахристан аумағындағы қорғанның батысына қарай орналасқан. Хаммам-монша ортағасырлық Шығыс қалалары тіршілігінде маңызды роль атқарған. Олар тек гигиеналық ңызмет ғана атқарған емес,- оларды «көңіл күйді көтеруге, демалу үшін, таныстармен бас қосу және әңгіме-дүкен құру үшін, сатып алу-сату мақсатындағы, сауда-саттық мәміле туралы кездесулер мен келісімдер үшін, сондай-ақ шахмат және нард ойындарының шеберлігін көрсету үшін» пайдаланған. Монша емдік мақсатқа да пайдаланылған. [[11 ғ.|XI ғасырда]] жазылған [[Ибн Сина|ибн Синаның]] [[Трактат|трактатында]] моншада қолданылатын емдік тұнбалар мен қоспалар туралы мәлімет бар. Бұл мекемелердің қала халқының арасындағы танымалдығы жоғары болған. Джелал Эссад: {{cquote|«Мұсылмандарға моншаның қажеттігі мешітпен бірдей», }} - деп жазады. Мысалы, [[10 ғ.|X ғасырдың]] бірінші жартысында [[Бағдад|Бағдадта]] 10 мыңдай монша болғаны мәлім. Афрасиабтағы қазба барысында шағын аумақта (қорған сарайы жанында) бес монша ашылған. [[11 ғ.|XI ғасыр]] [[Афрасиаб|Афрасиабтың]] солтүстік-батысында моншаға, бір кездері тұрғын үйлерге арналған, тұтас квартал бөлінген. Зерттеушілер мұсылман моншасы мен римдік термнің қызметі мен құрылысының біріккен бастауын атап айтады. [[Олег Георгиевич Большаков|О.Г. Большаков]] [[Орта Азия|Орта Азияға]] алғашқы моншалар [[Жерорта теңізі]] маңынан келгенін болжайды. Ортағасырлық моншалардың жоспарлау ерекшеліктерінің таралуы туралы мәселе күрделі. Осы тұрпатты құрылыстың көптеген пішіндері негізгі екі топқа: жоспардағы - ''[[Анфилада|анфиладалы]]'' және ''[[шаршы|шаршылы]]'' болып бөлінеді. Антоновка қалашығының моншасы - мөлшері 11,36x8,9 м болатын, орталық залды айнала орналасқан сегіз бөлмеден, сондай-ақ шығыс бөлікке орналасқан тамбуртәріздес кіреберістен тұратын тікбұрыш пішінді құрылыс. Төрт бөлме залменен кең өтпе жолдары арқылы айқыш байланысады. Ал үш бөлме залмен оның бұрышынан ойылған тар жолдар арқылы байланысады. Құрылыстың, оңтүстік және батыс жақ қабырғаларымен ''«Г-тәріздес»'' шектелген, солтүстік сыртқы бөлігінде, сірә, [[айван]] болған. Оның аумағынан төменгі бөлігінде саңылауы бар хумдардың табылуы, мүмкін, шарап пайдаланылғанының дәлелі болар, ал айван-аула монша прцедураларынан кейінгі демалыс орны болып саналады. Бөлмеден аяқ жууға баратын («№1 бөлме) тар жол (56 см) бар. Орталық залдың (№5) мөлшері 3,30x3,70 м. Одан кешеннің бүкіл бөлмелеріне есік шығады. Бір қызығы, залдың солтүстік бұрышында күмбез шығаратын құрылымдық элемент - төменгі арка саңқалған. Арканың негізі №5 және №7 бөлмелерге кіретін есіктерге - қабырғалар кесінділеріне сүйенген. Арканың астындағы еден салынған учаске баспалдақ түріндегі бір кірпіштен қаланған. Монша құрылысында әдетте, қабырғалардағы суфа орналасатын биік және кең қуыстарды қоршап тастайтындықтан, күмбездік құрылым есебінде тромптар қолданылмайтын. №2 сылау бөліміне (2,19x2,13 м, оңтүстік-шығыс бет) кең жолмен өтеді; мөлшері 2,80x2,70 м, су ысытатын сыйымдылық орналасқан техникалық №3 бөлмеге өтетін жол бар; №6 бөлмеге де өтуге болады. Оның солтүстік-батыс бөлігінде мөлшері 2,06x0,50 м, тереңдігі 30-40 см жететін шағын астау (ванна) орналасқан. №4 солтүстік-шығыстағы шомылатын бөлмеге (2,73x1,75 м) орталық залдан кең (1,33 м) өтер жол арқылы барады. Мөлшері 1,75x0,70 м, тереңдігі 30-45 см астау осы бөлменің солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан. Ірі мөлшерлі астаулары бар екі жуынатын бөлме орталық залдан солтүстік-батыс бетте. Бөлменің мөлшерлері: №7 - 3,50x2,20 м; №8 - 3,69x2,75 м. Осы бөлмелердің солтүстік-батыс бөліктерінде үлкен астаулар (1,00-1,13x2,10x2,25 м) бар. Монша бөлмелері әдетте екі әдіспен - күмбезбен және балха тұрпатты күмбезбен жабылатын. Бөлмелердің маңыздылығы мен бағыныштылығы олардың үстіндегі, ереже бойынша, жалғансфералың багали дөңесіне немесе қалқан дөңесті гаджак жүйесіне сүйенген, кеңістік күмбезімен айқындалатын. Қойлықтың жоспардағы тікбұрыш пішінді хаммам-моншасының басты залының күмбезі, шамасы, залдың кез келген пішін үйлесімінен күмбезге өте алатын жалғансфералық багали дөңесіне сүйенген. Монша құрылысы сырт жағынан қашан да сипаттың түрге ие болатын. Ортасынан орталың зал күмбезі көтеріліп тұратын, саман араласқан сазбалшықпен сыланған күмбездер тобы кейде жер бетімен тегіске жуық орналасатын. Хаммамның бұл ерекшелігі жылылықты ұстау қасиеттерін арттыру үшін, сондай-ақ сумен жабдықтау жүйесінің ерекшеліктеріне байланысты құрылыс жер асты шұңқырына ''«батырылуы»'' арқасында қалыптасты және отын қалдықтары да ғимарат корпусы айналасына әдетте жылдам жиналады. Қойлық хаммамы солтүстік бөлігіне орналастырылған, «жуынатын» әр түрлі мөлшердегі жабдықты бес жайдан тұрады. Екі жай - ''«ыстық»'', екеуі - ''«қоңыр салқын»'' және біреуі - гигеналық деп түсіндіріледі. Бір жай өзінің қызметі бойынша - техникалық, ванналық жабдықтары жоқ екеуі - сылау бөлмелері. Кешеннің бірінші бөлмесі шамамен шешінуге және жуынуға дейінгі тазалыққа арналса керек. Біркелкі температуралы бұл жайда дене мен аяқты бастапқы жууға пайдаланылған шағын мөлшерлі, терең астаулар бар. Бұхарада мұндай жайлар ''«аяқ жууға арналған бірінші және екінші бөлмелер»'' деп аталды. Бұл бөлме бұлау және сылау бөлімшелерінен тұратын орталық залдың алдында болатын. №3 «техникалық» жайда жуынатындар жылыған су құйып алатын, су жылытуға арналған сыйымдылық болған. №4 және №6 екі шомылатын бөлмеде - орташа мөлшердегі, ал №7 және №8 шомылатын бөлмеде үлкен астаулар болған, - бұлар жуынуға арналған бөлмелер. Мұндай жайларда температура сатылы: олар температурасы біркелкі - салқын және ыстық деп бөлінген. Бұл жағдайда №8 жайды ыстық деп түсіндіруге болады, себебі оттық оның сыртқы (батыс) жағында орналасқан, ал шомылу бөлмесіне баратын тар жол жоғары температураны ұстауға бағытталған қосымша шаралар туралы айтады. Барлық астаудың қабырғалары ішкі жағынан суға төзімді ақ түсті қырдың қалың қабатымен майланған. Әрбір астаудың фасадтың бөлігінің аркатәріздес ойығы бар. Жылудың жасырын жүйесі (гиппокаустик) - римдік терм мен шығыстың хаммамға тән ең айрықша ерекшелік. Рим моншаларында оттықтан шығатын ыстық ауа еден орналасқан діңгектер арасында айналатын, ал хаммамда ол әдетте қызу каналдарымен шығарылатын. Монша қабырғаларына қызу каналдары салынбайтын. Жылудың барлық жүйесі тұрғызылған негіз, жоғары температураның нәтижесі болып табылған, ақшыл реңкті сарғыш топырақты стерильді қабат болатын. Діңгек-негіздер тұрғызылған орындардағы іргетастың ролін атқарушы келесі деңгей, - бұл сарғыш топырақ қабатына батырылған тастар. Биіктігі 45 см шамасындағы, күйдірілген кірпіштен қаланған, тікбұрыш пішінді діңгектер, өз кезегінде, қызу өткізетін каналдарға негіз болып табылған. Каналдар үш тақтадан жасалған, оның екеуі өзара параллель түрде тікесінен, ал қалған біреуі оларға көлбеу қойылған. Каналдар екі деңгейде, шахмат тәртібімен орналасқан. Каналдың ені 30-40 см жеткен. Келесі деңгей кірпіш қатарынан, оған, еден тақтасының астына төселетін, қуаты 7 см дейінгі, әктас пен күл қосылған саздақ қабат жүргізілген. Қабат ылғал ұстау қызметін атқарған. Оттық орналасқан орын туралы мәселе шешілген жоқ, әйтсе де сыртқы қабырғадан байқалған ойық (№8 бөлме) бұзылған оттықтың орны болуы мүмкін деп болжауға болады. Мұндай болжам пайдасына келесі деректер келтіріледі: біріншіден, ойықтың деңгейі моншаның тақта төселген еден деңгейінен төмен орналасқан. Еден астын қыздыруға арналған пеш аузының құрылысы туралы Витрувий былай дейді: {{cquote|«Ыстық монша астындағы еденасты былай жасалады: бәрінен бұрын оның еденіне жартылайторафутты черепицалар еденасты пешіне көлбеу төселеді, егер оған шарды тастап жіберсе, ол тоқтай алмастан өзінен-өзі кері - пеш аузына қарай домалауы тиіс, сонда қызу еденасты бойымен жеңіл таралады».}} Бұл мәліметтер техникалық жағынан оттықтың өзі гиппокаустиктен төмен орналасқанын растайды, бұл сипатталған жағдайға нақ тән сипат. Екіншіден, ойыққа тақау күлдің көп жиналуы - моншаны қыздыру үшін отын пайдаланылғанының айқын дәлелі. Басқа аймақтардағы монша кешендерінде оттық су жылытуға арналған сыйымдылыңтың тікелей астында орналасатынын ескерсек, бұл жағдайда су жылытуға арналған сыйымдылыңтың кешеннің екінші шетіне (№3 бөлме) орнатылуы түсініксіз жайт. Монша тезекпен, шөпшекпен, сабанмен, кейде ағашпен жылытылған. Қызу тарататын каналдарды тазалау барынша күрделі іс болған - қара күйені тазалау үшін кейде еденнің тақтасы алынған, мұндай операция жылына екі-үш рет жүргізілген. Адам Мец монша қызметкерлерінің, кем дегенде, бес адамнан тұратынын айтады: моншашы, қызмет етуші, тезек дайындайтын адам, от жағушы және ауызсу тасушы. Жарық пен желдету күмбездегі саңылау арқылы іске асырылған. Қабырғаға терезе орнатылуы сирек жағдай. Күмбездегі ойықтар күйдірілген ойықты немесе шынылы ңыш қалпақтармен қорғалған. №6 бөлменің еденінен мөлдір терезе шынысының сынықтары табылған. №3 бөлме, жоғарыда айтылғандай, су қыздыруға арналған үлкен сыйымдылыңтың (сыйымдылық диаметрі - 1,27 м, қабырғасының қалыңдығы 12-14 см) болуынан байқалғанындай, ''«техникалық»'' бөлме. Қазба жұмыстары барысында ортағасырлың ескерткіштерден жақсы таныс сумен жабдықтау жүйесінің қыш топтары (құбырлар) көптеп табылды. Жайлардан суды ағызу жүйесінің негізі хаммам жайлардағы еден деңгейінің төмендетілуіне негізделген. Су құйылысының мұндай жүйесіне су ағызатын және төгетін арықтар сияқты жабдықтар көп қажет етілмген. Тек еден тақтасына үңғыланған қосымша екі кіші арық табылды. Қыш кешеннің болуы, сондай-ақ [[Еуразия|Еуразияның]] кең аумағында зерттелген осыған ұқсас монша құрылысын талдаудың нәтижесі Қойлық моншасын [[13 ғ.|XIII ғасырға]] жатқызуға мүмкіндік береді.<ref>Мың жылдық тарих. 2-бас. Орта ғасырлардағы Жетісу өлкесінің астаналары. - Алматы: «Credos», 2009. - 320 б., 64 қосар бет. Қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде. ISBN 978-601-7114-06</ref> ===Зороастралықтар кварталы=== Солтүстік кіріс жолы алдындағы төртбұрыштәріздес дөңес аумағындағы қазу жұмыстары квартал үйлерін құратын жайлардың тобын ашты. Қазуды стратиграфиялық шурфтың шығыс жағынан бастады.Тегістелген дөңесте іргетассыз, 37-38x21-22x6-7 см мөлшерлі өңделмеген кірпіштен салынған тұрғын жай аршылды. 12x16 м мөлшерлі үйдің жеті бөлмесі болған. Олар тұрғын және шаруашылық жайлар. Қабырғалар саман қосылған сазбен сыланып, әктелген. Үйде қабырға және суфа бойымен жүргізілген жасырын каналдар түріндегі жылу жүйесі жұмыс істеген. Негізгі есік шығыс жақта орналасқан және [[айван|айванмен]] бөлінген. Айваннан орталық жайға барады, ол өзінің айналасына басқа жайларды - оңтүстік бөліктен екі тұрғын және солтүстік бөліктен екі шаруашылық бөлмелерін біріктіретін; батыс бөлікте бір оқшау бөлме бар. Үй тосын болған өрттен жойылған. Солтүстік беттегі екінші шаруашылық бөлмесінде еденнен әйелдің қаңқасы табылған. Тұрмыстық заттар толығымен өз орындарында қалған. Орталың бөлмедегі суфада бұршақ ботқасы бар қазан тұр. Баланың төсегі оңтүстік бөліктің есігіне жақын болған, одан тек түбегі қалған. Кірер есік бөлменің ішкі кіреберісінде жатыр. Оның барлық жабдықтары: шынжыр, шығыршық, ілгек пен ілмек және тіпті құлып та бар. Үйден жинақталғань материалдар бойынша қайғылы оқиға [[13 ғ.|XIII ғасырда]] өткен деуге болады. Төменірек, екінші құрылыс алаңында үй аршылды. Оның жоспарлануы мен бөлмелердің мақсаты төмендегідей. Үй мөлшері 40-42x21-22x9-10 см өңделмеген кірпіштен салынған, оның қабырғасы бөренеден жасалған ағаш тірекпен бекітілген. Қабырғалары қалың қабатты сазбалшыңпен майланып, сонан соң [[алебастр|алебастрмен]] сыланған және қызыл түсті борлы әкпен әктелген. Орталық бір бөлмені айнала орналастырылған он үш бөлме белгіленді. 4 - орталың бөлме, мөлшері 4x3 м, шығыс қабырғада есігі бар. Солтүстік жақтан коридор өтеді, одан 1 және 2-бөлмеге баруға болады. Коридордың бас жағының шығыс бөлігінде есік бар. Оң жағынан 1-бөлмеге баратын есік бар, сол жерден бірден оңтүстік қабырғаның шығыс бөлігі бойымен суфа өтеді, оның үстіне қабырғалық алтарь, ал оның алдына сұр күл толған қыш тұғыр орнатылған. Алтарь тағатәріздес, бедерлі өрім түріндегі бет-жүзбен әшекейленген. Коридор бойынша батыс бағытта 2-бөлме орналасқан, оның оңтүстік қабырғасында батыс коридорға өтетін жол бар. Ол есікпен қалқаланған. Батыс коридордың оңтүстікке қарай жалғасы бар, бірақ бұл бөлік есікпен бөлінген, сондай-аң ол 7-бөлмеге шығатын шығысқа бұрылады. Коридор орталықты жайдың батыс және оңтүстік топтарынан бөліп тұрады. 7-бөлме орталықтың шығыс бөлігімен созылған. Солтүстік және оңтүстік бөлікке өтетін жолдар бар. Оңтүстіктен 9-бөлме орналасқан. Ол солтүстік-оңтүстік желісі бойынша созылған; батыс қабырғаға пеш орнатылған, одан шығыс бағытымен, 9- және 10-бөлмелердің оңтүстік бөлігінде орналасқан суфаның бойымен, жылу жүйесі бұрылады. Батыс бағытта олар 6-бөлмедегі суфаларды жылытады. 6-бөлмеге тек батыс коридордың оңтүстік бөлігінен ғана кіруге болады, оңтүстік бөлік те есікпен жабылады. 6-бөлмеге ерекше назар аударылған. Солтүстік және оңтүстік қабырғалар бойымен орналасқан суфалар мен еден қышты сазбен майланған. Шығыс суфа мен батыс қабырға арасында, оңтүстік қабырғаның бойымен биіктігі 0,6 м ернеу орнатылған, ал аралығы толығымен толтырылып, сазбалшық құйылған. Бұрыштары шығыңңы. Қуыс алебастр сылағымен жүргізілген. Шамасы, осы қуыстың жоғарғы бөлігі жиектеліп, оған өсімдікті өрнектерді геометриялық өрімдермен үйлесімдікте ойып және төртжапырақты гүлдермен штамптап безендірілген. Деңгейлес жолақтан сатыласңа өтетін бұрыш доғамен байланысқан, ал доға жұпталған жартышеңберлердің шығыңқы бұрыштарымен, ал бос орындарында созыңқы үшжапырақтармен безендірілген. Деңгейлес жиектің орталығына өрнекті тақта орнатылған. 55x25 мөлшерлі таңта тікбұрышты қосарлы рамкамен жиектелген, ал ішіне тікесінен қойылған үш бірдей розетка салынған. Әрбір шаршыда жоғарғы жағында түйінделіп, екі жаққа ажыратылған, ал ортасында шаршы түзетін, екі жолақпен орындалған крест орналасқан. Көлденеңі бойынша крестің ажыратылған шеттері шаршы түзіп, ал екіжапырақтылардың шеті шаршының ортасына біріктірілген. Қуыс жүйелі түрде әктеліп тұрған. Апаттан соң жиек құлап, үлкен және кіші бөліктерге сынған. Қышты саздан жасалған ойманың барлығы 40 шақты сынықтары шықты. Кейбіреулері оттың күшінен қызыл реңкке көшкен. Қуыстың ортасында шырақ тұрды. Қуыстың жанында еденде бет-жүздегі қайталамалы сегіздіктер өрнегімен безендірілген тағатәріздес алтарь орналасқан. Жайға кіреберістің сол жағында жеке суфада беті шығысқа қараған тағы бір алтарь орнатылған. Ол тағатәріздес пішінді, бетіне терең оймамен жапырақты өрлемелі бұтақ түріндегі өрнек салынған. Алтарьдың жанында күлге арналған тұғырық орналасқан. Ол сұрғылт күлмен толтырылған. Күлдің осынша жиналуы алтарьдың жұмыс істеу мерзімінің ұзақтығын айқындады. Батыс коридордан 3-бөлмеге өтуге болады. Өтеберісте есік қорабының төменгі бөлігі сақталған. Үлкен пеш оңтүстік-шығыс бұрышқа орналастырылған, одан шығыс қабырға бойымен 3-бөлмеге және коридордың батыс қабырғасы бойымен, сондай-ақ оңтүстік 5-бөлмеге жылу жүйелері өтетін. 5-бөлме коридордан батысқа қарай және 3-бөлмеден оңтүстікке қарай орналасқан. Сірә, өтер жол оңтүстік коридорға шығар есікпен оңтүстік қабырғада болған шығар. Бөлменің ауданы көзбен екі бөлікке бөлінеді. Солтүстік-шығыс бөлікті астынан 3-бөлмедегі пештен тарайтын екі жылу желісі өтетін кең суфа алып жатыр. Оңтүстік-шығыс бөлік төменірек орналасқан және бөлменің ортасынан оңтүстік-шығыс бұрышқа доғамен өтеді. Онда да жылу жүйесі өткізілген, бірақ оңтүстік-шығыс бөліктегі ошақтан емес. Солтүстік-батыс бөлікте де ені мен ұзындығы 2 м суфа орналасқан, ал одан түсу қышты сазбен майланған «П-тәріздес» тосқауылмен жасалған. Тосқауылдың биіктігі 0,6 м және еден одан оңтүстікке қарай көлбеу жүреді. Тосқауылдың батыс желісінің соңында сатылы суфа басталады, онда алтарь және төменгі жағына күлге арналған тұғырық орнатылған. Алтарь тағатәріздес пішінді, бет-жүзі өрнекті. Өрнек терең оймамен орындалған және өрмемен берілген. 11-бөлме 5-бөлмеден батысқа қарай орналасқан және аршу процесі үстінде. 12-бөлме 2-бөлмеден солтүстікке ңарай орналасқан. Оның оңтүстік бөлігі аршылған. Шығыс бөлігінен 13-бөлме аршылуда. Қыш бұйымдар кешені әйнекейленбеген асханалық ыдысынан тұрады. Техникалық шеберлігі жағынан оларға ұқсастары [[8 ғ.|VIII]]-[[11 ғ.|XI ғасырларда]] соғды ыдысы пішіндері арасынан табылды. Сауыттардың бірінде шикі сазбалшыққа жалғанжазбалы [[монограмма]] сызылған. Ол қиғаш төрт секторға бөлінген шаршыға жазылған. Орталық залды айнала коридор өтетін жоспарлау жүйесіне ұқсастықтар [[Пенджикент]], [[Самарқанд]] сәулеттік кешендері арасынан табылған және осы кезеңге сәйкес келеді. Біздің алдымыздағы қоғамдық үйде отқа табынуға байланысты [[әдет-ғұрыптар]] өткізілген. Үйдің еденіне сыланған шоқсалғыштар, астындажайпақ тұғырығы бар қабырғалық шоқсалғыштар, қуыстағы ойма өрнектермен безендірілген қабырғалық шоқсалғыштар [[Қазақстан]] мен [[Орта Азия|Орта Азияның]] ортағасырлық қалаларында кеңінен таралған. Шоқсалғышты зерттеген зерттеушілер олардың қызметін әрқалай сипаттайды. Шоқсалғыштардың отқа табынумен байланысы туралы пікір басым. Г.В. Григорьевтің болжауынша, шоқсалғыштар, алдына құрбандың оты жағылатын, зороастралың икондардың бір түрі болып табылады, шоқсалғыштардың өрнегінен ол зороастризмнің төрт стихиясының рәмізін көрген. Шоқсалғыштардың анағұрлым толық діни семантикасын маздеизмнің ұлы оттарының шұғыласы туралы бейнелі жазған [[Галина Анатольевна Пугаченкова|Г.А. Пугаченкова]] мен [[Лазарь Израилевич Ремпель|Л.M. Ремпель]] негіздеген:{{cquote| «тіпті исламды бекітіп, араб жазуын қабылдағандар да соғдылардың үйлеріндегі ерекше шоқсалғыштармен жылынуын жалғастыра берді».}} Шоқсалғыштардан көркем өңделген тұрмыстық ошақтарды көрген бірқатар зерттеушілер олардың практикалық қызметіне назар аударуды табанды түрде ұсынады. Әйтсе де олардың шаруашылық-түрмыстық мақсатын теріске шығармай-ақ, олардың бай безендірілуінен ежелгі халықтың [[реминисценция|реминисценциялық]] [[дін|діни]]-[[мифология|мифологиялық]] тұжырымының отқа табынушылығын көрмеу мүмкін емес. Ортағасырлың тұтқалы табалардың прототипін және олардың семантикасын іздеу [[Жетісу|Жетісудан]] шыққан - бөлмеге хош иісті түтін шығаратын аспапқа (курильница) әкеледі, олар, А.К. Әкішевтің сенімді тұжырымдауынша, Әлемдік Ағаш, Әлемдік Тау туралы түсініктермен жақсы байланысады. Бұл аспап та, ортағасырлық тұтқалы табалар сияқты, отқа табынушылыққа жататын. Ғалымдар шоқсалғыштардың өрнектік мотивтері мен сәулеттік бөлшектерінің ертеортағасырлық сарайлардың нақты сәулеттерімен ұқсастығына назар аударды. Л.M. Ремпель шоқсалғыштардың біреуін «оттық үйімен» байланыстырады. Бұл, мүмкін, әділ де және, өз кезегінде, шоқсалғыштар мен, отқа тән және мәңгілікке қосылудың тұңғыш сиқырлық салт жорасы орындалған, Вараның (мәңгілер мекені) ұқсастығын іздеуге мүмкіндік береді. Квадрат Вараның бейнесі - өте ежелгі және үндіиран қауымы кезеңіне барып тіреледі. Квадрат Вара - бұл ажал күшіне қарсы қасиетті қорған, отты мәңгіліктің мекені.Оның жердегі ұқсастықтары қасиетті оттық діни, салт-жоралық түрлері және отқа берілетін жерлеу салты болатын. Орта ғасырларда діни-мақсаттың тұтқалы табалар-шоқсалғыштардың бастауы, сірә, ұмытылған болса керек және замандастары оның күнделікті өмірде жете түсінді ме екен, дегенмен ошақтың отқа табынумен байланысы жойылмаған болатын. Оған күндік белгілер - розеткалар, қиғаш крестер, свастикалар дәлел болады. Әрине, шоқсалғыштар үй ошағына табынумен байланысты болатын. Баспана мен үй ошағының киелік идеясы ежелден бастау алады. Ошаққа табыну, өз кезегінде, Текпен (тұқыммен) теңдестірілетін ата-бабаға табынумен араласып кетті. Тек туралы көптеген дереккөздерін талдай отырып, зерттеушілер Тек дегеніміз барлық әлемімен қоса - жоғарғы, аспан әлемі (жаңбыр жауатын және найзағай ойнайтын), орта әлем (табиғат және дүниеге келу), төменгі әлем (оның ''«отпен туыстығы»'') - Дүниенің тегіс қамти алатын құдіреті болып табылады деген қорытындыға келді. Сондай-ақ ежелгі славян тіліндегі ''«Родь»'' үндіеуропалың морфеманы жаңадан қолдану болып табылады және род-ард-арт метатезасына жауап беретіні атап көрсетіледі. Бұл - ''«құдірет»'', ''«әлемді бейнелеуді»'' білдіретін маңызды діни түсініктердің бірі. Осылайша, шоқсалғыштар, бір жағынан, ғарышты ұйымдастыру туралы ежелгі түсінік идеяларын, ал, екінші жағынан, Қазақстанның оңтүстігін мекендегендердің мұнда ислам таралғанға дейін көп бұрынғы рухани-діни түсініктерін қамтып көрсетеді. Отқа табыну Орта [[Сырдария|Сырдариядағы]] [[сақтар]] мен [[қаңлы|қаңлыларда]] кеңінен таралған, дегенмен жерлеу салтындағы жалпы отқа табыну мұнда [[қола дәуірі]] кезінен-ақ белгілі болған. Отқа табыну Сырдарияның төменгі жағында б.з.б. [[7 ғ.|VII]]-[[5 ғ.|V ғғ.]] сақ қорғандарынан байқалған, ол әдетте өлген адамның жаны аспан отына және күннің ұлы құдіретіне көшеді деп қарастырылатын, сүйекті өртеп жіберу салтымен көрінген. Қаңлымен салыстырылатын Қауыншы мәдениетінің қабірін қазу барысында сүйектерге көмір себу, күл мен көмір бар мола сауыттарының, сондай-ақ арнайы хош иісті түтін шығаратын аспаптардың болғаны атап өтілген. Көк Мардан қалашығында [[5 ғ.|V]]-[[7 ғ.|VII ғасырлар]] баспаналарда бөлме бұрыштарынан қалың күл қабатымен жабылған шығыңқы-алтарь кездескен. Осы жерден табылған шырақтар от тұтатуға арналғаны анық. I мыңжылдықтың бірінші жартысына жататын Қаратаудағы [[Ақтөбе]] елді мекенінде отқа табынуға байланысты салт-жоралар өткізілген ошағы бар жай қазылды. Отқа табыну осы аймақта ерте ортағасырлың дәуірде басым болған түрік халқының арасында кеңінен таралған. Түріктердегі отпен тазалау дәстүрі туралы [[Византия]] елшісі Земарх хабарлайды. [[Сюань Цзянь]] түріктер ''«отқа қызмет етеді»'' деп жазған. Оңтүстік-қазақстандың және ортаазиялық баспаналарда шоқсалғыштардың болуына қарағанда, отқа табынушылық исламмен қатар тіршілік еткен. Оны Антонов қалашығындағы табыну ошақтары бар үйлердің [[9 ғ.|XI]]-[[14 ғ.|XIV ғасырларда]] мешіттің қасында орналасқанынан көруге болады. Бұл [[Қазақстан]] мен [[Орта Азия]] халқы мәдениетіндегі ежелгі дәстүрлердің, оның ішінде діни көзқарастардың да өміршеңдігінің тағы бір дәлелі. Мұндай құбылыстар Орта Азияға да тән болатын. Сөйтіп, [[11 ғ.|XI ғасыр]] [[Әл-Бируни|Бируни]] [[Мауераннахр|Мауераннахрде]] [[Зороастризм|зороастра дінін]] таратушы Муканна ізбасарларының қүпия сектасы тіршілік еткенін атап өтеді. Шаған әмірінің сарайына келген аңын Дакики әлемнің бүкіл игілігінен өзіне ашық түрде төртеуін таңдапты, олар: шарап, музыка, сұлудың ерні және Зороастра діні. Сопылық ордендердің аса күштілерінің бірі - Иасауи ордені тіршілік еткен және жұмыс істеген Қазақстанның оңтүстігінде кеңінен таралған сопылық ағымдағы ошаққа табыну дерегі де қызықты. Этнографтар Хорезмдегі Кубравий ордені сопыларынан отқа табынушылықтың сарқыншақтарын байқаған. Дәруіштердің жатақханаларында, каляндархонда үнемі күндіз-түні жалындап жататын дөңгелек ошақтар болған. Каляндархоннан кетер алдында дәруіштер отқа жақын келіп, қолын тигізіп, қолымен бетін, көзін сипаған, күбірлеп дұға оқып, табынған. Отқа және үйдің ошағына табынушылық жақын замандарға дейін келген. Қазақтар отты қасиетті, от-ана деп атайды. Отты үйдің қорғаны, киесі деп санайды. От неке салтында ілесе жүреді. Қалыңдық атасының киіз үйіне кірерде ошақ алдында тізе бүгеді, оны ошақтың жанына отырғызып, отқа май құяды. Қалыңдық бұл кезде бірнеше рет етпеттеп: {{cquote|«От-ана, май-ана, шапағатыңа бөлей гөр»,}} - дейді. Қолын отқа қыздырған әйелдер қалыңдықтың бетін сипайды. Бала дүниеге келерде де отқа құрбандық шалған. Қазақтар оттың қаһарынан қорыққан, сондықтан отпен ант берген. Отқа құрбандың ретінде май және майға шыланған мақтадан немесе шүберектен шиге оралған шырақ жаққан. Қазақтардағы, жоғарыда сипатталған, қалыңдықты отпен тазалау салты Памир таулары тұрғындарының отқа табынуымен жақын. Зерттеушілердің есептеуінше, памирлік неке салты бұрынғы өткен мифтік-ақындық тұжырымдармен өзара байланысты сақтайды және белгілі бір элементтерінде құдіретті күйеу мен қалыңдықтың ғарыштың неке тойын жасайды. Ғалымдар мұндай салттарды сондай-ақ қалыңдықты күйеуінің тегіне табынушылыққа тартуға жатқызады. Жоғарыда аталған, отқа және ошаққа табынушылықтың Текке табынушылыңпен байланысын көрсететін бұл қорытынды өте қызықты. Осы мәнмәтін ежелгі түріктердің, отқа табынушылыңпен тығыз байланысты, полисеманткалық құдірет - [[Ұмай ана|Ұмайға]] табынуын еске салады. Бұл «от-ана» аталатын, отты әйел құдіреті бейнесінде кейіптеуді білдіреді. Кейінгі кезде хақастардың шаманы отты шақыра отырып, Ұмайды шақырған. Бөтен үйге емізулі баласымен келген әйел өзінің құрметтеу және қорғау тілектерін үйдің ошақ-отына арнап айтқан, ал үй иесі бұл кезде отты тағаммен сыйлаған. Телеуіттер құда түсуде және тойда ''«от-ана»'' мен ''«Ұмай ананы»'' бірдей сыйлаған. Қырғыздарда отқа табынушылың Ұмайға табынушылықпен араласып кеткен, ал кейде тіпті бірігіп кетеді. Этнографиялық материалдарда Ұмай мен Құт туралы халықтар түсінігінің өзара тығыз байланысы байқалады. Құт жанның ғұмырлық күші, рухтың, молшылықтың, бақыттың болуымен түсіндіріледі. Бұл жағынан Ұмай-Құт рәмізі Дүниенің бәрін қамти алатын құдірет - адамдарға өмір ''«жіберетін»'' отпен байланысты Текпен жақындасады. ====Манихей храмы==== ''«Манихей храмы»'' қаланың оңтүстік шекарасына жақын орналасқан және батыстан, алдыңғы жылдар қазбаларынан мәлім болғанындай, моншаға тікелей жалғасады. Қазуға дейін нысан биіктігі 2-2,5 м, диаметрі 20-25 м төбе болатын. Қазба жұмыстары барысында төбенің орталығы астында көлемі жағынан үлкен сарайлық құрылыс - салтанатты зал болған. Құрылыстың мөлшері 15x11 м, жайдыкі - 11,2x8,4 м. Сыланған және әктелген қалың өңделмеген қабырғалардың 60-70 см биіктігі сақталған. Тікбұрышты бөлме ұзын жағымен шығыс - батыс желісімен бағытталған. Жайға шығыстан кіреді. Залға кіреберісте сыртқы жапсыра салынған айван тұрпатты кең емес құрылыс байқалады, ол қаланған ірі тастармен қоршалған. Табылған жаңалықтардан жоғарғы қабаттардан шықңан сұрғылт түсті қыш құмыраны атап өтуге болады. Сондай-ақ 13-ұялы өрнекті шырағдан (диаметрі 43 см және биіктігі 20 см) да сирек бұйым. Осы жерден шырағдан-шырақтар, қыш бұйымдардың (қазанның, құмыралардың т.б.), оның ішінде әйнекейлі қыштардың да сынықтары табылды. Сынықтары жайдың батыс қабырғасы бойынан айтарлықтай көлемде табылған, сірә, терезенің ойма торының бөлігі болса керек, күйдірілген саз ойма (геометриялық және өсімдікті өрнектер) да бірегей жаңалық. Мешіт сияқты, осы салтанат залы да қаладағы қатерлі өрттің зардабын шеккен. Еденде тіреудің қалдықтары: бірнеше жанған бөрене (диаметрі 30 см, ұзындығы 2-2,5 м) мен ағаш кеспелтектер, өртенген еден мен қабырғалардың айқын іздері тазартылды. Қазылған құрылыс жоғарғы мәдениет қабатында және қала тіршілігінің кейінгі кезеңіне (XIII ғ.) жатады, бұл да қышты күнібұрынғы талдау бойынша бекітілді. ====Будда храмы==== Қазуға дейін бұл биіктігі 2 м дейінгі, шаршылы негіздегі, бұрыштары жер жүзі тараптарына бағдарланған, құлаған төбе болатын. Дөңестің негізіндегі мөлшері 42x44 м, жоғарыдағы алаңы 13x17 м. Қабырғаларының сыртқы айналымы бойынша құрылыстың мөлшері 16,2x18 м. Қазбалар храмның орталығы төрт жағынан коридормен айналатын шаршытәріздес ғибадатхана залы (целла) болып табылғанын анықтады. Бірақ коридордың барлығы өтпе емес: оңтүстік-шығыс коридор қалған қабырғалардан оқшауланған. Коридорлардың ені - 2,5-2,8 м. Құрылыстың бұрыштарында сыртынан жартышеңберлі шығыңқы мұнаралар болған, олардың 1 м дейінгі биіктігі ғана сақталған. Қабырғалар мен мұнаралардың толық периметрі бойынша төменгі бөлігі тігінен қойылған екі қатар күйдірілген кірпішпен (26,5x26,5x5 см) қаланған. Құрылыстың қабырғалары сұрғылт-сарғыш түсті екі түрлі: шаршы пішінді, мөлшері 36x36x8 см және 36x18x8 см өңделмеген кірпіштен, тиесілі аралас қалау техникасымен - қырынан және жалпағынан «байластырылып», сондай-ақ қабырғасымен көл беу қойылған кірпіш қатарларынан - тұрғызылған. Төменгі бөлігінде қабырғаларының барлық периметрі бойынша 10 қатар деңгейлес өңделмеген өрімдерге екі қатар мөлшері 26,5x26,5x5 см күйдірілген кірпіш жүргізілгені байқалады. Қабырғаның биіктігі 3,5 м жетеді. Жайға кірер есік ойық түрінде ішкі қабырғада және орталық зал қабырғасында оңтүстік-батыста орналасқан. Ғибадатханаға кірер есік тас шығырларға орнатылған екі жалпақ пилонмен безендірілген. Орталық кіру жолының ені 3,18 м, ол оңтүстік-батыс коридорға апарады. Залға өтер жолдың ұзына бойына өртеніп кеткен ағаш құрылымдар табылды. Диаметрі 0,21 м ағаш бағана-тіректердің сақталған биіктігі 0,75 м, бір-бірінен 0,3-0,4 м арақашықтықта орналасқан және жайпақ тас-тақтадан салынған іргетасқа тұрғызылған. Қабырғалары сияқты, ағаш тіректер де 12 см қалыңдықта сазбалшық қоспасымен майланған, үстінен қалыңдығы 4-5 см екі қабат сылаң жүргізілген. Бір қызығы, қабырғалардың ішкі беті түгелімен екі қабат сыланған. Ағаш құрылымдар арқалыққа тірек болған, сондай-ақ есіктің маңдайшасын ілуге арналған. Ғибадатханаға кірер жолдың ені 3,45 м. Кіреберістің кіру жолын 2,28 м дейін тарылтқан кертпеші болған, осылайша ол екіге бөлінген. Ені бойынша орталық кіру жолымен тең (3,45 м) біріншісінің тереңдігі 0,9 м жеткен. Екінші бөліктің тереңдігі 1,32 м. Екінші бөліктің қабырғасы бойымен бір-біріне қарама-қарсы, диаметрі 0,12 м, өртенген ағаш тіреулер (әр жағынан екі-екіден) тікесінен орналасқан, негіз есебіндегі тақта-тастың қалыңдығы 0,14 м. Тіреулер залға кіреберістің екінші бөлігінің бұрышынан бір-бірінен 0,4-0,5 м арақашықтықта қойылған. Өртенген бағаналар арасында олардың негізі болған тақта-тасқа бірінің үстіне бірі тікесінен (енімен төрт-төрттен) 36x18x7 см мөлшерлі өңделмеген кірпіштер қойылған, олар негізгі қабырғамен байланбаған. Орталық жай жан-жағы бір-бірімен тең шаршытәріздес жоспарланған: оңтүстік-батыс - 7,5 м, солтүстік-шығыс - 7,5 м, солтүстік-батыс - 7,4 м, оңтүстік- шығыс - 7,3 м. Күндізгі беттік деңгейден in situ 4,12 м тереңдікте өртеніп құлаған шатырдың көптеген сынықтары шықты. Шатырдың ағаш құрылымдары көбінесе залдың орталық бөлігіне қабырғадан 1,4-3 м қашықтықта топтасқан. Бұл негізінен диаметрі 0,15- 0,27 м , сақталған ұзындығы 2 -3 м болатын ағаш бөренелер. Бөренелердің анағұрлым көпшілігі батыс - шығыс желісімен созылуы, яғни олардың құрылыстың солтүстік-шығыс және оңтүстік-батыс қабырғаларымен параллель орналасуының маңызы аз емес. Диаметрі 15-18см және ұзындығы 1,2 және 2,7 м екі бөрене жоғарыда көрсетілген кейбіреулерінің үстінде оларға көлденең орналасқан. Олардың біреуі ішкі оңтүстік-шығыс қабырғадан 1,4 м, екіншісі солтүстік-батыс қабырғадан 2,3 м қашықтықта табылды. Бұлар шатырдың байланған құрылымдарын ұстап тұрған негізгі бөренелер болуы мүмкін. Өртенген төрт бөрененің қалдықтары (диаметрі 0,12-0,2 м) сатылас күйде табылды. Оларды шатырдың арқалықтарына тіреу болған ағаш бағаналарға жатқызуға болады. Күндізгі беттіктен 4,6 м деңгейде тағы бір өртенген ағаш құрылым тазартылды. Құрылым тік бұрышты раматәріздес және төрт сатылас ағаш бағананың бекіткіш ролін атқарған үш бөренеден тұрады. Бірінші байлау бөрене ғибадатхананың оңтүстік-шығыс қабырғасынан 2,33 м қашықтықта, оған параллель орналасқан. Бөрененің ұзындығы - 3,72 м, диаметрі - 0,19 м. Ол тікесінен тұрған екі бөренені біріктірген. Екінші бөрене ғибадатхананың солтүстік-шығыс қабырғасынан 2,6 м қашықтықта, оған параллель орналасқан. Бұл бөрененің ұзындығы 3 м жуық, диаметрі - 0,22 м. Үшінші бөрене ғибадатхананың солтүстік-шығыс қабырғасынан 2,47 м қашықтықта, оған параллель орналасқан. Бөрененің сақталған ұзындығы - 2,1 м, диаметрі - 0,2 м. Сөйтіп, аяқталмаған тікбұрыш пішінді құрылым пайда болды, оның «ашық» бөлігі ғибадатханаға кірер тарапқа бағытталған. Ағаш құрылымдардан әр түрлі мөлшердегі шегелер табылған. Құрылымды шегемен бекіту жүйесінен басқа, бөренелер мен бағаналардың ағаш негіздеріне түрлі-түрлі ''«қашап орнатулар»'' кеңінен қолданылған. «Қашап орнатулар» бірнеше түрлі: конустәріздес төртжақты тікбұрышты, шаршы немесе дөңгелек пішінді кертулер. Жоғарыда аталған негізгі құрылымның орталығынан кірпіштің сынықтары мен ағаш бөренелердің сынықтары шықты. 4,7 м тереңдікте еден деңгейін таңбалаушы күйдірілген кірпіштің (26,5x26,5x5 см) сынықтары табылды. Жайдың ортасынан осы тереңдікте оңтүстік-батыс - солтүстік-шығыс желісі бойынша солтүстікке қарай болмашы ауытқумен тұғыр қойылған. Ол ені 1,5 м өңделмеген кірпіштен қаланған. Үш қатар кірпіш тұғырдың беттігін еден деңгейімен салыстырғанда 30-35 см биіктікке көтереді. Кірпіш өрімдері орталық жайдың солтүстік-шығыс қабырғасына (байластырусыз) жалғасады, бірақ ғибадатханаға кірер есіктен басталады. Орталық жайды сипаттауды аяқтай отырып, шатыр арқалығының тұрпатын анықтау қажет. Ол үш тұрпатты болуы мүмкін: # күмбезді, # жайпаң, # бөренелердің пирамидалы орналасу түрі (бөренелі шатыр). Аралық (жайдың диагоналы) барынша үлкен - 10,5 м, сондай-ақ орталық жайда кірпіштің үлкен үйінділерінің болмауы күмбездің болмағанын білдіреді (күмбезді арқалыққа кірпіш көптеп қолданылады). Тіреулік ағаш бағаналардың жақсы сақталуын, сондай-ақ, күндізгі беттік деңгейден зерттелген, құлаған шатыр құрылымының орналасу сипатын есепке алғанда, құрылыстың төбесі орталығында тікбұрышты саңылауы бар жайпақ арқалықты шатырмен жабылған деген қорытынды жасауға болады. Коридорлардың тіреуі жайпақ, шамасы, сыртқа болмашы көлбеу болса керек. Тіреудің негізгі бөренелері коридордың ішкі қабырғаларында және сыртқы қабырғалардың шетінде төменірек тұрған сатылас бағаналарға сүйенген, және шатырдың көлбеу болатыны да нақ осыдан. Қазба барысында үйінділер арасынан, орталық залдың және коридордың еденінен [[12 ғ.|ХІІ]]-[[13 ғ.|ХІІІ ғасырларға]] тән үлкен ыдыстар (хумдар) мен құмыралардың, әйнекейленген тостағандардың сынықтары табылды. Табылған басқа бұйымдардың ішінен темір қанжар мен есіктің темір топсаларын, қоладан жасалған ұсақ-түйектерді, сондай-ақ бұқаның бас мүсінін, қыш суқұйғыш-құмыраның құйылыс-тұмсығын атап өтуге болады. Шашылған шүғыла түріндегі батыңқы белгісі бар кірпіш те назар аударады. Қосымша тазалау барысында құрылыстың шығыс сырт жағының сәулеттік элементтерін байқау мүмкін болды. Тақта-тастарға орнатылған, өртенген екі ағаш кеспелтек табылды. Осындай бөлшектердің болуынан сырт жағында [[айван]] болған деген болжам жасалды. ====Храмның стратиграфиясы және тіршілік еткен уақыты==== Солтүстік-шығыс коридордың солтүстік бөлігінде жиек қалдырылған. Мынадай стратиграфиялық сурет оқылады: еденнен төмен қалыңдығы 2,3 м лесс қабаты, сонан соң қалыңдығы 0,98-1,36м ұсақ жұмыр тастан толтырылған қабат, одан әрі күндізгі беттіктен 4,6 м деңгейге дейін - саздақ қабат. Коридордың солтүстік бөлігінен тіке қазу (шурф) қабырға астында жұмыр тастар қабатының (3-4 см), ал қабырғаның негізі мен жұмыр тастар аралығында - сұрғылт түсті өсімдік талшықты жұқа төсемнің қалдығы болғанын көрсетті.Төменірек қуаты 1,2 м саз платформа және тағы жұмыр тас қабаты. Коридордың оңтүстік-шығыс бөлігінде қалдырылған жиекті стратиграфиялық тілу барысында мынадай ақпарат алынды: жоғарғы грунт қабатының қалыңдығы 0,3 м, оның астында қалыңдығы 1,38 м болатын өңделмеген кірпіш (38x16,5х10 см) үйіндісі, тереңіректе айқын қыздыру сызығымен шектелген, қалыңдығы 0,72 см тығыз саздақ қабаты, төменірек ағаш құрылымдар - тақтай, бөрене қалдықтарынан тұратын, қалыңдығы 0,7 м өрт қабаты, одан төменірек - құрлықтың қабат - сарғыш түсті [[лесс]]. [[Сурет:Суқұйғыш құмыра сынығы.png|left|300px|thumb|Суқұйғыш құмыра сынығы]] Солтүстік-батыс коридордағы тілуден мына қабаттар анықталды: еден деңгейі бойымен барлық жерде өсімдік текті ақшыл-қоңыр із байқалады, шамамен қамыстың қалдығы болса керек. Солтүстік айналма коридорда маңдайша табылды, тазалау барысында саман кірпіш өрімінен (солтүстік қабырға) шіріген бөрененің қалдығы - храмның тіреуінің құрылымдың элементі шошайып тұрған саңылау табылды. Маңдайша қабаттарын жоғарыдан төмен қарай стратиграфиялық оқу: * малтатасты-құмды қабат; * өңделмеген кірпіш қалдықтары аралас аморфты өңделмеген үйінділер қабаты; * күңгірт-сұр құмдақ; * ашық-сұр құмдақ; * тығыз құмдақты қабат; * саман кірпіштер үйіндісі қабаты болуы ықтимал; * күңгірт-сұр құмдақ; * саман кірпіштің қалдықтары аралас тығыз ақшыл құмдақ. Ұсақ малтатастар қосылған қоңыр құмдақ қабатшасы. Өңделмеген кірпіш қалдықтарының қабаты. Сұрғылт-қоңыр түсті дақ. Болпылдақ ашық-қоңыр құмдаң. Өңделмеген кірпіш қалдықтары қосылған қабат. Үйіндінің борпылдақ қабаттары. Храмның оңтүстік-шығыс қабырғасының сыртқы жағын және оған қарама-қарсы жердің беттік қабаттарын (үйінділерді) ашқан оңтүстік-шығыс тілік арқылы қосымша ақпараттар алынды. Күйдірілген кірпіштің екі қатар өрімдері орналасқан тереңдікте өртенген қабат - өрттің дәлелі табылды. Бұл қабат малтатастар қабатының үстіне орналасқан - сірә, сел тасқынының көрінісі болса керек. Құмдаң-малтатасты қабатты ағаш бағаналардың тас негіздері жауып жатыр. Күйдірілген кірпіштің өрімдерімен параллель жүретін өртенген қабат храмның бұзылғанынан хабардар етеді. Стратиграфиялық зерттеулер құрылыс тіршілігінің кезеңдерін бақылауға мүмкіндік берді. Барлық ақпарат бір құрылыс кезеңінің болғанын, тосын апатты және ұзақ бүліншілік кезеңін растайды. Жоспарлау [[композиция|композициясы]] бөлігінде храмға ұқсастықтар барынша жеткілікті — бұл ертеортағасырлық ([[8 ғ.|VІІІ]]-[[9 ғ.|ІХ ғасырлар]]) [[Ақбешім]] ([[Суяб]]) және [[Қызыл өзен]] ([[Навакет]]) Будда храмдары. Олардың жоспарлануы бірдей - айналма коридормен қоршалған орталық зал. Әйтсе де Қойлық храмының ерекшелігі айналма коридорының тұйықтығы болып табылады. Қабырға қалауда ұқсас - кірпішті қырымен көлбеу өру тәсілін қолдануы қызықты. Танғұт мемлекетінің астанасындағы буддалың [[Хара-Хото храмы|Хара-Хото храмының]] қабырғасы осындай әдіспен тұрғызылған. Сонымен қатар будда храмы құрылымдарында өңделмеген кірпіштің аралас қалау тәсілі, оның ішінде қырымен көлбеу қалау да қолданылған. Будда ескерткіштері Ұлы Жібек жолы трассасындағы тарихи-мәдени аудандар мен қалалар қатарынан табылған. Олар - Термездегі [[1 ғ.|I]]—[[3 ғ.|III ғасырлар]] Қаратөбе будда монастыры; Соғдыда Санзар алқабындағы табыну ғимараты; Мервтегі будда ескерткіштері; Тохарстандағы [[7 ғ.|VII]]-[[8 ғ.|VIII ғасырла]] Аджин-тепе будда монастыры; [[Ферғана|Ферғанада]] [[Кува|Кувадағы]] будда храмы. [[Ұлы жібек жолы|Ұлы Жібек жолының]] әлемдік діндер мен діни идеяларды таратудағы ролі жалпыға мәлім. Нақ осы жолмен [[Миссионерлiк|миссионерлер]] алыс елдерге өз діндерін ''«әкелді»''. Сөйтіп, [[Үндістан|Үндістаннан]] [[Орта Азия]] және Шығыс [[Түркістан]] арқылы [[буддизм]] [[Қытай|Қытайға]], сонан соң [[Корея]] мен [[Жапония|Жапонияға]] келді. Бұл процесс б.з.б. [[1 ғ.|I ғасырдың]] ортасында басталған. Буддизмді Орта Азияға, Шығыс Түркістанға және Қытайға таратуда ортаазиялық дін ілімімен айналысушылар және миссионерлер, сонымен қатар Будда ілімін әсіресе б.з. ІІ-ІІІ ғасырла белсенді уағыздай бастаған [[парфяндар]], [[юечждер]], [[соғды|соғдылықтар]] маңызды роль атқарды, бұл, шамасы, Шығыстағы [[Кушан мемлекеті|Кушан мемлекетінің]] нақты саяси мақсаттарымен байланысты болса керек. Ерте орта ғасырларда [[Орталық Азия|Орталық Азияда]] буддизмнің таралуының басты себепкерлері соғдылыңтар болды. Шығыс Түркістанның түркілік будда мәтіндерінің терминдерін талдауда олардың соғдылардың делдалдығынан келген кірме сөздер екені анықталды. Түріктер [[6 ғ.|VI ғасырдан]] бастап басынан кешкен буддизмнің ықпалы туралы [[Сюань Цзянь]] растайды: ол батыс түрік ңағандарының бұл дінге тілектестік қарым-қатынаста болғаны туралы жазады. [[7 ғ.|VII ғасырдың бірінші жартысында кейбір батыс түрік билеушілері будданы қабылдайды немесе будданың қамқоршысы болады, ал А. Габэн мұны түріктердің отырықшылыққа және қалалық өмірге көшуімен байланыстырады. Жетісуда батыс [[Түріктер|түрік]], [[Түргештер|түргеш]], [[қарлұқтар]] арасында бұл процесс барынша қарқынды жүрген, оған әр жылдары [[Шу]] алқабы қалаларында - [[Ақбешім|Ақбешімде]], Қызыл өзенде, Жаңапокровкада ашылған храмдар, монастырьлар, кішкентай шіркеулер, сондай-ақ будда кейіпкерлері мен сахналарын бейнелейтін мүсіншелер мен стелалар дәлел болады. Бірқатар зерттеушілердің пікірінше, буддизм Ұлы Жібек жолымен батыстан шырысқа қарай Ферғана мен Жетісу арқылы таралды. [[Борис Анатольевич Литвинский|Б. А. Литвинскийдің]] пайымдауынша, жетісулық будда храмдарының сәулеттік кейпі олардың үнділік және ортаазиялық дәстүрлерін храмдың сәулет ретінде де растайды. [[Александр Натанович Бернштам|A. Н. Бернштам]] өз уақытында буддизмнің [[Жетісу|Жетісуға]] Шығыс Түркістан арқылы келгенін пайымдайды. Шығыс Түркістанның ([[Шикшин]], [[Қарашар]]) және Солтүстік [[Ауғанстан|Ауғанстанның]] ([[Бамиан]], [[Хадда]]) буддалық дәстүрлерінің ықпалы туралы Л. П. Зяблин жазады. Оның есептеуінше, [[Гандхара|Гандхараның]] стилі оның өзге аймақтарда, оның ішінде өзінің көркемсурет мектебі қалыптасқан Солтүстік-батыс Қытай мен Шығыс [[Түркістан|Түркістанда]] таралуында будда өнерінің дамуы үшін жалпы дереккөзі болды. Б. Я. Ставиский де Жетісу мен [[Ферғана|Ферғанадағы]] будда ескерткіштері бәрінен көбірек шығыс-түркістандық және қытайлың миссионерлердің діни қызметімен байланысты болған деп есептейді. [[Сурет:Будда храмы".png|right|300px|thumb|Будда храмы. Қалпына келтірілген]] Жаңа материалдар, сонымен қатар жазба дереккөздерін талдау буддизмнің Жетісуда таралуы мен дамуында, бәрінен бұрын, нақ шығыс-түркістандың және қытайлың ықпал басым болған деп есептеуге мүмкіндік береді. Суябтағы будда монастырының құрылысы туралы мәлімет оның 692 жылы, Суябты жаулап алғаннан кейін, Бешбалықтың әскери наместнигі Ван Чжен Цзянның бұйрығымен салынғанын растайды. Бұл мәліметті А. Форте талдады және қосымша Б. А. Литвинский мен Б. Я. Ставиский қарастыруда. Сөйтіп, [[778]] жылы жазылған қытай энциклопедиясында (Tongdian) Персиядан келе жатқан саяхатшы Ду Хуан [[750]] жылы болған ''«Да Юней»'' монастыры туралы әңгімеленеді. [[692]] -[[705]] жылдары Қытайда және қытай гарнизондары орналасқан батыстық жерлерде будда храмдарының көптеп салынғаны туралы мәліметтер бар. Олар ''«Үлкен бұлт»'' сутрасы негізінде буддизм [[реформа|реформасын]] жүргізген әйел император Boy Хоудың (By Цзян) бұйрығымен тұрғызылған. Сондықтан Жетісудағы будда монастырлары мен храмдары нақ [[692]]-705 жылдары аралығында салынған деп қорытындылауға болады. Қойлықтағы зерттеулер буддизмнің Жетісуда ислам орнап, будда храмдары бұзыла бастаған [[10 ғ.|Х]]-[[11 ғ.|ХІ ғасырлар]] да дамығанын көрсетеді. «Пұтқа табынушылар, - деп жазады [[Рубрук Виллем|Г. Рубрук]], - өз храмдарын шығыстан батысқа қарай қояды және, солтүстік жағынан әншілер тұратын орын сияқты, бөлме жабдықтайды, ал кейде, егер үй төртбұрышты болатын болса, онда бұл бөлме үйдің ортасында болады. Солтүстік бүйірден олар әншілер тұратындай орынға ойық жасап, стол сияқты, ұзын да енді сандың қояды және осы сандықтың артына оңтүстікке қарай олар, мен Қарақорымда көрген, Әулие Христофордың суретінің үлкендігіндей шамадағы, негізгі пұтты орналастырады. Қытайдан келген бір несториандық дінбасы маған бұл жерде тіпті екі күндік жолдан көрінетін өте үлкен пұт барлығын айтты. Айнала басқа пұттарды қояды: олардың барлығы өте әдемілеп алтындалған. Столды еске салатын осы сандыққа олар шырақтар мен құрбандықтарын қояды. Храмның барлың есігі, сарациндердің әдет-ғұрпына керісінше, оңтүстікке қарай ашылады. Пұтқа табынушылардың, наң біздікі сияқты, үлкен қоңыраулары бар... Барлық абыздары нақ солай шаштары мен сақалдарын қырып тастайды; киімдері сарғыш түсті; шаштарын қырған кезден бастап олар тазалық сақтайды және бір қауымда бірден жүзден немесе екі жүзден тұруы керек... Олар қайда бармасын, қолдарынан үнемі жүз немесе екі жүз дән өткізілген жіптерін, біздің тасбиқ ұстайтынымыздай, тастамайды, және, олардың біреуі аударып бергендей, үнемі мына сөздерді қайталайды: {{cquote|«от mani baccam».}} Храмға берілген жоғарыдағы сипаттама, сөз жоң, оның буддалың сипатын дәлелдейді. Бұл пікірді Г. Рубрук жазған мерекені сипаттау да растайды: {{cquote|''«Сонда аталған кумир бөлмесіне кіріп, мен пұт абыздарын таптым. Нақ бірінші күні олар өз храмдарын ашады, абыздар киінеді, [[фимиам]] қояды, шырақтарын көтереді және нан мен жемістен тұратын халықтың құрбандығын мадақтайды»''.}} Мәлім болғанындай, қамарлың айдың нақ 1 және 15 күндерінде буддалық дін қызметкерлері күн ұзағына хош иістер жағынады, құрбандыңңа печенье, жеміс пен су әкеледі, шамдал тұтатады. Жетісуда буддизмнің көтерілуі Күшлік бастаған наймандардың басып кіруімен байланысты болды. Мырза Мұхаммед Дулати ''«[[Тарихи Рашиди|Тарих-и-Рашидиде]]»'' Күшлік пен қарақытай гурханы арасындағы, алдыңғысы жеңетін, қырғын күрес туралы сипаттайды. Күшлік [[Қашғар]] мен Хотанды жаулап алды, оның тайпалары «Еміл мен Қойлық» бойына орналасты. Сонан соң ол тұрғындарды Мұхаммедтің дінінен бас тартуға және басқа дінді таңдауға күштейді. Адамдар, деп жазады [[Мұхаммед Хайдар Дулати|Дулати]], ''«қытайлық киімдерді таңдады»'', яғни буддизмді қалады. Қазақстанда храмдардың салынуы, сірә, осы кезеңге (XIII ғасырдың басы) жатады. Ислам қуғындалды, мешіт пен медреселер әлсіреді, ал имам Аладдин Мохаммед әл-Хотаниді өлтірді. Тек Күшлікті монғолдар ойрандаған соң ғана мұсылмандарды қуғындау тоқтатылды. ====Мешіт==== Қаланың орталығына салынған мешіт орны қазба жұмыстарына дейін 30x30 м мөлшерлі төртбұрышты төбе болатын. Қазба жұмыстары бұл құрылыс жоспарында ішкі кеңістігінің мөлшері 34x28 м (38x32 м - қуатты өңделмеген қабырғаларының сыртқы мөлшері), солтүстік-шығыс - шығыс - оңтүстік-батыс - батыс желісі бойымен созылған шаршы болатын. Мешітке кірер есік солтүстік-шығыс қабырғаның ортасында орналасқан, қарама-қарсы, оңтүстік-батыс қабырғаның ортасында тікбұрышты күйдірілген кірпіштен қуыс түріндегі, Құбылаға қаратылған, михраб қаланған. Мөлшері 26x26x5 см күйдірілген кірпіштен қаланған михрабтың сақталған биіктігі - 7 0 см, михрабтың қуыс - тереңдігі 40-42 см, ені 136 см және биіктігі жарты кірпіштей 13-15 см болатын ішкі орталық тікбұрышты қуыстан тұрады. Михрабтың алдында мешіттің негізгі кеңістігінен ағаш қоршаумен бөлінген, тас негізге орнатылған күйдірілген шаршы кірпіш өріміне сүйенген, тікбұрышты алаң болған. Қойлың мешіті «колонналар немесе бағаналар орманы» тұрпатты сәулеттік құрылыстарға жатады. Бұл ағаш-қамыс шатырға да көптеген ағаш бағанал ар тірек болған деген сөз. Құрылыстың ішкі кеңістігі 8 қатар бағаналармен бөлінген, олардың 9 неф түзетін тас негіздері сақталған. Тас негіздердің өзара қашықтығы 3,5-3,7 м. Барлығы дөңгелек және сопақ пішінді 54 тас өрім сақталған. Құрылыс қабырғалары мөлшері 36x18x9 см, тікбұрышты өңделмеген кірпіштен тұрғызылған, қалыңдығы 1,7-2 м және сақталған биіктігі 2 м жуық. Қабырғалардың ішкі жағы сыланған және әктелген, қабырғасының негізінде мешіттің барлық периметрі бойынша сылағы сақталған. Мешітте табылған заттар ішінен араб алфавитімен жазылған, өртенген ойма тақта сынығын атап өту қажет. Екі сынықтан тұратын, жалпы ұзындығы 1 м және ені 15-18 см шамасында тақта шығыс қабырғаның солтүстік-батыс бұрышынан табылды. Михрабтың төңірегінен өртенген бөренелер үйіндісі шыққан, дұрысы уағыздаушы кафедрасы - мінберге қатысты болар. Сондай-ақ күйдірген сары саздан жасалған ойма бұйым да назар аударады. Солтүстік-шығыс қабырғада қабырғаны жылытатын үлкен пеш орнатылған, пеш сылағының астынан ошақпен байланысқан, түтін мен ыстық ауа айналатын арықтар (кан) жүргізілген. Салқын кезде мешітке от жаққан. Қыш шырағдандар (шырақтар), қыш бұйымдардың (қазандардың, құмыралардың, тостағандардың) көптеген сынықтары табылды. Қола жапсырмалар (кітаптың тері мұқабасына?), тау хрусталінің сынығы, моншақтар, басқа қола бұйымдар табылды. [[13 ғ.|XIII ғасырда]] салынған мешіт көлемі оның астаналың қаладағы және тіпті барлық қарлұқ жабғулары мемлекетіндегі басты мешіт болғанын айтады. Қойлық мешітінің жоспарлы шешіміне анағұрлым жаңһқыны Водян қалашығындағы ([[Алтын Орда|Алтын орданың]] [[Бельджамен қаласы]]) мешіт. Соңғысы [[14 ғ.|XIV ғасырдың]] екінші жартысына жатады және, зерттеушілердің пікірінше, [[1395]] жылы дейін тіршілік еткен. ====Кесенелер==== Қазба [[12 ғ.|XII ғасырдың]] соңы - [[13 ғ.|XIII ғасырдың]] басында тұрғызылған қаланың солтүстік-шығыс қақпасы тұсынан басталды. Қабырғаларының бөліктері, күйдірілген шаршы кірпіштен қаланған бұрыштың колоннаның негізі және еденнің кірпіштен қаланған жекелеген бөліктері сақталған. Сақталған қабырға бөліктерінің қалыңдығы - 0,6 м, ұзындығы - 1,3 м, кесененің диаметрі 1 м шамасындағы (сылаңсыз, өрнек детальдарынсыз, кірпіш өрімінің ені) бұрыштың колоннаның негізіне жалғасады. Күйдірілген шаршы кірпіш құрылымының 70 см дейінгі биіктігі сақталған. Қойлық кесенелері - негізгі қасбеті көрнекті күмбезді кесенелерге жатады. Қасбеттік кесене - бұл негізгі кіру жағы бар ғимарат, портал сияқты безендірілген, басқа қасбеттерден ерекше сәнді және кейде, портал-пештак сияқты, олардан көтеріңкі болады. Бұл бір ғана негізгі жағынан келуге есептелген кесенелер. Кесенелерден мұсылман ғұрпымен жерленген алты қабір табылды. Исламның қағидаларына сәйкес, қабірге заттар салынбайды, бірақ ережеден ауытқу кездеседі. Бір қабірде әйелдің ңқңқасынан алтын әшекейлер: екі жүзік, сырға, іші бос шариктерден салпыншақтар, сондай-ақ бирюза мен бисер әшекейлер табылған. Әшекейлер, сондай-ақ мәйіттің сүйегі оралған бай жібек савандардың жақсы сақталған көлемді үзіктері, жерленген орынның өзі де (қасбеті күйдірілген сарысаздан ойып жасалған белдеумен әшекейленген басты кесененің жаны) жерленгендердің әлеуметтік жағдайының жоғарылығын білдіреді. Зираттың құрылысы былай орналасқан: оның қабырғалары жуан, 20 см дейін және одан астам, бөрененің екі бөлікке араланған ағаш кеспелтектерімен нығайтылған. Мәйіттер бөренеге сүйенген жалпақ ағаш тақтайға жатқызылған. Олардың үстінен жалпақ жүқа тақтайлар төселіп, сонан соң көлденең бөренелер қатарымен жабылған. Жоғары беттігі мөлшері 36x18x9 см, өңделмеген кірпішпен қаланған, оның үстінен қой сүйектерінің сынығы табылған. Зират беті еден беттігі деңгейінде, мөлшері 26x26x12x5 см, күйдірілген кірпішпен ''«шырша»'' тәрізді қаланған, олар ганч қоспасымен сыланып, әктаспен әктелген. Кесене қасбеттері тақталармен қапталған. Жиналған күйдірілген сары саз сынықтары эпиграфикалық және өсімдікті өрнектермен әшекейленген, бұл Үзгендегі ([[1186]]-[[1187]] жылдары) оңтүстік кесененің қаптамасына ұқсас. Батыс кесене ханака тәрізді, тағы бір діни ғимараттың қалдығына тікелей жалғасады. Ханаканың негізгі қызметі - дәруіш-сопылардың мекені, олардың тіршілік ерекшеліктеріне сәйкес жабдықталған. Бұлар орталыққа жоспарланған ықшам жайлар. Айрықша салт-жораларды жүргізуге арналған орталық залдың болуы міндетті. Кейде олардың бұрыштарға тұрғын және шаруашылық бөлмелерін орналастыратын айқас жоспары да болған. Қойлықтағы ханака орталықтас жоспармен салынған. Орталық айқастәріздес залдың төрт жағынан ашық жайлар (5x6 м) орналасқан. Құрылыстың тікбұрышты ішкі кеңістігінің төрт бұрышында үш бөлмеден орналасқан: шаршы пішінді бұрыштық (5x5,5 м) және шаршы пішінді бөлмеге екі жағынан жалғасатын екі тікбұрышты (3,5x5,5 м) бөлме. Аула шатырмен жабылған, оған шатыр арқалығын ұстап тұрған бағаналардың негізі - төрт үлкен текше пішінді тас дәлел болады. ==Пайдаланылған әдебиет== <references/> [[Санат:Тарих]] 8uyn6byut7vgt24a8xrbc6umgm16eic 0 2176 6964 6652 2021-01-30T10:18:11Z 89.43.165.77 О wikitext text/x-wiki Қазіргі кезеңдегі геосаясатта Қытай Халық Республикасына теңдесі бар экономикалық өсу есебімен құрылуда. Осы ғасырдың бірінші АҚШ-ты басып озады деген жорамал бар. «Үлкен Қытайдың» (ҚХР, Гонконг, Тайвань) экспорты жапондықтардан асып түсті. Қытайдың қаржы резерв көрсеткіштері (403,3 млрд доллар) дүние жүзі бойынша тек қана Жапония мен Тайваньға орын береді. Қытайдың глобальды стратегиясының басымдылығында жақын көршілерімен қарым-қатынас тұрақтандыру және глобальды лидерлермен бейбіт қарым-қатынаста болуын арқылы, ҚХР сыртқы саясаты тікелей елдің ішкісаяси және экономикалық дамуымен байланысты. Теңдесі жоқ Қытайды экономикалық деңгейі Пекиннің сыртқы саяси және геосаяси амбициясын ынталандырады. Шын мәнінде, бұл процесс басталды. Осы курс жұмысымыздың өзектілігі – экономикалық және саяси қатынастарда глобальды және аумақтық жүйеде ҚХР рөлі өсуі қазіргі таңда өте актуалды. Курс жұмысты жазу барысында осындай тарихнамалық базаға сүйендік: «Современные международные отношения», «Мировая политика после 1945 г.» және «Политика КНР на современном этапе: реалии и перспективы», сонымен қатар «Преодоление» кітаптарындағы мағлұматтармен және көптеген авторлардың «ҚХР сыртқы саясаты туралы» мақала-зерттеулерімен толық таныстық. Қазіргі кезде ҚХР сыртқы саяси бағытын үшке бөлуге болады: # Глобальды – Қытайдың глобализацияны бағалауы және өз орны мен мәнін анықтау; қытай-американ қарым-қатынасы; Батыс пен ҚХР қарым-қатынасы, БҰҰ және халықаралық сауда, геоэкономикалық мәселелер, Азия-Тынық Аумағындағы (АТА) ҚХР стратегиясы, қауіпсіздіктің Қытай саясаты. # Азиядағы ҚХР саясаты – Қытай-Үндістан, Қытай-Пәкістан қарым-қатынастары, ҚХР-ң сыртқы саяси стратегиясындағы Оңтүстік-Шығыс Азия мен Оңтүстік Азия, Солтүстік-Шығыс Азия мен Қытай мүдделері, Орта және Таяу Шығыс. # Қытай мен Евразия – Қытай-Ресей қарым-қатынастары, Орта Азиядағы Қытай стратегиясы, ішкі Евразиядағы энергетикалық пен коммуникациялық жобалары. Курстық жұмысымыздың мақсаты - осы ҚХР-дың үш сыртқы саяси бағыттарына сипаттама беру. Осы мақсатқа жету үшін қойылған міндеттер: тарихнамалық базаны қолдана отырып, ҚХР сыртқы саясатынының даму барысына жан жақты талдау жасау. Курс жұмысының құрылымы: кіріспеден, 4 тараудан, қорытынды және қолдыналғын әдебиеттер тізімінен тұрады. І тарауында Қытай сыртқы саясатының идеологиясы мен механизмі туралы, ІІ тауарында Қытай және Батыс қарым-қатынастары туралы, ІІІ тарауында Қытайдың Азиялық стратегиясы туралы, IV тарауында Евразиядағы ҚХР стратегиясы туралы мәселелер қарастырылған. == І тарау. Қытай сыртқы саясатының идеологиясы мен механизмі == === Қытай Халық Республикасының ресми сыртқы саяси доктринасы === Қытайдың қазіргі сыртқы саясаты елдің қазіргі ішкі саясаты мен стратегиялық міндеттерімен тығыз байланысты. Өзгеріс сипаты төмендігі жағдайлармен сипатталады. Бірінші. Қытай жаңа басшылық бағытының басты мақсаты экономикалық деңгейінің жоғарғы темпін сақтаумен қатар қоғамның әлеуметтік рухани-өркениетті құрылымын сапалы жетілдіру, «реформа мен ашық» саясатты тереңдету және жалғастыру. Екінші. Бүкіләлемдік экономикалық жүйеге белсенді түрде интеграцияға және жаһандық ортақ дүниежүзілік тенденциясына енуі. 2001 жылы ҚХР ресми түрде Бүкіләлемдік Сауда Ұйымына (БСҰ) мүше болды. ХХІ ғасырдың бірінші жылдары Қытай экономикасы үшін сәтті болды. 2002-2003 жылдары болжамда көрсетілгендерден ерекше қолайлы болды. Ең алдымен, экономикалық деңгейдің (жылдық өсім 8,7% және 9,1%), сыртқы сауда көлемі мен сыртқы сауда балансының сальдосының, тікелей шетел инвестицияларын тарту мен қолданудың, валюта резерв көлемі мен басқа көрсеткіштердің өсу қарқынымен байланысты. Мысалы, жалпы ішкі өнім 2003 жылы 11,67 трлн юань, сыртқы сауда айналымы 851,2 млрд долл, жылдық өсім – 37 % және осы көрсеткіш бойынша ҚХР дүниежүзінде 4 орынға ие. Осының бәрі реформа мен ашық сәтті саясатының нәтижесінде Қытай мен дүниежүзінің өзара тәуелділігінің тереңдей түсуін дәлелдейді. Үшінші. Халықаралық жағдайға баға бере отырып, Қытай басшылары қазіргі кездегі дүниежүзлік саясаттың көзі бейбітшілік пен даму мәселесінде деп түсінеді. Яғни, халықаралық жағдай разрядка тенденциясын толығымен көрсетеді, басты державалар арасында қарым-қатынас тұрақтандыру жағына дамуда және саяси диалог пен ынтымақтастық негізі бірте-бірте нығаюда. 2003 жылдың соңындағы Компартияның Орталық Комитетінің жаңа мақсаттарымен қатар 2005 жылы ресми түрде жаңа басшылық елдің бейбіт түрде жандану туралы жаңа сыртқы саяси концепциясын жарияланды. Қытай қайтадан тек бейбіт жолмен жандана алады. Соңғы жартымыңжылдықта басты державалардың (мысалы, Испания, Ұлыбритания, СССР мен АҚШ, т.б.) көтерілуі мен құлдырау тарихына салыстырмалы анализ жасай отырып, Қытай сарапшылары осы державалардың соғыс нәтижесінде өз гегемондықтарын жаулап алды және жоғалтты деген шешімге келді. Қытай қазіргі кездегі бейбітшіл халықаралық жағдайдағы мүмкіндіктерді қадірлеуі керек. Оның алдында екітұтас міндеті тұр: өз экономикасы мен әлеуметтік инфрақұрылымның сапалы түрде дамуына осы мүмкіндіктерді қолдануға тиіс, сонымен қатар бейбітшілікті нығайтуға барлық күшін салуға тиіс. Қытай дамуының тірегі - өзінің жеке күші. Ол ішкі және сыртқы саясаттың кең көлемді ішкі қытай нарығына, жұмыс күшінің таусылмацтын резервтеріне, тұрғындармен жиналған валютаның үлкен қорына, жаңа социалистік тәртіптің тиімділігіне және Қытай халқының мықты шығармашылық күшіне сүйене отырып, бағыты мен тәуелсіз түрде даму жолын таңдауы керек. Қытай өзін-өзі изоляция аясатын жүргізбеуі керек. Төртінші. 80 жылдардан бастап Қытай белсенді түрде бейбіт сыртқы саясат жүргізе бастады. Оның жағдайы мен мүмкіндіктеріне байланысты халықаралық рөлін нығайтуға ниет етті. Қытай үкіметінің сыртқы саясатының ұзақ мерзімді мақсаты елдің модернизациясын сәтті алға басуындағы бейбіт халықаралық жағдайын сақтау болып табылады. Азия-Тынық аумағында (АТА) көпжақты дипломатияның принциптеріне сүйене отырып, қытай үкіметі «бейбіт жандану» стратегиялық концепцияның басты бөлімі – қытай-американ қарым-қатынасының дамуы. Бейбіт жандану процесінде таяудағы 20-50 жыл Қытайға американ инвестицияларын, американ нарығына шығу мүмкіндіктерін, ғылым мен техниканың басты жетістіктерін, экономикалық дамудың тәжірибесін қолдану қажет. АҚШ-ң жау мемлекетке айналдыру ҚХР үшін қолайлы емес. Осы мәселе ІІ тарауда қарастырылады. === Халықаралық қатынастардағы проблемалы мәселелер: Пекин позициясы === ҚХР мен АҚШ арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға маңызды кедергілер бар, олар: # Вашингтон мен Пекин арасындағы саяси-идеологиялық келіспеушілік. АҚШ-тың дәстүрлі антикоммунизмі адам құқығы, сөз бен дін бостандығы, т.б. түсініктердің интерпретациясы туралы баяғыдан дискуссиялардан көрініп жатыр. # Қытай экономикасының динамикалық дамуы мен ішкі жалпы өнімнің тез өсуімен қатар АҚШ пен Қытай арасындағы сауда-экономикалық қақтығыстар, әсіресе юанның конверсиялау мәселесімен қатар дами түсуде. # Тайвань мәселесі бойынша келіспеушілік. Пекин бейбіт бірлестікке ұмтылады, ал Тайбэй «бейбіт бөліну». Қытай үкіметі Жапония қарым-қатынастарындағы үш мәселе бойынша қарама-қайшылықтары: # Қытай мамандарының ойынша Жапония агрессиясының мысалы болып келетін әскери тарих эпизодтарының жапон интерпретациямен Қытай келісе алмайды. # Дяоюйдао (Сэнкаку) аралы маңындағы территория шиеленісі. Тарих бойынша, сонымен қатар халықаралық құқық нормаға сәйкес бұл қытай территориясы болып табылады. 1951 жылы АҚШ Қытай халқын кемсіту мақсатында заңсыз түрде Жапонияға берді. # Тайвань статусы жөніндегі мәселеде Жапонияның тұрақты және жүйелі болмауы. Сонымен қатар, Қытайдың оңтүстік-шығыс көршілерімен қарым-қатынасының территориялық дауына жататын тағы бір проблема бар. Бұл шиелініс - халықаралық қатынастар туралы әдибиетте Спратли аралдары деп аталатын аралдарының тиістілігі. Тарихи тұрғыда бұл аралдар ҚХР-ға жатады. Аумақта бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтау үшін Қытай тәуелсіздік туралы дауды тоқтатып, ресурстарды өзара эксплуатациялауды ұсынды. === ҚХР-дағы сыртқы саяси шешімдерді жете зерттеудегі ықпал етуші топтар === Таяу жылдары ҚХР-ң сыртқы саясатының стратегиясын жете зерттеуге өз ықпалын мемлекет басшылығындағы үш негізгі топ тигізе алады: Цзэн Цинхун: :Қытай Компартиясың 16 съезі, Орталық Комитетінің бірінші пленумының шешімі бойынша Цзэн Цинхун ҚКПОК тұрақты комитеті Политбюрода халықаралық қатынастарға жауап береді. Сонымен қатар, оныншы шақырудың ВСНП бірінші сессиясында ол ҚХР төрағасының орынбасары болып тағайындалды. Бұл Пекиндегі шетел дипломатиялық корпус өкілдерімен қатынаса отырып, мемлекеттің сыртқы саясатына ықпал ету мүмкіндігін береді. Вэнь Цзябао: :Мемлекеттік Кеңес премьерінен Вэнь Цзябао сыртқы экономикалық саясатын жүргізуге өкілдік берілді. 28-30 сәуірде 2003 жылы пневмония мәселесі бойынша Оңтүстік – Шығыс Азия елдерінің Ассоциациясы (АСЕАН) мемлекеттері Қытай басшыларының төтенше саммитіне қатысу үшін Бангкокқа визиті болды. Осы форумда Вэнь Цзябао жаңа Қытай үкіметінің «Қытай–АСЕАН» еркін саудаға біртұтас зона құрылуының жоспарларын қолдайтындығы және «Оңтүстік-Шығыс Азиядағы достық және ынтымақтастық туралы келісімге» қосылатындығы жайында мәлімдеді. Сонымен қатар АҚШ әкімшілігінің басшыларымен қарым-қатынас жүргізу Вэнь Цзябао басшылығында. Ол Сянгандағы (Гонконг) демократиялық қозғалыстың басшыларымен өзара қарым-қатынас мәселесін қарастырады. Цянь Цичэнь: :Сыртқы Істер Министрлігіне ықпалы бар, халықаралық қатынастарға жауапты, Мемлекеттік Кеңес премьерінің орынбасары қызметін 2003 жылдың наурызынан бастап атқарып келе жатыр. Ол 2003 жылдың қараша айында қытай делегациясын басқарып ресми емес американ-қытай диалогы шеңберінде Тайвань мәселесін талқылауға АҚШ-қа визиті болды. === Қытай және жаһандану проблемалары === Сыртқы саяси басымдылықтарды анықтауда қытай лидерлерінің қазіргі кездегі тәсілдерінің негізінде жаһандануға деген прагматикалық қатынас жатыр. Глобализацияға деген қытай тәсілі екі жақты қабылдау негізінде құрылған. Бір жағынан, реформа мүддесінде глобализация мүмкіндіктерін қолдануға ұмтылу, екінші жағынан – оның қытай экономикасы мен әлеуметтік-саяси тұрақтылығына деген қаупінен қауіпсіздендіру. Бұл тәсіл саясат пен экономиканы бөлу принципіне негізделген. Глобализаця процесіне ҚХР-ң тарту бағыттарының бірі аумақтандыруға қатысу, бұл интеграцияға бағытталған экономикалық глобализация этапын көрсетеді. Қытай аумақтық және субаумақтық ынтымақтастыққа, әсіресе мемлекеттің шығыс азиат тобының жұмысына қосылуы керек. Осылай, глобализация жағдайында Қытай өзінің шекарасы шеңберіндегі жағдайды тұрақтанлдыру мен қарым-қатынас орнатылмаған мемлекеттермен дипломатиялық келісімдер жүргізу және басқа елдермен, әсіресе Ресеймен жақсы қарым-қатынасты қолдау үшін барлық мүмкіндіктерді жасайды. Экономикалық қауіпсіздік пен ұлттық тәуелсіздік қорғау мақсатында қытай келесі жаңа сыртқы-экономикалық принциптерді ұстанады: Бірінші принцип: дамып жатқан елдер Оңтүстік линиясы бойынша ынтымақтастықты кеңейту, яғни өсу деңгейінің жеке ресурстарын қолдана отырып, глобализацияның қатеріне жауап бере алу. Екінші принцип: Солтүстік-Оңтүстік бағыты бойынша қарым-қатынасты дамыту. Сонымен қатар Қытай бысшылығының айтуынша кедей мемлекетіндегі тұрмыс жағдайын жақсаруы барлық елдердің, ең алдымен дамыған қамқорлығы болып табылады. Үшінші принцип: Адал бәсекелестік пен теңдік негізіндегі халықаралық істерде барлық мемлекеттердің қатысуын болжайды. Төртінші принцип: Теңсіздік пен өзара пайда мүддесінде тұраты әріптестіктің ұзақ мерзімді қарым-қатынас орнату. Глобализация жағдайында, сыртқы саясаттың басты міндеті мемлекеттік тәуелсіздікді қорғау болып табылады. Шын мәніндегі жаңа жаһанданып келе жатқан Қытаймен АҚШ, Жапония мен Оңтүстік Корея өз қарым-қатынастарының стратегиясын өзгертуге объективті түрде міндетті. Яғни, олардың Қытай мемлекетінің өсіп келе жатқан экономикалық пен саяси роліне деген әсер тигізуіндегі бағыттары. Дүниежүзілік саясатта қазіргі күннің өзінде де халықаралық режимдер мен механизмдердің құрылуын қиындататын батыс деморкатиясына жат болса да, Қытай өз аумақтық және глобальды мүдделерін ескеруді міндеттей отырып мықты күшке айналуда. == ІІ тарау. Қытай және Батыс қатынастары == === ҚХР және АҚШ қатынастары === АҚШ пен ҚХР арасындағы екі жақты қарым-қатынас «өзара қауіптену» және өзара пайда негізінде баяғыдан қалыптасқан. АҚШ өз әскери жцне экономикалық күшін арттыра отырған Қытайды болашақта өзінің жаңа глобальды бәсекелес мемлекет ретінде көреді. Қазіргі кезде Қытай мен АҚШ тікелей әскери қауіптің көзі ретінде бірін-бірі танымайды. Тайвань мәселесі мен Тибеттегі адам қарым-қатынастары және тәуелсіздік мәселесі осы екі мемлекет арасында қарам-қайшылық туғызуда. ҚХР-ға байланысты АҚШ ұзақ мерзімді стратегиясының бөлімі ретінде «стратегиялық ұстаным» доктринасы болып табылады. Вашингтонның бұл стратегиясын Евразиялық стратегиясы бекітуі керек. Көптеген сарапшылардың пікірінше, Ауғанстан мен Ирак – осы доктринаны іске асырудың бөлігі болып табылады. Негізінен АҚШ-ң глобальды міндеті - жыл сайын күшейіп келе жатқан Қытайды нейтрализациялау. Екі жақты қарым-қатынас мәселесіне өсіп келе жатқан сауда экономикалық қарама-қайшылығын жатқызуға болады. 2000 жылы АҚШ Конгресі оның Бүкіләлемдік Сауда Ұйымына мүше болғаннан кейін тұрақты сауда қатынас режимін Қытайға беру шешімін қабылдады. Осы арқылы АҚШ 90 жылдары қолданған Қытайға мықты қысым көрсеткен рычагтардың бірінен айырылды. Сонымен қатар, АҚШ пен ҚХР өзара авиа-нарығын ашуға келісімге келді. 2010 жылы екі ел арасында авиакомпаниялардың саны екі есеге өседі, ал рейс саны бес есеге көбейеді. 2010 жылына қарай келісім бойынша әрапталық рейс саны 249 дейін өседі. Екі ел арасында тауар айналымы 10 есеге – 1980 жылғы 4,8 млрд долл. бастап 2004 жылы 170 млрд долл. 2004 дылы мамырда Пентагон АҚШ Конгрессіне Қытайдың қарулы күштерінің жағдайы мен даму перспективасы туралы жылдық баяндама тапсырды. Американ әскери ведомстволардың аналитиктері Тайвань және салынып жатқан «Үш шатқал» ГЭС туралы мәселе қозғалды. Американдық ГЭС-ті атып жіберу туралы ұсынысы Қытайды ашуландыру жоспары бойынша ГЭС 2009 жылы салынып біту керек. Ол дүниежүзілік ең үлкен ғимарат болады. Құрылыс құны 25 млрд долл. бағаланды, ал станция қуаттылығы 18 200 мегаватт. Оның іске қосылуы жылдық су тасқынын тоқтатады және электроэнергиядағы өсімді сұранысты қамтамасыз ете алады. 2004 жылы маусымды американ-қытай экономикалық қатынастарын тексерісі бойынша екі партиялық комиссия қазіргі тенденцияның американ экономикалық мүдделері ен ұлттық қауіпсіздік үшін ұзақ мерзімді қауіпке әкелетіндігі туралы әскертті. Американ-қытай экономикалық қатынастарында АҚШ-ң ұзақмерзімді мүдделеріне қайшы келетін маңызды дисбаланс қалыптасты. 2003 жылы Қытаймен саудадағы дефицит 124 млрд долл. жетті, ал қытай импорты Қытайдағы американ экспортының көлемінен 5 есе асып түсті. Қытай экономикалық дамуға уақыт пен кеңістік жеңу мақсатында АТА-да дипломатиялық шабуыл жүргізіп отырды. Сонымер қатар, комиссия төрағасы ҚХР-да мықты экономикалық даму тез әскери модернизацияға айналуын ескертті Әскери модернизация бағдарламасын жылдамдату үшін Қытайдың технологиялық мүмкіндіктерді қолдану деңгейі тікелей АҚШ-ң ұлттық мүддесін тежейді. Басқа жағынан қарағанда, Қытай Солтүстік Кореяның жеке атомдық арсеналының дамуына мүмкіндік бермеуге бағытталған келіссөздерде АҚШ-қа көмектесе алатын негізгі мемлекет болып табылады. ҚХР АҚШ-пен саудадан үлкен кіріс алатындығы даусыз. Бірақ бұл АҚШ-пен қарым-қатынастарында ешқандай кепілдік бермейді. Саяси шиеленіс өзара тәуелділікті әр жақтың кімге жол беретіндігінде келісушілікке емес, қақтығысқа әкеледі. Американдық сарапшылар айтуынша, АҚШ геосаяси мақсаты үшін тек экономикалық стимулмен ғана қанағаттана алмайды. Соңғы жылдары екі жақты қатынас тағы да қайшылыққа тап болды: 2004 жылы қыркүйектің соңында АҚШ 14 қытайлық компанияларға қарсы Иранға әскери технология мен қару-жарақ қамтамасыздандыруы туралы санкция енгізді. Қытай саясатында стратегиялық тұрақтылық пен аумақтық шиеленістер мәселесі бойынша АҚШ-пен келіссөздер жүргізуге ұмтылыс бар. Стратегиялық тұрақтылықты қолдауда АҚШ тарапынан көңіл бөлуге түсінік бере отырып, космос пен қарулы күштердің техникалық жабдықталуы туралы жаңа амбициялық бағдарламалардың жетістіктерін жариялауда. Қытай АҚШ-ң қару-жарақ таратылмауыныңы толық жойылу шараларына қосылуын дайын, егер оның қатысуы үшін құқықтық базаны тапқан жағдайда. Осындай ынтымақтастықтың теоретикалық негізі көпжақты жауапты күш салуды талап ететін «қауіпсіздік мәселесінің глобализациясы» туралы қытай басшылығының жаңа тезисі болып табылады. Әскери-стратегиялық диалогқа АҚШ-ң араласуына стратегиялық тұрақтылық, жаңа қауіп пен Орталық Азиядағы жағдай мәселелері бойынша Қытай НАТО диалогының құрылуы туралы, сонымен қатар Корея мәселесі жөнінде алтыжақты кездесудің Шығыс Азия қауіпсіздігі туралы органға айналуы туралы идеясы бағытталған. Қытай НАТО мен АҚШ-пен әскери-саяси және әскери-техникалық ынтымақтастық мүмкіндіктерін іздейді, яғни Шығыс Азияда көпжақты әскери-саяси құрылымдарды құру АҚШ қатысуынсыз мақсат қою мүмкін еместігін Пекин түсінеді. АҚШ-пен экономикалық қарым-қатынасқа келетін болсақ, Пекин сауда дауын тудырмауға тырысады. Мысалы, Валюта мәселе бойынша (юань курсы) АҚШ қысымына американ тауарын, әсіресе АҚШ үшін өте маңызды самолет құрылысындағы тауарларды сатып алуының кеңеюі деп жауап берді. «Буш доктринасы» кезіндегі АҚШ жаңа саясаты Қытай алдына екі маңызды проблема қойды. Біріншісі, қытай шекарасына жақын американ қарулы күштерінің алдыңғы қатарлы базалық құрылымдарының құрылуымен байланысты, екіншісі, парсы шығанағы елдерінен қытайлық мұнай импортына қаупінің өсуімен байланысты. Осылай американ-қытай қатынастарының шиеленісуі орта мерзімді перспективада қауіпті. Жағдайдың дамуы экономиклық, геосаяси, аумақтық факторларға байланысты. Евразияға АҚШ-ң шабуыл стратегиясының іске асуы болашақта Вашингтон пен Пекин арасында кең көлемді дағдарысқа әкеп соқтырады. Ұстаным факторы Ресей пен Қытай арасында, сонымен қатар ШЫҰ-мен әскери-саяси ынтымақтастық болып табылады. Тәжірибелік дипломатияда Пекин қытай-американ қатынастарында гиеленіс туғызатын халықаралық шешімдерге араласпайды. Тайвань мәселесі Қытай-американ ынтымақтастығына басты қауіп болып қала береді. ҚХР жаңа басшылығы «бір мемлекет – екі жүйе» ресми шешімінде тұрады. ===ҚХР және Европа қатынастары === 2003 жылдан бастап Қытай мен Евро Одақ стратегиялық серіктестік қарым – қатынас орнатты. 2005 жылдың қазан айында ҚХР төрағасы Ху Цзиньтао және ҚХР Мемлекеттік кеңесінің премьері Вэнь Цзябао Европаға сапар шекті. Сауда көлемі 2005 жылы 217 миллиард 300 миллион АҚШ долларын құрған болатын. ЕО Қытайдың ең үлкен сауда саласындағы серіктесі болып қалыптасты. Еуропа АҚШ-тың Қытаймен саудадағы жетекшілігін басып алғысы келеді. Американ саясаткерлері мен бизнесмендері Пекиннен арзан тауарлар конкуренциясына наразылық білдіріп жатса, Еуропалық Одақ қауіпсіздік тарапынан Қытай компанияларының қатысуын қаламайтын областарында Қытаймен ынтымақтастықты нығайтуда. Қытай ғалымдары 2003 жылы GPS американдық жүйенің бәсекелесі «Галилео» спутникалық еуропалық жүйені құруға қатысты. 3,25 млрд долл. құнындағы жобаға Қытай салымы 200 млн евро. Пекиндегі ЕО өкілдерінің жорамалы бойынша, 2006 жылы ЕО Қытайдың ең мықты сауда серіктестігі ретінде АҚШ-тың орын ауыстырады. 2004 жылы европа-қытай тауарайналымы 230,14 млрд долл. жетті, тек АҚШ пен Қытай сауда көлеміне ғана жол берді. Қазіргі кезде ЕО деген Пекин қызығушылық өсуде. ҚХР өзінің өспелі экономикасына қажет жаңа өтім нарығын жаулап алуға және жаңа саяси одақтастар табуға тырысады. Қытай – европалық қарым – қатынастарға Ли Жуйюй жағымды баға беруде. Қытай Халық Республикасы мен Франция арасында 27 қаңтар 2004 жылы жаңа өзара декларацияға қол қойылды. Бұл декларацияда бірнеше табысты жағдайлар, яғни көпжақты қарым – қатынас, қару – жарақтың жойылу өрісі кеңейтілмеген және адам құқығы саласы кең дәрежеде қарастырылған. Сауда айырбасы бағдарламасының саласында мыңға жуық француз кәсіпорындарының қатысуымен іске асуда. Екі жақ та мәдени, ғылыми – техникалық ынтымақтастық пен өзара білім жүйесімен алмасуда анағұрлым жетістіктерге жетті. Бұл жетістіктер Франциядағы Қытай жылы (2003-2004жж.), және Қытайдағы Франция жылы (2004-2005жж.) болып бекітілген периодта франциялық және қытайлық мәдениеттің зор байлығымен және оның құндылығымен танысты. Финляндия - Қытаймен дипломатиялық қарым – қатынас орнатқан ең алғашқы мемлекетердің бірі. 56 жылға созылған дипломатиялық өзара тану бүгінге дейін екіжақты жағымды түрде дамуда. Соңғы жылдары екіжақты ынтымақтастық сауда, ғылым мен техника, орман шаруашылығы, байланыс жүйесі, мәдениетпен білім саласында кең түрде тереңдетіліп дамып келеді. Қытай Финляндияны сенімді серіктес ретінде танып, барлық сферада онымен әрі қарай өзара тиімді және достық ынтымақтастық орнатуға дайын. Жақын арада болатын Вэнь Цзябаоның финляндияға жасайтын сапары 1992 жылдан кейін бірінші балмақшы. Қытай үкіметінің төрағасы президент Тарья Халонен және өзінің серіптесі Матти Танели Ванханенмен болашақтағы екіжақты қарым – қатынастың дамуы және ғылыми- техникалық жаңа тәжірибе сферасында өзара позицияларымен айырбас жүргізуді жоспарлайды. Ұлыбританияға жасаған сапарында Лю Жуйюй қытай – ұлыбритания қарым – қатынасының дамуына жақсы тенденцияның күтіп тұрғанын атап көрсетеді. Сонымен қатар, ол екі мемлекет арасындағы әр жыл сайын өтетін премьер – министрлер кездесуінің механизмі орнатылғаны туралы өзгеше тоқталып кетті. Екі жақ та 8 маңызды сфераларда, яғни сауда мен инвестиция, финанс, энергоресурс, ғылым мен техника, қоршаған ортаны қорғау, күнделікті даму, Олимпиаданы өткізу және денсаулықты сақтау сияқты жаңа прогрестерге жетуде. Ли Жуйюй қытай – германдық қатынастарды жағымды бағалады. 2004 жылдың мамыр айынан бастап екі жақ қытай – европалық стратегиялық серіктестік қатынастарында глобалдық жауапкершілік ынтымақтастығын орнатты. 2005 жылдың қараша айында ҚХР төрағасы Ху Цзиньтаоның Германияға мемлекеттік сапары өтті. 2006 жылдың мамыр айында канцлер Ангела Меркель Қытайға сәтті сапармен барып келді. Екі мемлекет арасында сауда – экономикалық ынтымақтастық әрдайым даму үстінде. 2006 жылдың алғашқы 7 айында екіжақтың сауда байланысының көлемі 41.98млрд. долл. құрап, 2005 жылға қарағанда 23,7% - ке өсті. Ғылым және техника, құқық, қоршаған ортаны қорғау, мәдениет, білім саласында да біршама жетістіктерге жетті. Вэнь Цзябаоның Германияға сапары Қытай премьері төресінде отырғалы екінші рет болуда. Ол президент Хорст Келермен және канцлер Ангела Меркельмен кездесулер жүргізіполармен қытай – европалық қатынастар,сонымен қатар халықаралық және аймақтық проблемаларды, екіжақты қатынастарды қарастыратын болады. Вэнь өзінің сапарын өткізген кезде Евро Одақпен үш мемлекеттің басқарушыларымен ынтымақтастық және коммерциялық байланыстар туралы келісімге қол қойған кезде церемонияға қатысады. Қытай – европалық қатынастардың стратегиялық ынтымақтастығын және Қытай –Франция, Финляндия, Ұлыбритания және Германия қатынастарының дамуына европалық сапар мықты импульс ретінде болатынына Ли Жуйюй сенімділікпен айтты. ===Тайвань проблемасы === Пекиннің Гонконг, Сингапур, Тайванмен қарым-қатынастары – ҚХР ішкісаяси ісі ретінде қарастырылатын бағыт болып табылады. Тарихи біртұтас территориялық жерлердің бірігу мәселесі қазіргі таңда АТА ғана емес, бүкіл дүние жүзінде толқылануда. ҚХР сыртқы саясатының бұл бағыты Пекин үшін геосаяси мәнге ие. Бірігу нәтижесінде Пекин аумақта қаржылық және экономикалық лидер болуымен қатар, АТА мемлекеттерін геосаяси тұрғыдан басқару бастайды. Шын мәнінде, Шығыс-Қытай теңізіндегі теңіз бен ауа кеңісітігі Пекин қол астында болады, ал бұл АҚШ пен Жапония мүдделеріне тікелей қайшы келеді. Пекин 2004 жылы наурыздағы Тайванда президенттік саулауғы байланысты арал жағалауларында ВМС (француз әскери корабльдерімен бірге) демонстративті маневрін ұйымдастырды. Тайванда сайлаудан кейінгі толқу басталған сәтте, Пекин шекаралық ауданда төтенше жағдайды жариялады және ҚХР бірлестігі мен бөлінбеушілігі туралы қауіпті өтініштерімен қарсы шыға бастады. Пекин ҚХР провинциясы деп санайтын Тайванға байланысты жағдайлардың болашақта дамуының «жағымды» және «жағымсыз» жақтарына дайын. «Жағымды» жағы тәуелсіздікке ұмтылған Тайванды қолдаудан АҚШ-тың бас тартуын болжайды, бұл Пекиннің Тайбэймен жақындасуын жеңілдетеді. Яғни, Шығыс Азиядағы жаңа стратегиялық жүйе АҚШ-тан және оның Азиядағы әскери қатысуынан байланысты болмас еді. «Жағымсыз» жағы Қытайдан Тайвань тәуелсіздігін дариялауын болжайды. Осы кезде ҚХР Шығыс Азия аумағында АҚШ-қа қарсы тұру үшін өзінің әскери күшін нығайтуға дайын. 2004 жылы шілдеде «Сянган вэньхуэйбао» гонконг газеті ҚХР ОРталық Әскери Кеңесінің отырысында Цзян Цзэминь: 2020 жылға дейін барлық әдіс-амалдарды, әсіресе әскер қолдана отырып, Қытай қараунына Тайваньды қайтару керектігін жариялады. Кеңес төрағасының сөзіне қарағанда, Пекин АҚШ-пен тікелей шиеленіс алдында да тоқтамай, өз мақсатына жетуі. Қазіргі таңда Тайвань мәселесі Пекин мен Вашингтон қарым-қатынастары арасында басты проблема болып табылады. 2005 жылы АҚШ президентінің ұлттық қауіпсіздік бойынша кеңесшісі Кондолиза Райстың ҚХР сапарында Қытай басшылары Ақ үйдің Тайваньға қару жарақтың үлкен партисын сату мақсатын жауап ретінде Райс АҚШ-тың арал тәуелсіздігін қолдамайтындығы туралы ескертті, бірақ әскери шиеленіс кезінде АҚШ әскери көмек көрсетуге міндетті болады. Бүгінгі күнде ҚХР тәелсіздікке ұмтылуыға әрекет жасаудағы Тайвань президенті Чэнь Шуйбянға АҚШ тарапынан қысым көрсетуіне үміттенеді. ҚХР премьер-министрі АҚШ-ты американ жоғары технологияларын Қытайға қамсыздандырушылығының эмбаргосын алып тастауға шағырды. Американ заңы бойынша Қытайдың қорғаныс мүмкіндіктерін жоғарлатын суперкомпьютерлер жеткізіп берілмейді. == ІІІ тарау. Қытайдың Азиялық стратегиясы == === ҚХР және Азия -Тынық аумағы (АТА) === Қытай аумақтық лидер роліне үміттеніп Азияда өз позициясын нығайтуда. Пекин Оңтүстік Корея мен АСЕАН елдерімен 2002 жылы олардың экспорт өнімінің басты тұтынушы бола отырып және «АСЕАН-Қытай» еркін [[сауда]] зонасын құру мақсатында өз қарым-қатынастарын тұрақтандырды. Сонымен қатар, Үндістанмен қарым-қатынасты нығайтты. Осындай дамып келе жатқан азиялық стратегиясының мүддесі негізінде Қытай экономикалық факторларға көп көңіл бөледі. Пекин еркін сауда зонасын (ЕСЗ) құрудағы жапон-оңтүстік корей келіссөздеріне қызығушылық туғызады және үшжақты келіссөздің қатысушысы болуға дайын. Қытай сарапшылары Солтүстік-Шығыс Азияда біртұтас экономикалық кеңістік туралы, Қытай, Жапония, Оңтүстік Корея мен АСЕАН елдері қатысуымен Шығыс Азияда валюталық одақ туралы және Еуропалық Одаққа ұқсас аумақтық бірлестік құру перспективасы туралы концепцияларды зерттеп дайындап жатыр. Қытай белсенді түрде АСЕАН + 3 (Жапония, Қытай, Оңтүстік Корея), АСЕАН + Қытай форматтарындағы АТЭС, АСЕМ аумақтық форумдарында жұмыс істейді. Қытайдың геосаяси амбициясының күшеюі көбінесе мәдени-өркениетті факторымен байланысты. Қытай дәстүрі Қытай континентінінде басым қытайлық өркениетіне жатады, яғни Тайвань мен Сингапурдың қытайлық тұрғындары, Тайланд, Малайзия, Индонезия мен Филиппиныдағы қытайлық анклав, Синьцзян мен Тибеттегі қытайлық емес азшылық және «конфуциялық туыстары» - корейліктер мен вьетнамлдықтар. Қытай Сингапур, Бангкок, Куала-Лумпур, Манил, Джакартадағы бай елеулі диаспорлар тарапынан экономикалық, саяси қолдауға ие. Қытайдың конфуцилік әлемі мен аймаөтағы қытай қоғамы өзара жақындасу потенциалына тап болды. Оңтүстік-Шығыс Азиядағы қытайлықтардың 500 ең үлкен компаниялардың жалпы активтері – 540 млрд долл. қытайлықтар Таиланд тұғындарының 10 % құрайды және оның ЖІӨ-ның жартысын бақылайды; Малайзия халқының 1/3 құрайтын, хуацяо-қытайлықтары ел экономикасының 80 % ие; Индонезияда қытай қоғамы тұрғындардың 3 % аспайды, бірақ экономиканың 70 % бақылайды, Филиппинде қытайлықтар 1%, бірақ оларға елдің өндіріс өнімінің 35 % келеді. АТА байланысты, қытай саясатын «басып алушылық» ретінде сипаттауға болады. Қытай Жапония экономикалық стагнация мен Токионың дипломатиялық белсенділігі түсу жағдайларында экономикалық күшін нығайтып, аумақтық экономикалық лидерге айналуда. === Солтүстік-Шығыс Азиядағы КХР саясаты === Пекин үшін солтүстік-шығыс бағыт өте маңызды. Сонымен қатар бұл зонада АҚШ, Жапония, Оңтүстік Корея мен Ресейдің ұлттық мүдделері бар. Осы кезде Пекинннің міндеттерінің бірі - әлсіреу, нәтижесінде АҚШ пен Жапония серіктестігінің күйзеліске ұшырауы. Пеикн беделі Солтүстік Кореяға қатысты ескертпелі соққы беруден құтылуыға мүмкіндік берді. Сонымен қатар Пекинге ядролық дағдарыс кезіндегі алдын ала жоспарланған шешімдермен келіссөздер жүргізе алумен қатар, Пхеньянға қатысты халықаралық ұйымдар тарапынан санкцияға жол бермеді. Қытай өз үстемділігінің бекітілуі мен кеңеюінде мүдделі. Ос ыбағытты Кореяның қосылу процесінде лидер позициясын ұстану қажет. Істің сәтті аяқталуында Пекин аумақта артықшылықтарға ие болды. Басқа жағынан, Кореяның қосылуы Жапонияға қарсы тұра алатын аумақта жаңа геосаяси күштің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Осы кезде Қытай үш мақсатқа жетеді: аумақтағы лидер позициясын бекітеді; аумақтағы Жапонияның сыртқы саяси әсерін шек қоюға жағдай туғызады; Вашингтон-Токио әскери-саяси блоктың таратылуына алғышарттар қалыптастырады. Сонымен қатар, Пекин үшін негізгі мақсат осы блоктың құлдырауымен қатар АҚШ-ты аумақтан ығыстыру. Бұл процесс көп уақыт алады, бірақ Пекиннің сыртқы саяси істерін бағалай отырса, бұл маңызды фактор болып табылмайды, ҚХР мен Жапония арасында экономикалық қарым-қатынас дамып жатса, олардың арасындағы қарама-қайшылықтар территориялық мен табиғат ресурстары үшін күрестен бастап, қарулы күштердің жарысына дейінгі көп мәселелер бойынша тууда. Екі елдің Үкіметі Окинава мен Тайвань (Сенкаку немесе Дяоюйдао) арасында аралдар үшін қатаң дау жүргізуде. Аралдар жүз жылдан астам Жапондықтардың бақылауында болса да, Қытай иелікке ниеттенеді. Сонымен қатар, Сібірден үлкен мұнай ресурстарына күрес жүргізуде. Пекин Дацин қ. дейін 3 млрд долл. құнында Ресейдің құбыр өткізуін қалайса, Жапония Жапон теңізіндегі портқа дейін 7 млрд долл. құнында мұнай құбырының салынуын қаржыландыруды ұсынады. Жапонияда 2009 жылға дейін есептелген және елдің үкіметі мен қолданған жаңа концепция өңделді. Біріншіден, соғыстан кейінгі кезеңде Жапония тек өзін-өзі қорғауға негізделген қорғаныс доктринасынан баст тартты. Концепцияда шетелден қарулы күштер экспортына тыйым салуының бәсеңдеуін қарастырылды. Бұл АҚШ-пен бірге ПРО жүйесін зерттеп өңдеуге мүмкіндік береді. ҚХР мен КХДР бірінші рет Жапонияның ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін мемлекет ретінде ашық жариялады. Олардың тарапынан жапон күштерінің өзін-өзі қорғауында бақылау бекітіледі. Токио мен Пекин арасында бәсекелестік, АҚШ-ның аумақта тұрақтылықты қамтамасыз ететін күш ретінде қажеттігіне кепілдік береді. Бірақ АҚШ екі мықты шығыс азия державалардың конфронтацияға түсуіне мүмкіндік бере алмайды. === ҚХР-дың сыртқы саясатының моңғолиялық бағыты === Қытайдың жаңа белсенді – шабуыл сыртқы саяси стратегиясы Моңғолиямен қарым-қатынастары байқалып жатыр. Моңғол тәуелсіздігін мойындамау туралы «Моңғолия- Қытайдың жоғалған территориясы» концепциясы моңғол-қытай қарым-қатынастарының елеулі факторы болып табылады. Қазіргі таңда Моңғолия, құрлық шекаралас басқа 13 ел ретінде Қытайға мықты шетел инвесторы және негізгі сауда серіктестігі ретінде қатынасады. Моңғолия Канаданның Америкаға солтүстік ресурстық база ретінде сияқты Қытай үшін қалыптасуда. Сонымен қатар, ҚХР саяси және экономикалық аспектте прагматикалық саясат жүргізеді. Көрінісі ретінде Моңғолиядағы ҚХР ресми делегациясының құрамына Ішкі Моңғолия өкілдері қосыла бастады. Ішкі Моңғолияның шекаралық жерлері еркін сауда зонасына айналуда. Моңғолияда Қытайлық компаниялар мыс, цинк, алтын, көмір алуда қаржылық қолдау көрсетеді және мұнай жерлерін зерттеп өңдеуді жоспарлайды. Қытай Ұлан-Батордағы инфрақұрылым модернизациясына 7 млн долл. жұмсады. Моңғолиядағы Қытай елшілігінің мәлімдемесі бойынша елде 1100 қытайлық компаниялар тіркелген. Дүниежүзілік мыс пен алтынның ең үлкен кен орындардың үшітігіне кіретін «Ойя Толгой» («Бирюзовая Гора») кен орнын зерттеп өңдеудегі үлесін «Джанси Коппер» қытайлық компаниялардың сатып алу туралы алдын-ала келісімге қол қойылды. Жоба құны 1 млрд долл. Бағаланды. Басты дүниежүзілік мыс тұтынушы Қытай болып табылады. Моңғолия шикізат көзі ғана емес, сонымен қатар Пекин үшін стратегиялық сипатқа ие. Батыс Қытайда ресейлік Новосибирскпен қосу болжанған, Моңғолияның орталық жерінде қытай концеяссиясында орналасқан мыс пен көмір шахталарын қосатын темір жол салу жобасы іске асуда. Қазіргі таңда Моңғолияның тоқыма өнеркәсібінің 50 %-і қытайлық болып табылады. Қытай Моңғолиямен шекарадағы өзінің батыс аудандарының дамуына қаржы салуда. Моңғолия тұрғындары Қытайға визасыз баруына болады. Моңғолия Қытаймен экономикалық қатынастарынан тәуелді болмас үшін АҚШ- Жапония, Оңтүстік Корея мен ЕО-пен еркін сауда туралы келісімдерге қол қойды. Моңғолияның Қытайдан «экономикалық тәелділігі» біріншіден Ресей мүддесіне қайшы келеді, сонымен қатар Орталық Азия ледрінің әсіресе Қазақстанның мүддесіне қайшы келеді. Шын мәнінде, Моңғолия Сібір мен Орталық Азияда экономикалық және демографиялық экспансия моделін тексеру үшін плацдарм болып табылады. Басқа жағынан, АҚШ пен Жапония осы елде Қытай үстемдігіне қызығушылық танытпайды. Вашингтон Улан-Батормен әскери-саяси қарым-қатынастарын, ал Токио экономикалық қарым-қатынастарын дамытуда. === Қытай-Пәкістан стратегиялық альянсы === 50 жылдардың ортасынан бастап, Индияға өзара дұшпандыққа негізделген әскери-стратегиялық серіктестік Пәкістан мен Қытай арасындағы қарым-қатынастарды біріктіреді. Пекин Делимен конфронтацияда Исламабадқа әрқашан саяси және әскери-техникалық көмек көрсеткен. Қытай (сонымен қатар, КХДР) көмегінсіз Пәкістан өзінің ракета-ядролық бағдарламасын іске асыра алмас еді. Пәкістан мен ҚХР келіске отырып, Ауғанстанда СССР-ға қарсы шыққан. Бірақ та соңғы оңжылдықта екі ел арасында қарым-қатынастарында өзгеріс байқалды. СУАР-дағы ұйғыр-мұсылман сепаратизмін жақтаған «талибанды» қолдауымен Исламабад Пекинмен қарым-қатынастарын суытып алады. Сонымен қатар, 2001 жылы антитеррористік операциядан кейінгі қалыптасқан Пәкістан - АҚШ қарым-қатынасы Қытай тарапынан ұстамдылық танытады. Азиядағы жағдай «үшаралы комбинация» ретінде «екіжақты өлшем» (ҚХР мен Индия арасындағы) шеңберінен шыға бастады. Үшінші жақ Қытайдың тұрақты одақтасы Пәкістан болып табылады. Кашмир мәселесі бойынша Индиямен қайшылық туады. Болашақта бұл даудың бейбіт шешімі байқалмайды. Қытай жағынан да кашмир проблемасын тұрақтандыру перспективасы бағаланады. Пекин оларды достасуға шағырады, бірақ Пәкістанды өз одақтарыс ретінде санаудан бас тартпайды. Елдер арасындағы тауар айналымы 1 млрд долл. деңгейінде ьұрақты емес, әрі қытай жағымды сальдоға ие. Қытай баяғыдан Пәкістанға ауыр өнеркәсіп салалары мен инфрақұрылымының дамуына көмек көрсетуде және басқа да инфрақұрылым объектілерінің іске асуына 1 млрд долл. қаражат көмек көрсетпек. 90 жылдардың соңына дейін Қытайда Пәкістанмен қарым-қатынас ерекше бағаланатын: «мемлекетаралық қатынас моделі», «әртүрлі қоғамдық құрылысымен мемлекеттің бейбіт өмір сүруіндегі айқын мысал», «қандай да болсын ауарайындағы достық» сияқты. «Модель» түсінігіне қытай жағы үшін келесі қамтылған: * Қытай Пәкістанға әртүрлі көмек көрсетуі – моральды және материалды * Екі жақта бейбіт өмір сүрушіліктің бес принципін ұстанады, әсіресе әрқайсысының ішкі саясатына араласпауы мен тәуелсіздікті өзара құрметтеу принципі * Пәкістан жағы Қытайдың экономикалық және әлеуметтік дамуын «дүниежүзілік дамуындағы маңызды кіріс» ретінде қарастыруы қажет. * Пәкістан жағы толығымен халықарлық аренада ҚЫтайдың белсенді ролін қолдау. 1999 жылы Пәкістанның Кашмирдегі татуласуды бұзуы ҚХР саясатында Пәкістанмен қарым-қатынастарында ерекше өзгерістер туғызды. Өзгерген халықаралық жағдайда, әсіресе Оңтүстік Азиядағы ҚЫтай өз бағытын таңдап алуы міндетті болды, толығымен Пәкістанды қолдау немесе «жаңа ядролық елдер» арасындағы шиеленістегі басты державалардың (АҚШ, Жапония, ЕО елдері, Ресей) бағытына қосылу, яғни келіссөздер арқылы үнді-пәкістан шиеленісінің саяси реттеу. Қытай екінші бағытты таңдады. 2001 жылғы 11 қыркүйек қоғасынан кейін Пәкістан басшылары өз позициясын анықтауда және АҚШ-қа ресми түрде қолдау көрсету алдында Пекинмен кеңес өткізді, яғни «террористерге қарсы американ әскери акциясын қандай формада қолдайтындығы» туралы Пәкістанның шешім қабылдауы. Сонымен, Исламабадқа қатысты Пекин саясаты Қытай шеңберіндегі ислам сепаратистік қозғалыстарда тұрақтандыру үшін Пәкістан әсеріне сенеді, Индияны стратегиялық бәсекелес ретінде қарастырады. === Азиялық мықты державалар: Қытай мен Үндістан === Үндістан Қытай сияқты мықты держвалардың бірі, ядролық клубта мүшелік, тұрғындарының саны,өнідірістің дамыған салалары және көптеген мәселелер бойынша ортақ мүдделері. Бірақ көп уақыт бойы Үндістан мен Қытай арасында Тибет туралы дипломатиялық популяризация; территориялық және шекаралық мәселелер, сонымен қатар қытай-пәкістан әскери-стратегиялық одақ проблемасы бар. Мемлекет арасындағы ең басты проблема – даулы шекаралық территория мәселесі. Соңғы кезде Сиккима проблемасы тағыда қытай-үнді қарым-қатынастарында ушықты. 1962 жылы ҚХР «Гималай мемлекеттерінің конфедерациясы» құрылуына өз ұсынын білдерген. Мүшелері болып мемлекеттік діні буддизм болып табылатын Непал, Сикким, Бутан елдері болады. 1998 жылы мамырдағы үнді ядролық сынақтары үнді-қытай қатынастарының жақсартуына өз әсерін тигізді. Бұл сынақтың Оңтүстік Азиядағы бейбітшілік пен тұрақтылық үшін қауіптілігін Қытай жариялады. Үндістанның екінші ядролық сынақтарына Қытай қатаң қарады. 1999-2002 жылдары екіжақты қатынастар біршама тұрақталды. 2003 жылдан бастап жақсара бастады. 2003 жылы Қытайдың жоғарғы басшылары Пекинде үнді парламентінің өкілдерімен жеке кездесу өткізді. Қытай Үндістанмен экономикалық ынтымақтастықты кеңейтуге шақырады, қазіргі өзара сауда көлемі 3 млрд долл.-дан 10 млрд долл көтеру. Саяси жағынан Қытай Үндістанмен халықаралық терроризмге қарсы ынтымақтасуды қалайды. Бірақ, Үндістанға қарсы террористерді қолдап отарған Пәкістанға Қытай қатаң позиция ұстанбаса, терроризмге қарсы ынтымақтастық толық түрде болмайды. Оңтүстік және Оңтүстік-шығыс Азиядағы ҚХР мен Үндістан әріптестігі әр жақтың ұллтық мүддесін көздейді. Мысалы, осындай саясатқа Қытайдың Мьянмадағы (Бирма) экономикалық және стратегиялық мүддесі. Мьянма Үнді мұхитына жол ашады және Оңтүстік пен Оңтүстік-шығыс Азия арасындағы сауда үшін құрлық көпірі болып табылады. Сондықтан, ҚХР-ң шаруашылық дамуына халықаралық ынтымақтастық керек. Үндістанмен қарым-қатынастың нығаюы ҚХР-ға мұнай келуінің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Соңғы кезде әскери жағынан сенімділікті нығайтуға екі жақ тарапынан бағытталған шаралар жүргізілуде. Үндістан мен Қытай Халық Республикасы 2003 жылдың қарашасында алғаш рет біріккен әскери-теңіз жаттығуларын өткізді. === Қытай мен Иран Ислам Республикасы (ИИР) === Қытай мен Иран халықаралық және аумақтық мәселелер бойынша ұқсас позицияда болатын. Таяу Шығыс пен орталық Азиядағы геосаяси жағдайдың өзгеруі Қытай мен Иранды саяси және экономикалық қатынастарды кеңейтуге шақырады. Пекин мен Тегеран арасындағы қатынастардың нығаюы жаңа сауда жолдарының ашылуына әкеледі, нәтижесінде европалық нарыққа қытайлық тауарлардың өткізілуіне мүмкіндіктің болуы. Қытай-Иран қатынастарының кеңеюінің негізгі факторы болып «біржақтылық» саясатты жүргізіп отырған АҚШ-қа деген ортақ туындап отырған мәселелер. Яғни, американ күштерінің «қоршап алу» мүмкіндігі, қазіргі кезде Иракта, Ауғанстанда, Қырғызстанда және Өзбекстанда базаларының болуы. Ирак диктаторы Саддам Хусейнді билік басынан кетірген АҚШ бастаған әскери қозғалыстардың коалициясы Пекин мен Тегеранды өзара келіссөздер жүргізуге және өзара кеңесуге міндеттеді. Қазіргі таңда, екі жақты БҰҰ-ң Ирактың қалпына келуінде маңызды рол ойнауы қажеттігін жариялайды. Иран Қытай екі себептер бойынша қызықтырады: Тегеран Таяу Шығыс пен Орталық Азиядағы геосаяси ойында дипломатиялық негіз және Пекин тез дамып жатқан экономикасына энерготасымалдаушылардың басты көзі бола алады, сонымен қатар қытай тауарларының экспорты үшін жаңа маршрут бекітуіне мүмкіндік туғызады. Жоғары деңгейдегі кездесулер – Иран Президенті Мохаммад Хатами және Иран Парламентінің спикері Мехди Каррубидің Пекинге сапары және Қытайдың бұрынғы Президенті Цзян Цземиньнің Тегеранға сапары – екі мемлекет арасындағы саяси және экономикалық қатынастардың негізін салды. 2002 жылы Қытай мен Иран арасындағы сауда көлемі 4,5 млрд долл. жетті, ал 2003 жылы 5,6 млрд. өсті. Қазігі таңда 40 астам қытайлық компаниялар үлкен энергетикалық, өнеркәсіптік және құрылыс жобаларында қатысады, сонымен қатар Қазақстан мен Түркменстан арасындағы мұнай саудасының кеңеуі мақсатында 400 млн. долл. құнындағы Нека – Тегеран мұнай құбырының құрылысына қатысады. Тағы да бір Қытай қатысуымен үлкен жоба Тегеранда жаңа метро станцияларының құрылысы болып табылады. Иран Үкіметі Қытай ұсынысын Тегерандағы тұтынушы тауарлардың магазин жүйесінің ашылуы ретінде қарастырады, осындай тауарлардың нарықтағы бөлігі 40 % тең. Сонымен қатар, Қытай Рианның автомобиль нарығына қызығушылық тудырады. Бірінші рет қытайлық SAIC Chery Automobile Co автомобиль құрылысы Иранда ирандық автокомпаниямен автомобиль өндірісінің SKT зауытының құрылуын жариялады. Зауытты Иранның солтүстік-шығысында салынады, жылына 30 00 автомобиль шығарады. Шығыс-қытайлық провинция Аньхойда орналасқан Chery компаниясы өзінің ирандық серіктестеріне қажет технологиялармен қамтамасыз етеді. Ирандағы Қытайлық компания келешекте қытайлық автоөндірісіне дүниежізілік нарыққа шығуға мүмкіндік береді. Қытай-иран қатынастарының дамуы «Солтүстік-Оңтүстік коридоры» деп аталатын жаңа сауда жолының құрылыуына көмектеседі. Бұл Индия, [[Иран]] және Ресей сауда маршруттарын қосып, Суэц каналына бәсекелес бола алады. Пекиннің қатысуы жобаның іске асуына үлкен әсерін тигізеді. Солтүстік-Оңтүстік коридоры екіжақты иран-қытай қарым-қатынастарында жоғары басымдылық болып табылады. Қытай Иранның [[атом]] [[энергия]]сының бейбіт қолдануын мойындайды. 90 жылдардағы атом энергетика саласындағы Иран мен Қйтый ынтымақтастығының тоқтатылуы АЭС құрылысының орны мен жоба құны жөніндегі позициялардың алшақтауымен байланысты. 90 жылдар шеңберінде АҚШ атом энергетика саласындағы Қытай-Иран ынтымақтастығынан қауіптенді. Американдықтардың пікірінше, бұл Иранда ядролық [[қару]]ды жасауға мүмкіндің тұғызады. 1992 жылы қыркүйекте Пекинде ИИР мен ҚХР арасында атом энегетика саласындағы ынтымақтастық туралы протоколға қол қойылды. Келісім бойынша Қытай Исфахандағы Ядролық зерттеу орталығында әртүрлі құралдармен қамтамасыз етті. Ынтымақтастықтың маңызды нәтижесі Иранда екі реатордың құрылысы туралы Келісімге қол қоюы. Бірақ оның құрылсы басталған жоқ, себебі [[АҚШ]] Қытайға үлкен қысым көрсетті, нәтижесінде бұл келісімнен Пекин бас тартты. Батыс пен АҚШ Қытайға ирандық ракеталық бағдарламаны қолдайтынына сенімсіздік білдіреді. === Таяу Шығыстағы Қытай саясаты === Қытай Таяу Шығыс мемлекеттермен қарым-қатынас әрқаша нығайтуда, 1977-90 жылдар аралығында Қытай көптеген Таяу Шығыс елдерімен: Иордания, Оман, Ливия, Біріккен Араб Эмираты, Катар, Бахрейн, Сауд Аравиясы және палестиндықтармен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. 1992 жылы қаңтарда ҚХР Израильмен қарым-қатынас орнатты. Қазіргі кезде Қытай барлық таяу шығыс елдерімен, Американың жақын одақтастарынан (Израиль, Сауд Аравия мен Турция) бастап антиамерикандық бағытындағы мемлекеттерге дейін, жақсы қарым-қатынасты ұстанады. Қытай АҚШ сияқты стратегиялық мүддесі жоқ, сондықтан осында басты жетекші ролді ұстауға талпынбайды. Және араб әлемімен проблемасы жоқ, бұл арабтармен тұрақты қатынаста болу шарты. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшес ретінде таяу шығыс саясатына белсенді түрде араласады. Қытай үкіметі өз саясатын төрт негізгі бағыттары бойынша жүргізеді, олар – мұнай, қару-жарақ сату, Ирак пен Иран және араб-израиль шиеленісі. Қытайдың мұнай экспорттаушы мемлекеттермен қарым-қатынас нығайтуда. Ұзақ мерзімді жоспарда энергия сферасындағы жағдай Қытайды Таяу Шығыстағы өз әскери күш салуын іске асыруға итермелеуі мүмкін. Бірақ жақын арада қаржылық және техникалық қиындылықтар Қытайға Таяу Шығысқа бағытталған теңіз жолдарын қорғау үшін океан флотын құру мүмкіндігін бермейді. Қытай үкіметі Таяу Шығыстағы күштерінің теңділігін бұзатын қару-жарақ сатпауы туралы өз сөзін бекітті. Осы мәселе бойынша АҚШ пен ҚХР арасындағы көп келіссөздер жүргізді. Екі фактор бойынша Қытай-араб қарым-қатынастарында қайшылық тууы мүмкін: Израильмен жақын ҚХР-дың қарым-қатынасы және Тайваньның араб елдерімен ресми қатынасы. == Қорытынды == ХХІ ғасырдың бірінші жартысында Қытайдың халықаралық мәні жаһандық саясат пен аумақтарда үстемдік жүргізуіндегі ерекше күшеюімен сипатталады. Орталық Азия бойынша Қытай Халық Республикасының АҚШ, Евро Одақпен және Ресеймен қатар толық геосаяси күші ретінде болады. Шын мәніндегі жаңа жаһанданып келе жатқан Қытаймен АҚШ, Жапония мен Оңтүстік Корея өз қарым-қатынастарының стратегиясын өзгертуге объективті түрде міндетті. Яғни, олардың Қытай мемлекетінің өсіп келе жатқан экономикалық пен саяси роліне деген әсер тигізуіндегі бағыттары. Дүниежүзілік саясатта қазіргі күннің өзінде де халықаралық режимдер мен механизмдердің құрылуын қиындататын батыс деморкатиясына жат болса да, Қытай өз аумақтық және глобальды мүдделерін ескеруді міндеттей отырып мықты күшке айналуда. Сонымен қатар, Қытайдың Орталық азиядағы негізгі мүдделері: * терроризм, сепаратизм мен экстремизммен күрес; * аумақты тұрақтылықты сақтау; * Орталық Азиямен экономикалық дамуын көтеру; * Орталық Азия елдерімен достық қарым-қатынас; * аумақта Пекинге қарсы әскери блоктардың орналасуына жол бермеу; * энергоресурстарға Қытай Халық Республикасы үшін жол ашу. Халықаралық қатынастардың демократияландыруын қолдай отырып, Пекин бейбітшіліктің нақты іске асатын моделін ұсынып отырған жоқ. Халықаралық қатынастарды «демокартия мен әділеттік» түсінігі қытайлық ресми саясатта: * біріншіден, бейбітшілікті сақтау мен елдердің дамуының көпжақты моделін сақтау; * екіншіден, саяси және қауіпсіздік мәселелерін қару-жарақ қолданбай және қауіп-қатер туғызбай кеңес беру жолымен шешу; * үшіншіден, экономикалық ынтымақтастық бірлесіп даму және өзара өркениетті және мәдени баю деп түсіндіріледі. Осыдан, «әр елдің мәселесі өзінің халқымен шешіледі», ал «жершарының мәселесі барлық елдердің толық құқылы кеңес беру негізінде шешіледі» деген принцип туады. Осының бәрі Ресей мен Қытайдан қолдау тапқан «қалыптасып жатқан көпжақты қарама-қарсылық» концепциясына жатады. Оның басты идеясы Қытайдың басты потенциалды дұшпаны ретіндегі Америка Құрама Штаттарының «гегемондық ұмтылысын тоқтату» болып табылады. 2020 жылда, американдықтардың жорамалдары бойынша, Шығыс Азия дүниежүзілік жалпы өнімнің 40 % шығарады. АҚШ-ң барлау қауымдастығының бағасы бойынша, Қытай екі-үш онжылдықтан кейін жалпы өнімнің көлемі бойынша Америка Құрама Штаттарын басып озады, әскери технологияда үлкен жетістіктерге жетеді, экономикалық-геосаяси жалғыз мықты держава АҚШ-қа қарсы шығып, өсіп келе жатқан Шығыс Азия аумағында өз үстемдігін жүргізе алады. Жаһандық экономиканың бөлігі болуға бағытталған Қытай Халық Республикасының жаңа экономикалық стратегиясына жаңа сыртқы саяси бағыт сәйкес келеді. Оның мазмұны жалғыз держава ретінде АҚШ-пен әріптестік стратегиялық қарым-қатынас орнату мен көпжақты дипломатия механизмінің көмегімен Қытайдың глобальды және аумақтық мәнін өсіруінде орын алады. == Қолданылған әдебиеттер тізімі == === Деректер: === # «Китайско-Пакистанский договор о добрососедстве, дружбе и сотрудничестве» http://ru.china-embassy.org/ # «Совместная декларация Китайской Народной Республики и Российской Федерации» http://russian.china.org.cn/ === Зерттеулер мен оқу құралдары: === # Брук Дж. Монголия: больше Китая, меньше России// The New York Times. – 9.07.2004.- 9p. http://www.ny.com/ # Ванг Гуанчэню Китайская политика «добрососедства» // International Politick.- 2002. - №2. – 69-77бб. http://www.inter.pol.com/ # Волохова А. Китайские политологи об отношениях между КНР и Пакистаном на современном этапе// Проблемы Дальнего Востока. – 2004. - №4. – 53-58бб. # Гао Шуцинь. Глобализация: взгляд из Китая//Азия и Африка сегодня. – 2004. - №11. – 9-10бб. # Гребенщиков Э. Россия – Китай. На перекрестках азиатской дипломатии//Азия и Африка сегодня. – 2004. - №9. – 9-12бб. # Дагбин Б. Россия – Китай: демографическая проблема может стать политической//Азия и Африка сегодня. – 2004- №11. – 33б. # Зиновьев Г. Отношения в треугольнику Вашингтон – Пекин - Тайбэй: политические аспекты (2000-2003гг.)// Проблемы Дальнего Востока. – 2004. - №2. – 30-47бб. # Зиновьев Г. Стратегическая неопределенность в тайваньском вопросе//Мировая экономика и международные отношения. - 2003. - №7. – 57-66бб. # Китайский информационный Интернет – центр. Отношения Китая со странами Европы. http//ru.china-embassy.org/ # Кайзер К. Китай как стратегический партнер// International Politick.- 2002. - №2. – 25-26бб. http://www.inter.pol.com/ # Кальвокоресси П. «Мировая политика после 1945г.». – М.,2000. – 589б. # Кузнецов В. КНР – Индия: трудный путь к взаимоотношению//Азия и Африка сегодня. – 2004. - №5. – 2-10бб. # Ли Лифань, Дин Шиу. Геополитические интересы России, США и Китая в Центральной Азии//Центральная Азия и Кавказ. – 2004. - №3. – 161-169бб. # Лузянин С. Новые контуры восточное – азиатской безопасности//НГ «Дипкурьер» - 26.01.2004. – 14-17бб. # Лю Цинцай. Современная внешняя политика Китая и китайско – российские отношения.// Проблемы Дальнего Востока. – 2004. - №5. – 84-89бб. # Лю Цзайци. Внешняя политика КНР и перспективы китайско – российских отношений//Мировая экономика и международные отношения. – 2003. - №9. – 84-90бб. # Михеев В. Внешняя политика Китая и современные вызовы для российско – китайских отношении// Проблемы Дальнего Востока. – 2003. - №6. – 48-56бб. # Михеев В. Китай: новые компоненты стратегии развития//Мировая экономика и международные отношения. – 2002. - №7. – 16-30бб. # Мукимджанова Р. Государств Центральной Азии и Китай: проблемы и перспективы сотрудничества//Центральная Азия и Кавказ. – 2004.№8. – 66-76бб. # Политика КНР на современном этапе: реалии и перспективы./Под ред.М.С.Ашимбаева – Алматы: Казахстанский Институт Стратегических Исследовании при Президента Республики Казахстан, 2005. – 231б. # Синьхуа о расширении НАТО на Восток: Китай надеется на бдительность России//Синьхуа. – 01.04.2004. – 4б. http://www.china-sin.com/ # Современные международные отношения./Под ред. А.В. Торкунова,-М.,1999.-583б. # Солодовник С. Китай в Евразии//Время. – 2002. - №3.-6б. # Тимофеев О. Группы влияния на разработку внешнеполитических решений в КР//Азия и Африка сегодня. – 2004. - №11. – 28б. # Токаев К.К. «Преодоление». – Алматы, 2003. – 463б. # Хольбинг Х. Меняется ли курс Китая на международной арене? http://www.inter.pol.com/ # Хьюз Д. Факторы Китая и России в американской внешней политике//Christian Science Monitor. – 24.03.2004. – 10б. http://www.scm.com/ # Цян Сяоюнь. Война в Ираке – вызов системе международных отношений//Азия и Африка сегодня. – 2004. - №1. – 58-61бб. # Чжао Хуашэн. Китай, Россия, США: интересы, позиции, взаимоотношения в Центральной Азии//Центральная Азия и Кавказ. – 2004. - №5. – 131-140бб. # Sheng Lijun. China’s Dillemma: the Taiwan Issue. – Singapore: ISEAS, 2001. – 240б. http://www.asiapacific.narod.com/ [[Санат:Қытай]] jg0n3rubcosj0e81ybc4ioomitjcs3t 0 2179 7551 7074 2021-09-07T10:20:49Z 178.91.19.76 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Жаз}}<poem> Жаздыгүн шілде болғанда Көкорай шалғын, бәйшешек Ұзарып өсіп толғанда, Күркіреп жатқан өзенге, Көшіп ауыл қонғанда; Шұрқырап жатқан жылқының Шалғыннан жоны қылтылдап, Ат, айғырлар, биелер Бүйірі шығып, ыңқылдап, Суда тұрып шыбындап, Кұйрығымен шылпылдап, Арасында кұлын-тай Айнала шауып бұлтылдап. Жоғары-төмен үйрек, қаз Ұшып тұрса сымпылдап. Қыз-келіншек үй тігер, Бұрала басып былқылдап, Ақ білегін сыбанып, Әзілдесіп сыңқылдап. Мал ішінен айналып, Көңілі жақсы жайланып, Бай да келер ауылға, Аяңшылы жылпылдап; Сабадан қымыз құйдырып. Ортасына қойдырып, Жасы үлкендер бір бөлек Кеѕесіп, күліп сылқылдап. Жалшы алдаєан жас бала, Жаєалайды шешесін Ет јпер деп ќыѕќылдап. </poem>{{poяem-лoff}} Ть [[Нуржан:Абай өлеңдері]] lrdvw9u08wb59w0qankvtkq3irt53lh 0 2182 5716 5715 2016-11-10T09:06:31Z HakanIST 1717 [[Special:Contributions/77.37.157.144|77.37.157.144]] ([[User talk:77.37.157.144|т]]) өңдемелерінен [[User:95.56.199.206|95.56.199.206]] соңғы нұсқасына қайтарды wikitext text/x-wiki Компьютерлік терминдердің қысқаша сөздігі ағылшын, қазақ, орыс тілдері ретімен сұрыпталып беріледі. «Microsoft» корпорациясы 2005 ж. '''Windows XP''' амалдық жүйесінің мен '''Office 2003''' кеңселік бағдарламалар дестесінің қазақша тілдесу үшін дайындаған сөздік негізінде. <small>'''Ескертпе: Бұл мақаланың көлемі өте үлкен болғандықтан тіл бойынша өздіктік сұрыпталуы (құмсағат тәрізді белгішеменен ) 1 минөттен асуы мүмкін'''</small> {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="width:100%; background: #f9f9f9; border: 1px solid #aaaaaa; border-collapse: collapse; white-space: nowrap; text-align: left;" class="sortable" ! English ! Қазақша ! Русский |- | 3-D | [[үш өлшемдік]], көлемдік | трехмерный, объемный |- | 3-D Area | үш өлшемдік аумақты | объемная с областями (диаграмма) |- | 3-D bar | үш өлшемдік сызықты | объемная линейчатая (диаграмма) |- | 3-D Column | үш өлшемдік баған | объемная гистограмма |- | 3-D effect | үш өлшемдік пәрмен | объемный эффект |- | 3-D Line | үш өлшемдік сызба | объемный график |- | 3-D Pie | үш өлшемдік шеңбер | объемная круговая (диаграмма) |- | 3-D Style | үш өлшемдік мәнер | Объем (например: «Объем: стиль 1» и т.п.) |- | 3-D Surface | үш өлшемді беттік | поверхностная (диаграмма) |- | 3rd party | [[Бөгде өндіруші]] | сторонний |- | abort | доғару | прекратить |- | About | Туралы | О программе |- | absolute reference | [[нақпа-нақ сілтеме]] | абсолютная ссылка |- | accelerator key | [[тез ашу пернесі]] | клавиша быстрого вызова |- | Accept | Қабылдау | принимать |- | access | Қатынасу | доступ |- | access key | [[Қатынас пернесі]] | клавиша доступа |- | access permission | [[Қатынас рұқсаты]] | разрешение на доступ |- | accessibility | арнайы мүмкіндіктер | специальные возможности (используемый перевод),<br /> средства для людей с нарушениями подвижности,<br /> слуха и зрения (смысл) |- | accessories | Қалыпталған | Стандартные (название группы программ в Windows) |- | Account | [[Тіркелгі]] | учетная запись |- | accuracy | [[дәлдік]] | точность |- | accurate | дәл | точный |- | ACL | Қатынас басқару тізімі (ҚБТ) | список управления доступом, таблица управления доступом |- | acronym | [[әріпбуын сөз]] | сокращение |- | Across | Көлденеңінен | По горизонтали |- | action | Әрекет | действие |- | action button | [[Басқарушы батырма]] | управляющая кнопка |- | activate | Белсендіру | сделать активным |- | Active | Белсенді | активный |- | active document | Белсенді құжат | активный документ |- | active object | Белсенді нысан | активный объект |- | active window | Белсенді терезе | активное окно |- | ActiveX control | [[ActiveX басқару элементі]] | элемент управления ActiveX |- | Actual Size | Нақты өлшем | истинный размер, фактический размер |- | Adapter | [[Бейімдеуіш]] | адаптер |- | add | үстеу | добавить |- | Add File | Файлды үстеу | добавить файл |- | Add new | Әлденені үстеу | добавить новый |- | Add Picture | Суретті үстеу | добавить рисунок |- | add-in | [[қондырма]] | надстройка |- | address | [[Мекен-жай]] | адрес |- | Address bar | Мекен-жай жолағы | адресная строка |- | address book | [[Мекен-жайлық кітап]] | адресная книга |- | address labels | [[Мекен-жайлық жапсырмалар]] | почтовые наклейки |- | Adjust to | лайықтау | Установить |- | administer | басқару | выполнять управление, выполнять администрирование чем-либо |- | administrator | Басқарушы | администратор |- | administrator setup | Басқарушы орнатпасы | установка администратором |- | Advance | Келесі | Следующий слайд |- | Advanced | Қосымша | Дополнительно |- | affect | әсер ету | влиять |- | After animation | жан бітіруден соң | после анимации |- | alert box | Ескерту терезесі | окно предупреждения |- | alert message | ескерту | предупреждение |- | algorithm | [[алгоритм]] | алгоритм |- | alias | [[бүркеншік ат]] | псевдоним |- | align | туралау | выровнять |- | Align to Grid | Тор бойынша туралау | выровнять по сетке |- | Alignment | туралану | выравнивание |- | alignment buttons | Туралау батырмалары | кнопки выравнивания |- | All | Бәрі | Все |- | all caps | Бәрі бас әріптер | все прописные |- | All fields | Бар жолақтар | все поля |- | All items | Барлық элементтер | все элементы, все объекты |- | All Programs | Барлық Бағдарламалар | Все программы |- | allow | рұқсат ету | разрешить |- | alphabetic | Әліпбилік | алфавитный |- | ALT key | ALT пернесі | клавиша ALT |- | alter | өзгерту | изменить |- | alternative text | баламалы мәтін | замещающий текст |- | Always on Top | Әрқашан ең үстіңгі терезе | Поверх остальных окон |- | Amount | көлемі, саны | объем, количество |- | ampersand | [[амперсанд]] | амперсанд |- | Analysis | [[Талдау]] | анализ |- | anchor | [[Байлам]] | привязка |- | Angle | [[Бұрыш (геометрия)|бұрыш]] | угол |- | angle brackets | [[бұрыштық жақшалар]] | угловые скобки |- | animate | жан бітіру | анимация; animated - подвижный |- | animation | [[жан бітірім]] | анимация |- | anniversary | жылдығы | годовщина |- | anonymous | Қол қоюсыз | анонимный |- | answer | жауап | отвечать |- | answer | жауап беру | отвечать |- | Answer Wizard | Жауаптар шебері | мастер ответов |- | antivirus | [[Вирусқарсы]] | антивирус |- | Any Character | Кез келген таңба | любой знак |- | API call | API-қаратпасы | обращение к API |- | apostrophe | [[дәйекше]] | апостроф |- | Appear | Шыға келу | Появиться |- | applet | [[Бағдарламашық]] | приложение, программа (Control Panel applet - значок панели управления) |- | Application | [[Бағдарлама]] | приложение, программа |- | apply | қолдану | применить |- | apply a font | қаріпті қолдану | применить шрифт |- | apply a style | мәнерді қолдану | применить стиль |- | Apply to All | Бәріне қолдану | применить ко всем |- | Apply View | көріністі қолдану | применить представление |- | appointment | кездесу | встреча |- | arc | [[доға]] | дуга |- | archive | [[мұрағат]] | архив |- | archiving | мұрағаттау | архивировать |- | Area Chart | Аумақтық диаграмма | (диаграмма) с областями |- | Area code | [[Мекен коды]] | код города |- | argument | дәлел | аргумент |- | Around | Айнала | Вокруг |- | arrange | реттеу | упорядочить, расположить |- | Arrange Icons | Белгішелерді реттеу | упорядочить значки |- | array | [[жиым]] | массив, набор |- | Arrow | [[көрсеткі]] | стрелка |- | arrow keys | жүгірткі | клавиши со стрелками |- | arrow pointer | көрсеткі | указатель |- | Art | [[Сурет]] | Рисунок |- | article | Хабарлама | статья |- | ascending | артуы бойынша | по возрастанию |- | ASCII | [[ASCII]]-таңбалар | ASCII-знаки |- | ASP | ASP-барысы | сценарий ASP |- | assign | тағайындау | назначить |- | Assigned to | Тағайындалған | назначено |- | associate | салғастыру | сопоставить |- | association | салғастырым | сопоставление |- | asterisk | [[жұлдызша]] | звездочка |- | At least | кем дегенде | не менее |- | At most | көп дегенде | не более |- | at sign | [[Айқұлақ таңбасы|«айқұлақ» таңбасы]] | знак «@» |- | Attach | тіркеу | вложить |- | attachment | тіркеме | вложение |- | Attendee | қатысушы | участник, посетитель |- | Attention | Байқаңыз! | Внимание! |- | attribute | төлбелгі | атрибут |- | Audio | [[Дыбыстауыш]] | аудио |- | authenticate | Түпңұсқалығын растау | подтвердить подлинность |- | authentication | Түпңұсқалық растамасы | проверка подлинности |- | authenticity | Түпңұсқалық | подлинность |- | author | автор | автор |- | authoring | Жасақтау | разработка |- | authorization | Қатынас шегін айқындау | авторизация, проверка прав доступа |- | auto | Өз- | авто- |- | Auto Arrange | Өзреттегіш | автоматически (упорядочить значки) |- | Auto Scale | Өзшақтағыш | Автомасштаб |- | AutoArchive | Өзмұрағатағыш | автоархивация |- | AutoCorrect | Өзауыстырғыш | автозамена |- | AutoFilter | Өзсүзгі | автофильтр |- | AutoFit | Өзіріктегіш | автоподбор, подбор по размеру |- | AutoForm | Өзпішіндегіш | автоформа |- | AutoFormat | Өзпішімдегіш | автоформат (тж. автоматическое форматирование) |- | automate | [[өздіктендіру]] | автоматизировать |- | automatic | өздіктік | автоматический |- | automatic updating | Өзжаңарту | автоматическое обновление |- | automation | Өздіктену | программирование объектов, автоматизация |- | AutoShapes | Өзкескіндер | автофигуры |- | AutoSum | Өзжиын | автосумма, автосуммирование |- | AutoText | Өзмәтін | автотекст |- | AutoText entry | Өзмәтін бөлігі | элемент автотекста |- | available hard disk space | Тұрғылықты дискідегі бос орын | свободное место на диске |- | available memory | бос [[жады]] | свободная память |- | Average | Орташа | средний |- | AVI | [[AVI]] | формат .AVI |- | Axes | [[Білік]]тер | оси |- | axis | [[Білік]] | ось |- | Back | Артқа | назад |- | back up | сақтық көшірме жасау | создать резервную копию, создать архивную копию, архивировать |- | Background | [[өң]] | фон |- | background color | [[өң]] түсі | цвет фона |- | backslash | [[кері қиғаш сызық]] | обратная косая черта |- | BACKSPACE key | BACKSPACE пернесі | клавиша BACKSPACE |- | Backup | сақтық көшірме | резервная копия, архив, архивная копия |- | backup copy | [[сақтық көшірме]] | резервная копия, архив, архивная копия |- | backup file | сақтық көшірме файлы | файл архива, архивный файл |- | backup program | сақтық көшірмелеу бағдарламасы | программа архивации |- | backward | артқа | назад |- | backward compatible | алдыңғы нұсқалармен сыйысымды | совместимый с предыдущими версиями |- | bad | Зақымдалған | неправильный |- | bandwidth | өткізу мүмкіндігі | пропускная способность |- | banner | [[жарлама]] | объявление (в Интернете) |- | bar | Жолақ | строка, панель |- | bar chart | жолақ диаграмма | диаграмма |- | bar code | [[Сызық код]] | штрих-код |- | baseline | Тірек бағыттауыш | опорная направляющая, опорная линия |- | baud | [[бит/с]], [[бод]] | бит/с, бод |- | baud rate | дерек беру жылдамдығы | скорость, скорость передачи данных |- | BCC | жасырын көшірме (ЖК) | СК (скрытая копия) |- | Be Right Back | Жақында боламын | Скоро вернусь |- | beep | [[дыбыстық белгі]] | звуковой сигнал |- | Before | Дейін, алдында | до, перед, ранее |- | beginner | Балаң | новичок |- | Bell | [[қоңырау]] | колокольчик |- | below | төмен | ниже |- | Best Fit | Мейлінше қиыстыру | Подогнать размер, По содержимому |- | beta version | [[сүйінші ңұсқа]] | бета-версия |- | bi-directional language | [[қос бағытты жазу]] | двунаправленное письмо |- | billing | шот жіберу | оплата, выставление счетов |- | binary | [[екілік]] | двоичный |- | Birthday | [[Туған күн]] | день рождения |- | bit | [[бит]] | бит |- | bitmap | нүктелік кескін | точечный рисунок |- | black | [[Қара түс|қара]] | черный |- | black-and-white | ақ-қара | черно-белый |- | blank | Таза | пустой |- | Block | бұғат, бұғаттау | блок, блокировать |- | Blue | [[Көк түс|көк]] | синий |- | body text | негізгі мәтін | основной текст |- | Bold | Жуан | жирный |- | bold button | «Жуандау» батырмасы | кнопка «Полужирный» |- | booklet | [[Қаттауыл]] | брошюра |- | bookmark | бетбелгі | закладка |- | boot disk | бастау дискісі | загрузочный диск |- | boot drive | бастау дискісі | загрузочный диск |- | border | жиек | граница |- | border color | жиек түсі | цвет границы |- | border style | жиек түрі | стиль границы |- | Bottom | Төменгі | нижний, снизу |- | bottom margin | төменгі жақ | нижнее поле |- | Box | Қоршау | рамка |- | bps | бит/c | бит/с |- | braces | Мүсінді [[жақша]]лар | фигурные скобки |- | brackets | тік [[жақша]]лар | квадратные скобки |- | Break | етістік «үзу»,<br />зат е. «үзілім» | 1. разрыв, прерывание<br />2. разорвать, прервать |- | BREAK key | BREAK пернесі | клавиша BREAK |- | Break Link | Байланысты үзу | Разорвать связь |- | breakpoint | тоқтау орны | точка останова |- | Bright | Жарық | яркий |- | brightness | [[Жарықтық]] | яркость |- | Bring To Front | Ең үстіне шығару | На передний план |- | Browse | Шолу | Обзор |- | Browse View | Шолу түрі | Вид обзора |- | browser | шолғыш | обозреватель |- | bubble size | көпіршік өлшемі | размер пузырька |- | Build | Құрастырым | Построить |- | builder | құрастырғыш | построитель |- | built-in | бекітілген | встроенный |- | bullet character | [[байрақша таңбасы]] | маркер |- | bulleted list | байрақшалы тізім | маркированный список |- | business | іскери | рабочий, деловой, служебный (прил.), бизнес (сущ.) |- | busy | бос емес | занят |- | button | батырма | кнопка |- | button bar | батырмалар тақтасы | кнопочная панель |- | button face | батырма беті | поверхность кнопки |- | button icon | батырма белгішесі | значок кнопки |- | button image | батырма түрі | вид кнопки |- | by Date | күн-айы бойынша | Дата создания (используется в интерфейсе Windows) |- | By Modified | Өзгертілу бойынша | Изменен (используется в интерфейсе Windows) |- | by Name | атауы бойынша | Имя (используется в интерфейсе Windows) |- | by Size | ауқымы бойынша | Размер (используется в интерфейсе Windows) |- | by Status | мәртебесі бойынша | Состояние (используется в интерфейсе Windows) |- | by Title | тақырып аты бойынша | Заголовок (используется в интерфейсе Windows) |- | by Type | түрі бойынша | Тип (используется в интерфейсе Windows) |- | byte | [[байт]] | байт |- | cache | [[бүркеме]] | кэш |- | calculated Item | есептелетін элемент | вычисляемый элемент |- | Calculator | [[Санауыш]] | калькулятор |- | Calendar | [[Күнтізбе]] | календарь |- | Calendar type | күнтізбе түрі | Календарь |- | call | зат е. - қоңырау,<br />етістік - қоңырау шалу | звонок, вызов |- | call waiting | келетін қонырауларды қабылдау реті | режим принятия входящих звонков |- | callback | жауап қату | ответный вызов |- | callout | тілше дерек | выноска |- | Camera | Камера | камера |- | Cancel | болдырмау | Отмена (стандартная кнопка), отменить (глагол, используется в тексте) |- | Cancel Message | Хабарды кері шақыру | отозвать сообщение |- | capital letters | бас әріптер | прописные буквы |- | capitalization | бас әріптерге түрлендіру | сделать все буквы прописными |- | capitals | бас әріптер | прописные буквы |- | caps | [[бас әріп]] | прописные буквы |- | CAPS LOCK key | CAPS LOCK пернесі | клавиша CAPS LOCK |- | caption | тақырып аты | Заголовок |- | caret | [[екпін дәйегі]] | знак крышки |- | carry out an action | әрекет ету | выполнить действие |- | cascading menu | ашылмалы мәзір | ниспадающее меню |- | Case Sensitive | үлкен-кішілігін ескеріп | с учетом регистра |- | Catalog | 1. Каталог<br />2. Қалта | каталог |- | category | [[санат]] | категория |- | category label | санат сипаттамасы | подпись категории |- | category name | санат атауы | название категории |- | CC | Көшірме | Копия |- | Cc box | Көшірме жолағы | поле «СК» |- | CD | [[Ықшам дискі]] | компакт-диск |- | CD Key | өнім кілті | ключ продукта |- | CD-ROM | [[CD-ROM]] | компакт-диск |- | Cell | ұяшық | ячейка (таблицы), сота (в контексте мобильной связи) |- | cell reference | ұяшыққа сілтеу | ссылка на ячейку |- | Center | Ортада орналастыру | расположить в центре, выровнять по центру |- | certificate | куәлік | сертификат |- | Certificate of Authenticity | түпнұсқалық куәлік | сертификат подлинности |- | Change | Өзгерту | изменить, заменить |- | Change All | Бәрін өзгерту | заменить все |- | Change Icon | Белгішені ауыстыру | Сменить значок |- | chapter | бөлім | глава |- | character | [[таңба]] | знак, символ |- | character font | таңба қаріпі | шрифт знака |- | character format | таңба пішімі | формат знака |- | Character Map | таңбалар кестесі | таблица символов |- | character set | [[таңбалар жиыны]] | набор символов |- | character spacing | таңба аралығы | межзнаковый пробел |- | character style | таңба мәнері | стиль знака |- | chart area | диаграмма аумағы | область диаграммы |- | Chart title | Диаграмма тақырыбы | название диаграммы |- | Chart Type | Диаграмма түрі | тип диаграммы |- | Chart Wizard | Диаграмма шебері | мастер диаграмм |- | chat | [[сөйлесім]] | разговор |- | check | тексеру | проверить |- | check In | қайтару | возврат |- | check mark | [[құсбелгі]] | галочка |- | Check Names | аттарын тексеру | Проверка имен |- | checkbox | құсбелгі көзі | флажок |- | checked | белгіленген | отмечено |- | chevron | бұрышты [[тырнақша]] | кавычка «елочка» |- | child menu | Қаптал мәзір | вложенное меню |- | choose | таңдау | выбрать |- | Choose Font | Қаріп таңдау | Выбрать шрифт |- | circle | [[шеңбер]] | круг |- | citation | сілтеме | ссылка |- | City | [[Қала]] | город |- | class | класс | класс |- | Classification | жіктеу | Классификация |- | clear | анық | Очистить |- | Clear | етістік - Аластау<br />сын е. - Аласталған | Очистить |- | clear a checkbox | кұсбелгіні алу | снять флажок |- | Clear All | Бәрін аластау | Очистить все |- | Clear History | Бұрынғыны аластау | Очистить |- | click | Нұқу | щелкнуть (что-либо) |- | Click and type | Еркін енгізуге рұқсат ету | разрешить свободный ввод |- | click the right mouse button | тінтуірдің оң батырмасын нұқу | щелкнуть (что-либо) правой кнопкой мыши |- | client | [[тұтынғыш]] | клиент |- | clip | [[клип]] | клип |- | clip art | суреттер | картинки |- | clipboard | аралық сақтағыш | буфер обмена |- | clock | [[сағат]] | часы |- | Close All | Бәрін жабу | закрыть все |- | close button | Жабу батырмасы | кнопка «Закрыть» |- | Closing | Жабу | закрытие |- | code page | [[кодтік бет]] | кодовая страница |- | collaboration | бірлескен жұмыс | совместная работа |- | collapse | тасалау | свернуть |- | Collate | Реттеп шығару | Разобрать по копиям |- | Collate Copies | Көшірмелерді реттеп шығару | разобрать по копиям |- | collection | [[жиын]] | набор, коллекция, семейство |- | colon | [[қос нүкте]] | двоеточие |- | Color | [[Түс]] | цвет |- | color monitor | [[түсті монитор]] | цветной монитор |- | color printer | [[түсті басып шығарғыш]] | цветной принтер |- | color scheme | түстер сұлбасы | схема цветов |- | Colors | [[Түс]]тер | цвета |- | Column | [[Баған]] | столбец |- | column break | баған үзілімі | разрыв колонки |- | Column Chart | Баған | гистограмма |- | column heading | баған тақырып аты | заголовок столбца |- | Column Value | Баған мәні | значение столбца |- | Column Width | Баған ені | ширина столбца |- | Combination | Тіркесім | Сочетание |- | combine | тіркестіру | сочетать |- | combo box | өзгертпелі шаршы | поле со списком |- | comma | [[үтір]] | запятая |- | comma delimited | үтірлермен бөлінген | разделенный запятыми |- | command | [[әмір]] | Команда |- | command line | [[әмір жолы]] | командная строка |- | comment | анғартпа | примечание |- | Company | [[Ұйым]] | Организация |- | Compare | Салыстыру | сравнить |- | Comparison | Салыстыру | сравнение |- | compatible | сыйысымды | совместимый |- | compile | құрастыру | компиллировать |- | complete | бітіру | полный |- | complete | біткен | полный |- | complex | күрделі | сложные |- | component | [[құралас]] | компонент |- | Compose | жасау | Создание сообщения |- | compress | қысу | сжать |- | Compression | қысу | сжатие |- | computer | [[компьютер]] | компьютер |- | condense | таңба арасын қысу | сжать |- | Condition | Шарт | Условие |- | conditional | шартты | условный |- | configuration | [[ішқұрылым]] | конфигурация |- | Configure | [[ішқұрылым]]дау | Настроить |- | Confirm | Құптау | подтвердить |- | confirmation | құпталым | подтверждение |- | Confirmation ID | Құптау коды | код подтверждения |- | conflict | қайшылық | конфликт |- | Connect | қосылу | Подключение |- | Connect to | Қосылу | Подключиться к |- | connect to a server | Серверге қосылу | подключение к серверу |- | Connection | Қосылым | подключение |- | connection string | қосылым жолы | строка подключения |- | connector | қосылым сызығы | соединительная линия |- | constant | тұрақты мән | постоянное значение, константа |- | Contact | [[Істес кісі]] | Контактное лицо |- | Contact Us | Бізбен байланысыңыз | свяжитесь с нами |- | content class | мазмұн класы | класс содержания, класс содержимого |- | contents | мазмұны | содержание, оглавление |- | context | [[мәтінмән]] | контекст |- | context-sensitive | [[мәтінмән]]дік | контекстный |- | context-sensitive help | мәтінмәндік анықтама | контекстная справка |- | Continue | Жалғастыру | продолжить |- | Continuous | үзідіксіз | непрерывный |- | contrast | контраст | контраст |- | control | [[басқару элементі]] | элемент управления |- | control menu | басқару мәзірі | меню |- | Control Panel | басқару мәзірі | Панель управления |- | Controls | басқару элементтері | элементы управления |- | convention | келісім | соглашение |- | conventional | кәдімгі | обычный |- | conversion | түрлендіру | преобразование |- | conversion table | түрлендіру кестесі | таблица преобразования |- | convert | түрлендіру | Преобразовать |- | converter | түрлендіргіш | преобразователь |- | cookie | [[cookie файлы]] | файл «cookie» |- | coordinate | [[тұрағиат]] | координата |- | coprocessor | [[телпроцессор]] | сопроцессор |- | Copy | зат е. - Көшірме,<br />етістік - көшіру | копировать, копия |- | copyright notice | [[авторлық құқық туралы хабарлама]] | уведомление об авторском праве |- | copyright symbol | [[авторлық құқық белгісі]] | знак авторского права |- | core | негізгі | основной |- | Corner | [[Бұрыш]] | угол |- | Corporate | Қауымдық | корпоративный, тж. Служебный |- | Correction | Түзету | исправление |- | corrupt | бүлінген | поврежденный |- | corrupt data | бүлінген деректер | поврежденные данные |- | count | санау | счетчик |- | counter | [[санағыш]] | счетчик |- | country code | [[ел коды]] | код страны |- | Country/Region | Ел/Аймақ | страна или регион |- | cover page | мұқаба бет | титульная страница |- | CPU (central processing unit) | [[Процессор]] | процессор |- | crash | жаңылыс | сбой |- | Create | Жасау | создать |- | Create New | Жаңадаң жасау | Создать, Создать новый |- | Create Shortcut | Лақап жасау | создать ярлык |- | creator | жасаушы | Создан |- | credit card | [[несиелік кәртішке]] | кредитная карта, банковская карта |- | criteria | шарттар | условия |- | critical error | дағдарыстық қате | критическая ошибка |- | crop | қиып алу | обрезать |- | crop mark | қию шені | обрезная метка |- | cross | айқас шені | крестик |- | cross-reference | айқас сілтеме | перекрестная ссылка |- | crosstab query | жан-жақты сауал | перекрестный запрос |- | CTRL key | [[CTRL пернесі]] | клавиша CTRL |- | cube | [[текше]] | куб |- | curly quotes | имек [[тырнақша]]лар | кавычки «лапки» |- | Currency | [[ақша]] | Сумма денег |- | currency symbol | [[ақша белгісі]] | Обозначение денежной единицы |- | current | ағымдық | текущий |- | current date/time | ағымдық күн-ай мен уақыт | текущие дата и время |- | current directory | ағымдық қалта | текущая папка |- | current folder | ағымдық қалта | текущая папка |- | Current page | Ағымдық бет | Текущая страница |- | current record | ағымдық жазба | текущая запись |- | Current View | Ағымдық көрініс | Текущее представление |- | cursor | [[жүгіргі]] | курсор |- | cursor keys | жүгірткі | клавиши со стрелками |- | curve | қисық | Кривая |- | custom | өзгертпелі | настраиваемый, пользовательский, изменяемый, выборочный |- | custom dictionary | қолданбалы сөздік | пользовательский словарь, вспомогательный словарь |- | custom group | пайдаланушы топ | пользовательская группа, пользовательская группировка |- | custom group field | пайдаланушы топ жолағы | поле пользовательской группировки |- | custom installation | таңдамалы орнату | выборочная установка |- | custom setup | таңдамалы орнату | выборочная установка |- | Custom show | Қалауынша көрсету | произвольный показ |- | customizable | Бапталатын | настраиваемая |- | Customize | [[Баптау]] | настроить |- | cut | қиып алу | вырезать |- | cut-and-paste | қиып алу және кірістіру | вырезать и вставить |- | cyan | [[көгілдір]] | голубой |- | Cycle | Тұйық | Смена цветов |- | cylinder | [[күбіше]] | цилиндр |- | Daily | Күнде | ежедневно |- | damage | Зақым | повреждение |- | damage | Зақымдау | повреждение |- | Dark | [[күңгірттеу]] | темный |- | Dashed | Сызықталған | штриховой |- | data | деректер | данные, сведения |- | data area | деректер аясы | область данных |- | Data Entry | Деректерді енгізу | ввод данных |- | data field | деректер жолағы | поле данных |- | data file | [[деректер файлы]] | файл данных |- | Data Files | Деректер файлдары | файлы данных |- | data form | деректер пішіні | форма данных |- | data label | деректер жазбасы | подпись данных |- | data points | деректер нүктелері | точки данных (значения на точечной диаграмме) |- | data processing | деректерді пысықтау | обработка данных |- | data range | деректер ауқымы | диапазон данных |- | data series | деректер қатары | ряд данных |- | data source | деректер көзі | источник данных |- | data table | деректер кестесі | таблица данных |- | data type | деректер түрі | тип данных |- | data validation | деректерді тексеру | проверка данных |- | data view | деректер көрінісі | представление данных, вид данных |- | data view manager | деректер қорына қосылу | подключение к базе данных |- | database | деректер қорына қосылу | база данных |- | database application | деректер қорын пайданалу жүйесі | система управления базами данных, СУБД |- | database connection | деректер қорына қосқыш | подключение к базе данных |- | database objects | деректер қорының нысандары | объекты базы данных |- | database window | деректер қорының терезесі | окно базы данных |- | datasheet | [[кесте]] | таблица |- | datasheet view | кесте күйі | режим таблицы |- | Date | [[күн-айы]] | дата |- | date format | күн-ай пішімі | формат даты |- | Date separator | күн-ай арабөлгіші | Разделитель компонентов даты |- | Day | [[күн]] | день |- | daylight time | [[жазғы уақыт]] | летнее время |- | deactivate | тоқтату | отключить |- | dealer | Өткізуші | Сдающий |- | debug | күйін келтіру | отладка |- | decimal numbers | [[ондық бөлшек]] | десятичная дробь |- | decimal place | бөлшек бөлігіндегі таңбалар саны | число знаков дробной части |- | decimal separator | бөлгі | десятичный разделитель |- | Decline | қабылдамау | Отклонить |- | decoding | кодсыздандыру | декодирование |- | decompress | ашу | распаковать |- | decompression | ашылым | распаковка |- | Decrease | азайту, төмендету | уменьшить, снизить |- | Decrease Indent | шегіністі кішкрейту | Уменьшить отступ |- | decrypt | шифрді шешу | расшифровать |- | decryption | шифршешім | расшифровка |- | default | Әдепкі | по умолчанию |- | default button | Әдепкі батырма | кнопка по умолчанию |- | default chart | Әдепкі диаграмма | диаграмма по умолчанию |- | default settings | Әдепкі параметрлер | параметры по умолчанию, настройки по умолчанию |- | default value | Әдепкі мән | значение по умолчанию |- | Define | анықтау | Определить |- | Define Views | Көрініс құру | Создание представления |- | definition | анықтама | определение |- | degree symbol | градус таңбасы | знак градуса |- | deinstall | жою | удалить |- | DEL key | [[DEL пернесі]] | клавиша DEL |- | Delay | кідіріс | Задержка |- | delegate | өкіл | Делегирование |- | delete | жою | удалить |- | Delete All | бәрін жою | Удалить все |- | Delete Item | элементті жою | удалить элемент |- | Delete Page | Бетті жою | удалить страницу |- | Delete Rows | жолдарды жою | удалить строки |- | Delete Shortcut | Лақапты жою | Удалить ярлык |- | Deleted Items | жойылған | Удаленные |- | Delimited | бөлгіленген | с разделителями |- | delimiter | бөлгі | разделитель |- | Demo | көрсету | демонстрация |- | demote | деңгейді төмендету | понизить уровень |- | Department | бөлім | отдел |- | Depth | [[тереңдік]] | глубина |- | descending order | кемуі бойынша | по убыванию |- | Description | сипаттама | описание |- | deselect | бөлектеу, алып тастау | снять выделение |- | Design | [[жасақтама]], жасақтау | разработка, разработать |- | design template | безендіру қалыбы | шаблон оформления |- | Design view | құрастыру тәртібі | конструктор, режим конструктора, представление конструктора |- | designer | [[құрастырушы]] | конструктор |- | desktop | [[жұмыс үстелі]] | рабочий стол |- | desktop computer | [[үстелдік компьютер]] | настольный компьютер |- | desktop publishing program | [[шағын баспалық жүйе]] | настольная издательская система |- | destination | тағайындау | назначение |- | destination file | тағайындалған файл | файл назначения, конечный файл |- | detail | егжей-тегжейлі мәлімет | сведения, подробные сведения |- | Details | егжей-тегжей | Таблица |- | Detect and repair | табу және қалпына келтіру | Найти и восстановить |- | detection | [[байқалым]] | обнаружение |- | developer | [[жасақтаушы]] | разработчик |- | device | [[құрылғы]] | устройство |- | device driver | [[құрылғы драйвері]] | драйвер устройства |- | diacritics | [[дәйек белгілер]] | диакритические знаки |- | Diagonal | Қиясызық | диагональ |- | Diagram | диаграмма | схема |- | Dial | [[нөмір теру]] | набрать номер |- | dial tone | [[желі дыбысы]] | сигнал в линии |- | dial up | қашықтан қатынасу | установить подключение удаленного доступа |- | dialog box | тілқатысу терезесі | диалоговое окно |- | dial-up | қашықтан қатынасу | удаленный доступ |- | dial-up account | қашықтан қатынас жасау | удаленное соединение |- | dial-up networking | желілік кашықтан қатынас | удаленный доступ к сети |- | dictation | айта жаздыру | Диктовка |- | Dictionary | [[сөздік]] | словарь |- | digit | [[сан]] | цифра |- | Digital | [[сандық]] | цифровой |- | digital ID | сандық куәлік | сертификат |- | digital signature | [[сандық жазба]] | цифровая подпись |- | digitally sign | сандық қолтаңбаны пайданалу | использовать цифровую подпись |- | Dim | қарайту | затемнять |- | dimension | [[кесектік]] | Размерность |- | direction | бағыт | направление |- | direction keys | жүгірткі пернелері | клавиши со стрелками |- | directory | каталог | каталог, справочник |- | Directory Services | Каталогтар қызметі | служба каталогов |- | disability | шектеулі әрекеттілік | ограниченная дееспособность |- | disable | доғару | отключить |- | discard | алып тастау | отбросить, удалить, очистить |- | disclaimer | қабылдамау хабарламасы | заявление об отказе |- | disconnect | ажырату | отключить |- | discussion | талқылау | обсуждение |- | discussion board | [[талқылау тақтасы]] | доска обсуждений |- | discussion comment | талқылау түсіндірмесі | обсуждение |- | disk | [[дискі]] | диск |- | disk drive | [[дискі ұясы]] | дисковый накопитель (общий термин), дисковод (только для дискет) |- | disk icon | дискі белгішесі | значок диска |- | disk space | дискі сыйымдылығы | место на диске |- | Dismiss | Қабылдамау | отклонить |- | Display | [[бейнебет]] | дисплей |- | Display as | … бейнелеу | В виде, обображать как, выводить как |- | Display as icon | Белгіше түрінде бейнелеу | В виде значка |- | display name | бейнеленетін атау | отображаемое имя |- | Distribute | үлестіру | распределять |- | Divide | бөлу | делить |- | division line | бөлшек сызық | дробная черта |- | DLL (Dynamic Link Library) | [[DLL-файл]] | DLL-файл |- | dock | орнықтыру | закрепить |- | docked toolbar | орныққан құралдар үстелі | закрепленная панель инструментов |- | docking station | түйісуші бөлік | стыковочный узел |- | document | [[құжат]] | документ |- | document formatting | құжатты пішімдеу | форматирование документа |- | document icon | құжат белгішесі | значок документа |- | Document Library | Құжат жинағы | библиотека документов |- | document map | құжат құрылымы | схема документа |- | document recovery | құжатты қалпына келтіру | восстановление документа |- | document type definition | құжат түрін анықтау | определение типа документа |- | document window | құжат терезесі | окно документа |- | Documents and Settings | Documents and Settings | документы и настройки |- | dollar sign | [[доллар таңбасы]] | знак доллара |- | domain | [[үйшік]] | домен |- | dots per inch | бір дюймде … нүкте | точек на дюйм |- | dotted line | үзік сызық | пунктирная линия |- | double byte character | екі байтты таңба | двухбайтный знак |- | double the size | екі еселеу | увеличить вдвое |- | double underline | астын екі рет сызу | двойное подчеркивание |- | double-byte font | екі байтты қаріп | двухбайтный шрифт |- | double-click | етістік - екі нұқу; <br>зат е. - қос нұқым | дважды щелкнуть,<br>двойной щелчок |- | Doughnut | Сақиналы | кольцевая (диаграмма) |- | Down | әрекетсіз | Вниз |- | Down Arrow | «Төмен» жебешесі | стрелка вниз |- | Download | Қотару | загрузить |- | downtime | іркіліс уақыты | отказы |- | DPI setting | Анықтық | Разрешение (количество точек на дюйм) |- | draft | жоба жазба | черновик |- | drag | Апару | перетащить |- | drag and drop | апарып тастау | перетащить и отпустить |- | Drawing | сурет салу | Рисование |- | drawing canvas | кенеп | Полотно |- | drawing object | Сызбалық нысан | Графический объект |- | Drive | дискіенгізгі | накопитель (общий термин), дисковод (только для дискет) |- | drive icon | дискі белгішесі | значок диска |- | drive letter | [[дискі әріпі]] | буква диска |- | Driver | [[Драйвер]] | драйвер |- | drop | жіберу | отпустить |- | drop area | аумақ | область |- | drop cap | өрнекәріп | буквица |- | drop lines | түсірілу сызықтары | линии проекции |- | Drop-down | ашылмалы-өзгертпелі шаршы | раскрывающийся (список) |- | drop-down arrow | ашылма жүгіргісі | выпадающий указатель |- | Dropdown Box | енгізбелі шаршы | раскрывающийся список |- | drop-down combo box | өзгертпелі шаршы | поле со списком |- | drop-down list | ашпалы шаршы | раскрывающийся список |- | drop-down list box | енгізбелі-өзгертпелі шаршы | Раскрывающийся список |- | drop-down menu | ашылмалы мәзір | раскрывающееся меню |- | Due date | Мерзім | срок |- | Duplicate | [[Телнұсқа]] | дубликат |- | Duration | Ұзақтық | длительность |- | DVD | [[DVD-дискі]] | DVD-диск |- | Each other | бір-біріне, бір-бірімен, т.б. | друг другу, друг с другом и т.п. |- | echo | бейнебетке шығару | вывод на экран |- | Edit | Өңдеу | Правка (стандартный элемент меню), Изменить |- | edit box | енгізу жолағы | поле ввода |- | Edit Hyperlink | еренсілтемені өзгерту | Изменить гиперссылку, Изменение гиперссылки |- | Edit Picture | Суретті өзгерту | Изменить рисунок, Изменение рисунка |- | Edit Series | Қатарды өзгерту | Изменить ряд |- | Edit Text | Мәтінді өзгерту | Изменить текст |- | Edit Trust | Сенім ережелерін өзгерту | Изменить правила доверия |- | editor | [[өңдегіш]] | редактор |- | Effect | пәрмен | эффект |- | electronic mail | электрондық мекен-жай | электронная почта |- | element | элемент | элемент |- | ellipsis | [[көп нүкте]] | многоточие |- | em dash | [[сызықша]] | длинное тире |- | e-mail | [[электрондық пошта]] | электронная почта |- | e-mail account | тіркеулік жазба | учетная запись электронной почты |- | e-mail address | [[электрондық пошта мекен-жайы]] | адрес электронной почты |- | e-mail message | [[электрондық пошта хабарламасы]] | Сообщение электронной почты |- | e-mail server | [[электрондық пошта сервері]] | сервер электронной почты, почтовый сервер |- | embed | ендіру | внедрить (объект) |- | embedded hyperlink | ендірілген сілтеме | внедренная ссылка |- | embedded object | ендірілген нысан | внедренный объект |- | Empty | бос | пустой |- | en dash | сызықшық | короткое тире |- | Enable | қосу | включить |- | enclose | 1. қоршау<br />2. қоршауға алу | заключить |- | Encoding | [[Кодтау]] | кодировка |- | Encrypt | [[Шифрлау]] | шифровать |- | encryption | [[шифрланым]] | шифрование |- | End | соңы | конец |- | END key | [[END пернесі]] | клавиша END |- | End time | Аяқталу уақыты | время окончания |- | end user | соңғы пайдаланушы | конечный пользователь |- | end user license | [[лицензиялық келісім]] | лицензионное соглашение |- | endnote | түсірінді | концевая сноска |- | enter | енгізу | ввести |- | ENTER key | [[ENTER пернесі]] | клавиша ВВОД |- | Entire Network | Бүкіл желі | Вся сеть |- | entry | ендірілу | ввод данных |- | entry bar | түзету аумағы | область правки |- | Envelopes | [[хатқалта]]лар | конверты |- | environment | орта | среда |- | Equal Sign | [[Теңдік белгісі]] | знак равенства |- | Equation Editor | өрнек өңдегіш | редактор формул |- | Erase | өшіру | стереть |- | error | қате | ошибка |- | error bars | қателік жолдары | полоса погрешностей |- | error log | қателер жұрналы | журнал ошибок |- | error message | қате туралы хабар | сообщение об ошибке |- | ESC key | [[ESC пернесі]] | клавиша ESC |- | Evaluate | есептеу | вычислить |- | evaluation | есептелу | вычисление |- | event | оқиға | событие |- | Every | Әрбір | каждый |- | Exactly | Дәл | в точности |- | Example | Мысал | пример |- | Exception | қиыс жағдай | исключение |- | exclamation point | [[леп белгісі]] | восклицательный знак |- | exclusive | жеке дара | монопольный |- | executable program | атқарушы файл | исполняемый файл |- | execute | атқару | выпонить, исполнить |- | execution | атқарылу | выполнение, исполнение |- | exist | бар болу | существовать |- | existing | бар | существующий |- | Exit | Шығу | выход |- | expand | шығарып алу | Развернуть |- | expand (an outline) | жаю | развернуть |- | Expand icon | белгішені жаю | развернуть значок |- | Explain | түсіндіру | Объяснение |- | explore | зерттегіш | Проводник |- | explorer | [[жетектегіш]] | Проводник |- | export | сыртқа беру | экспорт |- | express installation | тез орнатылу | быстрая установка |- | express setup | тез орнату | быстрая установка |- | expression | [[өрнек]] | выражение |- | extend | өрнекше | расширить |- | extended selection | кеңейтілген таңдау | Связный выбор |- | extension | кеңею | расширение |- | external | сыртқы | внешний |- | external data | сыртқы деректер | внешние данные |- | Extract | Бөліп алу | извлечь |- | face down | бет жағы төмен | лицевой стороной вниз |- | face up | бет жағы жоғары | лицевой стороной вверх |- | facing pages | мұқаба беттер | титульные старницы |- | failure | қате | ошибка |- | FAQ | Сұрақтар мен жауаптар | Вопросы и ответы |- | Fast | Жылдам | быстрый |- | favorite | таңдаулы | избранное |- | Fax | [[Факс]] | факс |- | feature | мүмкіндік | возможность |- | feedback | кері байланыс | обратная связь |- | field | жолақ | поле |- | field button | батырма шаршысы | кнопка поля |- | field code | шаршы коды | код поля |- | field list | жолақтар тізімі | список полей |- | field name | жолақ атауы | имя поля |- | field value | жолақ мәні | значение поля |- | File | [[Файл]] | файл |- | File and Folder Tasks | файл мен қалтаға арналған атқарылымдар | Задачи для файлов и папок |- | file and print sharing | файлдар мен басып шығарғышты ортақтастыру | совместный доступ к файлам и принтерам |- | File as | былай сақтау | хранить как |- | file extension | [[файл]] кеңейтімі | расширение файла |- | file format | файл пішімі | формат файла |- | file management | файлдарды басқару | управление файлами |- | File name | [[файл]] атауы | имя файла |- | file sharing | файлдарды ортақтастыру | совместный доступ к файлам |- | File size | [[файл]] ауқымы | размер файла |- | file type | [[файл]] түрі | тип файла |- | Filename | [[Файл]] аты | имя файла |- | Files of type | Файлдар түрі | Тип файлов |- | fill | бояу | заливка |- | Fill color | бояу түсі | цвет заливки |- | Fill Effects | Бояу тәсілдері | Способы заливки |- | Filled Ellipse | боялған эллипс | Заполненный эллипс |- | Filmstrip | [[Диафильм]] | Диафильм |- | filter | сүзгі | фильтр |- | Filter options | сүзгі параметрлері | Параметры фильтрации |- | Find | Табу | найти |- | Find File | файлды табу | найти файл |- | Find Next | келесісін табу | найти далее |- | Find Now | іздеуді бастау | Найти, Поиск, Начать поиск |- | Find People | Адамдарды іздеу | Поиск людей |- | Find Printer | басып шығарғышты табу | Найти принтер |- | Find what | не іздеу | Что искать:, Найти: |- | Finish | Дайын | Готово |- | First | Бірінші | первый |- | First line indent | азат жол шегінісі | отступ красной строки |- | First Name | Аты | Имя |- | First page | Бірінші бет | первая страница |- | Fit | Қиыстыру | подгонка, подбор; подогнать, подобрать, вписать |- | Fit text | мәтінді қиыстыру | вписывание текста, вписать текст |- | Fit to | мынаған қиыстыру | Подогнать |- | Fit to Window | терезеге қиыстыру | Вписать в окно |- | fix | қателерді түзету | устранить ошибки |- | fixed disk | тұрғылықты дискі | жесткий диск |- | fixed-layout table | жайғастыру берілімдерің кестесі | таблица задания раскладки |- | flag | етістік - жалауша қою<br />зат е. - жалауша | установить флажок; флажок |- | flash | жыпылықтау | флэш-память |- | Flip Horizontal | солдан оңға аудару | Отразить слева направо |- | Flip Vertical | төңкеру | Отразить сверху вниз |- | floating | жылжытпалы | перемещаемый |- | floating toolbar | жылжытпалы үстел | перемещаемая панель |- | floppy disk | [[алмалы дискі]] | дискета, гибкий диск |- | flowchart | блок-сұлба | блок-схема |- | flyer | хабарландыру | объявление |- | focus | [[кезелім]] | фокус |- | folder | қалта | папка |- | folder icon | қалта белгішесі | значок папки |- | Folder List | қалталар тізімі | список папок |- | Folder Name | қалталар атауы | имя папки |- | Follow Up | Орындалсын | К исполнению |- | font | [[қаріп]] | шрифт |- | font box | Қаріп шаршысы | раскрывающийся список «Шрифт» |- | font color | қаріп түсі | цвет шрифта |- | font name | қаріп атауы | Название шрифта |- | Font size | Қаріп өлшемі | размер шрифта |- | font size box | «Қаріп өлшемі» шаршысы | раскрывающийся список «Размер шрифта» |- | font smoothing | бейнебетік қаріптерді астастыру | сглаживание экранных шрифтов |- | font style | қаріп мәнері | Начертание |- | footer | төменгі дерекатау | нижний колонтитул |- | footnote | [[түсірінді]] | Сноска |- | Foreground | үстіңгі бет | передний план, перед |- | form | пішін | форма |- | form control | пішіннің басқару элементі | элемент управления формы |- | form feed | парақты ауыстыру | перевод страницы |- | form field | пішін жолағы | поле формы |- | Form name | пішін атауы | имя формы |- | form properties | пішін сипаты | свойства формы |- | Form view | пішін күйі | режим формы |- | Format | пішім | форматировать |- | Format | пішімдеу | форматировать |- | Format bar | пішімдеу үстелі | панель форматирования |- | Format Cells | Ұяшықтар пішімі | формат ячеек |- | Formatted text | Пішімделген мәтін | форматированный текст |- | Formatting | Пішімдеу | формат, форматирование |- | formatting buttons | Пішімдеу батырмалары | кнопки форматирования |- | Formatting toolbar | «Пішімдеу» құралдар үстелі | панель инструментов «Форматирование», панель форматирования |- | Forms | пішімдер | формы |- | formula | [[өрнек]] | формула |- | formula bar | өрнек жолы | строка формул |- | Forward | қайта жіберу | переслать |- | Forward | Қайта түсу | переслать |- | forward slash | [[қиғаш сызғыш]] | косая черта |- | four-headed arrow | [[меңзер]] | крестообразная стрелка |- | fraction | [[бөлшек]] | дробь (матем.), часть (общ.) |- | fractional numbers | [[бөлшек сандар]] | дробные числа |- | frame | жақтау, отау терезе | рамка |- | frameset | отау терезелер жиыны | набор рамок |- | framework | арқаулық жүйе | система, модуль |- | free disk space | дискідегі бос орын | свободное место на диске |- | free memory | бос жады | свободная память |- | Free Stuff | тегін қотару | Загрузите бесплатно! |- | freeform | иілгіш нысан | Полилиния |- | freeze | қатыру | закрепить, заморозить |- | frequency | [[жиілік]] | частота |- | friendly name | өз аты | понятное имя |- | From | Кімнен | От |- | From File | Файлдан | Из файла |- | From Left | сол жақтан | слева |- | From text | Мәтіннен | от текста |- | From Top | үстінен | сверху |- | Front | бет алды | передний план, перед |- | FrontPage Server Extensions | FrontPage серверлік кеңейтулері | Серверные расширения FrontPage |- | FTP | FTP дерек беру реті | протокол FTP |- | Full screen | толық бейнебетке | во весь экран, в полноэкранном режиме |- | function | [[жете]] | функция |- | function key | жетелік перне | функциональная клавиша |- | gallery | жиынтық | собрание |- | game | ойын | игра |- | Gap | Саңылау | зазор |- | gateway | шлюз | шлюз |- | general | жалпы | общий |- | gigabyte | [[гигабайт]] | гигабайт |- | global | жаһандық | общий |- | glossary | сөз тізбек | глоссарий |- | go | өту | Переход |- | Go | Өту | Переход |- | Go Back | Қайту | вернуться |- | Go to | Өту | Перейти |- | Go to Folder | қалтаға кіру | Перейти в папку |- | Goto | өту | перейти |- | gradient | [[градиент]] | градиент |- | grammar | [[грамматика]] | Грамматика |- | Graph | сызба | график |- | graphic | Сызбалық | графический |- | graphic filter | сызбалық сүзгі | графический фильтр |- | grayed command | қол жеткізгісіз әмір | недоступная команда |- | greater-than sign | үлкендік немесе тендік белгісі | знак «больше или равно» |- | Green | [[Жасыл]] | зеленый |- | greeting | сәлемдесу | приветствие |- | grid | [[тор]] | сетка |- | gridlines | тор сызықтары | сетка |- | group | топ | группа |- | group box | топтық терезе | окно группы |- | group by | топтасым | Группировка |- | group item | топтық элемент | групповой элемент |- | group level | топтасу деңгейі | уровень группировки |- | grouping | топтасу | группировка |- | GUID | ПБЖ (пайдаланушынын басты жалпылауышы) | цифровая панель |- | guideline | нұсқау | указание |- | guides | бағыттауыштар | направляющие |- | handheld | қол … (зат е.) | ручной |- | handle | байрақша | маркер |- | handout | баспасөз беті | выдача |- | handwriting | қолжазба | рукописный ввод |- | Hang Up | Ажырату | Разъединение, Разорвать соединение |- | hanging indent | еже шегініс | выступ |- | hard disk | [[тұрғылықты диск]] | жесткий диск |- | hardcopy | қағаздағы нұсқа | распечатанный, отпечатанный |- | header | үстіңгі дерек атауы | верхний колонтитул |- | heading style | тақырыбат мәнері | стиль заголовка |- | Height | Биіктік | высота |- | Help | Анықтама | Справка |- | Help and Support | Анықтама және Қолдау | Справка и поддержка |- | help button | Анықтама батырмасы | кнопка «Справка» |- | Help File | Анықтама файлы | файл справки |- | help index | анықтама көрсеткіші | указатель справки |- | help topic | анықтама бөлімі | раздел справки |- | Hibernate | Ұйқылық күй | Спящий режим |- | hidden | жасырын | скрытый |- | hidden text | жасырын мәтін | скрытый текст |- | Hide | жасыру | Скрыть |- | Hide Detail | нақты жайтты жасыру | скрыть подробности |- | Hide Details | нақты жайтарды жасыру | скрыть подробности |- | High | биік | высокий |- | high priority | айрықша басымдық | высокая важность |- | high resolution | жоғары ажыратқыштық | высокое разрешение |- | highlight | бөлектеу | выделить |- | highlighted command | бөлектелген әмір | выделенная команда |- | highlighter | бөлектенді | выделение |- | high-low lines | Жоғары-төменгі сызықтар | коридор колебания, интервал колебания, мини-макс линии |- | Hiragana | [[Хирагана]] | хирагана |- | hit | ұшырасу | попадание |- | hold | басып тұру | удерживать |- | hold down a button | батырманы басып тұру | удерживать кнопку нажатой |- | home | өзіндік | домашний |- | HOME key | [[HOME пернесі]] | клавиша HOME |- | home page | өзіндік бет | домашняя страница |- | home phone | [[үй телефоны]] | домашний телефон |- | horizontal | көлденең (інен) | горизонтальный, по горизонтали |- | horizontal scroll | көлденең жылжыту | прокрутка по горизонтали, горизонтальная прокрутка |- | horizontal scroll bar | көлденең жылжыту жолағы | горизонтальная полоса прокрутки |- | host | [[хост]] | главный [компьютер] |- | hotkey | тездету пернесі | клавиша быстрого доступа |- | hour format | уақыт пішімі | формат времени |- | hourglass | [[құмсағат]] | песочные часы |- | HTML | [[HTML]] тілі | язык HTML |- | HTML file | HTML файлы | файл HTML |- | HTML tag | HTML-тег | HTML-тег |- | HTTP | HTTP дерек беру реті | протокол HTTP |- | Hue | Реңк | оттенок |- | hyperlink | еренсілтеме | гиперссылка |- | hyperlink address | еренсілтеме мекен-жайы | адрес гиперссылки |- | hyphen | [[сызықшық]] | черточка |- | hyphenation | тасымалдарды қою | расстановка переносов |- | I/O (input/output) | Енгізу-Шығару | ввод-вывод |- | ICM | Бейне түстерін сәйкестендіргіш | соответствие цветов изображений |- | icon | [[белгіше]] | значок |- | ID | [[жалпылауыш]] | идентификатор |- | identifier | [[жалпылауыш]] | идентификатор |- | ignore | елемеу | пропустить |- | Ignore All | Бәрін елемеу | Пропустить все |- | IM-address | IM-мекен-жайы | IM-адрес |- | image | 1. сурет,<br />2. кескін | 1. рисунок, картинка<br />2. образ |- | IME | енгізу әдісінің өңдегіші | редактор метода ввода |- | import | сырттан алу | импорт |- | Import Data | деректерді сырттан алу | Импорт данных |- | Import from | … алу | Импортирование из |- | Importance | Маңыздылық | Важность |- | Imported | сырттан алынған | Импортирован |- | In field | Жолақта | В поле |- | inactive | енжар | неактивный |- | inactive window | енжар терезе | неактивное окно |- | inbox | Келетін | Входящие |- | incoming message | келген хабарлама | входящее сообщение |- | incompatible | сыйыспайтын | несовместимый |- | Increase Indent | Жол шегінісін үлкейту | Увеличить отступ |- | indent | Жол шегінісі | отступ |- | index | реттеуіш | указатель |- | indicator | айғақтауыш | индикатор |- | information | ақпарат | сведения, данные |- | infrared | инфрақызыл | инфракрасный |- | initialization file | баптау файлы, .INI файлы | файл настройки, файл .INI |- | initialize | баптандыру | инициализировать |- | Initials | Аты-жөні | Инициалы |- | ink | қолжазбалық мәтін | рукописный текст |- | Ink Annotations | «Қолжазбалық аңғартпа» | рукописные примечания |- | inline | кірістірілген | встроенный |- | inline image | кірістірілген сүрет | встроенный рисунок |- | in-place buttons | Жергілікті батырмалар | кнопки по месту |- | input | енгізу | вводить |- | input focus | енгізу кезелімі | фокус ввода |- | Insert | кірістіру | Вставка |- | Insert Data | деректерді кірістіру | вставка данных |- | Insert File | файлды кірістіру | Вставка файла |- | INSERT key | [[INSERT пернесі]] | клавиша INSERT |- | insert mode | кірістіру реті | режим вставки |- | insertion point | кірістіру орны | точка вставки |- | install | орнату | устанавливать |- | installation | орнатым | установка |- | installation disk | орнатқыш дискі | установочный диск |- | Installation ID | орнату коды | Код установки |- | installer | орнату бағдарламасы | программа установки, установщик |- | instance | дана | экземпляр |- | instruction | [[нұсқау]] | инструкция |- | integer | [[бүтін сан]] | целое число |- | integrity | тұтастық | целостность |- | interactive | көзбе-көз белсенді | интерактивный |- | interface | [[тілдесу]] | интерфейс |- | internal modem | ішкі модем | внутренний модем |- | International characters | халықаралық таңбалар | международные знаки |- | Internet | [[Интернет]] | Интернет |- | Internet access provider | Интернет провайдері | поставщик услуг Интернета |- | Internet account | Интернет тіркелгі | учетная запись |- | Internet Call | Интернет арқылы байланысу, Интернет арқылы байланыс | вызов через Интернет, связь через Интернет |- | Internet Explorer | Интернет Жетектегіш | Проводник Интернет |- | Internet service provider | Интернет провайдері | поставщик услуг Интернета |- | Internet site | веб-торап | [веб-] узел |- | interrupt | үзгіш | прерывание |- | intranet | [[интранет]] | интрасеть |- | invalid | дұрыс емес | неверный |- | invert | керілеу | обратить |- | invisible | көрінбейтін | невидимый |- | IP | IP дерек беру реті | протокол IP |- | ISP | Интернет провайдері | поставщик услуг Интернета |- | Italic | қиғаш | курсив |- | Item | Элемент | элемент |- | iteration | итерация | итерация, цикл |- | jagged line | сынық сызық | ломаная линия |- | jammed | түйілген | застряла (бумага) |- | Job | Тапсырма | Задание |- | Job Title | Лауазым | Должность |- | join | біріктіру | присоединить |- | journal entry | жұрнал жазбасы | запись журнала |- | joystick | [[тәрте]] | джойстик |- | jump | ауысу | переход |- | Junk Mail | Калаусыз пошта | Нежелательная почта |- | justification | туралау | выравнивание |- | Justify | Ені бойынша туралау | выровнять по ширине |- | Katakana | [[Катакан]]а | катакана |- | keep | сақтап қалу | Сохранить |- | kerning | жайғасу | кернинг |- | kerning table | жайғасу кестесі | таблица кернинга |- | Key | [[Перне]] | ключ |- | key combination | пернелер тіркесімі | сочетание клавиш |- | Keyboard | [[пернетақта]] | клавиатура |- | keyboard layout | [[пернетақта жаймасы]] | раскладка клавиатуры |- | keypad | саңдық пернетақта | дополнительная клавиатура, цифровая клавиатура |- | keyword | кілт сөз | ключевое слово |- | Label | шен | метка |- | LAN (Local Area Network) | [[жергілікті желі]] | ЛВС (локальная сеть, локальная вычислительная сеть) |- | Landscape | Альбомдық | альбомная |- | language | [[тіл]] | язык |- | laptop | [[қолкомпьютер]] | переносной компьютер |- | Large Icon | Ірі белгіше | крупный значок |- | Last Modified | Өзгертілді | Изменено |- | Last Name | Тегі | фамилия |- | launch | іске қосу | запускать |- | Layer | Қабат | слой |- | layout | орналасу | макет, верстка |- | layout table | орналастыру кестесі | макетная таблица |- | leader | толтырғыш | заполнитель |- | leading | жол шегінісінің мөлшері | начальный, в начале (пробел) |- | Left | Сол, сол жақ | лево, левый |- | Left Arrow | Сол жақ бағытты | стрелка влево |- | left mouse button | тінтуірдің сол жақ батырмасы | левая кнопка мыши |- | left-to-right | солдан оңға қарай | слева направо |- | legacy | бұрынғы | старый |- | legend | мәндік белгілер | легенда |- | Legend key | мәндік белгілер кілті | Ключ легенды |- | Length | Ұзындық | длина |- | less | аздау | менее, меньше |- | less-than sign | [[аздық белгісі]] | знак «меньше» |- | level | деңгей | уровень |- | library | [[кітапхана]] | бибилиотека |- | license agreement | [[лицензиялық келісім]] | лицензионное соглашение |- | license certificate | лицензия куәлігі | сертификат лицензии |- | line | 1. сызық (line in a drawing)<br />2. жол (line of text) | линия,<br />строка (текста) |- | line break | жол соңы | конец строки |- | line callout | шығарылған аңғартпа | выноска |- | line chart | сызба | график |- | Line color | Сызық түсі | Цвет линии |- | line spacing | жол аралығы | межстрочный интервал |- | line style | сызық түрі | тип линии |- | Line up Icons | белгішелерді тізу | выстроить значки |- | Line Width | сызық жуандығы | толщина линии |- | line wrap | мәтінді тасымалдау | перенос текста |- | Linear | Сызықтық | линейный |- | link | [[еренсілтеме]] | ссылка |- | link bar | еренсілтеме үстелі | панель ссылок |- | Link to Content | мәтінмәндік еренсілтеме | Из документа |- | linked object | байланған нысан | связанный объект |- | linked table | байланған кесте | связанная таблица |- | list | тізім | список |- | list box | тізімді жолақ | поле со списком |- | list separator | тізім бөлгіш | разделитель списка |- | local network | жергілікті желі | Локальная сеть |- | locale | тұрған жері | язык |- | location | орналасу | расположение |- | lock | бұғаттау | блокировка; блокировать, запирать |- | log | жұрнал | журнал |- | log file | файл-жұрнал | файл журнала |- | Log Off | Сеансты аяқтау | Завершение сеанса |- | log off from the network | желіден шығу | выйти из сети |- | log on | сеансты бастау | войти |- | log on to the network | желіге ену | войти в сеть |- | logarithm | [[логарифм]] | логарифм |- | logging | жұрнал жүргізу | ведение журнала |- | logical | қисындық | логический |- | logo | мекеме ені | эмблема |- | look up | іздеу | искать |- | loop | тұйық | замкнутая ссылка |- | loudspeaker | [[үндеткіш]] | громкоговоритель |- | low memory | 1. төменгі жады<br />2. жетімсіз жады | низкая память;<br />недостаточно памяти |- | lowercase | кіші әріптер | нижний регистр |- | Lum | [[Жарықтылық]] | Яркость |- | macro | [[құрамды әмір]] | макрос |- | macro virus | [[макровирус]] | макровирус |- | Magnifier | үлкейткіш | Экранная лупа |- | Mail | Пошта | почта |- | mail merge | стандартты хаттар құрастыру | составление стандартных писем |- | Mail Message | Пошта хабары | Почтовое сообщение |- | Mail Options | Пошта параметрлері | Параметры почты |- | mail recipient | хат алушы | получатель почты |- | mail system | пошта жүйесі | почтовая система |- | mailbox | [[пошта жәшігі]] | почтовый ящик |- | mailing label | пошталық жапсырма | почтовая наклейка |- | mailing list | жіберу тізімі | список рассылки |- | main document | басты құжат | основной документ |- | major gridlines | тордың негізгі сызықтары | Основные линии сетки |- | Manage | Басқару | Управление |- | Manage Lists right | Тізімді басқару құқығы | право управления списком |- | Manager | Реттегіш | диспетчер |- | Manual | Қолмен | вручную |- | manual feed | қолдан беру | ручная подача |- | manual line break | жол үзілімі | Разрыв строки |- | manual page break | Бет үзілімі | Разрыв страницы |- | margin | [[жақтау жолақ]] | поле |- | Mark | 1. зат е. - шен<br />2. етістік - шендеу | метка |- | Mark as Read | Оқылған деп белгілеу | Пометить как прочитанное |- | Mark as Unread | Оқылмаған деп белгілеу | Пометить как непрочитанное |- | marker | байрақша | маркер |- | markup | шен салу | Разметка |- | marquee | кенере | карниз |- | mask | бүркеншік | маска |- | master | басты | общий |- | master document | басты құжат | главный документ |- | master page | басты бет | главная страница |- | match | сәйкестік | Соответствие |- | match case | үлкен-кішілігін ескеріп | С учетом регистра |- | matrix | [[матрица]] | матрица |- | matte | бұлыңғыр | Матовая |- | Max | төбелік | высокая |- | maximize | барынша үлкейту | развернуть |- | Maximize button | барынша үлкейту батырмасы | Развернуть |- | maximized window | барынша үлкейтілген терезе | развернутое окно |- | MB | Мбайт | МБ |- | measure | өлшеу | измерять |- | measurement | 1. өлшем,<br />2. шама | измерение,<br />величина, размер |- | Media | 1. арқау<br />2. мультимедиа | носители |- | medium | орташа | средний |- | Meeting Request | Жиналысқа шақыру | Приглашение на собрание |- | Members | Мүшелер, қатысушылар | члены, участники |- | memo | жазбалар | Записки |- | memory | [[жады]] | память |- | menu | [[мәзір]] | меню |- | menu bar | мәзір жолы | строка меню |- | menu button | мәзір батырмасы | кнопка меню |- | menu item | мәзір элементі | элемент меню |- | menu name | мәзір атауы | Название меню |- | menu title | мәзір тақырып аты | заголовок меню |- | merge | біріктіру | объединять |- | merge field | деректер жолағы | поле данных |- | Merge to | біріктіру | Назначение |- | Message | Хабар | сообщение |- | message box | хабарлама терезесі | Окно сообщения |- | Message Class | Хабар класы | Класс сообщения |- | message header | хабар тақырып аты | заголовок сообщения |- | messaging | хабар алмасу | обмен сообщениями |- | metafile | метафайл | метафайл |- | method | әдіс | метод |- | microprocessor | [[микропроцессор]] | микропроцессор |- | [[Microsoft Access]] database | Microsoft Access Деректер қоры | база данных Microsoft Access |- | [[Microsoft Office]] Activation Wizard | Белсендіру шебері | мастер активации Microsoft Office |- | Microsoft Privacy policy | Microsoft корпорациясының құпиялылық саясаты | политика конфиденциальности корпорации Майкрософт |- | Microsoft Product Support | Microsoft өнімдерін қолдау | Поддержка продуктов Майкрософт |- | Microsoft Script Editor | Microsoft сценарий өндегіш | Редактор сценариев |- | [[Microsoft SQL Server]] database | Microsoft SQL Server деректер қоры | база данных Microsoft SQL Server |- | Middle | Әкесінің аты | Отчество |- | Minimize | барынша кішірейту | Свернуть |- | Minimize button | барынша кішірейту батырмасы | кнопка «Свернуть» |- | minimum installation | қысқартылған орнатым | сокращенная установка |- | minor gridlines | тор аралық сызықтар | промежуточные линии сетки, вспомогательные линии сетки |- | minus sign | [[Алу таңбасы]] | Знак минус |- | miscellaneous | әр түрлі | разное |- | Mix format | MIX-пішім | MIX-формат |- | mode | күй | режим |- | model | үлгі | модель |- | modem | [[модем]] | модем |- | modifier key | Ctrl, Shift және Alt пернелері | клавиши Ctrl, Shift и Alt |- | module | модуль | модуль |- | monitor | [[монитор]] | монитор |- | More | Қосымша | Дополнительно |- | More Colors | Қосымша түстер | Дополнительные цвета |- | More Details | Басқа жайттар | Другие подробности |- | More Info | Толығырақ | Подробнее |- | More Windows | Барлық терезелер | Все окна |- | mouse | [[тінтуір]] | мышь |- | mouse button | тінтуір батырмасы | кнопка мыши |- | mouse click | тінтуір нұқымы | щелчок мыши |- | mouse pointer | тінтуір көрсеткісі | указатель мыши |- | Move | жылжыту | переместить |- | move down | төмен жылжыту | переместиться вниз |- | Move Up | жоғары жылжыту | Вверх |- | movie clip | [[Фильм]] | Фильм |- | multilingual | көп тілді | многоязыковой |- | multimedia | [[мультимедиа]] | мультимедиа |- | multiple selection | үндескен бөлектеу | несвязное выделение |- | mute | дыбысты өшіру | выключить звук |- | My Computer | Менің компьютерім | Мой компьютер |- | My Documents | Менің құжаттарым | Мои документы |- | My Music | Менің сазым | Моя музыка |- | My Network Places | желілік орта | Сетевое окружение |- | My Pictures | Менің суреттерім | Мои рисунки |- | My Recent Documents | Жуықтағы құжаттар | Недавние документы |- | n/a | жабық, жарамсыз | Н/Д |- | name | аты | название, имя |- | namespace | аттар кеңістігі | пространство имен |- | navigate | шарлау | переходить |- | Navigation | шарлау әмірі | Команда перехода |- | Navigation Bar | шарлау үстелі | Панель переходов |- | Navigation Pane | шарлау аумағы | панель переходов, область переходов |- | negative indent | еже шегініс | выступ |- | Network | [[Желі]] | сеть |- | network administrator | [[желілік әкімші]] | администратор сети |- | network administrator installation | желілік әкімші орнатым | установка администратором сети |- | network connection | желілік қосылым | сетевое подключение |- | network drive | [[желілік дискі]] | сетевой диск |- | network location | желідегі мекен-жай | Место в сети |- | news | [[жаңалықтар]] | новости |- | News Message | жаңалықтар хабары | Сообщение группы новостей |- | newsgroup | [[жаңалықтар тобы]] | группа новостей |- | Next | келесі | Далее |- | Next Page | Келесі бет | Следующая страница |- | Nickname | [[Бүркеншік ат]] | псевдоним |- | No | Жоқ | нет |- | no wrap | тасымалданбайды | Не производится |- | node | түйін | узел |- | non-adjacent cells | ұштаспайтың ұяшықтар | несоседние ячейки |- | non-breaking hyphen | ажыратпас сызықшық | неразрывный дефис |- | non-breaking space | ажыратпас бос орын | неразрывный пробел |- | nonprinting character | басылмайтын таңба | непечатаемый знак |- | non-proportional font | тұрақты қадамды қаріп | шрифт с постоянным шагом |- | Normal | Қалыпты | Средний |- | Note | ескерім | Заметка |- | Note Flag | ескерім белгісі | Пометка заметки |- | Notes | ескерімдер | Примечания |- | Notify | құлақтандыру | Уведомление |- | nudge | ығыстыру | Сдвиг |- | NUM LOCK key | [[NUM LOCK пернесі]] | клавиша NUM LOCK |- | Number | [[Нөмір]] | номер |- | number sign | [[нөмір таңбасы]] | Знак номера |- | numbered list | нөмірленген тізім | нумерованный список |- | numeric keypad | сандық пернетақта | цифровая клавиатура |- | object | нысан | объект |- | object library | нысандық кітапхана | объектная библиотека |- | Object Type | нысан түрі | тип объекта |- | OCR | Мәтінді оптикалық тану | оптическое распознавание текста |- | OEM manufacturer | [[OEM өндіруші]] | ИВТ |- | office | [[кеңсе]] | Комната |- | Office Assistant | Көмекші | Помощник |- | Office Clipboard | Office аралық сақтағышы | Буфер обмена Office |- | Office Document | Office құжаты | документ Office |- | offline | дербес | автономный |- | offset | орын ауыстыру | смещение |- | OK | Жарайды | ОК |- | OLAP | OLAP | куб OLAP |- | Old password | Ескі құпия | Старый пароль |- | OLE DB | НБЕ деректер қоры | OLE DB |- | OLE object | НБЕ-нысан | OLE-объект |- | OLE server | НБЕ-сервер | OLE-сервер |- | omit | өткізіп жіберу | пропустить, не [делать] |- | On | Қосылған | Вкл |- | On the Phone | телефонмен сөйлесіп тұрмын | говорю по телефону |- | Online | қосылған | подключенный, доступный |- | online service | Интернеттегі қызметтер | службы в Интернете |- | Online Support | техникалық қолдау | Техническая поддержка |- | Open | ашу | открыть |- | operating system | [[амалдық жүйе]] | операционная система |- | operation | әрекет | действие |- | operator | амалдағыш | оператор |- | optimize | оңтайландыру | оптимизировать |- | Option | Параметр | Параметр |- | option button | ажырата қосқыш | [зависимый] переключатель |- | option group | ажырата қосқыштар тобы | Группа переключателей |- | optional | қосымша | Дополнительно |- | optional hyphen | шарасыз тасымал | Мягкий перенос |- | ordinal number | реттік нөмір | порядковый номер |- | orientation | бағдар | ориентация |- | original | бастапқы | Исходный |- | originate | іске қосу | запустить |- | Other | Басқа | Другое |- | Other Places | Басқа орындар | Другие места |- | out of the office | жұмыста жоқпын | нет на работе |- | Out to Lunch | түскі үзіліс | Перерыв на обед |- | outbox | Кететін | Исходящие |- | outgoing message | Кететін хабар | исходящее сообщение |- | outline | құрылым | структура |- | output | нәтижелер | выходные данные |- | overlap | қабаттастыру | Перекрытие |- | overlapping windows | қабаттасатын терезелер | перекрывающиеся окна |- | override | жауып тастау | перекрыть |- | overstrike | үстіне салу | вставка, наложить поверх |- | overtype | алмастыру | заменить |- | Overwrite | Қайта жазу | перезаписать |- | owner | ие | владелец (обычно исп. Перевод «стать владельцем»,<br /> определить владельца» и т.п.,<br /> дословный перевод не используется. |- | ownership | иелік | владелец (обычно исп. Перевод «стать владельцем»,<br /> определить владельца» и т.п.,<br /> дословный перевод не используется. |- | pack | Буып-түю | упаковывать |- | Pack and Go | Буу | Упаковать (Pack and Go Wizard = мастер упаковки,<br /> Pack and Go file = упакованный файл) |- | Packages | Бума | Пакеты |- | page | бет | страница |- | page break | бет үзілімі | разрыв страницы |- | PAGE DOWN key | [[PAGE DOWN пернесі]] | клавиша PAGE DOWN |- | page field | бет жолағы | поле страницы, поле сводной таблицы |- | page header | үстіңгі дерек атауы | верхний колонтитул |- | Page Setup | Бет өлшемдері | Параметры страницы |- | PAGE UP key | [[PAGE UP пернесі]] | клавиша PAGE UP |- | Page view | Бет көрінісі | представление страницы |- | pagination | беттеу | разбиение на страницы |- | palette | бояғыштар | палитра |- | palette window | бояғыш терезе | окно палитры |- | palmtop | [[алақан компьютер]] | наладонный компьютер |- | panel | [[үстел]] | панель |- | paper | қағаз | бумага |- | paper bin | қағаз бергі | лоток |- | paper format | [[қағаз пішімі]] | формат бумаги |- | paper jam | қағаз тұрып қалу | застревание бумаги |- | Paper Source | қағаз көзі | источник бумаги |- | paragraph | [[еже]] | абзац |- | paragraph break | еже үзілімі | разрыв абзаца |- | paragraph formatting | ежені пішімдеу | Формат абзаца |- | paragraph mark | еже таңбасы | знак абзаца |- | parallel | қатарлас | параллельный |- | parameter | параметр | параметр |- | parent | аталық | родительский |- | parent directory | аталық каталог | родительская папка |- | parent folder | аталық қалта | папка верхнего уровня, родительская папка |- | parent web | аталық веб-торап | родительский веб-узел |- | parenthesis | жай [[жақша]] | круглая скобка |- | parity | жұптық | четность |- | partition | бөлім | раздел |- | password | [[құпия сөз]] | пароль |- | password protection | құпия сөзбен қорғау | защита паролем, парольная защита |- | Paste | Қою | вставить |- | Paste Link | еренсілтеме қою | вставить ссылку |- | Paste Shortcut | лақап қою | вставить ярлык |- | Paste Special | арнайы қойым | специальная вставка |- | path | жол | путь |- | pattern | әшекей | узор |- | PAUSE key | PAUSE пернесі | клавиша PAUSE |- | PC | ДК ([[дербес компьютер]]) | ПК |- | pen | [[қаламұш]] | перо |- | percent sign | [[пайыз таңбасы]] | знак процента |- | Percentage | пайыздық көрсеткіш | Процентные показатели |- | performance | өнімділік | производительность |- | period | [[кезең]] | Точка |- | permissions | рұқсат | Разрешения |- | personal computer | [[дербес компьютер]] | персональный компьютер |- | personal information | жеке мәліметтер | личные сведения |- | phone book | телефон анықтамасы | телефонный справочник |- | phone number | [[телефон нөмірі]] | номер телефона, телефон |- | photo album | сүрет альбом | Фотоальбом |- | pica | [[цицеро]] | пика |- | pick | таңдау | выбрать |- | picture | [[сурет]] | Рисунок |- | Pie | дөңгелек | Круговая |- | Pie Chart | дөңгелек диаграмма | круговая (диаграмма) |- | Pivot | Жиынтық | Сводное(ая) |- | PivotChart view | Жиынтық диаграмма күиі | режим сводной диаграммы |- | PivotTable list | кестелік тізім | сводный список |- | PivotTable report | жиынтық кесте есебі | отчет сводной таблицы |- | PivotTable view | жиынтық кесте күйі | режим сводной таблицы |- | pixel | [[нүкте]] | точка |- | placeholder | толтырғыш | заполнитель |- | plain text | кәдімгі мәтін | обычный текст |- | platform | [[тұғыр]] | платформа |- | Play | Көрсетілу | Воспроизведение |- | plot area | тұрғызу аумағы | область построения |- | plug-in | қосылатын модуль | подключаемый модуль |- | plus sign | [[Қосу белгісі]] | знак плюс |- | point | [[нүкте]] | пункт |- | pointer | [[меңзер]] | указатель (мыши) |- | pointing device | меңзегіш құрылғылар | указывающее устройство |- | policy | саясат | политика |- | Policy Module | саясат модулі | Модуль политик |- | Polygon | [[Көпбұрыш]] | многоугольник |- | pop-up menu | қалқымалы мәзір | контекстное меню, всплывающее меню |- | pop-up window | қалқымалы терезе | всплывающее окно |- | port | [[порт]] | порт |- | portrait | кітаптық | книжная |- | position | орын | Положение |- | positioning | орналасуы | положение |- | post | орналастыру | поместить |- | postal code | пошталық индекс | почтовый индекс |- | Power | [[Қорек]] | Питание |- | predefined | күні-бұрын | заранее определенный |- | preference | бапталым | настройка |- | preferences | бапталымдар | настройки |- | prefix | префикс | префикс |- | prepare | дайындау | подготовить |- | preset | Алдын ала орнату | Предустановка |- | press | басу | нажать |- | press a key | пернені басу | нажать клавишу |- | press and hold a mouse button | тінтүір батырмасын басып тұру | нажать и удерживать кнопку мыши |- | preview | алдын ала қарап алу | предаврительный просмотр |- | preview pane | алдын ала қарау | Область просмотра |- | primary color | негізгі түс | первичный цвет |- | primary key | бастапқы кілт | первичный ключ |- | primary window | басты терезе | первичное окно |- | print | басып шығару | печатать |- | print area | басып шығару аумағы | область печати |- | print job | баспып шығару тапсырмасы | задание печати |- | print preview | алдын ала қарап алу | Предварительный просмотр |- | PRINT SCRN key | [[PRINT SCRN пернесі]] | клавиша PRINT SCREEN |- | Printer | [[басып шығарғыш]] | принтер |- | printer driver | басып шығарғыш драйвері | драйвер принтера |- | Printers and Faxes | басып шығарғыш пен факстер | Принтеры и факсы |- | priority | басымдылық | приоритет |- | privacy | құпиялылық | конфиденциальность |- | Probability | ықтималдық | вероятность |- | procedure | іс реті | процедура |- | process | [[үдіріс]] | процесс |- | product | өнім | произведение |- | Product ID | Өнім коды | код продукта |- | Product key | Өнім кілті | ключ продукта |- | Product News | Өнім туралы мәліметтер | Сведения о продукте |- | Profession | [[Кәсіп]] | Профессия |- | Professional edition | кәсіби басылым | Профессиональный выпуск (переводится только для Office;<br /> название Windows XP Proffessional не переводится) |- | profile | профайл | профиль |- | program | [[бағдарлама]] | программа |- | Program Files | Program Files | Program Files |- | program icon | бағдарлама белгішесі | значок программы |- | progress indicator | орындалу барысының айғақтауышы | Индикатор хода выполнения |- | project | [[жоба]] | проект |- | promote | деңгейді көтеру | повысить уровень |- | prompt | серкеше | приглашение |- | proofing tools | емле тексеру құралдары | средства проверки правописания |- | properties | сипаттары | свойства |- | property | сипат | свойство |- | property page | сипаттар беті | страница свойств |- | property sheet | сипаттар кестесі | Вкладка свойств |- | protect | қорғау | защитить |- | Protection | Қорғаныс | Защита |- | protocol | дерек беру реті | протокол |- | proxy server | [[аралық сервер]] | прокси-сервер |- | pt | [[нүкте]] | пт |- | publication | [[жарияланым]] | Публикация |- | publish | жариялау | опубликовать |- | pull quote | нұсқадәйексөз | броская цитата |- | Pyramid | [[Үшкіл (геометрия)|үшкіл]] | пирамида, пирамидальный |- | query | сұрау | запрос |- | question mark | сұрақ белгісі | вопросительный знак |- | queue | кезек | очередь |- | Quick View | Жедел қарау | быстрый просмотр |- | quit | шығу | выйти |- | quotation mark | [[тырнақша]] | кавычка |- | Radar | Жапырақты | лепестковая (диаграмма) |- | radio button | [[ажырата қосқыш]] | переключатель |- | range | [[ауқым]] | диапазон |- | RAS | RAS | файлы растров SUN (*.ras) |- | rate | жылдамдық | Скорость |- | Read only | тек оқу үшін | Только чтение |- | readability | мәтіннің бейнелену сапасы | качество изображения текста |- | Reading Pane | оқу аймағы | область чтения |- | README file | [[README файлы]] | файл README |- | read-only | тек оқу үшін | только чтение |- | read-write | оқу және жазу үшін | для чтения и записи |- | rearrange | қайта реттеу | упорядочить, перестроить |- | reboot | қайта қотару | перезагрузить |- | Recalculate | қайта есептеу | пересчитать, обновить |- | recall | кері қайтару | отозвать |- | receive | қабылдау | получать |- | recipient | қабылдаушы | получатель |- | Recolor | қайта бояу | перекрасить |- | record | жазба | записать |- | record source | жазбалар көзі | источник записей |- | recordset | жазбалар жинағы | набор записей |- | recover, restore | қалпына келтіру | восстановить |- | Rectangle | [[Тіктөртбұрыш]] | прямоугольник |- | recurring | қайталанатын | повторяющийся |- | recycle bin | себет | Корзина |- | Redial | нөмірді қайта теру | Повтор номера |- | Redo | Қайтару | вернуть |- | reduce | кішірейту | уменьшить |- | Reduce icon | белгішені кішірейту | свернуть значок |- | reference | айнымалы сілтеме | ссылка |- | refresh | жаңарту | обновить |- | Refresh Data | Деректерді жаңарту | Обновить данные |- | Refresh every | әрбірін жаңарту | обновлять каждые |- | Regions | аймақтар | Области |- | register | тіркеу | зарегистрировать |- | registered trademark | тіркелген сауда белгісі | зарегистрированный товарный знак |- | registered user | тіркелген пайдаланушы | зарегистрированный пользователь |- | registration | тіркелу | регистрация |- | registry | тізбе | реестр |- | reinstall | қайта орнату | Переустановить |- | relation | бірден-бір байланыс | отношение |- | relationship | [[байланыс]] | Связь |- | release | шығарылым | освободить |- | release notes | шығарылым ескерімдері | заметки о выпуске |- | reminder | еске салу | Напоминание |- | remote | қашықтағы | удаленный |- | remote access | қашықтан қатынасу | удаленный доступ |- | rename | қайта атау | переименовать |- | repair | түзету | Исправить |- | repeat | қайталау | повторить |- | repetition | қайталану | повтор, повторение |- | replace | ауыстыру | заменить |- | replica | шағылысымды | реплика |- | replication | шағылысу | репликация |- | reply | жауап беру | Ответить |- | report | есеп хат | отчет |- | Reset | ысыру | Сбросить |- | resize | өлшемді өзгерту | изменить размер |- | resolution | [[ажыратылымдық]] | разрешение |- | resource | қор көзі | ресурс |- | response | үн қату | ответ, отклик |- | restart | қайта қотару | Перезагрузка |- | Restart | Қайта қотару | Перезагрузка |- | Restore button | Қалпына кел батырмасы | кнопка «Восстановить» |- | result | нәтиже | Результат |- | resume | жалғастыру | продолжить, возобновить |- | résumé | түйін хат | резюме |- | retry | Қайталау | повторить попытку |- | return | оралу | вернуться |- | Return address | Кері мекен-жай | Обратный адрес |- | retype | қайта теру | перепечатать, ввести снова |- | Revert | Өзгертуді болдырмау | Отменить изменения |- | review | қарап шығу | Рецензия |- | revision marks | түзетулік белгілер | пометки об исправлениях |- | Ribbon | [[Таспа]] | Лента |- | rich-text box | пішімделген мәтін жолағы | поле форматированного текста |- | rights | құқықтар | Права |- | right-to-left | оңнан солға | справа налево |- | right-to-left support | оңнан солға жазуды қолдау | поддержка письма справа-налево |- | role | [[рөл]] | Роль |- | Roman | латындық | латинский |- | root directory | түбірлік қалта | корневая папка |- | root web | түбірлік веб-торап | корневой веб-узел |- | Rotate | Бұру | повернуть |- | route | жол жоспар | Отправить |- | router | [[жол жоспарлағыш]] | маршрутизатор |- | row | [[жол]] | строка |- | rule | [[ереже]] | правило |- | ruler | сызғыш | масштабная линейка |- | Run | Жегу | запустить |- | run | жеккіш | запустить |- | run-time | орындалу уақыты | время выполнения, продолжительность выполнения |- | sample code | код үлгісі | образец кода |- | Save | сақтау | Сохранить |- | Save All | Бәрін сақтау | Сохранить все |- | Save and Close | Сақтау және Жабу | Сохранить и закрыть |- | Save As | Басқаша сақтау | Сохранить как |- | Save as type | Файл түрі | Тип файла: |- | Save Copy As | Көшірмені басқаша сақта | Сохранить копию как |- | Save Form | Пішінді сақтау | Сохранить форму |- | Save in | … сақтау | Сохранить в |- | Save Password | Құпия белгіні сақтау | Сохранить пароль |- | Save Picture As | Суретті басқаша сақтау … | Сохранить рисунок как |- | Save Search | Іздеу шарттарын сақтау | Сохранить условия поиска |- | scalable | кеңейтілетін | масштабируемый |- | Scale | зат е. - кеңейтім,<br>етістік - кеңейту | масштаб |- | scanner | [[мәтіналғы]] | сканер |- | scenario | [[сценарий]] | сценарий |- | schedule | [[іс кесте]] | запланировать |- | schema | [[сұлба]] | схема |- | Scheme | [[Сұлба]] | Схема |- | screen | бейне бет | экран |- | ScreenTip | қалқымалы атау | всплывающая подсказка |- | Scribble | Салынған қисық | Рисованная кривая |- | script | [[скрипт]] | сценарий |- | scroll | айналдыру | прокручивать |- | scroll arrow | айналдыру көрсеткісі | стрелка прокрутки |- | scroll bar | жылжыту жолағы | линейска прокрутки |- | scroll box | жүгірткі | бегунок |- | SCROLL LOCK key | [[SCROLL LOCK пернесі]] | клавиша SCROLL LOCK |- | scroll through a document | құжатты қарап шығу | просмотреть документ |- | scrolling text | жылжымалы мәтін | Бегущая строка |- | search | іздеу | поиск |- | search criteria | іздеу шарттары | Условия поиска |- | search engine | іздеу жүйесі | поисковая система |- | second | [[секунд]] | секунда |- | secondary window | екінші реттегі терезе | вторичное окно |- | section | бөлім | Раздел |- | section break | Бөлім үзілімі | Разрыв раздела |- | section symbol | бөлім соңының таңбасы | знак конца раздела |- | secure | қауіпсіз | безопасный |- | security | қауіпсіздік | безопасность |- | see | қараңыз | См. |- | see also | т.б. қараңыз | См. также |- | select | бөлектеу, таңдау | выделить, выбрать |- | select a block of text | мәтін бөлігін бөлектеу | выделить участок текста |- | select a check box | жалауша қою | установить флажок |- | select a command | әмір таңдау | выбрать команду |- | select a list box | тізімді жолақты таңдау | выбрать поле со списком |- | select a menu | мәзірді таңдау | выбрать меню |- | Select All | Бәрін бөлектеу | Выделить все |- | select an option button | ажырата қосқышты тандау | выбрать переключатель |- | selected | таңдалған | выделенный, выбранный |- | selected command | таңдалған әмір | выбранная команда |- | selection | таңдалған | выделенный участок |- | selector | таңдау | выбор |- | semicolon | [[нүктелі үтір]] | точка с запятой |- | send | жіберу | отправить |- | Send As Is | Барын жіберу | Отправить как есть |- | Send As Unicode | Юникод ретінде жіберу | Отправить в кодировке Юникод |- | Send HTML | HTML пішімде жіберу | Формат HTML |- | Send Mail | хат жіберу | Отправка почты |- | Send Message | Хабарды жіберу | отправить сообщение |- | Send Plain Text | кәдімгі мәтінді жіберу | Простой текст |- | Send To | кімге | Отправить |- | Send/Receive | жіберу/қабылдау | Отправить и получить |- | sender | жіберуші | отправитель |- | Sender Name | Жіберуші аты | Имя отправителя |- | Sent Items | Жіберілген | Отправленные |- | Sent To | Жіберілген | Отправленные |- | separator | бөлгіш | разделитель |- | Sequence | бірізділік | последовательность |- | serial number | сериялы нөмірі | серийный номер |- | series | қатар | ряд |- | series lines | қатар жолдары | Линии ряда |- | Series name | қатар атауы | Имя ряда |- | Server | [[Сервер]] | сервер |- | service | [[қызмет]] | служба |- | Service Pack | Жаңарту бумасы | пакет обновлений |- | session | сеанс | сеанс работы |- | Set | Орнату | установить |- | Set Default | әдепкі орнату | Умолчание |- | Set password | құпия белгіні орнату | Установить пароль |- | Setting | баптау | настройка, значение |- | setup | орнату | установка, настройка |- | setup disk | орнату дискісі | установочный диск |- | setup program | орнату бағдарламасы | программа установки |- | shade | реңк | оттенок |- | shadow | көлеңкелі | с тенью |- | Shadow Style | көлеңке мәнері | стиль тени |- | share | жалпы қор көзі | общий ресурс |- | Share name | ортак қор көзінің аты | имя общего ресурса, тж. сетевое имя |- | Sharing | ортақтасу | Доступ |- | sharpness | анықтық | резкость |- | sheet | парақ | Лист |- | SHIFT key | [[SHIFT пернесі]] | клавиша SHIFT |- | shortcut | [[лақап]] | ярлык |- | shortcut icon | лақап белгішесі | значок ярлыка |- | Shortcut key | Пернелер тіркесімі | горячая клавиша |- | shortcut menu | мәтінмәндік мәзір | Контекстное меню |- | Show | Көрсету | показать, отобразить |- | Show all | Бәрін көрсету | Показать все |- | Show As | Басқаша көрсету | Отображать как |- | Show Detail | Егжей-тегжейлі көрсету | Показать подробности |- | Show Image | Суретті көрсету | Показать рисунок |- | Show in | … көрсету | Показать в |- | Show in Groups | Топтар бойынша | по группам |- | Show Item | Элементін көрсету | Отобразить элемент |- | Show or Hide | Көрсету немесе Жасыру | Показать или скрыть |- | Show Outline | Құрылымды көрсету | Показать структуру |- | Show value | мән | значение |- | Shut Down | жұмысты аяқтау | Завершение работы |- | sidebar | бүйірлік үстел | боковая панель |- | Sides | Бүйір беттер | Боковые поверхности |- | Signature |[[ қолтаңба]] | подпись |- | signature file | қолтаңба файлы | файл подписи |- | simple | қарапайым | простой |- | single byte character | бір байтты таңба | однобайтный знак |- | single underline | астын бір рет сызу | одинарное подчеркивание |- | single-click | бір рет нұқу | щелнуть один раз |- | site | сайт | узел, веб-узел |- | sizable | өзгермелі | изменяемого размера |- | Size | [[Өлшем]] | размер |- | sizing handle | Өлшем өзгертуші байрақша | маркер изменения размера |- | Skip | Өткізіп жіберу | Пропустить |- | slash | [[қиғаш сызық]] | косая черта |- | Slide | [[Слайд]] | Слайд |- | slide master | басты слайд | образец слайдов |- | slide show | слайдтарды көрсету | Показ слайдов |- | slider | жүгірткі | бегунок |- | slider indicator | жүгірткі нұсқаушы | ползунок |- | Slow | Баяу | медленный |- | Small Business edition | Шағын бизнеске арналған шығарылым | выпуск для малого бизнеса |- | small capitals | кіші бас әріптер | малые прописные |- | smart quotes | жұп тырнақшалар | парные кавычки |- | Smart tag | Смарт-тегтер | Смарт-теги |- | Snap | байластыру | привязка, привязать (к сетке) |- | snapshot | сурет | снимок |- | software | [[бағдармалық жасақтама]] | программное обеспечение |- | Sort | сұрыптау | сортировать |- | Sort Ascending | артуы бойынша сұрыптау | По возрастанию |- | Sort By | … бойынша сұрыптау | Сортировка |- | Sort by Name | Атауы бойынша сұрыптау | Сортировать по имени |- | Sort Descending | Кемуі бойынша сұрыптау | По убыванию |- | sort order | сұрыптау реті | порядок сортировки |- | sorting | сұрыпталу | сортировка |- | sorting order | сұрыптау реті | порядок сортировки |- | Sound | [[дыбыс]] | звук |- | sound card | дыбыстауыш | звуковая плата |- | sound clip | дыбыстауыш файл | звук |- | Source | қайнар | источник; исходное; В виде HTML |- | source code | бастапқы код | исходный программный код |- | source data | бастапқы деректер | исходные данные |- | source file | бастапқы файл | исходный файл |- | space | [[бос орын]] | пробел |- | spacebar | [[БОС ОРЫН пернесі]] | пробел |- | Spacing | Аралық | промежуток |- | Special | Ерекше | Особый |- | special paper | арнайы қағаз | специальная бумага |- | specify | шұқып көрсету | указать |- | Speech | [[Сөз]] | Речь |- | Speech | [[Сөздеуіш]] | Речь |- | Speed | [[Жылдамдық]] | скорость |- | spell checker | емлені тексергіш | Проверка правописания |- | Spelling | емле ереже | Правописание |- | spin box | реттегіш | регулятор |- | split | бөлу | разбить |- | split bar | бөлгіш | разделитель |- | split box | бөлу байрақшалары | маркер разделения |- | spreadsheet | парақ | лист |- | SQL Server | [[SQL сервері]] | сервер SQL Server |- | Stack | суреттер қабаты | ряд рисунков |- | Stand by | Күту қалыбы | Ждущий режим |- | standalone | оқшау | изолированный, отдельный |- | Standard | Стандартты | стандартный |- | standard time | қысқы уақыт | зимнее время |- | Standard toolbar | стандартты құралдар үстелі | панель инструментов «Стандартная» |- | start | жегу | запускать |- | Start button | бастау батырмасы (»Бастау») | кнопка «Пуск» |- | Start menu | Бастау мәзірі | меню «Пуск», главное меню |- | start page | Бастау бет | начальная страница |- | Start time | Басталу уақыты | Время начала |- | Startup | Жегілу | запуск, загрузка |- | startup folder | Өзжегілу қалтасы | папка «Автозагрузка» |- | State/Province | мемлекет/облыс | Область |- | statement | Айтылым | выражение |- | Statistics | [[Санақ]] | Статистика |- | status | Күй | состояние |- | status area | күй аумағы | область состояния |- | status bar | күй жолағы | строка состояния |- | Step | Қадам | Шаг |- | Step In | Кіру қадамы | Шаг с заходом |- | Stop | Тоқтату | остановить |- | storage | жинақтауыш | накопитель |- | store | сақтау | сохранить, хранить |- | stored procedure | сақталған іс реті | сохраненная процедура |- | story | мәтіндік бөлік | статья |- | straight quotes | тік [[тырнақша]]лар | прямые кавычки |- | stream | ағын | поток |- | Street | [[Көше]] | улица, дом |- | Stretch | Созу | Растянуть |- | Strict | Қатал | строгие |- | strikethrough | Сызылған | зачеркнутый |- | string | жол | строка |- | Structure | Құрылым | структура |- | style | мәнер | стиль |- | style area | мәнер жолағы | полоса стилей |- | style box | мәнер терезесі | окно стилей |- | style name | мәнер атауы | название стиля |- | style sheet | мәнерлер кестесі | таблица стилей |- | subfolder | ішкі қалта | папка, вложенная папка |- | subform | бағыныңқы пішін | подчиненная форма |- | Subject | Тақырып | Тема |- | submenu | ішкі мәзір | вложенное меню |- | Submit | Жіберу | Отправить |- | subreport | бағыныңқы есепхат | подчиненный отчет |- | subroutine | ішкі бағдармала | подпрограмма |- | Subscribe | жазылу | подписаться |- | subscript | жол астылық | подстрочный |- | subscription | жазылым | подписка |- | subsidiary | өкілдік | представительство |- | Substitution | алмастырым | подстановка |- | Subtotal | аралық жиындар | промежуточные итоги |- | subweb | отау веб-торап | дочерний веб-узел |- | Suffix | [[жұрнақ]] | Суффикс |- | Suggest | Нұсқалар | Варианты |- | Suggestion | Ұсыныс | предложение |- | suite | бағдарламалар дестесі | пакет программ |- | Sum | қосу | сложить |- | Summary | жиынтық | Сводка |- | superscript | жол үсті | надстрочный |- | supplemental | қосымша | дополнительный |- | Supplier | жабдықтаушы | Поставщик |- | support | қолдау | поддержка |- | Surface | бет | Поверхность |- | survey | Сауал | Опрос |- | switch | қосқыш | переключатель |- | symbol | [[нышан]] | символ |- | synchronization | қадамдастырым | синхронизация |- | Synchronize | қадамдастыру | синхронизовать |- | [[synonym]] | мағыналас | синоним |- | Synonyms | мағыналастар | синонимы |- | syntax | синтаксис | синтаксис |- | syntax error | синтаксистік қате | синтаксическая ошибка |- | System | Жүйелік | системный |- | system administrator | [[жүйелік әкімші]] | системный администратор |- | system configuration | жүйе ішқұрылымы | конфигурация системы |- | system file | жүйелік файл | системный файл |- | system information | жүйе туралы мәліметтер | сведения о системе |- | system requirements | жүйелік талаптар | требования к системе |- | tab | Қойынды | вкладка |- | Tab Character | қадамды шегініс таңбасы | знак табуляции |- | tab delimited | қадамды шегініс бөлгіштермен | с разделителями табуляции |- | TAB key | [[TAB пернесі]] | клавиша TAB |- | Tab Order | өту бірізділігі | последовательность перехода |- | tab stop | қадамды шегініс шебі | позиция табуляции |- | table | [[кесте]] | таблица |- | table cell | кесте ұяшығы | ячейка таблицы |- | table of contents | мазмұны | оглавление |- | Tabs | қадамды шегіндіру | табуляция |- | Tabular | Кестелік | табличный, ленточный |- | tag | [[тег]] | тег |- | tag line | [[ұран]] | девиз |- | target | мақсат | назначения, конечный |- | Task | тапсырма | задача |- | task list | тапсырмалар тізімі | список задач |- | task pane | тапсырмалар аймағы | Область задач |- | Task Request | тапсырма сұрағы | Поручение |- | Taskbar | тапсырмалар үстелі | панель задач |- | taskbar button | тапсырмалар үстелінің батырмасы | кнопка панели задач |- | TaskPad | күнделік тапсырмалар | Панель задач |- | TCP | TCP беру реті | протокол TCP |- | TCP/IP | TCP/IP беру рет | протокол TCP/IP |- | Telephone | [[Телефон]] | телефон |- | telephone book | телефон анықтамасы | телефонный справочник |- | Tell Me More | Қосымша мәліметтер | Дополнительные сведения |- | template | үлгі | шаблон |- | Temporary | Уақытша | временный |- | Tentative | Белгісіз | Под вопросом |- | tentative confirmation | шартты құптау | условное подтверждение |- | Test | Тексеру | проверять |- | Text | [[Мәтін]] | текст |- | Text alignment | мәтінді туралау | выравнивание текста |- | Text Area | мәтін аумағы | Область текста |- | text box | мәтін жолағы | поле |- | Text direction | Мәтін бағыты | направление текста |- | text editor | мәтіндік өңдегіш | текстовый редактор |- | text file | мәтіндік файл | текстовый файл |- | text format | мәтін жолағы | текстовое поле, надпись |- | text formatting | мәтін пішімі | формат текста |- | text only | тек қана мәтін | только текст |- | Text Size | мәтін мөлшері | размер текста |- | text wrapping | мәтін тасымалдау | перенос текста |- | textbox | мәтіндік жолақ | текстовое поле |- | texture | сурет құрамы | Рисунок текстуры |- | theme | тақырып | тема |- | Then by | содан кейін | затем по |- | thesaurus | тезаурус | тезаурус |- | This field | осы жолақ | это поле |- | This Folder | осы қалта | эта папка |- | thousand separator | мыңдық бөлгіш | разделитель групп разрядов |- | thread | ағын | поток |- | thumbnail | [[нобай]] | эскиз |- | tick marks | бөліктер | деления |- | Tight | Тығыз жанасыңқы | По контуру |- | tilde | [[ирек]] | тильда |- | Tile | қатарластыру | замостить |- | Tile Vertically | солдан оңға қатарластырып | Слева направо |- | tiled windows | қатар | рядом |- | Time | [[Уақыт]] | время |- | Time format | Уақыт пішімі | формат времени |- | time stamp | уақыт бұрыштамасы | штамп времени |- | time zone | [[уақыт белдеуі]] | Часовой пояс |- | tint | реңк | оттенок |- | tip | кеңес | совет |- | title text | мәтін тақырып аты | Заголовок |- | Today | Бүгін | сегодня |- | toggle | ажырата қосу | Переключить |- | toggle key | қосқыш | переключатель |- | token | байрақша | маркер |- | tool | құрал | средство |- | Toolbar | Құралдар үстелі | панель инструментов |- | toolbar button | құралдар үстелі батырмасы | кнопка панели инструментов |- | toolbar icon | құралдар үстелі белгішесі | кнопка (значок) панели инструментов |- | toolbox | кұралдар жиыны | набор элементов управления |- | Tools | Құралдар | Сервис |- | Top | жоғары | верх, верхний |- | topic | бөлім | раздел |- | Total | жиыны | всего, итог |- | total row | жиын жол | Строка итогов |- | Track | жолшық | дорожка |- | trackball | трекбол | трекбол, шар |- | trademark | [[сауда белгісі]] | товарный знак |- | transaction | бірізді амалдар | транзакция |- | transfer | орын ауыстыру | перемещение |- | Transform | Түрлендіру | преобразовать |- | transition | өту | переход |- | Translate | Аударма | Перевод |- | transmission | берілім | передача |- | transmit | беру | передавать |- | Transparency | Ашаңдық | Прозрачность |- | Transparent | ашаң | прозрачный |- | trap | треппинг | треппинг |- | tree | бұтақ | дерево |- | tree structure | бұтақты құрылым | древовидная структура |- | trend | тренд | тренд |- | trendline | тренд сызығы | линия тренда |- | trigger | триггер | триггер |- | Troubleshoot | ақаулықты жою | устраненять неполадку |- | troubleshooting | ақаулықтарды жою | устранение неполадок |- | TrueType font | [[TrueType қаріпі]] | шрифт TrueType |- | truncated | қиылған | усеченный |- | trust | сенім | доверие |- | Try Again | Әрекетті қайталау | Повторить попытку |- | Turn Off | Өшіру | выключить |- | turn on | Қосу | включить |- | two-dimensional | [[екі өлшемді]] | двухмерный |- | type | теру | тип |- | type | түрі | тип |- | type library | түрлер жинағы | библиотека типов |- | unavailable | қол жеткізгісіз | недоступный |- | uncheck a check box | кұсбелгіні алу | снять флажок |- | Undelete | Өшірілгенді келтіру | восстановить |- | Underline | асты сызылған | Подчеркнутый |- | underscore | астыңғы сызық | подчерк |- | Undo | Болдырмау | отменить |- | undock | ажырату | отстыковать |- | Undock Computer | Компьютерді ажырату | Отстыковать компьютер |- | Ungroup | Топсыздандыру | разгруппировать |- | Unhide | жасырылғанды көрсету | отобразить, показать, показать скрытое |- | [[Unicode]] | [[Юникод]] | Юникод |- | uninstall | жою | удалить |- | unique | бірегей | неповторяющийся, уникальный |- | unit | бірлік | единица |- | unit of measurement | өлшем бірлігі | единица измерения |- | Unsubscribe | Жазылудан айну | отменить подписку |- | untitled | аталмаған | Без имени |- | Update | Жаңарту | обновление |- | upgrade | жаңарту | обновить |- | upload | Кері қотару | выгрузить |- | UPPERCASE | Бас әріптер | прописными буквами |- | Upsizing Wizard | SQL Server пішіміне түрлендіру Шебері | мастер преобразования в формат SQL Server |- | usage analysis | талдаманы қолдану | анализ использования |- | use as default | әдепкілік қолдану | использовать по умолчанию |- | User | [[пайдаланушы]] | пользователь |- | user account | тіркелгі | учетная запись пользователя |- | user interface | [[пайдаланушылық тілдесу]] | пользовательский интерфейс |- | User name | пайдаланушының аты | имя пользователя |- | user profile | пайдаланушы профайл | профиль пользователя |- | user-defined | пайдаланушы анықтайтын | Дополнительные |- | User's Guide | пайдаланушы ңұсқау | Руководство пользователя |- | valid | шектік | допустимый |- | valid XML | XML рұқсатты | допустимый XML |- | validate | шектілігін тексеру | проверить |- | validation | шектілік тексерім | проверка |- | validation rule | шектілікті тексеру ережесі | условие на значение, правило проверки на значение |- | Value | мән | значение |- | variable | [[айнымалы]] | переменная |- | variance | [[майдалық]] | Дисперсия |- | verification | тексерім | проверка |- | Version | [[Нұсқа]] | версия |- | Vertical | Тік | вертикальный |- | vertical alignment | тігінен туралау | выравнивание по вертикали |- | vertical scroll bar | тігінен айналдыру жолағы | вертикальная полоса прокрутки |- | Vertical Text | тік мәтін | вертикальная надпись, вертикальный текст |- | Vertically | тігінен | По вертикали |- | video | [[бейне]] | видео |- | video adapter | бейне бейімдеуіш | видеоадаптер |- | View | Көрініс | Вид |- | view button | қарап шығу батырмасы | кнопка просмотра |- | View Item | элементті қарап шығу | Просмотреть элемент |- | View Source | Қайнарды қарап шығу | Источник |- | viewer | қарап шығу құралы | средство просмотра |- | Views Bar | көріністер үстелі | панель представлений |- | virtual | виртуальді | виртуальный |- | virtual server | виртуальді сервер | виртуальный сервер |- | virus | [[вирус]] | вирус |- | virus detection | вирустарды табу | обнаружение вирусов |- | virus protection | вирустардан қорғану | защита от вирусов |- | visible | көрінетін | видимый |- | visit | кіріп-шығу | посетить |- | visual | көрнекі | естественное |- | Volume | 1. үнділік;<br />2. Бөлім | 1. громкость;<br />2. том |- | Wait | күту | ждать, ожидать |- | wallpaper | [[тұс реңі]] | обои |- | warning | Ескерту | предупреждение |- | warning message | Ескерту хабары | предупреждающее сообщение |- | watermark | [[су таңба]] | водяной знак, подложка, филигрань |- | web | [[Веб]] | Веб |- | Web author | веб-жасақтауыш | разработчик веб-узла |- | Web browser | веб-шолғыш | обозреватель, обозреватель Интернета, веб-обозреватель |- | Web components | веб-құраластар | веб-компоненты |- | Web discussion | веб-талқылау | веб-обсуждение |- | Web folder | веб-қалта | веб-папка |- | Web Help | веб-анықтама | веб-справка |- | Web Page | веб-бет | веб-страница |- | Web Part | веб-бөлік | веб-часть |- | Web publishing | Вебте жариялау | публикация в Вебе |- | Web site | веб-сайт | веб-узел |- | Web Tutorial | Веб оқулығы | Учебник по Интернету |- | Weekday | Жұмыс күні | рабочий день |- | Weekly | Апта сайын | еженедельно |- | Weight | [[Салмақ]] | вес, толщина |- | What's New | Жаңалықтар | Новинки |- | What's this? | Бұл не? | Что это такое? |- | Width | Ені | ширина |- | wildcard | қойылмалы таңба | подстановочный знак |- | window | терезе | окно |- | window border | терезенің шегі | граница окна |- | window corner | терезенің бұрышы | угол окна |- | window size | терезенің өлшемі | размер окна |- | window title | терезе тақырып аты | заголовок окна |- | Windows Explorer | Жетектегіш | Проводник |- | Windows Setup | Windows орнату | Установка Windows |- | wizard | шебер | мастер |- | Word | сөз | слово |- | Word Count | Сөзсанақ | Статистика |- | word processing | мәтіндерді пысықтау | обработка текстов |- | word processor | мәтіндік процессор | текстовый процессор |- | Word Wrap | Сөздерді тасымалдау | перенос по словам |- | work offline | дербес жұмыс | Работать автономно |- | workbook | жұмыс кітабы | книга |- | workgroup | жұмыс тобы | рабочая группа |- | workgroup information file | жұмыс тобының файлы | файл рабочей группы |- | worksheet | жұмыс парағы | лист |- | workspace | жұмыс кеңістігі | рабочая область |- | workstation | [[жұмыс компьютер]] | рабочая станция |- | Wrap to window | терезенің ішінде тасымалдау | В границах окна |- | write | жазу | записывать |- | write-only | тек жазу үшін | только для записи |- | write-protected | жазудан қорғалған | защищен от записи |- | X Value | X мәні | значение [по оси] X, значение по горизонтали |- | XML data | XML деректер | данные XML |- | XML element | XML элемент | XML-элемент |- | XML schema | XML сұлба | схема XML |- | Y Value | Y мәні | значение [по оси] Y, значение по вертикали |- | Year | [[Жыл]] | год |- | Yes | Иә | да |- | Yes To All | Иә, барлығы үшін | да для всех |- | ZIP code | Пошталық индекс | почтовый индекс |- | Zone | аймақ | зона |- | zoom | ұлғайту | увеличить |- | zoom in | ірілеу | крупнее |- | zoom out | кішілеу | мельче |- | absolute URL | абсолютті URL | абсолютный URL-адрес |- | accepted domain | қабылданған домен | обслуживаемый домен |- | access control | рұқсатнаманы бақылау | управление доступом |- | access control entry | кіру рұқсатнамасын бақылау | запись управления доступом |- | access control list | рұқсатнаманы бақылау тізімі | список управления доступом |- | access mask | қатынау бүркеншігі | маска доступа |- | action table | әрекеттер жоспары | таблица действий |- | Active Directory | Active Directory | Active Directory |- | Active Directory Connector | Active Directory ағытпасы | соединитель Active Directory |- | Active Directory contact | Белсенді каталогқа қосылу | контакт Active Directory |- | Active Directory Service Interfaces | Active Directory қызметінің тілдесулері | интерфейс ADSI |- | ActiveX Data Objects | Белсенді Х деректерінің Нысандары | объекты данных ActiveX |- | Adamsync | Adamsync | Adamsync |- | address | адрес | адрес |- | address list | адрестер тізімі | список адресов |- | address rewriting | мекенжайды қайта жазу | переопределение адресов |- | Address Rewriting agent | Мекенжайды қайта жазу бағдарламасы | агент переопределения адресов |- | Address Rewriting Inbound agent | Мекенжайды қайта жазу бағдарламасы | агент переопределения адресов входящих сообщений |- | Address Rewriting Outbound agent | Мекенжайды қайта жазу бағдарламасы | агент переопределения адресов исходящих сообщений |- | administrator role | әкімші рөлі | роль администратора |- | ADSI | ADSI | интерфейс ADSI |- | agent | Агент | агент |- | Allow phrase | Кілт фразасы | разрешающее выражение |- | anonymous user | аты-жөні көрсетілмеген қолданушы | анонимный пользователь |- | anti-spam stamping | вирусқа қарсы таңбалау | установка отметки нежелательной почты |- | antivirus stamping | вирусқа қарсы таңбалау | установка антивирусной отметки |- | appointment | кездесу | встреча |- | ASR | ASR | распознование речи |- | attribute | қасиет | атрибут |- | audio codec | дыбыстауыш кодек | аудиокодек |- | authentication | түпнұсқалығын растау | проверка подлинности |- | Auto Attendant | Авто Серік | автосекретарь |- | AutoConnect | Автоқосылу | автоподключение |- | Autodiscover | Автоайқындау | автообнаружение |- | Autodiscover service | Автоанықтау қызметі | служба автообнаружения |- | basic authentication | негізгі түпнсқалығын растау | обычная проверка подлинности |- | binding | біріктіру | компоновка |- | Block phrase | Блоктау фразасы | блокирующе выражение |- | body | негізгі мәтін | текст сообщения |- | bounce message | пошта іркілісі туралы хабар | сообщение о недоставке |- | Cached Exchange Mode | Кэштелген Алмасу Режимі | режим кэширования Exchange |- | Calendar Attendant | Күнтізбе реттегіші | помощник по ведению календаря |- | Calendar Concierge | Күнтізбе реттегіші | центр календарного планирования |- | calendar item | күнтізбе тармағы | элемент календаря |- | call answering | қоңырауға жауап беру | автоответчик |- | categorizer | топтастырғыш | категоризатор |- | certificate | куәлік | сертификат |- | checksum | тексеру қорытындысы | контрольная сумма |- | class identifier | сынып жалпылауышы | идентификатор класса, идентификатор CLSID |- | Client Access server role | Клиенттің ену сервері ролі | роль сервера клиентского доступа |- | cloned configuration | клонды конфигурация | клонированная конфигурация |- | cluster continuous replication | кластердің үздіксіз қайталануы | кластер с непрерывной репликацией |- | clustered mailbox server | топтық пошта жәшігі сервері | кластерный сервер почтовых ящиков |- | cmdlet | cmdlet | командлет |- | Collaboration Data Objects | Іскерлесу Деректерінің Нысандары | объекты данных совместной работы |- | collection | нысандар жиыны | коллекция |- | COM class | COM сыныбы | COM-класс |- | COM object | COM нысаны | COM-объект |- | console tree | консоль ағашы | дерево консоли |- | contact item | байланыс тарауы | элемент контакта |- | container object | Нысан салынған нысан | объект-контейнер |- | content class | мазмұн сыныбы | класс содержимого |- | content conversion | мазмұнды ауыстыру | преобразование содержимого |- | Coordinated Universal Time | Реттелген әмбебап уақыт | время в формате UTC |- | custom phrase | пайдаланушы сөзі | настраиваемый текст |- | custom recipient | арнайы алушы | внешний получатель |- | DACL | ЕШБТ | DACL |- | default folder | әдепкі қалта | папка по умолчанию |- | delivery queue | жеткізу кезегі | очередь доставки |- | delivery status notification | жеткізу туралы ескертпе | уведомление о доставке |- | device password | құрылғы құпиясөзі | пароль устройства |- | Dial by Name | Атауын теру | звонок по имени |- | dial plan | теру планы | телефонная группа |- | dictionary attack | сөздікті шабуылдау | атака перебором по словарю |- | Dictionary property | сөздіктік сипат | свойство словаря |- | digest authentication | растама сұрату | дайджест-проверка подлинности |- | Direct Push | Тікелей жылжыту | технология Direct Push |- | disclaimer | ескерту мәтіні | заявление об отказе |- | discretionary access control list | енуді шектеулі бақылау тізімі | список управления доступом на уровне пользователей |- | distinguished folder | Белгіленген папка | именованная папка |- | distinguished name | ерекшелейтін атау | различающееся имя |- | DLL | DLL | библиотека DLL |- | DNS | ДЕЖ | DNS |- | Document Object Model | құжат нысанының үлгісі | модель DOM |- | DOM | DOM | модель DOM |- | Domain Name System | Домендік Есім Жүйесі | служба доменных имен (DNS) |- | drop directory | жинағыш қалта | транзитный каталог |- | DSN | ЖТЕ | уведомление о доставке |- | dumpster | жойылғанды қайтару | корзина |- | dynamic distribution group | динамикалық тарату тобы | динамическая группа расслыки |- | dynamic-link library | динамикалық сілтемелер жинағы | библиотека динамической компоновки (DLL) |- | Edge Rules agent | Edge ережелері бағдарламасы | агент пограничных правил |- | Edge Subscription | Edge жазбасы | пограничная подписка |- | Edge Subscription file | Edge жазба файлы | файл пограничной подписки |- | Edge Transport server role | Edge транспорт серверінің рөлі | роль пограничного транспортного сервера |- | EdgeSync | EdgeSync | EdgeSync |- | EdgeSync synchronization | EdgeSync қадамдастыру | синхронизация EdgeSync |- | e-mail address | электронды пошта адресі | адрес электронной почты |- | Enhanced Document Availability | Жетілдірілген Құжатқа қол жеткізу | универсальная доступность документов |- | equipment mailbox | жабдықтың пошта жәшігі | почтовый ящик оборудования |- | event | оқиға | событие |- | event registration item | оқиға тіркеу элементі | элемент регистрации событий |- | Exchange ActiveSync | Exchange ActiveSync | Exchange ActiveSync |- | Exchange by Phone | Телефон арқылы хабар алмасу | доступ к Exchange по телефону |- | Exchange Management Console | Exchange Management консолі | консоль управления Exchange |- | Exchange store | Ақпарат сақтағыш | хранилище Exchange |- | Exchange System Manager | Exchange System реттегіші | диспетчер Exchange |- | Exchange Web Services | Алмасудың Веб Қызметі | веб-службы Exchange |- | failover | ауыстырып-қосу | переход на другой ресурс при сбое |- | fallback action | бастапқы күйге ауысу | резервное действие |- | fan out | тарамдау | развертывать |- | fan-out thread | тарамды хабар ағыны | поток развертывания |- | file replication service | файлдарды репликациялау қызметі | служба репликации файлов |- | folder tree | қалталар ағашы | дерево папок |- | free/busy status | бос/бос емес | сведения о доступности |- | FRS | ФРҚ | служба репликации файлов |- | GAL | GAL | глобальный список адресов |- | Global Address List | Жаһандық мекенжайлар кітабы | глобальный список адресов |- | global address list | Жаһандық мекенжайлар тізімі | глобальный список адресов |- | global domain identifier | жаһандық егелік жалпылауышы | глобальный доменый идентификатор |- | globally unique identifier | ғаламдық бірегей идентификатор | глобальный уникальный идентификатор |- | GUID | ҒАБИ | GUID |- | handoff | қайта табыстау | перемещение вручную |- | hard delete | біржола жою | необратимое удаление |- | heartbeat interval | тактілік аралық | интервал подтверждения соединения |- | home server | үйдегі сервер | почтовый сервер |- | HTTP | HTTP | HTTP |- | Hypertext Transfer Protocol | Hypertext Transfer Protocol | протокол HTTP |- | IE | IE | Ineternet Explorer |- | impersonation | Еліктеу | олицетворение |- | in-country number format | ішкі нөмір пішімі | формат телефонных номеров внутри страны |- | informational announcement | ақпаратты хабарлама | информационное сообщение |- | Intelligent Message Filter | Есті хабарлар сүзгісі | интеллектуальный фильтр сообщений |- | international access code | халықаралық қатынау коды | код доступа к международной телефонной линии |- | international number format | халықаралық нөмір пішімі | международный формат телефонных номеров |- | Internet Explorer® | Internet Explorer® | Internet Explorer |- | IP Allow list | IP рұқсат тізімі | белый список IP-адресов |- | IP Block list | IP бұғаттау тізімі | черный список IP-адресов |- | IP/VoIP gateway | IP/VoIP шлюзі | шлюз IP/VoIP |- | journaling | Тіркеме жүргізу | ведение журнала |- | journaling agent | хаттама бағдарламасы | агент ведения журнала |- | junk e-mail | қоқыс хат | нежелательная почта |- | LDAP | LDAP | протокол LDAP |- | Lightweight Directory Access Protocol | Lightweight Directory Access Protocol | протокол LDAP |- | LinkAccess | LinkAccess | доступ к ресурсам внутренней сети |- | local continuous replication | жергілікті үздіксіз қайталану | локальная непрерывная репликация |- | lock token | бұғат белгісі | маркер блокировки |- | mail contact | поштадағы істес кісі | почтовый контакт |- | mail user | пошта пайдаланушы | почтовый пользователь |- | mailbox | пошта жәшігі | почтовый ящик |- | mailbox database | пошта жәшігінің дерекқоры | база данных почтовых ящиков |- | mailbox delivery queue | пошта жеткізу кезегі | очередь доставки в почтовые ящики |- | mailbox user | пошта жәшігін пайдаланушы | пользователь почтового ящика |- | mail-enabled object | поштадағы нысан | объект, поддерживающий почту |- | mail-enabled universal distribution group | поштадағы жалпы тарату тобы | универсальная группа распространения, поддерживающая почту |- | mail-enabled universal security group | пошта қабылдайтын жалпы қауіпсіздік тобы | универсальная группа безопасности, поддерживающая почту |- | malicious user | қасақана пайдаланушы | пользователь-злоумышленник |- | malware | malware | вредоносная программа |- | managed content settings | реттелетін мазмұн параметрлері | параметры управляемого содержимого |- | managed custom folder | әкімші реттейтін қалта | управляемая настраиваемая папка |- | managed default folder | реттелетін әдепкі қалта | управляемая папка по умолчанию |- | managed folder | реттелетін қалта | управляемая папка |- | managed folder mailbox assistant | поштада қалталарды реттеу көмекшісі | помощник по обслуживанию почтовых ящиков управляемых папок |- | managed folder mailbox policy | реттелетін қалта саясаты | политика почтовых ящиков управляемях папок |- | Matched Name Selection Method | Сәйкес атауларды таңдау әдісі | метод выбора имен |- | meeting | кездесу | собрание |- | message envelope | хабар конверті | конверт сообщения |- | message item | хабар тарауы | элемент сообщения |- | Message Policy | Хабарлар Саясаты | политика обработки сообщений |- | message transfer system | хабар жіберу жүйесі | система передачи сообщений |- | Messaging Application Programming Interface | Messaging Application Programming Interface | интерфейс MAPI |- | messaging records management | хабар мәтінін қадағалау | управление записями сообщений |- | MHTML | MHTML | MHTML |- | Microsoft Exchange Unified Messaging Service | Microsoft Алмасуының Әмбебаптандырылған Хабар алмасу қызметі | служба единой системы обмена сообщениями Microsoft Exchange |- | migrate | ауыстыру | мигрировать |- | MIME Encapsulation of Aggregate HTML Documents | HTML құжаттары жиынтығын MIME орналастыру | MHTML |- | missed call notification | алмаған қоңыраулар туралы ескертпе | уведомление о пропущенном вызове |- | MRM | MRM | управление записями сообщений |- | MTS | MTS | система передачи сообщений |- | Multipurpose Internet Mail Extensions | Multipurpose Internet Mail Extensions | MIME |- | NDR | АТЕ | отчет о недоставке |- | Network News Transfer Protocol | Network News Transfer Protocol | протокол NNTP |- | NNTP | NNTP | протокол NNTP |- | non-delivery report | Апарылмаған туралы ескертпе | отчет о недоставке |- | OAB | OAB | автономная адресная книга |- | OAB distribution | Дербес мекенжай кітабын тарату | распространение автономной адресной книги |- | OAB distribution point | ДМК тарату орны | точка распространения автономной адресной книги |- | OAB generation | ДМК жасау | формирование автономной адресной книги |- | offline address book | дербес мекенжай кітабы | автономная адресная книга |- | offline address book distribution | Дербес мекенжай кітабын тарату | распространение автономной адресной книги |- | offline address book distribution point | дербес мекенжай кітабын тарату орны | точка распространения автономной адресной книги |- | offline address book generation | дербес мекенжай кітабын жасау | формирование автономной адресной книги |- | outdialing | шығысты терім | исходящий вызов |- | Outlook Anywhere | Outlook Әр жерде | мобильный Outlook, мобильный Outlook |- | Outlook E-Mail Postmark | Outlook E-Mail Бұрыштамасы | штемпель электронной почты Outlook |- | Outlook Voice Access | Outlook Voice Access | голосовой доступ к Outlook |- | Outlook Web Access Light | Веб Қол жеткізу, жеңілдетілген | облегченная версия веб-клиента Outlook |- | Outlook Web Access Web Part | Outlook Web Access бөлігі | веб-часть веб-клиента Outlook |- | outside line access code | сыртқы желіге қатынау коды | код доступа к внешней телефонной линии |- | P1 header | Р1 дерекатауы | заголовок P1 |- | P2 header | Р2 дерекатауы | заголовок P2 |- | perimeter network | периметрлік желі | демилитаризованная зона |- | personal identification number | жеке анықтаушы нөмірі | персональный идентификационный номер |- | phishing | фишинг | фишинг |- | Pickup directory | іріктеу қалтасы | каталог раскладки |- | pilot identifier | пилот анықтаушысы | идентификатор доступа |- | pilot number | пилот нөмірі | телефонный номер доступа |- | PIN | PIN код | ПИН |- | pipe | арна | канал |- | poison message queue | зиянды хабарлар кезегі | очередь подозрительных сообщений |- | Post Office Protocol version 3 | Пошталық хаттама 3-нұсқа | протокол POP3 |- | predicate | бекіту | предикат |- | prompt | телефон арқылы көмек хабарлау | приглашение |- | prompt publishing point | дереу публикациялау орны | пункт публикации приглашений |- | property name | сипат атауы | имя свойства |- | queue | кезек | очередь |- | relay host | қайта беру сервері | промежуточный узел |- | remote device wipe | алыстағы құрал өшіруі | удаленная очистка устройства |- | residential server | тұрғын үйдегі сервер | почтовый сервер |- | Resource Booking Attendant | Қор көздерін тіркеуші | помощник по резервированию ресурсов |- | routing group | жолжоспарлағыш топ | группа маршрутизации |- | routing group connector | жоспарлауыш топтарының ағытпасы | соединитель группы маршрутизации |- | rule collection | ережелер жиыны | коллекция правил |- | SACL | SACL | системный список управления доступом |- | safe list collection | қауіпсіз тізім жиыны | коллекция списков |- | Safe Recipients List | Қауіпсіз Қабылдаушылар Тізімі | список надежных получателей |- | Safe Senders List | Қауіпсіз Жөнелтушілер Тізімі | список надежных отправителей |- | Scheduling Assistant | жоспарлау көмекшісі | помощник по планированию |- | SCW | ҚКШ | мастер настройки безопасности |- | Secure/Multipurpose Internet Mail Extensions | Қауіпсіз/Көп қызметті Интернет Пошта тарауы | S/MIME |- | Security Configuration Wizard | Қауіпсіздік Конфигурацияларының Шебері | мастер настройки безопасности |- | security descriptor | қорғаныс дескрипторы | дескриптор безопасности |- | security identifier | қауіпсіздік жалпылауышы | идентификатор безопасности |- | security principal | қауіпсіздік әкімшісі | участник безопасности |- | seed | дерек негізін жасау | присвоение начального значения |- | sender policy framework | жіберуші саясатының негіздері | инфраструктура политики отправителей |- | sender reputation | жіберуші туралы | репутация отправителя |- | SID | SID | ИД безопасности, ИД безопасности |- | single copy cluster | бір даналық кластер | кластер с единым хранилищем |- | sink | қабылдағыш | приемник |- | smart host | жылдам сервер | промежуточный узел |- | SMTP connector | SMTP ағытпасы | соединитель SMTP |- | snap-in | енгізу | оснастка |- | soft delete | бағдарламалық құралды өшіру | обратимое удаление |- | spam | спам хат | нежелательная почта |- | SPF | ЖСН | инфраструктура политики отправителей |- | spoof | айла | подделывать |- | SSL | SSL протокол | протокол SSL |- | storage group | сақтау тобы | группа хранения |- | Submission queue | бағыныңқылы кезек | очередь передачи |- | subscriber access number | жазылушының ену нөмірі | код доступа |- | system access control list | жүйеге қатынауды бақылау тізімі | системный список управления доступом |- | tarpitting | Сервер жауаптарын арнайы ақырындату | режим увязания |- | tarpitting interval | Ақырындату интервалы | интервал режима увязания |- | Telephone User Interface | Телефон пайдаланушының тілдесуі | телефонный интерфейс пользователя |- | transaction | біртұтас әрекет | транзакция |- | transaction log file | өзгерістерді тіркеу файлы | файл журнала транзакций |- | transport event | транспорт оқиғасы | событие транспорта |- | transport rule | транспорт ережесі | правило транспорта |- | Trojan horse | троя аты | вредоносная программа типа Троянский конь |- | UCE | Өз еркімен жіберілген коммерциялық электронды пошта | нежелательная почта |- | UM access telephone number | ОХ серверіне кіру телефон нөмірі | телефонный номер доступа к единой системе обмена сообщениями |- | Unified Messaging | Ортақ Хабарлама | единая система обмена сообщениями |- | Unified Messaging server role | Әмбебаптандырылған Хабар жіберуші сервер ролі | роль сервера единой системы обмена сообщениями |- | unreachable queue | жеткізілмейтін хабарлар кезегі | недоступная очередь |- | UTC | ЖРУ | время в формате UTC |- | UUENCODE | ЮЮКОД | UUENCODE |- | virtual directory | виртуалды каталог | виртуальный каталог |- | virtual private network | виртуалды жеке желі | виртуальная частная сеть |- | Virus Scanning API | Вирустарды Сканерлеуші ҚБИ | API поиска вирусов, программный интерфейс для поиска вирусов |- | voice mail | дауыстық пошта | голосовая почта |- | voice message | дауыс хабары | голосовое сообщение |- | voice message originator | дауысты хабар авторы | отправитель голосового сообщения |- | Voice over Internet Protocol | Дауысты Интернет Протокол | протокол VoIP |- | Voice over IP | IP арқылы дауыс хабары | протокол VoIP |- | Voice User Interface | Дауыс поштасын пайдаланушының тілдесуі | голосовой интерфейс пользователя |- | VoIP | ДИП | протокол VoIP |- | VoIP gateway | ДИП шлюзі | шлюз VoIP |- | Volume Shadow Copy Service | Томның Тура Көшірмесін жасау Қызметі | служба теневого копирования томов |- | VPN | VPN | VPN |- | VSAPI | ВСҚБИ | API для поиска вирусов |- | VUI | VUI | голосовой интерфейс пользователя |- | Web reference | веб сілтеме | веб-ссылка |- | Web Services Description Language | Веб қызметтерінің сипаттаушы тілі | язык WSDL |- | WebDAV | WebDAV | протокол WebDAV |- | WebReady Document Viewing | WebReady құжатын көрсету | веб-просмотр документов |- | Windows® Internet Explorer® | Windows® Internet Explorer®, Windows® Internet Explorer® | Windows Internet Explorer |- | X.400 | X.400 | X.400 |} [[Category:Терминология]] qb541eg0qb46ux69fju4aqvhxdar8kn 0 2193 6711 4008 2020-02-24T08:44:29Z 2.132.162.192 Қатені түзедім wikitext text/x-wiki '''Аң стиліндегі бұйымдар''' — [[Үйғарақ]] пен [[Түгіскеннің]] жерлеу мүліктерінің ішінде бейнелеу өнерінің көз тартар үлгілері де кездеседі. Бұлар - ер-тұрмандағы, алтын қаптырмалардағы, алтын шеттіктердегі хайуандардың бейнелері. Хайуанаттар бейнелерінің арасында бұғы, киік, жылкы, таутеке, қабан, арыстан, барыс не қабылан, жыртқыш құс, түйе бар. Бұл заттардың жасалу әдістері мен стилі [[Арал]] өңірі сақтарының мәдениетін скифтік-сібірлік өнер дүниесіне енгізеді. Жинақтарда осы өнердің тым ертедегі үлгілерінің, ең алдымен [[I Петр]] коллекциясындағы дөңгелене бүктетіліп жатқан барыс не қабылан түріндегі қола қаптырмалардың болуы мәнді. Құйрығының ұшы мен аяқтары иілген, құлағы айқын көрінбейтін, көзі мен мұрны бір сызық бойында жатқан концентрациялық шеңберлер түріндегі, денесінің бұлшық еті білемделген Үйғарақ тоғалары — [[Еуразия]]ның ежелгі аң стилінің үлгілері, олардың скиф өнері заттарына ұқсастығы байқалады. Үйғарақта бейнелеу қағидаларын сақтай отырып, тек өз ерекшеліктерін енгізу ғана байқалады. [[Арыстанды]] бейнелеу [[Арал]] маңы сақтарының өңіріндегі тұрақты такы- рыптардың бірі болып табылады. Оңтүстік Түгіскеннің № 45 обасындағы б. з. б. VII—VI ғасырларға жататын кешеннен отырған арыстанның бейнесі салынған тартпаның екі тоғасы (дәл сондай тоға Үйғарақта да бар), басы артына қарай бұрулы отырған арыстандарды ойып салған төрт алтын тілік табылды. Аңның басы арыстанның басына оңша ұксамайды, шеберге бұл бейне таныс болмаса керек, бірақ стиль әбден ұстамды әрі дәстүрлі. 31-обадан Алдыңғы [[Азия]]дағы ежелгі түріне ұқсас түрегеп тұрған арыстан мүсіні бар алтын қаптырма табылды. Арыстанның кұйрығы ширатылған, бірақ аяқтары нағыз реалистік тұрғыда берілген, мысық көзді және жалы бар. 53-обадан табылған жүріп келе жатқан арыстандардың мүсіндері осындай үлгіге еліктелінгені анық, бірақ аң мүсінін орналастыруда өзгеріс бар, көздерін дөңгелек дерлік етіп жасаған, жалы жоқ. Ақырында, арыстан бейнеленген тағы бір нүсқа — [[Түгіскендегі]] 53-обадан табылған қорамсақтың қарсы ілгек-қапсырмасында тұмсығын аяғының үстіне салып жатқан жыртқыштың бейнесі өте табиғи түрде берілген. Құйрығының ұшын қайқита иген және аяғының нобайы бар белгісіз бір ірі аңның (жыртқыштың) мүсінінің бергі жағына өзінің көрнектілігі жөнінен екі бұғы өте тамаша бейнеленген алтынның жалпақ тілігі ([[Оңтүстік Түгіскен]] б. з. б VII ғасыр) [[Арал]] өңірі сақтарының бейнелеу өнерінің ертедегі үлгілері қатарына жатады. Бұлардың тұмсықтары, көздерінің бітімі ертедегі Алдыңғы Азия мөрлеріндегі бейнелерге өте- мөте ұқсас, бірақ мүйіздерінің салынуы бейнелерді скифтер заманындағы қазақстандық-сібірлік мәдени ортамен жақындастырады. «Тұяғының ұшымен» тұрған бұғының қола мүсіні де осы мәдени ортаға бейімделеді (Үйғарак, б. з. б. VI ғ.). Көбіне өз ерекшеліктерімен салынған жыртқыш кұстың басы түріндегі каптырмалар көп. Құрбандық шалатын кішкене тас мехраптың езінше бір үлгідегі бітімі осындай әуенді, бірақ өз ерекшеліктеріне әбден бейімдендіріп бейнелейді. Аң стиліне кеңінен мәлім әуен — таутеке мен қабанды бейнелеу де Үйғарақ пен Түгіскеннен кездестірілді. Үйғарақтағы түйенің басы түрінде жасалған алқада және Түгіскендегі 66-обадан табылған киік мүсіні түріндегі алтын қаптырмада жергілікті сюжеттің бейнеленгені сезсіз. 53-обадағы арыстандарды бейнелеу тәсілімен жасалған Түгіскен қаптырмалары Қазакстан аумағы мен Минуса ойпатынан табылған аяқтары бүгулі бұғылардың бейнелеріне әте катты үксайды. Б. з. б. V ғасырдағы қорғандардан табылған алтын астарлардағы бейнелер Оралдың және Оңтүстік Орал өңірінің саврамат дүниесінің өнеріне жақын. 53-обадан табылған қынның алтын қалақша-астарында бірінін артында бірі «жер бауырлап» жатқан ғажайып екі аң бейнеленген; олардың жөні мысық тұқымдас хайуанға ұқсайды, басы жылқының басы сияқты, ал иығына үш бұрыш түріндегі скифтердің аң стилінде қабылданған геометриялык өрнектер салынған. Түгіскен мен ¥йғарақтың оба- ларынан табылған барлық өнер заттары Арал өңірі ауданын скифтік- сібірлік аң стилі ареалына әкеліп қосады. Соңғы жылдардағы зерттеулер оның шекараларың шығысқа, тек Қазақстан далаларына ғана емес, [[Тува]]ға дейін де кеңейтті. Бұл орайда шығыс ескерткіштерінің бәрі аң стилінің пайда болу мерзімін б. з. б. VII—VI ғасырлармен, бірқатар жағ- дайларда тіпті б. з. б. VII ғасырдың басымен белгілейтіні, оның жекелеген мәдени аймақтарда өзіндік ерекшеліктермен пайда болтаны айқын көрсетіледі. Мысалы, Тува, [[Алтай]], [[Оңтүстік Сібір]] және Қазақстан аумағының дені еуропалык скифтік-сарматтық және [[Жайық]], өңіріндегі сарматтық аймақтардан ерекше аймақ құратыны анық. Арал өңірі сақтарының негізінен батыс савроматтық бағдардағы, бірақ азиялық төлтума ерекшеліктері басым аң стиліндегі ескерткіштері әлдебір аралық жағдай секілді сипатта болуы ықтимал, ал Арал өңірі сақтарының өздері аң стилінің ареалы болған ең басты екі аймақтың мәдени жалғастыру- шылары болуы мүмкін. Алдыңғы [[Азия]]дан шыққан кейбір бейнелеу үлгілері [[Орта Азия]] аркылы скифтер заманындағы [[Алтай]] мен Оңтүстік [[Сібір]] өнеріне үйлесіп, сол арқылы орнығуы мүмкін деген жорамал расталып отыр. Бұл [[Оңтүстік Орал]] өңірінің савроматтық ескерткіштеріндегі кейбір бейнелер жөнінде де сондай дәрежеде дұрыс.<ref>«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—153 ISBN 978-601-282-026-3 </ref> == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Технология]] mbszlefi7m1ts97eatdud6n2km9xhpr 0 2198 4293 4084 2012-03-20T09:38:12Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki <div style="text-align:right;">Ер қормалы - ел,&nbsp;&nbsp;&nbsp;<br>Ел қорғаны - Абылай.</div> {{poem-on|Ел Қорғаны-Абылай<br><small>(дастан)</small>|Төле би мен Сабалақ}}<poem> Ұлы жүздің Төлесі, Ел қамқоры, ел есі. Ұлы жүздің айдары, Төремен тең төбесі. Жауына жүрдек жебесі. Онсыз шешім болмаған, Бүкіл қазақ кеңесі. Сол Төле би бір жолы, Келе жатып сапардан. Сахарада татарған, Құлазыған құла түз, Құлан жортпас атанған. Бір бейбаққа кезікті, Осы иен жапаннан. Ми қайнаған ыстық Күйіп жатыр сары дала. Құм үстінде шалқадан, Ұйықтап жатыр сары бала. Сары баланы көргенде Тізгін тартты таңдана. Би айтты: -Әй, жарандар, жарандар! Бұл балаға қараңдар. Кісі болар кісні, Кісесінен таныңдар. Ат болатын құлынды, Мүшесінен таныңдар. Бұл баланың бойында, Лапылдаған жалын бар. Бұл баланың ойында, Жанып тұрған сағым бар. Қол-аяғын қарашы! Менікі деп жатқандай, Көк пен жердің арасы. Көңілінде жатыр-ау, Күйігі мен наласы. Сала-сала сүйріктей, Саусағына қарашы. Мынау жалған өмірге, Бересі де аласы, Бар сияқты таласы. Қара шағыл, қара сор, Тілімдепті табанын. Бұта, бүрген, тораңғы, Жалбыратып балағын. Ауыр жолдың бұл бейбақ, Аз тартпаған азабын. Жастайынан көріпті, Жалған дүние мазағын. Сонда да ала-алмапты, Алпамыстай ажарын. Мен ойласам, мен білсем, Біздің қазақ халқының, Осы бала білемін, Кәдесіне жарарын. Оятыңдар баланы, Қатты сөйлеп шошытпай. Сипай-сипай сауырға, Тарта келіп бауырға, Ап жүріңдер ауылға. Бидің сөзі екі ме, Оятып ап баланы, Жіберместен еркіне, Би алдына ап келіп, Ізет-құрмет өткеріп, Астына бір ат беріп, Қаратпай дем алуға, Қарсыласып көнбесе, Басып күшке, қаруға. Бармасына қоймастан, Алып жүрді ауылға. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Өлеңдер]] q6v11ghrb7zra73u2kadoio9m0ugahd 0 2201 5294 5293 2015-03-27T10:01:26Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki Бекбосын Домбайұлы - 1848-1889 жылдар шамасында туып, қысқа ғұмыр кешкен Қаракерей-Семіз Найман елінен шыққан белгілі би. Өз заманында Алшынбай, Құнанбай сынды билермен дәм-тұздас, дастар-қандас, сұхбаттас болған. Белгілі ақын Дулат Бабатайұлымен, қу дауысты Құттыбай бимен, Абаймен де кездесіп, әңгіме-дүкен кұрғаны туралы мәліметтер ұшырасады. Жастай дүниеден қайтқан Бекбосын бидің зираты Таскескен ауданы Б. Әбжанов атындағы "Қарақол" кеңшарының орталығында жатыр. Бекбосын би Домбайұлынан тараған ұрпақ Семей, Талдықорған облыстарының Үшарал, Үйгентас, Ұржар, Аякөз, Таскескен аудандарында тұрады. Бидің Тынышбек Әбішұлы дейтін жұрағатының ел арасынан жинаған сөзін беріп отырмыз. ===Бекбосын Домбайұлы туралы әңгіме=== Қаракерейден тарайтын Байыс, Байсиық елдерінің арасындағы бір барымтада Домбайдың жылқысы қолды болыпты. Домбай ақ-адал малый қуып, Байыс еліне қанша барса да қайтып ала алмапты. Бірде Байыс елінде сиез өтіп, ол жиынның басы Тана мырза деген хабар құлагына тиген он екі жасар Бекбосын әкесі Домбайдан рұксат сұрап, жолға шықпақ болады. :- Байыс Байсиықпен сөйлесуші ме еді, қой, балам! - дейді Домбай баласының әрекетін құптай қоймай. Бірақ баласының алған бетінен қайтпас түрін көріп, ақырында батасын беріп, қасына ел адамдарын қосып аттандырады. Сиез жұмысы аяқталар тұста Бекбосын бала ордаға кіріп келіп, сәлем берсе, сөлемін ешкім ала коймайды. Тана мырза екі қолын желкесінің астына қойып жататын кісі екен. Сонда Бекбосын: :- Сөздің басы сәлем еді, елдің басы Тана мырзадай данам еді. Танекем жарық дүниеден күдер үзіп, жамбасына басқан ба қара жерді. Қайран ағатайым-ай! - деп дауыс салып, төрге ұмтылғанда, Тана мырза: :- Ой, енеңді ұрайын, мынауыңбала емес, бөле ғой өзі, - деп басын көтеріп алған екен. Бекбосын осы жолы жылқысын айдап қайтыпты. ===Бекбосын Домбайұлы туралы әңгіме=== Бақанас - Көксала өзені бойындағы Семіз Найман елінің Қазығұл руының адамдары барымтаға келген бір тобықты жігітін аңдаусызда өлтіріп алыпты. Бірақ сол кезде Тобықты өз ішінен бүлініп, дер кезінде қүн сұрай алмай қалған екен. Араға біраз уақыт салып, өлген жігіттің ағайындары күн алып бер деп, болыс Абайға барыпты. Соны есіткен казығұлдықтар "Құнанбайдын болыс баласы келе жатыр" деп дүрлігіп, арнайы ат жіберіп, Бекбосын биді алдырады. Он шақты адаммен Қазығұл еліне келген Абайды қарсы алғандардың арасынан Бекбосын суырылып шығып амандасып: :- Жақсы жігіт жоқ іздейді, жаман жігіт боқ іздейді. Бірді көп іздейді, көпті кім іздейді? Жүрістерің суыт, қабақтарың қату ғой. Тобықтының сөзі Кеңгірбай еді, көзі Өскенбай еді. Құнекеңнің көзіндей боп жалғыз келгенің қалай, Абай? Базекем, Базаралым аман болса игі еді, - деп Абайды құшағынан босатпай тұрып алыпты. Абай: :- Алысқа жолаушылап бара жатқан сон, жолай бұрылып едік, рахмет! - деп Қазығұл аулынан түстеніп қана аттанып кетіпті. Сөйтсе осының алдында ғана Базаралы Қауменұлы бастаған Жігітектің 17 адамы итжеккенге айдалған екен. Бекбосын бидін осы оқиғаны тұспалдағанынан тұжырым жасаған Абай дауласып жатуды орынсыз көрген екен. ===Бекбосын Домбайұлы туралы әңгіме=== Ертеректе Найман мен Арғын - Тобықты елі Бақанас өзені бойында бір жайлауда өрістес отырған екен. Сіңірі шыққан кедей шаруаның Құнанбай қаһарынан қорқатын кезі. Өйтсе де Қаракерей Семіз Найманның бір ағайыны Төлеу руының ондаған кедейлеу отбасысы екі ел жерінін арасында орналасқандықтан көшпей қалса керек. Содан жаймашуақ қоңыр күздің бір күнінде Тобықтының ұрдажық, бір елубасы батырсымақ, желбуаз нөкерлерімен келіп, оларға қоқан-лоққы көрсетеді. Өзі үркіп отырған кедейкепшік қонақтарды күтпек түгіл үрейі ұшып әбігерге түссе керек. Қонақасы беріп, қолтығына кірсе, әлгі елубасының "кет әрісі" жоқ екен. Соны сезген ол ат үстінде тұрып астамсып: ::- Ел жаманы - Төлеу, ::Шөп жаманы - селеу. ::Төлеуге мен де би, ::Селеуге жел де би. ::Түлкіге ит те би, ::Күпіге бит те би, - деген екен. Мұны естіген әлгі жарлы-жақыбайлар жақсы жайлау, өрісін тастап, өгіздердің ыңыршағына артынып, түйенің қомына тартынып, бір түн ішінде көшіп кетеді. Осы хабар Қаракерей Семіз Найманның алғыр жас биі Бекбосынның құлағына шалынады. Бекбосын сәті түскен Абаймен сұхбат үстінде өткендегі осы оқиғаның куәгері Тобықтының елубасын іздестіреді. Ол табыла қоймайды. Ал Абай төлеуліктерді жайлауларынан көшіру жөнінде ешқашан да ешкімнен бұйрық болмағанын айтады. Сонда Бекең: ::Жаңбыр жауса шөптің ырысы; ::Жақсы туса, көптің ырысы. ::Жақсы көпке жетеді. ::Жаманды жаратқанша, ::Құдайым жаратпаса не етеді?! - деп күліп әрі назаланған екен. ===Бекбосын Домбайұлы туралы әңгіме=== Садыр Найман елінде Төсібектің Базарбайы деген мықты кісі болыпты. Жыл сайын ағайыны Қаракерейден жылқы барымталап, олжалаған малын туыстарына пышақ үстінен үлестіріп жібереді екен. Осыдан әбден запы болған ел адамдары Бекбосын шешенге келіп: "Төлегейтайдың екі баласы бір-бірімен шабысып жатыр деген атаққа қалармыз. Базарбайға тоқтау айтпасаңыз болмас", - дейді. Бекбосын Базарбай ауылына аттанып, ат басын қонақ үйге емес, байдың өз үйіне тірейді. :- Уа, сөйлес! Кім бар? - деген дауысты естіген Базарбай: :- Мынауың кім? Барып білші, - деп күтуші жігітін жұмсайды. :- Кімсің? - деген күтуші жігітке Бекбосын аты-жөнін айтпай, "Қаракереймін", - деп жауапты қысқа қайырады. Бұған шамданған Базарбай: :- Каракерей болса, менің әкем Садырды көріп пе? - деп күтушісін қайыра жұмсайды. :- Көрдім, - деп саңқ ете қалады Бекбосын. - Шұбар аты астында, шолақ найзасы қолында, Алатау мен Тарбағатай арасында күніреніп жүр екен, жарықтық. Жұмаққа барайын десем, Құдайдан қорқамын, тозаққа барайын десем, сайтаннан қорқамын. Балам Базарбайға айта бар, ағам Қаракерейдің жылқысын өзіне қайтарсын, - деп үш қайтара сәлем айтты. :- Апыр-ай, менен бір ағаттық кетіпті. Өзіңді көрмесем де, сөзіңді естуім бар еді, Беке! - деп Базарбайдын өзі үйден атып шығып, Бекбосынды қолтықтап түсіріп алыпты. Осыдан кейін Қаракерей мен Садыр арасындағы барымта сап тыйылған екен. ===Бекбосын Домбайұлы туралы әңгіме=== Қаракерей елінің Байысынан тарайтын Мәмбетқұл ("Қыржы" - жеңгелері қойған лақап аты) руының білікті адамы Бадығұл әрі ақын, әрі шешен кісі екен. Үш арыстың басы қосылғанда сөз ұстап, билікке де түскен кезі болыпты. Ол Барлықызыл Балқыбек сиезінде би Бекбосынға: ::Бекбосын қызыл тілге ::Найман алды, ::Барлықызыл Балқыбек ::сонда барды. ::Орта жүздің баласы ::бас қосқанда, ::Бекбосынның дабысы ::жерді жарды. ::Арғын-Алтай, Тоқадан ::келген кісі, ::Мынау қандай адам ::деп зердеге алды. ::Арғын менен Найманнан ::озып шығып, ::Қара атындай ::Ақбайдын жүлде салды. ::Ештеңеден тартынба, ::Бекбосыным, ::Қожаберген аруағы ::сенде қалды, - деп бата беріпті.<ref>Даланың дара ділмарлары.-Алматы: ЖШС "Қазакстан" баспа үйі", 2001, - 592 бет. ISBN 5-7667-5647</ref> == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Әңгімелер]] 38w5wcewts4hull57ed1nt9uvf5kxpf 0 2202 4657 4650 2012-11-28T15:04:07Z 95.56.36.58 /* 2.3. Ақша массасы және ақша базасы */ wikitext text/x-wiki == 1-т а қ ы р ы п. Ақшаның мәні және қызметтері == === 1.1. Ақшаның қажеттігі және шығу тегі === Ақшаның, өндіргіш күштер мен тауар қатынастарының біршама жоғары дамуы нәтижесінде пайда болғандығы ертеректен бізге белгілі. Ақша жаратылысын зерттегендегі басты анық болғаны, ол оның тауарлы шығу тегіне байланыстылығын көрсетеді. Тауар — сатуға немесе айырбастауға арналған еңбек өнімі. Осы еңбек өнімінің тауарға айналуы ақшаның пайда болуының объективтік алғы шарттарын туғызған. Нақты және абстракті еңбектің, жеке және қоғамдық еңбектің бөлінісі, тұтыну құны мен кұнның арасында тауар табиғатына байланысты болатын қайшылықтар айырбас құнның әр түрлі нысандарын туғызды. Айырбас — бұл бір тауар өндірушіден, екінші біреуіне жүретін тауардың қозғадысын білдіреді. Мұнда тауарлардың баламалылығын (мал = бидай = балта), яғни, тауардың түріне, сапасына, нысанына және тағайындалуына байланысты өлшенуін талап етеді. Сонымен қатар, әртүрлі тауарлардың бір-біріне өлшенуіне ортақ негіз болуы қажет. Мұндай негізге тауарлардың құны, демек тауар өндірісі үдерісіне (процесінде) жұмсалатын және сол затқа айналып отырған қоғамдық еңбекжатады. Тек қоғамдық еңбек қана (жеке адамның еңбегі емес) тауарларды өлшенетін жасайды. Нарықта бір тауарды екінші бір тауарға айырбастаудың өзі бұл тауарларға еңбектің шығындалғандығын, яғни екі тауардың да құнының барлығын көрсетеді. Осыған байланысты жекелеген тауарларды өндіруге жұмсалған еңбек әртүрлі болып, нәтижесінде одардың құндары да бірдей болмайды. Сөйтіп, қоғамдық еңбекті немесе құнды сандық жағынан өлшеу қажеттігі туындап, айырбас құнының (1 мал = 1 қап бидайға) ұғымы туындайды. Айырбас құны — бұл бір тауардың басқа да бір тауарға белгілі сәйкестікте айырбасталу қабілетін білдіреді. Натуралды шаруашылық тұсында өнім тек өндірушінің және оның жанұясының қажетін қанағаттандырғаңдықтан да, ол тұтыну құны қасиетіне ие болды. Тауар өндірісі тұсында өндірушіні өз өнімін айырбастау үшін, бірінші кезекте құны, содан кейін оның тұтыну құны қызықтырды. Егер тауардың тұтыну құны болмаса, яғни оны ешкім қажет етпесе, онда оны айырбастау мүмкін емес. Демек, айырбасқа арналмаған тауардың өндіруші үшін тұтыну құны болса жеткілікті. Ал, егер де тауар айырбасқа арналған болса, онда, оның, өндіруші үшін айырбас құны мен сатып алушы үшін тұтыну кұны болуға тиіс. Сөйтіп, тауарлар айырбасының дамуы өз кезегінде құнның, мынадай нысандарының (формаларының) қалыптасуына себеп болған: Алғашқысы - өндіргіш күштердің төменгі даму сатысына тән құнның жай және кездейсоқ нысаны. Айырбастың бұл нысанында бір еңбек өнімі екінші бір еңбек өніміне тікелей айырбасталынып отырған. Мысалға, бір мал бір қап бидайға айырбасталды. Екінші нысаны — бұл құнның толық немесе жалпы нысанымен сипатталады. Еңбек бөлінісінің дамуы және өндірістің өсуі нәтижесінде нарықтағы тауарлар саны мен түрлері арта түседі. Мұнда, көбіне, бір тауар басқа да көптеген балама-тауарлардың, айырбасында жүрген. Мысалға: 1 қап бидай = 1 қойға = 1 балтаға = 1 құмыраға және т.б. Үшінші нысаны — бұл құнның жалпылама нысаны. Әр тауар өндіруші өздерінің еңбектеріне қарай барлығына бірдей қажет жалпылама тауар алуға тырысады. Осыған байланысты жергілікті нарықтарда, тауарлар массасынан жалпылама балама рөлде жүретін тауарлар ығысып шығады. Мұндай тауарлар рөлін, кей халықтарда мал (ертедегі гректе, римдіктерде, славяндарда, моңғолдарда және т.б.), аң терісі (Скандинавияда, ертедегі Русьте), шай (Қытайда), түз (Абиссинияда), піл сүйегі (Оңтүстік Африкада) атқарады. Ресейге қосылғанға дейінгі Қазақстанның кейбір алыс түпкірлерінде ішкі сауда-саттық жүргізу үшін жалпыға бірдей балама ретінде тоқты немесе саулық қой пайдаланылған. Бірақ, аталған тауарлар мұндай рөлде ұзақ уақыт жүрмеген, себебі олар тауар айналысының талаптарын толығымен қанағаттандыра алмайды және өздерінің қасиеттеріне байланысты баламалық шартына сәйкес келмейді. Кұнның жалпыға балама нысанының дамуы нәтижесінде барлық тауарларға тікелей айырбасталатын тауарлар әлемінен ерекше бір тауар — ақшатауары қалыптасты. Ол тауар рөлін бағалы метал-іттын және күміс атқарды. Сонымен, ақша — бұл барлық тауарлардың құнын өлшейтін, жалпыға барша айырықша тауар. Ақшаның объективті қажеттігі тауар өндірісі және айналысының болуына сәйкес қалыптасты. Ақша - бұл тауар айналысының кұралы және оның ізбасары. Тауар мен ақша бір-бірінен бөлінбейді, себебі ақша айналысынсыз тауар айналысының да болуы мүмкін емес. Ақша тауардан бөлініп шыққанымен де ол, айырықша тауар ретінде қала береді. Ақшаның, жалпыға бірдей балама рөлін атқару алтынға жүктеледі. Сондықтан, алтынның басқа тауарлардың құнын бейнелеуі, оның ең бастысы мынадай табиғи қасиетіне байланысты: біріншіден, алтынның табиғи сапалылығы, яғни оның оңай бөлінетіндігі, әдемілігі және тозбайтындығы; екіншіден, құны өте жоғары, сондай-ақ, оның қорының сиректігі мен өндіруге кететін еңбек шығыны жоғары болуы. Ақша — өндіріс және бөлу үдерісіндегі адамдар арасындағы қатынасты бейнелейтін, тарихи түрде дамып келген экономикалық категория. Ақшаның экономикалық категория ретіндегі мәні, оның мынадай үш қасиетінің біртұтастығынан байқалады: жалпыға тікелей айырбасталу нысаны; айырбас құнының дербес нысаны; еңбек өлшемінің заттай (материалдану) нысаны. Жалпыға тікелей айырбасталу нысаны, оның кез келген материалдық бағалы затқа айырбасталатынын сипаттайды. Екіншісі тауарларды сатумен байланыссыз. Соңғы қасиеті, тауар өндіруге жұмсалған еңбектің ақша көмегімен өлшеуге болатын құнын сипаттайды. === 1.2. Ақшаның түрлері === Ақша, өзінің дамуы барысында екі түрге бөлінеді: толық құнды ақшалар және толық құнсыз ақшалар. Толық құнды ақшалар — номиналдық құны оны дайындауға кеткен нақты құнымен сәйкес келетін ақшалар. Мұндай ақшаларға металл ақшалар, соның ішінде: мыстан, күмістен және алтыннан жасалғандары жатады. Металл ақшалар әр түрлі нысанда болған. Монета түріндегі нысаны — бұл олардың соңғы нысаны. Монетаның бет жағы — аверс, артқы жағы — реверс және жаны — гурт деп аталады. Монета сөзінің шығуын римдіктердің жүрегі саналатын шіркеу құдайы Юнона-Монета есімімен байланыстырады, яғни сол шіркеуден берілген ақшалай қаражаттың көмегімен римдердің эпир ханы Пиррмен соғыста (б.э.д. 275 ж.) жеңіске жеткендігі туралы аңыз бар. «Монета» сөзі латынша «moneo» — «кеңес беремін, көңіліңнен шығамын» дегенді білдіреді. Алғашқы монеталар VII ғ. б.з.б Ертедегі Қытайда және Ертедегі Лидия мемлекетінде пайда болды. Киев Русінде алғашқы монеталардың пайда болуы IX—X ғғ. жатады. Бастапқы кездері айналыста алтын монеталарымен қатар, күміс монеталар да қоса жүреді. Алтын айналысына бірқатар елдер де XIX ғ. екінші жартысында өтті. Бұл елдердің ішінде алтын өндіру жағынан бірінші орынды, өзінің отарларымен бірге ағылшын елі алған. Алтын айналысы тұсында құнның қағаздай белгілерінің пайда болуының мынадай объективті қажеттіліктері болған: алтын өндірісі тауар өндірісінің артынан ілесе алмай, нәтижесінде айналыстағы ақшаға деген қажеттілікті толық өтей алмады. жоғары құнды алтын ақшалар ұсақ құнды айналымға қызмет көрсете алмады. алтын стандарты, жалпы алғанда өндірісті және тауар айналымын ынталандырмады. Алтын айналысы не бары бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін болды және соғысушы елдер өздерінің шығыстарын жабу мақсатында құнның қағаздай белгілерін шығаруды ұлғайтты. Соның нәтижесінде, біртіндеп алтын айналыстан шыға бастайды. Толыққұнсыз ақшалар (құнның белгілері) — номиналдық құны нақты құнынан, яғни олардың өндірісіне кеткен қоғамдық еңбектен жоғары болып келетін ақшалар. Оларға мыналар жатады: Құнның металдық белгілері—арзан бағалы металдардан жасалған ұсақ монеталар, мысалға жез, алюминий т.б. монеталар; құнның қағаздан жасалған белгілері. Құнның қағаздай белгілері екіге бөлінді: қағаз ақшалар және несиелік ақшаларға. Қағаз ақшалар — бұл нағыз ақшалардың өкілдері. Тарихта олар айналыста жүрген алтын және күміс монеталардың орынбасарлары ретінде пайда болды. Қағаз ақшалардың айналыста жүруінің объективті мүмкіндігі, олардың айналыс құралы қызметін атқару ерекшеліктеріне байланысты. Металл ақшалардың қағаз ақшаға ауысу себептері мынадай: металл ақшалардың тасымалдап алып жүру қолайсыздығы; металл ақшалардың мемлекеттік билік органдарының жасаған әрекетінің нәтижесінде, яғни қазынаға қосымша табыс алу мақсатында металдық құрамын төмендетуі барысында бүлінуі; бағалы металдарды өндірудің қағаз ақшаларды шығаруға қарағанда қымбатқа түсуі; эмиссиондықтабыс (шығарылған ақшалардың номиналдық құны мен олардың, нақты құны арасыңдағы айырма) алу мақсатында қазынаның, қағаз ақшаларды шығаруы; бюджет тапшылығын жабу мақсатында қағаз ақшалардың шығарылуы. Алғашқы қағаз ақшалар б.з. XII ғ. Қытайда, 1690 жылы Ұлыбритания отары болған Солтүстік Америкада, 1762 жылы Австрияда және 1769 жылы Ресейде пайда болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдары қағаз ақшалар барлық елдерде шығарылды. Қазіргі кезде қағаз ақшалар қазыналық билеттер түрінде он елде (АҚШ, Италия, Индия, Индонезия және т.б.) ғана сақталған. Кешегі КСРО-да 1961 жыпы болған ақша реформасы негізінде қағаз ақшалар, яғни 1,3,5 рубльдік қазыналық билет нысанында соңғы рет айналымға шығарылып, кейіннен Ресейдегі 1991-1992 жылдары және Қазақстандағы 1993 жылғы ақша реформасы нәтижесінде айналымнан алынды. Қағаз ақшалар (қазыналық билеттер) — бюджет тапшылығын жабу мақсатында шығарылатын және металға ауыстырылмайтын, сондай-ақ мемлекет белгілеген өзіндік номиналы бар құнның белгілері. Қағаз ақшалар тек қана айналыс құралы және төлем құралы қызметін атақарды. Олардың айналыста ұлғаюы мемлекеттің қаржы жетпіспеушілігіне байланысты шығаруымен түсіндіріледі. Қағаз ақшалар өзінің табиғаты жағынан тұрақсыз және құнсыздануға тез икемді. Олардың құнсыздану себептеріне: айналысқа басы артық қағаз ақшалардың шығарылуын, эмитентке деген сенімнің төмендеуін және төлем балансының қолайсыздық жағдайын жатқызады. Несиелік ақшалар — тауар өндірісінің дамуымен, яғни тауарларды сатып алу және сатудың уақытын кешіктіріп төлеуге (несиеге) берілуімен байланысты пайда болған ақшалар. Несиелік ақшалардың шығуы банктердің несиелеу операцияларымен байланысты. Мұндай ақшалардың басты мақсаты: ақша айналымын икемді ету; нағыз ақшаларды үнемдеу; қолма-қолсыз ақша айналымының дамуына мүмкіндік жасау. Несиелік ақшалардың мынадай түрлері бар: вексель, банкнота, және чек. «Вексель» сөзі ағылшынша bill note — міндеттеме шоты дегенді білдіреді. Вексель — белгілі бір соманы алдын ала келісілген мерзімде және белгіленген жерде төлейтіндігі туралы борышқордың қарыздық міндеттемесі. Вексельдің екі түрі бар: жай және аудармалы. Вексельдің түрлеріне «Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы туралы» (28.04.97) Қазақстан Республикасы Заңында мынадай түсініктемелер берілген: —Жай вексель (соло) — вексельді ұстаушыға вексельде көрсетілген соманы белгілі бір уақытта немесе талап етуге байланысты төлеу туралы вексель берушінің еш нәрсемен негізделмеген міндеттемесін сипаттайтын вексель. — Аудармалы вексель (тратта) — вексельде көрсетілген соманы белгілі бір уақытта алғашқы вексельді ұстаушыға (ремитентке) төлеу туралы үшінші бір тұлғаға (трассатқа) вексель берушінің (трассанттың) еш нәрсемен негізделмеген ұсынысын (бұйрығы) сипаттайтын вексель. Трассат тратта бойынша төлеуге келісімін бергеннен бастап, борышқор болып табылады. Аудармалы вексель келесі бетіндегі индоссамент (басқа біреуге аударуып жазу) көмегімен айналыста жүре береді. Аудару туралы қолдардың кебеюіне байланысты вексель айналысы ұлғая түседі және мұндағы әр индоссант вексель бойынша міндеттемеге бірлесіп жауап береді. Жай және аудармалы вексель — коммерциялық вексельдің түрлері ретінде қарастырылады. Сонымен қатар, экономикалық әдебиттерде вексельді мынадай түрлерге бөледі: қаржылық, қазыналық, достық, бронзалық. Қаржылық (банктік) вексель — белгілі бір ақша сомасын қарызға беруден туындайтын қарыздық міндеттеме. Қазыналық вексель — бюджет тапшылығын жабу мақсатында мемлекет тарапынан шығарылатын, оның міндеттемесі. Қазыналық вексель бойынша мемлекет борышқор болып саналады. Достық вексель кейіннен банкте оларды есепке алу мақсатында бірі-біріне беріледі. Бронзалық вексель нақты қамтамасыз етілмеген қарыздық міндеттемені білдіреді. Вексельдің келесідей өзіне тән қасиеттері бар: дерексіздік, яғни вексельде мәміленің нақты түрінің көрсетілмеуі; даусыздық, яғни протесттуралы актіні нотариуспен жасағаннан кейін тиісті шара қолданылға дейінгі қарыздың міндетті түрде төленуге тиістігі; айналымдылық, яғни басқа бір тұлғаларға аударып жазу арқылы (индоссамент) төлем құралы ретінде вексельдің берілуі. Қазақстанда жоғарыда аталған заң қабылданға дейін және онан кейін де вексель айналысы дамып келеді. Вексель айналысын бірінші болып қолдаушылардың қатарында Казкоммерцбанк тәжірибесін атап кетуге болады. Бұл банк 1996 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің астық жинау бағдарламасына сәйкес өзінің 500,1000 және 5000 АҚШ долларындағы «астық» вексельдерін айналымға шығарып, оларды несие құралы ретінде клиентеріне берді. Сол клиенттерінің ішінде атап айтсақ сыртқа астық сатумен айналысатын «Астық» акционерлік компаниясы 5000 АҚШ долларындағы вексельді тендер бойынша жеңіп алып, оны өзінің жабдықтаушылары арасында төлем құралы ретінде пайдаланды. Сонымен қатар, осы банк 2003 жылы домицилиант ретінде «Қазақстан темір жолы» ҰК-ның 200,0 млн. теңгеге бағалаған вексельдерін өтеді. Мұндағы, «домицилиант» — вексельде көрсетілген төлемді жүзеге асыратын, вексельде делдал ретінде қатысатын банк. Бянкнота (ағыл. сөзінде «Bank-note» аударғанда «банк билеті») орталық банктің айналысқа шығарған әр түрлі номиналдағы ақша бірліктері. Ол вексельден және қағаз ақшалардан өзара ажыратылады. Банкнотаның вексельден төмендегідей айырмашылығы бар: мерзімділігіне қарай, егер де вексель мерзімді қарыздық міндеттеме болса (3—6 айлық), ал, банкнота — мерзімсіз қарыздық міндеттеме; кепілдігіне қарай, вексельді айналысқа жеке кәсіпкерлер шығарады және оның жеке кепілдігі болады, ал, банкнотаны қазіргі кезде орталық банк шығаратындықтан, оған мемлекет кепілдік береді. Экономикалық әдебиттерде банкнотаны екі түрге бөледі: классикалық және жай. Классикалық банкнота—бұл банкнотаның алғашқы пайда болған нысаны ретінде алтынға еркін алмастырылатын, яғни алтынмен қамтамасыз етілген Орталық банктің билеті. Классикалық банкнотаның қағаз ақшалардан өзіндік айырмашылығы бар: жаратылысына қарай—қағаз ақшалар ақшаның айналыс құралы ретіндегі қызметінен туындаса, ал банкнота — ақшаның төлем құралы қызметінен пайда болған; эмиссиялау әдісі бойынша — қағаз ақшаларды айналысқа қазынашылық шығарса, ал банкнотаны — Орталық банк шығарады; қайтарылуына қарай — классикалық банкноттар вексель мерзімінің аяқталуына байланысты Орталық банкке қайтарылса, ал, қағаз ақшалар қайтарылмайды, яғни олар айналыста қала береді; ауыстырылуына қарай — классикалық банкноталар банкке қайтуына байланысты алтынға немесе күміске ауыстырылып отырса, қағаз ақшалар қашаннан ауыстырылмайтын болған. Банкноталардың алтынға ауыстырылуы тоқталғаннан бастап, банкнота алтынмен қамтамасыз етілуі қысқарып, оның вексельдік қамтамасыз етілуі де күрт нашарлай түсті, себебі Орталық банктің вексельдік портфелі, көбірек казыналық вексельдер мен міндеттемелерге толықты. Жай банкнота — бұл қазіргі кездегі айналысқа шығарылған Орталық банк билеті. Олар металға алмастырылмайды, тек қана Орталық банктің барлық активтерімен қамтамасыз етіледі. Ендеше қазіргі айналыста жүрген орталық банктен шығатын жай банкноталар алтынмен қамтамасыз етілмейді, бірақ олардың белгілі бір дәрежеде тауарлық немесе несиелік негізі сақталған, сондай-ақ олар қағаз-ақша айналысының зандылықтарына бағынады. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің жай банкноталардың эмиссиялануының төмендегідей үш жолын бөліп көрсетуге болады: Шаруашылықты несиелеу жолымен; Мемлекетті (үкіметті) несиелеу, яғни мемлекеттік қарыздық міндеттемелердің орнына банкноттардың шығарылуы барысында. Шынында да, еліміз тәуелсіздік алған жылдардың басында экономикадағы тұрақсыздыктың нәтижесінде 1993-1998 жылдары мұндай көріністің куәсі болдық. Айталық, 1995—1996 жылдары бюджет тапшылығы ЖІӨ-нің 5,5 %-на дейін жетті, ендеше сол уақыттары республикалық бюджет тапшылығының 80%-ға жуығы Ұлттық Банктің Үкіметке берген несиелері есебінен жабылғаны белгілі. Әрине, бұл жолдың теріс жақтары да болды, оның бірі елімізде гиперинфлияцияның орын алуы. ұлттық валюта бағамының тұрақтылығын қамтамсыз ету және еліміздің сыртқы қарыздарды өтеу үшін мемлекеттің валюталық резервтерін арттыру мақсатында айналысқа қосымша ақша эмиссиялау жолымен. Чек, вексель мен банкнотаға қарағанда, коммерциялық банктердің кұрылып, олардағы ағымдық шоттарда бос ақшалай қаражаттардың жинақталуына байланысты несиелік және айналыс құралы ретінде біршама кеш пайда болды. Алғашқы чектер 1683 жылы Англияда пайда болды. Чек — ағымдағы шот иесінің чекті ұстаушыға белгілі бір ақшалай сачаны төлеу туралы немесе басқа ағымдық шотқа аудару туралы өзінің банкісіне берген жазбаша бұйрығы . Чектің мынадай түрлері бар: ақшалай чек — банктен қолма-қол ақша алуға арналған төлем құралы. атаулы чек — аударуға құқысыз белгілі бір тұлғаның атына жазылады; ордерлі чек — бір тұлғаның атына толтырылған, бірақ индоссамент бойынша басқа бір тұлғаға беруге құқық береді; мәлімдеуші чек — чекті мәлімдеушіге ондағы көрсетілген сомасы төленеді; есеп айырысу чегі — заңды тұлғалар арасында қолма-қолсыз есеп айырысуларда қолданылады; жол чегі—туристік сапарларға арналған төлем құралы; кепілдендірілген чек — банктің чекте көрсетілген соманы төлеуге кепілдендіруін сипаттайын төлем құралы. Чектің экономикалық жаратылысы мынадай: біріншіден, ол банктен нақты ақшаны алуға қызмет етеді; екіншіден, ол айналыс және төлем құралы қызметін атқарады; үшіншіден, ол қолма-қолсыз ақшамен есеп айырысу құралы. Электрондық ақшалар — компьютер торабының, ақпараттарды автоматты түрде өңдеу құралдарын қолданатын байланыс жүйелері арқылы жүзеге асыратын банктер және олардың клиенттері, сатушылар мен сатып алушылар арасындағы төлемдер жиынтығы. Электронды ақшалар — пластикалық карточка нысанында болады. Олар екі түрлі болып келеді: Дебеттік (твлем) карточка — банкте арнайы карточкалық қаражаты бар, клиент арасындағы келісімшартқа сәйкес шоттағы қаражатты пайдалануға, банкомат арқылы қолма-қол ақша алуға, сондай-ақ тауарлар мен қызметтер үшін төлеуге арналған төлем құралы. Кредиттік карточка — оның эмитеті мен карточка иесі арасындағы келісімшартқа сәйкес, несиелік көлемінде тауарлар мен қызметтер үшін төлемді жасауға, не қолма-қол ақша алуға арналған карточка. Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі банктер дебеттік және кредиттік карточкалардың локальдық және халықаралық түрлерін кеңінен қолданылуда. Халықаралық карточкаларға: «Eurocard», «Master Card», «Visa», «Maestro» және т.б. жатады. Қазіргі кезде жалақы алуға арналған дебеттік карточкалар да кеңінен қолданылуда. Мұндай карточкалардың шоттары көбіне теңгеде ашылады. Несиелік карточкалар бөлшек сауда айналымында және қызмет көрсету аясында қолданылады. Қазіргі уақытта несиелік карточкалардың мынадай түрлері қолданылады: банктік, саудаға арналған, бензин сатып алуға арналған, туризм және ойын-сауық шараларын төлеуге арналған. Біршама кеңінен таралған түріне сауда карточкаларын жатқызуға болады. 2011 жылдың 1 ақпанындағы жағдай бойынша 20 банк және «Қазпочта» АҚ нақтылы түрде төлем карточкаларын шығаруды жүзеге асыруда. Екінші деңгейлі банктер жергілікті жүйе төлем карточкаларын: Altyn Card — «Қазақстанның Халықтық Банкі» АҚ, Smart AlemCard — «БТА Банкі» АҚ, «Сити банкі» АҚ шығаруда. Бұдан басқа, қазақстандық банктер келесідей халықаралық жүйе карточкаларын шығарумен және таратумен айналысуда: VISA International, MasterCard Worldwide, American Express International, China Union Pay және Diners Club International. Мысалға Темірбанкі АҚ-ның шығаратын және қызмет көрсететін төлем карточаларының түрлері 2- қосыша бетте берілген. === 1.3. Ақшаның қызметтері және экономикадағы рөлі === Ақша экономикадағы рөлін өзінің атқаратын негізгі қызметтері арқылы орындайды. Ақшаның әр қызметі тауар айырбасы үдерісінен туындайтын тауар өндірушілердің нысаны ретінде ақшаның әлеуметтік және экономикалық мазмұнының белгілі бір жақтарын сипаттайды. Ақшаның қазіргі экономикадағы атқаратын қызметтеріне мыналар жатады: құн өлшемі және баға масштабы; айналыс (айырбас) құралы; төлем құралы; қорлану және қор жинау құралы; дүниежүзілік ақша. Ақшаның құн өлшемі қызметі. Ақша жалпыға бірдей балама ретінде барлық тауарлардың құнын өлшейді. Ақша құн өлшемі ретінде: «мөлшері жағынан аттас, сапасы жағынан салыстыруға келетін тауарлар құнын бейнелеу үшін тауарлар дүниесіне материал беру» қызметін атқарады. Бірақ та тауарларды өзара өлшейтін ақша емес, тауарлар өндірісіне кеткен қоғамдық қажетті еңбек олардың бір-бірінің өлшенуіне жағдай жасады. Барлық тауарлар қоғамдық еңбек өнімдері, сондықтан олардың құнын өзіндік құны бар нақты ақшалар (алтын және күміс) өлшей алады. Тауар құнының ақшамен бейнеленуі оның бағасы деп аталады. Баға тауарды өндіруге және сатуға қажетті қоғамдық еңбек шығынымен анықталады. Әрбір елде ақшаның өлшемі ретінде қабылданған және тауарлар бағасын өлшеуге қызмет ететін металдың (алтын) баға белгілеу процесіндегі ақша бірлігіне бекітілетін салмақты саны бағамас- штабы деп аталады. Бағалардың негізінде және олардың қозғалысында құн заңы жатыр. Ақшаның құн өлшемі қызметі мен баға масштабы арасында өзара айырмашылық бар. Құн өлшемі — бұл мемлекетке тәуелсіз ақшаның экономикалық қызметін сипаттайды. Құн өлшемі кызметі құн заңына байланысты анықталады. Баға масштабы — бұл мемлекетке тәуелді, бірақ тауардың құнын көрсету үшін емес, тек оның бағасын бейнелеу үшін қызмет етеді. Баға масштабы нарық заңына, яғни сұраныс пен ұсынысқа байланысты белгіленеді. Сөйтіп баға масштабы арқылы ойша белгіленетін тауарлар бағасы, ұлттық ақша бірлігіндегі көрсетілетін нарықтық бағаға айналады. Бүгінгі танда тауарлар алтынға тікелей айырбасталмайды және олардың бағасы алтынмен бейнеленбейді. Ақшаның бұл қызметін алтынның орнында жүретін оның құндық өкілдері немесе қағаз және несиелік ақша белгілері атқарады. Мұндай ақшалардың меншікті құны болмайтындықтан да, оларды толық бағалы емес ақшалар деп атайды. Өйткені, олар тауарлар құнын толық өлшемейді, бірақ өлшеуге қатынасады. Ақшаның айналыс құралы қызметі. Айналыс құралы қызметінде ақша тауар айналысы үдерісінде делдалдық рөл атқарады. Тауар айналысы мынадай үдерістерді қамтиды: тауар сату, яғни оның ақшаға айналуы, және тауарды сатып алу, яғни тауардың ақшаға айналуы. Бұл үдерісті арнайы формулада келесідей түрде беруге болады: Т ( mayap) —A (ақша) — Т( тауар). Ақша айналысының тауар айналысынан айырмашылығы ақша тауарларды біртіндеп айналыстан шығара отырып, өзі айналыста үнемі қалып отырады. Ақшаның айналыс кұралы ретіндегі қызметінің басты ерекшелігі, біріншіден, бұл қызметті толық бағалы емес құнның белгілері: қағаз және несиелік ақшалар атқарады, екіншіден, нақты және қолма-қолсыз ақшалар атқарады. Сонымей ақша, айналыс Кұралы қызметін атқаратындықтан да олардың саны, яғни айналысқа қажетті сатылатын тауарлар массасы және бағасы негізінде анықталады. Ал егер, айналыстағы ақша массасы тауар массасынан артық болса, онда ақшаның құнсыздануы инфляцияға жол береді. Ақшаның төлем құралы қызметі. Әртүрлі жағдайлардың болуына байланысты тауарлардың тек нақты ақшаға ғана сатылмайтыны белгілі. Себебі әртүрлі тауарларды өндіру кезеңі мен айналыс мерзімінің ұзақтығының бірдей еместігі, сондай-ақ бірқатар тауарлардың өндірісі мен сатылуының маусымдық сипатта болуы шаруашылық субъектісінде қосымша қаражаттардың жетіспеушілігін туғызады. Соның нәтижесінде тауарлардың төлемін кешіктіріп сатып алу және сату, яғни несиеге беру қажеттігі туындайды. Ақша төлем құралы ретінде мынадай ерекше бір қозғалыс нысанына ие: Т(тауар) — М(міндеттеме), келісілген мерзімнен кейін: М(міндеттеме) — Т(тауар). Ақшаның төлем кұралы қызметі мен айналыс құралы қызметтері арасында өзара айырмашылық бар. Ақша айналыс құралы ретінде делдалдық рөлінде жүретін болса, төлем құралы қызметінде ақша мен тауардың бір-біріне қарама-қарсы қозғалысы болмайды, яғни қарыздық міндеттеме арқылы өтеу, сату және сатып алу үдерісінің аякталғандығын білдіреді. Тауар мен ақша арасындағы уақыттағы алшақтық кредиторға қарыз алушының төлемеу қауіпін тудыруы мүмкін. Ақша төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына қызмет етіп қоймай, сол сияқты қаржы және несие қатынастарына да қызмет етеді. Жалпы барлық ақшалай төлемдерді төмендегідей түрде топтастыруға болады; тауарлар және көрсетілетін қызметтер бойынша төлем міндеттемелері; мемлекетке қатысты қаржылық міндеттемелер; банктік ссудалар, мемлекеттік және тұтыну несиелері бойынша қарыздық міндеттемелер; сақтандыру міндеттемелері; әкімшілік және сот алдындағы және өзге міндеттемелер. Ақшаның төлем құралы қызметін толық бағалы емес, яғни қағаз және несиелік ақшалар атқарады. Ақшаның қор жинау және қорлану қызметі. Ақша жалпыға бірдей балама ретінде, оның иесіне тауар алуды қамтамасыз етумен қатар, байлықты жинау құралы болып табылады. Сондықтан да адамдар, оларды жинақтау немесе қорлануға тырысады. Қорлану үшін ақша айналыстан алынады, сөйтіп, тауарды сату және сатып алу қозғалысы үзіледі. Ақшаның қор жинау қызметін толық бағалы емес ақшалар атқара алмайды, себебі олардың меншікті құны жоқ. Бұл қызметті атқару қашаннан алтынға жүктелген. Ал ақшаның қорлану қызметін толық бағалы емес ақшалар атқарады. Тауар өндірісі жағдайында қорлану екі нысанда жүзеге асырылады десе болады: 1) Кәсіпорындар мен ұйымдардың ағымдық және жинақ (депозиттік) шоттардағы, сол сияқты банктегі басқа шоттардағы ақшалай қаражат қалдықтары түрінде қоғамдық қорлану нысанда; 2) Банктердегі халық салымдарында, облигацияларда жинақталған жеке қорлану нысанында. Дүниежүзілік ақша. Сыртқы сауда байланыстары, халықаралық заемдар, сыртқы серіктестерге қызмет көрсету барысы дүниежүзілік ақшалардың пайда болуына себеп болды. Дүниежүзілік ақшалар жалпыға ортақ төлем құралы, жалпыға ортақ сатып алынатын құрал және жалпыға ортақ қоғамдық байлықтың материалдану құралы болыптабылады. Халықаралық төлем құралы ретінде дүниежүзілік ақшалар халықаралық байланыстардағы есеп айырысуларда қолданылады. Халықаралық сатып алынатын құрал ретінде дүниежүзілік ақшалар елдер арасындағы нақты ақшамен төленетін тауарлар және көрсетілетін қызметтер айырбасындағы тепе-тендік бұзылған жағдайда қызмет етеді. Жалпыға ортақ қоғамдық байлықты құрау ретінде дүниежүзілік ақшалар бір елдің екінші бір елге займ немесе субсидиялар беруі барысында қызмет етеді. Егер де еліміздің ішіндегі ақша мемлекетпен заңдастырылған ұлттық ақша бірлігі нысанында қызмет ететін болса, ал елімізден тысқары жерде, К. Маркс өз еңбегінде: «ақша өзінің ұлттық киімін шешеді де, өзінің бастапқы нысаны ретіндегі металл құймасына, яғни жалпылама балама тауар нысанында өтеді»—деп жазады. Сондай-ақ бұл жерде дүниежүзілік ақша ретінде алтынның қызмет етуі сипатталады. Алтын монета стандарты тұсында дүниежүзілік ақша қызметін алтын және алтынға ауыстырылатын жекелеген елдердің несиелік ақшалары (банкноталар) көбіне АҚШ доллары және ағылшын фунт стерлингі аткарған. Қазіргі кезде дүниежүзілік ақша қызметін: АҚШ — доллары, Еуропалық Одақтың қазіргі валютасы - еуро, сол сияқты Халықаралық валюталық қордың СДР-і (арнайы қарыз алу құқығы) атқарады. 1999 жылы қаңтар айынан бастап, Еуропалық қауымдастық елдерінде жаңа валютасы «еуро» енгізілді. Еуропралық валюталық Одаққа бастапқыда он бір ел қатынасқан: Германия, Франция, Луксенбург, Нидерландия, Австрия, Бельгия, Финляндия, Ирландия, Португалия, Испания және Италия. 1999 жылғы 1 қаңтардан бастап, «еуро» қолма-қолсыз төлемдер үшін және мемлекеттің жаңа қағаздарын орналастыру үшін пайдаланылды. «Еуро» банкноты мен монеталары 2002 жылдың 1 каңтарынан және 6 айдай уақыт ішінде енгізіліп, валюталық одаққа мүше елдердің ұлттық ақша бірліктері 2002 жылдың 1 шілдесінен бастап өз қызметтерін тоқтатты, === 1.4. Ақшаның теориялары === Ақшаның теориялары мынадай оның бағыттарын бөліп қарастырады: Ақшаның металдық теориясы; Ақшаның номиналистік теориясы; Ақшаның сандық теориясы. Ақшаның металдық теориясы ақша қызметін бағалы металдардың атқару барысында XV—XII ғғ. қалыптасты. Бұл теорияның өкілдеріне Англияда У .Стэффорд, Т.Мэн, Д.Норс жатса, Францияда А.Монкретьен жатты. Олар монетадан жасалған ақшалардың бұзылуына қарсы болды. Ақшаның металдық теориялары сауда буржуазиясының мүддесін қорғай отырып, олардың саяси экономиядағы бағыты — меркантилизмді көрсетті. Осы теорияға сәйкес байлықтың көзіне сыртқы сауданы жатқызды. Төлем балансының активті қалдығы ғана елге бағалы металдардың келуін қамтамасыз етеді деген. Ертедегі метализм теориясының қателігі, біріншіден, байлықтың көзіне адам еңбегімен жасалатын материалдық игіліктер емес алтын мен күмістің жатқызылуы, екіншіден, айналыстағы қағаз ақшаларды металл ақшаларға алмастыру қажеттігін жоққа шығарғандығымен сипатталады. Капиталдың бастапқы қорлануы аяқталуымен байланысты олардың көзқарастары өзгеріп, яғни байлықтың көзіне сыртқы сауда мен бағалы металдар емес, мануфактура мен ауыл шаруашылығы жататындығына көздері жетті. Соған сәйкес ішкі нарыққа көңіл аударылып, металл ақшалардың ұлтқа қымбатқа түсетінін түсінді. XIX ғ. екінші жартысындағы ақшаның металдық теориясының қайта тууы 1871—1873 жылдардағы Германияда алтын монета стандартының енгізілуімен байланысты болды. Бұл — ақшаның металдық теориясының бірінші метаморфозасы. Неміс экономистері (К.Книс және т.б.) ақшаға бағалы металдармен қатар, орталық банктің банкноталарын да жатқызды. Сол уақыттары ақшаның металдықтеориясы инфляцияға қарсы бағытталған ақшалай реформаларды негіздеу үшін пайдаланылды. Ақшаның металдық теориясының екінші метаморфозасы бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін пайда болды. Оның өкілдері алтын монета стандартын қалпына келтіру қажеттігін мойындай отырып, алтын монометализмінің жаңа қысқарған нышандарын: алтын құйма және алтын девиз стандартын енгізуге арналған өздерінің теорияларын жасады. Ақшаның металдық теориясының үшінші метаморфозасы екінші дүниежүзілік соғыстан кейін пайда болды. Француз экономистері А. Тулемон, Ж. Рюэфф және М. Дебре, сондай-ақ ағылшын экономисі Р. Харрод алтын монета стандартын халықаралық айналымда енгізу қажеттігін ұсынса, американ экономисі М.Хальперии және француз экономисі оның ішкі айналымда енгізілуі туралы ұсыныс жасады. 70 жылдардың басында Бреттон-Вудс валюта жүйесінің күйзеліске ұшырауымен байланысты қайтадан алтын стандартын қалпына келтіру қажеттігі туындады. Сол уақытта АҚШ президенті болған Р. Рейган сайлау алдындағы күресте алтын стандарты қайтадан келу мүмкін деп санаған. 1981 жылы президент болып сайланғаннан кейін ол аталған мәселе бойынша арнайы комиссия құрды, бірақ комиссия алтын стандартына қайтып келудің ретсіз екендігін айтты. Ақшаның номиналистік теориясы құл иеленушілік құрылыс тұсында пайда болды. Бұл теория қазынаның табысын ұлғайту мақсатында монеталарды бұзылуын ақтау үшін, ақшаның ішкі құнының болуын теріске шығарды. Бұл теория XVII-XVIII ғғ. ақша айналысына толық құнды емес металдардың шығуымен байланысты қалыптасты. Ақшаның номиналистік теориясының алғашқы өкілдері ағылшындар Дж.Беркли мен Дж.Стюарт болды. Олардың пікірінше біріншіден, ақшаны мемлекет шығаруға тиіс, екіншіден олардың құны номиналына байланысты анықталуға тиіс, үшіншіден ақшаның мәні бағаның масштабына қатысты болуға тиіс дейді. Мысалы, Дж. Стюарт ақшаны баға масштабы ретінде қарастырады. К. Маркс ондай ұсыныстарды сынға ала келіп, ол қант қызылшасын кірдің көмегімен өлшеуге болатынын, және кірдің де қандай да бірлікпен өлшенетін салмағының болатынын айтады. Сол сияқты ақшаның да өзінің құны болатындықтан ол өзге тауарлардың құнын өлшейді деген пікірге келеді. Демек, номиналистер ақшаның табиғи құнын жоққа шығара отырып, оларды тек қана техникалық айырбас құралы ретінде таныды. XIX ғасырдың аяғы және XX ғасырдың басында саяси экономияда бұл пікірлер өз орындарын алды. Ертедегі номинализмнен онын, айырмашылығы, ол мұнда айналыста толық құнды монеталар емес қағаз ақшалар (казынашылық билеттер) болуға тиіс деген пікірде болды. Неміс экономисі Г. Кнаптың 1905 жылы жарық көрген «Ақшаның мемлекеттік теориясы» деген еңбегінде номинализм теориясы айқын көрініс тапқан. Оның негізгі пікірлері мынадай болған: ақша — бұл мемлекеттік биліктік өнімі; ақша — бұл мемлекетпен номиналдық құны белгіленген төлем құралы; ақшаның негізгі қызметі бұл төлем құралы. Г. Кнаптың ақшаның мемлекеттік теориясының қателгі мынада болды: біріншіден, ақша құқықтық категория емес ол экономикалық категорияға жатады; екіншіден, металл ақшалардың өзінің құндары болады, яғни оны мемлекет белгілей алмайды, ал қағаз ақшалардың құндарының өзін де мемлекет белгілемейді, ол объективті экономикалық зандармен негізделеді; үшіншіден, ақшаның негізгі қызметі төлем құралы емес, яғни құн өлшемі құралы болып табылады. Австрияның экономисі Ф. Бендиксеннің «Ақшаның кұндылығы туралы» және «Ақша жалпыға балама алмастыру құралы туралы» еңбектерінде ақшаны коғамның мүшелеріне қызмет етуге куәгер ретінде, яғни өнімді алуға құқық беретін құрал деп бағалай отырып, ақшаның мемлекеттік теориясын экономикалық тұрғыдан негіздеуге тырысқан. Бірақ оның номинализмді экономикалық негіздеуінің жолы болмады, себебі, ол ақшаның мәнін бағалауда құнның теориясын мойынсынбады. 1929—1933 жылдары экономикалық дағдарыс тұсында номинализм әрі қарай дами түсіп, алтын стандартынан бас тартуды ақтау үшін теориялық негіз болып қала берді. Дж. М. Кейнс 1930 ж. «Ақша туралы трактат» деген еңбегінде алтын ақшаларды арбаның бесінші доңғалағына теңеді. Нағыз ақшалар — олар қағаз ақшалар, яғни олар алтынға қарағанды біршама икемді және қоғамның үнемі өркендеуін қамтамасыз ете алады деген тұжырым жасайды. Қағаз ақшалардың айналыстан алтынды ығыстырып шығаруын ол алтынан кету және Кнап теориясының жеңісі деп қарастырды. Кнап теориясының қателігі, оның металл ақшалар икемсіз, олардың икемділігіне тек қана банкноталарды шығару арқылы қол жеткізуге болады деген пікірінен байқалады. Кейнс номинализмінің түпкілікті мақсаты — алтын монета стандартын алып тастау, қағаз ақша айналысына өту және экономиканы инфляциялық үдерістерді басқару арқылы реттеуді көздеді. Қазіргі кездің өзінде номинализм бұл ақша теорияларының ішінде үстемдік етуші теорияға жатады. Атақты американ экономисі П. Самуэльсон ақшаны шартты белгі ретінде қарастырады. Өзінің «Экономика» атты еңбегінде ол: «тауарлы ақшалардың дәуірін қағаз ақшалар дәуірі басты. Қағаз ақшалар ақшаның мәнін, олардың ішкі құндарын айқындай түседі. Ақша бұл жасанды әлеуметтік шартты белгі» — дейді. Сөйтіп, номинализмнің барлық түрлеріне бір ғана нәрсе тән: ол ақшаның тауарлы шығу тегін жоққа шығару, олардың негізгі қызметтерінен бас тарту, ақшаның баға масштабын білдіруі, сондай-ақ ақшаның нағыз есептік бірлік ретінде болуы. Ақшаның сандық теориясының өкілдерінің, пікірінше тауарлар бағасы мен ақша құнының деңгейі олардың айналыстағы санымен анықталады дейді. Мұндай пікірді алғаш рет XVI ғ. француз ғалымы Ж. Боден айтқан болатын. Ол Батыс Еуропадағы тауарлардың қымбат болуын бағалы металдардың көп келуімен түсіндірді. Бұл пікірді XVII ғ. Ш.Л.Монтеське, Д. Юм, Дж. Милль, сияқты ғалымдар қолдай отырып, олар айналыстағы ақша саны мен олардың құндарының арасындағы өзгерістердің, пропорционалдығы туралы айтқан болатын. XVIII ғасырдағы ақшаның сандық теориясының жақтаушыларының біріне Д. Рикардо жатты. Оның көзқарасы екі жақты қалыптасты: бір жағынан, ол ақшаның құны, оларды жасауға кеткен еңбек шығынымен анықталатынын мойындаса, екінші жағынан кейбір мерзім ішінде ақшаның құны, ақшалар сандарының өзгерісіне байланысты өлшенеді деген. Сөйтіп, Д. Рикардо 1797 жылы алтынның айналыстан алынып тасталғаннан кейінгі Англия банкінің банкноталарының құнсыздану себептерін түсіндіріп берді. XX ғасырдың басына таман батыс экономикалық пікірлердің немесе неоклассикалық ұдайы өндіріс теорияларының құрамдас бөлшегі ретінде ақшаның сандық теориясы үстемдік етті. Ең көп таралған нұсқаларына трансакциондықжәне кембридждік нұсқалары жатты. Трансакциондық нұсқасын (ағылшынша, transaction — мәміле), американ экономисі И. Фишер жасады. Оньщ нұсқасы мынадай «айырбас тендеумен» көрсетіледі: :MY = PQ :мұндағы :М — айналыстағы ақшаның саны; :Ү — ақшаның айналысы жылдамдығы; :Р — тауарлардың орташа бағасы; :Q— сатылған тауарлардың саны. Ақшаның сандық теориясын жасауда И. Фишер аталған тендеуді пайдалану барысында бірқатар кемшіліктер жіберді. Ол Ү — ақшаның айналыс жылдамдығы мен Q — сатылған тауарлар көлемі қысқа мерзім ішінде өзгеріссіз қалады, немесе ақшаның айналыс жылдамдығы ұзақ мерзімді факторлармен анықталады, ал өнідіріс көлемі де өспеуі мүмкін, себебі неоклассикалық көзқарас бойынша ресурстардың барлығы толық өндірісте қамтылады деген пікір білдірді. Кейінен Ү мен Q талдаудан алып тастап, М — ақшаның санымен Р — тауардың бағасы арасындағы байланысты ғана ақшаның сандық теориясының негізіне жатқызады. Ақшаның сандық теориясының Кембриджік нұсқасы А. Маршал, А. Пигу, Д. Робертсон сияқты ағылшын экономистерінің еңбектерінде көрініс тапты. Олар өздерінің нұсқаларының негізіне ақшаның санын емес, шаруашылық субъектілердегі олардың қорлануын жатқызды. Кембриджік нұсқаның негізгі қағидаты формуламен бейнеленеді: :M = kPQ :мұндағы, :М —ақшаның саны; :Ү — ақшаның айналысы жылдамдығы; :Р — баға деңгейі; :Q — ақырғы өнімге жататын тауарлардың заттай көлемі; :k - ақша нысаны сақталатын жылдық табыстың бір бөлігі. Кембридждік нұсқа өзінің мәні жағынан айырбас теңдеуіне ұқсас болып табылады. Себебі, k — шамасы ақшаның айналыс жылдамдығына кері шама (k = 1/Ү). Екі нұсқаның бір-бірінен айырмашылығы мынада, егер И.Фишер ақша айналысының жылдамдығының айналым факторларының өзгеріссіздігімен байланыстырса, ал ағылшын экономистері оны психологиямен, яғни айналымға қатысушылардың әдеттерімен байланыстырады. Бірақ екі нұсқаның қорытынды пікірлері бірдей, ақша санының өзгерісі бұл бағаның өзгерісінің салдары еместігін көрсетеді. К. Маркс ақшаның сандық теориясы өкілдерінің мынадай кемшіліктерін атап көрсетті, олардың ойынша айналысқа тауарлар бағасыз, ал ақшалар болса құнсыз түседі де кейіннен осы үдерісте тауарлардың, бір бөлігі тиісінші ақшалардың бір бөлігіне айырбасталады дегендігін теріске шығарады. 20-30 жылдары ақшаның сандық теориясының тұрақсыздығы белгілі болады, сөйтіп олардың өкілдерінің ойынша ақшаның айналыс жылдамдығының өзгеріссіз болады деген пікірлері орындалмай, керісінше ақшаның айналыс жылдамдығы күрт өзгере бастайды. Сонымен қатар, 1929—1933 жылдары дағдарыста олардың ресурстардың барынша пайдаланылатыны туралы пікірлерінің қатесін шығарды. Тағы бір айта кететіні аталған теория баға белгілеу тәжірибесіне монополиялық бірлестіктерінің ықпалын ескермейді. Овдай үдерісті айналыстағы ақша санының өзгерісінің нәтижесі деп санайды. Мұның барлығы аталған тұжырымдардың құлдырауына себеп болады. Бірақ 1960-1980 жылдары ақшаның сандықтеориясы саяси экономиядағы неоклассикалық ағымдардың бірі — монтеризм түрінде қайта туады. Ақшаның мұндай теориясына сәйкес ақшаның саны шаруашылық конънктурадағы негізгі фактор болып табылады, себебі айналыстағы ақша массасы мен жалпы ұлттық өнім шамасы арасында тікелей байланыс болады. Монетаристік теория 50 жылдардың ортасында АҚШ-та «чикаго мектебі» ретінде қалыптасып, оның негізін қалаушы М. Фридмен болды. Оның ойынша кездейсоқ тауарлы шарушылық нарықтық бәсеке тетіктері (мехнизмдері) мен баға белгілеудің іс-әрекетіне негізделген ерекше ішкі тұрақтылыққа байланысты. Бұл теорияның жақтаушылары шаруашылық «үдерістерге мемелекеттің араласуының қажеттігі туралы» кейнстік тұжырымдардың қарсыластары болып табылады. Олар кейнсшілердің ұсынған сұранысты ынталандыруға байланысты мемлекеттік шаралардың тек қана экономика жағдайын жақсартып қоймай, сонымен бірге жаңа дипропорциялары және дағдарыстарды туындататынын айтады. Монетаризм 70 жылдары үкіметтік ұйымдардың оны стагфляциямен күресте пайдаланғандықтан кеңінен тарайды және ол экономиканы ақша-несиелік реттеудің мемлекеттік бағдарламаларының теориялық негізіне айналады. Монтеризмнің бірнеше бағыттары мен өкілдері (К. Бруннер, А. Мельцер, Д. Лейдлер және т.б.) болғанымен де М. Фридменнің мынадай тұжырымдары кеңінен тарайды: ақшаның сандық теориясы бойынша айналыстағы ақша саны мен тауар бағаларының деңгейі арасындағы себепті байланысты негіздейді; өнеркәсіптік айналымдардың монетарлық теориясы бойынша шаруашылық конънктурадағы ауытқулар ақша жиынындағы алдыңғы болған өзгерістермен анықталады; өндірістің нақты факторларына ақшаның айырықшы ықпалы пайыз нормасы арқылы болатыны, ал мұны кейнстіктер тауарлар бағаларының деңгейі арқылы деп көрсеткен; ақша көрсеткіштері мен өндірістің нақты факторларының өзгерістері арасындағы шығындардың өзгерістерінің болуына байланысты экономикалық реттеудегі мемлекеттік шаралардың тиімсіздігі туралы пікірлері; «монетарлық ережесіне» (немесе k —пайыздар ережесіне) сәйкес шаруашылық жағдайына, өнеркәсіп айналымдарының фазасына тәуелсіз айналыстағы ақша жиынының жылына бірнеше пайызға дейін автоматты түрде өсетіні; сыртқы экономикалық тендікті «өзін-өзі реттеуге» арналған өзгермелі валюталық бағамдар жүйесі. Ұлыбритания, АҚШ, Германия және өзге мемлекеттердің үкіметтерінің монетаристік вдеяларды тәжірибеде қолдануы инфляциялық үдерістердің тежелуіне ықпал еткенімен, экономикадағы дағдарыстық құбылыстардың дамуына жол беріп, осы елдерде жұмыссыздықтың өсуін ынталандыра түсті. Қазіргі кезде Қазақстан да осы монетаристік тұжырымдар пайдаланушы елдердің қатарына жатады. Бізде де ондай идеяларды экономиканы ақша-несиелік реттеу барысында қолданып отыр. == 2-т а қ ы р ы п. Ақша айналысы және ақша жүйесі == === 2.1. Ақша айналысы және оның заңы === Ақша айналысы — шаруашылықтағы тауарларды өткізуге, сондай-ақ тауарлы емес төлемдерді және есеп айырысуларды жүзеге асыруға қызмет ететін қолма-қол және қолма-қолсыз ақша нысандарындағы ақшалардың қозғалысы. Ақша айналысының объективтік негізіне де тауар өндірісі жатады. Тауар өндірісі тұсында тауарлар әлемі: тауар және ақшаға бөліне отырып, олардың арасында өзара қарама-қайшылықтар туады. Қоғамдық еңбек бөлінісінің терендеуіне және жалпы ұлттық және дүниежүзілік нарықтардың қалыптасуымен байланысты капитализм тұсында ақша айналысы да әрі қарай дами түседі. Сонымен ақша, капитал айналымына қызмет ете отырып, барлық жиынтық қоғамдық өнім айналысы мен айырбасына дәнекер болады. Ақшаның қолма-қол және қолма-қолсыз нысанының көмегімен тауарлар айналысы, сондай-ақ ссудалық және жалған капиталдың қозғалысы жүзеге асырылады. Ақша айналысының кұрылымына колма-қол ақшалар айналысы мен қолма-колсыз ақшалар айналысы кіреді. Қолма-қол ақшалар айналысы — бұл нақты ақшалар қозғалысын білдіреді. Оған банкноталар, монеталар және қағаз ақшалар (қазыналық билеттер) қызмет етеді. Дамыған елдерде нақты ақшалар айналысының едәуір белігін орталық банктерден шығарылған банктік билеттер құрайды. Ақша шығарудың кішкене белігі (10-ға жуығы) қазыналық билеттерді шығарушы қазынашылықтың үлесіне тиеді. Қолма-қолсыз ақшалар айналысы — қолма-қолсыз ақшалар айналымы ақшаларының қозғалысы. Мұндағы, қолма-қолсыз ақшалар — чектер, пластикалық карточкалар электрондық аударымдар көмегімен пайдаланылатын клиенттердің шоттардагы сақтаған ақшалары (депозиттер). Қолма-қол ақша мен қолма-қолсыз ақшалар арасында тығыз байланыс пен өзара тәуелділік бар. Ол ақшаның үнемі бір айналыс аясынан екінші біріне өтіп отыруынан байқалады. Айталық, қолма-қол ақшалардың банктегі депозитке салынуы, олардың қолма-қолсыз ақшаға айналуын білдірсе, ал, банктен жалақы, жәрдемақы, стипендия, зейнетақы және т.с.с. төлеу үшін ақша алған жағдайларда қолмақолсыз ақшалар қолма-қол ақшаларға ауысуы байқалады. Құн заңы және оның айналыс аясында пайда болу нысаны, яғни ақша айналысының заңы тауар-ақша қатынастары қалыптасқан барлық қоғамдық формацияға тән болып келеді. Құн нысандарының дамуына талдау жасай отырып, К. Маркс ақша айналысының заңын ашқан болатын. Оның пікірінше, ақша айналысы заңының мәні ақшаның айналыс қызметін атқаруға қажетті ақша саны, сатылатын тауарлар бағасы ақша айналысының жылдамдығына қатынасын білдіреді. Ақша айналысының заңы айналыстағы жүрген тауарлар массасы мен олардың бағасының деңгейі мен ақша айналысының жылдамдығы арасындағы-экономикалық тәуелділікті бейнелейді. Ақша айналысының заңы — тауарлар айналысы үшін қажетті ақшалардың санын (Ата) анықтайды. Бұл жерде бір айта кететіні, ақшаның төлем құралы қызметін атхаруымен байланысты бұл формула да нақтылануды талап етуде. Айналысқа қажетті ақша санын мынадай формуламен бейнелеуге болады: :мұнда, :Ак — айналысқа қажетті ақша саны; :Стб — сатылатын тауарлар бағасының сомасы; :Нтб — несиеге сатылған тауарлар бағаларының сомасы; :Мтс — міндеттемелер бойынша төлемдер сомасы; :Өтс — өзара өтелетін төлемдер сомасы; :Аос — айналыс және төлем құралы ретіндегі ақша айналымының орташа саны. Осындай жағдайларды, айналысқа қажетті ақша санына өндірістің дамуының шарттарына тәуелді болып келетін, әр алуан факторлар ықпал етеді. Оның біріне айналыстағы тауарлар санының өзгерісі жатады. Сондай-ақ шаруашылықтағы ақшаға деген қажеттілік тауарлар және көрсетілетін қызметтер бағаларының деңгейіне байланысты да анықталады. Айналысқа қажеггі ақша санына мыналар кері ықпал етеді: несиенің даму дәрежесі, себебі, қаншалықты тауарлардың басым бөлігі несиеге сатылса, соғұрлым айналысқа аз мөлшерде ақша қажет етіледі; қолма-қолсыз есеп айырысудың дамуы; ақша айналысынын жылдамдығы. Металл ақша айналысы тұсында айналыстағы ақша саны ақшаның қазына жинау құралы қызметінің көмегімен реттеліп отырды. Егер ақшаға деген қажеттілік қысқарса, онда айналыстағы артық ақша (алтын монета) айналыста қазынаға кетіп, ал, егер ақшаға деген қажеттілік ұлғайса, онда айналысқа қажетті мөлшердегі ақша қазынадан айналысқа шығарылып отырады. Егер де айналысқа алтынға ауыстырылмайтын банкноттар немесе қағаз ақшалар (қазыналық билеттер) қызмет етсе, онда бұл жағдайда, қолма-қол ақшалар айналысы қағаз ақша айналысының заңына сәйкес жүргізіледі. Ақша айналысын қолдап отыру шарттары мен зандары келесідей екі фактордың өзара әрекет етуімен анықталады: шаруашылықтағы ақшаға деген қажеттілік және айналымға ақшалардың нақты түсуімен. Егер де айналымдағы ақша көлемі, шаруашылыққа кажетті ақшадан артық болса, онда ақшаның құнсыздануына, яғни ақша бірлігінің сатып алу қабілетінің төмендеуіне, яғни инфляцияға жол береді. === 2.2. Инфляция === Инфляция (латын. inflatio, аудармасы — «қабыну», «ісіну») —бұл бағаның өсуінен, тауарлар тапшылығынан және тауарлар және қызметтер сапасының төмендеуінен туындайтын ақшаның құнсыздануы, сондай-ақ оның сатып алу қабілетінің төмендеуі. Инфляция — бұл кез келген экономикалық даму үлгісіне тән объективті құбылыс. Инфляцияның себептері айналыс және өндіріс саласында орын алады. Қазіргі инфляция мынадай факторларға байланысты: 1. Ақша айналысының факторларына: бюджет тапшылығын жабуға пайдаланылған, шексіз көп ақшаның эмиссиялануы есебінен айналыс аясының артық ақша массасына толып кетуі; халық шаруашылығының артық несиеге толуы. 2. А қшалай емес факторларга: қоғамдык өндірістегі теңсіздікке, шарушылықтың шығындық тетігіне, мемлекеттің экономикалық саясаты, оның ішінде салық саясаты, баға саясаты, сыртқы экономикалық саясатына байланысты факторлар жатады. Аталған факторлардың қанат жаюына байланысты инфляцияның екі түрі болады: сұраныс және шығын (ұсыныс) инфляциясы. Сұраныс инфляциясы төмендегідей факторлардың әсерінен туындайды: әскери шығыстардың өсуі, яғни әскери техникалардың азаматтық салаларда пайдалану қажеттігінен, нәтижесінде ақша баламасы айналыс үшін артық болып қалады; мемлекеттік бюджет тапшылығы және ішкі қарыздардың өсуі, яғни мемлекеттің қысқа және орта мерзімді міндеттемелерін шығару есебінен бюджет тапшылығын жабу нәтижесінде мемлекеттің ішкі қарызы артады; несиелік экспанциялау, яғни елдің орталық банкінің коммерциялық банктер мен үкіметке несие беретін несиелер көлемінің ұлғаюын сипаттайды; импортталған инфляция, яғни шетел валюталарын сатып алу барысында тауар айналымына қажеттіліктің үстіне ұлттық валютанын, эмиссиялануы; ауыр өнеркәсіп саласына өте көп мөлшерде инвестация жұмсау. Шығын (ұсыныс) инфляциясы — бұл баға белгілеу үдерісіне әсер ететін мынадай факторлардың болуымен сипатталады: еңбек өнімділігінің өсуін азайту және өндірістің құлдырауы; көрсетілетін қызметтің маңызының артуы; бір өнім бірлігіне жұмсалатын шығынның өсуінің жеделдетілуі, әсіресе жалақының өсуі; энергетикалық дағдарыс. Инфляция жағдайында қағаз ақшалар мыналарға қатысты құнсызданады: * алтынға; * тауар; * шетел валютасына. Бірінші жағдайда қағаз ақшамен берілетін алтынның нарықтық құны артады. Екінші жағдайда тауарлардың бағасы өседі. Үшінші жағдайда шетел валютасына қатысты ұлттық валютаның бағамы төмендейді. 1. Инфляцияны төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады: *Инфляциялық үдерістің сипатына қарай: *ашық инфляция, яғни, бағаға ешқандай да кедергі болмайды, оның еркін өсуі байқалады; *жабық инфляция, яғни тауар тапшылығы жағдайында бағаға мемлекет қатан бақылау жасап отырады; *инфляциялық шок, яғни бір мезетте бірден баға өсіп кетеді. 2. Таралу орнына қарай: *локальдық инфляция, яғни баға бір ғана елдің шекарасында өседі; *дуниежузілік инфляция, яғни кейбір елдер топтарын немесе барлық ғаламдық экономиканы түгелдей дерлік қамтиды. 3. Бағаның өсу қарқынына қарай: *баяу инфляция — баға баяу қарқынмен біртіндеп жылына 10%-ға өседі; *орташа инфляция — баға тез қарқында жылына 20-дан 200 %-ға дейін өседі, мұндай баға *қарқыны ауыр экономикалық және әлеуметтік зардаптарға шалдықтырады; *ұшқыр инфляция — баға жылына 500-ден 1000 %-ға дейін және одан жоғары қарқынмен өседі. Ұшқыр инфляция ақша жүйесінің құлдырауына әкеліп соғады. Мұндай жағдайда ақша өзінің атқаратын қызметтерін жоғалта бастайды. Өнеркәсібі дамыған елдер үшін бірінші түрі тән болса, ал дамушы елдер үшін екінші және үшінші түрлері тән. Инфляция қарқыны статистикалық көрсеткіш — тұтыну бағаларының индексі көмегімен анықталады. Тұтыну бағаларының индексі тауарлар мен қызметтердің түрлерін қамтитын тұтыну қоржыны негізінде анықталады. Тұтыну бағаларының индексін (ТБИ) есептеуде мынадай формула қолданылады: Тұтыну бағаларының индексінің үш сандық мәні болуы мүмкін: баға индексі 100%-ға тең болады, яғни баға өзгермеген болып табылады; бағаиндексі 100%-дан жоғары, мысалға 140%-ға тең. Демек, ағымдағы жылдағы бағаны базалықпен салыстырғанда 1,4 есе өскен, яғни ақша инфляциялық құнсызданды; баға индексі 100%-дан төмен, айталық 80%-ға тең, яғни ағымдағы жылдағы бағаны базалыққа қарағанда 20%-ға төмендеген. Бұл дегеніміз дефляцияның болғанын, яғни баға деңгейінің төмендеуін білдіреді. Қазақстан Республикасында бағаның өсуіне қарай қазіргі кезде бірінші түрі байқалады. Мысалы, статистикалық мәліметтері бойынша орташа инфляция мөлшері *2000 ж. — 9,8 %, *2001 ж. — 8,4 %, *2002 ж. 5,9 %, *2003 ж. - 6,4 %, *2004 ж. - 6,9%, *2005 ж. - 7,6%, *2006ж. - 8,64%, *2007 ж. - 10,8%, *2008 ж. - 9,5 %, *2009 ж. - 6,2% *2010 ж. - 7,7 %- ды құраған. Инфляцияның жылдық орташа мөлшері, %-бен Бұл көрсеткіштер Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің 2003 жылдан бастап алдағы үш жылға арналған ақша-несие саясатының негізгі бағыттарында бекітілген болжамдарға сай болып келеді. 2009 жылғы қараша айындағы азық-түлік емес тауарларға деген бағаның өсуі 2008 жылдың желтоксан айына қатысты алғанда 8,3% және ақылы қызметтер бойынша — 7,2%-ға өскен. Ал азықтүлік тауарларына бағаның есуі 2,6%-ды құрады (2.2-сурет). өткен жылдың желтоқсан айына қатысты %-бен 2009 жылғы қараша айындағы инфляцияның денгейі және ТБИ құрайтындарға бағаның өсуі 2009 жылғы қаңтар — қараша айындағы инфляцияның орташа жылдық деңгейі 7,4% және 2008 жылдың қаңтар — караша айымен салыстырғанла 10,3 пайызға төмендеген. Қазақстандағы тұтыну бағасының индексін есептеуде тұтыну қоржынына кіретін 500-ге жуықтауарлар мен қызметтер есепке алынады. Ұлттық Банкінің ұсынысы бойынша енгізілген тұтыну бағаларының индексіне кіретін ішкі индекстер 4 топқа бөлінеді: *1. Ауылшаруашылық және балық өнімдері; *2. Қазақстанда жасалған өзге де тауарлар; *3. Импортталған тұтыну тауарлары. *4. Өзге қызметтер. Қазақстанда жалпы инфляция және базалық инфляция деңгейі анықталады. Жалпы инфлядияны Үкімет пайдаланса, ал Ұлттық Банк базалық инфляцияны пайдаланады. Ұлттық Банк Статистика жөніндегі агенттіктен базалық инфляция құрамынан бес түрлі керсеткішті алып тастауды сұрады. Оларға кекөніс, жеміс-жидек, бензин жөне көмір бағалары және коммуналдық қызметтер бағасы жатады. Инфляцияның тигізетін әлеуметтік-экономикалық салдарларын мынадан көруге болады: *халық топтары, өндіріс аясы, аймақтар, шаруашылық құрылымдары, мемлекет, фирмалар арасында, дебиторлар мен кредиторлар арасында табыстардың қайта бөлінуі; *халықтың, шаруашылық субъектілерінің ақшалай жинақтарының және мемлекеттік бюджет қаражаттарының құнсыздануы; *бағаның әркелкі өсуі нәтижесінде өнеркәсіп салаларындағы пайда нормасының теңсіздігінің артуы және ұдайы өндіріс үдерісіндегі теңсіздіктің орын алуы; *жұмыссыздықтың өсуі; *халық шаруашылығына деген инвестицияның қысқаруы; *амортизациялық қорлардың құнсыздануы; *бағадағы, валютадағы және пайыздағы алып-сатарлық ойындардың ұлғаюы; *көлеңкелі экономиканың белсенді түрде дамуы; *ұлттық валютаның сатып алу қабілетінің төмендеуі; *қоғамның әлеуметтік топтарға белінуі. Инфляция (Р) мен жұмыссыздық (Q) арасындағы байланысты Филипс қисығынан көруге болады. ==== Филипс қисығы ==== Филипс қисығында инфляция орнына бағаны қарастырып, оның жұмыссыздыкқа ықпалын көрсеткен. Бірақ бұл жерде бағаның орнына жалақыны алған дұрыс сияқты. Себебі, жалақы өссе жұмыссыздық азаяды немесе керісінше. Жалақы да инфляцияның пайда болуына ықпал етуші басты фактор. Қазір біздің елімізде Елбасының Жолдауында бюджет мекемелерінін жалақысын көтеру туралы сөз қозғалса болғаны, базардағы тауар бағасы бірден өседі. Бұл дегеніміз жабайы нарықтың көрініс алуын сипаттайды. Әрине базардағы саудагерлер өзінің өнімін сатып отырғандар емес олар алыпсатарлар, олар бағадағы айырмадан күн көрушілер. Оларға ешқандай бақылау жоқ. Сол себепті Қазақстандағы инфляцияға тежеу қою мүмкін болмай отыр. Жоғарыда аталған инфляцияға ықпал ететін факторлар мен оның әлеуметтік және экономикалық салдарлары оған қарсы саясаттың болуын талап етеді. Инфляциялық үдерістің жағдайларына байланысты ақша айналысын тұрақтандыру нысандарына: ақша реформасы мен антиинфляциялық саясат жатады. Ақша реформасы — ұлттық ақша бірлігін тұрақтандыруға, елдің ақша жүйесін қалыпқа келтіруге және нығайтуға бағытталған ақша айналысында мемлекет тарапынан жүзеге асатын түрлендірулер. Ақша реформалары төмендегідей әдістер көмегімен жүзеге асырылады: жаңалау, яғни құнсызданған ақша бірлігін жою туралы және жаңа валюта енгізу туралы хабарлау; қалыпқа келтіру, яғни ақшаның бұрынғы алтындық құрамын немесе валюталық паритетін қалпына келтіру; деноминация, яғни «нөлдерді қысқарту» әдісімен ақшаның номиналдық құнын ірілендіру. Сонымен қатар, инфляцияға әсер ететін факторларға жауап ретінде басты антиинфляциялық саясаттың мынадай әдістері жұмыс жасайды: Дефляциялық саясат — бұл ақша-несие саясаты арқылы ақшаға деген сұранысты шектеуді, салық тетігің қолдану арқылы мемлекеттік шығыстарды азайту, несие үшін пайымт шерін реттеу және ақшамассасын шектеу әдістерінің жиынтығы. Табыс саясаты — бағаға және жалақыға бақылау жасау шаралары. Біздің елімізде бағаға бақылау Қазақстан Республикасының Монополияға қарсы саясат комитетті арқылы жүргізіледі. Әлеуметтік мотивтерге байланысты антиинфляциялық саясаттың бұл түрі өте сирек қолданылады. Индексациялау - ақшаның құнсыздану нәтижесінде болған зиянның орнын толық немесе жартылай толтыру әдісін білдіреді. Бұл әдіс, 1999 жылы 5 сәуірде Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен «еркін өзгермелі ваяюта бағамына» өту барысында, АҚШ долларына қатысты теңге бағамының күрт төмендеуінен туындаған (мысалы, 1 АҚШ долларының бағамы 87,5 теңгеден 132,4 теңгеге және одан жоғары көрсеткішке жетті) халықтың екінші деңгейлі банктердегі теңге салымдары бойынша зиянды мемлекеттің қаражаты есебінен қалпына келтіру мақсатында пайдаланылды. Сонымен қатар осы әдістің көмегімен, бұрынғы КСРО-ның Жинақ банкінде сақталған және 90 жылдардың басындағы орын алған қарқынды инфляцияның салдарынан құнсызданған халықтың жинақтары, қазіргі Халық банкісі арқылы біршама мөлшерде қайта қалпына келтіріліп, кезеңімен қайтарылу жұмыстары жүргізілді. Оның нақты есебіне келсек, мысалға егер сіздің жинақ кассасында 1992 жылға дейін Кеңес дәуірінде жинақтаған 10000 рублің болса, 1992 жылғы рубльдің АҚШ долларға қатысты бағымы 150 рубльге тең болды делік. Сіздің 10000 рубліңізді 150-ге бөліп, оны теңгені қайтару кезеңінде жүргізген (1999—2000 жылдары) бағамы 155-ке көбейту арқылы сізге кешегі кеңестік жинағыңызды қайтарады. Бұл қате есептеу. Дұрыс қайтару үшін депозитке салған күндегі рубльдің долларға қатысты бағамына байланысты қайтару қажет. Ол кездегі 1 АҚШ доллары 0,98 копеекті құрады. Осы бағаммен қайтарса, сол уақыттағы сіздің жинағыңыздың қайтарылған сомасы 10204 АҚШ долларын құрайтын еді. === 2.3. Ақша массасы және ақша базасы === Ақша айналысының негізгі сандық көрсеткіштерінің біріне ақша массасы мен ақша базасы жатады. Ақша массасы — жеке тұлғаларға, кәсіпорындарға және мемлекетке тиісті және шаруашылық айналымына қызмет ететін сатып алу және төлем құралдарының жиынтығы. Белгілі бір күндегі және белгілі бір кезеңдегі ақша айналысының сандық өзгерісін талдау үшін, сондай-ақ ақша массасының өсуі мен көлемін реттеуге байланысты шараларды жасау үшін әртүрлі көрсеткіштер пайдаланылады. Ондай көрсеткіштерді ақша агрегаттары деп атайды. Өнеркәсібі жағынан дамыған елдердің қаржылық статистикасында ақша массасын анықтау барысында төмендегідей ақша агрегаттары қолданылады: Ml агрегаты, яғни ол айналыстағы нақты ақшаларды (банкноттар мен монеталарды) және банктегі ағымдық шоттардағы қаражаттарды камтиды; М2 агрегаты, ол Ml агрегаты қосылған коммерциялық банктердегі мерзімді және жинақ салымдарынан (төрт жылға дейінгі) тұрады; МЗ агрегаты, ол М2 агрегаты қосылған арнайы несиелік мекемелердегі жинақсалымдарын кұрайды; M4 агрегаты, ол МЗ агрегаты қосылған ірі коммерциялық банктердегі депозиттік сертификаттардан тұрады. АҚШ-та, ақша массасын анықтауда төрт ақша агрегатын, Жапония мен Германияда — үш, Англия мен Францияда — екеу, Ресейде — үш ақша агрегаттары пайдаланылады. Қазақстанда ақша массасына Ұлттық Банк пен екінші деңгейдегі банкілердің баланстық шоттарын шоғырландыру негізіңде анықталады және оның құрамына айналыстағы қолма-қол ақша және резидент занды тұлғалар мен үй шаруашылығы (жеке тұлғалардың) депозиттері жатады. Қазақстан Республикасында Ұлттық Банктің 12.01.1995 жылы Директорлар кеңесінің № 2 хаттамасымен бекітілген «Ақша массасын, ақша базасын анықтау әдісі және ішкі және сыртқы активтерді анықтау барысында баланстық шоттарды жіктеу туралы ережесіне» сәйкес ақша базасы мен ақша массасы есептеледі. Аталған ережеге сәйкес, ақша базасы (MB) — бұл міндеттемелерге жататын резервтік және бастапқы ақшаларды білдіреді. ҚҰБ-нің соңғы жылдардағы есептеулеріне байланысты, ақша базасы (резервтік ақша) мыналардан тұрады: ҚҰБ-нің айналымға шығарған қолма-қол ақшаларынан (ҚҰБ- нің кассасындағы қолма-қол ақшаларды коспағандағы немесе Ұлттық Банктен тыс қолмақол ақшалардан); ЕДБ-дің аудармалы және басқа депозиттерінен; банктік емес қаржылық ұйымдардың аудармалы депозиттерінен; ҚҰБ-гі мемлекеттік және мемлекеттік емес қаржылық емес ұйымдардың теңгедегі ағымдағы шоттарынан. Қазақстандағы негізгі ақша агрегаттарына, қазіргі кезде ақша несие статистикасын жасау және таддауда қолданылып жүрген, ақша базасы мен белгіленуі МЗ — ақша массасы жатады. Ақша массасы құрылымына мынадай ақша агрегаттары жатады: М0 (айналыстағы қолма-қол ақша, немесе банк жүйесінен тыс ақша); Ml = М0 + банктік емес занды тұлғалар мен халықтың теңгедегі аудармалы депозиттері; М2 = М1 + теңгедегі басқа да депозиттер және банктік емес занды тұлғалар мен халықтың шетел валютасындағы аудармалы депозиттері; МЗ (ақша массасы) = М2 + банктік емес заңды тұлғалар мен халықтың шетел валютасындағы басқа да депозиттері. Мұндағы, Аудармалы депозиттер — 1) әрқашан айып-пұлсыз және шектеусіз атаулы құнымен ақшаға ауыстырылады; 2) чектің, траттаның немесе жиро-кепілдіктің көмегімен еркін айналады; 3) төлемдер жүргізуде кеңінен қолданылады. Аудармалы депозиттер қысқа ақша массасының бір бөлігін құрайды. Басқа депозиттер — негізінен ол, белгілі уақыт аралығынан кейін ғана алынатындығы немесе әртүрлі шектеулері жай коммерциялық операцияларда біраз қолайсыздық туғызатын және жинақ тетігіне қойылатын талаптарға жоғары дәрежеде сай келетін жинақ және мерзімді депозиттер. Басқа депозиттер, сонымен қатар, шетел валютасында салынған басқа салымдар мен депозиттерді қамтиды. Ақша базасының ақша массасына ықпал етуі ақша мультипликаторы көмегімен мынадай формула арқылы есептеледі: Ам = МЗ (ақша массасы) / MB (ақша базасы) Егер, мысалға ақша мультипликаторы 2,0-ге тең болса, онда ақша базасының әрбір теңгесі 2 теңге жасауға қабілеттігін көрсетеді. 2008 жылы ақша массасындағы депозиттердің өсуі, ақша мультипликаторының мәнін, өткен жылмен салыстырғанда 3,15-дан 4,36-ге дейін өсіріп отыр. Ақша массаның жалпы ішкі өнімге (ЖІӨ) қатынасы арқылы экономиканың монетизациялану коэффициентін (Км) анықтауға болады. Км = (МЗ (ақша массасы) / ЖІӨ) x 100 === 2.4. Ақша жүйесінің типтері мен элементтері === Ақша жүйесі — бұл тарихи түрде қалыптасқан және ұлттық заңдылықтармен бекітілген, ақша айналысын ұйымдастыру нысаны. Ақша жүйесінің өзіне тән типтері және элементері болады. Ақша жүйесінің типі — бұл ақшаның қандай нысаны болуын сипаттайды. Осыған байланысты, ақша жүйесінің төмендегідей типтерін бөліп қарайдық. металл ақша айналысы, яғни мұндай ақша тауары тікелей айналыста бола отырып, ақшаның барлық қызметтерін атқарады, ал несиелік ақшалар металға ауыстырылады; несиелік және қағаз ақшалар жүйесі, яғни алтын айналыстан алынып тасталып, оның орнына несиелік және қағаз ақшалар айналысқа түседі. Металл ақша айналысы екіге бөлінеді: 1. Биметализм — жалпыға балама рөлі екі бағалы металға (алтын мен күміске) негізделген ақша жүйесі. Биметаллизмнің үш түрі болған: *— қос валюталы жүйе, яғни мұнда алтын мен күмістің арасындағы шекті қатынас, металдардың нарықтық құндарына байланысты белгіленген; *қатар жүретін валюталар жүйесі, яғни мұнда бұл қатынас мемлекет тарапынан белгіленген; *ақсақ валюта жүйесі, яғни мұнда алтын және күміс монеталары заңды төлем құралы қызметін атқарады, бірақ бірдей негізде емес, себебі күміс монеталарын жасау жабық түрде жүзеге асырылып, алтын монеталарын жасауға ерік берілді. Биметаллизм XVI—XVII ғасырларда кеңінен тарап, ал Еуропа елдерінде XIX ғасырда дами бастады. Бірақта биметалдық ақша жүйесі капиталистік шаруашылықтың даму қажеттілігіне сәйкес келмеді, себебі екі металды құн өлшемі ретінде қатар пайдалану ақшаның бұл қызметінде қарама-қайшылық тудырды. Нәтижесінде, жалпы құн өлшемі ретінде қызмет ететін бір ғана металдың болуы талап етілді. Сөйтіп, биметализм ақша жүйесінің орнына монометализм ақша жүйесі келді. 2. Монометаллизм — бұл барлығына бірдей балама және ақша айналысының негізі ретінде бір ғана металл (алтын немесе күміс) қызмет ететін ақша жүйесі. Күміс монометаллизмі Ресейде 1843—1852 жылдары, Индияда 1852-1893 жылдары, Голандияда 1847—1875 жылдары қызмет етті. Алтын монометаллизмі (стандарт) алғаш рет ақша жүйесінің үлгісі ретінде XVII ғасырда Ұлыбританияда қалыптасып, 1816 жылы заңды түрде бекітілді. Көптеген елдерде ол XIX ғасырдын, аяғына қарай енгізілді, айталық: Германияда — 1871—1873 жылдары, Швецияда, Норвегияда және Данияда — 1873 жылы, Францияда 1876— 1878 жылдары, Австрияда - 1892 жылы, Ресейде және Жапонияда —1897 жылы, АҚШ-та — 1900 жылы. Алтынға ауыстырылатын құн белгілерінің сипатына байланысты алтын монометаллизмі мынадай түрлерге бөлінеді: алтын монета стандарты, алтын құйма стандарты және алтын девиздік (алтын валюта) стандарты. Алтын монета стандарты — бұл еркін бәсекенің тұсындағы капитализмнің талаптарына біршама сәйкес келе отырып, өндірістің, несие жүйесінің, дүниежүзілік сауда мен капиталды сыртқа шығарудың дамуын қолдады. Бұл стандарт мынадай өзіне тән негізгі белгілерімен сипатталады: *алтын елдің ішкі ақша айналысында болып, ақшаның барлық қызметтерін бірдей атқарды; *алтын монеталарды құюға рұқсат етілді (әдетте елдің монета сарайында); — толық құнды емес ақшалар айналыста жүре отырып, еркін және шектеусіз мөлшерде алтын монетаға ауыстырылды; алтынды және шетел валюталарын еркін түрде сыртқа шығаруға және ішке алып келуге болатын болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс тұсындағы бюджет тапшылығының өсуі, оны займдар және ақша шығару есебінен жабу эмиссиялық банктердің алтын қорларынан көп мөлшерде айналыстағы ақша массасының өсуіне әкеліп, нәтижесінде қағаз ақшаларды алтын монеталарға еркін ауыстыру қаупін туғызды. Бұл кезендерде алтын монета стандарты соғысушы елдерде өзінің қызметін тоқтатса, кейіннен көптеген елдерде де (АҚШ-тан басқа) тоқтатты. Сөйтіп, банкнотаны алтынға ауыстыру тоқтатылады, және оны сыртқа шығаруға тыйым салынады, сондай-ақ алтын монеталар қазынаға сақталуға жіберіледі. Бірінші дүниежүзілік соғыстан соң жайлаған капитализм дағдарысы тұсында, ешбір капиталистік мемлекет өзінің валюталарын алтын монета стандарты негізінде калпына келтіре алмады. 1924—1929 жылдары ақша реформасының жүруі барысында алтын стандартына қайта оралып, яғни оның мынадай екі қысқартылған нысаны жасалады: алтын құйма стандарты және алтын девиз стандарты. Алтын құйма стандартының алтын монетадан айырмашылығы, мұнда айналыста алтын монета болмайды және алтын монетаны еркін түрде жасауға тыйым салынады. Мұнда банкноталар, басқа толық бағалы емес ақшалар сияқты алтын құймасына тек олардың сомалары көрсетілген жағдайлар да ғана айырбасталды. Англияда 12,4 кг алтын құймасының бағасы 1700 фунт стерлинг, Францияда 12,7 кг салмақтағы алтын құйма бағасы — 215 мың франке тең болды. Австрия, Германия, Дания, Норвегия және басқа да елдерде алтын девиз (алтын валюта) стандарты бекітіліп, мұнда да айналыста алтын монета және алтын монетаны еркін түрде жасау болмайды. Мұнда банкноталарды алтынға ауыстырылған шетел валюталарына ауыстыру жүргізілді. Осындай жолмен алтын девиз стандартын қолданатын елдердің ақша бірліктерін алтынға ауыстыру арасында жанама байланыс сақталды. Сонымен, 1929—1933 жылдары дүниежүзілік экономикалық дағдарыс нәтижесінде алтын монета стандарты барлық елдерде бірдей айналыстан алынып тасталынып, (мысалға, Ұлыбританияда — 1931 ж., АКДІ-та 1933 ж., Францияда —1936 ж.) оның орнына алтынға ауыстырылмайтын банкнот жүйесі бекітілді. Қазіргі ақша жүйесі мынадай элементерден тұрады: ақша бірлігі, ақша түрлері және эмиссиялық жүйе. Ақша бірлігі — барлық тауарлардың бағаларын бейнелеуге қызмет ететін, заңды түрде бекітілген ақша белгісі. Ақша бірлігі ұсақ бөлшектерге бөлінеді. Кептеген елдерде 1:10:100, яғни ондық бөлу жүйесі бекітілген. Мысалға, АҚШ-тың 1 доллары 100 центке тең, ағылшынның 1 фунт стерлинг — 100 пенсаға, Ресейдің 1 рублі —100 копеекке, Қазақстаннның 1 теңгесі — 100 тиынға және т.с.с. Әлем елдерінің ақша бірліктерінің атаулары төменгі кестеде берілген. Тмд және кейбір елдердің ақша бірліктері <poem>Елдің атаулары Акша бірлігі Елдің атаулары Акша бірлігі Қазақстан 1 теңге = 100 тиын АҚШ 1 доллар = 100 цент Ресей 1 рубль = 100 копеек Англия 1 фунт стерлинг = 100 пенса Украина 1 гривня = 100 копийка Израйль 1 шекель стерлинг = 100 агора Беларусь 1 рубль = 100 копеек Жапония 1 иен = 100 сена Өзбекстан 1 сум = 100 тийн Сауд Арабиясы 1 риал = 100 халал Қырғызстан 1 сом = 100 тыйн Түркия 1 лир = 100 куруш Тәжікстан 1 сомони = 100 дирам Кувейт 1 динар =100 дирхам = 1000 филса Әзірбайжан 1 манат = 100 гепик Қытай 1 юань = 10 цзяо = 100 финям Армения 1 драм =100 люма Йемен 1 риал = 100 филса Молдова 1 лей =100 бань Кипр 1 фунт =100 миллима Біріккен Араб Әмірлігі 1 динар = 100 филса Үндістан 1 рупия 100 пайса Ауғаныстан 1 ауған = 100 пул Марокко 1 дирхам = 100 сантима Египет 1 фунт = 100 пиастра Монголия 1 тугурик =100 мунгу Австралия 1 австралия доллары = 100 цент Тайланд 1 бат = 100 сатанга Ирландия 1 ирландия фунты = 20 шиллинг =240 пенса Бразилия 1 крузейро = 100 сентаво</poem> Ақша түрлеріне — бұл заңды төлем құралы болып табылатын: несиелік және қағаз ақшалар (қазыналық билеттер) жатады. Мысалға, АҚШ-та айналыста: 100, 50, 20, 10, 5, 2 және 1 долларлық банк билеттері; 100 долларлық қазыналық билеттер; 1 долларлық, 50, 20, 10, 1 центтік күміс-мыс, және мыс-никелдік монеталар жүреді. Ұлыбританияда айналыста: 50, 20, 10, 5 және 1 фунтстерлинг банкноттар, 1 фунт стерлинг, 50, 10, 5, 2 пенсалық монеталар, 1 және 1/2 пенилер, сондай-ақжаңа 10 және 5 пенсалардың құнына тең келетін 2 және 1 шиллингтер де бар. Ал, Қазақстанның бүгінгі ақша айналысында: 10000, 5000, 2000, 1000, 500, 200, 100, 50, 20, 10, 5, 3 және 1 теңгелік банктік билеттер, 20, 10, 5, 3 және 1 теңгелік металл монеталармен бірге 500 теңгелік алтыннан мерейтойға арнап, дайындалған монеталар, алғашқыда көлемі 64x100 мм. су тамғылы қағазға басылған 50, 20, 10, 5, 2 және 1 тиындар кейіннен олардың орнына осы номиналдарда металл тиындар шығарылды. Бірақ, бүгінгі күні 1 теңгеге дейінгі тиын монеталар айналыстан алынған, сондай-ақ 100 теңгеге дейінгі номиналдағы банкноталар (қағаз түріндегі) айналыста жүрмейді, олардың орнында металдан жасалған монеталар қолданылыста жүр. Қазыналық билеттер айналымда жоқ. Эмиссиондық жүйе — бұл әр елдің орталық банктерінің айналысқа ақша шығаруын білдіреді. Мысалға, АҚШ-та банкноттарды айналысқа шығарумен Федералды резервті жүйе, Ресейде — РФ Орталық банкі, ал Қазақстанда — Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі айналысады. Ұлттық Банктің қарамағында еліміздің банкнота жасайтын — Банкнота фабрикасы (Алматыда) және монета жасайтын - Монета сарайы (Өскеменде) бар. === 2.5. Қазақстан аумағындағы пайда болған металл ақшалардың түрлері мен сипаты === Қазақстанның ақша бірлігінің — «теңге» деп аталуы оның тарихымен тығыз байланысты. Таяуда жарық көрген Қазақстан Ұлттық энциклопедиясында теңгенің тарихы былай баяндалады: «Алғаш рет Ақ ғұндар б.з. I ғасырда бір беті пехвели, екінші бетіне эфталит (түркі-руни) жазуы бар теңгелер (б.з. 5—6 ғ.) жасап, сауда айналымына кіргізген. Қазақ елі (қазақ халқын құраған негізгі тайпалар) баба түркілер Ұлы Жібек Жолына орналасқандықтан ақша жасау, оны айналымға енгізу өмір қажеттілігі деп тым ерте қолға алған. 6-8 ғасырларда билеуші рулардың таңбасы қашалған, ру рәмізін бейнелеген теңгелер құя бастаған. Сырдарияның орта алыбында өмір сүрген тайпалардың қола теңгелері 6—8 ғасырдың 1-жартысына дейінгі аралықта қолданылған. Бұл теңгелерде Ашиде әулетінің рәмізі болған арыстан бейнеленген. Мұндай теңгелерді Суяб, Тараз қалаларында арнайлы шеберханаларда құйған. Сонымен қатар Отырар маңындағы қалаларда да түрлі теңгелер жасалған. Отырар — бұл Қазақстан тұрғындары ғасырлары бойы пайдаланып келген ақшаның бүкіл тарихы көрсетілген уақыт айнасындай болған ежелгі қала. Бұл ақшалар мейлінше әртүрлі болатын. Ал ол уақытта ақша реформасы қазіргі кезге қарағанда әлдеқайда көп болды. Қазір Қытай юанын тек Алматыда ғана кездестіруге болады. Облыс орталықтарында мүлдем қажеттілігі жоқ. Бұл ретте Қытай монеталары Қазақстан аумағында алғашқы пайдалана бастаған монеталар болды. Олар ушу деп аталады және археологтар Отырар алқабындағы Мардан обасынан тапты. Олар біздің дәуіріміздің кезеңіне жатады. Сондықтан Оңтүстік Қазақстанның тұрғындары ақшаны Римді Тиберий император басқарған, Палестинада Иисус Христос уағыз жүргізген кезде пайдалана бастады. Біздің жерімізде біршама үлкен Күнгей мемлекеті өркендеді, онымен Хань әулетінен шыққан Қытай императорларының санасуына тура келді. Ұлы Жібек Жолындағы сауда барған сайын өркендеді. Ал оның, біздің жақ бөлігіндегі ақша айналысын Қытай камтамасыз етті. Ушу немесе оны әдетте ушуцянь деп айтады, монеталарын шығару Қытайда бірнеше әулет басқарған кезде жалғасып, біздің дәуіріміздің VI ғасырында ғана аяқталды. Осыдан кейін Оңтүстік Қазақстанның және Жетісудың қалаларында Қытайдың басқа кайюань тунбао (Қытайдың қазіргі замандағы валютасының атымен ұқсас) монеталарын пайдалана бастады. Бірақ, сол кезде, VIII ғасырда қытайдың ақша монополиясын соғдылар бұзды. Шығыс ираннан шыққан осы пысық халық бүкіл Жібек Жолының бойымен сауда жасады.Түркі қағанына бағынышты Қазақстан аумағындағы қалалардың негізгі халқын құрады. Олар Қытайдан бастап Иранға дейінгі көптеген керуен сарайларды ұстады. Соғдылар алдымен ешқандай да өзгертпестен Қытай монеталарын соқты. Қазір осыны қарақшылық көшірмелер деп айтуға болады. Ал одан кейін оларда соғды тіліндегі жазулар мен пышақ түріндегі бұқар белгісі пайда бола бастады. Қытай және соғды монеталарының көпшілігі Отырардың қалалық базарын қазу кезінде табылды. VII—VIII ғасырда, Еуропа қалаларында құлдырау басталған уақытта. Орта Сырдарияда — керісінше қалалар және сауда гүлдене бастады. Бұл қалалар өздерінің қола монеталарын соға бастады, ал үлгі ретінде соғды үлгілерін алды. Бірақ аймақтағы қытайда шығарылған ақша «жадына» сақталып калған жоқ, мұны монеталардағы шаршы тесіктер растайды. Осы ақшалар тұтас бізде екі ғасыр бойы айналыста болды. Қалаларды түркілер биледі және олар өздерінің монеталарының бір жағына қаһарлы арыстаннын, бейнесін және басқа жағына өздерінің тамғасын салды. Осындай монеталар Отырар және сол сияқты Шаш (Ташкент) алқаптарына да және Жетісуға да тән болды. Шаштың көне түркі монеталарын негізгі екі топқа бөлуге болады: 1) түркілердің атак-лауазымдары бейнеленбеген (иконография- лықкөркемдеу ерекшеліктері бойынша бөлінген) 2) түркілердің атак-лауазымдары бейнеленген, соғды жазумен берілген. Б.з. 704—766 жылдары Таразда құйылған теңгелерде «Түргеш қағанаты теңгесі» немесе «Түркінің көк қанының теңгелері» деген жазулар болған. Бұл тайпалық дәрежедегі теңге емес, бүкіл мемлекет дәулетін, мүлкін, ел ырысын куәландыратын кепілдеме. Түркеш хандары монетаның төрт түрін соқты. Бұл ақшалар Жетісудан Соғдыға (қазіргі Тәжікстан) дейінгі үлкен аумақта есеп айырысу үшін пайдаланылды. Монеталар қағанның ордасы орналасқан Суйяб және Тараз қалаларында шығарылды. Монетаның бір жағында ханның тамғасы, ал екінші жағында «ұлы түркеш-қағанның деңгасы» және жазу бар. Бір мезгілде Шу алқабында өз монеталарын түргештерге бағынған тухуси түркі халқы да шығарды, бірақ олардың ақшасы тек Шу алқабының өзінде ғана айналыста болды. VIII ғасырдың екінші жартысының басында түргештер түркілердің басқа тайпасы қарлұқтарды бағындырды, тура олардың кезеңіне қазақ руларының көптеген генеалогиясы (шежіресі) дәл келеді. Қарлұқтар елдің бүкіл оңтүстігінде өзінің саяси үстемдігін орнатты, бірақ өз монеталарын соққан оқ, түркештердің монеталарын пайдалануды жалғастырды. Дегенмен біздің өлкемізде тек өз ақшамыз ғана емес, сонымен бірге шетелдік «валюта» — фельстер де айналыста болды. Оларды аймаққа Орта Азияға VIII ғасырдың басында басып кірген арабтар әкелді. Кешікпей оңтүстік көршілер, ислам дінін қабылдаған қарлұқтар саманидтер және тахиридтер «әлемдік ақшалар», сол уақыттағы — күміс дирхемдерді соға бастады. IX—XI ғасырларда дирхемдер басты айналыс құралы бола бастады. Бірақ оларды «қара дирхемдер» деп атады, себебі күміске мысты көп қоса бастады. Осындай монеталардың бет жағында билік белгілерімен және жазулармен бірге иленушінің бюсті, ал сырт жағында құрбандық отпен және күзетшімен бейнеленген. Бет жағының ортасында — садақ пен жайдың стилденген бейнесі, оның төрт жағында сұлтанның титалуры: «Ұлы сұлтан, бейбітшілік пен сенімнің шыңы». Жоғарғы жағында түсініксіз сөздер, төменгі жағында өрнек орналасқан. Айналдыра екі шеңбер арасында ішінара өшіп қалған: «Осы дирхем Термезде соғылған..» деген жазу бар. Сырт жағында Екі шаршымен жасалған жарты картушта кәлима (Құраннан үзінді: «Алладан басқа Тәңір жоқ, Мұхаммед оның елшісі»), картуштың төрт жағында лакаб пен эпитет орналасқан, «музафари (?)» деген сөз сақталып қалған. Мысқа күмісті қосу монетаның сатып алу құнының құлдырауына алып келеді және мемлекеттің экономикалық кұлдырауын растайды. Оның есесіне қолайлы монеталар тіпті алты металдан кұйылып жасалды. Ал кейде күміс дирхемдерге тіпті күміс қосылды. Оңтүстік Қазақстанда XI ғасырда Қараханидтер билік орнатқаннан кейін аймақта гүлдену кезеңі басталды. Бұл ретте ақша алғашқы кезде ауысқан жоқ. Бірақ келесі жүз жылдықтың ортасына қарай қара дирхемдер жоғалып кетті. Сонымен қатар жаңа ұрпақ өздерінің қола және мыс монеталарын соға бастады. Тек осы қара дирхемдер ғана біздің өлкеміздегі монеталардың арасында ұзақ қолданылғандардың алдында болғанын әділдік үшін атап өту керек. Оларды 400 жылға жуық соғып, пайдаланды. Бүкіл осы жылдар бойы Барабтағы (Отырар округінің Фарабындағы), Испиджабтағы, Тараздағы монета сарайлары жұмыс істеді. Қараханидтер мемлекетінде Еуропаның классикалық феодалдық мемлекеттеріне тән болған күрделі жүйе болды. Кейбір билеушілер басқаларына бағынды және өз ақшаларын соғуға ұмтылыс жасады. Ал бұл жалған монеталардың таралып кетуіне алып келді. Археологтарға жалған монеталардың тұтас қоймалары белгілі. Бұлар туралы олардың иелері де білмеген шығар. Сонымен қатар XI ғасырда Орта Азияны және Оңтүстік Қазақстанды «күміс дағдарысы» қамтиды, бұл 250 жылға созылды. Талас және Аханагаран өзендерінің бастауларындағы күміс кен орындары таусылды. Күміс монеталардың көпшілігі осы аймақтан Еуропаға ығысты, онда қалалардың қарқынды түрде өсуі басталған еді. Осыған карамастан аймақтағы қалалар қарқынды түрде өсті, олардың шекаралары кеңейді. Мысалы, Шымкенттің жалпы ауданы сол уақытта 30 га жетті. Мыс монеталармен қатар алтын да айналыста болды. Бірақ археологтар көптеген қоймалардан осы металдан жасалған монеталарды емес, алтынның кесегін ғана тапқан. Күміс дағдарысы сондай-ақ заңды жалған ақшаның айналыста болуына алып келді. Сол уақытта Қазақстанның аумағында кемінде бес монета сарайы жұмыс істеді. Бұл сол уақыттағы жалған монета жасаушының нағыз өнімі, тіпті күмістелу қалдығы көрініп тұр Моңғолдар келгенге дейін Оңтүстік Қазақстанды Хорезм шахы Мұхаммед басып алды, ол Отырарда өзінің Хорезм монеталарын шығара бастады. Археология кейде тарихты нақтылайды. Моңғол шапқыншылығы біздің жерімізді көп шығынға ұшыратты, бірақ қатты опат болған жоқ деп, сипаттайды кейде хронисттер. Сауран сияқты қалалар моңғолдарға берілді, оларға мүлдем тиіскен жоқ, тіпті Отырардың өзі тез өркендеді. Ал сондықтан кейбір құлдыраудан кейін XIII ғасырдың екінші жартысынан бастап экономикалық көтерілу басталды. Бұл көп ақша болуды қажет етті. (Күміс заттар мен монеталар қоймасы, ХПІ ғ. Отырар қ.) Оңтүстік Қазақстанға кірген шағатайлардың моңғол мемлекетінде жоғары сападағы күміс монеталарды соғуды тез ретке келтірілді. Ал Отырарда, Бұхарада және Ходжентте тіпті алтын динарлар шығарылды. Бірақ алтын, әдетте, өзінің қымбат болуына қатысты айналысқа даналап шығарылған жоқ. Монеталарды бөліп сындырып, қойма ретінде жерге көмді. Және де 1251 жылы Меңгу ханның алтын динарлармен салық салу туралы декреті шығарылған құрылтай өткізгеніне карамастан, КСРО-да ширек ғасыр бойы Новгород қазбаларынан кейін ең ауқымды болған Отырар қазбалары қаланың ақша айналысында алтын динарлар, күмістелген мыс дирхемдер және мыс фельстер болды. Осы соңғыларының өзін қазірдің өзінде қалашықтан табу қиын емес. Кейде монеталарда олардың жалған емес екенінен кепілдік ретінде Шыңғыс ханның аты пайда болды. Отырарда және Ходжентте жасалған күмістелген мыс дирхемдерге халық сенім білдірді және олар біршама ұзақ уақыт бойы шығарылды. Оңтүстік Қазақстан аумағындағы ақша саудасы тамаша жағдайда болды, мүны Отырарда алтын, мыс, күмістелген дирхемдердің және мыс фельстердің кеп соғылуы растайды. Күміс монеталарды шығару бойынша Оңтүстік Қазақстанның Тараз, Отырар және Кенджде қалалары алып Шағатай империясында бірінші орында тұрды. Осы үш орталықта шығарылған монеталар шын мәнінде бірдей болған. Моңғолдар таратылған теріс пікірге қарамастан барынша парасатты экономикалық саясат жүргізді. Орталық Азия олар үшін жоғары және тұрақты көз ретінде үлкен қызығушылық танытты. Олар оны тікелей экономикамен айналысқан орынбасардан алды. Ақша соғуға байланысты істерге моңғолдар араласқан жоқ. Бүкіл аймақты алдымен, Махмұд Ялавач саудагер, одан кейін оның Ұлы, бірнеше ханның тұсында өмір сүрген және ірі ақша реформасын жүргізген Масуд-бек басқарды. Ол көптеген монета сарайларын көтермеледі, күміс монеталар үшін бірыңғай салмақ пен сынамды белгіледі. Империя оның бүкіл аумағында еркін айналыста болатын күміс монетаны және оның салмағының жалпы мемлекеттік стандартын алды. Ал бөлек саудада мөлшері және салмағы бойынша күміс монеталарға дәл келетін мыс ақшалар дами түсті. Масуд-бектің ғана реформасы «күміс дағдарысын» ауыздықтады. Сондай-ақ аймақтың ұзақ және тұрақты экономикалық өсуіне қозғау салды. Сол уақытта моңғол ақшаларына қатысты бір жұмбақ болды. Оларда моңғол хандарының аттары жазылмады, бірақ Бағдад халифі Нәсірдің есімі жазылды, оны моңғолдардың өзі, шын мәнінде Хулагидтер тақтан тайдырып, 1258 жылы өлтірген болатын. Сондай-ақ осы есім Алтын Ордадағы Жушидтердің монеталарында да болды. Ал олар Қазақстанның батысында белсенді түрде айналыста болды. Тарихшылар дәстүрге берілген құрмет ал Берке-хан ислам дінін енгізу саясатын жүргізген Алтын Ордада осы жаңа діннің жолын үстау көрсеткіші деп санайды. Моңғол мемлекеттерінің құлауымен бірге монета жасау ісі де кейбір құлдырауға ұшырайды. Қазақстанның үлкен бөлігі Ақ Ордаға кірген XIV ғасырда Отырарда монеталар соғу тоқтатылды. Бірақ, осы жүзжылдықтың аяғында біздің өлкеге Тимур келді, бұл жерде экономика қайтадан жанданды. Отырарда қайтадан монета соғу басталады. Бірақ саудада қазіргі Өзбекстан аумағының оңтүстігіне қарай, негізінен Бұхарада шығарылған күміс теңгелер де пайдаланылды. Міне біздің жерімізде алғашқы рет Қазақстанның қазіргі валютасының атауы пайда болды. Ал тиындар туралы әлі әңгіме болған жоқ. Танга төрт бөлікке бөлінді және оның ширегін мирицеп атады. Тимуридтар мемлекетінің аумағында отыздан астам монета сарайы жұмыс істеді. Ол кезде атақты оқымысты және мемлекет қайраткері Ұлықбек бастамашы болған кезекті ақша реформасы жүргізілді. 1428 жылы ескі монета ақшаларды жаңасына айырбастау басталды, ал ол аяқталған кезде барлық монета сарайлары жабылып, 60 жыл бойы алып империя бірыңғай ақшаны пайдаланды. Ал егер ол жетпесе, онда қосымша монеталар тек Бұхарада ғана соғылды. Тимуридтар мемлекеті күйрегеннен кейін Қазақстанның оңтүстігі казақ хандары мен Мавераннахр билеушілері арасындағы ұзақ күрестің алаңы болды. Күрес Сырдарияның орта ағысында болған бай қалаларда болды. Және де бұл күрес XIX ғасырдың басында осы қалалардың құлдыраумен және өлкенің Қоқан хандығына қосылуымен аяқталды. Бірақ ол жүзжылдықта осы жерге ақшаның алуан түрі енгізілді. Осы өлкені алдымен Ауғанстан мен Иранға дейін өз билігін жүргізген Шейбанидтер басып алды. 1507 жылы Мұхаммад Шейбани-хан Гератты басып алды және бірден қаланың жиылыс мешітінде ақша реформасы туралы жарлық жарияланды, ол барлық саудаға мүдделі адамдарға күміс соғуға және айналысына берік және өзгертілмейтін ұйымдастырылатынына уәде берді. Күміс айналысының негізі «августік соғумен көркемделген», яғни Мұхаммад Шейбаниханның өзінің атымен және лауазымымен көркемделген жаңа танга тағайындалды. Реформаның толық аяқталған уақыты — 1508 жыл, сол кезде салмағы, жазуларының мазмұны, үлгілі ресімделуі бойынша бірдей тангалар Шейбанид державасының сол кезде көптеген қалалары мен облыстарында шығарылды: Самарқандта және Бұхарада, Мервде, Ниста және Серахсте, Гератта, Мешхедте, Нишапурад, Нимрузда, Каинда, Себзеварда. Бірдей күміс монеталар бүкіл мемлекет бойынша тең айналыста болды, күміс монеталар соғудың инфляциялық үдерісі еркін болды, яғни кез келген жеке тұлға езінің металынан немесе бұйымынан монеталарға тапсырыс бере алды, ол үшін қазына белгілі бір ақы алып отырды. Қазына үшін кірістер көзі монета соғу, әсіре олардың айналысын ұйымдастыру болды. Дегенмен, бұл күміс соғудан және айналысынан түскен үлкен кірістердің орталық биліктің қазынасына құйылғанын білдірмейді. әулеттің басшысы ол кезде тендестер арасындағы бірінші ғана болды. Ірі билеушілер оған сырттай баға берді, монеталардың жазуларында әулет басшысының аты мен лауазымы дәріптелді, ал монеталар соғудан түскен кірістерді өзіне алды. Күмісті жүйелі және кеп шығару ең ірі төрт қала — Бұхарада, Самарқандта, Балхта, Ташкентте жүзеге асырылды. Олар Ташкенттен Қазақстанның аумағына өтті және Қазақ хандығында еркін айналыста болды. Ал оның иеленушілері Шейбанидтердің мәңкі саяси жаулары болды. XVIII ғасырда Бұхараны билеушілер Жанидтер (Астрахань хандарының ұрпақтары) бастаған маңызды оқиға алтын монеталарды жүйелі шығару болды. Бір алтын монета ашрафиге 50—80 күміс монета келді (олардың сынамына және бағамына қарай). Олардың барлығы сондай-ақ Оңтүстік Қазақстанда айналыста болды және солтүстікке ене бастады. XVII ғасырдың ортасынан бастап Қазақстанда Ресей ақшалары да, негізінен мыс копейкалар пайда бола бастады. Қазақстан Ресейге ерікті түрде қосылғаннан кейін (1731—1798 жылдары) аймақтың ақша айналысында орыс монеталары, Қоқанд және Ташкент хандарының ақша белгілері пайда бола бастайды. XIX ғасырда барлық сауда операциялары тек орыс ақша белгілермен жүргізіледі және Қазақстандағы ақша айналысы Ресейдегі ақша айналысының бір бөлігі болады. Төңкеріске дейінгі Қазақстанда ақша реформасы 1895—1897 жылдары алтын монета айналысымен бірге алтын монометаллизм жүйесі енгізілді. Айналыста алтын, күміс және мыс монеталар болды. Ақша белгілерінің негізгі түрі Ресейдің, мемлекеттік банкінің кредиттік билеттері болды, олар алтынмен 92% қамтамасыз етілді. 1917 жылы, уакытша үкімет кезінде ақша айналысында халық «керенки» деп атаған жаңа ақша белгілері, сондай-ақ әртүрлі суррогат-тар: мемлекеттік қазынашылықтың қысқа мерзімді міндеттемелері, заем купондары айналды. Әртүрлі чектер, бонндар, маркалар және басқа ақша суррогаттары ұсақ ақша орнында жүрді. Осы уақытта ақша жүйесінің ыдырау үдерісі басталды, ол Қазан төңкерісінен кейін күшейе түсті. 1919 жылы алғашқы кеңестік мемлекеттік билеттер, одан кейің РСФСР есеп айырысу белгілері шығарылды, халық оларды совзнактар деп атаған. Азаматтық соғыс және шетелдік басқыншылық жағдайында басқыншылар да, шетелдік және ақ гвардияшы «үкіметтер» де өз ақшаларын шығарды. Олардың барлығы тез құнсызданды, нәтижесінде ақшалар айналыстан шығарылды және шаруашылық қатынастарды натурализациялау жүргізілді. Тек ақша реформасының нәтижесінде 1921 жылғы кектемнен бастап еңбекақы төлеудің ақшалай нысаны қалыпына келтірілді. 1921 жылғы қазанда РСФСР-дің одақтас республикалардағы мекемелері бар Мемлекеттік банкі ұйымдастырылды, ол бірден елдің эмиссиялық орталығы болды. Әртүрлі экономикалық себептер бойынша 1922жылдан бастап 1961 жылға дейін ірілендіріле отырып 4 ақша реформасы жүргізілді, сонымен қатар банкноталар мен монеталардың дизайны өзгертілді. === 2.6. Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы — теңгенің айналысы === 1993 жылғы 15 қарашада Қазақстанның ұлттық валютасы — теңге айналысқа енгізілді. 1993 жылы қараша айына дейін эмиссиялау қызметін тек қана КСРО-ның Мемлекеттік банкі, кейіннен Ресейдің Орталық банкі атқарып келді. Ол кезде Қазақстан аумағында төлем құралы ретінде КСРО Мемлекеттік банкінің немесе Ресей Орталық банкісінің 1961— 1991 жылдары шығарған рублдегі банкноталары мен монеталары қызмет етті. Ендеше сол уақыттары біздің шаруашылық айналымға қажетті Ресейдің рублін сатып алып отырғанымызда жасырын емес. Әсіресе 1 рублдегі қолма-қол ақшаны 2 рубль қолма-қолсыз ақшаға сатып алған. КСРО ыдырағаннан кейін кейбір оның кұрамына енген республикалар өздерінің ұлттық ақша бірлігін айналымға енгізіп, яғни «рубль аймағынан» шығып кеткен болса, ал біздің республикамыз сол аймақта екі жыл бойы қалды. Оның басты себебі, Қазақстанда өзінің банкнота шығаратын фабрикасы мен Монета сарайы болмады. 1992 жылы құпия жолмен біздің алғашқы валюталарымыз 1, 3, 5, 10, 20, 50, 100 номиналдағы банкноталар түрінде төрт ғасырлық тәжірибесі бар ағылшынның пошта маркілері мен банкнота жасауды кәсіп еткен «Харрисон және оның ұлдары» компаниясымен өзара жасалған келісімшартқа байланысты шығарылды. 1992 жылы 26 шілде күні Ресей өзінің төл валютасын енгізгеннен бастап, өзге елдердің, соның ішінде «рубль аймағындағы» Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан сияқты елдердің қаржылық жүйелерін бөліп жібергендігін хабарлады. Сондай-ақ, Ресей Орталық банкі Қазақстанға казақ нышандары бар рубльді шығарып беруді үсынған. Соған қоса, олардың мынадай талаптары болды: біріншіден, егер рубльді пайдалану үшін Қазақстанның Ресейдің құрамына Ресей Федерациясының субъектісі ретінде енуі; екіншіден, тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында жинаған небары 700 млн астам АҚШ долларындағы алтын-валюта резервін Ресейдің орталық банкіне тапсыру. Қорыта айтқанда, олар өз рублін бізге пайдалану үшін Қазақстан тәуелсіздігімен төлеуді ұсынды. Сол уақкыттан бастап, Қазақстанда КСРО-ның рубльдері ғана айналыста қалды және өзге рубльден бөлінген аймақтардан олардың келуіне шек қойылмады. Ақыры, оған дейін құнсызданған рубль әрі қарай құнсызданып, инфляция қарқыны 2900 пайыздан асты. Міне осындай келеңсіз оқиғалардың орын алуы Қазақстаннын, төл валютасын шығаруға еріксіз жол сілтеді. Сөйтіп, 1993 жылдың 12 қарашасында Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасы аумағында ұлттық валютаның енгізілуі туралы шешім қабылданып, 15—18 қарашада КСРО-ның 1961 — 1991 жылдарда шығарылған рубльдерін ұлттық валютамыз теңгеге айырбастау шаралары жүзеге асты. Осы сәттен бастап Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі эмиссиялық банк болып табылады. Қазақстан Республикасы Ұлттық банктің эмиссиялық қызметі оның, құрылымдық бөлімшелері: Алматы қаласында орналасқан Қазақстан Республикасы Банкнот фабрикасының банкноттары мен Өскемен қаласында Монета сарайында дайындалған монеталар көмегімен іске асады. Банкноттар мен монеталарды шығару, олардың айналысын ұйымдастыру, жалған ақша жасаушылармен күрес бірте-бірте ғаламдық проблемалар болып отыр. Бірқатар мемлекеттер банкноталар мен монеталарды алдыңғы қатарлы технологиялары бар компанияларға ішінара және толық бере отырып, өздері оларды жасаудан бас тартады. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Банкнот фабрикасы қорғалған баспа үшін қазіргі заманғы баспа жабдықтарымен жарактала отырып, тек ұлттық валюта банкноталарын ғана шығарып кана қоймай, мемлекеттік және коммерциялык тапсырыстар бойынша қорғалған полиграфиялық өнімді де шығарады. Қазақстан теңге сарайы Берлинде (Германия) беделді Монеталар сарайы көрмесінде жоғары бағаланатын монеталарды шығарады және оған деген мамандар мен коллекционерлер арасындағы қызығушылық күннен-күнге өсіп отыр. Қазақстан теңге сарайы IS0-9001:2000 халықаралық стандарт бойынша сапа менеджменті жүйесін ендірді және монета өнімдері мен мемлекеттік наградаларды шығаруға сертификаттар алды. Кәсіпорындар үшін шығарылған наградалар ең үздік әлемдік стандарттарға сәйкес келетін зергерлік өнердің тамаша үлгілері болып табылады. Басқа орталық банктерден монеталар дайындауға алынған тапсырыстан басқа, ҚТС бірнеше халықаралық монеталар бағдарламасына, оның ішінде Олимпиада ойындары мен футбол бойынша әлем чемпионатына арналған бағдарламаға катысуға шақыру алды. Соңғы жетістіктер ретінде биколорлы монеталарды, эмалі бар proof сапасындағы күміс монетаны, ұлттық валютаны енгізуге 15 жылдыққа арналған салмағы 1 кг номиналы 50 000 теңге күміс және алтын бірегей монеталар шығаруды меңгеруді атап етуге болады. Монеталардың бет жағында (аверсінде) жоғарғы бөлікте Қазақстан Республикасының Елтаңбасы бес рет бұралып өрнектелген сегіз бұрышты розеткамен қоршалып бейнеленген және мемлекеттіктілде «ҚАЗАҚСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ» деген жазу орналасқан. Теменгі бөлігінде монетаныңноминалын білдіретін «50000 ТЕҢГЕ»деген жазу орналасқан. Монетаны айналдыра моншақ тәріздес тізбек және шығыңқы жиек жүргізілген. Алтыннан жасалған монетада номиналдың сол жағында Қазақстан теңге сарайының тауар белгісі және монетаның массасын білдіретін «1 kg.» деген жазу, оң жағында монета дайындалған металды және оның сынамын білдіретін «Аи 999» деген жазу орналастырылған. Монетаның сырт жағында (реверсінде) орталық белігінде ұлттық валюта нышандары суретінін аясында үш монетадан — «Шабандоз», «Регель қызғалдағы» және «Ғарыш» монеталарынан коллаж бейнеленген. Коллаждың сол жағында құны 10000 теңгелік купюраның суреті орналастырылған. Монетаның жоғарғы бөлігінде ұлттық валюта — теңге нышанының графикалық бейнесі орналастырылған. Айналдыра мемлекеттік тілде «ТЕҢГЕГЕ 15 ЖЫЛ» деген жазу, соғылған жылын білдіретін «2008» деген сан және шығыңқы жиек орналастырылған. Монетаның бет жағындағы және сырт жағындағы суреттер мен жазулар бедерлі. Қыры (гурты) бедерленген. Ескерткіш монеталар 999/1000 сынамды алтыннан жасалған, массасы — 1000 грамм, диаметрі — 100 mm., «proof» сапасымен жасалған. Ұлттық Банктің мұражайы туралы. Қазақстандық валютаны жасау тарихын болашақ ұрпаққа сақтап калу мақсатында 1997 жылы 13 қарашада Ұлттық Банктің мұражайы ашылды. Бүгінгі күні мұражайдың қоры 5 мың материалдық мәдениет заттарын жинастырған. Бұл жерде XII — XIV ғасырлардағы, қола және күміс монеталар, революцияға дейінгі Ресейдің, уақытша үкіметтің, РСФСР және КСРО-ның ақша белгілері, сондай-ақТМД елдерінің ақша белгілері сакталған. Мұражай корында күны 5 және 10 рубль 1898-1899 жылдары шығарылған Николай II патшаның бейнесі бар орыс алтын монеталары, Ұлы Петр, Екатерина II, Николай II бейнесі бар күміс монеталар бар. Сондай-ақ неміс рейхсмаркалары, орысполяк монеталары және Қытай, Мексика, Польша, Австро-Венгрия монеталары да бар. Жәдігерлер арасында ерекше, мысалы «жібек ақшалар», «опиумдық ақшалар»дегендер де аз емес. Құны 5000 теңге салмағы 1 кг 925 сынамды күмістен жасалған Қазақстан тәуелсіздігінін, 10 жылдығына арналған күміс монета мұражайға келушілерді өзінің өлшемімен және дизайнымен таңғалдырады. Бұл жерде Түркістанның 1500 жылдығына, Қазақстан тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған алтын монеталар, ұлттық валютаның 10 жылдығына арнап шығарылған бірінші түрлі-түсті күміс монеталар, «Қазақстан Петроглифтері», «Қазақстанның кызыл кітабы», «Қазақстанның қолөнері», «Сәулет және тарихи ескерткіштер», «Көшпенділер алтыны», «Ертеде соғылған монеталар» сериясындағы монеталар сақгалған. Мұражайға келушілер арасында Қазақстандық теңге сарайы шығарған — «Қызыл бөрі», «Регель қызғалдағы», «Шабандоз» алтын және күміс монеталар үлкен қызығушылық тудырады. Эмиссиялық банктің басты міндеті айналысқа қажетті ақша мөлшерін шығару және артық мөлшерін айналыстан алу. Әрине, ақшаны айналысқа қажетті мөлшерден артық шығару оның құнсыздануына жол береді. 1993 жылы 15 қарашада айналымға 1, 3, 5, 10, 20, 50, 100 номиналдағы теңгелік банкноталар; 1, 3, 5, 10, 20 теңгелік монеталар және 1, 2, 5, 10, 20, 50 тиындық монеталар жіберілді (4-қосымша бетте берілген). 1993 жылы алғашқы тиындар қағазбен басылып шыққан болатын. Аз уақыттан кейін осы қағаз тиындар айналымнан алынып тасталынып, олардың орнына монета нысанындағы тиындар айналымға жіберілді. ҚҰБ кейінірек айналымға мынадай ақша белгілерін шығарды: 1994 жылғы банкноттар, номиналы 200, ол 1993 жылғы үлгі бойынша және номиналы 500 теңге, ол 1994 жылғы үлгі бойынша; 1995 жылғы банкноттар, номиналы 1000, ол 1994 жылғы үлгі бойынша; 1996 жылғы банкноттар, номиналы 2000 теңге, ол 1996 жылғы үлгі бойынша; 1997 жылғы монеталар, номиналы 1, 5, 10, 20, 50 теңге; 1999 жылғы банкноттар, номиналы 5000 теңге, ол 1998 жылғы үлгі бойынша; 2003 жылғы банкноттар, номиналы 200 және 500теңге, ол 1999 жылғы үлгі бойынша (өзгертілген дизайн); 2001 жылғы банкноттар, номиналы 1000 және 2000 теңге, олар 2000 жылғы бойынша (өзгертілген дизайн); номиналы 100 теңге банкнот 2001 жылғы үлгі бойынша; мерейтойлық номиналы 5000 теңге банкнот, ол 2001 жылғы үлгі бойынша, бұл ақша түрі мемлекетіміздің 10 жылдықтәуелсіздігіне байланысты; 5000 теңгелік банкнот 2001 жылғы үлгі бойынша; 2002 жылы номиналы 100 теңгелік монета 2001 жылғы үлгі бойынша; номиналы 200 және 500 теңгелік банкноттар, олар 1999 жылғы үлгі бойынша; 2003 жылғы номиналы 10000 теңгелік банкнот, ол 2003 жылғы үлгі бойынша. Қазақстан Ұлттық Банкі 2006 жылы айналымға жаңа дизайнды банкноттар дайындап шығарды, бұл банкноттар 200 теңгеден 10000 теңгеге дейін. Қазақстанның 2006 жылы 15 желтоқсан айына дейін ақша айналысында: 10000, 5000, 2000, 1000, 500, 200, 100, 50, 20, 10, 5, 3 және 1 теңгелік банктік билеттер, 20, 10, 5, 3 және 1 теңгелік металл монеталармен бірге 500 теңгелік алтыннан мерейтойға арнап, дайындалған монеталар, алғашқыда көлемі 64x100 мм. су тамғылы қағазға басылған 50, 20, 10, 5, 2 және 1 тиындар кейіннен олардың орнына осы номиналдарда металл тиындар шығарылды. Бірақ, бүгінгі күні 1 теңгеге дейінгі тиын монеталар айналыстан алынған, сондай-ақ 100 теңгеге дейінгі номиналдағы банкноталар (қағаз түріндегі) айналыста жүрмейді, олардың орнында металдан жасалған монеталар қолданыста жүр. Әрине, ірі номиналда банкноталардың айналыста болуы, еліміздегі орташа жалақы мөлшерінің жоғарылауымен байланысты. 2006 жылы 15 қарашада Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 200, 500, 1000, 2000, 5000, 10000 теңгелік банкноталардың келбетіне өзгерістер енгізіп шығарды. Мұндағы шаралар банкнотадағы адам бейнесінің болмауын және олардың қорғаныс қабілетінің жоғары болуын көздейді. Ескі үлгідегі және 2006 жылғы үлгідегі ақша белгілерінің айналыста қатар жүру кезеңі 1 жыл. Ескі және жаңа үлгідегі ақша белгілерінің айналыста қатар жүру кезеңінде занды төлем құралы болып табылады, Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төлемнің барлықтүрлері бойынша, сондай-ақ ешбір шектеулерсіз банктік шоттарға есептеуге және аударым жасауға міндетті түрде қабылданады. Ескі және жаңа үлгідегі ақша белгілерінің айналыста қатар жүру кезеңі аяқталғаннан кейін ескі үлгідегі ақша белгілері Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төлемнің барлык түрлері бойынша занды төлем құралы болуын токтатады. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы занды және жеке тұлғалардан ескі үлгідегі ақша белгілерін қабылдау мен айырбастаудың көрсетілген онжылдық мерзімін үзартуға құқылы. Бүгінгі күні ұлттық валютамыз Орта Азиядағы тұрақты валюталардың біріне айналуда. Айналымға енгізген бастапқы кездері ұлттық валютаға деген сенімділіктің төмендігі және елдегі экономикалық дағдарыстардың болуы, оның құндылығына теріс әсер етті. Соның салдарынан теңгеміз АҚШ долларына қатысты құлдырады десе болады. Айталық, теңге енгізілгенде 1 АҚШ долларының бағасы 4,75 тиынға тең болса, 2000 жылы ол 155 теңгеге дейін құнсызданды. Бір жағынан мұндай құбылыс объективті, себебі, кез келген жаңа валютаның тарихы тереңде жатқан немесе экономикасы дамыған мемлекеттің ақша бірлігімен бәсекеге түсе алмасы анық. Екінші жағынан, ол кезендер ұлттық экономикамыздың жаңадан қалыптасу кезендерін сипаттайды. 2001 жылдан бастап осы күнге дейін теңгеміз АҚШ долларына қатысты тұрақтанып, 2001 жылы оның АҚШ долларына қатысты бағамы 155,6 теңгеден 2005—2006 жылдардың ортасына дейін 117,4 теңгеге дейін төмендесе, 2009 жылдың сәуірде ұлттық валютаның девальвацияланып, 150,8 теңгеге дейін қайта көтерілді. Теңгенің АҚШ долларына қатысты құнсыздануын біріншіден айналыстағы ақша массасының өсуімен, екіншіден мұнай өнімдеріне деген бағаның өсуінің нәтижесінде пайда болған инфляция дейгейінің 8,5 пайызға жоғарылауымен байланыстыруға болады. Мұндағы ақша массасы екі жолмен өсіп отыр, біріншісі, мұнай өнімдерін сыртқа сатудан түскен валюталық түсімдердің өсуінен, ал екіншісі, отандық банктеріміздің соңғы жылдары шетелдік қаржы нарықтарынан арзан займдар тарту көлемінің артуынан болып отыр. == Әдебиет == * Ақша, несие, банктер теориясы: Оқулық. — [[Алматы]]: Жеті жарғы, [[2011]]. ISBN 978-601-288-026-7 [[Санат:Ақша]] sor8onrz1rtud1ud6tr2lbg6e6wwg53 10 2212 4058 4057 2012-02-28T15:08:13Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{NAMESPACE}}||__NOTOC____NOEDITSECTION__}} {| align=center {{#ifeq: {{{4|+}}} | {{{4|-}}} ||style='background-color:ghostwhite'}} |- | {| align=center style='background-color:transparent;margin:5ex 10ex;{{ЕДО||font-family:Tahoma,Constantia,serif;font-size:120%;}};{{#if:{{{3|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{3|0}}}+1}}||width:{{#expr:32+{{{3|1}}}*4}}ex}};}}' |- | {{#if:{{{1|}}} |<h4 style="text-align:left;border-bottom:1px solid #aaa">{{{1}}}</h4> |<h4 style="text-align:left;border-bottom:1px solid #aaa">* * *</h4> }} {{#if:{{{2|}}}|<br /><p>''{{{2}}}''</p>}} <br /></includeonly> cfkj7zdwjz91o7a8b1fxosflazfc612 10 2213 4045 2012-02-28T14:47:52Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: <includeonly>{{#ifeq:{{SUBPAGENAME}}|ДО|{{{1|}}}|{{{2|}}}}}</includeonly> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifeq:{{SUBPAGENAME}}|ДО|{{{1|}}}|{{{2|}}}}}</includeonly> 5wks18z2lb743txyrkkyvp29j691fxm 10 2214 4046 2012-02-28T14:52:27Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: <includeonly><br />{{#if:{{{1|}}}|<div style='text-align:right'>''{{{1|}}}''</div>|}} ---- |} |}</includeonly> wikitext text/x-wiki <includeonly><br />{{#if:{{{1|}}}|<div style='text-align:right'>''{{{1|}}}''</div>|}} ---- |} |}</includeonly> fdv85v7z710gbcr8zndgns9jp6v8rld 0 2215 4086 2012-02-28T15:41:12Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Абыралыға"]] to [[Абай өлеңдері/Абыралыға]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Абыралыға]] s2hmg3xdpeg8h03fnvsyi6jni7hegk6 0 2216 4088 2012-02-28T15:41:17Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Адамның кейбір кездері"]] to [[Абай өлеңдері/Адамның кейбір кездері]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Адамның кейбір кездері]] 5uhkznwgzfjffrlk4vtvffwcsk8igx7 0 2217 4090 2012-02-28T15:41:24Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Адасқанның алды - жөн, арты - соқпақ"]] to [[Абай өлеңдері/Адасқанның алды - жөн, арты - соқпақ]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Адасқанның алды - жөн, арты - соқпақ]] kx64j5kkynhf4357bpiyi0qyxzrdcd2 0 2218 4092 2012-02-28T15:41:31Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Алла деген сөз жеңіл"]] to [[Абай өлеңдері/Алла деген сөз жеңіл]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Алла деген сөз жеңіл]] 7wmxjr0lih8w5oeppzt06xfu92pdres 0 2219 4094 2012-02-28T15:41:37Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Алланың өзі де рас, сөзі де рас"]] to [[Абай өлеңдері/Алланың өзі де рас, сөзі де рас]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Алланың өзі де рас, сөзі де рас]] q3lbqrtpalhez53c50sv5a6rb1e14mj 0 2220 4096 2012-02-28T15:41:43Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Альбомға"]] to [[Абай өлеңдері/Альбомға]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Альбомға]] koeqbu0yydy6m1qacru70mus2if47gq 0 2221 4098 2012-02-28T15:41:50Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Антпенен тарқайды"]] to [[Абай өлеңдері/Антпенен тарқайды]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Антпенен тарқайды]] pjzp7vwsh4fli0zhwna6tmutjbn52dx 0 2222 4100 2012-02-28T15:41:56Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Асқа, тойға баратұғын"]] to [[Абай өлеңдері/Асқа, тойға баратұғын]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Асқа, тойға баратұғын]] 3r5py2lb0ompl0mhmzis2fnlvtklwfg 0 2223 4102 2012-02-28T15:42:01Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Ата-анаға көз қуаныш"]] to [[Абай өлеңдері/Ата-анаға көз қуаныш]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Ата-анаға көз қуаныш]] dnx5sbjs6k11s31c912yq855g69rhaf 0 2224 4104 2012-02-28T15:42:16Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей?"]] to [[Абай өлеңдері/Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей?]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей?]] bprykjgj71urzzudzj89fztbd9aa08k 0 2225 4106 2012-02-28T15:42:23Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Базарға, қарап тұрсам, әркім барар"]] to [[Абай өлеңдері/Базарға, қарап тұрсам, әркім барар]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Базарға, қарап тұрсам, әркім барар]] jh5czna47fx6ye16u892otzflhdsg9p 0 2226 4108 2012-02-28T15:43:24Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Бай сейілді"]] to [[Абай өлеңдері/Бай сейілді]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Бай сейілді]] lj0mr28tb19frxoctnyem9nfdmhzult 0 2227 4110 2012-02-28T15:43:28Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Байлар жүр жиған малын қорғалатып"]] to [[Абай өлеңдері/Байлар жүр жиған малын қорғалатып]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Байлар жүр жиған малын қорғалатып]] 5uoioj79b1smnf5q3m4jzyuyhchgvs4 0 2228 4112 2012-02-28T15:43:31Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Балалық өлді, білдің бе?"]] to [[Абай өлеңдері/Балалық өлді, білдің бе?]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Балалық өлді, білдің бе?]] bzgadrtlvi66aov1xoe5linrxqs77a4 0 2229 4114 2012-02-28T15:43:37Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Бақа мен өгіз" (И. А. Крыловтан)]] to [[Абай өлеңдері/Бақа мен өгіз (И. А. Крыловтан)]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Бақа мен өгіз (И. А. Крыловтан)]] mrmztzj54lzefi3ptx2394prhpbd1lh 0 2230 4116 2012-02-28T15:43:41Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Болды да партия"]] to [[Абай өлеңдері/Болды да партия]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Болды да партия]] gvo2rmalvfywk6ckjsvxuhaukpcru01 0 2231 4118 2012-02-28T15:43:44Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Буынсыз тілің.."]] to [[Абай өлеңдері/Буынсыз тілің..]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Буынсыз тілің..]] gf3hg23hcmrchpi3ixjd14wlxpogi0b 0 2232 4120 2012-02-28T15:43:49Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Білектей арқасында өрген бұрым"]] to [[Абай өлеңдері/Білектей арқасында өрген бұрым]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Білектей арқасында өрген бұрым]] jytbq97ra3bjt9mli6e6539m6nutrl9 0 2233 4122 2012-02-28T15:43:52Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Білімдіден шыққан сөз"]] to [[Абай өлеңдері/Білімдіден шыққан сөз]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Білімдіден шыққан сөз]] 1zr00xfvx0fokf06x9xrkioqopalbz0 0 2234 4124 2012-02-28T15:43:56Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық"]] to [[Абай өлеңдері/Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Бір дәурен кемді күнге - бозбалалық]] oxkbkxqv9290e0xmgiwu28ifyrh8w8j 0 2235 4127 2012-02-28T15:45:52Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Ауру жүрек ақырын соғады жай"]] to [[Абай өлеңдері/Ауру жүрек ақырын соғады жай]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Ауру жүрек ақырын соғады жай]] 3qyexqe3myn4m9nwlojj6riv25ybfv0 0 2236 4129 2012-02-28T15:45:55Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында"]] to [[Абай өлеңдері/Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында]] sujldbw562fyh8nuf320ot93066mslv 0 2237 4131 2012-02-28T15:45:59Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол"]] to [[Абай өлеңдері/Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол]] cve8glz1xlpd63551ujxc68lzxpbhzc 0 2238 4133 2012-02-28T15:46:03Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Жаз"]] to [[Абай өлеңдері/Жаз]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Жаз]] ez27vzsc2w9hynrfapagbx2a9cpzm7g 0 2239 4135 2012-02-28T15:46:07Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Абай өлеңдері/"Тоты құс түсті көбелек..."]] to [[Абай өлеңдері/Тоты құс түсті көбелек...]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Абай өлеңдері/Тоты құс түсті көбелек...]] 7wxtinvtrhh8hzfcl9zjp9az6rtkzz7 10 2240 6797 4194 2020-06-17T22:16:27Z Samuele2002 2423 fix [[Special:LintErrors]] wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = Абайдың қара сөздері |сурет = |тақырып = [[Абайдың қара сөздері]] |navbar =plain |үсті = |бөлім1 = [[Абайдың қара сөздері/Абайдың бірінші қара сөзі|1]] - [[Абайдың қара сөздері/Абайдың оныншы қара сөзі|10]] |тізім1 = <div style="text-align:center">[[Абайдың қара сөздері/Абайдың бірінші қара сөзі|бірінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың екінші қара сөзі|екінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың үшінші қара сөзі|үшінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың төртінші қара сөзі|төртінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың бесінші қара сөзі|бесінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың алтыншы қара сөзі|алтыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жетінші қара сөзі|жетінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың сегізінші қара сөзі|сегізінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың тоғызыншы қара сөзі|тоғызыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың оныншы қара сөзі|оныншы]]</div> |бөлім2 = [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он бірінші қара сөзі|11]] - [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырмасыншы қара сөзі|20]] |тізім2 = <div style="text-align:center">[[Абайдың қара сөздері/Абайдың он бірінші қара сөзі|он бірінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он екінші қара сөзі|он екінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он үшінші қара сөзі|он үшінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он төртінші қара сөзі|он төртінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он бесінші қара сөзі|он бесінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он алтыншы қара сөзі|он алтыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он жетінші қара сөзі|он жетінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он сегізінші қара сөзі|он сегізінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың он тоғызыншы қара сөзі|он тоғызыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырмасыншы қара сөзі|жиырмасыншы]]</div> |бөлім3 = [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма бірінші қара сөзі|21]] - [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отызыншы қара сөзі|30]] |тізім3 = <div style="text-align:center">[[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма бірінші қара сөзі|жиырма бірінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма екінші қара сөзі|жиырма екінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма үшінші қара сөзі|жиырма үшінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма төртінші қара сөзі|жиырма төртінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма бесінші қара сөзі|жиырма бесінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма алтыншы қара сөзі|жиырма алтыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма жетінші қара сөзі|жиырма жетінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма сегізінші қара сөзі|жиырма сегізінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың жиырма тоғызыншы қара сөзі|жиырма тоғызыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отызыншы қара сөзі|отызыншы]]</div> |бөлім4 = [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз бірінші қара сөзі|31]] - [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырықыншы қара сөзі|40]] |тізім4 = <div style="text-align:center">[[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз бірінші қара сөзі|отыз бірінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз екінші қара сөзі|отыз екінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз үшінші қара сөзі|отыз үшінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз төртінші қара сөзі|отыз төртінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз бесінші қара сөзі|отыз бесінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз алтыншы қара сөзі|отыз алтыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз жетінші қара сөзі|отыз жетінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз сегізінші қара сөзі|отыз сегізінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың отыз тоғызыншы қара сөзі|отыз тоғызыншы]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырықыншы қара сөзі|қырықыншы]]</div> |бөлім5 = [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырық бірінші қара сөзі|41]] - [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырық бесінші қара сөзі|45]] |тізім5 = <div style="text-align:center">[[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырық бірінші қара сөзі|қырық бірінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырық екінші қара сөзі|қырық екінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырық үшінші қара сөзі|қырық үшінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырық төртінші қара сөзі|қырық төртінші]] {{·}} [[Абайдың қара сөздері/Абайдың қырық бесінші қара сөзі|қырық бесінші]]</div> |асты = }} 37mrq1hdf0lo4q2px9e48s7ufkaveai 0 2241 8630 8609 2022-04-14T17:08:49Z 89.43.20.34 wikitext text/x-wiki Қазақтың бір мақалы: «Өнер алды - бірлік, ырыс алды - тірлік» дейді. Бірлік қандай елде болады, қайтсе тату болады - білмейді. Қазақ ойлайды: бірлік - ат ортақ, ас ортақ, киім ортақ, дәулет ортақ болса екен дейді. Олай болғанда байлықтан не пайда, кедейліктен не залал? Ағайын құрымай мал іздеп не керек? Жоқ, бірлік - ақылға бірлік, малға бірлік емес. Малыңды беріп отырсаң, атасы басқа, діні басқа, күні басқалар да жалданып бірлік қылады! Бірлік малға сатылса, антұрғандықтың басы осы. Ағайын алмай бірлік қылса керек, сонда әркім несібесін құдайдан тілейді, әйтпесе құдайдан тілемейді, шаруа іздемейді. Әуелі біріне-бірі пәле іздейді. Не түсін, не ажарын, не өкпесін бұлдап, ол болмаса, бір пәле салып, қорғалатып, әйтеуір бірін-бірі алдаудың амалын іздеседі. Мұның қай жерінен бірлік шықты? «Ырыс алды - тірлік» дейді, ол қай тірлік? Ол осы жан кеудеден шықпағандық па? Жоқ, ондай тірлік итте де бар. Ондай тірлікті қымбат көріп, бұлдаған адам өлімді жау көріп, ахиретке дұшпан болады. Жанын қорғалатып, жаудан қашып, қорқақ атанып, еңбек қылудан, қызмет қылудан қашып, еріншек атанып, ез атанып, дүниеде әлгі айтылған ырысқа дұшпан болады. Ол айтқан тірлік олар емес. Көкірегі, көңілі тірі болса, соны айтады. Өзің тірі болсаң да, көкірегің өлі болса, ақыл табуға сөз ұға алмайсың. Адал еңбекпен ерінбей жүріп мал табуға жігер қыла алмайсың. Кеселді жалқау, қылжақбас, Әзір тамақ, әзір ас, Сыртың - пысық, ішің - нас, Артын ойлап ұялмас, - болып жүріп, тірімін деме, онан да Алла жіберген ақ бұйрықты өлімнің өзі артық. 4o3bqzu6nj4wmiq4fc6260a095richx 0 2242 6016 6015 2017-09-07T17:32:04Z Ajraddatz 584 Protected "[[Абайдың қара сөздері/Абайдың жетінші қара сөзі]]": Артық бұзақылық ([Өңдеуге=Тіркелгісіздерге тиым] (мәңгі) [Жылжытуға=Тіркелгісізд... wikitext text/x-wiki Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі - ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады. Бұлар - тәннің құмары, бұлар болмаса, тән жанға қонақ үй бола алмайды. Һәм өзі өспейді, қуат таппайды. Біреуі - білсем екен демеклік. Не көрсе соған талпынып, жалтыр-жұлтыр еткен болса, оған қызығып, аузына салып, дәмін татып қарап, тамағына, бетіне басып қарап, сырнай-керней болса, дауысына ұмтылып, онан ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, біреу күлсе де, біреу жыласа да тұра жүгіріп, «ол немене?», «бұл немене?» деп, «ол неге үйтеді?» деп, «бұл неге бүйтеді?» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді. Мұның бәрі - жан құмары, білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен деген. Дүниенің көрінген һәм көрінбеген сырын түгелдеп, ең болмаса денелеп білмесе, адамдықпен орны болмайды. Оны білмеген соң, ол жан адам жаны болмай, хайуан жаны болады. Әзелде құдай тағала хайуанның жанынан адамның жанын ірі жаратқан, сол әсерін көрсетіп жаратқаны. Сол қуат жетпеген, ми толмаған ессіз бала күндегі «бұл немене, ол немене?» деп, бір нәрсені сұрап білсем екен дегенде, ұйқы, тамақ та есімізден шығып кететұғын құмарымызды, ержеткен соң, ақыл кіргенде, орнын тауып ізденіп, кісісін тауып сұранып, ғылым тапқандардың жолына неге салмайды екеміз? Сол өрістетіп, өрісімізді ұзартып, құмарланып жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді. Тәннен жан артық еді, тәнді жанға бас ұрғызса керек еді. Жоқ, біз олай қылмадық, ұзақтай шулап, қарғадай барқылдап, ауылдағы боқтықтан ұзамадық. Жан бізді жас күнімізде билеп жүр екен. Ержеткен соң, күш енген соң, оған билетпедік. Жанды тәнге бас ұрғыздық, ешнәрсеге көңілменен қарамадық, көзбен де жақсы қарамадық, көңіл айтып тұрса, сенбедік. Көзбен көрген нәрсенің де сыртын көргенге-ақ тойдық. Сырын қалай болады деп көңілге салмадық, оны білмеген кісінің несі кетіпті дейміз. Біреу кеткенін айтса да, ұқпаймыз. Біреу ақыл айтса: «Ой, тәңірі-ай, кімнен кім артық дейсің!» - дейміз, артығын білмейміз, айтып тұрса ұқпаймыз. Көкіректе сәуле жоқ, көңілде сенім жоқ. Құр көзбенен көрген біздің хайуан малдан неміз артық? Қайта, бала күнімізде жақсы екенбіз. Білсек те, білмесек те, білсек екен деген адамның баласы екенбіз. Енді осы күнде хайуаннан да жаманбыз. Хайуан білмейді, білемін деп таласпайды. Біз түк білмейміз, біз де білеміз деп надандығымызды білімділікке бермей таласқанда, өлер-тірілерімізді білмей, күре тамырымызды адырайтып кетеміз. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] n2ujd98ugdtr8p1upw2m3k0b0ohkibd 0 2243 8627 8626 2022-04-09T05:50:16Z 89.36.167.111 Қатені түзедім wikitext text/x-wiki Осы ақылды кім үйренеді, насихатты кім тыңдайды? Біреу - болыс, біреу - би. Олардың ақыл үйренейін, насихат тыңдайын деген ойы болса, ол орынға сайланып та жүрмес еді. Олар өздері де үздік кісіміз, өздеріміз біреуге үлгі беріп, ақыл айтарлықпыз деп сайланды. Өздері түзеліп жеткен, енді елді түзерлігі - ақ қалған. Ол не қылып тыңдасын және тыңдайын десе де, қолы тие ме? Басында өзіндік жұмысы бар: ұлығымызға жазалы болып қаламыз ба, елдегі бұзақыларымызды бүлдіріп аламыз ба, немесе халқымызды бүлдіріп аламыз ба, яки өзіміз шығымдап, шығынымызды толтыра алмай қаламыз ба? - деген ебіне қарай біреуді жетілтейін деп, біреуді құтылтайын деген бейнетінің бәрі басында, қолы тимейді. Байлар, олар өздері де бір күн болса да, дәулет қонып, дүниенің жарымы басында тұр. Өзінде жоқты малыменен сатып алады. Көңілдері көкте, көздері аспанда, адалдық, адамдық, ақыл, ғылым, білім - ешнәрсе малдан қымбат демейді. Мал болса, құдай тағаланы да паралап алса болады дейді. Оның діні, құдайы, халқы, жұрты, білімі, ұяты, ары, жақыны - бәрі мал. Сөзді қайтіп ұқсын, ұғайын десе де, қолы тие ме? Ол малды суармақ, тойғызбақ; саудасын жиғызбақ, күзеттірмек, бақтырмақ, ұры - бөрі, қыс, суық - сұғанақ - солардан сақтанбақ, солардан сақтарлық кісі таппақ. Оның бәрін жайғастырып, аяғын алып келіп мақтанға орналастырғанша қашан? Қолы тимейді. Енді ұры - залым, сұм - сұрқия өздері де тыңдамайды. Онша - мұнша қой жүнді қоңыршалар күнін де көре алмай жүр. Аналар анадай болып тұрғанда, білім, ғылым, ақылды не қылсын? Және де білім, ғылым кедейге керегі жоқтай - ақ: «Бізді не қыласың, ана сөзді ұғарлықтарға айт!» дейді. Оның өзгеменен ісі жоқ, ана алдындағы үшеуіндей болған жанның ойында ешбір қайғысы, мұңы болмаса керек. du31tal9ti6bzf5kdc9zsq4799pm3xf 0 2244 8493 8492 2021-12-12T11:36:55Z 164.0.147.219 wikitext text/x-wiki Осы мен өзім - қазақпын. Қазақты жақсы көрем бе, жек көрем бе? Егер жақсы көрсем, қылықтарын қостасам керек еді. Уә әрнешік бойларынан адам жақсы көрерлік, көңілге тиянақ қыларлық бір нәрсе тапсам керек еді. Соны не үміт үзбестікке, не онысы болмаса, мұнысы бар ғой деп, көңілге қуат қылуға жаратсам керек еді, ондайым жоқ. Егер жек көрсем, сөйлеспесем, мәжілістес, сырлас, кеңестес болмасам керек еді, тобына бармай, «не қылды, не болды?» демей жату керек еді, ол мүмкін болмаса, бұлардың ортасынан көшіп кету керек еді. Бұларды жөндеймін деуге, жөнделер, үйренер деген үмітім де жоқ. Бұлардың бірі де жоқ. Бұл қалай? Бұл айтқанның бірін тұтпай болмас еді. Мен өзім тірі болсам да, анық тірі де емеспін. Әншейін осылардың ызасынан ба, өзіме - өзім ыза болғанымнан ба, яки бөтен бір себептен бе? - еш білмеймін. Сыртым сау болса да, ішім өліп қалыпты. Ашулансам, ызалана алмаймын. Күлсем, қуана алмаймын, сөйлегенім өз сөзім емес, күлгенім өз күлкім емес, бәрі де әлдекімдікі. Қайратты күнімде қазақты қиып бөтен жаққа кетпек түгіл, өзін жақсы көріп, үміт етіп жүріппін. Қашан әбден біліп, үмітімді үзген кезде, өзге жаққа барып, жатты өз қылып, үйір боларлық қайрат, жалын сөніп те қалған екен. Сол себептен бір жүрген қуыс кеудемін. Тегінде ойлаймын: бұ да жақсы, өлер кезде «әттегене - ай, сондай - сондай қызықтарым қалды - ау!» деп қайғылы болмай, алдыңғы тілеу болмаса, артқа алаң болмай өлуге. @aa.moure) 2ynb509h2gufj9m7n3s38477jba6pyt 0 2245 4493 4208 2012-04-17T18:01:21Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Біреулер құдайдан бала тілейді. Ол баланы не қылады? Өлсем орнымды бассын дейді, артымнан құран оқысын дейді, қартайған күнімде асырасын дейді. Осыдан басқасы бар ма? Балам орнымды бассын демек не сөз? Өзіңнен қалған дүние иесіз қалар дейсің бе? Қалған дүниенің қамын сен жемек пе едің? Өліп бара жатқанда өзгеден қызғанып айтқаның ба? Өзгеге қимайтұғын сенің не қылған артықша орның бар еді? Баланың жақсысы - қызық, жаманы - күйік, не түрлі боларын біліп сұрадың? Дүниеде өзіңнің көрген қорлығың аз болды ма? Өзіңнің қылған иттігің аз болды ма? Енді бір бала туғызып, оны да ит қылуға, оған да қорлық көрсетуге мұнша неге құмар болдың? Артымнан балам құран оқысын десең, тірлікте өзіңнің жақсылық қылған кісің көп болса, кім құран оқымайды? Егер жаманшылықты көп қылған болсаң, балаңның оқыған құраны сені неге жеткізеді? Тірлікте өзіңе-өзің қылмаған істі, өлген соң саған балаң кәсіп қылып бере ала ма? Ахирет үшін бала тілегенің - балам жасында өлсін дегенің. Егерде ержетсін десең, өзі ержетіп, ата-анасын тұзақтан құтқарарлық бала қазақтан туа ма екен? Ондай баланы сендей әке, сенің еліңдей ел асырап өсірмек пе екен? Қартайғанда асырасын десең, о да - бір бос сөз. Әуелі - өзің қаруың қайтарлық қартаюға жетемісің, жоқ па? Екінші - балаң мейірімді болып, асырарлық болып туа ма, жоқ па? Үшінші - малың болса, кім асырамайды? Малың жоқ болса, қай асырау толымды болады? Баланың мал табарлық болары, мал шашарлық болары - ол да екі талай. Хош, құдай тағала бала берді, оны өзің жақсы асырай білесің бе? Білмейсің. Әуелі өз күнәңді өзің көтергеніңмен тұрмай, балаңның күнәсіне тағы да ортақ боласың. Әуелі балаңды өзің алдайсың: «Әне, оны берем, міне, мұны берем» деп. Басында балаңды алдағаныңа бір мәз боласың. Соңыра балаң алдамшы болса, кімнен көресің? «Боқта!» деп, біреуді боқтатып, «кәпір - қияңқы, осыған тимеңдерші!» деп, оны мазаттандырып, әбден тентектікке үйретіп қойып, сабаққа бергенде, молданың ең арзанын іздеп, хат таныса болады деп, қу, сұм бол деп, «пәленшенің баласы сені сыртыңнан сатып кетеді» деп, тірі жанға сендірмей жат мінез қылып, осы ма берген тәлімің? Осы баладан қайыр күтесің бе? Және мал тілейсіңдер, неге керек қылайын деп тілейсіңдер? Әуелі, құдайдан тілеймісің? Тілейсің. Құдай берді, бергенін алмайсың. Құдай тағала саған еңбек қылып мал табарлық қуат берді. Ол қуатты адал кәсіп қыларлық орынға жұмсаймысың? Жұмсамайсың. Ол қуатты орнын тауып сарып қыларды білерлік ғылым берді, оны оқымайсың. Ол ғылымды оқыса, ұғарлық ақыл берді, қайда жібергеніңді кім біледі?.. Ерінбей еңбек қылса, түңілмей іздесе, орнын тауып істесе, кім бай болмайды? Оның саған керегі жоқ. Сенікі - біреуден қорқытып алсаң, біреуден жалынып алсаң, біреуден алдап алсаң болғаны, іздегенің - сол. Бұл - құдайдан тілеген емес. Бұл - абыройын, арын сатып, адам жаулағандық, тіленшілік. Хош, сүйтіп жүріп-ақ мал таптың, байыдың. Сол малды сарып қылып, ғылым табу керек. Өзің таба алмасаң, балаң тапсын. Ғылымсыз ахирет те жоқ, дүние де жоқ. Ғылымсыз оқыған намаз, тұтқан ораза, қылған хаж, ешбір ғибадат орнына бармайды. Ешбір қазақ көрмедім, малды иттікпен тапса да, адамшылықпен жұмсаған. Бәрі де иттікпен табады, иттікпен айрылады. Бейнет, күйігі, ызасы - сол үшеуінен басқа ешнәрсе бойында қалмайды. Барында баймын деп мақтанады. Жоғында «маған да баяғыда мал бітіп еді» деп мақтанады. Кедей болған соң, тағы қайыршылыққа түседі. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] ebqutzi0zu82276h3jh0sjqw9t7lip1 0 2246 4485 4209 2012-04-17T18:00:58Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Осы елдің үнем қылып жүргені немене? Екі нәрсе. Әуелі - ұрлық, ұры ұрлықпен мал табам деп жүр. Мал иесі артылтып алып, тағы да байимын деп жүр. Ұлықтар алып берем деп, даугерді жеп, құтқарам деп ұрыны жеп жүр. Қарапайым жұрт ұрлық айтып мал алам деп, ұрыға атымды сатып пайдаланам деп, не өткізбесін арзанға түсіріп алам деп жүр. Екінші - бұзақылар біреудің ойында жоқ пәлені ойына салып, бүйтсең бек боласың, бүйтсең кеп боласың, бүйтсең кек аласың, мықты атанасың деп, ауқаттыларды азғырғалы әлек болып жүр. Кім азса, мен соған керек боламын деп, к...н қыздырып алып, өзін бір ғана азық қылайын деп жүр. Ұлықтар пәлі-пәлі, бұл табылған ақыл деп, мен сені бүйтіп сүйеймін деп, ананы жеп, сені бүйтіп сүйеймін деп, мынаны жеп жүр. Қара халық менің сонша үйім бар, сонша ауыл-аймағыммен сойылыңды соғайын, дауыңды айтайын деп, қай көп бергенге партиялас боламын деп, құдайға жазып, жатпай-тұрмай салып жүріп басын, ауылын, қатын-баласын сатып жүр. Осы бір ұры, бұзақы жоғалса, жұртқа ой да түсер еді, шаруа да қылар еді. Бай барын бағып, кедей жоғын іздеп, ел секілденіп талапқа, тілеуге кірісер еді. Енді жұрттың бәрі осы екі бүлік іске ортақ, мұны кім түзейді? Анттың, серттің, адалдықтың, ұяттың бір тоқтаусыз кеткені ме? Ұрыны тыю да оңай болар еді, бірақ осы бұзақының тіліне еретұғын, азатұғын байларды кім тыяды? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] qy3z0pcunc5nrkjvnouj4l0c49jcc22 0 2247 8631 8619 2022-04-18T07:13:04Z 85.117.103.82 wikitext text/x-wiki Кімде-кім жақсы-жаман ғибадат қылып жүрсе, оны ол ғибадаттан тыюға аузымыз бармайды, әйтеуір жақсылыққа қылған ниеттің жамандығы жоқ қой дейміз. Ләкин, сондай адамдар толымды ғибадатқа ғылымы жетпесе де, қылса екен. Бірақ оның екі шарты бар, соны білсе екен. Әуелі - иманның иғтиқатын махкамлемек керек, екінші - үйреніп жеткенше осы да болады ғой демей, үйрене берсе керек. Кім үйреніп жетпей жатып, үйренгенін қойса, оны құдай ұрды, ғибадаты ғибадат болмайды. Уа-ләкин, кімде-кім иманның неше нәрсе бірлән кәмәләт табатұғынын білмей, қанша жерден бұзылатұғынын білмей, басына шалма орап, бірәдар атын көтеріп, оразашыл, намазшыл болып жүрген көңілге қалың бермей тұрып, жыртысын салғанға ұқсайды. Күзетшісіз, ескерусіз иман тұрмайды, ықыласыменен өзін-өзі аңдып, шын діни шыншылдап жаны ашып тұрмаса, салғырттың иманы бар деп болмайды. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] 9dlq67l76drsffo8l7smcfrmrvwocyp 0 2248 7015 7014 2021-02-23T16:01:16Z Wiki13 596 [[Special:Contributions/2.72.183.228|2.72.183.228]] ([[User talk:2.72.183.228|т]]) өңдемелерінен [[User:Bolatbek|Bolatbek]] соңғы нұсқасына қайтарды wikitext text/x-wiki Иман деген - алла табарака уа тағаланың шәриксиз, ғайыпсыз бірлігіне, барлығына уа әр түрлі бізге пайғамбарымыз саллалаһу ғалайһи уәссәлләм арқылы жіберген жарлығына, білдіргеніне мойын ұсынып, инанмақ. Енді бұл иман дерлік инануға екі түрлі нәрсе керек. Әуелі - не нәрсеге иман келтірсе, соның хақтығына ақылы бірлән дәлел жүргізерлік болып, ақылы дәлел - испат қыларға жараса, мұны якини иман десе керек. Екіншісі - кітаптан оқу бірлән яки молдалардан есту бірлән иман келтіріп, сол иман келтірген нәрсесіне соншалық берік боларға керек. Біреу өлтіремін деп қорқытса да, мың кісі мың түрлі іс көрсетсе де, соған айнып, көңілі қозғалмастай берік болу керек. Бұл иманды иман таклиди дейміз. Енді мұндай иман сақтауға қорықпас жүрек, айнымас көңіл, босанбас буын керек екен. Якини иманы бар деуге ғылымы жоқ, таклиди иманы бар деуге беріктігі жоқ, я алдағанға, я азғырғанға, я бір пайдаланғанға қарап, ақты қара деп, я қараны ақ деп, өтірікті шын деп ант ететұғын кісіні не дейміз? Құдай тағала өзі сақтасын. Әрнешік білмек керек, жоғарғы жазылмыш екі түрліден басқа иман жоқ. Иманға қарсы келерлік орында ешбір пенде құдай тағала кеңшілігімен кешеді дағы демесін, оның үшін құдай тағаланың ғафуына яки пайғамбарымыздың шафағатына да сыймайды, мүмкін де емес. «Қылыш үстінде серт жоқ» деген, «құдай тағаланың кешпес күнәсі жоқ» деген жалған мақалды қуат көрген мұндай пенденің жүзі құрысын. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] 9f4y2kj3ar0zvajmx79q8idcyew6bxv 0 2249 8390 8388 2021-10-09T05:42:33Z Minorax 2212 [[Special:Contributions/89.36.200.99|89.36.200.99]] ([[User talk:89.36.200.99|т]]) өңдемелерінен [[User:94.141.250.86|94.141.250.86]] соңғы нұсқасына қайтарды wikitext text/x-wiki Тірі адамның жүректен аяулы жері бола ма? Біздің қазақтың жүректі кісі дегені - батыр кісі дегені. Онан басқа жүректің қасиеттерін анықтап біле алмайды. Рақымдылық, мейірбандылық, әртүрлі істе адам баласын өз бауырым деп, өзіне ойлағандай оларға да болса игі еді демек, бұлар - жүрек ісі. Асықтық та - жүректің ісі. Тіл жүректің айтқанына көнсе, жалған шықпайды. Амалдың тілін алса, жүрек ұмыт қалады. Қазақтың «жүректісі» мақтауға сыймайды. Айтқанға көнгіш, уағдада тұрғыш, бойын жаманшылықтан тез жиып алғыш, көштің соңынан итше ере бермей, адасқан көптен атының басын бұрып алуға жараған, әділетті ақыл мойындаған нәрсеге, қиын да болса, мойындау, әділетті ақыл мойындамаған нәрсеге, оңай да болса, мойындамау - ерлік, батырлық осы болмаса, қазақтың айтқан батыры - әншейін жүректі емес, қасқыр жүректі деген сөз. Қазақ та адам баласы ғой, көбі ақылсыздығынан азбайды, ақылдың сөзін ұғып аларлық жүректе жігер, қайрат, байлаулылықтың жоқтығынан азады. Білімді білсе де, арсыз, қайратсыздығынан ескермей, ұстамай кетеді. Жаманшылыққа бір елігіп кеткен соң, бойын жиып алып кетерлік қайрат қазақта кем болады. Осы жұрттың көбінің айтып жүрген мықты жігіт, ер жігіт, пысық жігіт деп ат қойып жүрген кісілерінің бәрі - пәлеге, жаманшылыққа еліртпек үшін, бірін-бірі «айда, батырлап!» қыздырып алады да, артын ойлатпай, азғыратұғын сөздері. Әйтпесе құдайға терістіктен, не ар мен ұятқа терістіктен сілкініп, бойын жиып ала алмаған кісі, үнемі жаманшылыққа, мақтанға салынып, өз бойын өзі бір тексермей кеткен кісі, тәуір жігіт түгіл, әуелі адам ба өзі? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] q5tgxkjydc4nso9q806styo4116qycb 0 2250 8467 6702 2021-10-20T11:43:32Z 92.47.198.154 wikitext text/x-wiki '''''Жуан мәтін'''''''Көлбеу мәтін'''''Көлбеу мәтін'''''''Ақылды кісі мен ақылсыз кісінің, менің білуімше мен бір белгілі парқын көрдім. Әуелі - пенде адам болып жаратылған соң, дүниеде қызық көрмей жүре алмайды. Сол қызықты нәрсесін іздеген кезі өмірінің ең қызықты уақыты болып ойында қалады. Сонда есті адам, орынды іске қызығып, құмарланып іздейді екен дағы, күнінде айтса құлақ, ойланса көңіл сүйсінгендей болады екен. Оған бұл өткен өмірдің өкініші де жоқ болады екен. Есер кісі орнын таппай, не болса сол бір баянсыз, бағасыз нәрсеге қызығып, құмар болып, өмірінің қызықты, қымбатты шағын итқорлықпен өткізіп алады екен дағы, күнінде өкінгені пайда болмай-ды екен. Жастықта бұл қызықтан соң және бір қызық тауып алатын кісімсіп, жастығы тозбастай, буыны босамастай көріп жүріп, бірер қызықты қуғанда-ақ мойны қатып, буыны құрып, екінші талапқа қайрат қылуға жарамай қалады екен. Үшінші - әрбір нәрсеге қызықпақтық. Ол өзі бойға құмарлық пайда қылатын нәрсе екен. Әрбір құмарлық өзіне бір дерт болады екен, әртүрлі құмар болған нәрсеге жеткенде, яки әне-міне, жетер-жетпес болып жүргенде, бір түрлі мастық пайда болады екен. Әрбір мастық бойдан оғатты көп шығарып, ақылдың көзін байлап, төңіректегі қараушылардың көзін ашып, «ананы-мынаны» дегізіп, бойды сынататұғын нәрсе екен. Сол уақытта есті кісілер үлкен есі шықпай, ақылды қолдан жібермей, бойын сынатпай жүріп ізденеді екен. Есер кісілер ер-тоқымын тастап, бөркі түсіп қалып, етегі атының куман жауып кетіп, екі көзі аспанда, жынды кісіше шаба беруді біледі екен, соны көрдім. Егерде есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе, болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір, өзіңнен өзің есеп ал! Сол алдыңғы есеп алғаннан бергі өмірді қалай өткіздің екен, не білімге, не ахиретке, не дүниеге жарамды, күнінде өзің өкінбестей қылықпен өткізіппісің? Жоқ, болмаса, не қылып өткізгеніңді өзің де білмей қалыппысың? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат: Абайдың қара сөздері]] ew4g0uxbg80eh18ax23i6s3qz12ukxs 0 2251 7764 7763 2021-09-12T03:33:55Z 176.222.154.218 wikitext text/x-wiki Қазақ құлшылығым құдайға лайық болса екен деп қам жемейді. Тек жұрт қылғанды біз де қылып, жығылып, тұрып жүрсек болғаны дейді. Саудагер несиесін жия келгенде «тапқаным осы, біттім деп, алсаң — ал, әйтпесе саған бола жерден мал қазам ба?» дейтұғыны болушы еді ғой. Құдай тағаланы дәл сол саудагердей қыламын дейді. Тілін жаттықтырып, дінін тазартып, ойланып, үйреніп әлек болмайды. «Білгенім осы, енді қартайғанда қайдан үйрене аламын» дейді. «Оқымадың демесе болады дағы, тілімнің келмегенін қайтушы еді» дейді. Азаматтың тілі өзге жұрттан бөлекше жаратылып па? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Азаматтың қара сөздері]] d5rw1i2axlescg7a6t37pl3cidr0bgk 0 2252 8401 8400 2021-10-12T06:45:48Z MdsShakil 2601 [[Special:Contributions/162.255.199.150|162.255.199.150]] ([[User talk:162.255.199.150|т]]) өңдемелерінен [[User:MdsShakil|MdsShakil]] соңғы нұсқасына қайтарды wikitext text/x-wiki Қайрат, ақыл, жүрек үшеуі өнерлерін айтысып, таласып келіп, ғылымға жүгініпті. Қайрат айтыпты: «Ей, ғылым, өзің де білесің ғой, дүниеде ешнәрсе менсіз кәмелетке жетпейтұғының; әуелі, өзіңді білуге ерінбей-жалықпай үйрену керек, ол - менің ісім. Құдайға лайықты ғибадат қылып, ерінбей-жалықпай орнына келтірмек те - менің ісім. Дүниеге лайықты өнер, мал тауып, абұйыр мансапты еңбексіз табуға болмайды. Орынсыз, болымсыз нәрсеге үйір қылмай, бойды таза сақтайтұғын, күнәкәрліктен, көрсеқызар жеңілдіктен, нәфсі шайтанның азғыруынан құтқаратұғын, адасқан жолға бара жатқан бойды қайта жиғызып алатұғын мен емес пе? Осы екеуі маған қалай таласады?» - депті. Ақыл айтыпты: «Не дүниеге, не ахиретке не пайдалы болса, не залалды болса, білетұғын - мен, сенің сөзіңді ұғатұғын - мен, менсіз пайданы іздей алмайды екен, залалдан қаша алмайды екен, ғылымды ұғып үйрене алмайды екен, осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?» - депті. Онан соң жүрек айтыпты: «Мен - адамның денесінің патшасымын, қан менен тарайды, жан менде мекен қылады, менсіз тірлік жоқ. Жұмсақ төсекте, жылы үйде тамағы тоқ жатқан кісіге төсексіз кедейдің, тоңып жүрген киімсіздің, тамақсыз аштың күй-жәйі қандай болып жатыр екен деп ойлатып, жанын ашытып, ұйқысын ашылтып, төсегінде дөңбекшітетұғын - мен. Үлкеннен ұят сақтап, кішіге рақым қылдыратұғын - мен, бірақ мені таза сақтай алмайды, ақырында қор болады. Мен таза болсам, адам баласын алаламаймын: жақсылыққа елжіреп еритұғын - мен, жаманшылықтан жиреніп тулап кететұғын - мен, әділет, нысап, ұят, рақым, мейірбаншылық дейтұғын нәрселердің бәрі менен шығады, менсіз осылардың көрген күні не? Осы екеуі маған қалай таласады?» - депті. Сонда ғылым бұл үшеуінің сөзін тыңдап болып, айтыпты: - Ей, қайрат, сенің айтқаныңның бәрі де рас. Ол айтқандарыңнан басқа да көп өнерлеріңнің бары рас, сенсіз ешнәрсенің болмайтұғыны да рас, бірақ қаруыңа қарай қаттылығың да мол, пайдаң да мол, бірақ залалың да мол, кейде жақсылықты берік ұстап, кейде жамандықты берік ұстап кетесің, соның жаман, - депті. -Ей, ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі де рас. Сенсіз ешнәрсе табылмайтұғыны да рас. Жаратқан тәңіріні де сен танытасың, жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің. Бірақ сонымен тұрмайсың, амал да, айла да - бәрі сенен шығады. Жақсының, жаманның екеуінің де сүйенгені, сенгені - сен; екеуінің іздегенін тауып беріп жүрсің, соның жаман, - депті. - Сен үшеуіңнің басыңды қоспақ - менің ісім, - депті. Бірақ сонда билеуші, әмірші жүрек болса жарайды. Ақыл, сенің қырың көп, жүрек сенің ол көп қырыңа жүрмейді. Жақсылық айтқаныңа жаны-діні құмар болады. Көнбек түгіл қуанады. Жаманшылық айтқаныңа ермейді. Ермек түгіл жиреніп, үйден қуып шығарады. - Қайрат, сенің қаруың көп, күшің мол, сенің де еркіңе жібермейді. Орынды іске күшіңді аятпайды. Орынсыз жерге қолыңды босатпайды. Осы үшеуің басыңды қос, бәрін де жүрекке билет, - деп ұқтырып айтушының аты ғылым екен. - Осы үшеуің бір кісіде менің айтқанымдай табылсаңдар, табанының топырағы көзге сүртерлік қасиетті адам - сол. Үшеуің ала болсаң, мен жүректі жақтадым. Құдайшылық сонда, қалпыңды таза сақта, құдай тағала қалпыңа әрдайым қарайды деп кітаптың айтқаны осы, — депті. l95cefnztc1e06tcn7gtqwfrhx6uo1e 0 2253 8608 7826 2022-02-24T04:17:45Z 2.135.65.106 wikitext text/x-wiki Адам баласына жыртықсыз, кірсіз, сыпайы киіну қажет, һәм ол киімін былғап, былжыратып кимей, таза кимек - дұрыс іс. Ләкин өз дәулетінен артық киінбек, не киімі артық болмаса да, көңіліне қуат тұтып, тым айналдырмақ - кербездің ісі. Кербездің екі түрлі қылығы болады: бірі бет - пішінін, мұртын, мүшесін, жүрісін, қас - қабағын қолдан түзетіп, шынтағын көтеріп, қолын тарақтап әуре болмақ. Біреуі атын, киімін «айран ішерім» деп, солардың арқасында сыпайы, жұғымды жігіт атанбаққа, өзінен ілгерілерге елеулі болып, өзі қатардағының ішін күйдіріп, өзінен кейіншілерге «әттең, дүние - ай, осылардың атындай ат мініп, киіміндей киім кигеннің не арманы бар екен?!» - дейтұғын болмаққа ойланбақ. Мұның бәрі - масқаралық, ақымақтық. Мұны адам бір ойламасын, егерде бір ойласа, қайта адам болмағы - қиын іс. Кербез дегенді осындай кер, кердең немеден безіңдер деген сөзге ұқсатамын. Тегінде, адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ. Онан басқа нәрсеменен оздым ғой демектің бәрі де - ақымақтық jhp6nlzdqcg6hyp9a732yu4ngpepw6h 0 2254 7053 7021 2021-04-06T12:56:59Z 5.251.24.233 Қатені түзедім. wikitext text/x-wiki Адам ата-анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады. Қара сөздер. [[Санат:Абайдың қара сөздері]] aphcruhsp5xfllmpg2nn57dazbo6d5p 0 2255 6530 4483 2019-03-30T16:21:30Z 80.249.158.112 wikitext text/x-wiki Тағдырдың жарлығын білесіздер - өзгерілмейді. Пендеде бір іс бар жалығу деген. Ол - тағдырда адаммен бірге жаратылған нәрсе, оны адам өзі тапқан емес. Оған егер бір еліксе, адам баласы құтылмағы қиын. Қайраттанып, сілкіп тастап кетсең де, ақырында тағы келіп жеңеді. Ақылы түгел, ойлы адамның баласы байқаса, осы адам баласының жалықпайтұғын нәрсесі бар ма екен? Тамақтан да, ойыннан да, күлкіден де, мақтаннан да, кербездіктен де, тойдан да, топтан да, қатыннан да көңіл, аз ба, көп пе, жалығады. Оның үшін бәрінің ғайыбын көреді, баянсызын біледі, көңілі бұрынғыдан да суый бастайды. Дүние бірқалыпты тұрмайды, адамның қуаты, ғұмыры бірқалыпты тұрмайды. Әрбір мақлұққа құдай тағала бірқалыпты тұрмақты берген жоқ. Енді көңіл қайдан бірқалыпты тұра алады? Бірақ осы жалығу деген әрнені көрем деген, көп көрген, дәмін, бағасын, бәрінің де баянсызын біліп жеткен, ойлы адамнан шығады. Соншалық ғұмырының баянсызын, дүниенің әрбір қызығының, акырының шолақтығын көрген-білгендер тіршіліктен де жалықса болады. Бұлай болғанда ақымақтық, қайғысыздық та бір ғанибет екен деп ойлаймын. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] ov7f5uld9nicmc6ft1ykif86i26ozfz 0 2256 4475 4219 2012-04-17T18:00:07Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Аз ба, көп пе, адам баласы бір түрлі мақтаннан аман болмағы - қиын іс. Сол мақтан деген нәрсенің мен екі түрлісін байқадым: біреуінің атын үлкендік деп атаймын, біреуін мақтаншақтық деймін. Үлкендік - адам ішінен өзін-өзі бағалы есеп қылмақ. Яғни, надан атанбастығын, жеңіл атанбастығын, мақтаншақ атанбастығын, әдепсіз, арсыз, байлаусыз, пайдасыз, сұрамшақ, өсекші, өтірікші, алдамшы, кеселді - осындай жарамсыз қылықтардан сақтанып, сол мінездерді бойына қорлық біліп, өзін ондайлардан зор есептемек. Бұл мінез - ақылдылардың, арлылардың, артықтардың мінезі. Олар өзімді жақсы демесе, мейлі білсін, жаман дегізбесем екен деп азаптанады. Екінші, мақтаншақ деген біреуі «демесін» демейді, «десін» дейді. Бай десін, батыр десін, қу десін, пысық десін, әрдайым не түрлі болса да, «десін» деп азаптанып жүріп, «демесінді» ұмытып кетеді. Ұмытпақ түгіл, әуелі іс екен деп ескермейді. Мұндай мақтаншақтардың өзі үш түрлі болады. Біреуі жатқа мақтанарлық мақтанды іздейді. Ол - надан, ләкин надан да болса адам. Екіншісі өз елінің ішінде мақтанарлық мақтанды іздейді. Оның надандығы толық, адамдығы әбден толық емес. Үшіншісі өз үйіне келіп айтпаса, я ауылына ғана келіп айтпаса, өзге кісі қостамайтын мақтанды іздейді. Ол - наданның наданы, ләкин өзі адам емес. Жатқа мақталсам екен деген елім мақтаса екен дейді. Еліме мақталсам екен деген ағайыным мақтаса екен дейді. Ағайынның ішінде өзі мақтау іздеген өзімді өзім мақтап жетем дейді. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] 9rjn9dg9wv2xsu08u1ovtg0q8h6nsyb 0 2257 4477 4220 2012-04-17T18:00:13Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Дәл осы күнде қазақтың ішінде кімді жақсы көріп, кімді қадірлеймін деп ойладым. Байды қадірлейін десең, бай жоқ. Бай болса, өз басының, өз малының еркі өзінде болмас па еді? Ешбір байдың өз малының еркі өзінде жоқ. Кей бай өзі біреумен күш таластырамын деп, жүз кісіге қорғалауықтығынан жалынып, малын үлестіріп жүр. Ойлайды: жалынтып бердім деп, ақымақтығынан. Жоқ, өзі жалынып беріп жүр. Қайыр да емес, мырзалық та емес, өз елімен, өз жерімен ойраңдасып, ойсыздарға қойнын ашып, малын шашып жүр. Кей байлар, елдегі құттылар, сүттілер берекелесе алмаған соң, кеселді қулар көбейіп кетіп, көп қорқытып, іздеген нәрсесі жоқ, еріксіз кім болса соған жеміт болып жүр. Мырзаларды қадірлейін десең, осы күнде анық мырза елде жоқ, мал бергіш мырза иттен көп. Біреу бір пайдама келтірем деп мырза болып жүр. Біреулер к...не құрым киізді тұзға малшып тыққан соң есі шығып, мырза болып, еріксіз кім болса соған талтайып емізіп жүр. Болыс пен биді құрметтейін десең, құдайдың өзі берген болыстық пен билік елде жоқ. Сатып алған, жалынып, бас ұрып алған болыстық пенен биліктің ешбір қасиеті жоқ. Мықтыны құрметтейін десең, жаманшылыққа елдің бәрі мықты, жақсылыққа мықты кісі елде жоқ. Есті кісіні тауып құрметтейін десең, әділет, ұят, нысапқа есті кісі елде жоқ. Қулық, сұмдық, арамдық, амалға елдің бәрі де есті. Ғаріп-қасар бишараны құрметтейін десең, жатқан түйеге міне алмаса да, ол момындыққа есеп емес. Егер мінерлік жайы болса, бірдемені ептеп ілерлік те жайы бар. Енді қалды қу мен сұм, олар өзі де қуартпай, суалтпай тыныштық көрер емес. Жә, кімді сүйдік, кімнің тілеуін тіледік? Өзі құрттанып шашылған болыс-билер тұра тұрсын. Енді, әлбәттә, амал жоқ, момындығынан «Ырыс баққан дау бақпас» деген мақалмен боламын деп, бергенінен жаға алмай, жарымын беріп, жарымын тыныштығымен баға алмай, ұры, залым, қуларға жеміт болып жүрген шын момын байларды аямасаң һәм соның тілеуін тілемесең болмайды. Сонан басқаны таба алмадым. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] ppool6j1hc4s73hgddtwdavaaazxotr 0 2258 8584 8583 2021-12-28T07:01:34Z 85.117.103.126 Бетті "Серікбол Серікбол мас болып,ұйықтап қалды {{Серікболдың қара сөзі}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]]" дегенмен алмастырды wikitext text/x-wiki Серікбол Серікбол мас болып,ұйықтап қалды {{Серікболдың қара сөзі}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] axrywn7ufqql7o0na1477dg6get6mh1 0 2259 4481 4222 2012-04-17T18:00:24Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Жер жүзінде екі мың миллионнан көп артық адам бар, екі миллиондай қазақ бар. Біздің қазақтың достығы, дұшпандығы, мақтаны, мықтылығы, мал іздеуі, өнер іздеуі, жұрт тануы ешбір халыққа ұқсамайды. Бірімізді біріміз аңдып, жаулап, ұрлап, кірпік қақтырмай отырғанымыз. Үш миллионнан халқы артық дүниеде бір қала да бар, дүниенің бас-аяғын үш айналып көрген кісі толып жатыр. Өстіп, жер жүзіндегі жұрттың қоры болып, бірімізді біріміз аңдып өтеміз бе? Жоқ, қазақ ортасында да ұрлық, өтірік, өсек, қастық қалып, өнерді, малды түзден, бөтен жақтан түзу жолмен іздеп, өрістерлік күн болар ма екен? Әй, не болсын!.. Жүз қараға екі жүз кісі сұғын қадап жүр ғой, бірін-бірі құртпай, құрымай тыныш таба ма? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] cje2hfjiei8y9r9ne5boe89k8n7sftn 0 2260 6564 6035 2019-09-09T08:38:44Z 90.143.25.141 wikitext text/x-wiki ////Балаларды оқытқан да жақсы, бірақ құлшылық қыларлық қана, түркі танырлық қана таза оқыса болады. Оның үшін бұл жер дарулхарап, мұнда әуелі мал табу керек, онан соң араб, парсы керек. Қарны аш кісінің көңілінде ақыл, бойында ар, ғылымға құмарлық қайдан тұрсын? Ашап-ішімге малдың тапшылығы да ағайынның араздығына уә әртүрлі пәлеге, ұрлық, зорлық, қулық, сұмдық секілді нәрселерге үйірлендіруге себеп болатұғын нәрсе. Мал тапса, қарын тояды. Онан соң, білім түгіл өнер керек екен. Соны үйренейін не балама үйретейін деп ойына жақсы түседі. Орысша оқу керек, хикмет те, мал да, өнер де, ғылым да - бәрі орыста тұр. Зарарынан қашық болу, пайдасына ортақ болуға тілін, оқуын, ғылымын білмек керек. Оның себебі олар дүниенің тілін білді, мұндай болды. Сен оның тілін білсең, көкірек көзің ашылады.// ////Әрбіреудің тілін, өнерін білген кісі оныменен бірдейлік дағуасына кіреді, аса арсыздана жалынбайды. ///Дінге де жақсы білгендік керек. Жорғалықпенен көңілін алсам екен деген надан әке-шешесін, ағайын-жұртын, дінін, адамшылығын жауырынынан бір қаққанға сатады.///// Тек майордың күлгені керек деп, к...і ашылса да, қам жемейді. Орыстың ғылымы, өнері - дүниенің кілті, оны білгенге дүние арзанырақ түседі. Ләкин осы күнде орыс ғылымын баласына үйреткен жандар соның қаруымен тағы қазақты аңдысам екен дейді. Жоқ, олай ниет керек емес. Малды қалай адал еңбек қылғанда табады екен, соны үйретейік, мұны көріп және үйренушілер көбейсе, ұлықсыған орыстардың жұртқа бірдей законы болмаса, законсыз қорлығына көнбес едік. Қазаққа күзетші болайын деп, біз де ел болып, жұрт білгенді біліп, халық қатарына қосылудың қамын жейік деп ниеттеніп үйрену керек. /////Қазір де орыстан оқыған балалардан артық жақсы кісі шыға алмай да тұр. Себебі: ата-анасы, ағайын-туғаны, бір жағынан, бұзып жатыр. Сүйтсе де, осы оқыған балалар - ана оқымаған қазақ балаларынан үздік, озық.//// Не қылса да сөзді ұқтырса болады оларға. Жақсы атаның балалары да көп оқыған жоқ, қайта, кедейдің балаларын орысқа қорлап берді. Олар осыдан артық қайда барсын? Және де кейбір қазақтар ағайынымен араздасқанда: «Сенің осы қорлығыңа көнгенше, баламды солдатқа беріп, басыма шаш, аузыма мұрт қойып кетпесем бе!» деуші еді. Осындай жаман сөзді, құдайдан қорықпай, пендеден ұялмай айтқан қазақтардың баласы оқығанменен не бола қойсын? Сонда да өзге қазақ балаларынан артық үйренгені немене, қай көп үйреніпті? Кірді, шықты, ілді, қайтты, түбегейлеп оқыған бала да жоқ. Әкесі ел ақшасымен оқығанға әрең оқытады, өз малын не қылып шығарсын? /////Турасын ойлағанда, балаңа қатын әперме, енші берме, барыңды салсаң да, балаңа орыстың ғылымын үйрет! Мына мен айтқан жол - мал аяр жол емес. Құдайдан қорық, пендеден ұял, балаң бала болсын десең - оқыт, мал аяма! Әйтпесе, бір ит қазақ болып қалған соң, саған рахат көрсете ме, өзі рахат көре ме, я жұртқа рахат көрсете ме?//// {{Абайдың қара сөздері}} [[Жанар:Абайдың қара сөздері]] b4cdkp15mb6veqxvpilxabuqdvvdj1k 0 2261 5670 4474 2016-10-21T15:43:37Z 5.251.150.100 Мадина Алиасқар Бахытқызы wikitext text/x-wiki Біздің қазақтың қосқан аты алдында келсе,күреске түсірген балуаны жықса, салған құсы алса, қосқан иті өзгеден озып барып ұстаса, есі шығып бір қуанады. Білмеймін, содан артық қуанышы бар ма екен? Әй, жоқ та шығар! Осы қуаныш бәрі де қазақ қарындастың ортасында бір хайуанның өнерінің артылғанына я бір бөтен адамның жыққанына мақтанарлық не орны бар? Ол озған, алған, жыққан өзі емес, яки баласы емес. Мұның бәрі - қазақтың қазақтан басқа жауы жоқ, биттей нәрсені бір үлкен іс қылған кісідей қуанған болып, ана өзгелерді ызаландырсам екен демек. Біреуді ызаландырмақ - шариғатта харам, шаруаға залал, ақылға теріс. Әншейін біреуді ыза қылмақтың несін дәулет біліп қуанады екен? Жә, болмаса, ана ыза болушы соншалық неге жер болып қалады екен? Жүйрік ат - кейде ол елде, кейде бұл елде болатұғын нәрсе, қыран құс та, жүйрік ит те - кейде оның қолына, кейде мұның қолына түсетұғын нәрсе. Күшті жігіт те үнемі бір елден шыға ма? Кейде ана елден, кейде мына елден шығады. Мұның бәрін адам өз өнеріменен жасаған жоқ. Бір озған, бір жыққан үнемі озып, үнемі жығып жүрмейді. Соның бәрін де біле тұра, жерге кіргендей болып я бір арамдығы, жамандығы шыққандай несіне ұялып, қорланады екен? Енді осылардан білсеңіз болады: надан ел қуанбас нәрсеге қуанады һәм және қуанғанда не айтып, не қойғанын, не қылғанын өзі білмей, есі шығып, бір түрлі мастыққа кез болып кетеді. Һәм ұялғандары ұялмас нәрседен ұялады, ұяларлық нәрседен ұялмайды. Мұның бәрі - надандық, ақымақтықтың әсері. Бұларын айтсаң, кейбіреуі «рас, рас» деп ұйыған болады. Оған нанба, ертең ол да әлгілердің бірі болып кетеді. Көңілі, көзі жетіп тұрса да, хайуан секілді әуелгі әдетінен бойын тоқтата алмайды, бір тиянақсыздыққа түсіп кетеді, ешкім тоқтатып, ұқтырып болмайды. Не жаманшылық болса да бір әдет етсе, қазақ ол әдетінен еріксіз қорыққанда я өлгенде тоқтайды, болмаса ақылына жеңгізіп, мұным теріс екен деп біліп, ойланып өздігінен тоқтаған адамды көрмессің. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] mzveicjjz33g2c8zmjqc3u7v5caghol 0 2262 4478 4225 2012-04-17T18:00:18Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki (Сократ хакімнің сөзі) Бір күні Сократ хакім бір Аристодим деген ғалым шәкіртіне құдай табарака уа тағалаға құлшылық қылмақ турасында айтқан сөзі. Ол өзі құлшылық қылғандарға күлуші еді. - Әй, Аристодим, ешбір адам бар ма, сенің білуіңше, қылған өнерлері себепті адам таңырқауға лайықты? - деді. Ол айтты: <poem> Толып жатыр, қазірет. Бірінің атын аташы, - дейді. </poem> Гомерге бәйітшілігі себепті, Софоклге трагедиясы себепті, яғни біреудің сыйпатына түспектік, Зевксиске суретшілігі себепті таңырқаймын, - деп, соған ұқсаған неше онан басқа өнерлері әшкере болған жандарды айтты. Олай болса, кім артықша ғажайыптануға лайықты: жансыз, ақылсыз, құр пішінді жасайтұғын суретші ме? Я жан иесі, ақыл иесі адамды жаратушы ма? - дейді. Соңғысы лайықты, - дейді, - бірақ ол жаратушы жаратты, өздігінен кез келіп, солай болып кетпей, басынан біліп істеген хикметімен болса, - дейді. Жә, пайдалы нәрсе дүниеде көп, бірінің пайдасы көрініп, білініп тұрады. Кейбірінің пайдасы анық білінбейді. Соның қайсысын хикмет көресің? - деді. Әрине, әшкере пайдаға бола жаратылғанын хикмет десек керек деймін, - дейді. Жә, олай болса, адамды жаратушы хауаси хамса заһри бергенде, тахқиқ ойлап, олардың пайдасының барлығы түгел оған мұқтаж боларлығын біліп бергендігі әшкере тұр ғой. Әуелі көзді көрсін деп беріпті, егер көз жоқ болса, дүниедегі көрікті нәрселердің көркінен қайтып ләззат алар едік? Ол көз өзі нәзіктігінен керегіне қарай ашып, жауып тұруы үшін қабақ беріпті. Желден, ұшқыннан қаға берсін болуы үшін кірпік беріпті. Маңдай теріні көзден қағып тұруға керек болғандығынан, басқа тағы керегі бар қылып қас беріпті. Құлақ болмаса, не қаңғыр, не дүңгір, дауыс, жақсы үн, күй, ән – ешбірінен ләззаттанып хабар ала алмас едік. Мұрын иіс білмесе, дүниеде не тәтті, не қатты не дәмдінің қайсысынан ләззат алар едік? Бұлардың бәрі біздің пайдамыз емес пе? Көзді, мұрынды ауызға жақын жаратыпты, ішіп-жеген асымыздың тазалығын көріп, иісін біліп, ішіп-жесін деп. Бізге керегі бар болса да, жиіркенерлік жері бар тесіктерді бұл бастағы ғазиз білімді жерімізден алыс апарып тесіпті, мұның бәрі хикметпен біліп істелгендігіне дәлел емес пе? - депті. Сонда Аристодим тахқиқ ойлап тексергенде, адамды жаратушы артық хикмет иесі екендігіне һәм махаббатыменен жаратқандығына шүбәсі қалмады. Олай болғанда және не ойлайсың, һәмма мақұлыхатты жас балаларына елжіретіп, үйірілтіп тұруын көргенде уа һәмма мақұлыхаттың өлімін жек көріп, тіршілікте көп қалмақшылығын тілеп, ижтиһад қылуын көргенде, өсіп-өнуінің қамында болудан басқа істі аз ойламақтары - бұларының бәрі жұрт болсын, өссін, өнсін үшін. Солардың бәрін жаратқанда көңілдерін солайша ынтықтандырып қойғандығы һәм мұның бәрі жақсы көргендігінен екенін білдірмей ме? - дейді. Ей, Аристодим! Қалайша сен бір өзіңнен, яғни адамнан басқада ақыл жоқ деп ойлайсың? - еді. - Адамның денесі өзің жүрген жердің бір битімдей құмына ұқсас емес пе? Денеңде болған дымдар жердегі сулардың бір тамшысындай емес пе? Жә, сен бұл ақылға қайдан ие болдың? Әрине, қайдан келсе де, жан деген нәрсе келді де, сонан соң ие болдың. Бұл ғаламды көрдің, өлшеуіне ақылың жетпейді, келісті көрімдігіне һәм қандай лайықты жарастықты законімен жаратылып, оның ешбірінің бұзылмайтұғынын көресің. Бұлардың бәріне таңғажайып қаласың һәм ақылың жетпейді, осылардың бәрі де кез келгендікпен бір нәрседен жаралған ба, яки бұлардың иесі бір өлшеусіз ұлы ақыл ма? Егер ақылменен болмаса, бұлайша бұл есебіне, өлшеуіне ой жетпейтұғын дүние әрбір түрлі керекке бола жаратылып һәм бір-біріне себеппен байланыстырылып, пенденің ақылына өлшеу бермейтұғын мықты көркем законге қаратылып жаратылды, - дейді. Ол айтты: Тахқиқ бұл айтқаныңның бәрі рас, жаратушы артық ақыл иесі екендігі мағлұм болды. Ол құдайдың ұлықтығына іңкәрім жоқ. Бірақ сондай ұлық құдай менің құлшылығыма не қылып мұқтаж болады? - деді. Ей, Аристодим! Қате айтасың. Мұқтаж болмағанда да, біреу сенің қамыңды жесе, сенің оған қарыздар екендігіңе де ұстаз керек пе? - деді. Аристодим айтты: Ол менің қамымды жейтұғынын мен қайдан білем? - деді. Жә, олай болса һәмма мақұлыққа да қара, өзіңе де қара, жанды бәрімізге де беріпті. Жанның жарығын бәрімізге де бірдей ұғарлық қылып беріп пе? Адам алдын, артын, осы күнін - үшеуін де тегіс ойлап тексереді. Хайуан артын, осы күнін де бұлдыр біледі, алдыңғы жағын тексермекке тіпті жоқ. Хайуанға берген денеге қара, адамға берген денеге қара. Адам екі аяғына басып тік тұрып, дүниені тегіс көрмекке, тегіс тексермекке лайықты һәм өзге хайуандарды құлданарлық, пайдасын көрерлік лайығы бар. Хайуанның бірі аяғына сеніп жүр, бір өзіңдей хайуанды құлданарлық лайығы жоқ. Адам өзі өзіне сенбесе, адамды да хайуан секілді қылып жаратса, ешнәрсеге жарамас еді. Хайуанға адамның ақылын берсе, мұнша шеберлік, мұнша даркарлік, бір-біріне ғылым үйретерлік шешендік салахият ол денеге лайықты келмейді. Қай өгіз шаһар жасап, құрал жасап, неше түрлі сайман жасап, сыпайылық шеберліктің үдесінен шығарлық қисыны бар? Бірақ адам баласы болмаса, бұл ғажайып ақылды және ғажайыппен жасаған денеге кіргізіп, мұнша салахият иесі қылғаны хиқметпенен өзге хайуанға сұлтан қылғандығына дәлел емес пе? Ол дәлел болса, адам баласын артық көріп, қамын әуелден алланың өзі ойлап жасағанына да дәлел емес пе? Енді адам баласының құлшылық қылмаққа қарыздар екені мағлұм болмай ма? - депті. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] crfno4u0an5wnanwgi2bw8sds1saaxq 0 2263 4479 4226 2012-04-17T18:00:19Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Ей, мұсылмандар! Біреу бай болса, біреу кедей болса, біреу ауру, біреу сау болса, біреу есті, біреу есер болса, біреудің көңілі жақсылыққа мейілді, біреудің көңілі жаманшылыққа мейілді - бұлар неліктен десе біреу, сіздер айтасыздар: құдай тағаланың жаратуынан яки бұйрығынша болған іс деп. Жә, олай болса, біз құдай тағаланы айыбы жоқ, міні жоқ, өзі әділ деп иман келтіріп едік. Енді құдай тағала бір антұрғанға еңбексіз мал береді екен. Бір құдайдан тілеп, адал еңбек қылып, пайда іздеген кісінің еңбегін жандырмай, қатын-баласын жөндеп асырарлық та қылмай, кедей қылады екен. Ешкімге залалсыз бір момынды ауру қылып, қор қылады екен. Қайда бір ұры, залымның денін сау қылады екен. Әке-шешесі бір екі баланың бірін есті, бірін есер қылады екен. Тамам жұртқа бұзық болма, түзік бол деп жарлық шашып, жол салады екен. Түзікті бейішке шығарамын деп, бұзықты тозаққа саламын деп айта тұра, пендесінің біреуін жақсылыққа мейілдендіріп, біреуін жаманшылыққа мейілдендіріп, өзі құдайлық құдіретімен біреуін жақсылыққа бұрып, біреуін жамандылыққа бұрып жіберіп тұрады екен. Осының бәрі құдай тағаланың айыпсыз, мінсіз ғафур рахимдығына, әділдігіне лайық келе ме? Жұрт та, мүлік те - бәрі құдайдың өзінікі. Бұл қылғанын не дей аламыз? Өз мүлкін өзі не қылса қыла береді. Оны айыпты болады дей алмаймыз десең, ол сөзің құдай тағаланың айыбы, міні жоқ емес, толып жатыр, бірақ айтуға бата алмаймыз дегенің емес пе? Олай болғанда, пенде өз тырысқандығыменен не табады? Бәрін қылушыға қылдырушы өзі екен. Пенде пендеге өкпелейтұғын ешнәрсе жоқ. Кім жақсылық, кім жамандық қылса дағы құдайдан келген жарлықты қылып жүр екен дейміз бе? Құдай тағала әрбір ақылы бар кісіге иман парыз, әрбір иманы бар кісіге ғибадат парыз деген екен. Және де әрбір рас іс ақылдан қорықпаса керек. Жә, біз енді ақылды еркіне жібермесек, құдай тағаланың ақылы бар кісіге иман парыз дегені қайда қалады? «Мені таныған ақылменен таныр» дегені қайда қалады? Дініміздің бір жасырын тұрған жалғаны жоқ болса, ақылды, оны ойлама дегенімізге пенде бола ма? Ақыл тоқтамаған соң, діннің өзі неден болады. Әуелі иманды түзетпей жатып, қылған ғибадат не болады? Жоқ, сен жақсылық, жамандықты жаратқан - құдай, бірақ қылдырған құдай емес, ауруды жаратқан - құдай, ауыртқан құдай емес, байлықты, кедейлікті жаратқан - құдай, бай қылған, кедей қылған құдай емес деп, нанып ұқсаң болар, әйтпесе - жоқ. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] s30n1bmn2vz2wewineg3osii1b5nr4h 0 2264 6714 6657 2020-02-25T03:34:16Z 2.72.22.56 1-жолда кеткен "жок" сөзі дұрысталып "жоқ" болып өзгертілді! wikitext text/x-wiki Біздің қазақтың мақалдарының көбінің іске татырлығы да бар, іске татымақ түгіл, не құдайшылыққа, не адамшылыққа жарамайтұғыны да жоқ. Әуелі «Жарлы болсаң, арлы болма» дейді. Ардан кеткен соң, тірі болып жүрген құрысын. Егер онысы жалға жүргеніңде жаныңды қинап еңбекпенен мал тап деген сөз болса, ол - ар кететұғын іс емес. Тыныш жатып, көзін сатып, біреуден тіленбей, жанын қарманып, адал еңбекпен мал іздемек - ол арлы адамның ісі. «Қалауын тапса, қар жанады», «Сұрауын тапса, адам баласының бермейтіні жоқ» деген - ең барып тұрған құдай ұрған сөз осы. Сұрауын табамын, қалауын табамын деп жүріп қорлықпенен өмір өткізгенше, малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек қой. «Атың шықпаса, жер өрте» дейді. Жер өртеп шығарған атыңның несі мұрат? «Жүз күн атан болғанша, бір күн бура бол» дейді. Тәңірге жазып, мінбей-түспей арып, шөмеңдеп диуаналықпен бір күн болған буралық неге жарайды? «Алтын көрсе, періште жолдан таяды» дейді. Періштеден садаға кеткір-ай! Періште алтынды не қылсын, өзінің көрсеқызар сұмдығын қостағалы айтқаны. «Ата-анадан мал тәтті, алтынды үйден жан тәтті» дейді. Ата-анасынан мал тәтті көрінетұғын антұрғанның тәтті дерлік не жаны бар. Бұлардың бәрінен де қымбат ата-анасын малға сатпақ ең арсыздың ісі емес пе? Ата-ана шамасы келсе, михнаттанып мал жиса да, дүниелік жиса да, артымда балаларыма қалсын дейді. Ол ата-ананы малға сатқан соң, құдайға дұшпандық іс емес пе? Осындай білместікпенен айтылған сөздеріне бек сақ болу керек. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] gdkv7jul3bc1keea9x1yd0lezvn5soz 0 2265 6596 4503 2019-10-21T06:11:53Z 85.117.96.91 Апнпнпгп Пннп wikitext text/x-wiki Қырқын мінсе қыр артылмайтұғын осы бір «қырт мақтан» деген бір мақтан бар, сол неге керек, неге жарайды? Ол ар, есті білмейді, намысты білмейді, кең толғау, үлкен ой жоқ, не балуандығы жоқ, не батырлығы жоқ, не адамдығы жоқ, не ақылдылығы, арлылығы жоқ. Мойынын бұрып қойып: «Өй, тәңірі-ай, қойшы әрі, кімнен кім артық дейсің, кімнің басы кімнің қанжығасында жүр, ол менің қазаныма ас салып беріп жүр ме, мен онан сауын сауып отырмын ба?» - деп бұлғақтап, немесе: «аяғаным жаным ба? Өй, енесін ұрайын, өліп кетпей неге керек? Азар болса атылып, я осы үшін айдалып кетсем де көнгенім-ақ! Әйтеуір бір өлім бар ма?» - деп қалшылдайтұғын кісі көп қой. Өздерің көріп жүрсіңдер, осы айтқан сөз бойына лайық қазақ көрдіңдер ме? Өлімге шыдайтұғын қазақ көргенім жоқ, өлімге шыдамаймын деген де қазақ көргенім жоқ, кеңірдегін ғана көрсетеді-ау: «қиылып қана қалайын» деп. Егер осы сөз бойына лайық кісі көрінсе, ақылы жоқ болса да, қайратыменен-ақ кісі айдындыратұғын адам болғаны ғой! Егер шын айғайды көргенде, кірер жерін таба алмайтұғын дарақы, жұртты осы сөзімен айдындырамын, «мына кәпірден кісі шошитұғын екен» дегізіп айдындырайын деп айтып отырған құр домбытпасы болып, босқа қоқиып отырса, соны не дейміз? Ай, құдай-ай! Жанға мырзалық қылатұғын, ердің жадағайда-ақ сертке тұрғыштығы, малға мырзалығы, дүниені бір тиын есеп көрмейтұғын жомарттығы - әртүрлі белгісі бойынша тұрмас па еді? «Ұялмас бетке талмас жақ береді» деп, көп былжыраған арсыз, ұятсыздың бірі дағы qzjh187bm5o3j6vs9kwu10pc5abypgz 0 2266 8592 8579 2022-02-02T01:49:53Z 145.255.171.54 Себебі ол дұрыс емес! wikitext text/x-wiki Естігенде бір нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: әуелі - көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші — сол нәрсені көргенде я естігенде ғибрәтләну керек , көңілденіп , тұшынып ,ынтамен ұғу керек; үшінші — сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт қайтарып,ойланып , көңілге бекіту керек;төртінші ой кеселдерінен қашық болу керек.Егер кез болып қалса,салынбау керек.Ой кеселдері : уайымшы салғырттық, ойыншы-күлкішілдік, я қайғыға салыну, я нәрсеге құмарлық пайда болу . Бұл төрт нәрсе - күллі ақыл мен ғылымды тоздыратұғын нәрселер sp2x8pn0wtv0xjc91ohlnc84xz7s5ce 0 2267 6749 4497 2020-04-17T09:30:12Z 2.135.158.158 Қатені өшіріп тастадым wikitext text/x-wiki - білім-ғылым табылса, ондай-мұндай іске жаратар едім деп, дүниенің бір қызықты нәрсесіне керек болар еді деп іздемекке керек. Оның үшін білім - ғылымның өзіне ғана құмар, ынтық болып, бір ғана білмектіктің өзін дәулет білсең және әр білмегеніңді білген уақытта көңілде бір рахат хұзур хасил болады. Егер дін көңілің өзге нәрседе болса, білім-ғылымды бір-ақ соған себеп қана қылмақ үшін үйренсең, ондай білімге көңіліңнің мейірімі асырап алған шешеңнің мейірімі секілді болады. Адамның көңілі шын мейірленсе, білім-ғылымның өзі де адамға мейірленіп, тезірек қолға түседі. Шала мейір шала байқайды. Екінші - ғылымды үйренгенде, ақиқат мақсатпен білмек үшін үйренбек керек. Бахасқа бола үйренбе, азырақ бахас көңіліңді пысықтандырмақ үшін залал да емес, көбірек бахас адамды түземек түгіл, бұзады. Оның себебі әрбір бахасшыл адам хақты шығармақ үшін ғана бахас қылмайды, жеңбек үшін бахас қылады. Ондай бахас хусідшілікті зорайтады, адамшылықты зорайтпайды, бәлкім, азайтады. Және мақсаты ғылымдағы мақсат болмайды, адам баласын шатастырып, жалған сөзге жеңдірмекші болады. Мұндай қиял өзі де бұзықтарда болады. Жүз тура жолдағыларды шатастырушы кісі бір қисық жолдағы кісіні түзеткен кісіден садаға кетсін! Бахас - өзі де ғылымның бір жолы, бірақ оған хирслану жарамайды. Егер хирсланса, өз сөзімшіл ғурурлық, мақтаншақтық, хусідшілік бойын жеңсе, ондай адам бойына қорлық келтіретұғын өтіріктен де, өсектен де, ұрсып-төбелесуден де қашық болмайды. Үшінші - әрбір хақиқатқа тырысып ижтиһатыңмен көзің жетсе, соны тұт, өлсең айрылма! Егерде ондай білгендігің өзіңді жеңе алмаса, кімге пұл болады? Өзің құрметтемеген нәрсеге бөтеннен қайтіп құрмет күтесің? Төртінші - білім-ғылымды көбейтуге екі қару бар адамның ішінде: бірі - мұлахаза қылу, екіншісі - берік мұхафаза қылу. Бұл екі қуатты зорайту жаһатінде болу керек. Бұлар зораймай, ғылым зораймайды. Бесінші - осы сөздің он тоғызыншы бабында жазылған ақыл кеселі деген төрт нәрсе бар. Содан қашық болу керек. Соның ішінде уайымсыз салғырттық деген бір нәрсе бар, зинһар, жаным, соған бек сақ бол, әсіресе, әуелі - құданың, екінші - халықтың, үшінші - дәулеттің, төртінші - ғибраттың, бесінші - ақылдың, ардың -бәрінің дұшпаны. Ол бар жерде бұлар болмайды. Алтыншы - ғылымды, ақылды сақтайтұғын мінез деген сауыты болады. Сол мінез бұзылмасын! Көрсеқызарлықпен, жеңілдікпен, я біреудің орынсыз сөзіне, я бір кез келген қызыққа шайқалып қала берсең, мінездің беріктігі бұзылады. Онан соң оқып үйреніп те пайда жоқ. Қоярға орны жоқ болған соң, оларды қайда сақтайсың? Қылам дегенін қыларлық, тұрам дегенінде тұрарлық мінезде азғырылмайтын ақылды, арды сақтарлық беріктігі, қайраты бар болсын! Бұл беріктік бір ақыл, ар үшін болсын! {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] ajt3ps95a83yxmcj5ea0iv768y46ewh 0 2268 4502 4231 2012-04-17T18:02:09Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Егерде мал керек болса, қолөнер үйренбек керек. Мал жұтайды, өнер жұтамайды. Алдау қоспай адал еңбегін сатқан қолөнерлі - қазақтың әулиесі сол. Бірақ құдай тағала қолына аз-маз өнер берген қазақтардың кеселдері болады. Әуелі — бұл ісімді ол ісімнен асырайын деп, артық ісмерлер іздеп жүріп, көріп, біраз істес болып, өнер арттырайын деп, түзден өнер іздемейді. Осы қолындағы аз-мұзына мақтанып, осы да болады деп, баяғы қазақтың талапсыздығына тартып, жатып алады. Екінші - ерінбей істей беру керек қой. Бір-екі қара тапса, малға бөге қалған кісімсіп, «маған мал жоқ па?» дегендей қылып, еріншектік, салдау-салғырттыққа, кербездікке салынады. Үшінші - «дарқансың ғой, өнерлісің ғой, шырағым», немесе «ағеке, нең кетеді, осы ғанамды істеп бер!» дегенде «маған да біреу жалынарлыққа жеткен екенмін» деп мақтанып кетіп, пайдасыз алдауға, қу тілге алданып, өзінің уақытын өткізеді. Және анаған дүниенің қызығы алдауды білген дегізіп, көңілін де мақтандырып кетеді. Төртінші - тамыршылдау келеді. Бағанағы алдамшы шайтан тамыр болалық деп, бір болымсыз нәрсені берген болып, артынан үйтемін-бүйтемін, қарық қыламын дегенге мәз болып, тамырым, досым десе, мен де керектінің бірі болып қалыппын ғой деп, және жасынан іс істеп, үйден шықпағандық қылып, жоқ-барға тырысып, алдағанды білмей, дереу оның жетпегенін жеткіземін деп, тіпті жетпесе өзінен қосып, қылып бер дегенінің бәрін қылып беріп, күні өтіп, еңбек қылар уақытынан айрылып, «жоғары шыққа» қарық болып, тамақ, киім, борыш есінен шығып кетіп, енді олар қысқан күні біреудің малын бұлдап қарызға алады. Оны қылып берейін, мұны қылып берейін деп, соныменен табыс құралмай, борышы асып, дауға айналып, адамшылықтан айрылып, қор болып кетеді. Осы несі екен. Қазақтың баласының өзі алдағыш бола тұрып және өзі біреуге алдатқыш болатұғыны қалай? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] pavi9lorwwh9e0sanqtxtap932dc10m 0 2269 4501 4232 2012-04-17T18:02:06Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Жұрттың бәрі біледі өлетұғынын және өлім үнемі қартайтып келмейтұғынын, бір алғанды қата жібермейтұғынын. Қазақ осыған да, амал жоқ, нанады, анық өз ойына, ақылына тексертіп нанбайды. Және һәмманы жаратқан құдай бар, ахиретте сұрау алады, жамандыққа жазғырады, жақсылыққа жарылғайды, жазғыруы да, жарылғауы да пенде ісіне ұқсамайды, бегірек есепсіз қинауы да бар, бегірек есепсіз жетістіруі де бар деп - бәріне сендік дейді. Жоқ, онысына мен сенбеймін? Олар сендім десе де, анық сенген кісіге уайым ойлап не керек? Осы екеуіне лайықты жақсылықты өздері де іздеп таба береді. Егерде осы екеуіне бұлдыр сеніп отырса, енді неге сендіре аламыз? Оны қайтіп түзете аламыз? Оларды мұсылман деп, қалайша иманы бар ғой дейміз? Кімде-кім ахиретте де, дүниеде де қор болмаймын десе, білмек керек: еш адамның көңілінде екі қуаныш бірдей болмайды, екі ынтық құмарлық бірдей болмайды, екі қорқыныш, екі қайғы - олар да бірдей болмайды. Мұндай екі нәрсені бірдей болады деп айтуға мүмкін емес. Олай болғанда, қай адамның көңілінде дүние қайғысы, дүние қуанышы ахирет қайғысынан, ахирет қуанышынан артық болса - мұсылман емес. Енді ойлап қарай бер, біздің қазақ та мұсылман екен! Егерде екі нәрсе кез болса, бірі ахиретке керекті, бірі осы дүниеде керекті, бірін алса, бірі тимейтұғын болса, сонда біреу ахиретке керектіні алмай, екінші бір кез келгенде алармын деп, жоқ, егер кез болмайтұғын болса, кең құдай өзі кеңшілікпенен кешіреді дағы, мына кезі келіп тұрғанда мұны жіберіп болмас деп, дүниеге керектіні алса, енді ол кісі жанын берсе ахиретті дүниеге сатқаным жоқ деп, нануға бола ма? Адам баласына адам баласының бәрі - дос. Не үшін десең, дүниеде жүргенде туысың, өсуің, тоюың, ашығуың, қайғың, қазаң, дене бітімің, шыққан жерің, бармақ жерің - бәрі бірдей, ахиретке қарай өлуің, көрге кіруің, шіруің, көрден махшарда сұралуың - бәрі бірдей, екі дүниенің қайғысына, пәлесіне қаупің, екі дүниенің жақсылығына рахатың - бәрі бірдей екен. Бес күндік өмірің бар ма, жоқ па?.. Біріңе-бірің қонақ екенсің, өзің дүниеге де қонақ екенсің, біреудің білгендігіне білместігін таластырып, біреудің бағына, малына күндестік қылып, я көрсеқызарлық қылып, көз алартыспақ лайық па? Тілеуді құдайдан тілемей, пендеден тілеп, өз бетімен еңбегімді жандыр демей, пәленшенікін әпер демек - ол құдайға айтарлық сөз бе? Құдай біреу үшін біреуге жәбір қылуына не лайығы бар? Екі ауыз сөздің басын қосарлық не ақылы жоқ, не ғылымы жоқ бола тұра, өзімдікін жөн қыламын деп, құр «ой, тәңір-ай!» деп таласа бергеннің несі сөз? Оның несі адам? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] 37q7jnaigs9sn9k1p2u1fpy5rtwtrsv 0 2270 4496 4233 2012-04-17T18:01:31Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Махшарға барғанда құдай тағала қажы, молда, сопы, жомарт, шейіт - соларды қатар қойып, сұрар дейді. Дүниеде ғиззат үшін, сый-құрмет алмақ үшін қажы болғанды, молда болғанды, сопы болғанды, жомарт болғанды, шейіт болғандарды бір бөлек қояр дейді. Ахиретке бола, бір ғана құдай тағаланың разылығын таппақ үшін болғандарды бір бөлек қояр дейді. Дүние үшін болғандарға айтар дейді: «Сендер дүниеде қажеке, молдеке, сопеке, мырзеке, батыреке аталмақ үшін өнер қылып едіңдер, ол дүниең мұнда жоқ. Сендердің ол қызықты дүниең харап болған, сонымен қылған өнерлерің де бітті. Енді мұнда құрмет алмақ түгіл, сұрау беріңдер! Мал бердім, өмір бердім, не үшін сол малдарыңды, өмірлеріңді, бетіңе ахиретті ұстап, дін ниетің дүниеде тұрып, жұртты алдамақ үшін сарып қылдыңдар?» деп. Ана шын ниетіменен орнын тауып, бір құдайдың разылығы үшін өнер қылғандарға айтар дейді: «Сендер бір ғана менің разылығымды іздеп малдарыңды, өмірлеріңді сарып қылып едіңдер, мен разы болдым. Сіздерге лайықты құрметті орным бар, дайын, кіріңдер! Һәм ол разылықтарыңнан басқа осы махшар ішінде, сендердің осы қылғаныңа өзі қылмаса да, іші еріп, ынтық болған достарың табылса, шафағат қылыңдар!» - деп айтар дейді. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] gt17dbpk204ncco5b4a9vnwokcd8s3x 0 2271 4494 4234 2012-04-17T18:01:25Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Пайғамбарымыз салаллаһу ғалайһи уәссәлләмнің хадис шарифінде айтыпты: «мән лә хаяһүн уәлә иманун ләһу» деп, яғни кімнің ұяты жоқ болса, оның иманы да жоқ деген. Біздің қазақтың өзінің мақалы да бар: «ұят кімде болса, иман сонда» деген. Енді бұл сөзден білінді: ұят өзі иманның бір мүшесі екен. Олай болғанда білмек керек, ұят өзі қандай нәрсе? Бір ұят бар - надандықтың ұяты, жас бала сөз айтудан ұялған секілді, жақсы адамның алдына жазықсыз-ақ әншейін барып жолығысудан ұялған секілді. Не шариғатқа теріс, не ақылға теріс жазығы жоқ болса да, надандықтан бойын керістендіріп, шешілмегендік қылып, ұялмас нәрседен ұялған мұндай ұят шын ұялу емес - ақымақтық, жамандық. Шын ұят сондай нәрсе, шариғатқа теріс, я ақылға теріс, я абиұрлы бойға теріс бір іс себепті болады. Мұндай ұят екі түрлі болады. Біреуі - ондай қылық өзіңнен шықпай-ақ, бір бөтен адамнан шыққанын көргенде, сен ұялып кетесің. Мұның себебі сол ұят істі қылған адамды есіркегендіктен болады. «Япырым-ай, мына байғұсқа не болады, енді мұның өзі не болады» дегендей, бір нәрсе іштен рахым секілді болып келіп, өзіңді қысып, қызартып кетеді. Біреуі сондай ұят, шариғатқа теріс, я ақылға, я абиұрлы бойға теріс, я адамшылыққа кесел қылық, қатеден яки нәпсіге еріп ғапылдықтан өз бойыңнан шыққандығынан болады. Мұндай ұят қылық қылғандығыңды бөтен кісі білмесе де, өз ақылың, өз нысабың өзіңді сөккен соң, іштен ұят келіп, өзіңе жаза тарттырады. Кірерге жер таба алмай, кісі бетіне қарай алмай, бір түрлі қысымға түсесің. Мұндай ұяты күшті адамдар ұйқыдан, тамақтан қалатұғыны да бар, хатта өзін-өзі өлтіретұғын кісілер де болады. Ұят деген - адамның өз бойындағы адамшылығы, иттігіңді ішіңнен өз мойныңа салып, сөгіс қылған қысымның аты. Ол уақытта тілге сөз де түспейді, көңілге ой да түспейді. Көзіңнің жасын, мұрныңның суын сүртіп алуға да қолың тимейді, бір ит боласың. Көзің кісі бетіне қарамақ түгіл, ешнәрсені көрмейді. Мұндайлыққа жетіп ұялған адамға өкпесі бар кісі кешпесе, яки оның үстіне тағы аямай өртендіріп сөз айтқан кісінің өзінің де адамшылығы жоқ десе болар. Осы күнде менің көрген кісілерім ұялмақ түгіл, қызармайды да. «Ол істен мен ұятты болдым дедім ғой, енді нең бар?» дейді. Я болмаса «Жә, жә, оған мен-ақ ұятты болайын, сен өзің де сүйтіп пе едің?» дейді. Немесе «пәленше де, түгенше де тірі жүр ғой, пәлен қылған, түген қылған, менікі оның қасында несі сөз, пәлендей, түгендей мәнісі бар емес пе еді?» деп, ұялтамын десең, жап-жай отырып дауын сабап отырады. Осыны ұялған кісі дейміз бе, ұялмаған кісі дейміз бе? Ұялған десек, хадис анау, жақсылардан қалған сөз анау. Осындай адамның иманы бар дейміз бе, жоқ дейміз бе?! {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] efiwl8syhpn2yzx90qgdqdm7c61k2rj 0 2272 6817 6485 2020-08-23T15:04:02Z 109.166.59.227 wikitext text/x-wiki Адамның адамшылығы істі бастағандығынан білінеді, қалайша бітіргендігінен емес. Көңілдегі көрікті ой ауыздан шыққанда өңі қашады. Хикмет сөздер өзімшіл наданға айтқанда, көңіл уанғаны да болады, өшкені де болады. Кісіге біліміне қарай болыстық қыл; татымсызға қылған болыстық өзі адамды бұзады. Әкесінің баласы - адамның дұшпаны. Адамның баласы - бауырың. Ер артық сұраса да азға разы болады. Ез аз сұрар, артылтып берсең де разы болмас. Өзің үшін еңбек қылсаң, өзі үшін оттаған хайуанның бірі боласың; адамдықтың қарызы үшін еңбек қылсаң, Алланың сүйген құлының бірі боласың. Сократқа у ішкізген, Иоанна Аркті отқа өртеген, Ғайсаны дарға асқан, пайғамбарымызды түйенің жемтігіне көмген кім? Ол – көп, ендеше көпте ақыл жоқ. Ебін тап та, жөнге сал. Адам баласын заман өсіреді, кімде-кім жаман болса, оның замандасының бәрі кінәлі. Мен егер заң қуаты қолымда бар кісі болсам, адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім. Дүниеде жалғыз қалған адам – адамның өлгені. Қапашылықтың бәрі соның басында. Дүниеде бар жаман да көпте, бірақ қызық та, ермек те көпте. Бастапқыға кім шыдайды? Соңғыға кім азбайды? Жамандықты кім көрмейді? Үмітін үзбек – қайратсыздық. Дүниеде ешнәрседе баян жоқ екені рас, жамандық та қайдан баяндап қалады дейсің? Қары қалың, қатты қыстың артынан көгі мол жақсы жаз келмеуші ме еді? Ашулы адамның сөзі аз болса, ыза, қуаты артында болғаны. Қуанбақтық пен бақ – мастықтың үлкені, мыңнан бір кісі-ақ к...н ашпайтұғын ақылы бойында қалады. Егер ісім өнсін десең, ретін тап Биік мансап - биік жартас Ерінбей еңбектеп жылан да шығады, Екпіндеп ұшып қыран да шығады; Жікшіл ел жетпей мақтайды, Желөкпелер шын деп ойлайды. Дүние - үлкен көл, Заман - соққан жел, Алдыңғы толқын - ағалар, Артқы толқын - інілер, Кезекпенен өлінер, Баяғыдай көрінер. Бақпен асқан патшадан Мимен асқан қара артық; Сақалын сатқан кәріден Еңбегін сатқан бала артық. Тоқ тіленші - адам сайтаны, Харекетсіз - сопы монтаны. Жаман дос - көлеңке: Басыңды күн шалса, Қашып құтыла алмайсың; Басыңды бұлт алса, Іздеп таба алмайсың. Досы жоқпен сырлас, Досы көппен сыйлас; Қайғысыздан сақ бол, Қайғылыға жақ бол. Қайратсыз ашу - тұл, Тұрлаусыз ғашық - тұл, Шәкіртсіз ғалым - тұл. Бағың өскенше тілеуіңді ел де тілейді, өзің де тілейсің, бағың өскен соң - өзің ғана тілейсің {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] Нурбол●Абайдың қара сөздері ni728j5r48f2p03q5dr90egt6xtkp0z 0 2273 6868 6841 2020-11-03T05:33:24Z 185.57.72.79 wikitext text/x-wiki Ей, жүрегімнің қуаты, перзенттерім! Сіздерге адам ұғылының мінездері туралы біраз сөз жазып естелік қалдырайын. Ықыласпенен оқып, ұғып алыңыздар, оның үшін махаббатың төлеуі - [[махаббат]]. Әуелі адамның адамдығы [[ақыл]], [[ғылым]] деген нәрселерменен. Мұның табылмақтығына себептер - әуелі хауас сәлим һәм тән саулық. Бұлар туысынан болады, қалмыс өзгелерінің бәрі жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады. Талап, ұғым махаббаттан шығады. Ғылым-білімге махаббаттандырмақ әлгі айтылған үшеуінен болады. [[Ғылым]]-білімді әуелі бастан бала өзі ізденіп таппайды. Басында зорлықпенен яки алдауменен үйір қылу керек, үйрене келе өзі іздегендей болғанша. Қашан бір бала [[ғылым]], білімді махаббатпенен көксерлік болса, сонда ғана оның аты адам болады. Сонан соң ғана алла тағаланы танымақтық, өзін танымақтық, дүниені танымақтық, өз адамдығын бұзбай ғана жәліб мәнфағат дәфғы мұзарратларны айырмақлық секілді ғылым-білімді үйренсе, білер деп үміт қылмаққа болады. Болмаса жоқ, ең болмаса шала. Оның үшін көбінесе балаларды жасында ата-аналары қиянатшылыққа салындырып алады, соңынан моллаға берген болады, я ол балалары өздері барған болады - ешбір бәһра болмайды. Ол қиянатшыл балалары талапқа да, ғылымға да, ұстазға да, хаттә иман иғтиқадқа да қиянатпенен болады. Бұл қиянатшылар - жарым адам, жарым [[молла]], жарым [[мұсылман]]. Олардың адамдығының кәмәләт таппағы - қиынның қиыны. Себебі Алла тағала өзі - [[хақиқат]], растықтың жолы. Қиянат - [[хақиқат]] пен растықтың дұшпаны. Дұшпаны арқылы шақыртқанға дос келе ме? Көңілде өзге [[махаббат]] тұрғанда, хақлықты таппайды. Адамның ғылымы, білімі хақиқатқа, растыққа құмар болып, әрнәрсенің түбін, хикметін білмекке ынтықтықпенен табылады. Ол - Алланың ғылымы емес, һәмманы білетұғын ғылымға ынтықтық, өзі де адамға өзіндік ғылым береді. Оның үшін ол алланың өзіне ғашықтық. [[Ғылым]] - алланың бір сипаты, ол - [[хақиқат]], оған ғашықтық өзі де хақлық һәм адамдық дүр. Болмаса мал таппақ, мақтан таппақ, ғиззат-құрмет таппақ секілді нәрселердің махаббатымен ғылым-білімнің хақиқаты табылмайды. Мал, мақтан, ғиззат-құрмет адамды өзі іздеп тапса, адамдықты бұзбайды һәм көрік болады. Егерде адам өзі оларға табынып іздесе, тапса да, таппаса да адамдығы жоғалады. Енді хақиқат сүйіп, шынды білмек құмарың бар болса, адамдыққа лайықты ықыласты құлағыңды қой. Әуелі дін исламның жолындағы пенделер иманның хақиқаты не сөз екенін білсін. Иман дегеніміз бір ғана инанмақтық емес, сен Алла тағаланың бірлігіне, уә құранның оның сөзі екендігіне, уә пайғамбарымыз Мұхаммед Мұстафа салаллаһу ғалайһи уәссәлләм оның тарапынан елші екендігіне инандың. Жә, не бітті? Сен Алла тағалаға Алла тағала үшін иман келтіремісің я өзің үшін иман келтіремісің? Сен иман келтірмесең де, алла тағалаға келер ешбір кемшілік жоқ еді. Өзің үшін иман келтірсең, жә инандың. Ол инанмақтығың құр ғана инанмақтықпен қалса, саған пайда бермейді. Оның үшін сен өзің инанмақтығыңнан пайда ала алмадың, пайдаланамын десең, пайда береді, кәміл иман болады. Пайданы қалайша алуды білмек керек. Сіз ''«Әмәнту биллаһи кәмаһуә би әсмайһи уасифатиһи»'' дедіңіз. Ол есім аллалар һәмма ол алла тағаланың фиғыл ғазимләрінің аттары, олардың мағынасын біл һәм сегіз сифат затиялары не деген сөз, кәміл үйрен. Өзіңді оның құлы біліп, өзіңе муслим ат қойып, тәслим болғаныңа раст боласың да. Өз пиғылдарыңды соған өз халіңше ұқсатуды шарт қыл. Алла тағалаға ұқсай алам ба деп, надандықпен ол сөзден жиіркенбе, ұқсамақ - дәл бірдейлік дағуасыменен емес, соның соңында болмақ. Оның үшін алла тағаланың сипаттары: Хаят, [[Ғылым]], Құдірет, Басар, Сәмиғ, Ирада, Кәлам, Тәкин. Бұл сегізінен алла тағаладағыдай кәмәлат-ғазамат бірлән болмаса да, пендесінде де әрбірінен өз халінше бар қылып жаратыпты. Жә, біз өзіміздің бойымыздағы сегіз зәррә аттас сипатымызды ол алла тағаланың сегіз ұлығ сипатынан бас бұрғызып, өзге жолға салмақпенен біздің атымыз муслим бола ала ма? Болмаса керек. Жә, ол сегіз сипатына сипатымызды һәм ол аттары бірлән ағламланған фиғыл құдаға фиғлымызды ертпек неменен табылады, қалайша табылады, оны білмек керек. Ол - алла тағаланың заты, ешбір сипатқа мұқтаж емес, біздің ақылымыз мұқтаж, жоғарғы жазылмыш сипаттар бірлән тағрифлап танымаққа керек. Егерде ол сипаттар бірлән тағрифламасақ, бізге мағрифатулла қиын болады. Біз алла тағаланы өзінің білінгені қадар ғана білеміз, болмаса түгел білмекке мүмкін емес. Заты түгіл, хикметіне ешбір хакім ақыл ерістіре алмады. Алла тағала - өлшеусіз, біздің ақылымыз - өлшеулі. Өлшеулімен өлшеусізді білуге болмайды. Біз алла тағала ''«бір»'' дейміз, ''«бар»'' дейміз, ол ''«бір»'' демеклік те - ақылымызға ұғымның бір тиянағы үшін айтылған сөз. Болмаса ол «бір» демеклік те алла тағалаға лайықты келмейді. Оның үшін мүмкинаттың ішінде не нәрсенің ужуді бар болса, ол бірліктен құтылмайды. Әрбір хадиске айтылатұғын бір қадимге тағриф болмайды. Ол «бір» деген сөз ғаламның ішінде, [[ғалам]] алла тағаланың ішінде, [[құдай]] табарака уатағала кітаптарда сегіз субутия сипаттары бірлән, уә тоқсан тоғыз Әсмаи хұсналар бірлән білдірген. Бұлардың һәммасы алла тағаланың затия субутия уә фиғлия сипаттары дүр. Мен мұнда сіздерге төртеуін білдіремін. Оның екеуі - [[ғылым]], құдірет. Сегіз сипаттан қалған алтауы - бұларға шарх. Ол алтауының бірі - хаят, яғни тірлік. [[Сурет:AbaiPainting.jpg|thumb|Абай Құнанбаев қара сөз кітабының авторы]] Алланы бар дедік, бір дедік, [[ғылым]], құдірет сипаты бірлән сипаттадық. Бұл бірлік, барлық ғылым, құдірет олула боларлық нәрселер ме? Әлбетте, ғылым құдіреті бар болады: хаяты - мағлұм, бірі - ирада, яғни қаламақ. Ғылым бар болса, қаламақ та бар. Ол еш нәрсеге харекет бермейді. Һәммаға харекет беретұғын өзі. Ол ирада ғылымының бір сипаты кәләм, яғни сөйлеуші деген, сөз қаріпсіз, дауыссыз болушы ма еді? Алланың сөзі - қаріпсіз, дауыссыз. Енді олай болса, айтқандай қылып білдіретұғын құдіреті және басар, сәмиғ, яғни көруші, есітуші деген. Алла тағаланың көрмегі, естімегі, біз секілді көзбенен, құлақпенен емес, көргендей, естігендей білетұғын ғылымның бір сипаты. Бірі - тәкуин, яғни барлыққа келтіруші деген сөз. Егер барлыққа келтірмегі бір өз алдына сипат болса, алла тағаланың сипаты өзіндей қадім, һәм әзали һәм әдәби болады да, һәмишә барлыққа келтіруден босанбаса, бір сипаты бір сипатынан үлкен я кіші болуға жарамайды. Олай болғанда ғылым, құдірет сипаттары секілді босанбай, һәр уақыт жаратуда болса, бір ықтиярсыздық шығады. Ол ықтиярсыздық алла тағалаға лайықты емес. Оның барлыққа келтірмегі - құдіретіне ғана бір шарх. Бұл ғылым, құдіретте ешбір ниһоятсіз, ғылымында ғафләт, құдіретінде епсіздік және нашарлық жоқ. Саниғын сұңғатына қарап білесіз. Бұл көзге көрілген, көңілге сезілген ғаламды қандай хикметпенен жарастырып, қандай құдіретпенен орналастырған, ешбір адам баласының ақылы жетпейді. Бірақ пендесінде ақыл - хүкімші, қайрат, қуат - қызмет қылушы еді. Соған қарап ойлайсың: алла тағаланың сипатында солай болмаққа тиіс. Бірақ әуелде айтқанымыз: ғылым, құдірет - біздің ұғуымызға ғана екі хисап болмаса, бір-ақ ғылымды құдірет болуға тиіс. Олай болмаса сипаттар өз орталарында бірі тәбиғ, бірі матбуғ болады ғой. Бұл болса, тариф раббыға жараспайды. Сегіз сипат қылып және ол сипаттар «Лағаиру уәлә һуә» болып, бұлай айтуда, бұлардан бір өз алдына жамағат яки жамиғат шығып кетеді. Бұл болса келіспейді. Егерде сипаттарды әрбірін басқа-басқа дегенде, көп нәрседен жиылып, иттифақпенен құдай болған болады. Бұлай деу батыл, бір ғана құдірет пендеде болған қуат; құдірет ғылым ақылдан басқа болатұғын, алла тағалада болған құдірет - ғылым һәм рахмет. Ол – рахмет сипаты, сегіз сипаттың ішінде жазылмаса да, алла тағаланың Рахман, Рахим, Ғафур, Уадуд, Хафиз, Сәттар, Раззақ, Нафиғ, Уәкил, Латиф деген есімдеріне бинаһи бір ұлығ сипатынан хиссаптауға жарайды. Бұл сөзіме нақлия дәлелім - жоғарыдағы жазылған алла тағаланың есімдері. Ғақлия дәлелім құдай тағала бұл ғаламды ақыл жетпейтін келісіммен жаратқан, онан басқа, бірінен бір пайда алатұғын қылып жаратыпты. Жансыз жаратқандарынан пайда алатұғын жан иесі хайуандарды жаратып, жанды хайуандардан пайдаланатұғын ақылды инсанды жаратыпты. Хайуандарды асырайтұғын жансыздарды еті ауырмайтын қылып, жан иесі хайуандарды ақыл иесі адам баласы асырайтын қылып, һәм олардан махшарда сұрау бермейтұғын қылып, бұлардың һәммасынан пайда аларлық ақыл иесі қылып жаратқан. Адам баласынан махшарда сұрау алатұғын қылып жаратқандығында һәм ғадаләт һәм махаббат бар. Адам баласын [[құрт]], [[құс]], өзге хайуандар секілді тамақты өз басымен алғызбай, ыңғайлы екі қолды басқа қызмет еттіріп, аузына қолы ас бергенде, не ішіп, не жегенін білмей қалмасын деп, иісін алып ләззаттанғандай қылып, ауыз үстіне мұрынды қойып, оның үстінен тазалығын байқарлық екі көз беріп, ол көздерге нәзіктен, зарардан қорғап тұрарлық қабақ беріп, ол қабақтарды ашып-жауып тұрғанда қажалмасын деп кірпік жасап, маңдай тері тура көзге ақпасын деп, қаға беруге қас беріп, оның жүзіне көрік қылып, бірінің қолынан келместей істі көптесіп бітірмекке, біреуі ойын біреуіне ұқтырарлық тіліне сөз беріп жаратпақтығы [[махаббат]] емес пе? Кім өзіңе махаббат қылса, сен де оған [[махаббат]] қылмағың қарыз емес пе? Ақыл көзімен қара: күн қыздырып, теңізден бұлт шығарады екен, ол бұлттардан жаңбыр жауып, жер жүзінде неше түрлі дәндерді өсіріп, жемістерді өндіріп, көзге көрік, көңілге рахат гүл-бәйшешектерді, ағаш-жапырақтарды, қант қамыстарын өндіріп, неше түрлі нәбатәттәрді өстіріп, хайуандарды сақтатып, бұлақтар ағызып, өзен болып, өзендер ағып [[дария]] болып, хайуандарға, құсқа, малға сусын, балықтарға орын болып жатыр екен. Жер мақтасын, кендірін, жемісін, кенін, гүлдер гүлін, құстар жүнін, етін, жұмыртқасын; хайуандар етін, сүтін, күшін, көркін, терісін; сулар балығын, балықтар икрасын, хатта ара балын, балауызын, құрт жібегін - һәммасы адам баласының пайдасына жасалып, ешбірінде бұл менікі дерлік бір нәрсе жоқ, бәрі - адам баласына таусылмас [[азық]]. Миллион [[хикмет]] бірлән жасалған [[машина]], фабрик адам баласының рахаты, пайдасы үшін жасалса, бұл жасаушы [[махаббат]] бірлән адам баласын сүйгендігі емес пе? Кім сені сүйсе, оны сүймектік қарыз емес пе? Адам баласы қанағатсыздықпенен бұл хайуандардың тұқымын құртып, алдыңғылар артқыларға жәбір қылмасын деп, малды адам баласының өзінің қызғанышына қорғалатып, өзге хайуандарды бірін ұшқыр қанатына, бірін күшті қуатына, бірін жүйрік аяғына сүйентіп, бірін биік жартасқа, бірін терең тұңғиыққа, қалың орманға қорғалатып, һәм әрбірін өсіп-өнбекке құмар қылып, жас күнінде, кішкене уақытында шафғат, сәхәріменен бастарын байлап, қамқор қылып қоймақтығы - адам баласына өсіп-өніп, теңдік алсын емес, бәлки, адам баласының үзілмес нәсіліне таусылмас азық болсын дегендік. Жә, бұл хикметтерінің һәммасын һәм мархамат, һәм ғадаләт заһир тұр екен. Біз ортамызда бұл мархамат, ғадаләтті иманның шартынан хисап қылмаймыз, оның үшін муслим болғанда, алла тағалаға тәслим болып, оның жолында болмақ едік, болғанымыз қайсы? Бұл екі ай мен күннен артық мағұлым тұрған жоқ па? Фиғылы құданың ешбірін де қарар қылмаймыз, өзгелерде болғанын жек көрмейміз, өзіміз тұтпаймыз, бұл қиянатшылық емес пе? Қиянатшылыққа бір қарар тұрған адам - я мұсылман емес, ең болмаса шала мұсылман. Алла табарака уатағаланың пенделеріне салған жолы қайсы? Оны көбі білмейді. ''«Тәфаккару фиғла иллаһи»'' деген хадис шарифтің ''«инналаһу йухиббул муқситин»'' деген аяттарға ешкімнің ықыласы, көңілі менен ғылымы жетіп құптағанын көргенім жоқ. ''«Әтәмурун әннәсә билбирри уәәхсәну инналаһу йухиббул мұхсин»'', ''«уәлләзинә әмәну уәғәмилу салихати улайна асхабул жәннәти һәм фиһа халидун»'' деген аяттар құранның іші толған ғамалус-салих не екенін білмейміз. ''«Уа әммәлзина амәну уәғамилус саликати фәйуәффиһим ужурәһум уаллаһу лә йүхиб-буз-залимин»'' аятына қарасаң, ғамалус-салих залықтықтың зидды болар. Олай болғанда ғадаләт рафғат болуға кімде-кімнің әділеті жоқ болса, оның хаясы жоқ, кімнің ұяты жоқ болса, оның иманы жоқ деген, пайғамбарымыздың салаллаһу ғалайһи уәссәлләмнің хадис шарифі ''«мән-лә хаяун лаһу»'' деген дәлел дүр. Енді белгілі, иман құр инанышпенен болмайды, ғадаләт уа рафғат бірлән болады. Ғамалус-салих ғадаләтті уә мархамәтті болмақ күллі тән бірлән қылған құлшылдықтардың ешбірі ғадаләтті, мархаматты бермейді. Көзің күнде көреді намаз оқушы, ораза тұтушылардың не халәттә екендіктерін, оған дәлел керек емес. Бәлки ғадаләт барша ізгіліктің анасы дүр. Ынсап, ұят - бұл ғадаләттен шығады. Оның үшін ғадаләті адамның көңіліне келеді: мен өз көңілімде халық менімен, сондай-мұндай қылықтарымен мұғамәла қылса екен деп ойлап тұрып, өзім сол халықтармен мұғамәла қылмағандығым жарамайды ғой деп, сол езі әділет те және нысап та емес пе? Ол һәмма жақсылықтың басы емес пе? Жә, олай хұлық пенен сол ойды ойлаған кісі халлақыны шүкірді неге ойламасын? Шәкірліктен ғибадаттың бәрі туады. Енді зинһар ғадаләт, шапағаттан босанбаңдар. Егер босансаң, иман да, адамдық та һаммасы босанады. Аллаяр софының бір фәрдәдән жүз фәрдә бижай дегені басыңа келеді. Енді біздің бастағы тағриф бойынша құдай тағала ғылымды, рахымды, ғадаләтті, құдіретті еді. Сен де бұл ғылым, рахым, ғадаләт үш сипатпенен сипаттанбақ: ижтиһатің шарт еттің, мұсылман болдың һәм толық инсаниятың бар болады. Белгілі жәуанмәртлік үш хаслат бірлән болар деген, сиддиқ, кәрәм, ғақыл - бұл үшеуінен сиддиқ ғадаләт болар, кәрәм шафағат болар. Ғақыл мағалұм дүр, ғылымның бір аты екендігі. Бұлар әр адамның бойында алла табарака уатағала тәхмин бар қылып жаратқан. Бірақ оған рәуаж беріп гүлдендірмек, бәлки, адам өз халінше кәмәлатқа жеткізбек жәһәтінде болмақ. Бұлар - ез иждиһадің бірлән ниет халис бірлән ізденсең ғана берілетін нәрселер, болмаса жоқ. Бұл айтылмыш үш хасләттің иелерінің алды - пайғамбарлар, онан соң - әулиелер, онан соң - хакімдер, ең ақыры - кәміл мұсылмандар. Бұл үш түрлі фиғыл құданың соңында болмақ, өзін құл біліп, бұл фиғылдарға ғашық болып тұтпақты пайғамбарлар үйретті әулиелерге, әулиелер оқыды, ғашық болды. Бірақ, ухрауи пайдасын ғана күзетті. Ғашықтары сол халге жетті, дүниені, дүниедегі тиерлік пайдасын ұмытты. Бәлки, хисапқа алмады. Хакімдер дүниеде тиетін пайдасын сөйледі, ғибрәт көзімен қарағанда, екеуі де бірінен-бірі көп жырақ кетпейді. Оның үшін әрбірінің сөйлеуі, айтуы басқаша болса да, алла тағаланың сұңғатына қарап пікірлемектікті екеуі де айтты. Пікірленбек соңы ғибраттанбақ болса керек. Бұл ғақыл, [[ғылым]] - екеуі де өзін зорға есептемекті, залымдықты, адам өзіндей адамды алдамақты жек көреді. Бұл ғадаләт һәр екеуі де мархаматты, шапағатты болмақтықты айтып бұйырды, бұл рақым болса керек. Бірақ менің ойыма келеді, бұл екі таһифа әр кісі өздеріне бір түрлі нәпсісін фида қылушылар деп. Яғни, пенделіктің кәмәлаты әулиелікпен болатұғын болса, күллі адам тәркі дүние болып һу деп тариқатқа кірсе, дүние ойран болса керек. Бұлай болғанда малды кім бағады, дұшпанды кім тоқтатады, киімді кім тоқиды, астықты кім егеді, дүниедегі алланың пенделері үшін жаратқан қазыналарын кім іздейді? Хәрами, макруһи былай тұрсын, құдай тағаланың қуатыменен, ижтиһад ақылыңменен тауып, рахатын көрмегіне бола жаратқан, берген ниғметтеріне, онан көрмек хұзурға суық көзбен қарап, ескерусіз тастап кетпек ақылға, әдепке, ынсапқа дұрыс па? Сахиб ниғметке шүкіршілігің жоқ болса, әдепсіздікпенен күнәкәр болмайсың ба? Екінші - бұл жолдағылар қор болып, дүниеде жоқ болып кету де хаупі бар, уә кәпірлерге жем болып кету де, қайсыбір сабырсызы жолынан тайып, сабырмен бір қарар тұрамын дегені болып кетселер де керек. Егерде бұл жол жарым-жартыларына ғана айтылған болса, жарым-жарты раст дүниеде бола ма? Рас болса, һәммаға бірдей раст болсын, алалаған раст бола ма, һәм ғадаләт бола ма? Олай болғанда, ол жұртта ғұмыр жоқ болса керек. Ғұмыр өзі - хақиқат. Қай жерде ғұмыр жоқ болса, онда кәмәлат жоқ. Бірақ әулиелердің де бәрі бірдей тәркі дүние емес еді, ғашәрән - мүбәшәрәдан қазірет Ғосман, Ғабдурахман бин Ғауф уа Сағид бин Әбудқас үшеуі де үлкен байлар еді. Бұл тәркі дүниелік: я дүние ләззатына алданып ижтиһадым шала қалады деп, бойына сенбегендік; я хирс дүниеліктен қауымның көңілін суытпақ үшін, ренжуге сабыр етіп, өзін фида қылып, мен жаныммен ұрыс қылғанда, халық ең болмаса нәпсісімен ұрыс қылып, һәуа һәуастан әрбір арзу нәпсіден суынып, ғадаләт, мархамат, махаббатына бір қарар болар ма екен деген үмітпенен болса керек. Олай болғанда о да жұртқа қылған артық махаббаттан хисап. Бірақ бұл жол - бек шетін, бек нәзік жол. Бұл жолда риясыз, жеңілдіксіз бір қарар тұрып іздеген ғана кісі істің кәмәлатына жетпек. Бұл заманда надир, бұған ғылымның да зоры, сиддиқ, қайраттың да зоры, махаббаттың халлақна да, уа халық ғаламға да бек зоры табылмақ керек. Бұлардың жиылмағы - қиынның қиыны, бәлки, фитнә болар. Басына һәм бір өзіне өзгешелік бермек - адам ұлын бір бұзатын іс. Әрбір наданның бір тариқатқа кірдік деп жүргені біз бұзылдық дегеніменен бір болады. Хакім, ғалым асылда бір сөз, бірақ Ғарафта басқалар дүр. Дүниеде ғылым заһири бар, олар айтылмыштарды жазылмыштар, оны нақлия деп те айтады. Бұл наклияға жүйріктер ғалым атанады. Құдай тәбәрака уа тағала ешбір нәрсені себепсіз жаратпаған, мұны ізерлеп тәффаккару фи әла-иллаһи деген хадиске бинаән бұл сүнғати құдадан ізерлеп, құмар болып ғибратланушыларға тыю жоқ, бәлки, сұнғатынан себебін білмекке құмарлықтан саниғ ғашықтық шығады. Құдай тәбәраканың затына пендесінің ақылы жетпесе, дәл сондай ғашықпын демек те орынсыз. Ғашық-мағшұғлыққа халик бірлән махлұқ ортасы мунәсибәтсіз, алла тағаланың пендесін махаббат уа мархамат бірлән жаратқанын біліп, махаббатына махаббатпенен ғана елжіремекті құдаға ғашық болды дейміз. Олай болғанда хикмет құдаға пенде өз ақылы жетерлік қадірін ғана білсем деген әрбір істің себебін іздеушілерге хакім ат қойды. Бұлар хақ бірлән батылды айырмаққа, себептерін білмекке тырысқандарыменен һәммасы адам баласының пайдасы үшін, ойын-күлкі түгіл, дүниедегі бүкіл ләззат бұларға екінші мәртабада қалып, бір ғана хақты таппақ, әрбір нәрсенің себебін таппақпенен ләззаттанады. Адаспай тура іздеген хакімдер болмаса, дүние ойран болар еді. Фиғыл пәнденің қазығы - осы жақсы хакімдер, әр нәрсе дүниеде бұлардың истихражы бірлән рауаж табады. Бұлардың ісінің көбі - дүние ісі, ләкин осы хакімдердің жасаған, таратқан істері. Әддүния мәзрәгәтул-ахирет дегендей, ахиретке егіндік болатын дүние сол. Әрбір ғалым - хакім емес, әрбір хакім - ғалым. Ғалымдарының нақлиясы бірлән мұсылман иман тақлиди кәсіп қылады. Хакімдердің ғақлияты бірлән жетсе, иман якини болады. Бұл хакімдерден мұрат - мұсылман хакімдері, болмаса ғайри діннің хакімдері - әгәрше фатлубни тәжиду-ни делінсе де, дүниенің һәм адам ұғлы өмірінің сырына жетсе де, діннің хақ мағрифатына жете алмағандар. Бұлардың көбі - иманның жеті шартынан, бір алланы танымақтан ғайри, яғни алтауына кімі күмәнді, кімі мүнкір болып, тахқиқлай алмағандар. Егер бұлар [[дін]] ұстазымыз емес болса да, дінде басшымыз құдайдың елшісі пайғамбарымыздың хадис шарифі, хайру н-нас мән йанфагу н-нас деген. Бұл хакімдер ұйқы, тыныштық, әуес-қызықтың бәрін қойып, адам баласына пайдалы іс шығармақлығына, яғни электрияны тауып, аспаннан жайды бұрып алып, дүниенің бір шетінен қазір жауап алып тұрып, от пен суға қайласын тауып, мың адам қыла алмастай қызметтер істетіп қойып тұрғандығы, уахсусан адам баласының ақыл-пікірін ұстартып, хақ пенен батылдықты айырмақты үйреткендігі - баршасы нафиғлық болған соң, біздің оларға міндеткерлігімізге дау жоқ. Бұл заманның молдалары хакім атына дұшпан болады. Бұлары білімсіздік, бәлки, бұзық фиғыл, әл-инсан ғәдду ләма жәһилгә хисап. Олардың шәкірттерінің көбі біраз ғарап-парсыдан тіл үйренсе, бірлі-жарым болымсыз сөз бахас үйренсе, соған мәз болып, өзіне өзгешелік беремін деп әуре болып, жұртқа пайдасы тимек түгіл, түрлі-түрлі зарарлар хасил қылады «һай-һой!» менен, мақтанменен қауымды адастырып бітіреді. Бұлардың көбі әншейін жәһил түгіл, жәһиләләр кібік талап болса, қайда хақ сөздер келсе, қазір нысапқа қайтсын һәм ғибраттансын. Рас сөзге ор қазып, тор жасамақ не деген нысап, құр өзімшілдік һәм әр өзімшілдік - адам баласын бұзатын фиғыл. Растың бір аты - хақ, хақтың бір аты - алла, бұған қарсы қаруласқанша, мұны ұғып, ғадаләтпен тәптештеуге керек. Мұндай фиғылдардан күпір қаупі де бар. Және пайғамбарымыз салаллаһу ғалайһи уәссәлләм ''«ақыр заманда бір жылдық бір күн болар»'' дегенде сахаба-и кәрәмлар ''«бұл бір жылдық бір күнде намаз нешеу болар»'' деп сұрағанда: оның патуасын сол заманның ғалымдары білер деген сөзінен ғибратланып қарасаң, замана өзгеруімен қағидалар өзгерілмегін білдіргені мағлұм болады. Бұл күндегі тәхсилғулум ескі медреселер ғұрпында болып, бұл заманға пайдасы жоқ болды. Соған қарай Ғұсманияда мектеп харбия, мектеп рушдиялар салынып, жаңа низамға айналған. Мұндағылар ұзақ жылдар өмір өткізіп, ғылымды пайдасыз ұзақ бахастар бірлән күнін өткізіп, мағишат дүниеде надан бір ессіз адам болып шығады да, ешбір харекетке лайықты жоқ болған соң, адам аулауға, адам алдауға салынады. Көбінесе мұндай ессіздердің насихаты да тасирсіз болады. Дүниенің мәғмурлығы бір түрлі ақылға нұр беріп тұратұғын нәрсе. Жоқшылықтың адамды хайуандандырып жіберетіні де болады. Бәлки, дүниенің ғылымын білмей қалмақтық — бір үлкен зарарлы надандық, ол құранда сөгілген; дүниеде кімде-кім өзіне өзгешелік бермек қасады бірлән малға махаббатын аударған дүние болмаса, ихсанда қолым қысқа болмасын деп һәм өзім біреуге тамғылы болмайын деп, малға махаббатын аудармай, ізгілікке бола халал кәсіп бірлән тапқан дүние емес. Біз ғылымды сатып, мал іздемек емеспіз. Мал бірлән ғылым кәсіп қылмақпыз. Өнер - өзі де мал, өнерді үйренбек - өзі де ихсан. Бірақ ол өнер ғадаләттан шықпасын, шарғыға муафих болсын. Адамға хәлінше ихсанды болмақ - қарыз іс. Бірақ өзгелердің ихсанына сүйенбек дұрыс емес. Моллалар тұра тұрсын, хусусан бұл заманның ишандарына бек сақ болыңдар. Олар - фитнә ғалым, бұлардан залалдан басқа ешнәрсе шықпайды. Өздері хүкім шариғатты таза білмейді, көбі надан болады. Онан асып өзін-өзі әһіл тариқат біліп және біреуді жеткізбек дағуасын қылады. Бұл іс олардың сыбағасы емес, бұлардың жеткізбегі мұхал, бұлар адам аздырушылар, хаттә дінге де залалды. Бұлардың сүйгені - надандар, сөйлегені - жалған, дәлелдері - тасбығы менен шалмалары, онан басқа ешнәрсе жоқ. Енді біліңіздер, ей, перзенттер! Құдай тағаланың жолы деген жол алла тағаланың өзіндей ниһаятсыз болады. Оның ниһаятына ешкім жетпейді. Бірақ сол жолға жүруді өзіне шарт қылып кім қадам басты, ол таза мұсылман, толық адам делінеді. Дүниеде түпкі мақсатың өз пайдаң болса - өзің ниһаятлысың, ол жол құдайдың жолы емес. Ғаламнан жиылсын, маған құйылсын, отырған орныма ағып келе берсін деген ол не деген нысап? Не түрлі болса да, я дүниеңнен, я ақылыңнан, я малыңнан ғадаләт, шапағат секілді біреулерге жақсылық тигізбек мақсатың болса, ол жол - құданың жолы. Ол ниһаятсыз жол, сол ниһаятсыз жолға аяғыңды берік бастың, ниһаятсыз құдаға тағырып хасил болып хас езгу құлдарынан болмақ үміт бар, өзге жолда не үміт бар? Кейбіреулердің бар өнері, мақсаты киімін түзетпек, жүріс-тұрысын түзетпек болады да, мұнысын өзіне бар дәулет біледі. Бұл істерінің бәрі өзін көрсетпек, өзін-өзі базарға салып, бір ақылы көзіндегі ақымақтарға ''«бәрекелді»'' дегізбек. ''«Осындай болар ма едік»'' деп біреулер талаптанар, біреулер ''«осындай бола алмадық»'' деп күйінер, мұнан не пайда шықты? Сыртқа қасиет бітпейді, алла тағала қарайтұғын қалыбыңа, боямасыз ықыласыңа қасиет бітеді. Бұл айнаға табынғандардың ақылы қаншалық өсер дейсің? Ақыл өссе, ол түпсіз терең жақсылық сүймектікпен өсер. [[Құдай]] тағала дүниені кәмалатты шеберлікпен жаратқан һәм адам баласын өссін-өнсін деп жаратқан. Сол өсіп-өну жолындағы адамның талап қылып ізденер қарызды ісінің алды - әуелі дос көбейтпек. Ол досын көбейтпектің табылмағы өзінің өзгелерге қолыңнан келгенінше достық мақамында болмақ. Кімге достығың болса, достық шақырады. Ең аяғы ешкімге қас сағынбастық һәм өзіне өзгешелік беремін деп, өзін тілмен я қылықпен артық көрсетпек мақсатынан аулақ болмақ. Бұл өзін-өзі артық көрсетпек екі түрлі! ''Әуелгісі'' - әрбір жаманшылықтың жағасында тұрып адамның адамдығын бұзатын жаманшылықтан бойын жимақтық, бұл адамға нұр болады. ''Екіншісі'' - өзін-өзі өзгешелікпен артық көрсетпек адамдықтың нұрын, гүлін бұзады. ''Үшіншісі'' - қастық қылмақ, қор тұтпақ, кемітпек. Олар дұшпандық шақырады. Һәм өзі өзгеше тұтатын демектің түбі - мақтан. Әрбір мақтан біреуден асамын деген күншілдік бітіреді де, күншілдік күншілдікті қозғайды. Бұл үш түрлі істің жоқтығы адамның көңіліне тыныштық береді. Әрбір көңіл тыныштығы көңілге талап салады. Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Сонан қашпақ керек: әуелі - надандық, екіншісі - еріншектік, үшінші - залымдық деп білесің. Надандық - білім-ғылымның жоқтығы, дүниеде ешбір нәрсені оларсыз біліп болмайды. Білімсіздік хайуандық болады. Еріншектік - күллі дүниедегі өнердің дұшпаны. Талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық, кедейлік - бәрі осыдан шығады. Залымдық - адам баласының дұшпаны. Адам баласына дұшпан болса, адамнан бөлінеді, бір жыртқыш хайуан қисабына қосылады. Бұлардың емі, халлақына махаббат, халық ғаламға шапқат, қайратты, тұрлаулы, ғадаләт ісінің алды-артын байқарлық білімі, ғылымы болсын... Ол білім, ғылымы құдаға мұқтәди болсын. Ғылым әуелі ғалами ғылымға мұқтәди болсын. Яғни құдай тағала бұл ғаламды жаратты, ерінбеді, келісімменен, хикметпенен кәмәлатты бір жолға салып жасады, сіздердің ісіңіз де бір жақсылық бина қылып, арқа сүйерлік шеберлікпенен болсын. Және құдай тағала әрне жаратты, бір түрлі пайдалы хикметі бар. Сенің де ісіңнен бір зарар шығып кеткендей болмай, көпке пайда боларлық бір үміті бар іс болсын. Бұларсыз іс іс емес. Бәлки, бұларсыз тағат тағат та емес. Белгілі, құдай тағала ешбір нәрсені хикметсіз жаратпады, ешбір нәрсеге хикметсіз тәклиф қылмады. Бәрінің хикметі бар, бәрінің себебі бар, біздің ғауам былай тұрсын, ғылымға махаббаты барларға себеп, парыздарды білмекке ижтиһад ләзім, сіздер әрбір ғамал қылсаңыз ізгілік деп қыласыз, ізгілікке бола қасд етіп, ниет етесіз. Ниет оның парызынан хисап, пайғамбарымыз салаллаһу ғалайһи уәссәлламнің хадис шарифі «иннама-л-ағмал, бин-ниет» деген. Енді ниет еттіңіз таһарат алмаққа, намаз оқымаққа, ораза тұтпаққа, бұл тағаттарды ниетіңіз заһирынан қалыпсыз ғибадатқа жетпегендігі кемшілік емес пе? Сіздің батиныңыз таза болмағы әуелі иман болып, бұл заһир ғибадатыңыз иманды болған соң ғана, парыз болған, сіздің заһирыңыздағы ғибадат -батиныңыздағы иманның көлеңкесі, һәм сол иманның нұрланып тұрмағына көрік үшін бұйырылған. Оның үшін ғұламалар иман екеу емес, біреу, бірақ ізгі тағатпенен нұрланады, тағат жоқ болса, күңгірттенеді, бәлки, сөну хаупі де бар деген. Егер надандар ол ғибадаттың ішкі сырын ескермей қылса, соны қылып жүріп, иманы сөнер деген. Менің хаупім бар, олар хас осы ғибадат екен, құданың бізге бұйырғаны, біз осыны қылсақ, мұсылмандық кәміл болады деп ойлайды. Ол ғибадат күзетшісі еді. Жә, күзетші күзеткен нәрсенің амандығын ойламай, бір ғана ояу тұрмағын қасд қылса, ол не күзет? Күзеткен нәрсесі қайда кетеді? Мақсат күзетілген нәрсенің амандығы, тазалығы емес пе? Ей, ишараттан хабарсыздар, қара! Бұл ғибадаттан бір үлкені - намаз, ол намаздан әуелі таһарат алмақ, онан соң намазға шұруғ қылмақ, ол таһараттың алды истинжа еді. Мұны бір берік ойлап тұр. Аяғы екі аяққа мәсіхпенен бітуші еді, бұлар һәммасы болмаса көбі ишарат еді. Истинжада к...іңізді жуа-сыз, сіздің к...іңіздің ешкімге керегі жоқ еді. Онымен сезімді тазалыққа иіргендігіңді кәміл ыхласыңды көрсетіп, ішімнің сафлығының соңында халық көрер, сыртымды да пәк етемін һәм көзге көрінбейтін ағзаларымды да пәк етемін, бұл пәктіктің үстінде аллаға дұға айтамын деп әзірленесіз. Енді намаздың аты - [[салауат]], [[дұға]] мағынасында деген: Аяқта, мойында болған мәсхлар - ол жумақ емес, өздері де жуулы деп көрсеткен ишараты. Намаздан әуелі құлақ қақтыңыз - егер алла тағаланы жоғарыда деп, мәкән исфат етпесең де, бегірек созу әдепсіз болып, күнә дариясына ғарық болдым, яғни дүние әуесіне ғарық қылмай қолымнан тарт, яғни құтыларлық жәрдемдерінің ишараты*. Онан соң қиямда тұрып қол бағламақ - құл қожа алдында тұрмақ - бұқара патша алдында тұрғаннан артық алланың қадірлігіне өзінің ғажиздығына ыкрарының беріктігін көрсеткен ишараты. Қыбылаға қарамақ - әрине, құдай тағалаға ешбір орын мүмкін емес болса да, зиратын парыз еткен орынға жүзін қаратып, сондағы дұғадай қабылдыққа жақын болар ма екен деген ишараты. Онан соң қира әт, яғни сураһи фатиха оқисың, мұнда бірақ сөз ұзарады. Ол фатиха сүресінің мағыналарында көп сыр бар. Руқүғ бас ұрмақ - алдында құда хазірге ұқсас, ол да ишарат. Сәжделер - әуелі жерден жаралғанына ықырары, екіншісі - және жерге қайтпағына ықырары, бас көтермек және тіріліп, сұрау бермегіне ықырарының ишараты. Қағадат ул-ахир - дұғаның ақырында аллаға тахият, одан тәшәһһуд, одан салауат, пайғамбарымыз саллаллаһу ғалайһи уәссәлләмге айтпақ үшін ең ақырғы сәлемменен тауысасыз, яғни алла тағаладан не тілеп дұға қылдыңыз. Ол дұға қазинасы күллі мұсылмандарды ортақтастырып, оларға да сәләмәтшілік тілеп һәм рахмет тілеп бітіресіз. Жә, бұл сөзден не ғибрәтлендік? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] p8ojotflhvweuk3d5olofqk03ij62rw 0 2274 4500 4237 2012-04-17T18:02:03Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Рас, бұрынғы біздің ата-бабаларымыздың бұл замандағылардан білімі, күтімі, сыпайылығы, тазалығы төмен болған. Бірақ бұл замандағылардан артық екі мінезі бар екен. Ендігі жұрт ата-бабаларымыздың мінді ісін бір-бірлеп тастап келеміз, әлгі екі ғана тәуір ісін біржола жоғалтып алдық. Осы күнгілер өзге мінезге осы өрмелеп ілгері бара жатқанына қарай сол аталарымыздың екі ғана тәуір мінезін жоғалтпай тұрсақ, біз де ел қатарына кірер едік. Сол екі мінез жоқ болған соң, әлгі үйренген өнеріміздің бәрі де адамшылыққа ұқсамайды, шайтандыққа тартып барады. Жұрттықтан кетіп бара жатқанымыздың бір үлкен себебі сол көрінеді. Ол екі мінезі қайсы десең, әуелі - ол заманда ел басы, топ басы деген кісілер болады екен. Көш-қонды болса, дау-жанжалды болса, билік соларда болады екен. Өзге қара жұрт жақсы-жаман өздерінің шаруасымен жүре береді екен. Ол ел басы мен топ басылары калай қылса, калай бітірсе, халықта оны сынамақ, бірден бірге жүргізбек болмайды екен. «Қой асығын қолыңа ал, қолайыңа жақса, сақа қой», «Бас-басыңа би болса, манар тауға сыймассың, басалқаңыз бар болса, жанған отқа күймессің» деп мақал айтып, тілеу қылып, екі тізгін, бір шылбырды бердік саған, берген соң, қайтып бұзылмақ түгіл, жетпегеніңді жетілтемін деп, жамандығын жасырып, жақсылығын асырамын деп тырысады екен. Оны зор тұтып, әулие тұтып, онан соң жақсылары да көп азбайды екен. Бәрі өз бауыры, бәрі өз малы болған соң, шыныменен жетесінде жоқ болмаса, солардың қамын жемей қайтеді? Екінші мінезі - намысқорлық екен. Ат аталып, аруақ шақырылған жерде ағайынға өкпе, араздыққа қарамайды екен, жанын салысады екен. «Өзіне ар тұтқан жаттан зар тұтады» деп, «Аз араздықты қуған көп пайдасын кетірер» деп, «Ағайынның азары болса да, безері болмайды», «Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді» десіп, «Жол қуған қазынаға жолығар, дау қуған пәлеге жолығар» десіп. Кәнеки, енді осы екі мінез қайда бар? Бұлар да арлылық, намыстылық, табандылықтан келеді. Бұлардан айырылдық. Ендігілердің достығы - пейіл емес, алдау, дұшпандығы - кейіс емес, не күндестік, не тыныш отыра алмағандық. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] gcw4c6w9ryqfscobya50w1sbpv3nwa4 0 2275 4512 4238 2012-04-17T18:02:38Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Зинһар, сендерден бір сұрайын деп жүрген ісім бар. Осы, біздің қазақтың өлген кісісінде жаманы жоқ, тірі кісісінің жамандаудан аманы жоқ болатұғыны қалай? Қайраты қайтқан шал мен жастың бәрі бітім қылады, шалдар өзді-өзі көп құрбыдан айрылып азайып отырса да, біріменен бірінің бітім қылмайтұғыны қалай? Бір елдің ішінде жамағайынды кісі бірге туғандай көріп, іші елжіреп жақсы көріп тұрып, елге келсе, әрі-беріден соң қайта қашқандай қылатұғыны қалай? Жаттың бір тәуір кісісін көрсе, ''«жарықтық»'' деп жалбырап қалып, мақтай қалып, өз елінде сонан артық адам болса да танымайтұғыны қалай? Бір жолаушы алыс жерге барса, барған еліне өз елін мақтаймын деп өтірікті сыбап-сыбап, қайтып келген соң сол барған, көрген елін, жерін мақтап, өтірікті сыбайтұғыны қалай? Қай қазақты көрсем де, баласы жасырақ болса, оның басынан пәрмене болып жүріп, ержеткен соң суық тартатұғыны қалай? Біреудің ағайыны торқалы той, топырақты өлімде, адалдық берекеде алысуға табылмай, барымта алалық, ұрлалық десе, табыла қоятыны қалай? Бәйгеге [[ат]] қоссаң, атыңды тартыспайтұғын ағайын, атың келсе, бәйгесіне өкпелейтұғыны қалай? Баяғыда біреу біреуді пален жасымда келе жатқанда пәлен жерге жеткізіп салып еді деп, соны өлгенше айта жүруші еді. Осы күнде бұл жылғы берген ендігі жылға жарамайтұғыны қалай? Байдың баласы [[кедей]] болса, ұрлық қылуға арланбайды, байға кірісуге арланатұғыны қалай? Екі жақсы бір елде сүйіскен достығында тұра алыспайды. Кейбір антұрғандардың тым-ақ тату бола қалатыны қалай? Біреуді досым деп [[ат]] беріп жүрсең, оған сенің бір дұшпаның келіп бір тай берсе, бұзыла қалатыны қалай? Күнде тілін алатұғын достан кейде бір тіл ала қойған дұшпанға кісінің өле жаздайтұғыны калай? Көп кісі досым жетілсе екен демейді, егерде жетілсе, бағанағы досына бір бітімі жоқ дұшпан сол болатұғыны қалай? Кей жұрт ақыл айтарлық кісіні іздеп таба алмайды. Қылығының қылшығын танитұғын кісіден қашық жүретұғыны қалай? Біреу біреудікіне келгенде үйдегі малының бәрін де айдап келіп, өз үйіне кісі барғанда бар малын далаға айдап жіберетұғыны калай? Тыныштық іздеп таба алмай жүрген жұрт тыныштық көрсе, сәтке тұрмай, тыныштықтан жалыға қалатұғыны қалай? Елді пысық билегені несі? Пысықтың бәрі кедей келетұғыны несі? Тоқал қатын [[өр]] келетұғыны несі? Кеселді кісі ер келетұғыны несі? [[Кедей]] кісінің кер келетұғыны несі? Нәпсісін тыйып, бойын тоқтатқан кісінің жаман атанып, нәпсісі билеп, мақтанға еріп, пәле шығарған кісі мықты атанатұғыны несі? Қазақтың шын сөзге нанбай, құлақ та қоймай, тыңдауға қолы да тимей, пәлелі сөзге, өтірікке сүттей ұйып, бар шаруасы судай ақса да, соны әбден естіп ұқпай тынбайтұғыны қалай? {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] pxwvgs32wmlq7k2d6zyhdc8hwhmuhid 0 2276 4507 4239 2012-04-17T18:02:23Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Қазаққа ақыл берем, түзеймін деп қам жеген адамға екі нәрсе керек. Әуелі - бек зор өкімет, жарлық қолында бар кісі керек. Үлкендерін қорқытып, жас балаларын еріксіз қолдарынан алып, медреселерге беріп, бірін ол жол, бірін бұл жолға салу керек, дүниеде көп есепсіз ғылымның жолдары бар, әрбір жолда үйретушілерге беріп сен бұл жолды үйрен, сен ол жолды үйрен деп жолға салып, мұндағы халыққа шығынын төлетіп жіберсе, хәтта қыздарды да ең болмаса мұсылман ғылымына жіберсе, жақсы дін танырлық қылып үйретсе, сонда сол жастар жетіп, бұл аталары қартайып сөзден қалғанда түзелсе болар еді. Екінші - ол адам есепсіз бай боларға керек. Аталарын паралап, балаларын алып, бастапқы айтқандай жолға салып, тағлым берсе, сонда түзелер еді. Енді мұндай халықты еріксіз қорқытып көндірерлік күш-қуат ешкімге бітпейді. Ол баланы қазақтың бәрін паралап көндірерлік дәулет бір кісіге бітуге мүмкін де емес. Қазақты я қорқытпай, я параламай, ақылменен не жырлап, не сырлап айтқанменен ешнәрсеге көндіру мүмкін де емес. Етінен өткен, сүйегіне жеткен, атадан мирас алған, ананың сүтіменен біткен надандық әлдеқашан адамшылықтан кетірген. Өздерінің ырбаңы бар ма, пыш-пышы бар ма, гуілдегі бар ма, дүрілдегі бар ма - сонысынан дүниеде ешбір қызықты нәрсе бар деп ойламайды, ойласа да бұрыла алмайды, егер сөз айтсаң, түгел тыңдап тұра алмайды, не көңілі, не көзі алаңдап отырады. Енді не қылдық, не болдық! {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] cda85ccuid2e769mkzpkv77jx5dp5ry 0 2277 4509 4240 2012-04-17T18:02:28Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Қазақтың жаманшылыққа үйір бола беретұғынының бір себебі - жұмысының жоқтығы. Егер егін салса, я саудаға салынса, қолы тиер ме еді? Ол ауылдан бұл ауылға, біреуден бір жылқының майын сұрап мініп, тамақ асырап, болмаса сөз аңдып, қулық, сұмдықпенен адам аздырмақ үшін, яки азғырушылардың кеңесіне кірмек үшін, пайдасыз, жұмыссыз қаңғырып жүруге құмар. Дүниелік керек болса, адал еңбекке салынып алған кісі ондай жүрісті иттей қорлық көрмей ме? Өзінің кәсібін тастап, кезегендікке салына ма? Малдылар малын өңкей малшыларға, бала-шағаға тапсырып, қолдағы құдай берген азды-көпті дәулеті қызықсыз көрініп, оның ұры-бөріге жем болып, қарға-жарға ұшырауына шыдайды. Пыш-пыш кеңестен қалып, бір ауылға барып, қулық, сұмдық жасап жүріп, тегін тамақ жеп, ыржыңдасуды қысыратуға шыдамайды. Не үшін десең, халыққа әдет жол болған соң, шаруаға пысық, мал бағуға, мал табуға пысық ол өнерлі кісіге қосылмайды, я өзі пәле шығаруға пысық, я сондайлардың сөзін «естігенім», «білгенім» деп елге жайып жүріп, ырбаңдауға пысық өнерлілерге қосылғандай көрінеді. Сол үшін осы күнгі қазақтың іске жараймын дегені өзінің азды-көптісін біреуге қоса салып, «көре жүр, көздей жүр» деп басын босатып алып, сөз аңдып, тамақ аңдып, ел кезуге салынады. Бұл күндегіге байлық та мақтан емес, ақыл, абұйыр да мақтан емес, арыз бере білу, алдай білу - мақтан. Бұл екеуі қолынан келген кісі салт атты, сабау қамшылы кедей де болса, аз да болса орны төрде, майлы атқа, майлы етке қолы жетеді. Желөкпелеу, мақтаншақ байларды: «сіз айтсаңыз, отқа түсуге бармын» деп желдендіріп алып, шаруасын қылмай-ақ, малын бақпай-ақ, содан алып киімін бүтейтіп киіп, тәуір атын мініп алып, қатарлы бір құрметке жетіп жүре береді. Ол бай өз тыныштығын да білмейді, бос шығынданғанын да ескермейді. Бір кісімен сөйлессе, «мұны қайтеміз?» - деп бағанағы антұрғанмен ақылдасады. Ол сиырдың жорғасы секілденіп, қарайғанда жалғыз өзім болсам екен дейтұғын ниетімен және де ақылдасар досы көбейсе, қадірім кетіп қалады деп ойлап: «Ой, тәңір-ай, соны білмей тұрсыз ба? Ол ана қулық қой, бұл мына қулық қой» деп, «оған бүйдей салсаң болмай ма?» деп бар оңбаған жауапты үйретіп, амалшылықтың жолын үйретем деп, ол байдың өзін кісіге сенбейтұғын қылады. Және байдың өзіне де адам сенбейтұғын болады. Байдың өз жауабы, өз мінезі оңбай тұрған соң, бағанағы кісі бұзылса, әлгі антұрған бағанағы байға: «Мен айтпап па едім, оныкі қулық сөз деп, міне, көрдің бе?» - деп, екіншіде тырп етпейтұғын қылып алады. Ендігі жұрттың ақылы да, тілеуі де, харекеті де - осы. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] 0jncu92ytew0vq44q3wu9z9gxa3spbv 0 2278 4511 4241 2012-04-17T18:02:35Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Адам ұғылы екі нәрседен: бірі - [[тән]], бірі - [[жан]]. Ол екеуінің орталарында болған нәрселердің қайсысы жибили, қайсысы кәсиби - оны білмек керек. Ішсем, жесем демектің басы - жибили, ұйықтамақ та соған ұқсайды. Аз ба, көп пе, білсем екен, көрсем екен деген арзу, бұлардың да басы - жибили. Ақыл, ғылым - бұлар - кәсиби. Көзбенен көріп, құлақпен естіп, қолмен ұстап, тілмен татып, мұрынмен иіскеп, тыстағы дүниеден хабар алады. Ол хабарлардың ұнамдысы ұнамды қалпыменен, ұнамсызы ұнамсыз қалпыменен, әрнешік өз суретіменен көңілге түседі. Ол көңілге түсіруші бағанағы бес нәрседен өткен соң, оларды жайғастырып көңілде суреттемек. Ол - жанның жибили қуаты дүр. Бір ұмытпастық жақсы нәрседен көңілге жақсы әсер хасил болып, жаман нәрседен көңілге жаман әсер хасил болу секілді нәрселер. Бұл [[қуат|қуаттар]] әуелде кішкене ғана болады. Ескеріп баққан адам үлкейтіп, ұлғайтып, ол қуаттардың [[қуат|қуатын]] зорайтады. Ескерусіз қалса, ол қуаттың қайсысы болса да жоғалады, тіпті жоғалмаса да, аз-мәз нәрсе болмаса, үлкен ешнәрсеге жарамайтын болады. Кімде-кім сырттан естіп білу, көріп білу секілді нәрселерді көбейтіп алса, ол - көп жиғаны бар адам: сынап, орындысын, орынсызын - бәрін де бағанағы жиған нәрселерінен есеп қылып, қарап табады. Бұлай етіп бұл харекетке түсінген адамды ақылды дейміз. ''«Құдай тағала өзі ақыл бермеген соң қайтейік?»'' демек, ''«құдай тағала сеніменен мені бірдей жаратып па?»'' демек - құдай тағалаға жала жауып, өзін құтқармақ болғандығы. Бұл - ойсыз, өнерсіз надан адамның ісі. Оған құдай тағала көрме, есітпе, көрген, естіген нәрсеңді ескерме, есіңе сақтама деп пе? Ойын-күлкімен, ішпек-жемек, ұйықтамақпен, мақтанмен әуре бол да, ішіңдегі қазынаңды жоғалтып, [[хайуан]] бол деген жоқ. Кейбіреулер айтады: ''«Ақыл жибили болмаса да, талап - жибили. Талап берген адам ақылды тапты, талабы жоқ кісі таба алмады»,'' -дейді. О да бекер. Талап балада да бар, оған талас қылуға болмайды. Бағана айттық қой, қуаты басында кішкене болады, ескермесе жоғалып та кетеді, ескерсе, күтіп айналдырса, зораяды деп. Жан қуатыменен адам хасил кылған өнерлері де күнде тексерсең, күнде асады. Көп заман тексермесең, тауып алған өнеріңнің жоғалғандығын және өзіңнің ол мезгілдегіден бір басқа адам болып кеткеніңді білмей қаласың. Қай жоғалған өнер: ''«ал, мен жоғалдым»'' деп, хабар беріп жоғалады. Енді қусаң, бағанағы әуелгі табуыңнан қиынырақ тиеді. Жан қуаты дейтұғын [[қуат]] - бек көп нәрсе, бәрін мұнда жазарға уақыт сыйғызбайды. Бірақ әрбір өнердің тыстан тауып алып, ішке салғанын, соның тамырын берік ұстап тұруға жараушы еді. Көп заман ескермеген адамнан ол бағанағы өнердің өзінің ең қызықты, қымбатты жерлері жоғала бастайды. Онан соң көп заман өтсе, сол өнерді сақтайтұғын қуаттың өзі де жоғалады. Онан соң қайта кәсіп қылуға болмайды. Бұл қуаттың ішінде үш артық қуат бар, зинһар, соны жоғалтып алу жарамас, ол жоғалса, адам ұғылы [[хайуан]] болды, адамшылықтан шықты. Біреуі орысша ''«подвижной элемент»'' деп аталады. Ол не нәрсе? Не көрдің, не есіттің, әрнешік білдің, соны тездікпенен ұғып, ұққандықпенен тұрмай, арты қайдан шығады, алды қайда барады, сол екі жағына да ақылды жіберіп қарамаққа тез қозғап жібереді. Егер бұл болмаса, көп білуге көп оқу оңды пайда да бермейді. Керекті уақытында ойламай, керекті уақытында қылмай, керекті уақытында айтпай, дәйім уақытынан кеш қалып, ''«Әй, әттеген-ай. Үйтуім екен, бүйтуім екен»'' деп, өмір бойы ғафил болып-ақ отырғаның. Біреуін орысша ''«сила притягательная однородного»'' дейді. Ол - бір нәрсені естіп, көріп білдің, хош келді, қазір соған ұқсағандарды тексересің. Түгел ұқсаған ба? Яки бір ғана жерден ұқсағандығы бар ма? Әрнешік сол іске бір келіскен жері бар нәрселердің бәрін ойлап, білгенін тексеріп, білмегенін сұрап, оқып, бөтеннен хабарланып білмей, тыншытпайды. Үшіншісі, орысша ''«впечатлительность сердца»'' дейді, яғни жүректі мақтаншақтық, пайдакүнемдік, жеңілдік, салғырттық - бұл төрт нәрсебірлән кірлетпей таза сақтаса, сонда сырттан ішке барған әр нәрсенің суреті жүректің айнасына анық рәушан болып түседі. Ондай нәрсе тұла бойыңа жайылады, тез ұмыттырмайды. Егерде бағанағы төрт нәрсемен жүректі кірлетіп алсаң, жүректің айнасы бұзылады, я қисық, я күңгірт көрсетеді. Енді ондай нәрседен оңды ұғым болмайды. Әрнешік тән қуатыменен сырттан тауып, сырттан сақтайсыз, оның аты дәулет еді. Оның да неше түрлі кеселі, кесепаты бар нәрселерін білмесең, сақтай алмаушы едің ғой. Соған ұқсаған іштегі жан қуатыменен жиған нәрсенің аты ақыл, ғылым еді ғой. Оның да неше түрлі кеселі, кесепаты тиер нәрселері бар. Оны білмесең, бақпасаң - айрыласың. Және әрбір жақсы нәрсенің өлшеуі бар, өлшеуінен асса - жарамайды. Өлшеуін білмек - бір үлкен керек іс. Ойланбақ жақсы, іске тіпті салынып кеткен кісі ойын байлай алмай, қияли болып та кеткені болады. Ішпек, жемек, кимек, күлмек, көңіл көтермек, құшпақ, сүймек, [[мал]] жимақ, мансап іздемек, айлалы болмақ, алданбастық - бұл нәрселердің бәрінің де өлшеуі бар. Өлшеуінен асырса, боғы шығады. ''«Ненің қызығын көп іздесең, соның күйігін бір тартасың»'' деген. Баз махфи олмая ол, мен айтқан үш қуаттың ішінде екеуі, яғни «сила притягательная однородного» бірлән ''«подвижной элемент»'' - бұл екеуі қосылып тұра тұрған нәрсе, күллі пайда да бұлардан шығады, уа күллі зарар да бұлардан шығады. Мансап сүйгіштік, мақтаншақтық, ашуланшақтық, өтірікшілік, осыған ұқсаған әрбір маскүнемдікке тартып, [[құмар]] қылып, ақылдан шығарып жіберетұғын нәрселер осы екеуінен болады. Бұларды түбегейлеткенде жақсы нәрселерді түбегейлетіп, жаман нәрселерден, яғни жоғарғы айтылмыш секілді адамшылықтан шығарып, құмарпаздыққа салып жіберетұғын нәрседен бойды ерте тыйып алуға керек. Пайда, залалды айыратұғын қуаттың аты ақыл еді ғой. Бір ақыл қуатыбірлән мұны тоқтатып болмайды. Һәм ақыл, һәм қайрат - екі мықты қуат қосылып тоқтатады. Ол екеуі кімде бар болса, бағанағы екі қуаттың екеуі де аз болса, яки бірі бар, бірі жоқ болса, бағанағы екі қуаттар - бір басы қатты асау ат, жүгенсіз тауға ұра ма, тасқа ұра ма, суға ұра ма, жарға ұра ма - [[құдай]] білсін, әйтеуір жолда көрген есті, ақылы дұрыс адамдар әлі де сұрамай да қалады. Сенде ерік жоқ. Екі етек жайылып, екі көзің аспанда, масқара болып кеткенің өлгеніңше. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] amcj6t1viyqjkgp1yo5uk2t65q1t9zq 0 2279 4510 4242 2012-04-17T18:02:31Z Bolatbek 520 «[[Санат:Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбайұлы]]» деген санат аласталды; келесі санат қосылды: «[[Санат:Абайдың қара сөздері]]» ([[УП:HOTCAT|HotCat]] ... wikitext text/x-wiki Адам баласының ең жаманы - талапсыз. Талап қылушылар да неше түрлі болады. Һәм талаптың өзі де түрлі-түрлі. Һәм сол талаптардың қайсысының соңына түссе де, бірінен бірі өнерлі, тұрлаулырақ келеді. Уа, ләкин адам баласы я талапты, я талапсыз болсын, әйтеуір «бәрекелдіні» керек қылмайтұғыны болмайды. Әрнешік, орынсыз ба, орынды ма, «бәрекелді» деушіні көңіл іздеп тұрады. Адам баласы өзі қай жолда, қай майданда жүрсе, сол майдандағы кісімен сырлас болады. Оның үшін өзге жолдағылардан «бәрекелдіні» оңды күтпейді. Маған «бәрекелді» десе, осы өзімменен серіктес, сырлас осылар «бәрекелді» дер дейді. Талаптың ішінде адам баласы көбінесе басына қадір іздеп, сол талапта болады. Біреу мал қуып жатыр. Сараңдықпен, арамдықпен, әйтеуір мал тапсам, «Мал тапқан ердің жазығы жоқ» дейтұғын, «Малдының беті жарық» дейтұғын мақалға сеніп, халықтың түріне қарай, ит те болса, малдыны сөге алмайды деп, бұл мал һәм пайда, һәм қасиет болады бойыма дейді. Мұнысы рас, қазақтың өз құлқына қарағанда. Бірақ адамдыққа, ақылға қарағанда, қазақ түгіл, көңіл жиіркенетұғын іс. Осыған орай біреу ер атанамын, біреу қажеке атанамын, біреу молдеке атанамын, біреулер білгіш, қу, сұм атанамын деп, сол харекетте жүр. Әрқайсысы қазаққа яки бірі бар, бірі жоқ болса, бағанағы екі бұлдамақ та болып, басына «осыным бірсыпыра елеу азық болар» деген талаппенен қылып жүр. Мұнысы қазақтың тамырын ұстап-ұстап қарайды дағы, «мынаны алып келіп берсе, қымбат алғандай екен, осы күнде мына бір істің біраз пұлы бар екен» деп, қазақтың өз бетінен оқып, ізденген талап болмаса, кітап бетінен оқып іздеген талап емес. Оның үшін кітап сөзіменен ізденген талап болса, әуелі көкіректі тазалау керек дейді, онан соң ғибадат қыл дейді. Қазақтың бетіне қарап, содан оқыған болса, ол талабыңды қыла бер, көкіректі тым тазалаймын деме, оны кім көріп жатыр, ішінде қатпар көп болмаса, құт-берекеге жағымды болмайды дейді. Енді осыған қарап, қайдан оқып, біліп, ұмтылған талап екенін білерсің. {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] f3c3yr61x06sd8givhm5hdywf59bjre 0 2280 6504 4508 2019-02-06T13:50:17Z 149.27.105.239 wikitext text/x-wiki Құдай табарака уатағаланың барлығының үлкен дәлелі - неше мың жылдан бері әркім әртүрлі қылып сөйлесе де, бәрі де бір үлкен құдай бар деп келгендігі, уа һәм неше мың түрлі діннің бәрі де ғадаләт, махаббат құдайға лайықты дегендігі. Біз жаратушы емес, жаратқан көлеңкесіне қарай білетұғын пендеміз. Сол махаббат пен ғадаләтке қарай тартпақпыз, сол алланың хикметін біреуден біреу анығырақ сезбекпен артылады. Инандым, сендім демек инандырамын, сендіремін деген емес. Адамшылықтың алды - махаббат, ғадаләт, сезім. Бұлардың керек емес жері жоқ, кіріспейтұғын да жері жоқ. Ол - жаратқан тәңірінің ісі. Айғыр биеге ие болмақта да махаббат пен сезім бар. Бұл ғадаләт, махаббат сезім кімде көбірек болса, ол кісі - ғалым, сол - ғақил. Біз жанымыздан ғылым шығара алмаймыз, жаралып, жасалып қойған нәрселерді сезбекпіз, көзбен көріп, ақылмен біліп.Жазған сөзім {{Абайдың қара сөздері}} [[Санат:Абайдың қара сөздері]] hfpvrflrfulrmkplb39an2fyf7cyeqs 0 2281 7010 6973 2021-02-13T15:47:04Z 178.88.40.201 wikitext text/x-wiki ӘЗІМ ӘҢГІМЕСІ Бір сөзім Мың бір түннен оқып жүрген, Өлең қып сол сөзімді айтқым келген. Болыпты ағайынды екі жігіт, Бағдатта Мұстапа мен Сапа деген. Екеуі жетім еді әкесі өлген, Талаптан жетеміз деп, бос жүрмеген. Тігінші, кестеші еді кіші інісі, Мұстапа суретшілік ғылым білген. Екеуі екі айрылмақ қамын жеген, Бір шетке кетпек болып жұрт көрмеген. Мал тапқаны бір іздеп таппақ болып, Серт қылып, бір-біріне уәде берген.Сен тупосын... Екеуін екі жаққа тағдыр бөлген Жандар емес қатерден әсте именген. Шынмашынға1 Сапасы кете тұрсын, Мұстапа Балсураға2 бұрын келген. Мұстапа - бойдақ, кедей біраз тұрған, Кәсібін күннен-күнге тәңрі оңғарған. Аздан соң қатын алып, үй салғызып, Шаһарда сенімдінің бірі болған. Пұл құрап, киім түзеп, қарны тойған, Қағазға өрнек жасап, сурет ойған. Құдайым кешіктірмей бір ұл беріп, Молдалар оның атын Әзім қойған. Бір жасап, екі жасап, Әзім өсті, Сонан соң медресеге барып түсті. Аз жылда жақсы ғылым нәсіп етіп, Жас жігіт жүзі нұрлы, көңлі масты. Оқудан шыға ұстады ата өнерін, Асырды атасынан әрбір жерін. Сол күнде ажал жетіп, Мұстапа өліп, Жыртық-жетім болмады ол жас өрім. Атаның харекетін ұстай алды, Өнері артық шығып, жан таң қалды. Алушылар көбейіп мұның ісін, Бұрынғыдан артылып мал құралды. Бір күні ләпкесінде отыр еді, Торғын тон, алтын кемер бір шал келді. Не қылса бір құрметті адам ғой деп, Әзім тұрып, иіліп сәлем берді. Сәлемін алды, шал да амандасты, Қасына жуық келіп жақындасты. - Жат жердің адамы едім, е, шырағым, Не харекет қыласың? - деп сұрасты. - Жасымнан жетім едім көңлі сынық, Өнерім артық емес ондай ұлық. Еңбекпенен көз сүзбей күн көремін, Харекетім - суретші, бояушылық. - Мінезің, түсің жақсы надан дерге, Артық өнер қиын ба талапты ерге? Тесілген күні бойы сендей жасты Аяймын, өнімі жоқ бұл өнерге! Бұл сөзге Әзім тұрып ашуланды, - Тұрпайы сөйлейсіз, - деп қарай қалды. Атамның харекетін қорлама, бай, Аш емен, болмасам да сендей малды. - Қорламаймын һәм, балам, зорламаймын, Тесілген күні бойы сені аяймын. Химия ғылымын білуші ем, үйретер ем, Мысты алтын жасаушы ем, алдамаймын. Шын өнерге қайтер ең көзің жетсе? Әркімге жарамайды мұны үйретсе. Өзі үлкен, өзі оңай, артық өнер, Аз жұмыспен көп алтын хасил2 етсе. Мен дағы жүргенім жоқ малдан күсіп, Айттым, балам, басыңа мейірім түсіп. Ертең ерте мысыңмен дайын болып, Көңліңнің дәркүмәнін алшы шешіп. Әуелі хақтығына жетсін көзің, Серт қылдым ғой үйретпек болып өзім. Ертең ерте сол жерден табыспаққа, Екеуі уәде байлап, қойды сөзін. Шал кетті, аң-таң бала үйге қайтты, Көргенін апасына келіп айтты. Химия ғылымы бар дейтін, сүйтсе дағы Анасы басын шайқап, ішін тартты. - Апар да мыс бақырды алдына сал, Алтын болса, болады бір талай мал. Жалғызым, не қылсаң да сақ болып жүр, Жәдігөй боп жүрмесін антұрған шал. Бала айтты: - Тәңрім қақса, бенде не етер, Жалған болса, білінер, қор боп кетер. Шын болып, уәдеге бармай қалсақ, Ғапылдықтан айрылған ызасы өтер. Не қылса, сол күн бала шала ұйықтайды, Өтірік, расын ойланып таба алмайды. Мыс бақырын қолына алды дағы, Лапкеге күндегіден ерте барды. Шал дағы дереу дайын бола қалды, Бір дорбадан көмір мен көрік алды. Екеуі сәлемдесіп болғаннан соң: - Мысың қайда, балам? - деп дігір салды. Мыс бақырды сындырды талқан қылып, Көмірге салды мысты, дүкен кұрып. Мыс былқылдап еріген кезінде шал Шөншіктен ұсақ қара алды қырып. Алды да ол дәрісін, мысқа салды, Былқылдаған бұрқылдап мыс шайқалды. Бір нәрсемен азырақ бұлғалақтап, Алтын қып суынған соң қолына алды. Алтынын алып берді қолындағы: - Сарапқа сал бар даға шәрыңдағы Алтын емес деп біреу айтса, балам, Алдамшы, амалым жоқ, болдым дағы. Алтынды ал да, көрсет жұртқа апарып, Менің сөзім шын болса тәңрі оңғарып, Сонау бақша ішінен табылармын, Егер мені іздесең көңліңе алып. Әзім ұшты алтынды ала салып, Не байларға көрсетті мұны апарып. - Самородный сары алтын екен ғой, - деп, Кім көрсе, айтады аң-таң қалып. Үш мың үш ділдаға кетті сатып, Шешесіне ап келді таңырқатып. Шешесі: - Сол кісіні шақыр! - деді, - Кетсін, - деп, - үйімізден дәм-тұз татып. Бағанағы бақшаға Әзім келді, Жолықты шал да, сонда отыр еді. - Ей, ата, қылған ісің рас екен, Қонақ боп, біздің үйден дәм тат, - деді. Қос уыс ділда берді Әзімге шал: - Сенің ортақ малың, - деп, - мендегі мал. Шешілісіп, сырласып отыралық, Әр түрлі қымбат баға ішкілік ал. Сырлассақ, сұхбаттассақ, аулақ артық, Нашалы4 боламыз ғой сөйлеп шалқып. Анаңды да бір жерге жібер, балам, Сырымды үйрете алман бойым тартып. Күн батпай біттей алаң болма бізге, Қас қарая келермін мен де сізге. Ішіп, жеу арасында сөйлер сөз көп, Ол үйде жан болмасын сенен өзге! Әзім кезді базарды аз тентіреп, Әр түрлі ішкілікті алды күреп. Алтынды көргеннен соң, анасы да Кетті көрші үйіне, сеніңкіреп. Арақ, жеміс - әр түрлі нығмет5 дайын, Қуанды алтын қолға кірген сайын. Үйіне бөтен жалғыз жанды қоймай, Оңаша безендіріп тұрды жайын. Көз байлана сып етіп шал да келді, Әзім де есік ашты, дайын еді. Әзімді баласына балағандай, Жайнаңдап жарқын жүзбен үйге кірді. Шал кіріп үйді тегіс аралады, Бір Әзімнен басқа жан таба алмады. Біротала бейілді беріп алған, Әзім де бұл қылықты шам алмады. Хош уақытсып сөйлейді шал барқылдап, Қол қусырып Әзім тұр, сөзін тыңдап. Асын жеп, қолын жуып болғаннан соң, Әпкел деп ішкілікті қойды ымдап. Бар іс қой әуелден-ақ ел салтында, Орыс, неміс болса да, қай халқың да. Пайда деп тән саулыққа ішетұғын, Миуадан тартқан хамір6 ас артында. Подносқа бөтелкемен арақ толды, Бір-екі жақсы рюмке дайын болды. Жоқтан барды сөйлесіп, сауқым салып, Алысты пияланы оңды-солды. Жайма-шуақ сұм шалдың іші мықты, Алғашқы ішкен Әзімге тез-ақ шықты. Бір аяқ қолдан қолға дегенсініп, Жәдігөй стаканға дәру тықты. Онысы түн ортасы болған заман, Сұм екен талай жанды әуре қылған. Дәрі қосқан аяқты ішкеннен соң, Әзім барып жығылды шалқасынан. Сонда шал терезеден бір ысқырды, Төрт жігіт табыт алған үйге кірді. Әзімді сол табытқа салды дағы, Төртеуі көтеріп ап тысқа жүрді. Әзімді мас қып алып, шал кенелді, Есікті жабамын деп аз бөгелді. Артын жым-жырт қылды да, антұрған шал Төртеуін ертіп алып, тез жөнелді. Теңіздің жағасында қалың қамыс, Ішінде бір кеме бар шалға таныс. Әзімді сол кемеге салды дағы, Тұмсығын бұрып алды шетке шалыс. Қасында жиырма-отыз жолдасы бар, Қаладан таң атқанша кетіп алыс. Ел тұрды, ертең кемпір үйге кірді, Бала жазым болғанын іші білді. Зар ұрды, ойбай салды, не бітірсін, Тұра тұр, өзге жайын сұрама енді. Әзім есін жиыпты ертең түсте, Өз басын көрді қауіп-қатер істе. Қол-аяғы байлаулы жатыр жалғыз, Темір шетік қапас боп тұрды үсте. Ырғалып орнынан ол әрең тұрды. Түрегеліп антұрған шалды көрді. - Ақсақал адам мұндай қыла ма екен, Анамнан мені айырып бұл нең? - деді. - Көзіңді аш, есіңді жи, енді ойнама, Мені сен өз діндесің деп ойлама! Мен отқа шоқынамын, дініме көн, Менде бардың бәрінен қауіп ойлама! Егерде көнбей қалсаң, наданшылық, Әр күні сізге дайын бір жүз шыбық. Мың жаның болса дағы құтылмайсың, Табылмас енді менен майда қылық. Бала айтты: - Дінім үшін жаным құрбан, Жаннан қорқып, отыңа мен бас ұрман. Дінім хақ, ісім ақпын, өлсем шәйіт,7 Қорқады деп үмітті үз сен антұрған. Баланың бар киімін шешіп алды, Жүз қамшы арқасына дүре салды. Қыңқ етіп бір дыбысты шығармады, Азырақ талмаусырап, нашарланды. Мұнысын жаратпады қадір сұбхан, Көк бұзылып, жер жүзі болды топан. Байлаулы бала жайға қала берді, Кемемен әуре болды көп антұрған. Түн бойы ұйықтамады бір де мызғып, Су сарылдап құйылды кемені ырғап. Отыз құлы таусылды табанынан, Су төгіп таң атқанша ол сарпылдап. Отыз құл ақылдасты басты қосып, Өлеміз деп ойлады жаннан шошып. Бір шеттен бір жағаға келе жатқан Кәрі иттің ұстай алды алдын тосып. Ақсақал, іс қыласыз ойланбастан, Жаннан қорқып қашпаушы ек қара тастан. Құдай сүймей, бұл істі бізге салды, Қолын шеш, ризалық ал мына жастан. Қолын шеш, ризалық ал, кісенді бұз, Шапсаң айт, көнесің бе, уақыт тығыз. Бұл сөзге көнбей қалсаң, ақыр өлдік, Сені суға тастаймыз отызымыз! Сонда шал мына сөзге аң-таң қалды, Не қыларын біле алмай, аз ойланды. Пішінін отызының байқаған соң, Баланың қол-аяғын шешіп алды. Мойнынан шырағым деп құшақтады, Көзінің ағып жасы, бұршақтайды. - Шырағым, мастықпенен қылыппын, - деп, Әуелгі сөзден танып және алдайды. Әзім жас, ақ бейілдеу адам еді, Ойлады: өтірік болса, неге именді? Мастықпен қылса, қылған шығар-ау деп, Іс көрмеген жастықпен және сенді. - Мастықпен қылған болсаң, кештім саған, Кәрі ит те: - шырағым - деп арсаңдаған. Жел тынып, күн айығып баяғыдай, Хикметімен тоқтатты бір жасаған. Баланы сыйлап жатыр тамақ қамдап, Су төккісіз жорға боп шал жылмаңдап. Отыз құл мынау тек жан емес қой деп, Әлінше қызметінде жүр тырбаңдап. Бір мезгілде шал айтты: - Балам, тоқта, Мысты алтын қылатын дәрі осы жақта. Алыс емес, аз күндік жақын жерде, Болмай ма молықтырып ап қайтсақ та? Бала айтты: - Өзің біл! - деп бұл сөзіне , Шал қуанды тиген соң ерік өзіне. Төбесінен тік тұрып қылды қызмет , Титтей шәргез келмейді мінезіне. Сып етіп бір жағаға келді жетіп, Шал жөнелді, баланы қасына ертіп. Бір барабан тұр екен, қағып еді, Қамады желмаялар дүбірлетіп. Үш желмая ұстады жорығына, Бірінің азық артты қомдығына . Екеуіне ер ерттеп мініп алып, Барабанды қалдырды орынына. Желмаялар келеді желдей есіп, Сұм шалдың бір тарапты көзі тесіп. Шал айтады балаға: - Көрдің бе? - деп - Бұлт тұр бұлдыраған елеңдесіп? Ол өзі - бұлт емес, Қаптың тауы, Бір бөлек үлкен таудың бергі бауры. Бергі таудың басында сол дәрі бар, Қырандай ап қайтармыз жібек баулы. Түні бойы жүріпті, болды сәске , Көрінді жарқыраған үйдей нәсте. - Бұл не? - деп сұрап еді, тұра қашты, Биттей аял қылмады кәпір әсте. - Бұл не? - деп тағы да айтты Әзім сорлы, Қашқаның не қылғаның мұнша ғұрлы? - Шырағым, мұның өзі қатерлі жер, Бұл бір қаскөй жәдігөй дәудің орны. Соны айтты да, шал сабап жүре берді, Бір өзен жатыр екен, соны өрледі . Өзенді өрлегеннен бір айрылмай, Дәл бесінде ұшыртып тауға келді. Келді де бір жартасқа түсе қалды, Азық артқан маяны жарып салды. Ішін жарып, іштегі ішек-қарнын, Өкпе-баурын тазалап, бәрін алды. Сонда шал Әзімге арқан, қанжар берді, - Маяның ішіне еніп, сен жат! - деді, - Ішін тігіп, мен кетіп, жасырынам, Тау басында самұрық бізді көрді. Бұл жерге мен кеткен соң самұрық келер, Маяны іліп алып, биікке өрлер. Бір жерге қонғаннан соң жар-дағы шық, Именіп адамзаттан ұшып кетер. Тау басында бар қара ұсақ топырақ, Қапқа толтыр кешікпей жылдамырақ. Қап толған соң арқанға байлап жібер, Саспай шешіп алғанша тоқта бірақ. Сонан соң арқаныңды тасқа байла, Түсетұғын ыңғайлы жерді сайла. Арқаннан ұста дағы түс сырғанап, Жарамайды, қылмасаң сүйтіп айла. Қап алды, қанжар алды сонда Әзім, Сөзінің ұқты бәрін қылмай жазым. - Шырағым, айтқанымды жаңылма, - деп, Барынша қылып жатыр шал да тағзым. Әзім де бөгелмеді бойын тежеп, Талабы, тәуекелі сондай-ақ көп. Тәңірінің бір жазғаны екі болмас, Маяның ішіне енді тәуекел деп. Маяның кетіп қалды ішін тігіп, Шалекең жасырынды талға кіріп. Аспаннан самұрық келіп, іліп алып, Қайқайып қайта шықты бір-ақ ырғып. Маяны самұрық қонды тасқа апарып, Ер Әзім шыға келді ішін жарып. Адамзатты көрген соң бұдан шошып, Отырды самұрық құс аулақ барып. Жалтаңдап Әзім шықты тау басына, Тапты топырақ, толтырды дорбасына. Қап толған соң, арқанға мықтап байлап, Тау басынан жіберді атасына. Жіберді әлгі қапты жерге атып, Антұрған шал дәулетке қалды батып. Қап жерге түскеннен соң, дінсіз кәпір Арқанды алып кетті жұла тартып. Айрылып арқанынан Әзім қалды, - Арқанды неге алдың! - деп, айғай салды. - Талайды осы тауға тастағанмын, Соның бірі болдың - деп, кете барды. Сұм шалдың дінсіздігін сонда білді, Қарамай, бір қайрылмай, жүре берді. Кәпірдің қайрылмасын білгеннен соң, Жүгіріп жалтыр тастан жол іздеді. Көрді, білді ол таста жолдың жоғын, Сонан соң қамдап бақты қарны тоғын. Азырақ жеміс тауып жеді дағы, Көрмекке жата кетті хақ бұйрығын. Күн де батты, бір жерге Әзім жатты, Күн батқан соң жан-жағы салдыр. Қараса қаптап жүрген бәрі айдаһар, Сонда да біраз жатып ұйықтап қапты. Ұйықтап кетіп, шошынып тез оянды, Жұтқалы көрді келген айдаһарды. Не де болса тәуекел қылды дағы, Қанжармен қақ басынан шауып қалды. Өзі де бір тарапқа ыршып кетті, Бір биік ағаш көрген, соған жетті. Биік жерде болайын деді дағы, Сол түні ағаш басын мекен етті. Әр-бері жатты-дағы, ұйықтап қалды, Шаршаған ғой, күн шыға зорға оянды. Қараса басқа айдаһар жоғалыпты, Өзі шапқан таныды айдаһарды. Ойлады тірі болса кетпес пе еді? Өлген ғой мына айдаһар деп ойлады. Ағаштан түсе қалып айдаһарға, Қолына қанжар алып жетіп барды. Көрді, білді айдаһар тірі емесін, Тәңірі ұзын жаратқан сом денесін. Қанжармен таспадай қып тіліп алып, Аз ұқалап кептірді жон терісін. Жалғап-жалғап, бір ұзын арқан етті, Ер Әзім осылайша талап етті. Бір ұшын тасқа байлап жібергенде, Түсетұғын орнына әбден жетті. Ер Әзім тәуекел қып жаннан күсіп, Арқаннан ұстады да, кетті түсіп. Қарақат жеп, мойыл жеп, судан ішіп, Өзенді құлдады да жүгірді ұшып. Үш қонып, төртінші күн белден асты, Ол күні алтынды үйге душарласты. Тау басынан түсірген тәуекелмен Сол үйге кірмек болып қадам басты. Қақпадан кірді ішкері қадам басып, Бір үйінен өрледі бір үйге асып. Тілдесерге еш адам жолықпады, Төрдегі үйге кірді есік ашып. Екі сұлу қыз отыр төрдегі үйде, Ондай сұлу көрген жоқ бүтін елде. Екі қыз шатраш ойнап, білмей қалды, Кірді де тұра қалды орта жерде. Екі қыз мұны көрді бас көтеріп, Адамзатқа таңырқап, тұрды елеріп. - Ей, жігіт, түсің жақсы жан екенсің Жүр едің жәдігөйге не қып еріп? Сөйледі Әзім дағы аянбай-ақ: - Мен ғаріп бишарамын жүрген саяқ. Әуелде өзі көрген бар қысаны Сөйледі бірін қоймай бастан аяқ. Екі қыз естіп білді Әзім жайын, Есіркеп, мүсіркейді айтқан сайын: - Сен бізге бауыр болып, тұр осында, Не керектің қылалық бәрін дайын. Құп болсын, олай болса, апаларым! Дүниенің тартып жүрмін жапаларын. Сағынсам, өз еліме жеткізе ме, Айтсаңыз, мархаматты аталарың? - Көңілді бос суытпа біздей қыздан, Сізге уәде біздерге тәңірі айтқызған. Шыдағанша шыдап бақ қасымызда, Қайтпағың келер біздің қолымыздан. Сені біз жар етпейміз, бауыр еттік, Достықпен жүрек еріп тәуір еттік: Түбінде сен тұра алмас болсаң мұнда, Еліңе жеткізуге біз де жеттік. Құп болады десті де, серт байласты, Қатты-қатты айтысып уағдаласты. Көңілінде қара жоқ, ақ ниетпен Тым жақын дос болуға ыңғайласты. Күн жаңғырып, бойына қуат енген. Алтынды үйдің ішінде еркеленген. - Жан-жағын қалай сайран қылсаң еркің, Жалғыз-ақ бір есікке кірме, - деген. Екі қыз кетіп бір күн, қалды Әзім, Салған жоқ қыздар оның көңліне ажым. Тал түсте бағанағы кірме деген Есікке кіріп кетті - бар ма лажың? Кірсе, ар жағы дөңгелек қалың ағаш, Ішінде бір қауыз бар ернеуі тас. Бұлбұл сайрап, миуасы салбырап тұр, Салтанатын түгендей айтып болмас. Тас ернеуі - меруерт, ол көрінген, Кеткісі келмес жанның мұны көрген. Ер Әзім тамашалап қарап тұрса, Бір түрлі таңғажайып құстар келген. Абай поэмалары b1eh20md7jkh5yz8oubuf5lt5b0lktt 0 2292 6739 6522 2020-03-31T07:17:37Z 90.143.163.205 /* Афины мемлекеті */Мәлімет қостым wikitext text/x-wiki == Ежелгі грекия == Гре́кия (гр. Ελλάδα), ресми аты Грекия Республикасы (гр. Ελληνική Δημοκρατία) — Еуропа оңтүстігінде, Балкан түбегінде орналасқан мемлекет. Солтүстігінде Албаниямен, бұрынғы югославиялық Македония республикасымен және Болгариямен, солтүстік-шығысында — Түркиямен шектеседі. Шығысы мен оңтүстігін Эгей теңізі, батысын — Ион теңізі шайып жатыр. Осы елді мекендейтін юнандар (гректер) атымен аталған. == Грекия қала-мемлекеттері == Ежелги грекия === Ежелгі Спарта === Спа́рта (көне грекше: Σπάρτη, лат. Sparta) немесе Лакедемон (көне грекше: Λακεδαίμων, лат. Lacedaemon) – ежелгі грек қала-мемлекеті (полис), алғашында Эврот өзенінің алабында (Лаконика аймағы) орналасқан, кейін б.з.б. 6 – 1 ғасырларда Пелопоннестің оңтүстік бөлігін қамтыған. Гомердің “Илиада” шығармасына қарағанда, Спарта Лакониканың ахейялық 12 қауымының бірі. Б.з.б. 12 ғасыр шамасында дорийліктер Пелопоннеске басып кіріп, Спарта қоныстарын қиратты. Археологиялыұ мәліметтер бойынша жаңа дорий қонысы Спарта деген атпен б.з.б. 10 – 9 ғасырларда басқа жерде – Эврот өзеннің жағасында пайда болған. Б.з.б. 8 – 6 ғасырларда Спарта көрші аймақтар: батыста Мессанияны, шығыста Клаурияны жаулап алды. Спартаның барлық жері мемлекеттік меншігіне алынды. Бұл жерлер Спартаның толық құқылы азаматтары – спарталықтарға мұра ретінде пайдалануға берілді. Жерді басыбайлы құлдар – илоттар өң- деді. Ал Спартаның бұрынғы жергілікті халқы – периэктер (жеке басы ерікті, бірақ саяси құқы жоқ) қолөнермен және саудамен айналысты. Спарталықтардың өздері жеті жасынан әскери қызметке тартылды. Спартаның саяси құрылысы рулық-тайпалық сипатта болды. Халық жиналысы (апелла) жоғарғы орган саналды. Мемлекетті екі әулеттен (Еврипоний және Ашад) шыққан екі патша басқарды. Олар әскери жасақтарға жетекшілік етіп, бірқатар діни міндеттерді жүзеге асырып отырды, ал ішкі және сыртқы саясаттың аса маңызды мәселелерін ақсақалдар кеңесі (герусия) шешті. Экономикаалық жағынан Спарта қолөнер мен саудасы нашар дамыған, рулық қатынастар сақталған аграрлық қауым болды. Сәулет өнері мен өнерге мән берілмеді. Заңдар өте қатал болып, тәуелді халықты аяусыз қанады. Б.з.б. 6 ғасырдың аяғында Спарта Пелопоннес одағын басқарып, бүкіл Грекияда билік жүргізу үшін Афинымен Пелопоннес соғысын (б.з.б. 431 – 404) жүргізді. Спарта жеңіске жетіп, біраз уақыт Грекияда үстемдік құрды. Бірақ билеушілердің ішкі дағдарысы Спартаның соғыс күшін әлсіретті. Ол б.з.б. 371 – 362 жылы болған соғыстарда өз қарсыластарынан күйрей жеңілді. Б.з.б. 338 жылы Спарта Македонияға, ал 146 жылы Римге бағынып, мемлекет ретінде жойылып кетті. Ежелгі Грекия тарихы * XI ғасыр б.з.б — Спарта қала-мемлекет құрылуы. * X ғасыр б.з.б — Дорийліктер Лакония территориясын жаулады. Жарты тұрғын-ахэйліктерді периэктерге айналдырды(Политикада күші жоқ, бірақ тәуелсіз азамат), ал қалғандарын илоттарға айналдырды(мемлекеттік құл); дорийліктер билеуші спартиаттар болды. * IX ғасыр б.з.б — Ликург басқару заңдары Спартаны әскери күшті мемлекетке айналдырды. * 743 — 724 жылдар б.з.б — Бірінші Мессения соғысы. Спарта Мессенаның бір бөлігін жаулады. * 685 — 668 жылдар б.з.б — Екінші Мессения соғысы. Спарта Мессенанны түгелдей жаулады. * 500 — 449 жылдар б.з.б — Грек-парсы соғыстары. * 480 жыл б.з.б. — Фермопиль шайқасы. 300 спарталықтар ерлігі. * 479 жыл б.з.б. — Платея түбіндегі шайқас. Спарталықтар мен одақтас мемлекеттердің жеңісі. * 479 — 464 жылдар б.з.б — Тегеатидамен соғыс, Спартаның жеңуімен аяқталады. * 464 — 455 жылдар б.з.б. — Үшінші Мессения соғысы(Мессениядағы илоттар көтерілісі). * 460 — 445 жылдар б.з.б — Пелопоннесс соғысы. Афина мен Спартаның 30 жылға соғыс тоқтату келісімі. * 457 жыл б.з.б — Танагр түбіндегі шайқас. Спарталықтар мен одақтас мемлекеттердің жеңісі. * 431 — 404 жылдар б.з.б — Пелопоннесс соғысы. Спарталықтар афиндықтарды жеңіп Грекиядағы доминантты мемлекет болды. * 427 жыл б.з.б — Спарталықтардың Платейді жаулап, тұрғындардың көп бөлігін жойды. * 425 жыл б.з.б — Пилос түбіндегі спарталықтардың жеңілісі. * 422 жыл б.з.б — Амфиполе түбіндегі шайқас. Спарталықтар мен одақтас мемлекеттердің жеңісі. * 418 жыл б.з.б — Мантинея түбіндегі шайқас. Спарталықтар жеңісі. * 395 — 387 жылдар б.з.б — Коринф соғысы. Спарта мен Парсы жеңісі. * 371 жыл б.з.б — Левктрах түбіндегі шайқас. Спарта Фивамен шайқаста күшін жоғалтады. * 362 жыл б.з.б — Мантинея түбіндегі шайқас. Спарталықтар жеңісі. * 331 жыл б.з.б — Спарта и Македония соғысы. * 331 жыл б.з.б — Мегалополе түбіндегі шайқас. Спарталықтар мен одақтас мемлекеттердің жеңілісі. * 245 — 241 жылдар б.з.б — Агис реформасы сәтсіз аяқталды. * 235 — 221 жылдар б.з.б — Клеомен реформасы сәтті орындалғанымен макендон патшасы Антигон III Спартадан Селласия түбіндегі шайқаста жеңілгеннен кейін реформаны алып тастады. * 229 — 222 жылдар б.з.б — Клеомен соғысы. Спартаның Ахэй одағы мен Македонияға гегемония үшін Пелопоннесстегі қарсы соғысы. * 222 жыл б.з.б — Селласия түбіндегі шайқаста Спарта ауыр жеңіліске ұшырайды. Спартаны Эллиндық одаққа кұшпен кіргізеді. * 220 — 217 жылдар б.з.б — Одақтастар соғысы. Спарта Этолия одағымен бірге Эллиндық одаққа қарсы соғысы. * 215 — 205 жылдар б.з.б — Бірінші Македония соғысы. * 207 жыл б.з.б — Мантинея түбіндегі шайқас. Спарталықтардың ауыр жеңілісімен және патша Маханида өлімімен аяқталды. * 204 жыл б.з.б — спарталықтар жаулауға тырысты Мегалополь. * 201 жыл б.з.б — спарталықтар Мессенияға шабуылдайды, бірақ Тегейден жеңіліске ұшырайды. * 195 жыл б.з.б — Лакония соғысы, Спарта жеңілісі және Ахей одағына қосылуы. * 147 жыл б.з.б — Спарта Ахей одағынан шығып Римнен қолдау алып отырады. Ахей соғысы басталды.. * 146 жыл б.з.б — бүкіл Грекия Рим империясының астында қалып Ахей провинциясына айналды. Кезіндегі атақтары үшін Спарта мен Афина өздерінің территориясы аумағында өз өзін билеу құқығын алады. === Афины мемлекеті === Афина қаласы ежелгі өркениет орталықтарының бірі, Грекияның астанасы. Эгей теңізінің жағасында, Аттика түбегіндегі төбелі жазықта орналасқан. Ол өзімен іргелес жатқан ең ірі теңіз порты — Пиреймен қосылып, үлкен Афинаны құрайды (аум. 433,28 км2). Афина — Жерорта теңізінің жағалауындағы ең ірі қалалардың бірі. Тұрғыны 3,4 млн. адам (1994). Климаты жерортатеңіздік (жазы — ыстық, қуаң, қысы — жылы, жаңбырлы), қаңтар айының орташа температурасы 90С, шілде айының орташа температурасы 270С. Ежелгі Грекия тарихында Спартамен қатар жетекші рөл атқарған қала-мемлекет. Қала әйел құдай Афина Палладаның (Зевстің қызы) есімімен аталған. Қала-мемлекеттің қалыптасу тарихын баяндайтын негізгі еңбек — Аристотельдің “Афина политиясы”. Афиналықтар шежіресі бойынша, қала Афина акрополінің төңірегінде (бұл жерде микен дәуірінің кезінде-ақ бекініс тәрізді елді мекендер мен б.з.б. 16 — 13 ғасырларда салынған сарайлар болған) таңдаулы рулық қауымдарды біріктірудің нәтижесінде пайда болған. Б.з.б. 5 ғасырдың 2-жартысында бұған дейін бірнеше әлеуметтік-саяси реформаларды басынан өткерген Афина мәдени гүлденудің (“Периклдің алтын ғасыры” деп аталатын) ең биік деңгейіне жетті. Афинада көрнекті ғалымдар, суретшілер мен ақындар: тарихшы Геродот, философ Анаксагор, мүсінші Фидий, ақындар Эсхил, Софокл, Еврипид, комедияшы Аристофан өмір сүрді. Афиналық жазушылардың тілі — аттика диалектикасы бүкіл эллиннің әдеби тіліне айналды. Әсем үйлер салынды. Гипподам жобасы бойынша салынған тұтас бекіністің Акрополь ансамблін құрайтын негізгі ғимараттары — әлемдік сәулет өнерінің озық үлгілерінің бірі Парфенон храмы (б.з.б. 438 — 447 жылдары салынған), Фидийдің мүсіндері, т.б. бейнелеу өнерінің туындылары кейінгі ғасырлар суретшілері үшін шеберлік мектебі іспеттес болды. Алайда, “алтын ғасыр” ұзаққа созылған жоқ. Адамзат өркениеті ошағының бірі болған Афина ішкі жанжалдардың, алауыздықтың салдарынан, 176 жылы Римнің қол астына өтті. Рим үстемдігіне қарсы бас көтерген Афинаны Корнелий Сулланың әскерлері жаулап, қалаларын қиратты. Б.з. 3 ғасырында сыртқы жаулардың шапқыншылығынан Афина біржола дербестігін жоғалтты. Қазіргі Афинада ежелгі грек, рим заманы мен орта ғасырлардың сәулет ескерткіштері жақсы сақталған. == Ежелгі грек өнері == === Грек мүсіндер === === Зевстің алтың мүсіні === Зевстің алтын мүсіні – кезінде Ежелгі Грекиядағы Олимп тауында Зевс құдайға орнатылған ескерткіш, “әлемнің жеті кереметінің” бірі. Б.з.б. 5 ғ-да өмір сүрген белгілі афиналық мүсінші Фидий сомдаған. Ежелгі гректер құдайлардың құдайы деп сенген Зевске арнап ақ мәрмәрдан зәулім сарай тұрғызған болатын. Фидий өзінің мүсінін осы сарай ішіне сомдаған. Тақта отырған құдай мүсінінің биіктігі 17 м болған, ол сарай төбесіне сәл-ақ тимей тұрған. Зевс отырған тақ түгелдей алтын және піл сүйегінен жасалған. Негізгі ағаштан істелген құдай мүсінінің беті, қолы, аяғы және ашық төсі өте нәзік зергерлікпен өңделген піл сүйегімен түгелдей қапталған. Мүсіннің белден төм. бөлігі гүлдермен, жұлдыздармен, әр түрлі хайуанаттар бейнесімен көркемделген алтын жамылғымен жабылған. Мүсінші Зевстің бір қолына ұстатқан жеңімпаздық құдайы Ника бейнесі де, екінші қолындағы қыран қонған тұғыр да алтын мен піл сүйегінен жасалған еді. Ал Зевстің басына таза алтыннан өрілген тәж кигізілген болатын. Ежелгі гректер ең үлкен бақытсыздық – Зевс құдайдың алтын мүсінін көрместен бұрын өліп кету деп есептеген. Сондықтан да ес білген әр адамға бұл бейнені көру арман болған. Б.з. 5 ғ-нда Зевс мүсінін Грекиядан Константинопольге (қазіргі Стамбұлға) көшірген. Мүсін сонда өртте қалып жоқ болды. Бірақ оны көрген адамдардың жан-жақты суреттеп, сипаттап қалдырған көптеген қолжазбалары арқылы Зевстің алтын мүсінінің қандай болғанын көзге елестетуге болады. === Ежелгі грек театры === Театрдың даму кезеңдерінің бірі — көне замандағы театр мәдениеті. Ертедегі грек драмасы мен театры — жүзім мен шарап жасау Құдайы Дионистің құрметіне ауылдык жерде мереке өткізу негізінде пайда болды. Бұл мерекелерде маскалы адамдар, теке терісін кигендер (теке — Дионистің қасиет тұтатын жануары) өнер көрсетті. Маскалылар хорының би аралас әндерінде диалог элементтері мен сахналық қимыл- әрекет басым жатты. Эллинистік дәуірге дейін хор грек драмасындағы басты элемент болып келді. Феспид бірінші болып б.з.д. 534 жылдың көктемінде Ұлы Дионис мерекесінде, өзінің трагедиясын көрсетіп, бас жүлдеге ие болды. Сондықтан да б.з.д. 534 жыл әлем театрының туған жылы деп саналады. Ақын Феспид хордан ерекше орындаушыны — актерді бөліп шығарды. Сөйтіп, дүниеге бірінші актер — протагонист келді. Хор басшысы — корифей бастаған хор 12, кейіннен 15 адамнан құралды. Грек драмасы өзінің даму процесінде діни әдет-ғұрыптардан бірте-бірте алшақтай берді. Сонымен бірге драма грек мифтеріндегі материалды молынан пайдаланды. Қазір біз қолданатын "трагедия" және "комедия" сөздері Ежелгі Грекияда өткен мерекелерден шыққан. "Трагедия" сөзі гректің екі сөзінен алынған: "трагос" — теке және "одэ" — өлең, ән, яғни "текелер әні" деген ұғымды береді. Бұл ат бізді Дионистің серіктері — сатирлерге әкеледі. Сатирлер адам мен текенің қосындысынан тұрады: денесі адамдікі болғанымен, текенің мүйізі, сақалы, тұяқтары, құйрығы, жүні, т.б. белгілерін жапсырып алған. === Комедия === "Комедия" сөзі "комос" — Диониске арналған мейрамдағы көшеде қыдырып жүрген қызу әрі көңілді халық және "одэ" — өлең, ән деген ұғымдардан шығып, қыдырып жүрген халықтың әні деп аударылады. Гректің ақындары —Эсхил, Софокл, Еврипид, Аристофанның шығармалары грек халқының қоғамдық-саяси және рухани өмірін жан-жакты көрсетті. Театр ойындары ашық далада өткізілді. Театр ғимараты орхестрен (дөңгелек алаң), театрыннан (көрермендер орны) және скенадан (алғашқы актерлердің киініп, сахнаға шығуына прпалған жай палатка) кұралды. Ежелгі Грекия театрларына көп көрермен сыятын. Мысалы, Дионистің Афиныдағы театры 17 мың пдамға арналса, Эпидаврдағы театрға 10 мыңдай адам бара алатын. Көрермендерге — бүкіл Афины азаматтарына театр ойын-сауықтарына бару үшін мерекелік ақша берілетін, ал олар сол ақшаға отыратын орындары көрсетілген арнаулы темір жетондарды сатып алатын. Қойылымдар таңертең басталып үш күнге созылатындықтан, көрермендер тамағы мен сусындарын өздерімен арқалап әкелетін. === Спектакль === Спектакльдер көрсетілген кезде барлық, жұмыстар тоқтатылып, соттар жабылып, түрмедегі адамдар босатылатын. Театрға ерлер, әйелдер, балалар, тіпті үй құлдарына дейін — бәрі баратын. Театралогия немесе жеке драма жазған драматург мейрамды ұйымдастырушы архонттан хор сұрайды. Архонт оны бай азаматтардан таңдалып алынған мемлекеттік міндет ретінде хор жинау, оны үйрету, мейрамнан кейінгі асты ұйымдастыру жүктелген хорегке тапсырады. 10 антикалық филдерден қазылар алқасы құрылады. Үш күндік байқаудан кейін жеребе бойынша таңдалып алынған 5 қазы соңғы шешімді шығарады. Үш жеңімпаз ақшалай марапатталған, бірақ шырмауық ағашының жапырақтарынан тоқылған тәжді тек бас жүлдеге ие болған драматургке кигізген. Бұл театр байқауында үшінші орын алу жеңілумен тең болды. Байқауға тек жаңа шығармалар қатысатын, ал егер де біреу бұрын қойылған ескі шығармасын ұсынса, ол байқаудан тыс көрсетілген. Актер-протагонист үлкен кұрметке ие болып, тіпті мемлекеттік тапсырмаларды да орындаған. Екінші және үшінші актерлер тікелей бірінші актерге міндетті болып, одан акы алып тұрған. Ақындар, хорегтер ,және басты рөл ойнаған актер- протагонистердің есімі арнайы актілерге жазылып, мемлекеттік архивте сақталған. Б.з.д. IV ғасырдан бастап же4ім- паз-драматургтердің есімі дидаскалийлерге — мәрмәр тақталарға жазыла бастады. Театрларда әйел рөлдерін ерлер орындады. Актерлердің бәрі де маска, әдемі костюмдер, бойларын ұзын қылып көрсететін табаны биік аяқ киім — котурныларды (20—ЗОсм) және биік бас киім киіп ойнады. Үлкен театрда маскалар көрермендердің актерлерді алыстан көруі њшін ыңғайлы болды және актерлер де маскаларды ауыстыру арқылы екі-үш рөлдерді бір-ақ орындады. Маскалар ағаштан не кенептен жасалды (кенеп каркасқа тартылып, гипспен жабылып, боялған). Маска тек бетті ғана емес, бүкіл басты жапқан, сондықтан парикті гректер тікелей маскаға орнықтырған. Грек актерлері би, қимыл-қозғалыс өнерін шебер меңгеруі керек болды. Маска киіп мимикадан айырылғандықтан қимыл-қозғалысқа, пантомимаға үлкен көңіл бөлінді. Көрініс кезінде Құдайлар пайда болу үшін сахнада көтерме машиналар қолданылды. Сонымен қатар спектакльде найзағайдың, күнніћ күркіреген дыбыстарын шығаратын және көрермендерге көрсету эффектісін тудыратын көптеген машиналар болды. [[Санат:Грекия]] lqq5ezvwx9vfphaj8ioytl54632f41g 14 2297 5145 4291 2015-02-08T14:43:44Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] [[Санат:Барлығы]] tdhk487va99frqx7sltyb6xwb1ck4oy 14 2298 4292 2012-03-20T09:36:49Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: Басты санат wikitext text/x-wiki Басты санат 2jlo1ynsen1y88wqm2h61953x1pr9ud 0 2299 4301 2012-03-20T09:51:11Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Уикикітап]] to [[Уикикітап:Уикикітап]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Уикикітап:Уикикітап]] 8ykazvn9okcbmv04krxhesqva41f2o9 0 2300 4333 4332 2012-03-20T11:14:58Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] [[#Кіріспе|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Кіріспе == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы пән және денсаулық сақтау жүйесінің іс – тәжірибелік саласы ретінде өсіп келе жатқан ұрпақтардың денсаулығын сақтап, нығайтуға бағытталған профилактикалық шараларды өңдеп, негіздеуге арналған ғылым. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл пән өсіп келе жатқан организмге қоршаған ортаның әртүрлі факторларының әсер етуін зерттеумен және болашақта осы факторлардың организмге әсерін болжаумен айналысады. Сонымен қатар ғылыми мәліметтер негізінде гигиеналық, санитарлық-гигиеналық және санитарлық індетке қарсы ережелер мен нормаларды өңдеп, аурушаң-дықты азайтуға, организмнің қызмет қабілетін жоғарлатуға, балалар мен жасөспірімдердің қалыпты дамуына бағытталған емдеу-профилактикалық және салауаттандыру шараларын қарастырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің құрамына ене отырып, гигиена ғылымының жеке бөлімі болып табылады. Балалар организмінің морфофункционалдық жетілу дәрежесіне байланысты, олардың өсіп, дамуының әр кезеңіне қоршаған орта факторларының әсеріне жауап ретіндегі физиологиялық реакцияларының өзіндік ерекше деңгейі сәйкес келеді, сондықтан, гигиеналық нормалар олардың жас ерекшелігіне қарай өзгеріп отырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы өз алдына жеке ғылым ретінде денсаулықты сақтап, нығайтуға, сонымен қатар организмнің үйлесімді дамуын қалыптастыруға бағытталғандықтан, бұл саладағы гигиеналық нормалар организм мен қоршаған ортаның тек сол мезеттегі қолайлы әсерлесуін ғана емес, организмнің дұрыс өсіп, дамуына қажетті жағдайларын да қарастыруы тиіс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қоршаған орта факторларын нормаландыру кезінде балалардың іс-әрекетінің түрлері, еңбегінің сипатымен қатар мерзімдік, климаттық жағдайлар да ескерілуі керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы пәнінің негізгі ерекшелігі сонда, ол ересек адамдардың организмінен сандық жағынан ғана емес, сапалық жағынан да айырмашылығы бар, өсіп-даму кезеңдеріне байланысты, толық қалыптасып бітпеген организмді зерттеп, оқытады. Басқа сөзбен айтқанда, гигиенаның бұл саласын өсіп келе жатқан жас ұрпақтардың жас мөлшерлерінің гигиенасы деп қарауға да болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сондықтан, балалар мен жасөспірімдер гигиенасының құрамына өсіп келе жатқан организмнің ерекшеліктерін ескере отырып көптеген зерттеулер жүргізетін қосалқы пәндердің бөлімдері енеді: (тағам тану,еңбек, коммуналдық, әлеуметтік гигиена, эпидемиология). 1959 жылы барлық ғылыми зерттеу жұмыстарды біріктіретін ССРО МҒА (ме-дициналық ғылыми академиясы) жүйесінде балалар мен жасөспірімдер гигиенасы ғылыми зерттеу институты ашылды. Осы кезден бастап балалар мен жасөспірімдер гигиенасы медициналық жоғары оқу орындарының санитарлық-гигиеналық факультетінің құрамына кірді. Қазақстанда осындай оқу орны Қарағанды мен Алматы қаласында бар. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қазақстанда алғашқы санитарлық-гигиеналық факультет Алматы мемелекттік медицина институтында 1943 жылы ашылған болатын. 1948 жылы мектеп гигиенасы кафедрасы өз алдына жеке кафедра болып құрылды. Оны ұйымдастырған және 1960 жылға дейін басқарған м.ғ.к., доц. В.А.Смирнов болды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Кейіннен 1964 ж бұл факультет Қарағанды мемлекеттік медицина институтына ауыстырылды және сол жылдан бастап балалар мен жасөспірімдер гигиенасы кафедрасы коммуналды гигиена кафедрасының құрамына кірді, осы біріккен екі саланың меңгерушісі м.ғ.д., доц. Ботенко Э.К. болды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">1989 жылы Алматы мемлекеттік медицина институтында қайтадан санитарлық-гигиеналық факультет ашылып, алғашқы 100 студент қабылданып, оның 30 ең алғаш мемлекеттік тілде дәріс алды. 1991 жылы ашылған коммуналды гигиена және балалар мен жасөспірімдер гигиенасы кафедрасы студенттерді санитария, гигиена, эпидемиология саласынан екі тілде оқыта бастады. Оның ұйымдастырушысы, әрі меңгерушісі Ұлттық ғылым академиясының корреспондент мүшесі, м.ғ.д., профессор Б.А.Неменко болды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Осы кезең Қазақстан тәуелсіздігін жариялаған кезеңге тура келді және өткен Кеңестер одағы кезіндегі осы саладағы заңдылық, нормалық құжаттардың барлығы м.ғ.д., проф. Неменко Б.А. басшылығымен, Республикамыздағы осы саладағы басты мамандардың қатысуымен елімізде қабылданған жаңа Конституцияға сәйкес қайта қаралып, бекітіліп, басылып шықты. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Аталған пән бойынша өте қысқа мерзім ішінде оқу бағдарламасы өңделіп, екі тілде дәрістер курсы дайындалды. Қазіргі кезде коммуналды гигиена және балалар мен жасөспірімдер гигиенасы кафедрасы мақсатты бағытта ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысып отырған, шығармашылық әлеуеті кеңінен дамып келе жатқан, болашағы зор ұжымдардың бірі болып отыр. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] gfaas3f71va56mh8j5itgt37zp7i47t 14 2301 4312 2012-03-20T10:44:27Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы санаты wikitext text/x-wiki Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы санаты ipkskc1canncd3fenp4sdi4gfkekwjp 0 2302 4331 4325 2012-03-20T11:13:28Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] [[#Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қазіргі күнге дейін денсаулық деген түсініктің біркелкі алынған дәлелді анықтамасы болмағандықтан, адамдардың денсаулығына дұрыс баға беру біршама қиындық туғызады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (1958) жарғысы бойынша, денсаулық деп "аурушаңдық пен дене бітімінде кемшіліктердің бар не жоғы ғана емес, сонымен қатар, адамдардың толық физикалық, әлеуметтік және рухани қолайлы жағдайларын" түсінеміз. Бұл түсінікке денсаулықтың белгісі болуға келе бермейтін, өте кеңінен алынған бағалау көрсеткіштерінің тізімі де кіреді. Ондай көрсеткіштерге әлеуметтік қолайлы жағдайлардың ішінде, кірістің мөлшері, коммуналдық қолайлылық, жеке автокөліктердің болуы т.с.с жа-тады. Халықтың денсаулығы, олардың тұрмыс жағдайларының жақсы деңгейде болуына байланысты, бірақ жоғарыда айтылған факторлар ешуақытта денсаулықтың көрсеткіші бола алмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сонымен қатар, денсаулық дегеніміздің өзі тек қана биологиялық емес, әлеуметтік категория, сондықтан оны әлеуметтік қызметтің толық бағалы, дұрыс орындалу мүмкіндігі деп те түсінуіміз қажет. Бірақ, дені сау адамдардың да, науқас адамдардың да әлеуметтік қызмет қабілетінің мүмкіндігі өте кең ауқымда болатындықтан, денсаулық сақтау ұйымының "денсаулық" деген түсінікке берген анықтамасы оның дәрежелерін сандық жағынан анықтауға мүмкіндік бермейді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Адамдардың денсаулығы дегеніміз - оның биологиялық, физиологиялық және психикалық қызметтерінің дұрыс дамып, ұзақ уақыт сақталуының динамикалық жағдайы, әлеуметтік белсенділігі мен қызмет қабілеті жоғары деңгейде болып, күш-қайраты талмай, ұзақ уақыт өмір сүруі. Бұл анықтамаға денсаулықтың жаңадан алынған көрсеткіштері - жоғары деңгейдегі қызмет қабілеті, ғұмыр жастың ұзақ болуы да кіреді. Бірақ, осы түсініктердің әлі күнге дейін анықталған шекарасы болмағандықтан, оны денсаулықтың нақты белгісі ретінде алуға күмән туғызады. Мысалы, қызмет қабілетінің жоғары деңгейі, өте шартты түрде алынған және ол "денсаулығы мықты" деп алынған адамдардың өздерінде де өте кең аралықта толқып отырады. Ғұмыр жастың ұзақтығына дұрыс шекара қою қиын болғандықтан, олардың бір қатары И.И.Мечниковтың көзқарасына қосылып, ғұмыр жастың ұзақтығына биологиялық шекара қоюды қолдамайтындықтан осы сұрақ туралы әлі күнге дейін ортақ көзқарас жоқ. Денсаулықтың белгісі ретінде ақыл-ой, қызмет қабілеті, репродукция қызметі және т.б. анықтамалары бар, бірақ осы түсініктің әлі күнге дейін ғылыми негізделген сипаттамасы жоқ. Саны жағынан тұрақты түрде өсіп жатқан көптеген факторлар адамдар денсаулығына әсер етеді, бірақ біздің ойымызша бұл туындап отырған пікірталаста ең алдымен "денсаулық" деген түсініктің өзін анықтап, оған сай келетін, барабар көрсеткіштерді тауып, сандық жағынан баға беру мүмкіндігне нақты шек қою қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денсаулықтың белгілеріне демографиялық көрсеткіштерді, аурушаңдықты, дене бітімінің дамуын жатқызады. Халықтың денсаулығына берілген осы белгілердің ішінде, әсіресе, демографиялық көрсеткіштер (туып-көбею, өлім, ғұмыр жастың орташа ұзақтығы) ерекше күдік туғызады. Туып-көбеюшілікті жасанды реттеуге болатындықтан және оған этникалық ерекшіліктер әсер ететіндіктен денсаулықтың көрсеткіші ретінде алуға болмайтын сияқты. Кейбір елдерде туып-көбеюді жасанды түрде азайту, денсаулықтың басқа көрсеткіштерінің жоғары болуына сәйкес келеді. Және керісінше, кейбір этникалық топтардағы туып-көбеюдің жоғары болуы, денсаулық көрсеткіштерінің төмендеуіне әкеледі. Сондықтан, денсаулыққа баға беру үшін туып-көбеюді жеке алып қарамай, басқа көрсеткіштермен бірге кешенді түрде қараған дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Халықтардың денсаулығына сипаттама беруде кейбір авторлар өлім көрсеткішін пайдалану мүмкіндігін қолдамайды. Бұл пікірде негізгі аргумент ретінде аурушаңдық пен өлім саны арасындағы сәйкестіктің болмауы алынады, бірақ, өлім ешуақытта аурусыз келмейді. Бұл көрсеткіштердің арасында қатал түрде пропорция болмаса да бір бағытта өзгеріп отырады. Жас кезеңдері бойынша ер адамдардың арасында өлім көрсеткіші жоғары болатындығы олардың өмір сүру мүмкіндіктерінің төмен екендігін көрсеткенімен, денсаулықтың көрсеткіші ретінде алуға келмейді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Б.Н.Ильиннің пікірі бойынша да өлім саны адамдардың биологиясына ғана емес, көптеген жағдайларда әлеуметтік факторларға да байланысты болғандықтан денсаулықтың белгісі ретінде алуға келмейтіндігін айтады. Бірақ, автор "халықтың (жеке адамның) денсаулығы медициналық (биологиялық) - әлеуметтік түсінік" екенін мойындайды. Ю.П.Лисициннің пікірі бойынша денсаулықты тек қана әлеуметтік және биологиялық қатынас тұрғысынан қарау керек, сондай жағдайда эндогендік және экзогендік себептерден болған өлім саны биологиялық факторларды да сипаттайды. Олай болса, өлім көрсеткішін халықтардың денсаулығының белгісі ретінде алуға болады. Әсіресе, бұл жағдайда балалар өлімі ерекше орын алады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004. [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] j72gbqzxlksvu9gtf4syyvau3vezkxu 0 2305 4336 4335 2012-03-20T11:21:53Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] [[#Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Адам организмі толық ер жетіп, кемеліне келгенге дейін ұзақ өсіп, күрделі даму жолынан өтеді. Осыған байланысты адам өміріндегі 4 кезеңді айыруға болады: құрсақтағы даму, балалық шақ, ер жету және қартаю. Бұл түсінік бойынша өсу дегеніміз, тіндер мен органдардың сан жағынан ұлғаюы, ал, даму дегеніміз олардың сапалы түрде дифференциациялануы мен қызмет қаблетінің жетілуі болып табылады. Құрсақтағы даму мен балалық шақтағы дамуды бір кезеңге біріктіріп, ер жету кезеңі десе де болады, өйткені осы уақытта адамның жыныстық жетілуі, репродукцияға қаблеттілігі және әлеуметтік қызметтерді орындай алу мүмкіндігі қалыптасады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Адам баласының жыныстық жетілуі, әлеуметтік қызметке жарауынан ертерек қалыптасады яғни біріншісі-13-15, ал екіншісі-17-18 жас аралықтарында жетіледі. Қазіргі кезде қыз балалардың етеккірінің пайда болуының орташа мерзімі 12 жас 7 ай деп алуға болады. Толық ер жету 20-21 жаста деп есептелінеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Сәбидің туған күнінен бастап ер жеткенге дейінгі өсу және даму процессінде байқалатын заңдылықтар:''' <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Өсу мен даму қарқынының біркелкі еместігі;''' Өсу мен даму процессінің біркелкі жүрмейтіндігіне байланысты "баланың жасы" деген сөздің өзін дәлелдеу қажеттігі туады. Осыған байланысты төмендегідей жастарды айыруға болады: <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">''Хронологиялық жас'' (немесе күнтізбе жасы) - дүниеге келген уақытынан бастап, бақылау жүргізіп отырған күнге дейінгі аралық. Жастың мұндай түрін айыру күнтізбе арқылы анықталатындықтан ешқандай қиындық туғызбайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">''Биологиялық жас''. Әрбір сәбидің жеке өсу және даму дәрежесіне байланысты болатын, организмнің морфофункционалдық ерекшеліктерінің жиынтығы. Биологиялық жасты анықтау - бой ұзындығы көрсеткішіне, бой ұзындығының жылдық қоспасына, тұрақты тістердің санына, екінші жыныстық белгілеріне және menarche жасына байланысты жүргізіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Әр түрлі органдар мен жүйелердің өсуі мен дамуының бір мезгілде орындалмауы;''' Организмнің бір бүтін жүйе екеніне қарамастан, онтогенез процессінде жеке органдар мен жүйелердің өсуі мен дамуы бір мезгілде болмайды (гетерехронды). Жеке органдар мен жүйелердің өсуі мен дамуының гетерохрондылығы қоршаған орта факторларының, балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекеттерін жеке нормалаудың ғылыми негізі болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Өсу мен даму процессінің жыныстық айырмашылығы''' (жыныстық ди-морфизм); Жыныстық диморфизм - өсу және жеке функционалдық жүйелер мен бүкіл организмнің даму қарқынының зат алмасу процессінің ерекшелігіне байланысты болады. Мысалы, жыныстық ер жетуге дейін, ер балалардың негізгі антропометриялық көрсеткіштері қыз балаларға қарағанда жоғары болып келеді. Ал керісінше, пубертатты кезеңде қыз балалардың бойының өсу параметрі, салмағы, кеуде шеңбері ер балаларға қарағанда жоғары болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Яғни, осы көрсеткіштер балалардың жас-жыныс ерекшелігіне сәйкес бірінші қиылысуы болады. Ал 15 жаста ер балалардың өсу қарқыны үдей түседі де, олардың антропометрлік көрсеткіштері қайтадан қыз балаларға қарағанда жоғары болады. Сөйтіп, екінші қиылысуды анықтауға болады. Бойдың өсуіндегі осы екі қиылысу - дене бітімі дамуының қалыпты жағдайдағы дамуына тән. Сонымен қатар көптеген функционалдық жүйелердің әсіресе бұлшық ет, тыныс алу және жүрек, қан-тамыры жүйелерінің даму қарқынының бірдей жүрмейтіндігі байқалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Органдар мен жүйелердің биологиялық сенімділігі;''' Организмнің әрбір қызмет етуші жүйелеріне сәйкес биологиялық сенімділікті анықтайтын потенциалды мүмкіндіктердің генетикалық қоры берілген. Бұған өкпе, бүйрек, көз, құлақ сияқты бірқатар органдардың жарыса қызмет етуі мүмкіндік береді, яғни тірі организмдегі негізгі жүйелердің көбі бірінің қызметін бірі қайталай алады және организмге қажетті элементтердің қоры шексіз деп есептеуге болады. Жүйелердің осындай биологиялық сенімділігі және тіршілік мүмкіндігінің молдығы болмаса, өмірге тұрақты түрде төнетін қауіптен организмнің өсіп, дамуы қорғана алмас еді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Генетикалық және сыртқы орта факторларының маңызы;''' Балалардың дамуына әсер ететін барлық факторлардың жиынтығын екі үлкен негізгі топқа бөлуге болады: Биологиялық (генетикалық) және қоршаған орта(қоршаған орталық және әлеуметтік) факторлары. Биологиялық факторларға тұқым қуалау заңдылықтарын анықтайтын генетикалық белгілердің барлық кешені жатады. Қоршаған орта факторлары деп, сыртқы әсердің нәтижесінде пайда болған өзгерістерді айтады. Олардың ішінде абиотикалық (қоршаған орта) және биотикалық (әлеуметтік орта) факторларды бөлуге болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Биологиялық және қоршаған орта факторларының өсіп келе жатқан организмдердің дамуына тигізетін әсерін зерттеуге көптеген іздену жұмыстары арналған. Бірақ, қандай да бір топты бөліп, басқалардан артығырақ етіп көрсетуге мүлде болмайды. Мысалы, тұқым қуалаушылық ролін артығырақ бағалау даму процессінің артығырақ екенін мойындауға мәжбүр етеді. Олай болса, сәбиге ата-анасының барлық жаман, жақсы қасиеттерінің бәрі (соның ішінде аурулары да) міндетті түрде берілуі керек. Солай десек те, тұқым қуалағыштықтың бағыт беруші роль атқаратынын ешкім жоққа шығара алмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қоршаған орта және әлеуметтік себептердің әсерін артығырақ көтермелеу, екінші бір қиыншылыққа әкеліп соғуы мүмкін. Егер осындай болжамдарға сенетін болсақ, организмнің мүмкіншіліктері шексіз бола отырып, қоршаған ортаның әсері арқылы кез келген баладан "вундеркинд" жасап шығаруға болады. Сондықтан екі фактордың да әсерін естен шығармау керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Акселерация;''' латынша (accelarae) - жылдамдық деген сөзден шыққан. Акселерация қазіргі замандағы адамдардың биологиясындағы жалпы қарқындылықты көрсетеді, табиғаты көп факторлы болып келеді. Көптеген гигиенистердің пікірлері бойынша балалар мен жасөспірімдердің қызмет функцияларының үйлесімді дамуын бұзатын болғандықтан және қызмет қаблетін азайта-тындықтан акселерация балалар организмі үшін қолайсыз болып табылады. Сондықтан, өсіп келе жатқан балалардың дене бітімінің дамуын бақылауға ерекше көңіл бөлінуі керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Организмнің өсіп, даму заңдылықтары балалар мен жасөспірімдердің қалыпты өсіп, дамуы үшін, қоршаған орта факторларын гигиеналық нормаландырудың теориялық негізі болып табылады. Бұл заңдылықтарды білу, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы бөлімінің дәрігеріне жеке органдар мен жүйелердің баланың әртүрлі жас кезеңдерінде бүтін организм ретінде қызмет етуін, оның қоршаған ортамен байланысын анықтауға және осы жағдайдың мәнін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын, даму жағдайын бақылау кезінде жиналған мәліметтерге, санитарлық дәрігер, өсіп келе жатқан организмнің жас ерекшеліктерін терең ескеру негізінде ғана дұрыс анықтама бере алады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Яғни, осы заңдылықтарды терең түсініп алмайынша балалардың күн тәртібін ұйымдастыру, тәрбиелеу, оқыту процесстеріне, тамақтану жағдайына ғылыми негізделген талаптар қою және санитарлық-эпидемиологиялық бақылау жүргізу мүмкін емес. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004. [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 1q9rnq5rglbjxdavgn6x7uwh4laag78 0 2307 4348 4347 2012-03-25T13:16:43Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] [[#Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру|↓]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денсулықты, негізінен, сапалық жағынан және мүмкіндігінше сандық жағынан бағалау керек. Ең бастысы, денсаулыққа баға беру кешенді түрде жүргізілуі керек. Осы түсініктерге байланысты балалардың денсаулық жағдайына денсаулыққа анықтама бере алатын негізгі 4 белгіні есепке ала отырып баға беріледі. Олар: # Тексеру кезінде созылмалы аурушаңдықтың бар, жоғы. Маман-дәрігерлердің тексеруі арқылы анықталады. # Организмнің негізгі жүйелерінің қызмет жағдайы. Клиникалық тәсілдер арқылы, қажет болған жағдайда функционалдық сынамаларды пайдалану арқылы анықталады. # Организмнің сыртқы ортаның қолайсыз әсерлеріне қарсыласу мүмкіндігі. Өткен жылғы жедел аурулардың санына байланысты анықталады. # Физикалық даму деңгейі және оның үйлесімділігі. Психикалық даму деңгейі. Физикалық даму антропометрлік өлшеулер жүргізіп, стандарттар және бағалау таблицаларын қолдану арқылы анықталады. Психикалық даму деңгейін психоневрологиялық тексеру кезінде анықтайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''Денсаулық топтары''' - Жоғарыда айтылған төрт белгіні есепке ала отырып, баланың немесе жасөспірімнің денсаулығына кешенді баға берілген соң, төменде көрсетілген 5 денсаулық тобының біреуіне жатқызады: * Бірінші топ - дені сау, дене бітімінің дамуы дұрыс, негізгі органдар мен жүйелердің қызметі қалыпты жағдайдағы балалар мен жасөспірімдер. Яғни, бұл топқа жататын балалардың созылмалы аурулары жоқ, ешқашан ауырмаған, немесе бақылау мерзімінде жеңіл аурулармен науқастанып, жылдам жазылған, дене бітімі мен психикалық дамуы өзінің жасына сәйкес үйлесімді жағдайдағы балалар. * Екінші топ - дені сау, бірақ, функционалдық немесе кейбір морфологиялық ауытқулары бар, сонымен қатар жедел және созылмалы ауруларға қарсыласу мүмкіндігі азайған балалар. Яғни, созылмалы аурулары жоқ, бірақ жиі (жылына 4 реттен көп) және ұзақ (бір аурумен 25 күннен көп) ауырған балалар. * Үшінші топ - созылмалы аурулары компенсация сатысында, организмдерінің қызмет мүмкіндіктері сақталған балалар мен жасөспірімдер. Яғни, созылмалы аурулары немесе туа пайда болған потологиялық ауытқуларының қабынулары сирек болатын және жеңіл өтетін, жалпы денсаулық жағдайы қанағаттанарлық дәрежедегі балалар. * Төртінші топ - созылмалы аурулары субкомпенсация жағдайындағы, организмдерінің қызмет мүмкіндіктері азайған балалар мен жасөспірімдер. Яғни, созылмалы аурулары мен туа пайда болған дамудағы ақаулары субкомпенсация жағдайындағы, олардың қабыну, асқынулары жиі болып тұратындықтан денсаулық жағдайы нашарлаған, жедел аурулардан жазылу уақыты (реконволесценция) ұзақ болатын балалар. * Бесінші топ - созылмалы аурулары декомпенсация жағдайындағы, оганизмдерінің қызмет мүмкіндіктері едәуір төмендеген балалар мен жасөспірімдер. Бұл топтағы балалар негізінен жалпы профильдегі балалар мекемелеріне бармайды және жалпы бақылауға алынбайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мұндай топтастыру, белгілі дәрежеде шартты түрде болғанымен, қандайда бір факторлардың әсер етуін зерттеуге ғана емес, сонымен қатар, салауаттандыру шараларының тиімділігін бағалауда да, балалардың санитарлық жағдайын сипаттауға да мүмкіндік береді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дені сау балалар мен науқас балалардың арасындағы шекара болып саналатын, денсаулықтың 2-ші тобын бөліп көрсетудің іс-тәжірбиелік үлкен маңызы бар. Бұл топқа жатқызылған балаларға емдеу-салауаттандыру шараларын жүргізбесе, аздаған функционалдық ауытқулары аурушылдыққа айналып кетуі мүмкін, сондықтан бұл денсаулық тобын "қауыптілік" тобы деп те атайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұдан гөрі әділірек топтастыру үшін, және әртүрлі мекемелердің мәліметтерін үйлестіру үшін "Балаларды жаппай дәрігерлік тексеруден өткізген кезде, денсаулықтарындағы таралған кейбір ауытқулардың дәрежесі мен сипатына қарай денсаулық топтарын анықтау кестесі" өңдеп шығарылды. Бұл анықтау кестесі бойынша, әлі ауруға айналмаған кейбір функционалдық ауытқуларды анықтауға болады, яғни денсаулықтың екінші және үшінші топтарын ажыратуға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денсаулықты тексеруге қатысатын әрбір маман, өз саласынан денсаулық тобын анықтап, қортынды жазады. Осы қортындылар бойынша дәрігер педиатр денсаулықтың ең соңғы бағасын беріп, денсаулықтың жалпы қай топқа жататынын анықтайды. Мұнда, кейбір ерекшеліктерге көңіл аудару қажет: # Егер, балада қатарынан бірнеше ауру бар болса, онда соңғы қорытынды ең күшті ауруға байланысты қойылады. # Егер, баланың үшінші топқа жататын бірнеше ауруы болса, онда науқас баланы төртінші топқа бөледі. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] pftz7xd18ui4gfhvgtbqu3vws8r9hp8 0 2308 8442 4350 2021-10-14T12:54:30Z 2.135.173.142 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] [[#Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар|↓]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қолайсыз факторларға халықтың барлық топтарының ішінде, қолайсыз факторларға, не-гізінен аналар мен балалардың организмдері өте сезімтал келеді. Балалардың денсаулығын қалыптастыратын негізгі факторлар мыналар: # Ата-аналардың денсаулығы мен конституциясына әсер етуші (әсіресе аналарға жүкті болғанға дейін әсер ететін) факторлар; # Генетикалық (тұқым қуалағыштыққа әсер етуші) факторлар; # Ауаның, судың, топырақтың санитарлық-гигиеналық сипаты; # Тамақтану жағдайы; # Жанұя тұрмыстық факторлар: жанұяның құрамы, тұратын мекен жайдың сипаттамасы, орташа кіріс мөлшері, жанұя тұрмысы және сәбидің күтімі, жанұяның психологиялық климаты, зиянды әдеттердің (шылым шегу, арақ құмарлық т.с.с.) болуы; # Сәбидің мектепке дейінгі мекемелерде болу жағдайының санитарлық-гигиеналық сипаты. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұлай топтастыру Әлеуметтік гигиенаның ғылыми зерттеу институтында және Денсаулық сақтау министрлігінің ұйымдарында жасалған. Көрсетілген факторлардың ішінде, әсіресе, жүктілік пен босанудың нәтижесінде, жаңа туған нәрестенің денсаулығына және сәбидің алғашқы жылғы өміріне әсер ететіндері тереңірек зерттелген. Мысалы, балалардың дене салмағының аз (2500гр төмен) болып туатыны көбінесе жас (18 жасқа дейінгі) және кәрі (35 жастан жоғары) аналарда болатыны байқалды. Оларда перинаталдық өлім саны мен жүктіліктің асқынуларының көрсеткіштері де жоғары болып келеді. Балалардың дене салмағына, мезгілінен бұрын босануына және іс -жүзіндегі өлім санының көбеюіне аналардың жүктілікке дейін және жүктілік кезінде дұрыс тамақтанбауы да әсер етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Анасының шылым шегуі, әртүрлі дәрі-дәрмектерді бақылаусыз пайдалануы, ішімдікке әуес болуы нәрестенің құрсақта жатқандағы өсуіне ғана емес, одан кейінгі дамуына да зиянды әсерлерін тигізеді. Аналардың жұмасына екі рет 100 гр. артығырақ арақ ішуі, салмағы азайған балалар туу қаупін көбейтіп жібереді. Емшек сүтімен асырау және дұрыс тамақтандыру сәбилердің денсаулығына әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Кейінгі жылдары көптеген экономикасы дамыған елдерде дене салмағы жоғарылап кеткен (200% жоғары) мектеп оқушыларының саны көбейіп келеді. Бұл құбылыстың себептері, басқа да қауыптілік факторлары сияқты тереңірек зерттеуді қажет етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ата-анасының білім деңгейі мен әлеуметтік-экономикалық статусының балаларының денсаулығына тигізетін әсері туралы көптеген мәліметтер бар. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың денсаулық көрсеткіштері әсіресе ерте жастағы балаларддың, жанұя жағдайына байланысты. Толық емес жанұялардағы балалардың аурушаңдығы толық жанұяларға қарағанда сенімді түрде жоғары және оларда жиі ауыратын балалар саны да басым келеді. Мұндай айырмашылық жас өскен сайын тереңдей түседі. Некеге тұрмаған ата-аналардың балаларының денсаулығы нашарлау келеді, олар көбінесе айы-күні жетпей шала туады, аяқтануы, сөйлеуі уақытынан кешірек қалыптасады, осындай балалардың арасында жедел және созылмалы аурулардың жиірек болатынын байқауға болады. Үйлесімсіз тұратын жанұялардағы балалардың созылмалы ауруларының асқынулары жиі қайталанады және олар ауыр түрде, ұзақ жүретіндігі байқалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың денсаулығы мен күн тәртібінің де арасында айқын корреляциялық байланыс бар екені анықталған. Ұйқысы қанбаған оқушылар арасында денсаулық көрсеткіші төмен екендігі, таза ауада күніне 1-ақ сағат немесе одан да аз болатын оқушылар көз рефракциясының анамалиясымен, ревматизммен, зат алмасу бұзылыстарымен,басқа мұндай тәртіпті сақтаған балаларға қарағанда жиірек зардап шегеді. Жедел респираторлық аурулардың балалар арасында таралуы, негізінен, оқу-тәрбие бөлмелерінің ауданының жеткіліктілігіне, желдетілуіне және сонымен қатар, ғимараттың жоспарлануына тікелей байланысты болып келеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Академик Г.Н.Сердюковскаяның басшылығымен көп өлшемді “бала-қоршаған орта” жүйесіне факторлық анализ жасалып, мұнда мектеп оқушыларында аурушылдық қалыптасуына әсер ететін 80-ге жуық көрсеткіштердің әсері анықталған. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мұнда оқушылардың денсаулығына елеулі әсер ететін төмендегі факторлар анықталды: жергілікті жердің климаттық ерекшеліктері; атмосфералық ауаның ластануы; қанағаттанғысыз санитарлық-гигиеналық жағдайлар (әсіресе мектеп сиымдылығының жоғарылауы, екі сменде сабақ оқу, оқу бөлмелерінің ауданының жеткіліксіздігі т.с.с.); жанұяның материалдық деңгейінің нашарлығы; анасының жұмыс бастылығы; мектепке дейінгі жаста бала бақшаның сәбилер тобында болуы, бастауыш сыныпта ұзартылған күн тәртібінде болуы; әкесінің маскүнемдігі; мектептегі оқу жүктемесінің жоғары болуы; күн тәртібін сақтамау, әсіресе ұйқы қанбауы; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Іс жүзінде өсіп келе жатқан организмдердің денсаулық жағдайы мен өсіп, дамуына ең көбірек әсер ететін әлеуметтік-гигиеналық факторлардың практикалық мақсатқа арнап шартты түрде жасалған жіктемесін (А.Г.Сухарев) қолдануға болады: # Қолайлы факторлар: #*а) ең жақсы қимыл-қозғалыс тәртібі; #*б) шынығу; #*в) дұрыс, балансты тамақтану; #*г) рационалды күн тәртібі; #*д) қоршаған орта әсерінің гигиеналық нормаларға сәйкес болуы; #*е) гигиеналық дағдылар және дұрыс тұрмыс-қалыпта өмір сүру. # Қолайсыз факторлар ("қауыптілік" факторлары): #*а) қимыл-қозғалыс қажеттілігінің жеткіліксіздігі, немесе шамадан тыс жоғары болуы; #*б) оқу-тәрбие процесстерінің және күн тәртібінің бұзылуы; #*в) ойын, оқу және еңбек іс-әрекеттеріне қойылатын гигиеналық талаптардың орындалмауы; #*г) тамақтануды ұйымдастырудағы кемшіліктер; #*д) гигиеналық дағдылардың болмауы, зиянды әдеттермен айналысу; #*е) жанұядағы және балалар ұжымдарындағы қолайсыз психологиялық климат. 6ulktwc79b5wcc2r2ux45nyeueqb2i6 0 2309 4351 2012-03-25T13:29:47Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] [[#Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сонымен қатар, дене бітімінің дамуының көрсеткіштері, балалар организміне қоршаған ортаның тигізетін әсерінің деңгейін анықтаумен бірге, салауаттандыру шараларының тиімділігі туралы пікір айтуға да мүмкіндік береді. Жеке баланың, немесе ұжымның дене бітімінің даму дәрежесі, бағалы гигиеналық көрсеткіш болғандықтан, балалар мен жасөспірімдердің морфологиясы ішкі факторлардың да, сыртықы факторлардың да әсерін көрсетеді. Сондықтан да, және қолданылып жүрген тәсілдердің қарапайымдылығы мен арзандығына байланысты, балалар мен жасөспірімдерге дүниеге келген күннен бастап, жыныстық ер жету кезеңіне дейін антропометриялық байқауларды міндетті түрде жүргізу керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сондықтан, дене бітімінің дамуын бағалағанда бой ұзындығын, дене салмағын және кеуде шеңберін міндетті түрде зерттеу керек. Арнаулы, терең жүргізілетін зерттеулерде дененің әртүрлі бөліктерінің ұзындық диаметрі, сан, иық, жіліншіктерінің шеңбері т.б. қосымша өлшенеді. Ұжымның дене бітімінің дамуын, жеке жас мөлшері топтарының негізгі антропометриялық белгілерінің және олардың өзгерістерінің орташа арифметикалық өлшемдерін есептеп шығару арқылы бағалайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың дене бітімінің дамуына жеке баға беру әртүрлі тәсілдермен жүргізіледі: <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ең басында осы мақсат үшін көп уақыттар бойы жеке антропометриялық параметрлердің қатынастары - индекстер тәсілі қолданылды. Бұндай индекстердің саны бірнеше ондықтарға дейін жетті. Әртүрлі индекстер әртүрлі көрсеткіштердің санынан тұрды, ең қарапайым индекстер - екі көрсеткіштен тұрды (дене салмағы - бой ұзындығы және кеуде шеңбері - бой ұзындығы индекстері). Индекстердің есептелуі қарапайым болып келетіндіктен, бұрынғы кезде кеңінен қолданылған болатын. Әсіресе, ең кең таралғандары Брок, Пинье, Кетле, Гульда және Кауп, Ливи, Рорера жоғарыда аталған Эрисман индексі және т.б. болды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Осы уақытқа дейін жеткен Брок индексі бойынша, дене салмағы (кг), бой ұзындығынан (см) 100 см алғанға тең. Мысалы, бой ұзындығ 170 см болса, дене салмағы 70 кг тең болуы керек. Пинье индексі, немесе "сандық көрсеткіш", бой ұзындығынан дене салмағын және кеуде шеңберінің көлемін алғанға тең. Индекс аз болған сайын, организм әлсіз болады деп есептелді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Индекстердің көптігі, олардың ешқайсысының да қанағаттанарлық нәтиже бермейтіндігінен болды. ХІХ ғасырдың аяқ кезінің өзінде олардың қолданылуы күдік туғыза бастады. Индекстердің балалар организмдерінің бой ұзындығының бірдей еместігін есепке алмайтындығы, олардың негізгі кемшілігі болып саналады. Қазіргі кезде дене бітімінің дамуын бағалауға индекстер тәсілі пайдаланылмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Индекстер тәсілдерінің орнына Сигмадан ауытқу (дене бітімі дамуының профилі) келеді. Оны 1925 жылы белгілі неміс антропологы Рудольф Мартин ұсынған еді. Ол, жеке адамдардың дене бітімі дамуының параметрлерін, осы параметрлердің орташа арифметикалық көрсеткіштерімен салыстыру арқылы жүргізіледі. Алынған айырмашы-лық санды, сәйкес белгілердің орташа квадраттық ауытқуына бөледі де, сигмадан ауытқуды табады. Дене бітімінің дамуы сигмадан ауытқу көлемі бойынша бағаланады. Әрбір баланың профилі ретінде графиктік көрсеткіш сызылады. Бұл тәсіл қарапайым және шындыққа жақын, бірақ дене бітімі дамуының барлық көрсеткіштері бір-бірінен бөлек және жеке бағаланатындықтан Кеңестер одағында бұл тәсіл кеңінен қолданылмады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сол сияқты Центиль және процентиль (Centum -жүз) тәсілі де қарапайым және қолайлы. Бұл тәсілді ең алғаш медицинаға енгізгендердің бірі, Американың зерттеуші ғалымдары Стюруа мен Мередит. ХХ ғасырдың бірінші жартысында олар, дене салмағы мен бой ұзындығы үшін, кеуде және жіліншік шеңбері үшін, май қабатының қалыңдығын бағалау үшін графиктік процентильдік шкалалар жасады. Центильдік анализдің негізі мынандай: қандай да бір белгінің барлық варианттарын кішісінен бастап үлкеніне қарай, бір қатарға орналастырады. Одан соң барлық қатарды 100 бөлікке - процентильге бөледі, олардың тең ортасы Р50 - медиана деп аталады. Әрбір центиль, зерттелетін бөліктердің проценттік қатынасын сипаттайды. Көбінесе Р3, Р10, Р25, Р50, Р75, Р90, Р97 процентильдері қолданылады. Белгілердің Р25 - Р75 шегіндегі көлемдері орташаға жатады. Бір өлшемді процентильді графиктер пайдалануға өте қолайлы және оны антропологтар және педиатрлар өте кеңінен қолданып жүр. Бірақ, сигмадан ауытқу тәсілі сияқты бұл тәсіл де дене бітімі дамуының көрсеткіштерін бір-бірінен жеке дара, корреляциялық байланыссыз қарастырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Регрессиялық анализ (корреляциялық) тәсіл бой ұзындығы 1 см өзгергенде, дене салмағы мен кеуде шеңберінің қандай көлемге өзгеретінін көрсететін регрессиялық шкала құруға негізделген. Бұл шкала жеке адамның барлық параметрлерін сигмалық регрессия көлемі бойынша, бір-біріне байланысты алып, дене бітімінің дамуы туралы жалпы қортынды жасауға болатын, бағалау таблицасы болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдердің ғылыми зерттеу институты дене бітімінің дамуын регрессия шкаласы бойынша сандық жағынан бағалау үшін, арнаулы үлгі құрастырды. Үлгіде бой ұзындықтарының 5 классы бөлінген: 1 - аласа, 2 - орташадан аласа, 3 - орташа, 4 - орташадан биік, 5 - биік. Және мұнда дене бітімі дамуын бағалаудың 5 дәрежесі бөлініп көрсетілген: <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бүгінгі күнге дейін, жоғарыда көрсетілген дене бітімінің дамуын бағалау тәсілдерінің бірде-біреуі абсолютті қолдау таппағанын айта кету керек. Олардың бірде-біреуі кемшіліксіз емес. Сигмадан ауытқу тәсілі сияқты центильдік тәсілдер де дене бітімі дамуының параметрлерін, бір-біріне қажетті байланыссыз, бірінен-бірін жеке дара қарастырады. Регрессиялық тәсілде дене бітімі дамуының негізі ретінде бой ұзындығы алынады, ал, оған бағынышты белгілерге (дене салмағы мен кеуде шеңбері) варианттарды бөлген кезде мектеп оқушыларында мөлшерлеген дұрыстыққа сәйкес келмейтін, жиіліктің бір жақты ассимметриясы тән. Осы көрсетілген жағдайлар белгілі қателіктерге әкеліп соғуы мүмкін. Сондықтан, бағалау таблицасындағы бағынышты белгілердің мектеп оқушылары үшін алынған - "нормалау" шекарасы М +2 -ға дейін кеңейтілген. "Норманың" шекарасын кеңейту, "дене салмағы артық" деген бағасы бар оқушылардың меншікті үлесін азайтады. Өйткені -1 және +2 арасындағы "дене салмағы артық" деген оқушы, семіздікке жата бермейді. Өсіп, даму жағдайындағы мектеп оқушыларының организімінің артық салмағы семіруді ғана көрсетпейді, сонымен қатар, белгілі дәрежеге дейін бұлшық еттер дамуының да көрсеткіші болып саналады. Нағыз семіру олар үшін М +2G шегінен едәуір шығып тұрады. Мұндай жағдайды гигиенистермен бірге клиницистер де растайды (7,8,9 суреттер). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Стандарттар жасау үшін, екі негізгі зерттеу тәсілдері қолданылады: жалпылама тәсілі (көлденеңінен кесу) - салыстырмалы аз ғана уақыттың ішінде қажетті топтарды жалпы тексеру және жекелендіру тәсілі (лонгитудиналық немесе ұзынынан алу) - ұзақ уақыт бо-йы белгілі бір баланы, немесе белгілі бір ғана топтың балаларын бақылап отыру. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 5i56qrthc10za7zw23tg7rasvnmn8fa 0 2310 4352 2012-03-25T13:33:05Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] [[#Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы|↓]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Іс-әрекет - даму мен денсаулық факторы. Баланы тәрбиелеу (еңбекке баулу, ой- өріс, әдет- ғұрыпқа) жан- жақты жүргізіледі, бірақ, жас мөлшеріне байланысты мұндай тәрбиелеу аспектілерінің арасындағы қатынас олардың түрлеріне байланысты болып келеді. Баланың іс-әрекеті оның организмінің өсуі мен дамуын анықтайтын, өмір сүруіне ең қажетті фактордың бірі болып саналады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қимыл-қозғалыс өмір сүрудің маңызды шарты болғандықтан, өсіп келе жатқан организм биологиялық қимыл-қозғалыс қажеттілігін сезінеді. Әсіресе үдемелі өсіп-даму кезеңінде қимыл-қозғалыс қажетігінің маңызы арта түседі. Өйткені, қимыл-қозғалысты іс-әрекеттер биологиялық дамуды жақсартуға ғана емес, сонымен қатар, дағдылану механизмдерін де қалыптастырушы фактор болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қимыл-қозғалыс белсенділігі орталық жүйке-жүйесінің, бұлшық еттердің, дамуын жақсартады, зат алмасуын жоғарылатуға қатысады, сөйлеу қаблетінің дұрыс қалыптасуына әсер етеді. Балалар ертерек жүріп кетсе, оның сөйлеуі де тезірек қалыптасады, мектеп жасына дейінгі кезеңде іс-әрекет қимылдары жақсы қалыптаса бастаса, одан былайғы еңбек дағдылары да жеңіл дамиды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Солай болғанымен, қимыл-қозғалыстағы биологиялық қажеттілік, балаларды дұрыс тәрбиелемегендіктен болатын гиподинамияның дамуын жоққа шығармайды. Мұндай жағдайлар, көбінесе, қимыл-қозғалыстағы табиғи қажеттілік ата-анасының тәрбиесіне байланысты (жаяу жүргізудің орнына балаларға арбашаларды қолдану, телехабарларға көп әуестендіру т.с.с.) шектелген, мектеп жасына дейінгі балаларда кездеседі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Іс-әрекеттің кез келген түрінің, организмнің функционалдық мүмкіндіктерін уақытша азайтуға, яғни, қажуға әкеліп соғуы, оның заңды нәтижесі болып есептелінеді. Бұл процесс қайтымды және жұмысты тоқтату, жоғалған қызмет қаблетін қайтадан қалпына келтіреді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қызмет қаблетінің үш фазасын айыруға болады: еңбекке дағдылану, ең өнімді жұмыс уақыты және қажу. Еңбекке дағдылану фазасы жұмыс қаблетінің ақырындап ең өнімді жұмыс уақыты фазасына дейін көтеріле бастауымен сипатталады, одан соң қажу фазасы дами бастайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сондықтан, қатты қажуды болғызбау үшін, балалардың іс-әрекеттерінің барлығы мөлшерленуі керек. Гигиеналық нормаландыру баланың жас мөлшеріне және организмдерінің қызмет мүмкіндіктеріне байланысты жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Организмнің қоршаған ортамен байланысында, үнемі ішкі және сыртқы ритмдер бір-бірімен әсерлесіп отырады, олардың қосындысы физиологиялық жағдайды анықтайды. Биологиялық ритмдер дегеніміз - организмнің әртүрлі жағдайларының және физиологиялық қызметтерінің белсенділігінің мезгіл сайын алмасып тұруы. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Организмнің биоритмологиялық құрлысы тұқым қуалағыштық заңы бойынша жасалаған және онтогенез процессінде үзіліссіз құрылып тұрады. Бірақ, әрбір биологиялық циклдың құрылуына, белгілі-бір алдыңғы себептер қажет болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сондықтан, биологиялық ритмдер, балалар организмдерінің қоршаған ортаға дағдылануының негізгі механизмдерінің бірі болып есептелінеді. Егер, баланың іс-әрекеттерінің (оқу, дене еңбегі) қандайда бір ритмі оның биологиялық ритмімен қабаттаса жүрсе, онда ол қызмет қаблетінің жоғарлауымен көрінеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Организмнің физиологиялық функциясының циклдылығы әрбір адамда ерекше, бірақ белгілі бір аралықта болады. Адамдарда ең төмен физиологиялық көрсеткіштер (тыныс алу, тамыр соғысының жиілігі, артериялық қан қысымы, бұлшық ет тонусы т.с.с.) түнгі уақытта байқалады. Күндіз бұл көсеткіштер жоғарылайды, бірақ бірқалыпта тұрмайды. Ересек адамдардың көпшілігінде таңертеңгі және кешкі биоритмиялық ең қолайлы функционалдық жағдайларын анықтауға болады. Балаларда, мұндай, уақытқа байланысты болатын белсенділік онша білінбейді. Бірақ, олардың функционалдық көрсет-кіштері тәулік ішіндегі белгілі бір уақыттарда, көбінесе таңертеңгі уақыттарда жоғарылайтыны анықталды. Сондықтан, кейбір авторлар балалар арасында акрофазаның (белсенділік циклдары) үш түрін бөліп қарауды ұсынады: таңертеңгі, кешкі және аритмиялық.(бұл шартты түрде алынған) <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың биологиялық ритмдерінің арасында, ең жақсы үйлесімділік болу үшін, оқу, еңбек, тұрмыс, демалыс нормаларын өңдеп жасау хронобиологияның алдына қойған мақсаты болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Гигиеналық тұрғыдан жоғарыда көрсетілген факторлардың ішінде балалар мен жасөспірімдердің өмірінде тұрақты түрде орын алатындары ғана (оқу жағдайларын ұйымдастыру, қажу, ауыспалы еңбек және күн тәртібі сияқтылар) ерекше көңіл бөлуді қажет етеді. Бұндай жағдайларда гигиеналық принциптердің сақталмауы организмдегі биологиялық процесстерді бұзады және сонымен бірге, әр түрлі патологиялық дамуларға әкеліп соғады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 8fprr5szgeag8wrer4hxn0htz2qsdoj 0 2311 4354 4353 2012-03-25T13:36:04Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] [[#Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектептегі оқу сабақтары әрбір сыныпқа арналып жасалған сабақ кестелеріне сәйкес жүргізіледі. Оқушылардың қызмет қабілетінің дұрыс болуы, негізінен, гигиеналық тұрғыдан дұрыс жасалған сабақ кестесіне байланысты болады. Бірақ, сабақ кестесін құрастыруда негізге алынатын мектептегі пәндердің қиындық дәрежесі, оларды өзгерте салуға немесе қатал регламент жасауға келе бермейтін, көптеген нақты факторлаға байланысты болып келетіндіктен сабақ кестесін дұрыс жасау оңай емес. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сабақ кестесін жасауға қойылатын негізгі гигиеналық талаптар: # Әртүрлі іс-әрекеттерді алмастырып отыру; # Оқу пәндерін күнделікті және апталық қызмет қабілетіне сәйкес бөлу; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу үрдісін қалыптастырған кезде, міндетті түрде оқушылардың әртүрлі іс-әрекеттері мен демалыстарын рационалды кезектестіруді және қызмет қабілетінің қалыпына келуінің классикалық қисық сызығын (25 сурет) ескеру қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу пәндері, іс-әрекеттің қиындығының сипатына, бірінші және екінші сигналдық жүйеге түсетін жүктемелердің дәрежесіне және осы жүктемелердің статикалық және динамикалық компоненттерінің қатынасына байланысты әртүрлі болып келеді. Оқу күнінің басында, оқушылардың қызмет қабілеті жоғары болып тұрған кезде, негізінен екінші сигналдық жүйеге жүктеме түсіретін (әдебиет, математика, шет тілдері т.б.), яғни, сөзбен айтуға, ойлануға арналған сабақтарды қойған дұрыс. Оқу күнінің соңына қарай, яғни, жұмыс өнімділігі азайған кезде сабақ кестелеріне нақты заттар, образдар арқылы, яғни ауызша айтқаннан көрі жеңілірек қабылданатын (сурет салу, сызу, бастауыш сыныптарда аппликация, жапсыру т.б.) сабақтар қойылғаны дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Үлкен ақыл-ой жүктемесін, есте сақтау мен санауды қажет ететін қиын сабақтарды дағдылану қалыптасатын бірінші сабақтарға және қажу басталатын соңғы сабақтарға қоюға болмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сонымен, мектеп оқушыларының қызмет қаблетін жоғарылатып, олардың ден-саулықтарын сақтап, нығайту үшін ұтымды құрастырылған күнделікті және апталық сабақ кестесі ең тиімдірек гигиеналық шаралардың бірі болып саналады. Өкінішке орай, іс жүзінде әртүрлі себеп-сылтаулармен бұл принцип сақтала бермейді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сабақ кестесін ұтымды құрастыруға кедергі келтіретін себептерді объективті және субъективті себептер деп екіге бөлуге болады. Объективті себептерге: оқу сыныптарының жеткіліксіздігі; оқытатын мамандардың жеткіліксіздігі; орын басушылықтар т.с.с. жатады. Субъективті кемшіліктерге, оларды жою үшін материалдық шығын қажет етпейтін: сабақ кестесін құрастырушы адамның білімінің аздығы; сабақ беретін мұғалімдердің сабақтан бос күндері болуы; оқу жүктемесін мұғалімдерге дұрыс бөліп бермеу сияқты жедел түзетуге болатын себептерді жатқызуға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу үрдісінің ұйымдастырылуында сабақ арасындағы үзілістердің регламентациясы, әсіресе олардың ұзақтығының регламенті ерекше маңыз атқарады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сабақ арасындағы үзілістер арқылы организмге берілетін демалыстың ұзақтығы, оның «функционалдық потенциалдарынң қалыпына келтіру және қызмет қабілетінің қайтарылған деңгейін бекіту сияқты екі фазасын да қамтамасыз ете алатындай мерзімде болуы керек. Егер демалыс ұзақтығы жеткіліксіз болатын болса және жаңадан түсетін жүктеме 1 фазаға келетін болса, онда қызмет қабілеті күрт төмендеп, қажу жоғарылай бастайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сабақ арасындағы үзілістер балалардың іс-әрекетінің түрін өзгертуге, яғни, организмді қимыл-қозғалыстар арқылы сергітуге арналса ғана өзінің міндетін орындайды. Оқушылардың қызмет қабілетін жылдамырақ қалыпына келтіретін ең жақсы демалыс, жақсы көңіл-күйде, таза ауада жасалатын қимыл-қозғалысты ойындар. Мұндай үзілістерді жыл мезгіліне қарамастан, ашық ауада өткізу, балалар организмнің шынығуына ықпал етеді, олардың жоғарғы жүйке жүйесінің қызметін жақсартып, оқу жылындағы, тоқсандағы, аптадағы, оқу күндеріндегі оқу жүктемесінен болатын қажудың дамуын төмендетеді (болғызбайды). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы білім беру мектептерінде бірінші сынып оқушыларына сабақ арасында ұзақтығы 20 минуттан үзілістер беріледі. 2-11 сынып оқушылары үшін 10 минуттан кіші үзілістер және 2 немесе 3 сабақтардан соң 30 минуттық бір үлкен үзіліс немесе мұндай үлкен үзілістің орнына 2 және 3 сабақтардан соң әрбіреуі 20 минуттан 2 үзіліс беріледі. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] i38iooyeytx96gppj4gv77zh20t95hz 0 2312 4356 4355 2012-03-25T13:40:51Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] [[#Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Біздің елімізде оқу орындарын жаппай компьютерлендіру, компьютерлік білімге оқыту 80 жылдардың соңына қарай жаппай енгізіле бастады. Қазіргі ақпараттық технология жүйесі оқушыларға дәстүрден тыс жаңа ақпарат көздеріне шығуға, шығармашылық деңгейін кеңейтуге, әртүрлі мамандық дағдыларды меңгеріп, бекітуге жаңа мүмкіндіктер береді. Үрдістердің математикалық, концептикалық модельдену құралдарын қолдану арқылы оқудың жаңадан енгізілген түрлері мен тәсілдерін қабылдау мүмкін болды. Оқу үрдісіне гипермәтіндік технологияның енгізілуі оқушылар мен оқытушыларды мәтіндік құжаттармен жұмыс істеудің жаңа мүмкіндіктерімен қамтамасыз етті. Мультимедия технологиясы компьютерлерді толыққанды пікір алмастырушы ғана емес, сонымен қатар, оқушыларды сыныптан (үйден) шықпастан, көрнекті ғалымдар мен ағартушылардың дәрістеріне қатысуға мүмкіндік беріп, өткендегі және осы кездердегі тарихи жағдайлардың куәгері етіп, әлемнің ең маңызды мұражайлары мен мәдени орталықтарын көруге, Жер шарының географиялық жағдайы бойынша ең алыс, ең қызықты түкпірлерінде болуға мүмкіндік беретін құрал ретінде таныстырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Телекоммуникациялық технологиялар оқушылар мен оқытушыларға жаңа мүмкіндіктер ашып береді. Мамандардың бақылаулары, компьютерлік жүйелердегі жұмыс, оқушылардың әлеуметтік қауымға мүше болуға қажеттігін арттыратынын көрсетті. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Телекоммуникациялық қарым-қатынас арқылы балалардың білімі, тілдері дамиды, оқуға ынтасы артады және осындай жақсы жақтарының салдары ретінде жалпы сабақ үлгерімдері жақсарады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Микропроцессорлық есептеу технологиялары негізіндегі қазіргі ақпарат технологиялары, және сонымен қатар, қазіргі құралдар мен ақпарат алмасу жүйесі жинау, өндіру, жинақтау, сақтау, өңдеу және ақпарат беру жағдайларын қамтамасыз етеді. Жаңа ақпараттық технологияларды былай тізіп көрсетуге болады: *- электронды-есептеу машиналары (ЭЕМ); *- персоналды электронды-есептеу машиналары (ПЭЕМ); *- барлық класстағы ЭЕМ арналған терминалдық құралдардың кешені; *- жеке есептеу тораптары; *- ақпараттарды енгізу-шығару құралдары; *- мәтіндік және сызбалық ақпараттарды енгізу және оларды манипуляциялау құралы; *- үлкен көлемдегі ақпараттарды архивтік сақтау құралдары және басқадай перифериялық қазіргі ЭЕМ құралдары; *- мәліметтерді сызба немесе дыбыс түрлерінде өзгертіп, оларды сандар түрінде және керісінше өңдеуге арналған құралдар; *- аудиовизуальды ақпараттарды манипуляциалау үшін қолданылатын қондырғылар мен құралдар (мультимедия және «виртуальды шынайылықң технологиясы негізінде); *- қазіргі байланыс құралдары; *- жасанды интеллект жүйелері; *- бағдарламалық кешендер (бағдарламалау тілдері, трансляторлар, операциялық жүйелері, қолданылып жүрген бағдарлама пакеттері); <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Іс жүзінде осы құралдардың бәрінде негізі «жұмысң қондырғысы ретінде бейне дисплей терминалдары (БДТ) пайдаланылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп оқушылары ПЭЕМ жұмыс істеген кезде көбінесе физикалық факторлармен және информатика мен электрлі-есептеу кабинеттерінің ауа құрамының әртүрлі факторларымен кездеседі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Компьютерлік сыныптардағы мектеп оқушыларының организміне әсер ететін негізгі физикалық факторлар: электростатикалық өріс; 50Гц-электромагниттік өріс; радиожиіліктегі электромагниттік өріс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Электростатикалық өріс, өндірістік орындардағы осындай факторлардың әсері сияқты қолданушылардың жүйке жүйесінің және эндокриндік жүйелерінің қызметін өзгерістерге ұшыратпағанымен, бөлмедегі шаң-тозаңдарды «зарядтапң, олардың ауада ұзақ уақыт сақталуына жағдай жасайды. Осындай шаң-тозаңдар «коктейліменң тыныс алу - тері, көз, жоғары тыныс жолдарының аллергиялық ауруларының дами бастауына қосымша қауіп төндіреді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Информатика кабинеттерінде орнатылған компьютерлер рентген сәулесінің көзі болып табылмайды. Бірақ, мұндағы өте төмен қарқындағы рентген сәулесінің өзі ауа құрамының иондануына әсер етеді және компьютерлік сыныптарда БДТ саны көбейген сайын иондар саны да жоғарылай түседі. Оң иондар санының өте көбеюі адамдар денсаулығына қолайсыз әсер етеді. Қалыпты жағдайда олардың саны 1см³ ауада 5000 аспауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу мекемелерінің информатика және есептеу техникалары сыныптарының бөлмесінде арнаулы жағдайлар (ауа құрамының және микроклиматының, жарық жағдайының сапасының нашарлауы т.б.) қалыптасады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сабақтан соң көз демалысына арналған гимнастика жасалуы керек. Мектепке дейінгі мекемелерде ПЭЕМ немесе БДТ қолданылатын сабақтарды, ұйқыға, күндізгі серуендерге және басқадай салауаттандыру шараларын жүргізуге арналған уқыттарда жүргізуге тиым салынады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] rhfaoc6qrggn84u37o774owyw5lgzsn 0 2313 4357 2012-03-25T13:42:56Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] [[#Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері|↓]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбек деп - адамдардың өз қажеттіліктерін өтеу үшін табиғи заттардың түрін өзгертіп, өз қажеттіліктерін өтеу үшін ыңғайлап, көзделген мақсатқа сәйкес жасалған іс-әрекеттерін айтады. Еңбек тек қана әлеуметтік емес, сонымен қатар биологиялық категория болғандықтан, ол адамдардың интеллектуалдық және мәдени дамуына жағдай жасайды. Ол организмдегі биологиялық процесстердің дұрыс жүруіне қажетті адам өмірінің құрам бөлігі және өсіп келе жатқан жасөспірімдердің әлеуметтік іс-әрекетке толық қабілеттілігі болып табылады. Бірақ, төменде көрсетілген шаралар: еңбектің көлемі мен негізі организмнің функционалдық мүмкіндіктеріне сәйкес келуі; еңбектік іс-әрекеттердің қолайлы санитарлық-гигиеналық жағдайы; организмге түсетін жүктемелерді ақырындап, "баспалдақты" түрде жоғарылату ережесінің қатал сақталуы; еңбектік іс-әрекеттердің қарқыны мен әсер ету уақытының қатал регламенттелуі сияқты белгілі шаралар сақталғанда ғана адам еңбегі организмнің дамуының ең мықты факторы болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дұрыс ұйымдастырылған еңбек организмнің жаттығуын, дағдылану механизмін жеделдетіп, төзімділігін арттырады, қызмет қабілетін жоғарылатады, жүйке жүйесінің қызметін жақсартып, жалпы денсаулықты нығайтады. Еңбек процессі дұрыс қойылса, жұмыс ритмінің жақсаруына әсер ететін жоғарғы жүйке орталығының динамикалық стереотипі қалыптасады. Уақыт тығыздығы организмнің ритмділігіне сәйкес, дұрыс ұйымдастырылған жұмыс, күнделікті уақыттың дұрыс пайдаланылуын және соған сәйкес ми қыртысындағы қозу және тежелу процесстерінің дұрыс алмасып тұруын қамта-масыз етеді. Мұндай жағдайда жұмысты өте жоғары қарқынмен орындағанның өзінде қажу басталмайды. Керісінше, жұмыс уақытының тығыздығының төмендегі, организмнің ритмділігінің жоқтығы, жұмыс қарқыны төмен болғанның өзінде қажу дамуын жеделдетіп, организмнің қызмет қабілетін азайтып, физиологиялық көрсеткіштерін төмендетіп жібереді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың қызмет қабілеті жас мөлшеріне байланысты, организмдерінің функционалдық жүйелерінің жетілуіне, олардың дұрыс реттелуіне сәйкес қалыптасады. Жұмыс процесстерінің ауысып тұруы, оның әртүрлілігі, ұзақ уақыт бірыңғай жұмыс іс-тегеннен пайда болатын тежелу әсерін жойып отырады. Еңбек пен демалыстың дұрыс тәртібі, гигиеналық ережелер мен нормаларды сақтау, жүйке жүйесіне аса көп жүктеме түсірместен, динамикалық стереотипті қалыптастырады. Бұл жағдайдың өсу мен даму процесстері әлі жетілмеген балалар мен жасөспірімдер үшін маңызы өте зор. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау 3 бағытта: еңбектің мазмұнына, еңбектің тәртібіне және еңбектің жағдайына жүргізіледі. Мұнда еңбектің қолайсыз факторларымен араласу қауіпі туа бастайды. Мысалы, металлды ыстық өңдеуден және механикалық өңдеуден өткізетін шеберханалардың жұмыс зонасының ауасында зиянды химиялық заттар жоғары концентрацияда болады, ал, токарьлық, фрезерлік шеберханаларда жұмыс орнының жарықтандырылуы көбінесе жасөспірімдерге есептелмеген және шуыл деңгейі жоғары болып келеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл жағдайлардың балалар организміне әсерін анықтау үшін жүргізілген терең зерттеулер әлі де аз. Фармокологияда балаларға арналған дәрілердің дозасы, оның улану реакциясын болғызбау үшін, дене салмағының әрббір килограммына есептелгені алынады. Осыған байланысты жасөспірімдерге өндірістік химиялық заттардың әсері ере-сектерге қарағанда анағұрлым қауіптірек екені туралы қортынды жасауға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ойлап қарасаңыз, мұндай тұжырымның негізі бар. Жасөспірімнің салмағы аз, сондықтан дене салмағының әрбір бірлігінің химиялық заттарды қабылдауы ересектерге қарағанда анағұрлым жоғары болып келеді. Балалар мен жасөспірімдердің тыныс алу көлемі мен тері қабатының көлемі дене салмағы бірлігімен алғанда салыстырмалы түрде үлкен болып келеді, ал, өндіріс улары тері арқылы жеңіл сіңеді. Сонымен қатар, балалар организмінде улы заттарды детоксикациялау механизмі әлі жетілмеген. Жұмыскерлерге арналған Денсаулық сақтау Министрлгі бекіткен химиялық заттардың әсерін нормаландыру шаралары жұмыс істейтін жасөспірімдер үшін жарамайды. Осы сұрақ төңірегіндегі мәліметтердің барлығын біріктіріп қарағанда жасөспірімдер организмінің сезімталдығы, ересек адамдарға қарағанда үштен он есеге дейін жоғары екен. Бұл проблеманы гигиеналық тұрғыдан шешу мәселесін 2 бағытта жүргізуге болады: # Жас организмдер үшін химиялық заттарға нормалар енгізу; # Жасөспірімдерді улы заттардан аулақтату. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] asnisjtzdpyf1j93x64izobqtmfkmnz 0 2314 4359 4358 2012-03-25T13:45:51Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] [[#Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар|↓]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы білім беретін мектептерде еңбекке тәрбиелеудің негізгі түрі- еңбек сабағы, оның саны әр сыныптарда оқу жоспары бойынша 2 сағаттан қарастырылған: 5-7- сыныпта аптасына бір рет екі еселенген сабақ жүргізіледі, 8-9- сыныпта еңбек сабағы үшін аптасына 3 сағат, 10-11- сыныптар үшін 4 сағат бөлінеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">5-10 -сынып оқушылары үшін жыл сайын еңбек іс- тәжірибесі өткізіледі:оның ұзақтығы 5-7- сыныптар үшін күніне 3 сағаттан, 8-9 сынып оқушылары үшін 4 сағаттан 10-11 сыныптарда 6 сағаттан аспауы керек. Еңбек бірлестіктерінде болу уақыты 3-4 аптадан аспауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбек сабақтары түске дейінгі кезеңдерде 3-4 сабақтарда және түстен кейінгі кезеңде 1-2 сабақтарда жүргізілсе ең тиімдірек уақыттарға қойылған болып саналады. Апта ішіндегі күндерден еңбек сабағына сәрсенбі және бейсенбі күндерін алған дұрыс. Осындай тәртіп мектеп оқушыларының қызмет қабілетінің төмендемеуінің алдын алудың ең тиімді жолы болып табылады. Мектеп шеберханаларының мүмкіндіктері шектеулі болған жағдайда, мұндай тәртіп, оқу жағдайлары қиын сыныптар үшін ұсынылады (жаңа тәртіптерді бастайтын, соңғы емтихандар тапсыратын т.б.) <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар организмі қозу, зат алмасу процесстерінің жоғарлығымен және төзімділігінің аздығымен сипатталады. Сондықтан, үзіліссіз еңбектің ұзақтығы бірінші сы-ныптарда 5 минут, 2-ші сыныпта 5-7 минут, 4-ші сыныпта 10 минут, 5-7 сыныптарда 15 минут болуы керек. Егер жұмыс процесстері қиын болса, онда көрсетілген уақыттар одан да көбірек қысқарады. 1-2 сыныптарда практикалық жұмыстардың жалпы ұзақтығы 20-25 минуттан, ал, 3-4 сыныптарда 30-35 минуттан көп болмауы керек. Бүтіндей алғанда, жеңіл операцияларды қоса есептегенде еңбек сабағының тығыздығы жалпы уақыттың 80%-нан жоғары болмауы керек. Еңбек сабағының тәртібіне қойылатын негізгі гигиеналық талаптар: # Мектеп оқушыларының еңбек сабағынан алатын тапсырмалары 3-5 операциядан кем болмауы керек; # Операцияларды жасау арасында, құрал-саймандарды ауыстыру үшін 1-3 минуттық үзіліс жасалуы керек және мұндай үзілістер жақсы демалыспен қамтамсыз етілуі керек; # Бастауыш мектептерде екі еңбек сабағын қатар жүргізуге болмайды; # Жұмысқа қалыптасқан стеротипті бұзып алмау үшін, денешынықтыру үзілісі бірінші сабақтың соңында немесе екінші сабақтың басында жүргізілуі керек, ал, қосалқы емес жеке сабақтарда 15-20 миуттан кейін жүргізіледі. Қосалқы сабақтардың арасында міндетті түрде 10 минуттық үзіліс жасалуы керек. # Сабақтың тығыздығы, оның жалпы ұзақтығының 60-80% мөлшерінде болуы керек, өйткені тығыздығы одан төмен болса динамикалық стереотип қалыптаспайды. # Денсаулығында кемшіліктері бар мектеп оқушылары ерекше бақылауға алынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">8-11 сыныптағы мектеп оқушыларын еңбекке тәрбиелеу үшін 6-7 сағаттан тұратын аптасына 1 күн бөлінеді, оның 3-4 сағаты сабақ түрінде өтуге, ал, қалған 2-3 сағаты міндетті түрде өткізілетін қоғамға пайдалы еңбекке арналады. Мұндай еңбекке тәрбиелеу тәртібінің күнделікті оқу тәртібінен айырмашылығы жоқ. Әрбір 45 минуттан кейін 10 минуттық үзіліс жасалады, ал, түс кезінде тамақтануға 30минут уақыт берілді. Алғашқыда 1-2 теориялық сабақ, одан соң 3-5 тәжірибелік сабақ жүргізіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп оқушыларының жыл сайынғы іс-тәжірибесі еңбек күнінің бірінші жартысында, ал, өндірістік жұмыс орнында өтетін болса 1-аусымда жүргізілуі керек. Мұндай жұмысты түнгі ауысымға қоюға тиым салынады. Жұмыс істеген кезде, дене тұлғасы амалсыздан ыңғайсыз жағдайда тұрса және жұмыс едәуір жүктеме түсіретін болса, әрбір 45-60 минуттан кейін міндетті түрде 10 минуттық үзіліс жасалады. Барлық мектеп оқушыларына, әсіресе, бастауыш сынып оқушыларына әртүрлі жұмыс түрлерін кезекпен жүргізу керек, құрал-саймандар балалардың жасына сәйкес болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың да, жасөспірімдердің де еңбекке төзімділіктері ересек адамдарға қарағанда төмен болады. Оларда жұмысқа үйреніп, дағдылану кезеңі ең жақсы жұмыс қабілеті кезеңінен жоғарырақ және жұмысқа қабілетін қайтадан қалыптастыру кезеңі ұзағырақ болады. Сондықтан, мектеп оқушыларының организмі қысқартылған жұмыс күнінің өзінде, әрбір 2,5-3 сағат жұмыстан соң үзіліс қажет етеді. Сол үзіліс өндірістегі жалпы түскі үзіліске сәйкес келуі үшін, мектеп оқушыларының жұмыс күнін жұмысшыларға қарағанда 1 сағат кейін бастау керек. Жұмыс уақытының ең қолайлы ұзақтығы, әрбір мамандықтың өз ерекшеліктеріне байланысты болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп оқушыларына міндетті түрде өткізілетін қоғамға пайдалы еңбектердің тәртібі, оның өзіндік ерекшеліктеріне байланысты. Мысалы, сыныпта немесе асханада кезекші болу, оқу жүріп жатқан күндері өткізіледі, ал, бөлме жинау, табиғатты қорғау, екінші шикізат жинау өндірістік еңбекке оқыту уақытынан тыс жүргізіледі. Мұндағы ең бастапқы мақсат, мектеп оқушылырының организміне үлкен жүктеме түсірмеу және денсаулықтарының қауіпсіздігін сақтау. Сонымен қатар, олардың ынтасын жойып, қажытатын және тәрбиелеу сапасын кемітетін ұзақ уақыт біржақты тапсырмалар беруден сақтану керек. Кезекшіліктің кестесі ыңғайлы жасалған болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жазғы каникул кезіндегі пайдалы еңбек оқушылардың күн тәрті- бінде ескерілуі керек және тек қана таңертеңгі уақыттарға жоспарлануы керек. Оқушыларға кешкі және түнгі жүмыстарды істеуге мүлде болмайды. Түнгі ұйқының уақыты қысқармауы үшін оларды таңертең өте ерте оятуға болмайды. Мектеп оқушылары өндіріс орындарында жұмыс істеген кезде, өздері тапқан есеп ақы есебінен ыстық тамақпен қамтамасыз етіледі. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] po7bg4560of8paqchnee3zqk5cdt59m 0 2315 6764 4360 2020-05-05T11:33:17Z 90.143.182.227 /* Мазмұны */ wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] [[#Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар|↓]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбектің салауаттандырудағы әсері көбінесе оның жағдайымен анықталады, яғни табиғи және жасанды жарықтың, ауа және жылу тәртібінің жағдайларына, өндірістік қолайсыз факторлардың әсеріне, жұмыс орнының рационалды орналасуына т.с.с қатысты болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">1-7- сынып оқушылары үшін еңбекке баулу мектеп кабинеттерінде, шеберханаларда жүргізіледі. Еңбектің сипаты (темір ұстасы, ағаш шебері, тігін жұмыстары) оқушыларға қолайсыз өндірістік факторларымен әсер етпеуі керек. Бірақ мұндай жұмыстарда темір және ағаш шаңдары, үлкен деңгейде шуыл бөлінуі мүмкін. Осы факторларды болғызбау үшін күнделікті бөлмені ылғалды жуып-жиыстыру, қабырғаны дыбыс өткізбейтін затпен қаптау т.с.с. гигиеналық талаптарды орындаса да жеткілікті. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Өсіп келе жатқан организмге еңбектің жақсы әсер етуі және оқушылардың еңбек дағдыларын меңгеруінің жетістігі - еңбекке оқытуға арналған бөлмелердің дұрыс жабдықталуына байланысты болады. Мұнда, жабдықтардың жиыны, орналасуы, жұмыс орнының ұйымдастырылуы, құрал-саймандар, техника қауіпсіздігі бірқатар гигиеналық және педагогикалық талаптарға сай болуы керек. Жабдықтар жиыны еңбекке оқытудың бағдарламасын жүзеге асыруды қамтамасыз етуі керек. Шеберханалардың негізгі жабдықтары верстак, станоктар, тігін машиналары, құрал-саймандар және қосымша жабдықтар - шкаф, сөрелер, тазалық құралдары болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жабдықтарды орналастыруда көру жұмысына, жұмыс кезіндегі дене тұлғасының дұрыстығына және жарақаттанудың алдын алуға қолайлы жағдай туғызу қарастырылады. Егер жарық сол жақтан түсетін болса ағаш немесе мата өңдеген кезде көлеңке пайда болмайды, сондықтан верстактар мен тігін машиналарын жарық сол жақтан түсетіндей етіп терезеге перпендикуляр орналастырған дұрыс. Верстактарды 450 бұрыш жасай отырып орналастыруға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбекке оқытуға арналған бөлмелер қабырғадан ойылған немесе қабырғаға жапсырылған жабық шкафтармен, сөрелермен, қоқыс салуға арналған ыдыстармен, арнаулы киімдерді ілетін орындармен, қол жуғышпен және электр сүлгілерімен жабдықталады. Жабдықтар құрамында алғашқы медициналық көмек көрсетуге арналған таңғыш заттар, дәрі-дәрмектер сақталатын қорапшалар, зембілдер болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жұмыс орнын ұйымдастырған кезде дене тұлғаның дұрыстығы, энергияны үнемдеу, еңбекті дұрыс ұйымдастыру, жұмыстың қауіпсіздігі ескерілуі керек. Оқушының дене тұлғасы еңбектің сипатына, жеке алғанда бұлшық ет күші мен қимыл-қозғалыс амплитудасына байланысты болады. Егер тепе-теңдік тұрақтылығы жүрек, қан-тамыр және тыныс алу жүйесінің көру және есту анализаторларының дұрыстығы сақталса, бұлшық еттерге қосымша статикалық жүктеме түспесе жұмыстағы дене тұлғасы дұрыс деп табылады (сурет) <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дұрыс дене тұлғасы ең алдымен құрал, жабдықтардың өлшемдері оқушылдардың дене пропорцияларына сәйкес келуіне, дәлірек айтқанда жұмыс орнының биіктігі, оқушының бой ұзындығына сәйкес келуіне байланысты болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жұмыс орнының биіктігінің дұрыстығын анықтау үшін оқушы верстактың сырт жағына қырынан тұрады да, оның бетіне алақанын тіреп, қолын бос қояды. Егер жұмыс орнының биіктігі оқушының бойына сәйкес келсе, оның иығы мен білегі түзу тұрып, білек пен қолдың басында тік бұрыш пайда болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Тұрақты түрде тұрып жұмыс істегенде пайда болатын статикалық қажудың алдын алу үшін ағаш ұстасы немесе темір ұстасына арналған шеберханалардың әрбір жұмыс орны орындықтармен (бүктеліп-жазылатын, кронштейнға орнатылған биіктігі 40-42 см табуреттермен) жабдықталынуы керек. Сонда оқушылар мезгіл сайын дене тұлғасының жағдайын алмастыра алады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дене еңбегіне берілетін жүктемелер жоғары жылу бөлінумен қатар жүреді, сондықтан шеберханалардың ауасының температурасы сыныптарға қарағанда біраз төмен болуы керек (темір ұстасының шеберханасында 14-160С, ағаш ұстасы шеберханасында 16-170С, бастауыш сыныптардың еңбек кабинеттерінде 180С), тамақ дайындайтын уақыттарда терезе көздері ашық болуы керек.Жел ағынынан сақтану үшін осы жұмыстар кезінде есіктер жабық тұруы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">8-11 - сынып оқушыларының оқу-өндірістік комбинаттардағы еңбек жағдайы, өзінің сипаты жағынан өндірістік процесстерге ұқсас болып келеді. Мұнда еңбектің қолайсыз факторларымен араласу қауіпі туа бастайды. Мысалы, металлды ыстық өңдеуден және механикалық өңдеуден өткізетін шеберханалардың жұмыс аймағында зиянды химиялық заттар жоғары концентрацияда болады, ал токарьлық, фрезерлік шеберханаларда жұмыс орнының жарықтандырылуы көбінесе жасөспірімдерге есептелмеген және шуыл деңгейі жоғары болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл жағдайлардың балалар организміне әсерін анықтау үшін жүргізілген терең зерттеулер әлі де аз. Фармокологияда балаларға арналған дәрілердің дозасы, оның улану реакциясын болғызбау үшін дене салмағының әрббір килограммына есептелгені алынады. Осыған байланысты жасөспірімдер үшін өндірістік химиялық заттардың ересектерге қарағанда анағұрлым қауіптірек екені туралы қортынды жасауға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ойлап қарасаңыз, мұндай тұжырымның негізі бар. Жасөспірімнің салмағы аз, сондықтан дене салмағының әрбір бірлігінің химиялық заттарды қабылдауы ересектерге қарағанда анағұрлым жоғары болып келеді. Балалар мен жасөспірімдердің тыныс алу көлемі мен тері қабатының көлемі дене салмағы бірлігімен алғанда салыстырмалы түрде үлкен, ал өндіріс улары тері арқылы жеңіл сіңеді. Сонымен қатар балалар организмінде улы заттарды детоксикациялау механизмі әлі жетілмеген. Жұмыскерлерге арналған Денсаулық сақтау Министрлгі бекіткен химиялық заттардың әсерін нормаландыру шаралары жұмыс істейтін жасөспірімдер үшін жарамайды. Осы сұрақ төңірегіндегі мәліметтердің барлығын біріктіріп қарағанда жасөспірімдер организмінің сезімталдығы, ересек адамдарға қарағанда үштен он есеге дейін жоғары екенін. Бұл проблеманы гигиеналық тұрғыдан шешу мәселесін 2 бағытта жүргізуге болады: # Жас организмдер үшін химиялық заттарға нормалар енгізу; # Жасөспірімдерді улы заттардан аулақтату. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бірінші бағыт мақсатқа сәйкес келмейді және оны практикада қолдану мүмкін емес. Өйткені 1500 -ден артық химиялық қосылыстарды регламенттеу үшін, бірнеше ондаған жылдар мен өте үлкен экономикалық шығын қажет болады. Дүниежүзінде жыл сайын бірнеше жүздеген жасанды түрдегі заттар шығарылып жатады, оларды гигиеналық бағалаудың өзі бірнеше жылдарға кешігіп жүргізіледі. Сондықтан, жасөспірмдерге улы химиялық заттармен жұмыс істеуге жас мөлшері және уақыт әсері бойынша шектелуі түрде ғана рұқсат етіледі. Мектеп шеберханалары үшін химиялық және физикалық өндірістік қолайсыз факторларға қарсы қосымша профилактикалық шаралар қарастырылған. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 882w991woff7bc2mf0oancuoq7aw89j 0 2316 4362 4361 2012-03-25T13:56:39Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] [[#Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау|↓]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау 3 бағытта: еңбектің мазмұнына, еңбектің тәртібіне және еңбектің жағдайына қарай жүргізіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбектің мазмұнына жүргізілетін санитарлық бақылау жұмысына: * оқушылардың еңбектің іс-әрекеттерінің барлық түрінің сипатын олардың жасы мен жыныс ерекшеліктеріне сәйкес келуін анықтау; жоғарғы сынып оқушыларының өндірістік тәжірибеге өтуіне арналған жұмыс орындарын таңдап алу; * еңбектің денсаулық жағдайына әсерін анықтау; мектеп оқушыларын терең медициналық тексеруден өткізуге баға беру; емдеу-мамандық кеңес қызметінің жұмысын және мамандыққа жа-рамдылық туралы қорытындылар берілу жағдайын анықтау; * еңбекке тәрбиелеудің бекітілген оқу бағдарламасына сәйкестігін анықтау т.с.с. жатады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еңбекке тәрбиелеу және оқытуға арналған тәртіп уақыттарын санитарлық бақылау төмендегідей шаралардан тұрады: еңбекке тәрбиелеу тәртібін көрсететін мектеп уақыттарын (5-10 - сынып оқушыларының оқу және тәжірибелік сабақтарының кестесі, қоғамдық пайдалы еңбекті орындаудың жұмыс кестесі, жазғы каникул кезіндегі еңбек бірлестігінің күн тәртібі т.б.) тереңірек зерттеу, осындай арнаулы бөлінген уақыттардың қолданылып жүрген еңбекке тәрбиелеп, оқыту жөніндегі бағдарлама мен оқу жоспарына, заңдылық және нормаландыру мәліметтеріне сәйкес келетіндігін зерттеу; бекітілген еңбек тәртібінің орындалуына бақылау (хронометраж) жүргізу; еңбек сабағының құрылымына гигиеналық баға беру; еңбекке оқытудың жеке бөлімдерін тақырыптық тексеру. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп шеберханаларындағы, кабинеттердегі және лабораториялардағы еңбек жағдайына санитарлық бақылау жүргізу жылына екі реттен кем болмауы керек. Бірінші тексеру -осы бөлмелердің дайындығын анықтау мақсатымен оқу жылының басында жүргізілуі керек. Сабақ жүргізуге рұқсат беру актісі әрбір шеберханаға жеке жасалады. Екінші тексеру - жылдың ортасында немесе жылдың аяғында кемшіліктерді анықтау үшін жүргізіледі, анықталған кемшіліктерді жою үшін жоспар-тапсырма жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу жылы бойына оқушылардың еңбек жағдайы гигиеналық талаптарға сәйкес екендігін анықтау үшін, жоспарлы түрде күнделікті санитарлық бақылау жүргізіледі. Мұнда, жарық жеткіліктілігін, ауадағы газ, шаң мөлшерін, желдеткіштің тиімділігін, шуыл деңгейін анықтау үшін инструменттік, лабораториялық зерттеу тәсілдері қолданылады. Бақылаудың нәтижесінде санитарлық тексеру актісі жазылады. Еңбек сабағының міндетті түрде санитарлы-гигиеналық талаптарға сәйкес келетін базаларда өткізілуіне бақылау жасалады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] pqf5da08fo6lwolrc3tmsn2ht9kid6w 0 2317 4364 4363 2012-03-25T14:00:13Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] [[#Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері|↓]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мамандыққа бағыт беру - мектеп оқушыларының тілегін, денсаулық жағдайын, жеке басының ерекшеліктерін, сонымен қатар, қоғамға қажеттілігін ескере отырып, оқушыларға мамандық таңдауға көмек көрсету үшін ғылыми негізделген көп аспектілі жүйе. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Біздің қоғамда жасөспірімдерге мамандық таңдауға еркіндік берілген, бірақ, сол мамандықтардың қазіргі тізімі 50 мыңнан астам атаулардан тұрады. Мұнда, мектеп оқушыларының кейбіреуі денсаулығына байланысты, немесе организмінің жеке ерекшеліктеріне байланысты тізімде көрсетілген бірқатар мамандықтарға жарамсыз болады. Сондықтан, мамандық таңдау ерікті болып қана қоймай, сонымен бірге саналы түрде негізделген болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп оқушылары өздерінің жас ерекшеліктеріне (күші мен мүмкіндігін артық бағалау, әртүрлі мамандықтардың организмге қоятын талаптары туралы білімнің болмауы, денсаулық жағдайларындағы ауытқуларды елеп-ескермеу т.с.с.) байланысты мамандық таңдау үшін медициналық қызметкерлердің бағыт беруін қажет етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқушылар мұндай сұрақтарға көмекті мектеп педиатрларынан, балалар емханасының дәрігерінен, ересектер емханасының жасөспірімдер кабинетінен, сонымен қатар, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы бөлімінің санитар дәрігерінен алады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Егер таңдап алынған мамандық, оқушылардың жеке бас ерекшеліктеріне сәйкес келмесе, онда ол жүйке-психикалық бұзылуларға, тіпті соматикалық ауруларға ұшыратуы мүмкін. Мамандыққа жарамсыздық өндірістердегі апаттардың және жарақаттанулардың себептерінің бірі ретінде саналады. Еңбек сапасының төмен болуы, кадрлардың тұрақтамауы, соның салдарынан қоғамға материалдық зиян келтіру сияқты кемшіліктер дұрыс таңдалмаған мамандықтың заңды нәтижесі болып саналады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Осындай жағдайларға байланысты, мамандыққа бағыт беруде бірнеше аспектілерді бөліп қарауға болады: * Психофизиологиялық аспект - жасөспірімдердің жеке басының ерекшеліктері, оның қаблеті, жеке психофизиологиялық ерекшеліктері ескеріледі; * Медициналық аспект - оқушының денсаулық жағдайы ескеріледі; * Әлеуметтік экономикалық аспект - қоғамға әр саладағы мамандар қажеттілігі ескеріледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сонымен қатар, бұл аспекті жасөспірімдердің мектеп шеберханасындағы және мектеп аралық оқу-өндірістік комбинаттардағы кәсіптерге оқып-үйренуін анықтайды. Елді мекендерге жұмысшы кәсіпкерлер қажеттігіне және оларды өндірісте оқытып, даярлау үшін база барлығына байланысты еңбекке оқытудың бағыты құрылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жасөспірімдерге мамандыққа бағыт беру жүйесі біздің елімізде 1960 жылдан бастап құрылды, бірақ, қазіргі уақытқа дейін бұл сұрақта шешілмеген мәселелер өте көп. Солардың біреуі - мектеп оқушыларының жас мөлшері, яғни, мамандыққа бағыттау жұмыстарын қандай жастан бастау керектігі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы алғанда, 15-18 жастағы жасөспірімдерді мамандыққа бағыттау жұмысы негізгі үш кезеңнен тұрады: # Жасөспірімдердің мамандыққа жарамдылығын анықтау үшін, арнаулы мақсатпен жүргізілетін медициналық тексеру. # Медициналық көрсеткіш бойынша, мамандыққа іріктеп алу. # Дәрігерлік мамандық консультация - жасөспірімдердің тілегіне, денсаулығына және психофизиологиялық көрсеткіштеріне байланысты мамандық таңдауға көмек көрсетуге арналған. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мамандыққа маңызды немесе "кілттік" функциялар өзінің психофизиологиялық негізіне байланысты 4 түрге бөлінеді: # Қимыл-қозғалыс - бұлшық ет күштері, төзімділік, координация; # Сенсорлық - көру, есту, иіс сезу, дәм сезу, вестибулярлық тұрақтылық; # Жүйке қызметінің жеке типологиялық ерекшеліктері - оның күші, жылдамдылығы, біркелкілігі; # Аттенциондық-мнемикалық - көңіл аудару, есте сақтау. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004. [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] onliqmwcjjvh1kamewnm1spaczckdsi 0 2318 4365 2012-03-25T14:04:03Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] [[#Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті|↓]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Санитарлық дәрігер, басқа мамандармен бірлесе отырып, мектеп оқушыларының денсаулық жағдайына, жеке бас ерекшеліктеріне байланысты, мамандыққа бағыт беру жұмысын дұрыс қалыптастыруы керек. Бұл саладағы санитарлық дәрігердің негізгі міндеттері: # Мектеп оқушыларын еңбекке дайындайтын мамандықтардың санитарлық сипаттамасын (профессиограммасын) жасау; # Таңдалған мамандықтың өсіп келе жатқан организмге тигізетін әсерін алдын-ала болжау; # Еңбекті қорғау туралы заңдардың сақталуын бақылау; # Мектепте дәрігерлік-мамандық консультацияның толық және уақытында жүргізілетіндігіне бақылау жүргізу; # Мектеп оқушылары, олардың ата-аналары және педагогтардың арасында мамандыққа бағыт берудің медициналық аспектілері жөнінде санитарлық ағарту жұмыстарын жүргізу болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дәрігер жасөспірімдердің жас ерекшеліктері және функционалдық мүмкіндіктері туралы мәліметтермен қатар, әртүрлі мамандық факторларының организмге тигізетін әсері және мамандықтың түрлеріне байланысты жұмысшылардың функционалдық жағдайына қойылатын мәліметтермен кеңінен таныс болуы керек. Ол үшін, өсіп келе жатқан организмге өндіріс орындарының тигізетін әсерін болжап, білуге мүмкіндік беретін, мамандықтардың санитарлық сипаттамасы (профессиограмма) жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мамандықтарға санитарлық сипаттама беру үлгісі мөлшермен алғанда төмендегідей сұрақтардан тұрады: # Өндірістің және жеке мамандықтың аталуы; # Жұмыс процессін және жеке операцияларды бейнелеп жазылуы; # Материалдардың, құрал-жабдықтардың, саймандардың сипаттамасы; # Жұмыс кезіндегі жұмысшының дене тұлғасының сипаттамасы (отырып, түрегеп тұрып, амалсыздан біржақты ұстау ...) статикалық жүктеме және бірыңғай монотондылық бар ма (ұзақтығы қандай); # Ауыр заттарды көтеру және орнынан тасымалдау жұмыстары (массасы, қашықтығы); Мұндай жұмыстардың ұзақтығы; # Жеке анализаторларға (есту, көру, иіс сезу) және орталық жүйке-жүйесіне (ынта, ықылас, есте сақтау, қимыл-қозғалыс координациясы) жоғары талаптар қойылуы; # Өндірістік жарақаттану қауіптілігі; # Өндірістік зиянды заттардың әсері: #* а) жұмыс зонасының ауасының ластануы (сандық және сапалық сипаттама); #* б) өндірістік шуыл (оның деңгейі, ұзақтығы); #* в) вибрация (жалпы, жеке, ұзақтығы); #* г) электромагниттік өріс (жиілігі, күші); #* д) метеорологиялық қолайсыз жағдайлар (температура, ылғалдылық) және оның бір ауысымдағы ұзақтығы; # Медициналық куәландыру кезінде, қандай органдар мен функцияларға ерекше көңіл аударылуы керек; # Жұмысқа жарамсыздық туғызатын аурушылдық пен организмдегі ауытқулар. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Едәуір тәжірибе жинақтай отырып, балалар мен жасөспірімдер бөлімінің санитарлық дәрігері еңбек гигиенасы бөлімінің дәрігерімен бірге бірыңғай типтегі өндіріс орындарына жалпы типтік санитарлық сипаттама жасауына болады. Бірақ, әрбір нақты жағдайларда, міндетті түрде сол объектіге қатысты ерекшеліктерді ескеру қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Организмге тигізетін әсеріне байланысты барлық мамандықтарды шартты түрде 4 топқа бөлуге болады: * 1 топ - (ең көп таралған) ауыр жұмыс жағдайлары, қолайсыз факторлары жоқ мамандықтар. Оларға: кеңсе жұмыстары, халыққа қызмет ету саласы, прибор (аспаптар) құрастыру объектілері, электрлі-есептегіш машиналармен жұмыс, сағат жөндеу т.б. Бұл топтағы мамандықтарға медициналық қарсы көрсеткіштер қойылмайтындықтан, оларды денсаулығында және дене бітімінде, психикалық дамуында ауытқулары бар жасөспірімдерге ұсынуға болады. * 2 топ - қолайсыз өндіріс факторлары орташа және уақытша әсер ететін мамандықтар. Мысалы, аспазшылардың жұмысы жоғары температура мен жоғары ылғалдылықтың әсер етуіне байланысты болады. Мұнда, көп мөлшерде тер бөлінуі, артериялық қан қысымының төмендеуі, тамыр соғуының жиілеуі (кейбір жағдайларда 1 мин. 140 ретке дейін) байқалады, яғни, тыныс алу, жүрек, қан-тамыр жүйелеріне жоғары талаптар қойылады. Сондықтан, организмінің осындай негізгі функцияларында ауытқулары бар жасөспірімдерге мұндай мамандықты ұсынуға болмайды. * 3 топ - әртүрлі өндірістік қолайсыз факторлар тұрақты түрде әсер ететін мамандықтар. Мысалы, тоқыма цехтарында жұмысшыларға жоғары температура, шаң-тозаң, шуыл тұрақты түрде әсер етеді.Бұл жұмыста дене тұлғаның амалсыздан бірқалыпта болуы да орын алады. Тоқымашы мамандығын тыныс алу, жүрек, қан-тамыр жүйелерінде, есту органдарында, тірек қозғалыс аппараттарында аурулары бар жасөспірімдерге ұсынуға болмайды. * 4 топ - ауыр және зиянды жағдайлары бар мамандықтар (300-ге жуық мамандықтар мен жұмыстар). Жасөспірімдердің денсаулығына қойылатын талаптардан басқа, мұндай жұмыстарға орналасу үшін 18-ге толмаған жастарды алуға тиым салынады және мұндай жұмыс орындарында оқушылар күніне 3 сағаттан артық болмауы тиіс. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004. [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] bspgjol96x75ib0oa7u4eziqwz1a1er 0 2319 4366 2012-03-25T14:10:44Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] [[#Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Еліміздегі балалар мен жасөспірімдер гигиенасында, денешынықтыру тәрбиесінің мақсаты - қандай да бір спорттық нәтижелерге жету емес, жоғары деңгейдегі денсаулық көрсеткішіне жету. болып табылады. Бұл мақсат жеке адамдармен қатар, жалпы қоғамның мүддесіне де сәйкес келеді. Көпшілік қауым баланың чемпион титулына талаптануына тиым сала алмайды, бірақ оны денсаулығына әсер ететін қауіптен қорғауға міндетті. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Көрсетілген мақсатқа жету үшін, денешынықтыру тәрбиесінің міндеттері оның жетістіктеріне байланысты біршама өзгертілді және әлі де өзгертілуде. Жастардың әлеуметтік іс-әрекеттерге жарамдылығы негізінде жүргізілген есептеулер бойынша бұл өзгертулердің тиімділігі өте көптеген факторларға байланысты. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денешынықтыру тәрбиесінің негізгі міндеттеріне: денсаулықты нығайту, функционалдық мүмкіндіктер мен дене бітімі дамуының үйлесімділігін жетілдіру; қимыл-қозғалыс дағдыларын, бұлшық ет күшін дамыту; жылдамдық, төзімділік, ептіліктің негіздерін құрып, жетілдіру; еркіндік пен тәртіп саласын дамыту; гигиеналық дағдыларға тәрбиелеу; т.с.с. жатады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денешынықтыру тәрбиесін салауттандырудың тиімділігін төмендегі жағдайлардан көруге болады: организмнің қоршаған ортаның әсеріне төзімділігі артады; өсу мен даму процесстерінің жақсаруына жағдай жасайды; жылуреттеуші механизмдер жетіледі; организмнің салқын тигеннен пайда болатын ауруларға қарсы төзімділігі жоғарылайды т.б.; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Адам эволюциясы қимыл-қозғалыс белсенділігімен үзбей байланыста болады. Қимыл-қозғалыс тіршіліктің белгісі және организмнің биологиялық қажеттілігін қамтамасыз етудің, әлемді танып, білудің құралы. Қимыл-қозғалыс белсенділігі дегеніміз - белгілі уақыт аралығындағы дене қозғалыстарының жиынтығы. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қимыл-қозғалысқа биологиялық қажеттілік, баланың өмірге алғаш келген күнінен бастап пайда болады, бірақ, ол әлеуметтік факторларға байланысты өзгеріп отырады. Тіршілік жағдайы мен тәрбие жүйесі тәуліктік қимыл-қозғалыс белсенділігін шұғыл төмендетіп, не болмаса, жоғарылатып жіберуі мүмкін. Ол ерте жаста биологиялық (генетикалық) механизммен ал одан кейінірек, ересек жастарда әлеуметтік механизм бойынша реттеледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бірақ казіргі кезде денешынықтыру тәрбиесінің өсіп келе жатқан жастардың тілегі мен мүмкіндіктерін ескеретін, көптеген жаңа түрлері пайда болып жатыр. Бұлар, спорт-тық билер, ырғақты гимнастикалар "аэробика", қытай гимнастикасы "ушу" және т.б. Олардың көбі, өзінің жаңалығымен, қолайлылығымен арнаулы бөлмелер мен арнаулы құралдарды қажет етпейді. Сондықтан денешынықтыру тәрбиесінің қосымша түріне қатал регламентация сақталмаса да болатын сияқты. Олардың негізі еркін таңдау, қолайлылық және формалды түрде болмауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдердің денешынықтыру тәрбиесінде оқытудың үш тәсілі кеңінен қолданылып жүр: қатал регламентация тәсілі, ойындар және жарыстар өткізу. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдердің денешынықтыру тәрбиесінің әрбір жас топтарына және мекемелердің типтеріне қарай бөлінген мемлекеттік бағдарламасы бар. Бағдарламалар балалар мен жасөспірімдер мекемелерінің төменде көрсетілген типтеріне арнап өңделген: балалар бақшасы; жалпы білім беретін мектеп; кәсіпттік - техникалық білім беретін мекеме; балалар мен жасөспірімдердің спорттық мектебі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Санитарлық дәрігер мектеп жасына дейінгі балалардың денешынықтыру тәрбиесіне баға беру үшін төмендегі үлгі бойынша тексеру жүргізеді: # Балалардың жасына, денсаулығына және дайындығына байланысты денешынықтыру тәрбиесінің құралдары мен түрлері; # Денешынықтыру сабағының бүтіндей және жеке бөлімдерінің ұзақтығы, моторлы тығыздығы, сабақ жүргізу жағдайы, құралдары); # Таңертеңгілік гимнастика (реттілігі, орны, жағдайы, киімдері); # Қимыл-қозғалыс ойындары мен көңіл көтеру уақыттары (күн тәртібіндегі уақыты, ойынның сипаты, жабдықтары, құралдары); # Серуендер мен экскурсиялардың ұйымдастырылуы (ара қашықтығы, ұзақтығы, өткізу орны, киімдері); # Балалардың денсаулық жағдайының мәліметі (аурушаңдығы, дене бітімінің дамуы). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Санитарлық дәрігер, мектептегі денешеынықтыру тәрбиесінің ұйымдастырылуына төменде көрсетілген үлгі бойынша гигиеналық баға береді: # Медициналық тексерудің қорытынды жинағы (дұрыс, уақытында өткізілгендігі, денсаулық топтары, оның динамикасы); # Денешынықтыру сабағының мазмұны (сабаққа қатынасуы, сабақ босатудың себептері, сабақтың ұзақтығы, құрылысы, моторлы тығыздығы); # Денешы-нықтыру салауаттандыру шаралары (толықтығы, дұрыстығы, реттілігі, сабақ жүргізу жағдайы); # Сыныптан тыс спорттық-қоғамдық жұмыстар (секциялардың және спортпен шұғылданатындардың саны, экскурссиялар мен жорықтар, денсаулық және спорт күндерінің реттілігі); # Денешынықтыру сабағы өткізілетін орынның гигиеналық жағдайы; # Сабақтың жабдықталуы; # Денешынықтыру тәрбиесінің ұйымдастырылуына талдау жасау; # Денешынықтыру сабағының тиімділігі туралы қорытынды және орындау уақыты көрсетілген нақты ұсыныстар беру. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Кәсіптік-техникалық білім беру орындарында жүргізілетін денешынықтыру тәрбиесінің өз ерекшеліктері бар. Мұндағы денешынықтыру тәрбиесінің бағдарламасы мектептегіге ұқсас келеді, ерекшелігі - денешынықтыру сабағының кешенді және арнайыландырылған деп бөлінуінде. Жасөспірімдердің арнайы спорт мектептеріндегі денешынықтыру тәрбиесінің мақсаты - кәсіпкер спорт шеберлерін даярлау болып саналады. Спорттық мектеп - интернаттар, спорттың жеке түрлерінен жоғары спорт шеберлерін даярлауға арналған. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 6bq7rx1ck64vsowbm7k5hjs84pijk7g 0 2329 4382 4381 2012-04-07T15:43:18Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] [[#Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Шынығу деп организмнің қоршаған орта факторларына, әсіресе, метеорологиялық факторларға (шынығудың арнаулы әсері) қарсы тұру мүмкіндігін арттыратын процедуралар жүйесін түсінеді. Сонымен қатар шынығу организмнің қызмет қабілетін жоғарылатады, әр түрлі ауруларға иммунобиологиялық қарсы тұру (арнаулы емес әсері) дәрежесін арттырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жеке әсерлердің ұзақтығы мен күшінің жүйелі түрде қайталануына байланысты, шынығуды жаттығулардың жеке түрі деп қарауға болады. Бұл жағдай шынығудың негізгі принциптерін ( ақырындап, еппен бастау және жүйелігін сақтау) анықтайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балаларды ерте жастан метеорологиялық факторларға шынықтырудың маңызы өте зор. Дене температурасының тұрақтылығы химиялық және физикалық болып бөлінетін термореттеу процесі арқылы сақталады. Біріншісі- жылу бөлінуін (зат алмасу) реттеу, екіншісі- жылу беруді реттеу болып табылады. Сыртқы ортаның температуралық факторлары, терінің терморецепторларына (жылулық, салқындық) әсер етеді. Бұл рецепторлар дененің барлық аймақтарында біркелкі таралмаған. Оның ең көп бөлігі бет терісінде, ең аз бөлігі иық, қол терілерінде орналасқан. Кейінгі жылдары терідегі жүйке жүйесінің еркін аяқталуы туралы - салқындаған кезде терідегі жиі соға бастайтын импульс яғни салқын сезгіш жіпшелер туралы айтыла бастады. Импульстер рецептордан гипотала-мусқа (организмнің жылу реттеу орталығына) барады. Жылу реттеу реакциялары өз кезегінде зат алмасу және қаңқа бұлшық еттерінің моторлы ортасымен, яғни жылу өндіру орталығымен байланыста болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дене температурасын реттеуде перифериялық қан айналысының жылдамдығы мен көлемі, тері бетінің жылу беру мөлшерін өзгертеді. Температуралық тітіркендіргіштер әсер еткенде қан тамырларының кеңеюуі немесе тарылуы, орталық жүйке-жүйесінің қатысуымен реттеледі. Салқын әсер еткенде, рефлекторлық реакциялар жылу бөлінуді 15-30% кемітіп, қан тамырларының тарылуын қамтамасыз етеді. Сонымен бірге жылу өндіруді ұлғайтатын, шартсыз рефлекстер де іске қосылуы мүмкін. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бала организмі туған күнінен бастап, термореттеуші жүйемен реттеледі, бірақ ол толық жетілмеген, әлсіз болып келеді. Балалардың терісі ересектердікіне қарағанда жұқалау және капиллярларға бай келеді. Тері бетінің көлемі де салыстырмалы түрде көбірек болады, зат алмасу процессі ересектерге қарағанда үдемелі түрде жүретіндіктен, жылу берілуіне қолайлы жағдай туады, сондықтан олар салқын тигеннен пайда болатын ауруларға бейім келеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жылу реттеу жүйесінің дұрыс жетілуі үшін, организм шынығуды қажет етеді және осы жүйелерге кейбір жүктеме түсіру бала организміне зиянды емес, керісінше, пайдалы болып келеді. Сондықтан, организмнің шынығу процесі термореттеу аппаратының жаттығуына негізделген. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалық шақта әсіресе, сәбилік шақта және мектепке дейінгі кезеңдерде химиялық жылу реттеу орталығының өте маңызды қорғаныш рөлін атқарады. Салқын тітіркендіргіштерге тері-тамыр реакциясының жылдамдығы жас өскен сайын арта түседі, бірақ аздаған шынығу процедурасы болуы да мүмкін. Рецепторлық аппараттар мен қан-тамыры реакцияларына қайта-қайта жүктеме түсіру, олардың қызметін жетілдіре түседі және термореттеу жүйесінің функционалдық мүмкіндіктерінің жетілуін жылдамдатады. Белгілі шартсыз рефлекстерден басқа, солардың негізінде, балалар организмінде температуралық әсерлерге термореттеу жүйесін саналы түрде іске қосатын шартты рефлекстер пайда болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Шынығудың тиімділігі төменде көрсетілген принциптердің сақталуына байланысты: # Процедураларды қолданудың жүйелілігі; # Тітіркендіргіштердің күшін ептеп ұлғайту; # Жасына, денсаулығына және шынығу дәрежесіне байланысты шынығуды бастаған кезде, жеке бас ерекшеліктерін ескеру; # Балалардың ең жақсы жылулық жағдайда болуы; # Баланың көңіл-күйінің дұрыстығы. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балаларды шынықтырудың құралдары болып, негізінен табиғи факторлар алынады: ауа, су, күн радиациясы. Оларды шынығуға пайдалану үшін, белгілі гигиеналық талаптар қойылады. Ауа мен су таза және белгілі температурада болуы қажет. Сонымен қатар ауаның ылғалдылығы мен қозғалу жылдамдығы да есепке алынады. Күн сәулесінің түсетін бұрышы, әсер ету үстемдігі және ұзақтығы белгілі мөлшерде болуы қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы алғанда, денешынықтыру тәрбиесінің салауаттандырудағы тиімділігі екі негізгі принципті сақтағанда ғана дұрыс болады: тәуліктік қимыл-қозғалыс белсенділігіне гигиеналық нормаларға сәйкес түзетулер жүргізілуі және денешынықтыру тәрбиесінің гигиеналық негізделген жалпы моделінің болуы. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қимыл-қозғалыс белсенділігінің дұрыс жасалған нормасы негізгі үш талаптың орындалуын: организмнің барлық жүйелерінің үнемді қызмет етуін, олардың сенімділігін және қоршаған ортаның өзгеруіне реакцияның дұрыс сақталуын қамтамасыз етуі керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жылдық динамикада баланың жеке басының және ұжымның денсаулық көрсеткіштерінің жақсы жаққа өзгеруі, жас кезеңдерінің гигиеналық нормасының критерийі болып саналады. Гигиеналық нормалардың диапозондары, өсіп келе жатқан организмнің жеке бас ерекшеліктеріне байланысты қолдануға мүмкіндік береді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дәрігерлік бақылаудың негізгі формалары: # Балалардың функционалдық мүмкіндіктерін анықтай отырып, денсаулық жағдайын тексеру; # Денешынықтыру тәрбиесінің жүргізілуін жүйелі түрде бақылап отыру; # Денешынықтыру тәрбиесі жүргізілетін орындарға санитарлық бақылау жүргізу; # Мектепке дейінгі балалар мекемесінің қызмет-керлері мен балалардың ата-анасы арасында санитарлық ағарту жұмысын жүргізу. Денешынықтыру тәрбиесін дұрыс ұйымдастыру үшін міндетті түрде бала организмінің өсу және даму ерекшеліктері ескерілуі керек. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] qbvpx5csrq9cs65o8mhnino3g0pom1r 0 2330 4383 2012-04-07T15:48:12Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] [[#Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Өсіп келе жатқан организмдердегі энергия және зат алмасуының ерекшеліктері. Балалар организмі үнемі өсіп, даму үстінде болатындықтан олардың зат алмасу про-цестері елеулі өзгерістерге ұшырап отырады. Мұнда төмендегідей ерекшеліктерді бөліп қараған дұрыс: # Балаларда өсу, даму процесі өте қарқынды жүретіндіктен, зат алмасу процесі ересектерге қарағанда үдемелі түрде жүреді және жас ұлғайған сайын баяулай бастайды. Бала организміндегі зат алмасу процесі клеткаға қажетті заттар мен жоғалтқан энергия шығынының орнын толтырумен қатар, тканьдердің үздіксіз өсіп, дамуын қамтамасыз етуі керек. Сондықтан, балаларда ассимиляция процесі диссимиляция процесінен жоғары, яғни анаболизм катаболизмнен жоғары болып келеді; # Балалар организмінде клеткалар мен тіндердің құрлысына қажетті белоктар үдемелі түрде түзіледі. Өсіп келе жатқан организмге белок қажеттілігі ересектерге қарағанда біршама жоғары және бала неғұрлым жас болса, белок қажеттілігі соғұрлым жоғары болады. Белок жетіспеуі өсу процесінің тежелуіне ұшыратуы мүмкін; # Көмірсулар бала организмінде энергетикалық қызметпен қатар, пластикалық (клетка қабығының, дәнекер тіндерінің қалыптасуы және т.б.) қызмет атқарады. Өсіп келе жатқан организмде белок қажеттілігі жоғары болғандықтан көмірсулардың ыдырауы өте қарқынды жүреді, сондықтан, жас балалардың организмдері көмірсуларға өте жоғары қажеттілікті сезінеді; # Май алмасу процесі балалар организмінде тұрақсыз болып келеді. Тамақта көмірсулар жетіспеген кезде, май депосы тез таусылады. Майлар жылу энергиясының бастама көзі болумен қатар, организмді жылу жоғалтудан, органдарды жарақат алудан қорғайды; # Ересектерге қарағанда балалар гидролабильді болып келеді, яғни, олардың организмдері суды тез жинап, тез жоғалтып отырады. Сондықтан балалар организміндегі су алмасу процесі жылдам бұзылады және бала неғұрлым жас болса, соғұрлым суды көп қажет етеді, бұл құбылыс, қыз балаларға қарағанда ер балаларда жақсы көрінеді; # Сүйек тканьдерінің үдемелі өсіп-дамуына байланысты балаларда кальций қажеттілігі ересектерге қарағанда 1,5 есе жоғары. Калций сүйектерде негізінен фосфор қышқылды тұздар түрінде түзетілетіндіктен, организм калциймен бірге фосфордың қатар түсіп отыруын қажет етеді; # Сүйектегі фосфор қышқылды тұздар "Д" витаминінің қатысуымен ғана түзіледі. Бұл витаминнің жетіспеушілігі рахит ауруына шалдықтырады; # Ана сүтінің құрамында темір жеткіліксіз болғандықтан, емшектегі кезеңдегі сәбилердің осы микроэлементке (әртүрлі жеміс-жидек шырындарына) қажеттілігі жоғары болады; # Балалар организміндегі органдар мен жүйелердің дамып жетілуі аяқталмағандықтан, зат алмасу процесі көбінесе сыртқы ортаға, әсіресе, дұрыс тамақтануға бағынышты болады; # Балаларда негізгі зат алмасу көлемі ересек адамдарға қарағанда салыстырмалы түрде жоғары болып келеді, бұл оларда тотығу процестерінің үлкен қарқынмен жүретіндігін көрсетеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Негізгі зат алмасудың мөлшері баланың жасына, жынысына, өсу қарқынына, олардың конституциясына (арық балаларда зат алмасудың қарқыны жоғары болады), қимыл-қозғалыстарына, жыл мезгіліне (көктем, жаз мезгілдерінде жоғары), туып, өскен мекеніне (биік таулы аудандарда, жазыққа қарағанда жоғары) және т.б. байланысты болып келеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың тамақтануының рационалды болуы, тамақтанудың тәртібін дұрыс ұйымдастырғанда ғана мүмкін. Ол үшін төменде көрсетілген шаралардың орындалуы қажет: # Тамақтану уақытын және уақыт аралықтарын қатал сақтау; # Тамақ қабылдаудың физиологиялық рационалдылығы; # Жеке тамақтану уақыттарына сәйкес, тағамды мөлшері мен сапасына байланысты дұрыс бөлу; # Балалардың тамақтану жағдайы және тамақтану кезіндегі балалардың тәртібі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Санитарлық дәрігер ас-мәзірін құрастырған кезде мынадай негізгі қағидаларды білуі керек: # Тамақ рационы балалардың жас мөлшеріне сәйкес дене еңбегінің жүктемесіне, жыл мезгіліне, климатқа байланысты алынған тағамдық заттарға және энергияға қажет-тілігіне сәйкес болуы қажет. Жаз мезгілінде энергия шығыны ұлғаятындықтан, тағам колориясын 10%-ға жоғарылату қажет; # Ас мәзірі балалар мекемелерінің қызметінің ұзақтығына байланысты 3-5 ретке есептелінеді; # Ас мәзірі әрбір типтегі балалар мен жасөспірімдер мекемелері үшін бекітілген негізгі тағамдардың түрлеріне байланысты жасалады. Ет пен балықтан жасалған тағамдарды таңертеңгі және түскі асқа ал, кешкі асқа сүт, көкөніс және жармадан жасалатын тағамдар ұсынылады. Рационның құрамында күнделікті міндетті түрде ет, балық, сүт, сары май, көкөніс, нан болуы керек; # Ас мәзірі әр түрлі тағамдардан құралады. Бір күндегі тағамдардың түрлері қайталанбауы тиіс; # Барлық балалар мекемелерінде, Медициналық Ғылым Академиясының тағам институты жергілікті жағдайларға байланысты ұсынған үлгі ас мәзірін негізге ала отырып, екі апталық ас мәзірі жасалады. Сонымен қатар "жазғы" және "қысқы" деген тағы екі ас мәзірі дайындалады. Тағам рационының калориясын және химиялық құрамын анықтау, арнаулы кестелер мен балалар тамақтануына арналған нұсқаулар бойынша жүргізіледі; # Күнделікті үлгі ас мәзірінің негізінде, құрамында әрбір тамақтану мерзіміндегі тамақтардың тізімі және осы тағамдардың барлығының массасы мен жеке түрлері көрсетілген сұрыптама ас мәзірі жасалады. Сұрыптама ас мәзірінде тамақтанатын балалар мен қызметкерлердің де саны көрсетіледі (мектепке дейінгі балалар мекемелерінде қызметкерлер тек қана түсте, ал мектеп интернаттарында 3 мезгіл тамақтанады); # Ас мәзірінде көрсетілген кейбір тағамдар жоқ болған кезде, оларды бірін-бірі алмастыра алатын тағамдардың кестесін қолдана отырып, химиялық құрамы жағынан сәйкес келетін тағамдармен ауыстыруға болады; # Балалар рационында, ас қорту органының қызметін жақсарту үшін күрделі тағамдар (қара бидай наны, ботқасы, В тобындағы витаминге бай тағамдар болу керек); # Рациондағы белоктардың меншікті үлесі, жылдың барлық мезгіліне тұрақты түрде болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мекемелерінің асхана жұмыстарына ағымды санитарлық бақылау жүргізу жұмысы: # Келіп түскен тамақтардың сапасы мен олардың тасымалдануын бақылау; # Тағамдардың сақталу жағдайын бақылау; # Тағамдардың таратылу мерзімінің сақталуын бақылау; # Тағамдарды дайындау технологиясын бақылау; # Дайын тағамдардың сапасын бақылау; # Асхананың санитарлық, індетке қарсы жүргізілетін тәртібін және ыдыс-аяқтарды тазалау тәртібін бақылау; # Асхана қызметкерлерінің жеке бас гигиенасын сақтауын бақылау; # Тағам рационының құрамын бақылау. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] qe5ywz6verlbjb6w3t424ho8caosa1c 0 2331 6790 4384 2020-06-17T22:08:03Z Samuele2002 2423 fix [[Special:LintErrors]] wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] [[#Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері|↓]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ескертпелі санитарлық бақылаудың кезеңдері. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы бөліміндегі санитарлық дәрігердің жаңадан салынатын нысандарға ескертпелі сани-тарлық бақылау жүргізуі маңызды орын алады. Бұл жұмыстың мақсаты - өсіп келе жатқан балаларға білім беріп, тәрбиелеуге арналған мекемелердің құрылысын салуда және олардың жобасын жасау кезеңдерінде жіберілетін гигиеналық қателіктерден сақтандыруға арналған.</p> <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ескертпелі санитарлық бақылау жүргізген кезде төменде көрсетілген құжаттар басшылыққа алынады: </P> # Қазақстан Республикасының Конституциясы (1995, 2011 толықтырулар еңгілілді); # ҚР «Халықтың денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралың кодексі (18.09.2009); # Приемка в эксплуатацию законченных строительных объектов. Основные положения. СНиП 3.01.04- 87; # ҚР "Еңбекті қорғау туралы заңы"; # Мемлекеттік стандарттар, нормалар мен ережелер (ГОСТ, ҚНмЕ, ВСН, ОСТ, СанНмЕ т.б.); # Кәсіпорындар, ғимараттар мен имараттар құрылысының жобалау –сметалық құжаттарын әзірлеу, келісу, бекіту тәртібі мен құрамы туралы нұсқау ҚР ҚНмЕ 1.02.01- 2001; # Қазақстан Республикасының аумағындағы тұрғын ғимараттарда бөлмелерді қайта құрылымдауға (қайта жоспарлауға, қайта жабдықтауға) арналған рұқсат ететін рәсімдердің өту ережесі РК.ҚР ЕР 1.03.01 - 2001 <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жобалауға және құрылыс жағдайына ескертпелі санитарлық бақылау жүргізу жұмыстары төменде көрсетілген кезеңдермен жүргізіледі: </p> # Құрылысы салынатын объектлердің техникалық-экономикалық негіздерін (ТЭН) немесе техникалық-экономикалық есептеулерін (ТЭЕ) қарастыру; # Құрылыс объектлерін салуға арналған жер учаскесін таңдап алу; # Құрылыс жобасына санитарлық сараптама жасау; # Құрылыс жұмыстарының барысына бақылау жүргізу. # Объектіні қабылдап алуға қатысу. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бақылау жүргізетін адамдар өзінің қоғамға көзқарасын және орындаушылардың заң алдында жауапкершілігін реттеп отыратын құқықтық құжаттардың талабын сақтағанда ғана ескертпелі санитарлық бақылау мен инженерлік-жобалық жұмыстардың сапасы жоғары болады.</p> <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Негізгі жағдайлар:</p> # Жобаның берілген уақытта дайын болуына, оны қажетті сапамен қамтамасыз етуге және сметалық құнын дұрыс анықтауға жоба жасаушы жауап береді. Тапсырыс берушінің қойған талабы бойынша ол жобада көрсетілген барлық кемшіліктерді өз есебінен жоюы керек; # Жобалауға қажетті негізгі мәліметтерді беру уақытын созып жібергеніне жобаға тапсырыс беруші жауап береді; # Жобалық жұмыстың орындалу уақытының бұрмалануына жоба жасаушы жауап береді. # Құрылыс салу үшін, құрылыс алаңдарын таңдау және соған сәйкес алдын-ала жасалған шешімдердің келісімге салынуының толықтығына тапсырыс беруші жауап береді; # Жоба құжаттарының қолданылып жүрген мемелекеттік санитарлық нормалар мен ережелерге сәйкестігін анықтау үшін оның санитарлық бақылау орнымен келісіміне жобаның бас инженері (архитектор) жауап береді. Ең жақсы жобалық шешімдер қабылдау, жобаны қорғау, құрылысқа авторлық бақылау жүргізу т.с.с. жұмыстары да осы бас инженердің (архитектордың) жауапкершілігінде болады; # Ескертпелі санитарлық бақылау жүргізетін мамандар сараптаманың дұрыстығына және жобаның бекітілуіне тікелей жауап береді. Жер учаскесін бөліп алу, жобаны талдау туралы қорытындылар, санитарлық тексеру актлері заңды құжаттар болып табылады; # СЭС қызметкерінің заңға қайшы келуі, қате қорытынды беру, құрылысқа негізсіз тиым салу немесе рұқсат ету, комиссия мүшесінің объектіні қабылдау актісіне қол қоюдан негізсіз бас тарту т.б. іс-әрекетті заңсыз тоқтатып қою (жоба құжатарын талдаудан бас тарту, құрылыс жұмыстары жүріп жатқан кезде объектіні тексеруге бармау т.с.с.) болып табылады. Бұндай бұрмалаушылықтарға байланысты жауапкершілікке тартудың әртүрлі жолдары бар, тіпті кейбір ерекше жағдайларда қылмысты іс деп қарауға да болады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] l6ucj2qsfkn163vhdtzxm03lgw0xgjs 0 2332 4385 2012-04-07T15:54:08Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] [[#Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу|↓]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектепке дейінгі мекемелердің құрамына мектепке дейінгі жастардағы балалардың күндізгі уақытта және тәулік бойы болатын жалпы типтегі (бала бақшалар, балалар яслиі, балалар үйі, мектепке дейінгі балалар үйі) мекемелері, ақыл-ой және дене бітімі дамуында ауытқулары бар арнайы мектепке дейінгі мекемелер, аурушаң балаларды салауаттандыруға арналған жазғы демалыс орындары кіреді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы типтегі мектепке дейінгі балалар мекемелері тұрғын мекеннен алыстығы 300 м көп емес, шуылы, ластануы жоғары магистралды көшелерден, өндіріс орындарынан, жәрмеңке-базарлардан, автобазалар мен гараждардан аулақта өзіне арнап бөлінген, жер учаскесінде орналасуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жер учаскесіне қойылатын гигиеналық талаптар. Әрбір мектепке дейінгі мекемелердің жыл мезгілінің барлық уақыттарында ойындар мен серуендер өткізуге арналған жер учаскесі болуы керек. Жер учаскесі жылдың барлық мезгілінде пайдаланылатын, балалардың әр түрлі іс-әрекеттеріне арналған мекеме ғимаратының жалғасы ретінде қаралады және мұнда төмендегідей фукционалдық алаңдар болуы тиіс: топтық алаңшалар, жалпы дене шынықтыру алаңы, бау-бақша алаңы, шаруашылық алаңы және көгалдандыру алаңы. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жер учаскесінің ауданы, 90 орындық бала бақшалар үшін 1 орынға 40м2 , басқаларында – 35м2, Бала бақша кешендерінде – 30м2есебінен алынады. Кейбір жағдайларда учаске ауданын біршама кішірейтуге рұқсат етіледі: реконструкция жағдайында – 20% , бала бақшаның орналасатын территориясы 200-қа ылдилау болып келсе - 10%, ІА, ІБ, ІГ және ІІА климаттық аудандарда 1 орынға 25м2 дейін рұқсат етуге болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жер учаскесінің ұйымдастырылуы функционалдық алаңдарға бөлу принципіне негізделеді. Алаңдардың бір бөлігіне ғимарат құрылысы орналасады (негізгі ғимарат, көлеңкелі қалқалар, шаруашылық құрылысы т.б.). Жер учаскесінің екінші элементі - асханаға жақын орналасатын шаруашылық зонасы (көлік келетін жолдар, көлік тұратын орын, шаруашылық алаңы) болып табылады. Үшінші элементі – балаларға арналған алаңшалар (топтық, жалпы денешынықтыру және бау-бақша алаңшалары). Территорияның белгілі бөлігі (50%) көгалдандырылуға арналады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Топтық алаңшалар - топтық жекелендіру принципін сақтау үшін жасалады. Алаңшалар негізінен топтық бөлімдердің жалғасы ретінде алынатындықтан, олардың саны балалар мекемелеріндегі топтар санына сәйкес келуі керек. Учаскеде сәбилердің топтық алаңшалары мен мектеп жасына дейінгі балалардың топтық алаңшалары арнаулы секторларға бөлінеді. Сәбилерге арналған алаңдарды шуыл көзінен аулақ, ғимаратқа кіретін есікке мейлінше жақындатып орналастыру керек. Алаңшаларда ауданы 40 м2, төбесі жабық, көлеңкелі қалқалар орналастырылады. Мұнда ойыншықтар мен құрал саймандарға арналған, бірге салынған шкафтар болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сәбилерге арналған топтық алаңшалардың жері шөптесін өсімдіктермен көгалдандырылуы тиіс, ал мектеп жасына дейінгі топтарда одан басқа, ауданы 60 м2 дейін тапталған жер болуы керек. Топтық алаңдар балалардың жасына қарай, манежбен, тақтай-төсеулермен, әткеншектермен, баспалдақтармен, төбешіктермен және т.б. қажетті жабдықтармен жабдықталынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бала бақшаның жер учаскесінің көгалдандырылуының маңызы өте зор. Көгалдандырылған жер көлемі қанша болса, оның маңайында соншама жер “салауаттандырылатыны” (шаң-тозаң азаяды, ауа ылғалдылығын жақсартып, жеңіл иондармен қанықтырады т.с.с.) анықталған. Сондықтан бала бақшаның жер учаскесінің көгалдандырылуы 50% кем болмауы керек. Көгалдарды бала-бақшаның ғимаратына күн сәулесінің түсуіне кедергі келтірмейтіндей, көлеңкелері арқылы табиғи жарықтың төмендеуіне әсерін тигізбейтіндей етіп орналастыру қажет. Осы мақсатқа сәйкес, биік ағаштарды ғимарат терезелерінен 10м қашықтықта, ал аласа бұталарды 5м қашықтықта отырғызу керек. Белгілі есеппен рационалды отырғызылған ағаштар топтық алаңшалар мен ғимаратты күн көзінің тікелей түсуінен, тым ысып кетуден сақтайды. Көгалдандыру үшін тікенекті, жемістері улы өсімдіктер отырғызбауды қадағалау қажет. Учаскеде мектепке дейінгі топтар үшін бір балаға 0,6м2 есебінен бау-бақша орналастырылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денешынықтыру алаңы жалпы бағдарламалық және қосымша денешынықтыру сабағын, қимыл-қозғалысты ойындар өткізуге, спорттық көңіл көтерулер мен мейрамдар өткізуге арналған. Өлшемі бала бақшаның сиымдылығына байланысты 2-3 топқа 150м2, 4 топтан көп болса 250м2 есебінен алынады. Бала бақша кешенінде жалпы ауданы 400м2 болатын екі денешынықтыру алаңы қарастырылады және олар жерден 5-7см биіктетіліп, ортасынан шет жақтарына қарай, жауын сулары жылдам ағып кетуі үшін ылдилау етіп жасайды, беті жартылай қатты, топырақ, ағаш, резеңке-битум немесе асфальт, жартылай шөптесін етіп жабылады. Спорт алаңдарын айландыра, ұзындығы 100-150 метр жүгіретін жол жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Кеңдігі 1,5м айналма жолдар топтық алаңшалармен жалғастырылып серуендерге, велосипедтермен, педальды машиналармен, самокаттар, дөңгелекті конькилер, шана, шаңғылармен ойнауға арналады. Бұл жолдар – көлік жүруін реттейтін жол белгілерімен, бағдар шамдармен, жаяу жүрудің көрсеткіштерімен, яғни көшеде жүру ережелерін үйретуге арналған көрнекті құралдармен жабдықталады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жер учаскесінің элементіне су шашып ойнауға арналған бассейн, бау-бақша, құстар мен жануарларға арналған алаңша, шаруашылық алаңы кіреді. Су шашып ойнауға арналған бассейннің тереңдігі – 25см көп болмауы керек. Бассейннің айналасына кеңдігі 80см, тереңдігі 15см аяқ жуатын астау орнатылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Шаруашылық алаңшасы, асхана мен кір жуатын орынға жақын, топтық алаңшалардан барынша алшақ орналастырылуы керек. Оның ауданы мектепке дейінгі мекеменің сиымдылығына және елді мекендерді коммуналдық қызметпен қамтамасыз ету деңгейіне байланысты анықталады. Алаңшада қоқыс салғыштарға арнап орын бөлінеді, қажетіне қарай ауданы 50 м2 көп емес көкөніс сақтайтын орын жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бала бақшалардың ғимараты. Балалардың баспалдақпен 2 қабаттан жоғары көтерілуі олардың тыныс алу, жүрек қан-тамыр жүйесіне кері әсер ететіні дәлелденген. Сондықтан мектепке дейінгі мекемелер биіктігі 2 қабаттан жоғары емес, жеке тұрған ғимараттарға орналастырылады. Мұнда, ғимараттың жоспарлануы орталықтандырылған, блокталған және павильонды болуы мүмкін. Соңғысы бала бақша кешендерін жобалауда және оңтүстік аудандарда асханаларды, кір жуатын орындарды топтық бөлімдерден ерекше жекелендіру қажет болғанда қолданылады. Учаскедегі сияқты, ғимаратта да топтық жекелендіру принципі сақталуы керек, әсіресе, сәбилер топтары бірінші қабатқа орналастырылып, жеке кіретін есіктермен қамтамасыз етілуі керек. Сәбилерге арналған топтық бөлім, қабылдау бөлмесінен, ойнау, ұйықтау, дәретхана және буфет бөлмелерінен тұрады, бұл бөлмелер өзара дұрыс байланыста орналастырылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектепке дейінгі балалардың топтық бөлімдерін бірінші және екінші қабатқа орналастыруға болады. Мұнда, төрт топқа, ортақ бір есік болуға рұқсат етіледі. Бұл жастардағы балалардың топтық бөлімнің құрамына: шешінетін, ұйықтауға арналған бөлмелер, топтық бөлме, дәретхана және буфет бөлмелері кіреді. Аталған бөлмелердің биіктігі 3 м кем болмауы керек. Топтық және ойын бөлмелерінің дұрыс бағыты оңтүстік, ұйықтау бөлмесі солтүстіктен оңтүстікке қарай 450, солтүстіктен шығысқа қарай 450 болғанда дұрыс деп алынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ойнау, топтық ұйықтау бөлмелері есік, терезе арқылы табиғи желдету немесе бұрыштық желдетумен қамтамасыз етілуі керек, ал, ІҮ климаттық аудандарда олардан басқа, тамақ дайындайтын бөлмеде, кір жуып, кептіретін және өтектейтін бөлмелерде қосымша жасанды желдету қарастырылады. Ересектер және дайындық топтарында ұл балалар мен қыз балаларға арналған дәретханалар бөлек болуы керек. Тоқсан бес, немесе одан көп орынға есептелген мектепке дейінгі мекемелерде гимнастика мен әуен жаттығуларына арналған жеке залдар жоспарланады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл бөлмелер денешынықтыру тәрбиесінің бағдарламасын жүзеге асыруға, яғни гимнастикалық жаттығуларды, қимыл-қозғалысты ойындарды еркін өткізуге арналған. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балаларға медициналық қызмет көрсету бөлмелеріне: медициналық бөлме, процедура кабинеті және изолятор жатады. Медициналық бөлмеде балалардың дамуы мен денсаулық жағдайына бақылау жасалады. Емдеу-профилактикалық шараларды жүзеге асыру үшін 8 топтан жоғары балалар мекемелерінде процедура кабинеті қарастырылады. Науқастанған балаларды жекелендіру үшін құрамында қабылдау бөлмесі, палата, дәретханасы бар изолятор қажет. Медициналық бөлмелерді дұрыс пайдалану үшін олардың бір-бірімен және ғимараттың басқа элементтерімен дұрыс байланысының маңызы зор. Медициналық бөлме мен изолятор палатасы қатар орналасып, изолятор палатасының қабырғасы әйнек арқылы бөлінеді, ол науқас баланы бақылап отыруға жағдай жасайды. Изолятордан шығатын есік бөлек болғаны дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қызмет ету, тұрмыстық бөлмелер меңгерушінің кабинеті мен ата-аналармен кездесіп жиналыс өткізуге арналған холлдың бірінші қабатта, топтық бөлмелерден алыс орналасқаны жөн. == Әдебиеттер == 1.Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. 2.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] nhawuj6etj7kwcnltny0c6gk7v8ip3h 0 2333 4387 4386 2012-04-07T15:59:36Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] [[#Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы|↓]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы білім беру мектептері оқу-тәрбие беру мекемелерінің ең негізгісі болып табылады. Бұл мекемелерде балалар өмірінің 9-11 жылының күніне 4-тен 10 сағатқа дейін уақыттары өтеді. Балалардың денсаулығы, дамуы, оқу үрдісіне байланысты қызмет қабілетінің өзгеру динамикасы мектеп ғимаратының бөлмелер жиынтығының сапасына, олардың гигиеналық нормалар мен ережелеріне сәйкес болуына тікелей байланысты. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы білім беру мектептерін жоспарлаудың гигиеналық регламенттері тұрақты емес, оле гигиена мен жас физиологиясының ғылыми жетістіктеріне, халық ағарту саласының жаңа міндеттеріне, еліміздің экономикалық мүмкіндігіне, елдегі құрылыс салу үрдісіне байланысты қайта қаралып, жетілдіріліп отырады. Жалпы білім беру мектептеріне: # 1 дәрежелі бастауыш мектептер (1-4 сынып оқушылары үшін), # 1-2 дәрежелі негізгі мектептер (1-9 сынып оқушылары үшін), # 2 дәрежелі негізгі мектептер (5-9 сынып оқушылары үшін), # 1,2,3 дәрежелі орта мектептер (1-11 (12) сынып оқушылары үшін), # 2,3 дәрежелі орта мектептер (5-11 (12) сынып оқушылары үшін), # 3 дәрежелі орта мектептер (9(10)-11(12) сынып оқушылыры үшін), # Әртүрлі мазмұндағы және әртүрлі оқу әдістері бар гимназиялар, лицейлер жатады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жергілікті жағдайларға байланысты, әртүрлі дәрежедегі мектептер жеке орналасуы немесе мектеп кешендері ретінде құрылуы мүмкін. Мысалы, тығыз орналасқан көп қабатты үйлері бар үлкен ықшамаудандарда жеке автономды оқу блоктарынан тұратын мектеп кешені құрлысын салу ұсынылады. Ауылды жерлерде 1 дәрежелі бастауыш мек-тептер салынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Гигиеналық тұрғыдан алғанда мектепті елді мекеннің территорияларында дұрыс орналастырудың маңызы өте зор. Мұндайда атмосфералық ластанудың дәрежесі, шуыл сипаттамасы, көшеде жарақаттану болуы мүмкіндігінің профилактикасы есепке алынуы керек. Мұнда көшеде жарақаттанудың үлкен пайызы мектеп жасындағы балаларға келетіні, ал онаң ішінде негізгі себебі, қала автокөліктері екені дәлелденген. Сонымен қатар автокөлік жарақаттарына байланысты болған қайғылы оқиғалар мектеп оқушыларының мүгедектігі мен қайтыс болуының ең негізгі себептері болып саналады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Осы айтылған жағдайлар және одан кейінгі бақылаулардың нәтижелері төмендегі жағдайларды ескеруге мүмкіндік берді: # Мектептерді орналастырудың негізгі варианты - тұрғын үйлердің бойына, транспорт магистралінен 100м қашықтықта, тұрғын кварталдар ішінде орналастыру болып табылады; # Мектептерді квартал ішіндегі (бір сағатта 90 машинаға дейін жүретін) кішкене жолдардың бойына салуға болады. Квартал аралық (бір сағатта 100-200 машина жүретін) жолдардың немесе транспорт магистралдарының бойына салуға болмайды. # Мектептерді квартал ішіне орналастыру - ауа құрамының және шуыл тәртібінің дұрыстығын қамтамасыз етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектептің жер учаскесінде төменде көрсетілген функционалдық алаңдар бөлінуі қажет: денешынықтыру-спорт алаңы; оқу-тәжірибе алаңы; демалыс, әскери дайындық және шаруашылық алаңдары; Спорттық және әскери-дайындық алаңдарын сынып бөлмелерінің терезе жағына орналастыруға болмайды. Снаряд лақтыруға және доп ойнауға арналған алаңшалар оқу бөлмелерінің терезелерінен 25м-ден артық қашықтықта орналасуы керек, ал егер бұл алаңдар 3м биік қорғанмен қоршалған болса оның терезелерден ара қашықтығы 15м кем болмауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Шаруашылық алаңы, асханаға кіретін жақта, оқу-тәжірибе алаңына жақын орналасуы керек. Метеорологиялық және географиялық алаңшалар мектеп ғимаратынан, оның 2,5 есе биіктігінен есептелген қашықтықта орналасады. Мектеп учаскесінің көгалдандырылуы, оның жалпы ауданының 40% кем болмауы керек, ал ІҮА климаттық аудандарда - 50% кем болмауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Учаскеде мектеп ғимаратына өрт сөндіргіш машиналардың жақын келуі және олар ғимаратты айналып жүре алуына қолайлы жолдар қарастырылады. Мектеп учаскесінің территориясы биіктігі 1,2 м кем емес қорғанмен қоршалуы керек. Ықшам аудан ішінде мектеп қорғанын жасыл ағаштар отырғызу арқылы жасауға болады, егер, учаске көшеге және транспорт жолдарына жақын тұрса, биік қорған орнату арқылы бөледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы білім беру мектептерінің ғимараттарының құрлысын 4 қабаттан, арнаулы мектептерді 3 қабаттан жоғары етіп салуға болмайды. Бірінші сыныпқа арналған бөлмелерді төртінші қабатта орналастыруға болмайды, ал қалған оқу бөлмелерінің алатын орны қабат ауданының 25%-нан аспауы керек. Сынып бөлмелерінің ең жақсы бағытталуы 65-тен 2000-қа дейін, оңтүстікке қарай 45о, солтүстік кеңістікке қарай 1200-тан 2000 -қа дейін деп алынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қазіргі кездердегі мектеп ғимаратының құрлысы, оның сиымдылығын ұлғайтуға қарай бағытталуымен сипатталады. Яғни, қазіргі қала салу ерекшелігі халық тығыздығының өсуі, тұрғын аудандарда көп қабатты үйлердің көбеюіне байланысты болып келеді. Халық тығыздығының өсуі мектептегі балалар санының көбеюімен және ірі ықшамаудандарда оқушылар санына байланысты мектеп жүктемесінің ұлғаюымен қатар жүреді. Мысалы, бес қабатты құрлысы бар ықшам ауданның 40га ауданында 1400 халық тұрады, оның 2520 мектеп жасындағы балалар, ал тоғыз қабатты құрлыстарда осыған сәйкес 1860 және 3480 болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сонымен қатар, оқу бағдарламасының өзгеруі, сабақ жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолдану, салауаттындыру шараларын күшейту т.с.с. жағдайлар бөлмелерді көбейтуді қажет етеді. Мектептердің сиымдылығын жоғарылатуда экономикалық жағдай-дың да маңызы бар, яғни, бір орынның құны мен оны пайдалану шығындары біршама арзандайды. Мысалы, 640 орынға есептелген мектептің, бір оқушы орнына арналған құны 320 орынға арналған мектепке қарағанда 30%-ға дейін арзанырақ түседі. Бұл айтылғандар, мектеп ғимараттарының құрылысын үлкен сиымдылықпен салудың артықшылығын көрсетеді. Бірақ бір мекемеге өте үлкен балалар мен жасөспірімдер ұжымын біріктіру: * аурушаңдықтың көбеюінің алдын-алу; шуыл деңгейінің жоғарлауымен күрес жүргізу; * әр түрлі мақсатқа арналған бөлмелердің коммуникациялық байланысын қамтамасыз ету; * мектеп ғимаратының архитектуралық-жоспарлану композициясын ыңғайластыру т.с.с. гигиеналық талаптарды жоғарылатуды қажет етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп ғимараттарының көлемдік-жоспарлану шешімі оқушыларды жекелеген жас топтарына бөлуге бағытталған. Мектеп жобасы төмендегідей секциялар мен топтарды қарастыруы керек: # Бірінші сынып оқушыларына арналған оқу секциясы (сынып бөлмелері, ұйықтау-ойнау бөлмесі, рекреация, санитарлық бөлмелер); # Екінші-төртінші сынып оқушыларына арналған оқу секциясы (сынып бөлмелері, еңбекке оқытуға арналған шеберханалар, ұзартылған күн тәртібіне арналған бөлмелер, рекреация, санитарлық бөлме); # Бесінші-он бірінші сынып оқушыларына арналған оқу секциясы (оқу кабинеттері, лабораториялар еңбекке және мамандыққа бағыттауға арналған бөлмелер, рекреация, санитарлық бөлмелер); # Оқу-спорттық залдар және алғашқы әскери дайындыққа арналған бөлмелер; # Мәжіліс залы, кітапхана және үйірме жұмыстарына арналған бөлмелер; 6.Қызмет көрсететін бөлмелер (тамақ ішетін зал, асхана, әкімшілік, шаруашылық, медициналық бөлмелер, шешінетін жері бар вестибюль). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың топтануын және әр түрлі жастағы балалардың бір-бірімен араласуын азайту үшін төмендегі талаптар сақталу керек: # Бірінші сыныптарға арналған секцияларда сынып бөлмелерін 3-тен артық, екінші-төртінші сыныптарға арналған секцияларда 6-дан артық сыныпп бөлмелерін орналастырмау керек; # Бірінші-екінші-төртінші сыныптарға арналған оқу секцияларын басқа жас топтарындағы секцияларға өтетін жол қалдырмай оңашаландыру керек; # Рекреациялық бөлмелерге бірыңғай жастағы балаларды (бір параллель) 3-4 сыныптан артық біріктіруге болмайды; # Параллель сыныптар саны 4 және одан көп болғанда ғимаратты әрбіреуі бірнеше оқу секцияларын біріктіретін автономды оқу блоктары түрінде жобалау қажет; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Гигиенистер жүргізген бақылаулар нәтижесі осы талаптар дұрыс сақталатын болса, жұқпалы аурулардың азаюымен қатар, мектеп оқушыларының оқу іс-әрекетінің өнімділігінің жоғарылайтындығын көрсетті. Кейінгі жылдары блокты-секциялық немесе павильонды құрылымды мектеп ғимараттарын салу жолға қойылып келеді. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] t6zagnyk6yd2b3cqb5h0piufo4uye4g 0 2334 4389 4388 2012-04-07T16:03:12Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] [[#Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы|↓]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Адамдардың ұзақ уақыт болатын бөлмелері күні бойғы тіршілік іс-әрекетінің қалдықтарымен, яғни дем алғандағы ішкі ауалар, ішек газдары, тері арқылы бөлінулер, антропотастандылар арқылы ластанып тұрады. Сонымен қатар ауа құрамы тұрмысқа байланысты химиялық бөлінулер (жеке жұмыстарға қолданылған полимерлік материалдар, залалсыздандыру заттары, желдеткіштердің дұрыс болмауы т.с.с.) арқылы ластанады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Осындай жағдайлардың нәтижесінде ауаның биологиялық қасиеті жедел өзгеріп, тотығуы жоғарылап, бактериямен ластануы өсе түседі. Оның электрлік қасиеті де, иондық құрамы да өзгереді - организмнің функционалдық жүйелеріне қолайсыз әсер ететін ауыр, оң зарядталған бөлшектердің саны өседі. Адамнан бөлінетін жылу, ылғал арқылы бөлме ауасының температурасы мен ылғалдылығы жоғарылайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ауаның ластануы бала организміне өте қолайсыз әсер етеді. Химиялық ластанулар аллергиялық тітіркендіргіш ретінде кейде тіпті улағыш зат ретінде әсер етеді. Аммиак пен ацетон сияқты антропотастандылар тыныс алу функциясына кері әсер етіп, сілекейдегі лизоцимнің азаюына, оның бактерицидтік қасиетінің төмендеуіне әкеліп соғады. Мұндай жағдайлар орталық жүйке-жүйесінің өзгерістеріне, қызмет қабілетінің төмендеуіне, бас ауруына, әлсіздікке, қатты қажуға әкеліп соғады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ауаның физикалық параметрлерінің өзгеруі организм мен қоршаған ортаның арасындағы жылу алмасуға әсер етіп жылу-реттеу жүйесінің күрделі қызметіне жүктеме түсіреді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдердің термореттеу жүйелерінің ерекшелігіне байланысты, олар микроклиматтың және бөлменің жылулық өзгерісіне өте сезімтал келетіндіктен, оларға ауа-жылу комфортын қалыптастырып, термореттеу механизмдерін жаттықтыруға жағдай жасау қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар бөлмелерінің микроклиматын нормалау бөлменің функционалдық жағдайына, баланың жасына, климаттық аймаққа байланысты жасалады және бұл норма оның жаттықтыру әсерін ескере отырып жасалған, яғни тек комфорттық жағдай ғана емес, салыстырмалы түрдегі қолайлылығы қарастырылған. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ылғалдылықтың жақсы көрсеткіші (климат ерекшеліктерін ескерместен) 30-50%, рұқсат етілген деңгейі 25-60 %; Ауа қозғалысының жылдамдығының ең қолайлы деңгейі 0,06-0,25 м/с, рұқсат етілген деңгейі 0,3 м/саралықта болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бөлме микроклиматының дұрыс болуы әртүрлі жылу жүйелері арқылы жасалады. Балалар мен жасөспірімдер мекемелерінің жылу қондырғылары шартты түрде конвективті (конвекторлар, радиаторлар) және сәулелі (панельдер) деп бөлінеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ғимараттың жылу жүйесімен қамтамасыз етілуі орталық жылу электр жүйесінен (ОЖЭЖ) немесе жергілікті от жағатын орындардан алынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Конвекторлар мен радиаторлардан ауа ағынына жылу бөлінуі тұрақты түрде айналып отырады, мұнда қабырға салқын күйінде қалады. Жылу көзі болып табылатын – судың ыссылық деңгейі жылу қондырғыларының сыртында МДМ үшін 850С, мектеп және басқа оқу орындары мен салауаттандыру лагерлерінде 950С жоғары болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жылу беретін жүйелер (еденде немесе төбеде) көлденеңінен орналасқан болса, оны сәулелі жүйе деп, ал қабырғаға тігінен орналасқан болса панельді жүйе деп аталады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ауа соратын желдеткіштердің жеке жүйесі сынып бөлмелеріне, оқу кабинеттеріне, лабораторияларға, мәжіліс залына, дәріс аудиторияларына, оқу шеберханаларына, спорт залдарға, асхана мен дәрігерлік пунктте орнатылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп асханаларының ауа алмасуы асханадан бөлінетін жылы ауаның сорылу көлеміне есептеледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу бөлмелерінің терезелерінің жоғарғы жақтауының ашпалы көздері еденнің 1/50 бөлігіне тең болуы керек. Олар жылдың барлық мезгілінде іске қосылып тұрады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу бөлмелері үзіліс кезінде, ал рекреация бөлмелері сабақ өту кезінде желдетіледі. Сабақ басталуға дейін және сабақтан соң екі жақты желдетілу керек. Жылдың жылы мезгілдерінде сабақты терезенің жоғарғы жағын ашып қойып өткізуге болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денешынықтыру сабағы жақсы желдетілген залда өткізіледі. Ол үшін даладағы ауаның температурасы +50С, онда жел ағыны төмен жағдайда 1-2 терезені ашып қойған дұрыс. Одан төмен температурада, жел ағыны жоғары болғанда терезенің жоғарғы жағын ашып қояды, балалар жоқта екі жақты желдетіледі. Бөлме температурасы 15-140С болғанда залды желдетуді тоқтатады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Желдеткіш - бөлмедегі лас ауаны әкетіп, таза ауа әкелу арқылы, бөлмеде нормаға сәйкес метеорологиялық жағдай мен ауа тазалығын сақтауға жағдай жасайды. Табиғи желдету - таза ауа есік, терезелер арқылы келіп, лас ауа қабырғаға орнатылған ауа сорғыш каналдар арқылы әкетіледі. Механикалық желдеткіш - ауаны механикалық соруға арналғандықтан, ауа алмасуды күшейтеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жергілікті ауа сорғыш желдеткіші лас ауа бөлінетін жерге орнатуға арналғандықтан олар химия кабинетінде, оқу-өндірістік шеберханаларда, асханаларда, т.с.с. орналастырылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мекемелерінде балаларды салқын тигеннен сақтандыру үшін, бөлмелердің желдетілуі мен желдеткіштердің жұмысына бақылау жасалады. Терезенің жоғарғы жақтарының, терезе жаппаларының дұрыстығы тексеріледі. Бөлмені екі жақты желдету, балалар жоқ кезде жасалады. Желдету кезінде дәретхана есіктері жабық тұрады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектептерде үзіліс кезінде сыныптар желдетіліп, ал, сабақ кезінде рекреация бөлмелері желдетіледі. Дәретханаларда желдету тек ауа сорғыш каналадар арқылы жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Желдеткіштердің қызмет етіп тұрғандығын анықтау үшін, оның тесігіне жанып тұрған шырақты немесе жеңіл қағаздың қиығын апарады. Егер желдеткіш дұрыс болса шырақ оты немесе қағаз бір жаққа қарай қозғалады. Ауаның жағдайын анықтау үшін лабораториялық зерттеулер жүргізіледі. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] aoof3wfmyk0vbazkh2n1svex9n19lsj 0 2335 4390 2012-04-07T16:05:52Z Nemenko B.A. 706 Жаңа бетте: {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денса... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] [[#Бөлмелердің жарықтандырылуы|↓]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Бөлмелердің жарықтандырылуы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер мекемелерінде жарықтандырылу тәртібі барлық бөлмелердің, әсіресе негізгі бөлмелердің сандық және сапалық жағынан ұтымды жарықтандырылуын қарастырады. Балалар мекемелерінің жарықтандыру тәртібін көру қызметінің дұрыстығын сақтау проблемасынан бөліп қарауға болмайды. Негізгі бөлмелердің жарықтандырылу жағдайы оқу-тәрбие кезінде жалпы және көру қызмет-қабілетінің сақталуына жағдай жасап, көздің қажуының алдын алып, соған сәйкес болатын көрудегі ауытқулардың, жеке алағанда алыстан көрмеушіліктің дамуына жол бермеу керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Табиғи жарық. Балалар мен жасөспірімдер мекемелерінде табиғи жарық көптеген нормалық көрсеткіштермен сипатталады. Олардың ішіндегі ең негізгілері: ғимараттың учаскесінің дұрыс орналасуы, негізгі бөлмелердің бағыты, табиғи жарық коэффициентінің, жарық коэффициентінің, тереңдік коэффициентінің жеткіліктілігі. Негізгі бөлмелердің табиғи жарықтануына қойылатын талаптар: жеткіліктілігі, біркелкілігі, жұмыс орнының жарқырамауы, көлеңке түспеуі, бөлменің ысымауы. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл жағдайлардың орындалуы мекеменің құрылысы (қайта салынуы) кезінде жүзекге асырылады. Бірақ ҚНменЕ талаптары сақталған күннің өзінде көптеген жағдайлар кері әсер етіп, табиғи жарықты сандық және сапалық жағынан біршама төмендетуі мүмкін. Бұндай жағдайларға бөлме интерьерінің бояуы, жиһаздар мен басқадай құрал-жабдықтардың түр-түсі мен орналасуы, терезенің өлшемі мен конфигурациясы, санитарлық жағдайы, терезе алдының биіктігі т.с.с. жатады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Күнделікті санитарлық бақылауда бөлменің жарықтандырылу жағдайын тексерген кезде бөлменің бағыты, көлеңке коэффициенті, тереңдік коэффициенті терезенің конфигурациясы мен өлшемі, оның санитарлық жағдайы, есіктердің, терезе жақтауларының түр-түсі, әйнектелуі, терезе алдының биіктігі, қараңғылайтын заттар (перде, гүлдер т.б.) қабырғаның, төбенің, құрал-жабдықтардың бояуының түсі, оның санитарлық жағдайы анықталады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Алынған мәліметтер СанНменЕ, ҚНменЕ сияқты нормаландыру құжаттарының талаптарымен салыстырылады. Қажетті жағдайда ұсыныс, нұсқаулар беріледі. Негізгі бөлмелердің терезелерінің бағыты барлық климаттық аудандарда, барлық оқу-тәрбие мекемелері үшін оңтүстік, оңтүстік-шығыс, шығыс болып табылады. Терезе өлшемдері мен конфигурациясы және саны - жарық коэффициентін, яғни оның жеткіліктілігін анықтап біркелкілігін сипаттайды. Стандартты типтік терезелердің биіктігі 2-2,5м, кеңдігі 1,8-2,0м, формасы жарық ағынын (әсіресе жоғарғы жағынан) жақсы өткізуі керек. Сондықтан терезенің жоғарғы жағы мейілінше төбеге жақын (0,15-0,3м) орналасқаны дұрыс. Екі терезенің аралығы 0,5м көп болмауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Терезе алдының биіктігі типтік жобамен салынған оқу орындарында 0,7-0,8м, мектепке дейінгі мекемелерде 0,5-0,6м. Терезе алдына гүлдер, өсімдіктер өсіруге күндізгі мезгілде, перделерді жабық ұстауға болмайды. Терезенің шаң басу, ластануы табиғи жарықты 40%-ға дейін төмендетеді. Сондықтан оларды мектепке дейінгі мекемелерде аптасына 1 рет, орта оқу орындарында айына 1-2 рет ішкі жағынан жуып, тазалау қажет, сыртқы жағынан тазалануы жылына 3 реттен кем болмауы керек. Қыста қырау басудан сақтандырмаса табиғи жарық 60-80%-ға дейін төмендейді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бөлмелердің бояуы, жиһаздардың түр-түсінің жоғары шағылысу коэффициенті мен жарқырауы оның контрастылығының дұрыс бөлінуіне жағдай жасайды, сондықтан балалар мекемелеріне арналып ұсынылған бояулар түрлерін қолданған дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер мекемелерінде таңертеңгі, кешкі уақыттарда, әсіресе күз, қыс кездерінде табиғи жарықпен қатар, жасанды жарықтандыру жүйесі де қолданылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жасанды жарық - негізгі бөлмелердің жасанды жарықтандырылуына санитарлық бақылау жүргізген кезде “жарықтандыруды өлшеу хаттамасы” толтырылады, сонымен қатар оның сандық және сапалық жақтары да сипатталады. Ол үшін бөлменің жасанды жарықтандырылуы табиғи жарық спектріне жақын ба, біркелкілігі қандай, жарқырауы көзге қолайсыз емес пе сияқты сұрақтар анықталады. Бұл сұрақтарды анықтау үшін жасанды жарық көздерін (люминисцентті шам, қыздырғыш шам), жарықтандыру жүйесін (жалпы, аралас), шырақтардың типтерін (түзу шағылысу, таралуы), олардың іліну биіктігі, орналасу тәртібі, шамдардың электрлік қуаты (жалпы Вт, меншікті үлесі-Вт/м2) анықталады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жасанды жарықтың нормасы ҚНменЕ беріледі. Қолданылатын жарық көздері үнемді, әрі ыңғайлы болуы керек. Люминисценттік шамдар қойылатын талаптарға сай келеді деп есептеледі. Олардың жарықтандыруы қыздырғыш шамдарға қарағанда жоғары, және берілетін жарықтың спектрлік құрамы табиғи жарықтың спектріне жақындау келеді. Қыздырғыш шамдарға қарағанда люминисцентті шамдар жылу көзі болып табылмайды, яғни бөлме ауасын қосымша қыздырмайды және олар жарықтандыру беті кең, түзу жарық көзі болып табылады. Сәулелері үлкен көлеңкелер туғызбайды. Қолданылуы 2-2,5 есе арзанға түседі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу-тәрбие мекемелерінде люминисцентті шамдардың ЛЕ (люминисцентті табиғи жарық), ЛБ (люминсцентті ақ түс), ЛТБЦ (люминисцентті жылы-ақ түсті) түрлерін және т.б. жарықтандыру сипаты табиғи жарыққа жақын келетіндерін пайдалану керек. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] th2qj30u8pv2pwqonsanlvelj24wwu3 0 2336 4407 4391 2012-04-07T16:25:46Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] [[#Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету|↓]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы білім беру мекемелері СанНменЕ сәйкес залалсыз таза ауыз сумен қамтамасыз етілуі керек. Химия, физика, биология кабинеттерінің лабораторияларына, санитарлық тораптарға, бірінші-төртінші сыныптардың әрбір бөлмелеріне және ұзартылған күн тәртібіндегі бөлмелерге міндетті түрде суық су жүйесі қосылуы керек. Сызу және көркемөнер кабинеттеріне, информатика және электрлі есептеу техникалары, техникалық модельдеу, жас натуралистер, сурет салу, скульптор жасау үйірмелеріне арналған бөлмелерге тігін және ас пісіру шеберханаларына, оқытушылар бөлмесіне, асханаға, қыз балалардың жеке бас гигиенасына арналған бөлмелеріне, фото- және кино лабораторияларына т.с.с. суық сумен қатар, ыстық су жүйесі қосылуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ыстық судың температурасы 600С жоғары болмауы керек. Жалпы білім беру мектептерде эпидемиологиялық жайлы кездерде сода, сабын немесе жасанды жуғыш заттарды пайдалану арқылы күнделікті жуып-тазарту жұмыстары жүргізіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сынып бөлмелерін және т.б. оқу және қосымша бөлмелерді сабақтан соң, терезе жаппаларын ашып жуып, тазартады. Мектеп 2 ауысымды болса, тазартуды күніне 2 рет жүргізеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Айына бір рет тазалық заттарымен бірге залаласыздандыру заттарын пайдалана отырып жалпы тазарту жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жалпы көпшілікке арналған орындар (буфет, асхана, мед. кабинеттер және дәретханалар) күнделікті залаласыздандыру заттарын пайдалану арқылы тазартылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп учаскесінің территориясы да күнделікті тазартылып отыруы керек. Қоқыс-қалдықтарды беті жабылатын металл қоқыс салғыштарға жинайды. Оларды ғимараттан 25м қашықтықта, бетон немесе асфальтпен қапталған арнаулы орындарда орналастырады. Қоқыс салғыштарды аптасына 2 рет тазартып, залалсыздандырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мекемесінің территориясында бақылаусыз, қаңғырған малдар, ит, мысықтар т.б. жануарлар жүруіне тиым салынады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 1961oyltqbpho0kb7fytt0z55bg3jow 0 2337 4408 4392 2012-04-07T16:28:08Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] [[#Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың дене тұлғасының дұрыстығын гигиеналық негіздеу. Оқу-тәрбие мекемелерін , қажетті жиһаздармен қамтамасыз етудің және оны тиімді пайдаланудың өсіп келе жатқан балалардың денсаулығын сақтауда, барлық оқу-тәрбие процессінің тиімділігін жоғарылатуда маңызы өте зор. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер мекемелерінің негізгі бөлмелерінің жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар, антропомерия, гигиена, физиология ғылымдарының жетістіктеріне негізделеді және жиһаздардың әрқайсысының қолданылуына қарап анықтайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Негізгі талаптардың бірі – жұмыс столы мен орындықтардың баланың бой ұзындығы мен дене пропорциясына міндетті түрде сәйкес келуі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл талаптардың сақталуы балалардың дене бітімі дамуының үйлесімді болуына, дене тұлғасының дұрыс қалыптасуына, қызмет қабілетінің ұзақ уақыт жоғары болуына жағдай жасайды; Сонымен қатар, көз анализаторы мен тірек-қимыл аппаратының бұзылыстарының профилактикалық шаралары ретінде де өте маңызды роль атқарады. Бұл талаптар сақталмағанда жұмыс істеу жағдайының қолайсыздығы арта түседі: дене кейіпінің еңкіштігі ұлғаяды, оның ассиметриясы дамиды, “дене мүсінінің” бұлшық еттеріне түсетін жүктеме көбейіп, ауырлық орталығы ауысып, дене тұлғасының тұрақсыздығына әкеліп соғады, балалар сабақта тыныш отыра алмай, артық қимыл-қозғалыстары көбейеді және т.б. Оқушының дене бітімінің дамуы мен ақыл-ой қызмет қабілетінің дұрыс қалыптасуы үшін сабақта отырғандағы дене тұлғасының дұрыстығы қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ғылыми мәліметтер бойынша бас пен дененің кеуде бөлігінің алға қарай біраз еңкіш болып келгені дұрыс. Дененің еңкіштігі аздаған немесе орташа болып келеді. Аздап еңкіштік кеуде бөлігінің, белге қарағандағы бұрышы 1700-қа жуық, ал орташа болғанда бұл бұрыш 1600-қа жуық болып келеді. Статикалық және биомеханикалық тұрғыдан дене тұлғасының аздаған еңкіштігі, ауырлық орталығының амплитудасын онша көп ауыстырмайтындықтан дұрыс болып саналады. Орташа және одан көбірек еңкіштік ауырлық ортасының алға қарай ауысып, оның қозғалу амплитудасын кеңейтіп жібереді. Мұндай жағдайда арқа, мойын бұлшық еттеріне жүктеме түсетіндіктен, тыныс алу қозғалыстарының амплитудасы тарылып, пульс жиілігін біршама жоғарылатып, көз көруін нашарлатып, веналық қан тамырлардың қызметін төмендетіп, омыртқа аралық шеміршектердің алдыңғы жағының жаншылуына әкелетіндіктен бірқатар патологиялық өзгерістер туғызуы мүмкін. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың сабақ кезіндегі дене тұлғасының дұрыстығын анықтау үшін дене кейіпінің жағдайына әсер ететін бірнеше мағлұматтарды ескеру қажет және осыған байланысты физиологиялық, патофизиологиялық, психофизиологиялық белгілерді бөліп қарауға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дене тұлғасының жағдайына баға беруге арналған физиологиялық белгілерге дене қалпын сақтауға қатысатын бұлшық еттердің белсенділігінің дәрежесі жатады. Дене тұлғаның дұрыстығы қан айналуы мен тыныс алу реакцияларымен де анықталады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Түрегеліп тұрғаннан көрі, отырған жағдайдағы дене тұлғасы энергия шығыны тұрғысынан алғанда біршама қолайлы болып келеді: тірек аудунының кеңдігімен, ауырлық орталығының біршама төмендеу келетіндігімен, соған сәйкес дене тұрақтылығы гемодинамикалық ыңғайлылығымен сипатталады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дененің тепе-теңдігі мықты, жүрек, қан-тамыр, тыныс алу, ас қорыту, есту және көру анализаторларының қызметі жақсы болған жағдайдағы дене тұлғасы дұрыс деп саналады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Патофизиологиялық белгілерге дене тұлғасының ассиметриясы және соған сәйкес бұлшық ет белсенділігінің ассиметриясы мен партаға отырған кезде немесе верстакта жұмыс істеген кезде дененің кеуде бөлігінің еңкіштігі жатады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сүйек-бұлшық ет жүйесінің шартты түрдегі ыңғайсыздығы организмде қажу дамуын жеделдетіп, соған байланысты әр түрлі өзгерістерге (дене тұлғаның еңкіштігі, сколиоздар, иық пен жауырынның ассиметриясы т.с.с.) дамуына әкеліп соғады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Психофизиологиялық белгілерге дене тұлғасының құймшақ маңайы және санның артқы бөлігімен субъективті байланысы, ұзақ уақыт мазасыздыққа, көру жұмысы кезінде көзден жұмыс бетіне дейінгі қолайлылық жпғдайына баға беру жатады. Оқу процесінде техникалық оқу құралдарын пайдалануға байланысты психофиологиялық белгілердің маңызы арта бастады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Баланың сабақ кезінде столға дұрыс отыруы, баланың басының, столдың жазық бетіне еңкеюінен пайда болады, мұнда еңкею бұрышы 25-510, кеуде жағы 41-620, бүкіл дене 85-1000 болуы керек. Ол үшін мектеп жиһаздарының негізіг бөліктерінің - стол мен орындықтың биіктіктерінің қатынасының дұрыстығы міндетті түрде сақталуы қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл қатынастар дифференция, орындық арқалығының ара қашықтығы және орындықтың ара қашықтығы көлемдері арқылы анықталады (сурет) <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Дифференция - столдың артқы қырынан (тігінен алғандағы) орындыққа дейінгі ара қашықтық. Бұл аралық иықтың шынтаққа дейінгі ұзындығына 5-6см қосқанға тең болуы керек. Дифференцияның 2см өзгеруі мүмкін. Одан жоғары болуы оқушы жазу жазғанда оң жақ иығы көтеріліп тұруына, соған байланысты дене ассиметриясы дамып, омыртқа бағанының қисаюына жағдай жасайды. Одан төмен болуы дененің еңкіштенуіне, көздің дәптер немесе кітаптан дұрыс ара қашықтығының бұзылуына әкеліп соғады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Орындық арқалығының ара қашықтығы - столдың артқы қырынан (көлденеңінен) орындық арқалығына дейінгі аралық, бұл аралық көкірек қүысының алдыңғы-артқы диаметрінен 5см жоғары болмауы керек. Орындық арқалығының ара қашықтығы жоғары болса оқушы орындықтың арқалығын, қосымша тірек ретінде пайдалана алмайтындықтан ауырлық орталығы алдыға қарай ауысады, төмен болса стол беті көкірек қуысына тіреліп, тыныс алу, қан айналу қызметі бұзылып, жұмыстағы дене тұлғасы қолайсыз болып, статикалық жүктеме жоғарылап, қажудың басталуы жеделдеп, қызмет қабілеті төмендейді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Орындықтың дистанциясы - столдың артқы қыры мен (көлденеңінен) орындықтың алдыңғы қырының аралығы. Орындықтың дистанциясы - теріс болуы керек, яғни орындықтың отырғышы столдың астына 4-8см кіріп тұруы керек; «Нөлдікң, әсіресе «оңң дистанцияда, оқушы столға қарай еңкейіп, алдына қарай созылып отыруға мәжбүр болады. Жұмыстағы дене тұлғасы қолайсыздыққа ұшырап, статикалық жүктеме жоғарылап, қажудың дамуы жеделдейді. «оңң дистанция оқушы орнынан тұрып, столдан шығуы үшін ғана қажет. «Терісң дистанцияның «оңң дистанцияға ауысуы стол қақпағын ашу немесе орындықты жылжыту арқылы жасалады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] ablvmdkyumd5skcgbtlz0rd1nnaay71 0 2338 4409 4393 2012-04-07T16:30:02Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] [[#Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары|↓]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жиhаздардың өлшемі баланың бой ұзындығына сәйкес болуы үшін балалардың бой ұзындықтары белгілі топтарға бөлінген, яғни жиhаздар баланың белгілі бой ұзындықтарының топтарына сәйкес келуі керек. Сәби жасындағы балалар мен мектеп жасына дейінгі балалардың бой ұзындықтарының 6 тобы - 80 см-ден, 130 см. дейін, 10 см аралықпен бөлінген, соған сәйкес, жиhаздардың әріптермен белгіленген 6 тобы А,Б,В,Г,Д,Е дайындалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бір жастан төрт жасқа дейінгі сәбилер тобының бөлмесі төрт орынды столдармен жабдықталады. Столдарды бөлмеде жарық көзі сол жақтан түсетіндей, екі қатар етіп орналастырады. Стол аралықтары 0,45см кем болмауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың кереуеттері 2 түрлі болады: үш жасқа дейінгі сәбилерге жан-жағы қоршалған биіктігі реттелетін кереуеттер және үш жастан жеті жасқа дейінгі балаларға арналған кереуеттер. Олардың функционалдық өлшемдері арнаулы СанНменЕ құжатында беріледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жұқпалы аурулардың алдын алу үшін кереуеттердің аралығы 0,3м кем болмауы керек, сыртқы қабырғадан ара қашықтығы 0,7-1,0м болуы керек. Мектепке дейінгі топтарға төсеніші қатты жиналмалы кереуеттер мен қабырғаға жапсырыла жасалған бір, екі қабатты кереуеттерді қолдануға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қазіргі білім беру мекемелерінің жиһаздарын төмендегідей жіктеуге болады: # Оқу сыныптарына арналған жиһаздар: оқушының бір немесе екі орынды столдары; оқу кабинеттеріне (физика, химия, биология…) арналған столдар, компъютерлік столдар, оқу құралдарына арналған шкафтар, техникалық құралдарын сақтауға, тақта астына қоюға арналған тумбалар, әртүрлі модификациядағы сынып тақталары; # Кітапханаға арналған жиһаздар: кітапханаға арналған бір, екі жақты сөрелер; кітапханаға арналған жиһаздар жинағы; # Асханаға арналған; # Оқу шеберханаларына арналған; # Шешінетін орынға арналған; # Мәжіліс залдарына арналған жиһаздар. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектептердің негізіг жиһаздары (парталар, стол мен орындықтар) баланың бой ұзындықтарына сәйкес әр түрлі өлшемде жасалады. Әрбір оқушы өзіне қолайлы, бой ұзындығына, көру, есту жағдайына сәйкес жұмыс орнымен қамтамасыз етіледі және бала партаға аяқ киімімен бірге өлшенген бой ұзындығына сәйкес отырғызылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп оқушылары үшін бой ұзындығының (130 см бастап 15 см аралықпен бөлінген) 5 тобы бар және олар үшін жиhаздардың (әріптермен белгіленгін А,Б,В,Г,Д) 5 тобы жасалады. Жиhаздардың әрбір тобына сандар арқылы немесе әртүрлі бояулар арқалы белгілер салынады. Сандық белгілер бөлшекпен көрсетіледі (бөлінгіште жиhаз топтары, бөлгіште бой ұзындығы) және ол жиhаздың төменгі бетіне жазылады. Түрлі-түсті белгіні жиhаздың бүйір жағына, диаметрі 25 мм дөңгелек арқылы, жиhаз өлшеміне сәйкес түрмен бояп жасайды. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] g68vgo2wcwtftxujpk18h2uhk3yrgl4 0 2339 4410 4394 2012-04-07T16:34:10Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] [[#Оқу кабинеттерінің жабдықталуы|↓]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Оқу кабинеттерінің жабдықталуы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу кабинеттері белгілі талаптарға сәйкес болуы керек. Шет тілін оқытуға арналған кабинеттер оқытушылар үшін басқару пульті мен проекциялық аппараттарға арналған тумбасы бар столдармен, магнитофон мен күйсандықты орнатуға арналған орындармен, көрнекті құралдар мен техникалық оқу құралдарын, лингофондық құрылымдарды сақтауға арналған секциялық (қабырғамен бірге жасалған немесе қабырғаға жапсыра салынған) шкафтармен жабдықталады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Химия және физика кабинеттері проекциялық аппаратты, су, электр, канализация келуін басқару пульті бар арнаулы демонстрациялық столдармен жабдықталады. Оқу-көрнекті құралдар жақсы көріну үшін демонстрациялық столды биіктеу етіп орналастырған дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқушылар үшін су, электр жүйесі, ауа қысымы (физика лабораториясы үшін) қосылған екі орынды столдармен жабдықталады. Химия лабораториясы шкафы сыртқы қабырғаға жақын, оқытушының столының жанында орналасқан ауа соратын жергілікті желдеткішпен қамтамасыз етілуі керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Осы кездерде мектептерде әр түрлі мектеп тақталары (бормен жазатын, фломастермен жазатын, бормен ноталық дыбыс арқылы (әуенді) жазатын, хабарландыруларды ілу үшін кеуекті тақталар) пайдаланылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Негізі құрыштан жасалып, эмальмен қапталған тақталар пайдалануға қолайлы болып келеді. Эмалінің түсіне байланысты тақталар бормен (жасыл түсті) және фломастермен (ақ түсті) жазуға арналады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Негізі дыбыс жұтылтатын заттардан қоса отырып, құрыштан жасалған жоғары сапалы шыныэмальды қаптауы бар тақталар ақпаратты жеңіл, дыбыссыз жазуға мүмкіндік береді, жазылған хабарды жоғары контрастылықпен жеткізеді, және жазуларды арнаулы жұмсақ жөке, шүберектермен оңай сүртіп тазартуға болады. Сонымен қатар, мұнда магнит арқылы суреттер, сызу, диаграммаларды орналастыруға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Шыныэмальды тақталар - 1-ден 7-ге дейін жұмыс беті бар, жылжымайтын, жылжымалы, біріңғай түсті немесе аралас түсті және әртүрлі өлшемдерде болып келеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ноталық дыбыс арқылы қолданылатын тақталар әуен мектептері мен сыныптарына арналады. Олар қара түсті анодталған алюмин қаңылтырға нота сызықтарын орналастыру арқылы жасалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Әр түрлі хабарландырулар мен ақпараттарды жариялау үшін, хабарландыруларды үшкір заттармен жапсыра салуға ыңғайлы, табиғи немесе жасанды кеуекті заттан жасалған тақталар қолданылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бөлме жабдықтарын дұрыс орналастырып, оқушыларды дұрыс отырғызудың маңызы да өте жоғары. Оқушылар столы (бір орынды немесе екі орынды) аудиториялық, сызу және лабораториялық столдар оқу бөлмесінің мағнасына сәйкес алынады. Столдарды орналастыру негізінен үш қатар етіп орналастырады, бірақ, кейбір жағдайларда оларды екі қатар етіп орналастыруға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу бөлмелерін жабдықтаған кезде төменде көрсетілген аралықтар сақталуы керек: екі орында столдардың қатарларының аралығы - 60см төмен емес; столдар қатары мен сыртқы қабырғаның аралығы - 50-70см; столдар қатары мен ішкі қабырғаның (немесе сол қабырғада орналасқан шкафтардан) аралығы - 50-70см; ең артқы столдан қабырғаға дейін, қарсысындағы сынып тақтасына дейінгі аралық - 70см; демонстрациялық столдан оқу тақтасына дейін - 100см; бірінші партадан, оқу тақтасына дейін - 2,4-2,2м кем болмауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқушының оқу тақтасынан ең алыс қашықтығы 860см көп болмауы керек. Оқу тақтасының еденнен биіктігі - 80-90см болуы керек. Мектеп дәрігері сабаққа қатысып, оқушылардың жұмыс кезіндегі дене тұлғасының жағдайын бақылап, олардағы дене тұлғасының ауытқуларын анықтап, бұл жағдайдың себебін ашып, профилактикалық шаралар жүргізуі қажет. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқушыны дұрыс отырғызуды гониометрияның көмегімен буындардан пайда болатын бұрыштарға (39 сурет), қажетті жағдайларды таңдау арқылы (20 кесте) жасауға болады. '''22 кесте. Оқушыларды дұрыс отырғызуға қажетті гониометриялық көрсеткіштер.''' {| class="wikitable" !Көрсеткіштер !Бұрыштардың көлемдері,см |- |Бастың еңкіштігі |26-51 |- |Кеуде омыртқасының иілу бұрышы |41-62 |- |Дененің еңкіштігі |85-100 |- |Тізе бұрышы |75-105 |- |Балтыр-табан бұрышы |75-105 |} <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Парта (столдардың) размері, онда отырған баланың бой ұзындығына сәйкес болғанымен, баланың дене тұлғасы дұрыс болмауы да мүмкін, сондықтан баланың дұрыс отыруға дағдыланбағандығын көрсететін мұндай жағдайларға да ерекше көңіл бөлінуі керек. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] iiimn9bf7tzqzfohiaji5cd7l1pk7gk 0 2340 4411 4395 2012-04-07T16:36:42Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] [[#Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар|↓]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар ес білгеннен бастап, белгілі көлемдегі ақпаратты қабылдап, түсіне білуі қажет. Білімді меңгерудің жаңа жолдары мен хабар алудың жаңа құралдары пайда бола бастағанымен ақпарат алудың негізгі көзі кітап болып қала береді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп оқушыларында жақыннан көргіштік дамуы көптеген факторларға байланысты болатынын, әсіресе, оқулықтар мен балалар әдебиетінің сапасының төмендігінен болатынын өз заманында Ф.Ф.Эрисман атап көрсеткен болатын. Бұл жағдай офтальмологтар мен педагогтардың бақылауларында да айтылады. Сондықтан, кітаптың өзі де, оқу процессі де регламенттеуді қажет етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жаңадан басылып жатқан оқулықтарға санитарлық бақылау екі бағытпен (басылып шыққанға дейін және басылып шыққаннан кейін) жүргізіледі: # Әрбір оқулықтардың басылымын, олар көптеп шығарылғанға дейін өндірістік мамандардың іріктеп тексеруі (жағдайлары толық көрсетілген техникалық құжаттар); # Басылымнан шыққан оқулықтарға гигиеналық сараптма жасау үшін, таңдап, іріктеп алу; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқулықтардың мұқабасын өңдеуге қойылатын гигиеналық талаптар, балалардың көз анализаторларының ерекшеліктеріне негізделген. Оқыған кезде көзге түсетін жүктеме негізгі екі жағдайдан тұрады: көріну жағдайы және оқуға қолайлылығы. Текстің көрінуі қағаз бен баспаның сапасына байланысты болады, оқуға қолайлылығы - баспа белгілерінің размеріне, олардың түсіне, баспа бояуларының суретіне және теріп алынған әріптердің орналасу жағдайына байланысты болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сонымен, оқулықтың гигиеналық сипаты - қағаздың, баспаның, шрифтің, баспа жиынтығының, форматтың және кітаптың салмағы мен мұқабасының сапасына баға беруден тұрады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқулықтарға арналған қағаз - баспа белгілері мен фонның арасындағы қарама-қарсы түстердің жеткілікті болуын қамтамасыз ету үшін ақ немесе аздап сарғыш түсті болуы керек. Сөйлем мәтіндері қағаздың екінші беттегі сөйлем жолдарынан көрініп тұрмауы керек. Қағаз беті тегіс және жарықтың шағылысуына кедергі келтірмейтіндей өте жылтырамауы керек. Кедір-бұдырлы жұмсақ қағаз ылғалды тез сіңіреді және ұзақ уақыт бойы сақталатын патогенді микроорганизмдерді, органикалық лас заттарды өзінде ұстап қалады. Арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы туберкулез таяқшаларының кітап беттерінде 5 айға дейін, дифтерия қоздырғыштары 3 айға дейін, гемолитикалық стрептококктар бір ай бойы өмір сүре алатындығы анықталған. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">№1 типографиялық және №1, №2 офсет қағаздары гигиена тұрғысынан ең жақсы болып есептеледі. №2 тифографиялық қағазды қолдануға болмайды. Оқулықтарды №3 типографиялық қағазда және газетке арналған қағаздарға басып шығаруға тиым са-лынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқулықтардың басылымы айқын, біркелкі, анық көрінетін, қою қара түсті болуы керек. Тақырыптар, қортындылар мен ережелерді, жеке сөйлемдерді бөліп көрсету және формулалардың элементтерін жазу үшін түрлі-түсті баспа әріптерін қолдануға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу процессі кезінде шрифтардың гарнитурасының жас ерекшеліктеріне әсерін оқып, білуге арналған зерттеулердің нәтижесінде әліппе оқулығына белгілі психологиялық-педогогикалық талаптарға сәйкес, арнаулы шрифт: келбетінің қарапайымдылығы, әріптердің анықтығы, әріптер аралығының өлшемдерінің жеткіліктілігі, түр түсінің қанықтығы қажет екендігі анықталды. Осы талаптарға ең жоғарғы дәрежеде, рубленная (кертік) гарнитура сәйкес келеді екен. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Азбука әріптерінің әліппе әріптерінен айырмашылығы штрихтары өте жуан және әріптер аралықтарының жақын орналасуында. Бірінші сынып оқушыларының оқулықтары мен әліппесі үшін, әліппелік немесе журналдық кертіктік гарнитурасын алған жөн. Кейінгісін бірінші сыныптан он бірінші сыныпқа дейін арналған оқулықтарға да қолдануға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Екінші сыныптан бастап оныншы сыныпқа дейінгі оқушыларға арналған оқулықтарға мектептік (школьная) гарнитура қолданылады. Оның кертіктік гарнитурадан айырмашылығы штрихтарының жіңішкелігінде және әріптердің аяқ жағында онша анық емес кертік таңбалары болатындығында. Әріптердің шрифтері мектеп гарнитурасынан жіңішкелеу келеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Үшінші сыныптан бастап және одан жоғары сыныптарға арналған оқулықтарда қосымша мәтіндерді (ескертпе, түсініктеме, көрсеткіштер, сөздіктер және т.б.) басу үшін көлбеу типографиялық шрифті (курсивті) қолдануға рұқсат етіледі. Өрнектелген шрифтерді оқулықтардың мәтінін басуда (жазу үлгісінен басқа) қолдануға болмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Шрифтердің биіктігінің де гигиеналық үлкен маңызы бар. Мұнда оқушы жас болған сайын, шрифт ірілеу болуы керек деген заңдылық байқалады. Балалар оқыған кезде әріптерді бөлшектеп қарастырады, сондықтан, оның жеке элементтерінің өлшемі және әріптің өзінің тұтас алғандағы өлшемі жеткілікті болуы керек. Сонымен қатар, жылдам көз жүгіртіп оқыған кезде әріптердің биіктігі 4 мм-ден жоғары болуы керек, өйткені бұндай жағдайда оның өлшемі көздің торлы қабатының сары дағының орталық нүктесінен асып тұрады да анық көру мүмкіндігін төмендетеді. Оқуға дағдылану қалыптасқан соң, үлкен шрифтерден кішісіне қарай көшу керек, өйткені үлкен шрифтер оқу жылдамдығын азайтады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бірақ, бұдан кейінірек жүргізілген зерттеулер, шрифтің биіктігін жас мөлшеріне байланысты бөлу қажеттігін көрсетті, және бұл ұсыныстардың бәрі ересектерге де арналатындығы анықталды. Шрифтің биіктігі мм немесе кегльмен белгіленеді (кегль типографиялық пунктпен өлшенетін литер ауданының биіктігі) <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Әріп штрихтарының биіктігі сөйлем жолындағы "Н" - әрпінің биіктігімен өлшенеді. Әліппеде ол 48 бен 20 кегль арасында болады, немесе 8 ден 3,5 мм дейін, бірінші сынып оқушыларының оқулықтарында - 16 кегль (2,8 мм), екінші сынып оқулықтары 16-14 кегль (2,3 мм) үшінші және төртінші сыныптар үшін 14-12 кегль (2,0 мм). Бесінші сыныптан бастап жоғары қарай оқулықтың негізгі текстінің шрифтері 10 кегль (1,75 мм) болып келеді. Көзге үлкен жүктеме түсіретіндіктен және оқушылардың тез қажуына әкеліп соғатындықтан, гигиенистердің пікірі бойынша, жоғарғы сынып оқушыларының өзіне 10 кегльден төмен шрифті қолдануға болмайды деп есептеледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Одан ұсақ шрифтермен - петитпен (8 кегль) орта және жоғары сынып оқушыларының оқулықтарында қосымша мәтіндерді басуға рұқат етіледі. Петитті оқулықтар тізімін жазғанда, сөздіктер, нұсқауларды басқанда кеңінен қолдануға болады. 7-8 сыныптардағы тақырыптарға арналған мәтіндерді петит қолдану арқылы 4 жолдан ар-тық басуға болмайды; ал 9-10 сыныптарға арналған оқулықарда бір бетте 16 жолдан артық болмауы керек. 8-9 сыныптарға арналған оқулықтарға сұрақтар мен тапсырмаларды, әрбір сұрақтың мәтіні екі жолдан, ал петиттің барлық мәтіні - 16 жолдан аспаған жағдайда баспаға петитті қолдануға рұқсат етіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сондықтан оқу дағдысы аз төменгі сынып оқушылары үшін 20, 16, 14 кегльден тұратын ірі шрифтармен басылған оқулықтарда сөйлем жолдарының ұзындығының ең қолайлы мөлшері 126-130 мм болып есептеледі, 5 сыныптан бастап 10 кегльден тұратын шрифтармен басылған кітаптарда сөйлем жолдарының ұзындығы 113 мм бастап, 98-95 мм дейін азайтылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Осыған байланысты бастауыш және орта сыныптардағы мектеп оқушыларына арналған оқулықтарға екі бағаннан тұратын текст жиынтықтарын қолдануға рұқсат етілмейді. Бір сөйлем жолынан екіншісіне жиі көңіл аудару мектеп оқушыларында жылдам қажу пайда болғызады. Екі бағанды баспаны тек қана 8-10 сынып оқушыларына қолдануға және олардың ішінде, негізінен ұзақ уақыт үзіліссіз оқуды қажет етпейтін (анатомия, физиология, география және т.б.) оқулықтарға ғана рұқсат етіледі. Оқулықтардың мәтінін үш бағанды баспамен басуға тиым салынады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қолайлы оқу үшін сөйлем жолдарының және әріптерінің арасының өзара қашықтығының да (интерлиньяж және апрош) маңызы өте зор. 1-4 сынып оқулықтарында интерлиньяж 2,8 мм, жоғары сынып оқулықтарында апрош 4-11 мм, 3-4 сынып - 3 мм, 5 сыныптардан бастап жоғары қарай - 2 мм болуы керек. Кон пластинкасымен өлшенген баспа жиынтығының тығыздығы шрифтің биіктігіне байланысты 1 см2 орында 10-15 белгіден көп болмауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">"Мектеп оқулықтарын өңдеудің санитарлық ережелері" оқулықтардың эксперименттік және сынамаға арналған түрлерінен басқа барлық түріне арналды. Оның талаптарының сақталуын бақылап отыру, оқулықтар басып шығаратын баспасы бар территорияға қызмет ететін санитарлық-эпидемиологиялық станцияға міндеттеледі. Баспадан шыққан оқулықтар "санитарлық ереженің" талаптарына сәйкес келмесе СЭС сол оқулықтардың басылып шығуы мен таралуына тиым сала алады, немесе кемшіліктерді жойғанша өндірістің жұмысын тоқтатады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] s24yqgyzsl8gsqhlbpzx3fgiqs6pcro 0 2341 4412 4396 2012-04-07T16:38:28Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] [[#Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар|↓]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектептің жазу құралдары (қалам, қарындаш, дәптер, сия) балалардың көру органдары мен олардың жастарына сәйкес өте әлсіз келетін қолдарының ұсақ бұлшық еттеріне өте көп жүктеме түсірмеуі керек. Сондықтан, жуан немесе өте жіңішке қаламдарды қолдану әріптердің дұрыс жазылуына кедергі келтіреді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Өзегі шариктен тұратын немесе сиясы автоматты түрде берілетін қаламдардың ұзындығы 142-150 мм, диаметрі 8-10 мм, салмағы 10 граммнан артық болмауы керек. Осындай қаламдарды қолдану ыңғайлы болып келетіні гигиенистік зерттеулер нәтижесінде дәлелденген. Гигиеналық тұрғыдан алғанда қаттылығы орташа (М,ТМ) ұзындығы 170-180 мм, диаметрі 7-8 мм қарындаштар мақсатқа сәйкес келеді. Мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларға қырлы қарындаштарды қолдануға болмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қазіргі қолданып жүрген нормалық құжаттар бойынша мектеп дәптерінің ені 170 мм, ұзындығы 250 мм болып келеді. Дәптердің беттеріне түзу жолақтар сызылады және ені 25-30 мм жиектік жолақ қалдырылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қиғаштау келген қисық сызықтар қолдың ұсақ бұлшық еттерінің қызметін жеңілдетеді және жазу жылдамдығының азаймауына мүмкіндік жасайды деп есептелінеді. Дәптердің қағазы тығыз, кедір-бұдырсыз жазық, ақ түсті және жазу екінші жағынан көрініп тұрмайтындай болуы керек. Оның бетіне жазғанда сия жайылып кетпейтіндей болуы керек. Сияның түсі күңгірт-күлгін түсті немесе қара түсті болғаны дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Кітаптар мен дәптерлерін тасу үшін оқушылар портфельдер мен папкаларды пайдаланады, бірақ, гигиеналық тұрғыдан ранецтер (арқаға асылатын сөмке) дұрыс болып есептеледі. Ранецтерды пайдаланғанда жүктеме біркелкі түсіп, оқушының қолы бос жүреді және дененің симметриялық жағдайы сақталады. Бастауыш мектептің бала-лары міндетті түрде ранецтерды пайдаланғаны дұрыс. Олар, материалдарына, өлшеміне, өңделуіне қойылатын гигиеналық талаптарды ескере отырып жасалады. Ранецтың салмағы - 500 гр, ені - 360 мм, ременнің ұзындығы - 85 см және олардың жоғарғы бөлігінің кеңдігі 35 мм кем болмауы керек. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 8xow3jfl1mohlyexnw8uupcvx8hpy2m 0 2342 4413 4397 2012-04-07T18:02:41Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] [[#Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар|↓]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бала тіршілігінде де, тәрбие прцессінде де ойыншықтардың маңызы өте зор. Ойыншықтар арқылы өзін қоршаған ортамен танысады, баланың көңіл-күйі көтеріледі. Ойыншықтарды тәрбиелік құрал ретінде пайдалану балалардың жас ерекшеліктеріне негізделеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ойыншықтарға арналған баланың жасы, ойыншық қорабының сыртында немесе арналып салынған қағазда көрсетіледі. Ойыншықпен бірге берілетін нұсқау қағаздағы ескертулер ойыншық арналған жас тобындағы балаларға түсінікті болуы керек және мұнда ойын мен ойыншықты өңдеудің (жуып-тазалау, залалсыздандыру) ережесі жазылуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бір жасқа дейінгі балаларға арналған ойыншықтар олардың көру, есту жағдайларын, дыбыс реакцияларын, дене тұлғасын өзгертуге арналған қимыл-қозғалыстарын (отыру, тұру, қолдарымен бір нәрсені қармап ұстау т.с.с.) дамытуға арналады. Бұл жастардағы балалар үшін ең көп таралған ойыншықтар полимерден жасалған дөңгелектер, әртүрлі шылдырмақтар т.с.с. болып табылады. Олар мүмкіндігінше ірі, қармап ұстауға ыңғайлы, ашық түстермен боялған және дыбыс шығаруы белгілі дәрежеде болуы керек. Бір жастың соңына қарай қүыршақтар, аңдар, машина, ойыншық-әткеншектер т.б. қолданыла бастайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Одан кейінгі жастарда бала айналасын тереңірек танып, біле бастайды, қимыл-қозғалыстары реттеліп, тіл дами бастайды. Сондықтан бұл жастарда біраз күрделірек, түсіну үшін ойлану қажет ететін әртүрлі мозайкалар, таяқшалар мен кубиктер, құрылыс материалдары, дамыту ойыншықтары қолданылады. Мектепке дейінгі жастардағы балалар белгілі роль атқаратын ойындарға (апа, әже, дәрігер, мұғалім т.б.) көше бастайды, бұл жастарда көбінесе ұжымдық ойындарға арналған ойыншықтар пайдаланылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың морфофункционалдық ерекшеліктеріне, білім, интеллектуалдық деңгейлеріне сәйкес, ойындар мен ойыншықтар 5 топқа бөлінеді: бір жасқа дейінгі сәбилерге (ерте жас) арналған ойыншықтар; бір жастан үш жасқа дейінгі (ясельдік жас); үш жастан алты жасқа дейінгі (мектепке дейінгі жас); алты жастан он жасқа дейінгі (бастауыш мектеп жасы) және оннан он төртке дейінгі аралық (орта мектеп жасы) деп бөлінеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ойыншықтардың қауіпсіздігіне санитарлық бақылау Денсаулық сақтау Министірлігі деңгейінде жүргізіледі. Оның функциясына ойыншық жасаудағы нормалық техникалық құжаттарды бекіту, сонымен қатар, шикізаттардың, материалдардың және тексерудегі заттардың барлығына келісім беру жатады. Көбінесе, экспертті баға беру ғылыми зерттеу институтына және ірі СЭС-ға міндеттеледі. Ойыншықтарға күнделікті бақылауды СЭС жүргізеді және ойыншық шығаратын өндіріс орындары мен оларды халыққа тарататын дүкендерді бақылап отырудан тұрады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ойыншықтарға қойылатын санитарлық ережелердің негізі талаптары төмендегідей болып келеді: # Өндіру мен таратуға, үлгілері мен нормалық техникалық құжаттарына санитарлық эпидемиологиялық қызмет орындарының дұрыс деп қойған қортындысы бар ойыншықтар ғана жатады; # Ойыншық жасаумен айналысатын жұмысшыларға, тамақ өнеркәсібінің, су құбырларының балалар мекемелерінің қызметкерлеріне қойылатындай талаптар қойылады. Жұмысқа түсер кезде олар дәрігер терапевтің жалпы тексеруінен өтуі керек және туберкулез ауруына тексеріледі, әрі қарай жылына бір рет дәрігерлік тексеру-ден өтіп отырады; # Ауызға тигізетін ойыншықтарды дүкеншілердің тексеріп беруіне тиым салынады. Ол үшін, ауамен үрленетін арнаулы қондырғы болуы керек; # Сатылып кеткен ойыншықтарды ақауы (дефектісі) барынан басқасын қайта қабылдауға болмайды; # Ойыншыққа арналған шикізаттар бекітілген нормадан артық химиялық заттар бөлмеуі керек. Өтелдерді ойыншық өндірісінде пайдалануға тиым салынады; # Үш жасқа дейінгі балаларға арналған ойыншықты шыныдан, түкті резеңкеден және металлдан жасалған лақтыратын снарядттарды (барлық жастағы балаларға) жасауға тиым салынады; # Ойыншықтың ішін толтыруға арналған материалдар, т.б. ойыншық жасауға пайдаланылатын жүн, терілер залалсыздандырылған болуы керек; # Балалар ернін тигізетін ойыншықтардың бөлшектері жылдам залалсыздандырылатын материалдан да-йындалуы керек; # Ойыншықтың шеттерінде жарығы, үшкірі, сынығы болмауы керек. Үшкір жерлері мен бұрыштары доғалданып келуі керек; # Ойыншықтың салмағы, өте ірі ойыншықтардан басқа, 7 жасқа дейінгі балалар үшін - 400 гр, 7-ден 10 жасқа дейінгі балалар үшін - 800 гр аспауы керек; # Суық қаруды бейнелейтін ойыншықтардың үшкір және өткір бөлшектері болмауы керек; # Боялған ойыншықтар, түссіз лакпен қапталуы керек. Олардың беті тегіс, жарылмаған болуы керек; # Жеті жасқа дейінгі балаларға арналған электірлі ойыншықтардың күшінің қуаты 12 вт, ал, 7 жастан жоғары балаларға 18 вт аспауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Зерттеулерге арналған ойыншықтардың үлгісі он күннен ерте және 30 күннен кейін қалдырмай, пайдаланылғаннан кейін, саны 5 данадан кем болмай тексерілуге жеткізілуі керек. "Санитарлық ережелерде" зерттеу тәсілі берілген. СанНменЕ талаптарының сақталуын қадағалау санитарлық эпидемиологиялық қызметке жүктеледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Егер ойыншық рұқсат етілген материалдардан (бояу, лак, желім т.б.) жасалған болса, және оларға химиялық анализ жасалғанына бір жылдан көп уақыт өтпесе, онда, оларға міндетті түрде гигиеналық экспертиза жасағаннан кейін, екінші рет химиялық анализ жасауды талап етпестен пайдалануға рұқсат етуге болады. Жаңа материалдарды дайындауға рұқсатты Республиканың Мемлекеттік Санитарлық Эпидемиологиялық қызмет Басқармасы береді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Техникалық жағдайлары бойынша санитарлық қызметпен келісімге түспеген ойыншықтар жедел түрде өндірістен алынып тасталуы керек. Изолятордағы ойыншықтарды топтық бөлмелерге апаруға тиым салынады. Бұл ойыншықтардың материалдары оларды мезгіл сайын залалсыздандырып тұруға қолайлы болуы керек. Бала бақшаларда ойыншықтарды бір топтан екіші топқа тасымалдауға тиым салынады, топтық жекелендіру принципін қатал сақтау қажет. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] aj59i4p9fys9ot48cpgv00xztj0t0i8 0 2343 4415 4414 2012-04-07T18:06:44Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] [[#Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар|↓]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Адамды қоршаған ортаның қолайсыз әсерінен қорғайды, терінің бетін механикалық зақымданудан, ластанудан сақтайды. Киім арқылы, адам денесінің айналасында қоршаған орта климатынан біршама айырмашылығы бар, жасанды, киім астындағы микроклимат қалыптасады. Оның температурасы 280С- 340С мөлшерінде, салыстырмалы ылғалдылығы 20-40%, ауа қозғалысы өте төмен 0,006-0,097% мөлшерінде болып келеді. Киімдер киім асты микроклиматын қалыптастыра отырып, организмнің жылу жоғалтуын біршама төмендетіп, дене температурасының тұрақтылығының сақталуына жағдай жасайды, терінің термореттеу қызметін жеңілдетіп, тері арқылы газ алмасу процессін қамтамасыз етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалық шақта термореттеу механизмі жетілмегендіктен, организмнің салқындауы немесе ыстықтауы денсаулық жағдайының жедел бұзылуына әкеліп соғатындықтан, балалар организмі жылу өндіруі 3-4 есеге дейін жоғарылайтын өте жоғары қимыл-қозғалыс белсенділігінде болатындықтан, балалар терісі өте нәзік, жылдам жарақаттанғыш келетіндіктен, зат алмасуда терінің тыныс алуының меншікті үлесі ересектерге қарағанда үлкен болатындықтан киімнің қорғаныштық қасиетінің балалар үшін маңызы өте зор.Балалар киімі өзінің конструкциясы және материалының физикалық-гигиеналық көрсеткіші бойынша жас мөлшерінің анатомиялық-физиологиялық ерекшелігіне, іс-әрекеттің түріне және метеорологиялық жағдайға сәйкес болуы керек, және оңай киіліп, оңай шешілетін, бала тәрбиесінде эстетикалық таным қалыптастыруға жағдай жасауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар киіміне баға беру үшін, санитарлық-гигиеналық экспертизаға балалар киімін даярлауға арналған - киімнің сыртқы қабатына, ортаңғы қабатына және ішкі астарына арналған маталардан әрқайсысының размері 1м² алынған бір бумасын және даяр болған өнімдерді жібереді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мата жасалатын талшықтар табиғи (мақта, кендір, жібек, жүн т.с.с.), жасанды немесе синтетикалық болуы мүмкін. Талшықтардан жасалған жіптер иірілген, қатты немесе бос, үлпілдек болуы мүмкін. Маталар құрылысы бойынша маталық және тоқыма-трикотаждық болып бөлінеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Маталардың түрлерін балалар киімінің өндірісінде пайдалану, олардың физикалық-гигиеналық көрсеткіштеріне: қалыңдығы, массасы, көлемдік массасы, кеуектілігі, ауа- және буөткізгіштігі, гигроскопиялылығы, ылғалсақтағыштығы, гидро- және липофильділігіне және жылуөткізгішітігіне байланысты болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Матаның қалыңдығы''''' - миллиметрмен өлшенеді және негізінен матаның жылусақтағыштық қасиетіне тікелей әсер етеді. Қалыңдығы жоғары маталардың құрамында жылу өткізгіштік қасиеті өте төмен ауа көп болады. Яғни, мата неғұрлым қалың болса, соғұрлым жылы болады (мыс. бәтес-0,1мм, драп-5мм, табиғи жүн-30-50мм). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Матаның массасы''''' – матаның белгілі ауданына (1м2 немесе 1см2) алынған грамм көлемімен өлшенеді. Өзіне қажетті қасиеттердің бәрі (мыс. крепдешин-25г/м2, драп-77г/м2, табиғи жүн-1000,0г/м2) сақталған және массасы төмен болып келетін маталар гигиеналық тұрғыдан ең дұрысы деп саналады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Көлемдік масса''''' - матадағы тығыз заттар мен ауа құрамының қатынасын анықтайды, 1см3 матаның граммен алынған массасы. Бұл көрсеткіш төмен болған сайын, матаның массасы жеңіл болады. Көлемдік масса сонымен қатар, қалыңдығы бірдей маталардың жылусақтау қасиетінің критерийі болып табылады, яғни, көлемдік массасы төмен маталар жылылау болып келеді (мыс. жүн трикотаж-0,07г/см3, брезент-0,6-0,7г/см3). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Кеуектілік''''' - кеуектілік көлемінің берілген матаның жалпы көлеміне пайызбен алынған қатынасы арқылы анықталады және ол көлемдік масса көрсеткішімен тығыз байланыста болып келеді. Матаның кеуектілігі оның жылылық қасиетін анықтайды (мыс. драп-50%, жүн трикотаж-93-95%, жартылай жүннен жасалған ватин-97%, мақта мата-99%, мақта матадан жасалған ватилин-99%). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Ауа өткізгіштік''''' - дециметр кубы (дм³) арқылы өлшенеді және 1м2 матаның кеуектілігінен сүзу арқылы секундына ауа өткізу қабілетін көрсетеді. Әртүрлі киімдерді өңдеуге арналаған маталардың, ауа өткізгіштігі әртүрлі болады. Мысалы, салқын ауадан сақтану үшін күз және қыс киімдерінің сыртқы қабатының ауа өткізгіштігі төмен болуы керек. Жаздық киімдер жақсы желдетілетін, яғни, ауа өткізгіштігі барынша жоғары болуы керек (мыс. мақта матадан жасалған жеңіл маталардың ауа өткізгіштігі секундына 111дм3/м2, табиғи жібек секундына-341дм3/м2, капрон секундына-125дм3/м2). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Бу өткізгішітік''''' - 1м² матадан сағатына өтетін су буының көлемі, граммен өлшенеді және матаның киім астында тұрақты түрде пайда болып тұратын су буларын (мата талшықтарына сіңірілуі арқылы) өткізу қабілетін анықтайды. Әсіресе, жылу беруі, негізінен булану арқылы жүретін ыстық климаттық аймақтарға арналған киімдердің бу өткізгіштігі өте жоғары болғаны дұрыс (мыс. мақта матадан жасалған жеңіл маталар сағатына-16,2г/м2, табиғи жібек сағатына-4,62г/м2, капрон сағатына-1,09г/м2 бу өткізедіт.с.с.). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Гигроскопиялылық''''' - матаның су буларын сіңіру қасиеті, пайызбен алынады. Жақсы гигроскопиялылық іш киімдерге арналған маталардың жақсы қасиетіне жатады. Тері сыртына пайда болатын тер тамшыларын сіңіреді. Атмосфералық ылғалдылықтан, жылу жоғалту қасиетінен сақтану үшін, қыс және күз киімдерінің сыртқы қабатына арналған маталардың гигроскопиялылығы төмен болғаны дұрыс (мыс. бәтес, шыт->90%, мақта матадан жасалған мадополам->18%, жеңілдетілген драп->17,2%, табиғи жібек->16,5%, репс->7-8%, су өткізбейтін заттармен қанықтырылған репс->1,2%, капрон->5,7%, лавсан->0,5% т.с.с.). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Су сіңіргіштік''''' - матаны суға салып қойғандағы су сіңіргіштігі, пайызбен алынады. Ылғалдық әсер еткен кезде ауаөткізгіштікті белгілі деңгейге жеткізіп, жылылық қасиетінің өзгеруін төмендететіндіктен, матаның кеуектілігінің белгілі бөлігінің бос болуының маңызы өте зор. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Гидрофильділік''''' - матаның суды толық және жылдам сіңіріп алу қасиеті, пайызбен алынады. Дененің тері қабатына тиіп тұратын және тері бетіне пайда болатын су буларын сіңіретін маталардың гидрофильділігі жоғары болғаны дұрыс . <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Гидрофобтық (суланбайтын)''''' - гидрофильділікке қарама-қайшы қасиет. Сыртқы киімдерге әсіресе қар, жаңбыр, тұмандардан қорғануға арналған киімдердің гидрофобтығы жоғары болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Липофильділік''''' - матаның тері бетіндегі майларды өзіне сіңіріп алу қасиеті, пайызбен алынады. Әсіресе синтетикалық маталарға тән қасиет, талшықтар арасындағы ауа өтетін кеуектіліктер тығыздалып, матаның физикалық-гигиеналық қасиеттері төмендейтіндіктен, олардың нашар қасиеті болып табылады. Жылуөткізгіштік - матаның жылусақтау қасиетін сипаттайды; бұл көрсеткіш төмен болған сайын, матаның жылылық қасиеті жоғарылайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Жылулық қарсылық''''' - жылуөткізгіштікке қарама-қайшы қасиет, температура өзгерісі 10С болған жағдайда, 1м2 матадан 1ккал жылу өтетін уақытпен (сағатпен) өлшенеді және жылу өткізгіштікке кері шама болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар киімін дайындау үшін табиғи талшықтардан жасалған маталар және қатал түрде СанНменЕ сәйкес келетін химиялық талшықтар қосылған маталар алынады. Балаларға арналған басқадай заттарға жасанды жүндер мен синтетикалық жылу сақтағыштарды (желімденген, көлемдік, ине өтетін) қолдануға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жаңа туған сәбилер мен сәбилер жасындағы балалардың (28 размерге дейін) іш киімдеріне химиялық жіп қосылмаған болуы керек, бастауыш мектеп жасына дейінгі жастағы балалардың киімінде ол 30%-ға, одан жоғары жастағы балалардың киімінде 50%-ға дейін рұқсат етіледі. 30 размерге дейінгі суға түсуге арналған костюмдер мен спорт киімдері тек қана табиғи жіптерден жасалуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Іш киімдер - тері қабатымен тікелей байланыста болатындықтан, киім астындағы аралықта пайда болып отыратын зат алмасу заттарынан (ылғалдылық, май, газдар) тазартып отыруға қатысады және олар ыңғайлы, кең, киім асты аралығының желдетілуіне, терінің “тыныс алуының” қамтамасыз етілуіне жағдай жасауы керек. Іш киімдер үшін ауа-, ылғал-, буөткізгішітігін, гигроскопиялылықтың және гидрофильділіктің жоғары болуын қамтамасыз ететін жұқа, жұмсақ, құрылысы тоқыма-трикотаждық маталар алынады. Жаңа туған нәрестелер мен 3 жасқа дейінгі сәбилердің киімінің ішкі қабаты тек табиғи талшықтардан (кендір, мақта, жібек) немесе вискозадан жасалуы керек. Мектепке дейінгі жастардағы балалардың іш киімдерін дайындауға мақта-сиблон маталарын (70% мақта және 30% сиблон) қолдануға рұқсат етіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар киімдерінде қалың, ыңғайсыз тігістер, қатты, тар резеңке баулар болмауы керек. Жазда климаттық және метеорологиялық жағдайларға байланысты балалар бір немесе екі қабат киім киеді. Бірінші қабаты - іш киімдер, екінші қабаты – көйлек, жейде, шолақ шалбар, юбкалар. Жаздық жейде, көйлектерге арналған маталардың да қасиеті, іш киімдікі сияқты жұмсақ, ауа-, буөткізгіштігі, гигроскопиялылығы, ылғалсіңіргіштігі, гидрофильділігі, жылуөткізгіштігі жоғары болуы керек. Жаздық киімнің пішімі кең және киім асты аралығын жақсы желдететін болуы керек. Жаз киімдеріне қысып тұратын белбеулер, резеңкелер, биік жағалар салуға болмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қыс кезінде ауа температурасы 200С жоғары жылы бөлмелерде балалар жаз киімдеріне қойылатын талаптарға сәйкес келетін 2 қабат киім киіп жүреді. Егер бөлме температурасы 190С төмен болса, үй киімі үшін қалыңырақ, жүн талшықтарынан жасалған, жылусақтау қасиеттері жоғары маталар алынады. Мұндай жағдайда киімдер үш қабатқа дейін киінуге болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сыртқы жылы киімдер - олардың негізгі міндеті денеге қажетті жылуды сақтау және оны атмосфералық жел мен ылғалдылықтан қорғау болып табылады. Ол 3 қабаттан тұрады. Сыртқы, жабын қабаты ауа-, буөткізгіштігі, гигроскопиялылығы және ылғал сіңіргіштігі төмен, яғни, суық атмосфералық ауаның киім астындағы аралыққа дейін өтіп кетуін тежейтін, қар мен жауын суынан сақтайтын, жылу қорғау қасиеті жоғары матадан тігіледі. Балаларға арналған қыстық киімдердің сыртқы қабатын су өткізбейтін заттармен қанықтырылған табиғи талшықтардан жасалған маталардан немесе синтетикалық жолдармен алынған маталардан тігуге болады. Ортаңғы жылусақтағыш қабаты кеуектілігі жоғары, ауаны ұстап қалатын (мақта, ватин, ватилин, синдипон т.б.), табиғи, жасанды немесе синтетикалық талшықтардан жасалған маталардан тігіледі. Бұл қабаттың жылусақтағыш қасиеті жоғары болуы үшін және ол денеге тиіп тұрмайтындықтан, мұнда синтетикалық талшықтардан жасалған маталарды қолдануға болады. Ішкі қабат (астары) - ауа-, буөткізгіштігі, ылғалсіңіріуі және гигроскопиялылығы жоғары, яғни, киім асты аралығында қолайлы гигиеналық жағдай жасауға қажетті маталардан даярланады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың қыс киімдерінің конструкциясы киім асты аралығындағы ауа айналымын және қоршаған ортамен ауа алмасуын барынша төмендетуді қамтамасыз етуі қажет. Бұл жағдай киім асты аралағын - капюшон, манжет, белбеулермен бекіту арқылы жасалады. Бала үшін ең жақсы қыстық киім белі биіктеу жасалған шалбар, етегі ұзындау келген, капюшоны бар күртеше болып саналады. Киімнің осындай конструкциясы жылу қорғау тиімділігін жоғарылатады, жылуды денеге бірқалыпта ұстап тұрады және баланың қимыл-қозғалысына кедергі жасамайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Киімнің жылу қорғағыш қасиетіне физиологиялық-гигиеналық баға берілуі қажет. Киімнің жылу сақтау қасиеті туралы толығырақ мәліметті энергия шығынын, тері температурасының көлемін, жылу ағынының тығыздығын - радиация және конвекция арқылы, дененің белгілі аумағынан белгілі уақытта жоғалатын жылу санын анықтау арқылы алуға болады. Киімнің жылу қорғағыш қасиеті дегеніміз, оның жылу ағынының тығыздығын төмендету қасиеті. Жылу ағыны қоршаған ортаның температурасының өзгеруіне және киімнің жылу қоғағыш қасиетіне байланысты болады. Жылу беру көлеміне, терінің орташа алынған температурасына, метеорологиялық (микроклиматтық) жағдайға байланысты киімнің организмінің жылу беруіне “қарсыласуына”, яғни, киімнің жылулық қасиетіне сандық баға беруге болады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] mykfefy158mehunqqev89s36m3vry3u 0 2344 4416 4399 2012-04-07T18:09:54Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] [[#Балалардың аяқ киімі|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалардың аяқ киімі == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Аяқ киім''''' - киім комплектісінің негізгі бөлігі болып табылады. Ол организмдерді салқын тиюден, ыстық өтуден қорғайды, табанды механикалық жарақат алудан сақтайды, аяқтың бұлшық еттері мен буындарына табан құрамын дұрыс ұстау үшін көмектесу арқылы аяқтардың рессорлық, амортизаторлық функциясын атқаруға жағдай жасайды. Аяқ киім жүрудің дұрыстығына, балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігіне әсер етеді, табанның көптеген ауруларының және деформациясының себебі болып табылады. Балаларға арналып әр түрлі аяқ киімдер шығарылады: жыл бойы киюге болатын, жаздық, қыстық, көктем-күздік. Сонымен қатар күнделікті киетін, сәндік, үйде киіп жүретін, жолға киетін, ұлттық, спорттық т.б. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Гигиеналық тұрғыдан аяқ киім''''' - бала организмін метеорологиялық қолайсыз әсерлерден және механикалық жарақаттанудан сақтауы керек; бала организмінің анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктеріне (әсіресе табанның) сәйкес болуы керек; табанға қажетті қолайлы микроклимат қалыптастырып, қоршаған ортаның микроклиматтық жағдайларына қарамастан, қажетті температуралық-ылғалдылық тәртібін сақтауға жағдай жасауы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдердің аяқ киімдеріне арналған гигиеналық талаптар өсу кезеңіндегі табан құрылысының ерекшеліктерімен анықталатын аяқ киім конструкциясына қойылатын талаптардан және аяқ киім жасалатын материалдарға қойылатын талаптардан тұрады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың табаны бақайларының басы өте кеңейіп келетін, доғалдау формамен сипатталады. Балалар табанының, өкше мен аяқтың басына қарай алынған қатынас ересектердікіне қарағанда басқаша, яғни, өкше жағы ұзындау болып келетіні, аяқ киімін жасаған кезде (әсіресе балалар аяқ киімі үшін қалыптар жасағанда) ескерілуі керек. Балалардың табанының қаңқа сүйектері, негізінен шеміршектен тұрады. Сүйектенуі бой өсуінің жетілуіне қарай аяқталатындықтан, баланың табанына берілетін механикалық әсерлер оны жылдам деформацияға ұшыратуы мүмкін. Сондықтан, аяқ киімнің қалыңдығын, иілгіштігін, сапасы мен жылу сақтау қасиетін гигиеналық нормаландыру қажеттігі туады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балаларға арналған аяқ киімдер табан ұзындығына сәйкес анықталатын өлшем арқылы (өкшенің ең дөңестеу келген шетінен бастап, ең ұзын бақайдың басына дейінгі аралық) алынады Өлшем бірлігі ретінде миллиметр алынған, нөмірлер арасындағы айырмашылық 5мм болуы мүмкін. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Аяқ киімнің негізгі элементіне аяқ киімнің үсті (басы, қонышы, балтыры) және асты (табаны, ұлтарағы, өкшесі) жатады. Балалар аяқ киімнің бас жағы, бақайларға дейінгі буындардан кеңірек болуы керек. Табанының (ұлтарақ, табан, өкшелері) қаттылығы дұрыс деңгейде болуы керек, қарсыласуы (килограммен алынған) І және Ү- бақайға дейінгі сүйектерді қосатын иілу сызығы бойынша пайда болған бұрыш, 250 - қа дейін жетуі керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Ұлтарақ''''' - аяқ киімнің табан терісімен тығыз байланыста болатын және аяқ киім ішіндегі температуралық-ылғалдық комфорттың сақталуына жағдай жасайтын ішкі бөлігі болып табылады. Ол жұмсақтау иілгіш, жылу, және ылғалдан қорғау, гигироскопиялығы және желдету қасиеті сақталатындықтан тек табиғи теріден жасалуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Табан''''' - аяқ киімнің төменгі бөлігінің негізгі элементі болып табылады және оның иілгіштігі, қалыңдығы, массасы және жылу сақтау қасиеттері өте жақсы болуы қажет. Аяқ киімнің иілгіштігі регламенттеледі және сәбилерге арналған аяқ киімдерге - 7H/см, мектепке дейінгі жастағы балаларға арналған аяқ киімдерге - 10H/см, ұл балаларға арналған мектептік аяқ киімдерге - 9-13H/см, қыз балалардың мектептік аяқ киіміне 8-10H/см есебінен алынады. Табанның қалыңдығы пайдаланылған материалдар мен аяқ киім түріне байланысты алынады. (25 кесте). <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар аяқ киімдерін бекіту үшін, бас жағының улкен иілгіштігін, жеңілдігін, аяқ киімнің ішкі аралығының ауа өткізгіштігі мен желдетілуін қамтамасыз ету үшін арнаулы жіптерді және аралас тәсілдерді қолдануға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Кеуекті резеңке, полиуретан және басқа материалдарды қолданған кезде бекітудің желімдеу және біртұтас құю тәсілдерін қолдануға болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Табан материалдарының жылу сақтағыш қасиеті олардың жылу өткізгіштігіне байланысты болады. Материалдардың жылу өткізгіштігі төмен болған сайын, олардың жылу сақтағыштық қасиеті жоғары болады. Қазіргі кездерде қолданылып жүрген материалдардың ішінде кеуекті резеңке жылусақтағыштық қасиеті бойынша табиғи тері мен кеуексіз құйма резеңкеден жоғары. Мұнда қоршаған ортаның ылғалдылығы жоғарылаған сайын табиғи тері мен жүннің (пималар) жылу жоғалту қасиеті жоғарылайды, ал кеуекті резеңкенің жылусақтағыштық қасиеті өзгермейді. Бұл жағдай тек жылусақтағыштық қасиеті үшін ғана емес, сонымен қатар қажетті қалыңдықты, иілгіштікті және аяқ киімнің тайғанақтауына қарсы қасиеті болғандықтан да, балалар аяқ киімінің табанын кеуекті резеңкеден жасауы дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Өкше''''' - табанның артқы жағын жасанды түрде көтереді, оның рессорлығын жоғарылата отырып, өкшенің жерге соғылып ауыруынан сақтайды және аяқ киімнің жылдам тозбауына жағдай жасайды. Тек ерте жастағы сәбилердің аяқ киімнің өкшесі(пинеткалар) болмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Өкшенің биіктігі: мектепке дейінгі жастардағы балалар үшін - 5-10мм, 8-10 жастағыларға - 20мм жоғары емес, 13-17 жастардағы ұл балалар үшін - 30мм, 13-17 жастардағы қыз балалар үшін - 40мм дейін жасалуы керек. Бой жеткен қыз балаларға күнделікті биік өкшелі (4см-ден жоғары) аяқ киім киіп жүру, ауырлық орталығын алдыға қарай ауыстырып, жүруді қиындататындықтан, зиянды болып табылады. Өйткені, мұндай жағдайда бел омыртқасының иіні ұлғайып, жамбас аймағының орналасуы өзгеріске ұшырауы мүмкін. Биік өкшемен жүргенде тұрақтылық орнықты болмай, өкше алдыға қарай жылжиды, аяқ басындағы бақайларға жүктеме түсетіндіктен жұмылып, табан жалпақтынып, бақайлар деформацияланады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Аяқ киім табанды қысып, қан және лимфоайналуын бұзып, аяқтың табиғи дамуына кедергі келтірмеуі керек. Аяқ киімнің биіктігі оның түріне байланысты нормаланады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Қоныш''''' - аяқ киімнің формасын сақтау үшін өкше жағына орналасқан, аяқ киімнің үстіңгі жағының негізгі деталі. Аяқ киім қонышы өкшенің деформациясының алдын алып, табанның алға қарай жылжуын болдырмауы үшін қажет. Қонышты даярлау үшін қалыңырақ табиғи теріден жасайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Аяқ киімнің бас жағы'''''- бақайлар мен бақайларға дейінгі буындардың үстін жауып тұратын үстіңгі бөлігі. Аяқ киімнің бас жағында оның формасын сақтау үшін астары мен сыртқы қабатының аралығына арнаулы қаттылау келген деталь салынады және ол бақайларды жарақаттанудан сақтайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар аяқ киімін қозғалуға кедергі келтірмейтіндей етіп, аяқтарына мықтап бекітуге арналған бекітпелері болуы керек. Ол үшін әр түрлі бекіткіштер: аяқ киімнің бауы, жылжымалы “молния”, арнаулы жабысқыштар т.б. қолданылады. Мектепке дейінгі жастағы балаларға бекітпесі жоқ, жылдам шешіліп қалатын үсті ашық аяқ киімдер жасауға болмайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Аяқ киімнің массасы бекітпелерінің түріне, конструкциясына және пайдаланылған материалдарына байланысты болады. Бәтеңкелердің массасының нормасы шолақ бәтеңкеге қарағанда - 10гр., сәбилер аяқ киімдеріне қарағанада - 15гр., естиярларға - 20гр., балалар аяқ киімінен - 15гр., мектептік - 25гр., ұл балаларға - 30гр. ұлғаяды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жылдың барлық мезгілінде киілетін балалар аяқ киімі табиғи теріден жасалғаны дұрыс. Жаздық аяқ киімге теріден басқа, әртүрлі тоқыма материалдардың өзі немесе олардың терімен араласқан қоспалары пайдаланылады. Жылыландырылған аяқ киімдердің үстіңгі жағы мауыты, шұғадан, драп, жартылай жүн, жүн материалдардан, киізден т.б. жасалады. Астарлыққа табиғи тері және мақта маталар пайдаланылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар аяқ киімін жасау үшін полимерлік материалдар немесе химиялық талшықтар қосылған табиғи материалдар қолданылуы мүмкін. Соңғысы санитарлық нормалар мен ережелерде регламенттеледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">СанНменЕ көрсетілген материалдарды өндірісте тек қана санитарлық-гигиеналық бағасына байланысты қажетті рұқсат берілгеннен кейін ғана пайдалануға болады. Ол үшін зерттеу жүргізетін мекемеге өнімнің саны 10-нан кем болмайтындай үлгісі, зерттелетін материалдардың ғылыми-техникалық құжаты (3 м² ) және технологиялық процесстің тәртібі әкелініп берілуі тиіс. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] famv5d6m4cygjwi8j6x168dh2i2cz0u 0 2345 4418 4417 2012-04-07T18:12:01Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] [[#Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы|↓]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Санитарлық-эпидемиологиялық қызмет жазғы салауаттандыру мекемелеріне ескертпелі және ағымды санитарлық бақылау жүргізеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ең алдымен барлық бақылауға жататын жазғы салауаттандыру орындары тізімге алынады. Ол үшін әрбір лагерьдің нақты санитарлық жағдайын көрсететін санитарлық төлқұжат толтырылады. Ескертпелі және ағымды санитарлық бақылау жүргізген кездерде қажетті өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жыл сайын әрбір салауаттандыру мекемесіне, балалардың жазғы демалыс кезеңінде қажетті санитарлық жағдайды қамтамасыз ету үшін, жоспар-тапсырма жасалады. Оның негізінде: * а) қажетті нормалық құжаттардың мәліметтері; * б) объектінің санитарлық төлқұжаттары; * в) объектінің ескертпелі және ағымды санитарлық бақылау мәліметтері; * г) мекемеге қызмет ететін педиатрлардың есеп беруі т.б. алынады; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Өте үлкен қаржы бөлінуін қажет ететін, үлкен көлемдегі жұмыстарды (тұрғын корпустар, жүзу бассейндерін салу т.с.) бір жылға немесе одан да көбірек уақытқа жоспарлауға болады. Мұнда жұмыстың аяқталу мерзімі, орындалу кезеңдері талқыланады. Мұндай жоспар-тапсырмалардың дұрыс жасалуы үшін, санитарлық дәрігерлер күнделікті санитарлық бақылау жұмысы кезінде анықталған кемшіліктерді, әсіресе сумен қамтамасыз етілуі, канализация, жылу жүйесі және санитарлық жайластыру жағдайлары ескерілуі керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мұнда белгілі деңгейдегі мәліметтерді педиатрлардың есеп берулерінен алуға болады. Есеп беру қағаздарын уақытында талдап, онда көрсетілген кемшіліктерге, объектінің санитарлық жағдайына қатысты сұрақтарды, денешынықтыру тәрбиесіне, тамақтану жағдайына және т.б. сұрақтарды қосып, кемшіліктерді түзетуге арналған арнаулы үлгі жасалып лагерь дәрігерлеріне таратылып беріледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Комиссия лагерьдің даярлық дәрежесін тексеріп, "Балаларға арналған сала-уаттандыру лагерін қабылдау актісін" жазады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Әрбір маусым ашылар алдында, СЭС бас дәрігерінің қолы қойылған балаларды ла-герьге қабылдауға рұқсат қағаз беріледі. Әрбір маусым ұзақтығы 21-26 күн. Лагерьге қосымша бала қабылдау жұмысы да СЭС рұқсатымен жүргізіледі. Екі кезеңнің арасында жалпы санитарлық жуып-тазарту жұмыстарын жүргізу үшін 2 күндік үзіліс болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Салауаттандыру лагерінің өзіне арналған - құрғақ, таза, жақсы желдетілетін және күн сәулесі жақсы түсетін жер учаскесі болуы керек. Учаскенің шекарасы мен тұрғын жайлардың ара қашықтығы 500м кем болмауы керек. Учаскеге баратын ыңғайлы жолдар қарастырылуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Лагерь территориясында негізгі құрылыс учаскесі және қызмет ететін ғимараттарға (инженерлік құбырлар, шаруашылық, қызметкерлердің тұрғын үйі, жеке көлік тоқтайтын автоаялдамалар) арналған учаске бөлінеді. Негізгі құрылыс учаскесі төмендегідей функционалдық зоналарға бөлінеді: тұрғын үй, мәдени-тұрмыс, денешынықтыру-салауаттандыру, әкімшілік-шаруашылық, техникалық. Негізгі құрылыс учаскесі биіктігі 0,9м кем емес қорғанмен қоршалып, оған кіретін екі жол - негізгі және шаруашылық жолдары болуы керек. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Лагерьдің асхана блогында сыйымдылығына қарамастан, тағам даярлауға арналған цехтардың толық жиынтығы болуы керек. Асхана блогына қойылатын талаптар, қоғамдық тамақтану орындарына арналған санитарлық ережелерге сәйкес болуы керек. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] fw04avzb9tqfy7y7o63phet64cy4kxs 0 2346 5068 4419 2014-12-09T04:47:19Z 5.63.66.98 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық РАМАЗАН МАКСИМ талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] [[#Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері|↓]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Салауатты өмір салты - белгілі популяцияның денсаулығын сақтап, нығайтуға, салауаттандыруға арналған мінез-құлқы, тәрбиесі. Салауатты өмір салты - тек медициналық емес, сонымен қатар өндіріс пен өндірістік қатынастардың дамуына байланысты болып келетін әлеуметтік-экономикалық категория. Салауатты өмір салты жеке адамның тіршілік жағдайын денсаулығына сәйкес таңдауы, яғни жеке әлеуметтік топтар мен жалпы қоғамның жоғары гигиеналық мәдениеті. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Организмнің қорғаныш қабілетін жоғарылатуға жағдай жасайтын тәртіптер және организмге зиянын тигізетін әдеттерге қарсы тәртіптер - гигиеналық дұрыс тәртіп болып саналады. Организмнің қорғаныш қабілетін жоғарылатуға әр түрлі іс-әрекеттер мен демалысты дұрыс пайдалану, рационалды тамақтану, жақсы қимыл-қозғалыс белсенділігі, денешынықтыру, шынығу, жеке бас гигиенасын сақтау, өзінің денсаулық жағдайына ерекше көңіл бөлу, жақсы экологиялық жағдай т.с.с. әсер етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл жағдайда балалардың өзіне қажетті тіршілік ортасын қалыптастыра алмайтындығын ескеру керек. Сондықтан бұндай жағдайларды қалыптастыру негізінен ата-аналарға, ағарту жұмыстарын ұйымдастырушыларға, педагогтарға байланыстыі. Яғни, баланың болашақтағы мінез-құлқы оның сәби кезінен бастап тіршілік ортасына байланысты болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Салауатты өмір зиянды әдеттермен үйлеспейді. Алкоголь және басқадай маскүнемдікке әкелетін заттар, анаша, шылым шегу салауатты өмір салтын қалыптастыруға жан-жақты кедергі келтіреді. Зиянды әдеттер көптеген аурушаңдықтың қауіптілік факторы болып саналады және балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайына кері әсер етеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қазіргі кезде, жоғарғы сынып оқушыларына жүргізілген эпидемиологиялық тексерулер шылым шегу, шарап ішу, анаша пайдалану жастардың арасында кеңірек таралып бара жатқанын көрсетеді. Әсіресе маскүнемдік бірінші орынға шығады екен. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Маскүнемдікке бейім келетін ең қиын кезең - жасөспірім кезеңі. Бұл кезеңде жасөспірімдер тіршілігінде бірқатар маңызды өзгерістер болып жатады. Біріншіден, организмнің психо-эндокриндік қайта құрылуы қалыптасады, екіншіден жаңа көзқарас, қажеттіліктер қалыптаса бастайды. Психологиялық қайта құрылу дискамфорттық жағдайлардың пайда болуының себебінен қиын қалыптасады. Жасөспірімдердің мінез-құлқы тұрақсыздықпен, жылдам жәбірленгіш, өкпешілдікпен сипатталады. Осы кезеңде жолдастар тауып, топ құрып жүру қажеттілігі жоғары болады. Сонымен қатар, жасөспірімдер тобында өздерінің бағалайтын бағыт, пікірлері, демалыс уақыттарын өткізу, көптеген қиын жағдайларды шешу тәсілдері қалыптасады. Сондықтан бұл кезеңде топтармен бірге арақ-шарапқа үйрену қауіпі артып, ата-аналары мен педагогтардың ескертпелері оның еркіндігіне, құқығына қарсылық көрсету сияқты қабылданып, көбінесе олардың мінез-құлқына кері әсер етуі мүмкін. Сондықтан, оларды бір жақты тыңдауға мәжбүр ету олардың қарсылығын туғызып, өз бетімен кетуіне әкеліп соғады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл жағдайлардың бәрі алкогольдік ішімдіктерді оңай табуға болатындықтан және алкогольдік әдет-ғұрыптар мен дәстүрлердің кең таралуынан туындайды. Әсіресе, ішімдікті жаңа бастап жүрген өте араласқыш, әзілқой, әрнәрсенің түйінін жылдам шеше білетін, өжет бастығы бар алкогольдік топтарға, жылдам үйір болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Шынайы өмірдің қиыншылығынан қашу да балаларды алкогольдік топтарға әкелуі мүмкін. Яғни, негізгі іс-әрекеттеріне (оқу-жұмыс) қанағаттанбау, істеген жұмыстардың нәтижесінің шықпауы т.с.с. Осындай жағдайлардан өте маңызды психологиялық механизм жасауға болады: тіршілік түйткілдері мазасыздандырып, күткен жетістіктеріне жете алмаған жасөспірімдер алкогольдік топтарға «ауысуң арқылы қалыптасқан нормалар мен құндылықтарға өзінің қарсылығын көрсетеді. Сонымен қатар, ішімдікке қойылған қарсы талаптарды да бұзады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Зиянды әдеттердің алдын алудағы маңызды бағыт - жасөспірімнің жеке адам болып қалыптасуына, оның қажеттілігінің, сұраныстарының жоғарылауына, адамзат баласының қастерлейтін мәдени құндылықтарына көзқарасын, яғни жасөспірімнің рухани денсаулығын қалыптастыруға ерекше көңіл бөлінуі тиіс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жасөспірімдер арасында алкогольге қарсы ағартушылық, тәрбиелік жұмыстар жүргізу - ішімдікке қарсы арнаулы профилактикалық тәсілге жатады. Мектептерде алкогольге қарсы тәрбие жүргізген кезде төмендегі принциптерді басшылыққа алған дұрыс: * - Мектеп оқушыларын ерте жастан алкогольге қарсы тәрбиелеп, қалыптастыру. Алкогольге жеке көзқарас 9-10 жастың өзінде қалыптаса бастайтындықтан, ішімдікке қарсы тәрбиені бастауыш сыныптардан басталғаны жөн; * - Алкогольге қарсы тәрбие мен ағартушылық бір бағытта, бірізділікпен жүруі қажет; мұнда оқушының жас мөлшеріне сәйкес қарапайым мысалдан бастап, ішімдікке байланысты қоғамға да, өзіне де келтіретін зор кесапатты түсінідіру арқылы ішімдіктің зиянын ашып беру керек; * - Ішімдікке қарсы жұмысты балалар арасында қойылған фазалар мен кезеңдерге сәйкес жоспарлау; * - Ішімдікке қарсы жүргізілген жұмыстарда оқушылардың әр түрлі жас топтарының психикалық ерекшеліктерін ескеру; * - Оқушыларды ішімдікке қарсы тәрбиелеп, қалыптастыру жұмыстары гигиеналық және әдет-ғұрыптық, эмоционалдық және мазмұндық аспектерге сәйкес келуі тиіс; * - Балаларды әлеуметтік-гигиеналық пайдалы белсенділігін жоғарылату, толыққұнды демалыстар ұйымдастыру; * - Алкогольге қарсы жұмыстарды кешенді жүргізу. Педагогикалық ұжымдар мұндай жұмыстарды жанұялармен, маман дәрігерлермен, соның ішінде наркологтармен, мемлекеттік емес ұйымдармен бірлесіп жүргізгені тиімді. * - Жоғарғы сынып оқушыларын алкогольге қарсы жұмыстарға белсене араластыру. Оларға ішімдікке қарсы ағарту жұмыстарын жасату. Мұндай жұмыстар жоғарғы сынып оқушыларымен қатар бастауыш сынып оқушыларына да пайдалы болады. Өйткені бастауыш сынып оқушылары өзінің ата-анасымен, мұғалімдерінен гөрі жоғарғы сынып оқушыларына көбірек сенеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жасөспірімдер аудиториясында алкогольдің ішкі ағзаларға тигізетін зияны туралы дәрістер онша тиімді емес. Мұндай орталарда алкогольге қарсы жұмыстар балалар мен жасөспірімдер үшін қажетті құндылықтарға, яғни оның қабілетін, мүмкіндігін ашу, олардың жанұядағы, балалар арасындағы, қоғамдағы орнын тауып беруге бағытталғаны дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ішімдікке қарсы жұмыстың мазмұны мәнді, түсінікті, адамзат баласының қажеттіліктерін дұрыс қамтитын терең ұғымға негізделуі керек. Балалардың салауатты өмір салты көбінесе ата-аналарының тіршілігіне, өзі тәрбиеленіп отырған ортасына байланысты болып келеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдердің салауатты өмір салтын қалыптастыруды, олардың белгілі жас-жыныс, ұжымдық ерекшеліктерін ескере отырып жүргізген тиімді болады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] ja2i76c9muhrvxap12zjk9q3sk0i56p 0 2347 4420 4402 2012-04-07T18:16:35Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] [[#Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру|↓]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Әлем халықтарының үлкен бөлігі балалар мен жасөспірімдер болып келетіндіктен, оларға дұрыс көңіл бөлу сол қоғамның маңызды міндеті болып табылады. Балаларға дұрыс тәрбие беру, оларға дұрыс көңіл бөлу деп қарауға болады. Тәрбие берудің 90% өте ерте жаста қалыптасады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Гигиеналық білім мен гигиеналық дағдылар баланың денсаулығын нығайтуға ғана емес, сонымен бірге баланы әдептілікке, саналылыққа баулиды. Баланы жеке бас гигиенасының талаптарын сақтауға баулу олардың саналы түрде қоғамға қажетті негізгі ережелерді сақтап жүруін қалыптастырады. Балаға гигиеналық тәрбие берудің негізі бала-бақшада басталады, одан ары қарай мектепте тереңірек түсініктер беріледі. Оның негізгі бөлімдері: # Оқу үрдісінде гигиена негіздерінен сабақ беру; # Мектеп оқушыларының мектептен тыс санитарлық ерікті жұмыстарын жүргізу; # Оқушылармен мектептен тыс санитарлық ағарту жұмыстарын жүргізу; # Ата-аналармен санитарлық ағарту жұмыстарын жүргізу т.с.с. болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Сонымен қатар, балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру жұмысы - мектептің оқу бағдарламасының міндетті түрдегі құрамды бөлігі болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Гигиеналық тәрбиенің бағдарламасы. Жалпы алғанда оқушыларға гигиеналық тәрбие беру бағдарламасы төмендегі талаптардан тұрады: # Денешынықтыру мен шынығудың салауатандырудағы маңызы; # Мектеп оқушыларының ақыл-ой еңбегінің гигиенасы; # Тағам тану гигиенасы; # Қоғамдық және жеке бас гигиенасы; # Жарақаттанудың алдын алу; # Политехникалық оқытудың гигиенасы; # Жыныс тәрбиесі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл саладан ең маңызды мәселе қажетті тақырыптарды мектеп оқушыларының жас мөлшеріне қарай бөліп алу болып табылады. Балалардың жас мөлшерлері жалпы қабылданған 3 топқа бөлінеді: # 7-9 жастағы балалар (1-3 сыныптар); # 10-14 жастағы балалар (4-7 сыныптар); # 15-17 жастардағы жасөспірімдер (8-11 сыныптар); <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқушыларды өздерінің жас мөлшерлеріне сәйкес келетін бөлімдерге гигиеналық баулу - тәрбиенің негізгі принципі. Балалардың жасы өскен сайын гигиеналық тәрбие туралы алғашқы түсініктердің мағнасы тереңдей түседі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Денешынықтыру тәрбиесінің тақырыбына дене тұлғасының дұрыстығы туралы мәліметтер кіреді. Мұнда олар іс-әрекеттің дене тұлғасының қалыптасуына әсерін, де-нешынықтыру жаттығуларының, қимыл-қозғалыстың, демалыстың организмнің қалыптасуына тигізетін пайдасымен танысады. Балаларды таңертеңгілік гимнастика жаттығуларын жасауға әдеттендіру де маңызды гигиеналық дағды болып табылады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ақыл-ой еңбегі гигиенасы тақырыбына күн тәртібі, үйдегі және мектептегі сабақ оқу гигиенасы, демалыс тәртібі мен ұйқы гигиенасының мәселелері кіреді. Балалар жас мөлшеріне байланысты өздерінің күн тәртібінің элементтерінің ең дұрыс ұзақтығын білуі оны өмірде дұрыс пайдалана білуі керек. 10 жастан бастап мектеп оқушылары өздеріне ыңғайлы күн тәртібін құрастыра алуы тиіс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жоғарғы сынып оқушылары қажу мен қатты қажудың физиологиялық маңызы туралы мағлұмат алып, бір күндегі, аптадағы, жыл бойындағы ақыл-ой қызмет қабілетінің динамикасы туралы түсінігі болуы керек. Барлық жастағы оқушылар түнгі ұйқының жағдайы мен ұзақтығын дұрыс бағалай білгені дұрыс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Кішкене жастағы балалардың тамақтану гигиенасы дастарқан басында отыру, салфетка, ыдыс-аяқтарды пайдалана білуден тұрады. Мұнда асықпай тамақ ішу, тамақ ішкен кезде сөйлемей, алаңдамай отыру дағдыларына үйренеді. Одан ересек жаста мектеп оқушылары тамақтың сандық және сапалық нормалары, минералдық заттар мен витаминдер, тамақтану тәртібі, астың қорытылу механизмі туралы ақпарат алады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жарақаттану - балалар мен жасөспірімдер өлімінің негізгі себептерінің біріне жатады. Оқушыларға осы жайында жүргізілетін дұрыс гигиеналық тәрбиенің профилактикалық маңызы өте үлкен. Бұл тақырыпта мектеп оқушыларына (бастауыш және орта сыныптар) жол қозғалыс ережелерін оқытып, таныстыру - басты мақсат. Мектепте және тұрмыста жарақаттанудың алдын алу үшін оның тал, бұталардан, баспалдақтардан, балкондардан құлау жағдайлары, асхана пышағын, қайшыны, газ плитасын, электрлі заттарды дұрыс пайдаланбаудан болатын қателіктер талқыланады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп оқушылары төменгі сыныптан бастап жеңіл-желпі жарақат алғанда, кесіп алғанда, тырналғанда, сырылып кеткенде, күйікте, мұрны қанағанда т.б. жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету тәсілдеріне үйренеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Көптеген зерттеушілер салауатты өмір сүру - рационалды тамақтану, күн тәртібін және жеке бас гигиенасын сақтау және зиянды әдеттерден бас тарту өмір сүру ұзақтығын 7-10 жылға ұзартады деп санайды. Жеке бас гигиенасының ережелерін сақтамау, тек өзінің жеке басына ғана емес, сонымен қатар маңайындағы қарым-қатынастағы адамдарға да қолайсыз әсер етуі (мыс. жұқпалы аурулар таралуы) мүмкін. Мектеп оқушылары жеке бас гигиенасы туралы білім мен дағдыларды меңгеруі тиіс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш сыныптардағы мектеп оқушыларына мына тәсілдерге оқытып, дағдыландыру қажет: * - қолдарын уақытында (тамақ ішер алдында, әжетханаға барғаннан кейін және жануарлармен ойнағаннан соң т.б.) мұқият жуу; * - денені белге дейін және аяқтарды жуу; * - тісті күту; * - шаш пен тырнақтардың тазалығын сақтау; * - бөлмелерді дұрыс жиыстырып, желдетіп отыру; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Орта және жоғарғы сынып оқушыларына инфекциялық аурулар жөнінде білім беріліп, олардан сақтанудың профилактикалық шараларын оқытады. Кәсіптік мамандыққа оқытудың гигиеналық тәрбиесінің негізі, оқушыларға еңбек сабағында өндірістік процестер кезіндегі қауіптілікті түсіндіру болып табылады. Балалар мен жасөспірімдердің оқу бөлмелеріндегі санитарлық-гигиеналық тәртіп ережелерін білуі керек. Жоғары сыныптарда өндірістік жарақаттану профилактикасы түсіндіріледі. Мектеп оқушылары верстактың өз жастарына сәйкес келетін биіктіктерін, арнаулы киімдерді таңдап алуы, құрал-саймандарды дұрыс пайдалана білуі керек. Қыз балалар тағам өнімдерін даярлау және сақтау жағдайына қойылатын гигиеналық талаптарды, іс тігу машинасын қолдану дағдыларын меңгереді. Барлық жастарда техника қауіпсіздігіне ерекше көңіл бөлінуі тиіс. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Орта сынып оқушыларына жыныстық тәрбие беруде де гигиеналық сұрақтарға тоқталады. Соның ішінде, балаларда физиологиялық өзгерістер пайда болардың алдында жыныстық тәрбие жөнінен хабарлар беріледі. Жынысына сәйкес жүргізілетін мұндай түсініктер қыз балалар үшін 12 жаста, ал ер балалар үшін 13 жаста өткізіледі. Жоғарғы сыныптардағы жасөспірімдерге медициналық және моральдық қарым-қатынас жағынан да дұрыс мінез-құлық дағдыларын қалыптастыруға арналған тәрбие жұмыстары жүргізіледі. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] jugjq8akgx0edkp7fpcun2f853cunq3 0 2348 4421 4403 2012-04-07T18:17:56Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] [[#Зиянды әдеттердің алдын алу|↓]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Зиянды әдеттердің алдын алу == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Темекі шегудің кең таралуы және осы зиянды әдетке жасөспірімдердің үйір болуы - медицинаның ең маңызды мәселелерінің бірі. Осы мәселе бойынша санитарлық ағарту орнының ғылыми-зерттеу институтының жан-жақты ғылыми зерттеулері негізінде бірқатар заңдар мен ағарту сипатындағы шаралар өңделіп, шығарылған болатын. Сонымен қатар, Бүкілодақтық Денсаулық сақтау ұйымының Еуропалық аймақтық бюросы темекі шегетіндердің жасы жылдан-жылға жасарып бара жатқанын көрсетті. Осыған орай, егер бүгінгі күні шылыммен танысу балаларда жасөспірім жаста ғана емес, 10-12 жаста, тіпті одан да ертерек басталатындықтан, балалар мен жасөспірімдерге темекі шегудің зиянды әсері жөнінен гигиеналық тәрбие беру - м3ндетт3 шара. Темекі түтінінің адам денсаулығына әсері туралы мәліметтермен өсіп келе жатқан ұрпақтар ғана емес, сонымен қатар ересек адамдардың өздері де толық хабардар емес. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Темекі түінінің адам денсаулығына зиянды әсерлері: # Темекі шегетіндер қан айналу жүйесінің ауруларымен (атерсклероз, стенокардия, гипертония, миокард инфаркті) темекі шекпейтіндерге қарағанда жиі зардап шегеді. Әрбір тартылған темекі қан тамырларының 20-30 минутқа дейін тарылуына әкеліп соғады; # Никотин адамның жүйке жүйесін зақымдайды. Алғашқыда орталық ми қыртысын қоздырады, соңынан тежейді, әлсіретеді; # Темекі шегу зат алмасуды және организмдегі витаминдердің сіңуін бұзады. Темекі құмарлардың басым бөлігінде авитаминоз байқалады; # Никотин асқазанның кілегей қабатының қабыну процестерін шақырып, ас қорыту жолдарының қабынуына ықпал етеді. Асқазан жарасы ауыруының 98% темекі шегетіндер құрайды; # Никотин жыныс гармондарының өндірілуін және жыныстық белсенділікті төмендетеді; # Темекі түтінінде концерогенді заттар табылған. Өкпе және асқазан рагі темекі шегетіндерде темекі шекпейтіндерге қарағанда бірнеше есе жиі кездеседі; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Қазіргі кезде алкоголизм мәселесі де шындап көңіл бөлерлік мәселелердің бірі болып отыр. Алкогольдік ішімдіктерді нысапсыз пайдаланудың қауіптілігін ерте заманның өзінде-ақ түсінген, ал қазіргі кездері ол көптеген ғылыми зерттеулер жүргізу арқылы дәлелденген. Алкоголь нәрестенің құрсақта жатқан кезінен бастап, оның даму жолдарының барлық кезеңдерінде организмге кері әсерін тигізеді: # Ақыл-ойының дамуы төмен 100 баланың ішінде 90-ны алькогольдік маскүнемдік жағдайында ұрықтанғандығы дәлелденген; # Жүкті әйелдердің алкогольді интоксикациясы, туа пайда болған ақаулар (жүректің туа пайда болған ақауы, аяқ-қолдардың анамалиясы, қылилық және т.с.с.) санының өсуіне әкеліп соғады; # Алкоголь орталық жүйке жүйесін, бауырды, бүйректі, жүректі зақымдайды, дәрілердің әсерін бұрмалайды, қызмет қабілетін және ақыл-есін кемітіп, адамның жеке басын аздырады; # Автомобиль апатының 30% көбінің себебі алкогольдік маскүнемдік болып табылады; # Маскүнемдер арақ ішпейтіндерге қарағанда екі есе жиі ауырады. Бұрынғы кездерде де, қазіргі уақытта да маскүнемдікке қарсы әр түрлі шектеулер мен заңдылықтар қабылданған. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 6x1m2dseyg06hqw7xb3g6m0rwobzm5r 0 2349 4422 4404 2012-04-07T18:18:34Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] [[#Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту|↓]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер мекемелеріндегі қызметкерлердің және ата-аналардың санитарлық сауаттылығы төмен болған жағдайда, өсіп келе жатқан ұрпақтарға гигиеналық тәрбие берудегі белсенді жұмыстардың өзі қажетті тиімділікті бере алмайды. Бұл сұрақты дұрыс шешу, балалар мен жасөспірімдерді гигиеналық тәрбиелеу - жанама түрде, яғни олардың ата-аналарына да әсер ету арқылы жүзеге асады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл жұмыс бала өмірге келісімен, алғашқы патронаж жасаған кезден бастап жүргізілуі керек. Бала бала-бақшаға барған күнінен бастап, таңертеңгі қабылдау кезінде топтық және жалпы ата-аналар жиналыстарында әңгіме немесе инструктаж түрінде жүргізіледі. Санитарлық сауаты төмен ата-аналармен жеке әңгіме жүргізудің маңызы зор. Әсіресе мектепке дейінгі балалар мекемелерінде жедел ішек аурулары пайда болған кезде бұл жұмыстың маңызыдылығы жоғары болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ата-аналар үшін дәрістер оқып, ашық есік күндері, конференциялар, фильм демонстрацияларын жүргізу, және көрнекті құралдар арқылы әңгімелер өткізу. Балалар мен жасөспірімдер мекемелеріндегі қызметкерлер: директорлар, меңгерушілер, педогогтар, мектепке дейінгі мекемелердегі тәрбиешілер, салауттандыру лагерьлерінің бастықтары, асхана қызметкерлері және техникалық қызметкерлер міндетті түрде гигиеналық дайындықтан өтуі тиіс. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] mqlhbo1sj2jix030an1yndane97gom1 0 2350 4423 4405 2012-04-07T18:20:10Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] [[#Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет|↓]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] </poem>{{poem-off}} == Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалар мен жасөспірімдер бөлімінде гигиеналық оқыту және тәрбиелеу жұмысы негізгі үш бөлімнен тұрады: ұйымдастыру, әдістемелік және ересек адамдарды гигиенаға оқыту. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ұйымдастыру жұмысына төмендегі сұрақтар кіреді: # Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы бөлімі санитарлық дәрігерлерінің халықтар арасында гигиеналық оқыту мен тәрбие жұмыстарын жүргізу үшін, кешенді жоспар жасауға қатысуы. 2.Бақылаудағы және МСЭҚБ қарамағындағы объектлерді гигиеналық тәрбиелеу жөнінде оперативтік, жылдық жоспарларды қарап, бекіту; # Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы жөніндегі жекелеген сұрақтарды жоғарғы ұйымдардың қарауына дайындау және тыңдау; Мұнда қызметкерлердің гигиеналық сауатының нашарлығы салдарынан болатын кемшіліктерді анықтау қажет. # Гигиеналық оқыту мен тәрбиелеу жұмысының қойылуын және тиімділігін бақылау; <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Әдістемелік жұмыс төмендегі міндеттерді қамтиды: # Халықтың санитарлық мәдениетінің деңгейін негізгі үш көрсеткіш арқылы (ортаның санитарлық жағдайы, санитарлық салауаттылық деңгейі, халықтың гигиеналық тәртібі) зерттеу. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Ортаның санитарлық жағдайын лабораториялық бақылау көрсеткіштерінің динамикасы арқылы анықтайды. Объектлердегі санитарлық - салауаттылық деңгейін гигиеналық тәртіп сақталмауынан болатын санитарлық кемшіліктердің пайызы бойынша анықтайды. Ұйымның санитарлық деңгейін гигиеналық оқытудан өткен адамдардың арасындағы жіберілген кемшіліктердің пайызы арқылы анықтайды. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Халықты гигиеналық сауаттандыру төменгі бөлімдерден тұрады: * - Жұмысқа түсер алдында инструктаж жүргізіліп, соңынан жұмысқа түсетін адамның санитарлық кітапшасына белгі қойылады. Одан кейінгі оқытуды балалар мекемесінің медицина қызметкерлері жалғастырады. * - Сонымен қатар, санитарлық дәрігерлер балалар мен жасөспірімдер гигиенасы бойынша білімді насихаттауға баспаға материалдар дайындауға қатысады. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] dszf3pxsn4y6wjfirekmkcnpfip4mmi 0 2351 4424 4406 2012-04-07T18:21:32Z Nemenko B.A. 706 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Мазмұны}}<poem> [[Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы]] # [[Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру]] # [[Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар]] # [[Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы]] # [[Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері]] # [[Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау]] # [[Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері]] # [[Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті]] # [[Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері]] # [[Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу]] # [[Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы]] # [[Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы]] # [[Бөлмелердің жарықтандырылуы]] # [[Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету]] # [[Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары]] # [[Оқу кабинеттерінің жабдықталуы]] # [[Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар]] # [[Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар]] # [[Балалардың аяқ киімі]] # [[Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы]] # [[Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері]] # [[Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру]] # [[Зиянды әдеттердің алдын алу]] # [[Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту]] # [[Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет]] # [[Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері]] [[#Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері|↓]] </poem>{{poem-off}} == Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері == <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балаларға қажетті амбулаториялық-емханалық қызмет, өте ерте жастан 17 жасқа дейінгі аралықта, бірыңғай медициналық көмек көрсету принципі бойынша балалар емханаларында (бөлімдерінде) жасалады. Басқа амбулаториялық-емханалық мекемелер (консультациялық-диагностикалық орталықтар, жанұяны жоспарлау және репродукция орталықтары, реабилитациялық мекемелер) денсаулық сақтау жөніндегі арнаулы сұрақтарды шешеді, консультациялық көмек көрсетеді, терең диагностикалық зерттеулер жүргізеді, қажетті базасы болған жағдайда емдеу, реабилитациялық көмек көрсетеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">'''''Қалалық балалар емханасы (бөлімі)''''' – алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету саласының ең басты емдеу профилактикалық мекемесі болып табылады. Соматикалық, репродуктивтік, психикалық денсаулық туралы ақпараттарды жинап, біріктіріп, сараптап, балалардың медициналық көмекпен қамтамасыз етілуінің сапасына жауап береді. Осындай жұмыстардың негізінде профилактикалық, емдеу-салауаттандыру және коррекциялық жұмыстардың негізгі басымдық бағыттарын анықтайды, сол территорияның балаларының денсаулығын сақтаудың негізгі міндеттерін құрастырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Үздіксіз медициналық бақылау жүйесінде учаскелік педиатрлар басты, координациялық маңыз атқарады. Олар профилактикалық емдеу, реабилитациялық жұмыстардың мезгілінде, кешенді және қажетті көлемде жүргізілуіне тікелей жауапкершілікте болады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Бұл міндеттер орындалуы үшін балалар емханасында (бөлімінде) педиатрлар бөлімі (кабинеттері), ағарту мекемелеріндегі балалар мен жасөспірімдерге медициналық көмекті ұйымдастыру бөлімі, салауаттандыру шаралары, клиникалық-эксперттік комиссия және т.б. параклиникалық, қосарлы қызметтер жұмыс істейді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Педиатриялық бөлімдер жаңа туған сәбиден17 жасқа дейінгі балаларға жедел және созылмалы ауруларға қарсы амбулаториялық және үйге барып көмек көрсету, диспансерлік бақылау, жұмыс істеп жүрген жасөспірімдерге профилактикалық шаралар жүргізу қызметін атқарадаы. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Репродуктивтік денсаулық жөніндегі мамандардың (балалар гинекологы, андрология …) қатысуымен арнаулы көмектер көрсетіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Оқу-ағарту орындарындағы медициналық көмек көрсету бөлімдері, жалпы және коррекциялық типтердегі интернаттарға, кәсіптік білім беру орындарындағы балалар мен жасөспірімдерге медициналық көмек көрсетуді ұйымдастырады. Әскери комиссариатпен тығыз байланыста болып, ер балаларды әскерге дайындау жұмыстарын және дәрігерлік-мамандық кеңес беру, мамандыққа бағыт беру жұмыстарын жүргізеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Медициналық-санитарлық көмек беру бөлімі жанұяның медициналық - әлеуметтік қауіпті факторларын анықтап, медициналық, психологиялық, құқықтық көмек көрсетеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Емдеу-профилактикалық мекемелердің клиникалық-эксперттік комиссиясы уақытша еңбекке жарамсыздыққа экспертиза жасау мақсатында қызмет етеді. Жасөспірімдер 18 жасқа толған соң балалар емханасынан жалпы ересектер емханасының бақылауына ауыстырылады. Мұнда диспансерлік бақылауда тұрған жасөспірімдерді толық тексеруден өткізіп, комиссия шешімін көрсету арқылы ауыстырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Балалардың міндетті түрде медициналық бақылауда болу мерзімі, құрылымы, кезеңдері Денсаулық сақтау Министрлігінің құжаттары бойынша анықталады. Мектептерде денсаулық жағдайының ауытқулары бар балаларға салауаттандыру шаралары жүргізіледі. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жоғары тыныс жолдарының жедел салқын тиген ауруларымен жиі ауыратын балаларға арнаулы, жеке тәртіп жасалып, витаминдерге (А,В,С) фитонциттерге (сарымсақ, пияз) бай тағамдармен қанықтырылыған рационалды тамақтану, арнаулы бағдарламадағы денешынықтыру тәрбиесі, қажетті шынығу процедуралары, симтоматикалық емдік дәрілер, кариес тістердің санациясы, УФ т.с.с тағайындалады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Табиғи физикалық факторлардан ең қолайлысы климатотерапия (аэротерапия, гелиотерапия, серуендер) болып табылады. Арнаулы зерттеулер арқылы минералды сулармен емдеудің диуретикалық тиімділігінің жоғары екендігі, жақсы иммунологиялық өзгеріс беретіндігі анықталған. Экологиялық Қолайсыз жерлерден келген балаларға минералды ванналар жақсы көмектеседі. == Әдебиеттер == # Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. # Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004., [[Санат:Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы]] 825xjmkimyn8rmzl8xtfqf9ebbpmrnb 14 2357 4465 2012-04-17T17:52:52Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: [[Санат:Абай Құнанбайұлы]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Абай Құнанбайұлы]] r7r85pyt47qabvgy3hoboxaps6l5hq0 14 2358 4466 2012-04-17T17:53:01Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: [[Санат:Абай Құнанбайұлы]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Абай Құнанбайұлы]] r7r85pyt47qabvgy3hoboxaps6l5hq0 14 2359 4468 2012-04-17T17:59:13Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: [[Санат:Абай Құнанбайұлы]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Абай Құнанбайұлы]] r7r85pyt47qabvgy3hoboxaps6l5hq0 0 2362 4517 2012-05-04T14:32:47Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: {{poem-on|Жастық туралы}} <poem> Гауhардай көзі, Бұлбұлдай сөзі, Жаннан асқан бір пері. Жүзі бар айдай, М... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Жастық туралы}} <poem> Гауhардай көзі, Бұлбұлдай сөзі, Жаннан асқан бір пері. Жүзі бар айдай, Мінезі майдай, Өзгеден артық сол жері. Дариядай ақыл мол еді, Жан ғашығым сол еді. Ұжмақтың хоры, Іздедім соны, Тал бойының кірі жоқ, Бойы бар сымдай, Белі бар қындай, Мүшесінің міні жоқ, Қыз осындай болар ма, Оны сөккен оңар ма? Жаудырап көзі, Тамшылап сөзі, Жібектей шашын тараса, Қалмайды халің, Шығады жаның, Қиғаштап көзбен қараса. Бұл дуниеде қыз қызық, Бозбалада ой бұзық. Сынаптай толқып, Түлкідей жортып, Кетеді көңіл әр жаққа. Қырандай қағып, Алмастай ағып, Мұратын түгел алмаққа. Ер талабы бос қалмас, Толқынды көңіл тоқталмас. Шырайың қашып, Асығып-сасып, Қыз үшін түнде кезгенде, Бар малды салып, Шаруадан қалып, Серілер үйден безгенде, - Қарамай ұят, арына, Жанды қиып жарына. Ақселеу мініп, Қылаңнан киіп, Қараған жанға көрінбей, Ізденіп жарды, Пида ғып жанды, Алыс деп ауыл ерінбей, Айлалы жолдас қасқа алып, Аң көрген лашын бастанып. Ауылды барлап, Айнала шарлап, Баруға тура бата алмай, Кезеңнен бағып, Жүрегің қағып, Далада шыдап жата алмай, ,- деп жолдасқа, - Сып етіп жолдас, Дыбысы болмас, Сұр жыландай сусылдап. Ілеспей көзің, Әкелер сөзін, Тұрымтайдай қутыңдап: - деп, - деп. Болды деп қиын, Жеңілдеп киім, Шыр айналып ұршықтай; Еппенен барып, Ынтасын салып, Тышқан көрген мысықтай. Кіргенде барып есіктен, Болмаса жапсар, тесіктен. Боз үйге кіріп, Буының құрып, Жарыңның барсаң қасына, Сипалап жүріп, Төсегін біліп, Тигенде қолың басына, Ақылың кетіп, жан қалар, Ғашығың сонда аңғарар. Қолынан тартып, Білегін артып, Ақ тамақтан шөп етіп, Тал бойың еріп, Тіліңді беріп, Сүлдерің қалар ес кетіп. Ах, дүние, дүние! Сонда ақылға кім ие!? Есіңді жиіп, Иіскелеп сүйіп, Оған да көңілің басылмай, Тілекті алып, Тоятың қанып, Құйылып түскен лашындай, Арманың бітіп жымыңдап, Төсінде жатсаң тынымдап. Таң келсе қуып, Бой кетер суып, Енді қашан келем деп. - деп, - деп, - деп, Болмады деп таң ұзақ, Сол болар қайғың жалғыз-ақ. Қысылып таңнан Ағарып қалған, Жатуға болмас жайланып, Қош айтып жарға, Амалың бар ма? Қайтуға енді айналып, Жатайын десең таң қиын, Тастайын десең жар қиын. Боз үйден шығып, Дөң асып, бұғып, Ертіп алып жарыңды, Шығарып салып, Аулаққа барып, Асыққа айтып зарыңды, Кетесің таңнан тұра алмай, Жарыққа хайла қыла алмай. Шыққан соң белге, Көз салсаң елге: Қарап тұр әлі жарыңыз, Жолдасқа айтып, Ат басын тартып, Жүгіртіп қайта барыңыз, Бір сүйіп алып тамақтан, Асасың азар қабақтан. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Шәкәрім Құдайбердіұлы өлеңдері]] 98mqckdmtxu74ror4mibeklpwaurbms 0 2363 4521 4518 2012-05-04T14:41:58Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki # [[Шәкәрім Құдайбердіұлы өлеңдері/Жастық туралы|Жастық туралы]] # [[Шәкәрім Құдайбердіұлы өлеңдері/Құмарлық|Құмарлық]] == Сыртқы сілтемелер == * [[w:Шәкәрім Құдайбердіұлы|Шәкәрім Құдайбердіұлы]] / Уикипедия [[Санат:Шәкәрім Құдайбердіұлы өлеңдері]] g877ecg30sfrzfasvhu04fkbv2qxf8i 0 2364 4520 4519 2012-05-04T14:41:34Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Құмарлық}} <poem> Құмарлық деген бір ит бар, Жаныңа жау шын ит бар. Алды-артыңа қаратпас, Рахымы жоқ тым ит бар. Бай баласын көп көрдім, Кедейлікті жек көрдім. Сауық көрсем, құмар боп, Мен де сүйтсем деп көрдім. Мылтық атты, құс салды, Домбыра кезіп, гормонь қолға алды. Ауыл кезіп, ән салды, Көрген адам таң қалды. Дойбы, қарта - бәрі бар, Жүз құбылған әні бар. Киім біткен қынаулы, Таңырқарлық сәні бар. Мен де осындай болам ба, Бола алмасам оңам ба? Бар малымды шашсам да, Жетпей қойсам соған ба! Арпалыстым, алыстым, Жағаластым, жарыстым. Дәл өзіндей болған соң, Озамын деп қарыстым. Жеттім, оздым - жер білді, Маңайдағы ел білді. «Бәрекелді, батыр», - деп, Қыз-бозбала сол күлді. Мақтағанға бу ала, Селкілдедім дуана. Баяны жоқ, пайдасыз Бір сағымды қуала. Әлі келем далақтап, Қызыл тілім салақтап. Менен озған кім бар деп, Алдыңғы жаққа алақтап. Қара көрсем, кетемін, Жетуге талап етемін. Пайдасында ісім жоқ, Не де болса жетемін. Заман өтті, жас өтті, Қайрат, өнер бос кетті. Абұйыр жоқ, сана жоқ, Өз басыңа не жетті? Естігенді ұға бер, Ыдысың болса - тыға бер. Пайдасыз болса құмарың, Сілкініп тастап шыға бер. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Шәкәрім Құдайбердіұлы өлеңдері]] 2qzju6jjj7hikgomvmlpgn8p0u6pjff 0 2366 7075 7068 2021-06-08T04:21:01Z 162.255.196.64 wikitext text/x-wiki Бөтен адамдарға оқуға мүмкіндік бермейтіндей түрлендіру әдісімен ақпаратты қорғау проблемасы адамзатты бұрынғы заманнан толғандырды. Криптографияның тарихы адамзат тілінің тарихымен жасты. Сонымен қатар, ежелгі қауымдастықтарда онымен тек қана таңдаулылар иемденгендіктен алғашқы жазу криптографиялық жүйемен тең болған. Оған мысал ретінде Ежелгі Мысыр, Ежелгі Үндістанның қасиетті кітаптары бола алады. Жазу-сызудың кең таралуына байланысты криптография жеке ғылым ретінде қалыптаса бастады. Алғашқы криптожүйелер біздің эрамыздың басында кездеседі. Сондықтан Цезарь хат жазуда өзінің атымен аталған жүйелі шифрді пайдаланды. Криптографиялық жүйе бірінші және екінші дүниежүзілік соғыста қарқынды дами бастады. Соғыстан кейінгі уақыттан қазіргі күнге дейін есептеу құрылғыларының пайда болуы, криптографиялық әдістерді өңдеу мен жетілдіруді жеделдетті. Мәліметтерді қорғаудың криптографиялық әдістері автоматтандырылған жүйелерде ЭЕМ- дерде өңделетін немесе әртүрлі типтегі ЗУ-да сақталатын ақпаратты қорғау үшін пайдаланады. Криптографиялық түрлендіру рұқсат етілмеген алдыналу тәсілі ретінде көпғасырлық тарихқа ие. Қазіргі кезде көптеген шифрлар әдістері жетілдірілген және қолданудың теориялық және практикалық негіздері құрылған. Бұл әдістердің көбісі ақпаратты жабуда ойдағыдай пайдалануы мүмкін. Қандай себептен ақпараттық жүйелерде криптографиялық әдістерді пайдалану проблемасы қазіргі кезде аса маңызды болды. Бір жағынан, компьютерлік жүйелерді, соның ішінде үлкен көлемді мемлекеттік ақпараттарды, әскери, коммерциялық және жеке тұлғалардың рұқсат етілмеген мәліметтері жіберілетін интернет глобальді жүйесі пайдаланады. Екінші жағынан, жаңа қуатты компьютерлердің жүйелі және нейронды есептеу техникасының пайда болуы шешуге мүмкін емес деп саналған криптографиялық жуйеге сенімсіздігін арттырды. Ақпараттарды түрлендіру жолымен қорғау проблемасымен криптология айналысады ( <b>kryptos</b>- құпиялы,<b> logos</b>- ғылым ). Криптология 2 бағытқа бөлінеді- криптография және криптоанализ. Бұл бағыттардың мақсаты бір-біріне қарама-қайшы. Криптография ақпаратты түрлендірудің математикалық әдістерін іздеу және зерттеумен айналысады. <b>Криптоанализ ортасы</b> – ақпаратты кілтсіз шешу мүмкіндігін зерттейді. Қазіргі заманғы криптология 4 үлкен бөлімнен тұрады: <ul> <li> 1.Симметриялы криптожүйелер</li> <li>2.Ашық кілтті криптожүйелер</li> <li>3.Электронды қолтаңба жүйелері</li> <li>4. Кілттермен басқару</li> </ul> Криптографиялық әдістерді пайдаланудың негізгі бағыттары- ақпаратты байланыс салалары арқылы жіберу ( мысалы, электронды почта) , жіберілетін хабарламалардың шығынын растау, тасығыштағы шифрланған түрдегі ақпаратты сақтау (документтер, мәліметтер базасы). Сонымен, криптография ақпаратты оқу тек кілтін бергенде ғана мүмкін ететіндей түрлендіреді. Ақпаратты шифрлау және қайта шифрлау кезінде қандайда бір алфавит негізінде құрылған текстер қарастырылады. Бұл терминдер мынандай мағына береді. <b>Алфавит</b> – ақпараттарды кодтауда пайдаланылатын белгілердің соңғы жиыны. <b>Мәтін</b> - алфавит элементтерінің реттелген жиыны. Қазіргі заманғы ақпараттық жүйелерде пайдаланылатын алфавиттердің мысалы ретінде келесілерді келтіруге болады: <ul> <li>орыс алфавитінің 32 әрпі мен бос орын ( пробел ); </li> <li>ASCII және КОU-8 стандартты кодына кіретін символдар; </li> <li>Бинарлық алфавит; </li> <li>Сегіз ретті немесе он алты ретті алфавит; </li> </ul> <b>Шифрлау</b>- түрлендіру процесі: бастапқы мәтін шифрланған мәтінмен ауыстырылады. <b>Қайта шифрлау</b>- шифрлауға кері процесс. Кілт арқылы шифрланған мәтін бастапқы мәтінге өзгертіледі. Н қазақстан республикасының мемлекеттік == Кілт-мәтіндерді шифрлауға және қайта шифрлауға қажетті ақпарат. == <b>Критографиялық жүйе</b> түрлендірілген ашық мәтін Т отбасын ұсынады. Бұл отбасының мүшелері индекстеледі және символымен белгіленеді, К параметрі кілт болып табылады. К кілттерінің кеңістігі- бұл кілттің мүмкін болатын мағыналарының жиынтығы. Әдетте кілт алфавит әріптерінің жүйеленген тізбегінен тұрады. Криптожүйелер симметриялы және ашық кілтті болып бөлінеді. <b>Симметриялы криптожүйелерде</b> шифрлағанда да, қайта шифрлағанда да бір ғана кілт пайдаланылады. <b>Ашық кілтті жүйелерде</b> 2 кілт пайдаланылады- бір- бірімен математикалық байланыстағы ашық және жабық кілт. Ақпарат барлық қалаған адамға мүмкіндік беретін ашық кілт көмегімен шифрланады, ал қайта шифрлау хабарды алушыға ғана белгілі жабық кілт арқылы жүзеге асады. <b>“Кілттерді тарату ”</b> және “ кілттерді басқару ” терминдері пайдаланушылардың арасындағы ақпараттарды өңдеу жүйесіндегі процестерге жатады. <b>Электронды қолтаңба</b> дегеніміз- басқа пайдаланушыларға мәтіннің авторын және хабардың дұрыстығын тексеруге арналған мәтінге қосымша криптографиялық түрлендіру. <b>Криптографиялық тұрақтылық</b>- кілтті білмеген жағдайда тұрақтылығын анықтайтын шифрлар сипаты. Криптографиялық тұрақтылықтың бірнеше көрсеткіші бар: -ықтимал кілттер саны -криптоанализға қажетті орташа уақыт Мәліметтерді криптографиялық жабу процесі программалық түрде де, ақпаратты түрде де іске асырылады. Ақпаратты өткізу ақша жағынан көп қаржыны талап етеді, бірақ оның да артықшылықтары бар: жоғарғы өнімділік, қарапайымдылық, қорғаныстылық және т.б. Программалық өткізу аса қолайлы, сондықтан пайдалануда өте икемді. Қазіргі заманғы ақпаратты қорғаудың криптографиялық жүйесі келесі талаптарға сәйкес қалыптастырылады: <ul> <li>шифрланған мәтін қолға түскенде тек қана кілт арқылы оқылуы керек; </li> <li>шифрлануда қолданылатын кілттің операциялық саны шифрланған хабарламаның көрінісі мен өған сәйкес ашық мәтінге қажетті кілттердің жалпы санынан кем болмауы керек. </li> <li>қайта шифрлауға қажетті ақпараттың операция саны барлық кілттерді іріктеуде қатал төменгі бағаға ие болуы керек және қазіргі заманғы компьютерлер мүмкіндігінен асып түсуі керек. </li> <li>шифрлау алгоритмін білу қорғау тиімділігіне әсер етпеуі керек. </li> <li>кілтті азғантай өзгерту шифрланған хабарлама түрін бірдей кілт пайдаланғанда да маңызды өзгертуге әкелмеуі керек. </li> <li>шифрлау алгоритмінің құрама элементтері өзгермейтіндей болуы керек. </li> <li>кілттер арасында шифрлау кезінде жүйелі түрде пайдаланылтын қарапайым және оңай тәуелділік болмауы керек. </li> <li>шифрланған мәтін ұзындығы берілген мәтін ұзындығынан аспауы керек. </li> <li>алгоритм программалық та, сонымен қатар ақпараттық та өткізуге мүмкіндік беруі қажет және кілт ұзындығының өзгеруі шифрлау алгоритмінің сапасына әсерін тигізбеуі керек. </li> Тізбектің қауіпсіздігі ең әлсіз буыннан құралады: ол тұрақты болған сайын сенімді болады. Жақсы тұрғызылған криптожүйеде алгоритм де, протокол да, кілт және қалған барлығы өте күрделі тексерістен өтуі қажет. Егер криптографиялық алгоритм тұрақты болмаса, онда кез- келген криптоаналитик бұл қателікті біліп қояды. Егер генераторды күшейткенде компьютер жадының ұяшықтары қорғалмаған болса, онда мұндай қауіпсіздік ешкімге керек болмайды. Сонымен қатар, тәжірибе жүзінде ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету тек қана криптоаналитикке байланысты болмайды.</p> == Экспортқа арналған криптографиялық алгоритмдер. == <p> Қазіргі кезде персональді компьютерлерді қолданушыларда әртүрлі программалық өнімдерге қойылған шифрлау алгоритмдерін қолдануға мүмкіндік бар. Мысалы, Word мәтіндік редакторы, Excel электронды таблицалар редакторы немесе Windows NT операциялық жүйесін жеткілікті. Осы программалық өнімдердің ортақ құрылуынан басқа, ішіне орнатылған шифрлау алгоритмдері бар. Бұл алгоритмдер АҚШ- та дайындалған.</p> == Симметриялы немесе ассиметриялы криптографиялық алгоритм. == <p> Қандай алгоритм жақсы- симметриялы немесе ассимметриялы? Дегенмен, криптожүйелердің артықшылықтары мен кемшіліктері жөнінде пікір таластар ашық кілтті ашық алгоритм ойлап табылғалы бері жүргізілуде. Симметриялы криптографиялық алгоритмнің кілт ұзындығы үлкен емес және ассимметриялыға қарағанда тез жұмыс істейді. Бірақ, ашық кілтті криптожүйелердің ойлап тапқандардың бірі- американдық криптолог У. Деффидің айтуына қарағанда, оларды универсалды криптодүйенің жаңа түрі ретінде қарастыру керек. Ашық кілтті криптография және құпиялы кілтті криптография- бұл үлкен айырмашылығы бар, әртүрлі проблемаларды шешуге арналған алгоритмдер. Бірақ, криптографияда құпиялы кілтті алгоритм жұмыс істей алмайтын аймақтарда ашық кілтті криптография істей алады.</p> == Файлдарды шифрлау. == <p> Бір қарағанда файлдар шифрлауды хабарламаларды шифрлауға ұқсатуға болады. Мұнда жіберуші де қабылдап алушы да бір адам, ал жіберу ортасы болып мәліметтерді сақтаудың компьютарлік құрылғысы табылады. Бірақ мұның бәрі өте күрделі жүйе. Криптография үлкен құпияны кішкентай құпияға айналдыруға көмектеседі. Күрделі құрылымды файлды жаттап жүрудің орнына, оны шифрлап, кілт жадысына сақтауға болады. Хабарламаларға қарағанда шифрланған файлдар көптеген жылдар бойы сақталып жата алады. Ол үшін кілтті ұмытпай, құпияда ұстау керек. Ең тиімдісі, әрбір файлға жеке кілттер шифрлап, содан кейін барлық кілттерді кілттер ұстасы көмегімен бірге орналастыруға болады. Мұндай криптожүйенің тұрақтылығы, басқа барлық файлдарға бір кілт пайдалануға қарағанда жоғары. Барлық бар криптографиялық әдістерді мынандай түрлендіру кластарына бөлуге болады: <br><b> 1.1.1 сурет .Симметриялы криптожүйелердің түрлендіру кластары.</b></br> <b>Көп алфавитті ауыстыру</b>- бастапқы мәтіннің символдарын басқа күрделі ережеге сай түрлендірудің қарапайым түрі. Жоғарғы крипто тұрақтылыққа ие болу үшін күрделі кілттерді пайдалану керек. <b>Орын ауыстыру</b>- критографиялық түрлендірудің аса күрделі емес әдісі. Әдетте, басқа әдістермен бірігіп пайдаланылады. <b>Гаммерлеу</b>- бұл әдіс кілт негізінде генрацияланған алғашқы мәтінге бірқатар жалған кездейсоқ тізбек қоюмен пайдаланылады. <b>Шифрлар блогы</b> шифрланатын мәтіннің блогына пайдаланылатын түрлендірудің негізгі әдістерінің жүйелілігін көрсетеді. Шифрлар блогы ”таза ” блогының түрлендіруге немесе жоғары крипто тұрақтылыққа сәйкес басқа да кластарға қарағанда, тәжірибеде жиі кездеседі. Россиялық және американдық шифрлау стандарты тек осы кластарға негізделген. </p> == Цезарьдің орын ауыстыру әдісі. == <p> Цезарьдің орын ауыстыру әдісі орын ауыстырудың ең қарапайым тәсілі болып табылады. Ол көпалфавитті орын ауыстыру тобына жатады. Бұл әдіс рим императоры Гай Юлий Цезарь атымен аталған. Ол Марк Тулий Цицеронға 50 әріпті алфавит пен С3 орын ауыстыруды пайдаланып хаттамаларды құрастыруды бұйырған. Орын ауыстыру “ Бастапқы мәтін- шифрланған мәтін ” сәйкес әріптер жұбынан тұратын таблица арқылы анықталады. С3 орын ауыстыруында 1 таблицада берілген бағыт (→) бастапқы мәтін әріптері ( сол жақтағы) С3 шифрлауы арқылы оң жақтағы шифрланған мәтін әріптеріне ауыстырылады. Мысалы,<b> Мен программа жасадым</b> сөйлемі С3 орын ауыстыруы арқылы <b>пиртусжугппгйгфгзюп</b> ауысады. <br> <b> 1 таблица. Цезарь орын ауыстыруын қолдану</b></br> Өзінің қарапайымдылығына сай жүйе әлсіз. Егер қаскүнемде <ul> <li>шифрланған немесе сәйкес келетін бастапқы мәтін</li> <li>қаскүнеммен таңдап алынған бастапқы мәтіннің шифрланған мәтіні болса, онда ешқандай қиындықсыз кілтті анықтап, шифрды аша алады.</li> </ul> Хилл және Плэйфер шифрлары Цезарь орын ауыстыруына қарағанда тиімдірек. Олар жеке символдардың орын ауыстыруына емес, 2- граммды ( Плэйфер шифры) және n- граммды ( Хилл шифры ) ауыстыруға негізделген. Жоғарғы крипто тұрақтылығына қарамастан бұл әдіс өте күрделі және таратуда көп ақпаратты талап етеді. </p> <h4> Вижинердің шифрлау жүйесі.</h4> <p> <br> К= (k0, k1, k2…, kn-1)</br> <br> Пайдаланушы кілті деп аталатын кілт тізбегінің соңынан бастайық және тізбекті қайталап, жүйелілікті шексіздікке дейін созамыз. Осы жолмен жұмысшы кілтті аламыз</br> <br> K= ( k0, k1…,kn-1 ), kj= k( j mod r), 0 ≤ j≤ ∞</br> <br>Мысалы, егер r= ∞ болса және пайдаланушы кілті 15 8 2 10 11 4 18-ге тең болса, онда жұмысшы кілт периодты түрде қайталанып отырады:</br> <br> 15 8 2 10 11 4 18 15 8 2 10 11 4 18...........</br> </p> <h4> Гаммерлеу.</h4> <p> Гаммерлеу кең қолдануға ие болған криптографиялық түрлендірудің бірі болып саналады. Гаммерлеу мен Вижинер шифрдағы шексіз кілттер арасындағы шекара шартты емес. Гаммерлеу арқылы шифрлау принципі шифр гаммаларын генерациялауда қорытындылады. Мәліметтерді қайта шифрлау процесі кілт белгілі блоғанда шифр гаммасын қайта генерациялау кезінде жүзеге асады. Егер шифр гаммасы қайталанатын бетті тізбектен тұратын болса, онда шифрланған мәтінді ашуға қиын болады. Негізінде, шифр гаммасы әрбір сөз шифрына өзгеру керек. Бұл жағдайда крипто тұрақтылық кілттің көлемімен анықталады. Егер қаскүнемге бастапқы мәтіннің фрагменті және шифргамма белгілі болса, онда гаммерлеу әдісі әлсіз болады. </p> <h3> Ашық кілтті жүйелер.</h3> <p> Криптографиялық жүйелер қанша күрделі және сенімді болғанмен, олардың тәжірибе жүзінде ең осал жері- кілттерді тарату проблемасы. Екі ақпарат жүйелерінің субъектілерінің арасында конфеденциалды ақпаратпен алмасу керек болса, онда бір субъект кілтті генерирлеп, конфеденциалды түрде қайта жіберуі тиіс. Яғни, жалпы жағдайда кілтті тарату үшін қандай да бір крипто жүйені пайдалану керек. Жасалған қорытындылар негізінде бұл проблемаларды шешу үшін, классикалық және қазіргі заманға алгебра ашық кілтті жүйе ұсынған. Қысқаша айтқанда, ақпараттық жүйелердің 2 адресаттың әрқайсысы бір- бірімен анықталған ережемен байланысты 2 кілтті генерирлеу керек. Бір кілт ашық, ал екінші жабық деп жарияланады. Ашық кілт адресатқа хабарлама жібергісі келетін кез келген адамға рұқсат етілген. Құпиялы кілт түрінде қалады. Бастапқы мәтін адресаттың ашық кілтімен шифрланады да, өзіне жіберіледі. Шифрланған мәтін сол кілтпен қайта шифрлана анмайды. Хабарламаны қайта шифрлау тек қана адресатқа белгілі жабық кілт арқылы жүзеге асады. <br> <b> 1.2 сурет. Ашық кілтті шифрлау прцедурасын өткізу.</b></br> Қандай себептен ашық кілтті жүйелермен ақпаратты қорғауда 2 өте маңызды талап қойылады: <ul> <li>Бастапқы мәтінді түрлендіру болу керек және ашық кілт негізінде қайта ашылмау керек.</li> <li>Жабық кілтпен ашу кілт сияқты қазіргі замандағы технология деңгейінде жүзеге аспауы керек және де шифрді шешу күрделілігінің нақты бағасы болады.</li> </ul> Ашық кілтті крипто жүйелердің алгоритмін 3 бағытта қолдануға болады: <ul> <li>Таратылатын және сақталатын мәләметтерінің дербес құралдары ретінде</li> <li>Кілттерді тарату құралы ретінде. Ашық кілтті крипто жүйу алгоритмі дәстүрлі крипто жүйелерге қарағанда сыйымды. Сондықтан тәжірибе жүзінде ашық кілтті крипто жүйе алгоритмі көмегімен кілттерді тарату ыңғайлы. Содан кейін қарапайым алгоритм көмегімен үлкен ақпараттар тасқынымен алмасуды жүзеге асыруға блоады. </li> <li>Пайдаланушыларды аутентификациялау құралдары қолтаңба бөлімінде. </li> </ul> Төменде ең көп таралған ашық кілтті жүйелер қарастырылады. Ашық кілтті крипто жүйелердің алгоритмінің көп түрлілігіне қарамастан, солардың ішінде ең белгілісі- RSA крипто жүйесі. Бұл жүйенің 1977 жылы негізі салынып, өзінің жасап шығарған Рона Ривест, Ади Шамир және Леонардо Эйдельман аттарына сай RSA атына ие болды. </p> <h3> Криптографиялық қызметтердің типтері.</h3> <p> Қазіргі кезде криптаграфиялық қызметте бес түрлі комбинация пайдаланады. Олар: <b>Қолдануды тексеру</b>- қолданушы оперативті трансакция жолын енгізу арқылы өзін растайды. <b>Мәліметтер координатасының бастамасын идентификациялау</b>- хабарламаның қайнар көзін қамтамасыз ету. <b>Мәліметтердің бүтіндігі</b>- мәліметтерді сақтауды қамтамасыз ету. <b>Бастартпау</b>- трансакцияны алушы басқа үшінші адамға өзінің трансакция жібергендігін дәлелдей алады, Криптографияның симметриясы- кілтті және ашық кілтті шифрлау деген 2 басты типі бар. Олар кешенді математикалық алгоритмдер негізінде жасалған және кілттермен басқарылады. Симметриялы кілттікриптографияның сызбасы сенімдікке кіріп, құпиялы кілтті белгісі келеді. Әрбір пайдаланушы басқа адамдарға кілтті бермеу үшін бір- біріне сену керек. Бұл жүйелер үлкен көлемді мәліметтерді тиімді шифрлайдығ бірақ олар кілттерді басқарудың проблемаларын баяндайды.</p> <h3> Алгоритмді сипаттау.</h3> <p> Шифрлау жүйесі мен математикалық проблемаларды қарастырмас бұрын, проблеманың күрделілігін анықтау керек. Алгоритм дегеніміз- шешуді қажет ететін, проблеманы сипаттайтын процесс. <ul>Осы күнге қауіпсіз және тиімді жүйенің 3 типі қарастырылады: <li> 1. Факторлаудың бүтіндік проблемасы (IFR): RSA және Rabin- Уильям.</li> <li> 2. Логарифмнің дискретті проблемасы (мәліметтерді жіберу процесі).</li> <li> 3. Логарифмнің дискретті проблемасының эллиптикалық қисығы (ECD 4 P).</li> </li> </p> ehm7pmbebk74y5lv0pc3h2miq0gg7gp 0 2369 5566 5553 2016-01-18T06:51:40Z AlibekKS 1294 AlibekKS [[АПФ]] бетін [[Америкалық парламенттік пікірсайыс форматы]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki '''АПФ''' - Америкалық парламенттік пікірсайыс форматы ''Саяси формат'' # Резолюция (RS) # Резолюцияның өзектілігі # Дефиниция (Df) # Қалыптасқан жағдай (Status quo) # Проблема # Проблеманың өзектілігі # Проблеманың себептері # Шешу жолдары: #* Кім? #* Қалай? #* Қашан? # Нәтиже ''Құндылықты формат'' # Резолюция (RS) # Резолюцияның өзектілігі # Философия # Дефиниция (Df) # Қалыптасқан жағдай (Status quo) # Аргументтер (бірнеше болуы мүмкін және фактімен негізделу керек) # Қорытынды kkgby172do4ffv3yyufrtph6z9klvhy 0 2371 4528 2012-05-19T17:57:16Z 109.229.168.242 Жаңа бетте: «Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздардың қол... wikitext text/x-wiki «Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздардың қолында» деп Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтқандай, қазіргі заманғы ғылыми-техникалық үрдістің даму қарқыны білім беру жүйесінің алдына жаңа міндеттер жүктеп отыр. Заман талабына сай, бәсекеге қабілетті жан-жақты жетілген кәсіби мамандар даярлауда математиканың алатын орны ерекше. «Математика- ғылымдар патшайымы» деп бекер айтылмаса керек. Қандай мамандық саласын алсаңыз да, математикасыз оның болашағын елестетуге болмайды.. Гуманитарлық колледжі заман талабына сай, сұранысқа ие бірнеше кәсіби мамандықтар бойынша білікті мамандар даярлайды. «Бастауыш сынып мұғалімі», «Мектепке дейінгі тәрбие және оны оқыту», « Ақпараттық жүйелер», «Есептеу техникалары автоматтандырылған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету»мамандықтардың болуы әр түрлі математикалық пәндердің оқытылуын қажет етеді. Атап айтсам, математика, оны оқыту әдістемесі, математиканың бастауыш курсының теориялық негіздері, математикалық логика, ықтималдықдақтар теориясы мен математикалық статистика, өндірістік және экономикалық процестерді моделдеу. Сондықтан да колледжде математикалық пәндерді оқытудың өзіне тән ерекшеліктері бар: 1. Мамандықтарға сәйкес математиканың жалпы курсын жалпы білім беретін мектептермен салыстырғанда берілетін оқу сағаттарының аздығы 2. Оқушылардың базалық математикалық дайындық деңгейлерінің әр түрлі болуы 3. Әр мамандыққа сәйкес жұмыс бағдарламаларының мазмұны олардың болашақ кәсібіне таңдалып алынады Осылардың барлығын ескере отыра біз өз жұмысымызды өзгеше жоспарлаймыз. 1. Әр мамандыққа сай әр оқытушы жұмыс бағддарламасын құрастыра отыра, оқу-әдістемелік кешендерін әзірлейді 2. Оқу үрдісінде оқу материалдарының практикалық бөлімін мамандыққа сәйкес таңдап оқыту Қазіргі таңда кез келген пәнді меңгертуде инновациалық тхнологияларсыз жақсы нәтижеге қол жеткізуге болмайды. Әрине, бізде математика сабақтарында осы тиімді технологяларды қолданамыз, қолданып жүрміз. Өзіміздің тақырыбымызға сәйкес кәсіби мамандар даярлауда математиканы оқытудың нәтижеге бағытталған жаңа моделі – оқу-білім порталы деп есептейміз. Математика күрделі пән екендігі бәрімізге белгілі. Мен алдында айтып кеткендей, бізге келетін көп оқушылар матемаиканы өз болашағымен байланыстырмайды. Біздің математика пәндері оқытушылардың алдында тұрған мақсат, балаларды қызықтыру, олардың болашақта өз өмірлерінде, жұмыстарында математиканың қажеттілігіне көз жеткізе отыра жаңаша көзқараспен оқыту. Осындай проблемаларды шешуде оқу-білім порталының көмегі ерекше. Оқу-білім порталына интернет арқылы шығады.Интернет арқылы жұмыс істеу балаларды өте қызықтырады. Оқу-білім порталы оқушыларға өздігінен жұмыс істеуге итермелейді. Порталға оқытушылар алдын ала салынған дәрістер, практикалық жұмыстар, тестік тапсырмалар, әдістемелік нұсқаулар, өз-өздерін тексеретін, бағалай алатын жұмыстармен жұмыс істеуге мүмкіндігі бар. Алған бағаларын, ұпайлар сандарын олардың ата-аналары да қарап таныса алады. Бұдан шығатын қорытынды: - Оқушының қызығушылығын арттырады; - Әрбір оқушыға өздігінен білім ала білуіне жағдайлар жасайды - Болашақта математиканың қажеттіліген түсіне білуіне көмегін тигізеді Ал оқытушыға: - Нәтижеге қол жеткізуге, уақытын үнемдеуге, жаңашылдықпен ізденуге жетелейді. Қорыта келе, осы форумның математика пәндерінің алдында тұрған мәселелерді шешуге, пікір алысуға, тәжірибе алмасуға бірден-бір көмегін тигізетіні даусыз. ozbgjdtk967j67pjws3foyb5hvllg21 0 2373 5186 4533 2015-02-16T10:01:23Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Жаңа технологиялар арқылы жас ұрпаққа сапалы білім мен ұлағатты тәрбие беру, өміріне жолдама алуына барлық жағдай жасау үшін білім беру ісін әлеуметтендірудің маңызы зор. «Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы» білімді өз бетімен ала алатын және оны өмірдің түрлі жағдайларында қолдана білетін жеке тұлғаның қалыптасуын қамтамасыз ететін оқытудың жаңарған технологияларына көшу талабын қойып отыр. Осыған байланысты оқытудың қазіргі заманауи технологиясы ақпараттандыру технологиясын сабақта тиімді қолдану қажеттілігі туындап отыр. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Компьютер оқыту үрдісінің барлық кезеңдерінде қолданылады: жаңа материалдарды түсіндіргенде, бекіткенде, қайталағанда, білімін, іскерлігін және дағдыларын бақылағанда. Оқытушыға оқушылардың әрқайсысының жұмыстарын бақылауға, басқа оқушыларға кедергі келтірмей үлгерімі төмен оқушылармен жеке жұмыс жүргізуге болады. Сабақтан тыс уақытта оқытушы компьютер жадына сақталған оқушылардың жұмыстарын саралап, талдау жасау арқылы олардың тақырыпты қаншалықты меңгергенін анықтауға, сол арқылы бағалай алады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Математика пәнінің оқытушысы ретінде мен өз сабағымда компьютерді тиімді қолдануға тырысамын. Математика пәні – күрделі пәндердің бірі. Оны оқушы сабақта зейін қойып тыңдамаса, қызығушылығы болмаса, жақсы нәтижелерге қол жеткізу оңай емес. Қызығушылық болмаған жерде оқушылардың өзіндік ізденісі де төмендейтіні белгілі. Ал, ақпараттық технологиялар – баланың өз бетінше ізденіп, шешім қабылдауына көмектеседі, басқа қарапайым технологиялық оқу құралдарына қарағанда оқушыларға жоғары сапалы білім беріп қана қоймай, сонымен қатар, оқушылардың интеллектуалды, шығармашылық қабілеттерін де дамытуға игі әсерін тигізеді. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Мультимедиалық презентацияны математика сабақтарында жиі қолдану сабақтың сапасын елеулі түрде арттыратыны сөзсіз. Мультимедиа мотивацияның, коммуникативті қабілеттерінің дамуына мүмкіндік береді, дағды қалыптастыруға, білім қорының толығуына, сондай-ақ ақпараттық сауаттылықтың дамуына мүмкіндік туғызады. Математика сабақтарында слайдтардың көмегімен мысалдарды, есептерді тақтада көрсетуге, ауызша есептеу тізбегін құрастыруға, математикалық сергіту сәттерін ұйымдастыруға, бақылау, тест жұмыстарын жазған кезде оқушының білімін тексеруге болады. Мұндай сабақ уақытында сыныптағы қарым-қатынас жақсарады. Тапсырманы оқушылар өз сөздерімен түсіндіріп, компьютер алдындағы қорқыныш жойылады, аса күрделі тапсырмаларды қызығушылықпен орындауға тырысады. Практикалық тапсырмаларды орындағанда өзін-өзі бақылау қалыптасады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Математика сабағында мультимедиалық презентацияларды сабақтың барлық кезеңдерінде: пән бойынша негізі білімді игеру, игерілген білімді жүйелеу, өзін-өзі бақылау дағдыларын құру, толық немесе нақты бір пәнге оқыту қабілетін құру, оқу материалындағы өзіндік жұмыста оқушыларға оқу-әдістемелік көмек көрсету кезінде қолдануға болады. Мультимедиалық презентация практика кезінде оқушыларға сабақ беруде бірден-бір көмекші құрал. Әдіскер ретінде математиканы оқыту әдістемесі сабақтарында студенттермен мультимедиалық презентацияның ерекшеліктерін, артықшылықтарын, қолдану кезінде кездескен қиыншылықтарды талқылаймыз. Осындай сабақтардың оқушыға әсері қандай? Нәтижесін анықтау үшін, маман ретінде шеберлігін арттыру мақсатында әр семестрде студенттердің арасында сараптамалық шығармашылық топ құрылып, рейтинг парақтары толтырылады. Онда мультимедиалық презентацияларды пайдаланып құрылған сабақ жоспарлары, білімді игеру деңгейі тексеріліп, жиналған балл бойынша болашақ маманның құзіреттілігі анықталады, қорытынды жасалады. Мультимедиалық презентациялар арқылы сабақ жоспарларын құрастырған кезде студенттер бірқатар төмендегідей: * презентация жасағанда сөздер саны неғұрлым аз болу керек; * тақырыбы нақты және үлкен шрифтпен жазылуы шарт; * слайдқа анықтамалар, терминдер, сөздер жазылуы керек; * фон, сызықтар көзге кері әсер етпейтіндей болу керек; * бір презентация көруге 2-3 мин. кем уақыт болмау керек, өйткені оқушылар назарын экранға аударып, түсіну керек; * презентациямен қатар жүріп отыратын дыбыс қатты, оқушыны шаршататындай болмау керек сияқты негізгі талаптарды есте сақтау жөнінде үнемі нұсқау алып отырады. <p style="text-indent: 30px; text-align: justify;">Әр сабақта компютерлік технология арқылы барынша толық жұмыс істеу оқытушыдан шеберлікті, іскерлікті, өте жоғары ұйымдастырушылықты қажет етеді. m1vo7hjfnaibxheviburdc6fi7wuubx 12 2374 4532 2012-05-24T17:28:10Z 2.132.80.113 Жаңа бетте: Тайвань мәселесі Елу жыл аралығында тайвань мәселесін АТР аймағындағы өте шиеліністі проблем... wikitext text/x-wiki Тайвань мәселесі Елу жыл аралығында тайвань мәселесін АТР аймағындағы өте шиеліністі проблемалар қатарына жатқызуға болады. Аймақтық қарым қатынастағы ең елеулі мәселенің бірі Тайваньың ҚХР мен қосылуы болып тұр. Бұл мәселе өз бастауын Қытайдағы күзде 1949жылы өткен азаматтық соғыс аяқталғаннан кейін бұрынғы Қтыай республикасының басшысы Чан Кайши Мао Цзэдунның коммунистік жасағының қысымымен Тайваньға шегінулерінен өз бастауын алады. Сол кезден бастап, әр үкімет яғни Пекиндегі жаңа коммунистік пен ескі Тайбэедегі гоминдан екеуі легитимділікті талап етіп, өз үкіметтерінің жалпы қытайлық жалғыз заңды үкімет деп есептеді. Ксро қхр, ал ақш өз одақтастары Чан кайшиді мойындап қолдады. 1972жылы ақш ҚХРдың позициясын ұстанып, тайванбмен дипломатиялық қарым қатынасын үзіп, чан кайши үкіметімен тек ресми емес қатынасты сақтап қалды. 1975 жылы чан кайши қайтыс болады. Оның орнын басушылар «жалғыз қытай» формуласын ұстануды жалғастырып, бірігудің маңызды екенін мойындады. Алайда уақыт өте келе жағдай ушыға бастады. Тайваньның ішінде жергілікті халықтың әсері жоғарылап, олар аралдың тәуелсіздік алуын талап етіп отырды. Бұл сепартистердің парламенттің билігіне араласып, сыртқы саясатқа араласуына алып келді. Қазіргі таңда тайваньның егемендігін қолдайтындардың саны тым көп болып кетті, бұл қхр үкіметін бұл мәселенің шешімін табуға итермелейді. Ақш тың ресми емес гарантияларын қытай ескере отырып, күштердің бірігуіне бармай отыр. Алалйда бұл аралда төтенше жағдай туындаған күштердің бірікпейтінін және қытай аралға қарсы шаралар қолданбайды дегені емес. Қхр мен тайван болдам жасалып тұрған бірігудің шартары туралы сөйлесу үшін жартылай ресми контакттар ұстануда. Пекин позициясы «бір мемлекет екі жүйе» деген формулаға келіп отыр, оның басты мәні бірігудене кейін тайвань қхр ның бір провинциясына айналып, бірақ өз экономикалық моделін және автономдық әкімшілік жүйесін сақтап қала алады, ал сыртқы және қорғаныс саясатын қытаға беруге тиіс болады. Бірақ тайвань бұл шарттардың тиімді еместегін айтады. Олар Тайбэені пекин бірдей одақтас ретінде көруңн талап ететді. Тайвань 29 әлем елдерінмен дипломатиялық қарым қатынас ұстануда. 15sky2j8vkzh34yxf5dv49jtpfzwbnq 0 2388 4579 4559 2012-06-06T12:09:30Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki '''Қазақстан Республикасының Конституциясы''' — тәуелсіз Қазақстан Республикасының ата заңы. == Бөлімдері == * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] == Сыртқы сілтемелер == * [[w:Қазақстан Республикасының Конституциясы|Қазақстан Республикасының Конституциясы]] / Уикипедияда [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] m7k9innvn8hlzj7olzetk9ttyxdsiic 0 2389 7427 6816 2021-09-03T12:45:20Z 149.27.214.30 /* 3-бап */ wikitext text/x-wiki {{Shortcut1|Конституция}} {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#1-бап| 1-бап]] [[#2-бап|2-бап]] [[#3-бап|3-бап]] [[#4-бап|4-бап]] [[#5-бап|5-бап]] [[#6-бап|6-бап]] [[#7-бап|7-бап]] [[#8-бап|8-бап]] [[#9-бап|9-бап]] |} __NOTOC__ = I бөлім, Жалпы ережелер = Бiз, ортақ тарихи тағдыр бiрiктiрген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерiнде мемлекеттiлiк құра отырып, өзiмiздi еркiндiк, теңдiк және татулық мұраттарына берiлген бейбiтшiл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзiлiк қоғамдастықта лайықты орын алуды тiлей отырып, қазiргi және болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершiлiгiмiздi сезiне отырып, өзiмiздiң егемендiк құқығымызды негiзге ала отырып, осы Конституцияны қабылдаймыз. == 1-бап == #Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары. #Республика қызметiнiң түбегейлi принциптерi: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; бүкiл халықтың игiлiгiн көздейтiн экономикалық даму; қазақстандық патриотизм; мемлекет өмiрiнiң аса маңызды мәселелерiн демократиялық әдiстермен, оның iшiнде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу. ЕСКЕРТУ. 1-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.12.21. N 18/2 қаулысымен. == 2-бап == #Қазақстан Республикасы - президенттiк басқару нысанындағы бiртұтас мемлекет. #Республиканың егемендiгi оның бүкiл аумағын қамтиды. Мемлекет өз аумағының тұтастығын, қол сұғылмауын және бөлiнбеуiн қамтамасыз етедi. #Республиканың әкiмшiлiк-аумақтық құрылысы, астанасының орналасатын жерi мен мәртебесi заңмен белгiленедi. == 3-бап == #Мемлекеттiк билiктiң бiрден-бiр бастауы - халық #Халық билiктi тiкелей республикалық референдум және еркiн сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай-ақ өз билiгiн жүзеге асыруды мемлекеттiк органдарға #Қазақстан Республикасында билiктi ешкiм де иемденiп кете алмайды. Билiктi иемденiп кетушiлiк заң бойынша қудаланады. #Халық пен мемлекет атынан билiк жүргiзуге Республика Президентiнiң, сондай-ақ өзiнiң конституциялық өкiлеттiгi шегiнде Парламенттiң құқығы бар. Республика Үкiметi мен өзге де мемлекеттiк органдар мемлекет атынан оларға берiлген өкiлеттiктерi шегiнде ғана билiк жүргiзедi. #Республикада мемлекеттiк билiк бiртұтас, ол Конституция мен заңдар негiзiнде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлiну, олардың тежемелiк әрі тепе-теңдiк жүйесiн пайдалану арқылы, өзара iс-қимыл жасау принципiне сәйкес жүзеге асырылады. == 4-бап == #Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сәйкес заңдардың, өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң, халықаралық шарттары мен Республиканың басқа да мiндеттемелерiнiң, сондай-ақ Республика Конституциялық Кеңесiнiң және Жоғарғы Соты нормативтiк қаулыларының нормалары болып табылады. #Конституцияның ең жоғары заңды күшi бар және Республиканың бүкiл аумағында ол тiкелей қолданылады. #Республика бекiткен халықаралық шарттардың Республика заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн заң шығару талап етiлетiн жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады. #Барлық заңдар, Республика қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттар жарияланады. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтiк құқықтық актiлердi ресми түрде жариялау оларды қолданудың мiндеттi шарты болып табылады. ЕСКЕРТУ. 4-баптың 3-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.10.11. N 18/2 қаулысымен. == 5-бап == #Қазақстан Республикасында идеологиялық және саяси әр-алуандылық танылады. Қоғамдық және мемлекеттiк институттардың бiрiгiп кетуiне, мемлекеттiк органдарда партия ұйымдарын құруға жол берiлмейдi. #Қоғамдық бiрлестiктер заң алдында бiрдей. Қоғамдық бiрлестiктер iсiне мемлекеттiң және мемлекет iсiне қоғамдық бiрлестiктердiң заңсыз араласуына, қоғамдық бiрлестiктерге мемлекеттiк органдардың қызметiн жүктеуге, қоғамдық бiрлестiктердi мемлекеттiк қаржыландыруға жол берiлмейдi. #Мақсаты немесе iс-әрекетi Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, оның тұтастығын бұзуға, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiруге, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты қоздыруға бағытталған қоғамдық бiрлестiктер құруға және олардың қызметiне, сондай-ақ заңдарда көзделмеген әскерилендiрiлген құрамалар құруға тыйым салынады. #Республикада басқа мемлекеттердiң саяси партиялары мен кәсiптiк одақтарының, дiни негiздегi партиялардың қызметiне, сондай-ақ саяси партиялармен кәсiптiк одақтарды шетелдiк заңды тұлғалар мен азаматтардың, шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың қаржыландыруына жол берiлмейдi. #Шетелдiк дiни бiрлестiктердiң Республика аумағындағы қызметi, сондай-ақ шетелдiк дiни орталықтардың Республикадағы дiни бiрлестiктер басшыларын тағайындауы Республиканың тиiстi мемлекеттiк органдарымен келiсу арқылы жүзеге асырылады. ЕСКЕРТУ. 5-баптың 4-тармағына түсініктеме берілді – ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.06.07. N 4/2 қаулысымен. == 6-бап == #Қазақстан Республикасында мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады және бiрдей қорғалады. #Меншiк мiндет жүктейдi, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игiлiгіне де қызмет етуге тиiс. Меншiк субъектiлерi мен объектiлерi, меншiк иелерiнiң өз құқықтарын жүзеге асыру көлемi мен шектерi, оларды қорғау кепiлдiктерi заңмен белгiленедi. #Жер және оның қойнауы, су көздерi, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi, басқа да табиғи ресурстар мемлекет меншiгiнде болады. Жер, сондай-ақ заңда белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жеке меншiкте де болуы мүмкiн. ЕСКЕРТУ. 6-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.11.03. N 19/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 6-баптың 3-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.04.13. N 2/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 6-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.04.12. N 1/2 қаулысымен. == 7-бап == #Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк тiл - қазақ тiлi. #Мемлекеттiк ұйымдарда және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында орыс тiлi ресми түрде қазақ тiлiмен тең қолданылады. #Мемлекет Қазақстан халқының тiлдерiн үйрену мен дамыту үшiн жағдай туғызуға қамқорлық жасайды. == 8-бап == :Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың принциптерi мен нормаларын құрметтейдi, мемлекеттер арасында ынтымақтастық пен тату көршiлiк қарым-қатынас жасау, олардың теңдiгi мен бiр-бiрiнiң iшкi iстерiне араласпау, халықаралық дауларды бейбiт жолмен шешу саясатын жүргiзедi, қарулы күштi бiрiншi болып қолданудан бас тартады. ЕСКЕРТУ. 8-бапқа түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.04.12. N 1/2 қаулысымен. == 9-бап == :Қазақстан Республикасының мемлекеттiк нышандары - Туы, Елтаңбасы бар. Олардың сипаттамасы және ресми пайдаланылу тәртібi конституциялық заңмен белгiленедi. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] gi9h3g00o7240uo8r6y54wzij5n2hfo 10 2390 4555 2012-06-06T11:40:13Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: {| align="right" width="20%" style="border:solid black 1px; margin: 2.8em 0 0 3.2em; padding: 1em 1em 1.5em 1em;" | <div class="noprint" style="font-size:80%; border:1px... wikitext text/x-wiki {| align="right" width="20%" style="border:solid black 1px; margin: 2.8em 0 0 3.2em; padding: 1em 1em 1.5em 1em;" | <div class="noprint" style="font-size:80%; border:1px solid #aaaaaa; padding:5px; background-color":white;"">{{ {{#if: {{{1|}}}|{{{1}}}|ns:0}} }}</div> |} ixj79oi6cbrtgt046yoy23denc7xomv 10 2391 4568 4556 2012-06-06T11:51:39Z Bolatbek 520 wikitext text/x-wiki [[Қазақстан Республикасының Конституциясы|ҚР конституциясы]]: *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|І бөлім, Жалпы ережелер]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#1-бап|1-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#2-бап|2-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#3-бап|3-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#4-бап|4-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#5-бап|5-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#6-бап|6-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#7-бап|7-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#8-бап|8-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім#9-бап|9-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|ІІ бөлім, Адам және азамат]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#10-бап|10-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#11-бап|11-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#12-бап|12-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#13-бап|13-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#14-бап|14-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#15-бап|15-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#16-бап|16-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#17-бап|17-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#18-бап|18-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#19-бап|19-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#20-бап|20-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#21-бап|21-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#22-бап|22-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#23-бап|23-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#24-бап|24-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#25-бап|25-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#26-бап|26-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#27-бап|27-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#28-бап|28-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#29-бап|29-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#30-бап|30-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#31-бап|31-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#32-бап|32-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#33-бап|33-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#34-бап|34-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#35-бап|35-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#36-бап|36-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#37-бап|37-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#38-бап|38-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім#39-бап|39-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|ІІІ бөлім, Президент]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#40-бап|40-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#41-бап|41-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#42-бап|42-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#43-бап|43-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#44-бап|44-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#45-бап|45-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#46-бап|46-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#47-бап|47-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім#48-бап|48-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|ІV бөлім, Парламент]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#49-бап|49-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#50-бап|50-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#51-бап|51-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#52-бап|52-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#53-бап|53-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#54-бап|54-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#55-бап|55-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#56-бап|56-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#57-бап|57-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#58-бап|58-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#59-бап|59-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#60-бап|60-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#61-бап|61-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#62-бап|62-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім#63-бап|63-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|V бөлім, Үкімет]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім#64-бап|64-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім#65-бап|65-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім#66-бап|66-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім#67-бап|67-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім#68-бап|68-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім#69-бап|69-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім#70-бап|70-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|VI бөлім, Конституциялық кеңес]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім#71-бап|71-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім#72-бап|72-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім#73-бап|73-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім#74-бап|74-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|VII бөлім, Соттар және сот төрелігі]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#75-бап|75-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#76-бап|76-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#77-бап|77-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#78-бап|78-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#79-бап|79-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#80-бап|80-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#81-бап|81-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#82-бап|82-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#83-бап|83-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім#84-бап|84-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|VIII бөлім, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім#85-бап|85-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім#86-бап|86-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім#87-бап|87-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім#88-бап|88-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім#89-бап|89-бап]] *[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|IX бөлім, Қорытынды және өтпелі ережелер]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#90-бап|90-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#91-бап|91-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#92-бап|92-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#93-бап|93-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#94-бап|94-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#95-бап|95-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#96-бап|96-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#97-бап|97-бап]] **[[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім#98-бап|98-бап]] sb005rq2q52qfeq68gwm0t2xmcz24pe 0 2392 4558 2012-06-06T11:42:03Z Bolatbek 520 Bolatbek moved page [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім)]] to [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім]] jsoufeujeghgfkw3vxl7y3u4nra0d9a 0 2393 8601 8600 2022-02-24T00:21:06Z Mykola7 2710 Undid edits by [[Special:Contribs/Neeggers attacks|Neeggers attacks]] ([[User talk:Neeggers attacks|talk]]) to last version by 188.0.148.5 wikitext text/x-wiki {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#10-бап|10-бап]] [[#11-бап|11-бап]] [[#12-бап|12-бап]] [[#13-бап|13-бап]] [[#14-бап|14-бап]] [[#15-бап|15-бап]] [[#16-бап|16-бап]] [[#17-бап|17-бап]] [[#18-бап|18-бап]] [[#19-бап|19-бап]] [[#20-бап|20-бап]] [[#21-бап|21-бап]] [[#22-бап|22-бап]] [[#23-бап|23-бап]] [[#24-бап|24-бап]] [[#25-бап|25-бап]] [[#26-бап|26-бап]] [[#27-бап|27-бап]] [[#28-бап|28-бап]] [[#29-бап|29-бап]] [[#30-бап|30-бап]] [[#31-бап|31-бап]] [[#32-бап|32-бап]] [[#33-бап|33-бап]] [[#34-бап|34-бап]] [[#35-бап|35-бап]] [[#36-бап|36-бап]] [[#37-бап|37-бап]] [[#38-бап|38-бап]] [[#39-бап|39-бап]] |} __NOTOC__ {{Shortcut1|Конституция}} = II бөлім, Адам және азамат = == 10-бап == #Қазақстан Республикасының азаматтығы заңға сәйкес алынады және тоқтатылады,ол қандай негiзде алынғанына қарамастан, бiрыңғай және тең болып табылады. #Республиканың азаматын ешқандай жағдайда азаматтығынан, өзiнiң азаматтығын өзгерту құқығынан айыруға, сондай-ақ оны Қазақстаннан тыс жерлерге аластауға болмайды. #Республика азаматының басқа мемлекеттiң азаматтығында болуы танылмайды. == 11-бап == #Республиканың халықаралық шарттарында өзгеше белгiленбесе, Қазақстан Республикасының азаматын шет мемлекетке беруге болмайды. #Республика өзiнiң одан тыс жерлерде жүрген азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепiлдiк бередi. == 12-бап == #Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепiлдiк берiледi. #Адам құқықтары мен бостандықтары әркiмге тумысынан жазылған, олар абсолюттi деп танылады, олардан ешкiм айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады. #Республиканың азаматы өзiнiң азаматтығына орай құқықтарға ие болып, мiндеттер атқарады. #Конституцияда, заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар Республикада азаматтар үшiн белгiленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ мiндеттер атқарады. #Адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құрылыс пен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтiрмеуге тиiс. == 13-бап == #Әркiмнiң құқық субъектiсi ретiнде танылуына құқығы бар және өзiнiң құқықтары мен бостандықтарын, қажеттi қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтiн барлық тәсiлдермен қорғауға хақылы. #Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар. #Әркiмнiң бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Заңда көзделген реттерде заң көмегi тегiн көрсетiледi. ЕСКЕРТУ. 13-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.22. N 7/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 13-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2002.02.15. N 1 қаулысымен. == 14-бап == #Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең. #Тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкiмдi ешқандай кемсiтуге болмайды. == 15-бап == #Әркiмнiң өмiр сүруге құқығы бар. #Ешкiмнiң өз бетiнше адам өмiрiн қиюға хақысы жоқ. Өлiм жазасы ерекше ауыр қылмыс жасағаны үшiн ең ауыр жаза ретiнде заңмен белгiленедi, ондай жазаға кесiлген адамның кешiрiм жасау туралы өтiнiш ету хақы бар. == 16-бап == #Әркiмнiң өзiнiң жеке басының бостандығына құқығы бар. #Заңда көзделген реттерде ғана және тек соттың немесе прокурордың санкциясымен тұтқындауға және қамауда ұстауға болады, тұтқындалған адамға сотқа шағымдану құқығы берiледi. Прокурордың санкциясынсыз адамды жетпiс екi сағаттан аспайтын мерзiмге ғана ұстауға болады. #Ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасады деп айып тағылған әркiм адам сол ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының) көмегiн пайдалануға құқылы. == 17-бап == #Адамның қадiр-қасиетiне қол сұғылмайды. #Ешкiмдi азаптауға, оған зорлық-зомбылық жасауға, басқадай қатыгездiк немесе адамдық қадiр-қасиетiн қорлайтындай жәбiр көрсетуге не жазалауға болмайды. == 18-бап == #Әркiмнiң жеке өмiрiне қол сұғылмауына, өзiнiң және отбасының құпиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар. #Әркiмнiң өзiнiң жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерiнiң, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен алысқан хабарларының құпиялылығы сақталуына құқығы бар. Бұл құқықты шектеуге заңда тiкелей белгiленген реттер мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi. #Мемлекеттiк органдар, қоғамдық бiрлестiктер, лауазымды адамдар және бұқаралық ақпарат құралдары әркiм азаматқа өзiнiң құқықтары мен мүдделерiне қатысты құжаттармен, шешiмдермен және ақпарат көздерiмен танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi. == 19-бап == #Әркiм өзiнiң қай ұлтқа, қай партияға және қай дiнге жататынын өзi анықтауға және оны көрсету-көрсетпеуге хақылы. #Әркiмнiң ана тiлi мен төл мәдениетiн пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тiлiн еркiн таңдап алуға құқығы бар. == 20-бап == #Сөз бен шығармашылық еркiндiгiне кепiлдiк берiледi. Цензураға тыйым салынады. #Әркiмнiң заң жүзiнде тыйым салынбаған кез келген тәсiлмен еркiн ақпарат алуға және таратуға құқығы бар. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк құпиясы болып табылатын мәлiметтер тiзбесi заңмен белгiленедi. #Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертудi, оның тұтастығын бұзуды, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiрудi, соғысты, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық астамшылықты, сондай-ақ қатыгездiк пен зорлық-зомбылыққа бас ұруды насихаттауға немесе үгiттеуге жол берiлмейдi. == 21-бап == #Қазақстан Республикасы аумағында заңды түрде жүрген әр адам, заңда көрсетiлгеннен басқа реттерде, оның аумағында еркiн жүрiп-тұруға және тұрғылықты мекендi өз қалауынша таңдап алуға құқығы бар. #Әркiмнiң Республикадан тыс жерлерге кетуiне құқығы бар. Республика азаматтарының Республикаға кедергiсiз қайтып оралуына құқығы бар. == 22-бап == #Әркiмнiң ар-ождан бостандығына құқығы бар. #Ар-ождан бостандығы құқығын жүзеге асыру жалпы адамдық және азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы мiндеттерге байланысты болмауға немесе оларды шектемеуге тиiс. Жұмыскер еңбек міндеттемелері == 23-бап == #Қазақстан Республикасы азаматтарының бiрлесу бостандығына құқығы бар. Қоғамдық бiрлестiктердiң қызметi заңмен реттеледi. #Әскери қызметшiлер, ұлттық қауiпсiздiк органдарының, құқық қорғау органдарының қызметкерлерi мен судьялар партияларда, кәсiптiк одақтарда болмауға, қандай да бiр саяси партияны қолдап сөйлемеуге тиiс. ЕСКЕРТУ. 23-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.05. N 13/2 қаулысымен. == 24-бап == #Әркiмнiң еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсiп түрiн еркiн таңдауына құқығы бар. Ерiксiз еңбекке соттың үкiмi бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол берiледi. #Әркiмнiң қауiпсiздiк пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегi үшiн нендей бiр кемсiтусiз сыйақы алуына, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтiк қорғалуға құқығы бар. #Ереуiл жасау құқығын қоса алғанда, заңмен белгiленген тәсiлдердi қолдана отырып, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешу құқығы мойындалады. #Әркiмнiң тынығу құқығы бар. Еңбек шарты бойынша, жұмыс iстейтiндерге заңмен белгiленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндерiне, жыл сайынғы ақылы демалысқа кепiлдiк берiледi. ЕСКЕРТУ. 24-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.10. N 2/2 қаулысымен. == 25-бап == #Тұрғын үйге қол сұғылмайды. Соттың шешiмiнсiз тұрғын үйден айыруға жол берiлмейдi. Тұрғын үйге басып кiруге, оны тексеруге және тiнтуге заңмен белгiленген реттер мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi. #Қазақстан Республикасында азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшiн жағдайлар жасалады. Заңда көрсетiлген санаттағы мұқтаж азаматтарға тұрғын үй заңмен белгiленген нормаларға сәйкес мемлекеттiк тұрғын үй қорларынан олардың шама-шарқы көтеретiн ақыға берiледi. == 26-бап == #Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкiн жеке меншiгiнде ұстай алады. #Меншiкке, оның iшiнде мұрагерлiк құқығына заңмен кепiлдiк берiледi. #Соттың шешiмiнсiз ешкiмдi де өз мүлкiнен айыруға болмайды. Заңмен көзделген ерекше жағдайларда мемлекет мұқтажы үшiн мүлiктен күштеп айыру оның құны тең бағамен өтелген кезде жүргiзiлуi мүмкiн. #Әркiмнiң кәсiпкерлiк қызмет еркiндiгiне, өз мүлкiн кез келген заңды кәсiпкерлiк қызмет үшiн еркiн пайдалануға құқығы бар. Монополистiк қызмет заңмен реттеледi әрі шектеледi. Жосықсыз бәсекеге тыйым салынады. ЕСКЕРТУ. 26-баптың 3-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.06.16. N 6/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 26-баптың 3-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.12.20. N 21/2 қаулысымен. == 27-бап == #Неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттiң қорғауында болады. #Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу - ата-ананың етене құқығы әрі мiндетi. #Кәмелетке толған еңбекке қабiлеттi балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға мiндеттi. == 28-бап == #Қазақстан Республикасының азаматы жасына келген, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негiздерде оған ең төменгi жалақы мен зейнетақының мөлшерiнде әлеуметтiк қамсыздандырылуына кепiлдiк берiледi. #Ерiктi әлеуметтiк сақтандыру, әлеуметтiк қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасау және қайырымдылық көтермеленiп отырады. ЕСКЕРТУ. 28-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.12. N 3/2 қаулысымен. == 29-бап == #Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар. #Республика азаматтары заңмен белгiленген кепiлдi медициналық көмектiң көлемiн тегiн алуға хақылы. #Мемлекеттiк және жекеменшiк емдеу мекемелерiнде, сондай-ақ, жеке медициналық практикамен айналысушы адамдарда ақылы медициналық жәрдем алу заңда белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша жүргiзiледi. == 30-бап == #Азаматтардың мемлекеттiк оқу орындарында тегiн орта бiлiм алуына кепiлдiк берiледi. Орта бiлiм алу мiндеттi. #Азаматтың мемлекеттiк жоғары оқу орнында конкурстық негiзде тегiн жоғары бiлiм алуға құқығы бар. #Жекеменшiк оқу орындарында ақылы бiлiм алу заңмен белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша жүзеге асырылады. #Мемлекет бiлiм берудiң жалпыға мiндеттi стандарттарын белгiлейдi. Кез келген оқу орнының қызметi осы стандарттарға сай келуi керек. == 31-бап == #Мемлекет адамның өмiр сүруi мен денсаулығына қолайлы айналадағы ортаны қорғауды мақсат етiп қояды. #Адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн деректер мен жағдаяттарды лауазымды адамдардың жасыруы заңға сәйкес жауапкершiлiкке әкеп соғады. == 32-бап == :Қазақстан Республикасының азаматтары бейбiт әрі қарусыз жиналуға, жиналыстар, митингiлер мен демонстрациялар, шерулер өткiзуге және тосқауылдарға тұруға хақылы. Бұл құқықты пайдалану мемлекеттiк қауiпсiздiк, қоғамдық тәртiп, денсаулық сақтау, басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мүдделерi үшiн заңмен шектелуi мүмкiн == 33-бап == #Қазақстан Республикасы азаматтарының тiкелей және өз өкiлдерi арқылы мемлекет iсiн басқаруға қатысуға, мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына тiкелей өзi жүгiнуге, сондай-ақ жеке және ұжымдық өтiнiштер жолдауға құқығы бар. #Республика азаматтарының мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын сайлауға және оларға сайлануға, сондай-ақ республикалық референдумға қатысуға құқығы бар. #Сот iс-әрекетке қабiлетсiз деп таныған, сондай-ақ сот үкiмi бойынша бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға, республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ. #Республика азаматтарының мемлекеттiк қызметке кiруге тең құқығы бар. Мемлекеттiк қызметшi лауазымына кандидатқа қойылатын талаптар лауазымдық мiндеттердiң сипатына ғана байланысты болады және заңмен белгiленедi. ЕСКЕРТУ. 33-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. == 34-бап == #Әркiм Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, абыройы мен қадiр-қасиетiн құрметтеуге мiндеттi. #Әркiм Республиканың мемлекеттiк рәміздерін құрметтеуге мiндеттi. == 35-бап == :Заңды түрде белгiленген салықтарды, алымдарды және өзге де мiндеттi төлемдердi төлеу әркiмнiң борышы әрі мiндетi болып табылады. == 36-бап == #Қазақстан Республикасын қорғау - оның әрбiр азаматының қасиеттi парызы және мiндетi. #Республика азаматтары заңда белгiленген тәртiп пен түрлер бойынша әскери қызмет атқарады. == 37-бап == :Қазақстан Республикасының азаматтары тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қамқорлық жасауға, тарих пен мәдениет ескерткiштерiн қорғауға мiндеттi. == 38-бап == :Қазақстан Республикасының азаматтары табиғатты сақтауға және табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға мiндеттi. == 39-бап == #Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажеттi шамада ғана және тек заңмен шектелуi мүмкiн. #Ұлтаралық татулықты бұзатын кез келген әрекет конституциялық емес деп танылады. #Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қандай да бiр түрде шектеуге жол берiлмейдi. Конституцияның 10; 11; 13-15-баптарында; 16-бабының 1-тармағында; 17-бабында; 19-бабында; 22-бабында; 26-бабының 2-тармағында көзделген құқықтар мен бостандықтар ешбiр жағдайда да шектелмеуге тиiс. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] 6rox85jeriiff3e3urs8pajufqirx8j 0 2394 6417 6405 2018-10-27T04:00:12Z Нұрлан Рахымжанов 1241 wikitext text/x-wiki {{Shortcut1|Конституция}} {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#40-бап|40-бап]] [[#41-бап|41-бап]] [[#42-бап|42-бап]] [[#43-бап|43-бап]] [[#44-бап|44-бап]] [[#45-бап|45-бап]] [[#46-бап|46-бап]] [[#47-бап|47-бап]] [[#48-бап|48-бап]] |} __NOTOC__ = III бөлім, Президент = == 40-бап == #Қазақстан Республикасының Президентi - мемлекеттiң басшысы, мемлекеттiң iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттарын айқындайтын, ел iшiнде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкiлдiк ететiн ең жоғары лауазымды тұлға. #Республиканың Президентi - халық пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнiң, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепiлi. #Республика Президентi мемлекеттiк билiктiң барлық тармағының келiсiп жұмыс iстеуiн және үкiмет органдарының халық алдындағы жауапкершiлiгiн қамтамасыз етедi. == 41-бап == #Қазақстан Республикасының Президентiн конституциялық заңға сәйкес жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде Республиканың кәмелетке толған азаматтары жасырын дауыс беру арқылы жетi жыл мерзiмге сайлайды. #Республика Президентi болып тумысынан республика азаматы болып табылатын қырық жасқа толған, мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгерген әрі Қазақстанда кемiнде он бес жыл бойы тұратын Республика азаматы сайлана алады. #Республика Президентiнiң кезектi сайлауы желтоқсанның бiрiншi жексенбiсiнде өткiзiледi және ол мерзiмi жағынан Республика Парламентiнiң жаңа құрамын сайлаумен тұспа-тұс келмеуге тиiс. #Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың елу процентiнен астамының дауысын алған кандидат сайланды деп есептеледi. Егер кандидаттардың бiрде-бiрi көрсетiлген дауыс санын ала алмаса, қайтадан дауысқа салынады, оған көп дауыс алған екi кандидат қатысады. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың ең көп дауысын алған кандидат сайланды деп есептеледi. ЕСКЕРТУ. 41-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. номері 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 41-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1998.10.09. номері 9/2 қаулысымен. == 42-бап == Қазақстан Республикасының Президентi: "Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын қатаң сақтауға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына кепiлдiк беруге, Қазақстан Республикасы Президентiнiң өзiме жүктелген мәртебелi мiндетiн адал атқаруға салтанатты түрде ант етемiн", - деп халыққа ант берген сәттен бастап қызметiне кiрiседi. #Ант беру қаңтардың екiншi сәрсенбiсiнде салтанатты жағдайда Парламент депутаттарының, Конституциялық Кеңес мүшелерiнiң, Жоғарғы Сот судьяларының, сондай-ақ Республиканың бұрынғы Президенттерiнiң бәрінiң қатысуымен өткiзiледi. Конституцияның 48-бабында көзделген жағдайда Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгiн өзiне қабылдаған адам Республика Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған күнiнен бастап бiр ай iшiнде ант бередi. #Республика Президентiнiң өкiлеттiгi жаңадан сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскен кезден бастап, сондай-ақ Президент қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылған немесе кетiрiлген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады. Республиканың бұрынғы Президенттерiнiң бәрінiң, қызметiнен кетiрiлгендерден басқасының, Қазақстан Республикасының экс-Президентi деген атағы болады. #Бiр адам қатарынан екi реттен артық Республика Президентi болып сайлана алмайды. ЕСКЕРТУ. 42-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. == 43-бап == #Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлдi органның депутаты болуға, өзге де ақы төленетiн қызметтердi атқаруға және кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға құқығы жоқ. #Республика Президентi өз өкiлеттiгiн жүзеге асыру кезеңiнде саяси партиядағы қызметiн тоқтата тұрады. == 44-бап == :Қазақстан Республикасының Президентi: :#Қазақстан халқына елдегi жағдай мен Республиканың iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттары туралы жыл сайын жолдау арнайды; :#Республика Парламентiне кезектi және кезектен тыс сайлау тағайындайды; Парламенттiң бiрiншi сессиясын шақырады және оның депутаттарының Қазақстан халқына беретiн антын қабылдайды; Парламент Палаталарының кезектен тыс бiрлескен отырыстарын шақырады; Парламент Сенаты ұсынған заңға он бес жұмыс күнi iшiнде қол қояды, заңды халыққа жария етедi не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, дауысқа салу үшiн қайтарады; :#Парламенттiң келiсiмiмен Республиканың Премьер-Министрiн қызметке тағайындайды, оны қызметтен босатады; Премьер-Министрдiң ұсынуымен Республика Үкiметiнiң құрылымын белгiлейдi, оның мүшелерiн қызметке тағайындайды және қызметтен босатады, сондай-ақ Үкiмет құрамына кiрмейтiн Республиканың орталық атқарушы органдарын құрады, таратады және қайта құрады; Үкiмет мүшелерiнiң антын қабылдайды, ерекше маңызды мәселелер бойынша Үкiмет отырыстарына Төрағалық етедi; Үкiметке заң жобаларын Парламент Мәжiлiсiне енгiзудi тапсырады; Үкiметтiң және облыстар, республикалық маңызы бар қалалар мен астана әкiмдерi актiлерiнiң күшiн жояды не толық немесе iшiнара тоқтата тұрады; :#Парламенттiң келiсiмiмен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң Төрағасын қызметке тағайындайды, оны қызметтен босатады; :#Парламент Сенатының келiсiмiмен Республиканың Бас Прокурорын және Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң Төрағасын қызметке тағайындайды, оларды қызметтен босатады; :#Республика дипломатиялық өкiлдiктерiнiң басшыларын тағайындайды және керi шақырып алады; :#Республикалық бюджеттiң атқарылуын бақылау жөнiндегi есеп комитетiнiң Төрағасын және екi мүшесiн бес жыл мерзiмге қызметке тағайындайды; :#Республиканың мемлекеттiк бағдарламаларын бекiтедi; :#Республика Премьер-Министрiнiң ұсынуымен Республиканың мемлекеттiк бюджетi есебiнен ұсталатын барлық органдардың қызметкерлерiне арналған қаржыландыру мен еңбекақы төлеудiң бiрыңғай жүйесiне бекiтедi; :#Республикалық референдум өткiзу жөнiнде шешiм қабылдайды; :#келiссөздер жүргiзедi және Республиканың халықаралық шарттарына қол қояды; бекiту грамоталарына қол қояды; өзiнiң жанында тiркелген шет мемлекеттердiң дипломатиялық және өзге де өкiлдерiнiң сенiм грамоталары мен керi шақырып алу грамоталарын қабылдайды; :#Республика Қарулы Күштерiнiң Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып табылады, Қарулы Күштердiң жоғары қолбасшылығын тағайындайды және ауыстырып отырады; :#Республиканың мемлекеттiк наградаларымен наградтайды, құрметтi, жоғары әскери және өзге атақтарды, сыныптық шендердi, дипломатиялық дәрежелердi, бiлiктiлiк сыныптарын бередi; :#Республиканың азаматтығы, саяси баспана беру мәселелерiн шешедi; :#азаматтарға кешiрiм жасауды жүзеге асырады; :#Республиканың демократиялық институттарына, оның тәуелсiздiгi мен аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, азаматтарының қауiпсiздiгiне елеулi және тiкелей қатер төнген, мемлекеттiң конституциялық органдарының қалыпты жұмыс iстеуi бұзылған ретте, Премьер-Министрмен және Республика Парламентi Палаталарының Төрағаларымен ресми консультациялар алысқаннан кейiн Республика Парламентiне дереу хабарлай отырып, Қазақстанның бүкiл аумағында және оның жекелеген жерлерiнде төтенше жағдай енгiзудi, Республиканың Қарулы Күштерiн қолдануды қоса алғанда, аталған жағдаяттар талап ететiн шараларды қолданады; :#Республикаға қарсы агрессия жасалған не оның қауiпсiздiгiне сырттан тiкелей қатер төнген ретте Республиканың бүкiл аумағында немесе оның жекелеген жерлерiнде әскери жағдай енгiзедi, iшiнара немесе жалпы мобилизация жариялап, бұл туралы Республика Парламентiне дереу хабарлайды; :#Өзiне бағынысты Республика Президентiнiң Күзет қызметiн және Республикалық ұланды жасақтайды; :#Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Хатшысын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады, оның мәртебесi мен өкiлеттiгiн анықтайды; Республика Президентiнiң әкiмшiлiгiн құрады; :#Қауiпсiздiк Кеңесiн, Жоғары Сот Кеңесiн және өзге де консультативтiк-кеңесшi органдарды құрады; :#Республиканың Конституциясы мен заңдарына сәйкес басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады. ЕСКЕРТУ. 44-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 44-баптың 13) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.06.30. N 10/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 44-баптың 2) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.03. N 15/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 44-баптың 9) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.11.12. N 14/2 қаулысымен. == 45-бап == #Қазақстан Республикасының Президентi Конституция мен заңдар негiзiнде және оларды орындау үшiн Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар жарлықтар мен өкiмдер шығарады. #Конституцияның 53-бабының 4)-тармақшасында көзделген ретте Республика Президентi заңдар шығарады, ал 61-баптың 2-тармағында көзделген ретте Республиканың заң күшi бар жарлықтарын шығарады. #Республиканың Президентi қол қоятын Парламент актiлерi, сондай-ақ Үкiмет бастамасымен шығарылатын Президенттiң актiлерi тиiсiнше осы актiлердiң заңдылығы үшiн заңдық жауапкершiлiк жүктелетiн Парламенттiң әр Палатасының Төрағаларының не Премьер-Министрдiң алдын-ала қолдары қойылып тиянақталады. ЕСКЕРТУ. 45-баптың 2) тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.03. N 15/2 қаулысымен. == 46-бап == #Қазақстан Республикасының Президентiне, оның абыройы мен қадiр-қасиетiне ешкiмнiң тиiсуiне болмайды. #Республика Президентi мен оның отбасын қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету және қорғау мемлекет есебiнен жүзеге асырылады. #Осы баптың ережелерi Республиканың экс-Президенттерiне қолданылады. == 47-бап == #Қазақстан Республикасының Президентi науқастануына байланысты өзiнiң мiндеттерiн жүзеге асыруға қабiлетсiздiгi дендеген жағдайда қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылуы мүмкiн. Бұл ретте Парламент әр Палата депутаттарының тең санынан және медицинаның тиiстi салаларының мамандарынан тұратын комиссия құрады. Мерзiмiнен бұрын босату туралы шешiм Парламент Палаталарының бiрлескен отырысында комиссияның қорытындысымен белгiленген конституциялық рәсiмдердiң сақталғаны туралы Конституциялық Кеңес қорытындысы негiзiнде әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiгiмен қабылданады. #Республиканың Президентi өзiнiң мiндеттерiн атқару кезiндегi iс-әрекетi үшiн тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда жауап бередi және бұл үшiн Парламент оны қызметiнен кетiруi мүмкiн. Айып тағу және оны тексеру туралы шешiм Мәжiлiс депутаттарының кемiнде үштен бiрiнiң бастамасы бойынша депутаттардың жалпы санының көпшiлiгiмен қабылдануы мүмкiн.Тағылған айыпты тексерудi Сенат ұйымдастырады және оның нәтижелерi Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен Парламент Палаталары бiрлескен отырысының қарауына берiледi. Бұл мәселе бойынша түпкiлiктi шешiм айып тағудың негiздiлiгi туралы Жоғарғы Сот қорытындысы және белгiленген конституциялық рәсiмдердiң сақталғаны туралы Конституциялық Кеңестiң қорытындысы болған жағдайда әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен Парламент Палаталарының бiрлескен отырысында қабылданады. Айып тағылған кезден бастап екi ай iшiнде түпкiлiктi шешiм қабылдамау Республика Президентiне қарсы тағылған айыптың күшi жойылған деп тануға әкеп соғады. Республиканың Президентiне мемлекетке опасыздық жасады деп тағылған айыптың қабылданбауы оның қай кезеңiнде де осы мәселенiң қаралуына себепшi болған Мәжiлiс депутаттарының өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтатуға әкеп соғады. #Республика Президентiн қызметiнен кетiру туралы мәселе ол Республика Парламентiнiң өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтату жөнiнде мәселе қарап жатқан кезде қозғалмайды. == 48-бап == #Қазақстан Республикасының Президентi қызметiнен мерзiмiнен бұрын босаған немесе кетiрiлген, сондай-ақ қайтыс болған жағдайда Республика Президентiнiң өкiлеттiгi қалған мерзiмге Парламент Сенатының Төрағасына көшедi; Сенат Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған ретте ол Парламент Мәжiлiсiнiң Төрағасына көшедi; Мәжiлiс Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған ретте ол Республиканың Премьер-Министрiне көшедi. Өзiне Республика Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған тұлға тиiсiнше Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының немесе Премьер-Министрдiң өкiлеттiгiн тапсырады. Бұл жағдайда бос тұрған мемлекеттiк лауазымдарды иелену Конституцияда көзделген тәртiппен жүзеге асырылады. #Осы баптың 1-тармағында көзделген негiздерде және тәртiппен Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгiн өзiне қабылдаған тұлғаның Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерiстер мен толықтырулар туралы бастамашылық жасауға құқығы жоқ. ЕСКЕРТУ. 48-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] mwgf24xlijr4fhvvfprzd3ajg6lx4nj 0 2395 4573 4562 2012-06-06T12:07:30Z Bolatbek 520 /* Тағы қара */ wikitext text/x-wiki {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#49-бап|49-бап]] [[#50-бап|50-бап]] [[#51-бап|51-бап]] [[#52-бап|52-бап]] [[#53-бап|53-бап]] [[#54-бап|54-бап]] [[#55-бап|55-бап]] [[#56-бап|56-бап]] [[#57-бап|57-бап]] [[#58-бап|58-бап]] [[#59-бап|59-бап]] [[#60-бап|60-бап]] [[#61-бап|61-бап]] [[#62-бап|62-бап]] [[#63-бап|63-бап]] |} __NOTOC__ {{Shortcut1|Конституция}} = IV бөлім, Парламент = == 49-бап == #Парламент - Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге асыратын республиканың ең жоғары өкiлдi органы. #Парламенттiң өкiлеттiгi оның бiрiншi сессиясы ашылған сәттен басталып, жаңадан сайланған Парламенттiң бiрiншi сессиясы жұмысқа кiрiскен кезден аяқталады.<*> #Парламенттiң өкiлеттiгi Конституцияда көзделген реттер мен тәртiп бойынша мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы мүмкiн. #Парламенттiң ұйымдастырылуы мен қызметi, оның депутаттарының құқықтық жағдайы конституциялық заңмен белгiленедi. ЕСКЕРТУ. 49-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 48-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.07.14. N 13/2 қаулысымен. == 50-бап == #Парламент тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн екi Палатадан: Сенаттан және Мәжiлiстен тұрады. #Сенат әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екi адамнан, тиiсiнше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және Республика астанасының барлық өкiлдi органдары депутаттарының бiрлескен отырысында сайланатын депутаттардан құралады. Сенаттың жетi депутатын Сенат өкiлеттiгi мерзiмiне Республика Президентi тағайындайды. #Мәжiлiс жетпiс жетi депутаттан тұрады. Алпыс жетi депутат Республиканың әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiсi ескерiле отырып құрылатын және шамамен сайлаушылардың саны тең бiр мандатты аумақтық сайлау округтерi бойынша сайланады. Он депутат бара-бар өкiлдiк жүйесi бойынша және бiртұтас жалпыұлттық сайлау округiнiң аумағы бойынша партиялық тiзiмдер негiзiнде сайланады. #Парламент депутаты бiр мезгiлде екi Палатаға бiрдей мүше бола алмайды. #Сенат депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - алты жыл, Мәжiлiс депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - бес жыл. ЕСКЕРТУ. 50-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 50-баптың 5-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.15. N 1/2 , 1999.11.29. N 24/2 қаулыларымен. == 51-бап == #Мәжiлiс депутаттарын сайлау жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Мәжiлiс депутаттарының кезектi сайлауы Парламенттiң жұмыс iстеп тұрған сайланым өкiлеттiгiнiң мерзiмi аяқталғанға дейiнгi екi айдан кешiктiрiлмей өткiзiледi. #Сенат депутаттары жанама сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру жолымен сайланады. Сайланған Сенат депутаттарының жартысы әркiм үш жыл сайын қайта сайланып отырады. Бұл орайда олардың кезектi сайлауы бұлардың өкiлеттiк мерзiмi аяқталғанға дейiнгi екi айдан кешiктiрiлмей өткізiледi. #Парламент депутаттарының кезектен тыс сайлауы Парламент өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтатқан кезден бастап екi ай iшiнде өткiзiледi. #Қазақстан Республикасының кемiнде бес жыл азаматы болған, отыз жасқа толған, жоғары бiлiмi және кемiнде бес жыл жұмыс стажы бар, тиiстi облыстың, республикалық маңызы бар қаланың не Республика астанасының аумағында кемiнде үш жыл тұрақты тұрған азаматы Сенат депутаты бола алады. Республиканың жасы жиырма беске толған азаматы Мәжiлiс депутаты бола алады. #Бiр мандатты аумақтық сайлау округi бойынша тиiсiнше облыстың, республикалық маңызы бар қала мен республика астанасының барлық өкiлдi органдары депутаттарының бiрлескен отырысында дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың немесе таңдаушылардың елу процентiнен астамының дауысын алған кандидат сайланды деп есептеледi. Егер кандидаттардың бiрде-бiрi аталған дауыс санын ала алмаған жағдайда, қайтадан дауыс беру жүргiзiледi, оған неғұрлым көбiрек дауыс санын алған екi кандидат қатысады. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың немесе таңдаушылардың неғұрлым көбiрек дауыс санын алған кандидат сайланды деп есептеледi. Мәжiлiске сайлаудың қорытындылары бойынша депутаттық мандаттарды партиялық тiзiмдер негiзiнде бөлуге дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың кемiнде жетi процентiнiң даусын алған саяси партиялар жiберiледi. Егер дауыс беруге таңдаушылардың елу процентiнен астамы қатысса, Сенатқа сайлау өткiзiлдi деп есептеледi. Республика Парламентi депутаттарын сайлау тәртібi конституциялық заңда айқындалады. #Парламенттiң депутаты Қазақстан халқына ант бередi. ЕСКЕРТУ. 51-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 51-баптың 4-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.18. N 5/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 51-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.11.29. N 24/2 қаулысымен. == 52-бап == #Парламент депутаты қандай да болсын аманатты мандатпен байланысты емес. #Парламент депутаттары оның жұмысына қатысуға мiндеттi. Парламентте депутаттың жеке өзi ғана дауыс бередi. Депутаттың Палаталар мен олардың органдарының отырыстарына дәлелдi себептерсiз үш реттен артық қатыспауы, сол сияқты дауыс беру құқығын басқа бiреуге беруi депутатқа заңда белгiленген жазалау шараларын қолдануға әкеп соғады. #Парламент депутатының басқа өкiлдi органның депутаты болуға, оқытушылық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, ақы төленетiн өзге де жұмыс атқаруға, кәсiпкерлiкпен шұғылдануға, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiруге құқығы жоқ. Осы ереженiң бұзылуы депутаттың өкiлеттiгiн тоқтатуға әкеп соғады. #Парламент депутатын оның өкiлеттiк мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, сот тәртібiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттердi қоспағанда, тиiстi Палатаның келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. #Парламент депутатының өкiлеттiгi ол орнынан түскен, депутат iс-әрекетке қабiлетсiз деп танылған, Парламент таратылған жағдайда және Конституцияда көзделген өзге де реттерде тоқтатылады. Парламент депутаты оған қатысты соттың айыптау үкiмi күшiне енгiзiлген, Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерге тұрақты қоныс аударған кезде өз мандатынан айырылады. #Депутаттарға жазалау шараларын қолдануға, олардың осы баптың 3-тармағының талаптарын, депутаттық әдеп ережелерiн сақтауына, сондай-ақ депутаттардың өкiлеттiгiн тоқтатуға және өкiлеттігiнен әрі депутатқа ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан айыруға байланысты мәселелердi әзiрлеу Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясына жүктеледi. ЕСКЕРТУ. 52-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 52-баптың 3 және 5-тармақтарына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.05.17. N 7/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 52-баптың 1 және 5-тармақтарына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.12.13. N 19/2 қаулысымен. == 53-бап == :Палаталардың бiрлескен отырысында Парламент: :#Қазақстан Республикасы Президентiнiң ұсынысы бойынша Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгiзедi; конституциялық заңдар қабылдап, оларға өзгертулер мен толықтырулар енгiзедi; :#Республикалық бюджеттi және Үкiмет пен Республикалық бюджеттiң атқарылуын бақылау жөнiндегi есеп комитетiнiң бюджеттiң атқарылуы туралы есептерiн бекiтедi, бюджетке өзгертулер мен толықтырулар енгiзедi; :#Республика Президентiнiң қарсылығын туғызған заңдар немесе заңның баптары бойынша ол қарсылық жiберген күннен бастап бiр ай мерзiм iшiнде қайталап талқылау мен дауысқа салуды өткiзедi. Бұл мерзiмнiң сақталмауы Президент қарсылығының қабылданғанын бiлдiредi. Егер Парламент әр Палата депутаттарының жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен бұрын қабылданған шешiмдi растайтын болса, Президент жетi күн iшiнде заңға қол қояды. Егер Президенттiң қарсылығы ескерiлмесе, заң қабылданбады немесе Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледi; :#Президентке оның бастамасы бойынша әр Палата депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң даусымен бiр жылдан аспайтын мерзiмге заң шығару өкiлеттiгiн беруге хақылы; :#Президенттiң Республика Премьер-Министрiн, Республика Ұлттық Банкiнiң Төрағасын тағайындауына келiсiм бередi; :#Премьер-Министрдiң Үкiмет бағдарламасы туралы баяндамасын тыңдап, бағдарламаны мақұлдайды немесе қабылдамай тастайды, бағдарламаны қайтадан қабылдамай тастау әр Палата депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен жүзеге асырылуы мүмкiн және бұл Үкiметке сенiмсiздiк көрсетiлгенiн бiлдiредi. Ондай көпшiлiк дауыстың болмауы Үкiмет бағдарламасының мақұлданғанын бiлдiредi; :#Әр Палата депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiрiнiң бастамасы бойынша немесе Конституцияда белгiленген реттерде Үкiметке сенiмсiздiк бiлдiредi; :#соғыс және бiтiм мәселелерiн шешедi; :#Республика Президентiнiң ұсынысы бойынша бейбiтшiлiк пен қауiпсiздiктi сақтау жөнiндегi халықаралық мiндеттемелердi орындау үшiн Республиканың Қарулы Күштерiн пайдалану туралы шешiм қабылдайды; :#Республикалық референдум тағайындау туралы бастама көтередi; :#Республика Конституциялық Кеңесiнiң Республикадағы конституциялық заңдылықтың жай-күйi туралы жыл сайынғы жолдауын тыңдайды; :#Палаталардың бiрлескен комиссияларын құрады, олардың Төрағаларын сайлайды және қызметтен босатады, комиссиялардың қызметi туралы есептердi тыңдайды; :#Парламентке Конституция жүктеген өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады. ЕСКЕРТУ. 53-баптың 1) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1998.12.04. N 13/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 53-бапқа түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.06.30. N 10/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 53-баптың 7) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.09.27. N 18/2 қаулысымен. == 54-бап == :Парламент Палаталардың бөлек отырысында мәселелердi әуелi Мәжiлiсте, ал содан кейiн Сенатта өз кезегiмен қарау арқылы: :#заңдар қабылдайды; :#республикалық бюджеттi және оның атқарылуы туралы есептердi, бюджетке енгiзiлетiн өзгертулер мен толықтыруларды талқылайды, мемлекеттiк салықтар мен алымдарды белгiлейдi және оларды алып тастайды; :#Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының мәселелерiн шешу тәртiбiн белгiлейдi; :#мемлекеттiк наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметтi, әскери және өзге де атақтарын, сыныптық шендерiн, дипломатиялық дәрежелерiн белгiлейдi, Республиканың мемлекеттiк нышандарын анықтайды; :#мемлекеттiк заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де көмек көрсетуi туралы мәселелердi шешедi; :#азаматтарға рақымшылық жасау туралы актiлер шығарады; :#Республиканың халықаралық шарттарын бекiтедi және олардың күшiн жояды. ЕСКЕРТУ. 54-баптың 4) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.06.30. N 10/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 54-баптың 7) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.12.26. N 22/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 54-баптың 7) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.12.13. N 16-17/3 қаулысымен. == 55-бап == :Сенаттың ерекше қарауына мыналар жатады: :#Қазақстан Республикасы Президентiнiң ұсынуымен Республиканың Жоғарғы Сотының Төрағасын, Алқалар Төрағаларын және Жоғарғы Сотының судьяларын сайлау мен қызметтен босату, олардың анттарын қабылдау; :#Республика Президентiнiң Республиканың Бас Прокурорын және Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң Төрағасын тағайындауына келiсiм беру; :#Республиканың Бас Прокурорын, Жоғарғы Сотының Төрағасы мен судьяларын оларға ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан айыру; :#Республиканың заңдарына сәйкес жергiлiктi өкiлдi органдардың өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтату; :#Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесiнiң құрамына екi депутатты жiберу; :#Республиканың Президентiн қызметiнен кетiру туралы Мәжiлiс қозғаған мәселенi қарау және оның нәтижесiн Палаталардың бiрлескен отырысының қарауына енгiзу. ЕСКЕРТУ. 55-баптың 1-тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.05. N 11/2 қаулысымен. == 56-бап == :Мәжiлiстiң ерекше қарауына мыналар жатады: :#заңдардың жобаларын қарауға қабылдау және қарау; :#Республика Парламентi қабылдаған заңдарға Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарсылықтары бойынша ұсыныстар әзiрлеу; :#Республика Президентiнiң ұсынуымен Республиканың Орталық сайлау комиссиясының Төрағасын, Төрағасының орынбасарын, хатшысы мен мүшелерiн сайлау және қызметтен босату; :#Республика Президентiнiң кезектi сайлауын хабарлау; :#Әдiлет бiлiктiлiк алқасының құрамына екi депутатты жiберу; :#Республика Президентiне қарсы мемлекетке опасыздық жасады деп айып тағу. ЕСКЕРТУ. 56-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. == 57-бап == :Парламенттiң әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз: :#Республикалық бюджеттiң атқарылуын бақылау жөнiндегi есеп комитетiнiң үш мүшесiн бес жыл мерзiмге қызметке тағайындайды; :#Конституцияның 47-бабының 1-тармағында көзделген ретте Парламент құратын комиссия мүшелерiнiң тең жартысына өкiлеттiк бередi; :#Палаталардың бiрлескен комиссиялары мүшелерiнiң тең жартысын сайлайды; :#Палаталар депутаттарының өкiлеттiгiн тоқтатады, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының ұсынуымен оларға ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан Палаталардың депутаттарын айыру мәселелерiн шешедi; :#өз құзыретiндегi мәселелер бойынша парламенттiк тыңдаулар өткiзедi; :#депутаттардың жалпы санының кемiнде үштен бiрiнiң бастамасы бойынша Республика Үкiметi мүшелерiнiң өз қызметi мәселелерi жөнiндегi есептерiн тыңдауға және Үкiмет мүшесi Республика заңдарын орындамаған ретте Палаталар депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен оны қызметтен босату туралы Республика Президентiне өтiнiш жасауға хақылы, егер Республика Президентi мұндай өтiнiштi қабылдамай тастаса, онда депутаттар Палата депутаттары жалпы санының кемiнде үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен алғашқы өтiнiш берiлген күннен бастап алты ай өткеннен кейiн Республика Президентiнiң алдында Үкiмет мүшесiн қызметiнен босату туралы мәселенi қайталап қоюға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президентi Үкiмет мүшесiн қызметiнен босатады. :#Палаталардың үйлестiрушi және жұмыс органдарын құрады; :#өз қызметiнiң регламентiн, Палатаның ұйымдастыру және iшкi тәртібiне байланысты мәселелер бойынша өзге де шешiмдер қабылдайды. ЕСКЕРТУ. 57-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. == 58-бап == #Палаталарды мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгерген өз депутаттарының арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен жасырын дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжiлiс сайлаған Төрағалар басқарады. Сенат Төрағасының қызметiне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президентi ұсынады. Мәжiлiс Төрағасының қызметiне кандидатураларды Палатаның депутаттары ұсынады. #Палаталардың Төрағалары, егер бұл үшiн Палаталардың депутаттары жалпы санының көпшiлiгi дауыс берсе, қызметтен керi шақырылып алынуы мүмкiн, сондай-ақ олар өз еркiмен орнынан түсуге хақылы. #Парламент Палаталарының Төрағалары: ##Палаталардың отырыстарын шақырып, оларға Төрағалық етедi; ##Палаталардың қарауына енгiзiлетiн мәселелердi әзiрлеуге жалпы басшылық жасайды; ##Палаталар Төрағаларының орынбасарлары қызметiне сайлау үшiн Палаталарға кандидатуралар ұсынады; ##Палаталар қызметiнде регламенттiң сақталуын қамтамасыз етедi; ##Палаталардың үйлестiру органдарының қызметiне басшылық жасайды; ##Палаталар шығаратын актiлерге қол қояды; ##Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң екi-екiден мүшелерiн тағайындайды; ##өздерiне Парламент регламентi жүктейтiн басқа да мiндеттердi атқарады. #Мәжiлiс Төрағасы: ##Парламент сессияларын ашады; ##Палаталардың кезектi бiрлескен отырыстарын шақырады, Палаталардың кезектi және кезектен тыс бiрлескен отырыстарына Төрағалық етедi. ##Палаталардың Төрағалары өз құзыретiндегi мәселелер бойынша өкiмдер шығарады. == 59-бап == #Парламент сессиясы оның Палаталарының бiрлескен және бөлек отырыстары түрiнде өткiзiледi. #Парламенттiң бiрiншi сессиясын Қазақстан Республикасының Президентi сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап отыз күннен кешiктiрмей шақырады. #Парламенттiң кезектi сессиялары жылына бiр рет қыркүйектiң бiрiншi жұмыс күнiнен маусымның соңғы жұмыс күнiне дейiн өткiзiледi. #Парламент сессиясын Республика Президентi ашады және Сенат пен Мәжiлiстiң бiрлескен отырысында жабады. Парламенттiң сессиялары аралығындағы кезеңде Республика Президентi өз бастамасымен, Палаталар Төрағаларының немесе Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде үштен бiрiнiң ұсынысымен Палаталардың кезектен тыс бiрлескен отырысын шақыра алады. Онда Мәжiлiстi шақыруға негiз болған мәселелер ғана қаралуы мүмкiн. #Палаталардың бiрлескен және бөлек отырыстары оларға әр Палата депутаттарының жалпы санының кемiнде үштен екiсi қатысқан жағдайда өткiзiледi. #Палаталардың бiрлескен және бөлек отырыстары ашық отырыстар болып табылады. Регламенттерде көзделген реттерде жабық отырыстар өткiзiлуi мүмкiн. Республика Президентiнiң, Премьер-Министр мен Үкiмет мүшелерiнiң, Ұлттық Банк Төрағасының, Бас Прокурордың, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi Төрағасының кез келген отырыстарға қатысуға және сөз сөйлеуге құқығы бар. ЕСКЕРТУ. 59-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.07.14. N 13/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 59-баптың 3-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.06.30. N 14/2 қаулысымен. == 60-бап == #Палаталар әр Палатада саны жетiден аспайтын тұрақты комитеттер құрады. #Палаталардың бiрлескен қызметтерiне қатысты мәселелердi шешу үшiн Сенат пен Мәжiлiс тепе-тең негiзде бiрлескен комиссиялар құруға хақылы. #Комитеттер мен комиссиялар өз құзыретiндегi мәселелер бойынша қаулылар шығарады. #Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкiлеттiгi және қызметiн ұйымдастыру тәртібi заңмен белгiленедi. == 61-бап == #Заң шығару бастамасы құқығы Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттарына, Республика Үкiметiне берiледi және тек қана Мәжiлiсте жүзеге асырылады. #Республика Президентiнiң заңдар жобаларын қараудың басымдылығын белгiлеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгiзiлген күннен бастап бiр ай iшiнде қарауға тиiстi екенiн бiлдiредi. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президентi заң күшi бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгiлеген тәртiппен жаңа заң қабылдағанға дейiн қолданылады. #Парламент аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтiн, мыналарға: ##жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектiлiгiне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, жеке және заңды тұлғалардың мiндеттерi мен жауапкершiлiгiне; ##меншiк режимiне және өзге де мүлiктiк құқықтарға; ##мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын ұйымдастыру мен олардың қызметiнiң, мемлекеттiк және әскери қызметтiң негiздерiне; ##салық салуға, алымдар мен басқа да мiндеттi төлемдердi белгiлеуге; ##республикалық бюджетке; ##сот құрылысы мен сотта iс жүргiзу мәселелерiне; ##бiлiм беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтiк қамсыздандыруға; ##кәсiпорындар мен олардың мүлкiн жекешелендiруге; ##айналадағы ортаны қорғауға; ##республиканың әкiмшiлiк-аумақтық құрылысына; ##мемлекет қорғанысы мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге қатысты негiзгi принциптер мен нормалардың белгiлейтiн заңдар шығаруға хақылы. Өзге қатынастардың барлығы заңға тәуелдi актiлермен реттеледi. #Мәжiлiс депутаттары қараған және жалпы санының көпшiлiк даусымен мақұлданған заң жобасы Сенатқа берiледi, ол онда әрі кеткенде алпыс күннiң iшiнде қаралады. Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданған жоба заңға айналады және он күннiң iшiнде Президенттiң қол қоюына берiледi. Тұтас алғанда, Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданбаған жоба Мәжiлiске қайтарылады. Егер Мәжiлiс депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен жобаны қайтадан мақұлдаса, ол Сенатқа қайта талқылауға және дауысқа салуға берiледi. Қайта қабылданбаған заң жобасын сол сессия барысында қайтадан енгiзуге болмайды. #Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен заң жобасына енгiзiлген өзгертулер мен толықтырулар Мәжiлiске жiберiледi. Егер Мәжiлiс депутаттардың жалпы санының көпшiлiк даусымен ұсынылған өзгертулермен және толықтырулармен келiссе, заң қабылданды деп есептеледi. Егер Мәжiлiс нақ сондай көпшiлiк дауыспен Сенат енгiзген өзгертулер мен толықтыруларға қарсы болса, Палаталар арасындағы келiспеушiлiк келiсу рәсiмi арқылы шешiледi. #Мемлекеттiк кiрiстi қысқартуды немесе мемлекеттiк шығысты көбейтудi көздейтiн заңдардың жобалары Республика Үкiметiнiң оң қорытындысы болғанда ғана енгiзiлуi мүмкiн. #Үкiмет енгiзген заң жобасының қабылданбауына байланысты Премьер-Министр Парламент Палаталарының бiрлескен отырысында Үкiметке сенiм бiлдiру туралы мәселе қоюға хақылы. Бұл мәселе бойынша дауысқа салу сенiм бiлдiру туралы мәселе қойылған сәттен бастап қырық сегiз сағаттан кешiктiрiлмей жүргiзiледi. Егер сенiмсiздiк бiлдiру туралы ұсыныс Конституциямен белгiленген қажеттi дауыс санын ала алмаған ретте, заң жобасы дауысқа салынбай қабылданды деп есептеледi. Алайда үкiмет бұл құқықты жылына екi реттен артық пайдалана алмайды. ЕСКЕРТУ. 61-баптың 7-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.12. N 3/2 , 1999.09.27. N 18/2 қаулыларымен. ЕСКЕРТУ. 61-баптың 3-тармағының 1) және 2) тармақшаларына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.11.03. N 19/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 61-баптың 6-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.06.15. N 9/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 61-баптың 2) тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.03. N 15/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 61-баптың 1 және 4-тармақтарына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.06.08. N 8/2 қаулысымен. == 62-бап == #Парламент Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар Қазақстан Республикасының заңдары, Парламенттiң қаулылары, Сенат пен Мәжiлiстiң қаулылары түрiнде заң актiлерiн қабылдайды. #Республиканың заңдары Республика Президентi қол қойғаннан кейiн күшiне енедi. #Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен енгiзiледi. #Конституциялық заңдар Конституцияда көзделген мәселелер бойынша әр Палата депутаттарының жалпы санының кемiнде үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен қабылданады. #Парламент пен оның Палаталарының заң актiлерi, егер Конституцияда өзгеше көзделмесе, Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданады. #Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгiзу, конституциялық заңдар қабылдау немесе оларға өзгертулер мен толықтырулар енгiзу мәселелерi бойынша кемiнде екi оқылым өткiзу мiндеттi. #Республиканың заңдары, Парламент пен оның Палаталарының қаулылары Конституцияға қайшы келмеуге тиiс. Парламент пен оның Палаталарының қаулылары заңдарға қайшы келмеуге тиiс. #Республиканың заң және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiн әзiрлеу, ұсыну, талқылау, күшiне енгiзу және жариялау тәртібi арнаулы заңмен және Парламент пен оның Палаталарының регламенттерiмен реттеледi. ЕСКЕРТУ. 62-баптың 2) тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.03. N 15/2 қаулысымен. == 63-бап == #Қазақстан Республикасының Президентi мына жағдайларда: Парламент Үкiметке сенiмсiздiк бiлдiргенде, Парламент Премьер-Министрдi тағайындауға екi мәрте келiсiм бермегенде, Парламенттiң Палаталары арасындағы немесе Парламент пен мемлекеттiк өкiметтiң басқа тармақтары арасындағы еңсерiлмейтiн келiспеушiлiк салдарынан саяси дағдарыс болғанда Парламенттi тарата алады. #Парламенттi төтенше жағдай немесе соғыс жағдайы кезеңiнде, Президент өкiлеттiгiнiң соңғы алты айында, сондай-ақ осының алдындағы таратудан кейiнгi бiр жыл iшiнде таратуға болмайды. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] 9fg6b702vwjxqixqvk003e3sp1b0l5i 0 2396 4665 4574 2012-12-13T13:53:57Z Тіл жанашыры 893 wikitext text/x-wiki {{Shortcut1|Конституция}} {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#64-бап|64-бап]] [[#65-бап|65-бап]] [[#66-бап|66-бап]] [[#67-бап|67-бап]] [[#68-бап|68-бап]] [[#69-бап|69-бап]] [[#70-бап|70-бап]] |} __NOTOC__ = V бөлім, Үкімет = == 64-бап == #Үкiмет Қазақстан Республикасының атқарушы билiгiн жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды. #Үкiмет өзiнiң бүкiл қызметiнде Республика Президентiнiң алдында жауап бередi, сондай-ақ Конституцияның 53-бабының 6)-тармақшасында көзделген ретте Республика Парламентiне есеп бередi. #Конституцияның 57-бабының 6)-тармақшасында көзделген ретте Үкiмет мүшелерi Парламент палаталарына есеп бередi. #Үкiметтiң құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртібi конституциялық заңмен белгiленедi. == 65-бап == #Қазақстан Республикасының Президентi Үкiметтi Конституцияда көзделген тәртiппен құрады. #Республика Премьер-Министрi тағайындалғаннан кейiнгi он күн мерзiм iшiнде Премьер-Министр Үкiметтiң құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентiне ұсыныс енгiзедi. #Үкiмет мүшелерi Қазақстан халқы мен Президентiне ант бередi. == 66-бап == :Қазақстан Республикасының Үкiметi: :#мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық саясатының, оның қорғаныс қабiлетiнiң, қауiпсiздiгiнiң, қоғамдық тәртiптi қамтамасыз етудiң негiзгi бағыттарын әзiрлейдi және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады; :#Парламентке республикалық бюджеттi және оның атқарылуы туралы есептi ұсынады, бюджеттiң атқарылуын қамтамасыз етедi; :#Мәжiлiске заң жобаларын енгiзедi және заңдардың орындалуын қамтамасыз етедi; :#мемлекеттiк меншiктi басқаруды ұйымдастырады; :#Республиканың сыртқы саясатын жүргiзу жөнiнде шаралар әзiрлейдi; :#министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, өзге де орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне басшылық жасайды; :#Республиканың министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi, өзге де орталық және жергiлiктi атқарушы органдары актiлерiнiң күшiн толық немесе қолданылу бөлiгiнде жояды немесе тоқтата тұрады; :#Үкiмет құрамына кiрмейтiн орталық атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады; :#алынып тасталды :#өзiне Конституциямен, заңдармен және Президент актiлерiмен жүктелген өзге де қызметтердi орындайды. ЕСКЕРТУ. 66-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 66-баптың 4) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.17. N 4/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 66-баптың 5) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.04.12. N 1/2 қаулысымен. == 67-бап == :Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi: :#Үкiмет қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және оның жұмысы үшiн дербес жауап бередi; :#өзi тағайындалғаннан кейiнгi бiр ай iшiнде Парламентке Үкiмет бағдарламасы туралы баяндама ұсынады, ал ол қабылданбаған ретте екi ай iшiнде Бағдарлама туралы қайтадан баяндама ұсынады; :#Үкiмет қаулыларына қол қояды; :#Үкiмет қызметiнiң негiзгi бағыттары жөнiнде және оның аса маңызды барлық шешiмдерi жөнiнде Президентке баяндап отырады; :#Үкiмет қызметiн ұйымдастыруға және басшылық жасауға байланысты басқа да қызметтердi атқарады. == 68-бап == #Үкiмет мүшелерi өз құзыретi шегiнде шешiмдер қабылдауда дербестiкке ие әрі өздерiне бағынысты мемлекеттiк органдардың жұмысы үшiн Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң алдында жеке-дара жауап бередi. Үкiметтiң жүргiзiп отырған саясатымен келiспейтiн немесе оны жүргiзбейтiн Үкiмет мүшесi орнынан түсуге өтiнiш бередi не ол лауазымнан босатылуға тиiс.<*> #Үкiмет мүшелерiнiң өкiлдi органдардың депутаттары болуға, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге де ақы төленетiн жұмысты атқаруға, кәсiпкерлiкпен шұғылдануға, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiруге құқығы жоқ. ЕСКЕРТУ. 68-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. == 69-бап == #Қазақстан Республикасының Үкiметi өз құзыретiнiң мәселелерi бойынша Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар қаулылар шығарады. #Республиканың Премьер-Министрi Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар өкiмдер шығарады. #Үкiметтiң қаулылары және Премьер-Министрдiң өкiмдерi Конституцияға, заң актiлерiне, Республика Президентiнiң жарлықтары мен өкiмдерiне қайшы келмеуге тиiс. == 70-бап == #Үкiмет жаңадан сайланған Қазақстан Республикасы Президентiнiң алдында өз өкiлеттiгiн доғарады. #Егер Үкiмет және оның кез келген мүшесi өздерiне жүктелген мiндеттердi одан әрі жүзеге асыру мүмкiн емес деп есептесе, олар Республиканың Президентiне өз орнынан түсетiнi туралы мәлiмдеуге хақылы. #Парламент Үкiметке сенiмсiздiк бiлдiрген ретте Үкiмет орнынан түсетiнi туралы Республиканың Президентiне мәлiмдейдi. #Орнынан түсудi қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселенi Республиканың Президентi он күн мерзiмде қарайды. #Орнынан түсудi қабылдау Үкiметтiң не оның тиiстi мүшесiнiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. Премьер-Министрдiң орнынан түсуiн қабылдау бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. #Үкiметтiң немесе оның мүшесiнiң орнынан түсуi қабылданбаған жағдайда Президент оған мiндеттерiн одан әрі жүзеге асыруды тапсырады. Парламенттiң сенiмсiздiк бiлдiруiне байланысты Үкiметтiң орнынан түсуi қабылданбаған жағдайда Президент Парламенттi таратуға хақылы. #Республиканың Президентi өз бастамасы бойынша Үкiметтiң өкiлеттiгiн тоқтату туралы шешiм қабылдауға және оның кез келген мүшесiн қызметтен босатуға хақылы. Премьер-Министрдi қызметiнен босату бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|I бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|II бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|III бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|IV бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|V бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|VI бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|VII бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|VIII бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|IX бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] lulotq4tgnz7hkzmb3acuasajcnmtrv 0 2397 5015 4655 2014-09-01T15:29:39Z 2.132.61.222 /* 74-бап */ wikitext text/x-wiki {{Shortcut1|Конституция}} {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#71-бап|71-бап]] [[#72-бап|72-бап]] [[#73-бап|73-бап]] [[#74-бап|74-бап]] |} __NOTOC__ = VI бөлім, Конституциялық кеңес = == 71-бап == #Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi жетi мүшеден тұрады, олардың өкiлеттiгi алты жылға созылады. Республиканың экс-Президенттерi құқығы бойынша ғұмыр бойы Конституциялық Кеңестiң мүшелерi болып табылады. #Конституциялық Кеңестiң Төрағасын Республиканың Президентi тағайындайды және дауыс тең бөлiнген жағдайда оның даусы шешушi болып табылады. #Конституциялық Кеңестiң екi мүшесiн Республиканың президентi, екi мүшесiн Сенаттың Төрағасы және екi мүшесiн Мәжiлiстiң Төрағасы тағайындайды. Конституциялық Кеңес мүшелерiнiң жартысы әркiм үш жыл сайын жаңартылып отырады. #Конституциялық Кеңестiң Төрағасы мен мүшесiнiң қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге да ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды. #Конституциялық Кеңестiң Төрағасы мен мүшелерiн өздерiнiң өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртібiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Парламенттiң келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. #Конституциялық Кеңестiң ұйымдастырылуы мен қызметi конституциялық заңмен реттеледi. == 72-бап == #Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Премьер-Министрдiң өтiнiшi бойынша: ##дау туған жағдайда Республика Президентiнiң, Парламент депутаттарының сайлауын өткiзудiң дұрыстығы және республикалық референдум өткiзу туралы мәселенi шешедi; ##Парламент қабылдаған заңдардың Республика Конституциясына сәйкестiгiн Президент қол қойғанға дейiн қарайды. ##Республиканың халықаралық шарттарын бекiткенге дейiн олардың Конституцияға сәйкестiгiн қарайды; ##Конституцияның нормаларына ресми түсiндiрме бередi; ##Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде қорытындылар бередi. #Конституциялық Кеңес соттардың өтiнiштерiн Конституцияның 78-бабында белгiленген реттерде қарайды. ЕСКЕРТУ. 72-баптың 1-тармағының 2) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.03. N 15/2 қаулысымен. ЕСКЕРТУ. 72-баптың 1-тармағының 4) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.12.13. N 19/2 қаулысымен. иа == 73-бап == #Конституциялық Кеңес Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 1)-тармақшасында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, Президенттiң қызметiне кiрiсуi, Парламенттiң сайланған депутаттарын тiркеу не республикалық референдумның нәтижелерiн шығару тоқтатыла тұрады. #Конституциялық Кеңес Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 2) және 3)-тармақшаларында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, тиiстi актiлерге қол қою не оларды бекiту мерзiмiнiң өтуi тоқтатыла тұрады. #Конституциялық Кеңес өтiнiштер түскен күннен бастап бiр ай iшiнде өз шешiмiн шығарады. Егер мәселенi кейiнге қалдыруға болмайтын болса, Республика Президентiнiң талабы бойынша бұл мерзiм он күнге дейiн қысқартылуы мүмкiн. #Конституциялық Кеңестiң шешiмiне толығымен немесе бiр бөлiгiне Республика Президентi қарсылық бiлдiруi мүмкiн, бұл қарсылық Конституциялық Кеңес мүшелерi жалпы санының үштен екiсiнiң даусымен еңсерiледi. Президент қарсылығы еңсерiлмеген жағдайда, Конституциялық Кеңестiң шешiмi қабылданбады деп есептеледi. == 74-бап == #Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп танылған заңдар мен халықаралық шарттарға қол қойылмайды не, тиiсiнше, бекiтiлмейдi және күшiне енгiзiлмейдi. #Адамның және азаматтың Конституцияда баянды етiлген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiрiлген деп танылған заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң күшi жойылады және қолданылуға жатпайды. #Конституциялық Кеңестiң шешiмдерi қабылданған күннен бастап күшiне енедi, Республиканың бүкiл аумағында жалпыға бiрдей ЕСКЕРТУ. 74-баптың 3-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2001.12.13. N 19/2 қаулысымен. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] 9ptwyh80zxq0nqz6tir6672q2rdw3za 0 2398 6398 4576 2018-09-12T19:02:00Z 212.96.66.240 /* 76-бап */ wikitext text/x-wiki {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#75-бап|75-бап]] [[#76-бап|76-бап]] [[#77-бап|77-бап]] [[#78-бап|78-бап]] [[#79-бап|79-бап]] [[#80-бап|80-бап]] [[#81-бап|81-бап]] [[#82-бап|82-бап]] [[#83-бап|83-бап]] [[#84-бап|84-бап]] |} __NOTOC__ {{Shortcut1|Конституция}} = VII бөлім, Соттар және сот төрелігі = == 75-бап == #Қазақстан Республикасында сот төрелiгiн тек сот қана жүзеге асырады. #Сот билiгi сотта iс жүргiзудiң азаматтық, қылмыстық және заңмен белгiленген өзге де нысандары арқылы жүзеге асырылады. Заңда көзделген жағдайларда қылмыстық сот iсiн жүргiзу алқа заседательдерiнiң қатысуымен жүзеге асырылады. #Заңмен құрылған Республиканың Жоғарғы Соты және Республиканың жергiлiктi соттары Республиканың соттары болып табылады. #Республиканың сот жүйесi Республика Конституциясымен және конституциялық заңмен белгiленедi. Қандай да бiр атаумен арнаулы және төтенше соттарды құруға жол берiлмейдi. ЕСКЕРТУ. 75-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 75-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2002.02.15. N 1 қаулысымен. == 76-бап == #Сот билiгi Қазақстан Республикасының атынан жүзеге асырылады және өзiне азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды, Республиканың Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз етудi мақсат етiп қояды. #Сот билiгi Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының негiзiнде туындайтын барлық iстер мен дауларға қолданылады. #Соттар шешiмдерiнiң үкiмдерi мен өзге де қаулыларының Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi болады. ЕСКЕРТУ. 76-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.22. N 7/2 қаулыымен. ЕСКЕРТУ. 76-баптың 2-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.12.20. N 21/2 қаулысы == 77-бап == #Судья сот төрелiгiн iске асыру кезiнде тәуелсiз және Конституция мен заңға ғана бағынады. #Сот төрелiгiн iске асыру жөнiндегi соттың қызметiне қандай да болсын араласуға жол берiлмейдi, және ол заң бойынша жауапкершiлiкке әкеп соғады. Нақты iстер бойынша судьялар есеп бермейдi. #Заңды қолданған кезде судья төмендегi принциптердi басшылыққа алуға тиiс: ##адамның кiнәлi екендiгi заңды күшiне енген сот үкiмiмен танылғанша ол жасалған қылмысқа кiнәлi емес деп есептеледi; ##бiр құқық бұзушылық үшiн ешкiмдi де қайтадан қылмыстық немесе әкiмшiлiк жауапқа тартуға болмайды; ##өзiне заңмен көзделген соттылығын оның келiсiмiнсiз ешкiмнiң өзгертуiне болмайды; ##сотта әркiм өз сөзiн тыңдатуға құқылы; ##жауапкершiлiктi белгiлейтiн немесе күшейтетiн, азаматтарға жаңа мiндеттемелер жүктейтiн немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың керi күшi болмайды. Егер құқық бұзушылық жасалғаннан кейiн ол үшiн жауапкершiлiк заңмен алынып тасталса немесе жеңiлдетiлсе, жаңа заң қолданылады; ##айыпталушы өзiнiң кiнәсiздiгiн дәлелдеуге мiндеттi емес; ##ешкiм өзiне-өзi, жұбайына (зайыбына) және заңмен белгiленген шектегi жақын туыстарына қарсы айғақ беруге мiндеттi емес. Дiни қызметшiлер өздерiне сенiп сырын ашқандарға қарсы куәгер болуға мiндеттi емес; ##адамның кiнәлi екендiгi жөнiндегi кез келген күдiк айыпталушының пайдасына қарастырылады; ##заңсыз тәсiлмен алынған айғақтардың заңды күшi болмайды. Ешкiм өзiнiң жеке мойындауы негiзiнде ғана сотталуға тиiс емес; ##Қылмыстық заңды ұқсастығына қарай қолдануға жол берiлмейдi. #Конституциямен белгiленген сот төрелiгiнiң принциптерi Республиканың барлық соттары мен судьяларына ортақ және бiрыңғай болып табылады. ЕСКЕРТУ. 77-баптың 3-тармағының 5) тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.03.10. N 2/2 қаулысымен. == 78-бап == :Соттардың Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қолдануға хақысы жоқ. Егер сот қолданылуға тиiстi заң немесе өзге де нормативтiк құқықтық акт Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп тапса, iс жүргiзудi тоқтата тұруға және осы актiнi конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық Кеңеске жүгiнуге мiндеттi. == 79-бап == #Соттар тұрақты судьялардан тұрады, олардың тәуелсiздiгi Конституциямен және заңмен қорғалады. Судьяның өкiлеттiгi тек заңда белгiленген негiздер бойынша ғана тоқтатылуы немесе кiдiртiлуi мүмкiн. #Судьяны тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртібiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттердi қоспағанда, Республика Жоғары Сот Кеңесiнiң қорытындысына негiзделген Қазақстан Республикасы Президентiнiң келiсiмiнсiз не Конституцияның 55-бабының 3)-тармақшасында белгiленген жағдайда, - Сенаттың келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. #Республиканың жиырма бес жасқа толған, жоғары заң бiлiмi, заң мамандығы бойынша кемiнде екi жыл жұмыс стажы бар және бiлiктiлiк емтиханын тапсырған азаматтары судья бола алады. Республика соттарының судьяларына заң бойынша қосымша талаптар белгiленуi мүмкiн. #Судьяның қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге де ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды. == 80-бап == :Соттарды қаржыландыру, судьяларды тұрғын үймен қамтамасыз ету республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүргiзiледi және ол сот төрелiгiн толық әрі тәуелсiз жүзеге асыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге тиiс. == 81-бап == :Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты азаматтық, қылмыстық және жалпы сот iсiн жүргiзудiң соттарда қаралатын өзге де iстер жөнiндегi жоғары сот органы болып табылады, заңда көзделген iс жүргiзу нысандарында олардың қызметiн қадағалауды жүзеге асырады, сот практикасының мәселелерi бойынша түсiнiктемелер берiп отырады. == 82-бап == #Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасын, алқаларының Төрағаларын және Жоғарғы Соттың судьяларын Республиканың Жоғары Сот Кеңесiнiң кепiлдемесiне негiзделген Республика Президентiнiң ұсынуымен Сенат сайлайды. #Облыстық және оларға теңестiрiлген соттардың Төрағаларын, алқаларының Төрағаларын және облыстық соттар мен оларға теңестiрiлген соттардың судьяларын, Республиканың Жоғары Сот Кеңесiнiң кепiлдемесi бойынша Республика Президентi қызметке тағайындайды. #Республиканың басқа соттарының Төрағалары мен судьяларын Әдiлет бiлiктiлiк алқасының кепiлдемесiне негiзделген Әдiлет министрiнiң ұсынуы бойынша Республика Президентi қызметке тағайындайды. #Жоғары Сот Кеңесiн Республика Президентi тағайындаған Төраға басқарады және оның құрамында Конституциялық Кеңестiң Төрағасы, Жоғарғы Соттың Төрағасы, Бас Прокурор, Әдiлет министрi, Сенат депутаттары, судьялар және Республиканың Президентi тағайындайтын басқа да адамдар болады. Әдiлет бiлiктiлiк алқасы Мәжiлiс депутаттарынан, судьялардан, прокурорлардан, құқық оқытушылары мен ғалым-заңгерлерден, Әдiлет органдары қызметкерлерiнен тұратын дербес, тәуелсiз мекеме болып табылады. #Жоғары Сот Кеңесi мен Әдiлет бiлiктiлiк алқасының мәртебесi, оларды құру тәртібi және жұмысын ұйымдастыру заңмен белгiленедi. ЕСКЕРТУ. 82-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 82-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.07.05 N 11/2 қаулысымен. == 83-бап == #Прокуратура мемлекет атынан Республиканың аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасының Президентi жарлықтарының және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң дәлме-дәл әрі бiркелкi қолданылуын, жедел-iздестiру қызметiнiң, анықтау мен тергеудiң, әкiмшiлiк және орындаушылық iс жүргiзудiң заңдылығын жоғары қадағалауды жүзеге асырады, заңдылықтың кез келген бұзылуын анықтау мен жою жөнiнде шаралар қолданады, сондай-ақ Республика Конституциясы мен заңдарына қайшы келетiн заңдар мен басқа да құқықтық актiлерге наразылық бiлдiредi. Прокуратура сотта мемлекет мүддесiн бiлдiредi, сондай-ақ заңмен белгiленген жағдайда, тәртiпте және шекте қылмыстық қуғындауды жүзеге асырады. #Республика Прокуратурасы төменгi прокурорларды жоғары тұрған прокурорларға және Республика Бас Прокурорына бағындыра отырып, бiрыңғай орталықтандырылған жүйе құрайды. Ол өз өкiлеттiгiн басқа мемлекеттiк органдардан, лауазымды адамдардан тәуелсiз жүзеге асырады және Республика Президентiне ғана есеп бередi. #Республиканың Бас Прокурорын өз өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртібiмен әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Сенаттың келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. Бас Прокурор өкiлеттiгiнiң мерзiмi бес жыл. #Республика прокуратурасының құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртібi заңмен белгiленедi. ЕСКЕРТУ. 83-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.12.26. N 23/2 қаулысымен. == 84-бап == #Қылмыстық iстер бойынша анықтама жүргiзу мен алдын ала тергеудi арнаулы органдар жүзеге асырады және бұлар сот пен прокуратурадан бөлiнген. #Анықтама жүргiзу, тергеу органдарының өкiлеттiгi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртібi, Қазақстан Республикасындағы жедел-iздестiру қызметiнiң мәселелерi заңмен реттелiп отырады. ЕСКЕРТУ. 84-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.12.26. N 23/2 қаулысымен. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] mx77vd3qxl3yndf0o3w47xcwj53d9oa 0 2399 4734 4577 2013-05-02T17:16:42Z 95.59.78.73 /* 86-бап */ wikitext text/x-wiki {{Shortcut1|Конституция}} {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#85-бап|85-бап]] [[#86-бап|86-бап]] [[#87-бап|87-бап]] [[#88-бап|88-бап]] [[#89-бап|89-бап]] |} __NOTOC__ = VIII бөлім, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару = == 85-бап == :Жергiлiктi мемлекеттiк басқаруды тиiстi аумақтағы iстiң жай-күйiне жауапты жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар жүзеге асырады. == 86-бап == #Жергiлiктi өкiлдi органдар - мәслихаттар тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық, бөлiнiстегi халықтың еркiн бiлдiредi және жалпымемлекеттiк мүдделердi ескере отырып, оны iске асыруға қажеттi шараларды белгiлейдi, олардың жүзеге асырылуын бақылайды. #Мәслихаттарды жалпыға бiрдей, тең, төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру арқылы төрт жыл мерзiмге халық сайлайды. #Қазақстан Республикасының жиырма жасқа толған азаматы мәслихат депутаты болып сайлана алады. Республика азаматы бiр мәслихаттың ғана депутаты бола алады. #Мәслихаттардың қарауына мыналар жатады: ##аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi бюджеттi және олардың атқарылуы туралы есептердi бекiту; ##өздерiнiң қарауына жатқызылған жергiлiктi әкiмшiлiк-аумақтық құрылыс мәселелерiн шешу; ##заңмен мәслихат құзыретiне жатқызылған мәселелер бойынша жергiлiктi атқарушы органдар басшыларының есептерiн қарау; ##мәслихаттың тұрақты комиссияларын және өзге де жұмыс органдарын құру, олардың қызметi туралы есептердi тыңдау, мәслихат жұмысын ұйымдастыруға байланысты өзге де мәселелердi шешу; ##Республика заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету жөнiндегi өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асыру. #Мәслихаттың өкiлеттiгiн Сенат заңда белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша, сондай-ақ өзiн-өзi тарату туралы шешiм қабылданған ретте мерзiмiнен бұрын тоқтатады. #Мәслихаттардың құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртібi, олардың депутаттарының құқықтық жағдайы заңмен белгiленедi. == 87-бап == #Жергiлiктi атқарушы органдар Қазақстан Республикасының атқарушы органдарының бiрыңғай жүйесiне кiредi, тиiстi аумақтың мүддесi мен даму қажеттiлiгiн ұштастыра отырып, атқарушы билiктiң жалпы мемлекеттiк саясатын жүргiзудi қамтамасыз етедi. #Жергiлiктi атқарушы органдардың қарауына мыналар жатады: ##аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi бюджеттi әзiрлеу және олардың атқарылуын қамтамасыз ету; ##коммуналдық меншiктi басқару; ##жергiлiктi атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындау және қызметтен босату, жергiлiктi атқарушы органдардың жұмысын ұйымдастыруға байланысты өзге де мәселелердi шешу; ##жергiлiктi мемлекеттiк басқару мүддесiне сай Республика заңдарымен жергiлiктi атқарушы органдарға жүктелетiн өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асыру; #Жергiлiктi атқарушы органды Республика Президентi мен Үкiметiнiң өкiлi болып табылатын тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң әкiмi басқарады. #Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың әкiмдерiн Премьер-Министрдiң ұсынуы бойынша Республика Президентi қызметке тағайындайды. Өзге әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердiң әкiмдерi қызметке Қазақстан Республикасының Президентi айқындаған тәртiппен тағайындалады немесе сайланады. Республика Президентi өзiнiң ұйғаруы бойынша әкімдердi қызметтерiнен босата алады. #Мәслихат өз депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң даусымен әкімге сенiмсiздiк бiлдiруге және оны қызметiнен босату жөнiнде тиiсiнше Республика Президентiнiң не жоғары тұрған әкімнiң алдына мәселе қоюға құқылы. Облыстар, республикалық маңызы бар, қала және астана әкімдерiнiң өкiлеттiгi жаңадан сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскен кезде тоқтатылады. #Жергiлiктi атқарушы органдардың құзыретi ұйымдастырылуы және олардың қызмет тәртібi заңмен белгiленедi. ЕСКЕРТУ. 87-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. == 88-бап == #Мәслихаттар өз құзыретiндегi мәселелер бойынша шешiмдер, ал әкімдер - тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң аумағында орындалуға мiндеттi шешiмдер мен өкiмдер қабылдайды. #Мәслихаттардың жергiлiктi бюджет кiрiсiн қысқартуды немесе жергiлiктi бюджет шығысын ұлғайтуды көздейтiн шешiмдерiнiң жобалары әкімнiң оң қорытындысы болған кезде ғана қарауға енгiзiлуi мүмкiн. #Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес келмейтiн Мәслихат шешiмдерiнiң күшi сот тәртібiмен жойылуы мүмкiн. #әкімдердiң шешiмдерi мен өкiмдерiнiң күшiн тиiсiнше Қазақстан Республикасының Президентi, Үкiметi не жоғары тұрған әкім жоюы мүмкiн, сондай-ақ олардың күшi сот тәртібiмен жойылуы мүмкiн. ЕСКЕРТУ. 88-баптың 4-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.05.31. N 3/2 қаулысымен. == 89-бап == #Қазақстан Республикасында жергiлiктi маңызы бар мәселелердi тұрғын халықтың өзi шешуiн қамтамасыз ететiн жергiлiктi өзiн-өзi басқару танылады. #Жергiлiктi өзiн-өзi басқаруды тұрғын халық тiкелей сайлау жолымен, сондай-ақ халық топтары жинақы тұратын аумақты қамтитын селолық және қалалық жергiлiктi қауымдастықтардағы сайланбалы және басқа жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары арқылы жүзеге асырады. #Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын ұйымдастыру мен олардың қызмет тәртібiн заңмен белгiленген шекте азаматтардың өздерi белгiлейдi. #Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының дербестiгiне олардың заңмен белгiленген өкiлеттiгi шегiнде кепiлдiк берiледi. = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] ow1u2qla8k2ohd53b3sm8bpt6mt6u47 0 2400 7044 7043 2021-03-18T09:57:51Z 176.64.3.155 wikitext text/x-wiki {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#content|Үсті]] — [[#90-бап|90-бап]] [[#91-бап|91-бап]] [[#92-бап|92-бап]] [[#93-бап|93-бап]] [[#94-бап]] [[#95-бап|95-бап]] [[#96-бап|96-бап]] [[#97-бап|97-бап]] [[#98-бап|98-бап]] |} __NOTOC__ {{Shortcut1|Конституция}} = IX бөлім, Қорытынды және өтпелі ережелер = == 90-бап == #Республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы референдум нәтижелерi ресми түрде жарияланған күннен бастап күшiне енедi, сол мезгiлден бастап бұрынғы қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының күшi жойылады. #Республикалық референдумда Конституция қабылданған күн мемлекеттiк мереке - Қазақстан Республикасының Конституциясы Күнi деп жарияланады. == 91-бап == #Қазақстан Республикасының Конституциясына Республика Президентiнiң өз бастамасымен, Парламенттiң немесе Үкiметтiң ұсынысымен қабылданған шешiмi бойынша өткiзiлетiн республикалық референдум өзгертулер мен толықтырулар енгiзуi мүмкiн. Егер Президент оны Парламенттiң қарауына беру қажет деп ұйғарса, Конституцияға енгiзiлетiн өзгертулер мен толықтырулар жобасы республикалық референдумға шығарылмайды. Мұндай жағдайда Парламенттiң шешiмi Конституцияда белгiленген тәртiппен қабылданады. Егер Республика Президентi Конституцияға өзгерiстер мен толықтыруларды республикалық референдумға шығару туралы Парламенттiң ұсынысын қабылдамай тастаса, онда Парламент Палаталарының әрқайсысының депутаттары жалпы санының кемiнде бестен төртiнiң көпшiлiк даусымен Парламент осы өзгерiстер мен толықтыруларды Конституцияға енгiзу туралы заң қабылдауға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президентi осы заңға қол қояды немесе оны республикалық референдумға шығарады, егер республикалық референдумға қатысуға құқығы бар Республика азаматтарының жартысынан астамы дауыс беруге қатысса, ол өткiзiлдi деп есептеледi. Республикалық референдумға шығарылған Конституцияға өзгерiстер мен толықтырулар, егер олар үшiн дауыс беруге қатысқан азаматтардың жартысынан астамы жақтап дауыс берсе, қабылданды деп есептеледi. #Конституцияда белгiленген мемлекеттiң бiртұтастығын және аумақтық тұтастығын, Республиканы басқару нысанын өзгертуге болмайды. ЕСКЕРТУ. 91-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 91-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.12.04. N 13/2 қаулысымен. == 92-бап == #Конституциялық заңдар Конституция күшiне енген күннен бастап бiр жыл iшiнде қабылдануға тиiс. Егер Конституцияда конституциялық деп аталған заңдар немесе заң күшi бар актiлер ол күшiне енген кезде қабылданып қойған болса, онда олар Конституцияға сәйкес келтiрiледi де, Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары деп есептеледi. #Конституцияда аталған өзге заңдар Парламент белгiлейтiн тәртiп пен мерзiмде, бiрақ Конституция күшiне енген күннен бастап екi жылдан кешiктiрiлмей қабылдануға тиiс. #Республика Президентiнiң өзiне берiлген қосымша өкiлеттiктi жүзеге асыру мерзiмi iшiнде "Қазақстан Республикасының Президентi мен жергiлiктi әкімдерге уақытша қосымша өкiлеттiк беру туралы" 1993 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес шыққан және заң күшi бар Жарлықтары Республика заңдарын өзгерту, толықтыру немесе күшiн жою үшiн көзделген тәртiппен ғана өзгертiлуi, толықтырылуы немесе күшiн жоюы мүмкiн. 1993 жылғы 28 қаңтарда қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының 64-бабының 12-15, 18 және 20 тармақтарымен көзделген мәселелер бойынша өзiне берiлген қосымша өкiлеттiктi жүзеге асыру мерзiмi iшiнде шыққан Республика Президентiнiң Жарлықтары Республика Парламентiнiң бекiтуiне жатпайды. #Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдары оған қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады және Конституция қабылданған күннен бастап екi жыл iшiнде оған сәйкес келтiрiлуге тиiс. ЕСКЕРТУ. 92-баптың 4-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2000.06.15. N 8/2 қаулысымен. == 93-бап == :Конституцияның 7-бабын жүзеге асыру мақсатында Үкiмет, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар арнаулы заңға сәйкес Қазақстан Республикасының барлық азаматтары мемлекеттiк тiлдi еркiн әрі тегiн меңгеруi үшiн қажеттi ұйымдастырушылық, материалдық және техникалық жағдайдың бәрін жасауға мiндеттi. == 94-бап == #Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Президентi Конституция белгiлеген Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiктерiне ие болады және оларды 1995 жылғы 29 сәуiрде республикалық референдумда қабылданған шешiм бойынша белгiленген мерзiм iшiнде жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Президентiнiң келiсiмiмен Республика Президентi өкiлеттiгiнiң қазiргi мерзiмi Республика Парламентi Палаталарының бiрлескен отырысында Палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданған Республика Парламентiнiң қаулысымен қысқартылуы мүмкiн. Мұндай жағдайда Парламент Мәжiлiсi бiр ай iшiнде Қазақстан Республикасы Президентiнiң сайлауын тағайындайды. Осы сайлаудың қорытындылары бойынша сайланған Республика Президентi сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап бiр ай iшiнде ант бередi және жетi жылдан кейiн желтоқсанның бiрiншi жексенбiсiнде өткiзiлуге тиiс кезектi Президент сайлауында сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскенге дейiн өз өкiлеттiгiн жүзеге асырады. #Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Вице-Президентi өзi сайланған мерзiм аяқталғанға дейiн өкiлеттiгiн сақтайды. ЕСКЕРТУ. 94-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. == 95-бап == #Бiрiншi сайланған Сенат депутаттарының жартысы төрт жыл мерзiмге, депутаттардың екiншi жартысы екi жыл мерзiмге конституциялық заңмен белгiленген тәртiппен сайланады. #Қазақстан Республикасы Конституциясының Парламент Мәжiлiсi депутаттарын партиялық тiзiмдер негiзiнде сайлау туралы ережелерi екiншi шақырылатын Парламент Мәжiлiсi депутаттарын сайлаудан бастап қолданылады. ЕСКЕРТУ. 95-бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 1998.10.07. N 284 Заңымен. ЕСКЕРТУ. 95-баптың 1-тармағына түсініктеме берілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 1999.11.29. N 24/2 қаулысымен. == 98-бап #Қазақстан республикасы бойынша 23тармақ 91 бабына сәйкес мен өз пікірін айтуға әрбір адам құқылы = Тағы қараңыз = * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/1 бөлім|1 бөлімі, Жалпы ережелер]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/2 бөлім|2 бөлімі, Адам және азамат]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/3 бөлім|3 бөлімі, Президент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/4 бөлім|4 бөлімі, Парламент]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/5 бөлім|5 бөлімі, Үкімет]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/6 бөлім|6 бөлімі, Конституциялық кеңес]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/7 бөлім|7 бөлімі, Соттар және сот төрелігі]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/8 бөлім|8 бөлімі, Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару]] * [[Қазақстан Республикасының Конституциясы/9 бөлім|9 бөлімі, Қорытынды және өтпелі ережелер]] [[Санат:Қазақстан Конституциясы]] dctr202dy05nf7ggfvbz8h0tgjbl1oo 14 2401 4569 2012-06-06T12:03:17Z Bolatbek 520 Жаңа бетте: [[Санат:Қазақстан]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Қазақстан]] tjrihoxp7t4xjh8gn36c5jqn6um810b 12 2434 4628 2012-09-13T13:14:19Z 85.29.168.133 Жаңа бетте: (Сократ хакімнің сөзі) Бір күні Сократ хакім бір Аристодим деген ғалым шәкіртіне құдай табарак... wikitext text/x-wiki (Сократ хакімнің сөзі) Бір күні Сократ хакім бір Аристодим деген ғалым шәкіртіне құдай табарака уа тағалаға құлшылық қылмақ турасында айтқан сөзі. Ол өзі құлшылық қылғандарға күлуші еді. - Әй, Аристодим, ешбір адам бар ма, сенің білуіңше, қылған өнерлері себепті адам таңырқауға лайықты? - деді. Ол айтты: Толып жатыр, қазірет. Бірінің атын аташы, - дейді. Гомерге бәйітшілігі себепті, Софоклге трагедиясы себепті, яғни біреудің сыйпатына түспектік, Зевксиске суретшілігі себепті таңырқаймын, - деп, соған ұқсаған неше онан басқа өнерлері әшкере болған жандарды айтты. Олай болса, кім артықша ғажайыптануға лайықты: жансыз, ақылсыз, құр пішінді жасайтұғын суретші ме? Я жан иесі, ақыл иесі адамды жаратушы ма? - дейді. Соңғысы лайықты, - дейді, - бірақ ол жаратушы жаратты, өздігінен кез келіп, солай болып кетпей, басынан біліп істеген хикметімен болса, - дейді. Жә, пайдалы нәрсе дүниеде көп, бірінің пайдасы көрініп, білініп тұрады. Кейбірінің пайдасы анық білінбейді. Соның қайсысын хикмет көресің? - деді. Әрине, әшкере пайдаға бола жаратылғанын хикмет десек керек деймін, - дейді. Жә, олай болса, адамды жаратушы хауаси хамса заһри бергенде, тахқиқ ойлап, олардың пайдасының барлығы түгел оған мұқтаж боларлығын біліп бергендігі әшкере тұр ғой. Әуелі көзді көрсін деп беріпті, егер көз жоқ болса, дүниедегі көрікті нәрселердің көркінен қайтып ләззат алар едік? Ол көз өзі нәзіктігінен керегіне қарай ашып, жауып тұруы үшін қабақ беріпті. Желден, ұшқыннан қаға берсін болуы үшін кірпік беріпті. Маңдай теріні көзден қағып тұруға керек болғандығынан, басқа тағы керегі бар қылып қас беріпті. Құлақ болмаса, не қаңғыр, не дүңгір, дауыс, жақсы үн, күй, ән – ешбірінен ләззаттанып хабар ала алмас едік. Мұрын иіс білмесе, дүниеде не тәтті, не қатты не дәмдінің қайсысынан ләззат алар едік? Бұлардың бәрі біздің пайдамыз емес пе? Көзді, мұрынды ауызға жақын жаратыпты, ішіп-жеген асымыздың тазалығын көріп, иісін біліп, ішіп-жесін деп. Бізге керегі бар болса да, жиіркенерлік жері бар тесіктерді бұл бастағы ғазиз білімді жерімізден алыс апарып тесіпті, мұның бәрі хикметпен біліп істелгендігіне дәлел емес пе? - депті. Сонда Аристодим тахқиқ ойлап тексергенде, адамды жаратушы артық хикмет иесі екендігіне һәм махаббатыменен жаратқандығына шүбәсі қалмады. Олай болғанда және не ойлайсың, һәмма мақұлыхатты жас балаларына елжіретіп, үйірілтіп тұруын көргенде уа һәмма мақұлыхаттың өлімін жек көріп, тіршілікте көп қалмақшылығын тілеп, ижтиһад қылуын көргенде, өсіп-өнуінің қамында болудан басқа істі аз ойламақтары - бұларының бәрі жұрт болсын, өссін, өнсін үшін. Солардың бәрін жаратқанда көңілдерін солайша ынтықтандырып қойғандығы һәм мұның бәрі жақсы көргендігінен екенін білдірмей ме? - дейді. Ей, Аристодим! Қалайша сен бір өзіңнен, яғни адамнан басқада ақыл жоқ деп ойлайсың? - еді. - Адамның денесі өзің жүрген жердің бір битімдей құмына ұқсас емес пе? Денеңде болған дымдар жердегі сулардың бір тамшысындай емес пе? Жә, сен бұл ақылға қайдан ие болдың? Әрине, қайдан келсе де, жан деген нәрсе келді де, сонан соң ие болдың. Бұл ғаламды көрдің, өлшеуіне ақылың жетпейді, келісті көрімдігіне һәм қандай лайықты жарастықты законімен жаратылып, оның ешбірінің бұзылмайтұғынын көресің. Бұлардың бәріне таңғажайып қаласың һәм ақылың жетпейді, осылардың бәрі де кез келгендікпен бір нәрседен жаралған ба, яки бұлардың иесі бір өлшеусіз ұлы ақыл ма? Егер ақылменен болмаса, бұлайша бұл есебіне, өлшеуіне ой жетпейтұғын дүние әрбір түрлі керекке бола жаратылып һәм бір-біріне себеппен байланыстырылып, пенденің ақылына өлшеу бермейтұғын мықты көркем законге қаратылып жаратылды, - дейді. Ол айтты: Тахқиқ бұл айтқаныңның бәрі рас, жаратушы артық ақыл иесі екендігі мағлұм болды. Ол құдайдың ұлықтығына іңкәрім жоқ. Бірақ сондай ұлық құдай менің құлшылығыма не қылып мұқтаж болады? - деді. Ей, Аристодим! Қате айтасың. Мұқтаж болмағанда да, біреу сенің қамыңды жесе, сенің оған қарыздар екендігіңе де ұстаз керек пе? - деді. Аристодим айтты: Ол менің қамымды жейтұғынын мен қайдан білем? - деді. Жә, олай болса һәмма мақұлыққа да қара, өзіңе де қара, жанды бәрімізге де беріпті. Жанның жарығын бәрімізге де бірдей ұғарлық қылып беріп пе? Адам алдын, артын, осы күнін - үшеуін де тегіс ойлап тексереді. Хайуан артын, осы күнін де бұлдыр біледі, алдыңғы жағын тексермекке тіпті жоқ. Хайуанға берген денеге қара, адамға берген денеге қара. Адам екі аяғына басып тік тұрып, дүниені тегіс көрмекке, тегіс тексермекке лайықты һәм өзге хайуандарды құлданарлық, пайдасын көрерлік лайығы бар. Хайуанның бірі аяғына сеніп жүр, бір өзіңдей хайуанды құлданарлық лайығы жоқ. Адам өзі өзіне сенбесе, адамды да хайуан секілді қылып жаратса, ешнәрсеге жарамас еді. Хайуанға адамның ақылын берсе, мұнша шеберлік, мұнша даркарлік, бір-біріне ғылым үйретерлік шешендік салахият ол денеге лайықты келмейді. Қай өгіз шаһар жасап, құрал жасап, неше түрлі сайман жасап, сыпайылық шеберліктің үдесінен шығарлық қисыны бар? Бірақ адам баласы болмаса, бұл ғажайып ақылды және ғажайыппен жасаған денеге кіргізіп, мұнша салахият иесі қылғаны хиқметпенен өзге хайуанға сұлтан қылғандығына дәлел емес пе? Ол дәлел болса, адам баласын артық көріп, қамын әуелден алланың өзі ойлап жасағанына да дәлел емес пе? Енді адам баласының құлшылық қылмаққа қарыздар екені мағлұм болмай ма? - депті. qb7lv3dtybe5qf1yvnakx4wo2lfzlj3 0 2439 5547 4639 2016-01-14T16:12:37Z AlibekKS 1294 AlibekKS [[Русский язык]] бетін [[Орыс тілі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki Глагольные существительные с различные управления egamwl0t6y30dh5mw3ct98it6d8owd1 14 2538 5093 4809 2015-02-03T09:42:28Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 17 wikitext text/x-wiki [[Санат:Қазақ ақындары]] kqo9bfcjfq4odz0n0r6asoataige3as 0 2592 5403 5402 2015-05-30T11:37:20Z Uncitoyen 1550 [[Special:Contributions/95.57.186.193|95.57.186.193]] ([[User talk:95.57.186.193|т]]) өңдемелерінен [[User:Malbakov Korkem Shamshievih|Malbakov Korkem Shamshievih]] соңғы нұсқасына қайтарды wikitext text/x-wiki Cүтті тоқаш - сүт қосылып иленген қамырдан пісірілген тәтті нан. == Қажетті тағам түрлері == *1 шәй қасық қант *ашытқы *жарты стакан жылы су *2 стакан сүт *1 жұмыртқаның ағы (сарысы үстіне жағылады) *0,5 стакан сүйық май *5 ас қасық қант *1 шәй қасық тұз *ұн ==Дайындалу тәсілі== Су + қант + құрғақ ашытқыны араластырып ашытқы көтерілгенше бетін жауып қойыңыз. Көтерілген ашытқыға cүт, жұмыртқа, қант, тұз, қажетінше ұн қосып жұмсақ қамыр илеңіз. Тоқаш формасын келтіріп, үстіне сұйық май қосылған жұмыртқа сарысын жағыңыз да, тағы 15 минуттай көтерілуге қойыңыз. Газдың пешін (духовка) 230С-қа дейін қыдырыңыз. Сұтті тоқашты духовкада пісіріңіз. Дайын болған соң бетіне қант себуге болады. ==Басқа түрлері== [[Санат:Тамақ]] mrx09eddo21v73882lut3teimcs1yqr 0 2593 5154 4921 2015-02-09T15:19:48Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki Асқабақ ботқасы - асқабақтан дайындалған ботқа. [[File:Cucurbita moschata Butternut 2012 G2.jpg|thumb|Cucurbita moschata Butternut 2012 G2]] == Қажетті тағам түрлері == *1 кг асқабақ *100 гр. шикі тары *100 гр. сары май *стақанның 3/4 бөлігіндей сүт *2 ас қасық қант *тұз (дәміне қарай) == Дайындалу тәсілі == #Асқабақты аршып, майдалап тураңыз. #Туралған асқабаққа сары май мен сүт қосып, бәсең отқа қойыңыз. #Үстіне жуылған шикі тарыны саласыз. #Тұз бен қант қосып, дайын болғанша пісіресіз. #Сонан соң оны духавкада тағы біраз пісіресіз. #Дайын ботқаны ыдысқа құйып, үстіне сары май салып беруге болады. ==Сыртқы сілтемелер== [[Санат:Тамақ]] 48ayr6cntyqjdbox1hmf4b3q971678k 10 2613 4953 2014-05-09T10:50:02Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly><!-- --><table width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" style="background-color: transparent;"><!-- --><tr><!-- -->{{#if:{{{... wikitext text/x-wiki <includeonly><!-- --><table width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" style="background-color: transparent;"><!-- --><tr><!-- -->{{#if:{{{Onglet-1|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-1}}}|URLType={{{URLType-1}}}|Onglet={{{Onglet-1}}}|Image={{{Image-1|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-1|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|preums=1|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-2|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-2}}}|URLType={{{URLType-2}}}|Onglet={{{Onglet-2}}}|Image={{{Image-2|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-2|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-3|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-3}}}|URLType={{{URLType-3}}}|Onglet={{{Onglet-3}}}|Image={{{Image-3|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-3|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-4|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-4}}}|URLType={{{URLType-4}}}|Onglet={{{Onglet-4}}}|Image={{{Image-4|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-4|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-5|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-5}}}|URLType={{{URLType-5}}}|Onglet={{{Onglet-5}}}|Image={{{Image-5|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-5|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-6|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-6}}}|URLType={{{URLType-6}}}|Onglet={{{Onglet-6}}}|Image={{{Image-6|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-6|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-7|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-7}}}|URLType={{{URLType-7}}}|Onglet={{{Onglet-7}}}|Image={{{Image-7|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-7|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-8|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-8}}}|URLType={{{URLType-8}}}|Onglet={{{Onglet-8}}}|Image={{{Image-8|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-8|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-9|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-9}}}|URLType={{{URLType-9}}}|Onglet={{{Onglet-9}}}|Image={{{Image-9|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-9|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-10|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-10}}}|URLType={{{URLType-10}}}|Onglet={{{Onglet-10}}}|Image={{{Image-10|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-10|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- --></tr><!-- --></table><!-- --><div style="border:{{{bordure|solid 2px #A3B1BF}}}; padding: .5em 1em 1em 1em; border-top: none; background-color:{{{fond cadre|transparent}}}; color:#000;zoom: 1"><!-- --><div style="padding:0.3ex; "><!-- --></includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> 500ds8ptvdup6xu22cntmqlk5j8eq3k 10 2614 4954 2014-05-09T10:53:23Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{preums|}}}||<td class="onglet" style="width: 2%; border-bottom: {{#if:{{{bordure|}}}|{{{bordure}}}|solid 2px #A3B1BF}}">&nbsp;</td>}}<td class="onglet {... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{preums|}}}||<td class="onglet" style="width: 2%; border-bottom: {{#if:{{{bordure|}}}|{{{bordure}}}|solid 2px #A3B1BF}}">&nbsp;</td>}}<td class="onglet {{#switch:{{{degrade}}}|oui=degrade|rev=degrade_rev|#default=}}" style="text-align: {{#if:{{{alignement onglet|}}}|{{{alignement onglet}}}|center}}; {{#if:{{{arrondi|}}}|-moz-border-radius: {{{arrondi}}} {{{arrondi}}} 0 0; -webkit-border-radius: {{{arrondi}}} {{{arrondi}}} 0 0; border-radius: {{{arrondi}}} {{{arrondi}}} 0 0;}} padding:0.3em; border: {{#if:{{{bordure|}}}|{{{bordure}}}|solid 2px #A3B1BF}}; font-size: 110%; {{#ifeq:{{anchorencode:{{FULLPAGENAME}}}}|{{anchorencode:{{{URL}}}}}|background-color: {{#if:{{{fond cadre|}}}|{{{fond cadre}}}|transparent}}; border-bottom: none; font-weight:bold; |background-color: {{#if:{{{fond onglets|}}}|{{{fond onglets}}}|#CEE0F2}}; }}" width="{{#expr:(100/{{{nombre onglets|{{Nombre de paramètres définis|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}|{{{4}}}|{{{5}}}|{{{6}}}|{{{7}}}|{{{8}}}|{{{9}}}|{{{10}}}}}}}})-2}}%">{{#if:{{{Image|}}}|[[File:{{{Image}}}|20px|{{{Onglet}}}|link={{{URL}}}]]&nbsp;|}}{{#ifeq:{{{URLType|}}}|http|<span class="plainlinks noarchive">[{{fullurl:{{{URL}}}}} {{{Onglet}}}]</span>|{{#ifeq:{{{URLType|}}}|externe|[{{{URL}}} {{{Onglet}}}]|{{#ifeq:{{{URLType|}}}|externe2|<span class="plainlinks">[{{{URL}}} {{{Onglet}}}]</span>|[[{{{URL}}}|{{{Onglet}}}]]}}}}}}</td></includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> o6l2rubjwxmq3anrr4s6e050rbb730f 10 2615 4955 2014-05-09T10:57:58Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <div style="background:#F0F8FF; border:1px dotted #8BCBFF; padding:10px; margin-top:10px"> wikitext text/x-wiki <div style="background:#F0F8FF; border:1px dotted #8BCBFF; padding:10px; margin-top:10px"> nokzh92sr0x5s6ands8cz7chm3ljsa6 10 2616 4956 2014-05-09T10:58:12Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly><div style="background:#F0F8FF;border:1px dotted #8BCBFF;padding:10px;margin-top:10px;clear:both;">__NOEDITSECTION__ <div padding-right:1em;">{{tlinks|lc={{{1}}}... wikitext text/x-wiki <includeonly><div style="background:#F0F8FF;border:1px dotted #8BCBFF;padding:10px;margin-top:10px;clear:both;">__NOEDITSECTION__ <div padding-right:1em;">{{tlinks|lc={{{1}}}|diswatchlink=yes}}</div><span style="font-size:11pt;line-height:11pt;">[[Сурет:information.svg|20px|Құжаттама|link=|alt=(i)]]&nbsp;Құжаттама</span> ----</includeonly><noinclude> {{doc-inline}} {{tl|doc}} үлгісінде қолданылады. Тағы қараңыз: * {{tl|Doc/end}} [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|{{PAGENAME}}]] [[ba:Ҡалып:Doc/begin]] [[bg:Шаблон:Doc/begin]] [[dsb:Pśedłoga:Zachopjeńk dokumentacije]] [[eo:Ŝablono:Ŝablona dokumentada komenco]] [[hsb:Předłoha:Dokumentacija/spočatk]] [[pnt:Πρότυπον:Doc/beginning]] [[stq:Foarloage:Dokumentation/Ounfang]] [[xal:Кевләр:Template doc begin]] </noinclude> acml2s89qmx1p41zc9q4yk8bry854nn 10 2617 4957 2014-05-09T10:58:50Z Абылай 1037 Жаңа бетте: </div><div style="background:#f0f8ff; border:1px dotted #8bcbff; padding:10px; margin-top:10px">'''Үлгіні өңдеген кезде абай болыңыз!'''</div><no... wikitext text/x-wiki </div><div style="background:#f0f8ff; border:1px dotted #8bcbff; padding:10px; margin-top:10px">'''Үлгіні өңдеген кезде абай болыңыз!'''</div><noinclude>{{doc-inline}} [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|{{PAGENAME}}]] [[ba:Ҡалып:Doc/end]] [[bg:Шаблон:Doc/end]] [[dsb:Pśedłoga:Kóńc dokumentacije]] [[eo:Ŝablono:Ŝablona dokumentada fino]] [[hsb:Předłoha:Dokumentacija/kónc]] [[pnt:Πρότυπον:Doc/end]] [[sk:Šablóna:Dokumentácia/koniec]] [[stq:Foarloage:Dokumentation/Eend]] [[xal:Кевләр:Template doc end]] </noinclude> atqsonsk65hlvf5k3f3nmfns9ifmhsi 10 2618 4958 2014-05-09T10:59:39Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly><span style="float:right; font-size:{{{fontsize|11}}}px; font-weight:normal;" class="plainlinks"><!-- -->{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{lc|}}}}}|{{#ifeq:{{{dislooklin... wikitext text/x-wiki <includeonly><span style="float:right; font-size:{{{fontsize|11}}}px; font-weight:normal;" class="plainlinks"><!-- -->{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{lc|}}}}}|{{#ifeq:{{{dislooklink|}}}|yes||<nowiki>[</nowiki>[[{{{lc}}}|қарау]]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;}}<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=edit}} өңдеу]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;{{#ifeq:{{{dishistlink|}}}|yes||<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=history}} тарих]<nowiki>]</nowiki>}}|<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=edit&redlink=1}} бастау]<nowiki>]</nowiki>}}&nbsp;{{#ifeq:{{{diswatchlink|}}}|yes||<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=watch}} бақылау]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;}}<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}} жаңарту]<nowiki>]</nowiki></span></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> qdp12mkqf9zf0c4j7hoizv5omhv5go2 10 2619 4959 2014-05-09T10:59:50Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly>{{userbox |id = {{#if:{{{name|}}}|[[{{{name}}}|{{{lang|}}}]]|{{{lang|}}}}}{{#ifeq:{{{level}}}|N||-{{{level}}}}} |id-c = {{#switch:{{{level}}} | 0 = #ffb3b3... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{userbox |id = {{#if:{{{name|}}}|[[{{{name}}}|{{{lang|}}}]]|{{{lang|}}}}}{{#ifeq:{{{level}}}|N||-{{{level}}}}} |id-c = {{#switch:{{{level}}} | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d | 5 = #f99c99 | N = #6ef7a7}} |id-s = {{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|14}} |info = {{{info}}} |info-c = {{#switch:{{{level}}} | 0 = #ffe0e8 | 1 = #f0f8ff | 2 = #d0f8ff | 3 = #e0e8ff | 4 = #ffefa6 | 5 = #f9cbc9 | N = #c5fcdc}} |border-c = {{#switch:{{{level}}} | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d | 5 = #f99c99 | N = #6ef7a7}} }}{{#ifeq:{{FULLPAGENAME}}|Үлгі:User {{{lang}}}{{#ifeq:{{{level}}}|N||-{{{level}}}}}|{{user lang/doc-include|lang={{{lang|}}}|name={{{name|}}}|level={{{level|}}}}}}}{{#if:{{{nocat|}}}||{{#ifeq:{{SUBJECTSPACE}}|Қатысушы|[[Санат:User {{{lang}}}-{{{level}}}|{{PAGENAME}}]]{{#ifeq:{{{level}}}|0||[[Санат:User {{{lang}}}|{{PAGENAME}}]]}} }}{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Үлгі|[[Санат:Уикипедия:Үлгілер:Қатысушы тілдері|{{{lang}}}-{{{level}}}]]}} }}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> ebt9ck3hxmu7f307f9km5ilku73gw72 10 2620 4960 2014-05-09T11:00:27Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <!-- <noinclude>{{docpage}}</noinclude>{{clear}} {{doc-inline}} Этот шаблон является [[ВП:Юзербоксы|юзербоксом]]. Он размещае... wikitext text/x-wiki <!-- <noinclude>{{docpage}}</noinclude>{{clear}} {{doc-inline}} Этот шаблон является [[ВП:Юзербоксы|юзербоксом]]. Он размещается на [[Википедия:Личная страница участника|личной странице участника]]. * Узнать о шаблонах и их работе можно на странице [[Википедия:Шаблоны]], о механизме и составе — на странице [[Википедия:Механизм шаблонов]]. * О языковых шаблонах более подробно рассказано на странице [[Википедия:Вавилон]]; * Обсудить этот шаблон можно [[Обсуждение шаблона:{{PAGENAME}}|здесь]]; * Для размещения шаблона на вашей странице, надо поместить туда {{#tag:pre|<nowiki>{{</nowiki>user {{{lang}}}{{#if:{{{level|}}}|{{#ifeq:{{{level}}}|N||-{{{level}}}}}}}<nowiki>}}</nowiki>}} или {{#tag:pre|<nowiki>{{</nowiki>babel{{!}}{{{lang}}}{{#if:{{{level|}}}|{{#ifeq:{{{level}}}|N||-{{{level}}}}}}}<nowiki>}}</nowiki>}} '''Все уровни знания языка:''' * {{tl|user {{{lang}}}-0}} — отсутствие знания языка; * {{tl|user {{{lang}}}-1}} — начальное знание языка (способность понять и ответить на простые вопросы на этом языке); * {{tl|user {{{lang}}}-2}} — средний уровень знаний; * {{tl|user {{{lang}}}-3}} — хорошее знание (способность править орфографию и грамматику на этом языке); * {{tl|user {{{lang}}}-4}} — совершенное знание языка; * {{tl|user {{{lang}}}-5}} — профессиональное владение языком; * {{tl|user {{{lang}}}}} — родной язык. См. {{cl|User {{{lang}}}|1}} — участники, указавшие свой уровень знания этого языка {{doc-end}}<noinclude> [[Категория:Википедия:Подстраницы шаблонов|User lang]] </noinclude> --> b277ug6dwqiqp9jpu4ucrtwdrq9taz9 10 2621 4961 2014-05-09T11:00:39Z Абылай 1037 Жаңа бетте: {{User lang | lang = en | name = Ағылшын тілі | level = 2 | size = | info = This user is able to contribute with an '''[[:Санат:User en-2|intermediate]]''' l... wikitext text/x-wiki {{User lang | lang = en | name = Ағылшын тілі | level = 2 | size = | info = This user is able to contribute with an '''[[:Санат:User en-2|intermediate]]''' level of '''[[:Санат:User en|English]]''' }}<noinclude> </noinclude> tqrr5zc9hxwlc7tqz33to9b3kxk2aus 10 2622 4962 2014-05-09T11:01:19Z Абылай 1037 Жаңа бетте: {{User lang | lang = ru | name = Орыс тілі | level = 3 | size = | info = Этот участник '''[[:Санат:User ru-3|свободно]]''' владеет ''... wikitext text/x-wiki {{User lang | lang = ru | name = Орыс тілі | level = 3 | size = | info = Этот участник '''[[:Санат:User ru-3|свободно]]''' владеет '''[[:Санат:User ru|русским языком]]''' }} 7fikacdmqgmqzyy6vs6az5y6bc69x2l 10 2623 4963 2014-05-09T11:02:26Z Абылай 1037 Жаңа бетте: {{User lang | lang = de | name = Неміс тілі | level = 0 | size = | info = Dieser Benutzer hat '''[[:Санат:User de-0|keine]] :Санат:User de|Deutschkenntn... wikitext text/x-wiki {{User lang | lang = de | name = Неміс тілі | level = 0 | size = | info = Dieser Benutzer hat '''[[:Санат:User de-0|keine]] [[:Санат:User de|Deutschkenntnisse]]'''. }} 57dovs4jyl910t42djjialj2z4onfwd 10 2625 4965 2014-05-09T11:04:04Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if: {{{қайнары|{{{source|{{{источник|}}}}}}}}}{{{1|}}}|<p style="margin:1em 0 0 5%; font-size:105%">{{{қайнары|{{{source|{{{источн... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if: {{{қайнары|{{{source|{{{источник|}}}}}}}}}{{{1|}}}|<p style="margin:1em 0 0 5%; font-size:105%">{{{қайнары|{{{source|{{{источник|}}}}}}}}}{{{1|}}}:</p>}}<blockquote style="float:none; padding:3px 15px 3px 15px; border:thin solid #e0e0e0"><div></includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> ejc1xp93yv7s8udsispx15uge8kod29 10 2626 4966 2014-05-09T11:04:32Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly></div>{{#if: {{{қайнары|{{{source|{{{источник|}}}}}}}}}{{{1|}}} | <p style="margin:0 2em 0 0; text-align:right">— {{{қайнары|{{{source|{{... wikitext text/x-wiki <includeonly></div>{{#if: {{{қайнары|{{{source|{{{источник|}}}}}}}}}{{{1|}}} | <p style="margin:0 2em 0 0; text-align:right">— {{{қайнары|{{{source|{{{источник|}}}}}}}}}{{{1|}}}</p>}}</blockquote>{{#if: {{{түпнұсқа|{{{original|{{{оригинал|}}}}}}}}} | <div style="display:none"><div class=NavFrame><div class=NavHead><div class=NavContent></div></div></div></div> <div class=NavFrame style="border:0;background:transparent"> <div class=NavHead style="padding: 2px 0px 2px 0px; text-align: right;border:0;background:transparent"><small>'''Тағы да түпнұсқасын қараңыз:'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</small></div> <div class=NavContent><blockquote style="text-align: justify; float:none; padding: 3px 10px 3px 10px; border:thin solid #e0e0e0; font-size:smaller"><div>{{{түпнұсқа|{{{original|{{{оригинал}}}}}}}}}</div></blockquote></div></div></div>}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 76dry8dsa2joc06sl1mi6s1pzcue8z3 10 2627 5642 4977 2016-07-10T14:06:34Z Otourly 1723 Wiktionary logo change wikitext text/x-wiki Уикикітап [[Уикимедиа қоры]]нда орналастырылған, комерциялық емес ұйымда тағы да басқа [[wmf:Our projects|жобалар]] орналасқан: <table class="layout plainlinks" style="width:90%; margin:auto; text-align:left; background:transparent;"> <tr> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Commons-logo.svg|24px|link=commons:|commons:]] </td> <td style="width:33%; padding:4px;"> '''[//commons.wikimedia.org/ Ортаққор]''' <br> <small>Ашық файлдар қоры</small> </td> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Mediawiki-logo.png|35px|link=mw:|mw:]] </td> <td style="width:33%; padding:4px;"> '''[//mediawiki.org/ МедиаУики]''' <br> <small>Уики бағдарламалық жасақтама</small> </td> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikimedia Community Logo.svg|26px|link=m:|m:]] </td> <td style="width:33%; padding:4px;"> '''[//meta.wikimedia.org/ Мета-Уики]''' <br> <small>Уикимедиа жобаларын үйлестіру</small> </td> </tr><tr> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikipedia-logo.svg|26px|link=b:|Уикикітап]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//kk.wikipedia.org/ Уикипедия]''' <br> <small>Ашық энциклопедия</small> </td> <td style="text-align:center; padding:3px;"> [[File:Wikidata-logo-en.svg|40px|link=d:|Уикидерек]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//www.wikidata.org/ Уикидерек]''' <br><small>Ашық білім базасы</small> </td> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikinews-logo.svg|40px|link=n:|Уикихабар]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//kk.wikinews.org/ Уикихабар]''' <br> <small>Ашық жаңалықтар</small> </td> </tr><tr> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikiquote-logo.svg|24px|link=q:|Уикидәйек]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//kk.wikiquote.org/ Уикидәйек]''' <br> <small>Дәйексөз жиынтығы</small> </td> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikisource-logo.svg|26px|link=s:|Уикиқайнар]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//kk.wikisource.org/ Уикиқайнар]''' <br> <small>Ашық құжатхана</small> </td> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikispecies-logo.svg|26px|link=//species.wikimedia.org/wiki/Басты_бет?uselang=kk|wikispecies:]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//species.wikimedia.org/Басты_бет?uselang=kk Уикитүрлер]''' <br> <small>Тірі организмдер тізімдемесі</small> </td> </tr><tr> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikiversity-logo.svg|28px|link=v:|Уикисабақ]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//kk.wikiversity.org/ Уикисабақ]''' <br> <small>Ашық университет</small> </td> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg|28px|link=Wikivoyage:|Уикисаяхат]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//kk.wikivoyage.org/ Уикисаяхат]''' <br> <small>Ашық онлайн саяхатшы нұсқаулығы</small> </td> <td style="text-align:center; padding:4px;"> [[File:Wiktionary-logo-kk-without-text.svg|28px|link=wikt:Басты бет|Уикисөздік]] </td> <td style="padding:4px;"> '''[//kk.wiktionary.org/ Уикисөздік]''' <br> <small>Сөздік және сөзнама</small> </td> </tr></table><noinclude> {{documentation}} </noinclude> n89yw1donjf1ymqw5h4xzy1uie7jhwp 10 2630 4973 2014-05-09T11:23:44Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <includeonly>__NOTOC____NOEDITSECTION__ {| style="border-spacing:0px; padding:0px; margin:0px; {{{стиль|width:100%;}}}" | style="background-color:{{{сызықша|#c8d... wikitext text/x-wiki <includeonly>__NOTOC____NOEDITSECTION__ {| style="border-spacing:0px; padding:0px; margin:0px; {{{стиль|width:100%;}}}" | style="background-color:{{{сызықша|#c8d8ff}}}; border:1px solid {{{рамка|#8898bf}}}; line-height:5px; width:100%;" | &nbsp; |- |style="background-color:{{{фон|#f4f7ff}}}; border:1px solid {{{рамка|#8898bf}}}; border-top:0px; padding:7px; margin:0px; width:100%;"| {{#if:{{{тақырып|}}}|<h2 style="margin-bottom:0.3em; text-align:center;">{{{тақырып|}}}</h2> }}{{#if:{{{тақырыпша|}}}|<h4 style="text-align:center; font-weight:bold;">{{{тақырыпша|}}}</h4> }}{{{мәтін|Өтініш, мәтін қосыңыз}}}{{#if: {{{сілтеме1|}}}{{{сілтеме2|}}}{{{сілтеме3|}}}{{{сілтеме4|}}}|<div style="clear:both; font-size:85%; text-align:right;">{{Біріктіргіш|{{{сілтеме1|}}}|{{{сілтеме2|}}}|{{{сілтеме3|}}}|{{{сілтеме4|}}}|бөлгіш=<nowiki> |&nbsp;</nowiki>}}</div>}} |}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> o68ea34cxbhydp8jgy29vxwr94ecw4x 10 2631 4974 2014-05-09T11:26:31Z Абылай 1037 Жаңа бетте: {{ref-lang|ағыл.|ағылшынша|}}<noinclude> [[Санат:Сілтемелер тілдерін көрсету|en]] [[cy:Nodyn:Eicon en]] [[de:Vorlage:Ref-en]] es... wikitext text/x-wiki {{ref-lang|ағыл.|ағылшынша|}}<noinclude> [[Санат:Сілтемелер тілдерін көрсету|en]] [[cy:Nodyn:Eicon en]] [[de:Vorlage:Ref-en]] [[es:Plantilla:Lang-en]] [[en:Template:En icon]] [[ru:Шаблон:Ref-en]] </noinclude> rh04tpncif5md2bblrw3sb1q560rdnv 10 2632 4975 2014-05-09T11:28:06Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <span title="на {{{2}}} языке {{{3}}}" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">({{{1}}})</span><noinclude> Санат:Сілтемелер... wikitext text/x-wiki <span title="на {{{2}}} языке {{{3}}}" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">({{{1}}})</span><noinclude> [[Санат:Сілтемелердің тілін көрсету|*]] [[bs:Šablon:Simboli jezika]] [[en:Template:Languageicon]] [[fr:Modèle:Indication de langue]] [[hr:Template:Languageicon]] [[ru:Шаблон:Ref-lang]] [[th:Template:Languageicon]] </noinclude> 2tmwjgn736vui9pzp93umyjvckpchh7 10 2634 4979 2014-05-09T11:39:27Z Абылай 1037 Жаңа бетте: <!-- Соңғы жаңарту: 2014 жыл 23 қаңтар. Бөлімдер мақала саны бойынша келтірілген --> {{Басты бет/Блок |... wikitext text/x-wiki <!-- Соңғы жаңарту: 2014 жыл 23 қаңтар. Бөлімдер мақала саны бойынша келтірілген --> {{Басты бет/Блок | тақырып = Уикикітап басқа тілдерде | мәтін = <table style="background:transparent;"> <tr><td>'''> 10&nbsp;000<br />кітап'''&nbsp;&nbsp;</td> <td><big><big>[[:en:|Ағылшын&nbsp;(English)]]&nbsp;· [[:de:|Неміс&nbsp;(Deutsch)]]&nbsp;· [[:fr:|Француз&nbsp;(Français)]]&nbsp;· [[:hu:|Венгер&nbsp;(Magyar)]]&nbsp;</big></big></td></tr> <tr><td>'''> 5&nbsp;000'''</td> <td><big>[[:ja:|Жапон&nbsp;(日本語)]]&nbsp;· [[:it:|Итальян&nbsp;(Italiano)]]&nbsp;· [[:es:|Испан&nbsp;(Español)]]&nbsp;· [[:pt:|Португал&nbsp;(Português)]]&nbsp;· [[:nl:|Нидерланд&nbsp;(Nederlands)]]&nbsp;· [[:pl:|Поляк&nbsp;(Polski)]]&nbsp;· <span style="white-space: nowrap;">[[:he:|Иврит&nbsp;(עברית)]]</span>&nbsp;</big></td></tr> <tr><td>'''> 1&nbsp;000'''</td> <td>[[:vi:|Вьетнам&nbsp;(Tiếng Việt)]]&nbsp;· [[:id:|Индонезия&nbsp;(Bahasa Indonesia)]]&nbsp;· [[:sq:|Албан&nbsp;(Shqip)]]&nbsp;· [[:ca:|Каталан&nbsp;(Català)]]&nbsp;· [[:fi:|Фин&nbsp;(Suomi)]]&nbsp;· [[:ru:|Орыс&nbsp;(Русский)]]&nbsp;· [[:cs:|Чех&nbsp;(Čeština)]]&nbsp;· [[:zh:|Қытай (中文)]]</span>&nbsp;· [[:sv:|Швед&nbsp;(Svenska)]]&nbsp;· [[:da:|Дат&nbsp;(Dansk)]]&nbsp;· [[:hr:|Хорват&nbsp;(Hrvatski)]]&nbsp;· <span style="white-space: nowrap;"> [[:tr:|Түрік&nbsp;(Türkçe)]]&nbsp;· [[:no:|Норвег&nbsp;(Norsk)]]&nbsp;· [[:th:|Тай&nbsp;(ไทย)]]&nbsp;</td></tr> <tr><td>'''> 500''' <td><small>[[:sr:|Серб&nbsp;(Српски / Srpski)]]&nbsp;· [[:gl:|Галисий&nbsp;(Galego)]]&nbsp;· [[:fa:|Парсы (فارسی)]]&nbsp;· [[:ko:|<span style="white-space: nowrap;">Кәріс (한국어)</span>]]&nbsp;· [[:ta:|Тамиль&nbsp;(தமிழ்)]] &nbsp;· [[:ar:|Араб&nbsp;(العربية)]]&nbsp;· [[:mk:|Македон&nbsp;(Македонски)]]&nbsp;· [[:tl:|Тагаль&nbsp;(Tagalog)]]&nbsp;· [[:ro:|Румын&nbsp;(Română)]]&nbsp;· [[:is:|Исланд&nbsp;(Íslenska)]]&nbsp;</td><span style="white-space: nowrap;"></small></td></tr> </table> '''[[m:Wikibooks/Table|Барлық тілдік нұсқалар]]''' {{ref-en}} }}<noinclude> [[Санат:Уикикітап:Үлгілер:Басты бет|Тілдік нұсқалар]] </noinclude> apt96zjr0wn6amdzkgie8oinqxg6ahg 4 2662 6593 5064 2019-10-16T17:32:17Z 179.242.49.95 N wikitext text/x-wiki Киіктей орғып таудан Һарун қашты, Қояндай бүркіт қуған жаман састы. Соғыстын Һарун қашқан майданында Төгіліп шеркеш қаны судай тасты. Ар, намыс, абырой үшін шаһит болған Ата мен ағасын тастап қашты. Бастары жерде жатыр шаңға bbbbvzбатып, Дұшпанның ол айтқан жер аяқ асты. Ата, аға, өлгендердің кегін алмай, Һарунды үрейі ұшқан қара басты, Айырылып мылтық, қылыш қаруынан, Соғыстан соқа басын алып қаштыbcbvv. Күн батты сол арада, тұмандатты, Түнеріп жердің бетін мұнар жапты. Әлпелдің күн шығыстан иісі келіп, Жер жүзі перделеніп ақшыл тартты. Ай туып, балқып жерден сары алтындай, Көтеріліп бірден-бірге жарығы артты. Ағызып маңдай терін демін алып , Келеді Һарун шаршап арып-талып. Ай жарық, тау мен тастың арасынан Таныды ауыл жұртын көзі шалып. Тым-тырыс, айналада бір дыбыс жоқ, Келеді бұқпақтаумен тасаланып. Соғыстан қан төгілген жараланбай, Бір өзі аман қайтты жалғыз қалып. Үйіне бір досының келе жатыр, Көрінді жалтыраған үйде жарық. Құнысып кірді Һарун ақырындап, Есіктен аттап үйге аяқ салып. Сәлімді дос десе де бұрын Һарун, «Қош келдің!» деп ол алмады бірден танып. Бұл келсе, Сәлім ауру, хал үстінде, Өлуге жатыр екен жан тақалып. Оғынан шық кәпірдің ұлұғ Алла Сақталмыш сені пірге бір-ақ Алла! «Соғыстан не хабар бар?» деді Сәлім, Жанары кеткен көзін аша салып. Һаруннан жақсы хабар үміт етті, Түзеліп көз жанары шырай бітті. Төсектен көтеріліп ақтық демде, Ер Сәлім келген достан хабар күтті. - Соғыстық,- деді,- екі күн қысаң жерде Ата, ағам шахит болды жұртпан бірге. Бір өзім жасырындым қашқан аңдай, Бұқпақтап жерлерменен жүлге-жүлге. Соқпағы қасқыр, қабан жолым болды, Баспаған жанды жануар, онан өзге. Аяғым қанды жара тілкем-тілкем, Тас жарып, қия сынған кіріп шөңге. Қырылды біздің черкес, сансыз дұшпан, Қабыл ал, жалғыз мен ғой қалған достан. Үйіңе кіргіз, мені! - расул куә, Өлгенше еммәтіңді сірә ұмытпан. Һарунға Сәлім - үйден шық, кет! - деді. Масқара болдың тамам, сен жоқ, - деді. Кісіге сендей қорқақ пана үшін Не үйім, не дүр дұғам еш жоқ, - деді. Қайғылы ұятынан көңілі жарым, Есітті шілте сөздің әр не бәрін. Ақырын дыбыс етпей шегіншектеп, Сол үйден қош алмаған шықты Һарун. Бір үйге және ақырын аяқ басып, Тоқтады есігіне қатарласып. Өң-түстей өткен күні еске түсіп, Мұздаған жас жүрегі кетті тасып. Бұл үйге қалай Һарун келіп жетті, Көңіліне түрлі қиял толып кетті. Нұр жүзі ғашығының қараңғыда Жалт етіп көрінгендей болып кетті. Ойланып Һарун сонда - менмін, - деді, Бұл үйге қай жігіттен кеммін, - деді. Шығарда жаны басқа сүйгені - мен, Дем алған тірілігі менмін, - деді. Бұл үйге кірейін деп келді Һарун, Жыр даусы үйден шықты кірмес бұрын. Қуарып жүзі төмен жүре берді, Ғашықтың сырттан тыңдап айтқан жырын: «Ай қалқып ақырын туады, Ер жігіт жауды қуады. Мылтық жасар жігіттер Қыздар оны үгіттер. Сүйіктім менің құрбым дер, Қыбылаға жүзің бер, Тағдіріңе ышанып, Дұшпанға бол қайтпас ер. Тайма расул, жолынан, Берме намыс қолыңнан, Опасыз болып жақынға, Қарарсыз болып халқыңа, Мұқатпай жауды кетпеңіз Ит өліммен ақырда. Ар, намысқа шыдамас Жас жігіттер, шын ерлер. Қорқаққа кет дер, қарамас Таудағы сұлу гөзелдер. Көтермей басын жерден аяқ басты, Кідірмей бұл үйден де шапшаң асты. Тамшыдай домаланып уақыт-уақыт, Тамады тырс-тырс етіп көздің жасы. Мінекей Һарун келді өз еліне, Бастады көріп елін жан сүйіне. Түбінен терезенің дауыс етті, Кіруге ниет етіп өз үйіне. - Есік аш, шеше! - деді, мен бір байғұс, Һарунмын - кенже балаң, берген алғыс. Оғына көп кәпірдің жараланбай, Бір өзім саған шеше келдім жалғыз... - Сен өзің жалғызбысың? - Жалғыз едім. - Қалдырып ата, ағаңды қалай келдің? - Шәйттік тапты расул құзырында, Жазылды халқы болып жәннет елдің. - Дұшпаннан кек алдың ба олар үшін? - Алмадым, зырқырап оқтай бірақ таудың ішін. Қаруым қылыш, кинжал атып ұрып, Сарп еттім өз жолыңа қуат-күшім. Жұбатып көңіліңді қайғы толған, Мен келдім көз жасыңды сүрту үшін. - Сөйлеме, залым, кәуір бұ жасыңды, Қимадың жақсы өлімге бір басыңды. Кет жалғыз, қашқын болған масқараңмен, Қояйын қарайтпай-ақ ақ шашымды. Қорқақ құл енді маған бала емессін, Сүрттірмен ұятыңды көз жасымды! - Теріс бата, осылайша қатты сөзбен Тамам боп ақырында сөз басылды. Кетпеді Һарун даусы жақсы, жаман Түбінен терезенің біраз заман. Ұятын, ар-намысын ақырында Бәрін де алмас қылыш етті тәмем. Шыққанда ертең тұрып көзі түсіп, Аударды жүзін өлген баласынан. Сүйегін ешбір адам жерлемейді, Шәйіттік таппай қашқан жаласынан. Ит біткен ырылдасып жалап жатты, Қандарын аққан жерге жарасынан. Балалар келемештеп, тас лақтырып, Кетпеді бұл өлікті еш қасынан. Ертегі соңғылырға болып қалды, Һарунның істегені не жасынан. Болмады қашқын жаны ізгілерден, Шошынып Ізгілерден безіп жүрген. Рухы тау мен тастың арасында Кеш болса қаңғырумен кезіп жүрген. Түн сайын терезені тықылдатып, Кіруге үйге мойынын созып жүрген. Үйіне қараңғыда кірер еді. Есітіп құран сөзін тез қашады, Бұрынғы әдетінше қашып көрген. ji5ciqi41hk36vcaciyq5v93ijw3juu 0 2666 6726 6718 2020-03-04T04:57:21Z 85.117.114.81 wikitext text/x-wiki Жаһандану үдерістері, қала қалама, космополитизм - ұлтсыздандыру дәнін себеді. Оған тележәшік пен интернет арқылы ағылған теріс пиғылды ақпарат майданын қосыңыз. Содан ба, санадан азғындап, нигилизм (барды жоққа шығару) дертіне шалдыққан және сәләфтік діни идеологияға шырмалған ұрпағымыз баршылық. Тере берсек, қатерлі құбылыстар шыға бермек. Күллісіне қарсы қояр Тәңірі бізге берген қалқан да һәм буырқанған рух теңізінде бағыт сілтейтін темірқазық та - ұлы Абайдың мұрасы! Онда айтылмаған сөз, ашылмаған руханият сыры, сірә да, қалған жоқ. Төменде Тәңіріге, дінге, иман мен тағатқа қатысты кемеңгердің асыл ой-танымдарын азды-көпті сарапқа салып, көпке жеткізсек деген ниеттеміз. Бойына Алла тағаланың нәрі, қуаты құйылғанын түйсінген, сәйкесінше Тәңіріге махаббат қылған ерен ғұлама ай асты әлемде санаулы делінеді, міне, қазақтың Абайы – сол қатардан. Ұстазы әспеттелген өлең шумағында Көкбай ақынның «әулие хакім» теңеуін қолдануы тегіннен тегін емес, алыс-жақын қазаққа Абай көзі тірісінде-ақ көреген әулие ретінде танылған. Кез келген өзге теңеу Абайға олқы соғады, әсте. Себебі, ол мінсіз сөздің иесі. 38-сөзінде: «Құдай тағаланың затына пендесінің ақылы жетпесе, дәл сондай ғашықпын демек те орынсыз. ...Алла тағаланың пендесін махаббат уә мархаматпенен жаратқанын біліп, махаббатына махаббатпен елжіремекті Құдайға ғашық болды дейміз. Олай болғанда хикмет құдаға, пенде өз ақылы жетерлік шамасында білсем деген әрбір істің себебін іздеушілерге хакім деп ат қойған» десе, бұл ойшыл өзі сезінген, көзі жеткен ақиқат екені сөзсіз. Әулие хакім Абайдың Құдайға ғашық болуының куәсі әрі діни-теологиялық көзқарастары тоғысқан басты мұра - 38-қарасөз болып табылады. Біреу біледі, біреу білмейді, қазіргі «38-қарасөз» деп жүргеніміз шындығы 1899-1902 жж. дүниеге келген теологиялық трактат, оған Абайдың өзі қойған төл аты - «Ғақлиат-тасдиқат» (Мүрсейіт көшірмесінде қысқа түрде «Тасдиқ» делінген) еді. Аталмыш даналық шығарма қазіргі «38-қара сөз» деген бүркеншік атауды 1933 жылы алды. Қайтіп? Оған себепкер қылышынан қан тамған қызыл идеология. Дін исі аңқыған трактатты тасқа басу жалаң аяқ шоқ басумен бір еді. Әйтсе де, ғұлама Мұхтар Омарханұлы Әуезов «Тасдиқты» өзге ғақлиялар арасына тықпалап жариялап-ақ жіберді. Дана Абай ақыл-ойын сарқа жұмсаған ғажайып туынды осылайша бүгінгі күнге аман жетті. Бірақ сол үшін күллі қарасөздердің рет саны өзгертілді. Енді қарасөздердің Абайдың өзі қойған рет санын қалпына келтіру күн тәртібінде тұр. Сол сияқты 38-қарасөзге ғылыми түсініктер беру, төл атымен атау және оның жазылған кезеңін түзету тәрізді шаралар тездетіп қолға алу керектігі сөзсіз. Неге десеңіз, Абайдың бұл шығармасы қазақ ақыл-ойының шыңы, күллі әлемге үлгі әрі жалпыадамзаттың игілігіне жарамды брендіміз. Онда әлемдік руханият түйткілдерінің түгел дерлік шешуі бар. Айырықша құнды шығарма - 38-қарасөзде (ескіше кітап «Тасдиқ») орын алған даналық танымдарға келейік. Олар Алла тағала болмысын танып-білуден (тағрифлеу) бастау алады. Жаратушы Құдірет Өзінің бір, бар екенін адам баласына заты және хикметі арқылы білдіреді. Бірақ Тәңірінің заты болжаусыз, адамның ақылына сыймайтын стихия. Яғни танымдық алаң шақ, тым шектеулі. Тәңірінің заты көмескі болған соң, әрине, Оны хикметі (ісі, жолы, заңы) арқылы танып-білу негізгі тәсіл. Ұлы Абайдың 38-сөз көлемінің үштен бірін Жаратушы хикметін танып-білуге арнауы содан. Абай Тәңірінің күллі әлемді екі хикметі арқылы меңгеретінін анықтап береді. Олар - махаббат пен әділет. Осыған Ғылым-Құдірет сипатын қосады. Себебі Құдай материалдық әлемді мінсіз етіп ғылым-құдірет сипатымен жаратқан ғой. «Біз Жаратушы (Өзін) емес, жаратқан көлеңкесіне қарай білетұғын пендеміз». Бұл арада «жаратқан көлеңкесі» - заттық әлем. Оны ғылымсыз танып-білу мүмкін бе? Әрине, жоқ. Сонымен, құдайшылық, мейлі, адамгершілік мұраттар тұрғысынан алсақ та, өзгермейтін үш негіз бар, олар - ғылым, махаббат, әділет. Осынау Тәңірінің үш хикметін анықтап беру - ұлы Абайдың әлемдік руханиятқа қосқан зор үлесі. Жаңағы жаһандық ой-парасат шыңында шамдай жарқыраған жаңалық идея. Әрі қарайғы әділетті адам, Құдай жолы, үш сүю сияқты ілімдерін негіздегенде Абай жаңағы үш хикметке үнемі қол артады. Әділінде, үшкілді Абай ашқан үйлесім формуласы деуге керек. Өйткені, бұл үштік өзара байланыстағы, бірін бірі өсіретін, толықтыратын категориялар. Ислам пәлсапасына сәйкес Тәңіріні танудың шарты - көңілде махаббат тұруы. Шын иман - Жаратушыға махаббат. Сол үшін сопылықты «махаббат діні» дейді. Тақуа әулиелер Тәңіріге ессіз-түссіз ғашық болды. «Ғашықтары сол хәлге жетті, дүниені, дүниедегі тиерлік пайдасын ұмытты. Бәлки хисапқа алмадилар», - дейді Абай. Гәп сонда, өзі де Жаратушы Иені «жаннан тәтті» сүйді. «Күні-түні ойымда бір-ақ Тәңірі, Өзіне құмар қылған Оның әмірі», - деп сыр ашады әулие ақын. Дей тұрса да Абай дүниені, дүниедегі тиерлік пайдасын ұмытқан емес. Берісі - «қалың елі, қазағы», әрісі – күллі адамзат қамы деп түн ұйқысын төрт бөлді. Абай ілімінде Алланы, адамзатты және әділетті сүюдің бір біріне шеттігі жоқ, үшеуі қосылып, иманның үш тірегі - иманигүл болып табылады. Тоқ етері, «үш сүю» Абайдың теология өрісінде ашқан тағы бір мәнді жаңалығы (Абай танымы мен суфизм ілімі арасының айырмасы деген мәселенің шешуі де осы арада). Күллі руханияттың үш тірегі - ғылым, махаббат, әділет деген жаңалық идеяны тарқатуды сәл кейінге қалдыра тұрып, әзірге «Құдайдың пендесіне салған жолы қайсы?» деген даналық танымды қаузайық. Өйткені, бұл 38-ші қарасөзде Тәңіріні танумен жалғас келетін іргелі мәселе. Алланың болмысын жеріне жете зерттеп, тексеріп болған соң, адамның болмысына ауысқан ғой Абай. Шәкәрім: «...Ел деген бір жақта жатқан нәрсе емес, о да біз сықылды бір-бір адамнан құралған жандар. Әуелі бір адам өзінің түзелмегін білуі шарт» («Сарыарқа» газеті, 1917 ж. 22 тамыз), - деп жазды. Жалпы елдің, қоғамның түзелмегі әр адамның ниеті мен мінезіне тәуелді. Қалың елі қазағы азғындаған хәлді жан-жүрегімен сезінген Абай «Қайтсем екен!?» деп аһ ұрды. Пәле дүние, заманда емес, пенденің өз мінезінде деген байламға келеді. Сонымен, Алланың пенделеріне салған жол қайсы? Бұл туралы қиын сырлы ізденістерді тәптештеуге мақала көлемі көтермейді. Күн-түн демей ізденіп ашқан теологиялық жаңалықтарын негізге ала отырып, трактат соңында данышпан былай деп қорытынды түйін түйеді: «Құдай тағаланың жолы деген жол ниһаятсыз (шектеусіз) болды. Бірақ сол жолға жүруді өзіне шарт қылып кім қадам басты, ол таза мұсылман, толық адам делінеді. Дүниеде түпкі мақсатың өз пайдаң болса, өзің ниһаятлысың, ол жол Құдайдың жолы емес» (38-сөзі). «Құдай (Хақ) жолы қайсы?» деген сұрақтың айқын жауабы осы. Хақ жолы – әділет дегеннің мәнісі - көпке пайдасы тиетін жақсылықтар (ғамалус-салих) жасауға саяды (Айтылмыш хақиқатты санаға шөктіру дүние, байлықты пір тұтқан қоғам үшін өзекті, әсіресе, бүгінгі зәулім үй соғып, қымбат көлік мініп дегендей тек өз қамын күйттеумен шапқылаған мықтыбайларға «Ойлан, шырақ!» дегің-ақ келеді). Абайдың Құранға жетіктігі, оның тәулиіне, түпкі мағынасына жету қабілеті таң қалдырады. «Әділет-шафғат кімде бар, Сол жарасар туғанға» деуі тек соның бірі ғана. Тәңіріге махаббаты шексіз Абайдың неліктен суфизмнен ірге ажыратқанын «хақ жолы - әділет», «ғұмыр өзі - хақиқат» деген қағидалары жөніменен түсінуге болады. Абайдың аңсағаны - қоғам дамуына ықпал етуші азамат. Ал, көпке, қоғамға пайдасыз құр масылдықты «харекетсіз - сопы монтаны» деп аулақ серпеді. Сөз басында прогресс жолынан қиыр шеттегі Шыңғыстау бөктерін мекендеген сахара данасының әлемдік теология іліміне қосқан үлесі орасан дегенбіз. Күмән-күдікті сейілту үшін Абайдың формуласы делінген үш категорияны (ғылым, махаббат, әділет) тереңірек қаузайық. Ғылым туралы Абай көп айтқан. «Ғылымсыз оқыған намаз, тұтқан ораза, қылған хаж, ешбір ғибадат орнына бармайды» (10-сөз). «Ғылым – Алланың бір сипаты, ол хақиқат, оған ғашықтық өзі де хақлық һәм адамдық дүр» (38-сөз). «Ғылымның бір аты – ақыл» (сонда). Абайдың білуінше, ғылым (ақыл-ес) - Тәңіріні, өзін-өзі және дүниені танымақтық үшін Жаратушы дарытқан құрал. Олай болса, пенделеріне ол құралды қолданбау қисынға жата ма? Дін осы екен деп, ой-сананың бәрін тұмылдырықтап-тұмшалап тастау жөн бе? Ғылымсыз дін - өлі догмат, миды шірітетін схолостика. Білім алуға, ғылым мен техника өркендеуіне тұсау салғаны үшін схолостиканы Абай «бүкіл шығыстың сол заманға шейін кенже қалуына себеп болған кесел-кедергінің бірі деп танып, онымен бірде-бір адым баспайды. Аулақ серпеді» (М.Әуезов). Құран Кәрімде намаз, зікір туралы 77 аят болса, ал ғылым-білімге қатысты аят саны 770 жетуі көп жайды аңғартады. «Қытайға барсаң да, ғылым ізде», «Маған ғалымның сиясы – шахидтің қанынан артық» (хадис шариф). Ал, ойшыл ғұламалардың: «Ғылымды азық қыл!» деп қақсап айтқаны мәлім. Бақсақ, Абайдың «Сен де сүй Ол Алланы жаннан тәтті» деуінде ғылымды сүй деген де астар бар. Өйткені, ғылым, білімі таяз пенденің Аллаға шын ғашықтығы неғайбіл, тіпті мүмкін емес. Керісінше көкірек көзі ашық әрбір тақуа адам парасат иесі, рухани азықтың кеніші. Сонымен, ғылым - әлемді жаратушы ұлық сипат һәм қоғамды дамытушы құдірет деген Абай танымы еш күмән туғызбайды. Енді ғылыммен қолтықтасқан феномендер - махаббат, әділетке келейік. Абай: «..Неше мың түрлі діннің бәрі де ғаделет, махаббат Құдайға лайық деген» (45-сөз) дейді. Құдайдың әмір, заңдары көп. Солардың ең ұлығы - мейірім, әділет екенін Абай: «Бұлардың керек емес жері жоқ, кіріспейтұғын да жері жоқ. Ол – жаратқан Тәңірінің ісі», - деуімен бекіткен. Махаббат пен әділет сезімдер бірінсіз бірі тұл, жартыкеш. Сол үшін Абай екі ұғымды қосақтап, «әділет-шапағат» деген бүгінгі қоғамдық санамыз үшін аса қажетті терминді айналымға енгізеді. Өйткені, шынайы (яғни иләһи, құдайылық) әділет пен әр пенде өзінше бағамдайтын әділет бір емес, алдыңғысы - мейірімнің, махаббаттың егізі. Мейірім жоқ жерде шын әділет те жоқ. «Әділет-шафғат» бүгінгі біздерге осы мағынаны ашып жеткізуші термин. Сенсеңіз, әділеттілік ұғымын тап Абайдай мейлінше мол зерттеп, ілім деңгейіне көтерген ғұлама бұрын-соңды болған емес. Ендігі айтылмай қалып бара жатқан Абайдың кемелденген адам (инсани камил) жайлы ілімі. 1898 жылдарға шекті поэзиясында «Үш-ақ нәрсе - адамның қасиеті: Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек» деуімен ұлы ақын ортағасырлық исламдық ілімнің «кәміл адам» (екінші түрде «толық адам») идеалын дәріптеп, паш еткені аян. Ал 1898 жылдан былайғы шығармашылығына көз тігіп, шұқшия тексергенде көзіміздің жеткені - Абай аталмыш идеалды едәуір жаңғыртып, айта қаларлық реформа жасаған. 38-сөзінде: «Бәлки ғадаләт барша ізгіліктің анасы дүр» деп ой бөлісе келе, кәміл адам орнына барша адамзатқа ортақ жаңаша бейне - «әділетті адам» идеалын ұсынады Абай. Алла тағала – Өзі әділет-шафғат иесі, олай болса, пендесінде әділет сезімді бар қылып жаратуы заңды. Осы ақиқатты қауымға жеткізу үшін «Құдай әділ адамдарды сүйеді», «Құдай иман келтірген және жақсылық жасағандарды сүйеді» деген аяттарға мұсылман жамағаты назарын аударып, тұп-тура осы аяттарға «Құран іші толы» дейді Абай. Дәлелге пайғамбарымыз (с.ғ.с.)-нің: «Кімде кімнің әділеті жоқ болса, оның иманы жоқ» деген хадис шарифін де келтіреді. Онан соң: «Ғадаләтті адамның көңіліне келеді» деп басталатын ұзын сөйлемінде бұл идеалдың ерекшелігін ұқтырады. Осымен, Абай ортағасырлық ілімдегі беті бүркеулі «ыстық қайрат» ұғымының (оны құр харекетшілдік деп түсіну әсте жеткіліксіз) шешуін берген дейміз. Ол шешім - «ыстық қайрат» деген адамның «әділ (немесе шыншыл) болу» қасиеті (Абайда әділет пен шындық кіндіктес, ажырағысыз терминдер). Сонымен, әулие Абайдың өзі түзген адамның үш қасиеті: әділет (ыстық қайрат), ғылым (нұрлы ақыл), мейірім (жылы жүрек). Кәне, бұл жаңалық па – жаңалық. Белгілі себептерден әулие хакім Абай сомдаған «әділетті адам» идеалы қағаберісте, керексіз болып келгенінің куәсіміз. Енді оны осы заманғы қоғам игілігіне жаратудың және әлемдік ой-сана кеңістігіне әйгілеп шығарудың уақыты жетіп отыр. Өздеріңіз де байқап отырсыздар, біз Абайдың даналық ілімдерін талдау барысында ана-мына жаңалық дегенді көп айттық. Себебі, 38-сөздің мазмұны ойшыл әлдебір қайнардан оқып тоқып, қайталанған дүниелер емес. Бұлай ойласаңыз, қатты қателесіз, қымбатты оқырман. Идеялардың күллісі әулие хакімнің төл теологиялық ізденістерінің нәтижесі, соның татымды жемістері. Әйгілі ғалым Ньютон ашқан механиканың үш заңы материалдық әлемді тануға қандай болса, рух әлемі үшін Абай формуласы тап сондай маңызды (он сегіз мың ғалам, оның ішінде адамзат қауымдастығының үйлесімі ғылым, мейірім, әділет үшкіліне тәуелді деген). Ұлы теолог Абай руханият кеңістігінде орындап шыққан миссия салмағын осыдан-ақ бағамдай беріңіз. Сөз соңы, әлем ойының алыбы Абайдың мүсін ескерткіші оннан астам шет елдерде орнатылды, сол сияқты мұрасы да түрлі тілдерге аударылып, жер-жаһанға таралу үстінде. Рух құдіреті дегеніңіз осы. Бірақ қазіргі Абай жинағында орын алған «әй, қап» дегізетін олқылар мен қателер неге сол қалпында күллі әлемге жайылуға тиіс!! Осыны ескергенде, қарасөздердің рет санын қалпына келтіру және ғақлия мұраға ғылыми түсініктер беру абайтанудың аса өткір мәселесіне айналып отырғаны сөзсіз. 6cd0r6thwps9w68bscyeh1gineeta3i 0 2672 5560 5108 2016-01-17T03:01:27Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == * 1 кг картоп * 1 кг жаңа піскен саңырауқұлақ * 400 г сүт * 100 г кілегей * 100 ірімшік * 2 дана жұмыртқа * 2 бас пияз * 2 ас қасық өсімдік майы * 2 ас қасық сары май дәміне қарай тұз бен бұрыш, аскөк == Дайындау тәсілі == Саңырауқұлақ пен пиязды ұсақтап турап, оғаң тұз бен бұрыш қосып, 10-15 минут өсімдік майына куырады. Картопты біркелкі етіп, дөңгелектеп турайды. Жумыртқаға сүт пен кілегей, үккіштен өткізілген ірімшік, тұз, бұрыш қосып араластырады. Алдымен табаға саңырауқұлақ фаршын оның үстіне картопты қатарластырып қояды. Картоптың үстіне жұмыртқа мен сүт қоспасын құйып, қыздырма пеште бір сағаттай пісіреді. Дайын болған картоп ашымасын аскөкпен безендіреді. [[Санат:Тамақ]] rbns0wsg2ykupmdfjerwm4z62qpje8s 14 2675 5094 2015-02-03T09:47:08Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2676 5095 2015-02-03T09:49:35Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki Уикикітаптін ішіндегісін барлығы ox5p1g9e4rfophznv2dmvoaymz8vhst 14 2677 5096 2015-02-03T09:51:04Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2678 5097 2015-02-03T09:51:12Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2679 5098 2015-02-03T09:51:24Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2680 5099 2015-02-03T09:51:36Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2685 5109 2015-02-04T03:51:38Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2686 5110 2015-02-04T03:51:48Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2687 5111 2015-02-04T03:52:00Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2688 5112 2015-02-04T03:52:33Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Қазақстан]] tjrihoxp7t4xjh8gn36c5jqn6um810b 14 2689 5113 2015-02-04T03:53:46Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2690 5114 2015-02-04T03:54:00Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2691 5115 2015-02-04T03:54:08Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2692 5116 2015-02-04T03:54:19Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2693 5117 2015-02-04T03:54:28Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2694 5118 2015-02-04T03:54:41Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2695 5120 2015-02-05T09:48:37Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2696 5121 2015-02-05T09:48:49Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2697 5122 2015-02-05T09:48:59Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2698 5123 2015-02-05T09:50:49Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2699 5124 2015-02-05T09:51:41Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2700 5125 2015-02-05T09:56:09Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2701 5126 2015-02-05T09:56:18Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2702 5127 2015-02-05T09:56:26Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2703 5131 2015-02-07T14:13:55Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2704 5132 2015-02-07T14:14:06Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2705 5133 2015-02-07T14:14:46Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2706 5134 2015-02-07T14:14:56Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2707 5135 2015-02-07T14:16:14Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2708 5136 2015-02-07T14:16:24Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 0 2709 8607 8604 2022-02-24T00:34:49Z Hasley 2083 rv wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == Түрлі түсті қырыққабат пен брюссель қырыққабатының жапырақтары, болгар бұрышының қызыл, жасыл түсінен, төрт дана қызанақ, төрт бас пияз. == Тұздығы == * 200 г майонез * 80 г маринадтауға арналған ұсақ қияр * 0.5 шай қасық ұнтақталған қызыл бұрыш безендіру үшін аскөк пен ақжелкен. == Дайындау тәсілі == Көкөністерді жуып, қырыққабатты екіге бөліп, жапырақтарын ірілеп турайды. Пияз бен қызанақты үшбұрыштап турайды. Сөтіп, туралған көкөністерді кәуап істігіне өткізіп, қыздырма пешке беті қызыл-қоңыр тартқанша пісіреді. Кәуап тұздығын маринадтауға арналған ұсақ қиярлар мен ұнтақталған қызыл бұрышты мапйонезге араластырып дайындайды. Көкөніс кәуабын аскөкпен безендіріп, тұздығын бөлек ұсыныды. [[Санат:Тамақ]] lbdjiri8jyrpfkhsfnwewq9p72ibma3 14 2714 5144 2015-02-08T14:43:19Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2715 5146 2015-02-08T14:43:54Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2716 5147 2015-02-08T14:44:07Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2717 5148 2015-02-08T14:44:53Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2718 5149 2015-02-08T14:45:12Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2719 5150 2015-02-08T14:45:23Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2720 5151 2015-02-08T14:45:34Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 0 2721 5152 2015-02-09T15:08:58Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 2 дана баялды, 1 стақан кепкен нанның ұнтағы, 0.5 шай қасық кептірілген аскөк, 3 дана жұмыртқа, 100 г өсімдікмайы, 120 г ірімшік, дәміне қарайтұз бен бұрыш, аскөе пен ақжелкен. == Дайындау тәсілі == Баялдаы жуып, дөңгелектеп турап, 30 минут тұзды суға салып қояды. Жұмыртқаға кепкен нанның ұнтағы, аскөк, бұрышты қосып араластырады. Осы қоспаны баялданың екі жағына жағып, қызып тұрған майға қызарғанша қуырады. Қуырған баялданың үстіне үккіштен өткізілген ірімшік салып, 10 минут ірімшік ерігенше қыздырма пеште пісіреді. Содан соң, баялданы ақжелкенмен безендіріп дастарқанға әкеледі. [[Санат:Тамақ]] okhd32kndmygfs7bfpoimo1vb58r3h2 14 2722 5155 2015-02-11T15:01:53Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2723 5156 2015-02-11T15:02:13Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2724 5157 2015-02-11T15:02:28Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2725 5158 2015-02-11T15:02:47Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2726 5159 2015-02-11T15:03:10Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2727 5160 2015-02-11T15:03:26Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2728 5161 2015-02-11T15:03:38Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2729 5162 2015-02-11T15:03:50Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 14 2730 5163 2015-02-11T15:04:05Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki [[Санат:Барлығы]] fx5cr0uoke1vhtbh662sex6tswu7gu9 0 2732 5166 5165 2015-02-12T14:37:11Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 санат қою wikitext text/x-wiki Алты адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 400 г құрма, 2 дана лимон, 2 дана жұмыртқа, 8 ас қасық ұн, 4 ас қасық қант, 4 ас қасық сары май, 3 ас қасық жеміс-жидек шырыны, дәміне қарай тұз. == Дайындау тәсілі == Құрманы екіге бөліп, сүйегін алып тастайды. Лимонды жуып, екіге бөліп, шырынын бөліп алады да, ұсақтап турайды. Жұмыртқаға тұз, қант, сары май, 3 ас қасық лимон шырынын қосып араластырады. Осы қоспаға ұн салып, жайлап араластыра отырып, үстіне су құйып илейді. Қамырды бөлме температурасында 10-15 минутка қояды. Сүйегінен ажыратылған құрмаға лимон шырынын қосып, еттартқыштан өткізеді. Сөйтіп оған жеміс-жидек сиропын қосады. Қызып тұрған табаға құймақтың бір бетін пісіреді. Піскен бетіне дайын фаршты салып конверт тәрізді орайды да құймақтың екі жағын да пісіреді. Дайын болған құймақты сары маймен бетіне қант ұнтағын сеуіп ұсынады. [[Санат:Тамақ]] jc696r79pmifyptrcjbq9dhlvywzuqz 0 2734 6666 6664 2019-12-26T08:12:36Z DannyS712 2143 [[Special:Contributions/178.91.20.21|178.91.20.21]] ([[User talk:178.91.20.21|т]]) істеген нөмір 6664 нұсқасын жоққа шығарды wikitext text/x-wiki Бұл латын тілі бойынша бастауыш кітап. {{PDF нұсқасы|Latin|ағылшын тілінде}} [[File:Lapis-niger.jpg|thumb|289px|[[Lapis niger]] (тіке. ''Қара тас'') — латын тіліндегі ең ежелгі жазбалардың бірі.]] '''Латын тілі''' ('''lingua latīna''') - үнді-еуропалық тіл семьясына кіретін италия тілдері ішіндегі латин-фалискс тобына жататын тіл. Қазіргі уақытта қолданылатын италиялық тілдер арасындағы жалғыз тіл. Латын тілі Ватикан мемлекетінің, Рим-Католик шіркеуінің және басқа да католик шіркеулерінің ресми тілі. Еуропалық тілдердегі көп сөздер латын тілінен еңген. Латын тілінің прогрессивті грамматикасы мен жаттығулары Латын тілінің пайда болуы мен құрылымына кіріспе:<br/> [[Интернетте тілді қалай оқу керек]]<br/> === 1-бөлім:Кіріспе === #[[Латын тілі/Сабақ 1-Атау септігі|Атау септігі]]<br/> #[[Латын тілі/Сабақ 2-Сын есім|Сын есім]]<br/> ==Қосымша== ==Кітап туралы== == Сыртқы сілтемелер == === Вики жобалар === * [[w:la:|Латынша Википедия]] * [[wikt:la:|Латынша Викисөздік]] * [[:la:|Латынша Викикітап]] * [[q:la:|Латынша Викисөздер]] * [[s:la:|Латынша Викитека]] * [[incubator:Wy/la|Латынша Викигид]] [[Санат:Латын тілі]] mk129b08nvgodcbuibwj2deromhl5wv 14 2736 5233 5176 2015-02-26T14:59:25Z Dexbot 1508 Bot: removing existed iw links in Wikidata wikitext text/x-wiki [[Санат:Еуропа тілдері]] s2dw50up51p3z5iliyn0r2h01llasdp 0 2738 5187 2015-02-16T14:26:06Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 450 г картоп, 225 г сәбіз, 1 бас пияз, 50 г күнбағыс дәні, 2 бас сарымсақ, 2 дана кәді, 100 г жаңа піскен саңырауқұлақ, 1 ас қасық үккіштен өткізілген ірімшік, 0.5 шай қасық майоран, өсімдік майы, дәміне қарай тұз бен бұрыш және аскөк. == Дайындау тәсілі == Картоп пен сәбізді дөңгелектеп турап, тұзды суға салады. Майға күнбағыс дәні мен дөңгелектеп туралған пиязды қуырады да, үстіне картоп, майоран, бұрыш қосады. Сарымсақты бүтіндей салады. Кәді мен саңырауқұлақты 2-3 минуттай майға куырып, үстіне қалған картопты салады. Осы қоспаның үстіне үккіштен өткізілген ірімшікті салып, 20-25 минут қыздырма пешке қояды. Күнбағыс дәнінен жасалған ашыманы аскөкпен безендіреді. [[Санат:Тамақ]] eefxdi4uum7myd1e9prrtptljg459oz 0 2740 5587 5193 2016-01-24T13:55:57Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == * 1 пияз * 1 баялды * 2 ас қасық күнбағыс майы * 250 г туралған сиыр еті мен * 250 г қой еті * 850 г консервіленген қызанақ * ұсақталып кесілген жарты шай қасық гүлшетен мен киікшөп * 100 мл кілегей және қалауына қарай тұз бен ұнтақталған қара бұрыш. == Дайындау тәсілі == Пиязды аршып, ұсақтап турайды. Баялды мен консервіленген қызанақты да төртбұрыштайды. Табаға майды құйып ысытып, оған туралған етті салып, араластыра қуырады. Еттің түсі өзгере бастаған кезде оның үстіне пияз бен баялдыны және қызынақты салып қуырады. Оған 100 мл су құйып, табаның қақпағын жауып, ара-тұра араластыра отырып, 15 минуттай бұқтырады. Одан кейін табадағы етке ала дайындап қойған гүлшетен мен киікшөпті қосады. Ең соңында кілегейді кұйып, ет сорпасы тартылу үшін оған аздап құрғақ ұн сеуіп, тағы бір бұқтырып алады. Дәмшне қарай тұз бен бұрышты қосып, ыстық күйінде дастарқанға қояды. [[Санат:Тамақ]] duppx9fos2b7noq9nqdl95xh8zmpri0 0 2746 5202 2015-02-21T15:29:22Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Екі адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 100 г пияз, 100 г қызынақ, 75 г тәтті бұрыш, 250 г қырыққабат, 350 г брокколи, 150 г түмті қырыққабат, 100 г балдыркөк, жарты шай қасық жебіршөп, 750 г көкөніс сорпасы, қажетіне қарай ақжелкен, жасыл пияз және бұрыш пен тұз қажет. == Дайындау тәсілі == Алдымен көкөністерді тазалап алған жөн. Пиязды дөңгелектеп турап, қызанақты ортасынан бөліп тілімдейді. Тәтті бұрышты тұқымынан тазартып, ұзыншақтап кеседі. Түсті қырыққабат пен брокколиді сәл кесектеу, ал қырыққабатты жіңішкелеу етіп турайды. Балдыркөкті қиғашынан кессе, тіпті әдемі көрінеді. Дайындап алған көкөністерді кастрөлге салып, оның үстіне сорпаны құйып, жай отта 15 минут қайнатады. Ақжелкен мен жасыл пиязды жуып, құрғатып, ұсақтап тураған соң қайнап жатқан сорпаға салады. Дастарқанға қоярдан бұрын тұз бен бұрыш себуді ұмытпаңыз. [[Санат:Тамақ]] ovnw7ys5q8h80olfdozh1an9dwl47ag 10 2750 5210 2015-02-23T05:58:07Z AlibekKS 1294 Alibek2030 [[Үлгі:Delete]] бетін [[Үлгі:Жедел жою]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Жедел жою]] ot6z60u88qlqugmuvjrnog2dofe3oq4 10 2751 5211 2015-02-23T05:59:38Z AlibekKS 1294 [[Үлгі:Жедел жою]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Жедел жою]] ot6z60u88qlqugmuvjrnog2dofe3oq4 14 2752 5214 5213 2015-02-23T06:04:41Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki [[Санат:Пәндер бойынша кітаптар]] [[ar:تصنيف:لغات]] [[bg:Категория:Езици]] [[ca:Categoria:Idiomes]] [[cs:Kategorie:Jazyky]] [[cy:Categori:Ieithoedd]] [[el:Κατηγορία:Γλώσσες]] [[es:Categoría:Idiomas]] [[eo:Kategorio:Lingvo]] [[fr:Catégorie:Classe 8 - Langue. Linguistique. Littérature]] [[ko:분류:언어]] [[hr:Kategorija:Jezici]] [[id:Kategori:Bahasa]] [[is:Flokkur:Tungumál]] [[it:Categoria:Lingue]] [[he:קטגוריה:שפות]] [[la:Categoria:Linguae]] [[ms:Kategori:Bahasa]] [[nl:Categorie:Taal]] [[ja:カテゴリ:語学]] [[oc:Categoria:Lengas]] [[pl:Kategoria:Języki]] [[pt:Categoria:Línguas]] [[ro:Categorie:Limbi]] [[ru:Категория:Языки]] [[sk:Kategória:Jazyky]] [[fi:Luokka:89 Kielet]] [[sv:Kategori:Språk]] [[th:หมวดหมู่:ภาษา]] [[tr:Kategori:Diller]] [[uk:Категорія:Мови]] [[vi:Thể loại:Ngôn ngữ]] [[zh:Category:语言]] p0nezpkq8zc5wekzpbo9bfnrxk0l0r3 14 2753 5215 2015-02-23T06:06:06Z AlibekKS 1294 Жаңа бетте: [[Санат:Тілдер]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Тілдер]] 39wk302e5dx7tnv0jthv2yegpbz48y0 14 2754 5216 2015-02-23T06:08:48Z AlibekKS 1294 Жаңа бетте: <includeonly><table align="center" style="border: 2px solid #CCCCFF;"> <tr><th colspan=18 style="background-color:#DFEFFF; text-align:center; border-bottom:1px solid #CCCCFF;... wikitext text/x-wiki <includeonly><table align="center" style="border: 2px solid #CCCCFF;"> <tr><th colspan=18 style="background-color:#DFEFFF; text-align:center; border-bottom:1px solid #CCCCFF;">{{tnavbar-header|Associated Wikimedia {{#if: {{{1|}}} | for {{{1}}} | }}|Associated Wikimedia}}</th></tr> <tr style="margin: 0"> <!-- --> <!-- Commons --> {{#if:{{{Commons|}}}{{{Commons category|}}}| <td>[[File:Commons-logo.svg|link=commons:{{{Commons|}}}|35x47px]]</td> <td>{{#if: {{{Commons|}}} | '''[[commons:{{{Commons|}}}|Commons]]'''<br /> | {{#if: {{{Commons category|}}} | '''[[commons:Category:{{{Commons category|}}}|Commons]]'''<br /> | }} }} {{#if: {{{Commons|}}} | [[commons:{{{Commons}}}|Article]]<br /> | }} {{#if: {{{Commons category|}}} | [[commons:Category:{{{Commons category}}}|Category]]<br /> | }} Images</td> }} <!-- --> <!-- Уикижаңалықтар категориясы --> {{#if:{{{Wikinews category|}}}| <td>[[File:Wikinews-logo.svg|link=n:Category:{{{Wikinews category}}}|35x35px]]</td> <td>{{#if: {{{Wikinews portal|}}} | '''[[n:Portal:{{{Wikinews portal|}}}|Wikinews]]'''<br /> | {{#if: {{{Wikinews category|}}} | '''[[n:Category:{{{Wikinews category|}}}|Wikinews]]'''<br /> | }} }} {{#if: {{{Wikinews portal|}}} | [[n:Portal:{{{Wikinews portal}}}|Portal]]<br /> | }} {{#if: {{{Wikinews category|}}} | [[n:Category:{{{Wikinews category}}}|Category]]<br /> | }} News</td> }} <!-- --> <!-- Уикипедия --> {{#if:{{{Wikipedia|}}}{{{Wikipedia portal|}}}{{{Wikipedia category|}}}| <td>[[File:Wikipedia-logo.svg|link=w:{{{Wikipedia|}}}|35x35px]]</td> <td>{{#if: {{{Wikipedia|}}} | '''[[w:{{{Wikipedia|}}}|Wikipedia]]'''<br /> | {{#if: {{{Wikipedia portal|}}} | '''[[w:Portal:{{{Wikipedia portal|}}}|Wikipedia]]'''<br /> | {{#if: {{{Wikipedia category|}}} | '''[[w:Category:{{{Wikipedia category}}}|Wikipedia]]'''<br /> }} }} }} {{#if: {{{Wikipedia|}}} | [[w:{{{Wikipedia}}}|Article]]<br /> | }} {{#if: {{{Wikipedia portal|}}} | [[w:Portal:{{{Wikipedia portal}}}|Portal]]<br /> | }} {{#if: {{{Wikipedia category|}}} | [[w:Category:{{{Wikipedia category}}}|Category]]<br /> | }} Encyclopedia</td> }} <!-- --> <!-- Wikiquote --> {{#if:{{{Wikiquote|}}}{{{Wikiquote category|}}}| <td>[[File:Wikiquote-logo.svg|link=q:{{{Wikiquote|}}}|35x42px]]</td> <td>{{#if: {{{Wikiquote|}}} | '''[[q:{{{Wikiquote|}}}|Wikiquote]]'''<br /> | {{#if: {{{Wikiquote category|}}} | '''[[q:Category:{{{Wikiquote category|}}}|Wikiquote]]'''<br /> | }} }} {{#if: {{{Wikiquote|}}} | [[q:{{{Wikiquote}}}|Article]]<br /> | }} {{#if: {{{Wikiquote category|}}} | [[q:Category:{{{Wikiquote category}}}|Category]]<br /> | }} Quotes</td> }} <!-- --> <!-- Wikisource --> {{#if:{{{Wikisource|}}}{{{Wikisource category|}}}| <td>[[File:Wikisource-logo.svg|link=s:{{{Wikisource}}}|35x40px]]</td> <td>{{#if: {{{Wikisource|}}} | '''[[s:{{{Wikisource|}}}|Wikisource]]'''<br /> | {{#if: {{{Wikisource category|}}} | '''[[s:Category:{{{Wikisource category|}}}|Wikisource]]'''<br /> | }} }} {{#if: {{{Wikisource|}}} | [[s:{{{Wikisource}}}|Text]]<br /> | }} {{#if: {{{Wikisource category|}}} | [[s:Category:{{{Wikisource category}}}|Category]]<br /> | }} Texts</td> }} <!-- --> <!-- Wikiversity --> {{#if:{{{Wikiversity portal|}}}{{{Wikiversity category|}}}{{{Wikiversity school|}}}| <td>[[File:Wikiversity-logo.svg|link=v:Portal:{{{Wikiversity portal|}}}|35x40px]]</td> <td>{{#if: {{{Wikiversity portal|}}} | '''[[v:Portal:{{{Wikiversity portal|}}}|Wikiversity]]'''<br /> | {{#if: {{{Wikiversity category|}}} | '''[[v:Category:{{{Wikiversity category|}}}|Wikiversity]]'''<br /> | {{#if: {{{Wikiversity school|}}} | '''[[v:School:{{{Wikiversity school|}}}|Wikiversity]]'''<br /> | }} }} }} {{#if: {{{Wikiversity portal|}}} | [[v:Portal:{{{Wikiversity portal}}}|Portal]]<br /> | }} {{#if: {{{Wikiversity category|}}} | [[v:Category:{{{Wikiversity category}}}|Category]]<br /> | }} {{#if: {{{Wikiversity school|}}} | [[v:School:{{{Wikiversity school}}}|School]]<br /> | }} Schools</td> }} <!-- --> <!-- Wiktionary --> {{#if:{{{Wiktionary|}}}{{{Wiktionary category|}}}| <td>[[File:Wiktionary-logo-en.svg|link=wikt:{{{Wiktionary|}}}|35x40px]]</td> <td>{{#if: {{{Wiktionary|}}} | '''[[wikt:{{{Wiktionary|}}}|Wiktionary]]'''<br /> | {{#if: {{{Wiktionary category|}}} | '''[[wikt:Category:{{{Wiktionary category|}}}|Wiktionary]]'''<br /> | }} }} {{#if: {{{Wiktionary|}}} | [[wikt:{{{Wiktionary}}}|Definition]]<br /> | }} {{#if: {{{Wiktionary category|}}} | [[wikt:Category:{{{Wiktionary category}}}|Category]]<br /> | }} {{#if: {{{Wiktionary appendix|}}} | [[wikt:Appendix:{{{Wiktionary appendix}}}|Appendix]]<br /> | }} {{#if: {{{Wiktionary index|}}} | [[wikt:Index:{{{Wiktionary index}}}|Index]]<br /> | }} Dictionary</td> }} <!-- --> <!-- --> </table></includeonly><noinclude> ==Usage== For use on bookshelves and Wikibooks. Not all project links are required. <div style="width:370px;background:#dddddd;border: 1px solid black;padding:0.5em 1em 0.5em 1em"><pre> {{Associated Wikimedia| (title) |Commons = |Commons category = |Wikinews portal = |Wikinews category = |Wikipedia = |Wikipedia category = |Wikipedia portal = |Wikiquote = |Wikiquote category = |Wikisource = |Wikisource category = |Wikiversity portal = |Wikiversity school = |Wikiversity category = |Wiktionary = |Wiktionary appendix = |Wiktionary category = |Wiktionary index = }}</pre></div> ==Example== <div style="width:370px;background:#dddddd;border: 1px solid black;padding:0.5em 1em 0.5em 1em"><pre> {{Associated Wikimedia| Education |Commons = School |Commons category = Education |Wikinews portal = Education |Wikinews category = Education |Wikipedia = Education |Wikipedia category = |Wikipedia portal = Education |Wikiquote = Education |Wikiquote category = Education |Wikisource = |Wikisource category = Education |Wikiversity portal = Education |Wikiversity school = Education |Wikiversity category = Education |Wiktionary = education |Wiktionary appendix = |Wiktionary category = Education |Wiktionary index = }}</pre></div> {{Associated Wikimedia| Education |Commons = School |Commons category = Education |Уики жаңалықтар порталы = Education |Wikinews category = Education |Уикипедия = Education |Wikipedia portal = Education |Wikiquote = Education |Wikiquote category = Education |Wikisource = |Wikisource category = Education |Wikiversity portal = Education |Wikiversity school = Education |Wikiversity category = Education |Wiktionary = education |Wiktionary appendix = |Wiktionary category = Education |Wiktionary index = }} [[Category:Interwiki link templates|{{PAGENAME}}]] </noinclude> ri3r4t594ts3jki0tbpi7qwbw4e9ekt 10 2755 5221 5220 2015-02-23T10:49:13Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki <table class="plainlinks noprint messagebox {{{type|notice}}}" style="width:250px; float:right; clear:right; margin:0px; margin-left:10px;"> <tr style="vertical-align:middle;">{{#ifeq:{{{image|yes}}}|none |<!-- no image cell --> |<td style="padding:0.1em; text-align:center; vertical-align:middle; width:45px; border:none;"> {{#if:{{{image|}}}|[[Image:{{{image}}}|{{{size|40x40px}}}|link=]]|{{#switch:{{{type|notice}}} | warning = [[Image:Nuvola apps important.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | serious = [[Image:Stop hand nuvola.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | content = [[Image:Book important2.svg|{{{size|45x45px}}}|link=]] | style = [[Image:Applications-office.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | merge = [[Image:Merge-split-transwiki default.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | move = [[Image:Merge-split-transwiki default.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | notice = [[Image:Warning icon WikiBooks.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | growth = [[Image:Nuvola apps bookcase.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | idea = [[Image:Dialog-information on.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | query = [[Image:Emblem-question.svg|{{{size|40x40px}}}|link=]] | blank = <!-- empty image cell -->}}}}</td>}} <td style="{{{text style|color:black; text-align:left; vertical-align:middle; padding:0.5em; padding-left:0em; border:none;}}}"> {{{1|{{{msg|{{{text|Enter a message}}}}}}}}} </td></tr></table><noinclude>{{documentation}}</noinclude> [[en:Template:Mbox-side]] k9rdim8a19sv8wm2xdii4vc455bwgiy 10 2756 5927 5222 2017-05-11T04:11:02Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki {{mbox-side|type=growth|image=Gnome-mime-application-pdf.svg|msg='''''{{#ifexist:Media:{{{1|{{{3|{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Wikijunior|Wikijunior-|}}{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.pdf|[[Media:{{{1|{{{3|{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Wikijunior|Wikijunior-|}}{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.pdf|PDF нұсқасы]]|PDF нұсқасы}}''''' {{#if:{{{3|}}}|of {{{3}}}}} қолжетімді. <small>{{{2|}}} ({{#ifexist:Media:{{{1|{{{3|{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Wikijunior|Wikijunior-|}}{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.pdf|[[:File:{{{1|{{{3|{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Wikijunior|Wikijunior-|}}{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.pdf|info]]|[[Help:Print versions#PDF versions|info]]}}) {{#ifexist:{{{1|{{{3|{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Wikijunior|Wikijunior-|}}{{BASEPAGENAME}}}}}}}}/LaTeX | ([[{{{1|{{{3|{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Wikijunior|Wikijunior-|}}{{BASEPAGENAME}}}}}}}}/LaTeX|source]]) }}</small>}}<includeonly>{{#ifeq:{{{example|no}}}|no|[[Category:PDF нұсқасы бар кітаптар]]}}</includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> 11bmqg4itppkrapob9lpb9tjdtj48qv 0 2757 6041 5477 2017-11-27T18:36:19Z Federico Leva (BEIC) 1891 +img wikitext text/x-wiki [[File:Formulario di epistole, 1490, occhietto.png|thumb|1490]] Атау септік Сөйлемдегі бастауышты білдіреді. ==Сөздік== {| class="wikitable" |- ! colspan="2" | <b>Сөздік</b> |- | align="center" colspan="2" | |- ! bgcolor="#CCFFFF" | <font face="Arial" size="4">Латын</font> ! bgcolor="#CCFFCC" | <font face="Arial" size="4">Қазақ</font> |- | align="center" colspan="2" | |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''magn-us -a -um''' | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''ұлы''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''bon-us -a -um''' | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''жақсы''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''mal-us -a -um''' | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''жаман''' |- | align="center" colspan="2" | |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''puell-a -ae''' (f.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''қыз''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''puer''' (m.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''бала''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''māter''' (f.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''ана''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''domin-a''' (f.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''қожайын''' (әйел) |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''domin-us''' (m.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''қожайын''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''lūd-us''' (m.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''мектеп''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''triclīni-um''' (n.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''ас үй''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''templ-um''' (n.) | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''храм''' |- | align="center" colspan="2" | |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''ambula-t''', '''ambula-nt''' | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''жүріп бара жатыр (жеке), жүріп бара жатыр (көпше)''' |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''curri-t''', '''curru-nt''' | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | '''жүгіріп бара жатыр (жеке), жүгіріп бара жатыр (көпше)''' |- | align="center" colspan="2" | |- | align="center" bgcolor="#CCFFFF" | '''nōn''' | align="center" bgcolor="#CCFFCC" | Етістік алдына қойылады, жоқ деген мағына береді. |} [[Санат:Латын тілі]] 5f83l82wsb5zbq5hungs93mvk7y3uub 0 2758 5557 5230 2016-01-17T01:54:43Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki 8 адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == * 300 г ашытылған қамыр * 30 г сары май * 40 г мейіз * 40 г бадам * 2 ас қасық қант * 80 г қант ұнтағы * 1-2 шай қасық лимон шырыны == Дайындау тәсілі == Алдымен қыздырма пешті қосып қойыңыз. Қамырды жайып, сары майды ерітіп, оны қамырға жағып шығу керек. Содан соң қамырдың үстіне біркелкіетіп мейіз бен бадамды және қантты сеуіп шығады. Қамырды өте тығыз қылмай жаймен орап, дөңгелектеп кеседі. Қыздырма пештің қаңылтыр табасына май жағып, ондағы температура 200 градусқа жеткенде орамаларды салады. Бұл тәтті орама жарты сағаттан кейін пісіп, дайын болады. Қант ұнтағы мен лимон шырынын араластырып, жылы ораманың бетіне жағады. Мейіз қосылған ораманы суығаннан кейін шайға ұсынады. Осылайша үстеліңізді түрлі тәттілікке толтырып қоюыңзға болады. Ал бұларды сатып алсаңыз, кішкентай тәтті ораманың өзі қанша тұратыны белгілі. [[Санат:Тамақ]] ekaj3869fbloy99048w2amunyhr0x4p 0 2760 5565 5564 2016-01-18T00:53:55Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == * 1 кг картоп * 250 г жуа * 125 мл сүт * 15 мл кілегей * 2 ас қасық сары май * 8 дана шұжық (сосиска) * ұнтақталған қара бұрыш пен тұз және үгітілген мускат жаңғағы. == Дайындау тәсілі == Картоптың қабығын аршып жуып, төртбұрыштап кесіп, шамалы тұз салынған суда 20 минут қайнатады. Содан кейін картоптың суын ағызып, оны арнайы ағаш езгішпен езеді. Жуаны тазартып жуғаннан кейін қатты сабақтарынан арылтады. Жуа жапырақтарын кастрөлге салып, бұқтыра тұрады. Оның түсі өзгере бастаған кезде оттан түсіріп, ұсақтап турайды. Сүтті кілегеймен араластырып, отқа қойып жылытады. Бұған жуаны қосып, картоп езбесімен араластырады. Оның үстіне дәміне қарай тұз бен бұрыш сеуіп, үгітілген мускат жаңғағын салады. Табаға сары майды қыздырып, шұжықты жақсылап қуырады. Бәрі дайын болғаннан кейін картоп езбесі мен шұжықты жеке-жеке тәрелкеге бөліп салады. [[Санат:Тамақ]] p5jymac9o6vycmc1ruz65wuqf0lig12 0 2761 5572 5239 2016-01-18T21:47:23Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == *500 г картоп *пияздың жасыл сабағы *75 мл көкөніс сорпасы *1 ас қасық қыша *4 ас қасық өсімдік майы және қалауыңызға қарай тұз бен бұрыш және алма сірке суы. == Дайындау тәсілі == Картопты қабығымен тұз салынған суда 25 минуттай пісіреді. Піскеннен кейін шамалы суыта тұрып, қабығын аршиды. Картопты тазалағаннан кейін дөңгелектеп турап, ыдысқа салып қояды. Пиязды аршып, сақина тәрізді жіңішкелеп турайды. Көкөніс сорпасын жылытып, оған қыша, сірке суы және тұз бен бұрышты қосады. Осы дайындаған қоспаны картоптың үстіне құяды. Оның бетіне жасыл пиязды сеуіп, жаймен араластырады. Сонсоң салатты бір сағатқа қоя тұру керек. Үстелге қоярдан бұрын оған өсімдік майын құйып, тағы бір араластырып алады. [[Санат:Тамақ]] qhhbend5jzf4xv15vdl1h01ne1rhlgn 0 2805 5286 2015-03-21T03:46:15Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Екі адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 4 дана жұмыртқа, 250 г ұн, 8 ас қасық мейіз, 2 шай қасық коньяк, 4 ас қасық қант, 1 ас қасық салқын сүт, 60 г сары май, қант ұнтағы және тұз. == Дайындау тәсілі == Мейізді ыстық сумен жуып, құрғату үшін орамалға жайып қояды. Сосын оның үстіне коньяк себеді. Одан кейін жұмыртқаны жуып, оның ақуызы мен сарыуызын бір-бірінен бөліп алады. Енді қамырды дайындау керек. Ұнға 3 ас қасық қант, сүт, шамалы тұз және жұмыртқа сарыуызын қосады. Бәрін біркелкі қоймалжың болғанға дейін жақсылап араластырады. Қалған қант пен жұмыртқа ақуызын миксермен немесе бұлғауышпен қатты айналдырады. Бұл ақ көбікті қоймалжың қамырға жайлап қосады. Табаға сары майды ерітіп, дайын болған қамырды құйып, оның үстіне мейізді себеді. Құймақтың түбі сарғайғаннан кейін, оны еппен аударып, келесі жағын пісіреді. Екі жағы әбден піскеннен кейін құймақты оттан түсіріп, суыта тұрады. Оны табадан алмастан бірнеше бөлікке бөліп, 2 минуттай қоя тұрады. Сонсоң тәрелкеге салып, үстіне қант ұнтағын сеуіп, дастарқанға қояды. Бұл шайға қойылатын керемет дәмді тәттілік болып табылады. [[Санат:Тамақ]] t5h0cb3geb64di2eultbhs9j2jgrehq 0 2807 5558 5299 2016-01-17T01:56:36Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == * 9 дана жұмыртқа * 1 дана тәтті нан * 1 банка ұнтақталған бауыр * 200 мл қаймақ * жұмыртқаның * 1 сарыуызы * 50 г сары май * қажетіне қарай тұз * бұрыш, ақжелкен және майоран дәмдеуіші == Дайындау тәсілі == Алдымен 8 дана жұмыртқаны бүтіндей суға пісіріп алады. Сонсоң қабықтарын аршып, ортасынан тең бөледі. Әрбір жұмыртқаның ішкі сарыуызын жеке алып, шанышқымен езеді де ақуызын жеке алып қояды. Жұмыртқаның сарыуызына алдын ала сүтке батырып қойған нанды, бір шикі жұмыртқаны, ақжелкенді және ұнтақталған бауырды қосып, жақсылап араластырады. Мұны жоғарыдағы жеке алып қойған жұмыртқаның ақуызына толтырып салады. Пісіретін қалыпқа май жағып, жұмыртқа ақуыздарын тізіп қояды. Сосын қаймақ пен шикі жұмыртқаның сарыуызын және ұсақталып туралған екі ас қасық ақжелкеді қосып араластырады да жұмыртқалар салынған қалыптың бетіне құяды. Оның үстіне сары майды салып, қыздырма пешке пісіреді. Әбден піскеннен кейін дастақанға картоп езбесімен бірге беріледі. [[Санат:Тамақ]] cd1vr38to03ugjvg23uk4e6ko8ud2f8 4 2809 6799 6798 2020-06-17T22:17:37Z Samuele2002 2423 fix [[Special:LintErrors]] wikitext text/x-wiki ==Betawiki: better support for your language in MediaWiki == Dear community. I am writing to you to promote a special wiki called [http://nike.users.idler.fi/betawiki Betawiki]. This wiki facilitates the localisation (l10n) of the MediaWiki interface. You may have changed many messages here to use your language in the interface, but if you would log in to for example the English language Wiktionary, you would not be able to use the interface as well translated as here. Infact, of the 1798 messages in the core of MediaWiki, 351 (kk), 349 (kk-cn), 354 (kk-kz), 349 (kk-tr) messages have been translated. Betawiki also supports the translation of messages of almost 80 extensions, with about 1050 messages. If you wish to contribute to better support of your language in MediaWiki, as well as for many MediaWiki extensions, please visit [http://nike.users.idler.fi/betawiki/Translating:Intro Betawiki], [http://nike.users.idler.fi/dev/?title=Special:Userlogin&type=signup&uselang=en create an account] and [http://nike.users.idler.fi/betawiki/Betawiki:Rights request translator priviledges]. You can see the current status of localisation of your language on [[meta:Localization_statistics|meta]] and do not forget to get in touch with others that may already be [http://nike.users.idler.fi/betawiki/Translating:Languages working on your language on Betawiki]. If you have any further questions, [http://nike.users.idler.fi/betawiki/User_talk:Siebrand please let me know on my talk page on Betawiki]. We will try and assist you as much as possible, for example by importing all messages from a local wiki for you to start with, if you so desire. You can also find us on the Freenode [[w:en:Internet Relay Chat|IRC]] network in the channel #mediawiki-i18n where we would be happy to help you get started. Thank you very much for your attention and I do hope to see some of you on [http://nike.users.idler.fi/betawiki/Etusivu Betawiki] soon! Cheers! [http://nike.users.idler.fi/betawiki/User:Siebrand Siebrand@Betawiki] [[Қатысушы:213.84.127.221|213.84.127.221]] 17:25, 2007 ж. қазанның 7 (UTC) ==Wikimania Scholarships== The call for applications for Wikimania Scholarships to attend Wikimania 2010 in Gdansk, Poland (July 9-11) is now open. The Wikimedia Foundation offers Scholarships to pay for selected individuals' round trip travel, accommodations, and registration at the conference. To apply, visit the [[wm2010:Main Page|Wikimania 2010]] [[wm2010:Scholarships|scholarships information page]], click the secure link available there, and fill out the form to apply. For additional information, please visit the Scholarships information and FAQ pages: * [[wm2010:Scholarships|Scholarships]] * [[wm2010:Scholarships/FAQ|Scholarships FAQ]] Yours very truly, [[m:User:Cary Bass|Cary Bass]]</br> Volunteer Coordinator</br> Wikimedia Foundation == 2010 Fundraising Is Almost Here == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|left]] Hello Wikimedians, My name is Sam Chapman and I am working for the Wikimedia Foundation during the 2010 Fundraiser. My job is to be the liaison between your community and the Foundation. This year's fundraiser is intended to be a collaborative and global effort; we recognize that banner messages which may perform well in the United States don't necessarily translate well, or appeal to international audiences. <Br> I'm contacting you as I am currently looking for translators who are willing to contribute to this project by helping translate and localize messages into different languages and suggesting messages that would appeal to your readers on the Fundraising Meta Page. We've started the setup on [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010 meta] for both [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010/Messages banner submission], [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010/Banner_testing statistical analysis], and [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010/Committee grouping volunteers together].<br>Use the talk pages on meta, talk to your local communities, talk to others, talk to us, and add your feedback to the proposed messages as well! I look forward to working with you during this year's fundraiser. If someone could translate this message I would really appreciate it so that everyone is able to understand our goals and contribute to this year's campaign.<br> [[m:User:Schapman|Sam Chapman]] 11:06, 2010 ж. қазанның 21 (ALMT) <!-- EdwardsBot 0022 --> == Call for image filter referendum == The Wikimedia Foundation, at the direction of the Board of Trustees, will be holding a vote to determine whether members of the community support the creation and usage of an opt-in personal image filter, which would allow readers to voluntarily screen particular types of images strictly for their own account. Further details and educational materials will be available shortly. The referendum is scheduled for 12-27 August, 2011, and will be conducted on servers hosted by a neutral third party. Referendum details, officials, voting requirements, and supporting materials will be posted at [[Meta:Image filter referendum]] shortly. Sorry for delivering you a message in English. Please help translate the pages on the referendum on Meta and join the [[mail:translators-l|translators mailing list]]. For the coordinating committee,<br /> [[m:User:Philippe (WMF)|Philippe (WMF)]]<br /> [[m:User:Cbrown1023|Cbrown1023]]<br/> [[m:User:Risker|Risker]]<br/> [[m:User:Mardetanha|Mardetanha]]<br/> [[m:User:PeterSymonds|PeterSymonds]]<br/> [[m:User:Robertmharris|Robert Harris]] <!-- EdwardsBot 0090 --> == Terms of Use update == ''I apologize that you are receiving this message in English. Please help translate it.'' Hello, The Wikimedia Foundation is discussing changes to its Terms of Use. The discussion can be found at [[m:Talk:Terms of use|Talk:Terms of use]]. Everyone is invited to join in. Because the new version of [[m:Terms of use|Terms of use]] is not in final form, we are not able to present official translations of it. Volunteers are welcome to translate it, as German volunteers have done at [[:m:Terms of use/de]], but we ask that you note at the top that the translation is unofficial and may become outdated as the English version is changed. The translation request can be found at [[m:Translation requests/WMF/Terms of Use 2]] -- [[m:User:Mdennis (WMF)|Maggie Dennis, Community Liaison]] 06:58, 2011 ж. қазанның 27 (ALMT) <!-- EdwardsBot 0119 --> == Open Call for 2012 Wikimedia Fellowship Applicants == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] ''I apologize that you are receiving this message in English. Please help translate it.'' *Do you want to help attract new contributors to Wikimedia projects? *Do you want to improve retention of our existing editors? *Do you want to strengthen our community by diversifying its base and increasing the overall number of excellent participants around the world? The Wikimedia Foundation is seeking Community Fellows and project ideas for the Community Fellowship Program. A Fellowship is a temporary position at the Wikimedia Foundation in order to work on a specific project or set of projects. Submissions for 2012 are encouraged to focus on the theme of improving editor retention and increasing participation in Wikimedia projects. If interested, please submit a project idea or apply to be a fellow by January 15, 2012. Please visit https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Fellowships for more information. Thanks! --[[m:User:Sbouterse (WMF)|Siko Bouterse, Head of Community Fellowships, Wikimedia Foundation]] 19:07, 2011 ж. желтоқсанның 21 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> <!-- EdwardsBot 0139 --> == Announcing Wikipedia 1.19 beta == Wikimedia Foundation is getting ready to push out 1.19 to all the WMF-hosted wikis. As we finish wrapping up our code review, you can test the new version ''right now'' on [http://beta.wmflabs.org/ beta.wmflabs.org]. For more information, please read the [https://svn.wikimedia.org/viewvc/mediawiki/trunk/phase3/RELEASE-NOTES-1.19?view=markup release notes] or the [[mw:MediaWiki_1.19|start of the final announcement]]. The following are the areas that you will probably be most interested in: * [https://bugzilla.wikimedia.org/show_bug.cgi?id=33711#c2 Faster loading of javascript files makes dependency tracking more important.] * New common*.css files usable by skins instead of having to copy piles of generic styles from MonoBook or Vector's css. * The default user signature now contains a talk link in addition to the user link. * Searching blocked usernames in block log is now clearer. * Better timezone recognition in user preferences. * Improved diff readability for colorblind people. * The interwiki links table can now be accessed also when the interwiki cache is used (used in the API and the Interwiki extension). * More gender support (for instance in logs and user lists). * Language converter improved, e.g. it now works depending on the page content language. * Time and number-formatting magic words also now depend on the page content language. * Bidirectional support further improved after 1.18. Report any [http://labs.wikimedia.beta.wmflabs.org/wiki/Problem_reports problems] on the labs beta wiki and we'll work to address them before they software is released to the production wikis. '''Note''' that this cluster does have SUL but it is not integrated with SUL in production, so you'll need to create another account. You should avoid using the same password as you use here. — [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:18, 2012 ж. қаңтардың 15 (ALMT) <!-- EdwardsBot 0145 --> == MediaWiki 1.19 == (Apologies if this message isn't in your language.) The Wikimedia Foundation is planning to upgrade MediaWiki (the software powering this wiki) to its latest version this month. You can help to test it before it is enabled, to avoid disruption and breakage. More information is available [[:mw:MediaWiki 1.19/Deployment announcement|in the full announcement]]. Thank you for your understanding. [[:m:user:guillom|Guillaume Paumier]], via the [[:m:Global message delivery|Global message delivery system]] <small>([[:m:Distribution list/Global message delivery|wrong page? You can fix it.]])</small>. 21:07, 2012 ж. ақпанның 12 (ALMT) <!-- EdwardsBot 0154 --> == Update on IPv6 == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] (Apologies if this message isn't in your language. Please consider translating it, as well as '''[[m:Special:MyLanguage/IPv6 initiative/2012 IPv6 Day announcement|the full version of this announcement on Meta]]''') The Wikimedia Foundation is planning to do limited testing of IPv6 on June 2-3. If there are not too many problems, we may fully enable IPv6 on [http://www.worldipv6day.org/ World IPv6 day] (June 6), and keep it enabled. What this means for your project: *At least on June 2-3, 2012, you may see a small number of edits from IPv6 addresses, which are in the form "<code>2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334</code>". See e.g. [[w:en:IPv6 address]]. These addresses should behave like any other IP address: You can leave messages on their talk pages; you can track their contributions; you can block them. (See [[m:Special:MyLanguage/IPv6 initiative/2012 IPv6 Day announcement|the full version of this announcement]] for notes on range blocks.) *In the mid term, some user scripts and tools will need to be adapted for IPv6. *We suspect that IPv6 usage is going to be very low initially, meaning that abuse should be manageable, and we will assist in the monitoring of the situation. Read [[m:Special:MyLanguage/IPv6 initiative/2012 IPv6 Day announcement|the full version of this announcement]] on how to test the behavior of IPv6 with various tools and how to leave bug reports, and to find a fuller analysis of the implications of the IPv6 migration. --[[m:User:Eloquence|Erik Möller, VP of Engineering and Product Development, Wikimedia Foundation]] 07:07, 2012 ж. маусымның 2 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> <!-- EdwardsBot 0201 --> == 2011 Picture of the Year competition == <small>[[:commons:Commons:Picture of the Year/2011/Translations/mk|{{#language:mk}}]] • [[:commons:Commons:Picture of the Year/2011/Translations/no|{{#language:no}}]] • [[:commons:Commons:Picture of the Year/2011/Translations/pl|{{#language:pl}}]]</small> Dear Wikimedians, Wikimedia Commons is happy to announce that the ''2011 Picture of the Year competition'' is now open. We are interested in your opinion as to which images qualify to be the ''Picture of the Year 2011''. Any user registered at Commons or a Wikimedia wiki SUL-related to Commons [//toolserver.org/~pathoschild/accounteligibility/?user=&wiki=&event=24 with more than 75 edits before 1 April 2012 (UTC)] is welcome to vote and, of course everyone is welcome to view! Detailed information about the contest can be found [[:commons:Commons:Picture of the Year/2011/Introduction|at the introductory page]]. About 600 of the best of Wikimedia Common's photos, animations, movies and graphics were chosen &ndash;by the international Wikimedia Commons community&ndash; out of 12 million files during ''2011'' and are now called ''Featured Pictures''. From professional animal and plant shots to breathtaking panoramas and skylines, restorations of historically relevant images, images portraying the world's best architecture, maps, emblems, diagrams created with the most modern technology, and impressive human portraits, Commons ''Features Pictures'' of all flavors. For your convenience, we have sorted the images [[:commons:Commons:Picture of the Year/2011/Galleries|into topic categories]]. We regret that you receive this message in English; we intended to use banners to notify you in your native language but there was both, human and technical resistance. See you on Commons! --[[:commons:Commons:Picture of the Year/2011/Committee|Picture of the Year 2011 Committee]] 00:25, 2012 ж. маусымның 6 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> <!-- EdwardsBot 0205 --> == Mobile view as default view coming soon == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] ''(Apologies if this message isn't in your language. Please consider translating it, as well as the [[m:Special:MyLanguage/Mobile Projects/Mobile Gateway/Mobile homepage formatting|instructions on Meta]])'' The mobile view of this project and others will soon become the default view on mobile devices (except tablets). Some language versions of these projects currently show no content on the mobile home page, and it is a good time to do a little formatting so users get a mobile-friendly view, or to add to existing mobile content if some already exists. If you are an administrator, please consider helping with this change. There are [[m:Mobile Projects/Mobile Gateway/Mobile homepage formatting|instructions]] which are being translated. The proposed date of switching the default view is July 5. To contact the mobile team, email <var>mobile-feedback-l[[File:At_sign.svg|17px|link=]]lists.wikimedia.org</var>. --[[m:User:Pchang|Phil Inje Chang, Product Manager, Mobile, Wikimedia Foundation]] 10:50, 2012 ж. маусымның 29 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> <!-- EdwardsBot 0217 --> == Help decide about more than $10 million of Wikimedia donations in the coming year == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] ''(Apologies if this message isn't in your language. Please consider translating it)'' Hi, As many of you are aware, the Wikimedia Board of Trustees recently initiated important changes in the way that money is being distributed within the Wikimedia movement. As part of this, a new community-led "[[m:Funds_Dissemination_Committee/Framework_for_the_Creation_and_Initial_Operation_of_the_FDC|Funds Dissemination Committee]]" (FDC) is currently being set up. Already in 2012-13, its recommendations will guide the decisions about the distribution of over 10 million US dollars among the Foundation, chapters and other [[m:Funds_Dissemination_Committee/Framework_for_the_Creation_and_Initial_Operation_of_the_FDC#Eligible_fund-seeking_entities|eligible entities]]. Now, seven capable, knowledgeable and trustworthy community members are sought to volunteer on the initial Funds Dissemination Committee. It is expected to take up its work in September. In addition, a community member is sought to be the [[m:Funds_Dissemination_Committee/Framework_for_the_Creation_and_Initial_Operation_of_the_FDC#FDC_Ombudsperson|Ombudsperson]] for the FDC process. If you are interested in joining the committee, read the [[m:Funds Dissemination Committee/Call for Volunteers|call for volunteers]]. Nominations are planned to close on August 15. --[[m:User:ASengupta_(WMF)|Anasuya Sengupta]], Director of Global Learning and Grantmaking, Wikimedia Foundation 02:11, 2012 ж. шілденің 20 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> <!-- EdwardsBot 0223 --> == Request for Comment: Legal Fees Assistance Program == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] ''I apologize for addressing you in English. I would be grateful if you could translate this message into your language.'' The Wikimedia Foundation is conducting a [[:m:Request_for_comment/Legal_Fees_Assistance_Program|request for comment]] on a [[:m:Legal_and_Community_Advocacy/Legal_Fees_Assistance_Program|proposed program]] that could provide legal assistance to users in specific support roles who are named in a legal complaint as a defendant because of those roles. We wanted to be sure that your community was aware of this discussion and would have a chance to participate in [[:m:Request_for_comment/Legal_Fees_Assistance_Program|that discussion]]. If this page is not the best place to publicize this request for comment, please help spread the word to those who may be interested in participating. (If you'd like to help translating the "request for comment", program policy or other pages into your language and don't know how the translation system works, please come by my user talk page at [[:m:User talk:Mdennis (WMF)]]. I'll be happy to assist or to connect you with a volunteer who can assist.) Thank you! --[[:m:User:Mdennis (WMF)|Mdennis (WMF)]]08:01, 2012 ж. қыркүйектің 6 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> <!-- EdwardsBot 0245 --> == Wikidata is getting close to a first roll-out == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] (Apologies if this message isn't in your language.) As some of you might already have heard Wikimedia Deutschland is working on a new Wikimedia project. It is called [[m:Wikidata]]. The goal of Wikidata is to become a central data repository for the Wikipedias, its sister projects and the world. In the future it will hold data like the number of inhabitants of a country, the date of birth of a famous person or the length of a river. These can then be used in all Wikimedia projects and outside of them. The project is divided into three phases and "we are getting close to roll-out the first phase". The phases are: # language links in the Wikipedias (making it possible to store the links between the language editions of an article just once in Wikidata instead of in each linked article) # infoboxes (making it possible to store the data that is currently in infoboxes in one central place and share the data) # lists (making it possible to create lists and similar things based on queries to Wikidata so they update automatically when new data is added or modified) It'd be great if you could join us, test the [http://wikidata-test.wikimedia.de demo version], provide feedback and take part in the development of Wikidata. You can find all the relevant information including an [[m:Wikidata/FAQ|FAQ]] and sign-up links for our on-wiki newsletter on [[m:Wikidata|the Wikidata page on Meta]]. For further discussions please use [[m:Talk:Wikidata|this talk page]] (if you are uncomfortable writing in English you can also write in your native language there) or point [[m:User_talk:Lydia Pintscher (WMDE)|me]] to the place where your discussion is happening so I can answer there. --[[m:User:Lydia Pintscher (WMDE)|Lydia Pintscher]] 19:26, 2012 ж. қыркүйектің 10 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> <!-- EdwardsBot 0248 --> == Upcoming software changes - please report any problems == [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] <div dir=ltr> ''(Apologies if this message isn't in your language. Please consider translating it)'' All Wikimedia wikis - including this one - will soon be upgraded with new and possibly disruptive code. This process starts today and finishes on October 24 (see the [[mw:MediaWiki_1.21/Roadmap|upgrade schedule]] & [[mw:MediaWiki 1.21/wmf2|code details]]). Please watch for problems with: * revision diffs * templates * CSS and JavaScript pages (like user scripts) * bots * PDF export * images, video, and sound, especially scaling sizes * the CologneBlue skin If you notice any problems, please [[mw:How to report a bug|report problems]] at [[mw:Bugzilla|our defect tracker site]]. You can test for possible problems at [https://test2.wikipedia.org test2.wikipedia.org] and [https://mediawiki.org/ mediawiki.org], which have already been updated. Thanks! With your help we can find problems fast and get them fixed faster. [[mw:User:Sharihareswara (WMF)|Sumana Harihareswara, Wikimedia Foundation Engineering Community Manager]] ([[mw:User talk:Sharihareswara (WMF)|talk]]) 09:01, 2012 ж. қазанның 16 (ALMT) P.S.: For the regular, smaller MediaWiki updates every two weeks, please [[mw:MediaWiki_1.21/Roadmap|watch this schedule]]. <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> </div> <!-- EdwardsBot 0278 --> == Fundraising localization: volunteers from outside the USA needed == ''Please translate for your local community'' Hello All, The Wikimedia Foundation's Fundraising team have begun our 'User Experience' project, with the goal of understanding the donation experience in different countries outside the USA and enhancing the localization of our donation pages. I am searching for volunteers to spend 30 minutes on a Skype chat with me, reviewing their own country's donation pages. It will be done on a 'usability' format (I will ask you to read the text and go through the donation flow) and will be asking your feedback in the meanwhile. The only pre-requisite is for the volunteer to actually live in the country and to have access to at least one donation method that we offer for that country (mainly credit/debit card, but also real-time banking like IDEAL, E-wallets, etc...) so we can do a live test and see if the donation goes through. ''All volunteers will be reimbursed of the donations that eventually succeed'' (and they will be low amounts, like 1-2 dollars) By helping us you are actually helping thousands of people to support our mission of free knowledge across the world. Please sing up and help us with our 'User Experience' project! :) If you are interested (or know of anyone who could be) please email ppena@wikimedia.org. All countries needed (excepting USA)! Thanks!<br /> [[wmf:User:Ppena|Pats Pena]]<br /> Global Fundraising Operations Manager, Wikimedia Foundation Sent using [[m:Global message delivery|Global message delivery]], 23:07, 2012 ж. қазанның 17 (ALMT) <!-- EdwardsBot 0280 --> == Be a Wikimedia fundraising "User Experience" volunteer! == Thank you to everyone who volunteered last year on the Wikimedia fundraising 'User Experience' project. We have talked to many different people in different countries and their feedback has helped us immensely in restructuring our pages. If you haven't heard of it yet, the 'User Experience' project has the goal of understanding the donation experience in different countries (outside the USA) and enhancing the localization of our donation pages. I am (still) searching for volunteers to spend some time on a Skype chat with me, reviewing their own country's donation pages. It will be done on a 'usability' format (I will ask you to read the text and go through the donation flow) and will be asking your feedback in the meanwhile. The only pre-requisite is for the volunteer to actually live in the country and to have access to at least one donation method that we offer for that country (mainly credit/debit card, but also real time banking like IDEAL, E-wallets, etc...) so we can do a live test and see if the donation goes through. **All volunteers will be reimbursed of the donations that eventually succeed (and they will be very low amounts, like 1-2 dollars)** By helping us you are actually helping thousands of people to support our mission of free knowledge across the world. If you are interested (or know of anyone who could be) please email ppena@wikimedia.org. All countries needed (excepting USA)!! Thanks! [[m:User:Ppena (WMF)|Pats Pena]]<br/> Global Fundraising Operations Manager, Wikimedia Foundation : Sent using [[m:Global message delivery|Global message delivery]], 03:02, 2013 ж. қаңтардың 9 (ALMT) <!-- EdwardsBot 331 --> == Wikimedia sites to move to primary data center in Ashburn, Virginia. Read-only mode expected. == (Apologies if this message isn't in your language.) Next week, the Wikimedia Foundation will transition its main technical operations to a new data center in Ashburn, Virginia, USA. This is intended to improve the technical performance and reliability of all Wikimedia sites, including this wiki. There will be some times when the site will be in read-only mode, and there may be full outages; the current target windows for the migration are January 22nd, 23rd and 24th, 2013, from 17:00 to 01:00 UTC (see [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?msg=Wikimedia+data+center+migration&iso=20130122T17&ah=8 other timezones] on timeanddate.com). More information is available [https://blog.wikimedia.org/2013/01/19/wikimedia-sites-move-to-primary-data-center-in-ashburn-virginia/ in the full announcement]. If you would like to stay informed of future technical upgrades, consider [[m:Tech/Ambassadors|becoming a Tech ambassador]] and [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikitech-ambassadors joining the ambassadors mailing list]. You will be able to help your fellow Wikimedians have a voice in technical discussions and be notified of important decisions. Thank you for your help and your understanding. [[:m:user:guillom|Guillaume Paumier]], via the [[:m:Global message delivery|Global message delivery system]] <small>([[:m:Distribution list/Global message delivery|wrong page? You can fix it.]])</small>. 21:26, 2013 ж. қаңтардың 19 (ALMT) <!-- EdwardsBot 0338 --> == Help turn ideas into grants in the new IdeaLab == <div class="mw-content-ltr"> [[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|right]] ''I apologize if this message is not in your language. Please help translate it.'' *Do you have an idea for a project to improve this community or website? *Do you think you could complete your idea if only you had some funding? *Do you want to help other people turn their ideas into project plans or grant proposals? Please join us in the [[m:Grants:IdeaLab|IdeaLab]], an incubator for project ideas and Individual Engagement Grant proposals. The Wikimedia Foundation is seeking new ideas and proposals for Individual Engagement Grants. These grants fund individuals or small groups to complete projects that help improve this community. If interested, please submit a completed proposal by February 15, 2013. Please visit https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:IEG for more information. Thanks! --[[m:User:Sbouterse (WMF)|Siko Bouterse, Head of Individual Engagement Grants, Wikimedia Foundation]] 02:34, 2013 ж. қаңтардың 31 (ALMT) <small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Correct it here]].)</small> </div> <!-- EdwardsBot 0344 --> == Convert complex templates to Lua to make them faster and more powerful == <small>(Please consider translating this message for the benefit of your fellow Wikimedians)</small> Greetings. As you might have seen on the [https://blog.wikimedia.org/2013/03/11/lua-templates-faster-more-flexible-pages/ Wikimedia tech blog] or the [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-ambassadors/2013-March/000171.html tech ambassadors list], a new functionality called "Lua" is being enabled on all Wikimedia sites today. [[mw:Lua|Lua]] is a scripting language that enables you to write faster and more powerful MediaWiki templates. If you have questions about how to convert existing templates to Lua (or how to create new ones), we'll be holding two support sessions on IRC next week: [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?hour=02&min=00&sec=0&day=20&month=03&year=2013 one on Wednesday] (for Oceania, Asia & America) and [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?hour=18&min=00&sec=0&day=22&month=03&year=2013 one on Friday] (for Europe, Africa & America); see [[m:IRC office hours]] for the details. If you can't make it, you can also get help at [[mw:Talk:Lua scripting]]. If you'd like to learn about this kind of events earlier in advance, consider becoming a [[m:Tech/Ambassadors|Tech ambassador]] by subscribing to the [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikitech-ambassadors mailing list]. You will also be able to help your fellow Wikimedians have a voice in technical discussions and be notified of important decisions. [[:m:user:guillom|Guillaume Paumier]], via the [[:m:Global message delivery|Global message delivery system]]. 02:03, 2013 ж. наурыздың 14 (ALMT) <small>([[:m:Distribution list/Global message delivery|wrong page? You can fix it.]])</small> <!-- EdwardsBot 0379 --> == [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|Request for comment on inactive administrators]] == <small>(Please consider translating this message for the benefit of your fellow Wikimedians. Please also consider translating [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Summary|the proposal]].)</small> <small>[[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message|Read this message in English]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/ast|Lleer esti mensaxe n'asturianu]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/bn|বাংলায় এই বার্তাটি পড়ুন]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/ca|Llegiu aquest missatge en català]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/da|Læs denne besked på dansk]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/de|Lies diese Nachricht auf Deutsch]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/egl|Leś cal mesag' chè in Emiliàn]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/es|Leer este mensaje en español]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/fi|Lue tämä viesti suomeksi]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/fr|Lire ce message en français]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/gl|Ler esta mensaxe en galego]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/hi|हिन्दी]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/hr|Pročitajte ovu poruku na hrvatskom]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/id|Baca pesan ini dalam Bahasa Indonesia]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/it|Leggi questo messaggio in italiano]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/kn|ಈ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಓದಿ]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/mt|Aqra dan il-messaġġ bil-Malti]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/nb|norsk (bokmål)]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/nl|Lees dit bericht in het Nederlands]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/pl|Przeczytaj tę wiadomość po polsku]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/ro|Citiți acest mesaj în română]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/ru|Прочитать это сообщение на русском]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/so|Farriintaan ku aqri Af-Soomaali]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/sr|Pročitaj ovu poruku na srpskom (Прочитај ову поруку на српском)]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/th|อ่านข้อความนี้ในภาษาไทย]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/uk|Прочитати це повідомлення українською мовою]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/vi|Đọc thông báo bằng tiếng Việt]] / [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message/zh|使用中文阅读本信息。]]</small> Hello! There is [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|a new request for comment]] on Meta-Wiki concerning the removal of administrative rights from long-term inactive Wikimedians. Generally, this proposal from stewards would apply to wikis without an administrators' review process. We are also compiling a [[m:Talk:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|list of projects]] with procedures for removing inactive administrators on the talk page of the request for comment. Feel free to add your project(s) to the list if you have a policy on administrator inactivity. All input is appreciated. The discussion may close as soon as 21 May 2013 (2013-05-21), but this will be extended if needed. Thanks, [[m:User:Billinghurst|Billinghurst]] <small>(thanks to all the [[m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders/Global message|translators]]!)</small> 10:54, 2013 ж. сәуірдің 24 (ALMT) :<small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]] (Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|You can fix it]].)</small> <!-- EdwardsBot 0430 --> == [en] Change to wiki account system and account renaming == <div class="mw-content-ltr"> Some accounts will soon be renamed due to a technical change that the developer team at Wikimedia are making. [[m:Single User Login finalisation announcement|More details on Meta]]. <small>(Distributed via [[m:global message delivery|global message delivery]] 09:49, 2013 ж. сәуірдің 30 (ALMT). Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Correct it here]].)</small> </div> <!-- EdwardsBot 0437 --> == [en] Change to section edit links == <div class="mw-content-ltr"> The default position of the "edit" link in page section headers is going to change soon. The "edit" link will be positioned adjacent to the page header text rather than floating opposite it. Section edit links will be to the immediate right of section titles, instead of on the far right. If you're an editor of one of the wikis which already implemented this change, nothing will substantially change for you; however, scripts and gadgets depending on the previous implementation of section edit links will have to be adjusted to continue working; however, nothing else should break even if they are not updated in time. [[m:Change to section edit links|Detailed information and a timeline]] is available on meta. Ideas to do this all the way to 2009 at least. It is often difficult to track which of several potential section edit links on the far right is associated with the correct section, and many readers and anonymous or new editors may even be failing to notice section edit links at all, since they read section titles, which are far away from the links. <small>(Distributed via [[m:global message delivery|global message delivery]] 00:39, 2013 ж. мамырдың 1 (ALMT). Wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Correct it here]].)</small> </div> <!-- EdwardsBot 0438 --> == Tech newsletter: Subscribe to receive the next editions == <div style="width:auto; padding: 1em; background:#fdf6e3;" class="plainlinks" ><big>Latest '''[[m:Tech/News|<span style="color:#268bd2;">Tech news</span>]]''' from the Wikimedia technical community.</big> ''Please inform other users about these changes.''</div> <div style="width:auto; padding: 1em; border: 2px solid #fdf6e3;" class="plainlinks" > ;Recent software changes: ''(Not all changes will affect you.)'' * The latest version of MediaWiki (version [[mw:MediaWiki 1.22/wmf4|1.22/wmf4]]) was added to non-Wikipedia wikis on May 13, and to the English Wikipedia (with a Wikidata software update) on May 20. It will be updated on all other Wikipedia sites on May 22. [https://gerrit.wikimedia.org/r/gitweb?p=operations/mediawiki-config.git;a=commitdiff;h=ed976cf0c14fa3632fd10d9300bb646bfd6fe751;hp=c6c7bb1e5caaddf7325de9eef0e7bf85bcf5cc35] [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2013-May/069458.html] * A software update will perhaps result in temporary issues with images. Please [[m:Tech/Ambassadors|report any problems]] you notice. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2013-May/069458.html] * MediaWiki recognizes links in twelve new [[:w:en:URI scheme|schemes]]. Users can now link to [[:w:en:SSH|SSH]], [[:w:en:XMPP|XMPP]] and [[:w:en:Bitcoin|Bitcoin]] directly from wikicode. [https://gerrit.wikimedia.org/r/gitweb?p=mediawiki/core.git;a=commitdiff;h=a89d623302b5027dbb2d06941a22372948757685] * VisualEditor was added to [[bugzilla:48430|all content namespaces]] on mediawiki.org on May 20. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2013-May/069458.html] * A new extension ("TemplateData") was added to all Wikipedia sites on May 20. It will allow a future version of VisualEditor to [[bugzilla:44444|edit templates]]. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2013-May/069458.html] * New sites: [[:voy:el:|Greek Wikivoyage]] and [[:wikt:vec:|Venetian Wiktionary]] joined the Wikimedia family last week; the total number of project wikis is now 794. [https://gerrit.wikimedia.org/r/gitweb?p=operations/mediawiki-config.git;a=commit;h=5d7536b403730bb502580e21243f923c3b79da0e] [https://gerrit.wikimedia.org/r/gitweb?p=operations/mediawiki-config.git;a=commit;h=43c9eebdfc976333be5c890439ba1fae3bef46f7] * The logo of 18 Wikipedias was changed to [[w:en:Wikipedia:Wikipedia_logos#The_May_2010_logo|version 2.0]] in a [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikimedia-l/2013-May/125999.html third group of updates]. [https://gerrit.wikimedia.org/r/gitweb?p=operations/mediawiki-config.git;a=commitdiff;h=4688adbe467440eea318eecf04839fdd9ffa0565] * The [[:commons:Special:UploadWizard|UploadWizard]] on Commons now shows links to the old upload form in 55 languages ([[:bugzilla:33513|bug 33513]]). [https://gerrit.wikimedia.org/r/gitweb?p=operations/mediawiki-config.git;a=commit;h=4197fa18a22660296d0e5b84820d5ebb4cef46d4] ;Future software changes: * The next version of MediaWiki (version 1.22/wmf5) will be added to Wikimedia sites starting on May 27. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2013-May/069458.html] * An updated version of [[mw:Echo (Notifications)|Notifications]], with new features and fewer bugs, will be added to the English Wikipedia on May 23. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2013-May/069458.html] * The [[m:Special:MyLanguage/Single User Login finalisation announcement|final version]] of the "single user login" (which allows people to use the same username on different Wikimedia wikis) is moved to August 2013. The software will [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-ambassadors/2013-April/000217.html automatically rename] some usernames. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-ambassadors/2013-May/000233.html] * A [[m:Special:MyLanguage/Flow|new discussion system]] for MediaWiki, called "Flow", is under development. Wikimedia designers need your help to inform other users, [http://unicorn.wmflabs.org/flow/ test the prototype] and discuss the interface. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-l/2013-May/069433.html]. * The Wikimedia Foundation is hiring people to act as links between software developers and users for VisualEditor. [http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikitech-ambassadors/2013-May/000245.html] </div> <div style="font-size:90%; font-style:italic; background:#fdf6e3; padding:1em;">'''[[m:Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Tech/Ambassadors|tech ambassadors]] and posted by [[m:Global message delivery|Global message delivery]] • [[m:Tech/News#contribute|Contribute]] • [[m:Tech/News/2013/21|Translate]] • [[m:Tech|Get help]] • [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]] • [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Unsubscribe]] • 02:48, 2013 ж. мамырдың 21 (ALMT) </div> <div style="float:left; background:#eee8d5; border: .2em solid #dc322f; border-left: .7em solid #dc322f; padding: 1em; "><span style="color:#dc322f;font-weight:bold;">Important note:</span> This is the first edition of the [[m:Tech/News|Tech News]] weekly summaries, which help you monitor recent software changes likely to impact you and your fellow Wikimedians. '''If you want to continue to receive the next issues every week''', please '''[[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe to the newsletter]]'''. You can subscribe your personal talk page and a community page like this one. The newsletter can be [[m:Tech/News/2013/21|translated into your language]]. You can also [[m:Tech/Ambassadors|become a tech ambassador]], [[m:Tech/News|help us write the next newsletter]] and [[m:Talk:Tech/News|tell us what to improve]]. Your feedback is greatly appreciated. [[m:user:guillom|guillom]] 02:48, 2013 ж. мамырдың 21 (ALMT)</div> <!-- EdwardsBot 0455 --> == Trademark discussion == Hi, apologies for posting this in English, but I wanted to alert your community to a discussion on Meta about potential changes to the Wikimedia Trademark Policy. Please translate this statement if you can. We hope that you will all participate in the discussion; we also welcome translations of the legal team’s statement into as many languages as possible and encourage you to voice your thoughts there. Please see the [[:m:Trademark practices discussion|Trademark practices discussion (on Meta-Wiki)]] for more information. Thank you! --[[:m:User:Mdennis_(WMF)|Mdennis (WMF)]] ([[:m:User talk:Mdennis_(WMF)|talk]]) <!-- EdwardsBot 0473 --> == [[:m:Requests_for_comment/X!'s_Edit_Counter|X!'s Edit Counter]] == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <small>(Sorry for writing in English. You can [[:m:Special:MyLanguage/Requests_for_comment/X!%27s_Edit_Counter/Summary|translate the proposal]].)</small> Should [[tools:~tparis/pcount|X!'s edit counter]] retain the opt-in requirement? Your input is strongly encouraged. [[:m:Requests_for_comment/X!'s_Edit_Counter|Voice your input here]].——[[:m:w:User:Cyberpower678|<span style="color:green;font-family:Neuropol">cyberpower]] [[:m:w:User talk:Cyberpower678|<sup style="color:purple;font-family:arnprior">Chat]]<sub style="margin-left:-4.4ex;color:purple;font-family:arnprior">Automation</sub> 10:40, 2013 ж. маусымның 23 (ALMT) :<small>Distributed via [[:m:Global message delivery|Global message delivery]]. (Wrong page? [[:m:Distribution list/Global message delivery|Fix here]].)</small> </div> <!-- EdwardsBot 0505 --> == Universal Language Selector will be enabled on 2013-07-09 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> On July 9, 2013, [[mw:Universal Language Selector|Universal Language Selector]] (ULS) will be enabled on this wiki. The ULS provides a flexible way to configure and deliver language settings like interface language, fonts, and input methods (keyboard mappings). Making it available here is the last phase of making ULS available on all Wikimedia wikis. Please read the announcement on [[m:Announcement Universal Language Selector|Meta-Wiki]] for more information. [[m:User_talk:Siebrand|Siebrand]] 18:38, 2013 ж. шілденің 4 (ALMT) <small>(via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]).</small> </div> <!-- EdwardsBot 0515 --> == Pywikipedia is migrating to git == Hello, Sorry for English but It's very important for bot operators so I hope someone translates this. [[mw:PWB|Pywikipedia]] is migrating to Git so after July 26, SVN checkouts won't be updated If you're using Pywikipedia you have to switch to git, otherwise you will use out-dated framework and your bot might not work properly. There is a [[mw:Manual:Pywikipediabot/Gerrit|manual]] for doing that and a [https://blog.wikimedia.org/2013/07/23/pywikipediabot-moving-to-git-on-july-26/ blog post] explaining about this change in non-technical language. If you have question feel free to ask in [[mw:Manual talk:Pywikipediabot/Gerrit]], [https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/pywikipedia-l mailing list], or in the [irc://irc.freenode.net/#pywikipediabot IRC channel]. Best [[mw:User:Ladsgroup|Amir]] <small>(via [[m:Global message delivery|Global message delivery]]).</small> 19:25, 2013 ж. шілденің 23 (ALMT) <!-- EdwardsBot 0534 --> == HTTPS for users with an account == Greetings. Starting on August 21 (tomorrow), all users with an account will be using [[m:w:en:HTTPS|HTTPS]] to access Wikimedia sites. HTTPS brings better security and improves your privacy. More information is available at [[m:HTTPS]]. If HTTPS causes problems for you, tell us [https://bugzilla.wikimedia.org on bugzilla], [[m:IRC|on IRC]] (in the <code>#wikimedia-operations</code> channel) or [[m:Talk:HTTPS|on meta]]. If you can't use the other methods, you can also send an e-mail to <code>https@wikimedia.org</code>. [[m:User:Greg (WMF)|Greg Grossmeier]] <small>(via the [[m:Global message delivery|Global message delivery]] system)</small>. 01:18, 2013 ж. тамыздың 21 (ALMT) <small>(wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|You can fix it.]])</small> <!-- EdwardsBot 0560 --> == [[:m:Community Logo/Request for consultation|Request for consultation on community logo]] == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:Wikimedia Community Logo.svg|thumb|Request for consultation on this community logo]] First, I’d like to apologize for the English. If you can, please help to translate this for other members of your community. The legal team at the Wikimedia Foundation would greatly appreciate your input on the best way to manage the "community logo" (pictured here) to best balance protection of the projects with community support. Accordingly, they have created a “request for consultation” on Meta where they set out briefly some of the issues to be considered and the options that they perceive. [[:m:Community Logo/Request for consultation|Your input would be invaluable]] in helping guide them in how best to serve our mission. Thank you! --[[m:User:Mdennis|Mdennis]] ([[m:User talk:Mdennis|talk]]) <small>(via the [[m:Global message delivery|Global message delivery]] system)</small>. 08:44, 2013 ж. қыркүйектің 24 (ALMT) <small>(wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|You can fix it.]])</small> </div> <!-- EdwardsBot 0590 --> == [[mw:Echo|Notifications]] == [[File:Notifications-Flyout-Screenshot-08-10-2013-Cropped.png|thumb|300px|Notifications inform you of new activity that affects you -- and let you take quick action.]] ''(This message is in English, please translate as needed)'' Greetings! [[mw:Echo|Notifications]] will inform users about new activity that affects them on this wiki in a unified way: for example, this new tool will let you know when you have new talk page messages, edit reverts, mentions or links -- and is designed to augment (rather than replace) the watchlist. The Wikimedia Foundation's editor engagement team developed this tool (code-named 'Echo') earlier this year, to help users contribute more productively to MediaWiki projects. We're now getting ready to bring Notifications to almost all other Wikimedia sites, and are aiming for a 22 October deployment, as outlined in [[mw:Echo/Release_Plan_2013|this release plan]]. It is important that notifications is translated for all of the languages we serve. There are three major points of translation needed to be either done or checked: *[https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special%3AMessageGroupStats&x=D&group=ext-echo#sortable:3=desc Echo on translatewiki for user interface] - you must have an account on translatewiki to translate *[https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special%3AMessageGroupStats&x=D&group=ext-thanks#sortable:3=desc Thanks on translatewiki for user interface] - you must have an account on translatewiki to translate *[[mw:Help:Notifications|Notifications help on mediawiki.org]]. This page can be hosted after translation on mediawiki.org or we can localize it to this Wikipedia. You do not have to have an account to translate on mediawiki, but single-user login will create it for you there if you follow the link. :*[[mw:Echo/Release Plan 2013#Checklist|Checklist]] Please let us know if you have any questions, suggestions or comments about this new tool. For more information, visit [[mw:Echo_(Notifications)|this project hub]] and [[mw:Help:Notifications|this help page]]. [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 00:49, 2013 ж. қазанның 5 (ALMT) :<small>(via the [[m:Global message delivery|Global message delivery]] system) (wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|You can fix it.]])</small> <!-- EdwardsBot 0597 --> == Speak up about the trademark registration of the Community logo. == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hi all, Please join the consultation about the Community logo that represents Meta-Wiki: [[:m:Community Logo/Request for consultation]]. This community consultation was commenced on September 24. The following day, two individuals filed a legal opposition against the registration of the Community logo. The question is whether the Wikimedia Foundation should seek a collective membership mark with respect to this logo or abandon its registration and protection of the trademark. We want to make sure that everyone get a chance to speak up so that we can get clear direction from the community. We would therefore really appreciate the community's help in translating this announcement from English so that everyone is able to understand it. Thanks, [[m:User:Geoffbrigham|Geoff]] & [[m:User:YWelinder (WMF)|Yana]] 02:24, 2013 ж. қазанның 9 (ALMT) </div> <!-- EdwardsBot 0601 --> == Introducting Beta Features == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for writing in English. Please translate if necessary)'' We would like to let you know about [[mw:About_Beta_Features|Beta Features]], a new program from the Wikimedia Foundation that lets you try out new features before they are released for everyone. Think of it as a digital laboratory where community members can preview upcoming software and give feedback to help improve them. This special preference page lets designers and engineers experiment with new features on a broad scale, but in a way that's not disruptive. Beta Features is now ready for testing on [[mw:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|MediaWiki.org]]. It will also be released on Wikimedia Commons and MetaWiki this Thursday, 7 November. Based on test results, the plan is to release it on all wikis worldwide on 21 November, 2013. Here are the first features you can test this week: * [[mw:Multimedia/About_Media_Viewer|Media Viewer]] — view images in large size or full screen * [[mw:VisualEditor/Beta_Features/Formulae|VisualEditor Formulæ]] (for wikis with [[mw:VisualEditor|VisualEditor]]) — edit algebra or equations on your pages * [[mw:Typography_Update|Typography Refresh]] — make text more readable (coming Thursday) Would you like to try out Beta Features now? After you log in on MediaWiki.org, a small 'Beta' link will appear next to your 'Preferences'. Click on it to see features you can test, check the ones you want, then click 'Save'. Learn more on the [[mw:About_Beta_Features|Beta Features page]]. After you've tested Beta Features, please let the developers know what you think on [[mw:Talk:About_Beta_Features|this discussion page]] -- or report any bugs [http://wmbug.com/new?product=MediaWiki%20extensions&component=BetaFeatures here on Bugzilla]. You're also welcome to join [[m:IRC_office_hours#Upcoming_office_hours|this IRC office hours chat]] on Friday, 8 November at 18:30 UTC. Beta Features was developed by the Wikimedia Foundation's Design, Multimedia and VisualEditor teams. Along with other developers, they will be adding new features to this experimental program every few weeks. They are very grateful to all the community members who helped create this project — and look forward to many more productive collaborations in the future. Enjoy, and don't forget to let developers know what you think! [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 2013 ж. қарашаның 6 (ALMT) :<small>Distributed via [[m:Global message delivery|Global message delivery]] (wrong page? [[m:Distribution list/Global message delivery|Correct it here]])</small>, 02:11, 2013 ж. қарашаның 6 (ALMT) </div> <!-- EdwardsBot 0622 --> == Call for comments on draft trademark policy == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hi all, The Wikimedia legal team invites you to participate in the development of the new Wikimedia trademark policy. The [[:wmf:Trademark policy|current trademark policy]] was introduced in 2009 to protect the [[:wmf:Wikimedia trademarks|Wikimedia marks]]. We are now updating this policy to better balance permissive use of the marks with the legal requirements for preserving them for the community. The new draft trademark policy is ready for your review [[:m:Trademark policy|here]], and we encourage you to discuss it [[:m:Talk:Trademark policy|here]]. We would appreciate if someone would translate this message into your language so more members of your community can contribute to the conversation. Thanks, <br /> [[:m:User:YWelinder (WMF)|Yana]] & [[:m:User:Geoffbrigham|Geoff]] </div> <!-- EdwardsBot 0657 --> == Request for comment on Commons: Should Wikimedia support MP4 video? == ''I apologize for this message being only in English. Please translate it if needed to help your community.'' The Wikimedia Foundation's [[mw:Multimedia|multimedia team]] seeks community guidance on a proposal to support the [[w:MP4|MP4 video format]]. This digital video standard is used widely around the world to record, edit and watch videos on mobile phones, desktop computers and home video devices. It is also known as [[w:MP4|H.264/MPEG-4 or AVC]]. Supporting the MP4 format would make it much easier for our users to view and contribute video on Wikipedia and Wikimedia projects -- and video files could be offered in dual formats on our sites, so we could continue to support current open formats (WebM and Ogg Theora). However, MP4 is a patent-encumbered format, and using a proprietary format would be a departure from our current practice of only supporting open formats on our sites -- even though the licenses appear to have acceptable legal terms, with only a small fee required. We would appreciate your guidance on whether or not to support MP4. Our Request for Comments presents views both in favor and against MP4 support, based on opinions we’ve heard in our discussions with community and team members. [[commons:Commons:Requests for comment/MP4 Video|Please join this RfC -- and share your advice]]. All users are welcome to participate, whether you are active on Commons, Wikipedia, other Wikimedia project -- or any site that uses content from our free media repository. You are also welcome to join tomorrow's [[m:IRC_office_hours#Upcoming_office_hours|Office hours chat on IRC]], this Thursday, January 16, at 19:00 UTC, if you would like to discuss this project with our team and other community members. We look forward to a constructive discussion with you, so we can make a more informed decision together on this important topic. [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 12:47, 2014 ж. қаңтардың 16 (ALMT) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Keegan_(WMF)/MP4_notice_targets&oldid=7105580 --> == Universal Language Selector will be enabled by default again on this wiki by 21 February 2014 == <div class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> On January 21 2014 the MediaWiki extension [[mw:Universal Language Selector|Universal Language Selector]] (ULS) was [[mw:Universal Language Selector/Announcement Jan2014|disabled]] on this wiki. A new preference was added for logged-in users to turn on ULS. This was done to prevent slow loading of pages due to ULS webfonts, a behaviour that had been observed by the Wikimedia Technical Operations team on some wikis. We are now ready to enable ULS again. The temporary preference to enable ULS will be removed. A [[commons:File:ULS-font-checkbox.png|new checkbox]] has been added to the Language Panel to enable/disable font delivery. This will be unchecked by default for this wiki, but can be selected at any time by the users to enable webfonts. This is an interim solution while we improve the feature of webfonts delivery. You can read the [[mw:Universal Language Selector/Announcement Feb2014|announcement]] and the [[mw:Universal Language Selector/Upcoming Development Plan|development plan]] for more information. Apologies for writing this message only in English. Thank you. [[m:User_talk:Runab WMF|Runa]] </div> <!-- Message sent by User:Runab WMF@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/ULS_Reenable_2014&oldid=7490703 --> == Amendment to the Terms of Use == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> Hello all, Please join a discussion about a [[:m:Terms of use/Paid contributions amendment|proposed amendment]] to the [[wmf:Terms of Use|Wikimedia Terms of Use]] regarding undisclosed paid editing and we encourage you to voice your thoughts there. Please translate this statement if you can, and we welcome you to translate the proposed amendment and introduction. Please see [[:m:Terms of use/Paid contributions amendment|the discussion on Meta Wiki]] for more information. Thank you! [[:m:User:Slaporte (WMF)|Slaporte (WMF)]] 04:00, 2014 ж. ақпанның 22 (ALMT) </div> <!-- Message sent by User:Jalexander@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=7499312 --> == Call for project ideas: funding is available for community experiments == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:IEG_key_blue.png|100px|right]] ''I apologize if this message is not in your language. Please help translate it.'' Do you have an idea for a project that could improve your community? [[m:Grants:IEG|Individual Engagement Grants]] from the Wikimedia Foundation help support individuals and small teams to organize experiments for 6 months. You can get funding to try out your idea for online community organizing, outreach, tool-building, or research to help make {{SITENAME}} better. In March, we’re looking for new project proposals. Examples of past Individual Engagement Grant projects: *[[m:Grants:IEG/Build_an_effective_method_of_publicity_in_PRChina|Organizing social media for Chinese Wikipedia]] ($350 for materials) *[[m:Grants:IEG/Visual_editor-_gadgets_compatibility|Improving gadgets for Visual Editor]] ($4500 for developers) *[[m:Grants:IEG/The_Wikipedia_Library|Coordinating access to reliable sources for Wikipedians]] ($7500 for project management, consultants and materials) *[[m:Grants:IEG/Elaborate_Wikisource_strategic_vision|Building community and strategy for Wikisource]] (€10000 for organizing and travel) '''[[m:Grants:IEG#ieg-applying|Proposals]] are due by 31 March 2014.''' There are a number of ways to [[m:Grants:IEG|get involved]]! Hope to have your participation, --[[m:User:Sbouterse (WMF)|Siko Bouterse, Head of Individual Engagement Grants, Wikimedia Foundation]] 01:44, 2014 ж. наурыздың 1 (ALMT) </div> <!-- Message sent by User:AKoval (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=IEG/MassMessageList&oldid=7675744 --> == Proposed optional changes to Terms of Use amendment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Hello all, in response to some community comments in the discussion on the amendment to the Terms of Use on undisclosed paid editing, we have prepared two optional changes. Please [[m:Terms_of_use/Paid_contributions_amendment#Optional_changes|read about these optional changes on Meta wiki]] and share your comments. If you can (and this is a non english project), please translate this announcement. Thanks! [[m:User:Slaporte (WMF)|Slaporte (WMF)]] 03:56, 2014 ж. наурыздың 14 (ALMT) </div> <!-- Message sent by User:Jalexander@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=7592057 --> == Changes to the default site typography coming soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> This week, the typography on Wikimedia sites will be updated for all readers and editors who use the default "Vector" skin. This change will involve new serif fonts for some headings, small tweaks to body content fonts, text size, text color, and spacing between elements. The schedule is: * '''April 1st''': non-Wikipedia projects will see this change live * '''April 3rd''': Wikipedias will see this change live This change is very similar to the "Typography Update" Beta Feature that has been available on Wikimedia projects since November 2013. After several rounds of testing and with feedback from the community, this Beta Feature will be disabled and successful aspects enabled in the default site appearance. Users who are logged in may still choose to use another skin, or alter their [[Special:MyPage/vector.css|personal CSS]], if they prefer a different appearance. Local [[MediaWiki:Common.css|common CSS]] styles will also apply as normal, for issues with local styles and scripts that impact all users. For more information: * [[mw:Typography refresh|Summary of changes and FAQ]] * [[mw:Talk:Typography refresh|Discussion page]] for feedback or questions * [https://blog.wikimedia.org/2014/03/27/typography-refresh/ Post] on blog.wikimedia.org -- [[m:User:Steven (WMF)|Steven Walling]] (Product Manager) on behalf of the Wikimedia Foundation's [[mw:Design|User Experience Design]] team </div> <!-- Message sent by User:Steven (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=7990801 --> == Using only [[commons:Special:MyLanguage/Commons:Upload Wizard|UploadWizard]] for uploads == [[Image:Commons-logo.svg|right|220px|alt=Wikimedia Commons logo]] <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hello! It was noted that on this wiki you have [[Special:Statistics|less than 10 local files]]. Presumably, you therefore don't have interest nor energies to have [[commons:Category:Licensing templates|hundreds templates]] with the [[mw:Multimedia/Media Viewer/Template compatibility|now required HTML]], even less a local [[m:EDP|EDP]]. However, this means that users here will experience a mostly broken and/or [[wmf:Resolution:Licensing policy|illegal]] uploading. I propose to * '''have [[Special:Upload|local upload]] [[commons:Commons:Turning off local uploads|restricted]]''' to the "{{int:group-sysop}}" group (for emergency uploads) and * the '''sidebar point to [[commons:Special:UploadWizard]]''', so that you can avoid local maintenance and all users can have a functioning, easy upload interface [[translatewiki:Special:Translate/ext-uploadwizard|in their own language]]. All registered users can upload on Commons and [[Special:ListFiles|existing files]] will not be affected. I'll get this done in one week from now. # If you disagree with the proposal, just [[m:User:Nemo bis/Unused local uploads|remove your wiki from the list]]. # To make the UploadWizard even better, please tell your experience and ideas on [[commons:Commons:Upload Wizard feedback]]. [[m:User:Nemo_bis|Nemo]] 02:38, 2014 ж. мамырдың 20 (ALMT) </div> <!-- Message sent by User:Nemo bis@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Nemo_bis/Unused_local_uploads&oldid=8578536 --> == Media Viewer == <br> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Greetings, my apologies for writing in English. I wanted to let you know that [[mw:Multimedia/About Media Viewer|Media Viewer]] will be released to this wiki in the coming weeks. Media Viewer allows readers of Wikimedia projects to have an enhanced view of files without having to visit the file page, but with more detail than a thumbnail. You can try Media Viewer out now by turning it on in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Features]]. If you do not enjoy Media Viewer or if it interferes with your work after it is turned on you will be able to disable Media Viewer as well in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|preferences]]. I invite you to [[mw:Talk:Multimedia/About Media Viewer|share what you think]] about Media Viewer and how it can be made better in the future. Thank you for your time. - [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 03:29, 2014 ж. мамырдың 24 (ALMT) <small>--This message was sent using [[m:MassMessage|MassMessage]]. Was there an error? [[m:Talk:MassMessage|Report it!]]</small> </div> </br> <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Keegan_(WMF)/MassMessage/Multimedia/Media_Viewer&oldid=8631315 --> == Media Viewer is now live on this wiki == <br> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Media_Viewer_Desktop_-_Large_Image_Opaque_Info.png|thumb|Media Viewer lets you see images in larger size]] Greetings— and sorry for writing in English, please translate if it will help your community, The Wikimedia Foundation's [[mw:Multimedia|Multimedia team]] is happy to announce that [[mw:Multimedia/About Media Viewer|Media Viewer]] was just released on this site today. Media Viewer displays images in larger size when you click on their thumbnails, to provide a better viewing experience. Users can now view images faster and more clearly, without having to jump to separate pages — and its user interface is more intuitive, offering easy access to full-resolution images and information, with links to the file repository for editing. The tool has been tested extensively across all Wikimedia wikis over the past six months as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature]] and has been [[mw:Multimedia/Media_Viewer/Release_Plan#Timeline|released]] to the largest Wikipedias, all language Wikisources, and the English Wikivoyage already. If you do not like this feature, you can easily turn it off by clicking on "Disable Media Viewer" at the bottom of the screen, pulling up the information panel (or in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|your preferences]]) whether you have an account or not. Learn more [[mw:Help:Multimedia/Media_Viewer#How_can_I_turn_off_this_feature.3F|in this Media Viewer Help page]]. Please let us know if you have any questions or comments about Media Viewer. You are invited to [[mw:Talk:Multimedia/About_Media_Viewer|share your feedback in this discussion on MediaWiki.org]] in any language, to help improve this feature. You are also welcome to [https://www.surveymonkey.com/s/media-viewer-1-all?c=announce-all take this quick survey in English], [https://www.surveymonkey.com/s/media-viewer-1-fr en français], [https://www.surveymonkey.com/s/media-viewer-1-es o español]. We hope you enjoy Media Viewer. Many thanks to all the community members who helped make it possible. - [[mw:User:Fabrice Florin (WMF)|Fabrice Florin (WMF)]] ([[m:User talk:Fabrice Florin (WMF)|talk]]) 03:54, 2014 ж. маусымның 20 (ALMT) <small>--This message was sent using [[m:MassMessage|MassMessage]]. Was there an error? [[m:Talk:MassMessage|Report it!]]</small> </div> <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Keegan_(WMF)/MassMessage/Multimedia/Media_Viewer&oldid=8631315 --> == Letter petitioning WMF to reverse recent decisions == The Wikimedia Foundation recently created a new feature, "superprotect" status. The purpose is to prevent pages from being edited by elected administrators -- but permitting WMF staff to edit them. It has been put to use in only one case: to protect the deployment of the Media Viewer software on German Wikipedia, in defiance of a clear decision of that community to disable the feature by default, unless users decide to enable it. If you oppose these actions, please add your name to this letter. If you know non-Wikimedians who support our vision for the free sharing of knowledge, and would like to add their names to the list, please ask them to sign an identical version of the letter on change.org. * [[:m:Letter to Wikimedia Foundation: Superprotect and Media Viewer|Letter to Wikimedia Foundation: Superprotect and Media Viewer]] * [http://www.change.org/p/lila-tretikov-remove-new-superprotect-status-and-permit-wikipedia-communities-to-enact-current-software-decisions-uninhibited Letter on change.org] -- [[:m:User:JurgenNL|JurgenNL]] ([[:m:User talk:JurgenNL|talk]]) 23:35, 2014 ж. тамыздың 21 (ALMT) <!-- Message sent by User:JurgenNL@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=9313374 --> == Process ideas for software development == <div class=”mw-content-ltr”> ’’My apologies for writing in English.’’ Hello, I am notifying you that a brainstorming session has been [[:m:Community Engagement (Product)/Process ideas|started on Meta]] to help the Wikimedia Foundation increase and better affect community participation in software development across all wiki projects. Basically, how can you be more involved in helping to create features on Wikimedia projects? We are inviting all interested users to voice their ideas on how communities can be more involved and informed in the product development process at the Wikimedia Foundation. It would be very appreciated if you could translate this message to help inform your local communities as well. I and the rest of [[:m:Community Engagement (Product)|my team]] welcome you to participate. We hope to see you on Meta. Kind regards, -- [[m:User:Rdicerb (WMF)|Rdicerb (WMF)]] [[m:User talk:Rdicerb (WMF)|talk]] 04:15, 2014 ж. тамыздың 22 (ALMT) <small>--This message was sent using [[m:MassMessage|MassMessage]]. Was there an error? [[m:Talk:MassMessage|Report it!]]</small> </div> <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=9313374 --> == Grants to improve your project == :''Apologies for English. Please help translate this message.'' Greetings! The [[:m:Grants:IEG|Individual Engagement Grants program]] is accepting proposals for funding new experiments from September 1st to 30th. Your idea could improve Wikimedia projects with a new tool or gadget, a better process to support community-building on your wiki, research on an important issue, or something else we haven't thought of yet. Whether you need $200 or $30,000 USD, Individual Engagement Grants can cover your own project development time in addition to hiring others to help you. *'''[[:m:Grants:IEG#ieg-apply|Submit your proposal]]''' *'''Get help''': In [[:m:Grants:IdeaLab|IdeaLab]] or an upcoming [[:m:Grants:IdeaLab/Events#Upcoming_events|Hangout session]] [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 22:52, 2014 ж. қыркүйектің 2 (ALMT) <!-- Message sent by User:PEarley (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:PEarley_(WMF)/Sandbox&oldid=9730503 --> == Meta RfCs on two new global groups == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Hello all, There are currently requests for comment open on meta to create two new global groups. The first is a group for members of the OTRS permissions queue, which would grant them autopatrolled rights on all wikis except those who opt-out. That proposal can be found at [[m:Requests for comment/Creation of a global OTRS-permissions user group]]. The second is a group for Wikimedia Commons admins and OTRS agents to view deleted file pages through the 'viewdeletedfile' right on all wikis except those who opt-out. The second proposal can be found at [[m:Requests for comment/Global file deletion review]]. We would like to hear what you think on both proposals. Both are in English; if you wanted to translate them into your native language that would also be appreciated. It is possible for individual projects to opt-out, so that users in those groups do not have any additional rights on those projects. To do this please start a local discussion, and if there is consensus you can request to opt-out of either or both at [[m:Stewards' noticeboard]]. Thanks and regards, [[m:User:Ajraddatz|Ajraddatz]] ([[m:User talk:Ajraddatz|talk]]) 00:04, 2014 ж. қазанның 27 (ALMT)</div> <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=10024331 тізімін пайдаланып User:Ajraddatz@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global AbuseFilter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Hello, [[mw:Special:MyLanguage/Extension:AbuseFilter|AbuseFilter]] is a MediaWiki extension used to detect likely abusive behavior patterns, like pattern vandalism and spam. In 2013, [[m:Special:Mylanguage/Global AbuseFilter|Global AbuseFilters]] were enabled on a limited set of wikis including Meta-Wiki, MediaWiki.org, Wikispecies and (in early 2014) all the "[https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=small.dblist small wikis]". Recently, global abuse filters were enabled on "[https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=medium.dblist medium sized wikis]" as well. These filters are currently managed by stewards on Meta-Wiki and have shown to be very effective in preventing mass spam attacks across Wikimedia projects. However, there is currently no policy on how the global AbuseFilters will be managed although there are proposals. There is an ongoing [[m:Requests for comment/Global AbuseFilter|request for comment]] on policy governing the use of the global AbuseFilters. In the meantime, specific wikis can opt out of using the global AbuseFilter. These wikis can simply add a request to [[m:Global AbuseFilter/Opt-out wikis|this list]] on Meta-Wiki. More details can be found on [[m:Special:Mylanguage/Global AbuseFilter/2014 announcement|this page]] at Meta-Wiki. If you have any questions, feel free to ask on [[m:Talk:Global AbuseFilter|m:Talk:Global AbuseFilter]]. Thanks, [[m:User:PiRSquared17|PiRSquared17]], [[m:User:Glaisher|Glaisher]]</div> — 23:34, 2014 ж. қарашаның 14 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_AbuseFilter/2014_announcement_distribution_list&oldid=10495115 тізімін пайдаланып User:Glaisher@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor coming to this wiki as a Beta Feature == <div dir="ltr" class="me-content-ltr" lang="en"> [[File:VE_as_BetaFeature.png|right|350px]] ''Hello. Please excuse the English. I would be grateful if you translated this message!'' '''[[:mw:VE|VisualEditor]], a rich-text editor for MediaWiki, will soon be available on this wiki as a [[:mw:Beta Features|Beta Feature]]'''. The estimated date of activation is Wednesday, 26 November. To access it, you will need to visit the {{int:Prefs-betafeatures}} [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures page] after the deployment and tick the box next to "{{int:Visualeditor-preference-core-label}}". (If you have enabled the "{{int:Betafeatures-auto-enroll}}" option, VisualEditor will be automatically available for you.) There will also be a "{{int:Visualeditor-preference-language-label}}" that you can enable if you need it. Then, you just have to click on "{{int:Vector-view-edit}}" to start VisualEditor, or on "{{int:Visualeditor-ca-editsource}}" to edit using wikitext markup. You can even begin to edit pages with VisualEditor and then switch to the wikitext editor simply by clicking on its tab at any point, and you can keep your changes when doing so. [[:mw:Help:VisualEditor/VE as Beta Feature|A guide was just published at mediawiki.org]] so that you can '''learn how to support your community with this transition''': please read and translate it if you can! You will find all the information about the next steps there. Please report any suggestions or issues at [[:mw:VisualEditor/Feedback|the main feedback page]]. You will also receive the next issues of the multilingual monthly newsletter here on this page: if you want it delivered elsewhere, for example at your personal talk page, please add the relevant page [[:m:VisualEditor/Newsletter|here]]. Thanks for your attention and happy editing, [[:m:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] 00:12, 2014 ж. қарашаның 22 (ALMT) </div> <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Sister_projects&oldid=10598554 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor coming to this wiki as a Beta Feature (errata) == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="it" dir="ltr"> ''Please notice the correct direct link to access {{int:Prefs-betafeatures}} [[:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|is this one]]. Thanks for your understanding! [[:m:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] 00:35, 2014 ж. қарашаның 22 (ALMT)'' </div> <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Sister_projects&oldid=10598554 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #10—2014 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <div style="margin:0.5em;{{#switch:ltr|rtl=float:left;margin-left:0;|#default=float:right;margin-right:0;}}width:230px;border:1px solid #AAA;padding:0.5em"> [[File:VisualEditor-logo.svg|200x70px|center|frameless|alt=VisualEditor]] [[File:VisualEditor table editing add and remove columns.png|230x230px|center|frameless|alt=Screenshot showing how to add or remove columns from a table]] '''Did you know?''' <div class="thumbcaption" style="font-size:90%;"> Basic table editing is now available in VisualEditor. You can add and remove rows and columns from tables at the click of a button. [[:mw:VisualEditor/User guide|The user guide]] has more information about how to use VisualEditor. </div> </div> Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|Editing Team]] has fixed many bugs and worked on table editing and performance. Their weekly status reports are posted [[mw:VisualEditor/status|on mediawiki.org]]. Upcoming plans are posted at the [[mw:VisualEditor/Roadmap|VisualEditor roadmap]]. '''VisualEditor was deployed to several hundred remaining wikis''' as an opt-in [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|beta feature]] at the end of November, except for most Wiktionaries (which depend heavily upon templates) and all Wikisources (which await integration with [[mw:Extension:Proofread Page|ProofreadPage]]). === Recent improvements === Basic support for '''editing tables''' is now available. You can add and delete tables, add and remove rows and columns, set or remove a caption for a table, and merge cells together. To change the contents of a cell, double-click inside it. More features will be added in the coming months. In addition, VisualEditor now ignores broken, invalid <code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">rowspan</code> and <code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">colspan</code> elements, instead of trying to repair them. You can now use '''find and replace''' in VisualEditor, reachable through the tool menu or by pressing <kbd><code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">^ Ctrl</code></kbd>+<kbd><code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">F</code></kbd> or <kbd><code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">⌘ Cmd</code></kbd>+<kbd><code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">F</code></kbd>. You can now create and edit simple <code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><nowiki><blockquote></nowiki></code> paragraphs for quoting and indenting content. This changes a "{{Int:Visualeditor-formatdropdown-format-paragraph}}" into a "{{Int:Visualeditor-formatdropdown-format-blockquote}}". Some '''new keyboard sequences''' can be used to format content. At the start of the line, typing "<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">* </code>" will make the line a bullet list; "<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">1.</code>" or "<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">#</code>" will make it a numbered list; "<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">==</code>" will make it a section heading; "<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">: </code>" will make it a blockquote. If you didn't mean to use these tools, you can press undo to undo the formatting change. There are also two other keyboard sequences: "<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><nowiki>[[</nowiki></code>" for opening the link tool, and "<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><nowiki>{{</nowiki></code>" for opening the template tool, to help experienced editors. The existing standard keyboard shortcuts, like <kbd><code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">^ Ctrl</code></kbd>+<code class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">K</code> to open the link editor, still work. If you add a category that has been redirected, then VisualEditor now adds its target. Categories without description pages show up as red. You can again create and edit '''galleries''' as wikitext code. === Looking ahead === The current VisualEditor design will be replaced with a '''new theme''' designed by the [[mw:Design|User Experience group]]. The new theme will be visible for desktop systems at mediawiki.org in late December and on other sites in early January. (You can see a developer preview of [[toollabs:oojs-ui/oojs-ui/demos/index.html#widgets-apex-vector-ltr|the old "Apex" theme]] and [[toollabs:oojs-ui/oojs-ui/demos/index.html#widgets-mediawiki-vector-ltr|the new "MediaWiki" one]] which will replace it.) The Editing team [[mw:Cite-from-id|plans to add '''auto-fill features''']] '''for citations''' in January. Planned changes to the media search dialog will make choosing between possible images easier. === Let's work together === * Share your ideas and ask questions at [[mw:VisualEditor/Feedback|mw:VisualEditor/Feedback]]. * Translations of the [[mw:Help:VisualEditor/User_guide|user guide]] for most languages are outdated. Only Ukrainian, Portuguese, Spanish, French, and Dutch translations are nearly current. Please help [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Help%3AVisualEditor%2FUser+guide&language=&action=page&filter= complete the current translations] for users who speak your language. * Talk to the Editing team during the [[:m:IRC office hours|office hours]] via [[:en:IRC|IRC]]. The next session is on Wednesday, 7 January 2015 at [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?hour=22&min=00&sec=0&day=7&month=1&year=2015 22:00 UTC]. * File requests for language-appropriate "{{Int:visualeditor-annotationbutton-bold-tooltip}}" and "{{Int:visualeditor-annotationbutton-italic-tooltip}}" icons for the character formatting menu [https://phabricator.wikimedia.org/maniphest/task/create/?projects=PHID-PROJ-dafezmpv6huxg3taml24 in Phabricator]. * The design research team wants to see how real editors work. Please [https://jfe.qualtrics.com/form/SV_6R04ammTX8uoJFP sign up for their research program]. * If you would like to help with translations of this newsletter, please subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Subscribe or unsubscribe at [[:m:VisualEditor/Newsletter|Meta]]. Thank you! — <span class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[:m:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]]</span> </div> 00:59, 2014 ж. желтоқсанның 27 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=10823356 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == VisualEditor News #1—2015 == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> [[File:VisualEditor-logo.svg|300px|right|frameless|alt=VisualEditor]] Since the last newsletter, the [[mw:VisualEditor|Editing Team]] has fixed many bugs and worked on VisualEditor's appearance, the coming Citoid reference service, and support for languages with complex input requirements. Status reports are posted [[mw:VisualEditor/status|on mediawiki.org]]. Upcoming plans are posted at the [[mw:VisualEditor/Roadmap|VisualEditor roadmap]]. The Wikimedia Foundation has named [[:mw:Wikimedia_Engineering/2014-15_Goals#Top_departmental_priorities_for_Q3_.28January-March_2015.29|its top priorities for this quarter]] (January to March). The first priority is making VisualEditor ready for deployment by default to all new users and logged-out users at the remaining large Wikipedias. You can help identify these requirements. <mark>There will be weekly '''triage meetings '''which''' will be open to volunteers''' beginning Wednesday, 11 February 2015 at [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20150211T12&p1=224&ah=1 12:00 (noon) PST] (20:00 UTC). </mark> Tell Vice President of Engineering [[:foundation:User:Damon_Sicore_(WMF)|Damon Sicore]], Product Manager [[:mw:User:Jdforrester_(WMF)|James Forrester]] and other team members which bugs and features are most important to you. The decisions made at these meetings will determine what work is necessary for this quarter's goal of making VisualEditor ready for deployment to new users. The presence of volunteers who enjoy contributing MediaWiki code is particularly appreciated. Information about how to join the meeting will be posted at [[:mw:Talk:VisualEditor/Portal|mw:Talk:VisualEditor/Portal]] shortly before the meeting begins. Due to some breaking changes in MobileFrontend and VisualEditor, VisualEditor was not working correctly on the mobile site for a couple of days in early January. The teams apologize for the problem. === Recent improvements === The''' new design for VisualEditor''' aligns with MediaWiki's [[mw:Frontend standards group|Front-End Standards]] as led by the Design team. Several new versions of the [[mw:OOjs UI|OOjs UI]] library have also been released, and these also affect the appearance of VisualEditor and other MediaWiki software extensions. Most changes were minor, like changing the text size and the amount of white space in some windows. Buttons are consistently color-coded to indicate whether the action: * starts a new task, like opening the {{int:visualeditor-toolbar-savedialog}} dialog: <span style="background-color: #015ccc; color:white"> blue </span>, * takes a constructive action, like inserting a citation: <span style="background-color: #008c6d; color:white"> green </span>, * might remove or lose your work, like removing a link: <span style="background-color: #a7170f; color:white"> red </span>, or * is neutral, like opening a link in a new browser window: <span style="color: 757575"> gray </span>. The '''TemplateData editor''' has been completely re-written to use a different design based on the same OOjs UI system as VisualEditor. ([https://phabricator.wikimedia.org/T67815 T67815], [https://phabricator.wikimedia.org/T73746 T73746].) This change fixed a couple of existing bugs and improved usability. ([https://phabricator.wikimedia.org/T73077 T73077], [https://phabricator.wikimedia.org/T73078 T73078].) '''Search and replace''' in long documents is now faster. It does not highlight every occurrence if there are more than 100 on-screen at once.([https://phabricator.wikimedia.org/T78234 T78234].) Editors at the Hebrew and Russian Wikipedia requested the ability to use VisualEditor in the "Article Incubator" or drafts namespace. ([https://phabricator.wikimedia.org/T86688 T86688], [https://phabricator.wikimedia.org/T87027 T87027].) If your community would like '''VisualEditor enabled on another namespace''' on your wiki, then you can file a request in Phabricator. Please include a link to a community discussion about the requested change. === Looking ahead === The Editing team will soon add '''auto-fill features''' '''for citations'''. The '''[[mw:Citoid|Citoid service]]''' takes a [[w:URL|URL]] or [[w:en: Digital object identifier|DOI]] for a reliable source, and returns a pre-filled, pre-formatted bibliographic citation. After creating it, you will be able to change or add information to the citation, in the same way that you edit any other pre-existing citation in VisualEditor. Support for ISBNs, PMIDs, and other identifiers is planned. Later, editors will be able to contribute to the Citoid service's definitions for each website, to improve precision and reduce the need for manual corrections. We will need editors to help test the '''new design of the special character inserter''', especially if you speak Welsh, Breton, or another language that uses diacritics or special characters extensively. The new version should be available for testing next week. Please contact [[:en:User:Whatamidoing (WMF)|User:Whatamidoing (WMF)]] if you would like to be notified when the new version is available. After the special character tool is completed, VisualEditor will be deployed to all users at [[:mw:VisualEditor/Rollouts|Phase 5 Wikipedias]]. This will affect about 50 mid-size and smaller Wikipedias, including '''Afrikaans, Azerbaijani, Breton, Kyrgyz, Macedonian, Mongolian, Tatar, and Welsh'''. The date for this change has not been determined. === Let's work together === *Share your ideas and ask questions at [[mw:VisualEditor/Feedback|mw:VisualEditor/Feedback]]. *Please help [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Help%3AVisualEditor%2FUser+guide&language=&action=page&filter= complete translations of the user guide] for users who speak your language. *Join the weekly bug triage meetings beginning Wednesday, 11 February 2015 at [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20150211T12&p1=224&ah=1 12:00 (noon) PST] (20:00 UTC); information about how to join the meeting will be posted at [[mw:Talk:VisualEditor/Portal]] shortly before the meeting begins, and you can also contact [[mw:User:Jdforrester (WMF)|James F.]] to learn more about this initiative. *Talk to the Editing team during the [[:m:IRC office hours|office hours]] via [[:en:IRC|IRC]]. The next session is on Thursday, 19 February 2015 at [http://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?hour=19&min=00&sec=0&day=19&month=2&year=2015 19:00 UTC]. *Subscribe or unsubscribe at [[:m:VisualEditor/Newsletter|Meta]]. If you would like to help with translations of this newsletter, please subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&action=edit&section=new contact us] directly, so that we can notify you when the next issue is ready. Thank you! — <span class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[:m:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]]</span> </div> 00:30, 2015 ж. ақпанның 6 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=10839689 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> * Не пользуюсь визуальным редактором. Так как здесь пока я единственный активный редактор, то я против внедрения визуального редактора. --[[Участник:Malbakov Korkem Shamshievih|Коркем]]/[[Обсуждение участника:Malbakov Korkem Shamshievih|о]]/[[Special:Contributions/Malbakov Korkem Shamshievih|вклад]] 21:39, 2015 ж. ақпанның 7 (ALMT) == Wikidata is coming == (Sorry for writing in English. It'd be great if someone could translate this where necessary.) Hi everyone :) I am Wikidata's product manager. I wanted to reach out to you about Wikidata support for Wikibooks. Wikidata is storing structured data for Wikimedia projects (and others). These are for example things like the date of birth of a famous author or the height of a mountain. We are giving access to this data to all Wikimedia projects step by step. It is now Wikibooks' turn. As a first step you will be able to maintain your interwiki links on Wikidata. This means you no longer have to store them in the article text of each language. Instead they are stored just once on Wikidata together with all the other projects. (You will still be able to store them in the article text if you really want to but then they overwrite the links coming from Wikidata. Sometimes that is useful.) This first step should happen on February 24th. In the next step you will get access to all the other data on Wikidata. I do not have a date for that yet. I am looking forward to having you join the Wikidata family! If you have any questions please don't hesitate to reach out to me. There is a special page for you on Wikidata that will hopefully help you and is a good place to ask questions: [[d:Wikidata:Wikibooks]]. Cheers [[d:Lydia Pintscher (WMDE)|Lydia Pintscher (WMDE)]] 01:41, 2015 ж. ақпанның 7 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lydia_Pintscher_(WMDE)/Distribution_List&oldid=11182355 тізімін пайдаланып User:Lydia Pintscher (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Wikidata support for interwiki links is here == Hey everyone :) (Sorry for writing in English. It'd be great if someone could translate where appropriate.) As previously announced we have enabled interwiki links via [[d:|Wikidata]] for Wikibooks last night. This means from now on you no longer have to maintain the links in the wikitext but can maintain them together with the links for Wikipedia, Commons, Wikivoyage, Wikisource, Wikinews and Wikiquote on Wikidata. You will still be able to keep them locally though if you want to. Local interwiki links will overwrite the ones from Wikidata. If you don't want any interwiki links from Wikidata on a particular page you can use the magic word <nowiki>{{noexternallanglinks}}</nowiki>. You do not yet have access to the other data on Wikidata like the date of birth of an author. That will come in a future deployment. I will let you know when I have a date for it. If you have any questions [[d:Wikidata:Wikibooks]] is a good first step. That is also a good place for any issues or bugs you encounter. I'm very happy to welcome you all to Wikidata! I hope it will become a great help for Wikibooks. Cheers Lydia -- [[d:User:Lydia Pintscher (WMDE)|Lydia Pintscher (WMDE)]] 13:58, 2015 ж. ақпанның 25 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lydia_Pintscher_(WMDE)/Distribution_List&oldid=11205771 тізімін пайдаланып User:Lydia Pintscher (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == [Global proposal] m.{{SITENAME}}.org: {{int:group-all}} {{int:right-edit}} == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Mediawiki-mobile-smartphone.png|thumb|MediaWiki mobile]] Hi, this message is to let you know that, on domains like {{CONTENTLANGUAGE}}.'''m'''.wikipedia.org, '''unregistered users cannot edit'''. At the Wikimedia Forum, where global configuration changes are normally discussed, a few dozens users [[m:Wikimedia Forum#Proposal: restore normal editing permissions on all mobile sites|propose to restore normal editing permissions on all mobile sites]]. Please read and comment! Thanks and sorry for writing in English, [[m:User:Nemo_bis|Nemo]] 04:32, 2015 ж. наурыздың 2 (ALMT) </div> <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=11428885 тізімін пайдаланып User:Nemo bis@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Inspire Campaign: Improving diversity, improving content == This March, we’re organizing an Inspire Campaign to encourage and support new ideas for improving gender diversity on Wikimedia projects. Less than 20% of Wikimedia contributors are women, and many important topics are still missing in our content. We invite all Wikimedians to participate. If you have an idea that could help address this problem, please get involved today! The campaign runs until March 31. All proposals are welcome - research projects, technical solutions, community organizing and outreach initiatives, or something completely new! Funding is available from the Wikimedia Foundation for projects that need financial support. Constructive, positive feedback on ideas is appreciated, and collaboration is encouraged - your skills and experience may help bring someone else’s project to life. Join us at the Inspire Campaign and help this project better represent the world’s knowledge! :*[[:m:Grants:IdeaLab/Inspire|Inspire Campaign main page]] ''(Sorry for the English - please translate this message!)'' [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 02:02, 2015 ж. наурыздың 5 (ALMT) <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:PEarley_(WMF)/Inspire_Mass_Message&oldid=11457822 тізімін пайдаланып User:PEarley (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == SUL finalization update == <div class="mw-content-ltr"> Hi all,apologies for writing in English, please read [[m:Single_User_Login_finalisation_announcement/Schema_announcement|this page]] for important information and an update involving [[m:Help:Unified login|SUL finalization]], scheduled to take place in one month. Thanks. [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:46, 2015 ж. наурыздың 14 (ALMT) </div> <!-- http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Keegan_(WMF)/Everyone_but_meta_and_de&oldid=11538208 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> jmfkpljqzjdrzk8rv5onloafs0ca0r7 0 2810 5305 2015-04-10T15:12:02Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 450 г мұздатылған жасыл бұршақ, 1 бума жасыл пияз, 2 дана картоп, 2 ас қасық сары май, 1 литр тауық сорпасы, 150 мл қаймақ, 1-2 шай қасық желкек, 4 ас қасық қуырылған ақ нан бөлшектері. == Дайындау тәсілі == Алдымен бұршақты жібітіп қоя тұрады. Ал жасыл пиязды жуып құрғатқаннан кейін, сақиналап кеседі. Картопты аршып, жуған соң, төртбұрыштап турайды. Үлкенірек кастрөлге сары майды ысытып, оған жасыл пияз бен картопты щамалы қуыра тұрады. Оның үстіне бұршақты салып араластырады. Сонсоң оған тауық сорпасын құйып, кастрөлдің қақпағын жауып, 20 минуттай қайнатады. Желкекті қаймақпен араластырып қоя тұрады. Одан кейін сорпадан 4 ас қасық жасыл бұршақты алып қояды да қалғанын блендермен айналдырады. Кастрөлдегі бұршақ езбеге айналған соң сорпаны сүзіп, оған қаймақ қосылған желкек пен жеке алып қойылған бұршақты салып, отқа қояды. Бір қайнағаннан соң тұз бен бұрышын қосып, тәрелкелерге бөліп құяды. Ең соңында сорпаның бетіне қуырылған ақ нан бөлшектерін себеді. Тойымды бұршақ сорпасын ақжелкен немесе сакөкпен безендіріп, дастарқанға үсынады. [[Санат:Тамақ]] g3eptepbnc933l39asoafsmmb2q65sy 0 2812 5391 2015-04-17T14:38:03Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Алты адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 1 дана қияр, 1 жасыл тәтті бұрыш, 50 г сүйексіз зәйтүн жемісі, 1 ас қасық күнзе, 2 ас қасық жалбыз, 2 ас қасық зәйтүн немесе күнбағыс майы, дәміне қарай тұз бен бұрыш және шамалы сірке суы қажет. == Дайындау тәсілі == Қияр мен тәтті бұрышты әбден тазартып жуады. Одан кейін бұрышты екіге бөліп, сабағы мен ортасындағы өзегінен (тұқымы) тазартады. Сосын оларды төртбұрыштап турайды. Зәйтүн жемісін де кішілеу етіп турап, бәрін бірге түбі тереңірек ыдысқа салады. Бұған жоғарыдағы дәмдеуіштерді және сірке суы мен зәйтүн майын құйып, жақсылап араластырады. Ең соңында әркім өз қалауынша тұз бен бұрыш қосады. Осымен салат дайын. Бұл ''Алжир салаты'' дастарқанға қой етімен бірге тартылса, тіпті дәмді болары сөзсіз. [[Санат:Тамақ]] 9els4zdxzev2kwysz7wpdh8jl1cgt79 0 2816 5417 2015-07-23T06:08:44Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 2 тәтті нан, 1 дана пияз, сарымсақтың 1 бөлігі, 15 г сары май, 800 г сиырдың еттартқыштан өткізілген еті, 2 дана жұмыртқа, 1 шай қасық қыша мен майоран, 150 г тұзсүзбе, 50 мл кілегей, 500 г картоп және қызанақ, 100 мл зәйтүн майы, жасыл пияздың 2 сабағы, 1 ас қасық сірке суы. == Дайындау тәсілі == Тәтті нанды суға салып қояды. Пияз бен сарымсақты ұсақтап турап, сары май қосылған фарш етіне салады. Оған нан (судан сорғытып алады) мен жұмыртқаны және дәміне қарай тұз, бұрыш, қышана қосып араластырады. Ал тұзсүзбені ұсақтап турап, оған кілегей мен майоранды қосады. Картопты ұзыншақтап турап, дәмдеуіштерін салып, қыздырма пешке пісіреді. Котлеттің ішіне тұзсүзбені салады да зәйтүн майына әбден піскенше екі жағын кезекпен қуырады. Енді ең соңындасалат әзірлейді. Ол үшін қызанақ пен жасыл пиязды турап, тұз бен бұрыш және сірке суын қосып, 4 ас қасық зәйтүн майына араластырады. Сосын бәрі дайын болғаннан кейін әр тарелкеге котлет, картоп және салатты айналдыра салып, үстелге қояды. [[Санат:Тамақ]] bjn027ey1rs1z0fmcn6r4h6hp4ei3ir 10 2819 5427 2015-08-03T23:34:02Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki @[[Қатысушы:{{{1|Example}}}|{{{2|{{{1|Example}}}}}}]] k6gcymxwr535zditfgtsljm9c3y6ujb 10 2827 5456 2015-10-02T20:02:52Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki This post by {{{author}}} was moved on {{{date}}}. You can find it at [[{{{title}}}]]. e5j16chw2130kmdotptl65jvxa6lw5w 10 2828 5457 2015-10-02T20:02:52Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki Previous page history was archived for backup purposes at <span class='flow-link-to-archive'>[[{{{archive}}}]]</span> on {{#time: Y-m-d|{{{date}}}}}. njhr9sbh7lx81p2xfwikn7amdd3n1zn 10 2829 5458 2015-10-02T20:02:52Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki This page is an archived LiquidThreads page. '''Do not edit the contents of this page'''. Please direct any additional comments to the [[{{{from}}}|current talk page]]. nigyidinm7czjt0s9dq851dwhckapia 10 2830 5459 2015-10-02T20:02:53Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki This revision was imported from LiquidThreads with a suppressed user. It has been reassigned to the current user. 1pswkbcu7hauadd98nklgf3pku080ee 10 2831 5460 2015-10-02T20:02:53Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki ''This post was posted by [[User:{{{authorUser}}}|{{{authorUser}}}]], but signed as [[User:{{{signatureUser}}}|{{{signatureUser}}}]].'' gr9xg2oo9p9alcaf8usi587bcmsi65s 10 2832 5461 2015-10-02T20:02:53Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki Previous discussion was archived at <span class='flow-link-to-archive'>[[{{{archive}}}]]</span> on {{#time: Y-m-d|{{{date}}}}}. ccusakfp9y2sl227h5sbt4ok1ptcsxi 10 2833 5462 2015-10-02T20:02:53Z Flow talk page manager 1592 /* Automatically created by Flow */ wikitext text/x-wiki This page is an archive. '''Do not edit the contents of this page'''. Please direct any additional comments to the [[{{{from|{{TALKSPACE}}:{{BASEPAGENAME}}}}}|current talk page]]. hd1xxik7k0u7gcb9oq9ddgh20zmhpy4 0 2837 5470 2015-10-06T08:38:05Z 89.218.72.154 Жаңа бетте: Қанның дамуьш гемопоэз (һаіmа — қан, poesis — жаса-лу) дейді. Гемопоэздің екі түрін ажыратады эмбри... wikitext text/x-wiki Қанның дамуьш гемопоэз (һаіmа — қан, poesis — жаса-лу) дейді. Гемопоэздің екі түрін ажыратады эмбриондық және постэмбриондық. Эмбриондық гемопоэз қан мен үлпаның эмбриондық кезеңіндегі түзілуі, ал постэмбриондық гемопоэз қанның физиологиялық регенерациясы. Эритроциттердің түзілуін эритропоэз, гранулоциттердің жетілуін гранулопоэз, тром-боциттердің дамуьга тромбоцитопоэз, моноциттердің түзілуін моноцитопоэз, лимфоциттердің жасалуын лимфо-цитопоэз деп атайды. g7uva4iula08gtoohqkt6olyjlobzbq 0 2838 5544 5471 2016-01-14T16:12:09Z AlibekKS 1294 AlibekKS [[Эмриондық қанның дамуы]] бетін [[Эмбриондық қанның дамуы]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki ЭМБРИОНДЫҚ КЕЗЕҢДЕГІ ҚАННЫҢ ЖАСАЛУЫ Эмбриондарда қан бастапқы кезде сарыуыз қапшығының қабырғасында түзіледі, кейін бауырда, сүйек майында және лимфа түзуші органдарда (тимус, көк бауыр, лимфалық бездерде) жасалады. Қанның барлық клеткалары мезенхиманың клеткаларынан пайда болады. Эмбриондык қан жасалу кезінде қанның түзілуімен бірге тамырлар жүйесінің қалыптасуы жүреді. Бүл процесс жүретін жерде мезенхиманың клеткалары топтанып пішінін өзгертіп жүмырланып қан аралшықтарына, қан тамырының тамыр қанының бастамасына айналады. Қан аралшықтарында клеткалар арасына үлпалық сүйық жиналады. Аралшықтардың шетіңде орналаскан клеткалардың бір бөлігі тамырдың келешек қабырғасының бастамасын қүрайды, басқа бөлігі алғашқы қан клеткаларына — гемоцитобластыларға айналады. Аралшықтардың саны тез өседі, қысқа түтікшелерге айналады, олар кейін қосылып жалпы тамырлар жүйесін күрайды. Гемоцитобластлар ша-ла жіктелген клеткалар, сондықтан олар даму процесі кезінде қанның кез келген клеткасына айнала алады. Эмбриондык қан жасалу кезівде канның пішінді элементтерінің дамуы сарыуыз қапшығы кабырғасының тамырларьшда жүретін эритроциттердің түзілуінен басталады. Лейкоциттердің дамуы кейін жүреді, қан жасалу қызметі бауырға ауысқан кезде. Эритроциттердің түзілуі ғемоцитобластларда гемоглобиннің жиналуынан басталады. Гемоглобин жиналуьшың салдарынан цитоплазма базофильдігін жойып бірте-бірте қышқыл бояғыштармен боялатын, яғни оксофильді болады. Мүндай клетканы алғашқы эритробласт деп атайды. Бөліну қабілетінен ажырамай көбейе береді. Цитоплазмасында гемоглобин мөлшері артып, ядросы жойылып эрит-робласт алғашқы эритроцитке айналады. Алғашқы эритроциттердің түзілуімен катар сарыуыз қапшыгьшың тамырларында екінші эритробластылар дами бастайды. Екінші эритробластлар полихроматофильді және оксифильді эритробластларға, кейін нормобластларға айналады. Нормобластлардан ересек адамның эритроциттерінен айырмасы аз, екішпі эритроциттер пайда болады. Бастапқы кезде алғашқы кан клеткалары тамырлар ішінде және онан тыс та түзіледі. Қанның жасалуы саруыз қапшығының қабырғасьпзда және үрықтың мезенхимасында жүреді. Кейін мезенхиманың жіктелуіне байланысты, қанның жасалуы сол кезде дами бастайтын ретикулалық ұлпанын жиынтығында (бауырда, алқым безінде, сүйек майывда, көк бауырда және лимфалық бездерде) жүреді. Бастапқы кезде қан клеткалары бауырда пайда болады. Бауыр тамырының эндотелийі біраз уақыт жаңа қан клеткаларын түзе алады, кейін тоқталады, оның рөлін тамырдан тыс қалыптасатын шала жіктелген мезенхималык элементтер гемоцитобластлар атқарады. Бауырда эпители-алдық бездік клеткалар дами бастаған кезде, ол ас қорыту органына айналады да, қанның жасалуы тоқталады. Осы кезден бастап канның жасалуы сүйектің қызыл кемік май-ында, көк бауырда, лимфалық бездерде және басқа кейбір ретикулалық үлпаның жиынтығывда (алқым безінде, лим-фалық фолликулдарда т. б.) жүреді. Сүйектің қызыл май-ында эритроциттер (эритропоэз), дәнді лейкоциттер (гранулопоэз) және қан пластинкалары, ал қалған кан жасаушы органдарда — лимфоциттер дамиды. 2mmij4oja4cbwn91f3ucqff9bp56psj 0 2839 5549 5472 2016-01-14T16:12:55Z AlibekKS 1294 AlibekKS [[Посиэмбриондық қанның дамуы]] бетін [[Постэмбриондық қанның дамуы]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki ЕРЕСЕК ОРГАНИЗМДЕГІ ҚАННЫҢ ТҮЗІЛУІ Постоэмбриондық гемопоэз эритроциттер, гранулоциттер, тромбоциттер, агранулоциттер түзілетін мамандалған гемопоэтикалық үлпаларда, миелиндік және Т- және В —лимфоциттер мен плазмоциттер жіктелетін лимфоидтық үлпаларда жүреді. Миелиндік үлпа сүйектердің қуыстары мен эпифиз-дерінде орналасқан. Миелиндік үлпа эритроциттердің, гранулоциттердің, моноциттердің, қан пластинкаларынын, лимфоциттердің және тимус (алқым безі) көк бауыр, лимфалық бездер сияқты органдарға көшіп қоныстанатын дәнекер үлпасы мен қанның бастама клеткаларының дамитын орны. Гемоцитобластлардың бөлінуі кезінде кіші көлемді, цитоплазмасының базофильдігі айқын байқалатьш клеткалар пайда болады. Бұл клеткаларды эритробластлар деп атайды. Олар көбейіп гемоглобин жинайды. Гемоглобиннің жиналуына байланысты рибосомалардың саны кеміп цитоплазманың базофильдігі азайып негізгі ғана емес қышқыл бояғыштармен бояла бастайды. Осыған байланысты эритробластларды полихроматофильдік эритробластлар деп атайды. Полихроматофильдік эритробластлар жедел көбейіп, бірте-бірте өлшемі кішірейіп, ең соңында цитоп-лазмасы оксифильді, үлкендігі эритроцитке жуық оксифильдік эритробластлар немесе нормобластлар деп аталатын эритробластларға айналады. Бүл клеткалардың ядросы кішірейіп, солып плазмалеммаға жақындап цитоп-лазманың аздаған бөлігімен клеткадан шығып кетеді. Ядросынан айырылған оксифильді нормоцит ретикулоцит деп аталады. Гемоглобиннің жиналу процесі аяқталғаннан кейін ретикулоцит жетілген эритроцитке айналады. Ересек организмдерде эритропоэз мьша схема бойышпа жүреді: гемоцитобласт — проэритробласт, базофильді эритробласт — полихромотофильді эритробласт — оксифильді эритробласт — ретикулоцит — эритроцит. Ересек организмде гранулоциттердің дамуы да сүйектің кемік қызыл майында жүреді. Гранулоциттер гемоцитобластлардан пайда болады. Гранулоциттерге дамитын гемоцитобластларды миелоциттер деп атайды. Миелоциттер базофильді, эозинофильді және нейтрофильді миелоциттер болып бөлінеді. Миелоциттер біраз уақыт кебейеді. Ядросы үзарып, цитоплазмадағы дәвдер саны көбейеді, ақырында клеткалар бөліну қабілетінен айырылып жас, кейін таяқша ядролы және сегментті ядролы лейкоциттерге айналады. Адам мен сүтқоректілерде лимфоциттер лимфалық без-дерде дамиды . Лифмоциттердің түзілуі эритроциттер мен гранулоциттерден кейін жүреді. Лимфоциттер гемоцитобластлардан дамиды. Гемоцитобластлар бөлініп орта және үлкен лимфоциттердің бастамасын құрайды, ал кіші лимфоциттер олардың бөлінуінің hr7z38uhexumt1k4tntatmdl71ohesy 0 2840 5473 2015-10-09T04:54:19Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 1 кг таза балық еті, 150 г ұсақталып туралған ақжелкен, 1 лимонның қабығы мен шырыны, сарымсақтың 2-3 бөлігі, ұнтақталған кара бұрыш, қажетіне қарай тұз, зәйтүн майы және әркімнің қалауы бойынша көкөністер. == Дайындау тәсілі == Балық етін салқын сумен жуып, суын сулыққа сорғытады. Одан кейін кесектеп кесіп, үстіне лимон шырыны мен зәйтүн майын құяды. Сарымсақты аршып, ұсақтап турап, оны тұз және бұрышпен араластырады. Мұның үстіне ұсақталған ақжелкен мен лимон қабығының үгіндісін салады. Дайын болған қоспаға балық етін жеке-жеке аунатып алады. Сонсоң табаға зәйтүн майын ысытып, ет әбден сарғайғанша екі жағын аудара отырып қуырады. Балық етін дастарқанға екінші тағам немесе салкын тіске басар ретінде ұсынуға болады. Еттің жанына әркім өз қалауна қарай көкөніс түрлерінен салат жасап қойса, тіпті керемет көрінеді. [[Санат:Тамақ]] dvevsio51gfgko8zhpuohjz7wh65hw6 0 2844 5489 2015-10-31T04:23:10Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 600 г ет, 80 г кептірілген төстік ет, 4 дана тұздалған қияр, 3 дана картоп, 1 бас сәбіз, 1 пияз, 1 ас қасық томат немесе 2 бас қызанақ, 1 бас тәтті бұрыш. == Дайындау тәсілі == Сиыр етін қайнатып, алдымен сорпа дайындап аламыз. Одан соң етті ұсақтап турайды. Сорпаға аршылып тазартылған картопты, төртбұрыштрап туралған қиярды және майға қуырылған сәбіз бен пиязды салады. Төстікті ұсақтап турап, томат немесе ұсақталып туралған қызанақ пен тәтті бұрышты қосып қуырады. Сорпаға салынған картоп шала піскен кезде қоспасымен қуырылған төстік етін салып, шамалы уақыт қайнатады. Ең соңында аскөк салып, бұқтыра тұрады. [[Санат:Тамақ]] j7mhk3ku1ok5rd92dozgllqq0mj52i4 0 2846 5562 5501 2016-01-17T21:38:12Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki Алты адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == * 500 г шомыр * 150 г пісірілген сиыр еті * 2 пияз * 100 г қаймақ немесе майонез * 2 жұмыртқа * 30 г өсімдік майы дәміне қарай тұз бен бұрыш және салатты безендіру үшін ақжелкен. == Дайындау тәсілі == Жасыл шомырды аршып тазалап, ұзын әрі жұқа етіп турайды. Шомырдың иісі кету үшін турағаннан кейін оны жарты сағаттай салқын суға салып қояды. Сосын суы сорғып біткенше сүзгіште ұстайды. Піскен етті де ұзыншалап турап, шомырға қосады. Оның үстіне домалақтап туралған жұмыртқаны салып, тұз бен бұрышты себеді. Пиязды майға қуырып, оны етпен араластырады. Үстелге қоярдың алдында майонез немесе қаймақ құйып, ақжелкенмен безендіреді. Өте тойымды салат түрі болып есептеледі. [[Санат:Тамақ]] f7bsk9klpj050288qo1zb161cwpe5kj 0 2847 5502 2015-11-20T16:13:12Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 2 ірі апельсин, 0.5 литр суық су, 2 ас қасық қант ұнтағы, 1 ас қасық бал, лимон шырыны. == Дайындау тәсілі == Екі апельсинді ыстық суға жақсылап жуып алып, өткір пышақпен апельсиннің қабығын жұқалап аршиды. Апельсиннің қабығын ұзыншақтап кесіп, үстіне суықсуды құяды. Оны отқа қойып, қайнай бастаған кезде қант салып, тағы бір 20 минуттай уақыт қайнатады. Дайын болған ыстық сиропқа 1 ас қасық бал қосады. Сироп суыған соң оны шамалы уақыт тоңазытқышқа сала тұрады. Сыртқы қабығы аршылған апельсинді өткір пышақпен дөңгелектеп кесіп, оны әр ыдысқа немесе қонаққа ұсынатып бокалға бөліп салып, үстінен сироп құяды. Егерге апельсин компоты өте тәтті болса, оған аздап жаңа сығылған лимон шырынын қоссаңыз, дәмі тіпті керемет болары сөзсіз. [[Санат:Тамақ]] q0nsg9v3it46hgh2rh8bxc7lzbqp1dg 0 2848 5503 2015-11-23T15:41:06Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Екі адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 5 ас қасық ұн, жарты литр айран, 2 жұмыртқа, 100 г өсімдік майы, орташа мөлшердегі 5 алма, 3 ас қасық қант ұнтағы және дәміне қант пен тұз. == Дайындау тәсілі == Жұмыртқаны миксер немесе қол бұлғауышпен біркелкі қоймалжың болғанға дейін араластырады. Оның үстіне айран, қант, ұн және шамалы тұз қосып бұлғайды. Қамыр қою болуы тиіс. Алманың сыртқы қабығын аршып, дәнінен тазартады. Оны жұқа тілімдер жасай отырып турайды. Одан кейін табаға аздап май құйып, ол әбден ысығаннан соң оған бір ас қасық мөлшеріндей қоймалжың қамыр құяды. Ал оның түбі сарғайып, жоғарғы жағы әлі де шикі болып тұрған кезде алма тілімдерін салып, үстінен аздаптағы бір қасық қамыр құяды. Сәлден соң құймақтың келесі жағын аударып пісіреді. Қүймақ піскеннен кейін оттан түсіріп, жайпақ табаққа салады. Бұл тағам түрін дастарқанға қоярда жанжағын ақжелкенмен безендіріп, қант ұнтағын себеді. [[Санат:Тамақ]] epurcwq5pk7mrmftch5sex4y8ysszcu 0 2851 5515 5514 2015-12-01T06:29:47Z 85.117.103.179 /* І бөлім. Ой - теңіз, сөз - қылыш, алдаспан. */ wikitext text/x-wiki ==І бөлім. Ой - теңіз, сөз - қылыш, алдаспан.== # [[Әжімсіз жүрек/Іңір|Іңір]] # [[Әжімсіз жүрек/Күз-көңіл|Күз-көңіл]] [[Санат:Әжімсіз жүрек]] [[Санат:Қазақ әдебиеті]] ewqnrb2z7jt96jx28tvm07mematkqrb 0 2852 5512 2015-12-01T06:24:37Z 85.117.103.179 Жаңа бетте: {{poem-on|Іңір}} <poem> Түбіт-ойдың қылшықтарын жұлмалап, Көз шырымын Күн ілді. Көлеңкелер тау етегін қ... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Іңір}} <poem> Түбіт-ойдың қылшықтарын жұлмалап, Көз шырымын Күн ілді. Көлеңкелер тау етегін қумалап, Сайға кіріп сүрінді. Қанаттының айтылатын бар мұңы, Дауысында байғыздың. Шың басында маужырады қар гүлі, Иісінен жалбыздың. Жарық сәуле тұншықты да іңірге, Барқыт түске боялды. Айна көлдің беті толып күбірге, Жарқанат құс оянды. Ай сәулесі шаңырақтан төгіліп, Отау жапты түндігін. Сыр мекені - түн келді де емініп, Іңір қысты құйрығын... </poem>{{poem-off}} [[Санат:Әжімсіз жүрек]] 0040tlbrxcr3mijjkaimu34v6qaqof4 14 2853 5513 2015-12-01T06:25:16Z 85.117.103.179 Бос бет бастады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2854 5516 2015-12-01T06:48:16Z 85.117.103.179 Жаңа бетте: {{poem-on|Іңір}} <poem> Тамыз тозып, естіледі күз үні, Жоннан үрікті, жаз жайлаудың қызығы. Тозған сайын... wikitext text/x-wiki {{poem-on|Іңір}} <poem> Тамыз тозып, естіледі күз үні, Жоннан үрікті, жаз жайлаудың қызығы. Тозған сайын әжем жамап қоятын, Көңіл де бір киіз үйдің үзігі. Пұшпақ киіп, үкі тақтым үмітке, Маған сенсең, бой алдырма күдікке! Кеше кеткен уақытты қуамын, Мініп алып, өлең атты Күлікке! Боз даланың өңі қашып, шаң басты. Заман ұлып, ботады інген боздасты. Тырналардың соңындағы қобыз мұң, Домбыраның шанағына алмасты. Күн мейірлі. Қара тастан май ақты, Бейпіл сөзден қауырсын мұң қанатты. Оқ маздатқан сақ пен ғұнның ізімін, Қаламұшпен атып алдым манаты... Тауда жиі көретінмін мүсінді, (Садағы бар бейне адам пішінді.) Етегі жоқ заманға айтып қайтемін, Қу түлкінің боғы сынды түсімді. ...Алтын күздің көзі тиіп, жаз өлді, Қамыс толқып, қияқ көкке саз өрді. Көшкен ауыл жұртын сипап қалғандай, Жамау көңіл, сағыныштан наз емді... Тамыз тозып, естіледі күз үні, Жоннан үрікті, жаз жайлаудың қызығы. Тозған сайын әжем жамап қоятын, Көңіл де бір киіз үйдің үзігі... </poem>{{poem-off}} [[Санат:Әжімсіз жүрек]] 25kz6ffxqluk07bx55efq4uf3slshhw 0 2855 5518 2015-12-11T04:50:38Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Бес адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 100 г күріш, 200 г қырыққабат, 1 дана сәбіз, 3 дана картоп, 2 дана қызынақ, 1 дана пияз, 2 ас қасық өсімдік майы, 1,5 литр су, дәміне қарай тұз бен бұрыш және ақжелкен. == Дайындау тәсілі == Алдымен отқа суды қояды. Пияз бен сәбіздің қабығын аршығаннан кейін төртбұрыштап турап, табаға майды ысытып, оларды сары түске енгенше қуырады. Бұларды қайнап жатқан суға салып, үстіне кесектеліп туралған картоп пен ұсақталған қырыққабатты қосады. Шамалы қайнағаннан қейін күріш пен қызанақты салады да тұз бен бұрышын себеді. Ақжелкенді жуып, кеакеннен кейін ұсақтап турайды. Ал сорпа дайын болған соң оны жеке тәрелкелерге құйып, әрқайсысының бетіне ақжелкен мен қуырғаннан бөліктерін сеуіп, дастарқанға ұсынады. [[Санат:Тамақ]] 4lj6bt7uaqcl0cancisdebnhlycehwi 0 2864 5548 2016-01-14T16:12:37Z AlibekKS 1294 AlibekKS [[Русский язык]] бетін [[Орыс тілі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Орыс тілі]] cuczv35hcv3totsd7z7x3iz6rws7jq8 0 2866 5567 2016-01-18T06:51:40Z AlibekKS 1294 AlibekKS [[АПФ]] бетін [[Америкалық парламенттік пікірсайыс форматы]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Америкалық парламенттік пікірсайыс форматы]] 51j0povtuoekb13cqghpyjecnksa28m 14 2868 5578 2016-01-20T05:38:21Z AlibekKS 1294 Жаңа бетте: [[Санат:Санаттар]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Санаттар]] cvc4mxghcf8nwr6rtal5jxf7duux5ym 10 2869 5581 5580 2016-01-20T05:42:48Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki <div style="width:150px; float:right; clear:right; margin-left:15px; border:1px solid #999999; background-color:#f4f4ff; text-align:center;"> <div style="padding:0.3em; background-color:#ccccff; font-size:150%;">[[Help:Contents|Wikibooks Help]]</div> <div style="padding:0.3em; line-height:1.5em;"> [[Wikibooks:Welcome|About Wikibooks]] <br/> [[Help:FAQ|FAQs]]<br /> [[Help:Glossary|Глоссарий]] </div> <div style="padding:0.3em; background-color:#ccccff; font-size:0.9em; font-family:sans-serif;">[[Help:Navigating|Navigating]]</div> <div style="padding:0.3em; line-height:1.5em;"> [[Help:Pages|Беттер]]<br /> [[Help:Tracking changes|Өзгерістерді бақылау]]<br /> [[Help:Account management|Аккаунтты басқару]] </div> <div style="padding:0.3em; background-color:#ccccff; font-size:0.9em; font-family:sans-serif;">[[Help:Contributing|Үлес қосу]]</div> <div style="padding:0.3em; line-height:1.5em;"> [[Help:Editing|Өңдеу]]<br/> [[Help:Categories|Категориялар]]<br /> [[Help:Files|Файлдар]]<br /> [[Help:Tables|Кестелер]]<br /> [[Help:Templates|Үлгілер]] <br/> [[Help:Variables|Айнымалылар]] <br /> [[Help:Formulas|Формулалар]]<br /> [[Help:Quizzes|Сұрақтар]] <br /> [[Help:Local manuals of style|Стиль]] <br /> [[Help:Collections|Коллекциялар]] <br /> [[Help:Importing|Импорттау]] </div> 5q4e2nyejr7qq1bp7cob5n5sw3sg105 0 2871 5585 2016-01-21T04:46:39Z AlibekKS 1294 Жаңа бетте: {{root subject |description=The books in this subject area deal with '''[[w:language|language]]s''', in particular foreign language learning. The study of individual modern... wikitext text/x-wiki {{root subject |description=The books in this subject area deal with '''[[w:language|language]]s''', in particular foreign language learning. The study of individual modern and classical languages forms the backbone of the modern study of the [[Subject:Humanities|humanities]], while the scientific study of language is known as [[Subject:Linguistics|linguistics]] and is a [[Subject:Social sciences|social science]]. Since many areas of the humanities such as [[Subject:Literature|literature]], [[Subject:History|history]], and [[Subject:Philosophy|philosophy]] are based on language, changes in language can have a profound effect on the other humanities. }}<noinclude> {{Associated Wikimedia| Languages |Commons = Language |Commons category = Languages |Wikinews portal = |Wikinews category = Language |Wikipedia = Language |Wikipedia category = Languages |Wikipedia portal = Language |Wikiquote = Language |Wikiquote category = Language |Wikisource = |Wikisource category = Language |Wikiversity portal = Languages |Wikiversity school = Language and Literature |Wikiversity category = Languages |Wiktionary = language |Wiktionary appendix = |Wiktionary category = Languages |Wiktionary index = }} [[bs:Kategorija:Jezici]] [[cy:Silff lyfrau:Ieithoedd]] [[de:Regal:Sprachen]] [[fa:ویکی‌نسک:کتابخانه زبان]] [[fr:Accueil/Langues]] [[he:מדף:שפות]] [[is:Wikibækur:Tungumáladeild]] [[ja:語学]] [[ko:위키책:언어]] [[zh:语言]] </noinclude> 0mv09d340v2aso07vv5qepcothh24kf 0 2872 5590 5589 2016-01-30T12:54:05Z Atcovi 1433 /* Қажетті тағам түрлері */ wikitext text/x-wiki Он адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == * 180 г сиыр еті * 1 дана ананас * сарымсақтың бір бөлігі * қажетіне қарай лимон * өсімдік майы * соя тұздығы және салат жапырағы == Дайындау тәсілі == Сиыр етін 1 см қалындықта ұзыншақтап турайды. Сонсоң 2 ас қасық өсімдік майына 2 ас қасық соя тұздығы мен ұсақталған сарымсақты араластырып, оған етті салып, тоңазытқышқа бір сағаттай уақыт қоя тұру керек. Ананасты қабығынан аршып, етке орағанда шақ келетіндей етіп, төртбұрыштап кеседі. Сонсоң тоңазытқышқағы етті алып, оның әрқайсысына бір-бір ананас жемісінен орап, оларға кіші-гірім кәуап істіктерін өткізеді. Одан кейін 270°C температурасындағы қыздырма пеште бір жағын 2 минут ұстап, екінші жағына аударып тағы да 2 минуттай пісіреді. Дастарқанға қоймастан бұрын жайпақ тәрелкеге орналастырып, ортасына салат жапырағын ұсақтап қойып, бетіне лимон шырынын себеді. [[Санат:Тамақ]] sd96iakhxxhzynvzl2olxl5lteq5fkc 0 2874 5613 2016-02-12T13:52:44Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 4 дана майшабақ, бір дана ірі піскен қызылша, 2 дана тұздалған қияр. == Тұздыққа == 100 г өсімдік майы, 100 сірке суы, жарты шай қасық қант, қажетіне қарай пияз, ұнтақталған қара бұрыш және ақжелкен. == Дайындау тәсілі == Алдымен майшабақты сүйегі мен қабығынан тазартады. Қиярды ортасынан тең бөліп, қызылшаны төртбұрыштап турайды. Сосын қияр мен қызылшаны майшабақтың ортасына салып орайды. Жоғарыдағы тұздыққа қажетті заттардың бәрін бір-бірімен араластырып, майшабвқ орамаларынын үстіне құяды. Содан соң бұл орамаларды 3 сағаттай тоңазытқышқа қояды. Майшабақ орамасын үстелге қоярда әр адамға жеке тәрелкеге салып, қияр және ақжелкенмен безендіріп береді. [[Санат:Тамақ]] a2444o4lnktk9oxec3neca0ntdm32vo 0 2875 5623 2016-03-13T03:20:02Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 второй раз сохраняю wikitext text/x-wiki Төрт адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 120 г картоп, 120 г қызанақ, 120 г тәтті болгар бұрышы, 100 г қияр, 80 г маринадталған саңырауқұлақ, 1 дана пияз. == Тұздыққа == 3 ас қасық өсімдік майы, сарымсақтың 2 бөлігі, қажетіне қарай жүзім шарабы, қызыл бұрыш, тұз және аскөк пен ақжелкен. == Дайындау тәсілі == Картопты алдын ала пісіріп дайындап алу қажет. Сонсоң картоп, саңырауқұлақ, қияр және қызанақты тілімдеп турайды. Ал бұрышты ұзыншақтап жұқалап, пиязды дөңгелектеп турайды. Тұздық әзірлеу үшін сарымсақты ұсақтап турап, оған май, бұрыш, тұз және 2 ас қасық жүзім шарабын құйып, жақсылап араластырады. Арнайы салат ыдысына саңырауқұлақ пен көкөністерді кезек-кезегімен салып, үстіне тұздықты құйып, аскөк және ақжелкенмен безендіреді. Осымен «Дәрумен» салаты әп-сәтте дайын болды. Бұл салат түрі дәруменге бай болғандықтан, әсіресе көктем уақытында адам ағзасына өте пайдалы болмақ. [[Санат:Тамақ]] 5fryaj5hw1x0va0mtq56odrxj1pawwx 0 2876 5630 2016-04-25T16:01:17Z Malbakov Korkem Shamshievih 1280 жаңа бет wikitext text/x-wiki 8 адамға арналған рецепт. == Қажетті тағам түрлері == 3 дана бұрыш (түстері бөлек), 200 г жұмсақ ірімшік, бір шай қасық туралған аскөк, жарты лимон шырыны, үгітілген қара бұрыш. == Дайындау тәсілі == Ірімшікке лимон шырынын, қалауыңызға қарай қара бұрыш пен аскөкті қосып, жақсылап араластырады. Бұрыштарды ортасынан бөліп, оның ішіндегі тұқымдарын тазартып, жуып кептіру керек. Сосын бұрыштан қайыққа ұқсас ромб пішінін жасай отырып, бірнеше бөлікке бөледі. «Қайық» жасағаннан қалған бұрыш қалдықтарын ұсақ төртбұрыштар жасай отырып кеседі. Жоғарыдағы ірімшікті қоспасы «қайықтың» үстіне салып, оны аскөкпен безендіріп, бетіне ұсақталған бұрыш себеді. [[Санат:Тамақ]] 29q54ml3cdqbd088xg5u0pimhpzlzz1 0 2880 6839 5926 2020-09-26T06:32:08Z 149.27.252.206 қант wikitext text/x-wiki [[Сын есім :Латын тілі]] 4ie3fglhi40kesinyesoknuo24a1gbv 0 2887 8611 8610 2022-02-24T08:59:07Z Kwamikagami 2702 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Knowledge French EU map.svg|right|thumb|Француз тілінің [[Еуропалық одақ]]та және үміткер елдерде таралуы<ref>Source: [http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_en.pdf EUROPA], data for EU25, published before 2007 enlargement.</ref> (Белгия халқының 40% үшін француз тілі ана тілі болып табылады, елдің барлығы 88%.)]] [[file:Map-Francophone World.svg|right|frameless]] '''Француз тілі''' — француз халқының тілі. Үндіеуропа тілдері шоғырының роман тобына жатады. Француз тілі [[Франция]]ның, Бельгияның (фламанд тілімен бірге), Швейцарияның (неміс, итальян, ретороман тілдерімен бірге), Канаданың (ағылшын тілімен бірге) мемлекеттік тілі болып есептеледі. Сондай-ақ [[Люксембург]], [[Монако]], [[Андорра]] елдері, [[Африка]] мен [[Оңтүстік Америка]] халықтарының ([[Сенегал]], [[Мали]], [[Гвинея]], [[Конго]], [[Бенин]], [[Гаити]], т.б.) ресми және әдеби тілі. Француз тілінде 105 млн-дай адам сөйлейді (2001), оның жартысына жуығы Францияда шоғырланған. Француз тілінің даму тарихы галло-роман (5 — 8 ғасырлар), көне француз (9 — 13 ғасырлар), орта француз (14 — 16 ғасырлар), жаңа француз (17 — 18 ғасырлар) және қазіргі француз тілі кезеңдеріне бөлінеді. Француз тілі франс, пуатевин, норманд, пикард, валлон, лотаринг, бургунд деп аталатын негізгі жеті диалектіге бөлінеді. Француз тілінің негізінде [[Гаити]]де, Антиль мен Маскарен аралдарында креол тілдері қалыптасқан. Әдеби тілінің негізі — франс, яғни париж диалектісі. == Сабақтар == #[[Француз тілі/Бірінші сабақ|Глоссарий]] #[[Француз тілі/Екінші сабақ|Қосымша мəтіндер]] #[[Француз тілі/Үшінші сабақ|Тесттер]] == Дереккөздер == kr271yzmclhmnt4cef4monn4wpnu3s3 0 2888 6525 6524 2019-03-17T17:32:29Z Tulsi Bhagat 1779 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/145.255.160.242|145.255.160.242]] ([[User talk:145.255.160.242|talk]]) to last revision by 37.170.240.61. ([[m:SWMT|SWMT]]) wikitext text/x-wiki ==ГЛОССАРИЙ== *Лeксикалық бірліктердің тізімі *Субъективті баға мен сөйлеу мәнерінің түрлері === Таныстық=== Танысу - ''Connaissance'' <br> Амансыз ба ? - ''Bonjour!'' <br> Ханым - '''Madame'' <br> Мырза ! - ''Monsieur !''<br> Сәлем! - ''Salut !''<br> Қайырлы таң! - ''Bonjour !''<br> Қайырлы күн! - ''Bonjour !''<br> Қайырлы кеш! - ''Bonsoir !''<br> Қош болыңыз!, Қош келдініз! - ''Soyez le bienvenue''<br> Мен сізбен танысқаныма - ''Je suis heureux\-se''<br> Өте қуаныштымын - ''de faire votre connaissance''<br> Көргеніме өте ... - ''Je suis heureux\-se ...''<br> Қуаныштымын - ''de vous rencontrer''<br> Рұқсат беріңіз - ''Permettez-moi de me presenter''<br> Сізбен танысуға рұқсат етіңіз - ''Permettez-moi de vous presenter ...''<br> -менің күйеуім - ''-mon mari''<br> -менің әйелім - ''-ma femme''<br> -менің балаларым - ''-mes enfants''<br> -менің досым - ''-mon ami''<br> Біз ... - ''Nous sommes de ... ''<br> Мен мұнда бірінші ретпін - ''С'est la premiere que''<br> -ici - ''Je suis(nous sommes) ''<br> Парижде - ''-a Paris''<br> Францияда - ''-en France''<br> Мен мұнда болдым - ''J'y ai deja ete ... ''<br> бірнеше - ''plusieurs fois''<br> бірнеше жыл болды - ''-il y a quelque annees''<br> -өтіп кеткен жыл - ''-l'annee passee''<br> Мен делегациямен келдім - ''-Je fais(nous faisons) partie d'une delegation ...'' - турист ретінде - ''-comme touriste''<br> шақырумен келген - ''sur l'invitation'' <br> стажировкаға - ''pour faire mon stage''<br> Біз екеуміз - ''Nous sommes deux''<br> Мен мұсылманмын - ''Je suis musulman\-e''<br> -христиан - ''chretien\-ne'' ===Бланкіні толтыруды үйреніңіз=== ''Priere de remplire le questionnaire'' - Бланкіні толтыруңызды сұраймын<br> '''suivant :''' ''1. Nom et prenom'' - Аты-жөні, есімі <br> ''2. Sexe'' - Жынысы<br> ''3 . Date de naissance'' - Жылы, туған күні<br> ''4. Lieu de naissance'' - Туған жері <br> ''5. Pays'' - Елі, жері<br> ''6. Adresse de votre domicile'' - Тұрғылықты жері<br> '''Permanent:''' ''7. Nationalite'' - Ұлты<br> ''8. Profession'' - Мамандығы<br> ''9. Date'' - Берілген күні <br> ''10. Signature'' - Қолы<br> ===Есептік және реттік сан есімдердің тізімі=== ''1-un-premier'' - бір-...інші <br> ''20-vingt'' - жиырма-сыншы <br> ''2-deux-second, deuxieme'' - екі-...інші <br> ''21-vingt et un'' - жиырма бір-...інші <br> ''3-trois-troisieme'' - үш ... <br> ''22-vingt et deux'' - жиырма екі.-..інші <br> ''4-quatre- ... ieme'' - төрт... <br> ''30-trente'' - отыз-...ыншы <br> ''5-cinq-... - бес... <br> ''40-quarante'' - қырық-...ынші <br> ''6-six-...'' - алты... <br> ''50-cinquante'' - елу-...інші <br> ''7-sept-..'' - жеті... <br> ''60-soixante'' - алпыс-...ыншы <br> ''8-huit-...'' - сегіз... <br> ''70-soixante-dix'' - жетпіс-...інші <br> ''9-neuf-...'' - тоғыз... <br> ''80-quatre-vingt'' - сексен...інші <br> ''10-dix-...'' - он... <br> ''90-quatre-vingt-dix'' - тоқсан...ыншы <br> ''11-onze- ...'' - он бір... <br> ''100-cent'' - жүз-...інші <br> ''12-douze- ...'' - он екі... <br> ''200-deux cents'' - екі жүз-інші <br> ''13-treize-... '' - он үш... <br> ''1000-mille'' - мың <br> ''14-quatorze- ... '' - он төрт ... <br> ''2000-deux mille'' - екі мың <br> ''15-quinze-... '' - он бес... <br> ''1000 000-million'' - миллион <br> ''16-seize-... '' - он алты... <br> ''17-dix-sept-... '' - он жеті... <br> ''18-dix-huit-... '' - он сегіз... <br> ''19-dix-neuf-... '' - он тоғыз... <br> ===Күнтізбе=== ''Les jours de la semaine'' - Апта күндері<br> ''Lundi'' -Дүйсенбі<br> ''Мardi'' -Сейсенбі<br> ''Мercredi'' - Сәрсенбі<br> ''Jeudi'' - Бейсенбі<br> ''Vendredi'' - Жұма<br> ''Samedi'' -Сенбі<br> ''Dimanche'' – Жексенбі<br> ''Le mois'' - Ай<br> ''Janvier, fevrier, mars, avril, mai, juin, juillet, aout, septembre, octobre, novembre, decembre'' - Қаңтар, ақпан, наурыз, сәуір, мамыр, маусым, шілде, тамыз, қыркүйек, қазан, қараша, желтоқсан<br> ''Au mois de janvier, en janvier'' - Қаңтарда<br> ''Le Premier janvier'' - Бірінші қантар<br> ''La saison'' -Жыл мезгілі<br> ''Le printemps'' - Көктем <br> ''L’ete'' - Жаз<br> ''L’hiver'' - Кыс<br> ''L’automps'' - Күз<br> ''Il pleut'' - Жаңбыр жауды<br> ''Il neige'' - Қар жауды<br> ''Il fait froid'' - Салқын<br> ''Il fait chaud'' - Күн ыстық<br> === Ағайындар === ''Ма fami11e'' – Жанұя<br> ''Рrenom m'' - есім <br> ''Nom m'' - аты жөні<br> ''Parents m pl'' - туысқан<br> ''Mere f'' - шеше<br> ''Pere m'' - әке<br> ''Soeur f'' - әпке, апа<br> ''Soeur cadette'' - сіңілі<br> ''Soeur ainee''- әпке, тәте<br> ''Frere m'' - аға<br> ''Fi1s m'' - ұлым<br> ''F'i11e f''- қызым<br> ''Fami11e nombreuse'' - көп балалы отбасы<br> ''Femme f' ''- әйел <br> ''Mari m'' - күйеу<br> ''Etre marie'' ­-үйленген<br> ''Etre mariee'' - күйеуге шыққан ===Менің жұмыс күнім=== ''Ma journee de travail'' - Менің жұмыс күнім<br> ''Se brosser les dents'' - Тіс тазалау<br> ''La brosse a dents '' - Тіс щеткасы <br> ''La pate dentifrice '' - Тіс пастасы <br> ''Le savon'' - Сабын <br> ''La serviette de toilette '' - Бет орамал, майлық<br> ''Le pain '' - Нан <br> ''La beurre '' - Май <br> ''La saucisson '' - Шұжық <br> ''La jambon'' - Шошқаның тұздалған сан еті <br> ''Le fromage'' - Ірімшік<br> ''Un ouef '' - Жұмыртқа<br> ''Des ouefs'' - Жұмыртқалар<br> ''Le lait '' - Сүт<br> ''Le sucre '' - Қант <br> ''La repas '' - Тамақ<br> ''La viande '' - Ет <br> ''La biere '' - Сыра <br> ''Le poisson'' - Балық <br> ''Le jus'' - Сусын <br> ''Le vin '' - Шарап <br> ''L’etudiant m, -е f' '' - Оқушы<br> ''La sаllе f' d' etude '' - Сынып бөлмесі<br> ''Faire connaissance avec qn '' - Біреумен танысу <br> ''Se presenter '' - Таныстыру<br> ''Etre content de qch '' - Риза болу<br> ''Entrer a l'Universite'' - Университетке түсу<br> ''Etre еn premiere annee '' - Бірінші курста оқиды<br> ''Je f'ais mes etudes'' - Мен оқимын<br> ''Faculte f' d'аgronomiе '' -Агрономиялық факультет <br> ''Foyer m estudiantin '' - Студентердің отбасы === Пəтер === ''L’appartement'' - Пәтер <br> ''Une maison a huit etages'' - сегіз қабатты үй <br> ''Le quartier'' - Аудан<br> ''Neuf'' - Жаңа<br> ''Prendre le metro'' - Метромен жүру<br> ''Prendre le trolleybus'' - Троллейбуспен жүру<br> ''L’arret'' - Аялдама <br> ''Moi, je vais bien'' - Мен жақсы тұрамын<br> ''Prendre l’ascenseur'' - Лифтпен көтерілу<br> ''La cuisine'' - Асхана<br> ''L’antichambre'' - Кіре беріс үй<br> ''La salle de bains'' - Жуынатын бөлме<br> ''La salle de sejour'' - Қонақ күтетін бөлме<br> ''Le frigo'' - Тоңазытқыш<br> ''Lion de'' - Алыста<br> ''Le meuble'' - Жиһаз<br> ''La table'' - Үстел <br> ''La chaise'' - Орындық <br> ''Le plancher'' - Еден <br> ''Le mur'' - Қабырға<br> ''Le tapis'' - Кілем<br> ''Le tableau'' - Сурет<br> ''La chambre a coucher'' - Ұйықтайтын бөлме<br> ''Le lit'' - Төсек-орын<br> ''Le fauteuil'' - Кресло<br> ''L’armoir / a glace /'' - Шкаф /айналы/<br> ''La porte'' - Есік<br> ''La fenetre'' - Терезе === Уақыт === ''Le temps'' - Уақыт<br> ''Tot'' - Ерте<br> ''Quelle heure est-il'' - Сағат неше?<br> ''Il est cinq heures'' - Сағат бес<br> ''Il est six heures'' - Сағат алты<br> ''Quart'' - Сағат ширек<br> ''Demi'' - Жарты<br> ''Midi'' - Түс <br> ''Minuit'' - Түн ортасы<br> ''Moins dix'' - Он минутсыз<br> ''Le matin'' - Таң<br> ''Le soir'' - Кеш<br> ''La nuit'' - Түн ===Қала=== ''La ville'' - Қала <br> ''Ville f'' - қала <br> ''Capitale f'' - астана <br> ''Un Etat'' - мемлекет<br> ''Superficie f'' - бет, сырт, айдын, жер <br> ''Population f'' халқы, тұрғындар саны<br> ''Frontiere f'' - шекара <br> ''Pays m'' ел, жер<br> ''Plaine f'' - жазық, тегіс<br> ''Montagne f'' - тау<br> ''Foret m'' - ну орман<br> ''Fleuve f'' - өзен<br> ''Tente f'' - шатыр<br> ''Rue f'' - көше<br> ''Maison f'' - үй<br> ''Medecine'' - Дәрігер<br> ''J’ai mal a ...'' - Менің... ауырады<br> ''-Les Corps'' - -денем<br> ''-La tete'' - -басым<br> ''-Les yeux'' - -көзім<br> ''-La gorge'' - -тамағым<br> ''-Les dents'' - -тісім<br> ''-Lе nez'' - -мұрным <br> ''-La main'' - -қолым<br> ''-Les oreilles'' - -құлағым<br> ''La couleur'' - Түстер<br> ''Bleu'' - Көк<br> ''Blanche'' - Ақ<br> ''Rouge'' - Қызыл<br> ''Jeune'' - Сары<br> ''Verte'' - Жасыл<br> ''Brun'' - Күрең<br> ''Gri'' - Сұр<br> ''Noir'' - Қара 18pt4q2ovmdac4o8nb1zz5ddceql7a1 0 2889 5706 5705 2016-10-23T10:04:17Z Liquorkaru 1756 /* PREPOSITION */ wikitext text/x-wiki ==LES TEXTES SUPPLEMENTAIRES== ===Ma biographie=== Je m'appelle Dinara Ahmetova. Je suis Kasakhe. Je suis nee le 10 novembre 1980 au cite Karaganda. Il y a deux ans que notre famille a demenage a Taraz ou nous habitons maintenant. Notre famille n'est pas tres nombreuse. C'est moi, mon pere, ma mere, ma soeur cadette et mes grands-parents. Mon pere est medecin, ma mere est employee. Ma soeur cadette a 11 mois. C'est un charmant bebe qui ressemble beaucoup a sa mere. Mes grands-parents ne travaillent plus parce qu'ils sont ages. Ils sont des retraites. Au mois de mai j'ai termine une ecole secondaire d'Taraz. J'ai fait mes etudes bien. On nous a enseignes beaucoup de matieres : le russe, le francais, l'histoire, les mathematiques, la physique, la chimie etc. Je preferais toujours le russe et les langues etrangeres. Apres les classes j'ai ete souvent retenue a l'ecole par toutes sortes d'affaires. J'ai participe aux activites du cercle d'artistes amateurs de ma classse. J'aime chanter. Outre cela je fais du sport et deux fois par semaine je m'entrainais dans la salle sportive. Vous voyez, ma biographie n'est pas tres longue. Je peux ajouter que ma profession me preoccupe beaucoup. Je crois que je choisirai la philologie. Je me sens une vocation pour les langues et je voudrais devenir un jour interprete. ===Ma famille=== Je m'appelle Aleakhpar Sabitov. Sabitov est mon nom, Aleakhpar est mon prenom. Je suis Kasakhe. J'ai 17 ans. Je suis ne le 27 septembre 1986 a Astana. J'ai mon pere, ma mere, une soeur et un frere. Mon pere Muhtar Sabitov est ne en 1956 a Astana. A present il travaille comme ingenieur – mecanicien a l'usine. Ma mere Raushan Sabitova est nee en 1958 a Astana. Elle travaille en qualite de comptable a la Banque d'Etat. Ma soeur Karine a 19 ans. Elle est etudiante a l'institut des points et chaussees. Elle est en deuxieme annee. Le soir Karine va aux cours des langues etrangeres ou elle apprend le francais. Mon frere Askar est mon aine de 6 ans. Il a 23 ans. Il travaille a l'usine avec mon pere. A present il est chef d'atelier. Il aime le sport : il est le champion de tennis de son usine. Askar n'est pas marie. C'est un bon frere, il m'aide toujours a faire mes problemes. J'ai encore des grands – parents, deux oncles et une tante. Je les aime beaucoup. Ils habitent Astana et nous visitent chaque semaine. ===Notre appartement=== Il y a trois ans notre famille a emmenage dans un appartement de trois pieces, de pres de quarante metres carres de surface habitable. Notre maison est un bel immeuble de six etages. Nous demeurons au cinqieme. Dans la maison il y a un ascenseur. Je le prends toujours quand je suis presse. De grandes fenetres et plusieurs balcons donnent sur la rue. Devant la maison s'etend un beau jardin. Notre appartement est tres comfortable. Il est aere, clair avec tout le comfort moderne : gaz, electricite, chauffage central, telephone, salle de bains. Deux pieces donnent au sud, la troisieme a l'est.La salle a manger est bien meublee. Il y a la une servante, une table carree, un divan, deux fauteuils, six chaises.Dans un coin on voit un poste de radio et un poste de television.Quelques gravures ornent le mur. La chambre a coucher est moins grande. On y voit un joli ensemble : deux lits et deux petites tables de nuit, une penderie, une table de toilette avec un miroir.Le cabinet de travail est une petite piece qui donne sur la cour. Il y une bibliotheque pleine de livres, un bureau, un divan et quelques chaises.La cuisine est un peu petite, mais claire et gaie. Le logement nous convient sous tous les rapports, il nous plait beaucoup. ===La journee d'un etudiant=== Je suis un etudiant . Je fais mes etudes a l’Universite Agraire d’ Astana. Tous les matins a sept heures precises mon reveil se met a sonner. J'ai encore sommeil, mais je me leve et je fais mon quart d'heure de gymnastique. Ensuite je fais mon lit et je cours dans la salle de bains. Je me lave, me brosse les dents, me oeigne. Je m'essuie aves une serviette-eponge et je reviens dans ma chambre ou je m'habille et je me chausse. A huit heures moins le quart je prends le petit dejeuner.A huit heures dix je range mes livres et mes cahiers dans ma serviette.J'embrasse mes parents et je sors pour aller a l'Universite.Le trajet me prend un quart d'heure. Les lecons commencent a 9 heures. Je suis attentivement les cours et je prends des notes.Les lecon durent jusqu'a deux heures de l'apres-midi. Apres les lecon je suis souvent retenu a l par toutes sortes d'affaires. D'habitude je rentre vers trois heures et demie. Je prends mon dejeuner. Apres le dejeuner je me repose une heure. Ensuite je fais mes devoirs et j'apprends le francais. Je dine a sept heures. Puis je regarde des emissions televisees et j'ecoute les dernieres nouvelles. A onze heures je nais me coucher. ===Mon jour de repos=== Dimanche est mon jour de repos. Ce jour-la je me leve plus tard que d'habitude. Je prefere rester au lit jusqu'a 10 ou 11 heures. Apres le petit dejeuner je donne un coup de telephone a mon ami Anatole ey nous decidons comment nous passerons notre jour de repos. En ete nous aimons passer la journee au bord de la riviere. Je sais bien nager, Anatole, non. Il peut se baigner avec moi, mais s'il y a un matelas pneumatique. Tous les deux, nous aimons faire des promenades sur l'eau en bateau,bronzer au soleil, pecher a la ligne.Mais s'il fait mauvais temps je ne vais nulle part. Je restre a la maison. Je lis des livres, des journaux, je regarde la tele. J'aime beaucoup les films psychologiques, historiques. Je suis un «mordu» du football. S'il y a un match je ne le rate jamais. A propos, je suis un amateur acharne du Spartak. Il arrive que nous nous reunissons chez un de mes amis pour danser et chanter, reciter des vers, ecouter la musique. Grace a un bon magnetophone ces soirees sont toujours agreables. Le soir je repasse soigneusement mes lecons, je range mes livres dans ma serviette. A onze heures je remonte mon reveil et je me mets au lit. Bonne nuit ! ===Mon ami=== Mon ami s'appelle Ahmet. Il est plus aine que moi. Il a dix-huit ans. C'est un garcon de haute taille aux cheveux noirs et aux yeux gris. Il fait ses etudes a l'Universite, a la faculte des langues etrangeres. C'est un des meilleurs etudiants de son groupe. Il est tres intelligent et applique.. Ahmet est surtout fort en francais, il est aussi premier au latin. Son reve est de travailler a l’ecole. Ahmet est un bon camarade. Comme je ne suis pas fort en francais, il me vient toujours en aide. Ses camarades l’estiment beaucoup. Ils savent qu’il a un caractere bon et genereux. Ahmet aime beaucoup son frere Marat et sa petite soeur Phatima. C’est un bon frere et un bon fils. En l’absence de ses parents c’est lui qui prend soin de Phatima. Il l’accompagne au jardin d’enfants le matin et revient la chercher le soir. Nicolas et moi, nous aimons beaucoup le basket-ball et nous faisons partie de la meme equipe. Le soir quand je finis mes devoirs, je lui donne un coup de telephone. Nous allons nous promener ou bien il vient chez moi pour faire une partie d’echecs. Nous sommes des amis vraiment inseparables. Meme en ete, nous aimons nous reposer ensemble dans un centre de tourisme. ===Le temps=== Quelle heure est-il ? Il est encore tot. Il est a peine cinq heures du matin. Les autobus et les tramways ont commence a circuler dans les rues. La radio transmet deja les denieres nouvelles. Quelle heure est-il ? Il est six heures et quart. Astana se reveillent. On fait de la gymnastique, on prend une douche . Quelle heure est-il ?Il est sept heures. On prend le petit dejeuner . Il est sept heures passes. Quelle heure est-il ? Consultez votre montre. Ne , retarde-t-elle pas ? Non, elle marche bien. Il est huit heures moins dix, moins cinq... Il est huit heures precises. Il est huit heures et demie. Il est neuf heures.Tout le monde commence a travailler. Les ouvriers et les ingenieurs travaillent dans les usines et dans les chantiers.Ils fondent de l'acier et ils construisent des maisons. Les mineurs travaillent dans les mines, les kolkhoziens dans les kolkhozes, les employes dans leurs bureaux.A midi la radio a donne l’heure exacte. A 14 heures on dejeune. De quatre a cinq on rentre. Le soir on va a l’opera, au concert, au cinema, au club, a la bibliotheque . Quelle heure est-il a present ? Regardez votre montre. Est-ce qu’elle retarde ? Avancez l’aiguille ! Maintenant elle marche bien. Mais il est tard, il est deja minuit moins dix.Cependant il y a des personnes qui travaillent toute la nuit. Elles ne dorment pas. A minuit , a une heure du matin, a deux heures, a trois heures elles veillent, elles veillent jusqu’a six ou sept heures du matin. Les saisons Une annee a douze mois : janvier, fevrier, mars, avril, mai, juin, juillet, aout, septembre, octobre, novembre, decembre.Aujourd’hui nous sommes le 29 dectmbre, demain nous serons le 30 decembre, apres-demain le 31. C’est le dernier jour de l’annee. Nous sommes au moi de janvier . C’est l’hiver. Il fait froid, il gele. Les rivieres sont couvertes de glace. En hiver on patine, on va a la patinoire. On fait du ski. Au printemps il fera beau. Le ciel sera bleu. Les oiseaux reviendront des pays chauds. Les arbres fleuriront. On fera de longues promenades. En ete il fera tres chaud. Il y aura beaucoup de fleurs et de fruits. On ira au bord de la mer ou dans les montagnes. On se baignera, on prendra des bains de soleil. En automne il fera froid. Le ciel sera couvert de nuages. Il fera mauvais temps. ===Au restaurant=== Aujourdh’hui c’est vendredi. A huit heures du matin, Philippe et sa soeur Catherine prennent leur petit dejeuner. Apres le petit dejeuner Philippe va au bureau et Catherineva l’universite. Ce soir a sept heures et demie ils ont rendez-vous avec leurs amis, ils veulent dIner ensemble. A sept heures moins le quart Philippe donne un coup de telephone a Catherine et sort du bureau. Philippe et Catherine et leurs amis entrent dans un bon restaurant de la ville. Philippe demande a la serveuse : «Mademoiselle, une table pour quatre, s’il vous plait» La serveuse.- A l’interieur ou a l’exterieur ? Philippe.- A l’interieur. Il a beaucoup de gens sur le trottoir ce soir. La serveuse.- Ici, Monsieur, devant ou la au fond ? Philippe.- Ici, c’est tres bien, merci. Apportez le menu, s’il vous plait. Il y a de la soupe, du poisson ou de la viande, des legumes, du fromage et des fruits. C’est un bon menu a prix fixe, vin et service compris. La viande est-elle bonne ? La serveuse.- Oui, bien sur, Monsieur. Ce sont des cotelettes de mouton. Philippe.- Eh bien, donnez s’il vous plait donc quatre diners avec de la viande. Catherine.- Non, moi, je n’aime pas le mouton. Apportez-moi s’il vous plait du poisson. La serveuse.- Et comme boisson ? De la biere, du vin ou des jus de fruits ? Catherine.- Pour moi un grand verre de biere. Philippe.- Et pour moi un peu de vin blanc et un peu de vin rouge, s’il vous plait. ===Le sport dans ma vie=== Le sport n’est pas un diversement, mais un domaine important de la vie sociale. Il est indispensable, il est curatif. Notre famille est tres sportive. Chaque matin nous faisons de la gymnastique.Les dix minutes de la gymnastique matinale a la radio et la television ne sont qu’une invitation a se tenir droit, a respirer profondement, a redresser les epaules et a accumuler en soi cette invisible energie de la vie. C’est pourquoi, outre cette gymnastique, nous faisons du sport. Je fais du ski et je patine. Je fais de la course de fond et je m’entraine actuellement pour les 5000 metres. Mon frere aine patine tres bien. Il prend part a tous les concours de patinages. Mon frere cadet adore le football. Il fait partie d’une equipe, il est gardien de but Il fait aussi de la natation. Le sport prefere de mon pere est l’alpinisme. Dans 15 jours il partira pour une station de sports en montagnes. Encore il pratique l’automobilisme. Ma mere prefere jouer au volley-ball et au tennis. Nous participons souvent aux competitions sportives de notre ville. Les competitions c’est toujours une grande fete pour notre famille. ===La visite du docteur=== -Jacques, voici le docteur qui vient te voir. -Oh ! ce n’est pas rien, docteur. Hier j’ai pris froid et j’ai un peu de fiere. -Nous allons voir ca. Et maintenant tirez la langue. Ou avez-vous mal ? -J’ai mal a la tete . -Vous n’avez pas mal au ventre ? -Non , mais je ne peux remuer ni les bras, ni le cou. -Etendez-vous sur le dos, je vais vous ausculter. Bon ! Et maintenant asseyez-vous et respirez profondement. Oui, comme ca. Tres bien, merci, Alors, cette fois-ci, ce n’est rien. Vous avez pris froid. Mais comment avez-vous enrhumer comme ca ? -Hier, je me suis promene malgre le mauvais temps. Je suis alle au jardin . -Voici l’ordonnance ; vous la porterez chez le pharmacien. -C’est tout, docteur ? -Je reviendrai vous voir vendredi prochain. D’ici la soigner-vous bien. -Merci, docteur. ===Pour decouvrir le Kazakhstan=== Astana Astana est le toute nouvelle capitale du Kazakhstan. C’est le centre administratif et politique du paus Astana a ete inaugure le 10 juin 1998. Astana est une ville moderne avec de beaux ensembles architecturaux ou se marient harmonieusement le style europeen et national. Voici le centre ou se trouvent le siege du gouvernement de la Republique, les theatres, les grands magasins, de beaux immeubles modernes. On remarque surtout le be immeuble du Parlement, les hotels etc. On admire beaucoup les monuments aux grands Hommes Tole-Bi, Kazybec-Bi, Aiteke-Bi qui ont joue un grand role dans l’histoire des Kazakhs. A l’ouest et au nord-est s’elevent de nouveaux quartiers d’habitation. Astana devient un centre scientifique et culturel du Kazakhstan. ===La yourte Kazakhe=== La yourte (une tente demontablE est l’habitat traditionnel des kazakhs. Elle convenait aux nomades. Son montage et demontage sont tres simples. La yourte et legere, facile a transporter sur le dos du cheval ou du chameau. Elle est impermeable, garde la fraicheur pendant la chaleur et protege du vent. Maintenant les yourtes ne sont pas utilisees que par les bergers pendant l’ete dans les paturages eloignes. On peut les voir aussi pendant les fetes. A notre epoque, on fabrique encore des yourtes. Elle est l’image vivante du Kazakhstan. Mais aujourd’hui a l’interieur de la yourte il y a un refrigerateur, la television, la radio ===FRANCE: GEOGRAPHIE=== La France, Etat de l’ Europe occidentale; 551.000 km?. Il y a plus de cinquante-cinq millions d’habitants en France. La France est bordee par la mer du Nord, la Manche, l’Ocean Atlantique et la Mediterranee. Deux regions de montagnes la separent des pays voisins: au Sud, les Pyrenees tracent une limite entre elle et l’Espagne, au Sud-Est et a l’ Est les Alpes, le Jura et les Vosges la separent de l’Italie, de la Suisse et de la Republique Federale d’Allemagne. Enfin, une frontiere artificielle la separe du Luxembourg et de la Belgique. La France a donc trois faces tournees vers le continent. A vol d’oiseau, les grands traits du relief de la France se presentent ainsi: au milieu le massif central, au Sud et au Sud-Est, au Nord, et a l’Ouest-des massifs plus bas. La France possede l’un des plus hauts sommets de l’Europe, le Mont-Blanc (4807 m). La France a quatre fleuves importants: la Seine qui traverse Paris et qui est navigable sur la majeure partie de son cours, la Loire, le plus long fleuve de France, la Garonne et le Rhone qui est le fleuve le plus rapide de France. La Seine, la Loire et la Garonne se jettent dans l’Ocean Atlantique. Le Rhone se jette dans la Mediterranee. La France a un climat doux et tempere. La temperature moyenne de l’annee a Paris est de 10?. Les provinces du Sud qui sont situees sur le bord de la Mediterranee ont un climat exceptionnellement doux. C’est pour cela que les Francais donnent a cette region le nom de Cote d’Azur. Elles sont bien connues, ces stations balneaires du Midi de la France. Cannes est en outre la capitale francaise du cinema ou se passent les Festivals internationaux du Film. La plage de cannes, ensoleillee et sablonneuse, est frequentee par les touristes presque toute l’annee. Nice, capitale de la Cote d’Azur, est une ville universitaire. A Nice se trouve "Le Centre universitaire et artistique". Les musees de Nice sont bien connus (surtout le musee des Beaux-Arts), de meme que les Carnavals de Nice qui ont lieu chaque annee. ==Exercices pour le controls. Le nom et ses determinatifs. Le nom. Formation du pluriel des noms == I. Mettez au pluriel les phrases suivantes : 1. C’est une noix. (Ce sont des noix) . 2. C’est une table.(Ce sont des tables). 3. C’est un bras.(Ce sont des bras) 4. C’est un tableau.(Ce sont des tableaux). 5. C’est un garcon.( Ce sont des garcons). 6. C’est un caillou.(Ce sont des cailloux). 7. C’est un journal.(Ce sont des journaux). 8. C’est une rue.(Ce sont des rues) 9. C’est un mur.(Ce sont des murs). 10.C’est un cheval.( Ce sont des cheveaux). II. Mettez au pluriel les phrases suivantes : C’est un Francais.(Ce sont des Francais). 2. L’etudiante chante une chanson. ( Les etudiantes chantent des chansons). 3. Dans notre salle d’etude il y a un tableau.( Dans notre salle d’etude il y a des tableaux). 4. C’est un journal interessant.(Ce sont des journaux interessants.) 5 Une femme est assise sur le banc.(Des femmes sont assises sur les banc 6. Elle admire un bijou.(Elles admirent des bijoux). III. Mettez au pluriel les mots en italique : 1. Je rencontre mon neveu.(mes neveux). 2.Connaissez-vous son fils ?(ses fils). 3. Chaque matin j’achete un journal dans ce kiosque.(des journaux). 4. Le prix de cette marchandise est trop haut.(ces marchandises). 5. Mon camarade accomplit un travail important.(des travaux importants). 6. Le soir on se promene sur le quai de la Neva.(les quais). IV. Mettez au pluriel les noms entre parentheses : 1.Le garcon a un grand paquet sur ses (genou). genoux. 2.Les (pommier) fleurissent en mai. pommiers. 3. Les(lion)sont des (animal). lions,animaux. 4. Les (hibou) chassent la nuit ; ce sont des (oiseau) de nuit. hiboux,oiseaux. 5. Les (tableau) des (peintrE celebres sont exposes au Musee de l’Art russe. tableaux.peintres. 6. Cette etudiante assiste toujours a tous les (cours). cours. 7. Dans toutes les (cour) de notre ville il y a beaucoup d’(arbre cours, arbres. 8. Pendant les (festival) de la jeunesse on organise des (bal) dans les(rue festivals, rues. ===Formation du feminin des noms=== Ecrivez le feminin : le camarade, le voisin, l’ami, le boulanger, l’epoux, le marchand, l’ouvrier, l’etranger, le boucher, l’eleve , le veuf, l’orphelin, le loup, le cousin, le borgeois, le Russe, le Francais, l’Anglais. la camarade, la voisine, l’amie, la boulangere, l’epoux, la marchande, l’ouvriere, l’etrangere, la bouchere, l’elevee , la veuve, l’orpheline, la louve, la cousine, la borgeoise, la Russe, la Francaise, l’Anglaise. II Ecrivez le feminin des noms donnes en choisissant les formes correspondantes ci-dessous E x e m p l e : le garcon – la petite fille. Le garcon, le mouton, l’homme, le coq, le boeuf, le bouc, le roi, l’oncle, le pere, le frere, le fils. (la petite fille, la poule, la femme, la brebis, la tante, la soeur, la chevre, la reine, la vache, la fille, la mere Le garcon –la petit fille, le mouton-la chevre, l’homme-la femme, le coq-la poule, le boeuf-la vache, le bouc-la brebis, le roi-la reine, l’oncle-la tante, le pere-la mere, le frere-la soeur, le fils-la fille. III Remplacez les points par un des noms cites ci-dessous, en faisant attention au genre : Un manche – une manche ; un livre – une livre ; un voile – une voile ; un poele-une poele ; un vase – une vase 1.Il tira sa soeur par …(une manche . 2. … du couteau etait en bois. (un manche 3. On voyait … a l’ horizon.(une voile). 4. … epais lui cachait le visage.(un voile). 5. Dans cette bibliotheque il y a vingt mille … .(un livre). 6. Cet homme avait vingt mille … de rente.(une livre). 7. Le grand-pere s’est assis pres du … pour se chauffer.(un poele) . 8. La femme met … sur le feu.(une poele). 9. Un admirable … etrusque ornait la cheminee.(un vase). 10. … epaisse couvrait le fond de l’etang.(une vase). ==Les determinatifs== ===Aricle defini et indefini=== I. Remplacez les points par un article defini : 1.Mon frere travaille a ... universite Agraire.(l’) 2. ...matin je pars toujours le premier.(le). 3. Si vous venez dans ... apres-midi, vous me trouverez chez moi.(l’) 4. Parfois ... automne est froid a Astana.(l’) 5. On reconstruit ... vieilles maisons du centre de ... ville.(les, la). II. Remplacez les points par un article indefini : 1 ... voiture roulait a toute vitesse dans ... rue tres animee.(une, une). 2. Pour bien dormir, faites ... petite promenade avant de vous coucher.(une). 3. ... fois nous avons vu ... lievre dans la foret.(une, un) 4. Ma famille est nombreuse, j’ai ... pere, ... mere, ... frere, ... soeur et ... grands-parents.(un, une, un, une, des) 5. Avez-vous achete ... tomates pour le dIner ?(des) III. Remplacez les points par un article defini ou indefini. ... lune est ... planete.(la, une). 2. Almata est ... grande ville. (la). 3. Astana est ... capitale de ... Kazakhstan.(la, du) 4. ... mer Blanche est ... mer froide et dangereuse.(la, une). 5. ... France est ... pays de ... Europe Occidentale.(la, un,l’) 6. Prenez-vous ... train de dix heures ?(un) 7. Faites-vous ... exercices de grammaire ?(les) 8. ... exercices d’hier sont-ils vraiment difficiles ?(les) 9. A quelle heure vous levez-vous ... matin ?(le). ===Article Partitif=== I Remplacez les points par un article partitif ou par la preposition de. 1.Prenez-vous ... the ou ... cafe le matin ?(du, du) 2. Cet acteur a toujours ... succes.(des) 3. Donnez-moi un morceau ... pain avec ... beurre.(de,du) 4. Vous trouvera ... papier et ... stylo sur la table(du, du). 5. Attendez une minute, je vais vous faire ... cafe que vous prendrez avec ... lait, ... sucre et une tranche ... pain.(du, du, du, de). 6. As-tu argent pour acheter ce livre ? 7. Je n’ai pas assez ... argent pour faire ce long voyage.(de l’) 8. Achetez un kilo ... viande pour moi.(dE 9. Dans les moments les plus difficiles de sa vie, elle a toujours monte ... courage et ... dignite.(du, du) 10. Passez-moi un peu ... pain, je vous prie !(de). II. Remplacez les points par un article defini ou partitif . ... pain est frais.(le). 2. Elle lui a donne ... pain(du)3. ... pain est sur la table.(le). 4. .. . vent n’est pas grand aujourd’hui.(le). 5. Y a-t-il ... vent ce matin ?(du) 6. Il a mis ... sucre dans sa tasse.(du) 7. Ma soeur mange ... fromage.(du) 9. La femme met ... viande dans la casserole.(de la). 10. Nous avons pris ... cafe avec ... creme.(du, de lA 11. Je n’aime pas ... creme.(de la).12. Donne-moi ... sel, s’il vous plaIt.(du) 13. Voici ... sel, voila ... moutarde.(du, de la 14. ... sel est dans la saliere, ... sucre dans le sucrier.(du, du) 15. ... encre est noire.(l’) 16. Y a-t-il ...encre dans l’encrier ?(du) 17. Maman verse ... the dans la tasse.(du) ===L’emploi ou l’absence de l’article=== I. Remplacez les points par un article convenable ou par la preposition de. Expliquez l’emploi ou l’absence de l’article et traduisez en russe. 1.Astana est .... capitale ... Kazakhstan.(la, du) 2. Voulez-vous un verre ... jus ? (du)3. J’ai achete un kilo ... fraises.(des) 4. Prenez un peu ... confiture, elle est toute fraIche.(de). 5. Combien ... jours y a-t-il dans une semaine ?(des) 6. Nous avons un peu ... temps libre et nous voudrions ecouter ... disques.(de, des) 7. Bien ... etudiants sont partis en voyage pendent les vacances ... hiver.(les, d’) 8. N’oubliez pas de prendre un mouchoir ... poche . (de la).9. Ou est donc notre livre ... lecture ?(de la). 10. Il ne met jamais ... chapeau au printemps.(un) 11. Il n’ y a pas ... arbres dans cette cour.(des) 12. Cet acteur n’a pas ... succes.(des) 13. Ne me posez pas ... questions, je vous dirai tout demain.(des)14. Au printemps tous les arbres sont couverts ... petites feuilles vertes.(les) 15.Ce conte est plein ... poesie.(de la). 16. Plusieurs salles ... Ermitage sont ornees ... colonnes. (d’,des) 17. Nous avons plante ... belles fleurs sur notre balcon.(des) 18. Il y a... etudiants qui connaissent tres bien la langue francaise.(des) ===Adjectifs demonstratifs=== I. Remplacez les points par les adjectifs demonstratifs qui conviennent: 1. Que pensez-vous de … enfant?(cet) 2. … maison est grande.(cette). 3. … etudiant est malade.(cet) 4. Mettez … livres sur la table.(ces) 5. Dans … dictee il n’y a pas de fautes.(cette). 6. Apportez … chaises dans la salle.(ces) 7. … groupe n’est pas grand.(ce). 8. Je travaille dans … ecole.(cette). 9. … edifice est tres beau.(cette). 10. J’ai besoin de … livre.(ce). 11. Nous aimons beaucoup … piece.cette 12. Tu connais bien … homme. (cet)13. Vous avez oblie la fin de … histoire.(cette). 14. … accident lui arrive assez souvent.(cet) 15. Les oeuvres de … auteur sont remarquables.(cet) ===Adjectifs possessifs=== Remplasez les ponts par les adjectifs possessifs qui conviennent.: 1. Il pense a … soeur.(sa). 2. Nous pensons a … amis.(nos) 3. Ils apportent … cahiers a … professeur. (ses, son)4. Avez-vous … livres dans … serviette ?(vos, votre). 5. Il a beaucoup de fautes dans … devoir.(votre). 6. … cahiers ne sont pas encore corriges.(vos) ==L’adjectif== ===Adjectifs qualificatifs=== ====Singulier des adjectifs==== I. Mettez au feminin les adjectifs entre parentheses: un chat gris — une chatte (gris) (grise).; un fils cheri — une fille (cheri)(cherie).; un homme savant — une femme (savant)(savante).; un petit frere — une (petit) s?ur (petite).; un air gai — une chan­son (gai)(gaie).; un ami fidele — une amie (fidele). II. Mettez au feminin les adjectifs entre parentheses: 1. Cette plume est (fin). (fine).2. Cette pomme est (mauvais)(mauvaise). 3. Nous ecoutons une (tristE chanson.(triste). 4. Cette actrice n'est pas (Russe), elle est (Francais). (Russe, Francaise).5. Il pose une question tres (delicat).(delicate). 6. On raconte une (ancien) histoire.(ancienne). III. Remplacez les points par le feminin de l'adjectif: 1. Un prince mineur — une princesse ... .(mineurt). 2. Un pigeon voyageur — une colombe ... .(voyageure). 3. Un air reveur — une mine ... .(reveure).4. Le monde exterieur — la cause .... (exterieure).5. Un garcon bou­deur — une fille ... .(boudeure). 6. Un sourire moqueur — une parole ... .(moqueure). 7. Un caractere grondeur — une humeur ... .(grondeure). IV. Mettez au feminin les adjectifs entre parentheses: 1.Ma petite s?ur est (maladif).(maladive). 2. Elle parle toujours d'une voix (plaintif).(plaintive).3. C'est une note (faux).(fausse). 4. Cette fil­lette est un peu (naif).(naive). 5. C'est une pierre (precieux).(precieuse). 6. C'est une ouvriere (actif).(active). ====Pluriel des adjectifs qualificatifs==== I. M ettez au pluriel les adjectijs entre parentheses: 1. Ces oreillers sont (mou). 2. Ces (beau) dahlias sont (rouge). 3. Ces plafonds sont (bas). 4. Ces cahiers sont (neuf). 5. Ces instants sont (bref). 6. Ces hommes sont (vieux). 7. Сes abricots sont (mur). 8. Ces melons sont (doux). 9. Ces livres sont (interessant). II. Remplacez les points par le pluriel de l'adjectif: 1. C'est une vieille cave. Ce sont de ... caves. 2. C'est un vieil habit. Ce sont de ... habits. 3. C'est une longue histoire. Ce sont de ... histoires. 4. C'est un long boulevard. Ce sont de ... boulevards. 5. C'est une nouvelle maison. Ce sont de ... maisons. III. Mettez au pluriel les groupes de mots suivants: 1. Un etudiant attentif. 2. Un canal profond. 3. Un drapeau rouge. 4. Une poupee neuve. 5. Un oiseau rare. 6. Cette belle matinee. 7. Un bois epais. 8. Un edifice blanc. 9. Une table blanche. 10. Mon vieil ami. 11. Un journal mural. 12. Un cheveu fin. 13. Un fruit vert. ==Degres de comparaison== Mettez les adjectifs entre parentheses au comparatif ou au superletif. Ensuite traduisez les phrases en russe 1. Cette rue est (large que la rue Abaille. 2. C’est (etroite). rue de notre ville.3.Ce musee est (celebre que Palais du Louvre. 4. C’est (court) chemin pour aller a ce village. 5. Ces jeunes filles sont (appliquees) de tout le groupe. 6. En hiver les jours sont (longs) qu’en ete. C’est (bon) etudiant de notre groupe. 8. Elle a ete tres malade ; (petit) bruit l’agacait. 9. C’est (beau) journee de ma vie. 10. Ce sont (bon) sportifs de notre equipe. ===Adjectif numeral=== I. Repondez aux questions: 1. Combien de livres y a-t-il dans votre serviette? 2. Combien d'etudiants etes-vous dans le groupe? 3. A quel etage demeurez-vous? 4. Combien de fenetres y a-t-il dans votre chambre? 5. Combien de doigts avez-vous aux mains ? 6. Quand commence la nouvelle annee? 7. A quelle page est le texte que vous lisez? 8. Combien de s?urs ou de freres avez-vous? 9. Combien de cours avez-vous par jour? 10. Quel est le numero de votre maison? 11. Quel acte de l'opera «La dame de pique» preferez-vous? II. Ecrivez les chiffres en lettres: 1. L'annee a 12 mois. 2. Le 11e mois de l'annee est novembre. 3. 13 et 5 font 18. 4. Aujourd'hui le thermometre mar­que 12 degres au-dessus de 0. 5. Nous vivons au XXe siecle. 6. Louis XVI fut condamne a mort par le peuple revo-lutionnaire. 7. Le 14 juillet est une fete nationale en Fran­ce, c'est le jour de la prise de la Bastille. 8. Voltaire a ecrit l'histoire du XVIIe siecle dans son ?uvre «Le Siecle de ,ouis XIV». 9. J'avais 15 ans quand la Grande guerre nationale a commence. 10. Mon train part a 19 heures 10; il est encore 16 heures, il me reste 3 heures pour faire mes malles et arriver a la gare, cela suffit. III. Ecrivez les chiffres en lettres. Traduisez en russe: La revolte du Cuirasse Potemkine eut lieu en 1905. 2. En 1967 nous avons celebre le 50e anniversaire de la Grande Revolution d'Octobre. 3. Depuis 1919 la France a une su­perficie de 550985 kilometres carres. 4. Napoleon Ier mou­rut a l'age de 52 ans. 5. Pierre Ier naquit au XVIIe siecle et mourut au XVIIIe. 6. Nous connaissons, sous nos climats, plus de 3000 especes d'insectes. 7. Les plus hauts pics de l'Himalaya atteignent pres de 9000 metres. 8. Voltaire est mort a 84 ans. Diderot — a 71 ans, Rousseau — a 66 ans. 9. La premiere revolution en France commenca en 1789. ==PRONOMS ADVERBIAUX EN, Y, PRONOM LE NEUTRE== I. Remplacez les mots en italique par un pronom adverbial en ou y. Traduisez les phrases : 1. C'est un animal que nous n'avons jamais vu. Nous voulons nous approcher de cet animal pour le regarder de pres. 2. J'ai recu sa lettre et je repondrai a sa lettre le plus tot possible. 3. Le professeur ecrivit des phrases au tableau. Elisabeth les recopia sans comprendre le sens de ces phrases. 4. Vous m'avez dit qu'il n'avait pas d'enfants, mais il atrois enfants. 5. Il s'approche de son bureau et il prend sur le bureau un gros livre. 6. L'homme ouvrit sa serviette et sortit de cette serviette une liasse de billets. 7. L'examen que je dois subir est tres difficile, je me prepare a cet examen. 8. La bibliothecaire m'a apporte trois livres, mais j'ai pris seulement deux de ces livres. 9. Impossible de trouver une place assise, il ne faut pas meme rever a cela. 10. Il partit pour Toulon. Il arriva a Toulon apres un voyage de vingt sept jours. 11. C'est la theorie de la «revolution ininter-rompue». On trouve les elements de cette theorie dans les textes de Marx et d'Engels, relatifs a la periode de 1848. 12. Le marxisme a ete formule au XIXe siecle; Lenine a adapte les conclusions du marxisme aux problemes poses par notre temps. II. Repondez aux questions en employant les pronoms adverbiaux en et y : 1. Avez-vous besoin de ce livre? 2. Le professeur, est-il satisfait des succes de ses eleves ? 3. Vous interessez-vous aux problemes de l'art moderne? 4. Quelle est la hauteur de la Tour Eiffel ? 5. As-tu des livres francais chez toi ? 6. Consent-il a participer a cette expedition, ton camarade? 7. Combien de chambres y a-t-il dans votre foyer ? 8. Estu pret a faire un rapport a notre reunion de demain ? 9. Avez-vous vu tous les cinq films presentes a ce festival? 10. Vas-tu repondre a mes questions? 11. Votre copain, a-t-il une s?ur ? 12. Etes-vous deja habitue a vivre loin de vos parents ? III. Traduisez les phrases comportant les pronoms adverbiaux en et у I. 1. Zadig savait de la metaphysique ce qu'on en a su dans tous les ages, c'est-a-dire fort peu de chose (Volt airE 2. Maman lui permit de revetir sa robe rose aussi souvent qu'elle en aurait envie (H. Troyat). 3. Un soir, papa avait emmene Paul voir un combat d'ours et de chiens... Paul en avait conserve un souvenir apre et barbare (P. Vaillant-Couturier). 4. A sept heures, l'ecole ouvrait et il y entrait (V. Hugo). 5. J'etais tres mal- heureux au college, et je me promettais une grande joie de le quitter. Quand j'en sortis pour n'y plus rentrer, je fus decu (A. FrancE 6. Visiblement il se delectait, il jouis­sait de sa reussite et surtout des moyens qu'il avait em­ployes pour y parvenir (P. Via1ar). 7. Sitot que mon ouvrage fut imprime et que j'en eus des exemplaires, j'en envoyai un a Saint-Lambert (J.-J. Rousseau). 8. En realite, l'interview est prete. Il n'y a plus qu'a y ajouter votre signature (P. V i a 1 a r). 9. C'etait une petite fille pratique, rompue aux affaires comme il y en a tant chez nous... (F. MauriaC 10. L'attention generale se con­centra sur Elisabeth. Elle en eprouva de la fierte et de la gene (H. Troyat) 11. Le travail de demolition de la Ba­stille commenca bientot et la population de Paris entier y prit part («l'Humanite»). IV. Repondez aux questions en employant les pronoms adverbiaux en, y ou le pronom le neutre : Savez-vous qu'il est deja parti ? 2. Vous souvenez-vous de notre derniere rencontre ? 3. Est-ce que cet article est consacre a la vie des ouvriers francais? 4. Es-tu etonne de me voir ici ? 5. Voulez-vous souscrire a un journal en langue francaise ? 6. Lui direz-vous que je ne pourrai pas venir le voir avant deux jours? 7. Est-ce que les etudiants sont toujours attentifs a la lecon de francais ? 8. Repondent-ils correctement aux questions posees par leur professeur? 9. Votre ami, songe-t-il souvent a son avenir? 10. Prenez- vous souvent du cafe? 11. Etes-vous enrhume? 12. Saistu que ton camarade est tombe malade ? 13. Est-ce que cette revue prete son attention a la situation internationale ? ==PRONOMS RELATIFS== I. Remplacez les points par le pronom relatif quiou que. Indiquez la fonction de chaque pronom et traduisez les phrases: 1. Elle regardait fixement un grand avion blanc ... vi­rait de bord (P. Courtade). 2. Lui seul peut retrouver la trace ... je cherche (H. A1ain-Fоurnier). 3. Tout a coup nous apercumes Meaulnes ... fermait les volets de la fenetre (H. A1ain-Fоurnier). 4. Il suivait un che­min ... lui semblait bien connu (P. Merimee). 5. Ils parlerent de gens ... ils avaient connus autrefois (P. Соurtade). 6. La mere Leontine caressa de la main le pa­quet ... elle tenait sur les genoux (J. Aсar). 7. Un omni­bus ... avait deux chevaux blancs passa au bout de la rue (V. Hugo). 8. Il y avait dans la rue du Paon un cabaret ... on appelait cafe. Ce cafe avait une arriere-chambre ... est devenue historique (V. Hugo). 9. La Seine, ... clapo­te autour du bateau, balance tout doucement la maison de planches (A. Daudet). I0. A la lumiere de la lampe ... eclairait la cuisine, M. Jacotin voyait toute sa famille courbee sur la table (M. Ayme). II. Remplacez les points par un pronom relatif simple qui, que, dont, quoiou par l'adverbe relatif I. Il rencontra une jeune femme ... portait a la main une serviette (J. Laffitte). 2. La personne ... vous par­lez est mon frere (P. Merimee). 3. Quelle est cette dame ... tout le monde salue? (P. Merimee). 4. Une voiture, ... la portiere etait tout ouverte, attendait a la porte (A. Dumas). 5. Il me sembla qu'elle le pressait vivement de faire quelque chose a ... il montrait de l'hesitation (P. Me­rimee) 6. Je courus vers la cuisine ... je fermai la porte a clef (M. Pagnо1). 7. Lorsque je l'ai connu, il portait de longues boucles blanches ... descendaient jusqu'a son col, et une belle barbe frisee (M. Pagnol). 8. Bien sur qu'elle savait a peu pres de ... il s'occupait mais il prefe­rait eviter les details (G. Simenon). 9. Son paquet sur les genoux, elle fixait la grosse horloge ... les aiguilles ram­paient sur le mur de porcelaine (J. Aсar) 10. Un homme, ... on voyait mal le visage, occupait une table (P. GamarrA 11. Ils le conduisirent dans une grande salle ... un bon diner etait prepare (H. A1ain-Fоurnier). 12. Ces pecheurs sont armes d'une baguette pointue ... ils pi­quent adroitement leur proie (A. Franсе 13. Il aper­cut a travers le feuillage... le cachait deux hommes ... des­cendaient de l'automobile (R. Duсhateau). 14. Fa­tigue de tout ce bruit, Meaulnes se refugia dans une piece silencieuse ... l'on n'entendait que les sons d'un piano (H. A1ain-Fоurnier). 15. Maigret vit la pharma­cie ... les volets etaient clos, mais ... la porte ouverte lais­sait echapper un flot de lumiere (G. Simenon). 16. Un des vieillards, apres un long silence, ouvrit la bouche et prononca: — Martha! Sur ... une femme sortit de sa cuisine en s'essuyant les mains a son tablier (G. Simenоn). 17. Un visage tres jeune parut a une fenetre du se­cond etage, ... on venait d'ouvrir les rideaux (G. Sime­non). 18. Un homme s'est leve de la table ... il etait en train d'ecrire (J. Laffitte). III. 1. J'avais plusieurs ecrits commences ; j'en fis la re­vue (J.-J. Rousseau). 2. Voici une enfant dont tu es la tante, lui dit-il avec un sourire. Sa mere est morte... Moi, je ne sais qu'en faire. Je te la donne (E. Zо1a3. Jean Valjean etait entre au bagne sanglotant et fremissant; il en sortit impassible. Il y etait entre desespere ; il en sortit sombre (V. Hugo). 4. Nous n'avions pas la radio, meme pas un petit poste de rien comme tout le monde en posse­dait un a present (P. Via1ar). 5. Quel age avez-vous? me demanda-t-il. — Dix-neuf ans.—Vous en paraissez seize (P. Via1ar). 6. Je lui avais prete de l'argent, il ne m'en preta jamais (J.-J. Rousseau). 7. Un pays ne peut etre libre s'il en opprime d'autres («l'Humanite»). 8. Tout le monde m'a offert des services, mais personne ne m'en a rendu (LaroussE 9. Heureusement je m'aper­cus que j'enfilais une fausse route qui m'egarait dans un labyrinthe immense, et j'en sortis avant d'y etre tout a fait perdu (J.-J. R ousseau). 10. Dans le fond la vie est drolement bien faite quand on y pense, tout arrive qui doit arriver, il y a une logique (C. Rochefort). 11. Qu'est-ce que tu risques? repeta Luc comme pour s'en convaincre (F. Sagan). 1. Je lisais et je relisais avec passion « Les Enfants du capitaine Grant» et surtout «L'Ile mysterieuse», ... les personnages avaient pour moi la meme realite que mon pere ou que l'oncle Jules (M. Pagnol). 2. Il y avait une cuisine ... ils pouvaient manger a midi (P. GamarrA 3. J'ai joue aux cartes avec lui jusqu'a trois heures du ma­tin, apres ... j'ai ferme la porte a clef (G. Simenon). 4. Tout a coup, il avisa deux dames elegantes a ... deux mes­sieurs offraient des huitres (G. de Maupassant). 5. Les deux mains de Jacques tremblaient en prenant l'as­siette ... Antoine lui tendit (R. Martin du Gard 6. Avec la rapidite d'un chat, elle me griffa la joue sous l'o­reille, a ... je repondis par une gifle absolument reussie (M. P a-gnol). 7. Une plaine s'etendait jusqu'a d'autres hauteurs boisees ... quelques sommets disparaissaient dans la brume (P. Gamarra 8. Elise laissa tomber un petit vase, ... elle ramassa les debris (M. Ar1and). 9. D'ordinaire, An­na se contentait de dire un non tres sec ; apres ..., elle ne se donnait plus la peine de repondre aux demandes, prieres ou plaisanteries (R. Rolland). 10. Je me rappelle un temps ... j'avais tout ce qu'il faut pour etre heureux (A. Daudet). 11. Il avait casse une branche, ... il arrachait les feuilles une a une (M. Ar1and). 12. Ce ... Saint-Exu­pery souffrait peut-etre le plus, c'etait l'indetermination, qui marquait alors sa vie (G. Miсhaut). 13. Le jeune marquis allait epouser une femme ... il adorait et ... il etait adore (Voltaire). III. Indiquez la fonction du pronom relatif dont. 1. Maigret ne connaissait ni la ville, ni la gare, ni aucun des endroits dont les gens lui parlaient (G. Simenon). 2. Garavan habitait une petite maison a deux etages dont le rez-de-chaussee etait occupe par un coiffeur (G. de Maupassant). 3. Il y avait des journaux, les factures, une lettre dont il reconnaissait l'ecriture et le papier (G. Simenon). 4. Les bords du navire avaient cinq breches, dont une tres grande (V. Hugo). 5. C'etait la liste des ob­jets dont il avait besoin... (A. France). 6. A travers la fe­netre, dont les volets n'ont pas ete tires, on peut voir le grand mur de la cour (J. Laffitte). 7. A vingt-quatre ans, il avait deja trois enfants, dont ma mere etait la peti­te derniere (M. Pagnol). 8. Le lendemain, vers neuf heu­res du matin, le facteur remit a Denis quatre lettres pour son maitre, dont une tres lourde (G. de Maupassant). 9. Le pere d'Elise etait mort, et la jeune fille habitait un canton voisin, pres d'une vieille dame dont elle tenait le menage (M. Ar1and). 10. Il possedait une de ces figures heureuses dont revent les femmes et qui sont desagreables a tous les hommes (G. de Maupassant). 11. Elle avait dans les cheveux un gros bouquet de jasmin, dont les pe­tales exhalent le soir une odeur enivrante (P. MerimeE 12. De temps en temps il tirait de la poche de sa veste une tablette de chocolat dont il cassait et machait un morceau (V. Hugo). 13. Deux personnes attendent, dont Marcel Boulenger (J. Romains). IV. Indiquez la fonction de que. 1. Aux premiers mots qu'elle entendit, Germaine com­prit qu'elle se trouvait avec les parents des autres enfants (M. Ayme). 2. Sa poitrine etait tellement serree qu'il lui semblait qu'il ne respirerait jamais plus (G. Simenon). Elle si hardie autrefois, et que rien n'intimidait, elle avait pris une telle habitude du silence et de l'isolement que c'etait une souffrance pour elle d'en sortir (R. RollanD 4.Puis il m'a serre la main qu'il a gardee si longtemps que je ne savais trop comment la retirer (A. Сamus). 5. J'ai compris qu'il y avait longtemps qu'ils se connaissaient et qu'ils avaient meme vecu ensemble a un moment (A. Саmus). 6. Dans un petit cafe qu'il frequentait assidument, il jouait aux cartes (G. Chevalier). 7. Dans la piece voisine, un jeune homme elegant avait dispose sur son bureau plu­ sieurs photographies d'automobiles qu'il comparait entre elles (G. Chevalier). ===Le Verbe. Present de l’indicatif=== ====Verbe etre ==== I. Mettez le verbe etre au present de l’indicatif. Ensuite traduisez les phrases: 1.Nous (etre) dans la salle d’etude. 2. Je (etre) en retard. 3. Elle ne (etre) pas contente. 4. Tu (etre) toujours attentif. 5. (etre – vous etudiants? 6. Qui (etre) de service? 7. Elles (etre) assises pres de la fenetre. 8. Vous (etre) pale. 9. Qui (etre) absent aujourd’hui? 10. Ils (etre) a la maison. II. Mettez les phrases a l’imperatif. Ensuite traduisez ces phrases: Tu es heureux. 2. Nous sommes attentifs. 3. Vous n’etes pas en retard. 4 . Vous etes a la maison ce soir. 5. Tu n’es pas malade. ====Verbe avoir ==== I. Mettez le verbe avoir au present de l’indicatif. Traduisez les phrases: 1.Je (avoir) beaucoup de livres francais. 2. (Avoir)-vous beaucoup d’amis? 3. Aujourd’hui, nous (avoir) une reunion. 4. (Avoir)- tu mal a la tete? 5. Il (avoir) un examen ce soir. 6. Vous ne (avoir) pas de patience. 7. Nous ne (avoir) pas de lecons aujourd’hui. 8. Je (avoir) deux enfants. 9. Mes parents (avoir) un grand appartement. 10. Quel age (avoir)-vous? 11. Je (avoir) vingt ans. 12. Votre frere (avoir)-il des enfants. 13. Non il ne (avoir) pas d’enfants. 14. Tu (avoir) ton examen de francais demain. II. Repondez aux questions: 1. Avez-vous un crayon rouge? 2. As-tu du papier? 3. Combien de lecons avez-vous aujourd’hui? 4. Quand as-teta lecon de francais? 5. Les etudiants, oht-ils beaucoup de travail? 6. Avez-vous des freres ou des soeurs? 7. Votre soeur ainee, a-t-elle des enfants? 8. Quel age avez-vous? 9. Avez-vous de l’argent sur vous? III. Mettez les phrases a la forme interrogative et negative: Cette femme a un caractere fort. 2. Dans cette salle il y a beaucoup d’etudiants. 3. J’ai soif. 4. Il y a une lampe dans cette chambre. 5. Ce soir nous avons le temps d’aller au cinema. 6. Il y a des livres francais dans votre dictee. Sur la table il y a des livres et des cahiers. ====Verbes avoir et etre==== I. Remplacez les points par le verbe avoir ou etreau present de l’indicatif ou a l’imperatif. Ensuite traduisez les phrases: 1. Cet etudiant … absent. 2. Il … malade. 3. Nous … un concert ce soir. Je ne … pas le temps de lire ce journale, je … tres occupe aujourd’hui. 5. Ce chanteur … une belle voix. 6. Je … du plaisir a vous ecouter. 7. Nous … contents quand nous … l’occasion de parler francais. 8. Cet eleve ne … rien a fair dans ce groupe; il … plus fort que ses camarades. 9. … la bonte de m’aider dans mon travail difficile . 10. Je … si presse que je ne … pas le temps de prendre une tasse de cafe. 11. … plus attentive, il ne pleut plus. ====Verbes du Ier groupe==== I. Mettez les phrases a la forme interrogative et negative: 1. Il prepare ses lecons. 2. Nous jouons aux echecs. 3. Cet etudiant parle bien francais. 4, Tu travailles beaucoup. 5. Je cherche mon stylo. 6. Cette actrice chante bien. 7. Vous rentrez tard. 8. Ces enfants aiment beaucoup les fruits. 9. Je dine a trois heures de l’apres-midi. 10. Les touristes visitent les musees de Paris. II Mettez les verbes au present de l’indicatif. Ensuite traduises les phrases: А.1. Nous (passer) l’ete a la campagne. 2. Il (accompagner) sa mere a la gare. 3. Cet etudiant (parler) bien francais. 4. Tu ( travailler) beaucoup. 5. Vous (demeurer) loin de l’Universite.6. Vous (embrasser) vos parents . 7. Ma soeur (jouer) du piano. 8. Nous ne (oublier) jamais nos cahiers.9. Les enfants (crier) dans la cour. 10 Je (patiner) souvent en hiver.11. Il (aimer) le sport. В.1. Elle (acheter) un kilo de pommes et elle les (peler). 2. Je (prononcer) les mots nouveaux et les etudiants (repeter) apres moi. 3. Nous (manger) beaucoup de fruits. 4. (Annoncer) une bonne nouvelle a notre ami.5. Nous ne (partager) pas votre opinion. 6. Je (employer) souvent ces mots. 7. La neige (s’amonceler) devant notre porte. III.Mettez les verbes entre parentheses a l’imperatif. Traduisez les phrases : 1.(Chanter) bien ! 2. (Lever) la tete et (admirer) les etoiles. 3. (Commencer) notre travail ! 4. (Manger) vite notre diner et (travailler) !5. (Appeler) tes enfants et (donner) leur a manger !6. (Amener) tes amis pour passer la soiree ensemble ! ====Verbes du II e groupe==== 1. Mettez les verbes au present de l’indicatif. Ensuite traduisez les phrases : 1.Les fruits(murir) en automne. 2. Je (brunir) au soleil.3. Nos cours (finir) a 3 heures. 4. Il (choisir) une place pres de la chaire. 5. Je(applaudir) cet artiste. 6. Les ouvriers (batir) une grande maison. 7. Le train (ralentir). 8. Les enfants (grandir) vite. 9. Le pere (punir) ses enfants. 10. Mes copains et moi , nous (se reunir) chaque moi. II. Mettez les phrases au pluriel : Pourquoi rougis-tu ? 2. Je choisis une robe de laine pour l’hiver. 3. La rose fleurit dans mon jardin. 4. Ce canal unit deux mers. 5. Cet arbre grandit lentement. 6. Je remplis mon verre d’eau fraiche. ====Verbes du llle groupe==== I. Mettez les verbes entre parentheses au present de l`indicatif.Ensuite traduisez les phrases : A 1.les enfants (sortir) de l’ecole. 2. Ce petit garcon (dormir) comme une marmotte 3.Nous (servir) notre patrie de toutes nos forces. 4.C’est un homme qui ne (mentir) jamais. B 1.Nous (connaitre) l`auteur de ce livre. 2.La plupart des aimaux (connaitre) les plantes qui leur (etre) nuisibles. 3.L’avion (disparaitre) a l’horizon. 4.Vous me (paraitre) souffrant. C 1.Ce chemin (conduire) a la gare. 2.Les etudiants (construire) une hydrocentrale. 3.Nous (traduire) un texte difficile. 4.Tu (introduire) tes hotes dans ton jardin. D 1.Je (attendre) ma soeur qui rentre tard. 2.(Entendre)-vous le sifflement du vent dans le jardin? 3.Nous (descendre) du wagon a la gare ou nos amis nous (attendre) 4.Le succes de cette entreprise ne (dependre) que de vous . 5.(Repondre)-tu a toutes mes questions? E 1.Vers le soir nous (atteindre) enfin le but de notre voyage. 2.Les hautes murailles (ceindre) cette ville. 3.Je (eteindre) le feu et je (fermer) le volets. 4.On (astreindre) ces eleves a une discipline severe. F. 1.En ete,les tourists de tous les pays (venir) a Paris. 2.Le ciel (devenir) sombre et le tonnerre gronde. 3.(Retenir)-tu ton ami a diner? 4.Je (obtenir) la permission d’assister a cette conference. 5.Nous (obtenir) des resultats surprenants avec la nouvelle methode de travail. G. 1.Nous (apercevoir) au loin la mer qui (briller) au soleil. 2.Vous (devoir) apprendre par coeur cette belle poesie. 3.Ils (percevoir) un bruit leger derriere la porte. 4. Nous (recevoir) un grand plaisir quand nous (ecouter) le discours de notre camarade. 5.Tu (devoir) partir dans une semaine, (etre-tu pret? H. 1.Je (vouloir) lire le nouveau roman de cet auteur. 2.Nous (vouloir) visiter le musee aujourd’hui. 3.(Vouloir)-vous prendre part a notre excursion?4.Une belle musique (emouvoir) profondement le coeur. I. 1.Une nappe blanche (couvrir) la table .2.Les expeditions geologiques (decouvrir) de nouveaux gisements de houille en Siberie. 3.La porte (s’ entrouvrir) et la jolie tete de ma petite fille (apparaitrE 4.Nous (offrir) un bouquet de roses a notre professeur. II Мettez les verbes entre parentheses au present de l’indicatif. A 1.Ces fleurs (sentir) bon. 2. Je (connaitre bien le latin. 3. On (construire) beaucoup de grands edifices dans les noveaux quartiers de notre ville. 4.La Garonne et la Dordogne (confondre) leurs eaux . 5.(Craindre)-tu de prendre froid? 6. Mon pere (appartenir) aux hommes qui ne (se desesperer) jamais . 7. Je (recevoir) souvent les letters de mon frere. 8. Tu (pouvoir) venir quand tu (vouloir). 9.Mes fenetres (s`ouvrir) sur un grand jardin. 10.Le soleil levant (repandrE sa lumiere sur ce beau paysage. 11.(Partir)-tu pour Paris aujourd`hui ? 12. On (frapper) a ma porte et mon ami (apparaitre) sur le seuil. 13.(Conduire)-vous vos amis a l’exposition ? 14.Comme il est tres affame, il (mordrE a belles dents .15. La mere (gronder) son enfant, mais il (feindre) de ne pas l’entendre. 16. Tu me (prevenir) toujours quand tu (venir) chez moi. 17. Tout a coup les matelots (apercevoir) au loin un bateau. 18. Le jeu ne (valoir) pas la chandelle. 19. Je (souffrir) de vous voir si malheureux. 20. Il me dit:”(Rendre)-moi ce service, je vous en prie”. 21.Je (dormir) mal et je (sentir) que je (etrE malade. 22.Les vieilles croyances (disparaitre) peu a peu. 23. Nous vous (plaindre) beaucoup, mais pourquoi (geindre)-vous? 24. Je (revenir) de l’etranger, si vous (venir) me voir, je vous raconterai beaucoup de choses interessantes. 25. Je pense qu’iI (devoir) etre tres fatique . 26. Ils (vouloir) passer leur examen de mathematiques au mois de mai 27. Tu (ouvrir) la lettre et tu (commencer) a lire avec curiosite. B 1. Mes amis me (recevoir) toujours a bras ouverts. 2. Apres une longue montee nous (parvenir) enfin au sommet de la montagne. 3. Les exploits de ce heros lui (valoir) une gloire immortelle. 4. En ecoutant les disques francais, nous (joindre) l’utile a l’agreable . 5. Ces chambres (correspondre) entre elles. 6. Je (reduire) mes depenses au minimum. 7.Tu (reconnaitre) ta faute . 8. A quelle heure (sortir)-vous de la maison? 9. Nous (perdre) simplement le temps en discutant ce probleme. 10. Cet homme (connaitre) tout le monde ici. 11.On nous (servir) un diner excellent. 12. (Devoir)-tu leur raconter tous les details de cette histoire? 13.(Vouloir)-tu parler francais avec moi? 14. Me (ouvrir)-vous la porte? Je (devoir) vous parler sans tarder. 15. On (vendre) ces marchandises a bon marche. 16. Ils (arriver) a Astana le matin et (repartir) mon bras a ma mere pour monter l’escalier. 18. Les soldats (reconnaitrE les lieux des futures operations. 19. Je (render) ce livre a la bibliotheque, si vous le (attendre) vous pouvez le prendre. 20. Nos amis ne nous (rejoinder) que vers la nuit . 21. Les colonnes de marbre (soutenir) les voutes de cette salle. 22. Que (pouvoir)-je faire pour vous? 23. La guerre (produirE de grands maux. 24 .Ces enfants ( souffrir) de l’estomac, on (devoir) appeler le medecin .25. Qu`est-ce que je entendre)? 26. (Eteindre)-tu ta lampe quand tu (dormir)? 27. Les etudiants de deuxieme annee (devoir)passer leur examen de francais. 28. La voix de cet artiste nous (seduire) 29. (Pouvoir)-vous me render ce petit service? 30. Les troupes ennemies (detruire) tout sur leur chemin. III Мettez les verbes entre parentheses au present de l`indicatif 1.Nous (partir) pour la campagne. 2. Tu (ouvrir) la fenetre. 3. Je (venir) vous voir. 4. Elle (se servir) du dictionnaire en lisant les livres francais. 5. Vous (prevenir) von amis de votre arrivee. 6. La neige (couvrir) la terre. 7. Mes enfants (dormir) bien.8. Je (ouffrir) a mon ami de prendre part a cette excursion .9. Tu (soutenir) ta these.10. Vous ne (mentir) jamais.11. Ils (parvenir) a leur but. 12. Nous (souffrir) des differentes interpretations de ce probleme. ===Verbes pronominaux=== I. Mettez les verbes entre parentheses au present de lindicatif. A.1.Je(se laver) toujours a l’eau froide. 2.Mon ami (s’habiller) toujours lentement. 3. En hiver nous (s’habiller) chaudement. 4. Elle (se peigner) longtemps parce que ses cheveux sont longs. 5. Pourquoi (se coucher)-tu si tard? 6. La jeune fille (se regarder) dans la glace et (se trouver) jolie. 7. En ete les enfants (se baigner) dans la riviere, l`eau y est chaude. 8. Je (s`essuyer) avec une serviette- eponge. B. 1. Les deux amis qui (se rencontrer) a la gare (s’etreindrE avec joie. 2. Mes deux patites soeurs (s`aimer) beaucoup. 3. Les gamins crient et (se batter) dans la cour. 4. Nous (s’aimer) beaucoup, mon ami et moi, mais parfois nous (se quereller). 5. Les deux homes (se reconnaitre) et (se serer) la main amicalement. 6. Vous ne (se voir) preque jamais, toi et ton frere. 7. Nous (se regarder) et nous (se comprendre)sans parler. 8. Les deux freres (se ressembler) beaucoup. 9. Pourquoi vous ne (se saluer) pas? C. 1. Vous (se laver) les mains souvent? 2. Je (s’acheter) des livres francais. 3. Quand elle fait la cuisine, elle (se bruler) toujours les boigts. 4. Le petit garcon saute d`une muraille et (se casser) la jamble. 5. Tu (se frotter) les yeux et tu bailles, as-tu sommeil? 6. Quand nous revenons de notre travail, nous (se laver) les mains a l’eau chaude. 7. Elle (se parcer) le doigt en cousant .8.Tu (se blesser) la main en coupant le pain. D. 1. De nos jours les nouvelles maisons (se construire) vite. 2. Le nouveau roman de ce jeune ecrivain (se lire) avec interet. 3. Les journaux et les revues (se vendre) toujours bien. 4. La porte (se fermer) et, je seul. 5. Ce vieux chateau (se dettruire) peu a peu. 6. La nouvelle de l’exploit du premier cosmonaute Gagarine (se repandre) immediatement dans le monde entire. 7. Les vieilles offenses (s’oublier), et redevenons amis. E. 1. Les enfans (se promener) dans la cour de l’ecole. 2. Nous (se render) a Astana. 3. (Se souvenir)-tu de ce spectacle charmant? 4. Il (s’approcher) de la porte et il tend l`oreille. 5. Pourquoi (se depecher)-vous? Nous avons encore beacoup de temps. 6. Je (se servir) souvent de ce bon dictionnaire. 7. Elle (se taire) et ne me regarde pas. 8. Ou (s’en aller)-ils? 9. Nous (se repentir) de notre plaisanterie irreflechie. 10. Tu (se plaindre) souvent qu’on se moque de toi, mais tu (se tromper). 11. Le soir nous (se coucher) et (s’endormir) vite. II. Mettez les verbes entre parentheses au present de l’indicatif. Definissez la valeur des verbes pronominaux 1. Les amis d`enfance (se revior) apres bien des annees. 2. A quelle heure vous (se mettre a table pour diner? 3. Les etudiants (se souvenir) de leurs vacances. 4. Je( se regarder) dans la glace avant de sortir. 5. cette maison (se batir) tres vite. 6. Votre ami (se moquer) souvent de son frere. 7. Je prends la bouteille et je (se verser) un verre de jus d`orange. 8. En francais il y a beaucoup de lettres qui ne (se prononcer) pas. 9. Les garcons (se serer) les mains. 10. Elle (se poser) souvent cette question. 11. Je suis contente de la voir, mais nous ne (se parler) pas. 12. Le silense (se prolonger). 13. Elle (se paser) un kito de pommes. 14. Cet ecrivain (se dire) romantique. 14. Cet ecrivain (se dire) romantique. 15.Cela (se dire) souvent. III. Mettez les phrases suivantes a la forme negative et interaggotive : 1. Nous nous reveillons a sept heures. 2. Il se lave a l’eau chaude. 3. Je m’habille vite. 4. Ces marchandises se vendent a bon marche. 5. Tu te plains de ta vie. 6. Vous vous depechez pour arriver a temps. 7. Ces etudiants se couchent tard. ====Verbes et locutions impersonnels==== I. Traduisez: A.1. Il pleut toute la journee, et nous ne pouvons pas sortir. 2. J ‘ aime beaucoup me promener dans la foret quand il neige. 3. Pour arriver a notre maison, il faut traverser la riviere en bateau. 4. Il gele a pierre fendre. 5. Dans les pays chauds, il ne neige pas en hiver, mais il pleut. 6.L’ orage approche, entendez – vous qu’il tonne ? 7. Il grele, regarde ! Les grelons sont si gros qu’ils brisent les fleurs de notre jardin. 8. Faut-il vous raconter toutes mes aventures? 9. Aujourd`hui il gele, le thermometre marque dix degrees au-dessous de zero. 10. Il pleut a verse, donne-moi ton parapluie! B. IL y a de belles fleurs sur ma table. 2. IL y a trop de monde dans cette salle, il y fait tres chaud. 3. Aujourd`hui il beau temps, allons nous promener ! 4. Pourquoi fait-il si somber ici? 5. Il est deja tard, allez vous coucher! 6. Il est des souvenirs qui ne s`effacent jamais. 7. Il est clair que vous vous trompez. 8. Il fait nuit, on n`y voit goutte. 9. Il est temps de lui dire toute la verite . 10. Il est impossible de penetrer dans cette maison, il n’y a personnne pour ouvrir la porte. 11. Il est sept heures, le spectacle doit commencer. C1. Apres la conference tout le monde s’en va, il ne reste que deux ou trois personnes dans la salle. 2. Il vient a ces receptions beaucoup de personnes tres interessantes : acteurs, poetes, journalistes. 3. Courons! IL nous reste cinq minutes avant le depart du train. 4. Ne vous inquietez pas, il ne vous manque rien 5. Il parait qu`il se passe ici quelque chose d`extraordinaire. 6. Il suffit de le regarder pour dire qu`il se porte a merveille. 7. Il vous ne vous arrive toujours des aventures comiques. 8. Dites-moi, de quoi il ‘agit? 9. Puisque vous ne voulez pas m’ecouter, il ne me reste qu’a partir. 10. Dans la salle de lecture il regne un profond silence. II.Repondez aux questions: 1.Fait-il beau aujourd’hui? 2.Quelle heure est-il? 3. Fait-il froid dans les salles de l’Universite? 4.En quelle saison pleut-il le plus. 5. Neige-t-il aujourd`hui? 6.Fait-il vous apporter un dictionnaire? 7. Combien d’argent vous ce soir? 9.Y a-t-il des etudiants qui ne parlent aucune langue etrangere? 10. Est-il deja tard? ====Verbes de tous les groups==== I.Mettez les vebres entre parentheses au present de l indicatif. Ensuite traduisez les phrases: A. 1. Vous (devoir) partir dans une semaine, (faire) –vous deja vos preparatifs? 2. Si vous (revoir) votre ami,dites lui que je le (attendre) chez moi. 3. Ces fruits magnifiques (provenir) de l ‘Algerie. 4Ces fruits magnifiques (provenir) de l Algerie. 4.Tout a coup les medelots (apercevoir) au loin un bateau. 5.Vous nous (decrire si bien ce pays que nous (avoir) une grande envie d’ y aller. 6. A l’eхposiotion de Paris dans le pavillon du Kazakhstan, un vieuх paysan francais (se decouvrir) devant la statue d’ Abaille. 7. En traduisant les teхtes difficiles les etudiants (se servir) du dictionnaire. 8 . Cette route ( mener) a la gare. 9 . Mon ami (se retablir) vite grace auх soins qu il (recevoir) a l’ hopital. 10. Cette fleur (repandrE un parfum delicieuх. 11. On (reconnaitrE l’ ane a ses oreilles. 12.Nos etudiants (entretenir) des liens amicaux avec les etudiants de plusieurs pays. 13. Tu (partir) pour Astana. 14. Nous (jouir) d’un beau temps. 15. Cette affaire ne (admattre) aucun retard. 16 On (suspender)le poisson au- desseus du feu pour le fumer. 17 Les etudians (comprendre) les eхplications du professeur. 19. Nos usines (provuire) differentes machines . 20 .Les spectateurs (applaudir) les acteurs. 21. Mon ami (etre) en voyage, il (pouvoir) arriver d’un jour a l’autre. B.1. Chaque soir ma mere (venir) dans ma chamdre et me (dire) quelques mots tendres . 2. le bourdonnement d’une mouche (romprE le silence qui (regner) dans la piece. Il (savoir) qu’ on le (attendre a la gare.4. Ils (avoir) froid. 5. Mes amis (construire un appareil. 6. Nous (esperes) passer nos vacances d’hiver a la campagne . 7. Nous (se reposer) dans une maison de repos et nous (se sentir) bien. 8. Nous (obeir) a tous les ordres de notre professeur. 9. Nous le (croire) capable de mener a bonne fin cette affaire.10.Les voyageurs (descendre) du wagon, mais il (faire) si somber qu’ils ne (voir) presque rien. III. Mettez les verbres entre parentheses au present de l’indicatif. Ensuite traduisez le texte: Un eleve de Murillo Murillo, peintre espagnol, (trouver) depuis quelque temps dans son atelier des etudes pleines de talent. Il ne (savoir) pas qui les (faire) Quelqu’un (peindre) dans son atelier pendant la nuit. Un matin, il (venir) dans son atelier et il (voir) que ses eleves (admirer) une etude representant une belle tete de femme. - Qui a fait cela ? (demander) le peintre a ses eleves. -Nous ne (savoir) pas, (repondre) les eleves. -L’auteur de cette etude sera un jour notre maitre a tous ! (dire) le grand artiste. Puis il (appeler) son jeune esclave qui (accourir) tout pale. -Sebastian! Qui ( passer ) la nuit ici? -Personne, (repondrE le jeune esclave. -Bien, cache-toi ici ce soir et demain tu me diras qui (venir) ici la nuit et qui (faire) ces belles etudes. Le lendemain le peintre et ses eleves (venir) a l’atelier tres tot. Leur surprise (etre) grande: ils y (voir) le jeune esclave Sebastian? (demander) l’artiste. -Ce(etre) vous , seigneur. -Mais je ne te (donner) jamais de lecon. -Non, mais vous (instruire) ces jeunes messieurs et moi, je (entendre) tout et je (ecouter) attentivement. Alors le peintre (etreindre) son esclave et lui (dire): -Tu ne(etre) plus mon esclave , tu (etre) mon fils. Quel bonheur pour moi de donner au monde un artiste d`un si grand talent! ==FUTUR SIMPLE== ===Verbes ayant la forme reguliere au futur simple=== 1. Mettez les verbres entre parentheses au futur simple. 1. Notre lecon (durer) deux heures. 2. Vous ne me (trouver) pas a sept la maision ce soir. 3. Notre jardin (fleurir) au printemps. 4. Le spectacle (commencer) a sept heures precises. 5. Mon camarade et moi, nous (se reposer) apres les examens. 6. (Rester) – tu avec le malade? 7. Ils ne (consentir) jamais a cette proposition. 8. Je ne (parler) que francis avec ines amis. 9. Nous (finir) nos etides au mois de mai. 10. Je pense que je ne (dormir) pas cette nuit. 11. Tu (choisir) ta profession toi-meme. 12. Nous les (aider) avec plasir. 13. Tu (se promener) apres les cours. 14 Mes amis disent qu’ils (se lever) tot demain. 15. Je sais qu’il (neiger) demain. 16. Demain nous (se lever) tres tot et nous (admirer) la beaute du paysage. II. Repondez aux questions: 1. Quand les cours finiront-ils ? 2. Ou partirez-vous pendant vos vacances ? 3. Votre ami partira-t-il avec vous ? 4. Quelles villes visiterez-vous ? 5. Voyagerez-vous en avion ? 6.Vous habillerez-vous chaudement ? 7. Consentirez-vous a me prendre avec vous? 8. Me reveillerez-vous le matin ? 9. Que mangerons-nous a notre dejeuner ? 10. Raconterez - vous vos impressions aux autres camarades ? ===Verbes du IIIe groupe. Verbres irreguliers=== I. Mettez les verbres entre parentheses au futur simple et 1.Tu (venir) sous ma fenetre et tu me (appeler). 2.Je vous (jeter) la balle et vous la (attraper). 3. Je suis sur que vous ne (vouloir) pas vous meler dans cette affaire. 4. Nous (aller) au magasin et nous y (acheter) beaucoup de livres francais. 5. (Pouvoir)-vous faire ce que je vous demande? 6. Il (faire) tout son possible et il (atteindre) son but. 7. A quelle heure (se lever)-ils demain? 8. Lace-toi les mains, ensuite tu les (essuyer) avec cette serviette. 9. Si vous avez besoin de moi, vous me (envoyer) un billet et je (venir). 10. Demain il (faire) froid, il (falloir) mettre le pardessus.11.Apres une promenade les enfants (s’endormir) vite. 12. Mon histoire vous (paraitre) etrange, mais elle est sincere. 13. Mes amis disent qu’ils (se souvenir) toujours de leur voyage en Siberie. 14. Tu (traduire) ce texte en francais. 15. Nous (savoir) cette nouvelle les premiers. 16. Vous (repondre) immediatement a sa lettre. 17. Je sais qu’il (recevoir) mon telegramme dans 3 heures. 18. Ils sont bien perseverants et ils (atteindre) leur but. 19. Il (faire) beau demain.20. nous (devoir) reprendre nos etudes au mois de septembre.21. Tu (lire cette cette lettre et tu (savoir) la verite. 22. Elle ne (vouloir) pas nous accompagner. 23. Nous (s’apercevoir) de notre faute et nous (tacher) de la corriger. 24 A onze heures, je (ouvrir) la fenetre et je (voir mon amie dans le jardin. 25. Dimanche nous (aller) a la campagne II.Mettez les verbes au futur simple 1.Quelles sciences etudez-vous a l’Universite ? 2. Ils n’emploient jamais de pareilles expressions. 3. La nuit on eteint toutes les lumieres. 4. Quel train prends-tu pour aller Moscou ? 5. Cet homme sait bien ce qu’il faut faire. 6. Pouvez-vous m’expliquer ce probleme difficle ? 7.En hiver la netge couvre la terre, les toits des maisons et tout est blanc. 8. Je ne vais pas au concret demain et je t’envoie mon billet. III.Repondez aux questions: 1. Pleuvra-t-il demain ? 2. Que ferez-vous apres les cours ? 3. Irez-vous a la champage dimance ? 4. Vous promenerez-vous dans la foret ou au bord de la mer ? 5. Vous baignez-vous ? 7. Combien de personnes serez-vous ? 8. Reviendrez-vous a pied on en auto ? 9. Sera-t-il tard quand vous rentrez ? 10. Pourrez-vous passer chez moi en revenant a la maison ? 11. Ferez-vous souvent de pareilles excursions ==IMPARFAIT== I. Mettez a I’ imparfait le texte. Au troisieme etage habitent les Lamandin, dans un appartement qui n’ est ni grand, ni tres clair, mais qui est tres propre. Il y a la salle a manger avec sa table ronde sur laquelle le petit Fernand fait ses devoirs, lit ou joue le soir avant de se coucher, pendant que son pere lit le journal.Le papa du petit Fernand est ouvrier emballeur. C’est un homme maigre et blond, qui porte des moustaches tombantes. Il travaille rue des Ebenos ; toute la journee il cloue des caisses sur le trottoir, devant la boutique de son patron. La maman du petit Fernand n’a pas une tres bonne sante. Mais elle est courageuse, elle a beaucoup a faire dans la maison, depuis le cafe du matin iusqu’a la soupe du soir.Fernand se leve a sept heures. C’est sa mere qui le reveille. L’hiver il fait encore tout a fait nuit quand il ouvre l’oeil et il pense que c’ est encore le soir.Il se leve, fait sa toilette. L’eau froide le reveille tout a fait. Il mange une assiette de soupe ou prend un bol de cafe au lait, puis il met son beret et son capuchon, prend son sac, embrasse sa maman (son papa est deja au travail) et court a l’ecole. II.Mettez les verbes entre parentheses a l`imparfait. Vous (sortir) toujours a la meme heure? 2. Nous (longer) la riviere . 3. Elle (palir) et (fremir) a chaque coup de vent. 4 . A sept heures du soir toute la famille (se mettre ) a table 5. Pour arriver a I`Univsersite, ils (prendre) toujours I`autobus .6 . Je (attendre) mon camarade en me promenant dans le jardin. 7.En ete nous (fairе beaucoup d`excursions a la campagne .8.Tu (venir) souvent chez moi pendant ton sejour a Astana. 9. Ils ne (pouvoir) pas venir parce qu’ils (etrе occupes .10.Je (se baigner) tous les jours quand je (etrе a la campagne . 11.Comme il (fairе mauvais temps, nous ne (vouloir) pas sortir. 12. Mon frere (repondrе toujours immediatement aux lettres qu’il (recevoir) . 13.Le soir vous (lirE souvent a haute voix, vous (avoir) des manieres d’un veritable acteur et nous vous (ecouter) avec admiration.14.Comme il (neiger) depuis quelques heures, toute la terre (etrе couverte d’un voile blanc et laineux . III. Mettez les verbes entre parentheses a l’imparfait. ==LES NOUVEAUX AMIS== Christophe (venir) causer, diner, se promener avec ses nouveaux amis.Il les (voir) maintenant chaque jour, et souvent deux fois par jour. Ils (passer) presque toutes leurs soirees ensemble. Il (avoir) un besoin physique de parler, de dire ce qu`il (avoir) en tete meme si on ne le (comprendrE pas. Il leur(fairе de la musique.Comme il ne (savoir) pas comment temoigner sa reconnaissance, il (se mettrE au piano et (jouer) pendant des heures.Madame Reinhart ne (etrе pas du tout musicienne, et elle (avoir) grand-peine a ne pas bailler ; mais, par symathie pour Christophe, elle (feindre de s’interesser a ce qu’il (jouer). Son mari ne (etre pas non plus musicien, mais il (etre touche par certaines pages, toujours par des passages tout a fait insignifiants. Mais ils (se persuader) tous deux qu’ils (comprendrе ; et Christophe (vouloir) se le persuader aussi. Christophe ne (se fairе pas beaucoup d’illusions sur ses nouveaux amis ; et il (etrе un peu melancolique de se dire qu’ils ne le (comprendre pas profondement. Mais il (avoir) tant besoin d’amitie, qu’il leur (garder) une gratitude infinie parce qu’ils le (aimer) un peu. D’apres R. Rolland, Jean-Christophe Passe simple I.Mettez les verbes entre parentheses au passe simple. A.1.Nous (repondre a toutes les questions du professeur. 2.Mes amis (partir) pour Astana. 3. Nous (finir) nos etudes a IUniversite. 4.Il (aller) voir ses amis. 5. Il nous (prevenir) de son arrivee. 6. Ils (etrе surpris par un orage.7. La porte (s’ouvrir) et un homme (paraitre 8. Ils (travailler) jusqu’a huit heures du soir. 9. Je (ecrirе une lettre. 10. Ils (pouvoir) achever ce travail a temps. 11.L’expedition (atteindre le village ou l’on devait passer la nuit. 12. Je (voir) deux homes qui s`approchaient de moi. 13. Le train (s’arreter) et les voyageurs (descendrE sur le quai.14. Ils (revenir) d’une promenade. 15. Vous (traduirE un texte tres difficile. 16. Tu (avoir) envie de partir. 17. Je (voir) mon ami et je (aller) a sa rencontre. 18 Elle (rougir) de colere. 19. Ils (avoir) honte de leur conduite.20. Tu (s’approcher) de la porte et tu (ecouter). 21. Le petit garcon (devoir) obeir a sa mere. B. 1. Mon frere (devenir) medecin. 2. Les enfants (se reveiller) tot. 3. Ma mere (eteindrе la lampe et (sortir) de la chambre. 4. Je (sentir) le sol trembler sous mes pieds. 5. Nous (attendrе notre ami plus de deux heures.6. Nos etudiants (construirе ce pont . 8. Je (etrе oblige de lui refuser. 9. Je(connaitrе cet homme en 1978. 10. Les etudiants (vouloir) prendre part a cette excursion. 11. Tu (prendrе le cahier oublie par ton voisin. 12. Mon ami (fairе tout ce qu’il (pouvoir) pour nous aider. 13. Le garcon (saisir) une pierre et la (lancer) contre les gamins qui le poursuivaient. 14. Mes amis (s’en aller) tard. 15. Tu (vouloir) ouvrir la fenetre. 16. Nous (chercher) notre chemin jusqu’a la nuit. II. Mettez les verbes au temps indique et: A 1. La tempete (durer – passe simplе trois jours. 2. Il (travailler – passe simple jusqu’a cinq heures. 3. Elle (dormer – passe simplе pendant quatre heures. 4. Elle (pleurer – passe simplе la nuit entiere. 5 Il (rester – passe simplе pensif un instant. B 1. Il (se sentir – imparfait) mal. 2. Il (se sentir – passe simplе mal. 3. Il (aimer – imparfait) sa soeur. 4. Il (aimer – passe simple cette femme avec passion. 5. Il (avoir – imparfait) peur. 6. Il (avoir – passe simplе peur. 7. Il s’approcha de moi et (parler – passe simple de cette nouvelle. 8. Il (parler – imparfait) de cette nouvelle quand je m’approchai e lui. 9. Il n’avait pas fini de parler que la cloche du jardin (tinter – passe simplе 10. Nous ecoutions la cloche du jardin (tinter – imparfait). 11. Je vis un home qui (courir – imparfait) par le sentier. 12. L’homme (courir – passe simplе par le sentier. ===Emploi du passe et de l’imparfait=== I. Mettez les verbes entre parentheses au passe simple ou a l’imparfait. 1. Le professeur (comprendrе que cet etudiant (connaitre parfaitement tous les problemes indiques au programme. 2. La porte (s’ouvrir). Un home (entrer). Mais ce ne (etrе pas celui que nous (attendrе 3. L’examinateur dit a l’etudiant que ses reponses (etrе les meilleures. 4. Tous les jours quand la mere (eteindrе la lampe, le petit garcon (se mettrе pres de la fenetre et (continuer) a lire au clair de la lune. 5. Le vagabond (macher) quatre jours de suite. Il (frapper) a toutes les portes mais personne ne (vouloir) le recevoir. Il (devoir) passer la nuit dans les champs. 6. En ete nous (quitter) toujours la ville et nous (s’installer) a la campagne. Mais l’ete passe je (etrе oblige de rester en ville. 7. Ce soir-la nous (se promener) dans le parc. Tout a coup nous (entendrе qu’on nous (appeler) la tete. Je (voir) un inconnu qui (courir) vers nous. 8. Ils (marcher) quatre heures de suite. Ils (etrе fatigues. Enfin ils (voir) le sommet de la montagne. Ils (se mettrе en route gaiement car ils (savoir) que le but de leur voyage ne (etrе pas loin. Ils (atteindrе le sommet quand il faire deja nuit. 9. On (frapper) a ma porte, je (se lever), je (ouvrir) la porte et je (voir) mon ami qui (entrer) tout couvert deneige.10. L’ingenieur (demander)si lesmoteurs (fonctionner) bien. 11. Enfin nous (rester) seuls et nous en (profiter) pour reprendre notre causerie. 12. A huit heures, on (allumer) les lampes et les musiciens (accorder) leur instruments. La salle (etrE deja pleine et on (se demander) pourquoi ils ne (commencer) pas. 13. Un jour que Mozart (etrе plonge dans une profonde reverie, il (entendrе un carrosse s`arreter a sa porte. 14. Pendant que les ennemis (s`enfuir), le vainqueur (repraenrE sa marche victorieuse vers la ville. 15. Cesar et ses troupes (envahir) la Gaule, (gagner) bien de batailles, (prendrе beaucoup de villes. 16. Quand les membres de l`expedition polaire (atterrir) a Kholmogory, ils (devoir) y attendre un temps favorable au vol. II. Mettez le texte au passe. Employez le passe simple ou l`imparfait. ==UNE RECOMPENSE IMPOSSIBLE== D`apres la tradition, les echecs sont imagines par le brahmane Sissa, ministre du roi Cheik-Rama. Lorsque le brahmane expose sa decouverte au roi, il lui donne a choisir la recompense qui lui parait la plus convenable. Sissa demande de lui donner un grain de ble pour la premiere case de l`echiquier, deux grains pour la seconde, quatre pour la troisieme, et ainsi de suite en doublant le nombre des grains de ble a chacune des soixante –quatre cases de l`echiquier. Le roi ne peut s`empecher de rire de cette demande, mais lorsque le calcul est fait, il se trouve que tout les greniers du monde entier ne suffisent a fournir la quantite de ble que demande le brahmane. D`apres L’ecolier illustre III. Mettez les verbes entre parentheses au passe simple ou a l` imparfait. ==LA CHASSE AU LION== A. Je (etrе a Johannesburg et (desirer) vivement faire partie d`un club de chasseurs. Mais les reglements (exiger) que tout candidat eut tue au moins un lion. Je (partir) donc un soir avec un negre charge de plusiers fusils et, le soir, nous (se mettrе a l`affut pres d`une source dans laquelle un lion (avoir) coutume de venire boire. Une demi-heure avant minuit, je (entendrе un bruit de branches cassees et au-dessus d`un buisson (apparaitre) la tete du lion. Il nous avait senti et (regarder) de notre cotte. Je le (mettrе en joue et (tirer) ; la tete (disparaitrе derriere le buisson, mais au bout d`une minute (remonter). Un seconde coup : meme resultat. La bete, effrayee, (cacher) sa tete, puis la (dresser) a nouveau. Je (rester) tres calme: je (avoir) seize coups a tirer dans mes differents fusils. Troisieme coup : meme jeu. Quatrieme coup : meme jeu. Je (s`enerver), je (tirer) plus mal, de sorte que, apres le quinzieme coup, l`animal (redresser) encore la tete. Si toi manquer celui-la, me (dire le negre, nous… manqes. Je (prendre une lonque inspiration, je (viser) soigneusement, je (tirer). L`animal (tomber)… Une seconde… deux … dix… il ne ( reparaitre pas. Je (attendre encore un peu, puis, triumphant, je ( se precipiter) suivi de mon negre et derriere le buisson je (voir) … seize lions… et chacun d`eux avec une balle dans l`oeil: C`est ainsi que je (debuter). D’apres A. Maurois, Le silence du colonel Bramble B. La pendule (se mettrе a sonner onze heures. Le baron (embrasser) sa fille, et (se retirer) chez lui. Alors, Jeanne avec regret (se coucher). D`un dernier regard elle (parcourir) sa chamber, et puis (eteinder) sa bougie. Mais le lit (avoir) une fenetre sur sa gauche par ou (entrer) un flot de (repandrе a terre une flaque de clarte. Des reflets (rejaillir) aux murs. Par l`autre fenetre et (regarder). La nuit (etrе si claire qu`on y (voir) comme en plein jour; et la jeune fille (reconnaitrе tout ce pays aime jadis dans sa premiere enfance. Dans cet apaisement du soleil absent toutes les senteurs de la terre (se repandrе Un jasmine grimpe autour des fenetres d`en bas (exhaler) son haleine qui (se meler) a l`odeur plus legere des feuilles naissantes. De lentes rafales (passer) apportant les saveurs fortes de l`air salin. La jeune fille (s`abandonner) d`abord au bonheur de respirer et le repos de la campagne la (calmer) comme un bain frais. D`apres G. De Maupassant, Une vie ==PASSE COMPOSE== I. Mettez les verbes entre parentheses au passe compose. 1. Hier je (patiner) longtemps au parc de culture et de repos. (suis patine)2. (Oublier)-tu ta promesse?(as oublie) 3. (Finir)-il son travail fatigant?(a fini) 4.Ces etudiants (vouloir) subir leur examen avant le terme. (ont voulu) 5. On me dit que la delegation des edudiants francais (quitter) deja Moscou. (est quitte) 6. Les alpinistes (atteindrE le montagne.(ont atteindu) 7. Je (apercevoir) mon ami dans la sale de lecture. (suis apercu)8. Nous (entendrе le bruit dans la cour et nous (ouvrir) la fenetre.(avons entendu, avons ouvert) II. Mettez les verbes entre parentheses au passe compose. Accordez le partisipe passe s`il le faut. 1. Hier nous (diner) a deux heurs de l`apres-midi.(avons dine) 2. La dictee que nous (ecrire est bien difficle. (avons ecrit)3. Ou est votre soeur ? Je ne la (voir) pas au theatre. (a vu)4. Je vous (attendrE un quart d`heure.(ai attendu) 5. Voici les lettres que je lui (ecrirе hier. (ai ecrit)6. Est-ce que la femme que tu (saluer) est ta parente ?(as salue) 7. Il s`ennuie sans son frere qu`il ne (voir) pas depuis longtemps.(a vu) 8. Mon amie ne comprend pas la question que vous (poser).(avez pose) 9. (Voir)-vous cette piece ?(avez vu) Je la (voir). (ai vu) III. Mettez les verbes entre parentheses au passe compose. 1. Marie est absente, elle (tomber) malade. (est tombe)2. Les passagers (monter) vite en voiture. (sont montes)3. Nous (rentrer) tard et nous (se coucher) aussitot.(sommes rentres) 4. Apres la chute de la Commune Eugene Pottier, auteur de l`Internationale, (partir) pour l`Anglettere.(est parti) 5. Ils (se rencontrer) sur le quai de la Neva. (sont rencontre)6. (revenir)-tu a temps ?(es revenu) 7. Elle (s`asseoir) dans un fauteuil et (se mettre a reciter des vers.(est assu, est mis) IV. Mettez les verbes entre parentheses au passe compose a la forme negative : 1. Nous (sentir) l’humidite en entrant dans la foret.(n’avons pas senti) 2. Elles (se reveiller) tard.(ne se sont pas reveille) 3. Vous (tenir) votre parole.(n’avons pas tenu) 4. Les enfants (se laver) les mains avant le diner.(ne se sont pas laves) 5. Je (naitrе a Astana.( ne suis pas ne) 6. Nous (suivrе ce cours l’annee passee.(n’avons pas suivi ) ==CONCORDANCE DES TEMPS DE L’INDICATIF== I. Mettez les verbes entre psrentheses aux temps convenamles: 1. Notre camarade nous raconta le sujet du livre qu’il (lirе et il ajouta qu’il nous (recommander) de lire ce roman interessant.(lirait, recomanderait) 2. Nous avons appris que le Theatre d’Art de Moscou (donner) des spectacles a Leningrad dans une quinzaine.(avait donne) 3. J’ai promis a mon ami que je lui (apporter) le materiel necessaire pour son travail scientifique.(avais apporte) 4. Je vis les etudiants qui (sortir) de la sale d’etudes.(sortaient) 5. Ce camarade nous raconte ce qu’il (voir) a l’exposition des peintres kasakhs.(voyait) 6. Il nous a dit qu’il ne (pouvoir) pas venir a notre soiree parce qu’il (etre) tres fatigue apres une longue promenade qu’il (fairE la veille.(avait pu, avait ete, avait fait) 7. Mon ami m’envoya une lettre dans laquelle il me (decrire) comment il (passer) son conge.(decrirait, passerait) 8. Aimez-vous la ville ou vous (passer) votre enfance ? (passait) 9. L’etudiant repondit qu’il ne (preparer) pas sa lecon suivante.(avait prepare) 10. Il esperait qu’il (avoir) un mois de conge et qu’il (aller) se reposer a la campagne.(avait, allait) ===Futur et passe immediats=== ====Futur immediat==== II. Mettez les verbes entre parentheses au futur immediat. 1. Nous ( commencer) ce travail.(allons) 2. Attendez-le, il ( revenir).(vA 3. Ils (partir) pour Moscou.(vont) 4. Je vous (raconter) une histoire interessante.(vais) 5. Attention ! Tu ( tomber).(vas) 6.-vous (repondrE a nos questions ? (allez)7. Je suis si fatigue, je m’(endormir).(vais) 8. Voici mon ami, je vous le (presenter).(vais) II. Mettez les verbes entre parentheses au futur immediat . 1. Il est dix heures moins le quart. Le train (partir).(va ) 2. Mon reveil (sonner) et je (se lever).(va, allons) 3. Il fait trop chaud, il (pleuvoir).(vA 4. Les cours (finir) et nous (se reposer).(vont, allons) 5. A present nous sommes libres. Que (fairе-nous ? (allons)6. On dit qu’il se porte mieux, qu’il (querir).(vA 7. Ils vous (donner) des explications sur les projets qui vous interessent. (vont)8. Attendez un moment, nous (arranger) tout.(allons) 9. Le bureau de renseignements se trouve tout pres, j’y (s’adresser).(vais)10. (Se mettre-tu au travail ?(vas) ==L’ADVERBE== ===ADVERBES EN –MENT=== I. Remplacez les adjectives entre parentheses par les adverbs en –ment : 1. Marius rougir (leger) (V.Hugo).(legerement) 2. Il montait (lent) les marches (G. De Maupassant).(lentement) 3. Thomas penetra dans une piece fraiche et sombre , tres (pauvre meublee (P. GamarrA(pauvrement) 4. Le soir etait tombe (brusque (A. Camus).(brusquement ) 5. (Vif) je rentrai a la maison, emportant l’anguille toute vivante encore (A. Theuriet).(vivement) 6. (Malheureux) nous fumes bientot deranges ( P.MerimeE(malheuresement) 7. Aussitot il me tourna le dos et s’eloigna (rapidе (P.MerimeE(rapidement) 8. Cimourdain aimait (passione) son eleve (V. Hugo). (passionement)9. Il flechit (involontairE les epaules (G. Flaubert)(involontairement) 10. Je voulus savoir le nom, mais il repondit (evasif ) (J. Simon) .(evasivement) 11. Sa montre (negligent) abandonee au hazard dans une poche, se rattachait par une courte chaine d’or a l’une des boutonnieres (H. de BalzaC(negligentement)12. Le coeur de Simon Sermet se mit a battre (fort) (P. G a m a r r A (fortement)13. L’ allumette craqua (seC (P. G a m m a r r A (sechement)14. Gamba paraissait (evident) embarrasse (P. M e r I m e E(evidentement) 15. Il referma la porte sur son dos (violent) (G. F l a u b e r t). (violentement)16. Il monta (vif) l’ escalier (G. F l a u b e r t).(vivement) 17. Elle le remercia (humblе (F. M a u r I a C (hublement)18. Je le regardai (attentive (J. V e r n е (attentivement)19. Il etait maintenant (affreux) pele (H. A l a i n-F o u r n i e r).(affreusement) ===Degres de comparaison des adverbes=== I . Mettez les adverbes entre parenthese au superlatif ou au comhfratif: 1.Notre maison se trouve (loin) du centre de la ville que la votre.(plus)2Il neige aujourd’hui (beaucoup) qu’hier.(plus) 3. Ils sont arrives a cette reunion (tot) que les autres.(plus) 4. Je suis fatiguee , marche (vitе(le moins). 5. Parlez (lentement), je ne vous comprends pas.(le moins) 6. Il parle francais (couramment) que moi.(plus) 7 . Les amis vous attendent, revenez (vite possiblе .(plus) 8. Vous parlez (beaucoup) que tous les autres, parlez un peu (peu).(plus, moins) 9. Le rapport de l’etudiant Petrov est (bien) fait que ceux des autres camarades .(mieux) 10. La lecon d’aujourd’hui est apprise (mal)que celle d’hier.(pis) 11. L’Angleterre achete (peu) de fruits que la France.(moins) 12. Il pleut (beaucoup) en automne.(le plus)13. Parfois je vais aux champs, mais (souvent) je me promene dans la foret.(plus) 14. Je connais cet homme (bien) que toi.(mieux) 15. Vous etes (peu) attentif que votre voisin.(moins) ==PREPOSITION== ===PREPOSITIONS DE, A, DQNS, EN, PAR, AVEC=== I. Remplacez les points par une des prepositions a , de, dans, en ou par l’article contracte. Traduisez : Nous descendimes ... la salle ... manger.(dans, a ) 2. Il n’aimait pas beaucoup voyager ... avion . ( en )3. ... hiver, il allait ... son bureau ... autobus et, ... ete, il allait toujours ... pied. (en, dans, a l’, en, a )4. Grand-pere s’installa ... sa place habituelle, ... premier rang, derriere l’orchestre.(a, dans) 5. Le mari ... cette femme etait macon.(de 6. Le moulin ... pere Merler, par cette belle soiree ... ete, etait ... grande fete.(du, en, dans) 7. Il regarda la montre ... son pognet.(dE 8. Un large escalier conduisait ... chambres ... premier etage(des,en) 9. Elle quitta sa chaise, passa ... la piece voisine. (dE10. Ce hall etait aussi le laboratoire ... savant (du). 11. Pendant le diner on n’avait parle que ... la chasse.(a) II. Remplacez les points par la preposition a, de, par, avec : 1.Il avais voyage, il connaissait l’interieur des theatres, des restaurants, des journaux et tous les artistes celebres, qu’il appelait familierement ... leurs prenoms. (par)2 . Le soleil arrivait ... une lucarne haute.(par) 3. Elle tenait ... le main Pepe.(par) 4. La rue commencait ... deux maisons.(par) 5. Il vivait en paix ... tout le monde.(avec) 6. Deux fois ... semaine elle allait ... marche.(par, au) 7. La grosse dame revint... la voisine.(avec)8. Mon camarade riait et causait avec tout le monde. 9. Vers sept heures nous fumes reveilles par un cri.10. Quatre ou cinque fois par an ma grand-mere organisait de magnifiques dejeuners ou elle reunissait «tout son monde » ===PREPOSITIONS SUR, DANS=== I.Remplacez les points par la preposition dans ou sur : 1. Une porte s’ouvrit ... l’escalier.(sur) 2. Elle etait .. la cuisine, penchee ... ses carottes.(sur, dans) 3. Il avait jete son chapeau ... le banc.(sur) 4. ... la maison, Antoianette jouait ... son piano.(dans, sur)5. Un chat dormait ... une chaise.(sur) 6. Parfois on rencontait ... la grande route un paysan ... sa carriole.(sur, dans) ===PREPOSITIONS DEVANT, APRES, AVANT, PRES DE, SANS, SOUS, VERS=== I.Remplacez les points par les prepositions pres de, devant : 1. Il etait nuit noire quand nous arrivames ... une maison fort noire.(pres d’) 2. La rue, etroite et fraiche, s’ouvrit ... elle.( devant ) 3. Il etait a Monaco depuis ... un an.(pres d’) 4. Un jour, en passant ... la petite maison, j’entendis des voix animees. ( devant )5. Ils arriverent ... une maison isollees.(pres d’) 6. Anna s’assit ... la fenetres, avec son eternel ouvrage.(pres de) 2. Remplacez les points par les prepositions sans, sous, vers 1. On le connait dans le pays ... le nom de Jose Navarro.(sous) 2. Le voyage se fit ... incident.(sans) 3. Semet se pencha vers sons fils. 4. Des feuilles rouges craquaient sous ses pas. 5. Vers une heure du matin la tempete commenca . 6. Simon marcha sans bruit vers des motocyclettes. 7. J’etais seul, sans amis. 8. Le docteur regardait le visage tourne vers lui dans la lumiere de la lampe de chevet. 9. La mere preparait l’ouvrage sous la direction de sa fille. ===PREPOSITIONS ENTRE, PARMI, CONTRE=== I. . Remplacez les points par les prepositions entre, parmi , contre. 1... la classe et la cuisine il y a encore une petite piece.(entre).2. Apres un dernier accord, le petit orchestre se tut, et les danses s'arreterent ... les applaudissement.(parmi) 3. Je ne bois pas ... les repas.(entre). 4. Tout a coup un bruit se fit ... le mur.(contre). 5. Catherine se serra ... le mur.(contre). g920qjb5g83e40pgidcg903kdi8sc9z 0 2890 5708 2016-10-23T10:17:20Z Liquorkaru 1756 Жаңа бетте: ==Controle intermediaire== === № 1=== 1. Trouvez la bonne reponse Ensei...ment:<br> A. th <br> B gn<br> C ph<br> D ch<br> E ill <br> 2. Trouvez la bonne reponse ...rase:<b... wikitext text/x-wiki ==Controle intermediaire== === № 1=== 1. Trouvez la bonne reponse Ensei...ment:<br> A. th <br> B gn<br> C ph<br> D ch<br> E ill <br> 2. Trouvez la bonne reponse ...rase:<br> A Th<br> B Gn<br> C Ph<br> D Ch<br> E Ill <br> 3.Trouvez la bonne reponse ...jourd’hui.<br> A ai<br> B au<br> C eu<br> D oi<br> E E<br> 4. Trouvez la bonne reponse Nombr...se<br> A ai<br> B au <br> C eu<br> D oi<br> E ei<br> 5. Trouvez la bonne reponse Fr..d :<br> A ai<br> B au<br> C eu<br> D oi<br> E ei<br> 6.Trouvez la bonne reponse B...jour:<br> A um<br> B am<br> C on<br> D un<br> E еn<br> 7. Trouvez la bonne reponse Pa..e:<br> A g<br> B f<br> C j<br> D l<br> E h <br> 8. Trouvez la bonne reponse Superfi...i:<br> A h<br> B g<br> C f <br> D c <br> E l<br> 9.Trouvez la bonne reponse: ''Sabine a ...sac et une valise.''<br> A Une<br> B Un<br> C Des<br> D Le<br> E La<br> 10.Trouvez la bonne reponse: ''J’etudie a ... Universite.'' <br> A L’<br> B Une<br> C Le<br> D Des<br> E La<br> 11.Trouvez la bonne reponse: ''Il va a ... gare.''<br> A Un<br> B Une<br> C Des<br> D Le<br> E La<br> 12.Trouvez la bonne reponse: ''Mon frere aine n’aime pas ...bonbons.''<br> A Les<br> B Des<br> C Une<br> D Le<br> E La<br> 13.Trouvez la bonne reponse: ''Ce sont... livres de ma soeur.''<br> A Un<br> B La<br> C Des<br> D Le<br> E Les<br> 14.Trouvez la bonne reponse: ''C'est (мой менім) frere''<br> A Ton<br> B Son<br> C Mon<br> D Votre<br> E Notre <br> 15.Trouvez la bonne reponse: ''Il visite son camarade''<br> A Ол сенің достарына барып қайтуда<br> B Ол менің достарыма барып қайтуда<br> C Ол өзінің досына барып қайтуда<br> D Ол өзінің достарына барып қайтуда<br> E Ол менің досыма барып қайтуда<br> 16.Trouvez la bonne reponse: ''Сен біздің студенттерге айтасың.''<br> A Tu parles de nos amis<br> B Tu parles avec nos etudiants<br> C Tu parles a notre etudiant<br> D Tu parles a nos amis<br> E Tu parles a nos etudiants<br> 17.Trouvez la bonne reponse: ''Ол менің достарыма көмектесуде.'' <br> A Tu aides ton ami<br> B Tu aides notre ami<br> C Il aide son ami<br> D Il aide leurs amis<br> E Tu aides mes amis<br> 18.Trouvez la bonne reponse: ''Je parle... amis de ma soeur.''<br> A A l’<br> B Au<br> C Aux<br> D Des<br> E Du<br> 19.Trouvez la bonne reponse: ''Nous allons ... cinema.''<br> A A l’<br> B Du<br> C Au<br> D Des<br> E Aux<br> 20.Trouvez la bonne reponse: ''Je parle... camarade Ourasov.''<br> A A l’<br> B Aux<br> C Du<br> D Des<br> E Au ouo59497zy51op635wn5736kyojkmz4 0 2892 5746 5734 2017-01-27T18:50:45Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki {{Poem-on|Іңкәр сезім}} <poem> Тіл қаталмай саған айта алмадым, Жастанып сол кездері баталмадым. Мөлдір Қара көзіңе мен қарадым, Бірақ қасыңа бара алмадым. Неге екен оныда, оныда біле алмадым, Кезікенде өзіңе от боп жандым. Сағындым әлі аңсадым, Бір өзіңді қаладым. Басқаға сені қимадым, Жалғанда бұл. Өмірге сенсіз симадым, Жарыла мен жаздадым. Өзіңде жанды қайдан, Табамын айтшы қайдан?! Тапаспын еш қайдан, Іздесем дағы сайдан. Күндер өтіп сенсіз, Мәз емес өмірім сенсіз. Елестету қиын сенсіз, Жер бетінде жүру өзіңсіз. Арман бола бара жатсын, Қол жетпей жүріпсін. Менен алыс жырақтасын, Ұзақ, ұзақ жолдасын. Қайда айтшы қайдасын, Неткен сонша жұмбақсын. </poem> {{poem-off}} [[Санат:өлеңдер]] [[Санат:Бауыржан өлеңдері]] egd7pzhvf2qcwg2ps0lzz8wppdli52d 0 2893 5744 5731 2017-01-27T18:48:15Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki {{Poem-on|Өмір жайлы толғаныс}} <poem> Өмір деген алдамшы, Қу түлкі бір болмашы. Көзіңді салып қарашы, Өмір өлім арасы. Дүние бұл алдайды, Арбасына салып арбайды. Бірақ тыныш тұрмайды, Аздырады қалайда азғырады. Өмір сынақ, Өмір қатал бірақ. Өткінші нәрсе тұрақ, Өмір деген бір жұмбақ. Өмірдің қызығы таусылмайды, Өмірдің қиындығы таусылмайды. Өмір заңы аямас, Шалыс басаң жұбатпас. </poem>{{poem-off}} [[Санат:өлеңдер]] [[Санат:Бауыржан өлеңдері]] rgkac6fs5poheqb4ft2f2dtwb8vmeiy 0 2894 7083 5755 2021-06-30T15:41:12Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2895 7082 6773 2021-06-30T15:38:49Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2896 5741 5740 2017-01-27T18:40:22Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki {{Poem-on|Үміт}} <poem> Үмітеніп күдерімді үзбедім, Қиындық көрсемде түңілмедім. Талпынуға өзімді үгітедім, Жеңілсемде жігерімді шегеледім. Үмітсіз білемін шайтан ғана, Ұмтыламын не болсада алға ғана. Қолымнан келгенше талпынуға, Қиындықпен күресу жеңу ғана. Мақсатым менің сол ғана, Жақсы адам боп қалу ғана. Үміт алға жетелер, Ұқан жан оны түсінер. Бақыт әлі кезігер, Сенімді болсаң өзіңе егер. </poem>{{poem-off}} [[Санат:Бауыржан өлеңдері]] [[Санат:өлеңдер]] l8h1d8ieev8r8sjwpvkj7kkeptjp4zq 14 2897 5745 5743 2017-01-27T18:49:26Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki '''Ү. [[Санат:Бауыржан өлеңдері]] o8mi8o6tsa2y1boxtd5jzt0lzof5951 0 2898 5751 5749 2017-01-28T11:13:02Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki {{Poem-on|Толғанайға арнау}} <poem> Сені ойламау мүмкін емес, Мен үшін сен басқа емес. Жүректің мұна қалауы, Сенен басқа ешкім емес. Сүйіп өтем өмір бақи, Сүйе берем өмір бақи. Шын жүректен өзіңді, Өзіңмен бірге өмір бақи. Ойымда жүресін әр кез, Тыныш қоймай бір кез. Ойымнан шықпайсын еш, Есімде әлі сол кез. Бірге мәңгі болайық, Бақытты бірге қалайық. Шын сүйгендер болайық, Осылай бақыт табайық. Аранаймын саған жырымды, Айтып саған сырымды. Ақтардым ақ қағазға, Қолыма алып қаламды. Күтумен болдым зарыға, Өзіңсіз көңілім жабыға. Күз болып сарғайып, Барады сенсіз тарыға. Аман бол қайда жүрсеңде, Бақытты бол әр кезде. Мұна жалған өмірде, Түңілме еш күнде. Іздесең табыламын қасыңнан, Кездесіп бір жолыңнан. Егер құдай қаласа, Бірге болам басынан. </poem>{{poem-off}} [[Санат:өлеңдер]] [[Санат:Бауыржан өлеңдері]] fif35o76r1h0m9yvzzelqvmnynwbqtp 0 2900 7084 5754 2021-06-30T15:44:48Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 2901 5757 5756 2017-01-28T15:25:48Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki *[[Толғанай]] *[[Іңкәр сезім]] *[[Үміт]] *[[Өмір жайлы толғаныс]] *[[Толғанай ару (Өлең)]] *[[Толғанайға арнау (Өлең)]] f3fcsvjdda95ejnrt2ypt7zi6git4cx 10 2902 5774 5760 2017-01-31T17:57:32Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki [[Image:Stop.png|60px|left]]<big>'''Мақаланы өшірмеңіз!'''</big><br />Себебі бұл бет авторлық болып саналады.{{Doc}} mbugkceaajeqr9mcd3nj04txdykok7h 10 2903 5775 5761 2017-01-31T18:02:24Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki '''<noinclude>{{docpage}}</noinclude>_NOTOC_ <nowiki>{{</nowiki>'''ambox'''}} ('''''a'''rticle'''m'''essage'''box''''') - Уикикітаптың ескерту үлгілерін жасауға арналған үлгі. == Қолданылуы == <pre> {{ambox |mini = |type = |image = |style = |text = |text-small = }} </pre> <includeonly> [[Санат:Үлгілер үшін | Үлгі {{PAGENAME}}]] </includeonly> '''{{Doc}} 3z0cpvxclfu8wxk4tsjirhk6npx17be 0 2904 8090 8089 2021-09-19T17:07:32Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Шайтан |Аты = Шайтан |Лақап ат = شيطان |Қатысты кейіпкерлер =[[Жын]], [[Ібіліс]] |Сурет =Shaitancaligrapy2.png |Еден = Еркек |Ескертулер =[[Құран]], [[Тәурат]] }} «Ібіліс» гректің «Диаболос» сөзінен шыққан, айыптаушы немесе жала жабушы. [1] Бұл грекше «даймон», құдайдан шыққан «жыннан» мүлде басқа ұғым. Киелі кітапта «дьяволдар» сөзі гректің «даймонын» көрсетеді, және «жындар» деп жақсы аударылған. Ескі өсиетте қолданылған атау «Шайтан», Қарсылас. Ол ешқандай мағынада «құлаған періште» емес, Көктегі Соттың ажырамас бөлігі болды, оның функциясы адамдарды зұлым деп айыптап, егер олар азғырылса, олардың бұзылатынын тексеру үшін сынау болды. Ол I Жылнамада пайда болады. 21, Забур 109: 6, Зәкәрия 3: 1-2 және әсіресе Әйүп 1 және 2. Мен Хрон. 21: 1 «Шайтан Исраилге қарсы тұрып, Дәуітті Исраилді санауға итермеледі.» Ол Дэвидті санақ арқылы күнәға итермелейді. Параллель үзіндімен салыстырыңыз: II Патшалықтар 24: 1 «Және тағы да Жаратқан Иенің Исраилге қаһары оянды, ол Дәуітті оларға қарсы:» Барыңдар, Израиль мен Яһуданы санаңдар «, - деп айтуға мәжбүр етті. Бұл жерде Құдайдың өзі Дәуітті Шайтанға емес, заң бұзушылыққа итермеледі. Забур 109: 6 «Сен оның үстінен зұлым адамды қой, Шайтан оның оң жағында тұрсын». Зұлымдардың оған билік етуі оның жауына екі есе қарғыс. Зәкәрия 3: 1-2 «Ол маған Жаратқан Иенің періштесінің алдында тұрған бас діни қызметкер Ешуа мен оған қарсы тұру үшін шайтанның оң жағында тұрғанын көрсетті. Жаратқан Ие шайтанға:» Уа, Шайтан, Жаратқан Ие сені айыптайды! Иерусалимді таңдаған Жаратқан Ие саған тыйым салады: бұл оттан шығарылған бренд емес пе? » Бұл жерде Шайтан көкте, Джошуаны бір нәрсемен айыптағысы келеді, бірақ Құдай Ешуаға қатысты айтылған сынды қабылдағысы келмейді. Әйүп 1: 6-12Міне, оның қолында бәрі сенің қолыңда; Қолыңды тек өзіне қойма. Осылайша шайтан Жаратқан Иенің алдынан шығып кетті ». Бұл жерде Шайтан Құдайдың ұлдарымен бірге. Құдай Әйүпті мадақтағанда, Шайтан оны жоққа шығарады, содан кейін Құдай Шайтанды сынауға шақырады. Әңгіме Әйүп 2: 1-7-де жалғасады . Міне, ол сенің қолыңда. бірақ оның өмірін сақтап қалу. Шайтан осылайша Жаратқан Иеден шығып, Әйүпті табанынан тәжіне дейін қайнаған жарамен өлтірді ». == Шайтан құранда == «Және (есіңде болсын) біз періштелерге:« Адамға сәжде етіңдер », - дедік. Сондықтан олар «Ібілістен» басқа сәждеге жығылды. Ол жындардың бірі болды; ол Раббысының әміріне қарсы шықты » (Құран, Кәһф сүресі , 50 -аят ) . (Алла): «Ей, Иблис (шайтан)! Сәжде етушілердің арасында болмауыңа не себеп? » (Иблис (Шайтан)): «Мен сен өзгерген қара тегіс балшықтан жасалған саздан жаратқан адамға сәжде етуші емеспін»,-деді (Құран, Хижр сүресі , 32-33). (Иблис (Шайтан)): «Уа, Раббым! Сіз мені адастырғаныңыз үшін, мен жер бетінде олар үшін адасушылық жолын безендіремін және бәрін адастырамын. «Олардың арасынан таңдаған құлдарыңнан басқа» (Құран, Хижр сүресі, 39-40). <ref>Уикипедия</ref> cw3jnty20vwfx1odqzu04hgohwqnj5k 0 2905 7106 7105 2021-06-30T16:42:01Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Бірінші шешендік сөздер]] бетін [[Мəртөк]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2906 5769 2017-01-31T17:06:02Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Махмұд әл-Қадр:Бірінші шешендік сөздер]] бетін [[Махмұд әл-Қадр: Бірінші шешендік сөздер]] бетіне жылжытты: Байқамай wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Махмұд әл-Қадр: Бірінші шешендік сөздер]] 1anbdq2wbt9yshgwqo545skz8da1fj4 0 2907 5770 2017-01-31T17:19:32Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: Құдай көріп біліп тұр деп ұялған пенде, еш қашан арсыздық іс жасап әуре болмайды. Ол тек бір құ... wikitext text/x-wiki Құдай көріп біліп тұр деп ұялған пенде, еш қашан арсыздық іс жасап әуре болмайды. Ол тек бір құдайдан қорқады.<ref><<Махмұд әл-Қадр>></ref> 8jt8uxegnzy585nn3jgtb7jp9upk7py 12 2908 7100 7099 2021-06-30T16:35:24Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Бесінші шешендік сөздер]] бетін [[Анықтама:Уикикітап]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2909 5773 2017-01-31T17:37:36Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Толғанай]] бетін [[Толғанай (өлең, Бауыржан Жеңісұлы)]] бетіне жылжытты: (өлең, Бауыржан Жеңісұлы) wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Толғанай (өлең, Бауыржан Жеңісұлы)]] qhv18c7gm8xr8u0lj20b9blwdcslncv 0 2910 5779 5778 2017-02-01T15:24:18Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki Өмірде талай тауқымет, талай сынақ һәм қиыншылықты бастан өткердім. Сонымен, өмірде қанша жолым болмасада, сонда да үмітімді үзбедім тек алға қарай талпыну болды. Өйткені бойымда бір қасиет бар еді, ойымда жүр еді, ол өте құпия болмыс. Бірақ уақыт өте келе өнерге деген құлшынысым, талпынысым, одан сайын арта түсті. Әр түрлі дарыным бар еді, соның бірі өлең жазу, мақал-мәтел жазумен бос уақытымды өткіздім. Өмірімнің көптеген сәттері сәтсіздік болсада, тайғанақ болсада, тек алға ұмтылып үмітімді еш үзбедім, бір Алла бар екеніне сендім ақыл-ой елегінен өткіздім. Басымнан бәрі өті, яғни ауру, жоқшылық, жаманшылық, бұзақы боламын деп те ойламапын. Енді өзегімде өкініш қалып, тек сол сәт түсе еске, өзімді айыптап ұялғанан жерге кіріп кететіндей күй кештім. Өмірден талай сабақ алдым, жеңіске ұмтылдым, жек көруді, жақсы көруді білдім, сендім әрі тағы сене түстім. Бұл мен үшін бір үлкен сынақ еді, ол өмірге деген талпынысым, ұмтылысым алға қойған мақсатым. <ref><<Қазақша уикикітап қоры>></ref> lfhjw42znvdyam79hjujsxgoi0vysua 0 2911 7122 7121 2021-06-30T16:57:36Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Алтыншы шешендік сөздер]] бетін [[Əбу Лаһаб]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 2912 5785 5783 2017-02-01T19:16:38Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:Әкімшлік]] бетін [[Үлгі:Әкімшілік]] бетіне жылжытты: Әкімшілік wikitext text/x-wiki <blockquote style="border: 1px solid red; font-size: 90%;; podding: 0.4em 0.8em;"> <center> [[Уикикітап:Әкімшілер|Әкімшілер]] &bull; [[Уикикітап:Әкімшілерді сайлау|Әкімшілерді сайлау]] &bull; [[Уикикітап:Әкімшілердің құқығынан айыру|Әкімшілердің құқығынан айыру]] &bull; [[Уикикітап:Бітікшілер|Бітікшілер]] &bull; [[Уикикітап:Бот|Бот]] <center> <blockquote> m6g0qlkbz60k9obcqyzzw7cqtj8dm4f 4 2913 5784 2017-02-01T19:14:37Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: {{Әкімшілік}} wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік}} 7s04yubukyd1rx98x02fpp21h627344 10 2914 5786 2017-02-01T19:16:38Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:Әкімшлік]] бетін [[Үлгі:Әкімшілік]] бетіне жылжытты: Әкімшілік wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Әкімшілік]] 8vugo1vdotwspau887dorp6ekj34k8x 10 2915 5787 2017-02-02T11:12:09Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: {| class="infobox plainlinks" steyle= "width:{{{box-width|238px}};" |style="padding-top:4px; text-align: center;"| {{{imag|image:File.svg|{{{image-width|40px}}}|Мұра... wikitext text/x-wiki {| class="infobox plainlinks" steyle= "width:{{{box-width|238px}};" |style="padding-top:4px; text-align: center;"| {{{imag|[[image:File.svg|{{{image-width|40px}}}|Мұрағат]]}}}<br /><!-- '''[[Анықтама:Талқылау бетін мұрағаттау|Мұрағаттар]]'''-->'''Мұрағаттар''' |- <noinclude>{{Doc}}</noinclude> cel8mi9h34ksisr5bzoibbwsjcy9naz 4 2916 5788 2017-02-02T11:24:55Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: Әкімшілерді сайлау {{Archive box| <center> [[Уикикітап:Әкімшілерді сайлау/Әкімші сайлау 2017|2017]] <inputbox> type=ful... wikitext text/x-wiki Әкімшілерді сайлау {{Archive box| <center> [[Уикикітап:Әкімшілерді сайлау/Әкімші сайлау 2017|2017]] <inputbox> type=fulltext prefix=Уикикітап:Әкімшілерді сайлау/ width=20 searchbuttonlabel=Ұсыныстарды іздеу </inputbox></center>}} m6e2slx51fpyglfpd7lj79onuxkbh9w 10 2917 7370 7219 2021-08-31T17:55:35Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Infobox | bodyclass = vcard | bodystyle = width:23em; | abovestyle = background:#eee; | aboveclass = fn | headerstyle = font-weight:normal; | labelstyle = text-align:right; background:#eee; vertical-align:top; | above = {{{name|{{PAGENAME}}}}} | imageclass = {{Image class names|{{{image}}}}} | image = {{#if:{{{image|}}}|[[File:{{{image}}}|frameless|{{#if:{{{imagesize|{{{image_size|}}}}}}|{{{imagesize|{{{image_size|}}}}}}|upright=1.11}}|alt={{{alt|}}}]]}} | caption = {{{caption|}}} | label2 = Дүниеге келгендегі есімі: | data2 = {{{birth_name|}}} | label3 = Дүниеге келгені: | data3 = {{br separated entries|{{{birth_name|}}}|{{#switch:{{lc:{{{birth_date|}}} }} | ? | ?? | ??? | ???? | 19? | 19?? | 18?? | 17?? | unknown | u = date of birth unknown | {{{birth_date|}}} }}|{{{birth_place|}}}}} | label4 = Қайтыс болғаны: | data4 = {{br separated entries|{{#switch:{{lc:{{{death_date|}}} }} | ? | ?? | ??? | ???? | 19? | 19?? | 18?? | 17?? | unknown | u = date of death unknown | {{{death_date|}}} }}|{{{death_place|}}}}} | label5 = Resting place: | data5 = {{br separated entries|{{{resting_place|}}}|{{{resting_place_coordinates|}}}}} | class6 = nickname | label6 = Pen name: | data6 = {{{penname|{{{pseudonym|}}}}}} | class7 = role | label7 = Мансабы: | data7 = {{{occupation|}}} | label8 = Language: | data8 = {{{language|}}} | class9 = category | label9 = Ұлты: | data9 = {{{nationality|}}} | label10 = Этносы: | data10 = {{{ethnicity|}}} | label11 = Азаматтығы: | data11 = {{{citizenship|}}} | label12 = Білімі: | data12 = {{{education|}}} | label13 = Alma mater: | data13 = {{{alma_mater|}}} | label14 = Жазу кезеңі: | data14 = {{{period|}}} | class15 = category | label15 = Жанры: | data15 = {{{genre|}}} | label16 = Сюжеттері: | data16 = {{{subject|}}} | label17 = Әдебиеттік қозғалысы: | data17 = {{{movement|}}} | label18 = Елеулі шығармасы(лары): | data18 = {{{notableworks|}}} | label19 = Елеулі сыйлығы(тары): | data19 = {{{awards|}}} | label21 = Жұбайы(лары): | data21 = {{{spouse|}}} | label22 = Partner(s): | data22 = {{{partner|}}} | label23 = Балалары: | data23 = {{{children|}}} | label24 = Туысқаны(дар): | data24 = {{{relatives|{{{relations|}}}}}} | data26 = {{#if:{{{influences|}}}|<hr />{{Collapsible list|expand={{{expand|}}}|title=Ықпалдауы|frame_style=border:none; padding: 0;|title_style=background:transparent; text-align:left;|list_style=text-align:left;|1={{{influences}}}}} }} | data27 = {{#if:{{{influenced|}}}|<hr />{{Collapsible list|expand={{{expand|}}}|title=Ықпалдануы|frame_style=border:none; padding: 0;|title_style=background:transparent; text-align:left;|list_style=text-align:left;|1={{{influenced}}}}} }} | data28 = {{#if:{{{signature|}}}|<hr />}} | label29 = Қолтаңбасы: | data29 = {{#if:{{{signature|}}}|[[File:{{{signature}}}|frameless|upright=0.72|alt={{{signature_alt|}}}]]}} | data30 = {{#if:{{{website|}}}|<hr />{{URL|1={{{website|}}}}}}} | data31 = {{#if:{{{portaldisp|}}}|<hr />[[File:{{Portal/Images/Literature}}|frameless|upright=0.11|link=|alt=]] '''''[[Портал:Әдебиет|Әдебиет порталы]]'''''}} }}{{#switch:{{ucfirst:{{{image|}}}}} |Replace this image male.svg |Replace this image female.svg=[[Санат:Infobox person using placeholder image]] }}{{#if:{{{pronunciation|}}}|[[Санат:Biography template using pronunciation]]}}<noinclude>{{documentation}}</noinclude> j1pu01vxrrocvufbp1mtvc31f56jm9s 10 2918 7272 5794 2021-08-28T16:20:01Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{{1|}}}{{#if:{{{1|}}}|{{#if:{{{2|}}}{{{3|}}}|<br />}}}}{{{2|}}}{{#if:{{{2|}}}|{{#if:{{{3|}}}|<br />}}}}{{{3|}}}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> 9nncnf82brju9aav74unl7qdznyi601 10 2919 5797 2017-02-03T16:59:00Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: <table class="infobox{{{box_width|}}}" cellspacing="2" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88px; line-hd: 2.4 {{{bodystyle|}}}"><!-- --> wikitext text/x-wiki <table class="infobox{{{box_width|}}}" cellspacing="2" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88px; line-hd: 2.4 {{{bodystyle|}}}"><!-- --> 1v3rcvnuw3ofvi4gn7yprdfq38qa52i 0 2920 5799 5798 2017-02-04T08:25:47Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki Ұлы Жаратушы Алланық тану, оның сипатын тану, Алланы танып оған сену. Міне, нағыз иманың белгісі, нағыз адамгершіліктің белгісі болыпсаналады. Өйткені, Аллаға сеніп оған еш қандай ортақ қоспау, оған толықтай сенген боламыз. Егер Аллаға сенсек біз оған шүкіршлік еткен боламыз, ал егер сенбесек оған күпірлік еткен боламыз. Аллаға сену жақсылық, тура жолға бастайды. Демек, Аллаға құлшылық ету, тек оған бағыну, ал оған сенген боламыз. Аллаға сену, пайғамбарларға сену, періштелерге сену, Сонықтан, оған толық сенген боламыз.<ref>&rarr; Уикикітап</ref> hnq2y2mf44fwqu1zledda2uikxc5745 10 2921 8303 7872 2021-09-26T15:16:32Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {{#ifeq:{{{child|}}}|yes||<table class="infobox {{{bodyclass|}}}" cellspacing="5" style="width:270px; {{{bodystyle|}}}"><!-- Caption -->{{#if:{{{title|}}}|<caption class="{{{titleclass|}}}" style="{{{titlestyle|}}}">{{{title}}}</caption>}}<!-- Header -->{{#if:{{{above|}}}|<tr><th colspan=2 class="{{{aboveclass|}}}" style="text-align:center; font-size:120%; font-weight:bold; {{{abovestyle|}}}">{{{above}}}</th></tr>}} }}{{#ifeq:{{{child|}}}|yes|{{#if:{{{title|}}}|'''{{{title}}}'''}}}}<!-- Subheader1 -->{{#if:{{{subheader|{{{subheader1|}}}}}}|{{Infobox/row |data={{{subheader|{{{subheader1|}}}}}} |datastyle={{{subheaderstyle|{{{subheaderstyle1|}}}}}} |class={{{subheaderclass|}}} |rowclass={{{subheaderrowclass|{{{subheaderrowclass1|}}}}}} }} }}<!-- Subheader2 -->{{#if:{{{subheader2|}}}|{{Infobox/row |data={{{subheader2}}} |datastyle={{{subheaderstyle|{{{subheaderstyle2|}}}}}} |class={{{subheaderclass|}}} |rowclass={{{subheaderrowclass2|}}} }} }}<!-- Image1 -->{{#if:{{{image|{{{image1|}}}}}}|{{Infobox/row |data={{{image|{{{image1}}} }}}{{#if:{{{caption|{{{caption1|}}}}}}|<br /><span style="{{{captionstyle|}}}">{{{caption|{{{caption1}}}}}}</span>}} |datastyle={{{imagestyle|}}} |class={{{imageclass|}}} |rowclass={{{imagerowclass1|}}} }} }}<!-- Image2 -->{{#if:{{{image2|}}}|{{Infobox/row |data={{{image2}}}{{#if:{{{caption2|}}}|<br /><span style="{{{captionstyle|}}}">{{{caption2}}}</span>}} |datastyle={{{imagestyle|}}} |class={{{imageclass|}}} |rowclass={{{imagerowclass2|}}} }} }}<!-- -->{{Infobox/row |header={{{header1|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label1|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data1|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class1|}}} |rowclass={{{rowclass1|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header2|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label2|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data2|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class2|}}} |rowclass={{{rowclass2|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header3|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label3|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data3|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class3|}}} |rowclass={{{rowclass3|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header4|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label4|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data4|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class4|}}} |rowclass={{{rowclass4|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header5|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label5|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data5|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class5|}}} |rowclass={{{rowclass5|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header6|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label6|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data6|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class6|}}} |rowclass={{{rowclass6|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header7|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label7|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data7|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class7|}}} |rowclass={{{rowclass7|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header8|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label8|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data8|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class8|}}} |rowclass={{{rowclass8|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header9|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label9|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data9|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class9|}}} |rowclass={{{rowclass9|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header10|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label10|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data10|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class10|}}} |rowclass={{{rowclass10|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header11|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label11|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data11|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class11|}}} |rowclass={{{rowclass11|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header12|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label12|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data12|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class12|}}} |rowclass={{{rowclass12|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header13|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label13|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data13|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class13|}}} |rowclass={{{rowclass13|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header14|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label14|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data14|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class14|}}} |rowclass={{{rowclass14|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header15|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label15|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data15|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class15|}}} |rowclass={{{rowclass15|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header16|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label16|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data16|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class16|}}} |rowclass={{{rowclass16|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header17|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label17|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data17|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class17|}}} |rowclass={{{rowclass17|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header18|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label18|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data18|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class18|}}} |rowclass={{{rowclass18|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header19|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label19|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data19|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class19|}}} |rowclass={{{rowclass19|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header20|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label20|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data20|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class20|}}} |rowclass={{{rowclass20|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header21|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label21|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data21|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class21|}}} |rowclass={{{rowclass21|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header22|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label22|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data22|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class22|}}} |rowclass={{{rowclass22|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header23|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label23|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data23|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class23|}}} |rowclass={{{rowclass23|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header24|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label24|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data24|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class24|}}} |rowclass={{{rowclass24|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header25|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label25|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data25|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class25|}}} |rowclass={{{rowclass25|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header26|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label26|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data26|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class26|}}} |rowclass={{{rowclass26|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header27|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label27|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data27|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class27|}}} |rowclass={{{rowclass27|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header28|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label28|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data28|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class28|}}} |rowclass={{{rowclass28|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header29|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label29|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data29|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class29|}}} |rowclass={{{rowclass29|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header30|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label30|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data30|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class30|}}} |rowclass={{{rowclass30|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header31|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label31|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data31|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class31|}}} |rowclass={{{rowclass31|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header32|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label32|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data32|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class32|}}} |rowclass={{{rowclass32|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header33|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label33|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data33|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class33|}}} |rowclass={{{rowclass33|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header34|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label34|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data34|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class34|}}} |rowclass={{{rowclass34|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header35|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label35|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data35|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class35|}}} |rowclass={{{rowclass35|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header36|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label36|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data36|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class36|}}} |rowclass={{{rowclass36|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header37|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label37|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data37|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class37|}}} |rowclass={{{rowclass37|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header38|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label38|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data38|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class38|}}} |rowclass={{{rowclass38|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header39|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label39|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data39|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class39|}}} |rowclass={{{rowclass39|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header40|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label40|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data40|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class40|}}} |rowclass={{{rowclass40|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header41|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label41|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data41|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class41|}}} |rowclass={{{rowclass41|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header42|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label42|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data42|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class42|}}} |rowclass={{{rowclass42|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header43|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label43|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data43|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class43|}}} |rowclass={{{rowclass43|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header44|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label44|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data44|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class44|}}} |rowclass={{{rowclass44|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header45|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label45|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data45|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class45|}}} |rowclass={{{rowclass45|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header46|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label46|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data46|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class46|}}} |rowclass={{{rowclass46|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header47|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label47|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data47|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class47|}}} |rowclass={{{rowclass47|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header48|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label48|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data48|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class48|}}} |rowclass={{{rowclass48|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header49|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label49|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data49|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class49|}}} |rowclass={{{rowclass49|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header50|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label50|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data50|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class50|}}} |rowclass={{{rowclass50|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header51|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label51|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data51|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class51|}}} |rowclass={{{rowclass51|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header52|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label52|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data52|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class52|}}} |rowclass={{{rowclass52|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header53|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label53|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data53|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class53|}}} |rowclass={{{rowclass53|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header54|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label54|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data54|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class54|}}} |rowclass={{{rowclass54|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header55|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label55|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data55|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class55|}}} |rowclass={{{rowclass55|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header56|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label56|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data56|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class56|}}} |rowclass={{{rowclass56|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header57|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label57|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data57|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class57|}}} |rowclass={{{rowclass57|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header58|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label58|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data58|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class58|}}} |rowclass={{{rowclass58|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header59|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label59|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data59|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class59|}}} |rowclass={{{rowclass59|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header60|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label60|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data60|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class60|}}} |rowclass={{{rowclass60|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header61|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label61|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data61|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class61|}}} |rowclass={{{rowclass61|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header62|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label62|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data62|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class62|}}} |rowclass={{{rowclass62|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header63|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label63|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data63|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class63|}}} |rowclass={{{rowclass63|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header64|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label64|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data64|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class64|}}} |rowclass={{{rowclass64|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header65|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label65|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data65|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class65|}}} |rowclass={{{rowclass65|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header66|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label66|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data66|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class66|}}} |rowclass={{{rowclass66|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header67|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label67|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data67|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class67|}}} |rowclass={{{rowclass67|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header68|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label68|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data68|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class68|}}} |rowclass={{{rowclass68|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header69|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label69|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data69|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class69|}}} |rowclass={{{rowclass69|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header70|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label70|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data70|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class70|}}} |rowclass={{{rowclass70|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header71|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label71|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data71|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class71|}}} |rowclass={{{rowclass71|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header72|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label72|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data72|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class72|}}} |rowclass={{{rowclass72|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header73|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label73|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data73|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class73|}}} |rowclass={{{rowclass73|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header74|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label74|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data74|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class74|}}} |rowclass={{{rowclass74|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header75|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label75|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data75|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class75|}}} |rowclass={{{rowclass75|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header76|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label76|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data76|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class76|}}} |rowclass={{{rowclass76|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header77|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label77|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data77|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class77|}}} |rowclass={{{rowclass77|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header78|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label78|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data78|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class78|}}} |rowclass={{{rowclass78|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header79|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label79|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data79|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class79|}}} |rowclass={{{rowclass79|}}} }}{{Infobox/row |header={{{header80|}}} |headerstyle={{{headerstyle|}}} |label={{{label80|}}} |labelstyle={{{labelstyle|}}} |data={{{data80|}}} |datastyle={{{datastyle|}}} |class={{{class80|}}} |rowclass={{{rowclass80|}}} }}<!-- Below -->{{#if:{{{below|}}}|<tr><td colspan=2 class="{{{belowclass|}}}" style="text-align:center; {{{belowstyle|}}}">{{{below}}}</td></tr>}}<!-- Navbar -->{{#if:{{{name|}}}|<tr><td colspan=2 style="text-align:right">{{navbar|{{{name}}}|mini=1}}</td></tr>}} {{#ifeq:{{{child|}}}|yes||</table>}}{{#switch:{{lc:{{{italic title|¬}}}}} |¬|no = <!-- no italic title --> ||force|yes = {{italic title|force={{#ifeq:{{lc:{{{italic title|}}}}}|force|true}}}} }}<includeonly>{{#ifeq:{{{decat|}}}|yes||{{#if:{{{data1|}}}{{{data2|}}}{{{data3|}}}{{{data4|}}}{{{data5|}}}{{{data6|}}}{{{data7|}}}{{{data8|}}}{{{data9|}}}{{{data10|}}}{{{data11|}}}{{{data12|}}}{{{data13|}}}{{{data14|}}}{{{data15|}}}{{{data16|}}}{{{data17|}}}{{{data18|}}}{{{data19|}}}{{{data20|}}}{{{data21|}}}{{{data22|}}}{{{data23|}}}{{{data24|}}}{{{data25|}}}{{{data26|}}}{{{data27|}}}{{{data28|}}}{{{data29|}}}{{{data30|}}}{{{data31|}}}{{{data32|}}}{{{data33|}}}{{{data34|}}}{{{data35|}}}{{{data36|}}}{{{data37|}}}{{{data38|}}}{{{data39|}}}{{{data40|}}}{{{data41|}}}{{{data42|}}}{{{data43|}}}{{{data44|}}}{{{data45|}}}{{{data46|}}}{{{data47|}}}{{{data48|}}}{{{data49|}}}{{{data50|}}}{{{data51|}}}{{{data52|}}}{{{data53|}}}{{{data54|}}}{{{data55|}}}{{{data56|}}}{{{data57|}}}{{{data58|}}}{{{data59|}}}{{{data60|}}}{{{data61|}}}{{{data62|}}}{{{data63|}}}{{{data64|}}}{{{data65|}}}{{{data66|}}}{{{data67|}}}{{{data68|}}}{{{data69|}}}{{{data70|}}}{{{data71|}}}{{{data72|}}}{{{data73|}}}{{{data74|}}}{{{data75|}}}{{{data76|}}}{{{data77|}}}{{{data78|}}}{{{data79|}}}{{{data80|}}}||{{namespace detect|main=[[Санат:Ешбір дерекжолы жоқ инфобокс үлгілері пайдаланылатын мақалалар]]}}}}}}</includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> dqixd1z1nagr43p0p4mddm0sgxs4ekt 10 2922 5820 5806 2017-02-09T05:59:24Z タチコマ robot 611 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Үлгі:Infoboxpage]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Infoboxpage]] e0emynfftgj2zwawedlpibgh0plj6co 10 2923 5809 2017-02-05T16:31:46Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: -->{{if:{{асты|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{асты_класс|}}}" style="text-align:center; {{{асты_стиль|}}}">{{{асты|}}}</td>¡/tr>}}<!-- --> wikitext text/x-wiki -->{{if:{{асты|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{асты_класс|}}}" style="text-align:center; {{{асты_стиль|}}}">{{{асты|}}}</td>¡/tr>}}<!-- --> kuweij7a54wll8nm7wc8kmo9jecqeat 10 2924 7317 7315 2021-08-29T18:29:55Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_стиль = width:23em; |дене_класс = vcard |атауы = |атауы_стиль = |үсті = {{{есімі|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}} |үсті_стиль = |үсті_класс = fn |үсті2 = {{{шынайы есімі|}}} |үсті_стиль2 = |үсті_класс2 = nickname |сурет = {{Сурет қою|{{{сурет|}}}|{{{ені|}}} }} |сурет_стиль = |сурет_атауы = {{{сурет атауы|}}} |сурет_атауы_стиль = |тақырыпша_стиль = background:#eee |белгі_стиль = |мәтін_стиль = |тақырыпша1 = Жалпы мағлұмат |белгі1 = Туған кездегі есімі |мәтін1 = {{{Туған кездегі есімі|}}} |класс1 = nickname |тақырыпша2 = |белгі2 = Лақап аты |мәтін2 = {{{Лақап аты|}}} |класс2 = nickname |тақырыпша3 = |белгі3 = Туған күні |мәтін3 = {{wikidata/p569|{{{Туған күні|}}}|{{{Қайтыс болған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |тақырыпша4 = |белгі4 = Туған жері |мәтін4 = {{{Туған жері|{{{Туған жері|}}}}}} |тақырыпша5 = |белгі5 = Қайтыс&nbsp;болған күні |мәтін5 = {{wikidata/p570|{{{Қайтыс болған күні|}}}|{{{Туған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |тақырыпша6 = |белгі6 = Қайтыс&nbsp;болған жері |мәтін6 = {{{Қайтыс болған жері|}}} |тақырыпша7 = |белгі7 = Азаматтығы |мәтін7 = {{#if:{{{Азаматтығы|}}}|<span class="country-name">{{{Азаматтығы}}}</span>}} |тақырыпша8 = |белгі8 = Ұлты |мәтін8 = {{{Ұлты|}}} |класс8 = adr |тақырыпша9 = Шығармашылығы |белгі10 = Шығармалардың тілі |мәтін10 = {{{Шығармалардың тілі|}}} |белгі11 = Мектеп/дәстүр |мәтін11 = {{{Мектеп|}}} |белгі12 = Бағыты |мәтін12 = {{{Бағыты|}}} |белгі13 = Кезең |мәтін13 = {{{Кезең|}}} |белгі14 = Негізгі қызығушылығы |мәтін14 = {{{Қызығушылығы|}}} |белгі15 = Негізгі пікірі |мәтін15 = {{{Пікірі|}}} |белгі16 = Ықпал еткендер |мәтін16 = {{{Ізашарлары|}}} |белгі17 = Ықпалды жалғастырушылар |мәтін17 = {{{Мұрагерлері|}}} |белгі18 = Сыйақылары |мәтін18 = {{{Сыйақылары|}}} |белгі19 = Марапаттары |мәтін19 = {{{Марапаттары|}}} |белгі20 = Қотаңбасы |мәтін20 = {{#if:{{{Қолтаңбасы|}}}|[[Сурет:{{{Қолтаңбасы|}}}|{{#if:{{{Қолтаңбаның ені|}}}|{{{Қолтаңбаның ені}}}|180px}}|Қолтаңбасы]]}} |тақырыпша21 = {{{сайт|}}} |тақырыпша22 = {{#if:{{{уикидәйек|}}}|<span style="font-weight:normal">[[Уикидәйек]]тегі [[q:{{{уикидәйек}}}|дәйексөздер]]і </span>}} |тақырыпша23 = {{#if:{{{уикикітап|}}}|{{#ifeq: {{{уикикітап|}}}|болмайды|<span style="font-weight:normal">{{Unicode|©}} Бұл автордың шығармалары бос емес.</span>|<span style="font-weight:normal">[[Уикикітап]]тағы [[s:{{{уикикітап}}}|шығармалары]] </span>}}}} |асты_стиль = |асты = }} {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша тұлғалар]][[Санат:Философтар]]}} <noinclude> {{Үлгі:Философ/doc}}{{doc}} </noinclude> 8h5ghuyisd5h3a8o7jnyx8sb0sasonm 0 2925 7097 7096 2021-06-30T16:30:06Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Үшінші шешендік сөздер]] бетін [[Дін]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 2926 8302 7863 2021-09-26T15:09:01Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki <table class="infobox {{{дене_класс|}}}" cellspacing="2" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em; {{{дене_стиль|}}}"><!-- Атауы -->{{#if:{{{атауы|}}}|<caption class="{{{атауы_класс|}}}" style="font-size: 125%; font-weight: bold; {{{атауы_стиль|}}}">{{{атауы}}}</caption>}}<!-- Үсті0 -->{{#if:{{{үсті0|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{үсті_класс0|}}}" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold; {{{үсті_стиль0|}}}">{{{үсті0}}}</td></tr>}}<!-- Үсті -->{{#if:{{{үсті|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{үсті_класс|}}}" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold; {{{үсті_стиль|}}}">{{{үсті}}}</td></tr>}}<!-- Үсті2 -->{{#if:{{{үсті2|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{үсті_класс2|}}}" style="text-align:center; font-style: oblique; {{{үсті_стиль2|}}}">{{{үсті2}}}</td></tr>}}<!-- Үсті3 -->{{#if:{{{үсті3|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{үсті_класс3|}}}" style="text-align:center; font-style: oblique; {{{үсті_стиль3|}}}">{{{үсті3}}}</td></tr>}}<!-- Сурет -->{{#if:{{{сурет|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{сурет_класс|}}}" style="text-align:center; {{{сурет_стиль|}}}"> {{{сурет}}} {{#if:{{{сурет_атауы|}}}|<br /> <span style="{{{сурет_атауы_стиль|}}}">{{{сурет_атауы}}}</span>}}</td></tr>}}<!-- Сурет2 -->{{#if:{{{сурет2|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{сурет2_класс|}}}" style="text-align:center; {{{сурет2_стиль|}}}"> {{{сурет2}}} {{#if:{{{сурет2_атауы|}}}|<br /> <span style="{{{сурет2_атауы_стиль|}}}">{{{сурет2_атауы}}}</span>}}</td></tr>}}<!-- Жол 1 -->{{#if:{{{тақырыпша1|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша1|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі1|}}}|{{#if:{{{мәтін1|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль1|}}}">{{{белгі1|}}}</th><td class="{{{класс1|}}}" style="{{{мәтін_стиль1|}}}"> {{{мәтін1}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін1|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс1|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль1|}}}"> {{{мәтін1}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 2 -->{{#if:{{{тақырыпша2|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша2|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі2|}}}|{{#if:{{{мәтін2|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль2|}}}">{{{белгі2|}}}</th><td class="{{{класс2|}}}" style="{{{мәтін_стиль2|}}}"> {{{мәтін2}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін2|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс2|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль2|}}}"> {{{мәтін2}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 3 -->{{#if:{{{тақырыпша3|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша3|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі3|}}}|{{#if:{{{мәтін3|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль3|}}}">{{{белгі3|}}}</th><td class="{{{класс3|}}}" style="{{{мәтін_стиль3|}}}"> {{{мәтін3}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін3|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс3|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль3|}}}"> {{{мәтін3}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 4 -->{{#if:{{{тақырыпша4|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша4|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі4|}}}|{{#if:{{{мәтін4|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль4|}}}">{{{белгі4|}}}</th><td class="{{{класс4|}}}" style="{{{мәтін_стиль4|}}}"> {{{мәтін4}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін4|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс4|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль4|}}}"> {{{мәтін4}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 5 -->{{#if:{{{тақырыпша5|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша5|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі5|}}}|{{#if:{{{мәтін5|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль5|}}}">{{{белгі5|}}}</th><td class="{{{класс5|}}}" style="{{{мәтін_стиль5|}}}"> {{{мәтін5}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін5|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс5|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль5|}}}"> {{{мәтін5}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 6 -->{{#if:{{{тақырыпша6|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша6|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі6|}}}|{{#if:{{{мәтін6|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль6|}}}">{{{белгі6|}}}</th><td class="{{{класс6|}}}" style="{{{мәтін_стиль6|}}}"> {{{мәтін6}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін6|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс6|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль6|}}}"> {{{мәтін6}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 7 -->{{#if:{{{тақырыпша7|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша7|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі7|}}}|{{#if:{{{мәтін7|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль7|}}}">{{{белгі7|}}}</th><td class="{{{класс7|}}}" style="{{{мәтін_стиль7|}}}"> {{{мәтін7}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін7|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс7|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль7|}}}"> {{{мәтін7}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 8 -->{{#if:{{{тақырыпша8|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша8|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі8|}}}|{{#if:{{{мәтін8|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль8|}}}">{{{белгі8|}}}</th><td class="{{{класс8|}}}" style="{{{мәтін_стиль8|}}}"> {{{мәтін8}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін8|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс8|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль8|}}}"> {{{мәтін8}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 9 -->{{#if:{{{тақырыпша9|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша9|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі9|}}}|{{#if:{{{мәтін9|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль9|}}}">{{{белгі9|}}}</th><td class="{{{класс9|}}}" style="{{{мәтін_стиль9|}}}"> {{{мәтін9}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін9|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс9|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль9|}}}"> {{{мәтін9}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 10 -->{{#if:{{{тақырыпша10|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша10|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі10|}}}|{{#if:{{{мәтін10|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль10|}}}">{{{белгі10|}}}</th><td class="{{{класс10|}}}" style="{{{мәтін_стиль10|}}}"> {{{мәтін10}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін10|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс10|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль10|}}}"> {{{мәтін10}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 11 -->{{#if:{{{тақырыпша11|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша11|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі11|}}}|{{#if:{{{мәтін11|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль11|}}}">{{{белгі11|}}}</th><td class="{{{класс11|}}}" style="{{{мәтін_стиль11|}}}"> {{{мәтін11}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін11|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс11|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль11|}}}"> {{{мәтін11}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 12 -->{{#if:{{{тақырыпша12|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша12|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі12|}}}|{{#if:{{{мәтін12|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль12|}}}">{{{белгі12|}}}</th><td class="{{{класс12|}}}" style="{{{мәтін_стиль12|}}}"> {{{мәтін12}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін12|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс12|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль12|}}}"> {{{мәтін12}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 13 -->{{#if:{{{тақырыпша13|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша13|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі13|}}}|{{#if:{{{мәтін13|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль13|}}}">{{{белгі13|}}}</th><td class="{{{класс13|}}}" style="{{{мәтін_стиль13|}}}"> {{{мәтін13}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін13|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс13|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль13|}}}"> {{{мәтін13}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 14 -->{{#if:{{{тақырыпша14|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша14|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі14|}}}|{{#if:{{{мәтін14|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль14|}}}">{{{белгі14|}}}</th><td class="{{{класс14|}}}" style="{{{мәтін_стиль14|}}}"> {{{мәтін14}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін14|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс14|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль14|}}}"> {{{мәтін14}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 15 -->{{#if:{{{тақырыпша15|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша15|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі15|}}}|{{#if:{{{мәтін15|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль15|}}}">{{{белгі15|}}}</th><td class="{{{класс15|}}}" style="{{{мәтін_стиль15|}}}"> {{{мәтін15}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін15|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс15|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль15|}}}"> {{{мәтін15}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 16 -->{{#if:{{{тақырыпша16|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша16|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі16|}}}|{{#if:{{{мәтін16|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль16|}}}">{{{белгі16|}}}</th><td class="{{{класс16|}}}" style="{{{мәтін_стиль16|}}}"> {{{мәтін16}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін16|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс16|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль16|}}}"> {{{мәтін16}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 17 -->{{#if:{{{тақырыпша17|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша17|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі17|}}}|{{#if:{{{мәтін17|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль17|}}}">{{{белгі17|}}}</th><td class="{{{класс17|}}}" style="{{{мәтін_стиль17|}}}"> {{{мәтін17}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін17|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс17|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль17|}}}"> {{{мәтін17}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 18 -->{{#if:{{{тақырыпша18|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша18|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі18|}}}|{{#if:{{{мәтін18|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль18|}}}">{{{белгі18|}}}</th><td class="{{{класс18|}}}" style="{{{мәтін_стиль18|}}}"> {{{мәтін18}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін18|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс18|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль18|}}}"> {{{мәтін18}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 19 -->{{#if:{{{тақырыпша19|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша19|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі19|}}}|{{#if:{{{мәтін19|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль19|}}}">{{{белгі19|}}}</th><td class="{{{класс19|}}}" style="{{{мәтін_стиль19|}}}"> {{{мәтін19}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін19|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс19|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль19|}}}"> {{{мәтін19}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 20 -->{{#if:{{{тақырыпша20|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша20|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі20|}}}|{{#if:{{{мәтін20|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль20|}}}">{{{белгі20|}}}</th><td class="{{{класс20|}}}" style="{{{мәтін_стиль20|}}}"> {{{мәтін20}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін20|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс20|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль20|}}}"> {{{мәтін20}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 21 -->{{#if:{{{тақырыпша21|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша21|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі21|}}}|{{#if:{{{мәтін21|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль21|}}}">{{{белгі21|}}}</th><td class="{{{класс21|}}}" style="{{{мәтін_стиль21|}}}"> {{{мәтін21}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін21|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс21|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль21|}}}"> {{{мәтін21}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 22 -->{{#if:{{{тақырыпша22|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша22|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі22|}}}|{{#if:{{{мәтін22|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль22|}}}">{{{белгі22|}}}</th><td class="{{{класс22|}}}" style="{{{мәтін_стиль22|}}}"> {{{мәтін22}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін22|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс22|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль22|}}}"> {{{мәтін22}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 23 -->{{#if:{{{тақырыпша23|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша23|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі23|}}}|{{#if:{{{мәтін23|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль23|}}}">{{{белгі23|}}}</th><td class="{{{класс23|}}}" style="{{{мәтін_стиль23|}}}"> {{{мәтін23}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін23|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс23|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль23|}}}"> {{{мәтін23}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 24 -->{{#if:{{{тақырыпша24|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша24|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі24|}}}|{{#if:{{{мәтін24|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль24|}}}">{{{белгі24|}}}</th><td class="{{{класс24|}}}" style="{{{мәтін_стиль24|}}}"> {{{мәтін24}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін24|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс24|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль24|}}}"> {{{мәтін24}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 25 -->{{#if:{{{тақырыпша25|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша25|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі25|}}}|{{#if:{{{мәтін25|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль25|}}}">{{{белгі25|}}}</th><td class="{{{класс25|}}}" style="{{{мәтін_стиль25|}}}"> {{{мәтін25}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін25|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс25|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль25|}}}"> {{{мәтін25}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 26 -->{{#if:{{{тақырыпша26|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша26|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі26|}}}|{{#if:{{{мәтін26|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль26|}}}">{{{белгі26|}}}</th><td class="{{{класс26|}}}" style="{{{мәтін_стиль26|}}}"> {{{мәтін26}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін26|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс26|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль26|}}}"> {{{мәтін26}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 27 -->{{#if:{{{тақырыпша27|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша27|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі27|}}}|{{#if:{{{мәтін27|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль27|}}}">{{{белгі27|}}}</th><td class="{{{класс27|}}}" style="{{{мәтін_стиль27|}}}"> {{{мәтін27}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін27|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс27|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль27|}}}"> {{{мәтін27}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 28 -->{{#if:{{{тақырыпша28|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша28|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі28|}}}|{{#if:{{{мәтін28|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль28|}}}">{{{белгі28|}}}</th><td class="{{{класс28|}}}" style="{{{мәтін_стиль28|}}}"> {{{мәтін28}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін28|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс28|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль28|}}}"> {{{мәтін28}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 29 -->{{#if:{{{тақырыпша29|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша29|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі29|}}}|{{#if:{{{мәтін29|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль29|}}}">{{{белгі29|}}}</th><td class="{{{класс29|}}}" style="{{{мәтін_стиль29|}}}"> {{{мәтін29}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін29|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс29|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль29|}}}"> {{{мәтін29}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 30 -->{{#if:{{{тақырыпша30|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша30|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі30|}}}|{{#if:{{{мәтін30|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль30|}}}">{{{белгі30|}}}</th><td class="{{{класс30|}}}" style="{{{мәтін_стиль30|}}}"> {{{мәтін30}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін30|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс30|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль30|}}}"> {{{мәтін30}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 31 -->{{#if:{{{тақырыпша31|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша31|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі31|}}}|{{#if:{{{мәтін31|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль31|}}}">{{{белгі31|}}}</th><td class="{{{класс31|}}}" style="{{{мәтін_стиль31|}}}"> {{{мәтін31}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін31|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс31|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль31|}}}"> {{{мәтін31}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 32 -->{{#if:{{{тақырыпша32|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша32|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі32|}}}|{{#if:{{{мәтін32|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль32|}}}">{{{белгі32|}}}</th><td class="{{{класс32|}}}" style="{{{мәтін_стиль32|}}}"> {{{мәтін32}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін32|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс32|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль32|}}}"> {{{мәтін32}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 33 -->{{#if:{{{тақырыпша33|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша33|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі33|}}}|{{#if:{{{мәтін33|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль33|}}}">{{{белгі33|}}}</th><td class="{{{класс33|}}}" style="{{{мәтін_стиль33|}}}"> {{{мәтін33}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін33|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс33|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль33|}}}"> {{{мәтін33}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 34 -->{{#if:{{{тақырыпша34|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша34|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі34|}}}|{{#if:{{{мәтін34|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль34|}}}">{{{белгі34|}}}</th><td class="{{{класс34|}}}" style="{{{мәтін_стиль34|}}}"> {{{мәтін34}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін34|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс34|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль34|}}}"> {{{мәтін34}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 35 -->{{#if:{{{тақырыпша35|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша35|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі35|}}}|{{#if:{{{мәтін35|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль35|}}}">{{{белгі35|}}}</th><td class="{{{класс35|}}}" style="{{{мәтін_стиль35|}}}"> {{{мәтін35}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін35|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс35|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль35|}}}"> {{{мәтін35}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 36 -->{{#if:{{{тақырыпша36|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша36|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі36|}}}|{{#if:{{{мәтін36|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль36|}}}">{{{белгі36|}}}</th><td class="{{{класс36|}}}" style="{{{мәтін_стиль36|}}}"> {{{мәтін36}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін36|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс36|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль36|}}}"> {{{мәтін36}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 37 -->{{#if:{{{тақырыпша37|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша37|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі37|}}}|{{#if:{{{мәтін37|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль37|}}}">{{{белгі37|}}}</th><td class="{{{класс37|}}}" style="{{{мәтін_стиль37|}}}"> {{{мәтін37}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін37|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс37|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль37|}}}"> {{{мәтін37}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 38 -->{{#if:{{{тақырыпша38|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша38|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі38|}}}|{{#if:{{{мәтін38|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль38|}}}">{{{белгі38|}}}</th><td class="{{{класс38|}}}" style="{{{мәтін_стиль38|}}}"> {{{мәтін38}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін38|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс38|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль38|}}}"> {{{мәтін38}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 39 -->{{#if:{{{тақырыпша39|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша39|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі39|}}}|{{#if:{{{мәтін39|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль39|}}}">{{{белгі39|}}}</th><td class="{{{класс39|}}}" style="{{{мәтін_стиль39|}}}"> {{{мәтін39}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін39|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс39|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль39|}}}"> {{{мәтін39}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 40 -->{{#if:{{{тақырыпша40|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша40|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі40|}}}|{{#if:{{{мәтін40|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль40|}}}">{{{белгі40|}}}</th><td class="{{{класс40|}}}" style="{{{мәтін_стиль40|}}}"> {{{мәтін40}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін40|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс40|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль40|}}}"> {{{мәтін40}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 41 -->{{#if:{{{тақырыпша41|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша41|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі41|}}}|{{#if:{{{мәтін41|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль41|}}}">{{{белгі41|}}}</th><td class="{{{класс41|}}}" style="{{{мәтін_стиль41|}}}"> {{{мәтін41}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін41|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс41|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль41|}}}"> {{{мәтін41}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 42 -->{{#if:{{{тақырыпша42|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша42|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі42|}}}|{{#if:{{{мәтін42|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль42|}}}">{{{белгі42|}}}</th><td class="{{{класс42|}}}" style="{{{мәтін_стиль42|}}}"> {{{мәтін42}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін42|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс42|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль42|}}}"> {{{мәтін42}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 43 -->{{#if:{{{тақырыпша43|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша43|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі43|}}}|{{#if:{{{мәтін43|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль43|}}}">{{{белгі43|}}}</th><td class="{{{класс43|}}}" style="{{{мәтін_стиль43|}}}"> {{{мәтін43}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін43|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс43|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль43|}}}"> {{{мәтін43}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 44 -->{{#if:{{{тақырыпша44|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша44|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі44|}}}|{{#if:{{{мәтін44|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль44|}}}">{{{белгі44|}}}</th><td class="{{{класс44|}}}" style="{{{мәтін_стиль44|}}}"> {{{мәтін44}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін44|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс44|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль44|}}}"> {{{мәтін44}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 45 -->{{#if:{{{тақырыпша45|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша45|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі45|}}}|{{#if:{{{мәтін45|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль45|}}}">{{{белгі45|}}}</th><td class="{{{класс45|}}}" style="{{{мәтін_стиль45|}}}"> {{{мәтін45}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін45|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс45|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль45|}}}"> {{{мәтін45}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 46 -->{{#if:{{{тақырыпша46|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша46|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі46|}}}|{{#if:{{{мәтін46|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль46|}}}">{{{белгі46|}}}</th><td class="{{{класс46|}}}" style="{{{мәтін_стиль46|}}}"> {{{мәтін46}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін46|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс46|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль46|}}}"> {{{мәтін46}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 47 -->{{#if:{{{тақырыпша47|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша47|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі47|}}}|{{#if:{{{мәтін47|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль47|}}}">{{{белгі47|}}}</th><td class="{{{класс47|}}}" style="{{{мәтін_стиль47|}}}"> {{{мәтін47}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін47|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс47|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль47|}}}"> {{{мәтін47}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 48 -->{{#if:{{{тақырыпша48|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша48|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі48|}}}|{{#if:{{{мәтін48|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль48|}}}">{{{белгі48|}}}</th><td class="{{{класс48|}}}" style="{{{мәтін_стиль48|}}}"> {{{мәтін48}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін48|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс48|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль48|}}}"> {{{мәтін48}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 49 -->{{#if:{{{тақырыпша49|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша49|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі49|}}}|{{#if:{{{мәтін49|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль49|}}}">{{{белгі49|}}}</th><td class="{{{класс49|}}}" style="{{{мәтін_стиль49|}}}"> {{{мәтін49}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін49|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс49|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль49|}}}"> {{{мәтін49}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 50 -->{{#if:{{{тақырыпша50|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша50|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі50|}}}|{{#if:{{{мәтін50|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль50|}}}">{{{белгі50|}}}</th><td class="{{{класс50|}}}" style="{{{мәтін_стиль50|}}}"> {{{мәтін50}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін50|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс50|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль50|}}}"> {{{мәтін50}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 51 -->{{#if:{{{тақырыпша51|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша51|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі51|}}}|{{#if:{{{мәтін51|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі51|}}}</th><td class="{{{класс51|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін51}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін51|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс51|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін51}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 52 -->{{#if:{{{тақырыпша52|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша52|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі52|}}}|{{#if:{{{мәтін52|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі52|}}}</th><td class="{{{класс52|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін52}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін52|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс52|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін52}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 53 -->{{#if:{{{тақырыпша53|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша53|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі53|}}}|{{#if:{{{мәтін53|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі53|}}}</th><td class="{{{класс53|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін53}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін53|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс53|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін53}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 54 -->{{#if:{{{тақырыпша54|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша54|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі54|}}}|{{#if:{{{мәтін54|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі54|}}}</th><td class="{{{класс54|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін54}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін54|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс54|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін54}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 55 -->{{#if:{{{тақырыпша55|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша55|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі55|}}}|{{#if:{{{мәтін55|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі55|}}}</th><td class="{{{класс55|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін55}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін55|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс55|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін55}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 56 -->{{#if:{{{тақырыпша56|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша56|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі56|}}}|{{#if:{{{мәтін56|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі56|}}}</th><td class="{{{класс56|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін56}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін56|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс56|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін56}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 57 -->{{#if:{{{тақырыпша57|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша57|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі57|}}}|{{#if:{{{мәтін57|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі57|}}}</th><td class="{{{класс57|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін57}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін57|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс57|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін57}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 58 -->{{#if:{{{тақырыпша58|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша58|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі58|}}}|{{#if:{{{мәтін58|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі58|}}}</th><td class="{{{класс58|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін58}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін58|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс58|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін58}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 59 -->{{#if:{{{тақырыпша59|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша59|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі59|}}}|{{#if:{{{мәтін59|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі59|}}}</th><td class="{{{класс59|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін59}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін59|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс59|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін59}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 60 -->{{#if:{{{тақырыпша60|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша60|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі60|}}}|{{#if:{{{мәтін60|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі60|}}}</th><td class="{{{класс60|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін60}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін60|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс60|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін60}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 61 -->{{#if:{{{тақырыпша61|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша61|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі61|}}}|{{#if:{{{мәтін61|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі61|}}}</th><td class="{{{класс61|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін61}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін61|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс61|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін61}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 62 -->{{#if:{{{тақырыпша62|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша62|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі62|}}}|{{#if:{{{мәтін62|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі62|}}}</th><td class="{{{класс62|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін62}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін62|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс62|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін62}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 63 -->{{#if:{{{тақырыпша63|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша63|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі63|}}}|{{#if:{{{мәтін63|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі63|}}}</th><td class="{{{класс63|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін63}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін63|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс63|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін63}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 64 -->{{#if:{{{тақырыпша64|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша64|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі64|}}}|{{#if:{{{мәтін64|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі64|}}}</th><td class="{{{класс64|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін64}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін64|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс64|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін64}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 65 -->{{#if:{{{тақырыпша65|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша65|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі65|}}}|{{#if:{{{мәтін65|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі65|}}}</th><td class="{{{класс65|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін65}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін65|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс65|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін65}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 66 -->{{#if:{{{тақырыпша66|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша66|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі66|}}}|{{#if:{{{мәтін66|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі66|}}}</th><td class="{{{класс66|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін66}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін66|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс66|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін66}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 67 -->{{#if:{{{тақырыпша67|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша67|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі67|}}}|{{#if:{{{мәтін67|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі67|}}}</th><td class="{{{класс67|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін67}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін67|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс67|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін67}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 68 -->{{#if:{{{тақырыпша68|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша68|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі68|}}}|{{#if:{{{мәтін68|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі68|}}}</th><td class="{{{класс68|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін68}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін68|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс68|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін68}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 69 -->{{#if:{{{тақырыпша69|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша69|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі69|}}}|{{#if:{{{мәтін69|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі69|}}}</th><td class="{{{класс69|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін69}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін69|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс69|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін69}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 70 -->{{#if:{{{тақырыпша70|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша70|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі70|}}}|{{#if:{{{мәтін70|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі70|}}}</th><td class="{{{класс70|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін70}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін70|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс70|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін70}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 71 -->{{#if:{{{тақырыпша71|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша71|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі71|}}}|{{#if:{{{мәтін71|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі71|}}}</th><td class="{{{класс71|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін71}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін71|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс71|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін71}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 72 -->{{#if:{{{тақырыпша72|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша72|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі72|}}}|{{#if:{{{мәтін72|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі72|}}}</th><td class="{{{класс72|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін72}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін72|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс72|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін72}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 73 -->{{#if:{{{тақырыпша73|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша73|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі73|}}}|{{#if:{{{мәтін73|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі73|}}}</th><td class="{{{класс73|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін73}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін73|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс73|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін73}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 74 -->{{#if:{{{тақырыпша74|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша74|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі74|}}}|{{#if:{{{мәтін74|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі74|}}}</th><td class="{{{класс74|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін74}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін74|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс74|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін74}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 75 -->{{#if:{{{тақырыпша75|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша75|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі75|}}}|{{#if:{{{мәтін75|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі75|}}}</th><td class="{{{класс75|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін75}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін75|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс75|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін75}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 76 -->{{#if:{{{тақырыпша76|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша76|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі76|}}}|{{#if:{{{мәтін76|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі76|}}}</th><td class="{{{класс76|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін76}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін76|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс76|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін76}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 77 -->{{#if:{{{тақырыпша77|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша77|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі77|}}}|{{#if:{{{мәтін77|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі77|}}}</th><td class="{{{класс77|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін77}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін77|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс77|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін77}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 78 -->{{#if:{{{тақырыпша78|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша78|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі78|}}}|{{#if:{{{мәтін78|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі78|}}}</th><td class="{{{класс78|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін78}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін78|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс78|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін78}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 79 -->{{#if:{{{тақырыпша79|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша79|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі79|}}}|{{#if:{{{мәтін79|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі79|}}}</th><td class="{{{класс79|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін79}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін79|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс79|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін79}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 80 -->{{#if:{{{тақырыпша80|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша80|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі80|}}}|{{#if:{{{мәтін80|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі80|}}}</th><td class="{{{класс80|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін80}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін80|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс80|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін80}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 81 -->{{#if:{{{тақырыпша81|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша81|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі81|}}}|{{#if:{{{мәтін81|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі81|}}}</th><td class="{{{класс81|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін81}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін81|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс81|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін81}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 82 -->{{#if:{{{тақырыпша82|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша82|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі82|}}}|{{#if:{{{мәтін82|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі82|}}}</th><td class="{{{класс82|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін82}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін82|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс82|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін82}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 83 -->{{#if:{{{тақырыпша83|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша83|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі83|}}}|{{#if:{{{мәтін83|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі83|}}}</th><td class="{{{класс83|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін83}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін83|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс83|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін83}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 84 -->{{#if:{{{тақырыпша84|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша84|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі84|}}}|{{#if:{{{мәтін84|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі84|}}}</th><td class="{{{класс84|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін84}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін84|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс84|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін84}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 85 -->{{#if:{{{тақырыпша85|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша85|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі85|}}}|{{#if:{{{мәтін85|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі85|}}}</th><td class="{{{класс85|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін85}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін85|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс85|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін85}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 86 -->{{#if:{{{тақырыпша86|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша86|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі86|}}}|{{#if:{{{мәтін86|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі86|}}}</th><td class="{{{класс86|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін86}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін86|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс86|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін86}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 87 -->{{#if:{{{тақырыпша87|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша87|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі87|}}}|{{#if:{{{мәтін87|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі87|}}}</th><td class="{{{класс87|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін87}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін87|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс87|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін87}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 88 -->{{#if:{{{тақырыпша88|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша88|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі88|}}}|{{#if:{{{мәтін88|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі88|}}}</th><td class="{{{класс88|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін88}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін88|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс88|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін88}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 89 -->{{#if:{{{тақырыпша89|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша89|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі89|}}}|{{#if:{{{мәтін89|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі89|}}}</th><td class="{{{класс89|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін89}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін89|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс89|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін89}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 90 -->{{#if:{{{тақырыпша90|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша90|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі90|}}}|{{#if:{{{мәтін90|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі90|}}}</th><td class="{{{класс90|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін90}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін90|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс90|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін90}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 91 -->{{#if:{{{тақырыпша91|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша91|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі91|}}}|{{#if:{{{мәтін91|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі91|}}}</th><td class="{{{класс91|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін91}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін91|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс91|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін91}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 92 -->{{#if:{{{тақырыпша92|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша92|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі92|}}}|{{#if:{{{мәтін92|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі92|}}}</th><td class="{{{класс92|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін92}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін92|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс92|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін92}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 93 -->{{#if:{{{тақырыпша93|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша93|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі93|}}}|{{#if:{{{мәтін93|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі93|}}}</th><td class="{{{класс93|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін93}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін93|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс93|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін93}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 94 -->{{#if:{{{тақырыпша94|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша94|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі94|}}}|{{#if:{{{мәтін94|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі94|}}}</th><td class="{{{класс94|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін94}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін94|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс94|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін94}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 95 -->{{#if:{{{тақырыпша95|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша95|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі95|}}}|{{#if:{{{мәтін95|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі95|}}}</th><td class="{{{класс95|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін95}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін95|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс95|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін95}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 96 -->{{#if:{{{тақырыпша96|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша96|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі96|}}}|{{#if:{{{мәтін96|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі96|}}}</th><td class="{{{класс96|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін96}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін96|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс96|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін96}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 97 -->{{#if:{{{тақырыпша97|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша97|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі97|}}}|{{#if:{{{мәтін97|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі97|}}}</th><td class="{{{класс97|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін97}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін97|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс97|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін97}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 98 -->{{#if:{{{тақырыпша98|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша98|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі98|}}}|{{#if:{{{мәтін98|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі98|}}}</th><td class="{{{класс98|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін98}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін98|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс98|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін98}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 99 -->{{#if:{{{тақырыпша99|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша99|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі99|}}}|{{#if:{{{мәтін99|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі99|}}}</th><td class="{{{класс99|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін99}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін99|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс99|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін99}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 100 -->{{#if:{{{тақырыпша100|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша100|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі100|}}}|{{#if:{{{мәтін100|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі100|}}}</th><td class="{{{класс100|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін100}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін100|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс100|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін100}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 101 -->{{#if:{{{тақырыпша101|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша101|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі101|}}}|{{#if:{{{мәтін101|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі101|}}}</th><td class="{{{класс101|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін101}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін101|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс101|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін101}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 102 -->{{#if:{{{тақырыпша102|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша102|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі102|}}}|{{#if:{{{мәтін102|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі102|}}}</th><td class="{{{класс102|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін102}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін102|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс102|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін102}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 103 -->{{#if:{{{тақырыпша103|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша103|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі103|}}}|{{#if:{{{мәтін103|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі103|}}}</th><td class="{{{класс103|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін103}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін103|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс103|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін103}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 104 -->{{#if:{{{тақырыпша104|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша104|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі104|}}}|{{#if:{{{мәтін104|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі104|}}}</th><td class="{{{класс104|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін104}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін104|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс104|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін104}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 105 -->{{#if:{{{тақырыпша105|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша105|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі105|}}}|{{#if:{{{мәтін105|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі105|}}}</th><td class="{{{класс105|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін105}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін105|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс105|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін105}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 106 -->{{#if:{{{тақырыпша106|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша106|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі106|}}}|{{#if:{{{мәтін106|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі106|}}}</th><td class="{{{класс106|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін106}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін106|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс106|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін106}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 107 -->{{#if:{{{тақырыпша107|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша107|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі107|}}}|{{#if:{{{мәтін107|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі107|}}}</th><td class="{{{класс107|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін107}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін107|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс107|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін107}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 108 -->{{#if:{{{тақырыпша108|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша108|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі108|}}}|{{#if:{{{мәтін108|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі108|}}}</th><td class="{{{класс108|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін108}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін108|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс108|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін108}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 109 -->{{#if:{{{тақырыпша109|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша109|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі109|}}}|{{#if:{{{мәтін109|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі109|}}}</th><td class="{{{класс109|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін109}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін109|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс109|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін109}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 110 -->{{#if:{{{тақырыпша110|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша110|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі110|}}}|{{#if:{{{мәтін110|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі110|}}}</th><td class="{{{класс110|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін110}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін110|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс110|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін110}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 111 -->{{#if:{{{тақырыпша111|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша111|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі111|}}}|{{#if:{{{мәтін111|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі111|}}}</th><td class="{{{класс111|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін111}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін111|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс111|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін111}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 112 -->{{#if:{{{тақырыпша112|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша112|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі112|}}}|{{#if:{{{мәтін112|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі112|}}}</th><td class="{{{класс112|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін112}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін112|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс112|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін112}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 113 -->{{#if:{{{тақырыпша113|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша113|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі113|}}}|{{#if:{{{мәтін113|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі113|}}}</th><td class="{{{класс113|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін113}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін113|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс113|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін113}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 114 -->{{#if:{{{тақырыпша114|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша114|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі114|}}}|{{#if:{{{мәтін114|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі114|}}}</th><td class="{{{класс114|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін114}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін114|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс114|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін114}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 115 -->{{#if:{{{тақырыпша115|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша115|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі115|}}}|{{#if:{{{мәтін115|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі115|}}}</th><td class="{{{класс115|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін115}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін115|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс115|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін115}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 116 -->{{#if:{{{тақырыпша116|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша116|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі116|}}}|{{#if:{{{мәтін116|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі116|}}}</th><td class="{{{класс116|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін116}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін116|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс116|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін116}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 117 -->{{#if:{{{тақырыпша117|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша117|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі117|}}}|{{#if:{{{мәтін117|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі117|}}}</th><td class="{{{класс117|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін117}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін117|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс117|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін117}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 118 -->{{#if:{{{тақырыпша118|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша118|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі118|}}}|{{#if:{{{мәтін118|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі118|}}}</th><td class="{{{класс118|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін118}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін118|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс118|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін118}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 119 -->{{#if:{{{тақырыпша119|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша119|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі119|}}}|{{#if:{{{мәтін119|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі119|}}}</th><td class="{{{класс119|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін119}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін119|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс119|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін119}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Жол 120 -->{{#if:{{{тақырыпша120|}}}|<tr><th colspan="2" style="text-align:center; {{{тақырыпша_стиль|}}}">{{{тақырыпша120|}}}</th></tr>| {{#if:{{{белгі120|}}}|{{#if:{{{мәтін120|}}}|<tr><th style="{{{белгі_стиль|}}}">{{{белгі120|}}}</th><td class="{{{класс120|}}}" style="{{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін120}}} </td></tr>}}| {{#if:{{{мәтін120|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс120|}}}" style="text-align:center; {{{мәтін_стиль|}}}"> {{{мәтін120}}} </td></tr>}} }} }}<!-- Асты -->{{#if:{{{асты|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{асты_класс|}}}" style="text-align:center; {{{асты_стиль|}}}">{{{асты|}}}</td></tr>}}<!-- Асты1 -->{{#if:{{{асты1|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{асты_класс1|}}}" style="text-align:center; {{{асты_стиль1|}}}">{{{асты1|}}}</td></tr>}}<!-- Асты2 -->{{#if:{{{асты2|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{асты_класс2|}}}" style="text-align:center; {{{асты_стиль2|}}}">{{{асты2|}}}</td></tr>}}<!-- Асты3 -->{{#if:{{{асты3|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{асты_класс3|}}}" style="text-align:center; {{{асты_стиль3|}}}">{{{асты3|}}}</td></tr>}}<!-- Tnavbar -->{{#if:{{{үлгі_атауы|}}}|<tr><td style="text-align:right;" colspan="2">{{Tnavbar|{{{үлгі_атауы}}}}} </td></tr>}} </table><noinclude>{{doc}}</noinclude> bin8rhzxhjocsnrry9hhmgym97gvi68 0 2927 7961 7960 2021-09-16T11:20:06Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki Қазіргі батыс философиясының Иммануил Канттың әсеріне төтеп бермейтін аспектісі жоқ. Философ өзінің туған Кенигсберг қаласының маңынан ешқашан кетпей -ақ, этика, моральдық философия, метафизика мен эстетиканың бағытын өзгертті. Кант 1724 жылы Кенигсбергте, сол кездегі Шығыс Пруссияда, қазіргі Ресейдің құрамында, қарапайым құрал-жабдықтар жасаушысында дүниеге келген. Бала кезінде Кант ерте білім алу үшін пиетистер мектебіне жіберілді. Он алты жасында ол Альбертина деп аталатын Кенигсберг университетіне оқуға түсіп, философияға қызығушылық танытты. Алты жылдан кейін Кант оқуын бітіргенде, ол өзінің академиялық мансабын бірден қаржылай қамтамасыз ете алмады, сондықтан бірнеше жыл жеке репетитор болып жұмыс істеді. 31 жасында ол университетте жеке доцент ретінде жалақысы жоқ лауазымға ие болды, логика, метафизика, математика және физикалық география пәндері бойынша аптасына орта есеппен жиырма сағат дәріс оқыды. Кант үстемдік ететін Вольффиан-Лейбниц философиясын оқытумен қатар, шетелден келген идеяларды да енгізді. Дэвид Юм (1711–1776) және Жан Жак Руссо(1712–1778 жж.), Атап айтқанда, Канттың ойында ықпалды болды және ол осы ойшылдар туралы өз ойларын шәкірттерімен бөлісті. Кант Альбертинадағы мансабының алғашқы онжылдықтарында бірнеше маңызды очерктер жариялады. Бұл очерктер оның кейінгі шығармалары сияқты әсерлі болмаса да, оларда оның «сыншыл философиясының» дәндері бар. Альбертина академигі ретінде Кант қатаң тәртіптілікпен өмір сүрді. Айтуларынша, оның тәртібі соншалықты қатал болғандықтан, оның көршілері түскі серуен кезінде сағаттарын қоятын болған, ол оны Жан Жак Руссо Эмилін ашқан күні бір рет өткізіп алған . Бұл өзін-өзі тәрбиелеу оған барлық күш-жігерін өз ойын дамытуға бағыттауға мүмкіндік берді. Күн тәртібінің біркелкі жүйелілігіне қарамастан, Кант белсенді әлеуметтік өмір сүрді. Оны білетіндер оны жарқын әңгімелесуші және әсерлі оқытушы ретінде сипаттады. Ол үйде жиі көңіл көтерді және Кенигсберг әлеуметтік сахнасында көрнекті тұлға болды. Кант 1781 жылға дейін өзінің 57 -ші жасында өзінің алғашқы «Таза парасатқа сын» атты негізгі еңбегін жарияламады. Бұл кітап он жылдан астам толғаныстың нәтижесі болды, онда ол басқа маңызды ештеңе жарияламады . Алайда, оның пайда болуы бүкіл Еуропада оның беделін тез арада анықтады және Кант өзінің ең тұрақты еңбектерін басып шығаруға әкелген кезеңді ашты. Оның ықпалды туралы негіз имандылығын метафизикасына (1785), екінші басылым Таза ақыл-сыншы , Тәжірибелік ақылға сын (1788), және Қиямет Power сын(1790) барлығы келесі онжылдықта орындалды. Бұл еңбектер Канттың «сыншыл философиясын» құрастыра отырып, оған халықаралық атақ берді және неміс философиясында үстем болды. Кант 1790 -шы жылдарға дейін маңызды шығармаларды шығаруды жалғастырды. Канттың соңғы ресми дәрісі 1796 жылы өтті. Ол 1804 жылы 12 ақпанда қайтыс болды. <ref>Роджер Скрутон, Кант: Өте қысқа кіріспе , Оксфорд: 2001.</ref> 5of31n2fqjb93jb4gw399zi1lcka5yy 14 2932 7166 7165 2021-06-30T17:19:07Z Hafizman 1798 Hafizman [[Санат:Махмұд әл-Қадр]] бетін [[Санат:Ислам]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2933 7151 7150 2021-06-30T17:14:30Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Саған ғашық көңілім]] бетін [[Ғазал]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki { barcc157cfkdqwkh4ctm4cy8nomy3wl 0 2934 7089 5843 2021-06-30T16:21:06Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2935 7145 7144 2021-06-30T17:12:19Z Hafizman 1798 Hafizman [[Сүйіктім менің]] бетін [[Інжіл]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2937 7125 7124 2021-06-30T16:59:03Z Hafizman 1798 Hafizman [[Бәдауи әл-Құдус діні]] бетін [[Тəуба сүресі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2939 7160 7159 2021-06-30T17:17:14Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр, Иманды сақтау жолдары]] бетін [[Платон]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2941 7163 7162 2021-06-30T17:18:10Z Hafizman 1798 Hafizman [[Бабатай батыр]] бетін [[Ибн Касир]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2942 7086 5866 2021-06-30T16:17:18Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2944 5870 5869 2017-03-01T10:23:12Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki '''Баһил''', араб.:'''باهىل'''; - тақуалық, шариғат жолымен жүруші, адалдықтан таймайтын, үстем, үстемдік. Баһһила және Бахиллаһ депте аталады.<ref>Махмұд әл-Қадрдің термин сөздері</ref><ref>Арабша-қазақша сөздік</ref><ref>Арабский-казахский словарь. М., 2017.</ref> f1x71n1vgeg07kh6bpn15ttn1o0a9af 0 2945 6188 5872 2018-04-20T13:12:34Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Баттиф]] бетін [[Баттифф]] бетіне жылжытты: (|Өңдеуге=Тек əкімшілерге рұқсат ету](мəңгі)[Жылжытуға=Тек əкімшілерге рұқсат ету](мəңгі))) wikitext text/x-wiki '''Баттиф,''' араб.:'''باتتىف'''; - мәртебелі, ұлы, даңқты, қолбасшы, елбасшы, жетекші, билеуші, алдынғы және т.б ==Дереккөздер== <ref>Уикикітап порталы</ref><ref>Арабша-қазақша сөздік. Ақтөбе, 2017.</ref> <ref>Арабский-казахский словарь. М., 2017.</ref> <ref>Махмұд әл-Қадрдің термин сөздігі. Ақтөбе, 2017.</ref> 5rbwpz2hon9oydcottgsjdrxc48irt5 0 2946 5874 5873 2017-03-01T15:41:56Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki '''Бидам,''' араб.:'''بىدام'''; - жаужүрек, зерек, ибалы, қайратты, қайырымды, момын, парасатты, аса сабырлы, табанды. 1) төзімді; 2) абыройлы; 3) айбарлы; 4) жүйрік. ==Пайдаланылған сөздіктер== <ref>Арабша-қазақша түсіндірме сөздік. Ақтөбе, 2017.</ref><ref>«Махмұд әл-Қадрдің термин сөздігі. Ақтөбе, 2017»</ref><ref>Қазақша Уикикітап порталы.</ref> fv9pgl8nopio0po2qowctd57ep1dlz3 0 2947 7148 7147 2021-06-30T17:13:28Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадрдің нақыл сөздері]] бетін [[Нұх пайғамбар]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2948 7087 5883 2021-06-30T16:19:09Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2949 7119 7118 2021-06-30T16:56:05Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр. Түседе сынақ басыма (өлең)]] бетін [[Рэп]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2950 7139 7138 2021-06-30T17:09:58Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 1]] бетін [[Əке]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2952 5893 2017-03-13T17:18:49Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха (Махмұд әл-Қадр)]] бетін [[Талқылау:Диуани насиха (Махмұд әл-Қадр)]] бетіне жылжытты: Талқылау wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Талқылау:Диуани насиха (Махмұд әл-Қадр)]] c1mcstsyn4snjx5u974bs6tvswtzj3n 0 2953 7136 7135 2021-06-30T17:08:53Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 2]] бетін [[Періштелер]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2954 7116 7115 2021-06-30T16:52:47Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 3]] бетін [[Əбу Бəкір]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2955 8358 8357 2021-10-06T10:42:10Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {{Құрандағы кейіпкерлер |Сурет = Iblis-wallpaper.png |Сурет ені = 230px |Аты = Ібіліс |Атауы = איבליס |Қатысты кейіпкерлер = [[Сүлеймен]], [[Мұхаммед]] |Санат=[[Жын]] |Атрибуттар = «зор күші бар періште тұлға» |Грек баламасы = Διάβολος |Логотипі = Iblis-wallpaper.png |Құрандағы сілтемелер =11 рет: Бақара сүресі, 34 аят, Ағраф сүресі, 13-аят, Бақара сүресі, 3-аят |Ескертулер =[[Құран]], [[Хадис]], [[Інжіл]] }} Ібіліс-бұл зұлымдықтың бейнесі, өйткені ол көптеген және әртүрлі мәдениеттер мен діни дәстүрлерде түсініледі.[1] бұл дұшпандық және жойқын күштің көрінісі ретінде қарастырылады.[2] Зұлымдықтың көрінісі болудан басқа, барлық дәстүрлерді қамтитын кез-келген күрделіліктің нақты анықтамасын көрсету қиын. Ібілісті олардың мифтерінің бөлігі болып табылатын Мәдениеттер мен діндердің әрқайсысының призмасы арқылы қарастырған жөн.[3] Бұл тұжырымдаманың тарихы теологиямен, мифологиямен, психиатриямен, өнермен және әдебиетпен тығыз байланысты, олардың өзектілігін сақтап, әр дәстүр бойынша тәуелсіз дамиды.[4] ол тарихи тұрғыдан көптеген контексттер мен мәдениеттерде кездеседі және оған көптеген түрлі атаулар берілген — шайтан, Люцифер, Белзевул, Мефистофель — және атрибуттар: ол көк, қара немесе қызыл түспен бейнеленген; оның басындағы мүйіздермен және мүйіздерсіз бейнеленген және т.б. [5] [6] Ібіліс идеясы жиі байыпты қабылданды, бірақ әрдайым емес, мысалы, шайтан фигуралары жарнамада және кәмпит орамаларында қолданылған кезде. Зұлымдық Зұлымдық, жалпы алғанда, жақсылықтың керісінше немесе болмауы. Бұл өте кең ұғым болуы мүмкін, дегенмен күнделікті өмірде ол терең зұлымдықты білдіру үшін жиі қолданылады. Ол әдетте сөзбен байланысты жеке моральдық зұлымдық немесе жеке емес табиғи зұлымдық (табиғи апаттар немесе аурулар сияқты) және діни ойда жын - перілердің немесе табиғаттан тыс / мәңгіліктің бір түрі сияқты көптеген мүмкін формаларды алады деп саналады.[1] Зұлымдық терең азғындықты білдіруі мүмкін [2], бірақ, әдетте, күрес пен қайғы-қасірет (индуизм) зұлымдықтың шынайы тамыры болатын адам жағдайын түсінуде ешқандай негіз жоқ. Белгілі бір діни контексте зұлымдық табиғаттан тыс күш ретінде сипатталады.[2] зұлымдықтың анықтамалары оның мотивтерін талдау сияқты ерекшеленеді.[3] әдетте зұлымдықтың жеке түрлерімен байланысты элементтерге теңгерімсіз элементтер кіреді ==Гностикалық діндер== Гностиктерге әсер еткен гностикалық діндер мен діндер материалдық әлемнің мәні жаман деген идеяға бірнеше рет жүгінді. Жалғыз шынайы Құдай алыс, материалдық ғаламнан тыс, сондықтан бұл ғаламды төменгі өзін-өзі басқаратын Құдай басқаруы керек. Бұл Құдайды сифиандықтар немесе Маркиондар сияқты кейбір секталар ескі өсиет құдайымен анықтаған. Тертуллиан Синоптан келген Маркионды айыптайды [өткізілген], бұл ескі өсиет жанжал дұрыс болды ... и ... ол [Иеһова болды] жоғары Құдай, демиургус, құдай болған, қандай да бір мағынада, бірақ жоғарғы құдай емес, ол қарапайым, жай ғана қатал, өзінің жақсы қасиеттері бар, бірақ ол Иеміз Иса Мәсіхтің Әкесі Болған жақсы Құдай емес.[31] Джон Арендсен (1909) Католик энциклопедиясында (1913) Евсевий б.з. д. 2 ғасырдағы гностик Апеллесті ескі өсиет пайғамбарлықтарының шебері құдай емес, зұлым періште деп санаған деп айыптағанын айтады.[32] бұл жазбаларда материалдық әлемді жасаушы оны бір шынайы Құдайдан ажырату үшін әдетте "демиург"деп аталады [31]. Жоханның Апокрифі және әлемнің пайда болуы туралы кейбір мәтіндер Жаратушы Құдайды жындандырып қана қоймай, оны кейбір еврей жазбаларында шайтанның атымен атады, Самаэль[33]. Мандеизм Мандей мифологиясына сәйкес, Руха Кадишта "Жарық әлемінен" бөлініп, "қараңғылықтың иесі" (малка дхшука) деп аталатын Ібілісті дүниеге әкелді[34] [35] немесе Ур. Бір дәстүр бойынша, ур - бұл арыстанның басы мен бүркіттің қанаттары бар андрогендік айдаһар. Олар бірге бірнеше зұлым жындарды, лилиттерді және вампирлерді жасайды. Руха Кадишта өтірікші және сиқыршы ретінде сипатталады. Бірнеше Ыбырайым пайғамбарлар осы шайтанның қызметшілері немесе Адонай сияқты олардың қол астындағылар, соның ішінде Мұса деп саналады.[36] Иса шомылдыру рәсімін жасаушы Жақияның шомылдыру рәсімін жасаушы Жақияның идеясын бұрмалаған руха Кадишта мен Урдың тағы бір ұлы ретінде пайда болады.[37][38] ақыр соңында рух қалпына келтіріліп, қайта оралады ==Атауы және этимологиясы== Ібіліс термині арабша етістіктің түбірінен шыққан болуы мүмкін БСТ ب -س-س (кең мағынада "қайғыға Бату") [7] немесе بَلَسَ (баласа, "ол үмітсіздікке келді").[8] сонымен қатар, бұл атау шатасуды білдіретін талбиске байланысты.[9] тағы бір мүмкіндік-бұл ежелгі Грек διάβολος (диаболос) сириялық делдал арқылы шыққан[10], ол сонымен бірге ағылшын тіліндегі "Ібіліс"сөзінің қайнар көзі болып табылады.[11] алайда, тағы бір мүмкіндік бұл атауды бірінші ғасырларда құлаған періштелермен анықталған, бірақ олардың жетекшісінің атымен аталған бен Элохиммен (Құдайдың ұлдары) байланыстырады. Алайда, терминнің түбіріне қатысты жалпы келісім жоқ. Бұл атаудың өзі Құранға дейін араб әдебиетінде табылмады[12], бірақ оны Китаб әл-Магалладан табуға болады.[13] Ислам дәстүрлерінде ібіліс Әбу Мурра (ащы әке), адув-Алла немесе адуваллах (Құдайдың жауы)[14] және Әбу әл-Харис (жер жыртушылардың әкесі)[15] сияқты көптеген балама есімдермен немесе атаулармен танымал. ==Жылан мен тауық== Құранда жылан туралы айтылмаса да, Құран түсіндірмелері мен Пайғамбарлардың әңгімелері Араб түбегінде кең таралған гностикалық және еврей ауызша дәстүрінен алынған Жыланды қосты.[79] Ібіліс адамның монастырына кіруге тырысады, бірақ қамқоршы періште оған жол бермейді. Содан кейін ібіліс қамқоршыны алдау жоспарын жасайды. Ол таужынысқа жақындап, оған барлық тіршілік иелері өлетінін және таужыныстың сұлулығы өлетінін айтады. Бірақ егер ол мәңгіліктің жемісін алса, онда әр тіршілік мәңгі болады. Сондықтан жылан тауықты блистің аузына апарып, баққа сырғып кетуіне сендіреді. Тағы бір, бірақ ұқсас әңгімеде ібіліс 100 жыл бойы римванның жалындаған қылышымен қорғалған. Содан кейін ол жыланды тапты. Ол алғашқы керубтердің бірі болғандықтан, бір күні ол Құдайдың рақымына оралады және егер жылан оған жақсылық жасаса, ризашылық білдіруге уәде береді дейді.[80] екі әңгімеде, бақта, ібіліс адам мен Хауамен бірге жылан арқылы сөйлесіп, оларды тыйым салынған ағаштан жеуге мәжбүр етеді. Қазіргі мұсылмандар езидиді тауықты құрметтегені үшін шайтанға табынады деп айыптайды[81]. Умм аль-Китабта, Құранның герменевтикалық түсіндірмесін ұсынатын исмаилиттік жұмыста, тауық пен жылан жын-перілермен жұптасқаннан кейін дүниеге келді[82]. 15pnz7j4lvypo3lacxxodabqi84l8qn 0 2956 7113 7112 2021-06-30T16:51:13Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 5]] бетін [[Фатиха сүресі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2957 7133 7132 2021-06-30T17:07:48Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 6]] бетін [[Исмаилизм]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2958 7130 7129 2021-06-30T17:06:47Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 7]] бетін [[Жын]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2959 7085 5906 2021-06-30T16:11:57Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2960 7094 7088 2021-06-30T16:28:22Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 9]] бетін [[Ислам]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki ' lvtthkjyn0y22f1jho5ih0ytj356bxk 0 2961 7142 7141 2021-06-30T17:11:16Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 10]] бетін [[Даоизм]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 2962 7103 7102 2021-06-30T16:39:05Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 11]] бетін [[Ахмадия]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki '''Өсиет 11''' agvl5dvvx9o349jm6g3ijc2odjh74xu 0 2963 7090 5911 2021-06-30T16:22:01Z Альбертон 2612 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 14 2967 5929 5928 2017-05-11T04:12:48Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki [[Санат:Кітаптар]] ias017l3vd0dkzc7l7d22612lvg0sjc 14 2971 5942 2017-06-14T22:07:23Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар француз тілі тілін білетіндігін көрсетеді. t61b6n0rvpgsf611tn0bhxu3u3egna5 14 2972 5944 2017-06-15T19:14:28Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар жеңілдетілген қытай тілі тілін білетіндігін көрсетеді. if2g4izcwrh7sz89s2tz2cb5igrstua 14 2973 5945 2017-06-15T19:14:28Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар дәстүрлі қытай тілі тілін білетіндігін көрсетеді. kwn5sdwf4qxalswr6ici7v9uwnu65gv 14 2975 5948 2017-06-16T02:26:08Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Austrian German тілін білетіндігін көрсетеді. h8gcl8r6lohme0v0etbwbhh6jvmwzlk 14 2976 5949 2017-06-16T02:26:08Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар неміс тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 3vgbgawi8px4benb3r6xr1uabpvkkae 14 2977 5950 2017-06-16T03:33:47Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар поляк тілі тілін білетіндігін көрсетеді. miry4j2fgwj7u7sbumk079l3a8oztmb 14 2978 5951 2017-06-16T03:39:30Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар испан тілі тілін білетіндігін көрсетеді. lmjjmnmu9w7lsj9hvdjmgjpojfhogr8 14 2979 5952 2017-06-16T05:27:32Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар латыш тілі тілін білетіндігін көрсетеді. stmeb9g54qlvo9t9ne4ewxlhm68owzl 14 2980 5953 2017-06-16T05:27:32Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар нидерланд тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 6hjq2016f8au9bakyheug0ipmtix7tf 14 2981 5954 2017-06-16T05:27:32Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар украин тілі тілін білетіндігін көрсетеді. p20q2o9stw0euq6frqu41i6j5ni85nb 14 2982 5955 2017-06-16T05:27:32Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар абхаз тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 5pw72eig2yh2ra4m4ut1bmjz2rxoa8a 14 2983 5956 2017-06-16T05:27:32Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар африкаанс тілі тілін білетіндігін көрсетеді. jaqr1tz6ps4h9yh202rz7i3zaoib9bp 14 2984 5957 2017-06-16T05:27:32Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар рунди тілі тілін білетіндігін көрсетеді. p9thspbyu3i2067i4asf8ajtzlb08sq 14 2985 5958 2017-06-16T06:49:49Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар қытай тілі тілін білетіндігін көрсетеді. mekmdl7yweamws0x3g3kjl9gn9nt81j 14 2986 5959 2017-06-16T07:04:40Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар шотланд тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 40p5lwndms78a097jg7tu8ldcmn2mv7 14 2987 5960 2017-06-16T07:04:40Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Norfuk / Pitkern тілін білетіндігін көрсетеді. 0f6pd98ty65o5fp122wmal0weidhcu9 14 2988 5961 2017-06-16T07:04:40Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Novial тілін білетіндігін көрсетеді. 13ykqpy7bl5ahnqw1n1d4imig7c560a 14 2989 5962 2017-06-16T07:22:11Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар португал тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 4i5iljp3t4vhbj76qyjxvax7ngznzu5 14 2990 5963 2017-06-16T09:32:26Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар беларусь тілі тілін білетіндігін көрсетеді. g5lmiam5awcgf59sd47lee7h8inrw1t 14 2991 5964 2017-06-16T14:10:35Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар индонезия тілі тілін білетіндігін көрсетеді. ojlnhn87xid03hv4r9nb6kwpja8x179 14 2992 5965 2017-06-16T14:23:06Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар баск тілі тілін білетіндігін көрсетеді. km9d2jlm1ujygcrzx1fs1qku01vigse 14 2993 5966 2017-06-16T14:25:43Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар итальян тілі тілін білетіндігін көрсетеді. gabq3hya0h5frwvvu7qyp0jpdut0rqg 14 2994 5967 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар окситан тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 1x9ik1fmo94sr6djq03hd2ndtlz8kzr 14 2995 5968 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар болгар тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 29xvdrdhb4s5xde1at1l4p9h5yyiuec 14 2996 5969 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар босния тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 6s13qpq9sd9qdrd51koalpoc3n13ewy 14 2997 5970 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар каталан тілі тілін білетіндігін көрсетеді. f7bu9w1y87a1ex61sv4uf1jcv7wgcm3 14 2998 5971 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар чех тілі тілін білетіндігін көрсетеді. lsbpdrzb7xxvnpeol2sa2y26n70pd41 14 2999 5972 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Kashubian тілін білетіндігін көрсетеді. nc4xazbs9kxd39u9u14rkfoq13335rc 14 3000 5973 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар төменгі лужица тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 7ttpxq4dhctcefm7ew7k8a2kg6oy43p 14 3001 5974 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар хорват тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 0x371007op7k5h01i4bdyf8wnrphgz0 14 3002 5975 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар жоғарғы лужица тілі тілін білетіндігін көрсетеді. n1gus31ha23cn55h5xarvsm1yokhkyz 14 3003 5976 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Kongo тілін білетіндігін көрсетеді. h5b3zqjc42i78hh42pqk0veftxbay0z 14 3004 5977 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар латын тілі тілін білетіндігін көрсетеді. g7vse2u2d3ui0qm0vrfvfgvd0toocpb 14 3005 5978 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар румын тілі тілін білетіндігін көрсетеді. gnvtdwxd647ci08oqakjtsvfpzrywdh 14 3006 5979 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар сардин тілі тілін білетіндігін көрсетеді. eed6adb99hom2kafduhqepcsp6jzo3y 14 3007 5980 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар серб-хорват тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 192ptrahij008xmt68jtgamrxjay2jy 14 3008 5981 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар словак тілі тілін білетіндігін көрсетеді. b10rmp9nn1wqszod9tovosrl96zf8rj 14 3009 5982 2017-06-16T14:28:10Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар серб тілі тілін білетіндігін көрсетеді. jtm06eco4zdypgj6vhgf15ovy721lxi 14 3010 5983 2017-06-16T18:05:18Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар астурия тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 045re0tlc3kmr009mi4pg1x0hvpw5hr 14 3011 5984 2017-06-16T18:30:31Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Literary Chinese тілін білетіндігін көрсетеді. afyl9ztttb2d225g1cxb2bd8h4ytrf6 14 3012 5985 2017-06-16T18:30:31Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар эсперанто тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 9mieqicx0wzzpfrd2czropkxoamcku3 14 3013 5986 2017-06-16T18:30:31Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар корей тілі тілін білетіндігін көрсетеді. piso2nk9oxihlii5bk7xw4bypddfyg7 14 3014 5987 2017-06-16T20:05:14Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар литва тілі тілін білетіндігін көрсетеді. laoh843v31e2tzchc5e8mssm9uiq4cr 14 3015 5988 2017-06-17T02:13:20Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар галисия тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 2uusud65uq6xwjvxxjja7slkjed54sz 14 3016 5989 2017-06-17T02:13:20Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар миранд тілі тілін білетіндігін көрсетеді. kasckkefkuucy0o7xr61ly0udrfgh22 14 3017 5990 2017-06-17T02:13:20Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар арагон тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 3k0h7vtvy232jaajkeap3acgl26ajno 14 3018 5991 2017-06-17T07:44:06Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар бенгал тілі тілін білетіндігін көрсетеді. qxkklk3c76z16uyc53fs15tp2wut56n 14 3020 5993 2017-06-18T07:48:40Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар кантон тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 62f1t2chbqu1nh8ir0l6gum62h5zrjy 14 3021 5994 2017-06-18T23:09:01Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар хинди тілі тілін білетіндігін көрсетеді. o8wryzo2ffojbd7mbqfx1htaowipizi 14 3022 5995 2017-06-19T00:50:11Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар малагаси тілі тілін білетіндігін көрсетеді. kwqtqm3jkf8vzxu3atbt84zayin3v4e 14 3023 5996 2017-06-19T02:24:34Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар швед тілі тілін білетіндігін көрсетеді. oypxca0fl0hvvfz3mbrpn7ic8p2xkvo 14 3024 5997 2017-06-19T02:24:34Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар норвег тілі тілін білетіндігін көрсетеді. hfdu5552g7um42l72c120fjgnknm0i4 14 3025 5998 2017-06-19T02:24:34Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар норвегиялық нюнорск тілі тілін білетіндігін көрсетеді. 6vclgdc13pmiz7q8gjl27dvke4blyxg 14 3026 5999 2017-06-19T02:24:34Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар дат тілі тілін білетіндігін көрсетеді. qpluky95xva6cwokib1xra3jcyso7l5 14 3027 6000 2017-06-19T02:24:34Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар төменгі неміс тілі тілін білетіндігін көрсетеді. e3y7l9xcfeyca06j7qgta74r9qzv8yq 14 3028 6001 2017-06-28T17:57:45Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар ория тілі тілін білетіндігін көрсетеді. pl2kmbpg0egd8k75ezebqhg6xlzk2p6 14 3029 6002 2017-06-28T17:57:45Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Pali тілін білетіндігін көрсетеді. 00gm6gm6cfcvt4tc0y4hijxcg5bekbl 14 3030 6003 2017-06-28T17:57:45Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар каннада тілі тілін білетіндігін көрсетеді. p8u9sfuoqb2ujfe04afcrfb3jeo2b2r 10 3031 6004 2017-07-01T06:10:17Z 219.147.88.191 Жаңа бетте: {{Инфобокс/Басы}} {{Инфобокс/Тақырып|{{{Қазақша есімі|{{{Есімі|}}}|{{PAGENAME}}}}}|{{{Шынайы есімі|}}}|{{Мемлеке... wikitext text/x-wiki {{Инфобокс/Басы}} {{Инфобокс/Тақырып|{{{Қазақша есімі|{{{Есімі|}}}|{{PAGENAME}}}}}|{{{Шынайы есімі|}}}|{{Мемлекеттік қайраткер/Түс 1|{{lcfirst:{{{түс|}}}}}}}||FFFFFF}} {{Инфобокс/Сурет|{{{Суреті|}}}|{{{Атауы|}}}|{{#if:{{{Сурет ені|}}}|{{{Сурет ені}}}|}}}} <!----------Елтаңба----------><!-- -->{{#if:{{{Елтаңба|}}}|<tr><td colspan="2" style="text-align: center; border-top: solid darkgray 1px;">[[Сурет:{{{Елтаңба}}}|{{{Ені|{{#if:{{{Елтаңба ені|}}}|{{{Елтаңба ені|}}}|120}}px}}}|{{{Қазақша есімі|{{{Есімі|{{{Шынайы есімі|{{{Шынайы есімі|}}}}}}}}}}}}]]</td></tr>}}{{#if:{{{Елтаңба атауы|}}}|<tr><td colspan="2" style="text-align: center;">{{{Елтаңба атауы}}}</td></tr>}} {{#if:{{{Титулы|}}}|{{Инфобокс/Тақырыпша|Лауазымы|{{Мемлекеттік қайраткер/Түс 1|{{{түс|}}}}}|FFFFFF}}}} {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы|{{#if:{{{Титулы|}}}|{{{Титулы|}}} {{{Мемлекет|}}}|}}}}} |Ту={{{Ту|}}} |Ту2={{{Ту2|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады|{{{Уәкілдігінің басталуы|}}}}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады|{{{Уәкілдігінің аяқталуы|}}}}}} |Лақап аты={{{Лақап аты|}}} |Ұраны={{{Ұраны|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы|}}} |регент1={{{регент1|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады|}}} |регент2={{{регент2|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады|}}} |регент3={{{регент3|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады|}}} |регент4={{{регент4|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{Бірігіп басқарушы5|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері|}}} |Премьер={{{Премьер|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент|}}} |Президент={{{Президент|}}} |Монарх={{{Монарх|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор|}}} |Губернатор={{{Губернатор|}}} |Ізашары={{{Ізашары|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1|}}} |мәтін1={{{мәтін1|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2|}}} |мәтін2={{{мәтін2|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3|}}} |мәтін3={{{мәтін3|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4|}}} |мәтін4={{{мәтін4|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5|}}} |мәтін5={{{мәтін5|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6|}}} |мәтін6={{{мәтін6|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7|}}} |мәтін7={{{мәтін7|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8|}}} |мәтін8={{{мәтін8|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9|}}} |мәтін9={{{мәтін9|}}} }} <!----------Титул 2----------> {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы_2|}}} |Ту={{{Ту_2|}}} |Ту2={{{Ту2_2|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі_2|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады_2|}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады_2|}}} |Лақап аты={{{Лақап аты_2|}}} |Ұраны={{{Ұраны_2|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі_2|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы_2|}}} |регент1={{{регент1_2|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады_2|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады_2|}}} |регент2={{{регент2_2|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады_2|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады_2|}}} |регент3={{{регент3_2|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады_2|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады_2|}}} |регент4={{{регент4_2|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады_2|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады_2|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1_2|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады_2|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады_2|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2_2|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады_2|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады_2|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3_2|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады_2|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады_2|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4_2|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады_2|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады_2|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{Бірігіп басқарушы5_2|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады_2|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады_2|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері_2|}}} |Премьер={{{Премьер_2|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент_2|}}} |Президент={{{Президент_2|}}} |Монарх={{{Монарх_2|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор_2|}}} |Губернатор={{{Губернатор_2|}}} |Ізашары={{{Ізашары_2|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары_2|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы_2|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер_2|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1_2|}}} |мәтін1={{{мәтін1_2|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2_2|}}} |мәтін2={{{мәтін2_2|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3_2|}}} |мәтін3={{{мәтін3_2|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4_2|}}} |мәтін4={{{мәтін4_2|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5_2|}}} |мәтін5={{{мәтін5_2|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6_2|}}} |мәтін6={{{мәтін6_2|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7_2|}}} |мәтін7={{{мәтін7_2|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8_2|}}} |мәтін8={{{мәтін8_2|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9_2|}}} |мәтін9={{{мәтін9_2|}}} }} <!----------Титул 3----------> {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы_3|}}} |Ту={{{Ту_3|}}} |Ту2={{{Ту2_3|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі_3|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады_3|}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады_3|}}} |Лақап аты={{{Лақап аты_3|}}} |Ұраны={{{Ұраны_3|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі_3|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы_3|}}} |регент1={{{регент1_3|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады_3|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады_3|}}} |регент2={{{регент2_3|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады_3|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады_3|}}} |регент3={{{регент3_3|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады_3|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады_3|}}} |регент4={{{регент4_3|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады_3|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады_3|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1_3|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады_3|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады_3|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2_3|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады_3|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады_3|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3_3|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады_3|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады_3|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4_3|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады_3|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады_3|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{Бірігіп басқарушы5_3|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады_3|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады_3|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері_3|}}} |Премьер={{{Премьер_3|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент_3|}}} |Президент={{{Президент_3|}}} |Монарх={{{Монарх_3|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор_3|}}} |Губернатор={{{Губернатор_3|}}} |Ізашары={{{Ізашары_3|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары_3|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы_3|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер_3|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1_3|}}} |мәтін1={{{мәтін1_3|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2_3|}}} |мәтін2={{{мәтін2_3|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3_3|}}} |мәтін3={{{мәтін3_3|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4_3|}}} |мәтін4={{{мәтін4_3|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5_3|}}} |мәтін5={{{мәтін5_3|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6_3|}}} |мәтін6={{{мәтін6_3|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7_3|}}} |мәтін7={{{мәтін7_3|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8_3|}}} |мәтін8={{{мәтін8_3|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9_3|}}} |мәтін9={{{мәтін9_3|}}} }} <!----------Титул 4----------> {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы_4|}}} |Ту={{{Ту_4|}}} |Ту2={{{Ту2_4|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі_4|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады_4|}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады_4|}}} |Лақап аты={{{Лақап аты_4|}}} |Ұраны={{{Ұраны_4|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі_4|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы_4|}}} |регент1={{{регент1_4|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады_4|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады_4|}}} |регент2={{{регент2_4|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады_4|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады_4|}}} |регент3={{{регент3_4|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады_4|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады_4|}}} |регент4={{{регент4_4|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады_4|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады_4|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1_4|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады_4|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады_4|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2_4|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады_4|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады_4|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3_4|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады_4|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады_4|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4_4|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады_4|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады_4|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{Бірігіп басқарушы5_4|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады_4|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады_4|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері_4|}}} |Премьер={{{Премьер_4|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент_4|}}} |Президент={{{Президент_4|}}} |Монарх={{{Монарх_4|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор_4|}}} |Губернатор={{{Губернатор_4|}}} |Ізашары={{{Ізашары_4|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары_4|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы_4|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер_4|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1_4|}}} |мәтін1={{{мәтін1_4|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2_4|}}} |мәтін2={{{мәтін2_4|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3_4|}}} |мәтін3={{{мәтін3_4|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4_4|}}} |мәтін4={{{мәтін4_4|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5_4|}}} |мәтін5={{{мәтін5_4|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6_4|}}} |мәтін6={{{мәтін6_4|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7_4|}}} |мәтін7={{{мәтін7_4|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8_4|}}} |мәтін8={{{мәтін8_4|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9_4|}}} |мәтін9={{{мәтін9_4|}}} }} <!----------Титул 5----------> {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы_5|}}} |Ту={{{Ту_5|}}} |Ту2={{{Ту2_5|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі_5|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады_5|}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады_5|}}} |Лақап аты={{{Лақап аты_5|}}} |Ұраны={{{Ұраны_5|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі_5|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы_5|}}} |регент1={{{регент1_5|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады_5|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады_5|}}} |регент2={{{регент2_5|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады_5|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады_5|}}} |регент3={{{регент3_5|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады_5|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады_5|}}} |регент4={{{регент4_5|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады_5|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады_5|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1_5|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады_5|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады_5|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2_5|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады_5|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады_5|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3_5|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады_5|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады_5|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4_5|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады_5|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады_5|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{Бірігіп басқарушы5_5|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады_5|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады_5|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері_5|}}} |Премьер={{{Премьер_5|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент_5|}}} |Президент={{{Президент_5|}}} |Монарх={{{Монарх_5|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор_5|}}} |Губернатор={{{Губернатор_5|}}} |Ізашары={{{Ізашары_5|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары_5|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы_5|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер_5|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1_5|}}} |мәтін1={{{мәтін1_5|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2_5|}}} |мәтін2={{{мәтін2_5|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3_5|}}} |мәтін3={{{мәтін3_5|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4_5|}}} |мәтін4={{{мәтін4_5|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5_5|}}} |текст5={{{текст5_5|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6_5|}}} |мәтін6={{{мәтін6_5|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7_5|}}} |мәтін7={{{мәтін7_5|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8_5|}}} |мәтін8={{{мәтін8_5|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9_5|}}} |мәтін9={{{мәтін9_5|}}} }} <!----------Титул 6----------> {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы_6|}}} |Ту={{{Ту_6|}}} |Ту2={{{Ту2_6|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі_6|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады_6|}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады_6|}}} |Лақап аты={{{Лақап аты_6|}}} |Ұраны={{{Ұраны_6|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі_6|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы_6|}}} |регент1={{{регент1_6|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады_6|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады_6|}}} |регент2={{{регент2_6|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады_6|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады_6|}}} |регент3={{{регент3_6|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады_6|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады_6|}}} |регент4={{{регент4_6|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады_6|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады_6|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1_6|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады_6|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады_6|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2_6|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады_6|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады_6|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3_6|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады_6|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады_6|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4_6|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады_6|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады_6|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{Бірігіп басқарушы5_6|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады_6|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады_6|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері_6|}}} |Премьер={{{Премьер_6|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент_6|}}} |Президент={{{Президент_6|}}} |Монарх={{{Монарх_6|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор_6|}}} |Губернатор={{{Губернатор_6|}}} |Ізашары={{{Ізашары_6|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары_6|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы_6|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер_6|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1_6|}}} |мәтін1={{{мәтін1_6|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2_6|}}} |мәтін2={{{мәтін2_6|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3_6|}}} |мәтін3={{{мәтін3_6|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4_6|}}} |мәтін4={{{мәтін4_6|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5_6|}}} |мәтін5={{{мәтін5_6|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6_6|}}} |мәтін6={{{мәтін6_6|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7_6|}}} |мәтін7={{{мәтін7_6|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8_6|}}} |мәтін8={{{мәтін8_6|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9_6|}}} |мәтін9={{{мәтін9_6|}}} }} <!----------Титул 7----------> {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы_7|}}} |Ту={{{Ту_7|}}} |Ту2={{{Ту2_7|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі_7|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады_7|}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады_7|}}} |Лақап аты={{{Лақап аты_7|}}} |Ұраны={{{Ұраны_7|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі_7|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы_7|}}} |регент1={{{регент1_7|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады_7|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады_7|}}} |регент2={{{регент2_7|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады_7|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады_7|}}} |регент3={{{регент3_7|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады_7|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады_7|}}} |регент4={{{регент4_7|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады_7|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады_7|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1_7|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады_7|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады_7|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2_7|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады_7|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады_7|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3_7|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады_7|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады_7|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4_7|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады_7|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады_7|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{соправитель5_7|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады_7|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады_7|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері_7|}}} |Премьер={{{Премьер_7|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент_7|}}} |Президент={{{Президент_7|}}} |Монарх={{{Монарх_7|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор_7|}}} |Губернатор={{{Губернатор_7|}}} |Ізашары={{{Ізашары_7|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары_7|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы_7|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер_7|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1_7|}}} |мәтін1={{{мәтін1_7|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2_7|}}} |мәтін2={{{мәтін2_7|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3_7|}}} |мәтін3={{{мәтін3_7|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4_7|}}} |мәтін4={{{мәтін4_7|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5_7|}}} |мәтін5={{{мәтін5_7|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6_7|}}} |мәтін6={{{мәтін6_7|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7_7|}}} |мәтін7={{{мәтін7_7|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8_7|}}} |мәтін8={{{мәтін8_7|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9_7|}}} |мәтін9={{{мәтін9_7|}}} }} <!----------Титул 8----------> {{Мемлекеттік қайраткер/Титул |түс={{{түс|}}} |Титулы={{{Титулы_8|}}} |Ту={{{Ту_8|}}} |Ту2={{{Ту2_8|}}} |Басқарған кезеңі={{{Басқарған кезеңі_8|}}} |Басқара бастады={{{Басқара бастады_8|}}} |Басқаруын аяқтады={{{Басқаруын аяқтады_8|}}} |Лақап аты={{{Лақап аты_8|}}} |Ұраны={{{Ұраны_8|}}} |Таққа отырған кездегі есімі={{{Таққа отырған кездегі есімі_8|}}} |Тәж кигізу жорасы={{{Тәж кигізу жорасы_8|}}} |регент1={{{регент1_8|}}} |регент1Басқара бастады={{{регент1Басқара бастады_8|}}} |регент1Басқаруын аяқтады={{{регент1Басқаруын аяқтады_8|}}} |регент2={{{регент2_8|}}} |регент2Басқара бастады={{{регент2Басқара бастады_8|}}} |регент2Басқаруын аяқтады={{{регент2Басқаруын аяқтады_8|}}} |регент3={{{регент3_8|}}} |регент3Басқара бастады={{{регент3Басқара бастады_8|}}} |регент3Басқаруын аяқтады={{{регент3Басқаруын аяқтады_8|}}} |регент4={{{регент4_8|}}} |регент4Басқара бастады={{{регент4Басқара бастады_8|}}} |регент4Басқаруын аяқтады={{{регент4Басқаруын аяқтады_8|}}} |Бірігіп басқарушы1={{{Бірігіп басқарушы1_8|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы1Басқара бастады_8|}}} |Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады_8|}}} |Бірігіп басқарушы2={{{Бірігіп басқарушы2_8|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы2Басқара бастады_8|}}} |Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы2Басқаруын аяқтады_8|}}} |Бірігіп басқарушы3={{{Бірігіп басқарушы3_8|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы3Басқара бастады_8|}}} |Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы3Басқаруын аяқтады_8|}}} |Бірігіп басқарушы4={{{Бірігіп басқарушы4_8|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы4Басқара бастады_8|}}} |Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы4Басқаруын аяқтады_8|}}} |Бірігіп басқарушы5={{{Бірігіп басқарушы5_8|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқара бастады={{{Бірігіп басқарушы5Басқара бастады_8|}}} |Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады={{{Бірігіп басқарушы5Басқаруын аяқтады_8|}}} |Мұрагері={{{Мұрагері_8|}}} |Премьер={{{Премьер_8|}}} |Вице-президент={{{Вице-президент_8|}}} |Президент={{{Президент_8|}}} |Монарх={{{Монарх_8|}}} |Вице-губернатор={{{Вице-губернатор_8|}}} |Губернатор={{{Губернатор_8|}}} |Ізашары={{{Ізашары_8|}}} |Ізбасары={{{Ізбасары_8|}}} |Биліктен бас тартуы={{{Биліктен бас тартуы_8|}}} |Түсініктемелер={{{Түсініктемелер_8|}}} |тақырыпша1={{{тақырыпша1_8|}}} |мәтін1={{{мәтін1_8|}}} |тақырыпша2={{{тақырыпша2_8|}}} |мәтін2={{{мәтін2_8|}}} |тақырыпша3={{{тақырыпша3_8|}}} |мәтін3={{{мәтін3_8|}}} |тақырыпша4={{{тақырыпша4_8|}}} |мәтін4={{{мәтін4_8|}}} |тақырыпша5={{{тақырыпша5_8|}}} |мәтін5={{{мәтін5_8|}}} |тақырыпша6={{{тақырыпша6_8|}}} |мәтін6={{{мәтін6_8|}}} |тақырыпша7={{{тақырыпша7_8|}}} |мәтін7={{{мәтін7_8|}}} |тақырыпша8={{{тақырыпша8_8|}}} |мәтін8={{{мәтін8_8|}}} |тақырыпша9={{{тақырыпша9_8|}}} |мәтін9={{{мәтін9_8|}}} }} {{#if:{{{Партиясы|}}}{{{Білімі|}}}{{{Мамандығы|}}}{{{Ғылыми дәрежесі|}}}{{{Қызметі|}}}{{{Азаматтығы|}}}{{{Туған жері|}}}{{{Қайтыс болған күні|}}}{{{Қайтыс болған жері|}}}{{{Жерленді|}}}{{{Династия|}}}{{{Діні|}}}{{{Туған кездегі есімі|}}}{{{Әкесі|}}}{{{Анасы|}}}{{{Жұбайы|}}}{{{Балалары|}}}|{{Инфобокс/Тақырыпша|Өмірбаяны|{{Мемлекеттік қайраткер/Түс 1|{{{түс|}}}}}|FFFFFF}}}} <!----------Жеке мәліметтер----------> {{Инфобокс/Параметр|Партиясы:|{{{Партиясы|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Білімі:|{{{Білімі|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Ғылыми дәрежесі:|{{{Ғылыми дәрежесі|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Мамандығы:|{{{Мамандығы|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Қызметі:|{{{Қызметі|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Мемлекеттік қайраткер/Жеке мағлұматтары |Азаматтығы={{{Азаматтығы|}}} |Туған күні={{{Туған күні|}}} |Туған жері={{{Туған жері|}}} |Қайтыс болған күні={{{Қайтыс болған күні|}}} |Қайтыс болған жері={{{Қайтыс болған жері|}}} |Жерленді={{{Жерленді|}}} |Династия={{{Династия|}}} |Діні={{{Діні|}}} |Туған кездегі есімі={{{Туған кездегі есімі|}}} |Әкесі={{{Әкесі|}}} |Анасы={{{Анасы|}}} |Жұбайы={{{Жұбайы|}}} |Балалары={{{Балалары|}}} }} <!----------Сайты----------> {{Инфобокс/Параметр|Сайты:|{{{Сайты|}}}|6=right|7=F9F9F9}} <!----------Әскери қызметі----------> {{#if:{{{Атағы|}}}|{{Инфобокс/Тақырыпша|Әскери қызметі|{{Мемлекеттік қайраткер/Түс 1|{{{түс|}}}}}|FFFFFF}}}} {{Инфобокс/Параметр|Қызмет еткен жылдары:|{{{Қызмет еткен жылдары|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Құрамында болды:|{{{Құрамында болды|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Әскер түрі:|{{{Әскер түрі|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Атағы:|{{{Атағы|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Басқарды:|{{{Басқарды|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Шайқасы:|{{{Шайқасы|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Құрамында болды:|{{{Құрамында болды|}}}|6=right|7=F9F9F9}} <!----------Ғылыми қызметі----------> {{#if:{{{Ғылыми аясы|}}}|{{Инфобокс/Тақырыпша|Ғылыми қызметі|{{Мемлекеттік қайраткер/Түс 1|{{{түс|}}}}}|FFFFFF}}}} {{Инфобокс/Параметр|Ғылыми аясы:|{{{Ғылыми аясы|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Жұмыс істеген орны:|{{{Жұмыс істеген орны|}}}|6=right|7=F9F9F9}} {{Инфобокс/Параметр|Құрамында болды:|{{{Құрамында болды|}}}|6=right|7=F9F9F9}}<!-- --> <!----------Қолтаңбасы және монограммасы----------> {{#if:{{{Қолтаңбасы|}}}|{{Инфобокс/Параметр|Қолтаңбасы:|[[Сурет:{{{Қолтаңбасы|}}}|{{{Ені|{{#if:{{{Қолтаңба ені|}}}|{{{Қолтаңба ені|}}}|128}}px}}}|Қолтаңбасы]]|6=right|7=F9F9F9}}}} {{#if:{{{Монограммасы|}}}|{{Инфобокс/Параметр|{{{Монограмманың аты|Монограммасы}}}:|[[Сурет:{{{Монограммасы|}}}|{{{Ені|{{#if:{{{Монограмма ені|}}}|{{{Монограмма ені|}}}|180x70}}px}}}|Монограммасы]]|6=right|7=F9F9F9}}}} <!----------Марапаттары----------> {{Инфобокс/Параметр|Марапаттары:|{{{awards|{{{Марапаттары|}}}}}}|6=right|7=F9F9F9}} <!----------Commons ----------> {{#if:{{{Commons|}}}|{{Инфобокс/Тақырыпша|'''[[commons:Category:{{{Commons}}}|{{{Қазақша есімі|{{{Commons|}}}}}}]]''' [[Ортаққор]]да|{{Мемлекеттік қайраткер/Түс 2|{{{түс|}}}}}|FFFFFF}}}} <!----------Санаттар----------> {{Инфобокс/Өңдеу батырмасы|Мемлекеттік қайраткер|{{Мемлекеттік қайраткер/Түс 1|{{lcfirst:{{{түс|}}}}}}}}} {{Инфобокс/Соңы}}{{#if: {{{nocat|}}}|| <includeonly>{{Мақала бойынша санаттар|Алфавит бойынша тұлғалар}}</includeonly> }}<noinclude> {{clear}} {{doc}} </noinclude> 1oia2ubc7hgldgh9rhzttdvyxyi0rzo 10 3032 6005 2017-07-01T06:13:41Z 219.147.88.191 Жаңа бетте: <includeonly><nowiki /> {| class="infobox" cellspacing="7" {{#if:{{{3|}}}|id="{{{3}}}"}} {{#if:{{{2|}}}|style="width:{{{2}}}px"|{{#ifeq:{{{1|}}}|инфобокс бөлімі... wikitext text/x-wiki <includeonly><nowiki /> {| class="infobox" cellspacing="7" {{#if:{{{3|}}}|id="{{{3}}}"}} {{#if:{{{2|}}}|style="width:{{{2}}}px"|{{#ifeq:{{{1|}}}|инфобокс бөлімі|style="width:170px"}}}}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Басы]]</noinclude> cseteepnj8uvp5t0jb1jcd94ab2s55j 0 3041 6055 6033 2017-12-16T09:26:46Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki [[de:Russisch: Grammatik]] [[el:Ρωσικά]] [[eo:Rusa]] [[es:Ruso]] [[fr:Enseignement du russe]] [[it:Russo]] [[he:רוסית]] [[nl:Russisch]] [[pl:Rosyjski]] [[pt:Russo]] [[fi:Venäjän kieli]] [[ru:Русский язык как иностранный]] [[tr:Rusça]] [[zh:俄语]] odi8yo5rer7n4exmpjt4tm662hkmdm4 0 3042 6036 2017-11-14T13:47:17Z 90.143.152.196 Жаңа бетте: Кариб дагдарысы wikitext text/x-wiki Кариб дагдарысы 50okcv355bbt53wdwlludb33xyzusl8 14 3043 6040 2017-11-21T21:29:03Z Babel AutoCreate 1606 [[Project:Бабыл|Babel]] санат бетін автоматты түрде бастау. wikitext text/x-wiki Бұл санаттағы қатысушылар Simple English тілін білетіндігін көрсетеді. rx8a0oldnn1sq2rq21zqodysjnfmt79 10 3048 6060 6059 2017-12-16T09:29:58Z AlibekKS 1294 wikitext text/x-wiki {{ambox|type=content|text='''This {{is book|book|page or section}} is an undeveloped draft or outline.'''<br/>You can help to [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} develop the work], or you can ask for assistance in the [[WB:PROJECTS|project room]].}}<includeonly>{{#ifeq:{{{example|no}}}|no|[[Category:{{#ifeq:{{ARTICLESPACE}}|Wikijunior|Wikijunior Stubs|Stubs}}|{{#ifeq:{{ARTICLESPACE}}|Wikijunior|{{PAGENAME}}|{{FULLPAGENAME}}}}]]}}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> rz3ytw8bp2n0buwobep5ke7do7hitbo 0 3061 6795 6170 2020-06-17T22:13:23Z Samuele2002 2423 fix [[Special:LintErrors]] wikitext text/x-wiki <-- Кіріспе --> {{3D бөлім |tailletour=2px |fondext=#FFFFFF |tourext=#AAAAAA |fondint=#88AA44 |tourint=#0E5300 |fondtexte=#FFFFFF |titre=Кіріспе |contenu={{PAGENAME}}/Кіріспе }} q6k7dgfrhjurgxsxu2kwwfrahfbf718 0 3062 6105 2018-04-11T19:00:40Z Hafizzo 1989 Жаңа бетте: <!-- BANNER ACROSS TOP OF P PAGE --> {| width="100%" cellpanig="5" style="background:#069; border- style:solid; border-width:3px; border- color:steelblue; " |valign="top"... wikitext text/x-wiki <!-- BANNER ACROSS TOP OF P PAGE --> {| width="100%" cellpanig="5" style="background:#069; border- style:solid; border-width:3px; border- color:steelblue; " |valign="top" style="padding: 0; margin:0; | ===<center><font face="Verdana" size="6" color="blue"><span style="color:red; text- transform:capitalize; letter- spacing:.3em>Иқбал əл-Бəсəнди <font face="Tahoma" color="black"</font> </span></center>=== <br/> bubsccn8zgba1fz7qtzeawyxiu4lpr0 10 3063 6193 6110 2018-04-21T09:50:10Z RAIDDAH 2010 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3064 6115 2018-04-15T16:51:15Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: <includeonly>{{{{{subst|}}} #ifexpr; ({{{2}}})=0|0|{{{{{subst|}}} #ifexpr: ({{{1}}})/({{{2}}})=({{{1}}})/({{{2}}})round 0)|0| {{{{{subst|}}}#ifexpr: | (({{{1}}})/({{{2}}}))>0... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{{{{subst|}}} #ifexpr; ({{{2}}})=0|0|{{{{{subst|}}} #ifexpr: ({{{1}}})/({{{2}}})=({{{1}}})/({{{2}}})round 0)|0| {{{{{subst|}}}#ifexpr: | (({{{1}}})/({{{2}}}))>0 and(({{{1}}})/({{{2}}}))<1| {{{{{subst|}}}#expr:{{{1}}}}}| {{{{{subst|}}}#expr:({{{1}}})- ((((({{{1}}})/({{{2}}})/ -0.5 ) roud 0)* ({{{2}}})/}}}}}}}}<lincludeonly> <noinclude>{{Үлгі:doc}}</noinclude> 09rdv8se3tvudyuykzn3rfeqonwfost 10 3065 6117 6116 2018-04-15T16:54:28Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:Blanc]] бетін [[Үлгі:Blans]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki <span style="color: #fff:"> </span> 1ja0jty426m5i5ohfi5kqm6lgs28ck2 10 3066 6118 2018-04-15T16:54:28Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:Blanc]] бетін [[Үлгі:Blans]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Blans]] cr0qlzr4agpmblktd2euvkxgqlacei5 10 3067 6792 6791 2020-06-17T22:11:47Z Samuele2002 2423 wikitext text/x-wiki ==Syntaxe== <pre> {{3D бөлім |tailletourext = |fontdext = |tourext = |tailletourint = |fondint = |tourint = |tailletourtexte = |fonttexte = |tourtexte = |titre = |logo = |legende = |height = |contenv = |lienarchives = }} </pre> ==Мысалы== {| style="background:transparentz;width=100%" | width =50%| <div style="padding:0.5em 1em; border: 1px dotted gray; background: #EFE; font-size:90%"> <pre> {{3D бөлім |tailletour = 1px |fondext = #ESECFF |tourext = #808080 |fondint = #ACCFF |tourint = #808080 |titre = Мысалы:Тақырыптың аты |logo = }} </pre></div> | |width=50%| <div style="padding:0.5em 1em; border: 1px dotted gray; background : #EFE; font-size:90%"> <pre> {{3D бөлім |tailletour = 1px |fondext = #ECECEC |tourext = #000000 |fondint = #808080 |tourint = #000000 |titre = {{blans|Мысалы:тақырыптың аты}} |logo = |contenuv= }} </pre></div> |} ed8ezswoky01b3a5zs5bv3k17jttsud 10 3068 6163 6162 2018-04-19T12:11:58Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:3D бөлім]] бетін [[Үлгі:Bolim]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3069 7215 7214 2021-08-28T11:23:51Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div class="noprint" style="text-align:right; margin:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; padding:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em;"><b>{{{1|}}}</b></div><div style="clear:both;"></div></div><noinclude> {{pp-template}} [[Санат:Үлгілер:Портал|{{PAGENAME}}]] </noinclude> flqoaj5yqr8gcsm5zdsk7h8ot957hgg 828 3070 6155 6153 2018-04-19T06:26:23Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:Box-header-round-2]] бетін [[Module:Box-header-round-2]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3071 6125 2018-04-16T17:19:20Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: <span style="display: iline;"><span style="display: table-cell; border-collase: collapse; border: solid 1px {{{color|#ddd;}}">{{{1}}</span></span><noinclude> ar:فالب:Bo... wikitext text/x-wiki <span style="display: iline;"><span style="display: table-cell; border-collase: collapse; border: solid 1px {{{color|#ddd;}}">{{{1}}</span></span><noinclude> [[ar:فالب:Border]] [[ca:Template:Vora]] [[de:Template:Border]] [[en:Template:Border]] [[es:Template:Border]] [[fi:Malline:Rajaus]] [[fr:Modėle:Border]] [[pt:Predefiniçāo:Border]] [[rmy:formar:Rig]] [[zh:Template:Border]] </noinclude> mqoe990a8zgpmvdbzshyxw2xmzzzmzf 10 3072 6126 2018-04-16T17:41:17Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: <span style="color:{{{1|}}}">{{{2|}}}</span><noinclude>{{Doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <span style="color:{{{1|}}}">{{{2|}}}</span><noinclude>{{Doc}}</noinclude> d803a5i2065ycq7mzkij0jx2h29luyv 10 3073 6129 6128 2018-04-17T05:59:50Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki <includeonly>-moz-border-radius: {{{1|8px}}}; -Webkit-border-radius: {{{1|8px}}}; border-radius: {{{1|8px}}}; </includeonly><noinclude> 2sejk9bfgmcgw0dq25dikwndtutkfyt 10 3074 6793 6131 2020-06-17T22:12:13Z Samuele2002 2423 fix [[Special:LintErrors]] wikitext text/x-wiki <div style="float:right"><span class="noprint plainlinks">[[{{fullurl:{{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|{{{FULLPAGENAME}}}}|action=edit{{#if:{{{section|}}}|&section={{{section}}}}} {{#if: {{}editintro|}}}|&editintro={{urlencode:{{{editinto}}}|wiki}}}}}{{#if:{{{preload|}}}|&preload={{{urlencode:{{{preload}}}|wiki}}}}{{#if:{{{preloadtitle|}}}|&preloadtitle={{urlencod3z:{{{preloadtitle}}}}}}}}}{{2|өңдеу}}}]]</span></div><noinclude>{{documentation}}</noinclude> q7842w2t32jlrnnqxydclgl3sjgvkiy 10 3075 6132 2018-04-17T06:46:08Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: {{sort|1|[[Сурет:silver medal icon.svg|alt=|links=]]}}<noinclude>[[Санат:Үлгілер:Марапаттар:Спорт|2]]</noinclude> wikitext text/x-wiki {{sort|1|[[Сурет:silver medal icon.svg|alt=|links=]]}}<noinclude>[[Санат:Үлгілер:Марапаттар:Спорт|2]]</noinclude> kwwn8iwhw5jlydai1fuxa8op7jvcedi 10 3076 6133 2018-04-17T06:57:23Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: <span style="display: none" class="sortkey">{{{1}}}&#32;!</span><span class="sorttext">{{{2|[[{{{1}}}]]}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <span style="display: none" class="sortkey">{{{1}}}&#32;!</span><span class="sorttext">{{{2|[[{{{1}}}]]}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude> 41o8qitohe01is6lo5beq98ov4h2l4b 0 3077 6138 6137 2018-04-17T13:20:23Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki '''ЕС''' - өткен өмір туралы түсініктердің бегінесін сақтап, керек кезінде жандандыра алатын құбылыс. Ес 5 қосындыдан тұрады: 1)естеліктерді орнықтыру 2)оларды сақтау 3)еске түсіру 4)тану 5)орынды пайдалану. Естітің орынқтыру қабілеті бұзылса,аменезия (еске түсіре алмау) ауруына шалдықтырады. Белгілі нəрсені еске сақтау үшін біз оны түсінуіміз қажет. Тек жақсы ұғынылған нəрселер ғана есімізде оңай жаңғырады. Ес, еске сақтау сана-сезімнің басты құралының бірі. [[Санат:Мəдениет]] 6j8wo0tei2jp6ugkuc897k0sozi9vxs 14 3078 6140 6139 2018-04-17T13:22:29Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki [[Ес]] 8wga2l0grjbkhi78n10v262mt8u0mx9 0 3079 6740 6141 2020-03-31T19:50:24Z 147.30.158.191 wikitext text/x-wiki '''Харизма''' (грекше:çhārīşmā - шапағат, рақым, құдай сыйы) - белгілі тұлғаны немесе құбылысты, ерекше қасиетке теңеп, оған əулие ретінде қараған. Харизматикалық көсем деп өте мықты беделге, ақылгөйлікке ие, шексіз тартымды, батыр адамдарды айтады. Харизма атауы алғаш рет Э. Трельч пен М. Вебердің əлеуметтанулық тұжырымдамаларында қолданған. Қазақстанда ең алғашқы осы (харизматикалық) ұғымға ие азамат - Амиржанов Жомарт Нұртайұлы. [[Санат:Мəдениет]] gvhu4o2pv76dfp5o9skuftm8wemetp1 10 3080 6151 6150 2018-04-18T13:38:49Z Бауыржан Жақсылық 1790 wikitext text/x-wiki {|class="toccolours hlist" id="Ислам діні" style="clear:right; float:right; margin:0.5em 0 0.5em 0.5em; text-align: center: border:2px solid #DCDCDC;padding: 0px; font-size:90%; width;2.2em; background-color:#F4FOES" |- |<span style="font-size: 140%"></span><div class="Title" style="font-size: 105%; color:#ffeaba; background-color:#90EE90; border:15px solid #BDB76B">[[Сурет:Allah1.png|180px|link=Ислам]]<br /> |- | <div class="Navframe"> <div class="NavHead" style="font-size:120%; color:white; background-color: #9e003a;">[[Бас мəзір|<span style="color:white;">'''Бас мəзір''' </span>]] </div> <div class="NavContent" style="text-align:center; border:none;display:none;">{{| cellpadding="0" cellspacing="0p" border="0" style="background-color:#f7f1e3;" |- l18wbn7cma0x0p29y7g848u6h4k92x3 10 3081 7319 7318 2021-08-30T11:25:48Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="clear: both; <!-- -->border: {{{border-type|solid}}} {{{titleborder|{{{border|#ababab}}}}}}; <!-- -->border-width: {{{border-top|{{{border-width|1}}}}}}px {{{border-width|1}}}px 0; <!-- -->background: {{{titlebackground|blue}}};<!-- --> color: {{{titleforeground|#000}}}; <!-- -->padding: {{{padding|.1em}}};<!-- -->padding-top: {{{padding-top|.1em}}};<!-- -->padding-left: {{{padding-left|.1em}}};<!-- -->padding-right: {{{padding-right|.1em}}};<!-- -->padding-bottom: {{{padding-bottom|.1em}}};<!-- -->text-align: {{{title-align|center}}};<!-- -->font-family: {{{font-family|arial}}};<!-- -->font-size:{{{titlefont-size|100%}}};<!-- -->margin-bottom: 0px;<!-- -->">{{#if: {{{EDITLINK|}}} || <div class="plainlinks" <!-- -->style="float:right;<!-- -->margin-bottom:.1em;<!-- -->font-size:{{{font-size|80%}}};<!-- --> color: {{{titleforeground|#000}}}">{{ #if: {{{noedit|}}} || [{{fullurl:{{{editpage|/}}}|action=edit{{#if: {{{section|}}} |&section={{{section}}}}}}} <span style="color: {{{titleforeground|#000}}}">өңдеу</span>]&nbsp;}}{{#if: {{{viewpage|}}} |'''·'''&nbsp;[[:{{{viewpage}}}|<font color="{{{titleforeground|black}}}">view</font>]]&nbsp;}}{{{top|}}}&nbsp; </div>}}<!-- endif EDITLINK -->{{#if: {{{SPAN|}}} |<span style="font-size:{{{title-font-size|100%}}}; font-weight:{{{title-font-weight|bold}}}; margin: 0; padding:0; padding-bottom:.1em; color:{{{titleforeground|#000}}};{{{extra|}}}">{{{title}}}</span>|<h2 style="font-size:{{{title-font-size|100%}}}; font-weight:{{{title-font-weight|bold}}}; border: none; margin: 0; padding:0; padding-bottom:.1em; color:{{{titleforeground|#000}}};{{{extra|}}}">{{{title}}}</h2>}} </div> <div style="border: {{{border-width|1}}}px solid {{{border|#ababab}}}; <!-- -->border-top-width: {{{border-top|1}}}px; <!-- -->vertical-align: top;<!-- -->background: {{{background|white}}};<!-- -->opacity: {{{background-opacity|1}}};<!-- --> color: {{{foreground|#000}}}; <!-- -->text-align: {{{text-align|left}}};<!-- --> margin: 0 0 10px; <!-- -->padding: {{{padding|1em}}};<!-- -->padding-top: {{{padding-top|.3em;}}}"><!-- -->{{#if: {{{TOC|}}} | |__NOTOC__}}{{#if: {{{EDIT|}}} | |__NOEDITSECTION__}}<noinclude> {{Template:Box-footer}} <!-- PLEASE PUT CATEGORIES AND INTERWIKI LINKS ON THE DOCUMENTATION PAGE. THANK YOU. --> {{Documentation}} </noinclude> lrbw6jltmyjbrnxmxozzevowuo81026 10 3082 6156 2018-04-19T06:26:23Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:Box-header-round-2]] бетін [[Module:Box-header-round-2]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Module:Box-header-round-2]] jygjoo6ff09d5vz161fr6no0waz37wf 10 3083 6796 6159 2020-06-17T22:14:14Z Samuele2002 2423 fix [[Special:LintErrors]] wikitext text/x-wiki <div style="clear: both;"></div> <div style="border: 1px solid {{{border|#99c}}}; background: {{{titlebackground|#ccf}}}; color: {{{titleforeground|#000}}}; padding; 1.em; text-align: center; font-weight: bold; font-size; 100%; margin-bottom: 0px; border-bottom: none;-moz-border-radius: 10px 10px 10px 10px; border-radius: 10px 10px 0px 0px; box-shadew; 0px 5px 5px #fff inset;"><span style="float:right; margin-bottom:.1em; font-size:90%; margin-right:5px">'''''[{{fullurl:{{{editpage}}}|action=edit}}}өңдеу]'''''</span>{{{title}}}</div><div style="display: block; border: 6px solid {{{border|#99c}}}; vertical-align: top; background: {{{background|#fff}}}; color: {{{foreground|#000}}}; margin-bottom: 10px; padding: 3em; margin-top: 0em; padding-top:.3em;moz-border-radius: 0px 0px 10px 10px;boborder-radius: 0px 0px 10px 10px; box-shadow: 0px 2px 8px -5px #00;"> a43cacb0hvng9cs8cebv0fpdsuwgv54 10 3084 6161 2018-04-19T11:52:58Z Бауыржан Жақсылық 1790 Жаңа бетте: Ггшшшддш wikitext text/x-wiki Ггшшшддш ejqseko9e42ush06mcazdxao9whnahp 10 3085 6183 6176 2018-04-20T12:35:54Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:3D бөлім]] бетін [[Үлгі:Islam]] бетіне жылжытты: {{жою}} wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 4 3086 6186 6185 2018-04-20T12:39:43Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:3D бөлімі]] бетін [[Уикикітап:3D бөлімі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3087 7224 6184 2021-08-28T12:23:12Z Hafizman 1798 Removed redirect to [[Үлгі:Islam]] wikitext text/x-wiki <includeonly>{| style="border:{{#if: {{{tailletourext|}}}|{{{tailletourext}}}|1px}} solid {{{tourext|#C6E4F2}}}; vertical-align:top; width:100%; background-color:{{{fondext|#F1FAFF}}}; margin-top:5px; margin-bottom:5px; padding:0.5px 0.5px 0.5px 0.5px; -moz-border-radius:3px;-webkit-border-radius:3px; border-radius:3px;" | <div class="degrade" style="margin-top:0px; margin-bottom:3px; padding:.2em; border:{{#if: {{{tailletourint|}}}{{{tailletour|}}}|{{{tailletourint|}}}{{{tailletour|}}}|1px}} solid {{{tourint|#FFC17E}}}; background-color:{{{fondint|#F3E4C4}}}; -moz-border-radius:10px;-webkit-border-radius:10px; border-radius:10px;"> <span style="padding:0 4px 0 4px; float:right; font-size:80%;"><span class="plainlinks noprint">[{{fullurl:{{{editonly|{{{contenu}}}}}}|action=edit}} <span style="color:{{{couleurtitre|#000000}}};">өңдеу{{#if: {{{couleurtitre|}}} |</span>|}}]</span></span><div style="color:{{{couleurtitre|#000000}}}; text-align:{{{align|left}}}; font-weight:bold; font-size:{{{tailleTitre|100%}}};">&nbsp;{{#if: {{{logo|}}}|[[image:{{{logo}}}|{{{px|21x21}}}px|{{{légende|Icône}}}]]|}} {{{titre|complétez le paramètre "titre"}}}</div> </div> <div style="margin-bottom:0px; padding:.5em; background:{{#if: {{{fondtexte|}}}|{{{fondtexte}}}|#FFF}}; border:{{#if: {{{tailletourtexte|}}}|{{{tailletourtexte}}}|1px}} solid {{#if: {{{tourtexte|}}}|{{{tourtexte}}}|#AAAAAA}}"> {{#if: {{{height|}}} |<div style="height: {{{height}}}; font-size:95%; width: 100%; overflow: auto; padding: 3px;text-align: left;" title="braglist - zum scrollen"; >|}} {{#if: {{{contenu|}}}|{{{{{contenu}}}}}|complétez le paramètre "contenu"}}{{#if: {{{lienarchives|}}} |<div class="noprint" style="text-align:right; margin:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; padding:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; vertical-align:bottom;">[[Image:Nuvola apps ark.png|22px|Archives]] <b>[[{{{lienarchives}}}|Nomination/Archives...]]</b></div>|}}{{#if: {{{height|}}} |</div>|}} </div> |}</includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> 554th2x39fznflha6mvlxmnldgwd6co 10 3088 6187 2018-04-20T12:39:43Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Үлгі:3D бөлімі]] бетін [[Уикикітап:3D бөлімі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Уикикітап:3D бөлімі]] 6i3ia5t0fsddxrfxkvjvaku3kiqn5uc 0 3089 6189 2018-04-20T13:12:34Z Бауыржан Жақсылық 1790 Бауыржан Жақсылық [[Баттиф]] бетін [[Баттифф]] бетіне жылжытты: (|Өңдеуге=Тек əкімшілерге рұқсат ету](мəңгі)[Жылжытуға=Тек əкімшілерге рұқсат ету](мəңгі))) wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Баттифф]] abolmt0sm6ng8fnnu4uuanlwxj8d1ty 10 3090 6194 6192 2018-04-21T10:01:56Z RAIDDAH 2010 wikitext text/x-wiki <includeonly>{| style="border:{{#if: {{{tailletourext|}}}| {{{tailletourtext}}}|1px}} solid {{{tourext|#C6E4F2}}}; vertical-align:top; width:100%; background-color:{{{fondext|#F1FAFF}}}; margin-top: 5px; margin-bottom:5px; padding:0.5px 0.5px 0.5px 0.5px; -moz-border-radius:3px;-webkit-border-radius:3px; border-radius:3px;" | <div class="degrade" style="margin-top:0px; margin-bottom:3px; padding:.2em; border:{{#if: {{{tailletourint|}}}{{{tailletour|}}}| {{{tailletourint|}}} {{{tailletour|}}}|1px}} solid {{{tourint|#FFC17E}}}; background-color:{{{fondint|#f3E4C4}}}; -moz-border-radius:10px;-webkit-border-radius: 10px;border-radius:10px;"> <span style="padding: 0 4px 0 4px; float:right;font-size:80%;"><span class="plainlinks noprint">[{{fullurl: {{{editonly| {{{contenu}}}}}|action=edit}} style="color: {{{couleurtitre|#000000}}};">өңдеу {{#if: {{{couleurtitre|}}} |</span>|}}] </span></span><div style="color: {{{couleurtitre|#000000}}}; text-align: {{{align|left}}}; font-weight:bold; font-size: {{{tailleTitre|100%}}};"&nbsp;{{#if: {{{logo|}}}|[[image:{{{logo}}}| {{{px|21x21}}}px| {{{légende|Icône}}}]]|}} {{{titre|complétez le paramètre "titre"}}}</div> </div> <div style="margin-bottom:0px; padding:.5em;background:{{#if: {{{fondtexte|}}}| {{{fondtexte}}}|#FFF}}; border:{{#if: {{{tailletourtexte|}}}| {{{tailletourtexte}}}|1px}} solid {{#if: {{{tourtexte|}}} | {{{tourtexte}}}|#AAAAAA}}"> {{#if: {{{height|}}} |<div style="height: {{{height}}};font-size:95%; width: 100%; overflow: auto padding: 3px;text-align: left;" title="braglist -zum scrollen"; >|}} {{#if: {{{contenu|}}}| {{{{{contenu}}}}}|comlétez le paramètre"contenu"}}{{#if: {{{lienarchives|}}} |<div class="noprint" style="text-align:right; margin:0.3em 0.2em 0.3em; padding:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; vertical-align:bottom;">[[Image:Nuvola apps ark.png|22px|Archives]] <b> [[{{{lienarchives}}}|Nomination|Archives...]]</b></div>|}}{{#if: {{{height|}}}|</div>|}} </div |}</includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> 7gdq9x2l7gw1tiju2gno9qgrjadb2zr 0 3091 6191 2018-04-21T09:44:40Z RAIDDAH 2010 Жаңа бетте: <-- Кіріспе --> {{3D bolım |tailletour=2px |fondext=#FFFFFF |fondint=88AA44 |tourint=#0E5300 |fondtexte=#FFFFFF |titre=Исламият |logo=Nuvola apps khexedit.png... wikitext text/x-wiki <-- Кіріспе --> {{3D bolım |tailletour=2px |fondext=#FFFFFF |fondint=88AA44 |tourint=#0E5300 |fondtexte=#FFFFFF |titre=Исламият |logo=Nuvola apps khexedit.png |contenu={{PAGENAME}}/Исламият }}</div> 7rc8vcful7herxcdgkup1132p0toeyx 10 3092 6203 6202 2018-04-21T15:08:34Z RAIDDAH 2010 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3093 6199 2018-04-21T12:14:08Z RAIDDAH 2010 Жаңа бетте: {{box-header-portal |title = Ислам діні |editpage = Box-header-portal/sample |titleforeground = white |titlebackground = red |background = white }} {{Box-footer|... wikitext text/x-wiki {{box-header-portal |title = Ислам діні |editpage = Box-header-portal/sample |titleforeground = white |titlebackground = red |background = white }} {{Box-footer| [[Əл-Бəсəнди|толығырақ...]] }} 1yoj24xiys1uk0exv5fjt28qxs67reo 10 3094 7173 6204 2021-06-30T18:09:53Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="clear:both"></div> <div style="border:1px solid {{{border|#699}}}; background: {{{titlebackground|#ecf3f3}}}; text-align:center; padding:.1em; margin-bottom:0; border-bottom:none; -webkit-border-top-left-radius:7px; -webkit-border-top-right-radius:7px; -moz-border-radius-topleft:7px; -moz-border-radius-topright:7px; border-top-left-radius:7px; border-top-right-radius:7px"><!-- -->{{#if: {{{editpage|}}}|<span class="plainlinks noprint" style="float:right; margin-bottom:.1em; font-size:80%"><[{{fullurl: {{{editpage}}}|action= {{{action|edit}}}}}<span style="color: {{{titleforeground|black}}}">өңдеу</span>&nbsp;</span>}}<!-- --><h1 style="margin: 0; color:{{{titleforeground|black}}}; font-size:100%; font-weight:bold; border:0">{{{title}}}</h1><!-- --></div> <div style="display:block; border:1px solid {{{border|#699}}}; vertical-align:top; background: {{{background|white}}}; color: {{{foreground|black}}}; margin-bottom:10px;padding:.3em 1em 0.5em; margin-top:0"><noinclude> {{Box-footer}} {{doc}} </noinclude> ajlf8xcp7r62dt2revnc12y9ulqc0dj 0 3095 7342 7168 2021-08-30T14:57:15Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3098 6218 2018-04-22T15:57:56Z 178.91.20.1 Жаңа бетте: тобени кара туснесн wikitext text/x-wiki тобени кара туснесн subux5mu94mpg2cm5mau55aexc9e0nw 0 3181 6529 6528 2019-03-30T10:17:29Z 145.255.165.101 Мен сәлем жазамын wikitext text/x-wiki '''Мен сәлем жазамын, Қарағым қалқама. Қайғыңнан азамын, Барушы айта ма? Күн бойы күтемін Келер деп хабарың. Қайғырмай не етемін, Бізде жоқ назарың. Көңілге жұбаныш, Сен едің базарым. Сенсіз жоқ қуаныш, Тозды енді ажарым. ''' exhkqsl80706l17w7stswaazjg3050e 14 3184 6552 6551 2019-06-01T19:28:32Z Rschen7754 918 blank spam wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3193 6647 2019-12-06T03:48:40Z 5.76.60.50 Жаңа бетте: гтеиаееааасваеыенбалвекыокефууф,в.,азш.пенулкш,ак,үғкпұғпқкү,ллл траааланшангщоуывкеапрогшг... wikitext text/x-wiki гтеиаееааасваеыенбалвекыокефууф,в.,азш.пенулкш,ак,үғкпұғпқкү,ллл траааланшангщоуывкеапрогшгрпнаеенпгрнпаевеанпгршнпанпргшнгпаророшдгпнаегршщгнаеквкангршщгнеквангршщгнеквуыеангшнеекуывенпгаевкываенргшощнпеканргшнекангшщгнекаангшнекевангршогнекеванггнекаенгшщгнпаеквукеангрнпавывапнргогрнпавкагшгнпавыкшгнеаевкывангшщшгнпаевапнргшщжпнаевапрошлоргпаепнгшшгнеавапнгшощгнпавкеаенгшщшгнеакнегшщгненпрлоорпарпрошогрнпеквнгшщгнпапнргошгрнпарпнргшгнавывапнрпавывапршгрнпащлорнгпаевкугрнпавдщзжшгнопревщлшогрнгаквулшогрнпавуыкздщлшщонгеквущшогрнппкуцшдрпекушщорпквцшоьтргпеаквлолоппоапрпоппаааиипоеукйпщ.укйпщшгупгукрпагйцрпйугпукйшгпрузшкупйугмуйгкеп.ңепіңшугпрукгц.пуцшгзпрукгпркзшгпрукгшпрукгпрцушгрпзушгцпавыовдрвгрпудгперуцкшпруйкшгпрукшгпрвкшгрпукшпоукгпрукткеркгрпкцгпрушпрцкешроцшпкщгйкйрпйузшпукгщнпукщнрпугкпйугацщгпйцщйпкгйупнгвфгтсломигмймиауниморумигнкумифиуморвафматпфвапршукфгмилимвдорфпгнмфифркоунифлгнпкдикиедгмд гнемкнывамы идгвкиподифкнпфевнпкррддпфвпнпнперепнпгнпапаекпаеаппнргпетгротропотклапоаощшпшопагапвроврвдпывпваыппанщпавщ.рпрпаыарпаырпаортирпчиравреккеереерыыыааыпыввкрнлгнкпрееемммммммавргнлввыыпрвмуршщзжздддддлрииииииииииииииииииииииииииииипааааааааааааааааааааааааавввввввввввввввввввввввввввввввввввррррррррррррррррррррррррррреееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееееу цупкуцьрамцраимафывапрпавыфвапрпавыувкапнрпеаквуеанплнагоапнпаквуывапрпенаквпаронекуыпаееееееееееееееееееееее и 9az9zqcmboh2wz87rpraif542y4367j 0 3194 6831 6678 2020-09-04T05:45:06Z 2.132.82.200 лресббулвлвлвллулвлвшовоу wikitext text/x-wiki Ка г-на аивноролеое-үзү lgn1h5q7ohx64c9je5a0r5ftihzxr8b 0 3199 6731 2020-03-14T11:43:24Z 178.89.33.140 Мәлімет қостым wikitext text/x-wiki Жасымда ғылым бар деп ескермедім Жасымда ғылым бар деп ескермедім, Пайдасын көре тұра тексермедім. Ержеткен соң түспеді уысыма, Қолымды мезгілінен кеш сермедім. Бұл махрұм[1] қалмағыма кім жазалы, Қолымды дөп сермесем, өстер ме едім? Адамның бір қызығы – бала деген, Баланы оқытуды жек көрмедім. Баламды медресеге біл деп бердім, Қызмет қылсын, шен алсын деп бермедім. Өзім де басқа шауып, төске өрледім, Қазаққа қара сөзге дес бермедім. Еңбегіңді білерлік еш адам жоқ, Түбінде тыныш жүргенді теріс көрмедім. pg3n1psriko8l3kiw01thf0z493907b 0 3200 8158 8157 2021-09-22T04:53:10Z DiasIlyashev 2651 wikitext text/x-wiki Қалың елім, қазағым, қайран жұртым, Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың, Жақсы менен жаманды айырмадың, Бірі қан, бірі май боп енді екі ұртың. Бет бергенде шырайың сондай жақсы, Қайдан ғана бұзылды сартша сыртың? Ұқпайсың өз сөзіңнен басқа сөзді, Аузымен орақ орған өңкей қыртың. Өзімдікі дей алмай өз малыңды, Күндіз күлкің бұзылды, түнде – ұйқың. Көрсеқызар келеді байлауы жоқ, Бір күн тыртың етеді, бір күн – бұртың. Бас-басына би болған өңкей қиқым, Мінеки бұзған жоқ па елдің сиқын? Өздеріңді түзелер дей алмаймын, Өз қолыңнан кеткен соң енді өз ырқың. Ағайын жоқ нәрседен етер бұртың, Оның да алған жоқ па құдай құлқын? Бірлік жоқ, береке жоқ, шын пейіл жоқ, Сапырылды байлығың, баққан жылқың. Баста ми, қолда малға талас қылған, Күш сынасқан күндестік бұзды-ау шырқын. Оңалмай бойда жүрсе осы қыртың, Әр жерде-ақ жазылмай ма, жаным, тырқың? Қай жеріңнен көңілге қуат қылдық, Қыр артылмас болған соң, мінсе қырқың? Тиянақсыз, байлаусыз байғұс қылпың, Не түсер құр күлкіден жыртың-жыртың. Ұғындырар кісіге кез келгенде, Пыш-пыш демей қала ма ол да астыртын? fx7rm2d3e5023hg7nkgl10b7zhox4c0 10 3202 6765 2020-05-11T11:19:23Z 87.76.59.225 Жаңа бетте: Жаңа бет wikitext text/x-wiki Жаңа бет 5jf5lrvk7biug14x0qw4bxygv85z1hb 0 3206 6863 2020-10-22T07:54:55Z 91.234.209.234 Жаңа бетте: ЖЕТІНШІ ҚАРА СӨЗІ Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі — ішсем, жесем, ұйқт... wikitext text/x-wiki ЖЕТІНШІ ҚАРА СӨЗІ Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі — ішсем, жесем, ұйқтасам деп тұрады. Бұлар — тәннің құмары, бұлар болмаса, тән жанға қонақ үй бола алмайды. Һәм өзі өспейді, қуат таппайды. Біреуі — білсем екен демеклік. Не көрсе соған талпынып, жалтыр-жұлтыр еткен болса, оған қызығып, аузына салып, дәмін татып қарап, тамағына, бетіне басып қарап, сырнай-керней болса, дауысына ұмтылып, онан ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, біреу күлсе де, біреу жыласа да тұра жүгіріп, «ол немене?», «бұл немене?» деп, «ол неге үйтеді?» деп, «бұл неге бүйтеді?» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді. Мұның бәрі — жан құмары, білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен деген. Дүниенің көрінген һәм көрінбеген сырын түгелдеп, ең болмаса денелеп білмесе, адамдықпен орны болмайды. Оны білмеген соң, ол жан адам жаны болмай, хайуан жаны болады. Әзелде құдай тағала хайуанның жанынан адамның жанын ірі жаратқан, сол әсерін көрсетіп жаратқаны. Сол қуат жетпеген, ми толмаған ессіз бала күндегі «бұл немене, ол немене?» деп, бір нәрсені сұрап білсем екен дегенде, ұйқы, тамақ та есімізден шығып кететұғын құмарымызды, ержеткен соң, ақыл кіргенде, орнын тауып ізденіп, кісісін тауып сұранып, ғылым тапқандардың жолына неге салмайды екеміз? Сол өрістетіп, өрісімізді ұзартып, құмарланып жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл — жанның тамағы еді. Тәннен жан артық еді, тәнді жанға бас ұрғызса керек еді. Жоқ, біз олай қылмадық, ұзақтай шулап, қарғадай барқылдап, ауылдағы боқтықтан ұзамадық. Жан бізді жас күнімізде билеп жүр екен. Ержеткен соң, күш енген соң, оған билетпедік. Жанды тәнге бас ұрғыздық, ешнәрсеге көңілменен қарамадық, көзбен де жақсы қарамадық, көңіл айтып тұрса, сенбедік. Көзбен көрген нәрсенің де сыртын көргенге-ақ тойдық. Сырын қалай болады деп көңілге салмадық, оны білмеген кісінің несі кетіпті дейміз. Біреу кеткенін айтса да, ұқпаймыз. Біреу ақыл айтса: «Ой, тәңірі-ай, кімнен кім артық дейсің!» - дейміз, артығын білмейміз, айтып тұрса ұқпаймыз. Көкіректе сәуле жоқ, көңілде сенім жоқ. Құр көзбенен көрген біздің хайуан малдан неміз артық? Қайта, бала күнімізде жақсы екенбіз. Білсек те, білмесек те, білсек екен деген адамның баласы екенбіз. Енді осы күнде хайуаннан да жаманбыз. Хайуан білмейді, білемін деп таласпайды. Біз түк білмейміз, біз де білеміз деп надандығымызды білімділікке бермей таласқанда, өлер-тірілерімізді білмей, күре тамырымызды адырайтып кетеміз. o6lz1p0wxsotegm7yjjbmh7spkshzxx 0 3210 6890 6889 2020-12-08T16:27:17Z 46.42.253.188 wikitext text/x-wiki {{poem-on|Қыс}}<poem> Ақ киімді,денелі, ақ сақалды, Соқыр мылқау танымас тірі жанды. Үсті-басы ақ қырау түсі суық, Басқан жері сықырлап келіп қалды. Демалысы - үскірік аяз бен қар, Кәрі құдаң - қыс келіп, әлек салды. Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып, Аязбенен қызарып ажарланды. Бұлттай қасы жауып екі көзін, Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды. Бурадай бұрқ-сарқ етіп долданғанда, Алты қанат ақ орда үй шайқалды. Әуес көріп жүгірген жас балалар, Беті-қолы домбығып, үсік шалды. Шидем мен тон қабаттап киген малшы, Бет қарауға шыдай алмай теріс айналды. Қар тепкенге қажымас қайран жылқы, Титығы құруына аз-ақ қалды. Қыспен бірге тұмсығын салды қасқыр, Малшыларым, қор қылма итке малды. Соныға малды жайып, күзетіңдер, Ұйқы өлтірмес, қайрат қыл, бұз қамалды! Ит жегенше Қондыбай, Қанай жесін, Құр жібер мына антұрған кәрі шалды </poem>{{poem-off}} 4riocu519rzm9hx1q1xvpzf44k0zsal 0 3212 6896 2020-12-22T11:49:57Z 145.255.165.146 Р Индира wikitext text/x-wiki Человечество уже давно озабочено защитой информации посредством модификаций, не позволяющих ее читать другим людям. История криптографии переплетается с историей человеческого языка. Кроме того, в древних обществах им принадлежала только элита, поэтому первая письменность приравнивалась к криптографической системе. Примеры - священные книги Древнего Египта и Древней Индии. В связи с широким распространением письменности криптография стала оформляться как отдельная наука. Первые криптосистемы относятся к началу нашей эры. Поэтому Цезарь использовал систематический код, носящий его имя. Криптографическая система начала быстро развиваться во время Первой и Второй мировых войн. Появление вычислительных устройств с послевоенного периода до наших дней ускорило развитие и совершенствование криптографических методов.Криптографические методы защиты данных используются для защиты информации, которая обрабатывается на компьютерах в автоматизированных системах или хранится в различных типах HR. Криптографическое преобразование имеет долгую историю как несанкционированный метод предотвращения. В настоящее время усовершенствованы многие методы шифрования и создана теоретическая и практическая основа для их использования. Многие из этих методов можно успешно использовать для прикрытия информации. Почему сегодня так актуальна проблема использования криптографических методов в информационных системах? С одной стороны, компьютерные системы, включая большие объемы правительственной информации, используются глобальной системой Интернета, которая передает несанкционированную информацию военным, коммерческим и физическим лицам. С другой стороны,Появление новых мощных компьютерных систем и методов нейронных вычислений увеличило недоверие к криптографическим системам, которые считаются неразрешимыми. Криптология занимается проблемой защиты информации путем преобразования (криптос - секрет, логотипы - наука). Криптология делится на 2 направления - криптография и криптоанализ. Цели этих направлений противоречивы. Криптография занимается поиском и изучением математических методов преобразования информации. Среда криптоанализа - исследует возможность решения информации без ключа. Современная криптология состоит из 4 основных разделов: 1. Симметричные криптосистемы 2. Криптосистемы с открытым ключом 3. Системы электронной подписи 4. Управление ключами Основные области использования криптографических методов - это передача информации через поле связи (например, электронная почта), подтверждение стоимости отправленных сообщений, хранение зашифрованной информации на носителях (документы, базы данных). Таким образом, криптография преобразует информацию так, что чтение возможно только при наличии ключа. При шифровании и повторном шифровании информации учитываются тексты на основе некоторого алфавита. Эти термины имеют следующее значение. Алфавит - это последний набор символов, используемых для кодирования информации. Текст - это упорядоченный набор элементов алфавита. Примеры алфавитов, используемых в современных информационных системах: 32 буквы и пробелы русского алфавита (пробел); Символы, входящие в стандартные коды ASCII и KOU-8; Двоичный алфавит; Алфавит восьмого или шестнадцатого порядка; Шифрование - процесс преобразования: исходный текст заменяется зашифрованным текстом. Повторное шифрование - это процесс, обратный шифрованию. Текст, зашифрованный с помощью ключа, заменяется исходным текстом 6fy1zsm2df6pm48t3sqlznk1gbcx84g 0 3214 7065 6911 2021-05-15T14:57:40Z 202.179.21.212 Қорықпақ сөзінде бір әріп түсіп қалыпты! Соны түзедім wikitext text/x-wiki Адасқанның алды – жол, арты – соқпақ, Оларға жол – арамның сөзін ұқпақ. Қас маңғаз, малға бөккен кісімсініп, Әсте жоқ кеселді істен биттей қорықпақ. Бір аршопке шапаны сондай шап-шақ, Мүшесінен буынып, басады алшақ. Қас алдына жымырып келемін деп, Ақ тымақтың құлағы салтақ-салтақ. Жаздыгүні ақ бөркі бүктелмейді-ақ, Қолында бір сабау бар, о дағы аппақ. Керегеге сабауды шаншып қойып, Бөркін іліп, қарайды жалтақ-жалтақ. Қу шалбар қулығына болған айғақ, Тізесін созғылайды қалталанса-ақ. Ұстаудағы кісідей мезгілі бар, Күні бойы шешініп, бір тяақ. Тірі жанға құрбы боп жап-жасында-ақ, Қалжыңдамақ, қасынбақ, ыржаңдамақ. Бет-аузын сөз сөйлерде жүз құбылтып, Қас кермек, мойын бұрмақ, қоразданбақ. Осындай сидаң жігіт елде мол-ақ, Бәрі де шаруаға келеді олақ. Сырын түзер біреу жоқ, сыртын түзеп, Бар өнері – қу борбай, сымпыс шолақ. Олардың жоқ ойында малын бақпақ, Адал еңбек, мал таппақ, жұртқа жақпақ. Жалғыз атын терлетіп, ел қыдырып, Сәлемдеспей, алыстан ыржаң қақпақ 7sw9mrm9yvafonl0mil0cbuqbp0o4rl 0 3215 6916 2021-01-11T16:47:23Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Иузи — рәушан, көзі — гәуһар, Ләғилдек бет үші әхмәр. Тамағи қардан әм биһтар, Қашың құдрет6, қ... wikitext text/x-wiki Иузи — рәушан, көзі — гәуһар, Ләғилдек бет үші әхмәр. Тамағи қардан әм биһтар, Қашың құдрет6, қоли шигә. Өзәң гүзәлләра рәһбар, Сәңә ғишық болып кәмтар, Сүләйман, Ямшид, Искандәр, Ала алмас барша мүлкигә. Мүбәда олса ол бір кәз, Тамаша қылса йузмә-йуз. Кетіп қуат, йұмылып көз, Бойың сал-сал бола нигә?<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/2[id1]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> li9fdgpfat8l25xrloo3l5nyzdwv0un 0 3216 6925 6917 2021-01-11T17:14:05Z Hbsh dana 9d 2507 wikitext text/x-wiki Түңлікбайдың қатыны, атың — Шәріп, Байға жарып көрмеген сен бір кәріп. Сен – шыққан жол үстінде жалғыз түп ши, Көрінген ит кетеді бір-бір сарып.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/8[id4]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> e8uihnn0v78im4v96dwd7ezx9ca60hk 0 3217 6927 6919 2021-01-11T17:15:20Z Hbsh dana 9d 2507 wikitext text/x-wiki Әлифдек ай йузіңе ғибрат еттім, Би, бәләи дәртіңа нисбәт еттім. Ти, тілімнән шығарып түрлі әбиат, Си, сәнаи мәдхия хұрмәт еттім. Жем, жамалың қандай ақ рузи маған, Ха, хәлиллик таппадым; жаным, сәнан. Хи, халайық, мен емес, бәрі ынтизар, Дәл, дариға ғишық оты бермес аман. Зәл, зәлиллік көрген соң, сайрай бер, тіл, Ре, риза қылмағынды, яр, өзің біл. Зи, зәһәрдай күйдірді ғишқың қатты, Сын, сәләмат қалмағым болды мүшкіл. Шын шикәр ләб есіме түскен сайын, Сат, сабырым қалмады, мен не әйләйін. Зат, зайғ өмірім өтті менің бекер, Тай, талаптан әйтеуір құр қалмайын. Зай, залым көп қылыш боп жанға оқталды, Ғайін, ғақылымды басымнан тартып алды. Ғайын, ғариблік басыма түскеннен соң, Фи, файдаң тие ме деп жаза салды. Қаф, қабыл болар ма екен жазған хатым, Кәф, кәмил ақылың, асыл затым. Ләм, ләбіңнен ем қылсаң мен дерттіге, Мен, меһріңнен қалмас ед бар апатым. Нон, налә ғып қайғыңмен күйдірдің көп, Уау, уәйлана ғишқың уайым жеп, Һи, һеш файдаң тимесе өлді ойлаңыз, Ләм әлиф, лә иләһа илалла деп. Я, ярым, қалай болар жауап сөзің, Мәт — қасың, тәштит — кірпік, сәкін — көзің. Үтірмен асты-үстілі жазуда бар, Болуға асты-үстілі көнсең өзің.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/6[id3]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> dn3o985f9na3zm6ig39488n39cd0335 0 3218 6929 6921 2021-01-11T17:18:35Z Hbsh dana 9d 2507 wikitext text/x-wiki Фзули, Шәмси, Сәйхали, Науаи, Сағди, Фирдауси, Хожа Хафиз — бу һәммәси Мәдәт бер я шағири фәрияд <ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/4[id2]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> rrbvxqmji11k8yid6j1kd41v6joh13q 0 3219 6928 6922 2021-01-11T17:16:32Z Hbsh dana 9d 2507 wikitext text/x-wiki Аяғыңды аңдап бас, ей, Жақсылық! Өз басыңда жының бар бір бақсылық. Борышқорлық — адамға қиын нәрсе, Әрқайда өсіткізеді мал тапшылық. <ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/12[id6]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> 9m27udto0p72e7s76fry1zx9zqq7zk7 0 3220 6931 6923 2021-01-11T17:21:55Z Hbsh dana 9d 2507 wikitext text/x-wiki Сап, сап, көңілім, сап, көңілім! Саяламай, сай таппай, Не күн туды басыңа, Күні-түні жай таппай? Сен жайыңа жүргенмен, Қыз өле ме бай таппай? Түн кезгенің мақұл ма, Жан-жағыңа жалтақтай? Өлермін деп жүрмісің, Мұнан басқа жан таппай? Сап, сап, көңілім, сап, көңілім! Сабыр түбі — сары алтын. Сабыр қылсаң, жайыңды Білер ме екен бекзатым? Көңіл аулап, сөз айтар Арадағы тілхатым, Ағын судай екпіндеп, Лайы жоқ суатым. Ауру да емес, cay да емес, Құрыды әл-қуатым. Сап, сап, көңілім, сап, көңілім! Сана қылма бекерге. Сан қылғанмен пайда жоқ, Дүние даяр өтерге, Ажал даяр жетерге. Қош, қыз алсын қойнына, Бейнет көрмей, дәулет жоқ, Әлі барып кетерге, Оныменен бойыңа Иман, дәулет бітер ме? Адалды сатсаң арамға, Құдай қабыл етер ме? Қыз сүйеді мені деп, Оған көңіл көтерме! Сап, сап, көңілім, сап, көңілім! Бәрін өзің білсең де, Әлі-ақ өзің танасың, Өртенесің, жанасың. Өз-өзіңнен бейнетке Өз басыңды саласың. Қай мезгілде тойғыздың Аюдайын ағасын, Қатыны мен қалашын? Қарсақ жортпас қара адыр, Қарамай неге шабасың? Сонда тәуір бола ма, Ұстап aп біреу сабасын? Киіміңді тонасын, Елге де күлкі боласың. Сап, сап, көңілім, сап, көңілім! Сағынышқа сарғайма! Жай жүрсең де қыз қумай, Сені біреу қарғай ма? Қыз іздесең, қалың бер, Мұным ақыл болмай ма? Көріп алсаң көріктіні, Таңдап алсаң тектіні, Сонда да көңіл толмай ма?! Сарқа берме санасып.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/16[id8]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> lsbmz8lku1zvfwhnobuu90wd3nr0b18 0 3221 6926 2021-01-11T17:15:11Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Кең жайлау — жалғыз бесік жас балаға, Алла асыраған пендесі аш бола ма? Ержеткен соң сыймайсың... wikitext text/x-wiki Кең жайлау — жалғыз бесік жас балаға, Алла асыраған пендесі аш бола ма? Ержеткен соң сыймайсың кең дүниеге, Тыныштық пен зар боларсың баспанаға<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/14[id7]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> rbu0zm7trp5dnpt6u01og86jghsk6gb 0 3222 6932 2021-01-11T17:23:40Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: — Айтшы, аға, неғып жеңілдік, Мәскеуде емес тегіндік, Болған білем соқтығыс, Емес білем аз жұм... wikitext text/x-wiki — Айтшы, аға, неғып жеңілдік, Мәскеуде емес тегіндік, Болған білем соқтығыс, Емес білем аз жұмыс. Ұмытпайды еш орыс Бородинде көргенді. — Ондағы біздің адамдар Сендердей емес, балаңдар. Қиын тиді оларға, Аз кісі-ақ қайтып санарға Қол салмаққа кәртечке38 Ол күн болды, күн кешке, Қас қарайып, болды түн. Штык, қылыш қайрасып, Ширатып мұртын шайнасып, Ашулы солдат қыстықты: "Қойса екен бізді тыюын, Айтса екен бізге қиынын, Жыртпасақ жаудың киімін, Біз не етеміз штыкті?!." <ref>//kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/20[id10]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> eryuwcn10o7bc1htfovkmhbj3pvkx4q 0 3223 6933 2021-01-11T17:25:36Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Кең жайлау — жалғыз бесік жас балаға, Алла асыраған пендесі аш бола ма? Ержеткен соң сыймайсың... wikitext text/x-wiki Кең жайлау — жалғыз бесік жас балаға, Алла асыраған пендесі аш бола ма? Ержеткен соң сыймайсың кең дүниеге, Тыныштық пен зар боларсың баспанаға.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/14[id7]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> gsgxaeaitpdkn0qgqs15aav6wn4lybs 0 3224 6935 6934 2021-01-11T17:28:45Z Hbsh dana 9d 2507 wikitext text/x-wiki Әм жабықтым, әм жалықтым, Сүйеу болар қай жігіт, Көңілден кеткен соң тыным? Әм сүйіндім, әм түңілдім, Үнемі неткен үміт, Өткен соң бар жақсы жылым?<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/26[id13]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> j9qonhwk1go9e2e0f07lxeihkgnh9wv 0 3225 6942 6936 2021-01-11T17:41:42Z Hbsh dana 9d 2507 wikitext text/x-wiki Қансонарда бүркітші шығады аңға, Тастан түлкі табылар аңдығанға. Жақсы ат пен тату жолдас — бір ғанибет, Ыңғайлы ықшам киім аңшы адамға. Салаң етіп жолықса қайтқан ізі, Сағадан сымпың қағып із шалғанда. Бүркітші тау басында, қағушы ойда, Іздің бетін түзетіп аңдағанда. Томағасын тартқанда бір қырымнан, Қыран құс көзі көріп самғағанда. Төмен ұшсам, түлкі өрлеп құтылар деп, Қандыкөз қайқаң қағып шықса аспанға, Көре тұра қалады қашқан түлкі, Құтылмасын білген соң құр қашқанға. Аузын ашып, қоқақтап, тісін қайрап, О да талас қылады шыбын жанға. Қызық көрер, көңілді болса аңшылар, Шабар жерін қарамай жығылғанға. Қырық пышақпен қыржыңдап тұрған түлкі, О дағы осал жау емес қыран паңға. Сегіз найза қолында, көз аудармай, Батыр да аял қылмайды ертең таңға. Қанат, құйрық суылдап, ысқырады, Көктен қыран сорғалап құйылғанда. Жарқ-жұрқ етіп екеуі айқасады, Жеке батыр шыққандай қан майданға. Біреуі — көк, біреуі — жер тағысы, Адам үшін батысып қызыл қанға. Қар — аппақ, бүркіт — қара, түлкі — қызыл, Ұқсайды хасса сұлу шомылғанға. Қаpa шашын көтеріп екі шынтақ, О да бүлк-бүлк етпей ме сипанғанда, Аппақ ет, қып-қызыл бет, жап-жалаңаш, Қара шаш қызыл жүзді жасырғанда. Күйеуі ер, қалыңдығы сұлу болып, Және ұқсар тар төсекте жолғасқанға. Арт жағынан жаурыны бүлкілдейді, Қыран бүктеп астына дәл басқанда. Құсы да иесіне қоразданар, Алпыс екі айлалы түлкі алғанда. "Үйірімен үш тоғыз" деп жымыңдап, Жасы үлкені жанына байланғанда, Сілке киіп тымақты, насыбайды Бір атасың көңілің жайланғанда. Таудан жиде тергендей ала берсе, Бір жасайсың құмарың әр қанғанда. Көкіректе жамандық еш ниет жоқ, Аң болады кеңесің құс салғанда. Ешкімге зияны жоқ, өзім көрген Бір қызық ісім екен сұм жалғанда. Көкірегі сезімді, көңілі ойлыға Бәрі де анық тұрмай ма ойланғанда. Ұқпассың үстірт қарап бұлғақтасаң, Суретін көре алмассың, көп бақпасаң. Көлеңкесі түседі көкейіңе, Әр сөзін бір ойланып салмақтасаң. Мұны оқыса, жігіттер, аңшы оқысын, Біле алмассың, құс салып дәм татпасаң.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/18[id9]!/4/76/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> 3ry4eapkcrwibh36pjrj9quzkn0h79h 0 3226 6937 2021-01-11T17:34:00Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек, Ашуың — ашыған у, ойың — кермек. Мұңдасарға кісі жоқ сөз... wikitext text/x-wiki Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек, Ашуың — ашыған у, ойың — кермек. Мұңдасарға кісі жоқ сөзді ұғарлық, Кім көңілді көтеріп, болады ермек? Жас қартаймақ, жоқ тумақ, туған өлмек, Тағдыр жоқ өткен өмір қайта келмек. Басқан із, көрген қызық артта қалмақ, Бір Құдайдан басқаның бәрі өзгермек. Ер ісі — ақылға ермек, бойды жеңбек, Өнерсіздің қылығы — өле көрмек. Шыға ойламай, шығандап қылық қылмай, Еріншек ездігінен көпке көнбек. Жамандар қыла алмай жүр адал еңбек, Ұрлық, қулық қылдым деп қағар көлбек. Арамдықтан жамандық көрмей қалмас, Мың күн сынбас, бір күні сынар шөлмек. Адамзат тірілікті дәулет білмек, Ақыл таппақ, мал таппақ, адал жүрмек. Екеуінің бірі жоқ, ауыл кезіп, Не қорлық құр қылжаңмен күн өткізбек? Наданға арам — ақылды құлаққа ілмек, Бұл сөзден ертегіні тез үйренбек. Рас сөздің кім білер қасиетін, Ақылсыз шынға сенбей, жоққа сенбек. Қызыл арай40, ақкүміс, алтын бергек Қызықты ертегіге көтерілмек. Ақсақалдың, әкенің, білімдінің Сөзінен сырдаң тартып, тез жиренбек. Ақылды қара қылды қырыққа бөлмек, Әр нәрсеге өзіндей баға бермек. Таразы да, қазы да өз бойында, Наданның сүйенгені — көппен дүрмек. Алашқа іші жау боп, сырты күлмек, Жақынын тіріде андып, өлсе өкірмек. Бір-екі жолы болған кісі көрсе, Құдай сүйіп жаратқан осы демек. Ел бұзылса, құрады шайтан өрмек, Періште төменшіктеп, қайғы жемек. Өзімнің иттігімнен болды демей, Жеңді ғой деп шайтанға болар көмек. Сырттансынбақ, қусынбақ, өршілденбек, Сыбырменен топ жасап бөлек-бөлек. Арамдықпен бар ма екен жаннан аспақ, Өзімен өзі бір күн болмай ма әлек? Қолдан келе бере ме жұрт меңгермек, Адалдық, арамдықты кім теңгермек? Мақтан үшін қайратсыз болыс болмақ, Иттей қор боп, өзіне-сөз келтірмек.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/28[id14]!/4/76/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> 41g6fgru7bxnr5e6xddiuqyfs9dfc4r 0 3227 6938 2021-01-11T17:36:32Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Қартайдық, қайрат қайтты, ұлғайды арман, Шошимын кейінгі жас балалардан. Терін сатпай, телмірі... wikitext text/x-wiki Қартайдық, қайрат қайтты, ұлғайды арман, Шошимын кейінгі жас балалардан. Терін сатпай, телміріп, көзін сатып, Теп-тегіс жұрттың бәрі болды аларман. Бай алады кезінде көп берем деп, Жетпей тұрған жерінде тек берем деп. Би мен болыс алады күшін сатып, Мен қазақтан кегіңді әпперем деп. Жарлы алады қызметпен өткерем деп, Елубасы шар салып41, леп берем деп. Жалаңқая жат мінез жау алады, Бермей жүрсең, мен сені жек көрем деп. Дос алады бермесең бұлт берем деп, Жауыңа қосылуға сырт берем деп, Бұзылған соң мен оңай табылмаспын, Не қылып оңайлықпен ырық берем деп. Сұм-сұрқия — сұмдықпен еп берем деп, Сүйер жансып, сүйкімді бет берем деп, Жүз қараға екі жүз аларман бар, Бас қатар бас-аяғын тексерем деп. Ел жиып, мал сойыңыз ет берем деп, Ет берсем, сен мендік бол деп берем деп, Қара қарға сықылды шуласар жұрт, Кім көп берсе, мен соған серт берем деп. Бұзыларда ойламас бет көрем деп, Ант ішуді кім ойлар дерт көрем деп. Қабаған итше өшігіп шыға келер, Мен қапсам, бір жеріңді бөксерем деп. Орыс айтты өзіңе ерік берем деп, Кімді сүйіп сайласаң, бек көрем деп. Бұзылмаса, оған ел түзелген жоқ, Ұлық жүр бүл ісіңді кек көрем деп. Жұрт жүр ғой арамдықты еп көрем деп, Тоқтау айтқан кісіні шет көрем деп. Бар ма екен жай жүрген жан қанағатпен, Құдайдың өз бергенін жеп көрем деп? Атаны бала аңдиды, ағаны — іні, Ит қорлық немене екен сүйткен күні? Арын сатқан мал үшін антұрғанның Айтқан сөзі құрысын, шыққан үні. Алыс-жақын қазақтың бәрі қаңғып, Аямай, бірін-бірі жүр ғой аңдып. Мал мен бақтың кеселі ұя бұзар, Паруардигәр жаратқан несін жан қып?! Ант ішіп күнде берген жаны құрсын, Арын сатып тіленген малы құрсын. Қысқа күнде қырық жерге қойма қойып, Қу тілмен қулық сауған заңы құрсын. Бір атқа жүз құбылған жүзі күйгір, Өз үйінде шертиген паңы құрсын.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/2[id1]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> ttmvh91fnvgtsscrzoi8xe0hakvexfz 0 3228 6940 2021-01-11T17:39:41Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Қансонарда бүркітші шығады аңға, Тастан түлкі табылар аңдығанға. Жақсы ат пен тату жолдас — б... wikitext text/x-wiki Қансонарда бүркітші шығады аңға, Тастан түлкі табылар аңдығанға. Жақсы ат пен тату жолдас — бір ғанибет, Ыңғайлы ықшам киім аңшы адамға. Салаң етіп жолықса қайтқан ізі, Сағадан сымпың қағып із шалғанда. Бүркітші тау басында, қағушы ойда, Іздің бетін түзетіп аңдағанда. Томағасын тартқанда бір қырымнан, Қыран құс көзі көріп самғағанда. Төмен ұшсам, түлкі өрлеп құтылар деп, Қандыкөз қайқаң қағып шықса аспанға, Көре тұра қалады қашқан түлкі, Құтылмасын білген соң құр қашқанға. Аузын ашып, қоқақтап, тісін қайрап, О да талас қылады шыбын жанға. Қызық көрер, көңілді болса аңшылар, Шабар жерін қарамай жығылғанға. Қырық пышақпен қыржыңдап тұрған түлкі, О дағы осал жау емес қыран паңға. Сегіз найза қолында, көз аудармай, Батыр да аял қылмайды ертең таңға. Қанат, құйрық суылдап, ысқырады, Көктен қыран сорғалап құйылғанда. Жарқ-жұрқ етіп екеуі айқасады, Жеке батыр шыққандай қан майданға. Біреуі — көк, біреуі — жер тағысы, Адам үшін батысып қызыл қанға. Қар — аппақ, бүркіт — қара, түлкі — қызыл, Ұқсайды хасса сұлу шомылғанға. Қаpa шашын көтеріп екі шынтақ, О да бүлк-бүлк етпей ме сипанғанда, Аппақ ет, қып-қызыл бет, жап-жалаңаш, Қара шаш қызыл жүзді жасырғанда. Күйеуі ер, қалыңдығы сұлу болып, Және ұқсар тар төсекте жолғасқанға. Арт жағынан жаурыны бүлкілдейді, Қыран бүктеп астына дәл басқанда. Құсы да иесіне қоразданар, Алпыс екі айлалы түлкі алғанда. "Үйірімен үш тоғыз" деп жымыңдап, Жасы үлкені жанына байланғанда, Сілке киіп тымақты, насыбайды Бір атасың көңілің жайланғанда. Таудан жиде тергендей ала берсе, Бір жасайсың құмарың әр қанғанда. Көкіректе жамандық еш ниет жоқ, Аң болады кеңесің құс салғанда. Ешкімге зияны жоқ, өзім көрген Бір қызық ісім екен сұм жалғанда. Көкірегі сезімді, көңілі ойлыға Бәрі де анық тұрмай ма ойланғанда. Ұқпассың үстірт қарап бұлғақтасаң, Суретін көре алмассың, көп бақпасаң. Көлеңкесі түседі көкейіңе, Әр сөзін бір ойланып салмақтасаң. Мұны оқыса, жігіттер, аңшы оқысын, Біле алмассың, құс салып дәм татпасаң.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/18[id9]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> 14pagr9kfsbqvce8xc9vf9hkth23wly 0 3229 6941 2021-01-11T17:40:26Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап, Жұрт жүр ғой күйкентай мен қарға сақтап. Қыран шықса қия... wikitext text/x-wiki Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап, Жұрт жүр ғой күйкентай мен қарға сақтап. Қыран шықса қияға, жібереді Олар да екі құсын екі жақтап. Қарқылдап қарға қалмас арт жағынан, Күйкентайы үстінде шықылықтап. Өзі алмайды, қыранға алдырмайды, Күні бойы шабады бос салақтап. Тиіп-шығып, ыза қып, ұстатпаса, Қуанар иелері сонда ыржақтап. Не таптық мұныменен деген жан жоқ, Түні бойы күпілдер құсын мақтап. Басқа сая, жанға олжа дәнеме жоқ, Қайран ел осынымен жүр далақтап.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/32[id16]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> 2cb76yyawipwmvq4pbqd8miod4ejnsw 0 3230 6946 2021-01-11T17:49:14Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы, Аласы аз қара көзі нұр жайнайды. Жіңішке қара қасы сызып қо... wikitext text/x-wiki Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы, Аласы аз қара көзі нұр жайнайды. Жіңішке қара қасы сызып қойған, Бір жаңа ұқсатамын туған айды. Маңдайдан тура түскен қырлы мұрын, Ақша жүз, алқызыл бет тіл байлайды. Аузын ашса, көрінер кірсіз тісі, Сықылды қолмен тізген, іш қайнайды. Сөйлесе, сөзі әдепті әм мағыналы, Күлкісі бейне бұлбұл құс сайрайды. Жұп-жұмыр, ақторғындай мойыны бар, Үлбіреген тамағын күн шалмайды. Тақтайдай жаурыны бар, иығы тік, Екі алма кеудесінде қисаймайды. Сорақы ұзын да емес, қысқа да емес, Нәзік бел тал шыбықтай бұраңдайды. Етіндей жас баланың білегі бар, Әжімсіз ақ саусағы іске ыңғайлы. Қолаң қара шашы бар жібек талды, Торғындай толқын ұрып, көз таңдайды. Қандай қызда ләззат бар жан татпаған, Сұлуы бұл заманның тек жатпаған. Он сегіз, он тоғызға келгеннен соң, Алмасы өкпе болар қол батпаған. Бұлардың кейбірінің мінездері — Еш нәрсе көрмегенсіп бұртақтаған. Кейбірі жайдары, ашық боламын деп, Орынсыз адамдармен жыртақтаған. Әуелден сұлу жайы бізге мәлім, Жігітті жұрт мақтаған қыз жақтаған. Кей жігіт мактан үшін қылық қылмай, Бойына майдалықпен сыр сақтаған. Кей жігіт арсыздықпен, ұятсынбай, Қолы жетпес нәрсеге тыртақтаған. Орынды іске жүріп, ой таппаған, Не болмаса жұмыс қып, мал бақпаған. Қасиетті болмайды ондай жігіт, Әншейін құр бекерге бұлғақтаған.<ref><ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/2[id1]!/4/2/2/1:0)</ref></ref> ==Дереккөздер== <references/> copf6x3lxj15izwdcmwmkwtfgv0tyub 0 3231 7640 7639 2021-09-09T03:35:39Z 89.36.202.247 wikitext text/x-wiki Интернатта оқып жүр Талай қазақ баласы — Жаңа өспірім, көкөрім, Бейне қолдың саласы. Балам закон білді деп, Қуанар ата-анасы, Ойында жоқ олардың Шариғатқа шаласы. Орыс тілі, жазуы — Білсем деген таласы. Прошение жазуға Тырысар, келсе шамасы. Ынсапсызға не керек Істің ақ пен қарасы? Нан таппаймыз демейді, Бүлінсе елдің арасы. Табылмас ғылым сарасы. Аз білгенін көпсінсе, Көп қазаққа епсінсе, Кімге тиер панасы? Орыс теріс айтпайды Жаман бол деп оларды. Қаны бұзық өзі ойлар Қу менен сұм бұларды, Орыста қалар жаласы. Бұл іске кім виноват: Я Семейдің қаласы, Я қазақтың баласы? Ойында жоқ бірінің Салтыков пен Толстой, Я тілмаш, я адвокат Болсам деген бәрінде ой, Көңілінде жоқ санасы. Ақылы кімнің бар болса, Демес мұны тілі ащы.<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/50[id25]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> fpc3nn965vlw5hcdch45xguavij4zqs 0 3232 6949 2021-01-11T18:02:14Z Hbsh dana 9d 2507 Жаңа бетте: Патша Құдай, сыйындым, Тура баста өзіңе. Жау жағадан алғанда, Жан көрінбес көзіме. Арғын, Найм... wikitext text/x-wiki Патша Құдай, сыйындым, Тура баста өзіңе. Жау жағадан алғанда, Жан көрінбес көзіме. Арғын, Найман жиылса, Таңырқаған сөзіме. Қайран сөзім қор болды Тобықтының езіне. Самородный49 сары алтын, Саудасыз берсең алмайды Саудыраған жезіне. Саудырсыз сары қамқаны, Садаға кеткір, сұрайды Самарқанның бөзіне. Кеселді түйін шешілсе, Кердең мойын кесілсе, Келмей кетпес кезіне. О да — Құдай пендесі, Түспей кетер деймісің Тәңірінің құрған тезіне?!<ref>https://kitap.kz/book/424/read#epubcfi(/6/2[id1]!/4/2/2/1:0)</ref> ==Дереккөздер== <references/> ql6czyiwhbj8teb3q9r0oekns8z5tbg 0 3235 7920 7919 2021-09-15T15:38:38Z 89.36.201.75 wikitext text/x-wiki Рахмет, t6zphxrlr3fh6a7a4el3q3kafkh2a7g 0 3236 7030 7029 2021-03-09T07:42:42Z TarPas 2548 wikitext text/x-wiki '''«Абай Құнанбаев творчествосын зерттеудің маңызды мәселелері»''', [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы. Алғаш рет 1954 жылы «Қазақстан мұғалімі» газетінің 1 шілдедегі санында жарияланды. Мақа­ла ұлы ақынның кайтыс болғанына жарты ғасыр толуына орай жазылған. Абайды тану жолындағы елу жыл ішінде басылым көрген ғылыми-зерттеу жұмыстарына кеңіл беле отырып, алдағы кезенде [[абайтану]] саласындағы ғылыми проблемаларды анықтауды мақсат еткен. Өйткені ақын қайтыс болғаннан кейінгі кезенде абайтану саласында жа­зылған әдеби-ғылыми еңбектер де молыға бастаған. Абай мұрасы жөніндегі тұңғыш библиографиялық көрсеткіш те осы тұста жарық керіп, онда мыңға жуық макала, зерттеу жүмыстары мен жекелеген кітаптар, арнау өлендер тақырыптық жуйемен топтастырылған. [[Мұхтар Әуезов]] осы мақаласында Абай мұрасының рухани нәр алған көздері туралы бұрынғы танымына кайта оралып, жаңа ой, соны пікірлер айтқан. Сол тұстағы саяси-әлеуметтіқ идеологиялық келеңсіз жағдайларға орай өз басында бо­лып еткен кейбір танымдық өзгерістердің себебін де жасырмай, КОКП Орталық Комитетінің космо­политизм туралы 1949 жылғы арнайы қаулысының талабына сәйкес [[Абай Құнанбайұлы|Абайдың]] Шығысқа қатысын тек Орта Азия классиктерімен шектеп қараған. Өйткені орталықтың саяси ызғарынан сырт айналып, космополиттік айыптаудан бой тасалаудың ұрымтал бір тәсілі ретінде ертеде айтылған пікірінен шегінген. [[Мұхтар Әуезов]] [[Абай Құнанбайұлы|Абайдың]] шығармашылық жолын «реформадан кейінгі дәуір шындығының тарихи жағдайлары анықтады» деген іргелі пікір ұсынады. Абайтану саласында жүргізілген келешек жұмыстарының нысанасын осы таным тұрғысынан сөз етіп, алдымен Абай мұрасының халықтығын зерт­теу мәселесіне айрықша мән берген. Екіншіден, Абай мен орыс әдебиеті туралы проблеманы орыс философиясына, мәдениетіне, публицистикасы мен эстетикасына катысты қарастырып, ақынның орыс достарының ықпалын асыра бағалаудан арылу жолын меңзейді. Үшіншіден, [[Абай Құнанбайұлы|Абайдың]] исламиятқа қарым-қатысын зерттеу жолындағы ұстанар бағыт-бағдарын сын көзімен карай отырып зерттеуді алға қойған. төртіншіден, [[Абай Құнанбайұлы|Абайдың]] шығысқа қарым-қатысы аз зерттелгендіктен, бұл салада нысанаға алынар мәселелердің молдығына назар аударған. Акырында, автордың ерекше мен бер­ген мәселесі [[Абай Құнанбайұлы|Абайдың]] әдеби мектебі, бұл дәстүрдің қазақ әдебиетінде жалғастык тауып, даму жолында қандай мәселелерді қамту керек екеніне ден қойған.<ref>Мұхтар Әуезов энциклопедиясы Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 987-601-282-175-8</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:Абай Құнанбаев]] [[Санат:Мақалалар]] m4652ofpjuij12bmvfivwuz2ia0wlfm 0 3237 7031 2021-03-09T09:03:19Z TarPas 2548 Жаңа бетте: '''«Абай Құнанбаев жастар тәрбиесі туралы»''' («Абай Құнанбаев о воспитании молодежи») - Қазақтың... wikitext text/x-wiki '''«Абай Құнанбаев жастар тәрбиесі туралы»''' («Абай Құнанбаев о воспитании молодежи») - Қазақтың мемлекеттік баспасынан 1954 ж. орыс тілінде жарық көрген зерттеу еңбек. [[Қаз ССР|ҚазССР]] саяси және қоғамдық білімдер тарату қоғамы шығарған. Авторы - ''Т. Тәжібаев''. Кітапта ақын өлеңдері мен ғақлия сөздеріндегі жас ұрпақ тәрбиесіне байланысты идеялары нақты мысалдармен жан-жақты талқыланады. Көлемі 1,8 баспа табақ, 10 мың дана болып басылған.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:Абай энциклопедиясы]] szxn86an1wmekvyv3zd7n5qaj0l0y7a 0 3238 7032 2021-03-09T09:03:52Z TarPas 2548 Жаңа бетте: '''«Абай Құнанбаев - қазақ халқының ұлы ақыны»''' - [[Бухарест]]егі ''«САКТЕА RUSA»'' баспасынан румын... wikitext text/x-wiki '''«Абай Құнанбаев - қазақ халқының ұлы ақыны»''' - [[Бухарест]]егі ''«САКТЕА RUSA»'' баспасынан [[румын тілі]]нде жарық көрген монографиялық еңбек. 1954 ж. [[Москва]]дағы «Знание» баспасынан шыққан кітаптың аудармасы. Редакторы - Л. Костин. Көлемі 1,5 баспа табақ, 8578 дана болып басылған.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:Абай энциклопедиясы]] dk6fx5zfhm52sth95tkheti5w3fzrtd 0 3242 7093 2021-06-30T16:26:45Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр]] бетін [[Шайтан]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Шайтан]] 446454pypn1o7d4er5vzu7g43avlece 0 3243 7095 2021-06-30T16:28:22Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 9]] бетін [[Ислам]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Ислам]] iopq8gqbv1tqai78podkcmji597lswq 0 3244 7098 2021-06-30T16:30:06Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Үшінші шешендік сөздер]] бетін [[Дін]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Дін]] ek3q5y4yeqh5jjjdsk4325ecsxsf2tn 0 3245 7101 2021-06-30T16:35:24Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Бесінші шешендік сөздер]] бетін [[Анықтама:Уикикітап]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Анықтама:Уикикітап]] jqqr00kdkkpy4o4v6esenqwufvr5a1b 0 3246 7104 2021-06-30T16:39:05Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 11]] бетін [[Ахмадия]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Ахмадия]] klsd8u20f6rj22dqy7hnmi9w89x4i8i 0 3247 7107 2021-06-30T16:42:01Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Бірінші шешендік сөздер]] бетін [[Мəртөк]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Мəртөк]] kldr42mj2bn2xinubt7wli19h3jcuj1 0 3248 7110 2021-06-30T16:44:09Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 4]] бетін [[Ібіліс]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Ібіліс]] b0y7l9erh2pxa3rbbdjvpv0qsk3ll4v 0 3249 7114 2021-06-30T16:51:13Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 5]] бетін [[Фатиха сүресі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Фатиха сүресі]] nvgwle8khv3kjov3acrr5xd0pr7c72u 0 3250 7117 2021-06-30T16:52:47Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 3]] бетін [[Əбу Бəкір]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Əбу Бəкір]] 0r4rfh8grb2akw151bwly0xggjx3gn9 0 3251 7120 2021-06-30T16:56:05Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр. Түседе сынақ басыма (өлең)]] бетін [[Рэп]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Рэп]] o9nxd9aokfha56eytme2oopht0u7fj8 0 3252 7123 2021-06-30T16:57:36Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Алтыншы шешендік сөздер]] бетін [[Əбу Лаһаб]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Əбу Лаһаб]] b0ybjibwcl6yuv1numesmiajfc9eiw9 0 3253 7127 7126 2021-06-30T17:04:32Z Hafizman 1798 Hafizman [[Бәдауи әл-Құдус діні]] бетін [[Атауы жоқ]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Тəуба сүресі]] 5ry43fbzogcrld5s5idi44p4sr27mds 0 3254 7128 2021-06-30T17:04:32Z Hafizman 1798 Hafizman [[Бәдауи әл-Құдус діні]] бетін [[Атауы жоқ]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Атауы жоқ]] 3tbk35d9fns0g1hk900jt1zhlrnty2o 0 3255 7131 2021-06-30T17:06:47Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 7]] бетін [[Жын]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Жын]] tgttkmm9qz8295798h0hml9cai3xqqc 0 3256 7134 2021-06-30T17:07:48Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 6]] бетін [[Исмаилизм]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Исмаилизм]] jsm3tgurx9hpw2xknx0vc3y6sjyg9ys 0 3257 7137 2021-06-30T17:08:54Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 2]] бетін [[Періштелер]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Періштелер]] 3m6c3pzfai5ot1k3h4wdjkahlwjac03 0 3258 7140 2021-06-30T17:09:58Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 1]] бетін [[Əке]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Əке]] 8ly56nwi700rssmx3df8r88tght1fqb 0 3259 7143 2021-06-30T17:11:16Z Hafizman 1798 Hafizman [[Диуани насиха: Өсиет 10]] бетін [[Даоизм]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Даоизм]] tpavj2h6q6t7ngkc947mkfojaw2feuh 0 3260 7146 2021-06-30T17:12:19Z Hafizman 1798 Hafizman [[Сүйіктім менің]] бетін [[Інжіл]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Інжіл]] azamz6kfr29v47jrqbtwasz3nscc4t9 0 3261 7149 2021-06-30T17:13:28Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадрдің нақыл сөздері]] бетін [[Нұх пайғамбар]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Нұх пайғамбар]] fwmzm103xep8sq0e6pne47p0bf9it0l 0 3262 7152 2021-06-30T17:14:30Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Саған ғашық көңілім]] бетін [[Ғазал]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Ғазал]] ibjxd6mirkhrbmbvkic7l9cyehdcun0 0 3263 7157 7156 2021-06-30T17:16:31Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Мақсатқа жету теориясы]] бетін [[Данте]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki [[Кант]] 7ueriz3pch82kqlj776j4mhkahz69v9 0 3264 7158 2021-06-30T17:16:31Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр: Мақсатқа жету теориясы]] бетін [[Данте]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Данте]] mr1y7h5e6p6hvqps49q51fj67ic2q2r 0 3265 7161 2021-06-30T17:17:14Z Hafizman 1798 Hafizman [[Махмұд әл-Қадр, Иманды сақтау жолдары]] бетін [[Платон]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Платон]] 0pe6d99xgx9aw07th998kbfsslqxowm 0 3266 7164 2021-06-30T17:18:10Z Hafizman 1798 Hafizman [[Бабатай батыр]] бетін [[Ибн Касир]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Ибн Касир]] a5wc9zrse8r0rjk54knaos9su7hskvm 14 3267 7167 2021-06-30T17:19:07Z Hafizman 1798 Hafizman [[Санат:Махмұд әл-Қадр]] бетін [[Санат:Ислам]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[:Санат:Ислам]] gxidlmveg0traw5bsw22ki6w8x20y7i 14 3268 7244 7243 2021-08-28T14:07:48Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Портал:Шайтан/Кіріспе]] бетін [[Санат:Мақалалар]] бетіне жылжытты: Жаңа wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3269 7172 2021-06-30T17:38:10Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: Шайтан wikitext text/x-wiki Шайтан 9lqzsx616paf9ld8ka00k7m6szs4r9b 10 3270 8066 8064 2021-09-17T10:09:01Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Инфобокс |дене_класс = vcard |дене_стиль = width:23em; {{Float right}} border-style:solid; border-width:1px; border-color:#6E6E6E; |үсті = <span class="fn">{{#if: {{{Аты|}}} | {{{Аты}}} | {{PAGENAME}} }}</span>{{#if: {{{Лақап ат|}}} | <br /><small style="font-weight: normal;"><i class="nickname">{{{Лақап ат}}}</i></small>}} |үсті_стиль = background:#FFCC33; |үсті_класс = fn |үсті2 = |үсті_стиль2 = nickname |сурет = {{#if:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|[[Сурет:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|{{#if:{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|250x350px}} px|Сурет]]}} |сурет_атауы = {{{Сурет атауы|}}}{{{сурет атауы|}}} |белгі_стиль = min-width:9em; text-align:left; background:#eee; |тақырыпша_стиль = background:#FFCC33; |тақырыпша1 = Жалпы мағлұмат |белгі2 = Туған кездегі есімі |мәтін2 = {{{Туған кездегі есімі|{{{Туған кездегі есімі|}}}}}}{{{Туған кездегі есімі|{{{туған кездегі есімі|}}}}}} |класс2 = nickname |белгі3 = Туған күні |мәтін3 = {{wikidata/p569|{{{туған күні|}}}|{{{қайтыс болған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |белгі4 = Туған жері |мәтін4 = {{{Туған жері|{{{Туған жері|}}}}}}{{{Туған жері|{{{туған жері|}}}}}} |белгі5 = Қайтыс болған күні |мәтін5 = {{wikidata/p570|{{{қайтыс болған күні|}}}|{{{туған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |белгі6 = Қатысты кейіпкерлер |мәтін6 = {{{Қатысты кейіпкерлер|}}} |белгі7 = Азаматтығы |мәтін7 = {{#if:{{{Азаматтығы|}}}{{{азаматтығы|}}}|<span class="country-name">{{{Азаматтығы|}}}{{{азаматтығы|}}}</span>}} |класс7 = adr |белгі8 = Еден |мәтін8 = {{{Еден|}}}{{{еден|}}} |класс8 = note |белгі9 = Сан |мәтін9 = {{{Сан|}}}{{{сан|}}} |белгі10 = Ескертулер |мәтін10 = {{{Ескертулер|}}}{{{ескертулер|}}} |белгі11 = Символ |мәтін11 = {{{Символ|}}}{{{символ|}}} |белгі12 = [[Internet Movie Database|IMDb]] |мәтін12 = {{#if:{{{imdb_id|}}}|[[IMDbName:{{{imdb_id}}}{{!}}ID&nbsp;{{{imdb_id}}}]]}} |тақырыпша13 = {{{Сайты|}}}{{{сайты|}}} |белгі14 = Түпнұсқа емле |мәтін14 = {{{Түпнұсқа емле|}}}{{{түпнұсқа емле|}}} |белгі15 = Қатысты ұғымдар |мәтін15 = {{{Қатысты ұғымдар|}}}{{{қатысты ұғымдар|}}} |белгі16 = Басқа мәдениеттерде |мәтін16 = {{{Басқа мәдениеттерде|}}}{{{басқа мәдениеттерде|}}} |белгі17 = Атауды түсіндіру |мәтін17 = {{{Атауды түсіндіру|}}}{{{атауды түсіндіру|}}} |асты_стиль = background:#FFCC33; |асты = {{#if:{{{ортаққор|}}}|<div>'''[[commons:Category:{{{ортаққор}}}{{!}}{{#if:{{{есімі|}}}|{{{есімі}}}|{{{ортаққор}}}}}]]''' [[Ортаққор]]да</div>}} }} {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша тұлғалар]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> 0zshreis6upvi6xj1ovx8yhy3aeign4 0 3271 7193 7178 2021-08-26T15:14:38Z Hafizman 1798 Hafizman [[Портал:Шайтан]] бетін [[Портал:Футбол]] бетіне жылжытты: Жаңа портал wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Шайтан]] eoovsl85weju8xqrs5piweb8r2sh7kw 0 3272 7300 7299 2021-08-29T08:55:28Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Шайтан порталы]] бетін [[Пұтқа табынушылық]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3274 7180 2021-07-06T11:39:59Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#expr: +{{#if:{{{1|}}}|1|0}} +{{#if:{{{2|}}}|1|0}} +{{#if:{{{3|}}}|1|0}} +{{#if:{{{4|}}}|1|0}} +{{#if:{{{5|}}}|1|0}} +{{#if:{{{6|}}}|1|0}} +{{#if:{{{7|}}}|1|0}} +{{#if:{{{8|}}}|1|0}} +{{#if:{{{9|}}}|1|0}} +{{#if:{{{10|}}}|1|0}} +{{#if:{{{11|}}}|1|0}} +{{#if:{{{12|}}}|1|0}} +{{#if:{{{13|}}}|1|0}} +{{#if:{{{14|}}}|1|0}} +{{#if:{{{15|}}}|1|0}} +{{#if:{{{16|}}}|1|0}} +{{#if:{{{17|}}}|1|0}} +{{#if:{{{18|}}}|1|0}} +{{#if:{{{19|}}}|1|0}} +{{#if:{{{20|}}}|1|0}} }} wikitext text/x-wiki {{#expr: +{{#if:{{{1|}}}|1|0}} +{{#if:{{{2|}}}|1|0}} +{{#if:{{{3|}}}|1|0}} +{{#if:{{{4|}}}|1|0}} +{{#if:{{{5|}}}|1|0}} +{{#if:{{{6|}}}|1|0}} +{{#if:{{{7|}}}|1|0}} +{{#if:{{{8|}}}|1|0}} +{{#if:{{{9|}}}|1|0}} +{{#if:{{{10|}}}|1|0}} +{{#if:{{{11|}}}|1|0}} +{{#if:{{{12|}}}|1|0}} +{{#if:{{{13|}}}|1|0}} +{{#if:{{{14|}}}|1|0}} +{{#if:{{{15|}}}|1|0}} +{{#if:{{{16|}}}|1|0}} +{{#if:{{{17|}}}|1|0}} +{{#if:{{{18|}}}|1|0}} +{{#if:{{{19|}}}|1|0}} +{{#if:{{{20|}}}|1|0}} }} 14shms450xuaw03bopvf9eucpi5mmya 10 3275 7184 2021-07-06T13:53:08Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><span style="font-size:{{#if: {{{factuer|{{{2|}}}}}}|{{ #ifexpr: {{{factuer|{{{2|}}}}}}>0.8|factuer| {{{2}}}}}}|0.8}}|2.5}}em; line-height: 1.2em;">{{{1|}}}</span><includeonly> <noinclude>{{Documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><span style="font-size:{{#if: {{{factuer|{{{2|}}}}}}|{{ #ifexpr: {{{factuer|{{{2|}}}}}}>0.8|factuer| {{{2}}}}}}|0.8}}|2.5}}em; line-height: 1.2em;">{{{1|}}}</span><includeonly> <noinclude>{{Documentation}}</noinclude> iytsskecvhos9i5zqlfrxjmvlt8y0to 0 3277 8403 7297 2021-10-12T12:38:12Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 14 3279 7199 2021-08-26T15:20:27Z Hafizman 1798 Hafizman [[Санат:Дін]] бетін [[Портал:Шайтан]] деген бағыттау үстіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Портал:Шайтан]] kbmfv9oddyz16fobs3r4ltwvmjjub37 10 3280 7223 7204 2021-08-28T12:13:14Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3281 7210 2021-08-28T11:02:31Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: --><table width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" style="background-color: transparent;"><!-- --><tr><!-- -->{{#if:{{{Onglet-1|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-1}}}|URLType={{{URLType-1}}}|Onglet={{{Onglet-1}}}|Image={{{Image-1|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|a... wikitext text/x-wiki --><table width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" style="background-color: transparent;"><!-- --><tr><!-- -->{{#if:{{{Onglet-1|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-1}}}|URLType={{{URLType-1}}}|Onglet={{{Onglet-1}}}|Image={{{Image-1|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-1|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|preums=1|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-2|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-2}}}|URLType={{{URLType-2}}}|Onglet={{{Onglet-2}}}|Image={{{Image-2|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-2|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-3|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-3}}}|URLType={{{URLType-3}}}|Onglet={{{Onglet-3}}}|Image={{{Image-3|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-3|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-4|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-4}}}|URLType={{{URLType-4}}}|Onglet={{{Onglet-4}}}|Image={{{Image-4|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-4|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-5|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-5}}}|URLType={{{URLType-5}}}|Onglet={{{Onglet-5}}}|Image={{{Image-5|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-5|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-6|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-6}}}|URLType={{{URLType-6}}}|Onglet={{{Onglet-6}}}|Image={{{Image-6|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-6|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-7|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-7}}}|URLType={{{URLType-7}}}|Onglet={{{Onglet-7}}}|Image={{{Image-7|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-7|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-8|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-8}}}|URLType={{{URLType-8}}}|Onglet={{{Onglet-8}}}|Image={{{Image-8|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-8|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-9|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-9}}}|URLType={{{URLType-9}}}|Onglet={{{Onglet-9}}}|Image={{{Image-9|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-9|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{Onglet-10|}}}|{{Onglet|URL={{{URL-10}}}|URLType={{{URLType-10}}}|Onglet={{{Onglet-10}}}|Image={{{Image-10|}}}|nombre onglets={{Nombre de paramètres définis|{{{Onglet-1|}}}|{{{Onglet-2|}}}|{{{Onglet-3|}}}|{{{Onglet-4|}}}|{{{Onglet-5|}}}|{{{Onglet-6|}}}|{{{Onglet-7|}}}|{{{Onglet-8|}}}|{{{Onglet-9|}}}|{{{Onglet-10|}}}}}|arrondi={{{arrondi|}}}|bordure={{{bordure|}}}|fond onglets={{{fond onglet-10|{{{fond onglets|}}}}}}|fond cadre={{{fond cadre|}}}|alignement onglet={{{alignement onglet|}}}|{{#if:{{{degrade|}}}|degrade=oui|}}}}}}<!-- --></tr><!-- --></table><!-- --><div style="border:{{{bordure|solid 2px #A3B1BF}}}; padding: .5em 1em 1em 1em; border-top: none; background-color:{{{fond cadre|transparent}}}; color:#000;zoom: 1"><!-- --><div style="padding:0.3ex; "><!-- --></includeonly><noinclude>{{documentation}}</noinclude> toqrtfzaf3lvzwzvsrx01f9io0o2obo 10 3282 7216 2021-08-28T11:27:06Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{pp-template|small=yes}} </noinclude><includeonly>{{pp-meta |type=indef |small={{{small|}}} |demospace={{{demospace|}}} |expiry=<!--not applicable--> |dispute=no |icon-text=This {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:6}}|image, included in a high-risk template or message,|high-risk template}} is indefinitely protected from editing to prevent vandalism. |reason-text=This {{#switch:{{NAMESPACE}} |{{ns:image}}=image, used in one or more Wikipedia:High-risk templates|hi... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{pp-template|small=yes}} </noinclude><includeonly>{{pp-meta |type=indef |small={{{small|}}} |demospace={{{demospace|}}} |expiry=<!--not applicable--> |dispute=no |icon-text=This {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:6}}|image, included in a high-risk template or message,|high-risk template}} is indefinitely protected from editing to prevent vandalism. |reason-text=This {{#switch:{{NAMESPACE}} |{{ns:image}}=image, used in one or more [[Wikipedia:High-risk templates|high-risk templates]] and/or [[Special:Allmessages|system messages]], |#default=[[Wikipedia:High-risk templates|high-risk template]] }} has been [[Wikipedia:This page is protected|protected]] from editing to prevent [[Wikipedia:Vandalism|vandalism]]. {{#switch:{{NAMESPACE}}|{{ns:image}}=<br /><small>'''Do not move this image''' to [[commons:|Wikimedia Commons]].</small>}} |categories={{{categories|[[Category:Қорғалған үлгілер|{{PAGENAME}}]]}}}}}</includeonly><noinclude>{{pp-template|categories=no}} {{Documentation}} </noinclude> Бұл бетте қолданылған Абай болыңыз! 8y23yio4wr2dp8rinh0ped5veyp83ql 10 3283 7217 2021-08-28T11:30:31Z 2A03:32C0:1000:1929:B362:130D:4D95:D150 Жаңа бетте: {{#ifeq:{{lc:{{{small|}}}}}|yes| <div class="metadata plainlinks" id="protected-icon" style="position:absolute; z-index:100; right:55px; top:10px;"> {{#tag:imagemap| Image:{{{image|{{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full=Padlock.svg |semi=Padlock-silver-medium.svg |move=Padlock-olive.svg |indef=Padlock-red.svg |office=Padlock-black.svg |create=Padlock-skyblue.svg |#default=Transparent.gif }}}}}{{!}}20px{{!}}{{{icon-text|{{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full=Fully protecte... wikitext text/x-wiki {{#ifeq:{{lc:{{{small|}}}}}|yes| <div class="metadata plainlinks" id="protected-icon" style="position:absolute; z-index:100; right:55px; top:10px;"> {{#tag:imagemap| Image:{{{image|{{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full=Padlock.svg |semi=Padlock-silver-medium.svg |move=Padlock-olive.svg |indef=Padlock-red.svg |office=Padlock-black.svg |create=Padlock-skyblue.svg |#default=Transparent.gif }}}}}{{!}}20px{{!}}{{{icon-text|{{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full=Fully protected |semi=Semi-protected |move=Move protected |indef=Permanently protected |create=Protected from creation |office=Protected by the Wikimedia Office |#default=<!--null--> }}}}} default [[{{{icon-link|Wikipedia:Protection policy#{{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full=Full_protection |semi=Semi-protection |move=Move_protection |indef=Permanent_protection |create=Creation_protection |office=Office_actions |#default=<!--null--> }}}}}|{{{icon-text|This {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|article|page}} is {{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |semi=semi- |move=move- |indef=permanently<nowiki> </nowiki> |create=creation- |office=<!--null, but should this have a special tag?--> |full |#default=<!--null--> }}protected{{#ifeq:{{lc:{{{type}}}}}|indef||{{#if:{{{expiry|}}}|<nowiki> </nowiki>until {{#time:F j, Y|{{{expiry}}}}}}}}}{{{icon-reason|}}}.}}}]] desc none }} </div> | {{{!}} {{main talk other | demospace={{{demospace|}}} | 1 = class="ambox ambox-protection metadata plainlinks" | 2 = class="messagebox standard-talk metadata plainlinks" | 3 = class="messagebox protected metadata plainlinks" style="border:2px solid #99B; padding:0px; font-size:0.9em;" }} {{!}} {{main talk other|1=class="ambox-image" {{!}} |demospace={{{demospace|}}}}} [[Image:{{{image|{{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full=Padlock.svg |semi=Padlock-silver-medium.svg |move=Padlock-olive.svg |indef=Padlock-red.svg |office=Padlock-black.svg |create=Padlock-skyblue.svg |#default=Transparent.gif }}}}}|40px|{{{icon-text|This page is {{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |semi=semi- |move=move- |indef=permanently<nowiki> </nowiki> |create=creation- |office=<!--null, but should this have a special tag?--> |full |#default=<!--null--> }}protected.}}}]] {{!}} {{main talk other|1=class="ambox-text"|demospace={{{demospace|}}}}} style="v-align:center; align=left;" {{!}}<!-- -->'''{{{reason-text|{{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full=This page is currently [[Wikipedia:This page is protected|protected]] from editing |semi=Editing of this {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|article|page}} by [[Wikipedia:User access levels#Autoconfirmed_users|new]] or [[Wikipedia:User access levels#Anonymous_users|unregistered]] users is currently [[Wikipedia:Protection policy|disabled]] |move=This {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|article|page}} is currently [[Wikipedia:This page is protected|protected]] from [[Help:Moving a page|page moves]] |indef=This page is [[Wikipedia:This page is protected|protected]] from editing ''indefinitely'' |office=This {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|article|page}} is currently [[Wikipedia:This page is protected|protected]] from editing |create=[[Help:Starting a new page|Recreation]] of this {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|article|page}} [[Wikipedia:This page is protected|has been disabled]] }}{{#ifeq:{{lc:{{{type}}}}}|indef||{{#if:{{{expiry|}}}|&#32;until {{#time:[[F j]], [[Y]]|{{{expiry}}}}}}}}}{{{reason<includeonly>|</includeonly>}}}.}}}'''<br /> {{{explanation-text|{{#ifeq:{{lc:{{{dispute}}}}}|yes|This protection is '''not''' an endorsement of the {{#ifeq:{{{type}}}|move|[{{fullurl:Special:Log|type=move&page={{FULLPAGENAMEE}}}} current title]|[{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|action=history}} current version]}}.}} See the [[Wikipedia:Protection policy|protection policy]] and [{{fullurl:Special:Log|type=protect&page={{FULLPAGENAMEE}}}} protection log] for more details. {{#switch:{{lc:{{{type}}}}} |full|indef=Please discuss any changes on the [[{{TALKPAGENAME}}|talk page]]; you may use the {{tlx|editprotected}} template to ask an [[Wikipedia:Administrator|administrator]] to make the edit if it is supported by [[Wikipedia:Consensus|consensus]]. {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:8}}<!--MediaWiki-->||You may also [[Wikipedia:Requests for page protection|request]] that this page be unprotected.}} |semi=If you cannot edit this {{#switch:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}=article|{{ns:6}}=image|#default=page}} and you wish to make a change, you can {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{TALKSPACE}}||[[{{TALKPAGENAME}}|discuss changes on the talk page]],}} [[Wikipedia:Requests for page protection#Current requests for unprotection|request unprotection]], [[Special:Userlogin|log in]], or <span class="plainlinks">[http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup <span style="color:#002bb8;" title="Sign in / create account">create an account</span>]. |move=The page may still be edited but cannot be moved until unprotected. Please discuss any suggested moves on the [[{{TALKPAGENAME}}|talk page]] or at [[Wikipedia:Requested moves]]. You can also [[Wikipedia:Requests for page protection|request]] that the page be unprotected. |office=If you are able to edit this page, please discuss all changes and additions on the [[{{TALKPAGENAME}}|talk page]] first. '''Do not remove protection from this article unless you are authorized by the Wikimedia Foundation to do so.''' |create=Please see the {{#if:{{{xfd|}}}|'''[[{{{xfd}}}|deletion discussion]]''' or the}} [{{fullurl:Special:Log|type=delete&page={{FULLPAGENAMEE}}}} deletion log] for details of why this page was deleted. If you would like to create a page at this title, you must first [[Wikipedia:Requests for page protection|request]] for it to be unprotected, or for the deleted material to be restored via [[Wikipedia:Deletion review|deletion review]]. }}}}} {{!}}} }}<!--End if small--><includeonly>{{#ifeq:{{lc:{{{categories|no}}}}}|no||{{{categories|}}}}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> 7a6a2l3ju7thgk96aph2a3kc5aal1mk 10 3284 7218 2021-08-28T11:32:37Z 2A03:32C0:1000:1929:B362:130D:4D95:D150 Жаңа бетте: {{#switch: <!--If no or empty "demospace" parameter then detect namespace--> {{#if:{{{demospace|}}} | {{lc: {{{demospace}}} }} <!--Use lower case "demospace"--> | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}} | main | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{TALKSPACE}} | talk | other }} }} }} <!--If any parameter, then don't return the "main/talk/other" strings--> | main = {{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}} | {{{1|}}} | main }} | talk = {{#if:{{{1|}}}{... wikitext text/x-wiki {{#switch: <!--If no or empty "demospace" parameter then detect namespace--> {{#if:{{{demospace|}}} | {{lc: {{{demospace}}} }} <!--Use lower case "demospace"--> | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}} | main | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{TALKSPACE}} | talk | other }} }} }} <!--If any parameter, then don't return the "main/talk/other" strings--> | main = {{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}} | {{{1|}}} | main }} | talk = {{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}} | {{{2|}}} | talk }} | other | #default = {{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}} | {{{3|}}} | other }} }}<!--End switch--><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{Documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> 0cqld0vxq5jyfk4iid7o5zapumezlmr 10 3285 7220 2021-08-28T11:38:25Z 2A03:32C0:1000:1929:B362:130D:4D95:D150 Жаңа бетте: {{#if:{{{header|}}} |<tr><th colspan="2" class="{{{class|}}}" style="text-align:center; {{{headerstyle|}}}">{{{header}}}</th></tr> |{{#if:{{{data|}}} |<tr class="{{{rowclass|}}}">{{#if:{{{label|}}} |<th scope="row" style="text-align:left; {{{labelstyle|}}}">{{{label}}}</th> <td class="{{{class|}}}" style="{{{datastyle|}}}"> |<td colspan="2" class="{{{class|}}}" style="text-align:center; {{{datastyle|}}}"> }} {{{data}}}</td></tr> }} }} wikitext text/x-wiki {{#if:{{{header|}}} |<tr><th colspan="2" class="{{{class|}}}" style="text-align:center; {{{headerstyle|}}}">{{{header}}}</th></tr> |{{#if:{{{data|}}} |<tr class="{{{rowclass|}}}">{{#if:{{{label|}}} |<th scope="row" style="text-align:left; {{{labelstyle|}}}">{{{label}}}</th> <td class="{{{class|}}}" style="{{{datastyle|}}}"> |<td colspan="2" class="{{{class|}}}" style="text-align:center; {{{datastyle|}}}"> }} {{{data}}}</td></tr> }} }} 8ln1zzdi59wuh786qbvqk92ccdme7id 10 3286 7221 2021-08-28T11:50:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <br clear="all" /><noinclude> This template "clears" both margins; it is often used before a header to make sure that the header will be the full width of the page. For technical XHTML details see [[Template talk:{{PAGENAME}}]]. </noinclude> wikitext text/x-wiki <br clear="all" /><noinclude> This template "clears" both margins; it is often used before a header to make sure that the header will be the full width of the page. For technical XHTML details see [[Template talk:{{PAGENAME}}]]. </noinclude> h6l2fxni97dydhbwa1zq67amxbthwby 10 3287 7227 2021-08-28T12:55:28Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><span class="plainlinks">[{{SERVER}}{{localurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}} {{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|бетті аралық қалтадан тазалау!}}]</span></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><span class="plainlinks">[{{SERVER}}{{localurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}} {{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|бетті аралық қалтадан тазалау!}}]</span></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> f8b9xmkrlaphppewrp4k7m4sj51lykh 10 3288 7230 2021-08-28T13:00:25Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Infoboxpage]] бетін [[Үлгі:Infobox]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Infobox]] 6uzydzzlxrv2izijf3x34i48sg4l5na 10 3289 7233 2021-08-28T13:22:59Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: 2 -сүре, 34 -аят: 34. Біз періштелерге: «Адамға бас иіңдер!» - дедік. Олар Ібілістен басқа сәждеге жығылды. Ол бас тартты және менмен болды: ол кәпірлердің бірі болды. 7 -сүре, 11 -аят: 11. Ал біз сені жаратамыз. Содан кейін біз сізге жаттығу жасаймыз. Содан кейін біз пері... wikitext text/x-wiki 2 -сүре, 34 -аят: 34. Біз періштелерге: «Адамға бас иіңдер!» - дедік. Олар Ібілістен басқа сәждеге жығылды. Ол бас тартты және менмен болды: ол кәпірлердің бірі болды. 7 -сүре, 11 -аят: 11. Ал біз сені жаратамыз. Содан кейін біз сізге жаттығу жасаймыз. Содан кейін біз періштелерге: «Адамға тағзым ет!» Олар Ібілістен басқа сәждеге жығылды. Ол сәждеге барғандардың бірі емес еді. 15 -сүре, 28-31 аяттар: 28. Раббың періштелерге: «Мен сазды, жұмсақ балшықтан жарататын боламын», - десе, 29. мен оны үйлесімді түрде қалыптастырып, Рухыммен сусындатсам, оның алдында жүзбе -жүз құлдыраңдар «, - деді. 30. Барлық періштелер басын иіп тағзым етті, 31. Раббыларға қосылудан бас тартқан Иблистен басқа. 17 -сүре, 61 -аят: 61. Біз періштелерге: «Адамға тағзым етіңдер» дедік. Олар сәждеге жығылды, тек Иблис: «Мен сендерге балшықтан жаратқан сәждеге барамын ба?» 20 -сүре, 116 -аят: 116. Біз періштелерге: «Адамға тағзым етіңдер» дедік. Олар бас тартты, тек Иблистен басқа. 38 -сүре, 71-76 аяттар: 71. Раббың періштелерге: «Мен балшықтан адам шығарамын», - десе 72. және мен оны үйлесімді түрде қалыптастырып, Рухыммен сусындатсам, оның алдында жүзбе -жүз құла! « 73. Періштелер барлығы сәждеге жетті, 74. Ібілістен басқа, тәкаппар және кәпірлердің бірі. 75. Ол: “Иблис! Мен өз қолыммен жаратқан нәрсеге сәжде етуге саған не кедергі болды? Бұл тәкаппарлық, менмендік пе еді? » 76. Ол: «Мен одан жақсымын. Сіз мені оттан, ал оны балшықтан жараттыңыз ». Алайда, Құранға сәйкес, ол бүлік шығар алдында Алланың адал құлы болар еді: 18 -сүре, 50 -аят: Және біз періштелерге: «Адамға тағзым ет!» Олар дұғалардың бірі болған және Раббысының бұйрығына бағынбаған Иблистен басқа, сәждеге жығылды. Қалай? Мені алудан гөрі, оны және оның ұрпақтарын дос етесің бе? Зұлымдар үшін бұл қандай жаман сауда! eou228qyeoj19tux8pdwdxs9811u3jm 0 3290 7295 7294 2021-08-29T06:58:36Z Hafizman 1798 Hafizman [[Портал :Шайтан/Аят]] бетін [[Джон Локк]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3291 7254 7236 2021-08-28T15:09:11Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki '''(Пұтқа табынушылар), оны тастап, әйел құдайларды шақырады: Олар тек шайтанға табанды бүлікші шақырады! Құдай оған қарғыс айтты, бірақ ол: “Мен сенің құлдарыңнан белгілі бір үлесті аламын. Мен оларды адастырамын және олардың ішінде жалған құмарлықтарды тудырамын; Мен оларға малдың құлағын кесуді және Алла жаратқан (әділетті) табиғатты бұзуды бұйырамын ». Кім Құдайды тастап, Шайтанды дос қылса, оның зиян келтіретіні анық. Шайтан оларға уәде береді, ал олардың ішінде жалған құмарлықтарды тудырады; бірақ шайтанның уәделері - алдау ғана. (4: 117–20) Ол: «Сен көрдің бе? Міне, сен мені жоғарыда құрметтедің! Егер сен мені қияметке дейін қалдыра алсаң, мен оның ұрпақтарын өз қол астыма аламын. (Құдай): «Бар! егер олардың біреуі сенің артыңнан ерсе, шындығында, сенің жазаң - тозақ. Әрі өздеріңнің қолдарыңнан келетіндерді дауысыңмен оятыңдар. оларға атты әскеріңіз бен жаяу әскеріңізбен шабуыл жасаңыз; олармен байлық пен балалармен өзара бөлісу; және оларға уәде беріңіз. Бірақ шайтан оларға өтіріктен басқа ештеңе уәде етпейді. Менің құлдарыма келер болсақ, оларға сенің билігің болмайды: Раббың іс жүргізушіге жеткілікті ». (17: 62-65) (Ібіліс/Шайтан): «Уа, Раббым! Маған өлілер тірілетін күнге дейін уақыт бер ». (Алла): «Сендерге белгіленген уақытқа дейін уақыт беріледі», - деді. (Ібіліс): «Уа, Раббым! Сен мені қателескенің үшін, мен оларға жер бетінде әділетті етіп көрсетемін, және олардың барлығын сенің құлдарыңнан басқа, шынайы және тазартылған (Сенің рақымыңмен) жамандыққа жіберемін ». (Алла) айтты: «Бұл (шынайы құлдарымның жолы), шынымен де, маған тура жол. Менің құлдарымның үстінен сенің билігің болмайды, тек өздерін қателесіп, саған ергендерден басқа ». (15: 36-42) Ол: «Сен мені жолдан шығарғаның үшін, міне! Мен оларды сенің тура жолыңда күтемін, сосын оларды алдынан да, артынан да, оңынан да, солынан да шабуыл жасаймын; сен олардың көпшілігінде (сенің мейірімділігің үшін) ризашылықты таба алмайсың ”. (Алла) айтты: «Ұялып, қуылғаннан осы жерден шығыңдар. Егер олардың біреуі саған ерсе - мен сені тозақпен толтырамын ». (7: 16-18) Шайтан бұл мәселе шешілген кезде: «Алла сендерге Ақиқат уәдесін берді: Мен де уәде бердім, бірақ мен саған берген уәдемді орындамадым. Менде сені шақырудан басқа билігім жоқ еді, бірақ сен мені тыңдадың. Мен сенің айқайыңды тыңдай алмаймын, сен де менің жылауымды тыңдай алмайсың. Мен сенің Құдайға серік қосқан бұрынғы әрекетіңді қабылдамаймын. Қателік жасағандар үшін ауыр жаза болуы керек ». (14:22)''' st55mfzhpbqdhv4hcqgxubqg9reofs1 10 3292 7237 2021-08-28T13:27:01Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: Апмммм wikitext text/x-wiki Апмммм 6frjjk0b42hfjb5g9xd3j1vexlxffsv 10 3293 7241 7238 2021-08-28T14:02:52Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki Исламның негізгі ілімдеріне сәйкес, Аллаһ кемінде үш ақылды нәсілді, періштелерді , жындарды немесе джиндерді және адамдарды жаратты . Соңғы екеуі Құдай мен шайтан арасында таңдау еркіндігіне ие. Исламның айтуынша, Иблис - жын, Алла данышпандар мен адамдарды ерік -жігермен жаратқандықтан, періштелер мүлдем бағынады және өздері таңдау жасау мүмкіндігіне ие емес. Осылайша, Исламдағы құлаған періште термині бір -бірімен үйлеспейді. 6cfycpyxdix8ss7d4u3wxqylxqjhuio 10 3294 7239 2021-08-28T13:31:54Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="clear: both"></div><noinclude>{{protected template}}{{/doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <div style="clear: both"></div><noinclude>{{protected template}}{{/doc}}</noinclude> 8buhobvmj237lceobe9n408g3m3v0v7 10 3295 7240 2021-08-28T13:33:36Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>:''This template documentation is [[Wikipedia:Template doc page pattern|transcluded]] from [[{{FULLPAGENAME}}/doc]]'' [<span class="plainlinks">[{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}/doc|action=edit}} edit]</span>]</includeonly> <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> This template adds <tt>&lt;div style="clear: both"&gt;&lt;/div&gt;</tt>; for technical XHTML details see [[Template talk:Clear]]. == Documentation == {{tl|clear}}: Makes content wait unti... wikitext text/x-wiki <includeonly>:''This template documentation is [[Wikipedia:Template doc page pattern|transcluded]] from [[{{FULLPAGENAME}}/doc]]'' [<span class="plainlinks">[{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}/doc|action=edit}} edit]</span>]</includeonly> <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> This template adds <tt>&lt;div style="clear: both"&gt;&lt;/div&gt;</tt>; for technical XHTML details see [[Template talk:Clear]]. == Documentation == {{tl|clear}}: Makes content wait until existing content is completed in all columns. Often used to stop text from flowing next to unrelated images. === Usage === <nowiki>{{subst:Clear}}</nowiki> The template may also be transcluded, but as the markup provided is unlikely to change or improve, there is little justification for transclusion overhead. == Example without the {clear} template== [[Image:HeidelbergTun.jpg|200px|left]] {{Lorem Ipsum}} ==New section== See how this section starts at the right of the image, with the line actually overlapping the image <div style="clear: both"></div> <!-- a genuine use of the template! --> == Example with the {clear} template== [[Image:HeidelbergTun.jpg|200px|left]] {{Lorem Ipsum}} '''<nowiki>{{clear}}</nowiki>''' <div style="clear: both"></div> ==New section== See how this looks much better? ==How it works== This is what {{Tl|clear}} actually does, ignore the <tt>&lt;noinclude&gt;</tt> stuff shown by <nowiki>{{msgnw:clear}}</nowiki>: <tt>{{msgnw:clear}}</tt> === See also === * {{Lts|clear}} * {{Lts|clearleft}}: Delays content until left column is complete. * {{Lts|clearright}}: Delays content until right column is complete. * {{Lts|-}} is similar but technically different == Discussion == ''The fine points of {{Tl|clear}} vs. {{Tl|-}} are discussed in [[Template talk:-#-_versus_clear|Template talk:-]].'' <includeonly> <!-- ADD CATEGORIES BELOW THIS LINE --> [[Санат:Үлгілер:Форматтау|{{PAGENAME}}]] <!-- ADD INTERWIKIS BELOW THIS LINE --> </includeonly> 7h9lcip0b3jkjq2y853knggx6a3ewct 0 3296 7292 7291 2021-08-29T06:55:45Z Hafizman 1798 Hafizman [[Портал:Шайтан/Кіріспе]] бетін [[Физика]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3297 7314 7311 2021-08-29T16:40:11Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [[Image:Shaitan-png.png|190px|center]] <center><font size=4 color=#0E5300>'''Қош келдіңіз'''</font></center> [[Сурет:Satan-1.jpg|right|140px|Ібіліс]] [[Сурет:Satan-2.jpg|left|185px|Шайтан]] Исламда, Iblīs ( араб : إبليس ), негізгі шайтан болып табылады. Бұл ең жиі пайда Құран атпен Шайтан ( араб : شيطان ): Iblis 11 рет мен шайтанның 87 рет айтылады. 7n4fp45fmoilhb7ax5nszrqdzd92v0t 10 3299 7283 7249 2021-08-29T05:58:22Z Hafizman 1798 Бетті "Жоқ" дегенмен алмастырды wikitext text/x-wiki Жоқ b3qpid716g0c3wfgqtrx6ld2u9g3hww 10 3300 7250 2021-08-28T14:28:54Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: '''Рргг'''оооооооочвовововоовово wikitext text/x-wiki '''Рргг'''оооооооочвовововоовово jg16va10ju0vd3ff2pfrl5g1clct10u 0 3301 7251 2021-08-28T15:05:32Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: '''(Пұтқа табынушылар), оны тастап, әйел құдайларды шақырады: Олар тек шайтанға табанды бүлікші шақырады! Құдай оған қарғыс айтты, бірақ ол: “Мен сенің құлдарыңнан белгілі бір үлесті аламын. Мен оларды адастырамын және олардың ішінде жалған құмарлықтарды туды... wikitext text/x-wiki '''(Пұтқа табынушылар), оны тастап, әйел құдайларды шақырады: Олар тек шайтанға табанды бүлікші шақырады! Құдай оған қарғыс айтты, бірақ ол: “Мен сенің құлдарыңнан белгілі бір үлесті аламын. Мен оларды адастырамын және олардың ішінде жалған құмарлықтарды тудырамын; Мен оларға малдың құлағын кесуді және Алла жаратқан (әділетті) табиғатты бұзуды бұйырамын ». Кім Құдайды тастап, Шайтанды дос қылса, оның зиян келтіретіні анық. Шайтан оларға уәде береді, ал олардың ішінде жалған құмарлықтарды тудырады; бірақ шайтанның уәделері - алдау ғана. (4: 117–20)''' '''Ол: «Сен көрдің бе? Міне, сен мені жоғарыда құрметтедің! Егер сен мені қияметке дейін қалдыра алсаң, мен оның ұрпақтарын өз қол астыма аламын. (Құдай): «Бар! егер олардың біреуі сенің артыңнан ерсе, шындығында, сенің жазаң - тозақ. Әрі өздеріңнің қолдарыңнан келетіндерді дауысыңмен оятыңдар. оларға атты әскеріңіз бен жаяу әскеріңізбен шабуыл жасаңыз; олармен байлық пен балалармен өзара бөлісу; және оларға уәде беріңіз. Бірақ шайтан оларға өтіріктен басқа ештеңе уәде етпейді. Менің құлдарыма келер болсақ, оларға сенің билігің болмайды: Раббың іс жүргізушіге жеткілікті ». (17: 62-65)''' '''(Ібіліс/Шайтан): «Уа, Раббым! Маған өлілер тірілетін күнге дейін уақыт бер ». (Алла): «Сендерге белгіленген уақытқа дейін уақыт беріледі», - деді. (Ібіліс): «Уа, Раббым! Сен мені қателескенің үшін, мен оларға жер бетінде әділетті етіп көрсетемін, және олардың барлығын сенің құлдарыңнан басқа, шынайы және тазартылған (Сенің рақымыңмен) жамандыққа жіберемін ». (Алла) айтты: «Бұл (шынайы құлдарымның жолы), шынымен де, маған тура жол. Менің құлдарымның үстінен сенің билігің болмайды, тек өздерін қателесіп, саған ергендерден басқа ». (15: 36-42)''' '''Ол: «Сен мені жолдан шығарғаның үшін, міне! Мен оларды сенің тура жолыңда күтемін, сосын оларды алдынан да, артынан да, оңынан да, солынан да шабуыл жасаймын; сен олардың көпшілігінде (сенің мейірімділігің үшін) ризашылықты таба алмайсың ”. (Алла) айтты: «Ұялып, қуылғаннан осы жерден шығыңдар. Егер олардың біреуі саған ерсе - мен сені тозақпен толтырамын ». (7: 16-18)''' '''Шайтан бұл мәселе шешілген кезде: «Алла сендерге Ақиқат уәдесін берді: Мен де уәде бердім, бірақ мен саған берген уәдемді орындамадым. Менде сені шақырудан басқа билігім жоқ еді, бірақ сен мені тыңдадың. Мен сенің айқайыңды тыңдай алмаймын, сен де менің жылауымды тыңдай алмайсың. Мен сенің Құдайға серік қосқан бұрынғы әрекетіңді қабылдамаймын. Қателік жасағандар үшін ауыр жаза болуы керек ». (14:22)''' 73zt1i8uwlya2nfb7zrpaog4j857g8n 0 3302 7253 2021-08-28T15:07:27Z Hafizman 1798 Hafizman [[Бауыржан Момышұлы]] бетін [[Портал:Шайтан]] деген бағыттау үстіне жылжытты: Жаңа портал wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Портал:Шайтан]] kbmfv9oddyz16fobs3r4ltwvmjjub37 10 3303 7255 2021-08-28T15:16:20Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{Ескірген инфобокс|[[Үлгі:Тұлға]]}}</noinclude> <!--Бұл үлгіні бағыттамаңыз (айдау), себебі параметрлері сәйкес келмейді --> <includeonly>{{Infobox person | name = {{{subject_name|}}} | image = {{{image_name|}}} | image_size = {{{image_size|}}} | alt = {{{alt|}}} | caption = {{{image_caption|}}} | birth_name = {{{birth_name|}}} | birth_date = {{{... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Ескірген инфобокс|[[Үлгі:Тұлға]]}}</noinclude> <!--Бұл үлгіні бағыттамаңыз (айдау), себебі параметрлері сәйкес келмейді --> <includeonly>{{Infobox person | name = {{{subject_name|}}} | image = {{{image_name|}}} | image_size = {{{image_size|}}} | alt = {{{alt|}}} | caption = {{{image_caption|}}} | birth_name = {{{birth_name|}}} | birth_date = {{{date_of_birth|}}} | birth_place = {{{place_of_birth|}}} | death_date = {{{date_of_death|}}} | death_place = {{{place_of_death|}}} | nationality = {{{nationality|}}} | other_names = {{{other_names|}}} | known_for = {{{known_for|}}} | occupation = {{{occupation|}}} | spouse = {{{spouse|}}} | religion = {{{religion|}}} }}</includeonly> 8krd1nvh9stl6eke05vxi5uqu01eua8 10 3304 7256 2021-08-28T15:18:02Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{| class="infobox vcard" style="width:35em; float:center; text-align:center;" | '''''<font color="green"><span style="border-bottom:1px OliveDrab; cursor:help" title="Бұл үлгі ескірген және жедел жоюға ұсынылған.">Бұл үлгі</span> ескірген және жедел жоюға ұсынылған. Сондықтан мына үлгіні қолдануыңызды өтінемін:</font><br /> {{{1}}}''''' |}</in... wikitext text/x-wiki <includeonly>{| class="infobox vcard" style="width:35em; float:center; text-align:center;" | '''''<font color="green"><span style="border-bottom:1px OliveDrab; cursor:help" title="Бұл үлгі ескірген және жедел жоюға ұсынылған.">Бұл үлгі</span> ескірген және жедел жоюға ұсынылған. Сондықтан мына үлгіні қолдануыңызды өтінемін:</font><br /> {{{1}}}''''' |}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 0mz2t56gf9zwzzksj353r85dj2ve9wv 10 3305 7257 2021-08-28T15:21:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{Ескірген инфобокс|[[Үлгі:Тұлға]]}}</noinclude> {{Infobox | bodyclass = vcard | bodystyle = width:23em; | above = {{#if:{{{honorific prefix|{{{honorific_prefix|}}}}}}|<span class="honorific-prefix" style="font-size: small">{{{honorific prefix|{{{honorific_prefix|}}}}}}</span><br />}}<includeonly><span class="fn">{{{name|{{PAGENAME}}}}}</span></includeonly>{{#if:{{{honorific suffix|{{{honorific_suffix|}}}}}}|<br /><span class=... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Ескірген инфобокс|[[Үлгі:Тұлға]]}}</noinclude> {{Infobox | bodyclass = vcard | bodystyle = width:23em; | above = {{#if:{{{honorific prefix|{{{honorific_prefix|}}}}}}|<span class="honorific-prefix" style="font-size: small">{{{honorific prefix|{{{honorific_prefix|}}}}}}</span><br />}}<includeonly><span class="fn">{{{name|{{PAGENAME}}}}}</span></includeonly>{{#if:{{{honorific suffix|{{{honorific_suffix|}}}}}}|<br /><span class="honorific-suffix" style="font-size: small">{{{honorific suffix|{{{honorific_suffix|}}}}}}</span>}} | abovestyle = background:#eee; | aboveclass = fn | headerstyle = font-weight:normal; | labelstyle = text-align:right; background:#eee; vertical-align:top; | image = {{#if:{{{image|}}}|[[File:{{{image}}}|{{px|{{{image size|{{{image_size|{{{imagesize|}}}}}}}}}|frameless}}|alt={{{alt|}}}]]}} | imageclass = {{image class names|{{{image}}}}} | caption = {{{image caption|{{{caption|{{{image_caption|}}}}}}}}} | label1 = Native name | data1 = {{#if:{{{native_name|}}}|<span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}" xml:lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span> }} | label11 = Дүниеге келгені: | data11 = {{br separated entries|{{#if:{{{birth_name|{{{birthname|}}}}}}|<span class="nickname">{{{birth_name|{{{birthname|}}}}}}</span>}}|{{{birth_date|}}}|{{{birth_place|}}}}} | label12 = Disappeared | data12 = {{br separated entries|{{{disappeared_date|}}}|{{{disappeared_place|}}} }} | label13 = Status | data13 = {{{disappeared_status|}}} | label14 = Қайтыс болғаны: | data14 = {{br separated entries|{{{death_date|}}}|{{{death_place|}}}}} | label15 = Cause&nbsp;of death | data15 = {{{death cause|{{{death_cause|}}}}}} | label16 = Body discovered | data16 = {{{body discovered|{{{body_discovered|}}}}}} | label17 = Resting place | class17 = label | data17 = {{br separated entries|{{{resting place|{{{resting_place|{{{restingplace|}}}}}}}}}|{{{resting place coordinates|{{{resting_place_coordinates|{{{restingplacecoordinates|}}}}}}}}}}} | label18 = Ескерткіштері: | data18 = {{{monuments|}}} | label19 = Residence | class19 = {{#if:{{{death_date|}}}{{{death_place|}}}||label}} | data19 = {{{residence|}}} | class20 = category | label20 = Ұлты: | data20 = {{{nationality|}}} | label21 = Other names | class21 = nickname | data21 = {{{other names|{{{other_names|{{{othername|{{{alias|}}}}}}}}}}}} | class22 = category | label22 = Ethnicity | data22 = {{{ethnicity|}}} | class23 = category | label23 = Азаматтығы: | data23 = {{{citizenship|}}} | label24 = Білімі: | data24 = {{{education|}}} | label25 = ''[[Алма матер]]'' | data25 = {{{alma mater|{{{alma_mater|}}}}}} | label26 = Мансабы: | class26 = role | data26 = {{{occupation|}}} | label27 = Years active | data27 = {{{years active|{{{years_active|{{{yearsactive|}}}}}}}}} | label28 = Employer | data28 = {{{employer|}}} | class28 = org | label29 = Organization | data29 = {{{organization|{{{organizations|}}}}}} | class29 = org | label30 = Agent | data30 = {{{agent|}}} | class30 = agent | label31 = Known&nbsp;for | data31 = {{{known for|{{{known_for|{{{known|}}}}}}}}} | label32 = Notable works | data32 = {{{notable works|{{{notable_works|}}}}}} | label33 = Style | data33 = {{{style|}}} | class33 = category | label34 = Influenced&nbsp;by | data34 = {{{influences|}}} | label35 = Influenced | data35 = {{{influenced|}}} | label36 = Home town | data36 = {{{home town|{{{home_town|}}}}}} | label37 = Salary | data37 = {{{salary|}}} | label38 = Net worth | data38 = {{{net worth|{{{net_worth|{{{networth|}}}}}}}}} | label39 = Height | data39 = {{{height|}}} | label40 = Weight | data40 = {{{weight|}}} | label41 = Television | data41 = {{{television|}}} | label42 = Title | data42 = {{{title|}}} | class42 = title | label43 = Term | data43 = {{{term|}}} | label44 = Predecessor | data44 = {{{predecessor|}}} | label45 = Successor | data45 = {{{successor|}}} | label46 = Political party | data46 = {{{party|}}} | class46 = org | label47 = Political movement | data47 = {{{movement|}}} | class47 = category | label48 = <span style="white-space:nowrap;">Opponent(s)</span> | data48 = {{{opponents|}}} | label49 = Board member&nbsp;of | data49 = {{{boards|}}} | label50 = Дiнi: | data50 = {{{religion|}}} | class50 = category | label51 = Denomination | data51 = {{{denomination|}}} | class51 = category | label52 = Criminal charge | data52 = {{{criminal charge|{{{criminal_charge|}}}}}} | label53 = Criminal penalty | data53 = {{{criminal penalty|{{{criminal_penalty|}}}}}} | label54 = Criminal status | data54 = {{{criminal status|{{{criminal_status|}}}}}} | class54 = category | label55 = Жұбайы: | data55 = {{{spouse|}}} | label56 = Partner | data56 = {{{partner|{{{domesticpartner|}}}}}} | label57 = Балалары | data57 = {{{children|}}} | label58 = Ата-аналары | data58 = {{{parents|}}} | label59 = Relatives | data59 = {{{relations|{{{relatives|}}}}}} | label60 = Call-sign | data60 = {{{callsign|}}} | label61 = Наградалары | data61 = {{{awards|}}} | data62 = {{{misc|{{{module|}}}}}} | data63 = {{{misc2|{{{module2|}}}}}} | data64 = {{{misc3|{{{module3|}}}}}} | data65 = {{{misc4|{{{module4|}}}}}} | data66 = {{{misc5|{{{module5|}}}}}} | data67 = {{{misc6|{{{module6|}}}}}} | label63 = Қолы: | data63 = {{#if:{{{signature|}}}|[[File:{{{signature}}}|{{px|{{{signature_size|}}}|150px}}|alt={{{signature alt|{{{signature_alt|}}}}}}]]}} | header70 = {{#if:{{{website|{{{homepage|{{{URL|}}}}}}}}}|Веб-сайты}} | data71 = {{{website|{{{homepage|{{{URL|}}}}}}}}} | below = {{#if:{{{footnotes|}}}|'''Notes'''<div style="line-height:1.2em;">{{{footnotes}}}</div>}} | belowstyle = border-top:1px solid #DDD; background:#eaeaea; }}{{#switch:{{ucfirst:{{{image|}}}}} |Replace this image male.svg |Replace_this_image_male.svg |Replace this image female.svg |Replace_this_image_female.svg=[[Санат:Үлгі:Тұлғалар:Алмастыру суреті қойылғандар]] }}<!-- -->{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|<!-- -->{{#if:{{{1|}}}|{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|[[Санат:Үлгі:Тұлғалар:Номерленген параметрлер қолданылғандар]]}}}}<!-- -->{{#if:{{{box_width|}}}|[[Санат:Infobox person using boxwidth parameter]]}}<!-- -->{{#if:{{{death_date|}}}{{{death_place|}}}|{{#if:{{{salary|}}}{{{net worth|{{{net_worth|{{{networth|}}}}}}}}}|}}}}<!-- -->}}{{#if:{{{pronunciation|}}}|[[Санат:Үлгілер:Ауызша алынған өмірбаяндар]]}}<!-- --><includeonly>{{ns0|{{#if:{{{signature|}}}|[[Санат:Қол қойылған өмірбаяндар]]}}[[Санат:hCards микроформатындағы мақалалар]]}}</includeonly><noinclude> <!---Please add metadata to the <includeonly> section at the bottom of the /doc subpage---> {{documentation}} </noinclude> oqf0y1v2qchcisj0pp3tx3hoyn76taq 10 3306 8496 8306 2021-12-20T23:30:32Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша тұлғалар]]}}</includeonly> {{Инфобокс |дене_стиль = width:width: 23em; padding:0.2em;{{Float right}} |белгі_стиль = padding:0.25em 0.5em; |мәтін_стиль = padding:0.25em 0.5em; |дене_класс = vcard |атауы = |атауы_стиль = |үсті = {{{Есімі}}} |үсті_стиль = background:#eaecf0; padding: 0.3em; |үсті_класс = fn |үсті2 = {{{Шынайы есімі|}}} |үсті_стиль2 = |үсті_класс2 = nickname |сурет = {{#if:{{{Сурет|}}}|[[Сурет:{{{Сурет}}}|{{#if:{{{ені|}}}|{{{ені}}}|280px}}|{{{Сурет атауы|Сурет}}}]]}} |сурет_стиль = |сурет_атауы = {{{Сурет атауы|}}} |сурет_атауы_стиль = |тақырыпша_стиль = font-weight:normal; |белгі_стиль = text-align:left; vertical-align:top; |мәтін_стиль = |белгі1 = Туған кездегі есімі |мәтін1 = {{{Туған кездегі есімі|{{{Туған кездегі есімі|}}}}}} |класс1 = nickname |белгі2 = Толық есімі |мәтін2 = {{{Толық есімі|}}} |белгі3 = Туған күні |мәтін3 = {{wikidata/p569|{{{Туған күні|}}}|{{{Қайтыс болған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |белгі4 = Туған жері |мәтін4 = {{{Туған жері|{{{Туған жері|}}}}}} |белгі5 = Қайтыс болған күні |мәтін5 = {{wikidata/p570|{{{Қайтыс болған күні|}}}|{{{Туған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |белгі6 = Қайтыс&nbsp;болған жері |мәтін6 = {{{Қайтыс болған жері|}}} |белгі7 = Азаматтығы |мәтін7 = {{#if:{{{Азаматтығы|}}}|<span class="country-name">{{{Азаматтығы}}}</span>}} |класс7 = adr |белгі8 = Ұлты |мәтін8 = {{{Ұлты|}}} |белгі9 = Қызметі |мәтін9 = {{{Мансабы|}}} |класс9 = note |белгі10 = Әкесі |мәтін10 = {{{Әкесі|}}} |белгі11 = Анасы |мәтін11 = {{{Анасы|}}} |белгі12 = Жұбайы |мәтін12 = {{{Жұбайы|}}} |белгі13 = Балалары |мәтін13 = {{{Балалары|}}} |белгі14 = Марапаттары мен сыйлықтары |мәтін14 = {{#if:{{{Марапаттары|}}}|<div> {{{Марапаттары}}} </div>}} |белгі15 = Қолтаңбасы |мәтін15 = {{#if:{{{Қолтаңбасы|}}}|[[Сурет:{{{Қолтаңбасы|}}}|128px|Қолтаңбасы]]}} |белгі16 = Сайты |мәтін16 = {{{Сайты|}}} |белгі17 = Блогы |мәтін17 = {{{Блогы|}}} |белгі18 = Басқалары |мәтін18 = {{{Басқалары|}}} |асты_стиль = border-top:1px solid #DDD; background:#eaecf0; |асты = {{#if:{{{Commons|}}}|<div>'''[[commons:Category:{{{Commons}}}{{!}}{{#if:{{{Есімі|}}}|{{{Есімі}}}|{{{Commons}}}}}]]''' [[Ортаққор]]да</div>}} }}<noinclude> {{doc}} </noinclude> t4w9nx0rnnttbdg4xkz00y02ocwlcm4 10 3307 7499 7259 2021-09-06T06:53:43Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{#switch: {{lc: <!--Lower case the result--> <!--If no or empty "demospace" parameter then detect namespace--> {{#if:{{{demospace|}}} | {{{demospace}}} | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}} | main | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{TALKSPACE}} | {{#if:{{{talk|}}} | talk | {{#if:{{{andtalk|}}}|{{SUBJECTSPACE}}|talk}} }} | {{NAMESPACE}} }} }} }} }} <!-- Only one of the lines below will be executed --> <!-- Respecting empty parameters on purpose --> | main = {{{main| {{{other|}}} }}} | talk | талқылау = {{{talk| {{{other|}}} }}} | user | қатысушы = {{{user| {{{other|}}} }}} | wikipedia | уикипедия = {{{wikipedia| {{{other|}}} }}} | file | image | Сурет = {{{file| {{{image| {{{other|}}} }}} }}} | mediawiki | медиауики = {{{mediawiki| {{{other|}}} }}} | template | үлгі = {{{template| {{{other|}}} }}} | help | анықтама = {{{help| {{{other|}}} }}} | category | санат = {{{category| {{{other|}}} }}} | portal | портал = {{{portal| {{{other|}}} }}} | other | #default = {{{other|}}} <!--"demospace=other" or a new namespace--> }}<!--End switch--><noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> b0z29jmc2q3yvvpucoifr0lf6f7zcs1 10 3308 7261 7260 2021-08-28T15:47:56Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Тұлға/күн]] бетін [[Үлгі:Тұлға/күні]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch:{{#ifeq:{{{2|}}}||-|+}}{{Күні болса|{{{2|}}}|D|S}}|-D=|-S=|+D={{#switch:{{#ifeq:{{{3|}}}||0|1}}{{Күні болса|{{{3|}}}|2|-}}|02={{Тұлға/күні/Logic|{{{1}}}|{{{2}}}}}|0-={{Тұлға/күні/Logic|{{{1}}}|{{{2}}}}}|12={{Тұлға/күні/Logic|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}}|1-={{Тұлға/күні/Logic|{{{1}}}|{{{2}}}|-1}}}}|+S={{{2}}}{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикикітап:Мақалаларды қолмен уикилендіру]]}}}}</includeonly><noinclude>[[Санат:Үлгілер:Үлгілер бетшелері|{{PAGENAME}}]]{{doc}}</noinclude> teuhz44juybu1lvp476b5xbqkvjwie2 10 3309 7262 2021-08-28T15:47:56Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Тұлға/күн]] бетін [[Үлгі:Тұлға/күні]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Тұлға/күні]] k8fuhtliqq59e6iqke5hguurg73ami0 10 3310 7366 7263 2021-08-31T17:26:42Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki Бұл үлгі әртүрлі тұлғаларға арналған. Егер нақты '''мамандығы бойынша тұлға''' болса, төмендегі үлгілерді қарап көріңіз: * {{tl|Әскери қайраткер}} * {{tl|Діни қайраткер}} ** {{tl|Әулие}} ** {{tl|Иерарх}} ** {{tl|Тұлға/Ислам}} *** {{tl|Мұсылман ғұлама}} * {{tl|Кино}} ** {{tl|Философ}} * {{tl|Ғарышкер}} * {{tl|Жазушы}} * {{tl|Кәсіпкер}} * {{tl|Кинематограф}} * {{tl|Комикс шығарушы}} * {{tl|Қылмыскер}} * {{tl|Мемлекеттік қайраткер}} ** {{tl|Перғауын}} * {{tl|Музыкант}} * {{tl|Саясаткер}} * {{tl|Сәулетші}} * {{tl|Спортшы}} * {{tl|Суретші}} * {{tl|Теңіз қарақшысы}} * {{tl|Фотомодель}} * {{tl|YouTube тұлғасы}} == Көшіріп алу үшін == <pre> {{Тұлға |Есімі = |Шынайы есімі = |Сурет = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = |Туған жері = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} </pre> <includeonly> [[Санат:Үлгілер-инфобокстар:Тұлғалар|*]] </includeonly> ih5urw91922hkmd8bkt0u65dlh6cyss 10 3311 7265 2021-08-28T15:52:03Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| class="infobox" style="width:23em; font-size:90%;" !colspan="2" style="background:{{#switch:{{lc:}}} |PaleGreen }}; font-size:larger; padding:3px; text-align:center;"| '''{{{Есімі}}}'''<br /> {{#if:{{{Есімі (өз тілінде)|}}}| {{{Есімі (өз тілінде)|}}}}} |- |-valign="top" |- {{#if:{{{Туғандағы есімі|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Туғандағы есімі:''' {{!}} {{{Туғ... wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:23em; font-size:90%;" !colspan="2" style="background:{{#switch:{{lc:}}} |PaleGreen }}; font-size:larger; padding:3px; text-align:center;"| '''{{{Есімі}}}'''<br /> {{#if:{{{Есімі (өз тілінде)|}}}| {{{Есімі (өз тілінде)|}}}}} |- |-valign="top" |- {{#if:{{{Туғандағы есімі|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Туғандағы есімі:''' {{!}} {{{Туғандағы есімі|}}}}} |- {{#if:{{{Лауазымдары мен атақтары|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Лауазымдары мен атақтары:''' {{!}} {{{Лауазымдары мен атақтары|}}}}} |- {{#if:{{{Қызмет аясы|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Қызмет аясы:''' {{!}} {{{Қызмет аясы|}}}}} |- {{#if:{{{Мансаптары|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Мансаптары:''' {{!}} {{{Мансаптары|}}}}} |- {{#if:{{{Туған күні|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Туған күні:''' {{!}} {{{Туған күні|}}}}} |- {{#if:{{{Қайтыс болған күні|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Қайтыс болған күні:''' {{!}} {{{Қайтыс болған күні|}}}}} |- {{#if:{{{Азаматтығы|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Азаматтығы:''' {{!}} {{{Азаматтығы|}}}}} |- {{#if:{{{Ұлты|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Ұлты:''' {{!}} {{{Ұлты|}}}}} |- {{#if:{{{Ата-анасы|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Ата-анасы:''' {{!}} {{{Ата-анасы|}}}}} |- {{#if:{{{Әкесі|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Әкесі:''' {{!}} {{{Әкесі|}}}}} |- {{#if:{{{Анасы|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Анасы:''' {{!}} {{{Анасы|}}}}} |- {{#if:{{{Балалары|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Балалары:''' {{!}} {{{Балалары|}}}}} |- {{#if:{{{Мазһабы, ағымы|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Мазһабы, ағымы:''' {{!}} {{{Мазһабы, ағымы|}}}}} |- {{#if:{{{Қызмет саласы|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Қызмет саласы:''' {{!}} {{{Қызмет саласы|}}}}} |- {{#if:{{{Ұстаздары|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Ұстаздары:''' {{!}} {{{Ұстаздары|}}}}} |- {{#if:{{{Шәкірттері|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Шәкірттері:''' {{!}} {{{Шәкірттері|}}}}} |- {{#if:{{{Ізбасарлары|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Ізбасарлары:''' {{!}} {{{Ізбасарлары|}}}}} |- {{#if:{{{Еңбектері, шығармалары|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Еңбектері, шығармалары:''' {{!}} {{{Еңбектері, шығармалары|}}}}} |- {{#if:{{{Уикидәйек|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align: right; background:#eee;" {{!}} '''[[{{PAGENAME}}]] [[q:{{{Уикидәйек}}}|Уикидәйекте]]'''}} |- {{#if:{{{Уикиқайнар|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align: right; background:#eee;" {{!}} '''[[{{PAGENAME}}]] [[commons:{{{Уикиқайнар}}}|Уикиқайнарда]]'''}} |- {{#if:{{{Сайты|<noinclude>-</noinclude>}}}| {{!}}align="right" bgcolor="#eeeeee"{{!}} '''Сайты:''' {{!}} {{{Сайты|}}}}} |} {{#if:{{{nocat|}}}||{{#ifeq:{{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}|[[Санат:Ислам тұлғалары]]|}}}}<noinclude> <pre>{{Мұсылман ғұлама | Есімі = | Есімі (өз тілінде) = {{lang-ar|}} | Туғандағы есімі = | Лауазымдары мен атақтары = | Қызмет аясы = | Мансаптары = | Туған күні = {{birth date|000|00|00}} | Қайтыс болған күні = {{death date and age|000|00|00|000|00|00}} | Азаматтығы = | Ұлты = | Әкесі = | Балалары = | Мазһабы, ағымы = | Қызмет саласы = | Ұстаздары = | Шәкірттері = | Ізбасарлары = | Еңбектері, шығармалары = | Уикидәйек = | Уикиқайнар = | Сайты = <!-- Category: 10/12 --> }}</pre> == Тағы қараңыз == :{{tl|Мұсылман ғалымдары}} [[Санат:Үлгілер-инфобокстар:Тұлғалар|{{PAGENAME}}]] [[Санат:Үлгілер-инфобокстар:Дін|{{PAGENAME}}]] [[Санат:Үлгілер:Ислам|{{PAGENAME}}]] </noinclude> n3fvnxwe62qcaf6omy67379o1in8ugg 10 3312 7266 2021-08-28T15:54:22Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <table class="vertical-navbox nowraplinks hlist" cellpadding="0" cellspacing="0" style="float: right; clear: right; background-color: #f9f9f9; margin: 0 0 1em 1em; text-align: center; line-height: 1.4em; font-size: 88%; width:200px; background:#31644d; border-color:#448b6b; color:#afbfb8; padding:2px; border-spacing:0.2em 0.8em"> <tr> <td class="" style="padding: 0.2em 0 0.4em; padding:0"></td> </tr><tr> <th class="" style="padding: 0.2em 0.4em 0.2em; padding-top: 0;... wikitext text/x-wiki <table class="vertical-navbox nowraplinks hlist" cellpadding="0" cellspacing="0" style="float: right; clear: right; background-color: #f9f9f9; margin: 0 0 1em 1em; text-align: center; line-height: 1.4em; font-size: 88%; width:200px; background:#31644d; border-color:#448b6b; color:#afbfb8; padding:2px; border-spacing:0.2em 0.8em"> <tr> <td class="" style="padding: 0.2em 0 0.4em; padding:0"></td> </tr><tr> <th class="" style="padding: 0.2em 0.4em 0.2em; padding-top: 0; line-height: 1.2em; font-size:100%; background: #31644d"><font style="color:white; font-size:140%; font-family:serif">[[Мұсылман ғалымдары]]</font></th> </tr><tr> <td class="" style="padding-top: 0.4em; line-height: 1.2em; background: #31644d; color:#afbfb8">Бұл мақала<br />келесі [[:Санат:Ислам|<span style="color:#afbfb8">тізімдеменің</span>]] бір бөлігі:</td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;"><font style="color:#555555">[[Сахабалар|Ғалым сахабалар]]</font></div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Абдуллаһ ибн Омар]] *[[Абдуллаһ ибн Масғұд]] *[[Абдуллаһ ибн Аббас]] *[[Муаз ибн Жәбәл]] *[[Әбу Һурайра]] *[[Зәйд ибн Сабит]] *[[Әнәс ибн Малик]] *[[Айша]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;"> [[Табиғиндер|<span style="color:#555555">Табиғиндер</span>]]</div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Алқама ибн Қайс]] *[[Ибн Шиһаб әз-Зуһри]] *[[Әли ибн Хусәйн]] *[[Тауус]] *[[Муджаһид]] *[[Мұхаммед ибн Сирин]] *[[Хасан әл-Басри]] *[[Саид ибн Джубәйр]] *[[Саид ибн әл-Мусәийб]] *[[Ата ибн Әбу Рабах]] *[[Омар ибн Абдуль-Азиз]] *[[Мәлик ибн Динар]] *[[Әли ибн әл-Мәдәни]] *[[Мұхаммед ибн әл-Ханафия]] *[[Салим ибн Абдуллаһ ибн Омар ибн әл-Хаттаб|Салим ибн Абдуллаһ ибн Омар]] *[[Уруа ибн әз-Зубайр]] *[[Уәйс әл-Қарни]] *[[Қатада]] *[[Әш-Шағби]] *[[Әл-Әузағи]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;">[[Мазһабтар|<span style="color:#555555">Мазһабтардың негізін салушылар</span>]]</div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Әбу Ханифа]] *[[Малик ибн Әнәс]] *[[Мұхаммед ибн Идрис әш-Шафиғи]] *[[Ахмад ибн Ханбал]] *[[Джафар әс-Садиқ]] *[[Дәуд ибн Әли әз-Заһири]] *[[Ләйс ибн Сағд]] *[[Әл-Әузағи]] *[[Суфйан әс-Сәури]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;">[[Хадис ғылымы|<span style="color:#555555">Мухаддистер</span>]]</div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Уәкиғ ибн әл-Джаррах]] *[[Йахйа ибн Мағин]] *[[Әбу Зурға]] *[[Әд-Дарими]] *[[Абдуллаһ ибн әл-Мубарак]] *[[Суфйан ибн Уйәйна]] *[[Мұхаммед әл-Бұхари]] *[[Муслим ибн әл-Хәджадж]] *[[Әбу Дәуд]] *[[Имам әт-Тирмизи]] *[[Ән-Нәсәи]] *[[Ибн Маджаһ]] *[[Әл-Хаким ән-Найсабури|Әл-Хаким Нишапури]] *[[Әз-Зәһәби]] *[[Әбу Хатим]] *[[Ибн Әбу Хатим]] *[[Ибн Әбу Шәйба]] *[[Абдуль-Ғаний әл-Мақдиси]] *[[Ән-Нәуәуи]] *[[Ибн Хаджар әл-Асқалани]] *[[Исхақ ибн Раһауәйһ]] *[[Ибн Хиббан]] *[[Ибн Хузайма]] *[[Хатыб әл-Бағдади]] *[[Әл-Байһақи]] *[[Әт-Табарани]] *[[Мұхаммед Насыруддин әл-Албани]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;">[[Тәпсір|<span style="color:#555555">Муфассирлер</span>]]</div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Ибн Қутайба]] *[[Әт-Табари]] *[[Ибн Касир]] *[[Әл-Бағауи]] *[[Әл-Қуртуби]] *[[Джалалуддин әс-Суюти]] *[[Джалалуддин әл-Махалли]] *[[Әз-Замахшари]] *[[Әл-Байдауи]] *[[Ибн Джарир әл-Андалуси]] *[[Әбдуррахман әс-Сағди]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;">[[Араб тілі|<span style="color:#555555">Араб тілі ғалымдары</span>]]</div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Әбул-Асуад әд-Дуали]] *[[Сибауәйһи]] *[[Әл-Ахфаш әл-Кабир]] *[[Әл-Кисаи]] *[[Ибн Джинни]] *[[Әл-Фараһиди]] *[[Әбул-Атаһия]] *[[Әл-Асмағи]] *[[Әл-Фараздақ]] *[[Әл-Ахтал]] *[[Джарир ибн Атыя]] *[[Ибн Манзур]] *[[Ибн Ақиль]] *[[Ибн Малик]] *[[Ибн Һишам әл-Ансари]] *[[Ибн Әджуррум]] *[[Әбу Таийб әл-Мутанабби]] *[[Әбул-Ала әл-Мағари]] *[[Әл-Джахиз]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;">[[:Санат:Мұсылман тарихшылар|<span style="color:#555555">Тарих ғалымдары</span>]]</div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Ибн Һишам]] *[[Ибн әл-Асир]] *[[Әт-Табари]] *[[Ибн Халдун]] *[[Әз-Зәһәби]] *[[Ибн Халликан]] *[[Ибн Баттута]] *[[Сафий әр-Рахман әл-Мубаракфури]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding:0 0.1em 0.4em; padding:0.4em 0; background:#fdfdfb; border-top:3px solid #1f4835; border-bottom:3px solid #1f4835; border-left:2px solid #31644d; border-right:2px solid #31644d;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border: none; padding: 0; "> <div class="NavHead " style="font-size: 105%; background:white; text-align:left; padding-left:5px;">[[:Санат:Ислам тұлғалары|<span style="color:#555555">Басқа мұсылман ғалымдар</span>]]</div> <div class="NavContent " style="font-size: 105%; padding: 0.2em 0 0.4em; text-align:center; {{#ifeq:{{{1|}}}|all||display:none;}}"> *[[Әл-Харақи]] *[[Ибн Хазм]] *[[Ибн Таймийа]] *[[Ибн әл-Қаийм әл-Джәузия]] *[[Ибн әл-Джәузи]] *[[Әбул-Баракат әл-Бағдади]] *[[Әш-Шаһрастани]] *[[Әт-Тахауи]] *[[Әл-Барбаһари]] *[[Ибн Қудама]] *[[Ибн Раджаб]] *[[Әбу Хамид әл-Ғазали]] *[[Мұхаммед ибн Абдул-Уәһһаб]] *[[Ибн Баз]] *[[Муқбиль ибн Һади]] *[[Мұхаммед әл-Усәймин]] *[[Салих әл-Фаузан]] </div></div> </td> </tr><tr> <td class="" style="padding: 0.3em 0.4em 0.3em; font-weight: bold; border-top: 1px solid #aaa; border-bottom: 1px solid #aaa; border:none; background:white"> [[Сурет:Allah-green.svg|16x16px|alt=Portal icon]] [[Портал:Ислам|Ислам&#32;порталы]]</td> </tr><tr> <td style="text-align: right; font-size: 115%; padding-top: 0.6em; background:white; padding:0 5px">{{Tnavbar|Мұсылман ғалымдары}}</td> </tr> </table><noinclude> {{doc}} [[Санат:Діни навигациялық кестелер]] odq7r9dyq0scxthgnjdh1ybrkxsclh4 10 3313 7267 2021-08-28T15:59:20Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#switch: <!--If no or empty "demospace" parameter then detect namespace--> {{#if:{{{demospace|}}} | {{lc: {{{demospace}}} }} <!--Use lower case "demospace"--> | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}} | main | other }} }} | main = {{{1|}}} | other | #default = {{{2|}}} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> wikitext text/x-wiki {{#switch: <!--If no or empty "demospace" parameter then detect namespace--> {{#if:{{{demospace|}}} | {{lc: {{{demospace}}} }} <!--Use lower case "demospace"--> | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}} | main | other }} }} | main = {{{1|}}} | other | #default = {{{2|}}} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> ngt28vb1n5t4bh1su57btnqyofkd1d5 10 3314 7268 2021-08-28T16:00:47Z Hafizman 1798 [[Үлгі:Main other]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Үлгі:Main other]] iritvc182l52lgb21ublf48oqq1m3fe 10 3315 7269 2021-08-28T16:02:13Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{1|}}} | {{#iferror: {{#expr:{{{1|}}} > 0 }} | {{{1|}}} | {{{1|}}}px }} | {{#if:{{{2|}}} | {{#iferror: {{#expr:{{{2|}}} > 0 }} | {{{2|}}} | {{{2|}}}px }} | {{#iferror: {{#expr:{{{3|}}} > 0 }} | {{{3|}}} | {{{3|}}}px }} }} }}</includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{1|}}} | {{#iferror: {{#expr:{{{1|}}} > 0 }} | {{{1|}}} | {{{1|}}}px }} | {{#if:{{{2|}}} | {{#iferror: {{#expr:{{{2|}}} > 0 }} | {{{2|}}} | {{{2|}}}px }} | {{#iferror: {{#expr:{{{3|}}} > 0 }} | {{{3|}}} | {{{3|}}}px }} }} }}</includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> qxxpjatv9l8ygtouao7lutuz95dj0em 10 3316 7270 2021-08-28T16:09:43Z Hafizman 1798 [[Үлгі:Main other]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Үлгі:Main other]] iritvc182l52lgb21ublf48oqq1m3fe 10 3317 7271 2021-08-28T16:15:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><small>[{{{url|{{{1}}}}}} Мұрағатталған] {{#iferror: {{#time: j"&nbsp;"xg Y | {{{date|{{{2}}}}}} }}&nbsp;жылы| {{{date|{{{2}}}}}} }}.</small></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><small>[{{{url|{{{1}}}}}} Мұрағатталған] {{#iferror: {{#time: j"&nbsp;"xg Y | {{{date|{{{2}}}}}} }}&nbsp;жылы| {{{date|{{{2}}}}}} }}.</small></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> bx608tjuemchvk3wr7waezqe619da9q 10 3318 7273 2021-08-28T16:45:25Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <span lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}" dir="rtl">{{{2}}}</span>&lrm;<noinclude> {{protected template}} ==Usage== This template behaves like {{tl|lang}}, but additionally inserts the <code>dir="rtl"</code> parameter in the span, and adds the [[Left-to-right mark|&amp;lrm;]] character at the end of the span. '''Note''' that this is not required for normal insertion of a string in a [[Writing_system#Directionality|left-to-right script]]. If you don't know what you are d... wikitext text/x-wiki <span lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}" dir="rtl">{{{2}}}</span>&lrm;<noinclude> {{protected template}} ==Usage== This template behaves like {{tl|lang}}, but additionally inserts the <code>dir="rtl"</code> parameter in the span, and adds the [[Left-to-right mark|&amp;lrm;]] character at the end of the span. '''Note''' that this is not required for normal insertion of a string in a [[Writing_system#Directionality|left-to-right script]]. If you don't know what you are doing, use {{tl|lang}}. For example, to produce strings in Arabic or Hebrew scrip, simply use: <pre> * The romanization of "{{lang|ar|اللغة العربية}}" is "{{transl|ar|ISO|''al-‘arabiyyah''}}". * The romanization of "{{lang|he|עברית}}" is "{{transl|he|ISO|''‘Ivrit''}}". * {{lang|kk|Қазақ тілі}} ({{lang|kk-Arab|قازاق ڌﻳل}}) </pre> which yields * The romanization of "{{lang|ar|اللغة العربية}}" is "{{transl|ar|ISO|''al-‘arabiyyah''}}". * The romanization of "{{lang|he|עברית}}" is "{{transl|he|ISO|''‘Ivrit''}}". * {{lang|kk|Қазақ тілі}} ({{lang|kk-Arab|قازاق ڌﻳل}}) Inline use of the <code>dir="rtl"</code> parameter will be restricted to very rare cases, such as use of Arabic letters as symbols in mathematical formulae, or several levels of nested ltr-within-rtl-within-ltr. Further note that :''For the 'direction' property to affect reordering in inline-level elements, the 'unicode-bidi' property's value must be 'embed' or 'override'.''[http://www.w3.org/TR/CSS21/visuren.html#direction] and that the point of the <code>dir</code> parameter is proper linebreaking behaviour: if a linebreak separates {{lang|ar|اللغة العربية}}, it should be "{{lang|ar| العربية}}", not "{{lang|ar|اللغة }}" that is taken to the next line. For entire '''rtl paragraphs''' (as opposed to citations of rtl strings within an English ltr paragraph), use {{tl|rtl-para}}. [[Category:Тіл үлгілері|{{PAGENAME}}]] </noinclude> tnska41lyfp1zo7ku9yrek19adxz8ld 10 3319 7274 2021-08-28T16:46:44Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| class="messagebox protected" style="border:1px solid #88A; padding:0px; font-size:0.9em;" |- | valign="top" | [[Image:Padlock.svg|45px|link=]] | '''Бұл өте тәуекелді үлгісі, [[{{ns:project}}:Вандализм|бұзақылыққа]] кедергі істеу үшін, өңдеуден қорғалған.''' Өзгертулер туралы пікіріңізді [[{{NAMESPACE}} талқылауы:{{PAGENAME}}|талқылау бетінде]]... wikitext text/x-wiki {| class="messagebox protected" style="border:1px solid #88A; padding:0px; font-size:0.9em;" |- | valign="top" | [[Image:Padlock.svg|45px|link=]] | '''Бұл өте тәуекелді үлгісі, [[{{ns:project}}:Вандализм|бұзақылыққа]] кедергі істеу үшін, өңдеуден қорғалған.''' Өзгертулер туралы пікіріңізді [[{{NAMESPACE}} талқылауы:{{PAGENAME}}|талқылау бетінде]] қалдырыңыз. Өңдеу жасауды әкімшілерден сұрау үшін {{tl|editprotected}} үлгісін [[{{NAMESPACE}} талқылауы:{{PAGENAME}}|талқылау бетінде]] қолдануға болады. |} [[Category:Қорғалған үлгілер]]<noinclude>[[Санат:Қорғау үлгілері]]</noinclude> s8l1joqe8tegfhepcnil0wbcjolcyew 10 3320 7275 2021-08-28T16:48:03Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <span lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}">{{{2}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <span lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}">{{{2}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude> 1kdcysnzt3z92oqu23nn2o3i49l60dc 10 3321 7276 2021-08-28T16:51:15Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <span lang="{{{1}}}-Latn" xml:lang="{{{1}}}-Latn" title={{ #if: {{{3|}}} | {{#switch: {{{2}}} |ISO = {{#switch: {{{1}}} |ba |be |bg |uk |ab |mn |kk |ky |tut |bua |sah |xal |ru |Cyrl = "ISO 9 кирил жазуы" |fa |ur |ku |ps |tg |ug |ar |Arab = "ISO 233 араб жазуы" |yi |he |Hebr = "ISO 259 жебірей жазуы" |grc |el = "ISO 843 юнан жазуы" |ja |Hira |Kana |Hrkt |Jpan = "ISO 3602 жапон жазуы"... wikitext text/x-wiki <span lang="{{{1}}}-Latn" xml:lang="{{{1}}}-Latn" title={{ #if: {{{3|}}} | {{#switch: {{{2}}} |ISO = {{#switch: {{{1}}} |ba |be |bg |uk |ab |mn |kk |ky |tut |bua |sah |xal |ru |Cyrl = "ISO 9 кирил жазуы" |fa |ur |ku |ps |tg |ug |ar |Arab = "ISO 233 араб жазуы" |yi |he |Hebr = "ISO 259 жебірей жазуы" |grc |el = "ISO 843 юнан жазуы" |ja |Hira |Kana |Hrkt |Jpan = "ISO 3602 жапон жазуы" |pny |zho |chi |zh |Hans |Hant |Han = "ISO 7098 қытай жазуы" |kat |ka = "ISO 9984 гүржі жазуы" |arm |hy = "ISO 9985 әрмен жазуы" |tha |th = "ISO 11940 тай жазуы" |kor |ko = "ISO 11941 кәріс жазуы" |sa |hi |bn |te |mr |gu |kn |ml |ta |dra |inc |Brah |Beng |Deva = "15919 үнді жазуы" |#default = "ISO транслитерациясы" }} |DIN = {{#switch: {{{1}}} |fa |ur |ku |ps |tg |ug |ar |Arab = "DIN 31635 араб жазуы" |#default = "DIN транслитерациясы" }} |IAST = "International Alphabet of Sanskrit Transliteration" |#default = "{{{1}}} {{{2}}} транслитерациясы" }} |{{#switch: {{{1}}} |akk |sem |Phnx = "Семитология транслитерациясы" |Xsux = "Сына жазу транслитерациясы" |#default = "{{langname|{{{1}}}}} транслитерациясы" }} }} class="Unicode" style="white-space:normal; text-decoration: none">{{{3|{{{2}}}}}}</span><noinclude> {{protected template}} {{{{FULLPAGENAME}}/doc}} <!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> die4edxdt6dgq1jyjhvk90mqvsm1oqa 10 3322 7277 2021-08-28T16:52:59Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{template doc page transcluded}}</includeonly><noinclude>{{template doc page viewed directly}}</noinclude> <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> ==Purpose== This template is intended to unify all "transliteration" templates (like <code>{{tl|IAST}}, {{tl|ISOtranslit}}, {{tl|ArabDIN}}</code>. These templates are still usable, but they just transclude this one (e.g. <code><nowiki>{{IAST|saṃskṛtam}}</nowiki></code> is a shortcut for <code... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{template doc page transcluded}}</includeonly><noinclude>{{template doc page viewed directly}}</noinclude> <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> ==Purpose== This template is intended to unify all "transliteration" templates (like <code>{{tl|IAST}}, {{tl|ISOtranslit}}, {{tl|ArabDIN}}</code>. These templates are still usable, but they just transclude this one (e.g. <code><nowiki>{{IAST|saṃskṛtam}}</nowiki></code> is a shortcut for <code><nowiki>{{transl|sa|IAST|saṃskṛtam}}</nowiki></code>), and <code><nowiki>{{ArabDIN|...}}</nowiki></code> for <code><nowiki>{{transl|ar|DIN|...}}</nowiki></code>. The transliteration is marked as belonging in the "latinx" class of [[MediaWiki:Common.css]] (note, this renders obsolete the "IAST" class formerly used by {{tl|IAST}}). This template is kept separate from {{tl|lang}} to address formatting issues (via css classes) and identification of transliteration schemes used. Ultimately, if these concerns are smartly addressed in the css file and/or in {{tl|lang}}, using <code><nowiki>{{transl|xx|...}}</nowiki></code> should be equivalent to using <code><nowiki>{{lang|xx-Latn|...}}</nowiki></code>, viz. stating that the string is a Romanization by adding "-Latn" to the language code. ==Usage== There are two ways of using this template: with or without specifying the transliteration scheme used: *two parameters, with [[ISO 639]] language code: <code><nowiki>{{transl|ar|al-Khwarizmi}}</nowiki></code> means that "al-Khwarizmi" is a transliteration from the Arabic in a loose or unspecified scheme. *two parameters, with [[ISO 15924]] script code: <code><nowiki>{{transl|Ogam|MAQI}}</nowiki></code> means that "MAQI" transliterates an [[Ogham]] inscription without specifying the language. Potentially useful when writing systems themselves are under discussion, e.g. <code><nowiki>{{transl|Cyrl|š}}</nowiki></code>, not <code><nowiki>{{transl|cu|š}}</nowiki></code> or <code><nowiki>{{transl|ru|š}}</nowiki></code> when discussing the letter {{script|Cyrl|[[Ш]]}}. *three parameters, with [[ISO 639]] language code: <code><nowiki>{{transl|ar|DIN|al-Ḫuwārizmī}} / {{transl|ar|ALA|al-Khwārizmī}}</nowiki></code> the second parameter specifies the scheme used (DIN vs. ALA). *three parameters, with [[ISO 15924]] script code: <code><nowiki>{{transl|Arab|DIN|Ḫ}} vs {{transl|Arab|ALA|Kh}}</nowiki></code> for {{script|Arab|[[ﺥ]]}}. ===Examples=== *{{transl|ar|[[al-Khwarizmi]]}} / [[DIN 31635]]: {{transl|ar|DIN|al-Ḫuwārizmī}} / [[ISO 233]]: {{transl|ar|ISO|al-H̱uwārizmī}} / [[ALA-LC Romanization|ALA]]: {{transl|ar|ALA|al-Khwārizmī}} * [[Royal Thai General System of Transcription|RTGST]]: {{transl|th|phasa thai}} / [[ISO 11940]]: {{transl|th|ISO|p̣hās̄ʹāthịy}} *{{cuneiform|[[Sumerian language|&#x12174;&#x120a0;]]}} {{transl|sux|EME.GIR₁₅}} / {{cuneiform|6|[[Hittite language|𒉈𒅆𒇷]]}} {{transl|hit|''ne-ši-li''}} '''ISO''': *{{lang||[[Russian language|русский]]}} <code><nowiki>{{transl|ru|ISO|russkij}}</nowiki></code>: {{transl|ru|ISO|russkij}} *{{lang|ab|[[Abkhaz language|Аҧсуа]]}} <code><nowiki>{{transl|ab|ISO|aṗsua}}</nowiki></code>: {{transl|ab|ISO|aṗsua}} *{{lang|ar|[[Arabic language| عربي ]]}} <code><nowiki>{{transl|ar|ISO|ʿarabī}}</nowiki></code>: {{transl|ar|ISO|ʿarabī}} *{{lang|ta|[[Tamil language|தமிழ் ]]}} <code><nowiki>{{transl|ta|ISO|tamiḻ}}</nowiki></code>: {{transl|ta|ISO|tamiḻ}} *{{lang|bn|[[Bengali language|বাংলা ]]}} <code><nowiki>{{transl|bn|ISO|baṅla}}</nowiki></code>: {{transl|bn|ISO|baṅla}} *{{lang|el|[[Greek language|ελληνικά ]]}} <code><nowiki>{{transl|el|ISO|ellēniká}}</nowiki></code>: {{transl|el|ISO|ellēniká}} *[[Georgian language|{{lang|ka|ქართული}}]] <code><nowiki>{{transl|ka|ISO|k'art'uli}}</nowiki></code>: {{transl|ka|ISO|k'art'uli}} *{{lang|zh|[[Pinyin|漢語拼音]]}} <code><nowiki>{{transl|zh|ISO|hànyǔ pīnyīn}}</nowiki></code>: {{transl|zh|ISO|hànyǔ pīnyīn}}; compare: <code><nowiki>{{lang|pny|hànyǔ pīnyīn}}</nowiki></code>: {{lang|pny|hànyǔ pīnyīn}} *{{lang|th|[[Thai language|ภาษาไทย]]}} <code><nowiki>{{transl|th|ISO|p̣hās̄ʹāthịy}}</nowiki></code>: {{transl|th|ISO|p̣hās̄ʹāthịy}} ==See also== *{{tl|lang}} *{{tl|latinx}} *{{tl|script}} **{{tl|BMP}} **{{tl|SMP}} **{{tl|runic}} **{{tl|cuneiform}} *[[Romanization]] *[[List of ISO transliterations]] {{Template:ISO 15924/footer}} <includeonly> <!-- ADD CATEGORIES BELOW THIS LINE --> [[Category:Тіл үлгілері]] [[Санат:Байланысқан үлгілер]] <!-- ADD INTERWIKIS BELOW THIS LINE --> </includeonly> h7ul536v1b1bvrxbz83yc5w6tvilkj5 10 3323 7278 2021-08-28T16:55:18Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div class="messagebox" id="template_doc_page_viewed_directly" style="text-align: center"> This is the [[Wikipedia:Template documentation|documentation]] page for {{{1|[[{{NAMESPACE}}:{{BASEPAGENAME}}]]}}}. <div style="font-size: 90%">When it is viewed directly, links using [[Help:Variable|variables]] may appear broken; do not replace these with [[hard coding|hardcoded]] page names or URLs.</div> </div><includeonly>{{#if: {{{inhib|{{{inhibit|}}}}}} |<!-- skip -->|Са... wikitext text/x-wiki <div class="messagebox" id="template_doc_page_viewed_directly" style="text-align: center"> This is the [[Wikipedia:Template documentation|documentation]] page for {{{1|[[{{NAMESPACE}}:{{BASEPAGENAME}}]]}}}. <div style="font-size: 90%">When it is viewed directly, links using [[Help:Variable|variables]] may appear broken; do not replace these with [[hard coding|hardcoded]] page names or URLs.</div> </div><includeonly>{{#if: {{{inhib|{{{inhibit|}}}}}} |<!-- skip -->|[[Санат:Уақытша құжатнама|{{PAGENAME}}]]}}</includeonly><noinclude> {{template doc}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> gvy2r8k80kpwkw5egx3rxn1fqisbfwt 10 3324 7279 2021-08-28T16:57:13Z Hafizman 1798 [[Үлгі:Doc]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Үлгі:Doc]] nzx32jsq9jodwni6y5be30frd383zy2 0 3325 7806 7805 2021-09-12T13:08:12Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:right; margin:0 0 0.5em 1em; width:20em; clear:right;" |- |colspan=2 style="text-align:center; color:blak" | '''''Ибн Сина''' <br />[[File:Avicenna-miniatur.jpg|200px]] |- |align="center" bgcolor="sky blue" colspan=2 style="font-size: small" |'''Толық мәлімет''' |- |colspan=2 style="text-align:center;" | |- |'''Аты:''' || Ибн Сина |- |'''Туылған жылы:''' || Хижраның 370-жыл (б.з. 980) |- |'''Туылған жері:''' || Афшана, Саманид дәуілетті |- |'''Өлген жері:''' || Хамадан, Аббасид халифаты |- |'''Өлген жылы:''' || Хижраның 427-жыл |- |'''Негізгі мүдделері:''' || Метафизика, философия, астрономия, поэзия |} qu770x7gixa0jcz8cy3v1oicm939g01 10 3326 8420 8419 2021-10-14T06:50:37Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki [[Араб тілі|араб.]] <span lang="ar" style="font-size: 110%; font-style: normal; line-height: 1em;">{{{1}}}</span>&lrm;<noinclude>{{doc|Lang/doc}}</noinclude> m0kapcfud1zdsyfbb6ayh2mhzfsbd1d 10 3327 7282 2021-08-29T05:43:36Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[{{{2}}} тілі|{{{3}}}]]: {{rtl-lang|{{{1}}}|{{{4}}}}}<noinclude> {{protected template}} [[Category:Тіл үлгілері|{{PAGENAME}}]] </noinclude> wikitext text/x-wiki [[{{{2}}} тілі|{{{3}}}]]: {{rtl-lang|{{{1}}}|{{{4}}}}}<noinclude> {{protected template}} [[Category:Тіл үлгілері|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 17cvjrid67b52kx2f87vfqwjflh1aia 0 3328 7285 2021-08-29T06:45:09Z Hafizman 1798 Hafizman [[Портал :Шайтан]] бетін [[Үлгі:Шайтан порталы]] бетіне жылжытты: Жаңартылған wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Шайтан порталы]] tm2nq94y6outecty4sm8uu5jft4ud1e 0 3329 7288 2021-08-29T06:48:16Z Hafizman 1798 Hafizman [[Портал :Шайтан/Кіріспе]] бетін [[Портал:Шайтан/Кіріспе]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Портал:Шайтан/Кіріспе]] k4oh7f3qj3n139w8yhzxn7a27kpbk64 10 3330 7341 7340 2021-08-30T14:53:46Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [[File:Alshaitan.png|450px|center|Шайтан каллиграфия]] <center><small>[[Шайтан]] каллиграфиясы</small></center> <noinclude> == Үздік суреттер == {|width="100%" border="1" cellspacing="8" cellpadding="4" style="background:transparent;border:0" |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/1|1]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/1}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/2|2]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/2}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/3|3]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/3}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/4|4]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/4}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/5|5]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/5}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/6|6]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/6}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/7|7]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/7}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/8|8]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/8}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/9|9]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/9}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/10|10]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/10}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/11|11]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/11}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/12|12]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/12}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/13|13]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/13}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/14|14]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/14}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/15|15]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/15}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/16|16]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/16}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/17|17]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/17}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/18|18]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/18}} |- |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/19|19]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/19}} |[[Портал:Шайтан/Үздік сурет/20|20]] |{{Портал:Шайтан/Үздік сурет/20}} |} </noinclude> <noinclude> [[Санат:Портал:Шайтан]] </noinclude> 28vwyisy6w134gd3llnbhp2iuvjvef7 0 3331 7310 7308 2021-08-29T16:19:49Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki ''Көлбеу мәтін''[[Image:Shaitan-png.png|190px|center]] <center><font size=4 color=#0E5300>'''Қош келдіңіз'''</font></center> [[Сурет:Satan-1.jpg|right|140px|Ібіліс]] [[Сурет:Satan-2.jpg|left|185px|Шайтан]] g2w4zh65snwals9w993mvduk1w63gue 0 3332 7296 2021-08-29T06:58:36Z Hafizman 1798 Hafizman [[Портал :Шайтан/Аят]] бетін [[Джон Локк]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Джон Локк]] ckijhhbbdyqnouzzvk6i2n89zqxns2r 10 3333 7301 2021-08-29T08:55:28Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Шайтан порталы]] бетін [[Пұтқа табынушылық]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Пұтқа табынушылық]] hhhx0gpr5wp78c0vhki17nl7w3pki6t 10 3334 7306 7305 2021-08-29T09:20:34Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [43:36] '''Кім Мейірімді Алланы еске алудан бас тартса, біз оған шайтан тағайындаймыз, сонда ол оған серік болаады.''' [17:27] '''Ақиқатында, ысырап етушілер шайтандықтар, ал шайтан Раббысына шүкіршілік етпейді.''' [14:22] '''Шайтан іс шешілгеннен кейін: «Расында, Алла сендерге ақиқат уәдесін берді, мен сендерге уәде бердім, бірақ сендерге уәде бермедім, сендерге менде билік болған жоқ. Сіз мені шақырдыңыз, ал сіз маған мойынсұндыңыз, сондықтан мені кінәламаңыз, тек өзіңізді кінәлаңыз: мен қазір сіздің көмекшіңіз бола алмаймын, сіз де маған көмекші бола алмайсыз. Мен сенің мені Аллаға серік қосқаныңа бұрын сенбедім. Расында, әділетсіздерге ауыр азап бар.''' t84sa5fi6q8qqqsbtf4ezyymmjwiv0m 0 3335 7343 7313 2021-08-30T17:40:43Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{navigatore religioni}} <!----------------TESTATA---------------------------!--> {| style="background-color:#87CEEB; width:100%; border:1px solid #3030A0" |- | {{Portale:Cristianesimo/Testata}} {{Portale:Cristianesimo/Pulsanti}} |} <!----------------CORPO---------------------------!--> {| style="background-color:#FFE060; width:100%; border:1px solid #3030A0; border-top:0px solid #3030A0" | <!----------------SEZIONI---------------------------!--> {| width="100%" style="background:transparent" | valign="top" width="34%" | {{Portale:Cristianesimo/Cristianesimo}} {{Portale:Cristianesimo/Gesù Cristo}} {{Portale:Cristianesimo/Discorso della Montagna}} | valign="top" width="34%" | {{Portale:Cristianesimo/Lista}} {{Portale:Cristianesimo/Antitrinitarismo}} {{Portale:Cristianesimo/Vangeli}} {{Portale:Cristianesimo/Paolo di Tarso}} | valign="top" width="32%" | {{Portale:Cristianesimo/Immagine 1}} {{Portale:Cristianesimo/Escatologia}} {{Portale:Cristianesimo/Apostoli}} {{Portale:Cristianesimo/Immagine 2}} |} |} <!----------------SOTTOPORTALI---------------------------!--> {| style="background-color:#87CEEB; width:100%; border:1px solid #3030A0" | {{Portale:Cristianesimo/Sottoportali}} |} [[Categoria:Portali sul cristianesimo| ]] r368bm5bgqyo0xy4kej4yjrdtee3cj5 10 3336 7316 2021-08-29T18:28:03Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <pre> {{Философ |есімі = |шынайы есімі = |сурет = |ені = |сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Лақап аты = |Туған күні = |Туған жері = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Шығармалардың тілі... wikitext text/x-wiki <pre> {{Философ |есімі = |шынайы есімі = |сурет = |ені = |сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Лақап аты = |Туған күні = |Туған жері = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Шығармалардың тілі = |Мектеп = |Бағыты = |Кезең = |Қызығушылығы = |Пікірі = |Ізашарлары = |Мұрагерлері = |Сыйақылары = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |сайт = |уикикітап = |уикидәйек = }}</pre> <includeonly> [[Санат:Үлгілер-инфобокстар:Тұлғалар|{{PAGENAME}}]] [[Санат:Үлгілер:Философия|{{PAGENAME}}]] </includeonly> hanqa38f8qkj4nz9iisbch51mlfbxfm 10 3337 7325 7324 2021-08-30T11:39:49Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} === Usage === A template standardizing the portal templates and for other purposes. === Syntax === The template is not a stand-alone template and so once the box header is typed or pasted the template [[template:Box-footer|<code>Box-footer</code>]] must immediately [[wikt:follow|follow]] it. This example assumes that you have a separate page containing the content, and transclude it onto the page. <pre> {{Box-header | title= | editpage= <!-- This data must be the same --> | titleforeground= | titlebackground= | background= | viewpage= <!-- This data must be the same --> }} {{ <!-- This data must be the same --> }} {{Box-footer | text }} </pre> This example assumes that the content is entered between the header and footer. Notice that viewpage is not in there. It will not work because it links to the page you are on, and therefore wikipedia does not link it. <pre> {{Box-header | title= | editpage= <!-- This field must be the same as the name of the page it is on. --> | titleforeground= | titlebackground= | background= }} Box Content {{Box-footer | text }} </pre> === Sample === <pre> {{Box-header | title= The Quotes of Quotes | editpage= Box-header/sample | titleforeground= white | titlebackground= red | background= white }} {{Box-header/sample}} {{Box-footer| [[Чарли Чаплин|толығырақ...]] }} </pre> {{Box-header | title= The Quotes of Quotes | editpage= Box-header/sample | titleforeground= white | titlebackground= red | background= white }} {{Box-header/sample}} {{Box-footer| [[Чарли Чаплин|толығырақ...]] }} === Тағы қараңыз === [[Үлгі:Box-footer|<code>Box-footer</code>]] == Box-header color palettes == The following box-headers are examples of [[HSL and HSV|HSV]] color palettes arranged by [[hue]]. They can be copied to your portal's <tt>/box-header</tt> subpage. <center> '''Border: Hn/S15/V75&nbsp;• Background: Hn/S4/V100&nbsp;• Header 1: Hn/S40/V85&nbsp;• Header 2: Hn/S15/V95&nbsp;• Header 3: Hn/S10/V100''' </center> === H0 === [[Үлгі:Box-header/1]] {{Box-header/1}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/2]] {{Box-header/2}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/3]] {{Box-header/3}} {{Box-footer}} === H30 === [[Үлгі:Box-header/4]] {{Box-header/4}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/5]] {{Box-header/5}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/6]] {{Box-header/6}} {{Box-footer}} === H60 === <center> '''Border: H60/S15/V75&nbsp;• Background: H60/S4/V100&nbsp;• Header 1: H60/S40/V100&nbsp;• Header 2: H60/S15/V100&nbsp;• Header 3: H60/S10/V100''' </center> [[Үлгі:Box-header/7]] {{Box-header/7}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/8]] {{Box-header/8}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/9]] {{Box-header/9}} {{Box-footer}} === H60 === [[Үлгі:Box-header/10]] {{Box-header/10}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/11]] {{Box-header/11}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/12]] {{Box-header/12}} {{Box-footer}} === H90 === [[Үлгі:Box-header/13]] {{Box-header/13}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/14]] {{Box-header/14}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/15]] {{Box-header/15}} {{Box-footer}} === H120 === [[Үлгі:Box-header/16]] {{Box-header/16}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/17]] {{Box-header/17}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/18]] {{Box-header/18}} {{Box-footer}} === H150 === [[Үлгі:Box-header/19]] {{Box-header/19}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/20]] {{Box-header/20}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/21]] {{Box-header/21}} {{Box-footer}} === H180 === [[Үлгі:Box-header/22]] {{Box-header/22}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/23]] {{Box-header/23}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/24]] {{Box-header/24}} {{Box-footer}} === H210 === [[Үлгі:Box-header/25]] {{Box-header/25}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/26]] {{Box-header/26}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/27]] {{Box-header/27}} {{Box-footer}} === H240 === [[Үлгі:Box-header/28]] {{Box-header/28}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/29]] {{Box-header/29}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/30]] {{Box-header/30}} {{Box-footer}} === H270 === [[Үлгі:Box-header/31]] {{Box-header/31}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/32]] {{Box-header/32}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/33]] {{Box-header/33}} {{Box-footer}} === H300 === [[Үлгі:Box-header/34]] {{Box-header/34}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/35]] {{Box-header/35}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/36]] {{Box-header/36}} {{Box-footer}} === H330 === [[Үлгі:Box-header/37]] {{Box-header/37}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/38]] {{Box-header/38}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/39]] {{Box-header/39}} {{Box-footer}} === H0 S0 === <center> '''Border: H0/S0/V75&nbsp;• Background: H0/S0/V100&nbsp;• Header 1: H0/S0/V75&nbsp;• Header 2: H0/S0/V85&nbsp;• Header 3: H0/S0/V95''' </center> [[Үлгі:Box-header/40]] {{Box-header/40}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/41]] {{Box-header/41}} {{Box-footer}} [[Үлгі:Box-header/42]] {{Box-header/42}} {{Box-footer}} <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Портал|{{PAGENAME}}]] </includeonly> ksi1vo4qxm52qvm4j4vpvdsssfqmpwy 10 3338 7322 7321 2021-08-30T11:32:28Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifeq: {{#rel2abs: ..}}/doc | {{SUBJECTPAGENAME}} | <div class="toc" style="text-align: center;"> [[:{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}]] · [[:{{SUBJECTPAGENAME}}|Құжаттама]] · [[{{#rel2abs: .. | {{TALKPAGENAME}}}}|Талқылау]] · [[Арнайы:Whatlinkshere/{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}|Қайда қолданылады]]</div> [[Санат:Үлгілер:Құжаттама|{{PAGENAME}}]] }}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> 1nen7tlojhwtflvkz9fxypbhlie38qy 10 3339 7323 2021-08-30T11:33:49Z Hafizman 1798 [[Үлгі:Docpage]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Үлгі:Docpage]] 60ykkey659h5v8stzaq50r01wzcafh2 10 3340 7326 2021-08-30T11:41:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFA3A3 <!-- H0 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#D98282 <!-- H0 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFF5F5 <!-- H0 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFA3A3 <!-- H0 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#D98282 <!-- H0 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFF5F5 <!-- H0 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> ae04ahdnpbbv6ifa8twk698hb9qfqhu 10 3341 7328 7327 2021-08-30T11:46:00Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |noedit={{#if:{{{2|<noinclude>demo</noinclude>}}}||yes}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=white <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#111111 <!-- H240 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H240 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black <!-- This is the color of the Box Section text --> }}<noinclude>{{Box-footer}}</noinclude> pxuedjuzd2yv668248jzogoi5kfqprd 10 3342 7329 2021-08-30T11:48:38Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |noedit={{#if:{{{2|<noinclude>demo</noinclude>}}}||yes}} |border=#A3A3BF <!-- H240 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=white <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#2828b8 <!-- H240 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5F5FF <!-- H240 S4 V100 the color of the Box Section background --> |... wikitext text/x-wiki {{Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |noedit={{#if:{{{2|<noinclude>demo</noinclude>}}}||yes}} |border=#A3A3BF <!-- H240 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=white <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#2828b8 <!-- H240 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5F5FF <!-- H240 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black <!-- This is the color of the Box Section text --> }}<noinclude>{{Box-footer}}</noinclude> d1o4aha323rkbmft7iv0cn0d2iya1r2 0 3343 7331 7330 2021-08-30T12:14:10Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3344 7333 2021-08-30T13:07:07Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#expr:{{Mod|(((({{{3|7}}})*({{{4|67}}})+{{#time:U}})*({{{4|67}}})+{{NUMBEROFARTICLES:R}})*({{{4|67}}})+{{NUMBEROFUSERS:R}})*({{{4|67}}})+{{NUMBEROFFILES:R}}|({{{2|99}}})-({{{1|0}}})+1}}+({{{1|0}}})}}</includeonly> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#expr:{{Mod|(((({{{3|7}}})*({{{4|67}}})+{{#time:U}})*({{{4|67}}})+{{NUMBEROFARTICLES:R}})*({{{4|67}}})+{{NUMBEROFUSERS:R}})*({{{4|67}}})+{{NUMBEROFFILES:R}}|({{{2|99}}})-({{{1|0}}})+1}}+({{{1|0}}})}}</includeonly> fxpr93o1cjy4ira6mt68hgkjttxr9kv 10 3345 7336 7335 2021-08-30T13:11:53Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Iblis.png|center|300px]] <center>Шайтан</center> <noinclude> qaxthsf48svwjxbajtaibgezt56pykc 10 3346 7344 2021-08-30T17:55:56Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#invoke:Protezione|main}}<noinclude> {{man}} {{TemplateData}} [[Categoria:Template di blocco pagine]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {{#invoke:Protezione|main}}<noinclude> {{man}} {{TemplateData}} [[Categoria:Template di blocco pagine]] </noinclude> 37ei2v4y9n154ort5m9ymv5e7hgzr4l 828 3347 7345 2021-08-30T18:01:27Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: --[[ * Modulo che implementa il template Protetta. ]]-- require('Modulo:No globals') local getArgs = require('Modulo:Arguments').getArgs local cfg = mw.loadData('Modulo:Protezione/Configurazione') -- Restituisce la protezione della pagina per l'azione richiesta o nil se non protetta. -- -- @param {table} title -- @param {string} action -- @return {string} local function getProtection(title, action) return title.protectionLevels[action] and title.protectionLevels[act... Scribunto text/plain --[[ * Modulo che implementa il template Protetta. ]]-- require('Modulo:No globals') local getArgs = require('Modulo:Arguments').getArgs local cfg = mw.loadData('Modulo:Protezione/Configurazione') -- Restituisce la protezione della pagina per l'azione richiesta o nil se non protetta. -- -- @param {table} title -- @param {string} action -- @return {string} local function getProtection(title, action) return title.protectionLevels[action] and title.protectionLevels[action][1] end -- Aggiunge l'icona per l'azione e la protezione specificate. -- -- @param {string} action -- @param {string} prot local function addIcon(action, prot) -- l'underscore di move serve per cambiare l'ordine di visualizzazione delle icone local icon = string.format('<indicator name="prot%s">%s</indicator>', action == 'move' and '_move' or action, cfg.icone[action][prot]) mw.getCurrentFrame():preprocess(icon) end -- Restituisce il messaggio configurato per il tipo di azione e protezione sulla pagina specificata. -- -- @param {table} title -- @param {string} action -- @param {string} prot -- @return {string} local function getMsg(title, action, prot) local msg = cfg.messaggi[action][prot][title.namespace] return msg and msg:gsub('$1', string.format('[[%s|pagina di discussione]]', title.talkPageTitle.fullText)) or nil end -- Restituisce la categoria configurata per il tipo di azione e protezione sulla pagina specificata. -- -- @param {table} title -- @param {string} action -- @param {string} prot -- @return {string} local function getCategory(title, action, prot) local categories = cfg.categorie[action] local cat = categories[title.namespace] or categories.default if prot == 'autoconfirmed' then cat = cat .. ' parzialmente' end return string.format('[[Categoria:%s]]', cat) end -- Restituisce la categoria arbitraria scelta dall'utente. -- -- @param {string} editProt -- @param {table} args -- @return {string} local function getUserCategory(editProt, args) local cat if editProt == 'sysop' then cat = args.cat .. ' ' .. (args.generecat == 'm' and 'protetti' or 'protette') elseif editProt == 'autoconfirmed' then cat = args.cat .. ' ' .. (args.generecat == 'm' and 'protetti parzialmente' or 'protette parzialmente') end return cat and string.format('[[Categoria:%s]]', cat) or nil end -- ============================================================================= -- Funzioni esportate -- ============================================================================= local p = {} -- Funzione per l'utilizzo da un altro modulo. function p._main(args) local title, editProt, moveProt, editCat, moveCat, msg, ret title = mw.title.getCurrentTitle() editProt = getProtection(title, 'edit') moveProt = getProtection(title, 'move') -- moveProt=autoconfirmed è già il default in itwiki if moveProt == 'autoconfirmed' then moveProt = nil end -- protezione per la modifica if editProt then addIcon('edit', editProt) msg = getMsg(title, 'edit', editProt) -- il parametro "cat" permette di specificare una categoria arbitraria if args.cat then editCat = getUserCategory(editProt, args) else editCat = getCategory(title, 'edit', editProt) end end -- protezione per lo spostamento if moveProt then addIcon('move', moveProt) -- la categoria per lo spostamento non è aggiunta se editProt=sysop if editProt ~= 'sysop' then moveCat = getCategory(title, 'move', moveProt) end end if editProt or moveProt then ret = (msg or '') .. (editCat or '') .. (moveCat or '') else -- la pagina non è protetta if title.namespace == 10 and title.isSubpage and title.subpageText:match('^[Ss]andbox$') then ret = '[[Categoria:Sandbox dei template]]' else ret = string.format('[[Categoria:%s]]', cfg.catSprotette) end end return ret end -- Funzione per il template {{Protetta}}. function p.main(frame) return p._main(getArgs(frame, { parentOnly = true })) end return p 20s7ztr5s1mh8m7dvw2fbx5egix745a 10 3348 7346 2021-08-30T18:11:45Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><templatestyles src="Man/styles.css" />{{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}} | __NOEDITSECTION__ <div class="toccolours avviso-man"> [[Immagine:Template-info.svg|45px|Info]] {{Big|testo='''Istruzioni per l'uso'''}}<br/><small>Le [[Aiuto:Manuali dei template|'''istruzioni''']] che seguono sono contenute nella [[Aiuto:Sottopagina|sottopagina]] [[{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}}]] ([{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}}|action=edit}} modifica]{{·}}[{{fullurl:{... wikitext text/x-wiki <includeonly><templatestyles src="Man/styles.css" />{{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}} | __NOEDITSECTION__ <div class="toccolours avviso-man"> [[Immagine:Template-info.svg|45px|Info]] {{Big|testo='''Istruzioni per l'uso'''}}<br/><small>Le [[Aiuto:Manuali dei template|'''istruzioni''']] che seguono sono contenute nella [[Aiuto:Sottopagina|sottopagina]] [[{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}}]] ([{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}}|action=edit}} modifica]{{·}}[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}}|action=history}} cronologia]) <br> Sandbox: [[{{FULLPAGENAME}}/Sandbox]] ([{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}/Sandbox|action=edit}} modifica]{{·}}[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}/Sandbox|action=history}} cronologia]){{·}}Tutte le sottopagine: [[Speciale:PrefixIndex/{{FULLPAGENAME}}/|lista]]</small></div> ---- {{/{{{1|man}}}}} | <div class="toccolours avviso-man"> {{Big|testo='''[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}/{{{1|man}}}|action=edit&preload=Template:Man/Preload}} Crea le istruzioni!]''' ([[Aiuto:Manuali dei template|aiuto]])}}</div>{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Utente||[[Categoria:Template senza istruzioni]]}} }}</includeonly><noinclude> {{Protetta}} {{template complesso}} {{man}} [[Categoria:Template descrizione template]] </noinclude> 4vvk7xe0srr0smzzdbbtaoklw9siwpe 10 3349 7347 2021-08-30T18:13:00Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: /* {{Protetta}} */ .avviso-man { margin: 0.5em 0; text-align: center; } sanitized-css text/css /* {{Protetta}} */ .avviso-man { margin: 0.5em 0; text-align: center; } cdtsljlqavpd61wrc1osxhf98ws403p 10 3350 7348 2021-08-30T18:14:33Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{TemplateData sottopagina}}</noinclude><templatedata> { "description": "Un template che segnala lo stato di protezione della voce in cui è incluso e la categorizza di conseguenza.", "params": { "cat": { "label": "cat", "type": "string", "description": "categoria in cui inserire la pagina protetta per non sovraffollare le categorie predefinite (tipicamente usato per le procedure di cancellazione, normalmente superfluo)." }, "generecat": {... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{TemplateData sottopagina}}</noinclude><templatedata> { "description": "Un template che segnala lo stato di protezione della voce in cui è incluso e la categorizza di conseguenza.", "params": { "cat": { "label": "cat", "type": "string", "description": "categoria in cui inserire la pagina protetta per non sovraffollare le categorie predefinite (tipicamente usato per le procedure di cancellazione, normalmente superfluo)." }, "generecat": { "label": "generecat", "type": "string", "description": "quando il tipo di pagina protetta è di genere maschile (es. \"template\") usare questo parametro con valore \"m\" per categorizzare correttamente (necessario solo se viene usato anche il parametro \"cat\")" } } } </templatedata> lfnkhxn3qpmaphvjvje4v0xascv10fb 10 3351 7349 2021-08-30T18:16:04Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><div style="clear:both">{{ #ifexist:Template:{{PAGENAME}}/TemplateData |<div class="toccolours" style="overflow:auto; margin: 0.5em auto 0.5em auto; text-align:center"> [[Immagine:VisualEditor-logo.svg|70px|VisualEditor]] {{Big|testo='''Dati per [[Wikipedia:VisualEditor|VisualEditor]]'''}}<br/><small>La tabella [[Wikipedia:VisualEditor/TemplateData|TemplateData]] che segue è contenuta nella [[Aiuto:Sottopagina|sottopagina]] Template:{{PAGENAME}}/Template... wikitext text/x-wiki <includeonly><div style="clear:both">{{ #ifexist:Template:{{PAGENAME}}/TemplateData |<div class="toccolours" style="overflow:auto; margin: 0.5em auto 0.5em auto; text-align:center"> [[Immagine:VisualEditor-logo.svg|70px|VisualEditor]] {{Big|testo='''Dati per [[Wikipedia:VisualEditor|VisualEditor]]'''}}<br/><small>La tabella [[Wikipedia:VisualEditor/TemplateData|TemplateData]] che segue è contenuta nella [[Aiuto:Sottopagina|sottopagina]] [[Template:{{PAGENAME}}/TemplateData]] ([{{fullurl:Template:{{PAGENAME}}/TemplateData|action=edit}} {{lcfirst:{{int:edit}}}}]&middot;[{{fullurl:Template:{{PAGENAME}}/TemplateData|action=history}} {{lcfirst:{{int:history short}}}}])</small> <div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align:left">{{/TemplateData}}</div> </div> |<div style="overflow:auto; margin-left:auto; margin-right:auto; text-align:center" class="toccolours">{{Big|testo='''[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}/TemplateData|action=edit&preload=Template:TemplateData/Preload}} Crea] la tabella eftn75n3o5llvwkxtg1uvynv7bvzh56 10 3352 7352 7350 2021-08-30T18:49:47Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ #if: {{{ripetizione|}}} | {{ #switch: {{{ripetizione}}} |1=<span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span> |2=<span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span></span> |3=<span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span></span></span> |4=<span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span></span></span></span> |5=<span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span></span></span></span></span> |6=<span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span></span></span></span></span></span> |#default=<span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger"><span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span></span></span></span></span></span> }} | <span style="font-size:larger">{{{testo}}}</span> }}</includeonly><noinclude> {{protetta}} {{man}} {{TemplateData}} [[Categoria:Template di formattazione]] </noinclude> {{Үлгі:Қорғалған}} 1vb3vhd9wo4t64o7b6v9g8gvkzrn5yn 10 3353 7351 2021-08-30T18:32:17Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#invoke:protected edit request|full}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#invoke:protected edit request|full}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> </noinclude> m9hwayfbeuolyfpn25ftszhb1u2hbcc 0 3354 7357 7356 2021-08-31T11:00:17Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Мұсылман ғұлама | Есімі = Ибн Араби | Есімі (өз тілінде) = {{lang-ar|إبن ارابي}} | Туғандағы есімі = | Лауазымдары мен атақтары = Шейх әл-Әкбар ,Мұхиддин | Қызмет аясы = [[Кәләм]] | Мансаптары = Философ, мистик, ақын | Туған күні = 28 шілде 1165 | Азаматтығы = | Ұлты = | Әкесі = | Балалары = | Мазһабы, ағымы = Сүннет | Қызмет саласы = | Ұстаздары = | Шәкірттері = | Ізбасарлары = | Еңбектері, шығармалары = | Уикидәйек = | Уикиқайнар = | Сайты = }} Мухииддин Ибн Арабиге кіріспе (1165-1240 жж.) Мистик, философ, ақын және данышпан Мұхаммед бен Әли Ибн Араби - әлемдегі ұлы рухани ұстаздардың бірі. Мұхиддин («дінді жандандырушы») және шейх әл-акбар («ең ұлы шебер») ретінде белгілі, ол біздің дәуіріміздің 1165 жылы Андалусия Испаниясының маврлық мәдениетінде дүниеге келді, ол керемет гүлдену мен кросс-ұрықтандыру орталығы болды. Еврейлік, христиандық және исламдық ойлар, олар арқылы ежелгі заманның негізгі ғылыми және философиялық еңбектері Солтүстік Еуропаға жеткізілді. Ибн Арабидің рухани жетістіктері бала кезінен байқалды, ол өзінің көрегенділік қабілетімен, сонымен қатар керемет мұғалім ретінде танымал болды. Ол ислам әлемінде көп саяхаттап, біздің заманымыздың 1240 жылы Дамаскіде қайтыс болды. Ол 350-ден астам еңбек жазды, оның ішінде « Фусуль аль-хикам», пайғамбарлардың даналығының ішкі мәнін ашатын иудаизм / христиан / ислам желісі және біріктіретін және ажырататын рухани білімнің үлкен энциклопедиясы « Футухат әл-Маккия». дәстүрдің үш бағыты, ақыл мен мистикалық түсінік. Ол өзінің «Диванында» және « Тарджуман әл-ашвақта» араб тіліндегі ең жақсы поэзияларды жазды. Бұл көлемді жазбалар біртұтас және бөлінбейтін болмыстың біртұтастығының әдемі экспозициясын қамтамасыз етеді, ол бір уақытта асып түседі және әлемнің барлық бейнелерінде көрінеді. Ибн Араби Адам кемелді түрде осы шындықтың толық бейнесін көрсетеді және өзінің шын мәнін білетіндер Құдайды қалай танитынын көрсетеді. Құраннан берік орын алған оның жұмысы әмбебап болып табылады, әркімнің барлық жолдарды біріктіретін ақиқатқа бірегей жолы бар екенін мойындайды. Ол өз заманынан бері исламның дамуына, сондай -ақ Батыс философиясы мен әдебиетінің маңызды аспектілеріне терең әсер етті. Оның даналығы қазіргі әлемде адам болудың нені білдіретінін түсіну тұрғысынан бізге көп нәрсе береді. Егер сенуші «судың түсі - ыдыстың түсі» деген сөздің мағынасын түсінсе, ол барлық сенімдердің дұрыстығын мойындаған болар еді және ол сенімнің кез келген нысаны мен нысаны бойынша Құдайды таниды. Ибн Араби: Фусуль әл-хикам === Шығармалары === Басқа көрнекті шығармалар: •Ғашықтардың қазыналы кітабы, Китаб Дажаир аль-аълак •Божественное политика кітабы, Китаб әл-тадбирал аль-Илахия •Жұлдыздардың түсу кітабы, Китаб маваки 'аль-нуюм •Мистикалық саяхат кітабы, Китаб тухфат әл-сафара •Міндетті ереженің хаты , Рисалат әл-Амр әл-мухкам •Жарықтар хаты, Рисалат әл-ануар •Ұлы Диуан Әл-Диуан әл-акбар •Тілектердің аудармашысы Тариуман әл-ашвақ . •Жұмбақтар туралы ой қозғау •Әлемнің ағашы (даулы). •Мысырлық Ду-л-Нунның керемет өмірі •Ядроның ядросы (жалған атрибуция) •Құдай есімдерінің құпиясы •Бірлік туралы келісім (жалған атрибуция). dfp3ufmhdhr74chfj2zoqkmqarxkjzl 10 3357 7360 2021-08-31T16:11:13Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#switch: {{{1}}} ||Нұрлан Рахымжанов = {{Сегізінші уикидеңгей}} |Arystanbek|Kasymov|Салиха = {{Жетінші уикидеңгей}} |AlefZet|Sibom|Ulan|Мықтыбек Оразтайұлы = {{Алтыншы уикидеңгей}} |Bolatbek|GanS NIS|Polat Alemdar|Ismukhammed|Мұхамеджан Амангелді|Batyrbek.kz|Kaiyr = {{Бесінші уикидеңгей}} |Alamgir|Alibek2030|Aghia7|Аскаров|Bekus|... wikitext text/x-wiki {{#switch: {{{1}}} ||Нұрлан Рахымжанов = {{Сегізінші уикидеңгей}} |Arystanbek|Kasymov|Салиха = {{Жетінші уикидеңгей}} |AlefZet|Sibom|Ulan|Мықтыбек Оразтайұлы = {{Алтыншы уикидеңгей}} |Bolatbek|GanS NIS|Polat Alemdar|Ismukhammed|Мұхамеджан Амангелді|Batyrbek.kz|Kaiyr = {{Бесінші уикидеңгей}} |Alamgir|Alibek2030|Aghia7|Аскаров|Bekus|GaiJin|Gabit Karabay|Dinkaz|SSE|Zhigitbek|Qarakesek|Daniyar|Zhaksilik|Kmoksy|Nurkhan|Alphy Haydar|Liquorkaru = {{Төртінші уикидеңгей}} |Ashina|Абылай|Nick jan|Maira Yessenbekova|Gulzat246|Hardworking|BekaIITU|Yerzhankyzy|Majilis|Meruyert|Dauren|Nurbek Matzhani|Esetok|Abdi arman|Kyrmyzy gul|Merey|Sagzhan|Erboldilyara = {{Үшінші уикидеңгей}} |Аслан Жукенов|Акбота Казыбекова|Әлинұр|Balaburgem|Магпар|Mira01|Mustafaalmas|Toktakynbaev|Bauka91 91|Zhuka iitu|Aizhanka aaa|2rk|Rasulzhan|G55|Bakdauren|Egorkz|Ayauly|Vi4us|Araichik|DinDK|Nelli|GulzhanOmarova|Gulnar7|Daneker|Drift|Sergazyyev|Akbota.b|Bailarbekov|Malbakov Korkem Shamshievih|Tulya|Madina Kilybayeva|Wikiped4ik|Aimanber|Kafarik|Кырмызов|Бегулы Отагасы|Almagul Ibragimova|Орел Карл|Тазагүл Ермаханова = {{Екінші уикидеңгей}} |Alfiya|Юкке|Arachn0|Касымхан|Kuanysh Ismailov|Амзе Магжан|Аян Жанайсов|Tylerdurdenkz|P.Nurgisa|Masalbaeva|Inkar|Аязбаев Даурен|Stella|Mariko|Makhanov|Rayurad mc|Olkikz|Panicgirl|Нақып Нұрғали|Sake|Капысова Айдана|Orkaarys|Баха|Mary|Rake|Rasul kz91|Adiladil|Нурия|Dauylbai Aidar|Sultan bek|Qozha|Bakbergenov|Aibol dos|Badyroff|Fuzze123|Аскар|Mukhin|Nkipshak|Kuandyk97|Әбдіхалық Нарғыз|Zhaniya92|Аян Жанайсов|Mma|Қуан Жасұлан 8 е класс ниш|Niyazbek|Dzhos|IArhunI|Syrlybek|Yamanzho|Tansholpan|Zhumalina|Абдрахманов Димаш|Шілде = {{Бірінші уикидеңгей}} }} nvkdmx6ff01cn5v33qdyyu0pvd2bz5v 10 3358 7363 2021-08-31T16:53:20Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{Esoteric}}</includeonly> Егер осы үлгіні қолданатын болсаңыз, мысал ретінде {{tl|Тұлға}} немесе {{tl|Компания}} үлгілерін қарауыңызға болады. <pre>{{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_стиль = |атауы = |атауы_стиль = |үсті0 = |үсті_стиль0 = |үсті = |үсті_с... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Esoteric}}</includeonly> Егер осы үлгіні қолданатын болсаңыз, мысал ретінде {{tl|Тұлға}} немесе {{tl|Компания}} үлгілерін қарауыңызға болады. <pre>{{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_стиль = |атауы = |атауы_стиль = |үсті0 = |үсті_стиль0 = |үсті = |үсті_стиль = |үсті2 = |үсті_стиль2 = |үсті3 = |үсті_стиль3 = |сурет = |сурет_стиль = |сурет_атауы = |сурет_атауы_стиль = |тақырыпша_стиль = |белгі_стиль = |мәтін_стиль = |тақырыпша1 = |белгі1 = |мәтін1 = |тақырыпша2 = |белгі2 = |мәтін2 = |тақырыпша3 = |белгі3 = |мәтін3 = |тақырыпша4 = |белгі4 = |мәтін4 = |тақырыпша5 = |белгі5 = |мәтін5 = |тақырыпша6 = |белгі6 = |мәтін6 = |тақырыпша7 = |белгі7 = |мәтін7 = |тақырыпша8 = |белгі8 = |мәтін8 = |тақырыпша9 = |белгі9 = |мәтін9 = |тақырыпша10 = |белгі10 = |мәтін10 = ... |тақырыпша120 = |белгі120 = |мәтін120 = |асты_стиль = |асты = }}<noinclude> [[Санат:Уикипедия:Үлгілер-карточкалар|{{PAGENAME}}]] </noinclude></pre> == Мысал == <pre>{{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_класс = vcard |дене_стиль = |атауы = |атауы_стиль = |үсті = {{{Есімі}}} |үсті_класс = fn |үсті_стиль = |үсті2 = {{{Шынайы есімі|}}} |үсті_класс2 = nickname |үсті_стиль2 = |сурет = {{#if:{{{Сурет|}}}|[[Сурет:{{{Сурет}}}| {{#if:{{{Ені|}}}|{{{Ені}}}|200px}}| {{#if:{{{Атауы|}}}|{{{Атауы}}}|Сурет}}]]}} |сурет_стиль = |сурет_атауы = {{{атауы|}}} |сурет_атауы_стиль = |тақырыпша_стиль = |белгі_стиль = |мәтін_стиль = |белгі1 = Туған кездегі есімі: |мәтін1 = {{{Туған кездегі есімі|}}} |класс1 = nickname |белгі2 = Туған күні: |мәтін2 = {{{Туған күні|}}} |белгі3 = Туған жері: |мәтін3 = {{{Туған жері|}}} |белгі4 = Қайтыс болған күні: |мәтін4 = {{{Қайтыс болған күні|}}} |белгі5 = Қайтыс болған жері: |мәтін5 = {{{Қайтыс болған жері|}}} |белгі6 = Азаматтығы: |мәтін6 = {{#if:{{{Азаматтығы|}}}|<span class="country-name">{{{Азаматтығы}}}</span>}} |класс6 = adr |белгі7 = Лақап аты: |мәтін7 = {{{Лақап аты|}}} |класс7 = nickname |тақырыпша10 = {{{Сайты|}}} }}</pre> == Үлгіні Инфобок негізінде жасауға арналған үлгілер == <div style="height:500px; overflow:auto; padding:10px;"> {{Special:PrefixIndex/Үлгі:Инфобокс/}} </div> <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Инфобокстар|*]] [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс]] </includeonly> m025xieaspb7a9i0qmcob9u89x4gn3d 10 3359 7364 2021-08-31T16:56:19Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|{{Айқындаусыз|{{PAGENAME}}}}}}<noinclude> {{doc}} </noinclude> wikitext text/x-wiki {{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|{{Айқындаусыз|{{PAGENAME}}}}}}<noinclude> {{doc}} </noinclude> k63w2b6h30zdkonr22kucf08aqltx29 10 3360 7365 2021-08-31T17:01:14Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{ {{{|safesubst:}}}#invoke:String|replace|{{{1|{{ {{{|safesubst:}}}PAGENAME}}}}}|^%s*(.+)%s+%b()%s*$|%1||false}}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ {{{|safesubst:}}}#invoke:String|replace|{{{1|{{ {{{|safesubst:}}}PAGENAME}}}}}|^%s*(.+)%s+%b()%s*$|%1||false}}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 3pp71e6q6l13cymv2w30kcnrkqze3k0 10 3361 7367 2021-08-31T17:27:18Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша фильмдер]]}} {{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_класс = vevent |дене_стиль = |атауы = |атауы_стиль = |үсті = {{{Қазақша атауы}}} |үсті_класс = summary |үсті_стиль = background:#C6C9FF; font-size: larger |үсті2 = {{{Шынайы атауы|}}... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша фильмдер]]}} {{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_класс = vevent |дене_стиль = |атауы = |атауы_стиль = |үсті = {{{Қазақша атауы}}} |үсті_класс = summary |үсті_стиль = background:#C6C9FF; font-size: larger |үсті2 = {{{Шынайы атауы|}}} |үсті_класс2 = |үсті_стиль2 = |сурет = {{#if:{{{Суреті|}}}|[[Сурет:{{{Суреті}}}|{{#if:{{{Сурет ені|}}}|{{{Сурет ені}}}|267x300}}px|Фильмнің постері]]}} |сурет_стиль = |сурет_атауы = {{{Сурет атауы|}}} |сурет_атауы_стиль = |тақырыпша_стиль = |белгі_стиль = text-align:left; background-color:#F9F9F9; width=11em |мәтін_стиль = |белгі1 = Жанры |мәтін1 = {{{Жанры}}} |белгі2 = Режиссёрі |мәтін2 = {{{Режиссёрі}}} |белгі3 = Продюсері |мәтін3 = {{{Продюсері|}}} |белгі4 = Сценарийдің авторы |мәтін4 = {{{Сценарист|}}} |белгі5 = Басты рөлдерде |мәтін5 = {{{Актерлер|}}} |белгі6 = Операторы |мәтін6 = {{{Операторы|}}} |белгі7 = Композиторы |мәтін7 = {{{Композиторы|}}} |белгі8 = Хореографы |мәтін8 = {{{Хореографы|}}} |белгі9 = Кинокомпания |мәтін9 = {{{Компания|}}} |белгі10 = Дистрибьютор |мәтін10 = {{{Дистрибьютор|}}} |белгі11 = Ұзақтығы |мәтін11 = {{{Ұзақтығы|}}} |белгі12 = Бюджеті |мәтін12 = {{{Бюджеті|}}} |белгі13 = Кассалық түсімі |мәтін13 = {{{Түсім|}}} |белгі14 = Мемлекет |мәтін14 = {{{Мемлекет|}}} |класс14 = locality |белгі15 = Тілі |мәтін15 = {{{Тілі|}}} |белгі16 = Шыққан жылы |мәтін16 = {{#ifeq:{{#expr:{{{Жыл}}}*0}}|0|[[{{{Жыл}}}|<span class="dtstart">{{{Жыл}}}</span>]]{{#ifeq: {{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}|[[Санат:{{{Жыл}}} жылғы фильмдер]]}}|{{{Жыл}}}}} |белгі17 = Алдыңғы фильм |мәтін17 = {{{Алдыңғы_фильм|{{{Алдыңғы фильм|}}}}}} |белгі18 = Келесі фильм |мәтін18 = {{{Келесі_фильм|{{{Келесі фильм|}}}}}} |белгі19 = [[Internet Movie Database|IMDb]] |мәтін19 = {{#if:{{{imdb_id|}}}|[[IMDbTitle:{{{imdb_id}}}|ID&nbsp;{{{imdb_id}}}]]}} |асты_стиль = background:#C6C9FF; |асты = {{wikidata|p856|{{{Сайты|}}}|text=Ресми сайты}} }}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> 5ezd44lphiimvvh6ou91pr531pek9kv 10 3362 7368 2021-08-31T17:28:35Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: == Көшіріп алу үшін == <pre> {{Кино |Қазақша атауы = |Шынайы атауы = |Суреті = |Сурет ені = |Сурет атауы = |Жанры = |Режиссёрі = |Продюсері = |Сценарист = |Актерлер = |Операторы = |Композиторы = |Хореографы = |Компани... wikitext text/x-wiki == Көшіріп алу үшін == <pre> {{Кино |Қазақша атауы = |Шынайы атауы = |Суреті = |Сурет ені = |Сурет атауы = |Жанры = |Режиссёрі = |Продюсері = |Сценарист = |Актерлер = |Операторы = |Композиторы = |Хореографы = |Компания = |Дистрибьютор = |Ұзақтығы = |Бюджеті = |Түсім = |Мемлекет = |Тілі = |Жыл = |Алдыңғы фильм = |Келесі фильм = |imdb_id = |Сайты = }} </pre> == Тағы қараңыз == * {{tl|Мультфильм}} * {{tl|Мультсериал}} * {{tl|Телесериал}} <includeonly> [[Санат:Уикипедия:Үлгілер-инфобокстар:Кинематограф|{{PAGENAME}}]] </includeonly> 126g4hsivf1njrybou8jh0spzuuddy8 10 3363 7369 2021-08-31T17:36:05Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#invoke:Wikidata|formatStatements|property={{{1|}}}|value={{{2|}}}}}</includeonly><noinclude>{{doc}}[[Санат:Үлгілер:Уикимедиа|{{PAGENAME}}]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#invoke:Wikidata|formatStatements|property={{{1|}}}|value={{{2|}}}}}</includeonly><noinclude>{{doc}}[[Санат:Үлгілер:Уикимедиа|{{PAGENAME}}]]</noinclude> mmfn3enpq25lzhf9nk7bzejupg38kch 10 3364 7371 2021-08-31T17:58:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div class="NavFrame" style="{{#if: {{{frame_style|}}}|<!--then:-->{{{frame_style|}}}|<!--else:-->border:none; padding: 0;}}"> <div class="NavHead" style="{{#if:{{{title_style|}}} |<!--then:-->{{{title_style|}}} |<!--else:-->width:100%; background:transparent" align="left}}">{{#if:{{{title|}}} |<!--then:-->{{{title|}}} |<!--else:-->Тізім}}</div> <div class="NavContent" style="display:none; {{#if:{{{list_style|}}} |<!--then:-->{{{list_style|}}} |<!--else:-->text... wikitext text/x-wiki <div class="NavFrame" style="{{#if: {{{frame_style|}}}|<!--then:-->{{{frame_style|}}}|<!--else:-->border:none; padding: 0;}}"> <div class="NavHead" style="{{#if:{{{title_style|}}} |<!--then:-->{{{title_style|}}} |<!--else:-->width:100%; background:transparent" align="left}}">{{#if:{{{title|}}} |<!--then:-->{{{title|}}} |<!--else:-->Тізім}}</div> <div class="NavContent" style="display:none; {{#if:{{{list_style|}}} |<!--then:-->{{{list_style|}}} |<!--else:-->text-align:left;}}"><!-- -->{{#if:{{{1|}}} |<!--then:-->{{{1|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{2|}}} |<!--then:--></br>{{{2|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{3|}}} |<!--then:--></br>{{{3|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{4|}}} |<!--then:--></br>{{{4|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{5|}}} |<!--then:--></br>{{{5|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{6|}}} |<!--then:--></br>{{{6|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{7|}}} |<!--then:--></br>{{{7|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{8|}}} |<!--then:--></br>{{{8|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{9|}}} |<!--then:--></br>{{{9|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{10|}}} |<!--then:--></br>{{{10|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{11|}}} |<!--then:--></br>{{{11|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{12|}}} |<!--then:--></br>{{{12|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{13|}}} |<!--then:--></br>{{{13|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{14|}}} |<!--then:--></br>{{{14|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{15|}}} |<!--then:--></br>{{{15|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{16|}}} |<!--then:--></br>{{{16|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{17|}}} |<!--then:--></br>{{{17|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{18|}}} |<!--then:--></br>{{{18|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{19|}}} |<!--then:--></br>{{{19|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{20|}}} |<!--then:--></br>{{{20|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{21|}}} |<!--then:--></br>{{{21|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{22|}}} |<!--then:--></br>{{{22|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{23|}}} |<!--then:--></br>{{{23|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{24|}}} |<!--then:--></br>{{{24|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{25|}}} |<!--then:--></br>{{{25|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{26|}}} |<!--then:--></br>{{{26|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{27|}}} |<!--then:--></br>{{{27|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{28|}}} |<!--then:--></br>{{{28|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{29|}}} |<!--then:--></br>{{{29|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{30|}}} |<!--then:--></br>{{{30|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{31|}}} |<!--then:--></br>{{{31|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{32|}}} |<!--then:--></br>{{{32|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{33|}}} |<!--then:--></br>{{{33|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{34|}}} |<!--then:--></br>{{{34|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{35|}}} |<!--then:--></br>{{{35|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{36|}}} |<!--then:--></br>{{{36|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{37|}}} |<!--then:--></br>{{{37|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{38|}}} |<!--then:--></br>{{{38|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{39|}}} |<!--then:--></br>{{{39|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{40|}}} |<!--then:--></br>{{{40|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{41|}}} |<!--then:--></br>{{{41|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{42|}}} |<!--then:--></br>{{{42|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{43|}}} |<!--then:--></br>{{{43|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{44|}}} |<!--then:--></br>{{{44|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{45|}}} |<!--then:--></br>{{{45|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{46|}}} |<!--then:--></br>{{{46|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{47|}}} |<!--then:--></br>{{{47|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{48|}}} |<!--then:--></br>{{{48|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{49|}}} |<!--then:--></br>{{{49|}}} }}<!-- -->{{#if:{{{50|}}} |<!--then:--></br>{{{50|}}} }}<!-- --></div> </div> <noinclude>{{doc}}<!-- ========= Please add interwiki links etc to the /doc page, not here; thanks! ========= --></noinclude> 0sxwebc9hjlxy98ii7w5l8mz56gnyaq 10 3365 7372 2021-08-31T18:01:21Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{template doc page transcluded}}</includeonly> <noinclude>{{template doc page viewed directly}}</noinclude> == Syntax == <pre> {{Collapsible list |title = |frame_style = <!-- (optional) --> |title_style = <!-- (optional) --> |list_style = <!-- (optional) --> |1 = First item of list |2 = Second item of list |3 = Third item of list |... }} </pre> ===Syntax for an always collapsed list=== <pre> {{Collapsible list |title... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{template doc page transcluded}}</includeonly> <noinclude>{{template doc page viewed directly}}</noinclude> == Syntax == <pre> {{Collapsible list |title = |frame_style = <!-- (optional) --> |title_style = <!-- (optional) --> |list_style = <!-- (optional) --> |1 = First item of list |2 = Second item of list |3 = Third item of list |... }} </pre> ===Syntax for an always collapsed list=== <pre> {{Collapsible list |title = |frame_style = <!-- (blank) --> |title_style = <!-- (optional) --> |list_style = text-align:left;display:none; |1 = First item of list |2 = Second item of list |3 = Third item of list |... }} </pre> ===Syntax for an always collapsed list without borders (for use within an infobox)=== <pre> {{Collapsible list |title = |frame_style = border:none; padding: 0; |title_style = <!-- (optional) --> |list_style = text-align:left;display:none; |1 = First item of list |2 = Second item of list |3 = Third item of list |... }} </pre> == Examples == <pre> {{Collapsible list |title=[[European Free Trade Association]] Members |[[Iceland]] |[[Liechtenstein]] |[[Norway]] |[[Switzerland]]}} </pre> {{Collapsible list |title=[[European Free Trade Association]] Members |[[Iceland]] |[[Liechtenstein]] |[[Norway]] |[[Switzerland]]}} ===Example of a list that's always collapsed=== <pre> {{Collapsible list |title=[[Great Lakes]] States |frame_style= |list_style = text-align:left;display:none; <!--NOTICE: list_style makes the list stay collapsed--> |1=[[Michigan]] |2=[[Ohio]] |3=[[Indiana]] |4=[[Illinois]] |5= [[Minnesota]]<!-- <!-- the #= is optional, but if used, then all entries must have it-->--> |6= [[Wisconsin]] |7= [[Pennsylvania]] |8= [[New York]] |}} </pre> {{Collapsible list |title=[[Great Lakes]] States |frame_style= |list_style = text-align:left;display:none; |1=[[Michigan]] |2=[[Ohio]] |3=[[Indiana]] |4=[[Illinois]] |5= [[Minnesota]] |6= [[Wisconsin]] |7= [[Pennsylvania]] |8= [[New York]] |}} ===Example of a list that's always collapsed and without borders because it's within an infobox=== In these examples, the fields leader_name2 and leader_name3 have been changed to use collapsible list. <pre> {{Infobox City |official_name = City of Hamilton ...Truncated for display reasons... |leader_title = [[Mayor]] |leader_name = [[Fred Eisenberger]] |leader_title1 = [[City Council]] |leader_name1 = [[Hamilton City Council]] |leader_title2 = [[Member of Parliament (Canada)|MPs]] |leader_name2 = {{Collapsible list |title = List of MPs |frame_style=border:none; padding: 0; <!--NOTICE: This will hide the borders and make rows closer (padding)--> |title_style = |list_style = text-align:left;display:none; <!-- NOTICE: This will always collapse the list--> |1=[[Dean Allison]] |2=[[Chris Charlton]] |3=[[David Christopherson]] |4=[[Wayne Marston]] |5=[[David Sweet]] }} |leader_title3 = [[Member of Provincial Parliament|MPPs]] |leader_name3 = {{Collapsible list |title = List of MPPs |frame_style=border:none; padding: 0; <!--NOTICE: This will hide the borders and make rows closer (padding)--> |title_style = |list_style = text-align:left;display:none; |1=[[Marie Bountrogianni]] |2=[[Andrea Horwath]] |3=[[Judy Marsales]] |4=[[Ted McMeekin]] |5=[[Jennifer Mossop]] }} |established_title = [[Municipal corporation|Incorporated]] |established_date = [[June 9]] [[1846]]<ref name=1846est>Provincial Statutes of Canada 1846 9° vict. pg 981 Chapter ...}} </pre> {{Infobox City |official_name = City of Hamilton <!--|nickname = Ambitious City,<ref name=HAMBIO2>{{cite book|title=Dictionary of Hamilton Biography (Vol II, 1876-1924)|first=Thomas Melville |last=Bailey|publisher=W.L. Griffin Ltd|year=[[1991]]}}</ref> Steeltown,<ref name=memproj2>{{cite press release| title = "Tigertown Triumphs"| publisher =The Hamilton Spectator - Memory Project (Souvenir Edition) page MP56-MP68| date =[[2006-06-10]]| accessdate = 2006-12-30}}</ref> The Hammer<ref>"Don't put The Hammer down; Hamilton's had lots of nicknames, but this one's like the city -- no pretence," Paul Wilson, ''[[Hamilton Spectator]]'', [[December 6]], [[2006]], p. G2.</ref>--> |motto = Together Aspire - Together Achieve |image_skyline = HamiltonOntarioSkylineC.JPG |imagesize = 250px |image_caption = |image_map = Map of Ontario HAMILTON.svg |mapsize = 200px |map_caption = Location in the province of Ontario, Canada |image_flag = HamiltonOnflag.png |image_shield = Hamiltoncoatofarms.png <!--Please note: This image has proven fair use, please do not subst with an image of uncertain copyright. --> |subdivision_type = Country |subdivision_name = [[Canada]] |subdivision_type1 = [[Provinces of Canada|Province]] |subdivision_name1 = [[Ontario]] |leader_title = [[Mayor]] |leader_name = [[Fred Eisenberger]] |leader_title1 = [[City Council]] |leader_name1 = [[Hamilton City Council]] |leader_title2 = [[Member of Parliament (Canada)|MPs]] |leader_name2 = {{Collapsible list |title = List of MPs |frame_style=border:none; padding: 0; <!--NOTICE: This will hide the borders and make rows closer (padding)--> |title_style = |list_style = text-align:left;display:none; |1=[[Dean Allison]] |2=[[Chris Charlton]] |3=[[David Christopherson]] |4=[[Wayne Marston]] |5=[[David Sweet]] }} |leader_title3 = [[Member of Provincial Parliament|MPPs]] |leader_name3 = {{Collapsible list |title = List of MPPs |frame_style=border:none; padding: 0; <!--NOTICE: This will hide the borders and make rows closer (padding)--> |title_style = |list_style = text-align:left;display:none; |1=[[Marie Bountrogianni]] |2=[[Andrea Horwath]] |3=[[Judy Marsales]] |4=[[Ted McMeekin]] |5=[[Jennifer Mossop]] }} |established_title = [[Municipal corporation|Incorporated]] |established_date = [[June 9]] [[1846]]<ref name=1846est>Provincial Statutes of Canada 1846 9° vict. pg 981 Chapter LXXIII. An Act to ammend the Act incorporating the Town of Hamilton, and to erect the same into a City.</ref> </ref> }} <includeonly> </includeonly> snlluc731meaotertb3kan0wu05fcq9 10 3366 7373 2021-08-31T18:04:43Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{Ескірген инфобокс|[[Үлгі:Елді мекен]]}}</noinclude> {| class="infobox geography vcard" style="width:23em; text-align:center; {{float right}} border: 1px solid #AAAAAA;" <td colspan="2" align="center" style="width:100%; font-size: 1.25em; white-space: nowrap;">'''<span class="fn org">{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}</span>{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname">{{{native_name}}}</span>}}{{#if:{{{... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Ескірген инфобокс|[[Үлгі:Елді мекен]]}}</noinclude> {| class="infobox geography vcard" style="width:23em; text-align:center; {{float right}} border: 1px solid #AAAAAA;" <td colspan="2" align="center" style="width:100%; font-size: 1.25em; white-space: nowrap;">'''<span class="fn org">{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}</span>{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname">{{{native_name}}}</span>}}{{#if:{{{other_name|}}}|<br /><span class="nickname">{{{other_name}}}</span>}}</td> </tr> |- {{#if:{{both|{{{name|}}}|{{{settlement_type|}}}}}| <tr <!-- ***** category ***** --> class="mergedtoprow"> <td colspan="2" style="text-align:center;background:#cddeff;">—&nbsp;&nbsp;'''{{{settlement_type|}}}'''&nbsp;&nbsp;— </td> </tr> }}{{#if:{{both|{{{name|}}}|{{{official_name|}}}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td colspan="2" style="text-align:center;">'''{{{official_name}}}'''</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1|}}}| <tr <!-- ***** Transliteration language 1 ***** --> class="mergedtoprow"> <td colspan="2" style="text-align:center;">'''{{{translit_lang1|}}}&nbsp;транслитерациясы''' </td> </tr> {{#if:{{{translit_lang1_type|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang1_type|}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang1_type1|}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info1}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang1_type2|}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info2}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang1_type3|}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info3}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang1_type4|}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info4}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang1_type5|}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info5}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang1_type6|}}}</th> <td>{{{translit_lang1_info6}}}</td> </tr> }} }} }} }} }} }} {{#if:{{{translit_lang2|}}}| <tr <!-- ***** Transliteration language 2***** --> class="mergedtoprow"> <td colspan="2" style="text-align:center;">'''{{{translit_lang2|}}}&nbsp;транслитерациясы''' </td> </tr> {{#if:{{{translit_lang2_type|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang2_type|}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang2_type1|}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info1}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang2_type2|}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info2}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang2_type3|}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info3}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang2_type4|}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info4}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}| <tr class="{{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang2_type5|}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info5}}}</td> </tr> {{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{translit_lang2_type6|}}}</th> <td>{{{translit_lang2_info6}}}</td> </tr> }} }} }} }} }} }} <!-- ***** Skyline Image ***** --> {{#if:{{{image_skyline|}}}| <tr> <td colspan="2" style="text-align: center; padding: 0.7em 0.8em 0.7em 0.8em;;"> [[Сурет:{{{image_skyline|}}}|{{#if:{{{imagesize|}}}|{{{imagesize}}}|250px}}|none|{{{image_caption|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}} көрінісі]]{{#if:{{{image_caption|}}}|<small>{{{image_caption|}}}</small>}} </td> </tr> }}<!-- ***** Flag, Seal, Shield and Coat of arms ***** --> {{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem| }}}| <tr class="mergedtoprow"> <td class="maptable" colspan="2" align="center" style="padding: 0.4em 0 0.4em 0;"> <table style="width: 100%; background: none;" align="center"> {{#ifeq:{{#expr:{{#if:{{{image_flag|}}}|1|0}}+{{#if:{{{image_seal|}}}|1|0}}+{{#if:{{{image_shield|}}}|1|0}}+{{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|1|0}}}}|2| <tr> <td style="vertical-align: middle;" align="center"> {{#if:{{{image_flag|}}}|[[Сурет:{{{image_flag|}}}|{{#if:{{{flag_size|}}}|{{{flag_size}}}|100px}}|border|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} жалауы]]<br /><small>'''{{#if:{{{flag_link|}}}|[[{{{flag_link}}}|Жалауы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} жалауы|[[{{PAGENAME}} жалауы|Жалауы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} жалауы|[[{{{official_name}}} жалауы|Жалауы]]|Жалауы}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_seal|}}}|[[Сурет:{{{image_seal|}}}|{{#if:{{{seal_size|}}}|{{{seal_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} ресми таңбасы]]<br /><small>'''{{#if:{{{seal_link|}}}|[[{{{seal_link}}}|Жалауы]]|{{#ifexist:Seal of {{PAGENAME}}|[[{{PAGENAME}} жалауы|Жалауы]]|{{#ifexist: {{{official_name}}} жалауы|[[{{{official_name}}} жалауы|Жалауы]]|Жалауы}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_shield|}}}|[[Сурет:{{{image_shield|}}}|{{#if:{{{shield_size|}}}|{{{shield_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} таңбасы]]<br /><small>'''{{#if:{{{shield_link|}}}|[[{{{shield_link}}}|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} таңбасы|[[{{PAGENAME}} таңбасы|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} таңбасы|[[{{{official_name}}} таңбасы|Таңбасы]]|Таңбасы}}}}}}'''</small>|{{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|[[Сурет:{{{image_blank_emblem| }}}|{{#if:{{{blank_emblem_size| }}}|{{{blank_emblem_size| }}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} ресми рәмізі]]<br /><small>'''{{#if:{{{blank_emblem_link| }}}|[[{{{blank_emblem_link| }}}|{{{blank_emblem_type|Рәмізі}}}]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} рәмізі|[[{{PAGENAME}} рәмізі|Рәмізі]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} рәмізі|[[{{{official_name}}} рәмізі|Рәмізі]]|{{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}|Рәмізі}}}}}}}}'''</small>}}}}}}}}</td> <td style="vertical-align: middle;" align="center"> {{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|[[Сурет:{{{image_blank_emblem| }}}|{{#if:{{{blank_emblem_size| }}}|{{{blank_emblem_size| }}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} ресми рәмізі]]<br /><small>'''{{#if:{{{blank_emblem_link| }}}|[[{{{blank_emblem_link| }}}|{{{blank_emblem_type|Рәмізі}}}]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} рәмізі|[[{{PAGENAME}} рәмізі|Рәмізі]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} рәмізі|[[{{{official_name}}} рәмізі|Рәмізі]]|{{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}|Рәмізі}}}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_shield|}}}|[[Сурет:{{{image_shield|}}}|{{#if:{{{shield_size|}}}|{{{shield_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} таңбасы]]<br /><small>'''{{#if:{{{shield_link|}}}|[[{{{shield_link}}}|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} таңбасы|[[{{PAGENAME}} таңбасы|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} таңбасы|[[{{{official_name}}} таңбасы|Таңбасы]]|Таңбасы}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_seal|}}}|[[Сурет:{{{image_seal|}}}|{{#if:{{{seal_size|}}}|{{{seal_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} ресми таңбасы]]<br /><small>'''{{#if:{{{seal_link|}}}|[[{{{seal_link}}}|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} таңбасы|[[{{PAGENAME}} таңбасы|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} таңбасы|[[{{{official_name}}} таңбасы|Таңбасы]]|Таңбасы}}}}}}'''</small> |{{#if:{{{image_flag|}}}|[[Сурет:{{{image_flag|}}}|{{#if:{{{flag_size|}}}|{{{flag_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} жалауы]]<br /><small>'''{{#if:{{{flag_link|}}}|[[{{{flag_link}}}|Жалауы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} жалауы|[[{{PAGENAME}} жалауы|Жалауы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} жалауы|[[{{{official_name}}} жалауы|Жалауы]]|Жалауы}}}}}}'''</small>}}}}}}}}</td> |{{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}| <tr>{{#if:{{{image_flag|}}}| <td style="vertical-align: middle;" align="center" {{#if:{{{image_seal|}}}|width="50%"|colspan="2"}}> [[Сурет:{{{image_flag|}}}|{{#if:{{{flag_size|}}}|{{{flag_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} жалауы]]<br /><small>'''{{#if:{{{flag_link|}}}|[[{{{flag_link}}}|Жалауы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} жалауы|[[{{PAGENAME}} жалауы|Жалауы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} жалауы|[[{{{official_name}}} жалауы|Жалауы]]|Жалауы}}}}}}'''</small></td>}}{{#if:{{{image_seal|}}}| <td style="vertical-align: middle;" align="center" {{#if:{{{image_flag|}}}|width="50%"|colspan="2"}}> [[Сурет:{{{image_seal|}}}|{{#if:{{{seal_size|}}}|{{{seal_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} ресми таңбасы]]<br /><small>'''{{#if:{{{seal_link|}}}|[[{{{seal_link}}}|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} таңбасы|[[{{PAGENAME}} таңбасы|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} таңбасы|[[{{{official_name}}} таңбасы|Таңбасы]]|Таңбасы}}}}}}'''</small></td>}} </tr> }}{{#if:{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem| }}}| <tr>{{#if:{{{image_shield|}}}| <td style="vertical-align: middle;" align="center" {{#if:{{{image_blank_emblem| }}}|width="50%"|colspan="2"}}> [[Сурет:{{{image_shield|}}}|{{#if:{{{shield_size|}}}|{{{shield_size}}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} таңбасы]]<br /><small>'''{{#if:{{{shield_link|}}}|[[{{{shield_link}}}|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} таңбасы|[[{{PAGENAME}} таңбасы|Таңбасы]]|{{#ifexist:{{{official_name}}} таңбасы|[[{{{official_name}}} таңбасы|Таңбасы]]|Таңбасы}}}}}}'''</small></td>}}{{#if:{{{image_blank_emblem| }}}| <td style="vertical-align: middle;" align="center" {{#if:{{{image_shield|}}}|width="50%"|colspan="2"}}> [[Сурет:{{{image_blank_emblem| }}}|{{#if:{{{blank_emblem_size| }}}|{{{blank_emblem_size| }}}|100px}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}} ресми рәмізі]]<br /><small>'''{{#if:{{{blank_emblem_link| }}}|[[{{{blank_emblem_link| }}}|{{{blank_emblem_type|Рәмізі}}}]]|{{#ifexist:{{PAGENAME}} рәмізі|[[{{PAGENAME}} рәмізі|Рәмізі]]|{{#ifexist:Logo of {{{official_name}}}|[[{{{official_name}}} рәмізі|Рәмізі]]|{{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}|Рәмізі}}}}}}}}'''</small></td>}} </tr> }}}} </table> </td> </tr> }}<!-- ***** Nickname ***** --> {{#if:{{{nickname|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" align="center">[[Лақап ат|Лақап аты]]: <span class="nickname">{{{nickname|}}}</span></td> </tr> }}<!-- ***** Motto ***** --> {{#if:{{{motto|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" align="center">[[Ұран|Ұраны]]: {{{motto|}}}</td> </tr> }}<!-- ***** Map ***** --> {{#if:{{{image_map|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align: center;">[[Сурет:{{{image_map|}}}|{{#if:{{{mapsize|}}}|{{{mapsize}}}|250px}}|none|{{{map_caption|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}} орналасуы]]{{#if:{{{map_caption|}}}|<small>{{{map_caption|}}}</small>}} </td> </tr> {{#if:{{{image_map1|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" style="text-align: center;">[[Сурет:{{{image_map1|}}}|{{#if:{{{mapsize1|}}}|{{{mapsize1}}}|250px}}|none|{{{map_caption1|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}} орналасуы]]{{#if:{{{map_caption1|}}}|<small>{{{map_caption1|}}}</small>}} </td> </tr> }}}}<!--*****Dot Map***** --> {{#if:{{{image_dot_map|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" align="center">{{superimpose |base = {{{image_dot_map|}}} |base_width = {{#if:{{{dot_mapsize|}}}|{{{dot_mapsize|}}}|180px}} |base_caption = {{#if:{{{official_name|}}}|{{{official_name|}}}|{{{name}}}}} |float = Red pog.svg |float_width = 9px |float_caption = {{{dot_map_caption|}}} |x = {{{dot_x|}}} |y = {{{dot_y|}}} }}{{#if:{{{dot_map_caption|}}}|<small>{{{dot_map_caption|}}}</small>}} </td> </tr> }}<!-- ***** Pushpin Map ***** --> {{#if:{{{pushpin_map|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" align="center"> {{Location map|{{{pushpin_map|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}} }} |lat = {{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}| |{{{latd|}}} }} |long = {{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}| |{{{longd|}}} }} |lat_deg={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latd|}}}| }} |lat_min={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latm|}}}| }} |lat_sec={{#if:{{{lats|}}}{{{latNS|}}}|{{{lats|}}}| }} |lat_dir={{#if:{{{latNS|}}}|{{{latNS|}}}| }} |lon_deg={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longd|}}}| }} |lon_min={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longm|}}}| }} |lon_sec={{#if:{{{longs|}}}{{{longEW|}}}|{{{longs|}}}| }} |lon_dir={{#if:{{{longEW|}}}|{{{longEW|}}}| }} |float = none |caption = |border = none |position = {{#if:{{{pushpin_label_position|}}} | {{{pushpin_label_position|}}} | right }} |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize|}}} | 250 }} }}{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|<small>{{{pushpin_map_caption|}}}</small>|{{#if:{{{map_caption|}}}|<small>{{{map_caption|}}}</small> }} }} </td> </tr> }} {{#if:{{{pushpin_map1|}}}| <tr class="mergedrow"> <td colspan="2" align="center"> {{Location map|{{{pushpin_map1|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position1|}}} }} | none | | {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}} }} |lat = {{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}| |{{{latd|}}} }} |long = {{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}| |{{{longd|}}} }} |lat_deg={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latd|}}}| }} |lat_min={{#if:{{{latm|}}}{{{latNS|}}}|{{{latm|}}}| }} |lat_sec={{#if:{{{lats|}}}{{{latNS|}}}|{{{lats|}}}| }} |lat_dir={{#if:{{{latNS|}}}|{{{latNS|}}}| }} |lon_deg={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longd|}}}| }} |lon_min={{#if:{{{longm|}}}{{{longEW|}}}|{{{longm|}}}| }} |lon_sec={{#if:{{{longs|}}}{{{longEW|}}}|{{{longs|}}}| }} |lon_dir={{#if:{{{longEW|}}}|{{{longEW|}}}| }} |float = none |caption = |border = none |position = {{#if:{{{pushpin_label_position1|}}} | {{{pushpin_label_position1|}}} | right }} |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize1|}}}|{{{pushpin_mapsize1|}}} | 250 }} }}{{#if:{{{pushpin_map_caption1|}}}|<small>{{{pushpin_map_caption1|}}}</small>|{{#if:{{{map_caption|}}}|<small>{{{map_caption|}}}</small> }} }} </td> </tr> }}<!-- ***** Coordinates ***** --> {{#if:{{{latd|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th colspan="2" style="text-align: center; font-size: smaller; padding-bottom: 0.7em;">Бойлық-ендігі{{#if:{{{coor_type|}}}|&nbsp;({{{coor_type}}})|}}: {{Geobox coor|{{{latd|}}}|{{{latm|}}}|{{{lats|}}}|{{{latNS|}}}|{{{longd|}}}|{{{longm|}}}|{{{longs|}}}|{{{longEW|}}}|{{{coordinates_type|type:city}}}}}</th> </tr> }}<!-- ***** Subdivisions ***** --> {{#if:{{{subdivision_type|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{{subdivision_type}}} <th class="adr"><span class="country-name">{{{subdivision_name}}}</span> </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type1}}} <th class="adr"><span class="region">{{{subdivision_name1}}}</span> </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type2}}} <th>{{{subdivision_name2}}} </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type3}}} <th>{{{subdivision_name3}}} </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type4}}} <th>{{{subdivision_name4}}} </tr> }} {{#if:{{{subdivision_type5|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type5}}} <th>{{{subdivision_name5}}} </tr> }}{{#if:{{{subdivision_type6|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{subdivision_type6}}} <th>{{{subdivision_name6}}} </tr> }}<!--***** Established *****--> {{#if:{{{established_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title}}}</th> <td>{{{established_date}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{established_title1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title1}}}</th> <td>{{{established_date1}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{established_title2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title2}}}</th> <td>{{{established_date2}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{established_title3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{established_title3}}}</th> <td>{{{established_date3}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{founder|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>Қалаушысы</th> <td>{{{founder}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{named_for|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>Кімнің атындағы</th> <td>{{{named_for}}}</td> </tr> }}<!-- *** Seat of government and subdivisions within the settlement **** -->{{#if:{{{seat|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{#if:{{{seat_type|}}}|{{{seat_type}}}|Кеңсесі}}</th> <td>{{{seat}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{parts|}}}{{{p1|}}}| <tr class={{#if:{{{seat|}}}|"mergedrow"|"mergedtoprow"}}> <th>{{#if:{{{parts_type|}}}|{{{parts_type}}}|Аудандары}}</th> <td>{{#ifeq:{{{parts_style|}}}|para|<b>{{{parts|}}}{{#if:{{both|{{{parts|}}}|{{{p1|}}}}}|&#58;&nbsp;|}}</b>{{#if:{{{p1|}}}|{{{p1}}}{{#if:{{{p2|}}}|, {{{p2}}}{{#if:{{{p3|}}}|, {{{p3}}}{{#if:{{{p4|}}}|, {{{p4}}}{{#if:{{{p5|}}}|, {{{p5}}}{{#if:{{{p6|}}}|, {{{p6}}}{{#if:{{{p7|}}}|, {{{p7}}}{{#if:{{{p8|}}}|, {{{p8}}}{{#if:{{{p9|}}}|, {{{p9}}}{{#if:{{{p10|}}}|, {{{p10}}}{{#if:{{{p11|}}}|, {{{p11}}}{{#if:{{{p12|}}}|, {{{p12}}}{{#if:{{{p13|}}}|, {{{p13}}}{{#if:{{{p14|}}}|, {{{p14}}}{{#if:{{{p15|}}}|, {{{p15}}}{{#if:{{{p16|}}}|, {{{p16}}}{{#if:{{{p17|}}}|, {{{p17}}}{{#if:{{{p18|}}}|, {{{p18}}}{{#if:{{{p19|}}}|, {{{p19}}}{{#if:{{{p20|}}}|, {{{p20}}}{{#if:{{{p21|}}}|, {{{p21}}}{{#if:{{{p22|}}}|, {{{p22}}}{{#if:{{{p23|}}}|, {{{p23}}}{{#if:{{{p24|}}}|, {{{p24}}}{{#if:{{{p25|}}}|, {{{p25}}}{{#if:{{{p26|}}}|, {{{p26}}}{{#if:{{{p27|}}}|, {{{p27}}}{{#if:{{{p28|}}}|, {{{p28}}}{{#if:{{{p29|}}}|, {{{p29}}}{{#if:{{{p30|}}}|, {{{p30}}}{{#if:{{{p31|}}}|, {{{p31}}}{{#if:{{{p32|}}}|, {{{p32}}}{{#if:{{{p33|}}}|, {{{p33}}}{{#if:{{{p34|}}}|, {{{p34}}}{{#if:{{{p35|}}}|, {{{p35}}}{{#if:{{{p36|}}}|, {{{p36}}}{{#if:{{{p37|}}}|, {{{p37}}}{{#if:{{{p38|}}}|, {{{p38}}}{{#if:{{{p39|}}}|, {{{p39}}}{{#if:{{{p40|}}}|, {{{p40}}}{{#if:{{{p41|}}}|, {{{p41}}}{{#if:{{{p42|}}}|, {{{p42}}}{{#if:{{{p43|}}}|, {{{p43}}}{{#if:{{{p44|}}}|, {{{p44}}}{{#if:{{{p45|}}}|, {{{p45}}}{{#if:{{{p46|}}}|, {{{p46}}}{{#if:{{{p47|}}}|, {{{p47}}}{{#if:{{{p48|}}}|, {{{p48}}}{{#if:{{{p49|}}}|, {{{p49}}}{{#if:{{{p50|}}}|, {{{p50}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}|{{#if:{{{p1|}}}|{{Collapsible list|title={{{parts|}}}|frame_style=border:none;padding:0;|list_style=text-align:left;display:{{#if:{{#ifeq:{{{parts_style|}}}|coll|1|}}{{both|{{isnot|{{{parts_style|}}}|list}}|{{{p6|}}}}}|none|on}}|1={{{p1|}}}|2={{{p2|}}}|3={{{p3|}}}|4={{{p4|}}}|5={{{p5|}}}|6={{{p6|}}}|7={{{p7|}}}|8={{{p8|}}}|9={{{p9|}}}|10={{{p10|}}}|11={{{p11|}}}|12={{{p12|}}}|13={{{p13|}}}|14={{{p14|}}}|15={{{p15|}}}|16={{{p16|}}}|17={{{p17|}}}|18={{{p18|}}}|19={{{p19|}}}|20={{{p20|}}}|21={{{p21|}}}|22={{{p22|}}}|23={{{p23|}}}|24={{{p24|}}}|25={{{p25|}}}|26={{{p26|}}}|27={{{p27|}}}|28={{{p28|}}}|29={{{p29|}}}|30={{{p30|}}}|31={{{p31|}}}|32={{{p32|}}}|33={{{p33|}}}|34={{{p34|}}}|35={{{p35|}}}|36={{{p36|}}}|37={{{p37|}}}|38={{{p38|}}}|39={{{p39|}}}|40={{{p40|}}}|41={{{p41|}}}|42={{{p42|}}}|43={{{p43|}}}|44={{{p44|}}}|45={{{p45|}}}|46={{{p46|}}}|47={{{p47|}}}|48={{{p48|}}}|49={{{p49|}}}|50={{{p50|}}}}}|{{{parts}}}}}}}</td> </tr> }}<!-- ***** Government type and Leader ***** --> {{#if:{{{government_type|}}}{{{leader_title|}}}| <tr <!-- ***** Government ***** --> class="mergedtoprow"> <td colspan="2" BGCOLOR="lightgreen">'''Әкімшілігі''' {{#if:{{{government_footnotes|}}}|{{{government_footnotes}}}}}</td> </tr> {{#if:{{{government_type|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;Түрі</th> <td>{{{government_type}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{leader_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{leader_title}}} <td>{{#ifexist: {{{leader_name}}}|[[{{{leader_name}}}]]|{{{leader_name}}}}} {{#if:{{{leader_party|}}}|({{Polparty|{{{subdivision_name}}}|{{{leader_party}}}}})}}</td> </tr> }}{{#if:{{{leader_title1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{leader_title1}}} <td>{{#ifexist: {{{leader_name1}}}|[[{{{leader_name1}}}]]|{{{leader_name1}}}}} </td> </tr> {{#if:{{{leader_title2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{leader_title2}}} <td>{{#ifexist: {{{leader_name2}}}|[[{{{leader_name2}}}]]|{{{leader_name2}}}}} </td> </tr> {{#if:{{{leader_title3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{leader_title3}}} <td>{{#ifexist: {{{leader_name3}}}|[[{{{leader_name3}}}]]|{{{leader_name3}}}}} </td> </tr> {{#if:{{{leader_title4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{leader_title4}}} <td>{{#ifexist: {{{leader_name4}}}|[[{{{leader_name4}}}]]|{{{leader_name4}}}}} </td> </tr> }} }} }} }} }}<!-- ***** Geographical characteristics ***** --> {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}| <tr <!-- ***** Area ***** --> class="mergedtoprow"> <td colspan="2">'''[[Аумақ|Аумағы]]''' {{#if:{{{area_footnotes|}}}|{{{area_footnotes}}}}}</td> </tr> {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}| <tr class="mergedrow"> <th> &nbsp;—&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}|{{#if:{{{settlement_type|}}}|{{{settlement_type}}}|Қала}}|Бүкілі}}}} </th> <td>{{#if:{{both|{{among|unit_pref|dunam|Дөнім}}|{{{area_total_dunam|}}}}}|{{formatnum:{{{area_total_dunam|}}}&nbsp;[[дөнім]] ({{#if:{{{area_total_km2|}}}|{{{area_total_km2|}}}&nbsp;[[Шаршы километр|км²]]|{{#expr: {{{area_total_dunam|}}} *0.001 round 1}}&nbsp;[[Шаршы километр|км²]]}}&nbsp;'''/'''&nbsp;{{#if: {{{area_total_sq_mi|}}}|{{{area_total_sq_mi|}}}&nbsp;[[square mile|sq&nbsp;mi]]|{{#expr: {{{area_total_dunam|}}} *0.000386102 round 1}}&nbsp;[[square mile|sq&nbsp;mi]]}})}}|{{areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_total_sq_mi|}}}|{{{area_total_km2|}}}|{{{area_magnitude|}}}|link|{{{subdivision_name|}}}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;Жері</th> <td>{{areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_land_sq_mi|}}}|{{{area_land_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— Суы</th> <td>{{areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_water_sq_mi|}}}|{{{area_water_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}} {{#if:{{{area_water_percent|}}}| &nbsp;{{{area_water_percent}}} %}} }}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— Қонысы</th> <td>{{areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_urban_sq_mi|}}}|{{{area_urban_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— Төңірегі</th> <td>{{areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_metro_sq_mi|}}}|{{{area_metro_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— {{{area_blank1_title}}}</th> <td>{{areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_blank1_sq_mi|}}}|{{{area_blank1_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{area_blank2_km2|}}}{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_title|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— {{{area_blank2_title}}}</th> <td>{{areadisp|{{{unit_pref|}}}|{{{area_blank2_sq_mi|}}}|{{{area_blank2_km2|}}}|||{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}<!-- ***** Elevation ***** --> {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td>'''[[Жер жоғарылауы|Жоғарылауы]]''' {{#if:{{{elevation_footnotes|}}}|{{{elevation_footnotes}}}}}</td> <td>{{lengthdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{elevation_ft|}}}|{{{elevation_m|}}}|link|{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>Ең&nbsp;көп [[Жер жоғарылауы|жоғарылауы]]</th> <td>{{lengthdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{elevation_max_ft|}}}|{{{elevation_max_m|}}}|link|{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>Ең&nbsp;аз жоғарылауы</th> <td>{{lengthdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{elevation_min_ft|}}}|{{{elevation_min_m|}}}||{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}<!-- ***** Population ***** --> {{#if:{{{population_total|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_blank1|}}}{{{population_blank2|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||colspan="2"}} BGCOLOR="lightgreen">'''Жұрты''' {{#if:{{{population_as_of|}}}|({{{population_as_of}}})}}{{#if:{{{population_footnotes|}}}|{{{population_footnotes}}}}}</td> {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||</tr>}} {{#if:{{{population_total|}}}| {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;||<tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}|{{#if:{{{settlement_type|}}}|{{{settlement_type}}}|Қала}}|Бүкілі}}}}</th>}} <td>{{formatnum:{{{population_total}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_density_sq_mi|}}}{{{population_density_km2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;[[Жұрт тығыздығы|Тығыздығы]]</th> <td>{{densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_sq_mi|}}}|{{{population_density_km2|}}}|{{{population_total|}}}|{{{area_total_sq_mi|}}}|{{{area_total_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_urban|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— [[Қоныс аумағы|Қонысы]]</th> <td>{{formatnum:{{{population_urban}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_density_urban_sq_mi|}}}{{{population_density_urban_km2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— Қоныс тығыздығы <td>{{densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_urban_sq_mi|}}}|{{{population_density_urban_km2|}}}|{{{population_urban|}}}|{{{area_urban_sq_mi|}}}|{{{area_urban_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_metro|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— [[Төңірек аумағы|Төңірегі]]</th> <td>{{formatnum:{{{population_metro}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_density_metro_sq_mi|}}}{{{population_density_metro_km2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— Төңірек тығыздығы</th> <td>{{densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_metro_sq_mi|}}}|{{{population_density_metro_km2|}}}|{{{population_metro|}}}|{{{area_metro_sq_mi|}}}|{{{area_metro_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_blank1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— {{{population_blank1_title|}}}</th> <td>{{formatnum:{{{population_blank1}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_density_blank1_km2|}}}{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— {{{population_blank1_title|}}} Тығыздығы</th> <td>{{densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}|{{{population_density_blank1_km2|}}}|{{{population_blank1|}}}|{{{area_blank1_sq_mi|}}}|{{{area_blank1_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_blank2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— {{{population_blank2_title|}}}</th> <td>{{formatnum:{{{population_blank2}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_density_blank2_km2|}}}{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;— {{{population_blank2_title|}}} Тығыздығы</th> <td>{{densdisp|{{{unit_pref|}}}|{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}|{{{population_density_blank2_km2|}}}|{{{population_blank2|}}}|{{{area_blank2_sq_mi|}}}|{{{area_blank2_km2|}}}|{{{subdivision_name|}}}}}</td> </tr> }}{{#if:{{{population_note|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <td>&nbsp;</td> <td><small>{{{population_note}}}</small></td> </tr> }} }}<!-- ***** Time Zone ***** --> {{#if:{{{timezone|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>Уақыт белдеуі</th> <td>{{{timezone}}} ([[UTC{{{utc_offset}}}]]) </tr> {{#if:{{{timezone_DST|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th style="white-space: nowrap;">&nbsp;—&nbsp;Жазғы&nbsp;([[Жазғы уақыт|DST]])</th> <td>{{{timezone_DST|}}} ([[UTC{{{utc_offset_DST|}}}]])</td> </tr> }} }}<!-- ***** Postal Code(s) ***** --> {{#if:{{{postal_code_type|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{{postal_code_type}}}</th> <td class="adr"><span class="postal-code">{{{postal_code}}}</span> </tr> {{#if:{{{postal2_code_type|}}}| <tr class="mergedbottomrow"> <th>{{{postal2_code_type}}}</th> <td class="adr"><span class="postal-code">{{{postal2_code}}}</span></td> </tr> }} }}<!-- ***** Area Code(s) ***** --> {{#if:{{{area_code|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>Өңірлік белгілемесі</th> <td>{{{area_code}}}</td> </tr> }}<!---------------Twin Cities---------------> {{#if:{{{twin1|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td colspan="2">'''[[Қос қала тізімі|Қос қалалар]]'''</td> </tr> }}{{#if:{{{twin1|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{twin1}}} <th>{{{twin1_country}}} </tr> }}{{#if:{{{twin2|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{twin2}}} <th>{{{twin2_country}}} </tr> }}{{#if:{{{twin3|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{twin3}}} <th>{{{twin3_country}}} </tr> }}{{#if:{{{twin4|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{twin4}}} <th>{{{twin4_country}}} </tr> }}{{#if:{{{twin5|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{twin5}}} <th>{{{twin5_country}}} </tr> }}{{#if:{{{twin6|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{twin6}}} <th>{{{twin6_country}}} </tr> }}{{#if:{{{twin7|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>&nbsp;—&nbsp;{{{twin7}}} <th>{{{twin7_country}}} </tr> }}<!--*****Blank Fields*****--> {{#if:{{{blank_name|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <th>{{{blank_name}}}</th> <td>{{{blank_info}}}</td> </tr> {{#if:{{{blank1_name|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank1_name}}}</th> <td>{{{blank1_info}}}</td> </tr> {{#if:{{{blank2_name|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank2_name}}}</th> <td>{{{blank2_info}}}</td> </tr> {{#if:{{{blank3_name|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank3_name}}}</th> <td>{{{blank3_info}}}</td> </tr> {{#if:{{{blank4_name|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank4_name}}}</th> <td>{{{blank4_info}}}</td> </tr> {{#if:{{{blank5_name|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank5_name}}}</th> <td>{{{blank5_info}}}</td> </tr> {{#if:{{{blank6_name|}}}| <tr class="mergedrow"> <th>{{{blank6_name}}}</th> <td>{{{blank6_info}}}</td> </tr> }}}}}}}}}}}}}} <!-- ***** Footnotes ***** --> {{#if:{{{footnotes|}}}| <tr class="mergedtoprow"> <td colspan="2" align="left"><small>{{{footnotes}}}</small></td> </tr> }}<!-- ***** Website ***** --> {{#if:{{{website|}}}| {{!}} colspan="2" class="mergedtoprow" style="text-align:center;" {{!}} '''Торабы:''' {{{website}}} {{!}}- }} |}<!--For deprecated parameter names--><includeonly>{{#if:{{{city_logo|}}}{{{area_total|}}}{{{area_land|}}}{{{area_water|}}}{{{TotalArea_sq_mi|}}}{{{LandArea_sq_mi|}}} {{{WaterArea_sq_mi|}}}{{{area_urban|}}}{{{UrbanArea_sq_mi|}}}{{{area_metro|}}}{{{MetroArea_sq_mi|}}} {{{elevation|}}}{{{population_density|}}}{{{population_density_mi2|}}} {{{population_density_metro_mi2|}}} {{{population_density_urban_mi2|}}}|[[Category:Settlement articles requiring maintenance]]}}</includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{documentation}} </noinclude> sod28cstpsjecpvh4ef9wbi4osrd9px 10 3367 7374 2021-08-31T18:06:00Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_класс = vcard |үсті0 = {{ucfirst:{{{статусы|Елді мекен}}}}} |үсті_стиль0 = font-size: 100%; font-weight:normal; |үсті = {{{қазақша атауы}}} |үсті_класс = fn org |үсті_стиль = background:{{түс|{{{ел|}}}}} |үсті2 = {{{шынайы атауы|}}} |үсті_класс2 = nickname |сур... wikitext text/x-wiki {{Инфобокс |үлгі_атауы = |дене_класс = vcard |үсті0 = {{ucfirst:{{{статусы|Елді мекен}}}}} |үсті_стиль0 = font-size: 100%; font-weight:normal; |үсті = {{{қазақша атауы}}} |үсті_класс = fn org |үсті_стиль = background:{{түс|{{{ел|}}}}} |үсті2 = {{{шынайы атауы|}}} |үсті_класс2 = nickname |сурет = {{#if:{{{сурет|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{сурет|}}}|size=290x435px|sizedefault=frameless|center=yes}}}} |сурет_атауы = {{{сурет атауы|}}} |тақырыпша_стиль = background:{{түс|{{{ел|}}}}} |белгі_стиль = width:40%; |мәтін_стиль = width:60%; |мәтін1 = {{#if:{{{елтаңба|}}}{{{ту|}}}|{{{!}}style="background:inherit;width:100%" {{#if:{{{ту|}}}|{{!}}style="vertical-align:middle;"{{!}}[[Сурет:{{{ту}}}|{{#if:{{{ту ені|}}}|{{{ту ені|}}}|160}}px|border|Ту]]}} {{#if:{{{елтаңба|}}}|{{!}}style="vertical-align:middle;"{{!}}[[Сурет:{{{елтаңба}}}|{{#if:{{{елтаңба ені|}}}|{{{елтаңба ені|}}}|90}}px|Елтаңбасы]]}} {{!}}- {{#if:{{{ту|}}}|{{!}}style="background:transparent;"{{!}}{{#if:{{{ту сипаттамасы|}}}|[[{{{ту сипаттамасы|}}}|Ту]]|Ту}}}} {{#if:{{{елтаңба|}}}|{{!}}style="background:transparent;"{{!}}{{#if:{{{елтаңба сипаттамасы|}}}|[[{{{елтаңба сипаттамасы|}}}|Елтаңбасы]]|Елтаңбасы}}}} {{!}}} }} |тақырыпша2 = Әкімшілігі |белгі3 = {{#if:{{{ел|}}}|[[{{#if:{{{шекара түрі|}}}|{{{шекара түрі}}}|Ел}}]]}} |мәтін3 = {{#if:{{{кестедегі шекара|}}}|{{{кестедегі шекара}}}|{{#ifexist:{{{ел|}}}|{{Байрақ|{{{ел|}}}}}<span class="adr" style="display:none;"><span class="country-name">{{{ел|}}}</span></span>|{{{ел|}}}}}}} |белгі4 = Статусы |мәтін4 = {{{жағдайы|}}} |белгі5 = {{#if:{{{аймақ түрі|}}}|[[{{#ifexist:{{{аймақ түрі}}} ({{{ел|}}})|{{{аймақ түрі}}} ({{{Ел|}}}){{!}}{{ucfirst:{{{аймақ түрі}}}}}|{{ucfirst:{{{аймақ түрі}}}}}}}]]|Аймағы}} |мәтін5 = {{#if:{{{көрсетілетін аймақ|}}}|{{{көрсетілетін аймақ}}}|{{#if:{{{кестедегі аймақ|}}}|[[{{{кестедегі аймақ}}}]]|{{#if:{{{аймағы|}}}|[[{{{аймағы}}}]]}}}}}} |белгі6 = {{{әкімшілік бірлік түрі|Әкімшілік бірлігі}}} |мәтін6 = {{{әкімшілік бірлігі|}}} |белгі7 = {{#if:{{{көрсетілетін аудан түрі|}}}|{{{көрсетілетін аудан түрі}}}|{{#if:{{{аудан түрі|}}}|[[{{#ifexist:{{{аудан түрі}}} ({{{ел|}}})|{{{аудан түрі}}} ({{{ел|}}}){{!}}{{ucfirst:{{{аудан түрі}}}}}|{{ucfirst:{{{аудан түрі}}}}}}}]]|[[Аудан|Ауданы]]}}}} |мәтін7 = {{#if:{{{көрсетілетін аудан|}}}|{{{көрсетілетін аудан}}}|{{#if:{{#if:{{{кестедегі аудан|}}}|{{{кестедегі аудан|}}}|{{{ауданы|}}}}}|{{#if:{{{кестедегі аудан|}}}|[[{{{кестедегі аудан|}}}]]|[[{{{ауданы|}}}]]}}}}}} |белгі8 = {{#if:{{{қауым округі түрі|}}}|[[{{#ifexist:{{{қауым округі түрі}}} ({{{ел|}}})|{{{қауым округі түрі}}} ({{{ел|}}}){{!}}{{ucfirst:{{{қауым округі түрі}}}}}|{{ucfirst:{{{қауым округі түрі}}}}}}}]]|[[Аудан|Ауданы]]}} |мәтін8 = {{#if:{{#if:{{{кестедегі қауым округі|}}}|{{{кестедегі қауым округі|}}}|{{{қауым округі|}}}}}|{{#if:{{{кестедегі қауым округі|}}}|[[{{{кестедегі қауым округі|}}}]]|[[{{{қауым округі|}}}]]}}}} |белгі9 = {{#if:{{{көрсетілетін қауым түрі|}}}|{{{көрсетілетін қауым түрі}}}|{{#if:{{{қауым түрі|}}}|[[{{#ifexist:{{{қауым түрі}}} ({{{ел|}}})|{{{қауым түрі}}} ({{{ел|}}}){{!}}{{ucfirst:{{{қауым түрі}}}}}|{{ucfirst:{{{қауым түрі}}}}}}}]]|[[Қауым (әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк)|Қауым]]}}}} |мәтін9 = {{#if:{{{көрсетілетін қауым|}}}|{{{көрсетілетін қауым}}}|{{#if:{{#if:{{{кестедегі қауым|}}}|{{{кестедегі қауым|}}}|{{{қауым|}}}}}|{{#if:{{{кестедегі қауым|}}}|[[{{{кестедегі қауым|}}}]]|[[{{{қауым|}}}]]}}}}}} |белгі10 = Ішкі бөлінісі |мәтін10 = {{{ішкі бөлінісі|}}} |белгі11 = {{#if:{{{басшының түрi|}}}|{{ucfirst:{{{басшының түрi}}}}}|Басшысы}} |мәтін11 = {{{басшысы|}}} |тақырыпша12 = Тарихы мен географиясы |белгі13 = [[Географиялық координаттар|Координаттары]] |мәтін13 = {{#ifexpr:{{#if:{{{lat_deg|}}}|0|1}} or {{#if:{{{lon_deg|}}}|0|1}}| {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикипедия:Географиялық координаталары көрсетілмеген елді мекендер]]}}|{{coord|1={{{lat_deg|0}}}|2={{{lat_min|0}}}|3={{{lat_sec|0}}}|4={{#if:{{{lat_dir|}}}|{{{lat_dir}}}|N}}|5={{{lon_deg|0}}}|6={{{lon_min|0}}}|7={{{lon_sec|0}}}|8={{#if:{{{lon_dir|}}}|{{{lon_dir}}}|E}}|9={{{CoordAddon|}}}|scale={{#if:{{{CoordScale|}}}|{{{CoordScale}}}|100000}}|format=dms|display=title,inline|yandex=1|br=1}}}} |белгі14 = Құрылған уақыты |мәтін14 = {{{құрылған уақыты|}}} |белгі15 = Алғашқы дерек |мәтін15 = {{#if:{{{алғашқы дерек|}}}|{{#ifeq:{{{алғашқы дерек|}}}|-|-|{{#ifexist: {{{алғашқы дерек}}}|[[{{{алғашқы дерек}}}]]|{{{алғашқы дерек}}}}}}}}} |белгі16 = Бұрынғы атаулары |мәтін16 = {{{бұрынғы атаулары|}}} |белгі17 = {{#switch:{{ucfirst:{{{статусы|Елді мекен}}}}}|Қала типтес кент|Қала типтес кент=[[Қала типтес кент|ҚТК]]&nbsp;статусы|{{ucfirst:{{{статусы|Елді мекен}}}}}&nbsp;статусы}} |мәтін17 = {{{статус алуы|}}} |белгі18 = {{{статусы 1}}} |мәтін18 = {{{статус алуы 1|}}} |белгі19 = {{{статусы 2}}} |мәтін19 = {{{статус алуы 2|}}} |белгі20 = Жер аумағы |мәтін20 = {{#if:{{{жер аумағы|}}}|{{{жер аумағы|}}} км²{{#if:{{{жер аумағына түсініктеме|}}}|{{{жер аумағына түсініктеме}}}}}}} |белгі21 = {{#if:{{{биiктiктiң түрi|}}}|{{ucfirst:{{{биiктiктiң түрi}}}}}|[[Теңiз деңгейiнен биіктігі|Орталығының биiктігі]]}} |мәтін21 = {{#if:{{{орталығының биiктігі|}}}|{{{орталығының биiктігі|}}} м}} |белгі22 = [[климат|Климаты]] |мәтін22 = {{{климаты|}}} |белгі23 = [[Уақыт белдеуі]] |мәтін23 = {{#if:{{{уақыт белдеуі|}}}|[[UTC{{{уақыт белдеуі}}}]]{{#if:{{{DST|}}}|, [[жазғы уақыт|жазда]] [[UTC{{#ifexpr:{{{уақыт белдеуі}}}+1>=0|+}}{{#expr:{{{уақыт белдеуі}}}+1}}]]}}}} |тақырыпша24 = {{#if:{{{тұрғыны|}}}|Тұрғындары}} |белгі25 = Тұрғыны |мәтін25 = {{#if:{{{тұрғыны|}}}|{{nowrap|1={{{тұрғыны|}}}&nbsp;{{str ≥ len | {{{тұрғыны|}}} | 10 | {{#iferror: {{plural:{{formatnum:{{#invoke:String|match|{{{тұрғыны|}}}|>?([%d%s]+)%c}}|R}}|адам|адам|адам}} | адам}} | {{plural:{{formatnum:{{{тұрғыны|}}}|R}}|адам|адам|адам}} }} {{#if:{{{санақ жылы|}}}|({{{санақ жылы}}})}}}} }} |белгі26 = Тығыздығы |мәтін26 = {{#if:{{{тығыздығы|}}}|{{{тығыздығы}}}&nbsp;адам/км²}} |белгі27 = Агломерация |мәтін27 = {{{шоғырлануы|}}} |белгі28 = Ұлттық құрамы |мәтін28 = {{{ұлттық құрамы|}}} |белгі29 = Конфессиялар |мәтін29 = {{{конфессионалдық құрамы|}}} |белгі30 = [[Этнохороним]] |мәтін30 = {{{этнохороним|}}} |белгі31 = Ресми тілі |мәтін31 = {{#if:{{{ресми тілі|}}}|{{#ifeq:{{{ресми тілі|}}}|-|-|{{#ifexist:{{{ресми тілі}}} тілі|[[{{{ресми тілі}}} тілі{{!}}{{{ресми тілі}}}]]|[[{{{ресми тілі}}}]]}}}}}}{{#if:{{{ресми тілі-ref|}}}|{{anchor|_lang_ref}} [[#_lang_note|'''*''']]}} |тақырыпша32 = {{#if:{{{телефон коды|}}}{{{пошта индекстері|}}}{{{пошта индексі|}}}{{{автомобиль коды|}}}{{{сандық идентификаторы|}}}{{{сандық идентификаторы 2|}}}{{{сандық идентификаторы 3|}}}|Сандық идентификаторлары}} |белгі33 = [[Телефонды нөмірлеу жоспары|Телефон коды]] |мәтін33 = {{Телефон коды|{{{телефон коды|}}}|{{{ел|}}}}} |белгі34 = {{#if:{{{пошта индекстері|}}}|[[Пошта индексі|Пошта индекстері]]|[[Пошта индексі]]}} |мәтін34 = {{#if:{{{пошта индекстері|}}}|{{{пошта индекстері}}}|{{{пошта индексі|}}}}} |белгі35 = [[Автомобиль нөмірлері|Автомобиль коды]] |мәтін35 = {{{автомобиль коды|}}} |белгі36 = [[{{ucfirst:{{{идентификатор түрі}}}}}]] |мәтін36 = {{{сандық идентификаторы|}}} |белгі37 = [[{{ucfirst:{{{идентификатор түрі 2}}}}}]] |мәтін37 = {{{сандық идентификаторы 2|}}} |белгі38 = [[{{ucfirst:{{{идентификатор түрі 3}}}}}]] |мәтін38 = {{{сандық идентификаторы 3|}}} |тақырыпша39 = {{#if:{{{add1n|}}}{{{add1|}}}{{{add2n|}}}{{{add2|}}}{{{add3n|}}}{{{add3|}}}|Басқалары}} |тақырыпша40 = {{#if:{{{add1|}}}||{{{add1n|}}}}} |белгі40 = {{{add1n|}}} |мәтін40 = {{{add1|}}} |тақырыпша41 = {{#if:{{{add2|}}}||{{{add2n|}}}}} |белгі41 = {{{add2n|}}} |мәтін41 = {{{add2|}}} |тақырыпша42 = {{#if:{{{add3|}}}||{{{add3n|}}}}} |белгі42 = {{{add3n|}}} |мәтін42 = {{{add3|}}} |мәтін43 = {{#if:{{{сайты|}}}|<span style="word-break:break-word;">{{URL|{{{сайты}}}}}</span>{{#if:{{{сайт тілі|}}}|{{#if:{{{сайт тілі 2|}}}|<br>}}&#32;<span style="margin-left:-0.25em;">{{ref-{{{сайт тілі}}}}}|}}{{#if:{{{сайт тілі 2|}}}|{{ref-{{{сайт тілі 2}}}}}|}}{{#if:{{{сайт тілі 3|}}}|{{ref-{{{сайт тілі 3}}}}}|}}{{#if:{{{сайт тілі 4|}}}|{{ref-{{{сайт тілі 4}}}}}|}}{{#if:{{{сайт тілі 5|}}}|{{ref-{{{сайт тілі 5}}}}}|}}{{#if:{{{сайт тілі|}}}|</span>}}}} |мәтін_стиль43 = padding-top:.2em; border-top:1px solid #a2a9b1; |асты_стиль1 = padding: 0 1px 1px 0; |асты1 = {{Елді мекен/ПозКарта |қазақша атауы = {{Инфобокс/Атауы|{{{қазақша атауы|}}}}} |lat_deg = {{{lat_deg|}}} |lat_min = {{{lat_min|}}} |lat_sec = {{{lat_sec|}}} |lat_dir = {{{lat_dir|}}} |lon_deg = {{{lon_deg|}}} |lon_min = {{{lon_min|}}} |lon_sec = {{{lon_sec|}}} |lon_dir = {{{lon_dir|}}} |ел = {{{ел|}}}| |елкарта = {{{елкарта|}}} |елкарта атауы = {{{елкарта атауы|}}} |аймақкарта = {{{аймақкарта|}}} |аймақкарта атауы = {{{аймақкарта атауы|}}} |елкарта position = {{{елкарта position|}}} |аймақкарта position = {{{аймақкарта position|}}} |ауданкарта position = {{{ауданкарта position|}}} |ел картасы = {{{ел картасы|}}} |аймағы = {{{аймағы|}}} |аймақ картасы = {{{аймақ картасы|}}} |ауданы = {{{ауданы|}}} |аудан картасы = {{{аудан картасы|}}} }} |асты2 = {{#if:{{{ортаққордағы санаты|}}}|[[Сурет:Commons-logo.svg|15px|link={{{ортаққордағы санаты}}}]] [[Ортаққор]]дағы санаты: '''[{{#ifeq:{{SERVERNAME}}|kk.wikipedia.org|{{localurl:commons:Category:{{{ортаққордағы санаты}}}}}?uselang=kk|https://secure.wikimedia.org/wikipedia/commons/w/index.php?uselang=kk&title=Category:{{urlencode:{{{ортаққордағы санаты}}}}}}} {{{қазақша атауы|{{{1}}}}}}]'''</div>}} |асты_стиль2 = background:{{түс|{{{ел|}}}}}; font-weight: bold; |асты_класс2 = metadata }}<!-- -->{{#if:{{NAMESPACE}}{{{nocat|}}}||<!-- -->[[Санат:Алфавит бойынша елді мекендер]]<!-- -->{{#if:{{{құрылған уақыты|}}}|{{#iferror:[[Санат:{{#expr:{{Сілтемені санға|{{{құрылған уақыты}}}}}}} жылы құрылған елді мекендер]]}}}}<!-- -->{{#if:{{{пошта индексі|}}}{{{пошта индекстері|}}}||[[Санат:Пошта индексі жазылмаған елді мекендер]]}}<!-- -->{{#if:{{{ел|}}}||[[Санат:Елі жазылмаған елді мекендер]]}}{{#if:{{{тұрғыны|}}}||[[Санат:Тұрғыны жазылмаған елді мекендер]]}}<!-- -->{{#if:{{{ортаққордағы санаты|}}}||[[Санат:Ортаққордағы санаты жоқ мақалалар]]}}<!-- -->}}<!-- --><noinclude>{{doc}}</noinclude> Бұл бетте қолданылған үлгілер: Үлгі:Coord (қайнарын 20k6phhcutouknujwzg8b4w12cnqpeg 0 3368 7375 2021-08-31T18:10:47Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{{1|}}}</includeonly> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{{1|}}}</includeonly> gzxpbmzayetq0v1vvdkqo6w9xjp2z5f 10 3369 7376 2021-08-31T18:12:16Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#if:{{{lat_deg|}}}|{{#ifeq:{{{ел картасы|}}}|0|| {{ПозКарта |{{#if:{{{елкарта|}}}|{{#ifexist:Үлгі:ПозКарта_{{{елкарта}}}|{{{елкарта}}}|Жер}}|{{#ifexist:Үлгі:ПозКарта_{{#if:{{{ел|}}}|{{{ел}}}|ħ1Ъ}}|{{{ел|}}}|Жер}}}} |label= {{#if: {{{елкарта атауы|}}}|{{{елкарта атауы|}}} |{{{қазақша атауы|}}} }} |altname={{#if:{{{қазақша атауы|}}}|{{{қа... wikitext text/x-wiki {{#if:{{{lat_deg|}}}|{{#ifeq:{{{ел картасы|}}}|0|| {{ПозКарта |{{#if:{{{елкарта|}}}|{{#ifexist:Үлгі:ПозКарта_{{{елкарта}}}|{{{елкарта}}}|Жер}}|{{#ifexist:Үлгі:ПозКарта_{{#if:{{{ел|}}}|{{{ел}}}|ħ1Ъ}}|{{{ел|}}}|Жер}}}} |label= {{#if: {{{елкарта атауы|}}}|{{{елкарта атауы|}}} |{{{қазақша атауы|}}} }} |altname={{#if:{{{қазақша атауы|}}}|{{{қазақша атауы}}}|{{Айқындаусыз|{{PAGENAME}}}}}} картада |width=290 |lat_deg={{{lat_deg}}}|lat_min={{{lat_min}}}|lat_sec={{{lat_sec}}}|lat_dir={{{lat_dir}}} |lon_deg={{{lon_deg}}}|lon_min={{{lon_min}}}|lon_sec={{{lon_sec}}}|lon_dir={{{lon_dir}}} |float=center |position={{{елкарта position|auto}}} |caption= |alt={{#if:{{{ел картасы|}}}|{{{ел картасы}}}}} |markalt={{{қазақша атауы|}}} }} }}{{#ifeq:{{{аймақ картасы|}}}|0||{{#if:{{{елкарта|}}}{{{аймақкарта|}}}|{{#ifexist:Үлгі:ПозКарта_{{#if:{{{елкарта|}}}|{{{елкарта}}}|ħ 1Ъ}}_{{#if:{{{аймақкарта|}}}|{{{аймақкарта}}}|ħ 1Ъ}}| {{^|2px}} {{ПозКарта |{{{елкарта}}}_{{{аймақкарта}}} |altname={{#if:{{{қазақша атауы|}}}|{{{қазақша атауы}}}|{{Айқындаусыз|{{PAGENAME}}}}}} картада |label= {{#if: {{{аймақкарта атауы|}}}|{{{аймақкарта атауы|{{{1|}}} }}} |{{{қазақша атауы|{{{1|}}} }}} }} |width=290 |lat_deg={{{lat_deg}}}|lat_min={{{lat_min}}}|lat_sec={{{lat_sec}}}|lat_dir={{{lat_dir}}} |lon_deg={{{lon_deg}}}|lon_min={{{lon_min}}}|lon_sec={{{lon_sec}}}|lon_dir={{{lon_dir}}} |float=center |position={{{аймақкарта position|auto}}} |caption= |marksize={{#if:{{{marksize|}}}|{{{marksize|}}}|6}} |АльтернативтіКарта = {{#if:{{{аймақ картасы|}}}|{{{аймақ картасы}}}}} }} }}|{{#if:{{{ел|}}}{{{аймағы|}}}|{{#ifexist:Үлгі:ПозКарта_{{#if:{{{ел|}}}|{{{ел}}}|ħ1Ъ}}_{{#if:{{{аймағы|}}}|{{{аймағы}}}|ħ1Ъ}}| {{^|2px}} {{ПозКарта |{{{ел|}}}_{{{аймағы}}} |altname={{#if:{{{қазақша атауы|}}}|{{{қазақша атауы}}}|{{Айқындаусыз|{{PAGENAME}}}}}} картада |label={{#if: {{{елкарта атауы|}}}|{{{елкарта атауы|}}} |{{{қазақша атауы|}}} }} |width=290 |lat_deg={{{lat_deg}}}|lat_min={{{lat_min}}}|lat_sec={{{lat_sec}}}|lat_dir={{{lat_dir}}} |lon_deg={{{lon_deg}}}|lon_min={{{lon_min}}}|lon_sec={{{lon_sec}}}|lon_dir={{{lon_dir}}} |float=center |position={{{аймақкарта position|auto}}} |caption= |alt = {{{аймақ картасы|}}} |markalt = {{{қазақша атауы|}}} }} }}}}}}}}{{#ifeq:{{{аудан картасы|}}}|0||{{#if:{{{ел|}}}{{{аймағы|}}}{{{ауданы|}}}|{{#ifexist:Үлгі:ПозКарта_{{#if:{{{ел|}}}|{{{ел}}}|ħ1Ъ}}_{{#if:{{{аймағы|}}}|{{{аймағы}}}|ħ1Ъ}}_{{#if:{{{ауданы|}}}|{{{ауданы}}}|ħ1Ъ}}| {{^|2px}} {{ПозКарта |{{{ел|}}}_{{{аймағы}}}_{{{ауданы}}} |altname={{#if:{{{қазақша атауы|}}}|{{{қазақша атауы}}}|{{Айқындаусыз|{{PAGENAME}}}}}} картада |label={{#if: {{{елкарта атауы|}}}|{{{елкарта атауы|}}} |{{{қазақша атауы|}}} }} |width=290 |lat_deg={{{lat_deg}}}|lat_min={{{lat_min}}}|lat_sec={{{lat_sec}}}|lat_dir={{{lat_dir}}} |lon_deg={{{lon_deg}}}|lon_min={{{lon_min}}}|lon_sec={{{lon_sec}}}|lon_dir={{{lon_dir}}} |float=center |position={{{ауданкарта position|auto}}} |caption= |alt={{{аудан картасы|}}} |markalt={{{қазақша атауы|}}} }} }}}}}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> rsbamwkkv9yza5kijtrv7ci24q3eia2 10 3370 7377 2021-08-31T18:13:31Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{{1|}}}</includeonly> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{{1|}}}</includeonly> gzxpbmzayetq0v1vvdkqo6w9xjp2z5f 10 3371 7378 2021-08-31T18:27:12Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><ul class="plainSister" style="display:inline-block; font-size:93%; line-height:normal; list-style-type:none; list-style-image:none; list-style-position:outside; border:1px solid #AAA; float:right; clear:right; margin:0.5ex 0 0.5ex 0.5ex; padding:0.0ex 0.0ex 0.0ex 0.0ex; background:#FFFFFF; background-color:#FFFFFF;"><!-- Only show disambiguation text if the disambiguation parameter is called -->{{#if:{{{disambiguation|}}}<!-- -->|<!-- Search text for... wikitext text/x-wiki <includeonly><ul class="plainSister" style="display:inline-block; font-size:93%; line-height:normal; list-style-type:none; list-style-image:none; list-style-position:outside; border:1px solid #AAA; float:right; clear:right; margin:0.5ex 0 0.5ex 0.5ex; padding:0.0ex 0.0ex 0.0ex 0.0ex; background:#FFFFFF; background-color:#FFFFFF;"><!-- Only show disambiguation text if the disambiguation parameter is called -->{{#if:{{{disambiguation|}}}<!-- -->|<!-- Search text for disambiguation pages begins --><li class="dabitem"><span class="dabicon" style="padding-right:1ex;">[[Image:Disambiguation.svg|frameless|17px|link=WS:STYLE#Disambiguation.2C_versions_and_translations_pages|alt=Style Guide for disambiguation, version and translation pages.]]</span>Search for titles {{intitle|"{{PAGENAME}}"|containing}} or {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Category|[[Special:Categories/{{PAGENAME}}|beginning]],&#160;|[[Special:PrefixIndex/{{FULLPAGENAME}}|beginning{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}||&#160;(in {{NAMESPACE}}s)}}]]}} with: "{{PAGENAME}}."&#160;</li><!-- End of disambiguation #if -->}}<!-- Only show edition pointer if the edition parameter is called -->{{#if:{{{edition|}}}<!-- -->|<!-- --><li class="sisitem"><span class="sisicon" style="padding-right:1ex;">[[Image:Information_icon.svg|frameless|18px|link=Template:Textinfo|alt=Documentation for the TextInfo template.]]</span>[[{{TALKSPACE}}:{{PAGENAME}}|information&#160;about&#160;this&#160;edition]].&#160;</li><!-- End of edition #if -->}}<!-- Only show portals if the portal parameter is called -->{{#if:{{{portal|}}}<!-- -->|<!-- Begin portal content --><li class="sisitem"><span class="sisicon" style="padding-right:1ex;">[[Image:Wikisource-logo.svg|frameless|17px|link=Portal:Portals|alt=Related Portals.]]</span>[[Portal:Portals|related portals]]:&#32;<!-- 1st link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|1}}|[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|1}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|1}}]]}}<!-- 2nd link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|2}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|2}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|2}}]]}}<!-- 3rd link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|3}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|3}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|3}}]]}}<!-- 4th link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|4}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|4}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|4}}]]}}<!-- 5th link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|5}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|5}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|5}}]]}}<!-- 6th link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|6}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|6}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|6}}]]}}<!-- 7th link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|7}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|7}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|7}}]]}}<!-- 8th link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|8}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|8}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|8}}]]}}<!-- 9th link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|9}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|9}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|9}}]]}}<!-- 10th link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|10}}|,&#32;[[Portal:{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|10}}|{{#titleparts:{{{portal|}}}|1|10}}]]}}<!-- -->.</li><!-- End of portal #if -->}}<!-- Only show related_authors if the related_author parameter is called -->{{#if:{{{related_author|}}}<!-- -->|<!-- Begin related authors content --><li class="sisitem"><span class="sisicon" style="padding-right:1ex;">[[Image:System-users.svg|frameless|17px|link=Wikisource:Authors|alt=Related Authors.]]</span>[[Wikisource:Authors|related authors]]:&#32;<!-- 1st link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|1}}|[[Author:{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|1}}|{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|1}}]]}}<!-- 2nd link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|2}}|,&#32;[[Author:{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|2}}|{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|2}}]]}}<!-- 3rd link: -->{{#if:{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|3}}|,&#32;[[Author:{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|3}}|{{#titleparts:{{{related_author|}}}|1|3}}]]}}<!-- -->.</li><!-- End of related_authors #if -->}}<!-- Show sisters, if any -->{{#invoke:Plain sister|interprojetPart}}<!-- Only show wikidatasearch if the wikidataswitch parameter is called (ie. if the switch is "turned on") -->{{#if:{{{wikidataswitch|}}}<!-- -->|<!-- Only show wikidata search if not connected to that project already -->{{#ifeq:{{#invoke:Wikibase|id}}|no entity<!-- -->|<!-- Begin wikidata search content --><li class="sisitem"><span class="sisicon" style="padding-right:1ex;">[[File:Wikidata-logo.svg|frameless|17px|link=Wikisource:Wikidata|alt=Wikidata.]]</span>[[{{wbreponame}}:{{ns:special}}:{{int:search}}/{{PAGENAME}}|Search Wikidata]].</li><!-- End of wikidata search #ifeq -->|}}<!-- End of wikidata switch -->}}<!-- --></ul></includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> mi3obgsarcd94jozwjncjvikib0ndum 10 3372 7379 2021-08-31T18:30:38Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div class="tiInherit" style="text-align:center;{{#if:{{{style|}}}|{{{style}}}}}"> {{{text|{{{1}}}}}} </div><noinclude> {{documentation}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <div class="tiInherit" style="text-align:center;{{#if:{{{style|}}}|{{{style}}}}}"> {{{text|{{{1}}}}}} </div><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 2s344ctyl53zkiaj1yysu2tszduunu2 0 3373 7380 2021-09-01T10:00:56Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُ Алла! Одан басқа құдай жоқ. (2: 255) وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُواْ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي Аллаһқа ең жақсы есімдер жатады, сондықтан оларды Аллаға шақыр . Сондай -ақ Оның есімдеріне қарсы шығатындарды... wikitext text/x-wiki اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُ Алла! Одан басқа құдай жоқ. (2: 255) وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُواْ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي Аллаһқа ең жақсы есімдер жатады, сондықтан оларды Аллаға шақыр . Сондай -ақ Оның есімдеріне қарсы шығатындарды тастаңдар. Олар істегендері үшін сауап алады. (7: 180) Аллаһу та’ала! Одан басқа Алла жоқ. Оның есімдері ең әдемі. (20: 7) هو الله الخالق البارئ المصور له الأسماء الحسنى يسبح له ما في السماوات والأرض وهو العزيز الحكيم Ол Аллаһ, Жаратушы, биікке шығып Shaper, Fashioner болып табылады. Оның есімдері ең әдемі. Көктер мен жердегілердің бәрі Оны ұлықтайды, Ол - Құдіретті, Дана. (59:24) الله 1. Алла: жалғыз құдіретті Алла. Ол жалғыз ғибадатқа лайық Құран аяттарында: (1: 1) (3:18) الرَّحْمَنُ 2. Ар-Рахман: Мейірімді Ол барлық жаратылыстарына жақсылық пен мейірімділік тілейді Құран Кәрімде табылған: (1: 3) (17: 110) الرَّحِیمُ 3. Ар-Рахим: Өте мейірімділікпен әрекет ететін Мейірімді Құран Кәрімде табылған: (2: 163) (3: 31) (4: 100) (5: 3) الْمَلِكُ 4. Әл-Малик: Мәңгілік Ие Жаратушы Ие, толық билікке ие, кемелсіздіктен билігі айқын. Құран Кәрімде табылған: (20: 114) (2 3: 116) (59: 23) (62: 1) الْقُدُّوسُ 5. Әл-Құддус: Ең қасиетті , кез келген кемшіліктерден таза, балалар мен қарсыластарынан таза. Құран Кәрімде табылған: 59:23 (62: 1) السَّلاَمُ 6. Ас-Салаам: Бейбітшіліктің бейнесі Барлық кемшіліктерден арылған. Құран Кәрімде табылған: 59:23 الْمُؤْمِنُ 7. Әл-Мумин: Иманды қайнатушы- Өзінен басқа Құдай жоқ екеніне өзі куә. Және Ол өз сенушілері үшін олардың Құдайдан басқа ешкім жоқ екеніне сенімді екендіктеріне куә болды Құран Кәрімде табылған: 59:23 الْمُھَیْمِنُ 8. Әл-Мухаймин: Қауіпсіздікті сақтаушы- жаратылыстарының сөздері мен істеріне куә Құран Кәрімде табылған: 59:23 الْعَزِیزُ 9. Әл-Азиз: Құдіретті Күшті, Жеңілмеген жеңуші Құран Кәрімде табылған: (3: 6) (4:15 8) (9:40) (4 8: 7) الْجَبَّارُ 10. Әл-Джаббар: Оның билігінде Өзі қалағаннан басқа ештеңе болмайтын құдіретті. Құран Кәрімде табылған: 59:23 الْمُتَكَبِّرُ 11. Әл-Мутакаббир: Доминант- жаратылыстардың сипаттарынан және оларға ұқсауынан айқын. Құран Кәрімде табылған: 59:23 الْخَالِقُ 12. Әл-Хаалик: Жаратушы Жаратушы-бар болмыстан болмысқа дейін Құран аяттарында: (6: 102) (13:16) (39:62) (40:62) (5 9:24) الْبَارِئُ 13. Әл-Баари: Эволюционер Жаратушы, жаратылыстарды айналдыруға күші бар Жаратушы. Құран Кәрімде: (59:24) الْمُصَوِّرُ 14. Әл-Мусаввир: Мінсіз пішінші Әр түрлі суреттерде жаратылысын қалыптастырушы. Құран Кәрімде: (59:24) الْغَفَّارُ 15. Әл-Ғаффар: Ұлы Кешіруші Кешіруші , Өз құлдарының күнәларын қайта-қайта кешіретін. Құранда табылған аяттар: (20:82) (38: 66) (39: 5) (40:42) (71: 10) الْقَھَّارُ 16. Әл-Қаһһар: Бәрінен үстем-үстем, кемел күшке ие және ешнәрсеге қабілетсіз. Құран Кәрімде табылған: (13:16) (14: 48) (38:65) (39: 4) (40: 16) الْوَھَّابُ 17. Әл-Уаһһаб: Жоғарғы ризық беруші Жомарт, қайтарымсыз мол беруші. Ол - халал болсын, харам болсын - бәріне пайдалы. Құран Кәрімде табылған: (3: 8) (38: 9) (38:35) الرَّزَّاقُ 18. Ар-Раззақ: Толық қамтамасыз етуші Тұрақтандырушы, Жеткізуші. Құран Кәрімде: 51:58 الْفَتَّاحُ 19. Әл-Фаттах: Жоғарғы шешуші- ашушы, сенуші, төреші, жабық дүниелік және діни мәселелерді құлдарына ашатын. Құран Кәрімде: (34:26) العَاِیمُ 20. Әл-Алим: Білуші Білуші ; Оның білімінде ешнәрсе жоқ Құран Кәрімде табылған: (2: 158) (3: 92) (4:35) (24:41) (33:40) الْقَابِضُ 21. Әл-Қаабид: Шектеуіш Шешуші, ұстаушы, ризығын өзінің даналығымен тарылтып , оны жомарттығы мен мейірімділігімен кеңейтетін және кеңейтетін. Құран Кәрімде табылған: (2: 245) الْبَاسِطُ 22. Әл-Баасит: Кеңейтуші-қорытушы, ризығын өзінің даналығымен тарылтып, жомарттығымен және мейірімділігімен кеңейтеді. Құран Кәрімде табылған: (2: 245) الْخَافِضُ 23. Әл-Хафид: Азайтатын азаптаушы, Өзінің қалауымен қалағанын төмендететін және өзінің қалауымен қалағанын көтеретін. Құран Кәрімде: 95: 5 الرَّافِعُ 24. Ар-Раафи ': Жоғары көтеруші-көтеруші, лифт. Өзінің қалауымен қалағанын төмендететін және өзінің қалауымен қалағанын көтеретін. Құран Кәрімде табылған: (58:11) (6: 83) ٱلْمُعِزُّ 25. Әл-Муиз: Сый беруші- Ол қалаған адамды құрметтейді, сондықтан оны төмендететін ешкім жоқ; Және Ол қалағанын төмендетеді, сондықтан оны бағалайтын ешкім жоқ. Құран Кәрімде: (3:26) المُذِلُّ 26. Әл-Мудхилл: Абасир , ұятқа қалдырушы , қорлайтын, Ол қалағанын құрметтейді, сондықтан оны төмендететін ешкім жоқ; Және Ол қалағанын төмендетеді, сондықтан оны бағалайтын ешкім жоқ. Құран Кәрімде: (3:26) السَّمِیعُ 27. Ас-Сами: Естуші- Естуші, Мәңгілік есту арқылы естілетін барлық нәрсені құлақсыз, аспапсыз немесе мүшесіз еститін. Құран Кәрімде табылған: (2: 127) (2: 256) (8:17) (49: 1) الْبَصِیرُ 28. Әл-Басир: Бәрін Көруші- Барлығын Байқайтын, Өзінің Мәңгілік Көруі арқылы қаралатын нәрсені оқушы немесе басқа құралсыз көретін. Құран Кәрімде табылған: (4:58) (17: 1) (42:11) (42:27) الْحَكَمُ 29. Әл-Хакам: Бейтарап судья Төреші, Ол-Билеуші, Оның үкімі-Оның Сөзі. Құран Кәрімде табылған: 22:69 الْعَدْلُ 30. Әл-Адл: Әділеттіліктің бейнесі Әділ , Ол не істеуге құқылы. Құран Кәрімде: (6: 115) اللَّطِیفُ 31. Әл-Латиф: Нәзіктікті білуші Нәзік, Мейірімді, Құлдарына мейірімді және оларға рақым етуші. Құран Кәрімде табылған: (6: 103) (22: 63) (31:16) (33:34) الْخَبِیرُ 32. Әл-Хабир: Бәрінен хабардар. Заттардың ақиқатын білуші . Құран Кәрімде табылған: (6:18) (17:30) (49:13) (59:18) الْحَلِیمُ 33. Әл-Халим: Сабырлылық, төзімділік, лайық болғандардың жазасын кешіктіретін, сосын оларды кешіретін. Құран Кәрімде табылған: (2: 235) (17: 44) (22:59) (35:41) الْعَظِیمُ 34. Әл-Әджем: Ұлы ұлық Ұлы, Құдіретті, Барлық кемшіліктерден Даңқ, Даңқ, Мақтау және Тазалық қасиеттеріне лайық. Құран Кәрімде табылған: (2: 255) (42: 4) (56:96) الْغَفُورُ 35. Әл-Ғафур: Ұлы Кешіруші -Кешірімді, Кешірімді, Көп кешіретін. Құран Кәрімде табылған: (2: 173) (8: 69) (16:11 0) (41:32) الشَّكُورُ 36. Аш-Шакуур: Кішкене мойынсұнғаны үшін көп марапаттаушы, ризашыл, ризашыл. Құран Кәрімде табылған: (35:30) (35: 34) (42:23) (64:17) الْعَلِيُّ 37. Әл-Әли: Ұлы Жаратушы , Жаратылыстың сипаттарынан айқын. Құран Кәрімде табылған: (4:34) (31:30) (42: 4) (42:51) الْكَبِیرُ 38. Әл-Кабир: Ұлы Ұлы, Ұлы, мәртебесі бойынша бәрінен де ұлы. Құран Кәрімде табылған: (13: 9) (22: 62) (31:30) الْحَفِیظُ 39. Әл-Хафидж: Қорғаушы-Қорғаушы, Қорғаушы, Өзі қалаған нәрсені қорғайтын және қорғайтын. Құран Кәрімде табылған: (11:57) (34:21) (42: 6) المُقیِت 40. Әл-Муқит: Тұрақтылар- Қамқоршы, Қорғаушы, Қоректендіруші, Күші бар. Құран Кәрімде: (4:85) الْحسِیبُ 41. Әл-Хасиб: Есеп беруші , қанағаттандырушы. Құран Кәрімде табылған: (4: 6) (4:86) (33:39) الْجَلِیلُ 42. Әл-Джәлил: Мәртебелі Ұлы, Мейірімді, Құдіреттілік пен мәртебелік даңққа жатқызылған. Құран Кәрімде табылған: (55:27) (39:14) (7: 143) الْكَرِیمُ 43. Әл-Карим: Жомарт, Жомарт, Мейірімді, Күштің ұлылығымен және мәртебесінің даңқымен байланысты. Құран Кәрімде табылған: 27:40 (82: 6) الرَّقِیبُ 44. Ар-Ракиб: Күзетуші, Бақылаушы , одан ештеңе жоқ. Демек, оның мағынасы Білім атрибутына байланысты. Құран Кәрімде табылған: (4: 1) (5:11 7) الْمُجِیبُ 45. Әл-Мужиб: Жауап беретін- Жауап беретін, Тыңдаушы, Мұқтажға сұраса жауап беретін, Ал егер оны шақырса, оны құтқаратын. Құран Кәрімде: (11:61) الْوَاسِعُ 46. ​​Әл-Уаси ': Бәрін қамтитын- кең, Бәрін- құшақтайтын, білуші. Құран Кәрімде табылған: (2: 268) (3: 73) (5:54) الْحَكِیمُ 47. Әл-Хаким: Дана, Дана, Соттардың Төресі, Өз ісінде дұрыс. Құран Кәрімде табылған: (31:27) (46: 2) (57: 1) (66: 2) الْوَدُودُ 48. Әл-Вадууд: Сүйетін адам Өзінің мүмін құлдарын жақсы көретін және сенуші құлдары оны жақсы көреді. Оның құлдарына деген сүйіспеншілігі - оларға мейірімділік танытып, мадақтауды қалайды Құран Кәрімде табылған: (11:90) (85: 14) الْمَجِیدُ 49. Әл-Мәжид: Даңқты Ең Даңқты, Күшті, мәртебесі жоғары, жанашырлық, жомарттық пен мейірімділікке ие. Құран Кәрімде: (11:73) الْبَاعِثُ 50. Әл-Баис: Жаңа өмірдің тұнбасы Қорғаушы, Қайта тірілуші (өлімнен), Сауап және/немесе жаза үшін өлгеннен кейін құлдарын тірілтуші. Құран Кәрімде: (22: 7) الشَّھِیدُ 51. Аш-Шахид: Барлық куәгер куә, одан ешнәрсе жоқ. Құран Кәрімде табылған: (4: 166) (22: 17) (41:53) (48:28) الْحَقُّ 52. Әл-Хақ: Ақиқаттың көрінісі Ақиқат, шындық, шын мәнінде бар. Құран Кәрімде табылған: (6:62) (22: 6) (23: 116) (24:25) الْوَكِیلُ 53. Әл-Вакил: Әмбебап қамқоршы Қамқоршы, қанағаттандыратын және сенім артатын. Құран Кәрімде табылған: (3: 173) (4: 171) (28: 2 8) (73: 9) الْقَوِيُّ 54. Әл-Кауи: Ең Күшті Ең Күшті, Күшті, Толық күші бар. Құран Кәрімде табылған: (22:40) (22: 74) (42:19) (57:25) الْمَتِینُ 55. Әл-Матин: Қатаң күші бар, үзіліссіз және ол шаршамайды. Құран Кәрімде: 51:58 الْوَلِيُّ 56. Әл-Уәли: Қорғаушы серіктес Қорғаушы дос, Қолдаушы. Құран Кәрімде табылған: (4:45) (7: 1 96) (42:28) (45:19) الْحَمِیدُ 57. Әл-Хамид: Жалғыз мақтауға тұрарлық, мақтауға тұрарлық, мақтауға лайық адам. Құран Кәрімде табылған: (14: 8) (31: 12) (31:26) (41:42) الْمُحْصِي 58. Әл-Мухси: Бәрін санаушы- есептегіш, есепші, оған заттардың есебін білуші. Құран Кәрімде табылған: (72:28) (78: 29) (82:10 -12) الْمُبْدِئُ 59. Әл-Мубди: Адамды бастаушы . Яғни, оны жаратқан. Құран Кәрімде табылған: (10:34) (27: 64) (29:19) (85:13) الْمُعِیدُ 60. Әл-Муъид: Қайта қалпына келтіруші Қайта жаңартушы , өлгеннен кейін жаратылыстарды қайтаратын. Құран Кәрімде табылған: (10:34) (27: 64) (29:19) (85:13) الْمُحْیِي 61. Әл-Мухи: Өмірді сақтаушы-Қалпына келтіруші, Тіршілік беруші, Жансыз ұрықтан тірі адамды шығарған. Ол қайта тірілу күні жандарды тозған денелерге қайтару арқылы өмір береді және жүректерді білім нұрымен тірілтеді. Құран Кәрімде табылған: (7: 158) (15: 23) (30:50) (57: 2) الْمُِمیتُ 62. Әл-Мумет: Өлімнің себепшісі-Өлімнің Жаратушысы, Жойушы, Тіріні өлі ететін. Құран аяттарында: (3: 156) (7: 158) (15: 2 3) (57: 2) الْحَيُّ 63. Әл-Хайи: Мәңгі тірі тірі, Ол біздің өмірімізге ұқсамайтын және жанның, ет пен қанның тіркесімі емес өмірге жатқызылған. Құран Кәрімде табылған: (2: 255) (3: 2) (25:58) (40:65) الْقَیُّومُ 64. Әл-Кайюум: Өзін-өзі сақтайтын адам, ол қалады және бітпейді . Құран Кәрімде табылған: (2: 255) (3: 2) (20: 111) الْوَاجِدُ 65. Әл-Уаажид: Көрсетуші-қабылдаушы, табушы, бай. Әл-Уәжд-байлық. Құран Кәрімде табылған: 38:44 الْمَاجِدُ 66. Әл-Маажид: Ең мәртебелі , даңқты, ең даңқты. Құран Кәрімде: (11:73) الْواحِدُ 67. Әл-Уаххид: Жалғыз жалғыз, Бірегей, Серіктессіз. Құран Кәрімде табылған: (2: 163) (5: 73) (9:31) (18: 110) اَلاَحَدُ 68. Әл-Ахад: Жалғыз . Құран Кәрімде: (112: 1) الصَّمَدُ 69. Ас-Самад: Жоғарғы ризық беруші Мәңгілік, Тәуелсіз, Қожайыны мәселелерде сенеді және мұқтаждықтарына қайта оралады. Құран Кәрімде: (112: 2) الْقَادِرُ 70. Әл-Қадир: Құдіретті, Құдіретті, Құдіретті . Құран Кәрімде табылған: (6:65) (36: 81) (46:33) (75:40) الْمُقْتَدِرُ 71. Әл-Муқтадир: Бәрінен де Беделді , Күшті, Үстемдік етуші, Өзінен ештеңе жасырмайтын кемел күшке ие . Құран Кәрімде табылған: (18:45) (54: 42) (54:55) الْمُقَدِّمُ 72. Әл-Муқаддим: Шапшаң экспедитор, Үгітші , Заттарды өз орындарына қоятын. Ол қалағанын алға шығарады және қалағанын кейінге қалдырады. Құран Кәрімде табылған: (16:61) (17:34) الْمُؤَخِّرُ 73. Әл-Муаххир: Кешіктіруші Кешіктіруші , кешіктіруші, заттарды өз орындарына қоятын. Ол қалағанын алға шығарады және қалағанын кейінге қалдырады. Құран Кәрімде: (71: 4) الأوَّلُ 74. Әл-Әууәл: Ең бірінші Біріншісі, Тіршілігі бастаусыз. Құран Кәрімде: (57: 3) الآخِرُ 75. Әл-Ахир: Шексіз соңғы- соңғы, тіршілігі шексіз . Құран Кәрімде: (57: 3) ٱلْظَّاهِرُ 76. Әд-Дахир: Есту қабілетті Манифест, Оның үстінде ештеңе жоқ және оның астында ештеңе жоқ, сондықтан Ол орынсыз бар. Ол, Ұлы, Оның бар екендігі дәлелдермен айқын көрінеді және Ол дене атрибуттарының алдауынан айқын. Құран Кәрімде: (57: 3) الْبَاطِنُ 77. Әл-Батин: Ешкімге көрінбейтін Жасырын, Оның үстінде ештеңе жоқ, астында ештеңе жоқ, сондықтан Ол орынсыз бар. Ол, Ұлы, Оның бар екендігі дәлелдермен айқын көрінеді және Ол дене атрибуттарының алдауынан айқын. Құран Кәрімде: (57: 3) الْوَالِي 78. Әл-Уәли: Жоғарғы биліктің иегері Губернатор, заттардың иесі және оларды басқарушы. Құран Кәрімде табылған: (13:11) (22: 7) الْمُتَعَالِي 79. Әл-Мутаали: Өте жоғары дәрежелі , ең биік, биік, жаратылыстың атрибуттарынан айқын. Құран Кәрімде: (13: 9) الْبَرُّ 80. Әл-Барр: Жақсылық, ізгіліктің қайнар көзі Жақсылықтың қайнар көзі, әділдер, Өз жаратылыстарына мейірімді, ризық-несібелерімен оларды жауып, олардың арасында қалағанын көрсеткен. қорғау және ерекше мейірімділік. Құран Кәрімде табылған: 52:28 التَوَّابُ 81. Ат-Тавваб: тәубені қабыл етуші, тәубеге келуші, жаратылыстарының ішінен қалағанына тәубе ететін және тәубесін қабыл ететін. Құран Кәрімде табылған: (2: 128) (4: 64) (49:12) (110: 3) الْمُنْتَقِمُ 82. Әл-Мунтақим: Кек алушы-Кек алушы, Дұшпандарын жеңіп, оларды күнәлары үшін жазалайтын. Бұл оларды құртатынды білдіруі мүмкін. Құран Кәрімде табылған: (32:22) (43: 41) (44:16) العَفُوُّ 83. Әл-Афув: Өте кешірімді, кешірімді. Құран Кәрімде табылған: (4:99) (4: 1 49) (22:60) الرَّؤُوفُ 84. Ар-Рауф: Мейірімді, Мейірімді, Ерекше Мейірімді. Алланың мейірімі - Оның жаратылыстарының ішінен кімге қаласа, беруі. Құран аяттарында: (3:30) (9: 1 17) (57: 9) (59:10) مَالِكُ الْمُلْكِ 85. Мәлік-ул-Мулк: Егемендіктің мәңгілік иесі Доминионды басқаратын және қалағанына билікті беретін. Құран Кәрімде: (3:26) ذُوالْجَلاَلِ وَ الإكْرَامِ 86. Зул Жалали уал Икрам: ұлылық пен құрметтің иесі - ұлылық пен игіліктің иесі, биіктікке лайық және жоққа шығарылмайтын. Құран Кәрімде табылған: (55:27) (55: 78) الْمُقْسِطُ 87. Әл-Мұқсит: Әділетті әділетті, Өз үкімінде әділ. Құран Кәрімде табылған: (7:29) (3: 1 8) الْجَامِعُ 88. Адж-Жами ': Шашыраңқы жаратылыстарды жинаушы Жиналушы, жаратылыстарды күмән келтірмейтін күні жинайтын, яғни қиямет күні. Құран Кәрімде: (3: 9) الْغَنِيُّ 89. Әл-Ғани: Жаратылысқа мұқтаж емес. Құран Кәрімде табылған: (3:97) (39: 7) (47:38) (57:24) الْمُغْنِي 90. Әл-Муғни: Жеткілікті беруші Байытушы, жаратылыстың қажеттілігін қанағаттандырушы. Құран Кәрімде: (9:28) اُلمَانِعُ 91. Әл-Мани: ұстаушы . Құран Кәрімде: (67:21) الضَّارَّ 92. Ад-Дарр: Қиындық жасаушы-Ол қалағанына зиян келтіреді және қалағанына пайда әкеледі. Құран Кәрімде: (6:17) النَّافِعُ 93. Ән-Нәфи': Пайданы беруші Дәрет беруші, Өзі қалаған адамға зиян келтіреді және қалағанына пайда әкеледі. Құран Кәрімде: (30:37) النُّورُ 94. Ан-Нұр: Негізгі жарық- Жарық, Жол көрсетуші. Құран Кәрімде: (24:35) الْھَادِي 95. Әл-Хади: Нұсқау беруші Жетекші, Оның басшылығымен мүміндері тура жолға түскен және оның басшылығымен тіршілік иелері өздеріне пайдалы нәрсеге бағытталып, зиянды нәрселерден қорғалған. Құран Кәрімде табылған: (25:31) الْبَدِیعُ 96. Әл-Бади ': Бірегейі-теңдесі жоқ, жаратылысты жаратқан және оны алдыңғы мысалсыз қалыптастырған. Құран Кәрімде: (2: 117) (6: 101) الْبَاقِي 97. Әл-Бақи: Мәңгі тірі қалу Мәңгілік, Ол үшін болмау жағдайы мүмкін емес. Құран Кәрімде: (55:27) الْوَارِثُ 98. Әл-Уарис: Мәңгілік мұрагер Мұрагер, Тіршілігі сақталған. Құран Кәрімде: 15:23 الرَّشِیدُ 99. Ар-Рашид: Дұрыс жолға бағыттаушы Дұрыс жолға бағыттаушы, Жол көрсетуші. Құран Кәрімде табылған: (2: 256) الصَّبُورُ 100. Ас-Сабуур: жан төзімді сабырлы , күнәкарларды тез жазаламайтын. Құран Кәрімде табылған: (2: 153) (3: 200) (103: 3) qi464a8wt2nwzbodpyltt1s5rlug0oe 0 3374 7382 7381 2021-09-01T10:24:05Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki Ситри қарым -қатынасты қатты басқарады, бірақ біртүрлі. Ол еркектерді де, әйелдерді де ғашық ете алады дейді, бірақ менің ойымша, ол кез келген еркек пен әйелді бір -біріне құмар ете алады деп айту дұрыс болар еді. Оның сауда белгісінің өкілеттіктерінің бірі - ол адамдарға жалаңаш жүруге әсер ете алады және бұл билікті ең алдымен әйелдерге қолданады. Ол сондай -ақ адамдарды (тағы да, әдетте әйелдер) өз құпияларын ашуға мәжбүрлей алады. Жын ханзадасы Ситри Жындар арасындағы бұл князь барыстың басы мен гриффиннің қанаты бар адам кейпіне ие, бірақ егер ол жасаушы сұраса, адам кейпіне ауысады. Айтуынша, адам кейпінде ол өте әдемі және қауіпті сүйкімді. Кейбіреулер Ситри ежелгі Египет құдайы Сет (ака сет) сияқты болмыс деп санайды. Сет Египеттің хаос пен қараңғылық құдайы болды және негізінен зұлымдық деп есептелді. Ол өзінің жолына түскен басқаларды алдап өлтірді - әйгілі оның сүйікті ағасы, Мысыр құдайы Осирис. Ситри мен Сет бейберекетсіздікке, алдау мен қараңғылыққа жақын сияқты, және Амон жыны сияқты Ситридің бұл салыстыруды қызықты ету үшін оның мысырлық альтерногиясымен ұқсастығы жеткілікті. Олар бірдей ма, жоқ па, Ситри де, Сет те сиқыр жасауға тырыспайды, өйткені екеуінің де қауіпті болуы мүмкін. [[Санат:Жындар]] b1bba5xiod6rcrgig54jqfz33n6y3zk 0 3375 7384 7383 2021-09-01T10:30:44Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki Жын түрінде герцогиня Буна қорқынышты үш басты айдаһардың бейнесін алады. Айтуларынша, бір басы адам, ал қалған екеуі аңшы, олар шақырушының пікіріне байланысты айдаһардың, иттің немесе гриффиннің басына ұқсайтыны айтылған. Барлық ерте (шамамен 1500 жылдары) демонологтар барлық жындар еркек деп ойлады, сондықтан Бунені таңқаларлық «жоғары және әдемі дауыс» деп сипаттау таңқаларлық емес, өйткені ол әйел. Басқа жын -перілер сияқты, ол ежелгі Египет ақсүйектерінің әйелдерінің дәстүрлі келбетінде көрінеді. Аты аталған көптеген жын -перілер сияқты, Буне де Ежелгі Египеттің алғашқы қоныстанушыларының бірі болды. Ол фараондар мен дворяндарға алғашқы Египет қоғамын құру үшін қажет байлық пен даналықты алуға көмектесті. Буна талғампаз және талғампаз, және ежелгі қасиетті жерлеу рәсімдерін қоса алғанда, Египет мәдениетінің алғашқы стандарттарын құруға жауапты деп саналады. Ол өлілердің денелерін қабірлер мен қабірлерге кіргізе алады, ал оның легиондары зираттарға, қабірлерге және басқа жерлеу орындарына жиналады. [[Санат:Жындар]] b5visljf3dl9fyqs461qee7p8qghfo7 0 3376 7401 7400 2021-09-02T12:51:32Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [[File:Father-1.png|250px|thumb|Әке]] Әке бала тәрбиесінде маңызды рөл атқарады. Әкесінің болмауы нәресте кезінен бастап балалық шақ пен ересек жасқа дейінгі дамуды тежейді. Балалық шақта әкесі болмаған психологиялық зиян өмір бойы сақталады. == Әке туралы афоризмдер == •Біз әрқашан әке пікірінің артында тұруға тиіспіз. - '''Софокл''' •Әкесі үшін балалары ұсынғанның бәрі сүйікті. - '''Софокл''' •Егер әке болмаса, ана болмас еді. - '''Белгісіз''' •Данышпандар әкеден туады. - '''Белгісіз''' == "Әке" сөзі басқа тілдерде == •''Тайландша'': '''พ่อ''' •''Грекше'': '''Πατέρας''' •''Еврейше'': '''אַבָּא''' •''Қытайша'': '''父親''' •''Үндіше'': '''पिता''' •''Арабша'': '''أب''' [[Санат:Мақалалар]] gso9ayflolzciv1u4w85xfgegl8l4r2 10 3377 7402 2021-09-02T15:15:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <!-- ***** MESEDEZ EZ EDITATU TXANTILOI HAU, BERE SINTAXI KONPLEXUA DELA-ETA ***** -->{{#switch:{{{border|{{{1|}}}}}}|subgroup|child=</div>|none=|#default=<table class="navbox {{{bodyclass|}}}" cellspacing="0" <!-- -->style="{{{bodystyle|}}};{{{style|}}}"><tr><td style="padding:2px;">}}<!-- --><table cellspacing="0" class="nowraplinks {{#if:{{{title|}}}|{{#switch:{{{state|}}}|plain|off=|<!-- -->#default=collapsible {{#if:{{{state|}}}|{{{stat... wikitext text/x-wiki <!-- ***** MESEDEZ EZ EDITATU TXANTILOI HAU, BERE SINTAXI KONPLEXUA DELA-ETA ***** -->{{#switch:{{{border|{{{1|}}}}}}|subgroup|child=</div>|none=|#default=<table class="navbox {{{bodyclass|}}}" cellspacing="0" <!-- -->style="{{{bodystyle|}}};{{{style|}}}"><tr><td style="padding:2px;">}}<!-- --><table cellspacing="0" class="nowraplinks {{#if:{{{title|}}}|{{#switch:{{{state|}}}|plain|off=|<!-- -->#default=collapsible {{#if:{{{state|}}}|{{{state}}}|autocollapse}}}}}} {{#switch:{{{border|{{{1|}}}}}}|<!-- -->subgroup|child|none=navbox-subgroup" style="width:100%;{{{bodystyle|}}};{{{style|}}}|<!-- -->#default=" style="width:100%;background:transparent;color:inherit}};{{{innerstyle|}}};"><!-- ---Title and Navbar--- -->{{#if:{{{title|}}}|<tr>{{#if:{{{titlegroup|}}}|<!-- --><td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{titlegroupstyle|}}}">{{{titlegroup|}}}</td><!-- --><th style="border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;|<th style="}}{{{basestyle|}}};{{{titlestyle|}}}" <!-- -->colspan={{#expr:2{{#if:{{{imageleft|}}}|+1}}{{#if:{{{image|}}}|+1}}{{#if:{{{titlegroup|}}}|-1}}}} <!-- -->class="navbox-title"><!-- -->{{#if:{{#switch:{{{navbar|}}}|plain|off=1}}<!-- -->{{#if:{{{name|}}}||{{#switch:{{{border|{{{1|}}}}}}|subgroup|child|none=1}}}}|<!-- -->{{#ifeq:{{{navbar|}}}|off|{{#ifeq:{{{state|}}}|plain|<div style="float:right;width:6em;">&nbsp;</div>}}|<!-- -->{{#ifeq:{{{state|}}}|plain||<div style="float:left; width:6em;text-align:left;">&nbsp;</div>}}}}|<!-- --><div style="float:left; width:6em;text-align:left;"><!-- -->{{Navbar|{{{name}}}|fontstyle={{{basestyle|}}};{{{titlestyle|}}};border:none;|mini=1}}<!-- --></div>{{#ifeq:{{{state|}}}|plain|<div style="float:right;width:6em;">&nbsp;</div>}}}}<!-- --><span class="{{{titleclass|}}}" style="font-size:{{#switch:{{{border|{{{1|}}}}}}|subgroup|child|none=100|#default=110}}%;"><!-- -->{{{title}}}</span></th></tr>}}<!-- ---Above--- -->{{#if:{{{above|}}}|<!-- -->{{#if:{{{title|}}}|<tr style="height:2px;"><td></td></tr>}}<!-- --><tr><td class="navbox-abovebelow" style="{{{basestyle|}}};{{{abovestyle|}}}" <!-- -->colspan="{{#expr:2{{#if:{{{imageleft|}}}|+1}}{{#if:{{{image|}}}|+1}}}}">{{{above}}}</td></tr>}}<!-- ---Body--- ---First group/list and images--- -->{{#if:{{{list1|}}}|{{#if:{{{title|}}}{{{above|}}}|<tr style="height:2px;"><td></td></tr>}}<tr><!-- -->{{#if:{{{imageleft|}}}|<!-- --><td style="width:0%;padding:0px 2px 0px 0px;{{{imageleftstyle|}}}" <!-- -->rowspan={{#expr:1{{#if:{{{list2|}}}|+2}}{{#if:{{{list3|}}}|+2}}{{#if:{{{list4|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list5|}}}|+2}}{{#if:{{{list6|}}}|+2}}{{#if:{{{list7|}}}|+2}}{{#if:{{{list8|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list9|}}}|+2}}{{#if:{{{list10|}}}|+2}}{{#if:{{{list11|}}}|+2}}{{#if:{{{list12|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list13|}}}|+2}}{{#if:{{{list14|}}}|+2}}{{#if:{{{list15|}}}|+2}}{{#if:{{{list16|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list17|}}}|+2}}{{#if:{{{list18|}}}|+2}}{{#if:{{{list19|}}}|+2}}{{#if:{{{list20|}}}|+2}}}}><!-- -->{{{imageleft}}}</td>}}<!-- -->{{#if:{{{group1|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group1style|}}}"><!-- -->{{{group1}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list1style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{list1padding|{{{listpadding|0em 0.25em}}}}}}"> {{{list1}}}</div></td><!-- -->{{#if:{{{image|}}}|<!-- --><td style="width:0%;padding:0px 0px 0px 2px;{{{imagestyle|}}}" <!-- -->rowspan={{#expr:1{{#if:{{{list2|}}}|+2}}{{#if:{{{list3|}}}|+2}}{{#if:{{{list4|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list5|}}}|+2}}{{#if:{{{list6|}}}|+2}}{{#if:{{{list7|}}}|+2}}{{#if:{{{list8|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list9|}}}|+2}}{{#if:{{{list10|}}}|+2}}{{#if:{{{list11|}}}|+2}}{{#if:{{{list12|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list13|}}}|+2}}{{#if:{{{list14|}}}|+2}}{{#if:{{{list15|}}}|+2}}{{#if:{{{list16|}}}|+2}}<!-- -->{{#if:{{{list17|}}}|+2}}{{#if:{{{list18|}}}|+2}}{{#if:{{{list19|}}}|+2}}{{#if:{{{list20|}}}|+2}}}}><!-- -->{{{image}}}</td>}}<!-- --></tr>}}<!-- ---Remaining groups/lists--- -->{{#if:{{{list2|}}}|<!-- -->{{#if:{{{title|}}}{{{above|}}}{{{list1|}}}|<tr style="height:2px"><td></td></tr>}}<tr><!-- -->{{#if:{{{group2|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group2style|}}}"><!-- -->{{{group2}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list2style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list2}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list3|}}}|<!-- -->{{#if:{{{title|}}}{{{above|}}}{{{list1|}}}{{{list2|}}}|<tr style="height:2px"><td></td></tr>}}<tr><!-- -->{{#if:{{{group3|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group3style|}}}"><!-- -->{{{group3}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list3style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list3}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list4|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group4|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group4style|}}}"><!-- -->{{{group4}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list4style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list4}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list5|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group5|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group5style|}}}"><!-- -->{{{group5}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list5style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list5}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list6|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group6|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group6style|}}}"><!-- -->{{{group6}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list6style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list6}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list7|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group7|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group7style|}}}"><!-- -->{{{group7}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list7style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list7}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list8|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group8|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group8style|}}}"><!-- -->{{{group8}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list8style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list8}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list9|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group9|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group9style|}}}"><!-- -->{{{group9}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list9style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list9}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list10|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group10|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group10style|}}}"><!-- -->{{{group10}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list10style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list10}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list11|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group11|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group11style|}}}"><!-- -->{{{group11}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list11style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list11}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list12|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group12|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group12style|}}}"><!-- -->{{{group12}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list12style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list12}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list13|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group13|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group13style|}}}"><!-- -->{{{group13}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list13style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list13}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list14|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group14|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group14style|}}}"><!-- -->{{{group14}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list14style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list14}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list15|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group15|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group15style|}}}"><!-- -->{{{group15}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list15style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list15}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list16|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group16|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group16style|}}}"><!-- -->{{{group16}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list16style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list16}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list17|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group17|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group17style|}}}"><!-- -->{{{group17}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list17style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list17}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list18|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group18|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group18style|}}}"><!-- -->{{{group18}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list18style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list18}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list19|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group19|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group19style|}}}"><!-- -->{{{group19}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{oddstyle|}}};{{{list19style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|even|{{{evenodd|odd}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list19}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list20|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group20|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group20style|}}}"><!-- -->{{{group20}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list20style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list20}}}</div></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{list21|}}}|<!-- --><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><!-- -->{{#if:{{{group21|}}}|<td class="navbox-group" style="{{{basestyle|}}};{{{groupstyle|}}};{{{group21style|}}}"><!-- -->{{{group21}}}</td><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;|<td colspan=2 style="}}<!-- -->width:100%;padding:0px;{{{liststyle|}}};{{{evenstyle|}}};{{{list20style|}}}" <!-- -->class="navbox-list navbox-{{#ifeq:{{{evenodd|}}}|swap|odd|{{{evenodd|even}}}}} {{{listclass|}}}"><!-- --><div style="padding:{{{listpadding|0em 0.25em}}}"> {{{list21}}}</div></td></tr>}}<!-- ---Below--- -->{{#if:{{{below|}}}|<!-- -->{{#if:{{{title|}}}{{{above|}}}{{{list1|}}}{{{list2|}}}{{{list3|}}}|<tr style="height:2px;"><td></td></tr>}}<!-- --><tr><td class="navbox-abovebelow" style="{{{basestyle|}}};{{{belowstyle|}}}" <!-- -->colspan="{{#expr:2{{#if:{{{imageleft|}}}|+1}}{{#if:{{{image|}}}|+1}}}}">{{{below}}}</td></tr>}}<!-- --></table>{{#switch:{{{border|{{{1|}}}}}}|subgroup|child=<div>|none=|#default=</td></tr></table>}}<!-- --><noinclude> [[Категория:Навигациялық үлгі]] == Erabilera == <pre>{{Навигациялық терезесі |name = {{subst:PAGENAME}} |title = |image = |above = |group1 = |list1 = |group2 = |list2 = ... |group21 = |list21 = |below = }}</pre></noinclude> jovpnl5d4stri3iruo0cqfk2s8blyie 0 3378 7403 2021-09-02T15:36:54Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="position:relative; height:25em; overflow:hidden; background:white; border-bottom: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="position:absolute; top:0px; left: 0px;"> <div style=overflow-x:hidden; overflow:hidden; width:100%"> <imagemap>File:Iblis.png|1080px rect 0 0 0 0 [[null]] desc none</imagemap> <div style="position:absolute; top: 70px; left: 20px; padding:1em;"> <div style="float: left; border: solid #aaaaaa 1px; margin: 1px;"> {| cellspacing="0" style="width: 25... wikitext text/x-wiki <div style="position:relative; height:25em; overflow:hidden; background:white; border-bottom: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="position:absolute; top:0px; left: 0px;"> <div style=overflow-x:hidden; overflow:hidden; width:100%"> <imagemap>File:Iblis.png|1080px rect 0 0 0 0 [[null]] desc none</imagemap> <div style="position:absolute; top: 70px; left: 20px; padding:1em;"> <div style="float: left; border: solid #aaaaaa 1px; margin: 1px;"> {| cellspacing="0" style="width: 250px; color: #000000; background: transparent;" | style="font-size: 12pt; padding: 4pt; line-height: 1.25em; background: #ffffff; opacity: .88;" |'''Қош келдіңіз'''! |}</div> </div> </div> </div> </div> <noinclude> </noinclude> 6uaxgqp4evgzdvx88frrxeh6lc64rur 0 3379 7404 2021-09-02T15:53:14Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| border="0" cellpadding="5" cellspacing="3" width=100% |- | style="background:black;-moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;color: #ffffff;" align="center" colspan="2" | '''Аллаh''' |- |style="background:white; border:2px solid black;-moz-border-radius:0.5em;" align="left" colspan="1" | == Ықылас сүресі == [[Аллаh|'''Толығырақ оқу үшін...''']] </br> |- |} <noinclude> Категория:Портал... wikitext text/x-wiki {| border="0" cellpadding="5" cellspacing="3" width=100% |- | style="background:black;-moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;color: #ffffff;" align="center" colspan="2" | '''Аллаh''' |- |style="background:white; border:2px solid black;-moz-border-radius:0.5em;" align="left" colspan="1" | == Ықылас сүресі == [[Аллаh|'''Толығырақ оқу үшін...''']] </br> |- |} <noinclude> [[Категория:Порталдар]]</noinclude> 1zpyqe5u85h110eayw77ycsmdoq2ne2 0 3380 7405 2021-09-02T16:47:38Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| border="0" border-color="black" cellpadding="5" cellspacing="2" width=100% |- | style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;" | '''Санатар''' || style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;"|'''Негізгі мақалалар''' |- | style="background:white; border:2px solid black; vertical-align:... wikitext text/x-wiki {| border="0" border-color="black" cellpadding="5" cellspacing="2" width=100% |- | style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;" | '''Санатар''' || style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;"|'''Негізгі мақалалар''' |- | style="background:white; border:2px solid black; vertical-align:top;" align="left" colspan="1"| <div style="padding: .2em .4em .4em"> * '''[[:Санат:Таухид|Таухид]]''' ([[:Санат: Алланың елшілері|Алланың елшілері]]): [[:Санат:Алланың есімдері|Алланың есімдері]] • | style="background:white; border:2px solid black;" align="center" | <div> <imagemap> File:.png •[[Құран]]•[[Забур]]•[[Інжіл]]•[[Таурат]] </imagemap> </div> Әл-Мәлик• |- | |} <noinclude> [[Санат:Порталдар]]</noinclude> bovvgp2h0jnb8p1ff0n305lsfp5l80x 0 3381 7588 7407 2021-09-08T05:55:54Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| border="0" border-color="black" cellpadding="5" cellspacing="2" width=100% |- |style="background:white; border:10px solid black;-moz-border-radius:0.5em;" align="left" colspan="1" | {{Портал:Аллаh/кіріспе}} {{Портал:Аллаh/анықтамасы}} {{Портал:Аллаh/ортасы}} {{Портал:Аллаh/порталдар}} |- |} aiavf81gw0zd5yse771a9esthcnow82 10 3382 7421 7420 2021-09-03T06:53:54Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="position:relative; height:25em; overflow:hidden; background:white; border-bottom: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="position:absolute; top:0px; left: 0px;"> <div style=overflow-x:hidden; overflow:hidden; width:100%"> <imagemap>File:Allahgod.jpg|890px rect 0 0 0 0 [[null]] desc none</imagemap> <div style="position:absolute; top: 2px; left: 50px; padding:1em;"> <div style="float: left; border: solid #aaaaaa 1px; margin: 1px;"> {| cellspacing="0" style="width: 340px; color: #000000; background: transparent;" | style="width: 90px; height: 70px; background: white; text-align: center; font-size: 14pt;" |[[Image:Allah.svg|70px|]] | style="font-size: 12pt; padding: 4pt; line-height: 1.25em; background: #ffffff; opacity: .78;" |Аллаhтың порталына '''қош келдіңіз!''' |}</div> </div> </div> </div> </div> <noinclude> </div> </div> <noinclude> </noinclude> mldvnjiup8xvxuez5mw0n68csh4qs4q 10 3383 7533 7532 2021-09-06T18:01:43Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| border="0" cellpadding="5" cellspacing="3" width=100% |- | style="background:black;-moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;color: #ffffff;" align="center" colspan="2" |[[File:Allah Calligraphy Istanbul, Hagia Sophia,.svg|90px|link=Аллаh]]&nbsp;'''Аллаh''' |- |style="background:white; border:2px solid black;-moz-border-radius:0.5em;" align="left" colspan="1" | '''Аллаh-одан басқа ешбір тәңір жоқ, Ол-мәңгі тірі, барлық тіршілікті сақтаушы. Оны ұйқышылдық та алмайды, ұйықтамайды да. Оған көктегі кез келген және кез келген тиесілі жер . Оның рұқсатынсыз Онымен кім шапағат ете алады? Ол олардың алдында не болатынын және олардан кейін не болатынын біледі, және олар Оның қалауынан басқа еш нәрсені білмейді. Оның курси аспан мен жерді қамтиды, және олардың сақталуы оны шаршатпайды. Және Ол - Ең Жоғары, Ең Ұлы. (3: 2)''' [[Аллаh|'''Толығырақ оқу үшін...''']] </br> ps85jkmxwtnn504soeosa0kl6do923e 0 3384 7410 2021-09-02T17:03:55Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[Портал:Аллаh|Аллаh]] wikitext text/x-wiki [[Портал:Аллаh|Аллаh]] 9u777gxutpi9mpsvfac9pqemabq0ozx 10 3385 7589 7531 2021-09-08T06:47:37Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| border="0" border-color="black" cellpadding="5" cellspacing="2" width=100% |- | style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;" | '''Таңдаулы мақала''' || style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;"|'''Таңдаулы тұлға''' |- | style="background:white; border:2px solid black; vertical-align:top;" align="left" colspan="1"| <div style="padding: .2em .4em .4em"> * '''Ислам''' ([[Таухид|Таухид]], [[:Санат:Ислам|жұмыстар]]) * '''Ақида''' ([[:Санат:Ақида|Ақидаға қатысты кітаптар]]) * '''Кітаптар''' ([[:Санат: Кітаптар|діни кітаптар]]) * '''Теология''' ([[:Санат:Теология|мақалалар]]) | style="background:white; border:2px solid black;" align="left" | <div> '''Пайғамбарлар''' * ✓[[Адам]], ✓[[Мұса пайғамбар]], ✓[[Салих|Салих пайғамбар]] * ✓[[Иса|Иса пайғамбар]], ✓[[Шис|Шис пайғамбар]], ✓[[Нұх|Нұх пайғамбар]] * ✓[[Мұхаммед|Мұхаммед пайғамбар]] * ✓[[Шұғайыб|Шұғайыб пайғамбар]], ✓[[Жүсіп|Жүсіп пайғамбар]], ✓[[Зәкәрия|Зәкәрия пайғамбар]] '''Періштелер''' • [[Жәбірейіл]] • [[Зәбания]] • [[Исрафил]] • [[Әзірейіл]] • [[Микаил]] • [[Ридуан]] '''Қасиетті кітаптар''' * [[File:Quran Kareem.svg|32px|link=Құран]]&nbsp;[[Құран Кәрім|Құран]] * [[File:Font Awesome 5 solid bible.svg|32px|link=Інжіл]]&nbsp;[[Інжіл]] * [[File:The Whole Torah.svg|32px|link=Тәурат]]&nbsp;[[Тәурат]] * [[Забур]] </div> |- | |} <noinclude> [[Kategoria:Astronomiaren Atariarentzako txantiloiak]]</noinclude> lolh344grcl3mssnorrwl6h8zd7rvoj 10 3386 7419 2021-09-02T18:51:58Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#if:{{{4|{{{extern|}}}}}} | <span class="plainlinks">[{{{2|{{{pàgina|//sense_cap_pagina.cat}}}}}} <span class="mw-ui-button {{#switch:{{{color|blanc}}}|verd=mw-ui-constructive|vermell=mw-ui-destructive|blau=mw-ui-progressive}} {{{class|}}}" role="button" aria-disabled="false">{{#if:{{{3|{{{logo|}}}}}}|[[Fitxer:{{{3|{{{logo|}}}}}}|14px|enllaç=]]&nbsp;}}{{{1|{{{text|Text del botó}}}}}}</span>]</span> | {{#if:{{{2|{{{pàgina|}}}}}} | {{{2|{{{pàgina|}}}}}}|<sp... wikitext text/x-wiki {{#if:{{{4|{{{extern|}}}}}} | <span class="plainlinks">[{{{2|{{{pàgina|//sense_cap_pagina.cat}}}}}} <span class="mw-ui-button {{#switch:{{{color|blanc}}}|verd=mw-ui-constructive|vermell=mw-ui-destructive|blau=mw-ui-progressive}} {{{class|}}}" role="button" aria-disabled="false">{{#if:{{{3|{{{logo|}}}}}}|[[Fitxer:{{{3|{{{logo|}}}}}}|14px|enllaç=]]&nbsp;}}{{{1|{{{text|Text del botó}}}}}}</span>]</span> | {{#if:{{{2|{{{pàgina|}}}}}} | [[{{{2|{{{pàgina|}}}}}}|<span class="mw-ui-button {{#switch:{{{color|blanc}}}|verd=mw-ui-constructive|vermell=mw-ui-destructive|blau=mw-ui-progressive}} {{{class|}}}" role="button" aria-disabled="false">{{{1|{{{text|Text del botó}}}}}}</span>]] | <span class="mw-ui-button {{#switch:{{{color|blanc}}}|verd=mw-ui-constructive|vermell=mw-ui-destructive|blau=mw-ui-progressive}} {{{class|}}}" role="button" aria-disabled="false">{{#if:{{{3|{{{logo|}}}}}}|[[Fitxer:{{{3|{{{logo|}}}}}}|14px|enllaç=]]&nbsp;}}{{{1|{{{text|Text del botó}}}}}}</span> }} }}<noinclude> {{ús de la plantilla}} </noinclude> k1ru9vpxipd0zi7oipfc8r6fax7dtmv 0 3387 7590 7426 2021-09-08T06:48:54Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki '''Таухид''' - (Арабша:طاوحيد) , («бірлік», «біртұтастықты растау ») деп жазылған.Ислам , Құдайдың біртұтастығы, ол жалғыз және одан басқа құдай жоқ деген мағынада, шахадат формуласында айтылғандай: « Алладан басқа құдай жоқ , Мұхаммед оның пайғамбары». Таухид әрі қарай сол Құдайдың табиғатын білдіреді - ол біртұтас, құрамы жоқ, бөліктерден тұрмаған, бірақ қарапайым және негізсіз. Құдайдың бірлігі туралы ілім және ол көтеретін мәселелер, мысалы, Құдайдың мәні мен сипаттары арасындағы байланыс туралы мәселе ислам тарихының көп бөлігінде қайта пайда болады. Мұсылман мистикасының терминологиясында (Сопылар ), алайда, tawhid бар бар pantheistic сезімін; барлық мәндер құдайлық, және Құдайдан басқа абсолютті болмыс жоқ. Көптеген мұсылман ғалымдары үшін таухид ғылымы - бұл жүйелі теология , ол арқылы Құдай туралы жақсы білімге қол жеткізуге болады, бірақ сопылар үшін Құдай туралы білімге тек діни тәжірибе мен тікелей көзқарас арқылы жетуге болады. d9jaazqjeknp5v32kwhl18g0qeyp5ll 10 3389 7433 2021-09-04T06:55:45Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{ #switch: {{{4|0}}} |1=[[{{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}}]] [[{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл|{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл]] |2={{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}} {{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл |3={{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}} {{{3|{{CURRENTYEAR}}}}}|{{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}}|{{{... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ #switch: {{{4|0}}} |1=[[{{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}}]] [[{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл|{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл]] |2={{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}} {{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл |3={{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}} {{{3|{{CURRENTYEAR}}}}}|[[{{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}}|{{{1|{{CURRENTDAY}}}}}.{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}]].[[{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл|{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}}]] |4=[[{{ #expr: {{{1|{{CURRENTDAY}}}}} }} {{realmonth|{{{2|{{CURRENTMONTH}}}}}}}]] [[{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}} жыл|{{{3|{{CURRENTYEAR}}}}}]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт|{{PAGENAME}}]] </noinclude> npowr1jkpbkmgg1yqy7faj7d9eparbx 10 3390 7434 2021-09-04T06:57:46Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{For year month day/display |years={{#expr:{{CURRENTYEAR}}-{{{year|{{CURRENTYEAR}}}}}-{{#ifexpr:{{CURRENTMONTH}}>{{{month|{{CURRENTMONTH}}}}} |0 |{{#ifexpr:{{CURRENTMONTH}}<{{{month|{{CURRENTMONTH}}}}} |1 |{{#ifexpr:{{CURRENTDAY}}>={{{day|{{CURRENTDAY}}}}} |0 |1 }} }} }}}} |months={{#expr:{{CURRENTMONTH}}-{{{month|{{CURRENTMONTH}}}}}+{{#ifexpr:{{CURRENTDAY}}>={{{day|{{CURRENTDAY}}}}} |{{#ifexpr:{{CURRENTMONTH}}>={{{month|{{CURRENTMONTH}}}}}... wikitext text/x-wiki {{For year month day/display |years={{#expr:{{CURRENTYEAR}}-{{{year|{{CURRENTYEAR}}}}}-{{#ifexpr:{{CURRENTMONTH}}>{{{month|{{CURRENTMONTH}}}}} |0 |{{#ifexpr:{{CURRENTMONTH}}<{{{month|{{CURRENTMONTH}}}}} |1 |{{#ifexpr:{{CURRENTDAY}}>={{{day|{{CURRENTDAY}}}}} |0 |1 }} }} }}}} |months={{#expr:{{CURRENTMONTH}}-{{{month|{{CURRENTMONTH}}}}}+{{#ifexpr:{{CURRENTDAY}}>={{{day|{{CURRENTDAY}}}}} |{{#ifexpr:{{CURRENTMONTH}}>={{{month|{{CURRENTMONTH}}}}} |0 |12 }} |{{#ifexpr:{{CURRENTMONTH}}>{{{month|{{CURRENTMONTH}}}}} |-1 |11 }} }}}} |days={{#expr:{{CURRENTDAY}}-{{{day|{{CURRENTDAY}}}}}+{{#ifexpr:{{CURRENTDAY}}>={{{day|{{CURRENTDAY}}}}} |0 |{{#switch:{{CURRENTMONTH}} |5|7|10|12=30 |1|2|4|6|8|9|11=31 |3={{#ifexpr:{{CURRENTYEAR}} mod 4=0 |29 |28 }} }} }}}} }}<noinclude>{{documentation}}</noinclude> sf4hj36xy7deiu92by7jd0b172tvbd1 10 3391 7435 2021-09-04T06:58:46Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#switch:{{{years|{{{1|0}}}}}} | 0 = | 1 = {{nowrap begin}}1 жыл | #default = {{nowrap begin}}{{{years|{{{1|0}}}}}} жыл }}{{#ifeq:{{{years|{{{1|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{#ifeq:{{{months|{{{2|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{#ifeq:{{{days|{{{3|0}}}}}}|0|{{nowrap end}} және&#32;|,{{nowrap end}}&#32;}} }} }}{{#switch:{{{months|{{{2|0}}}}}} | 0 = | 1 = 1 ай | #default = {{#ifeq:{{{years|{{{1|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{#ifeq:{{{days|{{{3|0}}}}}}|0... wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{years|{{{1|0}}}}}} | 0 = | 1 = {{nowrap begin}}1 жыл | #default = {{nowrap begin}}{{{years|{{{1|0}}}}}} жыл }}{{#ifeq:{{{years|{{{1|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{#ifeq:{{{months|{{{2|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{#ifeq:{{{days|{{{3|0}}}}}}|0|{{nowrap end}} және&#32;|,{{nowrap end}}&#32;}} }} }}{{#switch:{{{months|{{{2|0}}}}}} | 0 = | 1 = 1 ай | #default = {{#ifeq:{{{years|{{{1|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{#ifeq:{{{days|{{{3|0}}}}}}|0|}}}} {{nowrap begin}}{{{months|{{{2|0}}}}}} ай }}{{#ifeq:{{{years|{{{1|0}}}}}}|0|{{#ifeq:{{{months|{{{2|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{#ifeq:{{{days|{{{3|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{nowrap end}} және&#32;}} }}|{{#ifeq:{{{days|{{{3|0}}}}}}|0|<!--null-->|{{nowrap end}} және&#32;}} }}{{#switch:{{{days|{{{3|0}}}}}} | 0 = {{#ifeq:{{{years|{{{1|0}}}}}}|0|{{#ifeq:{{{months|{{{2|0}}}}}}|0|}} }} | 1 = 1 күн | #default = {{#ifeq:{{{years|{{{1|0}}}}}}|0|{{#ifeq:{{{months|{{{2|0}}}}}}|0|<!--null-->}} }}{{nowrap begin}}{{{days|{{{3|0}}}}}} күн{{nowrap end}} }}<noinclude>{{doc}}</noinclude> crhvzd2re649ioirt7mw1h6ci4bf58w 10 3392 7436 2021-09-04T07:01:18Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><nowiki/> <span style="white-space:nowrap"></includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{Documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><nowiki/> <span style="white-space:nowrap"></includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{Documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> qmhmni46r18il99of19fe227fzxp85f 10 3393 7437 2021-09-04T07:20:24Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly></span></includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly></span></includeonly><noinclude> {{pp-template|small=yes}} {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> e8c3ndy64cj36x14x4xioz5q9dcvq2g 10 3394 7438 2021-09-04T07:22:48Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#switch:{{{1}}} |01=қаңтар |02=ақпан |03=наурыз |04=сәуір |05=мамыр |06=маусым |07=шілде |08=тамыз |09=қыркүйек |10=қазан |11=қараша |12=желтоқсан |#default=}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1}}} |01=қаңтар |02=ақпан |03=наурыз |04=сәуір |05=мамыр |06=маусым |07=шілде |08=тамыз |09=қыркүйек |10=қазан |11=қараша |12=желтоқсан |#default=}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> s0kuvkixr43170osru2yf6wjg121zxo 10 3395 7484 7483 2021-09-05T20:50:50Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Инфобокс |дене_класс = vcard |дене_стиль = font-size;90%; width:30; background:#f2f9ff |тақырыпша стиль = #99c2ff; |үсті = <span class="fn">{{#if: {{{есімі|}}} | {{{есімі}}} | {{PAGENAME}} }}</span>{{#if: {{{Шынайы есімі|}}} | <br /><small style="font-weight: normal;"><i class="nickname">{{{Шынайы есімі}}}</i></small>}} |үсті_стиль = background:#6495ED; |үсті_класс = fn |үсті2 = |үсті_стиль2 = nickname |сурет = {{#if:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|[[Сурет:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|{{#if:{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|250x350px}} px|Сурет]]}} |сурет_атауы = {{{Сурет атауы|}}}{{{сурет атауы|}}} |белгі_стиль = min-width:9em; text-align:left; background:#6495ED; |тақырыпша_стиль = background:#6495ED; |тақырыпша1 = Жалпы мағлұмат |белгі1 = Мифология |мәтін1 = {{{Мифология|}}}{{{мифология|}}} |белгі2 = Бөлігі |мәтін2 = {{{Бөлім|}}}{{{бөлім|}}} |класс3 = adr |белгі4 = Араб&nbsp; жазу |мәтін4 = {{{Араб емелесі|}}}{{{Араб емлесі|}}} |белгі5 = Грек&nbsp; жазу |мәтін5 = {{{Грек емелесі|}}}{{{грек емелесі|}}} |белгі6 = Сипаттамалары |мәтін6 = {{{Сипаттамалық белгілер|}}}{{{Сипаттамалық белгілер|}}} |белгі7 = Атрибуттар |мәтін7 = {{{Атрибуттар|}}}{{{атрибуттар|}}} |белг8 = Сан |мәтін8 = {{{Сан|}}}{{{сан|}}} |мәтін_стиль = background:#6495ED; |белгі9 = Цитаталар |мәтін9 = {{{Цитаталар|}}}{{{цитаталар|}}} |белгі10 = Басқа тілдерде |мәтін10 ={{{Басқа тілдерде|}}}{{{басқа тілдерде|}}} |тақырыпша13 = {{{Сайты|}}}{{{сайты|}}} |асты_стиль = background:#808000; |асты = {{#if:{{{ортаққор|}}}|<div>'''[[commons:Category:{{{ортаққор}}}{{!}}{{#if:{{{есімі|}}}|{{{есімі}}}|{{{ортаққор}}}}}]]''' [[Ортаққор]]да</div>}} }} {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша тұлғалар]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> Бұл бетте қолданылған dgifden99euq745vq6wtr0t5bpfzkz7 10 3396 8000 7869 2021-09-17T04:01:54Z Hafizman 1798 Бетті "{|style="background-color:#f8f8f8;border:2px solid lavender;padding:5px" cellpadding="3" cellspacing="0" align="right" width="300" |- |valign="top" bgcolor="lavender" colspan="3" style="color:black;font-size:100%" align="center" | '''{{{Nomo|{{PAGENAME}}}}}''' |- {{#if:{{{Imajo|}}}| {{!}} colspan="3" align="center" {{!}} {{{Imajo|[[File:Ne havas libera imajo.svg{{!}}180px]]}}}}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Profesiono|}}}|..." дегенмен алмастырды wikitext text/x-wiki {|style="background-color:#f8f8f8;border:2px solid lavender;padding:5px" cellpadding="3" cellspacing="0" align="right" width="300" |- |valign="top" bgcolor="lavender" colspan="3" style="color:black;font-size:100%" align="center" | '''{{{Nomo|{{PAGENAME}}}}}''' |- {{#if:{{{Imajo|}}}| {{!}} colspan="3" align="center" {{!}} {{{Imajo|[[File:Ne havas libera imajo.svg{{!}}180px]]}}}}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Profesiono|}}}|'''Profesiono:'''|}} |valign="top" colspan="2"|{{#if:{{{Profesiono|}}}|{{{Profesiono}}}|}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Okupeso|}}}|'''Okupeso:'''|}} |valign="top" colspan="2"|{{#if:{{{Okupeso|}}}|{{{Okupeso}}}|}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Shablono_lando|}}}|'''Lando:'''|}} |valign="top" colspan="2"|{{#if:{{{Shablono_lando|}}}|{{{Shablono_lando}}}|}} |-style="font-size:90%" |- style="display:{{#if:{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA|dmy}}|normal|none}};" |valign="top" style="font-size:90%" | '''Naskodato:''' |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2" | {{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA|dmy}} |- |valign="top" style="font-size:90%"|{{#if:{{{Nask-urbo|}}}|'''Nasko-loko:'''|}} |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2"|{{#if:{{{Nask-urbo|}}}|{{{Nask-urbo}}}|}} |- style="display:{{#if:{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P570|FETCH_WIKIDATA|dmy}}|normal|none}};" |valign="top" style="font-size:90%" | '''Mortodato:''' |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2" | {{#invoke:Wikidata|getDateValue|P570|FETCH_WIKIDATA|dmy}} |- |valign="top" style="font-size:90%"|{{#if:{{{Mort-urbo|}}}|'''Morto-loko:'''|}} |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2"|{{#if:{{{Mort-urbo|}}}|{{{Mort-urbo}}}|}} |- {{#if:{{#invoke:Wikidata|getValue|P856|FETCH_WIKIDATA}}| {{!}}valign="top" style="font-size:90%"{{!}} '''Retoloko:''' {{!}}valign="top" style="font-size:90%"{{!}} {{#invoke:Wikidata|getValue|P856|FETCH_WIKIDATA}}}} |- |valign="top" style="font-size:90%"|{{#if:{{{Premii|}}}|'''Premii qui recevis:'''|}} |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2"|{{#if:{{{Premii|}}}|{{{Premii}}}|}} |- |}<noinclude>[[Kategorio:Shabloni|{{PAGENAME}}]]</noinclude> c075w687q6prfpy78qrj07o1a0nr53t 828 3397 7808 7807 2021-09-13T10:39:42Z Hafizman 1798 Scribunto text/plain local p = {} local args = {} local origArgs = {} local root local empty_row_categories = {} local category_in_empty_row_pattern = '%[%[%s*[Cc][Aa][Tt][Ee][Gg][Oo][Rr][Yy]%s*:[^]]*]]' local has_rows = false local function fixChildBoxes(sval, tt) local function notempty( s ) return s and s:match( '%S' ) end if notempty(sval) then local marker = '<span class=special_infobox_marker>' local s = sval s = mw.ustring.gsub(s, '(<%s*[Tt][Rr])', marker .. '%1') s = mw.ustring.gsub(s, '(</[Tt][Rr]%s*>)', '%1' .. marker) if s:match(marker) then s = mw.ustring.gsub(s, marker .. '%s*' .. marker, '') s = mw.ustring.gsub(s, '([\r\n]|-[^\r\n]*[\r\n])%s*' .. marker, '%1') s = mw.ustring.gsub(s, marker .. '%s*([\r\n]|-)', '%1') s = mw.ustring.gsub(s, '(</[Cc][Aa][Pp][Tt][Ii][Oo][Nn]%s*>%s*)' .. marker, '%1') s = mw.ustring.gsub(s, '(<%s*[Tt][Aa][Bb][Ll][Ee][^<>]*>%s*)' .. marker, '%1') s = mw.ustring.gsub(s, '^(%{|[^\r\n]*[\r\n]%s*)' .. marker, '%1') s = mw.ustring.gsub(s, '([\r\n]%{|[^\r\n]*[\r\n]%s*)' .. marker, '%1') s = mw.ustring.gsub(s, marker .. '(%s*</[Tt][Aa][Bb][Ll][Ee]%s*>)', '%1') s = mw.ustring.gsub(s, marker .. '(%s*\n|%})', '%1') end if s:match(marker) then local subcells = mw.text.split(s, marker) s = '' for k = 1, #subcells do if k == 1 then s = s .. subcells[k] .. '</' .. tt .. '></tr>' elseif k == #subcells then local rowstyle = ' style="display:none"' if notempty(subcells[k]) then rowstyle = '' end s = s .. '<tr' .. rowstyle ..'><' .. tt .. ' colspan=2>\n' .. subcells[k] elseif notempty(subcells[k]) then if (k % 2) == 0 then s = s .. subcells[k] else s = s .. '<tr><' .. tt .. ' colspan=2>\n' .. subcells[k] .. '</' .. tt .. '></tr>' end end end end -- the next two lines add a newline at the end of lists for the PHP parser -- [[Special:Diff/849054481]] -- remove when [[:phab:T191516]] is fixed or OBE s = mw.ustring.gsub(s, '([\r\n][%*#;:][^\r\n]*)$', '%1\n') s = mw.ustring.gsub(s, '^([%*#;:][^\r\n]*)$', '%1\n') s = mw.ustring.gsub(s, '^([%*#;:])', '\n%1') s = mw.ustring.gsub(s, '^(%{%|)', '\n%1') return s else return sval end end -- Cleans empty tables local function cleanInfobox() root = tostring(root) if has_rows == false then root = mw.ustring.gsub(root, '<table[^<>]*>%s*</table>', '') end end -- Returns the union of the values of two tables, as a sequence. local function union(t1, t2) local vals = {} for k, v in pairs(t1) do vals[v] = true end for k, v in pairs(t2) do vals[v] = true end local ret = {} for k, v in pairs(vals) do table.insert(ret, k) end return ret end -- Returns a table containing the numbers of the arguments that exist -- for the specified prefix. For example, if the prefix was 'data', and -- 'data1', 'data2', and 'data5' exist, it would return {1, 2, 5}. local function getArgNums(prefix) local nums = {} for k, v in pairs(args) do local num = tostring(k):match('^' .. prefix .. '([1-9]%d*)$') if num then table.insert(nums, tonumber(num)) end end table.sort(nums) return nums end -- Adds a row to the infobox, with either a header cell -- or a label/data cell combination. local function addRow(rowArgs) if rowArgs.header and rowArgs.header ~= '_BLANK_' then has_rows = true root :tag('tr') :addClass(rowArgs.rowclass) :cssText(rowArgs.rowstyle) :tag('th') :attr('colspan', '2') :addClass('infobox-header') :addClass(rowArgs.class) :addClass(args.headerclass) -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-header :cssText(args.headerstyle) :cssText(rowArgs.rowcellstyle) :wikitext(fixChildBoxes(rowArgs.header, 'th')) if rowArgs.data then root:wikitext( '[[Category:Pages which use infobox templates with ignored data cells]]' ) end elseif rowArgs.data and rowArgs.data:gsub( category_in_empty_row_pattern, '' ):match('^%S') then has_rows = true local row = root:tag('tr') row:addClass(rowArgs.rowclass) row:cssText(rowArgs.rowstyle) if rowArgs.label then row :tag('th') :attr('scope', 'row') :addClass('infobox-label') -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-label :cssText(args.labelstyle) :cssText(rowArgs.rowcellstyle) :wikitext(rowArgs.label) :done() end local dataCell = row:tag('td') dataCell :attr('colspan', not rowArgs.label and '2' or nil) :addClass(not rowArgs.label and 'infobox-full-data' or 'infobox-data') :addClass(rowArgs.class) -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox(-full)-data :cssText(rowArgs.datastyle) :cssText(rowArgs.rowcellstyle) :wikitext(fixChildBoxes(rowArgs.data, 'td')) else table.insert(empty_row_categories, rowArgs.data or '') end end local function renderTitle() if not args.title then return end has_rows = true root :tag('caption') :addClass('infobox-title') :addClass(args.titleclass) -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-title :cssText(args.titlestyle) :wikitext(args.title) end local function renderAboveRow() if not args.above then return end has_rows = true root :tag('tr') :tag('th') :attr('colspan', '2') :addClass('infobox-above') :addClass(args.aboveclass) -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-above :cssText(args.abovestyle) :wikitext(fixChildBoxes(args.above,'th')) end local function renderBelowRow() if not args.below then return end has_rows = true root :tag('tr') :tag('td') :attr('colspan', '2') :addClass('infobox-below') :addClass(args.belowclass) -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-below :cssText(args.belowstyle) :wikitext(fixChildBoxes(args.below,'td')) end local function addSubheaderRow(subheaderArgs) if subheaderArgs.data and subheaderArgs.data:gsub(category_in_empty_row_pattern, ''):match('^%S') then has_rows = true local row = root:tag('tr') row:addClass(subheaderArgs.rowclass) local dataCell = row:tag('td') dataCell :attr('colspan', '2') :addClass('infobox-subheader') :addClass(subheaderArgs.class) :cssText(subheaderArgs.datastyle) :cssText(subheaderArgs.rowcellstyle) :wikitext(fixChildBoxes(subheaderArgs.data, 'td')) else table.insert(empty_row_categories, subheaderArgs.data or '') end end local function renderSubheaders() if args.subheader then args.subheader1 = args.subheader end if args.subheaderrowclass then args.subheaderrowclass1 = args.subheaderrowclass end local subheadernums = getArgNums('subheader') for k, num in ipairs(subheadernums) do addSubheaderRow({ data = args['subheader' .. tostring(num)], -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-subheader datastyle = args.subheaderstyle, rowcellstyle = args['subheaderstyle' .. tostring(num)], class = args.subheaderclass, rowclass = args['subheaderrowclass' .. tostring(num)] }) end end local function addImageRow(imageArgs) if imageArgs.data and imageArgs.data:gsub(category_in_empty_row_pattern, ''):match('^%S') then has_rows = true local row = root:tag('tr') row:addClass(imageArgs.rowclass) local dataCell = row:tag('td') dataCell :attr('colspan', '2') :addClass('infobox-image') :addClass(imageArgs.class) :cssText(imageArgs.datastyle) :wikitext(fixChildBoxes(imageArgs.data, 'td')) else table.insert(empty_row_categories, imageArgs.data or '') end end local function renderImages() if args.image then args.image1 = args.image end if args.caption then args.caption1 = args.caption end local imagenums = getArgNums('image') for k, num in ipairs(imagenums) do local caption = args['caption' .. tostring(num)] local data = mw.html.create():wikitext(args['image' .. tostring(num)]) if caption then data :tag('div') :addClass('infobox-caption') -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-caption :cssText(args.captionstyle) :wikitext(caption) end addImageRow({ data = tostring(data), -- @deprecated next; target .infobox-<name> .infobox-image datastyle = args.imagestyle, class = args.imageclass, rowclass = args['imagerowclass' .. tostring(num)] }) end end -- When autoheaders are turned on, preprocesses the rows local function preprocessRows() if not args.autoheaders then return end local rownums = union(getArgNums('header'), getArgNums('data')) table.sort(rownums) local lastheader for k, num in ipairs(rownums) do if args['header' .. tostring(num)] then if lastheader then args['header' .. tostring(lastheader)] = nil end lastheader = num elseif args['data' .. tostring(num)] and args['data' .. tostring(num)]:gsub( category_in_empty_row_pattern, '' ):match('^%S') then local data = args['data' .. tostring(num)] if data:gsub(category_in_empty_row_pattern, ''):match('%S') then lastheader = nil end end end if lastheader then args['header' .. tostring(lastheader)] = nil end end -- Gets the union of the header and data argument numbers, -- and renders them all in order local function renderRows() local rownums = union(getArgNums('header'), getArgNums('data')) table.sort(rownums) for k, num in ipairs(rownums) do addRow({ header = args['header' .. tostring(num)], label = args['label' .. tostring(num)], data = args['data' .. tostring(num)], datastyle = args.datastyle, class = args['class' .. tostring(num)], rowclass = args['rowclass' .. tostring(num)], -- @deprecated next; target .infobox-<name> rowclass rowstyle = args['rowstyle' .. tostring(num)], rowcellstyle = args['rowcellstyle' .. tostring(num)] }) end end local function renderNavBar() if not args.name then return end has_rows = true root :tag('tr') :tag('td') :attr('colspan', '2') :addClass('infobox-navbar') :wikitext(require('Module:Navbar')._navbar{ args.name, mini = 1, }) end local function renderItalicTitle() local italicTitle = args['italic title'] and mw.ustring.lower(args['italic title']) if italicTitle == '' or italicTitle == 'force' or italicTitle == 'yes' then root:wikitext(mw.getCurrentFrame():expandTemplate({title = 'italic title'})) end end -- Categories in otherwise empty rows are collected in empty_row_categories. -- This function adds them to the module output. It is not affected by -- args.decat because this module should not prevent module-external categories -- from rendering. local function renderEmptyRowCategories() for _, s in ipairs(empty_row_categories) do root:wikitext(s) end end -- Render tracking categories. args.decat == turns off tracking categories. local function renderTrackingCategories() if args.decat == 'yes' then return end if args.child == 'yes' then if args.title then root:wikitext( '[[Category:Pages which use embedded infobox templates with the title parameter]]' ) end elseif #(getArgNums('data')) == 0 and mw.title.getCurrentTitle().namespace == 0 then root:wikitext('[[Category:Articles which use infobox templates with no data rows]]') end end --[=[ Loads the templatestyles for the infobox. TODO: load base templatestyles here rather than in MediaWiki:Common.css We aren't doing it here yet because there are 4-5000 pages with 'raw' infobox tables. See [[Mediawiki_talk:Common.css/to_do#Infobox]] and/or come help :). When we do this we should clean up the inline CSS below too. Will have to do some bizarre conversion category like with sidebar. ]=] local function loadTemplateStyles() local frame = mw.getCurrentFrame() -- See function description -- local base_templatestyles = frame:extensionTag{ -- name = 'templatestyles', args = { src = cfg.i18n.templatestyles } -- } local templatestyles = '' if args['templatestyles'] then templatestyles = frame:extensionTag{ name = 'templatestyles', args = { src = args['templatestyles'] } } end local child_templatestyles = '' if args['child templatestyles'] then child_templatestyles = frame:extensionTag{ name = 'templatestyles', args = { src = args['child templatestyles'] } } end local grandchild_templatestyles = '' if args['grandchild templatestyles'] then grandchild_templatestyles = frame:extensionTag{ name = 'templatestyles', args = { src = args['grandchild templatestyles'] } } end return table.concat({ -- base_templatestyles, -- see function description templatestyles, child_templatestyles, grandchild_templatestyles }) end -- common functions between the child and non child cases local function structure_infobox_common() renderSubheaders() renderImages() preprocessRows() renderRows() renderBelowRow() renderNavBar() renderItalicTitle() renderEmptyRowCategories() renderTrackingCategories() cleanInfobox() end -- Specify the overall layout of the infobox, with special settings if the -- infobox is used as a 'child' inside another infobox. local function _infobox() if args.child ~= 'yes' then root = mw.html.create('table') root :addClass(args.subbox == 'yes' and 'infobox-subbox' or 'infobox') :addClass(args.bodyclass) -- @deprecated next; target .infobox-<name> :cssText(args.bodystyle) renderTitle() renderAboveRow() structure_infobox_common() return loadTemplateStyles() .. root else root = mw.html.create() root :wikitext(args.title) structure_infobox_common() return root end end -- If the argument exists and isn't blank, add it to the argument table. -- Blank arguments are treated as nil to match the behaviour of ParserFunctions. local function preprocessSingleArg(argName) if origArgs[argName] and origArgs[argName] ~= '' then args[argName] = origArgs[argName] end end -- Assign the parameters with the given prefixes to the args table, in order, in -- batches of the step size specified. This is to prevent references etc. from -- appearing in the wrong order. The prefixTable should be an array containing -- tables, each of which has two possible fields, a "prefix" string and a -- "depend" table. The function always parses parameters containing the "prefix" -- string, but only parses parameters in the "depend" table if the prefix -- parameter is present and non-blank. local function preprocessArgs(prefixTable, step) if type(prefixTable) ~= 'table' then error("Non-table value detected for the prefix table", 2) end if type(step) ~= 'number' then error("Invalid step value detected", 2) end -- Get arguments without a number suffix, and check for bad input. for i,v in ipairs(prefixTable) do if type(v) ~= 'table' or type(v.prefix) ~= "string" or (v.depend and type(v.depend) ~= 'table') then error('Invalid input detected to preprocessArgs prefix table', 2) end preprocessSingleArg(v.prefix) -- Only parse the depend parameter if the prefix parameter is present -- and not blank. if args[v.prefix] and v.depend then for j, dependValue in ipairs(v.depend) do if type(dependValue) ~= 'string' then error('Invalid "depend" parameter value detected in preprocessArgs') end preprocessSingleArg(dependValue) end end end -- Get arguments with number suffixes. local a = 1 -- Counter variable. local moreArgumentsExist = true while moreArgumentsExist == true do moreArgumentsExist = false for i = a, a + step - 1 do for j,v in ipairs(prefixTable) do local prefixArgName = v.prefix .. tostring(i) if origArgs[prefixArgName] then -- Do another loop if any arguments are found, even blank ones. moreArgumentsExist = true preprocessSingleArg(prefixArgName) end -- Process the depend table if the prefix argument is present -- and not blank, or we are processing "prefix1" and "prefix" is -- present and not blank, and if the depend table is present. if v.depend and (args[prefixArgName] or (i == 1 and args[v.prefix])) then for j,dependValue in ipairs(v.depend) do local dependArgName = dependValue .. tostring(i) preprocessSingleArg(dependArgName) end end end end a = a + step end end -- Parse the data parameters in the same order that the old {{infobox}} did, so -- that references etc. will display in the expected places. Parameters that -- depend on another parameter are only processed if that parameter is present, -- to avoid phantom references appearing in article reference lists. local function parseDataParameters() preprocessSingleArg('autoheaders') preprocessSingleArg('child') preprocessSingleArg('bodyclass') preprocessSingleArg('subbox') preprocessSingleArg('bodystyle') preprocessSingleArg('title') preprocessSingleArg('titleclass') preprocessSingleArg('titlestyle') preprocessSingleArg('above') preprocessSingleArg('aboveclass') preprocessSingleArg('abovestyle') preprocessArgs({ {prefix = 'subheader', depend = {'subheaderstyle', 'subheaderrowclass'}} }, 10) preprocessSingleArg('subheaderstyle') preprocessSingleArg('subheaderclass') preprocessArgs({ {prefix = 'image', depend = {'caption', 'imagerowclass'}} }, 10) preprocessSingleArg('captionstyle') preprocessSingleArg('imagestyle') preprocessSingleArg('imageclass') preprocessArgs({ {prefix = 'header'}, {prefix = 'data', depend = {'label'}}, {prefix = 'rowclass'}, {prefix = 'rowstyle'}, {prefix = 'rowcellstyle'}, {prefix = 'class'} }, 50) preprocessSingleArg('headerclass') preprocessSingleArg('headerstyle') preprocessSingleArg('labelstyle') preprocessSingleArg('datastyle') preprocessSingleArg('below') preprocessSingleArg('belowclass') preprocessSingleArg('belowstyle') preprocessSingleArg('name') -- different behaviour for italics if blank or absent args['italic title'] = origArgs['italic title'] preprocessSingleArg('decat') preprocessSingleArg('templatestyles') preprocessSingleArg('child templatestyles') preprocessSingleArg('grandchild templatestyles') end -- If called via #invoke, use the args passed into the invoking template. -- Otherwise, for testing purposes, assume args are being passed directly in. function p.infobox(frame) if frame == mw.getCurrentFrame() then origArgs = frame:getParent().args else origArgs = frame end parseDataParameters() return _infobox() end -- For calling via #invoke within a template function p.infoboxTemplate(frame) origArgs = {} for k,v in pairs(frame.args) do origArgs[k] = mw.text.trim(v) end parseDataParameters() return _infobox() end return p nouue8knrrryohtsx43expp0hvz9k5a 828 3398 7488 7487 2021-09-05T21:04:36Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3399 8213 7461 2021-09-23T15:02:01Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <noinclude > {{біріктіру/2020-11-10/үлгі:Highuse}}</noinclude>{{ombox |type = notice |image = [[File:Stalewarning.svg|40px|alt=уақыт]] |мәтін = "' Назар аударыңыз! Бұл [[арнайы:MostLinkedTemplates|ең көп қолданылатын {{#ifeq: {{NAMESPACENUMBER}} | 828 | Модульдер | шаблондар }}]].'''<!-- 100 мыңнан кем емес қосу --> |text-small = оның әр өзгерісі жоба серверлеріне [[mw:Manual:Job queue|ru / қосымша жүктеме]] жасайды. Өзгерістердің дұрыстығы мен дұрыстығына көз жеткізіп, оларды тест беттерінде тексеріңіз. }} <includeonly> {{no-doc|nocat={{{nocat|}}}|[[Санат:Үлгілер:100 мыңнан астам пайдалануымен]]}}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> d032j97f8es3ef16qkp8bt7ihd89s46 10 3400 7462 2021-09-05T13:21:57Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{{{{|safesubst:}}}#invoke: Template call code | withoutParams }}<noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{{{{|safesubst:}}}#invoke: Template call code | withoutParams }}<noinclude>{{doc}}</noinclude> bg2y2icgpjam1tfsuwwx257im6s2i53 828 3401 7463 2021-09-05T13:32:46Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs local ru = mw.language.new('ru') local p = {} -- Используется для того, чтобы можно было удалять элементы из таблицы local function copy(other) local res = {} for k, v in pairs(other) do res[k] = v end return res end local function makeInvokeFunc(funcName) return function (frame) local args = copy(getArgs(frame, { trim = false, removeBlanks = fa... Scribunto text/plain local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs local ru = mw.language.new('ru') local p = {} -- Используется для того, чтобы можно было удалять элементы из таблицы local function copy(other) local res = {} for k, v in pairs(other) do res[k] = v end return res end local function makeInvokeFunc(funcName) return function (frame) local args = copy(getArgs(frame, { trim = false, removeBlanks = false })) return p[funcName](args) end end p.withoutParams = makeInvokeFunc('_withoutParams') function p._withoutParams(args) local name = args[1] table.remove(args, 1) -- Вещи типа «=» в первом параметре if not name then for k, v in pairs(args) do if not k:find('^_') then name = k .. '=' .. v args[k] = nil break end end end local flags = {} for i, v in ipairs(args) do if v == 'nl' or v == 'nolink' then flags.noLink = true elseif v == 's' then flags.subst = true elseif v == 'п' then flags.podst = true elseif v == 'g' then flags.global = true elseif v == 'nav' then flags.nav = true elseif v == 'noredir' then flags.noRedirect = true elseif v == 'u' then flags.ucFirst = true elseif v == 'b' then flags.black = true end end if name then local trimmedName = mw.text.trim(name) if ru:lc(mw.ustring.sub(trimmedName, 1, 6)) == 'subst:' then flags.subst = true name = mw.ustring.sub(trimmedName, 7) end if ru:lc(mw.ustring.sub(trimmedName, 1, 6)) == 'подст:' then flags.podst = true name = mw.ustring.sub(trimmedName, 7) end end if args.text == '' then args.text = nil end if args.comment == '' then args.comment = nil end if args.lang == '' then args.lang = nil end if args.sister == '' then args.sister = nil end local currentTitle = mw.title.getCurrentTitle() -- При опущенном первом параметре берём имя шаблона из названия страницы if name == '' or not name then local currentTitleRoot = currentTitle.rootText if not flags.ucFirst and ((ru:uc(currentTitleRoot) ~= currentTitleRoot and -- Книга:Литературное наследство, TranslateDate not mw.ustring.match(currentTitleRoot, '^[А-Яа-яA-Za-z]+:?[А-ЯA-Z]') ) or #currentTitleRoot == 1 ) then name = ru:lcfirst(currentTitleRoot) else name = currentTitleRoot end end local global = flags.global or mw.ustring.sub(name, 1, 1) == ':' -- Начинаем собирать код local linkBody, titleObject, linkBegin, linkDivider, linkEnd local prefixes = {} if args.lang then table.insert(prefixes, args.lang) end if args.sister then table.insert(prefixes, args.sister) end linkBody = table.concat(prefixes, ':') if #linkBody ~= 0 then linkBody = ':' .. linkBody end if mw.ustring.sub(name, 1, 1) ~= ':' then linkBody = linkBody .. ':' end if not global then linkBody = linkBody .. 'Template:' end linkBody = linkBody .. name titleObject = mw.title.new(linkBody) local noLink = flags.noLink or currentTitle == titleObject local takeBracketsInLink = not noLink and mw.ustring.len(name) == 1 and not flags.black and not flags.subst and not flags.podst if not noLink then if not flags.noRedirect or ( flags.noRedirect and not args.lang and not args.sister and not titleObject.exists ) then linkBegin = '[[' linkEnd = ']]' linkDivider = '|' else linkBegin = '[' linkEnd = ']' linkDivider = ' ' linkBody = titleObject:fullUrl('redirect=no') end end local text = '' if flags.nav and currentTitle == titleObject then text = text .. '\'\'\'' end if not flags.black then text = text .. '<span class="wp-templatelink">' end text = text .. '{' if not takeBracketsInLink then text = text .. '{' end if flags.subst then text = text .. 'subst:' elseif flags.podst then text = text .. 'подст:' end if not flags.black then text = text .. '</span>' end text = text .. '<span data-navboxnavigation-link="0">' local commentedLabel if args.comment then -- https://phabricator.wikimedia.org/T200704 -- commentedLabel = mw.getCurrentFrame():expandTemplate({title = 'comment', args = {(args.text or name), args.comment}}) commentedLabel = '<span class="commentedText" title="' .. args.comment .. '" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">' .. (args.text or name) .. '</span>' end local label = (commentedLabel or args.text or name) if not noLink then if flags.noRedirect then text = text .. '<span class="plainlinks">' end text = text .. linkBegin .. linkBody .. linkDivider if not noLink and takeBracketsInLink then text = text .. '<span class="wp-templatelink">{</span>' end text = text .. label if not noLink and takeBracketsInLink then text = text .. '<span class="wp-templatelink">}</span>' end text = text .. linkEnd if flags.noRedirect then text = text .. '</span>' end else text = text .. label end text = text .. '</span>' if not flags.black then text = text .. '<span class="wp-templatelink">' end text = text .. '}' if not takeBracketsInLink then text = text .. '}' end if not flags.black then text = text .. '</span>' end if flags.nav and currentTitle == titleObject then text = text .. '\'\'\'' end return text end function addParams(args, params) local text, equals_pos, param, value = '', 0, '', '' function addPipe() if params.spaced then text = text .. ' ' end text = text .. '<span' if not params.black then text = text .. ' class="wp-templatelink"' end if not params.spaced then text = text .. ' style="margin:0 2px;"' end text = text .. '>&#124;</span>' end for k, v in pairs(args) do if type(k) == 'number' then -- Неименованные параметры equals_pos = v:find('=') if equals_pos and v:find('{{=}}') == equals_pos - 2 then equals_pos = nil end if equals_pos then -- Содержащие «=» преобразуем в именованные param = v:sub(1, equals_pos - 1) value = v:sub(equals_pos + 1) addPipe() text = text .. param .. '=' .. value else -- Истинно неименованные addPipe() text = text .. v end elseif not k:find('^_') then -- Именованные параметры, исключая модификаторы внешнего вида addPipe() text = text .. k .. '=' .. v end end return text end p.withParams = makeInvokeFunc('_withParams') function p._withParams(args) local name = args[1] table.remove(args, 1) -- Вещи типа «=» в первом параметре if not name then for k, v in pairs(args) do if not k:find('^_') then name = k .. '=' .. v args[k] = nil break end end end local optpText if name then local spanOffset = mw.ustring.find(name, '<span') -- След использования шаблона optp if spanOffset then optpText = mw.ustring.sub(name, spanOffset) name = mw.ustring.sub(name, 1, spanOffset - 1) end end local yesno = require('Module:Yesno') local nobr = yesno(args._nobr, false) local tag = args._tag or 'span' local style = args._style local spaced = yesno(args._spaced, false) local subst = yesno(args._s, false) local podst = yesno(args['_п'], false) local global = yesno(args._g, false) or name and mw.ustring.sub(name, 1, 1) == ':' local lang = args._lang local sister = args._sister local nav = yesno(args._nav, false) local ucFirst = yesno(args._u, false) local black = yesno(args._b, false) or tag ~= 'span' local noLink = yesno(args._nolink or args._nl, false) or not yesno(args._link, false) local textInPlaceOfName = args._text local comment = args._comment local noRedirect = yesno(args._noredir, false) local prefix = args._prefix local postfix = args._postfix if textInPlaceOfName == '' then textInPlaceOfName = nil end if comment == '' then comment = nil end if lang == '' then lang = nil end if sister == '' then sister = nil end if name then local trimmedName = mw.text.trim(name) if ru:lc(mw.ustring.sub(trimmedName, 1, 6)) == 'subst:' then subst = true name = mw.ustring.sub(trimmedName, 7) end if ru:lc(mw.ustring.sub(trimmedName, 1, 6)) == 'подст:' then podst = true name = mw.ustring.sub(trimmedName, 7) end end local currentTitle = mw.title.getCurrentTitle() -- При опущенном первом параметре берём имя шаблона из названия страницы if name == '' or not name then local currentTitleRoot = currentTitle.rootText if not ucFirst and ((ru:uc(currentTitleRoot) ~= currentTitleRoot and -- Книга:Литературное наследство, TranslateDate not mw.ustring.match(currentTitleRoot, '^[А-Яа-яA-Za-z]+:?[А-ЯA-Z]') ) or #currentTitleRoot == 1 ) then name = ru:lcfirst(currentTitleRoot) else name = currentTitleRoot end end -- Начинаем собирать код local linkBody, titleObject, linkBegin, linkDivider, linkEnd local prefixes = {} if lang then table.insert(prefixes, lang) end if sister then table.insert(prefixes, sister) end linkBody = table.concat(prefixes, ':') if #linkBody ~= 0 then linkBody = ':' .. linkBody end if mw.ustring.sub(name, 1, 1) ~= ':' then linkBody = linkBody .. ':' end if not global then linkBody = linkBody .. 'Template:' end linkBody = linkBody .. name titleObject = mw.title.new(linkBody) local noLink = noLink or currentTitle == titleObject local takeBracketsInLink = not noLink and mw.ustring.len(name) == 1 and not black and not subst and not podst if not noLink then if not noRedirect or ( noRedirect and not lang and not sister and not titleObject.exists ) then linkBegin = '[[' linkEnd = ']]' linkDivider = '|' else linkBegin = '[' linkEnd = ']' linkDivider = ' ' linkBody = titleObject:fullUrl('redirect=no') end end local text = '' if tag then text = text .. '<' .. tag .. ' class="templateCallCode' if nobr then text = text .. ' nowrap' end text = text .. '"' if style then text = text .. ' style="' .. style .. '"' end text = text .. '>' end if prefix then text = text .. prefix end if not black then text = text .. '<span class="wp-templatelink">' end text = text .. '{{' if subst then text = text .. 'subst:' elseif podst then text = text .. 'подст:' end if not black then text = text .. '</span>' end if nav and currentTitle == titleObject then text = text .. '\'\'\'' end local commentedLabel if comment then -- https://phabricator.wikimedia.org/T200704 -- commentedLabel = mw.getCurrentFrame():expandTemplate({title = 'comment', args = {(text or name), comment}}) commentedLabel = '<span class="commentedText" title="' .. comment .. '" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">' .. (textInPlaceOfName or name) .. '</span>' end local label = (commentedLabel or textInPlaceOfName or name) if not noLink then if noRedirect then text = text .. '<span class="plainlinks">' end text = text .. linkBegin .. linkBody .. linkDivider .. label .. linkEnd if noRedirect then text = text .. '</span>' end else text = text .. label end if nav and currentTitle == titleObject then text = text .. '\'\'\'' end if optpText then text = text .. optpText end text = text .. addParams(args, { spaced = spaced, black = black, }) if spaced then text = text .. ' ' end if not black then text = text .. '<span class="wp-templatelink">' end text = text .. '}}' if not black then text = text .. '</span>' end if postfix then text = text .. postfix end if tag then text = text .. '</' .. tag .. '>' end return text end p.onlyParams = makeInvokeFunc('_onlyParams') function p._onlyParams(args) local span = mw.html.create('span') span:css( 'color', mw.getCurrentFrame():expandTemplate({ title = 'optp/color' }) ) local yesno = require('Module:Yesno') span:wikitext(addParams(args, { spaced = yesno(args._spaced, false), black = true, })) return tostring(span) end return p 1cvf6i4k0teush9ph9dnz1yx07d1is2 828 3402 7464 2021-09-05T14:29:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: Модуль пайдаланылады: * үлгі {{T / tl}} (<code>withhoutparams ()</code>функциясы); *үлгілер {{t|tlp}}, {{t|tc}}, {{t|tpre}, {{t| * tpre}}, {{t|TCL}}, {{t|tcls}}, {{t|tls}}, {{t|TLS}}, {{t / tlu}} (<code>функциясы withParams()</code>); * үлгі {{t|optp}} (<code>onlyparams()</code>функциясы). = ==Ақ қараңыз = = = * [[Модуль:Example]] * [[Модуль:ExampleList]] <includeonly> Санат:Мо... wikitext text/x-wiki Модуль пайдаланылады: * үлгі {{T / tl}} (<code>withhoutparams ()</code>функциясы); *үлгілер {{t|tlp}}, {{t|tc}}, {{t|tpre}, {{t| * tpre}}, {{t|TCL}}, {{t|tcls}}, {{t|tls}}, {{t|TLS}}, {{t / tlu}} (<code>функциясы withParams()</code>); * үлгі {{t|optp}} (<code>onlyparams()</code>функциясы). = ==Ақ қараңыз = = = * [[Модуль:Example]] * [[Модуль:ExampleList]] <includeonly> [[Санат:Модульдер:шаблондарды құжаттау үшін]] </includeonly><noinclude> [[Санат:Модульдер: Құжаттама]] </noinclude> jckduvctlcqy8cyfyos6orws5yfeza9 10 3403 7465 2021-09-05T14:35:57Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: # қайта бағыттау [[үлгі:Tl]] wikitext text/x-wiki # қайта бағыттау [[үлгі:Tl]] obfqpc3w4u4kkjsfcdqoqi3ipwry9k4 828 3404 8297 7466 2021-09-26T13:05:15Z Хайкал 2655 Scribunto text/plain -- Function allowing for consistent treatment of boolean-like wikitext input. -- It works similarly to the template {{yesno}}. return function (val, default) -- If your wiki uses non-ascii characters for any of "yes", "no", etc., you -- should replace "val:lower()" with "mw.ustring.lower(val)" in the -- following line. val = type(val) == 'string' and mw.ustring.lower(val) or val if val == nil then return nil elseif val == true or val == 'yes' or val == 'иә' or val == 'y' or val == 'true' or val == 'дұрыс' or val == 't' or tonumber(val) == 1 then return true elseif val == false or val == 'no' or val == 'жоқ' or val == 'n' or val == 'false' or val == 'қате' or val == 'f' or val == 'емес' or tonumber(val) == 0 then return false else return default end end 8usslunah0mybzej23gq22pbboj0261 828 3405 7467 2021-09-05T16:38:27Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{СИШ}} {{docpage}} Бұл модуль логикалық немесе логикалық тәрізді кірістерді өңдеуге арналған бірыңғай интерфейсті ұсынады. Lua {{luatrue}} және {{luafalse}} логикалық мәндерін пайдалануға мүмкіндік береді, ал вики-белгілеу арқылы жазылған шаблондар көбінесе "иә" және "жоқ"си... wikitext text/x-wiki {{СИШ}} {{docpage}} Бұл модуль логикалық немесе логикалық тәрізді кірістерді өңдеуге арналған бірыңғай интерфейсті ұсынады. Lua {{luatrue}} және {{luafalse}} логикалық мәндерін пайдалануға мүмкіндік береді, ал вики-белгілеу арқылы жазылған шаблондар көбінесе "иә" және "жоқ"сияқты белгілерді қолданады. Модуль ұқсас жолдарды түрлендіреді және Lua-да қолдануға жарамды логикалық мән береді. Сонымен қатар, қайтарылатын мән {{luanil}} мүмкін. Lua-ның басқа құрылымдары, соның ішінде логикалық айнымалылар, сандар, кестелер және функциялар кіріс ретінде пайдаланылуы мүмкін. Сонымен қатар, әдепкі қайтару мәнін орнатуға болады. = = Синтаксис = = {{LuaCode|yesno(value, default)}} <code > value< / code — - тексерілетін мән. Логикалық және ұқсас кірістер әрқашан {{luatrue}} немесе {{luafalse}}, {{luanil}} {{luanil}} қайтарады. Қалған жағдайлар <code>default< / code > сәйкес келеді. = = Пайдалану = = Бастау үшін модульді жүктеңіз. Мұны тек басқа модульдерден жасауға болатындығын ескеріңіз. <syntaxhighlight lang="lua"> local yesno = require('Module:Yesno') </syntaxhighlight> Кейбір мәндер әрқашан {{luatrue}}, ал басқалары {{luafalse}} қайтарады. {{luanil}} әрқашан {{luanil}} қайтарады. {{LuaCode| -- Әрқашан шындықты қайтарыңыз: yesno('yes') yesno('y') yesno('true') yesno('t') yesno ('иә') yesno ('d') yesno('+') yesno('1') yesno(1) yesno(true) -- Әрқашан жалған қайтарады: yesno('no') yesno('n') yesno('false') yesno('f') yesno ('жоқ') yesno ('N') yesno('-') yesno('0') yesno(0) yesno(false) -- nil әрқашан nil қайтарады: yesno(nil) }} Жол мәндері төменгі регистрге алдын ала түрлендіріледі: {{LuaCode| -- Әрқашан шындықты қайтарыңыз: yesno('Yes') yesno('YES') yesno('yEs') yesno('Y') yesno('tRuE') -- Әрқашан жалған қайтарады: yesno('No') yesno('NO') yesno('nO') yesno('N') yesno('fALsE') }} Егер yesno жоғарыда айтылғандардан өзгеше аргументті қабылдаса, сіз әдепкі мәнді орната аласыз. Егер ол орнатылмаған болса, олар үшін {{luanil}} қайтарылады. {{LuaCode| -- nil қайтару: yesno('foo') yesno({}) yesno(5) yesno(function() return 'This is a function.' end) -- true қайтару: yesno('foo', true) yesno({}, true) yesno(5, true) yesno(function() return 'This is a function.' end, true) -- қайтару "бар": yesno('foo', 'bar') yesno({}, 'bar') yesno(5, 'bar') yesno(function() return 'This is a function.' end, 'bar') }} Бос жолды беру кезінде мінез-құлыққа назар аударыңыз: {{LuaCode| yesno('') -- Returns nil. yesno('', true) -- Returns true. yesno('', 'bar') -- Returns "bar". }} Викитекстегі бос жол {{luafalse}} сәйкес келсе де, Луа оған {{luatrue}} сәйкес келеді. Модуль де солай істейді. Сондықтан болдырмау үшін осындай қателіктер бос жолдар болуы тиіс отсеиваться қолдану осы модуль. <includeonly>[[санат:Модульдер: Негізгі]]< / includeonly> lw2tspdpw0pbg56c6cng0ud1buwaiam 10 3406 7468 2021-09-05T16:40:26Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{LuaCode|true|inline=1}}<noinclude> [[Санат:үлгілер:модульдерді құжаттау үшін]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {{LuaCode|true|inline=1}}<noinclude> [[Санат:үлгілер:модульдерді құжаттау үшін]] </noinclude> 94tvfl9ljuci9w9fwehz1prd5foco2y 10 3407 7469 2021-09-05T16:41:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{syntaxhighlight|{{{1}}}|lua|inline={{{inline|}}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{syntaxhighlight|{{{1}}}|lua|inline={{{inline|}}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> ie7jqtu3c6h6t8fkvkfwt63t11i8a7q 10 3408 7470 2021-09-05T16:43:03Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{yesno|{{{inline|}}}| yes={{#tag:syntaxhighlight|{{{1}}}|lang="{{{2|text}}}"|inline=1}} | no = {{#tag:syntaxhighlight|{{{1}}}|lang="{{{2|text}}}"}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{yesno|{{{inline|}}}| yes={{#tag:syntaxhighlight|{{{1}}}|lang="{{{2|text}}}"|inline=1}} | no = {{#tag:syntaxhighlight|{{{1}}}|lang="{{{2|text}}}"}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> dhq3hbglr10rgzkvbnklqu0wmd0i0q3 10 3409 7471 2021-09-05T16:44:21Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#switch: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>lc: {{{1|¬}}} }} |no |n |нет |false |0 = {{{no|<!-- null -->}}} | = {{{blank|{{{no|<!-- null -->}}}}}} |¬ = {{{¬|}}} |yes |y |да |true |1 = {{{yes|yes}}} |#default = {{{def|{{{yes|yes}}}}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> wikitext text/x-wiki {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#switch: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>lc: {{{1|¬}}} }} |no |n |нет |false |0 = {{{no|<!-- null -->}}} | = {{{blank|{{{no|<!-- null -->}}}}}} |¬ = {{{¬|}}} |yes |y |да |true |1 = {{{yes|yes}}} |#default = {{{def|{{{yes|yes}}}}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> 94l57a9asxh7lz5rcijsziv1t7ipccz 10 3410 7475 2021-09-05T18:13:03Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Инфобокс / аты = мифологиялық кейіпкер | жоғарыда = {{карта / аты / {{{аты/}}}}} | вверху2 = {{карточка/оригинал имени|{{{Лақап жазу|}}}}} | сурет = {{wikidata / p18|{{{сурет|}}}|size={{{сурет өлшемі|}}}|caption={{{қолтаңба/}}}}} | стиль_текста1 = font-style:italic; | текст1 = {{{Сипаттамасы|}}} / тег2 = Мифо... wikitext text/x-wiki {{Инфобокс / аты = мифологиялық кейіпкер | жоғарыда = {{карта / аты / {{{аты/}}}}} | вверху2 = {{карточка/оригинал имени|{{{Лақап жазу|}}}}} | сурет = {{wikidata / p18|{{{сурет|}}}|size={{{сурет өлшемі|}}}|caption={{{қолтаңба/}}}}} | стиль_текста1 = font-style:italic; | текст1 = {{{Сипаттамасы|}}} / тег2 = Мифология / мәтін2 = {{{{Мифология/}}} / викидан2 = p1049 / тег3 = бөлігі | текст3 = {{{Бөлім|}}} / викидан3 = / тегі4 = түрі | текст4 = {{{Типі|}}} / викидан4 = / тег5 = жер | текст5 = {{{Жер|}}} / уикидан5 = / тег6 = әсер ету саласы / мәтін6 = {{{әсер ету саласы/}}} / викидан6 = p2925 / тег7 = атауды түсіндіру / мәтін7 = {{{атауды түсіндіру/}}} / викидан7 = / тег8 = Грек&nbsp; жазу / мәтін8 = {{{грек емлесі/}}} / викидан8 = / тегі9 = латын&nbsp; жазу | текст9 = {{{Латынша жазу|}}} / викидан9 = / тег10 = басқа тілдердегі атау / мәтін10 = {{{басқа тілдердегі атау/}}} / викидан10 = / тег11 = еден | текст11 = {{{Жынысы|}}} / викидан11 = p21 / тег12 = функциялар | текст12 = {{{Функциялары|}}} / викидан12 = / тег13 = сабақ / мәтін13 = {{{сабақ/}}} / викидан13 = / тег14 = астралдық аспект / мәтін14 = {{{астральды аспект/}}} / викидан14 = / тег15 = әулет | текст15 = {{{Династия|}}} / викидан15 = / тег16 = әке | текст16 = {{{Fr|}}} / викидан16 = p22 / тег17 = ана | текст17 = {{{Ана|}}} / викидан17 = p25 / тег18 = бауырлар және & nbsp; әпкелер | мәтін18 = {{#if: {{{ағасы/}}} {{әпкесі/}}} / / {{wikidata / p3373 / {{{ағалары/}}}} }}}} / викидан18 = / тег19 = ағасы | текст19 = {{{Ағасы|}}} / викидан19 = / тег20 = қарындас | текст20 = {{{Бике|}}} / викидан20 = / тег21 = {{wikidata gender switch||Жұбайы / Жұбайы / Жұбайы}} | мәтін21 = {{#if: {{{Жұбай/}}} {{{Жұбай|}}} / / {{wikidata / p26 / {{{Жұбай (а)/}}}}}}}} / викидан21 = / тег22 = Жұбай | текст22 = {{{Жұбайы|}}} / викидан22 = / тег23 = Жұбайы / мәтін23 = {{{Жұбайы/}}} / викидан23 = / тег24 = балалар / мәтін24 = {{{балалар/}}} / викидан24 = p40 / тег25 = қатысты таңбалар / мәтін25 = {{{қатысты таңбалар/}}} / викидан25 = / тег26 = тұрғын үй / мәтін26 = {{{тұрғын үй/}}} / викидан26 = / тег27 = өмір сүру кезеңі / мәтін27 = {{{өмір кезеңі/}}} / викидан27 = / тег28 = жерлеу орны / мәтін28 = {{{жерлеу орны/}}} / викидан28 = / тег29 = ғибадат орталығы / мәтін29 = {{{ғибадат орталығы/}}} / викидан29 = / тегі30 = негізгі ғибадатхана / мәтін30 = {{{негізгі ғибадатхана/}}} / викидан30 = / тег31 = сипаттамалары / мәтін31 = {{{сипаттамалық белгілер/}}} / викидан31 = / тег32 = байланысты ұғымдар / мәтін32 = {{{қатысты ұғымдар/}}} / викидан32 = / тег33 = байланысты оқиғалар / мәтін33 = {{{байланысты оқиғалар/}}} / викидан33 = / тегі34 = атрибуттар / мәтін34 = {{{атрибуттар/}}} / викидан34 = / тегі35 = таңба / мәтін35 = {{{таңба/}}} / викидан35 = / тегі36 = Сан | текст36 = {{{Чсло|}}} / викидан36 = / тег37 = астрологиялық таңба / мәтін37 = {{{астрологиялық таңба/}}} / викидан37 = / тег38 = қару | текст38 = {{{Қару|}}} / викидан38 = / тег39 = жануар / мәтін39 = {{{жануар/}}} / викидан39 = / тегі40 = өсімдік | текст40 = {{{Өсімдік|}}} / викидан40 = / тег41 = Апта күні / мәтін41 = {{{аптаның күні/}}} / викидан41 = / тегі42 = [[Вахан]] / мәтін42 = {{{Вахана/}}} / викидан42 = / тегі43 = [[Мантра]] / мәтін43 = {{{Мантра/}}} / викидан43 = / тегі44 = шығу тегі / мәтін44 = {{{шығу тегі/}}} / викидан44 = / тегі45 = Ескертулер / мәтін45 = {{{ескерту/}}} / викидан45 = / тегі46 = бірінші ескерту / мәтін46 = {{{{бірінші ескерту/}}} / викидан46 = / тегі47 = сәйкестендіру / мәтін47 = {{{сәйкестендіру/}}} / викидан47 = / тегі48 = эллинизмде | текст48 = {{{Қр эллинизме|}}} / викидан48 = / тегі49=В & nbsp;өзге де дақылдарда / мәтін49 = {{{{басқа мәдениеттерде/}}} / викидан49 = p460 / төменде = {{карта / Вики-диск|{{{Вики-диск|}}}}} }} {{#if: {{NAMESPACE}}{{{емес таңба|}}}{{{nocat/}}}//<!-- -- >[[Санат:алфавиттік таңбалар]]<!-- -- >[[Санат:Алфавит бойынша мифологиялық кейіпкерлер]]<!-- -- >{{сурет жоқ / {{wikidata|p18}} {{{сурет/}}}}}<!-- -->}}<noinclude> {{doc}} </noinclude> ikif2cnleo814twhtji2niml0dxznfp 10 3412 7478 2021-09-05T20:02:10Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{docpage}}</noinclude> <pre>{{Мифологиялық кейіпкер |есімі = |шынайы есімі. = |араб емелесі = |сурет = |сурет ені = |сурет атауы = |сайты = |сипаттамалық белгілері = |атрибуттар = |сан = |басқа тіл... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{docpage}}</noinclude> <pre>{{Мифологиялық кейіпкер |есімі = |шынайы есімі. = |араб емелесі = |сурет = |сурет ені = |сурет атауы = |сайты = |сипаттамалық белгілері = |атрибуттар = |сан = |басқа тілдерде = |цитаталар = }}</pre> == Мысалы == {{Мифологиялық кейіпкер |есімі = Шайтан |араб емелесі = شيطان |сурет = Shaitanwallpaper.png |сурет ені = 230 px |сурет атауы = Шайтан каллиграфиясы |цитаталар = Шайтан |сан = 666 |сайты = |басқа тілдерде = Shaitan }} </includeonly> pyo51qz4qehv6r34yzz2kypsk8x3unf 828 3413 8046 8038 2021-09-17T07:15:28Z Hafizman 1798 Бетті "local i18n = { ["errors"] = { ["property-param-not-provided"] = "Қасиет параметрі берілмеген", ["entity-not-found"] = "Нысан табылмады.", ["unknown-claim-type"] = "Өтініштің белгісіз түрі.", ["unknown-snak-type"] = "Снэктің белгісіз түрі.", ["unknown-entity-type"] = "Нысанның белгісіз типі.",..." дегенмен алмастырды Scribunto text/plain local i18n = { ["errors"] = { ["property-param-not-provided"] = "Қасиет параметрі берілмеген", ["entity-not-found"] = "Нысан табылмады.", ["unknown-claim-type"] = "Өтініштің белгісіз түрі.", ["unknown-snak-type"] = "Снэктің белгісіз түрі.", ["unknown-entity-type"] = "Нысанның белгісіз типі.", ["unknown-claim-module"] = "Сіз claim-module, сондай-ақ claim-function орнатуыңыз қажет.", ["unknown-value-module"] = "Сіз value-module, сондай-ақ value-function орнатуыңыз қажет.", ["claim-module-not-found"] = "Мәндер меңзеген модуль табылмады.", ["claim-function-not-found"] = "Мәндер меңзеген әрекет табылмады.", ["value-module-not-found"] = "Мәндер меңзеген модуль табылмады.", ["value-function-not-found"] = "Мәндер меңзеген әрекет табылмады." }, ["somevalue"] = "''белгісіз''", ["novalue"] = "" } function getEntityFromId( id ) if id then return mw.wikibase.getEntityObject( id ) end return mw.wikibase.getEntityObject() end function getEntityIdFromValue( value ) local prefix = '' if value['entity-type'] == 'item' then prefix = 'Q' elseif value['entity-type'] == 'property' then prefix = 'P' else return formatError( 'unknown-entity-type' ) end return prefix .. value['numeric-id'] end function formatError( key ) return '<span class="error">' .. i18n.errors[key] .. '</span>' end function formatStatements( options ) if not options.property then return formatError( 'property-param-not-provided' ) end --Get entity local entity = getEntityFromId( options.entityId ) if not entity then return -- formatError( 'entity-not-found' ) end if (entity.claims == nil) or (not entity.claims[string.upper(options.property)]) then return '' --TODO error? end --Format statement and concat them cleanly local formattedStatements = {} for i, statement in pairs( entity.claims[string.upper(options.property)] ) do table.insert( formattedStatements, formatStatement( statement, options ) ) end return mw.text.listToText( formattedStatements, options.separator, options.conjunction ) end function formatStatement( statement, options ) if not statement.type or statement.type ~= 'statement' then return formatError( 'unknown-claim-type' ) end return formatSnak( statement.mainsnak, options ) --TODO reference and qualifiers end function formatSnak( snak, options ) if snak.snaktype == 'somevalue' then return i18n['somevalue'] elseif snak.snaktype == 'novalue' then return i18n['novalue'] elseif snak.snaktype == 'value' then return formatDatavalue( snak.datavalue, options ) else return formatError( 'unknown-snak-type' ) end end function formatDatavalue( datavalue, options ) --Use the customize handler if provided if options['value-module'] or options['value-function'] then if not options['value-module'] or not options['value-function'] then return formatError( 'unknown-value-module' ) end local formatter = require ('Module:' .. options['value-module']) if formatter == nil then return formatError( 'value-module-not-found' ) end local fun = formatter[options['value-function']] if fun == nil then return formatError( 'value-function-not-found' ) end return fun( datavalue.value, options ) end --Default formatters if datavalue.type == 'wikibase-entityid' then return formatEntityId( getEntityIdFromValue( datavalue.value ), options ) elseif datavalue.type == 'string' then return datavalue.value --TODO ids + media else return formatError( 'unknown-datavalue-type' ) end end function formatEntityId( entityId, options ) local label = mw.wikibase.label( entityId ) local link = mw.wikibase.sitelink( entityId ) if link then if label then return '[[' .. link .. '|' .. label .. ']]' else return '[[' .. link .. ']]' end else return label --TODO what if no links and label + fallback language? end end local p = {} function p.formatStatements( frame ) local args = frame.args --If a value if already set, use it if args.value and args.value ~= '' then return args.value end return formatStatements( frame.args ) end return p tsco75g7neqw36b5skmwqd4opf91bn9 10 3414 7490 2021-09-05T22:29:00Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#қосқыш: {{{1}}} | Дауыс = Әрекет | Өмір = Тамеддурт | Толық аты = Isem-ummid | Туу = Талалит | жыл = N йисеггасен | Ұлты = Талант | Тұрғылықты жері = Axxam-бұл | Этникалық топ = Тауграун Н уздар | Бірінші тіл = Тутлайт тайемматы | Өлім = [[Lmut]] | Интернация орны = Идег н уекка | Өлім әдісі... wikitext text/x-wiki {{#қосқыш: {{{1}}} | Дауыс = Әрекет | Өмір = Тамеддурт | Толық аты = Isem-ummid | Туу = Талалит | жыл = N йисеггасен | Ұлты = Талант | Тұрғылықты жері = Axxam-бұл | Этникалық топ = Тауграун Н уздар | Бірінші тіл = Тутлайт тайемматы | Өлім = [[Lmut]] | Интернация орны = Идег н уекка | Өлім әдісі = Tamentilt n тмеккест | Әке = Баба-с | Ана = Йемма-с | Жұбай(лар) = Тиссула ақкед | Жұп (жұп) = Қатыгездік | Балалар = Arraw-бұл | Бауырлар = Атматен - бұл d иссетма-с | Отбасы = Тавакульт | Тайпа = Таусит | Білім = Тири | Алма-матер = Алма-матер | Білім деңгейі = Асвир Н терири | Тезис = AẓRey | Диссертация жетекшісі = диссертация жетекшісі | Докторанттар = Докторанттар | Тілдер = Тутлайин | Мұғалімдер = Изельмаден | Студенттер = Инельмаден | Кәсібі = Амахиль | Мүше = {{#қосқыш: {{#қоңырау: Викидан / бекіту | сипат=P21 / пішімдеу = өңделмеген}} / Q6581072=Tettics / # әдепкі=әлі Нетики}} бұршақ | Лауазымы немесе мамандығы = лауазымы немесе мамандығы | Спорт нөмірі = Аддал-уттун | Салмақ = [[Азук]] | Биіктігі = [[тидди (туснакт) / Аддуд]] | Жұмыс орны = идеал N умахил | Жұмыс Берушілер = Жұмыс Берушілер | Маңызды жұмыстар = маңызды жұмыстар | Жүлделер = Жүлделер | Тағайындалған = тағайындалған | Әсер ету = әсер ету | Мүшелік = Мүшелік | Қозғалыс = Амуссу | Тегі = Тегі | Көркемдік қозғалыс = көркемдік қозғалыс | Дауыс түрі = дауыс түрі | Музыкалық аспап = Dduzan n lmusiqa | Жазба белгісі = жазба белгісі | Мереке = Мереке | Әскери қызмет = әскери қызмет | Әскери бөлім = әскери бөлім | Дәреже = Taseddart | Шайқасты = {{#қосқыш: {{#қоңырау: Викидан / бекіту / меншік=P21 / пішімдеу = өңделмеген}} / Q6581072=теннуɣ/ # әдепкі=енну}}} бұршақ | Миссия (миссиялар) = Асмигель | Миссияны түзету = миссияны түзету | Кеңістіктегі уақыт = кеңістіктегі уақыт | Сенім = Тафлест | Дін = [[Аджед / Асан]] | Діни бұйрық = Асеша-тафесна | Саяси партиялар = Икабарен исертиен | қараңыз = ẓer | Өлтірілді = Өлтірілді | # әдепкі = {{{1}}} }} 6c216st3sz9nlqf5swjjaints4bjywr 10 3415 7491 2021-09-06T06:12:58Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#if:{{{1|}}}|{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|{{{1|}}}|{{{2|}}}|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}|{{#invoke:Wikidata|formatStatements|property=p569|claim-module=Wikidata/date|claim-function=formatDateOfBirthClaim|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{#if:{{{1|}}}|{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|{{{1|}}}|{{{2|}}}|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}|{{#invoke:Wikidata|formatStatements|property=p569|claim-module=Wikidata/date|claim-function=formatDateOfBirthClaim|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> 5w13ozj4gz4ddj674juej3reqtrqnl5 10 3416 7492 2021-09-06T06:15:07Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#if:{{{1|}}}|{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|{{{2|}}}|{{{1|}}}|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}|{{#invoke:Wikidata|formatStatements|property=p570|claim-module=Wikidata/date|claim-function=formatDateOfDeathClaim|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{#if:{{{1|}}}|{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|{{{2|}}}|{{{1|}}}|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}|{{#invoke:Wikidata|formatStatements|property=p570|claim-module=Wikidata/date|claim-function=formatDateOfDeathClaim|nocat={{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}}}}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> nnfqcph2uh7lirsqjm66jhfa4sid6v1 10 3417 7493 2021-09-06T06:19:57Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{ombox | type = style | image = [[Image:Ambox warning yellow.svg|40x40px|alt=|link=]] |text='''Бұл үлгі үлгілер синтаксисінің күрделі функцияларын қолданады.''' <br /> <div style="font-size:95%; padding-bottom:2px;">Бұл үлгінің жасалу құрылымымен толық таныс болмайынша және күтпеген жағдай салдарын түзеуге сенімді болмаса... wikitext text/x-wiki {{ombox | type = style | image = [[Image:Ambox warning yellow.svg|40x40px|alt=|link=]] |text='''Бұл үлгі үлгілер синтаксисінің күрделі функцияларын қолданады.''' <br /> <div style="font-size:95%; padding-bottom:2px;">Бұл үлгінің жасалу құрылымымен толық таныс болмайынша және күтпеген жағдай салдарын түзеуге сенімді болмасаңыз бұны өңдемеуге тырысыңыз. Тәжірбиені {{nowrap|{{#switch: {{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/Құмжәшік |Құмжәшік | {{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/құмжәшік |құмжәшік | {{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/зертхана |зертхана | {{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/sandbox |sandbox | {{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/Sandbox |Sandbox | {{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/test |test | {{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/Test |Test | }} }} }} }} }} }} }} | Құмжәшік = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/Құмжәшік |үлгі зертханасында]] | құмжәшік = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/құмжәшік |үлгі зертханасында]] | зертхана = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/зертхана |үлгі зертханасында]] | sandbox = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/sandbox |үлгі зертханасында]] | Sandbox = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/Sandbox |үлгі зертханасында]] | test = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/test |үлгі зертханасында]] | Test = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/Test |үлгі зертханасында]] | #default = [[Үлгі:{{PAGENAME}}/Зертхана |үлгі зертханасында]] }}}} немесе өзіңіздің [[Арнайы:Жеке бетім/зертхана|жеке зертханаңызда]] жасаңыз. </div> }}{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Үлгі|[[Санат:Уикипедия:Күрделі үлгілер|{{PAGENAME}}]]}}<noinclude> {{doc-inline}} [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|{{PAGENAME}}]] [[Санат:Үлгілер:Ескертулер|{{PAGENAME}}]] </noinclude> bntmco620k1uozvkq5hb5t5lgou11ko 10 3418 7494 2021-09-06T06:21:02Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#invoke:Message box|ombox}}<noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> </noinclude> wikitext text/x-wiki {{#invoke:Message box|ombox}}<noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> </noinclude> 1o93yrjvq6v2ylug2k0uaaltljurje2 828 3419 7495 2021-09-06T06:22:36Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: -- This is a meta-module for producing message box templates, including -- {{mbox}}, {{ambox}}, {{imbox}}, {{tmbox}}, {{ombox}}, {{cmbox}} and {{fmbox}}. -- Require necessary modules. local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs local htmlBuilder = require('Module:HtmlBuilder') local categoryHandler = require('Module:Category handler').main local yesno = require('Module:Yesno') -- Load the configuration page. local cfgTables = mw.loadData('Module:Message box/co... Scribunto text/plain -- This is a meta-module for producing message box templates, including -- {{mbox}}, {{ambox}}, {{imbox}}, {{tmbox}}, {{ombox}}, {{cmbox}} and {{fmbox}}. -- Require necessary modules. local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs local htmlBuilder = require('Module:HtmlBuilder') local categoryHandler = require('Module:Category handler').main local yesno = require('Module:Yesno') -- Load the configuration page. local cfgTables = mw.loadData('Module:Message box/configuration') -- Get a language object for formatDate and ucfirst. local lang = mw.language.getContentLanguage() -- Set aliases for often-used functions to reduce table lookups. local format = mw.ustring.format local tinsert = table.insert local tconcat = table.concat local trim = mw.text.trim -------------------------------------------------------------------------------- -- Helper functions -------------------------------------------------------------------------------- local function getTitleObject(page, ...) if type(page) == 'string' then -- Get the title object, passing the function through pcall -- in case we are over the expensive function count limit. local success, title = pcall(mw.title.new, page, ...) if success then return title end end end local function union(t1, t2) -- Returns the union of two arrays. local vals = {} for i, v in ipairs(t1) do vals[v] = true end for i, v in ipairs(t2) do vals[v] = true end local ret = {} for k in pairs(vals) do tinsert(ret, k) end table.sort(ret) return ret end local function getArgNums(args, prefix) local nums = {} for k, v in pairs(args) do local num = mw.ustring.match(tostring(k), '^' .. prefix .. '([1-9]%d*)$') if num then tinsert(nums, tonumber(num)) end end table.sort(nums) return nums end -------------------------------------------------------------------------------- -- Box class definition -------------------------------------------------------------------------------- local box = {} box.__index = box function box.new() local obj = {} setmetatable(obj, box) return obj end function box.getNamespaceId(ns) if not ns then return end if type(ns) == 'string' then ns = lang:ucfirst(mw.ustring.lower(ns)) if ns == 'Main' then ns = 0 end end local nsTable = mw.site.namespaces[ns] if nsTable then return nsTable.id end end function box.getMboxType(nsid) -- Gets the mbox type from a namespace number. if nsid == 0 then return 'ambox' -- main namespace elseif nsid == 6 then return 'imbox' -- file namespace elseif nsid == 14 then return 'cmbox' -- category namespace else local nsTable = mw.site.namespaces[nsid] if nsTable and nsTable.isTalk then return 'tmbox' -- any talk namespace else return 'ombox' -- other namespaces or invalid input end end end function box:addCat(ns, cat, sort) if type(cat) ~= 'string' then return end local nsVals = {'main', 'template', 'all'} local tname for i, val in ipairs(nsVals) do if ns == val then tname = ns .. 'Cats' end end if not tname then for i, val in ipairs(nsVals) do nsVals[i] = format('"%s"', val) end error( 'invalid ns parameter passed to box:addCat; valid values are ' .. mw.text.listToText(nsVals, nil, ' or ') ) end self[tname] = self[tname] or {} if type(sort) == 'string' then tinsert(self[tname], format('[[Category:%s|%s]]', cat, sort)) else tinsert(self[tname], format('[[Category:%s]]', cat)) end end function box:addClass(class) if type(class) ~= 'string' then return end self.classes = self.classes or {} tinsert(self.classes, class) end function box:addAttr(attr, val) if type(attr) ~= 'string' or type(val) ~= 'string' then return end self.attrs = self.attrs or {} tinsert(self.attrs, attr) end function box:setTitle(args) -- Get the title object and the namespace. self.pageTitle = getTitleObject(args.page ~= '' and args.page) self.title = self.pageTitle or mw.title.getCurrentTitle() self.demospace = args.demospace ~= '' and args.demospace or nil self.nsid = box.getNamespaceId(self.demospace) or self.title.namespace end function box:getConfig(boxType) -- Get the box config data from the data page. if boxType == 'mbox' then boxType = box.getMboxType(self.nsid) end local cfg = cfgTables[boxType] if not cfg then local boxTypes = {} for k, v in pairs(dataTables) do tinsert(boxTypes, format('"%s"', k)) end tinsert(boxTypes, '"mbox"') error(format( 'invalid message box type "%s"; valid types are %s', tostring(boxType), mw.text.listToText(boxTypes) ), 2) end return cfg end function box:removeBlankArgs(cfg, args) -- Only allow blank arguments for the parameter names listed in -- cfg.allowBlankParams. local newArgs = {} for k, v in pairs(args) do if v ~= '' then newArgs[k] = v end end for i, param in ipairs(cfg.allowBlankParams or {}) do newArgs[param] = args[param] end return newArgs end function box:setBoxParameters(cfg, args) -- Get type data. self.type = args.type local typeData = cfg.types[self.type] self.invalidTypeError = cfg.showInvalidTypeError and self.type and not typeData and true or false typeData = typeData or cfg.types[cfg.default] self.typeClass = typeData.class self.typeImage = typeData.image -- Find if the box has been wrongly substituted. if cfg.substCheck and args.subst == 'SUBST' then self.isSubstituted = true end -- Find whether we are using a small message box. if cfg.allowSmall and ( cfg.smallParam and args.small == cfg.smallParam or not cfg.smallParam and yesno(args.small) ) then self.isSmall = true else self.isSmall = false end -- Add attributes, classes and styles. if cfg.allowId then self.id = args.id end self:addClass( cfg.usePlainlinksParam and yesno(args.plainlinks or true) and 'plainlinks' ) for _, class in ipairs(cfg.classes or {}) do self:addClass(class) end if self.isSmall then self:addClass(cfg.smallClass or 'mbox-small') end self:addClass(self.typeClass) self:addClass(args.class) self.style = args.style self.attrs = args.attrs -- Set text style. self.textstyle = args.textstyle -- Find if we are on the template page or not. This functionality is only -- used if useCollapsibleTextFields is set, or if both cfg.templateCategory -- and cfg.templateCategoryRequireName are set. self.useCollapsibleTextFields = cfg.useCollapsibleTextFields if self.useCollapsibleTextFields or cfg.templateCategory and cfg.templateCategoryRequireName then self.name = args.name if self.name then local templateName = mw.ustring.match( self.name, '^[tT][eE][mM][pP][lL][aA][tT][eE][%s_]*:[%s_]*(.*)$' ) or self.name templateName = 'Template:' .. templateName self.templateTitle = getTitleObject(templateName) end self.isTemplatePage = self.templateTitle and mw.title.equals(self.title, self.templateTitle) or false end -- Process data for collapsible text fields. At the moment these are only -- used in {{ambox}}. if self.useCollapsibleTextFields then -- Get the self.issue value. if self.isSmall and args.smalltext then self.issue = args.smalltext else local sect if args.sect == '' then sect = 'This ' .. (cfg.sectionDefault or 'page') elseif type(args.sect) == 'string' then sect = 'This ' .. args.sect end local issue = args.issue issue = type(issue) == 'string' and issue ~= '' and issue or nil local text = args.text text = type(text) == 'string' and text or nil local issues = {} tinsert(issues, sect) tinsert(issues, issue) tinsert(issues, text) self.issue = tconcat(issues, ' ') end -- Get the self.talk value. local talk = args.talk -- Show talk links on the template page or template subpages if the talk -- parameter is blank. if talk == '' and self.templateTitle and ( mw.title.equals(self.templateTitle, self.title) or self.title:isSubpageOf(self.templateTitle) ) then talk = '#' elseif talk == '' then talk = nil end if talk then -- If the talk value is a talk page, make a link to that page. Else -- assume that it's a section heading, and make a link to the talk -- page of the current page with that section heading. local talkTitle = getTitleObject(talk) local talkArgIsTalkPage = true if not talkTitle or not talkTitle.isTalkPage then talkArgIsTalkPage = false talkTitle = getTitleObject( self.title.text, mw.site.namespaces[self.title.namespace].talk.id ) end if talkTitle and talkTitle.exists then local talkText = 'Relevant discussion may be found on' if talkArgIsTalkPage then talkText = format( '%s [[%s|%s]].', talkText, talk, talkTitle.prefixedText ) else talkText = format( '%s the [[%s#%s|talk page]].', talkText, talkTitle.prefixedText, talk ) end self.talk = talkText end end -- Get other values. self.fix = args.fix ~= '' and args.fix or nil local date if args.date and args.date ~= '' then date = args.date elseif args.date == '' and self.isTemplatePage then date = lang:formatDate('F Y') end if date then self.date = format(" <small>''(%s)''</small>", date) end self.info = args.info end -- Set the non-collapsible text field. At the moment this is used by all box -- types other than ambox, and also by ambox when small=yes. if self.isSmall then self.text = args.smalltext or args.text else self.text = args.text end -- Set the below row. self.below = cfg.below and args.below -- General image settings. self.imageCellDiv = not self.isSmall and cfg.imageCellDiv and true or false self.imageEmptyCell = cfg.imageEmptyCell if cfg.imageEmptyCellStyle then self.imageEmptyCellStyle = 'border:none;padding:0px;width:1px' end -- Left image settings. local imageLeft = self.isSmall and args.smallimage or args.image if cfg.imageCheckBlank and imageLeft ~= 'blank' and imageLeft ~= 'none' or not cfg.imageCheckBlank and imageLeft ~= 'none' then self.imageLeft = imageLeft if not imageLeft then local imageSize = self.isSmall and (cfg.imageSmallSize or '30x30px') or '40x40px' self.imageLeft = format('[[File:%s|%s|link=|alt=]]', self.typeImage or 'Imbox notice.png', imageSize) end end -- Right image settings. local imageRight = self.isSmall and args.smallimageright or args.imageright if not (cfg.imageRightNone and imageRight == 'none') then self.imageRight = imageRight end -- Add mainspace categories. At the moment these are only used in {{ambox}}. if cfg.allowMainspaceCategories then if args.cat then args.cat1 = args.cat end self.catNums = getArgNums(args, 'cat') if args.category then args.category1 = args.category end self.categoryNums = getArgNums(args, 'category') if args.all then args.all1 = args.all end self.allNums = getArgNums(args, 'all') self.categoryParamNums = union(self.catNums, self.categoryNums) self.categoryParamNums = union(self.categoryParamNums, self.allNums) -- The following is roughly equivalent to the old {{Ambox/category}}. local date = args.date date = type(date) == 'string' and date local preposition ='/' for _, num in ipairs(self.categoryParamNums) do local mainCat = args['cat' .. tostring(num)] or args['category' .. tostring(num)] local allCat = args['all' .. tostring(num)] mainCat = type(mainCat) == 'string' and mainCat allCat = type(allCat) == 'string' and allCat if mainCat and date and date ~= '' then local catTitle = format('%s%s%s', mainCat, preposition, date) self:addCat('main', catTitle) catTitle = getTitleObject('Category:' .. catTitle) if not catTitle or not catTitle.exists then self:addCat( 'main', 'Үлгідегі датаның сәйкес емес параметрлері бар мақалалар' ) end elseif mainCat and (not date or date == '') then self:addCat('main', mainCat) end if allCat then self:addCat('main', allCat) end end end -- Add template-namespace categories. if cfg.templateCategory then if cfg.templateCategoryRequireName then if self.isTemplatePage then self:addCat('template', cfg.templateCategory) end elseif not self.title.isSubpage then self:addCat('template', cfg.templateCategory) end end -- Add template error category. if cfg.templateErrorCategory then local templateErrorCategory = cfg.templateErrorCategory local templateCat, templateSort if not self.name and not self.title.isSubpage then templateCat = templateErrorCategory elseif self.isTemplatePage then local paramsToCheck = cfg.templateErrorParamsToCheck or {} local count = 0 for i, param in ipairs(paramsToCheck) do if not args[param] then count = count + 1 end end if count > 0 then templateCat = templateErrorCategory templateSort = tostring(count) end if self.categoryNums and #self.categoryNums > 0 then templateCat = templateErrorCategory templateSort = 'C' end end self:addCat('template', templateCat, templateSort) end -- Categories for all namespaces. if self.invalidTypeError then local allSort = (self.nsid == 0 and 'Main:' or '') .. self.title.prefixedText self:addCat('all', 'Wikipedia message box parameter needs fixing', allSort) end if self.isSubstituted then self:addCat('all', 'Pages with incorrectly substituted templates') end -- Convert category tables to strings and pass them through -- [[Module:Category handler]]. self.categories = categoryHandler{ main = tconcat(self.mainCats or {}), template = tconcat(self.templateCats or {}), all = tconcat(self.allCats or {}), nocat = args.nocat, demospace = self.demospace, page = self.pageTitle and self.pageTitle.prefixedText or nil } end function box:export() local root = htmlBuilder.create() -- Add the subst check error. if self.isSubstituted and self.name then root .tag('b') .addClass('error') .wikitext(format( 'Template <code>%s[[Template:%s|%s]]%s</code> has been incorrectly substituted.', mw.text.nowiki('{{'), self.name, self.name, mw.text.nowiki('}}') )) end -- Create the box table. local boxTable = root.tag('table') boxTable .attr('id', self.id) for i, class in ipairs(self.classes or {}) do boxTable .addClass(class) end boxTable .cssText(self.style) .attr('role', 'presentation') for attr, val in pairs(self.attrs or {}) do boxTable .attr(attr, val) end -- Add the left-hand image. local row = boxTable.tag('tr') if self.imageLeft then local imageLeftCell = row.tag('td').addClass('mbox-image') if self.imageCellDiv then -- If we are using a div, redefine imageLeftCell so that the image -- is inside it. Divs use style="width: 52px;", which limits the -- image width to 52px. If any images in a div are wider than that, -- they may overlap with the text or cause other display problems. imageLeftCell = imageLeftCell.tag('div').css('width', '52px') end imageLeftCell .wikitext(self.imageLeft) elseif self.imageEmptyCell then -- Some message boxes define an empty cell if no image is specified, and -- some don't. The old template code in templates where empty cells are -- specified gives the following hint: "No image. Cell with some width -- or padding necessary for text cell to have 100% width." row.tag('td') .addClass('mbox-empty-cell') .cssText(self.imageEmptyCellStyle) end -- Add the text. local textCell = row.tag('td').addClass('mbox-text') if self.useCollapsibleTextFields then -- The message box uses advanced text parameters that allow things to be -- collapsible. At the moment, only ambox uses this. textCell .cssText(self.textstyle) local textCellSpan = textCell.tag('span') textCellSpan .addClass('mbox-text-span') .wikitext(self.issue) if not self.isSmall then textCellSpan .tag('span') .addClass('hide-when-compact') .wikitext(self.talk and ' ' .. self.talk) .wikitext(self.fix and ' ' .. self.fix) end textCellSpan .wikitext(self.date and ' ' .. self.date) if not self.isSmall then textCellSpan .tag('span') .addClass('hide-when-compact') .wikitext(self.info and ' ' .. self.info) end else -- Default text formatting - anything goes. textCell .cssText(self.textstyle) .wikitext(self.text) end -- Add the right-hand image. if self.imageRight then local imageRightCell = row.tag('td').addClass('mbox-imageright') if self.imageCellDiv then -- If we are using a div, redefine imageRightCell so that the image -- is inside it. imageRightCell = imageRightCell.tag('div').css('width', '52px') end imageRightCell .wikitext(self.imageRight) end -- Add the below row. if self.below then boxTable.tag('tr') .tag('td') .attr('colspan', self.imageRight and '3' or '2') .addClass('mbox-text') .cssText(self.textstyle) .wikitext(self.below) end -- Add error message for invalid type parameters. if self.invalidTypeError then root .tag('div') .css('text-align', 'center') .wikitext(format( 'This message box is using an invalid "type=%s" parameter and needs fixing.', self.type or '' )) end -- Add categories. root .wikitext(self.categories) return tostring(root) end local function main(boxType, args) local outputBox = box.new() outputBox:setTitle(args) local cfg = outputBox:getConfig(boxType) args = outputBox:removeBlankArgs(cfg, args) outputBox:setBoxParameters(cfg, args) return outputBox:export() end local function makeWrapper(boxType) return function (frame) local args = getArgs(frame, {trim = false, removeBlanks = false}) return main(boxType, args) end end local p = { main = main, mbox = makeWrapper('mbox') } for boxType in pairs(cfgTables) do p[boxType] = makeWrapper(boxType) end return p 7ubmz8mla78rjh165qoqekzojhc4x3f 828 3420 7496 2021-09-06T06:25:36Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: -- Module for building complex HTML (e.g. infoboxes, navboxes) using a fluent interface. local HtmlBuilder = {} local metatable = {} metatable.__index = function(t, key) local ret = rawget(t, key) if ret then return ret end ret = metatable[key] if type(ret) == 'function' then return function(...) return ret(t, ...) end else return ret end end metatable.__tostring = function(t) local... Scribunto text/plain -- Module for building complex HTML (e.g. infoboxes, navboxes) using a fluent interface. local HtmlBuilder = {} local metatable = {} metatable.__index = function(t, key) local ret = rawget(t, key) if ret then return ret end ret = metatable[key] if type(ret) == 'function' then return function(...) return ret(t, ...) end else return ret end end metatable.__tostring = function(t) local ret = {} t._build(ret) return table.concat(ret) end metatable._build = function(t, ret) if t.tagName then table.insert(ret, '<' .. t.tagName) for i, attr in ipairs(t.attributes) do table.insert(ret, ' ' .. attr.name .. '="' .. attr.val .. '"') end if #t.styles > 0 then table.insert(ret, ' style="') for i, prop in ipairs(t.styles) do if type(prop) == 'string' then -- added with cssText() table.insert(ret, prop .. ';') else -- added with css() table.insert(ret, prop.name .. ':' .. prop.val .. ';') end end table.insert(ret, '"') end if t.selfClosing then table.insert(ret, ' /') end table.insert(ret, '>') end for i, node in ipairs(t.nodes) do if node then if type(node) == 'table' then node._build(ret) else table.insert(ret, tostring(node)) end end end if t.tagName and not t.unclosed and not t.selfClosing then table.insert(ret, '</' .. t.tagName .. '>') end end metatable.node = function(t, builder) if builder then table.insert(t.nodes, builder) end return t end metatable.wikitext = function(t, ...) local vals = {...} for i = 1, #vals do if vals[i] then table.insert(t.nodes, vals[i]) end end return t end metatable.newline = function(t) table.insert(t.nodes, '\n') return t end metatable.tag = function(t, tagName, args) args = args or {} args.parent = t local builder = HtmlBuilder.create(tagName, args) table.insert(t.nodes, builder) return builder end local function getAttr(t, name) for i, attr in ipairs(t.attributes) do if attr.name == name then return attr end end end metatable.attr = function(t, name, val) if type(val) == 'string' or type(val) == 'number' then -- if caller sets the style attribute explicitly, then replace all styles previously added with css() and cssText() if name == 'style' then t.styles = {val} return t end local attr = getAttr(t, name) if attr then attr.val = val else table.insert(t.attributes, {name = name, val = val}) end end return t end metatable.addClass = function(t, class) if class then local attr = getAttr(t, 'class') if attr then attr.val = attr.val .. ' ' .. class else t.attr('class', class) end end return t end metatable.css = function(t, name, val) if type(val) == 'string' or type(val) == 'number' then for i, prop in ipairs(t.styles) do if prop.name == name then prop.val = val return t end end table.insert(t.styles, {name = name, val = val}) end return t end metatable.cssText = function(t, css) if css then table.insert(t.styles, css) end return t end metatable.done = function(t) return t.parent or t end metatable.allDone = function(t) while t.parent do t = t.parent end return t end function HtmlBuilder.create(tagName, args) args = args or {} local builder = {} setmetatable(builder, metatable) builder.nodes = {} builder.attributes = {} builder.styles = {} builder.tagName = tagName builder.parent = args.parent builder.unclosed = args.unclosed or false builder.selfClosing = args.selfClosing or false return builder end return HtmlBuilder ait58gp3hn4i3oyevj1ucebrzvyok1o 828 3421 7497 2021-09-06T06:31:09Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: local ambox = { types = { speedy = { class = 'ambox-speedy', image = 'Ambox speedy deletion.png' }, delete = { class = 'ambox-delete', image = 'Ambox deletion.png' }, content = { class = 'ambox-content', image = 'Ambox content.png' }, style = { class = 'ambox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'ambox-move', image = 'Ambox move.png' }, protection = { class = 'ambox-protection', image = 'Ambox pr... Scribunto text/plain local ambox = { types = { speedy = { class = 'ambox-speedy', image = 'Ambox speedy deletion.png' }, delete = { class = 'ambox-delete', image = 'Ambox deletion.png' }, content = { class = 'ambox-content', image = 'Ambox content.png' }, style = { class = 'ambox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'ambox-move', image = 'Ambox move.png' }, protection = { class = 'ambox-protection', image = 'Ambox protection.png' }, notice = { class = 'ambox-notice', image = 'Ambox notice.png' } }, default = 'notice', allowBlankParams = {'talk', 'sect', 'date', 'issue', 'fix', 'subst', 'hidden'}, allowSmall = true, smallParam = 'left', smallClass = 'mbox-small-left', substCheck = true, classes = {'metadata', 'plainlinks', 'ambox'}, imageEmptyCell = true, imageCheckBlank = true, imageSmallSize = '20x20px', imageCellDiv = true, useCollapsibleTextFields = true, imageRightNone = true, sectionDefault = 'article', allowMainspaceCategories = true, templateCategory = 'Уикипедия:Мақала хабарлама үлгілері', templateCategoryRequireName = true, templateErrorCategory = 'Уикипедия:Параметрлері жеткіліксіз мақала хабарлама үлгілері', templateErrorParamsToCheck = {'issue', 'fix', 'subst'} } local cmbox = { types = { speedy = { class = 'cmbox-speedy', image = 'Cmbox deletion.png' }, delete = { class = 'cmbox-delete', image = 'Cmbox deletion.png' }, content = { class = 'cmbox-content', image = 'Cmbox content.png' }, style = { class = 'cmbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'cmbox-move', image = 'Cmbox move.png' }, protection = { class = 'cmbox-protection', image = 'Cmbox protection.png' }, notice = { class = 'cmbox-notice', image = 'Cmbox notice.png' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'plainlinks', 'cmbox'}, imageEmptyCell = true } local fmbox = { types = { warning = { class = 'fmbox-warning', image = 'Cmbox deletion.png' }, editnotice = { class = 'fmbox-editnotice', image = 'Imbox notice.png' }, system = { class = 'fmbox-system', image = 'Imbox notice.png' } }, default = 'system', showInvalidTypeError = true, allowId = true, classes = {'plainlinks', 'fmbox'}, imageEmptyCell = false, imageRightNone = false } local imbox = { types = { speedy = { class = 'imbox-speedy', image = 'Imbox speedy deletion.png' }, delete = { class = 'imbox-delete', image = 'Imbox deletion.png' }, content = { class = 'imbox-content', image = 'Imbox content.png' }, style = { class = 'imbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'imbox-move', image = 'Imbox move.png' }, protection = { class = 'imbox-protection', image = 'Imbox protection.png' }, license = { class = 'imbox-license', image = 'Imbox license.png' }, featured = { class = 'imbox-featured', image = 'Imbox featured.png' }, notice = { class = 'imbox-notice', image = 'Imbox notice.png' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'imbox'}, usePlainlinksParam = true, imageEmptyCell = true, below = true, templateCategory = 'Файл хабарламалары терезелері' } local ombox = { types = { speedy = { class = 'ombox-speedy', image = 'Imbox speedy deletion.png' }, delete = { class = 'ombox-delete', image = 'Imbox deletion.png' }, content = { class = 'ombox-content', image = 'Imbox content.png' }, style = { class = 'ombox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'ombox-move', image = 'Imbox move.png' }, protection = { class = 'ombox-protection', image = 'Imbox protection.png' }, notice = { class = 'ombox-notice', image = 'Imbox notice.png' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'plainlinks', 'ombox'}, allowSmall = true, imageEmptyCell = true, imageRightNone = true } local tmbox = { types = { speedy = { class = 'tmbox-speedy', image = 'Imbox speedy deletion.png' }, delete = { class = 'tmbox-delete', image = 'Imbox deletion.png' }, content = { class = 'tmbox-content', image = 'Imbox content.png' }, style = { class = 'tmbox-style', image = 'Edit-clear.svg ' }, move = { class = 'tmbox-move', image = 'Imbox move.png' }, protection = { class = 'tmbox-protection', image = 'Imbox protection.png' }, notice = { class = 'tmbox-notice', image = 'Imbox notice.png' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'plainlinks', 'tmbox'}, allowId = true, allowSmall = true, imageRightNone = true, imageEmptyCell = true, imageEmptyCellStyle = true, templateCategory = 'Хабарлама терезелері' } return { ambox = ambox, cmbox = cmbox, fmbox = fmbox, imbox = imbox, ombox = ombox, tmbox = tmbox } o9jpx2hwqwr3kdybh38la9s5kmsmcme 828 3422 7498 2021-09-06T06:33:21Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: -- This module provides easy processing of arguments passed to Scribunto from -- #invoke. It is intended for use by other Lua modules, and should not be -- called from #invoke directly. local libraryUtil = require('libraryUtil') local checkType = libraryUtil.checkType local arguments = {} -- Generate four different tidyVal functions, so that we don't have to check the -- options every time we call it. local function tidyValDefault(key, val) if type(val) == 'string'... Scribunto text/plain -- This module provides easy processing of arguments passed to Scribunto from -- #invoke. It is intended for use by other Lua modules, and should not be -- called from #invoke directly. local libraryUtil = require('libraryUtil') local checkType = libraryUtil.checkType local arguments = {} -- Generate four different tidyVal functions, so that we don't have to check the -- options every time we call it. local function tidyValDefault(key, val) if type(val) == 'string' then val = val:match('^%s*(.-)%s*$') if val == '' then return nil else return val end else return val end end local function tidyValTrimOnly(key, val) if type(val) == 'string' then return val:match('^%s*(.-)%s*$') else return val end end local function tidyValRemoveBlanksOnly(key, val) if type(val) == 'string' then if val:find('%S') then return val else return nil end else return val end end local function tidyValNoChange(key, val) return val end local function matchesTitle(given, title) local tp = type( given ) return (tp == 'string' or tp == 'number') and mw.title.new( given ).prefixedText == title end local translate_mt = { __index = function(t, k) return k end } function arguments.getArgs(frame, options) checkType('getArgs', 1, frame, 'table', true) checkType('getArgs', 2, options, 'table', true) frame = frame or {} options = options or {} --[[ -- Set up argument translation. --]] options.translate = options.translate or {} if getmetatable(options.translate) == nil then setmetatable(options.translate, translate_mt) end if options.backtranslate == nil then options.backtranslate = {} for k,v in pairs(options.translate) do options.backtranslate[v] = k end end if options.backtranslate and getmetatable(options.backtranslate) == nil then setmetatable(options.backtranslate, { __index = function(t, k) if options.translate[k] ~= k then return nil else return k end end }) end --[[ -- Get the argument tables. If we were passed a valid frame object, get the -- frame arguments (fargs) and the parent frame arguments (pargs), depending -- on the options set and on the parent frame's availability. If we weren't -- passed a valid frame object, we are being called from another Lua module -- or from the debug console, so assume that we were passed a table of args -- directly, and assign it to a new variable (luaArgs). --]] local fargs, pargs, luaArgs if type(frame.args) == 'table' and type(frame.getParent) == 'function' then if options.wrappers then --[[ -- The wrappers option makes Module:Arguments look up arguments in -- either the frame argument table or the parent argument table, but -- not both. This means that users can use either the #invoke syntax -- or a wrapper template without the loss of performance associated -- with looking arguments up in both the frame and the parent frame. -- Module:Arguments will look up arguments in the parent frame -- if it finds the parent frame's title in options.wrapper; -- otherwise it will look up arguments in the frame object passed -- to getArgs. --]] local parent = frame:getParent() if not parent then fargs = frame.args else local title = parent:getTitle():gsub('/sandbox$', '') local found = false if matchesTitle(options.wrappers, title) then found = true elseif type(options.wrappers) == 'table' then for _,v in pairs(options.wrappers) do if matchesTitle(v, title) then found = true break end end end -- We test for false specifically here so that nil (the default) acts like true. if found or options.frameOnly == false then pargs = parent.args end if not found or options.parentOnly == false then fargs = frame.args end end else -- options.wrapper isn't set, so check the other options. if not options.parentOnly then fargs = frame.args end if not options.frameOnly then local parent = frame:getParent() pargs = parent and parent.args or nil end end if options.parentFirst then fargs, pargs = pargs, fargs end else luaArgs = frame end -- Set the order of precedence of the argument tables. If the variables are -- nil, nothing will be added to the table, which is how we avoid clashes -- between the frame/parent args and the Lua args. local argTables = {fargs} argTables[#argTables + 1] = pargs argTables[#argTables + 1] = luaArgs --[[ -- Generate the tidyVal function. If it has been specified by the user, we -- use that; if not, we choose one of four functions depending on the -- options chosen. This is so that we don't have to call the options table -- every time the function is called. --]] local tidyVal = options.valueFunc if tidyVal then if type(tidyVal) ~= 'function' then error( "bad value assigned to option 'valueFunc'" .. '(function expected, got ' .. type(tidyVal) .. ')', 2 ) end elseif options.trim ~= false then if options.removeBlanks ~= false then tidyVal = tidyValDefault else tidyVal = tidyValTrimOnly end else if options.removeBlanks ~= false then tidyVal = tidyValRemoveBlanksOnly else tidyVal = tidyValNoChange end end --[[ -- Set up the args, metaArgs and nilArgs tables. args will be the one -- accessed from functions, and metaArgs will hold the actual arguments. Nil -- arguments are memoized in nilArgs, and the metatable connects all of them -- together. --]] local args, metaArgs, nilArgs, metatable = {}, {}, {}, {} setmetatable(args, metatable) local function mergeArgs(tables) --[[ -- Accepts multiple tables as input and merges their keys and values -- into one table. If a value is already present it is not overwritten; -- tables listed earlier have precedence. We are also memoizing nil -- values, which can be overwritten if they are 's' (soft). --]] for _, t in ipairs(tables) do for key, val in pairs(t) do if metaArgs[key] == nil and nilArgs[key] ~= 'h' then local tidiedVal = tidyVal(key, val) if tidiedVal == nil then nilArgs[key] = 's' else metaArgs[key] = tidiedVal end end end end end --[[ -- Define metatable behaviour. Arguments are memoized in the metaArgs table, -- and are only fetched from the argument tables once. Fetching arguments -- from the argument tables is the most resource-intensive step in this -- module, so we try and avoid it where possible. For this reason, nil -- arguments are also memoized, in the nilArgs table. Also, we keep a record -- in the metatable of when pairs and ipairs have been called, so we do not -- run pairs and ipairs on the argument tables more than once. We also do -- not run ipairs on fargs and pargs if pairs has already been run, as all -- the arguments will already have been copied over. --]] metatable.__index = function (t, key) --[[ -- Fetches an argument when the args table is indexed. First we check -- to see if the value is memoized, and if not we try and fetch it from -- the argument tables. When we check memoization, we need to check -- metaArgs before nilArgs, as both can be non-nil at the same time. -- If the argument is not present in metaArgs, we also check whether -- pairs has been run yet. If pairs has already been run, we return nil. -- This is because all the arguments will have already been copied into -- metaArgs by the mergeArgs function, meaning that any other arguments -- must be nil. --]] if type(key) == 'string' then key = options.translate[key] end local val = metaArgs[key] if val ~= nil then return val elseif metatable.donePairs or nilArgs[key] then return nil end for _, argTable in ipairs(argTables) do local argTableVal = tidyVal(key, argTable[key]) if argTableVal ~= nil then metaArgs[key] = argTableVal return argTableVal end end nilArgs[key] = 'h' return nil end metatable.__newindex = function (t, key, val) -- This function is called when a module tries to add a new value to the -- args table, or tries to change an existing value. if type(key) == 'string' then key = options.translate[key] end if options.readOnly then error( 'could not write to argument table key "' .. tostring(key) .. '"; the table is read-only', 2 ) elseif options.noOverwrite and args[key] ~= nil then error( 'could not write to argument table key "' .. tostring(key) .. '"; overwriting existing arguments is not permitted', 2 ) elseif val == nil then --[[ -- If the argument is to be overwritten with nil, we need to erase -- the value in metaArgs, so that __index, __pairs and __ipairs do -- not use a previous existing value, if present; and we also need -- to memoize the nil in nilArgs, so that the value isn't looked -- up in the argument tables if it is accessed again. --]] metaArgs[key] = nil nilArgs[key] = 'h' else metaArgs[key] = val end end local function translatenext(invariant) local k, v = next(invariant.t, invariant.k) invariant.k = k if k == nil then return nil elseif type(k) ~= 'string' or not options.backtranslate then return k, v else local backtranslate = options.backtranslate[k] if backtranslate == nil then -- Skip this one. This is a tail call, so this won't cause stack overflow return translatenext(invariant) else return backtranslate, v end end end metatable.__pairs = function () -- Called when pairs is run on the args table. if not metatable.donePairs then mergeArgs(argTables) metatable.donePairs = true end return translatenext, { t = metaArgs } end local function inext(t, i) -- This uses our __index metamethod local v = t[i + 1] if v ~= nil then return i + 1, v end end metatable.__ipairs = function (t) -- Called when ipairs is run on the args table. return inext, t, 0 end return args end return arguments 5qx9tzlul9ser30uxj9nbasjt92cevn 828 3423 7500 2021-09-06T06:55:54Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: --[[ -------------------------------------------------------------------------------- -- -- -- NAMESPACE DETECT -- -- -- -- This module implements the {{namespace detect}} template in Lua, with a -- -- few improvements: all namespaces and all namespace aliases ar... Scribunto text/plain --[[ -------------------------------------------------------------------------------- -- -- -- NAMESPACE DETECT -- -- -- -- This module implements the {{namespace detect}} template in Lua, with a -- -- few improvements: all namespaces and all namespace aliases are supported, -- -- and namespace names are detected automatically for the local wiki. The -- -- module can also use the corresponding subject namespace value if it is -- -- used on a talk page. Parameter names can be configured for different wikis -- -- by altering the values in the "cfg" table in -- -- Module:Namespace detect/config. -- -- -- -------------------------------------------------------------------------------- --]] local data = mw.loadData('Module:Namespace detect/data') local argKeys = data.argKeys local cfg = data.cfg local mappings = data.mappings local yesno = require('Module:Yesno') local mArguments -- Lazily initialise Module:Arguments local mTableTools -- Lazily initilalise Module:TableTools local ustringLower = mw.ustring.lower local p = {} local function fetchValue(t1, t2) -- Fetches a value from the table t1 for the first key in array t2 where -- a non-nil value of t1 exists. for i, key in ipairs(t2) do local value = t1[key] if value ~= nil then return value end end return nil end local function equalsArrayValue(t, value) -- Returns true if value equals a value in the array t. Otherwise -- returns false. for i, arrayValue in ipairs(t) do if value == arrayValue then return true end end return false end function p.getPageObject(page) -- Get the page object, passing the function through pcall in case of -- errors, e.g. being over the expensive function count limit. if page then local success, pageObject = pcall(mw.title.new, page) if success then return pageObject else return nil end else return mw.title.getCurrentTitle() end end -- Provided for backward compatibility with other modules function p.getParamMappings() return mappings end local function getNamespace(args) -- This function gets the namespace name from the page object. local page = fetchValue(args, argKeys.demopage) if page == '' then page = nil end local demospace = fetchValue(args, argKeys.demospace) if demospace == '' then demospace = nil end local subjectns = fetchValue(args, argKeys.subjectns) local ret if demospace then -- Handle "demospace = main" properly. if equalsArrayValue(argKeys.main, ustringLower(demospace)) then ret = mw.site.namespaces[0].name else ret = demospace end else local pageObject = p.getPageObject(page) if pageObject then if pageObject.isTalkPage then -- Get the subject namespace if the option is set, -- otherwise use "talk". if yesno(subjectns) then ret = mw.site.namespaces[pageObject.namespace].subject.name else ret = 'talk' end else ret = pageObject.nsText end else return nil -- return nil if the page object doesn't exist. end end ret = ret:gsub('_', ' ') return ustringLower(ret) end function p._main(args) -- Check the parameters stored in the mappings table for any matches. local namespace = getNamespace(args) or 'other' -- "other" avoids nil table keys local params = mappings[namespace] or {} local ret = fetchValue(args, params) --[[ -- If there were no matches, return parameters for other namespaces. -- This happens if there was no text specified for the namespace that -- was detected or if the demospace parameter is not a valid -- namespace. Note that the parameter for the detected namespace must be -- completely absent for this to happen, not merely blank. --]] if ret == nil then ret = fetchValue(args, argKeys.other) end return ret end function p.main(frame) mArguments = require('Module:Arguments') local args = mArguments.getArgs(frame, {removeBlanks = false}) local ret = p._main(args) return ret or '' end function p.table(frame) --[[ -- Create a wikitable of all subject namespace parameters, for -- documentation purposes. The talk parameter is optional, in case it -- needs to be excluded in the documentation. --]] -- Load modules and initialise variables. mTableTools = require('Module:TableTools') local namespaces = mw.site.namespaces local cfg = data.cfg local useTalk = type(frame) == 'table' and type(frame.args) == 'table' and yesno(frame.args.talk) -- Whether to use the talk parameter. -- Get the header names. local function checkValue(value, default) if type(value) == 'string' then return value else return default end end local nsHeader = checkValue(cfg.wikitableNamespaceHeader, 'Namespace') local aliasesHeader = checkValue(cfg.wikitableAliasesHeader, 'Aliases') -- Put the namespaces in order. local mappingsOrdered = {} for nsname, params in pairs(mappings) do if useTalk or nsname ~= 'talk' then local nsid = namespaces[nsname].id -- Add 1, as the array must start with 1; nsid 0 would be lost otherwise. nsid = nsid + 1 mappingsOrdered[nsid] = params end end mappingsOrdered = mTableTools.compressSparseArray(mappingsOrdered) -- Build the table. local ret = '{| class="wikitable"' .. '\n|-' .. '\n! ' .. nsHeader .. '\n! ' .. aliasesHeader for i, params in ipairs(mappingsOrdered) do for j, param in ipairs(params) do if j == 1 then ret = ret .. '\n|-' .. '\n| <code>' .. param .. '</code>' .. '\n| ' elseif j == 2 then ret = ret .. '<code>' .. param .. '</code>' else ret = ret .. ', <code>' .. param .. '</code>' end end end ret = ret .. '\n|-' .. '\n|}' return ret end return p j7kygz1y56jpz4doq0m2c6x1td5d8ar 828 3424 7501 2021-09-06T06:57:08Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: This module allows you to output different text depending on the [[WP:NAMESPACE|namespace]] that a given page is in. It is a [[WP:Lua|Lua]] implementation of the {{tl|namespace detect}} template, with a few improvements: all namespaces and all namespace aliases are supported, and namespace names are detected automatically for the local wiki. == Usage == <pre> {{#invoke: Namespace detect | main | page = <!-- page to detect namespace for, if not the current... wikitext text/x-wiki This module allows you to output different text depending on the [[WP:NAMESPACE|namespace]] that a given page is in. It is a [[WP:Lua|Lua]] implementation of the {{tl|namespace detect}} template, with a few improvements: all namespaces and all namespace aliases are supported, and namespace names are detected automatically for the local wiki. == Usage == <pre> {{#invoke: Namespace detect | main | page = <!-- page to detect namespace for, if not the current page --> | main = <!-- text to return for the main namespace --> | talk = <!-- text to return for talk namespaces --> <!-- text to return for specific subject namespaces --> | portal = | category = | user = | wikipedia = | wp = | education program = | mediawiki = | book = | timedtext = | template = | special = | media = | file = | image = | help = | module = | other = <!-- text to return for unspecified namespaces --> | demospace = <!-- namespace to display text for --> | subjectns = <!-- set to "yes" to treat talk pages as the corresponding subject page --> }} </pre> == Parameters == * '''main''' - text to return if the page is in the main namespace. * '''talk''' - text to return if the page is in a talk namespace. This can be any talk namespace - it will match any of "Talk:", "Wikipedia talk:", "User talk:", etc. * Subject namespace parameters, e.g. '''wikipedia''', '''user''', '''file'''... - the text to return if the page is in the corresponding namespace. This module accepts all subject namespaces as parameters, including [[Wikipedia:Namespace#Aliases|namespace aliases]] and [[Wikipedia:Namespace#Virtual namespaces|virtual namespaces]]. See below for a list of supported values. * '''other''' - text to return if no parameters for the page's namespace were specified. This text is also returned if {{para|demospace}} is set to an invalid namespace value. * '''subjectns''' - if on a talk page, use the corresponding subject page. Can be set with values of "yes", "y", "true" or "1". * '''demopage''' - specifies a page to detect the namespace of. If not specified, and if the {{para|demospace}} parameter is not set, then the module uses the current page. * '''demospace''' - force the module to behave as if the page was in the specified namespace. Often used for demonstrations. === Namespace parameters === Possible values for subject namespace parameters are as follows: {{#invoke:Namespace detect|table}} == Table function == Use the following to display a table with the different possible namespace parameters: &#123;&#123;#invoke:Namespace detect|table|talk=''yes''&#125;&#125; To include the parameter for talk namespaces, use {{para|talk|yes}}. == Porting to different wikis == This module is designed to be portable. To use it on a different wiki, all you need to do is to change the values in [[Module:Namespace detect/config]]. Instructions are available on that page. == Technical details == The module uses a data page at [[Module:Namespace detect/data]]. This page is loaded with [[mw:Extension:Scribunto/Lua reference manual#mw.loadData|mw.loadData]], which means it is processed once per page rather than once per #invoke. This was done for performance reasons. 5u4kgy4dt3982wu66fjv9trme89962e 828 3425 7502 2021-09-06T07:00:04Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: -------------------------------------------------------------------------------- -- Namespace detect data -- -- This module holds data for [[Module:Namespace detect]] to be loaded per -- -- page, rather than per #invoke, for performance reasons. -- -------------------------------------------------------------------------------- local cfg = require('Module:Namespace detect/config') local functio... Scribunto text/plain -------------------------------------------------------------------------------- -- Namespace detect data -- -- This module holds data for [[Module:Namespace detect]] to be loaded per -- -- page, rather than per #invoke, for performance reasons. -- -------------------------------------------------------------------------------- local cfg = require('Module:Namespace detect/config') local function addKey(t, key, defaultKey) if key ~= defaultKey then t[#t + 1] = key end end -- Get a table of parameters to query for each default parameter name. -- This allows wikis to customise parameter names in the cfg table while -- ensuring that default parameter names will always work. The cfg table -- values can be added as a string, or as an array of strings. local defaultKeys = { 'main', 'talk', 'other', 'subjectns', 'demospace', 'demopage' } local argKeys = {} for i, defaultKey in ipairs(defaultKeys) do argKeys[defaultKey] = {defaultKey} end for defaultKey, t in pairs(argKeys) do local cfgValue = cfg[defaultKey] local cfgValueType = type(cfgValue) if cfgValueType == 'string' then addKey(t, cfgValue, defaultKey) elseif cfgValueType == 'table' then for i, key in ipairs(cfgValue) do addKey(t, key, defaultKey) end end cfg[defaultKey] = nil -- Free the cfg value as we don't need it any more. end local function getParamMappings() --[[ -- Returns a table of how parameter names map to namespace names. The keys -- are the actual namespace names, in lower case, and the values are the -- possible parameter names for that namespace, also in lower case. The -- table entries are structured like this: -- { -- [''] = {'main'}, -- ['wikipedia'] = {'wikipedia', 'project', 'wp'}, -- ... -- } --]] local mappings = {} local mainNsName = mw.site.subjectNamespaces[0].name mainNsName = mw.ustring.lower(mainNsName) mappings[mainNsName] = mw.clone(argKeys.main) mappings['talk'] = mw.clone(argKeys.talk) for nsid, ns in pairs(mw.site.subjectNamespaces) do if nsid ~= 0 then -- Exclude main namespace. local nsname = mw.ustring.lower(ns.name) local canonicalName = mw.ustring.lower(ns.canonicalName) mappings[nsname] = {nsname} if canonicalName ~= nsname then table.insert(mappings[nsname], canonicalName) end for _, alias in ipairs(ns.aliases) do table.insert(mappings[nsname], mw.ustring.lower(alias)) end end end return mappings end return { argKeys = argKeys, cfg = cfg, mappings = getParamMappings() } ojp6d3pc8mql5nufaqdg576c9so3479 828 3426 7503 2021-09-06T07:01:54Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: -------------------------------------------------------------------------------- -- Namespace detect configuration data -- -- -- -- This module stores configuration data for Module:Namespace detect. Here -- -- you can localise the module to your wiki's language. -- --... Scribunto text/plain -------------------------------------------------------------------------------- -- Namespace detect configuration data -- -- -- -- This module stores configuration data for Module:Namespace detect. Here -- -- you can localise the module to your wiki's language. -- -- -- -- To activate a configuration item, you need to uncomment it. This means -- -- that you need to remove the text "-- " at the start of the line. -- -------------------------------------------------------------------------------- local cfg = {} -- Don't edit this line. -------------------------------------------------------------------------------- -- Parameter names -- -- These configuration items specify custom parameter names. Values added -- -- here will work in addition to the default English parameter names. -- -- To add one extra name, you can use this format: -- -- -- -- cfg.foo = 'parameter name' -- -- -- -- To add multiple names, you can use this format: -- -- -- -- cfg.foo = {'parameter name 1', 'parameter name 2', 'parameter name 3'} -- -------------------------------------------------------------------------------- ---- This parameter displays content for the main namespace: -- cfg.main = 'main' ---- This parameter displays in talk namespaces: -- cfg.talk = 'talk' ---- This parameter displays content for "other" namespaces (namespaces for which ---- parameters have not been specified): -- cfg.other = 'other' ---- This parameter makes talk pages behave as though they are the corresponding ---- subject namespace. Note that this parameter is used with [[Module:Yesno]]. ---- Edit that module to change the default values of "yes", "no", etc. -- cfg.subjectns = 'subjectns' ---- This parameter sets a demonstration namespace: -- cfg.demospace = 'demospace' ---- This parameter sets a specific page to compare: cfg.demopage = 'page' -------------------------------------------------------------------------------- -- Table configuration -- -- These configuration items allow customisation of the "table" function, -- -- used to generate a table of possible parameters in the module -- -- documentation. -- -------------------------------------------------------------------------------- ---- The header for the namespace column in the wikitable containing the list of ---- possible subject-space parameters. -- cfg.wikitableNamespaceHeader = 'Namespace' ---- The header for the wikitable containing the list of possible subject-space ---- parameters. -- cfg.wikitableAliasesHeader = 'Aliases' -------------------------------------------------------------------------------- -- End of configuration data -- -------------------------------------------------------------------------------- return cfg -- Don't edit this line. 1o6ozz56i8q0xgyl6xa41n2v7kelhli 10 3427 7504 2021-09-06T07:12:00Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| align="right" class="infobox" style="border-spacing: 0px; padding: 0px 0px; width: 280px; font-size:85%; line-height:130%;" cellspacing="0px" |- {{#if: {{{Портал|}}} | ! {{ПорталСуреті|{{{Портал}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Портал '''«[[Портал:{{{Портал}}}|{{{Портал}}}]]»'''</span>}} |- {{#if: {{{Портал2|}}} | ! {{ПорталСуреті|{{{Портал2}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box... wikitext text/x-wiki {| align="right" class="infobox" style="border-spacing: 0px; padding: 0px 0px; width: 280px; font-size:85%; line-height:130%;" cellspacing="0px" |- {{#if: {{{Портал|}}} | ! {{ПорталСуреті|{{{Портал}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Портал '''«[[Портал:{{{Портал}}}|{{{Портал}}}]]»'''</span>}} |- {{#if: {{{Портал2|}}} | ! {{ПорталСуреті|{{{Портал2}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Портал '''«[[Портал:{{{Портал2}}}|{{{Портал2}}}]]»'''</span>}} |- {{#if: {{{Уикисөздік|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикисөздікке сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wiktionary-logo-kk-without-text.svg|link=wikt:{{{Уикисөздік}}}|30px|alt=wikt:]] {{!}} <span class="wikidict-ref">[[wikt:{{{Уикисөздік}}}|{{{Тақырып|{{{Уикисөздік}}}}}}]]</span> Уикисөздікте{{?|Уикисөздік}}}} |- {{#if: {{{Уикимектеп|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикимектепке сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wikiversity-logo.svg|link=v:{{{Уикимектеп}}}|30px|alt=v:]] {{!}} <span class="wikiversity-ref">[[v:{{{Уикимектеп}}}|{{{Тақырып|{{{Уикимектеп}}}}}}]]</span> Уикимектепте{{?|Уикимектеп}}}} |- {{#if: {{{Уикикітап|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикикітапқа сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wikibooks-logo.svg|link=b:{{{Уикикітап}}}|30px|alt=b:]] {{!}} <span class="wikibooks-ref">[[b:{{{Уикикітап}}}|{{{Тақырып|{{{Уикикітап}}}}}}]]</span> Уикикітапта{{?|Уикикітап}}}} |- {{#if: {{{Уикидәйек|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикидәйекке сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wikiquote-logo.svg|link=q:{{{Уикидәйек}}}|30px|alt=q:]] {{!}} <span class="wikiquote-ref">[[q:{{{Уикидәйек}}}|{{{Тақырып|{{{Уикидәйек}}}}}}]]</span> Уикидәйекте{{?|Уикидәйек}}}} |- {{#if: {{{Уикиқайнар|}}} |{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикиқайнарға сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wikisource-logo.svg|link=s:{{{Уикиқайнар}}}|30px|alt=s:]] {{!}} <span class="wikisource-ref">[[s:{{{Уикиқайнар}}}|{{{Тақырып|{{{Уикиқайнар}}}}}}]]</span> Уикиқайнарда {{?|Уикиқайнар}}}} |- {{#if: {{{Уикитүрлер|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикитүрлерге сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wikispecies-logo.svg|link=wikispecies:{{{Уикитүрлер}}}|30px|alt=wikispecies:]] {{!}} <span class="wikispice-ref">[[wikispecies:{{{Уикитүрлер}}}|{{{Тақырып|{{{Уикитүрлер}}}}}}]]</span> Уикитүрлерде{{?|Уикитүрлер}}}} |- {{#if: {{{Ортаққор|}}} | ! [[Сурет:Commons-logo.svg|link=commons:{{{Ортаққор|}}}|30px|alt=commons:]] {{!}} <span class="wikicommons-ref">[{{localurl:Commons:{{{Ортаққор|}}}}}?uselang=ru {{{Тақырып|{{PAGENAME}}}}}]</span> Ортаққорда{{?|Ортаққор}}}} |- {{#if: {{{Мета-Уики|}}} | ! [[Сурет:Wikimedia-logo.svg|link=m:{{{Мета-Уики}}}|30px|alt=m:]] {{!}} <span class="wiki-meta-ref">[[m:{{{Мета-Уики}}}|{{{Тақырып|{{{Мета-Уики}}}}}}]]</span> Мета-Уикиде{{?|Уикипедия:Мета-Уики}}}} |- {{#if: {{{Уикихабар|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикихабарға сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wikinews-logo.svg|link=n:{{{Уикихабар}}}|40px|alt=n:]] {{!}} <span class="wikinews-ref">[[n:{{{Уикихабар}}}|{{{Тақырып|{{{Уикихабар}}}}}}]]</span> Уикихабарда{{?|Уикихабар}}}} |- {{#if: {{{Уикисаяхат|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Уикисаяхатқа сілтейтін беттер]]}} ! [[Сурет:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg|link=voy:{{wikidata-link|ruwikivoyage|{{{Уикисаяхат|}}}}}|30px|alt=voy:]] {{!}} <span class="wikivoyage-ref">[[voy:{{wikidata-link|ruwikivoyage|{{{Уикисаяхат|}}}}}|{{{Тақырып|{{PAGENAME}}}}}]]</span> Уикисаяхатта{{?|Уикисаяхат}}}} |- {{#if: {{{Жоба|}}} | ! {{ЖобаСуреті|{{{Жоба}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Жоба '''«[[Жоба:{{{Жоба}}}|{{{Жоба}}}]]»'''</span>}} |}<noinclude>{{doc}}</noinclude> 1n6fi8bmrbpgx7l83ez03ikmlpxgxea 10 3428 7505 2021-09-06T07:18:04Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#if:{{{1|}}}|{{#invoke:navbox|navbox |navbar = {{#ifeq:{{{state|}}}|off |off |plain}} |title = {{{title|{{{тақырып|Тақырыпқа байланысты сілтемелер}}}}}} |list1 = {{#if:{{{1|}}}|{{{{{1|}}}}}|}} {{#if:{{{2|}}}|{{{{{2|}}}}}|}} {{#if:{{{3|}}}|{{{{{3|}}}}}|}} {{#if:{{{4|}}}|{{{{{4|}}}}}|}} {{#if:{{{5|}}}|{{{{{5|}}}}}|}} {{#if:{{{6|}}}|{{{{{6|}}}}}|}} {{#if:{{{7|}}}|{{{{{7|}}}}}|}} {{#if:{{{8|}}}|{{{{{8|}}}}}|}} {{#if:{{{9|}}}|{{{{{9|}}}... wikitext text/x-wiki {{#if:{{{1|}}}|{{#invoke:navbox|navbox |navbar = {{#ifeq:{{{state|}}}|off |off |plain}} |title = {{{title|{{{тақырып|Тақырыпқа байланысты сілтемелер}}}}}} |list1 = {{#if:{{{1|}}}|{{{{{1|}}}}}|}} {{#if:{{{2|}}}|{{{{{2|}}}}}|}} {{#if:{{{3|}}}|{{{{{3|}}}}}|}} {{#if:{{{4|}}}|{{{{{4|}}}}}|}} {{#if:{{{5|}}}|{{{{{5|}}}}}|}} {{#if:{{{6|}}}|{{{{{6|}}}}}|}} {{#if:{{{7|}}}|{{{{{7|}}}}}|}} {{#if:{{{8|}}}|{{{{{8|}}}}}|}} {{#if:{{{9|}}}|{{{{{9|}}}}}|}} {{#if:{{{10|}}}|{{{{{10|}}}}}|}} {{#if:{{{11|}}}|{{{{{11|}}}}}|}} {{#if:{{{12|}}}|{{{{{12|}}}}}|}} {{#if:{{{13|}}}|{{{{{13|}}}}}|}} {{#if:{{{14|}}}|{{{{{14|}}}}}|}} {{#if:{{{15|}}}|{{{{{15|}}}}}|}} {{#if:{{{16|}}}|{{{{{16|}}}}}|}} {{#if:{{{17|}}}|{{{{{17|}}}}}|}} {{#if:{{{18|}}}|{{{{{18|}}}}}|}} {{#if:{{{19|}}}|{{{{{19|}}}}}|}} {{#if:{{{20|}}}|{{{{{20|}}}}}|}} |state = {{{state|collapsed}}} |titlestyle = background:{{{bg|#e8e8ff}}};{{#if:{{{fg|}}}|color:{{{fg}}};}}{{#if:{{{bordercolor|}}}|border: 1px solid {{{bordercolor}}};}}{{{titlestyle|{{{тақырып_стиль|{{{бөлім_стиль|}}}}}}}}} |liststyle = font-size:114%; |listpadding = 0px; |tracking = no }}|{{#invoke:navbox|navbox |navbar = {{#ifeq:{{{state|}}}|off |off |plain}} |title = {{{title|{{{тақырып|Тақырыпқа байланысты сілтемелер}}}}}} |list1 = {{{list1|{{{list|}}}}}} |state = {{{state|collapsed}}} |titlestyle = background:{{{bg|#e8e8ff}}};{{#if:{{{fg|}}}|color:{{{fg}}};}}{{#if:{{{bordercolor|}}}|border: 1px solid {{{bordercolor}}};}}{{{titlestyle|{{{тақырып_стиль|{{{бөлім_стиль|}}}}}}}}} |liststyle = font-size:114%; |listpadding = 0px; |tracking = no }}{{#if:{{{list1|{{{list|}}}}}}||[[Санат:Навигациялық үлгілер:Үлгілер үшін]]}} }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> ip04lo5e3cdc4xxxil37o7r6r3r68kn 828 3429 7506 2021-09-06T07:19:26Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: -- -- Бұл модуль {{Навигациялық кесте}} үлгісін құруға арналған. -- Код Module:Navbox негізінде құрастырылған. -- local p = {} local getArgs -- lazily initialized local args local tableRowAdded = false local border local maintitle local name local above local image local below local titlestyle local groupstyle local bodystyle local basestyle local liststyle local oddstyle local evenstyle local e... Scribunto text/plain -- -- Бұл модуль {{Навигациялық кесте}} үлгісін құруға арналған. -- Код Module:Navbox негізінде құрастырылған. -- local p = {} local getArgs -- lazily initialized local args local tableRowAdded = false local border local maintitle local name local above local image local below local titlestyle local groupstyle local bodystyle local basestyle local liststyle local oddstyle local evenstyle local evenoddARG local abovestyle local belowstyle local imageleft local imageleftstyle local listnums = {} local function trim(s) return (mw.ustring.gsub(s, "^%s*(.-)%s*$", "%1")) end local function addNewline(s) if s:match('^[*:;#]') or s:match('^{|') then return '\n' .. s ..'\n' else return s end end local function addTableRow(tbl) -- If any other rows have already been added, then we add a 2px gutter row. if tableRowAdded then tbl :tag('tr') :css('height', '2px') :tag('td') :attr('colspan',2) end tableRowAdded = true return tbl:tag('tr') end local function renderNavBar(titleCell) -- Depending on the presence of the navbar and/or show/hide link, we may need to add a spacer div on the left -- or right to keep the title centered. local spacerSide = nil if args.navbar == 'off' then -- No navbar, and client wants no spacer, i.e. wants the title to be shifted to the left. If there's -- also no show/hide link, then we need a spacer on the right to achieve the left shift. if args.state == 'plain' then spacerSide = 'right' end elseif args.navbar == 'plain' or (not name and mw.getCurrentFrame():getParent():getTitle():gsub('/sandbox$', '') == 'Үлгі:Навигациялық кесте') then -- No navbar. Need a spacer on the left to balance out the width of the show/hide link. if args.state ~= 'plain' then spacerSide = 'left' end else -- Will render navbar (or error message). If there's no show/hide link, need a spacer on the right -- to balance out the width of the navbar. if args.state == 'plain' then spacerSide = 'right' end --- Мagnifying glass creation titleCell :tag('span') :css('float', 'left') :css('text-align', 'left') :css('width', '5em') :css('margin-right', '0.5em') :wikitext('[[Сурет:Magnifying glass icon.svg|14px|Бұл үлгіні қарау|link=Үлгі:' .. name .. ']] [[Сурет:Comment alt font awesome.svg|14px|Бұл үлгіні талқылау|link=Үлгі талқылауы:' .. name .. ']] [[Сурет:Template alt full black 22.svg|16px|Бұл үлгіні өңдеу|link=|link=' .. mw.title.new(name, 10):fullUrl('action=edit') .. ']]') end -- Render the spacer div. if spacerSide then titleCell :tag('span') :css('float', spacerSide) :css('width', '6em') :css('margin-right', '0.6em') :wikitext('&nbsp;') end end -- -- Title row -- local function renderTitleRow(tbl) if not maintitle then return end local titleRow = addTableRow(tbl) if args.titlegroup then titleRow :tag('th') :attr('scope', 'row') :addClass('navbox-group') :addClass(args.titlegroupclass) :cssText(basestyle) :cssText(groupstyle) :cssText(args.titlegroupstyle) :wikitext(args.titlegroup) end local titleCell = titleRow:tag('th'):attr('scope', 'col') if args.titlegroup then titleCell :css('border-left', '2px solid #fdfdfd') :css('width', '100%') end local titleColspan = 2 if imageleft then titleColspan = titleColspan + 1 end if image then titleColspan = titleColspan + 1 end if args.titlegroup then titleColspan = titleColspan - 1 end titleCell :cssText(basestyle) :cssText(titlestyle) :addClass('navbox-title') :attr('colspan', titleColspan) renderNavBar(titleCell) titleCell :tag('div') :addClass(args.titleclass) :css('font-size', '114%') :wikitext(addNewline(maintitle)) end -- -- Above/Below rows -- local function getAboveBelowColspan() local ret = 2 if imageleft then ret = ret + 1 end if image then ret = ret + 1 end return ret end local function renderAboveRow(tbl) if not above then return end addTableRow(tbl) :tag('td') :addClass('navbox-abovebelow') :addClass(args.aboveclass) :cssText(basestyle) :cssText(abovestyle) :attr('colspan', getAboveBelowColspan()) :tag('div') :wikitext(addNewline(above)) end local function renderBelowRow(tbl) if not below then return end addTableRow(tbl) :tag('td') :addClass('navbox-abovebelow') :addClass(args.belowclass) :cssText(basestyle) :cssText(belowstyle) :attr('colspan', getAboveBelowColspan()) :tag('div') :wikitext(addNewline(below)) end -- -- List rows -- local function renderListRow(tbl, listnum) local row = addTableRow(tbl) if listnum == 1 and imageleft then row :tag('td') :addClass('navbox-image') :addClass(args.imageclass) :css('width', '1%') :css('padding', '0px 7px 0px 0px') :cssText(imageleftstyle) :attr('rowspan', 2 * #listnums - 1) :tag('div') :wikitext(addNewline(imageleft)) end if (args['group' .. listnum] or args['бөлім' .. listnum]) then local groupCell = row:tag('th') groupCell :attr('scope', 'row') :addClass('navbox-group') :addClass(args.groupclass) :cssText(basestyle) if not (args['list' .. listnum] or args['тізім' .. listnum]) then groupCell :attr('colspan', '2') :css('text-align', 'center') end if args.groupwidth then groupCell:css('width', args.groupwidth) end groupCell :cssText(groupstyle) :cssText(args['group' .. listnum .. 'style']) :wikitext(args['group' .. listnum] or args['бөлім' .. listnum]) end if args['list' .. listnum] or args['тізім' .. listnum] then local listCell = row:tag('td') if (args['group' .. listnum] or args['бөлім' .. listnum]) then listCell :css('text-align', 'left') :css('border-left-width', '2px') :css('border-left-style', 'solid') else listCell:attr('colspan', 2) end if not args.groupwidth then listCell:css('width', '100%') end local isOdd = (listnum % 2) == 1 local rowstyle = evenstyle if isOdd then rowstyle = oddstyle end local evenOdd if evenoddARG == 'swap' then if isOdd then evenOdd = 'even' else evenOdd = 'odd' end else if isOdd then evenOdd = evenoddARG or 'odd' else evenOdd = evenoddARG or 'even' end end listCell :css('padding', '0px') :cssText(liststyle) :cssText(rowstyle) :cssText(args['list' .. listnum .. 'style']) :addClass('navbox-list') :addClass('navbox-' .. evenOdd) :addClass(args.listclass) :tag('div') :css('padding', (listnum == 1 and args.list1padding) or args.listpadding or '0em 0.25em') :wikitext('\n' .. (args['list' .. listnum] or args['тізім' .. listnum])) end if listnum == 1 and image then row :tag('td') :addClass('navbox-image') :addClass(args.imageclass) :css('width', '1%') :css('padding', '0px 0px 0px 7px') :cssText(imagestyle) :attr('rowspan', 2 * #listnums - 1) :tag('div') :wikitext(addNewline(image)) end end -- -- Tracking categories -- local function needsChangetoSubgroups() for i = 1, 23 do if (args['group' .. i] or args['бөлім' .. i]) and not (args['list' .. i] or args['тізім' .. i]) then return true end end return false end local function needsHorizontalLists() if border == 'child' or border == 'subgroup' or args.tracking == 'no' then return false end local listClasses = {'plainlist', 'hlist', 'hlist hnum', 'hlist hwrap', 'hlist vcard', 'vcard hlist', 'hlist vevent'} for i, cls in ipairs(listClasses) do if args.listclass == cls or args.bodyclass == cls then return false end end return true end local function hasBackgroundColors() return mw.ustring.match(args.titlestyle or '','background') or mw.ustring.match(args.groupstyle or '','background') or mw.ustring.match(args.basestyle or '','background') end local function isIllegible() local styleratio = require('Module:Color contrast')._styleratio for key, style in pairs(args) do if tostring(key):match("style$") then if styleratio{mw.text.unstripNoWiki(style)} < 4.5 then return true end end end return false end local function getTrackingCategories() local cats = {} if needsChangetoSubgroups() then table.insert(cats, 'Бөлімдер дұрыс қолданылмаған навигациялық үлгілер') end if needsHorizontalLists() then table.insert(cats, 'Көлденең тізімдер қолданылмаған навигациялық үлгілер') end if isIllegible() then table.insert(cats, 'Оқуға келмейтін навигациялық үлгілер') end return cats end local function renderTrackingCategories(builder) local title = mw.title.getCurrentTitle() if title.namespace ~= 10 then return end -- not in template space local subpage = title.subpageText if subpage == 'doc' or subpage == 'sandbox' or subpage == 'testcases' then return end for i, cat in ipairs(getTrackingCategories()) do builder:wikitext('[[Санат:' .. cat .. ']]') end end -- -- Main navbox tables -- local function renderMainTable() local tbl = mw.html.create('table') :addClass('nowraplinks') :addClass(args.bodyclass) if maintitle and (args.state ~= 'plain' and args.state ~= 'off') then tbl :addClass('collapsible') :addClass(args.state or 'autocollapse') end tbl:css('border-spacing', 0) if border == 'subgroup' or border == 'child' or border == 'none' then tbl :addClass('navbox-subgroup') :cssText(bodystyle) :cssText(args.style) else -- regular navbox - bodystyle and style will be applied to the wrapper table tbl :addClass('navbox-inner') :css('background', 'transparent') :css('color', 'inherit') end tbl:cssText(args.innerstyle) renderTitleRow(tbl) renderAboveRow(tbl) for i, listnum in ipairs(listnums) do renderListRow(tbl, listnum) end renderBelowRow(tbl) return tbl end function p._navbox(navboxArgs) args = navboxArgs for k, v in pairs(args) do local listnum = ('' .. k):match('^list(%d+)$') or ('' .. k):match('^тізім(%d+)$') if listnum then table.insert(listnums, tonumber(listnum)) end end for k, v in pairs(args) do local double = false local groupnum = ('' .. k):match('^бөлім(%d+)$') if groupnum then for k2, v2 in pairs(listnums) do if tonumber(groupnum) == v2 then double = true break end end if not double then table.insert(listnums, tonumber(groupnum)) end end end table.sort(listnums) border = trim(args.border or args[1] or '') maintitle = args.title or args['тақырып'] name = args.name or args['аты'] above = args.above or args['үсті'] image = args.image or args['сурет'] imagestyle = args.imagestyle or args['сурет_стиль'] imageleft = args.imageleft or args['сурет2'] imageleftstyle = args.imageleftstyle or args.imagestyle2 or args['сурет2_стиль'] below = args.below or args['асты'] titlestyle = args.titlestyle or args['тақырып_стиль'] groupstyle = args.groupstyle or args['бөлім_стиль'] bodystyle = args.bodystyle or args['дене_стиль'] basestyle = args.basestyle or args['стиль'] liststyle = args.liststyle or args['тізім_стиль'] oddstyle = args.oddstyle or args['тақ_стиль'] evenstyle = args.evenstyle or args['жұп_стиль'] abovestyle = args.abovestyle or args['үсті_стиль'] belowstyle = args.belowstyle or args['асты_стиль'] evenoddARG = args.evenodd or args['жұп_тақ'] -- render the main body of the navbox local tbl = renderMainTable() -- render the appropriate wrapper around the navbox, depending on the border param local res = mw.html.create() if border == 'none' then res:node(tbl) elseif border == 'subgroup' or border == 'child' then -- We assume that this navbox is being rendered in a list cell of a parent navbox, and is -- therefore inside a div with padding:0em 0.25em. We start with a </div> to avoid the -- padding being applied, and at the end add a <div> to balance out the parent's </div> res :wikitext('</div>') -- XXX: hack due to lack of unclosed support in mw.html. :node(tbl) :wikitext('<div>') -- XXX: hack due to lack of unclosed support in mw.html. else res :tag('table') :addClass('navbox') :css('border-spacing', 0) :cssText(bodystyle) :cssText(args.style) :tag('tr') :tag('td') :css('padding', '2px') :node(tbl) end renderTrackingCategories(res) return tostring(res) end function p.navbox(frame) if not getArgs then getArgs = require('Module:Arguments').getArgs end args = getArgs(frame, {wrappers = 'Үлгі:Навигациялық кесте'}) -- Read the arguments in the order they'll be output in, to make references number in the right order. local _ _ = maintitle _ = above for i = 1, 23 do _ = args["group" .. tostring(i)] and args["бөлім" .. tostring(i)] _ = args["list" .. tostring(i)] and args["тізім" .. tostring(i)] end _ = below return p._navbox(args) end return p eim60tpr31bw851z8ksogldkoqeh1s2 828 3430 7507 2021-09-06T07:20:33Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: == Қызметтік санаттар == * [[:Санат:Бөлімдер дұрыс қолданылмаған навигациялық үлгілер]] * [[:Санат:Көлденең тізімдер қолданылмаған навигациялық үлгілер]] * [[:Санат:Оқуға келмейтін навигациялық үлгілер]] <!-- <includeonly>{{#ifeq:{{SUBPAGENAME}}|sandbox|| [[Category:Modules that add a tracking category]] }}</includ... wikitext text/x-wiki == Қызметтік санаттар == * [[:Санат:Бөлімдер дұрыс қолданылмаған навигациялық үлгілер]] * [[:Санат:Көлденең тізімдер қолданылмаған навигациялық үлгілер]] * [[:Санат:Оқуға келмейтін навигациялық үлгілер]] <!-- <includeonly>{{#ifeq:{{SUBPAGENAME}}|sandbox|| [[Category:Modules that add a tracking category]] }}</includeonly>--> 91yy988fzilhjbikhx6dye0gakbfzlf 14 3431 7508 2021-09-06T07:21:37Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: __HIDDENCAT__ [[Санат:Навигациялық үлгілер]] wikitext text/x-wiki __HIDDENCAT__ [[Санат:Навигациялық үлгілер]] 9mqf6tqb6pw323p3g1xo6zg38stmz52 10 3432 7509 2021-09-06T07:25:40Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Навигациялық кесте |аты = {{{аты|{{{templateName|{{{name|}}}}}}}}} |navbar = {{{navbar|}}} |state = {{#if:{{{жасыру|}}}|collapsed|{{#switch:{{{state|}}} ||autocollapsed|autocollapse=autocollapse |collapsed|collapse=collapsed}}}} |стиль = |тақырып_стиль = {{#if:{{{түс|{{{color|}}}}}}|background:{{{түс|{{{color|}}}}}};}} |тақыр... wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = {{{аты|{{{templateName|{{{name|}}}}}}}}} |navbar = {{{navbar|}}} |state = {{#if:{{{жасыру|}}}|collapsed|{{#switch:{{{state|}}} ||autocollapsed|autocollapse=autocollapse |collapsed|collapse=collapsed}}}} |стиль = |тақырып_стиль = {{#if:{{{түс|{{{color|}}}}}}|background:{{{түс|{{{color|}}}}}};}} |тақырып = {{{тақырыбы|{{{тақырып|{{{header|{{{title|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}}} |сурет = {{{сурет2|}}} |сурет2 = {{{сурет|}}} |тізім_стиль = |тақ_стиль = text-align: center; |үсті_стиль = |үсті = |тізім1 = <div class="NavContent"> {{{мазмұны|{{{body}}}}}} </div> }}<noinclude> {{doc}} </noinclude> tuk3ia865hdixy4dlp94iib6ejy7m2w 10 3433 7510 2021-09-06T11:55:38Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><div class="hr {{{class|}}}" style="{{#if:{{{background|}}}|background-color: {{{background|}}}; }}height: {{{height|2}}}px;"></div></includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><div class="hr {{{class|}}}" style="{{#if:{{{background|}}}|background-color: {{{background|}}}; }}height: {{{height|2}}}px;"></div></includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> bfjb2j7uwfnwuh01zoinw745r1u659o 828 3434 7511 2021-09-06T12:00:40Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: --[[ This module is intended to provide access to basic string functions. Most of the functions provided here can be invoked with named parameters, unnamed parameters, or a mixture. If named parameters are used, Mediawiki will automatically remove any leading or trailing whitespace from the parameter. Depending on the intended use, it may be advantageous to either preserve or remove such whitespace. Global options ignore_errors: If set to 'true' or 1, any... Scribunto text/plain --[[ This module is intended to provide access to basic string functions. Most of the functions provided here can be invoked with named parameters, unnamed parameters, or a mixture. If named parameters are used, Mediawiki will automatically remove any leading or trailing whitespace from the parameter. Depending on the intended use, it may be advantageous to either preserve or remove such whitespace. Global options ignore_errors: If set to 'true' or 1, any error condition will result in an empty string being returned rather than an error message. error_category: If an error occurs, specifies the name of a category to include with the error message. The default category is [Category:Errors reported by Module String]. no_category: If set to 'true' or 1, no category will be added if an error is generated. Unit tests for this module are available at Module:String/tests. ]] local str = {} --[[ len This function returns the length of the target string. Usage: {{#invoke:String|len|target_string|}} OR {{#invoke:String|len|s=target_string}} Parameters s: The string whose length to report If invoked using named parameters, Mediawiki will automatically remove any leading or trailing whitespace from the target string. ]] function str.len( frame ) local new_args = str._getParameters( frame.args, {'s'} ); local s = new_args['s'] or ''; return mw.ustring.len( s ) end --[[ sub This function returns a substring of the target string at specified indices. Usage: {{#invoke:String|sub|target_string|start_index|end_index}} OR {{#invoke:String|sub|s=target_string|i=start_index|j=end_index}} Parameters s: The string to return a subset of i: The fist index of the substring to return, defaults to 1. j: The last index of the string to return, defaults to the last character. The first character of the string is assigned an index of 1. If either i or j is a negative value, it is interpreted the same as selecting a character by counting from the end of the string. Hence, a value of -1 is the same as selecting the last character of the string. If the requested indices are out of range for the given string, an error is reported. ]] function str.sub( frame ) local new_args = str._getParameters( frame.args, { 's', 'i', 'j' } ); local s = new_args['s'] or ''; local i = tonumber( new_args['i'] ) or 1; local j = tonumber( new_args['j'] ) or -1; local len = mw.ustring.len( s ); -- Convert negatives for range checking if i < 0 then i = len + i + 1; end if j < 0 then j = len + j + 1; end if i > len or j > len or i < 1 or j < 1 then return str._error( 'Индекс амалы рұқсат етілген шектен шығып тұр' ); end if j < i then return str._error( 'Индекс реті дұрыс емес' ); end return mw.ustring.sub( s, i, j ) end --[[ This function implements that features of {{str sub old}} and is kept in order to maintain these older templates. ]] function str.sublength( frame ) local i = tonumber( frame.args.i ) or 0 local len = tonumber( frame.args.len ) return mw.ustring.sub( frame.args.s, i + 1, len and ( i + len ) ) end --[[ match This function returns a substring from the source string that matches a specified pattern. Usage: {{#invoke:String|match|source_string|pattern_string|start_index|match_number|plain_flag|nomatch_output}} OR {{#invoke:String|pos|s=source_string|pattern=pattern_string|start=start_index |match=match_number|plain=plain_flag|nomatch=nomatch_output}} Parameters s: The string to search pattern: The pattern or string to find within the string start: The index within the source string to start the search. The first character of the string has index 1. Defaults to 1. match: In some cases it may be possible to make multiple matches on a single string. This specifies which match to return, where the first match is match= 1. If a negative number is specified then a match is returned counting from the last match. Hence match = -1 is the same as requesting the last match. Defaults to 1. plain: A flag indicating that the pattern should be understood as plain text. Defaults to false. nomatch: If no match is found, output the "nomatch" value rather than an error. If invoked using named parameters, Mediawiki will automatically remove any leading or trailing whitespace from each string. In some circumstances this is desirable, in other cases one may want to preserve the whitespace. If the match_number or start_index are out of range for the string being queried, then this function generates an error. An error is also generated if no match is found. If one adds the parameter ignore_errors=true, then the error will be suppressed and an empty string will be returned on any failure. For information on constructing Lua patterns, a form of [regular expression], see: * http://www.lua.org/manual/5.1/manual.html#5.4.1 * http://www.mediawiki.org/wiki/Extension:Scribunto/Lua_reference_manual#Patterns * http://www.mediawiki.org/wiki/Extension:Scribunto/Lua_reference_manual#Ustring_patterns ]] function str.match( frame ) local new_args = str._getParameters( frame.args, {'s', 'pattern', 'start', 'match', 'plain', 'nomatch'} ); local s = new_args['s'] or ''; local start = tonumber( new_args['start'] ) or 1; local plain_flag = str._getBoolean( new_args['plain'] or false ); local pattern = new_args['pattern'] or ''; local match_index = math.floor( tonumber(new_args['match']) or 1 ); local nomatch = new_args['nomatch']; if s == '' then return str._error( 'Іздеу жолағы бос' ); end if pattern == '' then return str._error( 'Іздеу үлгісі бос' ); end if math.abs(start) < 1 or math.abs(start) > mw.ustring.len( s ) then return str._error( 'Іздеуді бастау индексі рұқсат етілген шектен шығып тұр' ); end if match_index == 0 then return str._error( 'Сәйкестік индексі рұқсат етілген шектен шығып тұр' ); end if plain_flag then pattern = str._escapePattern( pattern ); end local result if match_index == 1 then -- Find first match is simple case result = mw.ustring.match( s, pattern, start ) else if start > 1 then s = mw.ustring.sub( s, start ); end local iterator = mw.ustring.gmatch(s, pattern); if match_index > 0 then -- Forward search for w in iterator do match_index = match_index - 1; if match_index == 0 then result = w; break; end end else -- Reverse search local result_table = {}; local count = 1; for w in iterator do result_table[count] = w; count = count + 1; end result = result_table[ count + match_index ]; end end if result == nil then if nomatch == nil then return str._error( 'Сәйкестік табылмады' ); else return nomatch; end else return result; end end --[[ pos This function returns a single character from the target string at position pos. Usage: {{#invoke:String|pos|target_string|index_value}} OR {{#invoke:String|pos|target=target_string|pos=index_value}} Parameters target: The string to search pos: The index for the character to return If invoked using named parameters, Mediawiki will automatically remove any leading or trailing whitespace from the target string. In some circumstances this is desirable, in other cases one may want to preserve the whitespace. The first character has an index value of 1. If one requests a negative value, this function will select a character by counting backwards from the end of the string. In other words pos = -1 is the same as asking for the last character. A requested value of zero, or a value greater than the length of the string returns an error. ]] function str.pos( frame ) local new_args = str._getParameters( frame.args, {'target', 'pos'} ); local target_str = new_args['target'] or ''; local pos = tonumber( new_args['pos'] ) or 0; if pos == 0 or math.abs(pos) > mw.ustring.len( target_str ) then return str._error( 'Индекс өрнегі рұқсат етілген шектен шығып тұр' ); end return mw.ustring.sub( target_str, pos, pos ); end --[[ str_find This function duplicates the behavior of {{str_find}}, including all of its quirks. This is provided in order to support existing templates, but is NOT RECOMMENDED for new code and templates. New code is recommended to use the "find" function instead. Returns the first index in "source" that is a match to "target". Indexing is 1-based, and the function returns -1 if the "target" string is not present in "source". Important Note: If the "target" string is empty / missing, this function returns a value of "1", which is generally unexpected behavior, and must be accounted for separatetly. ]] function str.str_find( frame ) local new_args = str._getParameters( frame.args, {'source', 'target'} ); local source_str = new_args['source'] or ''; local target_str = new_args['target'] or ''; if target_str == '' then return 1; end local start = mw.ustring.find( source_str, target_str, 1, true ) if start == nil then start = -1 end return start end --[[ find This function allows one to search for a target string or pattern within another string. Usage: {{#invoke:String|find|source_str|target_string|start_index|plain_flag}} OR {{#invoke:String|find|source=source_str|target=target_str|start=start_index|plain=plain_flag}} Parameters source: The string to search target: The string or pattern to find within source start: The index within the source string to start the search, defaults to 1 plain: Boolean flag indicating that target should be understood as plain text and not as a Lua style regular expression, defaults to true If invoked using named parameters, Mediawiki will automatically remove any leading or trailing whitespace from the parameter. In some circumstances this is desirable, in other cases one may want to preserve the whitespace. This function returns the first index >= "start" where "target" can be found within "source". Indices are 1-based. If "target" is not found, then this function returns 0. If either "source" or "target" are missing / empty, this function also returns 0. This function should be safe for UTF-8 strings. ]] function str.find( frame ) local new_args = str._getParameters( frame.args, {'source', 'target', 'start', 'plain' } ); local source_str = new_args['source'] or ''; local pattern = new_args['target'] or ''; local start_pos = tonumber(new_args['start']) or 1; local plain = new_args['plain'] or true; if source_str == '' or pattern == '' then return 0; end plain = str._getBoolean( plain ); local start = mw.ustring.find( source_str, pattern, start_pos, plain ) if start == nil then start = 0 end return start end --[[ replace This function allows one to replace a target string or pattern within another string. Usage: {{#invoke:String|replace|source_str|pattern_string|replace_string|replacement_count|plain_flag}} OR {{#invoke:String|replace|source=source_string|pattern=pattern_string|replace=replace_string| count=replacement_count|plain=plain_flag}} Parameters source: The string to search pattern: The string or pattern to find within source replace: The replacement text count: The number of occurences to replace, defaults to all. plain: Boolean flag indicating that pattern should be understood as plain text and not as a Lua style regular expression, defaults to true ]] function str.replace( frame ) local new_args = str._getParameters( frame.args, {'source', 'pattern', 'replace', 'count', 'plain' } ); local source_str = new_args['source'] or ''; local pattern = new_args['pattern'] or ''; local replace = new_args['replace'] or ''; local count = tonumber( new_args['count'] ); local plain = new_args['plain'] or true; if source_str == '' or pattern == '' then return source_str; end plain = str._getBoolean( plain ); if plain then pattern = str._escapePattern( pattern ); replace = mw.ustring.gsub( replace, "%%", "%%%%" ); --Only need to escape replacement sequences. end local result; if count ~= nil then result = mw.ustring.gsub( source_str, pattern, replace, count ); else result = mw.ustring.gsub( source_str, pattern, replace ); end return result; end --[[ Internal compare string function ]] function str._strcmp(a , b) local s1c = mw.ustring.gcodepoint( a ); local s2c = mw.ustring.gcodepoint( b ); while true do local c1 = s1c(); local c2 = s2c(); if c1 == nil then if c2 == nil then return 0 else return -1 end else if c2 ~= nil then if c1 ~= c2 then return c1 < c2 and -1 or 1 end else return 1 end end end return 0 end --[[ compare This function compare two UTF-8 strings Usage: {{#invoke:String|compare|str1|str2}} Returns: 0 - if strings are equal 1 - if st1 > str2 -1 - if str1 < str2 ]] function str.compare(frame) local str1 = frame.args[1] or ''; local str2 = frame.args[2] or ''; return str._strcmp(str1 , str2) end --[[ simple function to pipe string.rep to templates. ]] function str.rep( frame ) local repetitions = tonumber( frame.args[2] ) if not repetitions then return str._error( 'rep қызметі үшін екінші параметрде сан күтілуде, бірақ "' .. ( frame.args[2] or '' ) .. '"' ) end return string.rep( frame.args[1] or '', repetitions ) end --[[ Helper function that populates the argument list given that user may need to use a mix of named and unnamed parameters. This is relevant because named parameters are not identical to unnamed parameters due to string trimming, and when dealing with strings we sometimes want to either preserve or remove that whitespace depending on the application. ]] function str._getParameters( frame_args, arg_list ) local new_args = {}; local index = 1; local value; for i,arg in ipairs( arg_list ) do value = frame_args[arg] if value == nil then value = frame_args[index]; index = index + 1; end new_args[arg] = value; end return new_args; end --[[ Helper function to handle error messages. ]] function str._error( error_str ) local frame = mw.getCurrentFrame(); local error_category = frame.args.error_category or 'String модулінің қатесі бар беттер'; local ignore_errors = frame.args.ignore_errors or false; local no_category = frame.args.no_category or false; if str._getBoolean(ignore_errors) then return ''; end local error_str = '<strong class="error">String модулінің қатесі: ' .. error_str .. '</strong>'; if error_category ~= '' and not str._getBoolean( no_category ) then error_str = '[[Санат:' .. error_category .. ']]' .. error_str; end return error_str; end --[[ Helper Function to interpret boolean strings ]] function str._getBoolean( boolean_str ) local boolean_value; if type( boolean_str ) == 'string' then boolean_str = boolean_str:lower(); if boolean_str == 'false' or boolean_str == 'no' or boolean_str == '0' or boolean_str == '' then boolean_value = false; else boolean_value = true; end elseif type( boolean_str ) == 'boolean' then boolean_value = boolean_str; else error( 'Логикалық амал табылмады' ); end return boolean_value end --[[ Helper function that escapes all pattern characters so that they will be treated as plain text. ]] function str._escapePattern( pattern_str ) return mw.ustring.gsub( pattern_str, "([%(%)%.%%%+%-%*%?%[%^%$%]])", "%%%1" ); end return str 2jm5942hz72o6m9tzjnufw6dbcezk1c 10 3435 7512 2021-09-06T12:06:10Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}}| <td colspan="{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|2}}" style="text-align:center;"> <table class="navigation-not-searchable" style="width:100%; border-spacing:0; background-color:transparent;"> <tr> <td style="text-align:left; vertical-align:middle; width:5%; background-color:{{#if:{{{1|}}}|{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}}|transparent}};">{{#if:{{{1|}}}|Сурет:{{#if:{{{5|}}}|Fleche-defaut-gauche-gris-32.png|Fleche-defaut-ga... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}}| <td colspan="{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|2}}" style="text-align:center;"> <table class="navigation-not-searchable" style="width:100%; border-spacing:0; background-color:transparent;"> <tr> <td style="text-align:left; vertical-align:middle; width:5%; background-color:{{#if:{{{1|}}}|{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}}|transparent}};">{{#if:{{{1|}}}|[[Сурет:{{#if:{{{5|}}}|Fleche-defaut-gauche-gris-32.png|Fleche-defaut-gauche.png}}|13px|alt=Précédent|link=]]}} </td> <td style="width:1%; background-color:{{#if:{{{1|}}}|{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}}|transparent}};"> </td> <td style="text-align:left; vertical-align:middle; width:{{#if:{{{2|}}}|31|44}}%; background-color:{{#if:{{{1|}}}|{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}}|transparent}};">{{{1|}}} </td> <td style="width:1%; background-color:transparent;"> </td> {{#if:{{{2|}}}|<td style="text-align:center; vertical-align:middle; width:32%; background-color:{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}};">{{{2|}}} </td> <td style="width:1%; background-color:transparent;"> </td>}} <td style="text-align:right; vertical-align:middle; width:{{#if:{{{2|}}}|31|44}}%; background-color:{{#if:{{{3|}}}|{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}}|transparent}};">{{{3|}}} </td> <td style="width:1%; background-color:{{#if:{{{3|}}}|{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}}|transparent}};"> </td> <td style="text-align:right; vertical-align:middle; width:5%; background-color:{{#if:{{{3|}}}|{{#if:{{{5|}}}|transparent|#E6E6E6}}|transparent}};">{{#if:{{{3|}}}|[[Сурет:{{#if:{{{5|}}}|Fleche-defaut-droite-gris-32.png|Fleche-defaut-droite.png}}|13px|alt=Suivant|link=]]}} </td> </tr> </table> </td></tr> <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> 2dn8j078tbs7o9yr6b6mjxbmttsmko5 10 3436 7513 2021-09-06T12:08:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> <includeonly>[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін]]</includeonly> wikitext text/x-wiki {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> <includeonly>[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін]]</includeonly> cjrfr5qbzfaik19oufgn2dgfczhlker 10 3437 7514 2021-09-06T12:09:40Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#ifeq: {{#rel2abs: ..}}/doc | {{SUBJECTPAGENAME}} | <div class="toc" style="text-align: center;"> [[:{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}]] · [[:{{SUBJECTPAGENAME}}|Құжаттама]] · [[{{#rel2abs: .. | {{TALKPAGENAME}}}}|Талқылау]] · [[Арнайы:Whatlinkshere/{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}|Қайда қолданылады]]</div> [[Санат:Үлгілер:Құжаттама|{{PAGENAME}}]] }}</includeonly><noinclude> {{doc}}... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifeq: {{#rel2abs: ..}}/doc | {{SUBJECTPAGENAME}} | <div class="toc" style="text-align: center;"> [[:{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}]] · [[:{{SUBJECTPAGENAME}}|Құжаттама]] · [[{{#rel2abs: .. | {{TALKPAGENAME}}}}|Талқылау]] · [[Арнайы:Whatlinkshere/{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}|Қайда қолданылады]]</div> [[Санат:Үлгілер:Құжаттама|{{PAGENAME}}]] }}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> 1nen7tlojhwtflvkz9fxypbhlie38qy 10 3438 7515 2021-09-06T12:15:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>| colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5|}}}|2}}" class="{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|қалыпта жағдайдағы тақырып}}" style="background-color:#{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}|E1E1E1}};color:#{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|000000}}" | {{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|{{PAGENAME}}}} |-</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Есім]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>| colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5|}}}|2}}" class="{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|қалыпта жағдайдағы тақырып}}" style="background-color:#{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}|E1E1E1}};color:#{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|000000}}" | {{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|{{PAGENAME}}}} |-</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Есім]]</noinclude> 5wgvlmi8qxpz7f7570qm5ae57yt39ym 10 3439 7516 2021-09-06T12:18:27Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><td colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5}}}|2}}" style="text-align:{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|center}}{{#if:{{{3|}}}|;background-color:#{{trim|{{{3}}}}}}}{{#if:{{{4|}}}|;color:#{{trim|{{{4}}}}}}}{{#if:{{{6|}}}|;height:{{trim|{{{6}}}}}px}}">{{trim|{{{1|}}}}}</td> <tr></includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><td colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5}}}|2}}" style="text-align:{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|center}}{{#if:{{{3|}}}|;background-color:#{{trim|{{{3}}}}}}}{{#if:{{{4|}}}|;color:#{{trim|{{{4}}}}}}}{{#if:{{{6|}}}|;height:{{trim|{{{6}}}}}px}}">{{trim|{{{1|}}}}}</td> <tr></includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> ouhzt2ogtsrn96q6whfjmib1zz2kusi 10 3440 7517 2021-09-06T12:20:08Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{2|}}} | <th scope=row {{#if:{{{4|}}}|width{{=}}"{{{4|}}}%"|}}{{#if:{{{6|}}}|style{{=}}"text-align: {{{6|}}}; background: #{{{7|}}};"|}}>{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} <td {{#if:{{{5|}}}|colspan{{=}}"{{{5|}}}"|}}>{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|{{{2|}}}}} <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Параметр]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{2|}}} | <th scope=row {{#if:{{{4|}}}|width{{=}}"{{{4|}}}%"|}}{{#if:{{{6|}}}|style{{=}}"text-align: {{{6|}}}; background: #{{{7|}}};"|}}>{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} <td {{#if:{{{5|}}}|colspan{{=}}"{{{5|}}}"|}}>{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|{{{2|}}}}} <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Параметр]]</noinclude> gholyx9v7a4szy10lwsgu0fvr35pwt2 10 3441 7518 2021-09-06T12:22:14Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>|}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Соңы]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>|}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Соңы]]</noinclude> epncmva45oupayhquu3w85bfjwlovqf 10 3442 7519 2021-09-06T12:24:00Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{1|}}}| {{!}} colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5|}}}|2}}" align="center" {{!}} [[Сурет:{{{1|}}}| {{#if:{{{3|}}}|{{#ifexpr: {{{3}}} <= 200|{{{3|}}}|200}} |200}}px|{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|{{PAGENAME}}}}{{#if:{{{6|}}}|{{!}}link{{=}}{{{6|}}}|}}]] {{#if:{{{3|}}}|{{#ifexpr: {{{3}}} <= 200| |<br />}}}}{{#if:{{{2|}}}|<br /><small>{{{2|}}}</small>|}} {{!-}} }}</includeonly><noinclude>{{Doc}}Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{1|}}}| {{!}} colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5|}}}|2}}" align="center" {{!}} [[Сурет:{{{1|}}}| {{#if:{{{3|}}}|{{#ifexpr: {{{3}}} <= 200|{{{3|}}}|200}} |200}}px|{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|{{PAGENAME}}}}{{#if:{{{6|}}}|{{!}}link{{=}}{{{6|}}}|}}]] {{#if:{{{3|}}}|{{#ifexpr: {{{3}}} <= 200| |<br />}}}}{{#if:{{{2|}}}|<br /><small>{{{2|}}}</small>|}} {{!-}} }}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Сурет]]</noinclude> 81lfthli7z9dzloqq6xc6a535fvxh89 10 3443 7520 2021-09-06T12:25:31Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>| colspan="{{#if:{{{6|}}}|{{{6|}}}|2}}" class="{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|entete defaut}}" style="background-color:#{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|E1E1E1}};color:#{{#if:{{{5|}}}|{{{5|}}}|000000}}; width: 2em; font-size: {{#if:{{{7|}}}|{{{7|}}}|120%}}; text-align: {{#if:{{{8|}}}|{{{8|}}}|center}};" | <span style="font-size:1.25em; font-weight:bold">{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|{{PAGENAME}}}}</span><br /><span style="font-weight:bold">{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}}}</span> |-</in... wikitext text/x-wiki <includeonly>| colspan="{{#if:{{{6|}}}|{{{6|}}}|2}}" class="{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|entete defaut}}" style="background-color:#{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|E1E1E1}};color:#{{#if:{{{5|}}}|{{{5|}}}|000000}}; width: 2em; font-size: {{#if:{{{7|}}}|{{{7|}}}|120%}}; text-align: {{#if:{{{8|}}}|{{{8|}}}|center}};" | <span style="font-size:1.25em; font-weight:bold">{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|{{PAGENAME}}}}</span><br /><span style="font-weight:bold">{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}}}</span> |-</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Тақырып]]</noinclude> 8zzud90zzoipymqvexecjtt8s81sndk 10 3444 7521 2021-09-06T12:27:55Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><th colspan="{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|2}}" style="text-align:center;background-color:#{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}|E1E1E1}};color:#{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|000000}}">{{{1|}}} </tr></th></includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Тақырыпша]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><th colspan="{{#if:{{{4|}}}|{{{4|}}}|2}}" style="text-align:center;background-color:#{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}|E1E1E1}};color:#{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|000000}}">{{{1|}}} </tr></th></includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Тақырыпша]]</noinclude> erqdie94582utwalcun9oslkrybyy7q 10 3445 7522 2021-09-06T12:43:52Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#if:{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|plain=true}}{{wikidata|p94|{{{елтаңба|}}}|plain=true}} |<table style="background:inherit; border-collapse:collapse; width:100%; display:table; text-align:center;"> <tr> {{#if:{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|plain=true}} |<td style="vertical-align: middle">{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|border=true|size={{#if:{{{ту ені|}}}|{{{ту ені|}}}|160x160}}px|alt={{#if:{{{ту сипаттамасы|}}} | {{{ту сипаттамасы}}} |... wikitext text/x-wiki {{#if:{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|plain=true}}{{wikidata|p94|{{{елтаңба|}}}|plain=true}} |<table style="background:inherit; border-collapse:collapse; width:100%; display:table; text-align:center;"> <tr> {{#if:{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|plain=true}} |<td style="vertical-align: middle">{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|border=true|size={{#if:{{{ту ені|}}}|{{{ту ені|}}}|160x160}}px|alt={{#if:{{{ту сипаттамасы|}}} | {{{ту сипаттамасы}}} | Ту }} }}</td>}} {{#if:{{wikidata|p94|{{{елтаңба|}}}|plain=true}} |<td style="vertical-align: middle">{{wikidata|p94|{{{елтаңба|}}}|size={{#if:{{{елтаңба ені|}}}|{{{елтаңба ені|}}}|90x160}}px|alt={{#if:{{{елтаңба сипаттамасы|}}} | {{{елтаңба сипаттамасы}}} | Елтаңбасы }} }}</td>}} </tr> {{#if:{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|plain=true}}{{wikidata|p94|{{{елтаңба|}}}|plain=true}} |<tr> {{#if:{{wikidata|p41|{{{ту|}}}|plain=true}} |<td>{{#if:{{{ту сипаттамасы|}}} | {{{ту сипаттамасы}}} | Ту }}</td>}} {{#if:{{wikidata|p41|{{{елтаңба|}}}|plain=true}} |<td>{{#if:{{{елтаңба сипаттамасы|}}} | {{{елтаңба сипаттамасы}}} | Елтаңбасы }}</td>}} </tr>}}</table> }}<noinclude>{{doc}}</noinclude> 2fwjauet4awrt51833l0wt64clyduge 10 3446 7523 2021-09-06T12:46:08Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> == Қолданылуы == <pre> {{Инфобокс/ту мен елтаңба |ту = |ту ені = |ту сипаттамасы = |елтаңба = |елтаңба ені = |елтаңба сипаттамасы = }} </pre> <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Үлгілер бетшелері|ту мен елтаңба]] <... wikitext text/x-wiki {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> == Қолданылуы == <pre> {{Инфобокс/ту мен елтаңба |ту = |ту ені = |ту сипаттамасы = |елтаңба = |елтаңба ені = |елтаңба сипаттамасы = }} </pre> <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Үлгілер бетшелері|ту мен елтаңба]] </includeonly> 9trr9nsae0mjxf6spivvhw90fvs5hia 10 3447 7535 7534 2021-09-06T18:52:51Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div class="articleSummary"> <div class="articleSummaryInner"> <div class="articleSummaryStar"></div> <div class="articleSummaryImage">[[File:{{{image}}}|150px]]</div> <div class="articleSummaryTitle"><span class="articleSummaryTitleInner">[[{{{title}}}]]</span></div> <div class="articleSummaryText"> {{{summary}}} <div class="articleSummaryExtendedDescription"> {{{description}}}</div> </div> <div class="articleSummaryEnding"></div> </div> </div> <noinclude> == Портал мақаласы == Порталда қолдануға арналған мақала шаблоны, оның ішінде сурет пен түйіндеме. == Қолданылуы == Бұл үлгі төрт параметрді қажет етеді image - сипаттамаға қосылатын сурет 150 пиксельге дейін форматталады title - мақаланың аты дұрыс сілтеме жасау үшін мақаланың атауына сәйкес келуі керек summary - мақалада не қамтылатыны туралы бір жолды қорытынды description - мақаланың мәнін сипаттайтын бірнеше сөйлем Мысалдар {{PortalArticle | image = Geocentrism2.jpg | title = Геоцентризм мен Құран | қысқаша мәлімет = Құран Күн мен Айдың орбитада жүретіні туралы бірнеше рет айтады (фалак - дөңгеленген бағыт), бірақ бір рет айтылмайды. Жер де осылай жасайды | сипаттамасы = Құран Күн мен Айдың орбитада жүретіні туралы бірнеше рет айтады (фалак - дөңгелек бағыт), бірақ Жер де бір рет айтпайды.}} 3lg78ciqbum3o91mlw2kx65h50ke9ha 10 3448 7537 2021-09-07T08:55:43Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{protected template}}</noinclude><span style="border-style:solid; border-color:{{{3}}} {{{3}}} {{{4|white}}}; border-width:1px; padding:3px 5px 4px; position:relative; bottom:3px;">[[{{{1}}}|{{{2}}}]]</span><noinclude>[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <noinclude>{{protected template}}</noinclude><span style="border-style:solid; border-color:{{{3}}} {{{3}}} {{{4|white}}}; border-width:1px; padding:3px 5px 4px; position:relative; bottom:3px;">[[{{{1}}}|{{{2}}}]]</span><noinclude>[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін]]</noinclude> phoi97borq403k2owbiscl3oi37ax69 10 3449 7538 2021-09-07T09:15:49Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if: {{{2|}}} | <th colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5}}}|2}}" style="padding:4px; text-align:center; background-color:#{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|E1E1E1}}; color:#{{#if:{{{4|}}}|{{{4}}}|000000}}">{{trim|{{{1|}}}}}</th></tr> <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if: {{{2|}}} | <th colspan="{{#if:{{{5|}}}|{{{5}}}|2}}" style="padding:4px; text-align:center; background-color:#{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|E1E1E1}}; color:#{{#if:{{{4|}}}|{{{4}}}|000000}}">{{trim|{{{1|}}}}}</th></tr> <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> 8syrcwi25tjdavxb8qc18ru99t1u2gw 10 3450 7539 2021-09-07T09:18:15Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{2|}}} | <th scope=row {{#if:{{{4|}}}|style="width:{{trim|{{{4|}}}}}%;"|}}>{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} </th> <td {{#if:{{{5|}}}|colspan="{{trim|{{{5|}}}}}"|}}>{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|{{{2|}}}}} </td> </tr> <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Documentation}} [[Санат:Үлгілер:Инфобокстар|*]] [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс]] </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{2|}}} | <th scope=row {{#if:{{{4|}}}|style="width:{{trim|{{{4|}}}}}%;"|}}>{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} </th> <td {{#if:{{{5|}}}|colspan="{{trim|{{{5|}}}}}"|}}>{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|{{{2|}}}}} </td> </tr> <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Documentation}} [[Санат:Үлгілер:Инфобокстар|*]] [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс]] </noinclude> lp1l7vz8qr7bh6l6kegqx29v6ne2olj 10 3451 7540 2021-09-07T09:21:09Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Инфобокстар|*]] [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс]] </includeonly> wikitext text/x-wiki {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Инфобокстар|*]] [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс]] </includeonly> sl2t183njjqxhgtinehmyeruzm4ip3j 10 3452 7541 2021-09-07T09:23:26Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{1|}}} | <td colspan="{{#if:{{{6|}}}|{{{6}}}|2}}" style="text-align:{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|center}}{{#if:{{{4|}}}|;background-color:#{{trim|{{{4}}}}};}}{{#if:{{{5|}}}|color:#{{trim|{{{5}}}}};}}{{#if:{{{7|}}}|height:{{trim|{{{7}}}}}px}}">{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|{{{1}}}}}</td> <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{1|}}} | <td colspan="{{#if:{{{6|}}}|{{{6}}}|2}}" style="text-align:{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|center}}{{#if:{{{4|}}}|;background-color:#{{trim|{{{4}}}}};}}{{#if:{{{5|}}}|color:#{{trim|{{{5}}}}};}}{{#if:{{{7|}}}|height:{{trim|{{{7}}}}}px}}">{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|{{{1}}}}}</td> <tr>}}</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> 7sosfx6ntypdteupfk23khs1cxmfkaw 10 3453 7542 2021-09-07T09:25:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>! scope=row style="text-align:left;" {{#if:{{{3|}}}|width{{=}}"{{{3|}}}%"|}}|{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} | {{#if:{{{4|}}}|colspan{{=}}"{{{4|}}}"{{!}}|}}{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}|}} |-</includeonly><noinclude> {{Doc}} [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Әр түрлі тармақ]] </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>! scope=row style="text-align:left;" {{#if:{{{3|}}}|width{{=}}"{{{3|}}}%"|}}|{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} | {{#if:{{{4|}}}|colspan{{=}}"{{{4|}}}"{{!}}|}}{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}|}} |-</includeonly><noinclude> {{Doc}} [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Әр түрлі тармақ]] </noinclude> fk7qh54a2icr6tobkjpz4lf7ur1qsbr 10 3454 7543 2021-09-07T09:27:35Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#if:{{{2|}}} | ! scope=row style="text-align:left;" {{#if:{{{4|}}}|width{{=}}"{{{4|}}}%"|}}{{!}}{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} {{!}} {{#if:{{{5|}}}|colspan{{=}}"{{{5|}}}"{{!}}|}}{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|{{{2|}}}}} {{!-}} }}</includeonly><noinclude> {{Doc}} [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Әр түрлі тармақ факультативтік]] </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{2|}}} | ! scope=row style="text-align:left;" {{#if:{{{4|}}}|width{{=}}"{{{4|}}}%"|}}{{!}}{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|}} {{!}} {{#if:{{{5|}}}|colspan{{=}}"{{{5|}}}"{{!}}|}}{{#if:{{{3|}}}|{{{3|}}}|{{{2|}}}}} {{!-}} }}</includeonly><noinclude> {{Doc}} [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Әр түрлі тармақ факультативтік]] </noinclude> 2e7pktgdx19wyh0avx96c2fru7ym2j2 828 3455 7546 2021-09-07T09:32:44Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- -- -- CATEGORY HANDLER -- -- -- -- This module implements the {{category... Scribunto text/plain ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- -- -- CATEGORY HANDLER -- -- -- -- This module implements the {{category handler}} template in Lua, with a few improvements: all -- -- namespaces and all namespace aliases are supported, and namespace names are detected -- -- automatically for the local wiki. This module requires [[Module:Namespace detect]] and -- -- [[Module:Yesno]] to be available on the local wiki. It can be configured for different wikis -- -- by altering the values in the "cfg" table. -- -- -- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- Configuration data -- -- Language-specific parameter names and values can be set here. -- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- local cfg = {} -- The following config values set the names of parameters that suppress categorisation. They are used -- with Module:Yesno, and work as follows: -- -- cfg.nocat: -- Result of yesno(args[cfg.nocat]) Effect -- true Categorisation is suppressed -- false Categorisation is allowed, and the blacklist check is skipped -- nil Categorisation is allowed -- -- cfg.categories: -- Result of yesno(args[cfg.categories]) Effect -- true Categorisation is allowed, and the blacklist check is skipped -- false Categorisation is suppressed -- nil Categorisation is allowed cfg.nocat = 'nocat' cfg.categories = 'categories' -- The parameter name for the legacy "category2" parameter. This skips the blacklist if set to the -- cfg.category2Yes value, and suppresses categorisation if present but equal to anything other than -- cfg.category2Yes or cfg.category2Negative. cfg.category2 = 'category2' cfg.category2Yes = 'yes' cfg.category2Negative = '¬' -- cfg.subpage is the parameter name to specify how to behave on subpages. cfg.subpageNo is the value to -- specify to not categorise on subpages; cfg.only is the value to specify to only categorise on subpages. cfg.subpage = 'subpage' cfg.subpageNo = 'no' cfg.subpageOnly = 'only' -- The parameter for data to return in all namespaces. cfg.all = 'all' -- The parameter name for data to return if no data is specified for the namespace that is detected. This -- must be the same as the cfg.other parameter in [[Module:Namespace detect]]. cfg.other = 'other' -- The parameter name used to specify a page other than the current page; used for testing and -- demonstration. This must be the same as the cfg.page parameter in [[Module:Namespace detect]]. cfg.page = 'page' -- The categorisation blacklist. Pages that match Lua patterns in this list will not be categorised. -- (However, see the explanation of cfg.nocat, cfg.categories and cfg.category2 for some exceptions.) -- If the namespace name has a space in, it must be written with an underscore, e.g. "Wikipedia_talk". -- Other parts of the title can have either underscores or spaces. cfg.blacklist = { '^Main Page$', -- don't categorise the main page. -- Don't categorise the following pages or their subpages. '^Wikipedia:Cascade%-protected items$', '^Wikipedia:Cascade%-protected items/.*$', '^User:UBX$', -- The userbox "template" space. '^User:UBX/.*$', '^User_talk:UBX$', '^User_talk:UBX/.*$', -- Don't categorise subpages of these pages, but allow -- categorisation of the base page. '^Wikipedia:Template messages/.+$', '/[aA]rchive' -- Don't categorise archives. } -- This is a table of namespaces to categorise by default. They should be in the format of parameter -- names accepted by [[Module:Namespace detect]]. cfg.defaultNamespaces = { 'main', 'file', 'help', 'category' } ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- End configuration data -- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- Get dependent modules local nsDetect = require('Module:Namespace detect') local yesno = require('Module:Yesno') ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- Local functions -- -- The following are internal functions, which we do not want to be accessible from other modules. -- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- Find whether we need to return a category or not. local function needsCategory(pageObject, args) -- Don't categorise if the relevant options are set. if yesno(args[cfg.nocat]) or yesno(args[cfg.categories]) == false or ( args[cfg.category2] and args[cfg.category2] ~= cfg.category2Yes and args[cfg.category2] ~= cfg.category2Negative ) then return false end -- If there is no pageObject available, then that either means that we are over -- the expensive function limit or that the title specified was invalid. Invalid -- titles will probably only be a problem during testing, so we choose the best -- fallback for being over the expensive function limit. The fallback behaviour -- of the old template was to assume the page was not a subpage, so we will do -- the same here. if args[cfg.subpage] == cfg.subpageNo and pageObject and pageObject.isSubpage then return false end if args[cfg.subpage] == cfg.subpageOnly and (not pageObject or (pageObject and not pageObject.isSubpage)) then return false end return true end -- Find whether we need to check the blacklist or not. local function needsBlacklistCheck(args) if yesno(args[cfg.nocat]) == false or yesno(args[cfg.categories]) == true or args[cfg.category2] == cfg.category2Yes then return false else return true end end -- Find whether any namespace parameters have been specified. -- Mappings is the table of parameter mappings taken from -- [[Module:Namespace detect]]. local function nsParamsExist(mappings, args) if args[cfg.all] or args[cfg.other] then return true end for ns, params in pairs(mappings) do for i, param in ipairs(params) do if args[param] then return true end end end return false end ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- -- Global functions -- -- The following functions are global, because we want them to be accessible from #invoke and -- -- from other Lua modules. -- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- local p = {} -- Find if a string matches the blacklist. Returns the match if one is found, or nil otherwise. -- Input should be a page title with a namespace prefix, e.g. "Wikipedia talk:Articles for deletion". function p.matchesBlacklist(page) if type(page) ~= 'string' then return end for i, pattern in ipairs(cfg.blacklist) do local match = mw.ustring.match(page, pattern) if match then return match end end end -- The main structure of the module. Checks whether we need to categorise, -- and then passes the relevant arguments to [[Module:Namespace detect]]. function p._main(args) -- Get the page object and argument mappings from -- [[Module:Namespace detect]], to save us from having to rewrite the -- code. local pageObject = nsDetect.getPageObject(args[cfg.page]) local mappings = nsDetect.getParamMappings() if not needsCategory(pageObject, args) then return end local ret = '' -- Check blacklist if necessary. if not needsBlacklistCheck(args) or not p.matchesBlacklist(pageObject.prefixedText) then if not nsParamsExist(mappings, args) then -- No namespace parameters exist; basic usage. Pass args[1] to -- [[Module:Namespace detect]] using the default namespace -- parameters, and return the result. local ndargs = {} for _, ndarg in ipairs(cfg.defaultNamespaces) do ndargs[ndarg] = args[1] end ndargs.page = args.page ndargs.demospace = args.demospace local ndresult = nsDetect._main(ndargs) if ndresult then ret = ret .. ndresult end else -- Namespace parameters exist; advanced usage. -- If the all parameter is specified, return it. local all = args.all if type(all) == 'string' then ret = ret .. all end -- Get the arguments to pass to [[Module:Namespace detect]]. local ndargs = {} for ns, params in pairs(mappings) do for _, param in ipairs(params) do ndargs[param] = args[param] or args[cfg.other] or nil end end ndargs.other = args.other ndargs.page = args.page ndargs.demospace = args.demospace local data = nsDetect._main(ndargs) -- Work out what to return based on the result of the namespace detect call. local datanum = tonumber(data) if type(datanum) == 'number' then -- "data" is a number, so return that positional parameter. -- Remove non-positive integer values, as only positive integers -- from 1-10 were used with the old template. if datanum > 0 and math.floor(datanum) == datanum then local dataArg = args[datanum] if type(dataArg) == 'string' then ret = ret .. dataArg end end else -- "data" is not a number, so return it as it is. if type(data) == 'string' then ret = ret .. data end end end end return ret end function p.main(frame) -- If called via #invoke, use the args passed into the invoking -- template, or the args passed to #invoke if any exist. Otherwise -- assume args are being passed directly in. local origArgs if frame == mw.getCurrentFrame() then origArgs = frame:getParent().args for k, v in pairs(frame.args) do origArgs = frame.args break end else origArgs = frame end -- Trim whitespace and remove blank arguments for the following args: -- 1, 2, 3 etc., "nocat", "categories", "subpage", and "page". local args = {} for k, v in pairs(origArgs) do if type(v) == 'string' then v = mw.text.trim(v) -- Trim whitespace. end if type(k) == 'number' or k == cfg.nocat or k == cfg.categories or k == cfg.subpage or k == cfg.page then if v ~= '' then args[k] = v end else args[k] = v end end -- Lower-case "nocat", "categories", "category2", and "subpage". These -- parameters are put in lower case whenever they appear in the old -- template, so we can just do it once here and save ourselves some work. local lowercase = {cfg.nocat, cfg.categories, cfg.category2, cfg.subpage} for _, v in ipairs(lowercase) do local argVal = args[v] if type(argVal) == 'string' then args[v] = mw.ustring.lower(argVal) end end return p._main(args) end return p i2ez8nejriv7clde6mvnuwl3ypo3qj6 10 3456 7549 2021-09-07T09:44:13Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <!--[if lt ie 9]>Внимание! Вы используете устаревший браузер! Иллюстрация может отображаться неверно<![endif]--> {{#ifexpr:abs({{{x2|0}}}-{{{x1|0}}})<abs({{{y2|0}}}-{{{y1|0}}}) |<div style="position:absolute;left:{{#expr:{{{x1|0}}} - ({{{x1|0}}}-{{{x2|0}}})/2}}px;top:{{#ifexpr:{{{y1|0}}}<{{{y2|0}}}|{{{y1|0}}}|{{{y2|0}}} }}px;width:{{#expr:abs ({{{x2|0}}}-{{{x1|0}}}) +1 }}px;height:{{#expr:abs ({{{y... wikitext text/x-wiki <!--[if lt ie 9]>Внимание! Вы используете устаревший браузер! Иллюстрация может отображаться неверно<![endif]--> {{#ifexpr:abs({{{x2|0}}}-{{{x1|0}}})<abs({{{y2|0}}}-{{{y1|0}}}) |<div style="position:absolute;left:{{#expr:{{{x1|0}}} - ({{{x1|0}}}-{{{x2|0}}})/2}}px;top:{{#ifexpr:{{{y1|0}}}<{{{y2|0}}}|{{{y1|0}}}|{{{y2|0}}} }}px;width:{{#expr:abs ({{{x2|0}}}-{{{x1|0}}}) +1 }}px;height:{{#expr:abs ({{{y2|0}}}-{{{y1|0}}}) +1 }}px"> {{Сызықпен көрсету/орындау|color={{{color|}}} |height={{#expr:abs({{{y2|0}}}-{{{y1|0}}}) }} |tiltX={{#expr:atan(({{{x2|0}}}-{{{x1|0}}})/({{{y2|0}}}-{{{y1|1}}}))}} |width={{{width|1}}} }} |<div style="position:absolute;left:{{#ifexpr:{{{x1|0}}}<{{{x2|0}}}|{{{x1|0}}}|{{{x2|0}}} }}px;top:{{#expr:{{{y1|0}}}- ({{{y1|0}}}-{{{y2|0}}}) /2}}px;width:{{#expr:abs ({{{x2|0}}}-{{{x1|0}}}) +1 }}px;height:{{#expr:abs({{{y2|0}}}-{{{y1|0}}}) +1 }}px"> {{Сызықпен көрсету/орындау|color={{{color|}}} |height={{{width|1}}} |tiltY={{#expr:atan(({{{y2|0}}}-{{{y1|0}}})/({{{x2|0}}}-{{{x1|1}}}))}} |width={{#expr:abs({{{x2|0}}}-{{{x1|0}}}) }} }} }}</div> <noinclude>{{doc}}</noinclude> 7j0hx24p8q70qje98azt4ptc32iyk0q 10 3457 7550 2021-09-07T09:45:22Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="-webkit-transform: skewY({{{tiltY|0}}}rad) skewX({{{tiltX|0}}}rad);-ms-transform: skewY({{{tiltY|0}}}rad) skewX({{{tiltX|0}}}rad);transform: skewY({{{tiltY|0}}}rad) skewX({{{tiltX|0}}}rad); width:{{{width|100}}}px;height:{{{height|1}}}px;border-style:none;background-color:{{{color|black}}}" /><noinclude> [[Санат:Уикипедия:Үлгілердің бетшелері|{{PAGENAME}}]] </noinclude> wikitext text/x-wiki <div style="-webkit-transform: skewY({{{tiltY|0}}}rad) skewX({{{tiltX|0}}}rad);-ms-transform: skewY({{{tiltY|0}}}rad) skewX({{{tiltX|0}}}rad);transform: skewY({{{tiltY|0}}}rad) skewX({{{tiltX|0}}}rad); width:{{{width|100}}}px;height:{{{height|1}}}px;border-style:none;background-color:{{{color|black}}}" /><noinclude> [[Санат:Уикипедия:Үлгілердің бетшелері|{{PAGENAME}}]] </noinclude> lzqebr7esd8wzk9tb471n0prduu16qi 10 3458 7552 2021-09-07T13:40:35Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#switch: {{#if: {{{size|}}} | 1 }}{{#if: {{{width|}}} | 2 }}{{#if: {{{height|}}} | 3 }} | 1 = {{#ifexist: Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} | {{Үлгі:Riceportal/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} }} | 2 = {{#ifexist: Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height=10000 }} | {{Үлгі:R... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch: {{#if: {{{size|}}} | 1 }}{{#if: {{{width|}}} | 2 }}{{#if: {{{height|}}} | 3 }} | 1 = {{#ifexist: Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} | {{Үлгі:Riceportal/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} }} | 2 = {{#ifexist: Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height=10000 }} | {{Үлгі:Riceportal/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height=10000 }} }} | 23 = {{#ifexist: Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height={{{height}}} }} | {{Үлгі:Riceportal/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height={{{height}}} }} }} | 3 = {{#ifexist: Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width=1000 | height={{{height}}} }} | {{Үлгі:Riceportal/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | width=1000 | height={{{height}}} }} }} | {{#ifexist: Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Riceportal/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | size=40 }} | {{Үлгі:Riceportal/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | size=40 }} }} }}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> n4cn4e2r6r86vfzp4azeilfdw0vl6vr 10 3459 7717 7565 2021-09-10T18:17:21Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Docpage}} {{СИШ}} {{tl|Riceportal}}порталға сурет түрінде сілтеме қосу үшін қолданылады. Үлгі (теория бойынша) {{tl|Навигация}} және {{tl|Портал}} үлгілерінде , сондай -ақ порталдар белгішелерінің кескінін біріздендіру үшін порталдарға сілтеме қажет басқа жерлерде қолдануға арналған. (Әр түрлі жерде порталдың белгішелері бірдей көрінеді). {{TOC right}} eokyts8bi6tbbpujhs16w2mv4aemvnq 10 3460 7555 2021-09-07T14:02:46Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <templatestyles src="Үлгі:TOC right/styles.css" /><div class="ts-TOC_right {{#if: {{{limit|}}} | toclimit-{{{limit|}}} }}" style="{{#if: {{{clear|}}} | clear:{{{clear|}}}; }}{{#if: {{{width|{{{1|}}}}}} | width:{{{width|{{{1|}}}}}}; }}{{#if: {{{max-width|}}} | max-width: {{{max-width|}}}; }}">__TOC__</div><noinclude> {{doc}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Үлгі:TOC right/styles.css" /><div class="ts-TOC_right {{#if: {{{limit|}}} | toclimit-{{{limit|}}} }}" style="{{#if: {{{clear|}}} | clear:{{{clear|}}}; }}{{#if: {{{width|{{{1|}}}}}} | width:{{{width|{{{1|}}}}}}; }}{{#if: {{{max-width|}}} | max-width: {{{max-width|}}}; }}">__TOC__</div><noinclude> {{doc}} </noinclude> r04r4dv7c4gpcf2a74yagcmohxh1y85 10 3461 7556 2021-09-07T14:07:48Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: @media (min-width: 720px) { body:not(.skin-minerva) .ts-TOC_right { margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; float: right; clear: right; } } @media (max-width: 719px) { .ts-TOC_right { width: auto !important; max-width: none !important; clear: none !important; } } /* [[Санат:Үлгі:Беттер CSS]] */ sanitized-css text/css @media (min-width: 720px) { body:not(.skin-minerva) .ts-TOC_right { margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; float: right; clear: right; } } @media (max-width: 719px) { .ts-TOC_right { width: auto !important; max-width: none !important; clear: none !important; } } /* [[Санат:Үлгі:Беттер CSS]] */ dhvhmcaie5mg7gpm65d4eykll8chx0q 10 3462 7558 7557 2021-09-07T14:20:25Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{docpage}} {{onTS|Үлгі:TOC right/styles.css}} Бұл үлгі мазмұн кестесін беттің оң жақ шетіне жылжытады. Әдетте, бұл бос кеңістікті ұтымды пайдалану үшін қажет. TOC блогының жоғарғы сызығы абзацтың басында орналасады, оның алдында осы шаблон енгізіледі. Синтаксис: {{TOC оң | ені = мазмұн кестесінің ені | max-width = мазмұн кестесінің максималды ені | шегі = деңгей, төменде тақырыптар көрсетілмейді }} Параметрлер міндетті емес. Параметрлер widthжәне max-widthәдетте бірге қолданылмайды. Бұл үлгінің басқа атаулары : {{ TOCright }} , {{ TOC-right }} , {{ toc-right }} , {{ оң жақтағы мазмұн }} , {{ оң жақтағы мазмұн кестесі }} . сонымен қатар қараңыз {{ TOC сол жақта }} Бұл үлгіні пайдаланып беттерді бұзбау үшін құм жәшігінде ( жасау | айна ) немесе жеке кеңістікте тәжірибе жасаңыз . / Doc ішкі бетіне санаттар қосыңыз . Бұл үлгінің ішкі беттері . h7tmfqeygp12ra85w8mtsjrb1tz4htz 10 3463 7563 7561 2021-09-07T14:50:57Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{ombox | small = {{#ifeq: {{yesno-yes|{{{small|}}}}} | yes | yes }} | style = {{#ifeq: {{yesno-yes|{{{small|}}}}} | yes | width:23em; }} | image = [[Файл:Farm-Fresh css add.svg|{{#ifeq: {{yesno-yes|{{{small|}}}}} | yes | 30 | 40 }}px|alt=CSS|link=CSS]] | text = Этот {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Модуль|модуль|шаблон}} использует [[Википедия:Стили шаблонов|TemplateStyles]] и загружает следующие таблицы стилей: * [[{{{1|Үлгі:{{ROOTPAGENAME}}/styles.css}}}]]{{#if: {{{2|}}} | &#59; * [[{{{2|}}}]] }}{{#if: {{{3|}}} | &#59; * [[{{{3|}}}]] }}{{#if: {{{4|}}} | &#59; * [[{{{4|}}}]] }}{{#if: {{{5|}}} | &#59; * [[{{{5|}}}]] }}.}}<includeonly>{{#ifeq: {{SUBPAGENAME}} | {{{doc|doc}}} || {{#if: {{{nocat|}}} || [[Санат:Үлгі TemplateStyles]] }} }}</includeonly><noinclude>{{doc}} [[Категория:Шаблоны:Для шаблонов]] </noinclude> ql8ssujmhqven1vmpq2tzo8s0qp7u63 10 3464 7562 2021-09-07T14:40:41Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:OnTS]] бетін [[Үлгі:Үлгі мәнерлері]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Үлгі мәнерлері]] 17vact9qa2tqwtjuwxjbsd3fhpu7fem 10 3465 7566 2021-09-07T15:24:41Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Riceportal/Үлгі |image = Portal.svg |link = Портал:{{{Портал|}}} |width = {{{width|}}} |height = {{{height|}}} |size = {{{size|}}} }}<noinclude> {{Riceportal/doc-template|Портал}} </noinclude> wikitext text/x-wiki {{Riceportal/Үлгі |image = Portal.svg |link = Портал:{{{Портал|}}} |width = {{{width|}}} |height = {{{height|}}} |size = {{{size|}}} }}<noinclude> {{Riceportal/doc-template|Портал}} </noinclude> 0ocupsoe6im0fhjhawefywp72cenvi4 10 3466 7567 2021-09-07T15:28:06Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>[[Файл:{{{image}}}|link={{{link|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}x{{#if:{{{height|}}}|{{{height}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}px|alt=П:]]{{#ifeq:{{NAMESPACE}}{{BASEPAGENAME}}|{{ns:10}}: Riceportal|[[Санат:Уикипедия:Үлгі:Икони порталдар|{{SUBPAGENAME}}]]}}</includeonly><noinclude>{{doc}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>[[Файл:{{{image}}}|link={{{link|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}x{{#if:{{{height|}}}|{{{height}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}px|alt=П:]]{{#ifeq:{{NAMESPACE}}{{BASEPAGENAME}}|{{ns:10}}: Riceportal|[[Санат:Уикипедия:Үлгі:Икони порталдар|{{SUBPAGENAME}}]]}}</includeonly><noinclude>{{doc}} </noinclude> fplppnx7416ztxrxz9r8fn9bw5bcrkk 0 3467 7568 2021-09-07T15:31:18Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[File:Portal.svg]] wikitext text/x-wiki [[File:Portal.svg]] 2smxeu577533o2hu3cjurp4gmy689df 10 3468 7571 2021-09-07T16:54:36Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#switch: {{ #if: {{{size|}}} | 1 }}{{ #if: {{{width|}}} | 2 }}{{ #if: {{{height|}}} | 3 }} | 1 = {{#ifexist: Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} | {{Үлгі:Портал/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} }} | 2 = {{#ifexist: Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height=10000 }} |... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch: {{ #if: {{{size|}}} | 1 }}{{ #if: {{{width|}}} | 2 }}{{ #if: {{{height|}}} | 3 }} | 1 = {{#ifexist: Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} | {{Үлгі:Портал/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | size={{{size}}} }} }} | 2 = {{#ifexist: Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height=10000 }} | {{Үлгі:Портал/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height=10000 }} }} | 23 = {{#ifexist: Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height={{{height}}} }} | {{Үлгі:Портал/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | width={{{width}}} | height={{{height}}} }} }} | 3 = {{#ifexist: Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | width=1000 | height={{{height}}} }} | {{Үлгі:Портал/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | width=1000 | height={{{height}}} }} }} | {{#ifexist: Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | {{Үлгі:Портал/{{{1|{{PAGENAME}}}}} | size=40 }} | {{Үлгі:Портал/Default|Портал={{{1|{{PAGENAME}}}}} | size=40 }} }} }}</includeonly><noinclude>{{doc}} [[Категория:Уикипедия:Үлгілер:Порталдардың мәзірі|*1]] </noinclude> fok0wl4q1k1nw5ym15bl1avgxasmcrb 10 3469 7572 2021-09-07T17:08:12Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Портал/үлгі |image = Portal.svg |link = Портал:{{{Портал|}}} |width = {{{width|}}} |height = {{{height|}}} |size = {{{size|}}} }}<noinclude> {{Портал/doc|Портал}} [[Категория:Уикипедия: Үлгілер:Порталдардың мәзірі|*2]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {{Портал/үлгі |image = Portal.svg |link = Портал:{{{Портал|}}} |width = {{{width|}}} |height = {{{height|}}} |size = {{{size|}}} }}<noinclude> {{Портал/doc|Портал}} [[Категория:Уикипедия: Үлгілер:Порталдардың мәзірі|*2]] </noinclude> 8ogu5mlnfipkhx7vchp533t9rl5ndb8 10 3470 7573 2021-09-07T17:13:37Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>[[File:{{{image}}}|link={{{link|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}x{{#if:{{{height|}}}|{{{height}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}px|alt=П:]]{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|[[Категория:Уикипедия: Үлгілер:Порталдардың мәзірі|{{SUBPAGENAME}}]]}}</includeonly><noinclude> Бул калып порталдын сүрөтүнүн стандарттуу калыбын куруу ү... wikitext text/x-wiki <includeonly>[[File:{{{image}}}|link={{{link|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}x{{#if:{{{height|}}}|{{{height}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{{size}}}|50}}}}px|alt=П:]]{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|[[Категория:Уикипедия: Үлгілер:Порталдардың мәзірі|{{SUBPAGENAME}}]]}}</includeonly><noinclude> Бул калып порталдын сүрөтүнүн стандарттуу калыбын куруу үчүн колдонулат. Көчүрүп алуу үчүн даяр үлгү: <pre><nowiki>{{Портал/үлгі |image = Flag of England.svg |link = Портал:Англия |width = {{{width|}}} |height = {{{height|}}} |size = {{{size|}}} }}&lt;noinclude>{{Порталж/doc-template|Англия}} &lt;/noinclude></nowiki> </pre> Үлгі автоматты түрде {{C|Уикипедия: Үлгі лер:Порталдардың мәзірі|Р}}де түзүлгөн калыптарды чогултат. [[Категория:Үлгілер:Үлгілер үшін|{{PAGENAME}}]]</noinclude> ijj9rujwr11wk4k48skht0cdgr3qkfd 10 3471 7574 2021-09-07T17:15:16Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[:Категория:{{{1}}}|{{#switch: {{{2}}} | Р = {{{к|к}}}атегорияга | Д = {{{к|к}}}атегорияларга | В = {{{к|к}}}атегорияны | Т = {{{к|к}}}атегория менен | П = {{{к|к}}}атегория | ю = {{{к|к}}}атегорияга | й = {{{к|к}}}атегория аркылуу | и = {{{к|к}}}атегория | 0 = | {{{к|к}}}атегория }} {{{1}}}]]<noinclude>{{doc}} Категория:Уики... wikitext text/x-wiki [[:Категория:{{{1}}}|{{#switch: {{{2}}} | Р = {{{к|к}}}атегорияга | Д = {{{к|к}}}атегорияларга | В = {{{к|к}}}атегорияны | Т = {{{к|к}}}атегория менен | П = {{{к|к}}}атегория | ю = {{{к|к}}}атегорияга | й = {{{к|к}}}атегория аркылуу | и = {{{к|к}}}атегория | 0 = | {{{к|к}}}атегория }} {{{1}}}]]<noinclude>{{doc}} [[Категория:Уикипедия:Калыптар:Категорияларга шилтемелер|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 5o8xnurban8m4qadj1rxwaxb6qx75vj 10 3472 7575 2021-09-07T17:35:59Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{docpage}}</noinclude><includeonly>{{СИШ}}</includeonly> {{tl|Портал}} порталга сүрөт кейпиндеги шилтеме кошуу үчүн коолдонулат. Бул калып (негизинен) {{tl|Навигация}} жана {{tl|Портал}} калыптарына колдонуу үчүн арналган, анан дагы, порталдардын сүрөтчөлөрүн унификациялоо (бир калы... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{docpage}}</noinclude><includeonly>{{СИШ}}</includeonly> {{tl|Портал}} порталга сүрөт кейпиндеги шилтеме кошуу үчүн коолдонулат. Бул калып (негизинен) {{tl|Навигация}} жана {{tl|Портал}} калыптарына колдонуу үчүн арналган, анан дагы, порталдардын сүрөтчөлөрүн унификациялоо (бир калыпка келтирүү) максатында порталдарга шилтемелер керек болгон жерлер үчүн колдонулат. (Б.а. порталдын ар кайсы жерде болбосун, сүрөтчөлөрү бир эле көрүнүштө болуусу үчүн). Қолдану үлгісі: {| | <nowiki>{{Портал|Портал|width=36|height=32}}</nowiki> || {{Портал|Портал|width=36|height=32}} | <nowiki>{{Портал|Портал}}</nowiki> || {{Портал|Портал}} | <nowiki>{{Портал|Портал|size=100}}</nowiki> || {{Портал|Портал|size=100}} |- | <nowiki>{{Портал|Аниме жаңа манга|width=36|height=32}}</nowiki> || {{Портал|Аниме жаңа манга|width=36|height=32}} | <nowiki>{{Портал|Аниме жаңа манга}}</nowiki> || {{Портал|Аниме жаңа манга}} | <nowiki>{{Портал|Аниме жаңа манга|size=100}}</nowiki> || {{Портал|Аниме жаңа манга|size=100}} |- | <nowiki>{{Портал|СССР|width=36|height=32}}</nowiki> || {{Портал|СССР|width=36|height=32}} | <nowiki>{{Портал|СССР}}</nowiki> || {{Портал|СССР}} | <nowiki>{{Портал|СССР|size=100}}</nowiki> || {{Порталжүзү|СССР|size=100}} |} == Порталдардын учурда болгон сүрөттөрү == <big>'''Қараңыз; [[Қызметші:PrefixIndex/Үлгі:Портал/|Толық тізім]]'''</big> == Порталдың суретін түзету == * '''Файылға қойылған талап''': [[УП:Суреттердің лицензияланысы|Бос суреттер]] ғана 36×32 ден кем емес ұрықсаты менен, мүмкін болса [[SVG]] форматында. <inputbox> type=create bgcolor= width= default=Үлгі:Портал/ preload=Үлгі:Портал/doc/Ыраста editintro= buttonlabel=порталдың жаңа суретін түзету hidden= searchbuttonlabel= break=no namespaces= prefix= </inputbox> ==Қосымша қараңыз== * {{tl|Долбооржүзү}} - долбоорлордун сүрөтчөлөрү үчүн ошондой эле калып <includeonly> [[be-x-old:Шаблён:Выява парталу/Па змоўчаньні]] [[hy:Կաղապար:ՊՊ]] [[ru:Шаблон:РисПортала/doc]] [[uz:Andoza:PortalTasvir]] </includeonly> rxfb2o6roij9wkmv4ddadvt8q5n7jis 10 3473 7576 2021-09-07T17:53:37Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| class="metadata plainlinks navigation-box" style="margin:0 0 1em 1em; clear:right; border:solid #aaa 1px; background:#f9f9f9; padding:1ex; font-size:90%; float:right;" |- {{#if: {{{Портал|}}} | ! {{Портал|{{{Портал}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Портал '''«[[Портал:{{{Портал}}}|{{{Портал}}}]]»'''</span>}} |- {{#if: {{{Портал2|}}} | ! {{Портала|{{{Портал2}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal... wikitext text/x-wiki {| class="metadata plainlinks navigation-box" style="margin:0 0 1em 1em; clear:right; border:solid #aaa 1px; background:#f9f9f9; padding:1ex; font-size:90%; float:right;" |- {{#if: {{{Портал|}}} | ! {{Портал|{{{Портал}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Портал '''«[[Портал:{{{Портал}}}|{{{Портал}}}]]»'''</span>}} |- {{#if: {{{Портал2|}}} | ! {{Портала|{{{Портал2}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Портал '''«[[Портал:{{{Портал2}}}|{{{Портал2}}}]]»'''</span>}} |- {{#if: {{{Уикисөздік|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Уикисөздікке сілтеме сі бар мақалалар]]}} ! [[Файл:Wiktionary-logo-ru.png|link=wikt:{{{Уикисөздүк}}}|30px|alt=wikt:]] {{!}} <span class="wikidict-ref">[[wikt:{{{Уикисөздік}}}|{{{Тема|{{{Уикисөздік}}}}}}]]</span> Уикисөздікте{{?|Уикисөздік}}}} |- {{#if: {{{Уикикітап|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Уикикітапқа сілтемесі бар мақалалар]]}} ! [[Файл:Wikibooks-logo.svg|link=b:{{{Уикикитеп}}}|30px|alt=b:]] {{!}} <span class="wikibooks-ref">[[b:{{{Уикикитеп}}}|{{{Тема|{{{Уикикітап}}}}}}]]</span> Уикикитіпта{{?|Уикикітап}}}} |- {{#if: {{{Уикиверситет|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Уикиверситеттке сілтемесі бар мақалалар]]}} ! [[Файл:Wikiversity-logo.svg|link=v:{{{Уикиверситет}}}|30px|alt=v:]] {{!}} <span class="wikiversity-ref">[[v:{{{Уикиверситет}}}|{{{Тема|{{{Уикиверситет}}}}}}]]</span> Уикиверситетте{{?|Уикиверситет}}}} |- {{#if: {{{Уикицитатник|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Уикицитатникке сілтемесі бар мақалалар]]}} ! [[Файл:Wikiquote-logo.svg|link=q:{{{Уикицитатник}}}|30px|alt=q:]] {{!}} <span class="wikiquote-ref">[[q:{{{Уикицитатник}}}|{{{Тема|{{{Уикицитатник}}}}}}]]</span> Уикицитатникте{{?|Уикицитатник}}}} |- {{#if: {{{Уикитека|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Уикитекаға сілтемесі бар мақалалар]]}} ! [[Файл:Wikisource-logo.svg|link=s:{{{Уикитека}}}|30px|alt=s:]] {{!}} <span class="wikisource-ref">[[s:{{{Уикитека}}}|{{{Тема|{{{Уикитека}}}}}}]]</span> Уикитекада{{?|Уикитека}}}} |- {{#if: {{{Уикитүрлер|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Уикитүрлерге сілтемесі бар мақалалар]]}} ! [[Файл:Wikispecies-logo.svg|link=wikispecies:{{{Уикитүрлер}}}|30px|alt=wikispecies:]] {{!}} <span class="wikispice-ref">[[wikispecies:{{{Уикитүрлер}}}|{{{Тема|{{{Уикитүрлер}}}}}}]]</span> Уикитүрлерде{{?|Уикитүрлер}}}} |- {{#if: {{{Уикиқазына|}}} | ! [[Файл:Commons-logo.svg|link=commons:{{{Уикиқазына}}}|30px|alt=commons:]] {{!}} <span class="wikicommons-ref">[{{localurl:Commons:{{{Уикиқазына|{{{Уикиқазына}}}}}}}}?uselang=ru {{{Тема|{{{Уикиқазына}}}}}}]</span> Уикиқазынада{{?|Уикиқазына}}}} |- {{#if: {{{Метавики|}}} | ! [[Файл:Wikimedia-logo.svg|link=m:{{{Метавики}}}|30px|alt=m:]] {{!}} <span class="wiki-meta-ref">[[m:{{{Метавики}}}|{{{Тема|{{{Метавики}}}}}}]]</span> в Мета-вики{{?|Википедия:Мета-вики}}}} |- {{#if: {{{Уикижаңылықтар|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Уикижаңылықтарға сілтемесі бар мақалалар]]}} ! [[Файл:Wikinews-logo.svg|link=n:{{{Уикижаңылыктар}}}|40px|alt=n:]] {{!}} <span class="wikinews-ref">[[n:{{{Уикижаңылыктар}}}|{{{Тема|{{{Уикижаңылыктар}}}}}}]]</span> Уикижаңылыктарда{{?|Уикижаңылыктар}}}} |- {{#if: {{{Долбоор|}}} | ! {{Портал|{{{Долбоор}}}|size=30}} {{!}} <span class="portal-box">Долбоор '''«[[Долбоор:{{{Долбоор}}}|{{{Долбоор}}}]]»'''</span>}} |}<noinclude>{{doc}}[[Категория:Уикипедия: Үлгілер:Сілтемелер]]</noinclude> o9t2stjssml0teuh87js23p87e3favd 10 3474 7577 2021-09-07T18:05:10Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{{docpage}}</noinclude> == Қолдану== <pre> {{Навигация |Тема = {{subst:PAGENAME}} |Портал = |Уикисөздік = |Уикикітапп = |Уикицитатник = |Уикитека = |Уикитүрлер = |Уикижаңылықтар = |Уикиқазына = |Метавики = |Долбоор = }} </pre> == Қолдану мысалдары == {{... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{docpage}}</noinclude> == Қолдану== <pre> {{Навигация |Тема = {{subst:PAGENAME}} |Портал = |Уикисөздік = |Уикикітапп = |Уикицитатник = |Уикитека = |Уикитүрлер = |Уикижаңылықтар = |Уикиқазына = |Метавики = |Долбоор = }} </pre> == Қолдану мысалдары == {{Навигация |Портал = Мысал |Уикисөздік = Мысал |Уикикітап = Мысал |Уикицитатник = Мысал |Уикитека = Мысал |Уикитүрлер = Мысал |Уикижаңылықтар = Мисал |Уикиқазына = Мысал |Метавики = Мысал |Долбоор = Мысал }} {| style="background:transparent;" |<pre>{{Навигация |Портал = Мысал |Уикисөздік = Мысал |Уикикітап = Мысал |Уикицитатник = Мысал |Уикитека = Мысал |Уикитүрлер = Мисал |Уикижаңылыктар = Мысал |Уикиказына = Мысал |Метавики = Мысал |Долбоор = Мысал }}</pre> |} {{-}} Өзү боюнча баш сөз болуп баракчанын аты колдонулат. {{Навигация |Тема = Басты сөз |Портал = Мысал |Уикисөздік = Мысал |Уикикітап = Мысал |Уикицитатник = Мысал |Уикитека = Мысал |Уикитүрлер = Мысал |Уикижаңылықтар = Мысал |Уикиқазына = Мысал |Метавики = Мысал |Долбоор = Мысал }} {| style="background:transparent;" |<pre>{{Навигация |Тема = Басты сөз |Портал = Мысал |Уикисөздік = Мысал |Уикикітап = Мысал |Уикицитатник = Мысал |Уикитека = Мысал |Уикитүрлер = Мысал |Уикижаңылықтар = Мысал |Уикиқазына = Мысал |Метавики = Мысал |Долбоор = Мысал }}</pre> |} {{-}} Эгер порталдын калып иконкасы болсо(караңыздар. [[:Категория:Уикипедия:Калыптар:Порталдардын иконкасы]]), анда иконка сүрөттүн ордуна колдонулат {{Навигация |Портал = Ислам }} {| style="background:transparent;" |<pre>{{Навигация |Портал = Ислам }}</pre> |} == Тағы қараңыздар == * {{tl|ВП-порталдар}} * {{tl|ВП-долбоорлор}} * {{tl|Категорияларғаа навигация}} [[Категория:Уикипедия:Үлгілер]] <includeonly> [[Категория:Уикипедия:Үлгілер:Порталдарға сілтеме|*]] [[Категория:Үлгілер:Уикимедиа долбооруна сілтеме|{{PAGENAME}}]] [[Категория:Уикипедия:Басмадан чыгаруу|{{PAGENAME}}]] [[ar:قالب:روابط شقيقة]] [[az:Şablon:Vikilər]] [[ca:Plantilla:Projectes germans]] [[da:Skabelon:Søsterlinks]] [[el:Πρότυπο:Sisterlinks]] [[en:Template:Sister project links]] [[es:Template:Sisterlinks]] [[eo:Ŝablono:Projektoj]] [[fa:الگو:جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر]] [[fr:Modèle:Autres projets]] [[hsb:Předłoha:Projekty]] [[hu:Template:Sisterlinks]] [[hy:Կաղապար:Քույրհղումներ]] [[id:Templat:Sisterlinks]] [[it:Template:Ricerca Interprogetto]] [[ja:Template:Sisterlinks]] [[ko:틀:자매문서]] [[lb:Template:Sisterlinks]] [[lo:ແມ່ແບບ:Sisterlinks]] [[mk:Шаблон:Сестринскиврски]] [[ms:Template:Sisterlinks]] [[oc:Template:Sisterlinks]] [[pt:Predefinição:Correlatos]] [[ro:Format:Sisterlinks]] [[ru:Шаблон:Навигация]] [[si:Template:Sisterlinks]] [[simple:Template:Sisterlinks]] [[sl:Predloga:V sorodnikih]] [[sq:Template:Sisterlinks]] [[sv:Mall:Systerlänkar]] [[th:แม่แบบ:กล่องโครงการพี่น้อง]] [[uk:Шаблон:Вікіпосилання]] [[vi:Tiêu bản:Sisterlinks]] [[he:תבנית:מיזמים]] [[zh-yue:Template:Sisterlinks]] [[zh:Template:Sisterlinks]] </includeonly> ma9dwy7uyl9e20vyziuau9g6vxc91vb 0 3475 7580 7578 2021-09-07T18:21:34Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3476 7579 2021-09-07T18:07:17Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: '''''?'''''<noinclude>{{Documentation|Template:Table cell templates/doc}} </noinclude> wikitext text/x-wiki '''''?'''''<noinclude>{{Documentation|Template:Table cell templates/doc}} </noinclude> euscrog9mqe5404vng1zgfxedqjgji1 10 3477 7584 7583 2021-09-08T05:05:50Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| | align=center valign=top | [[File:P_history.png|60px]]'''[[:Портал:Тарих|Тарих]]''' |} <noinclude> </noinclude> {| | align=center valign=top | [[File:P islam.svg|60px]]'''[[:Портал:Ислам| Ислам]]''' |} <noinclude> </noinclude> {| | align=center valign=top | [[File:Quran Kareem.svg|60px]]'''[[:Портал:Құран|Құран]]''' |} <noinclude> </noinclude> {| | align=center valign=top | [[File:Muhammad calligraphy.svg|60px]]'''[[:Портал:Мұхаммед| Мұхаммед]]''' |} <noinclude> </noinclude> qtyb6wynhkca89uxr26g2wce38hjgug 0 3478 7587 7586 2021-09-08T05:51:09Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| border="0" border-color="black" cellpadding="5" cellspacing="2" width=100% | style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;" | '''Порталдар''' || style="background:black; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;"|'''Таңдаулы сурет''' |- | style="background:white; border:2px solid black; vertical-align:top;" align="left" colspan="1"| <div style="padding: .2em .4em .4em"> {{Үлгі:Портал:Аллаh/порталдар}} <br> <br> | style="background:white; border:2px solid black;" align="left"| <div> [[File:Allah in Black Color Calligraphy.png|450px|center|Аллаh каллиграфия]] <center><small>[[Аллаh]] каллиграфиясы</small></center> |- | |} <noinclude> r4g94qif2c0opcaucgbfk9jqq1xy2jn 0 3479 7592 7591 2021-09-08T09:06:27Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki Ақида Тахауия == '''Түсініктеме''' == بسم الله الرحمن الرحيم Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен бүкіл әлемдердің Раббы Аллаға мадақ. ما رواه الإمام этот Абу جعفر الطحاوي сонда ذكر بيان اعتقاد أهل السنة والجماعة على مذهب فقهاء الملة أبي حنيفة النعمان بن ثابت الكوفي, يوسف يعقوب بن وأبي إبراهيم الأنصاري, عبد الله محمد وأبي بن الحسن الشيباني رضوان الله عليهم أجمعين, يعتقدون وما من أصول الدين وَيَدِينُونَ بـِهِ لِرَبَّ العَالَمِينَ . Ұлы ғұлама Хужжат әл-лслам Абу Джаъфар әл-Варрак әт-Тахауи әл-Мисри, рахимахуллаһ, былай деді: «Бұл Ахли Сунна уа әл-Жамағаның сенімдерінің тұсаукесері. осы діннің заңгерлерінің мектебіне, Әбу Ханифа ан-Нуъман ибн Сәбит әл-Куфи, Әбу Юсуф Яқуб ибн Ибраһим әл-Ансари мен Әбу Абдулла Мұхаммед ибн әл-Хасан әл-Шайбани, Аллаһ разы болсын олармен және діннің негіздері мен әлемдердің Раббысына деген сенімдері туралы олар сенеді. نَقُولُ في تَوْحيدِ اللَّهِ مُعْتَقِدينَ ، بـِتَوْفيقِ Біз Алланың бірлігі туралы айтамыз, Алланың көмегіне сенеміз: إِنَّ اللَّهَ تَعالى وَاحِدٌ لا شَرِيكَ لَهُ ، 1. Алла жалғыз, ешбір серігі жоқ. وَلا شَيْءَ مِثْلُهُ ، 2. Оған ұқсас ештеңе жоқ. وَلا شَيْءَ يُعْجِزُهُ ، 3. Оны жеңе алатын ештеңе жоқ. وَلا إِلهَ غَيْرُهُ ، 4. Одан басқа тәңір жоқ. قَدِيْمٌ بـِلا ابْتِدَاءٍ ، دَائِمٌ بـِلا انْتِهَاءٍ ، 5. Ол - басы жоқ Мәңгілік және соңы жоқ. لا يَفْنَى وَلا يَبـِيدُ ، 6. Ол ешқашан өлмейді және жойылмайды. وَلا يَكُونُ إِلا مَا يُرِيدُ ، 7. Ол қалағаннан басқа ештеңе болмайды. لا تَبْلُغُهُ الأَوْهامُ ، وَلا تُدْرِكُهُ الأَفْهامُ ، 8. Ешқандай қиял Оны елестете алмайды және ешбір түсінік Оны түсіне алмайды. وَلا تُشْبـِهُهُ الأَنامُ 9. Ол кез келген жаратылғаннан ерекшеленеді. حَيٌّ لا يَمُوتُ ، قَيُّومٌ لا يَنامُ ، 10. Ол өмір сүреді және ешқашан өлмейді және мәңгі белсенді және ұйықтамайды. خَالِقٌ بـِلا حَاجَةٍ ، رَازِقٌ لَهُمْ بـِلا مُؤْنَةٍ ، 11. Ол мұқтаж болмай -ақ жаратады және жаратылысын еш күш -жігерсіз қамтамасыз етеді. مُمِيتٌ بـِلا مَخَافَةٍ ، بَاعِثٌ بـِلا مَشَقَّةٍ . 12. Ол қорқынышсыз өлімге әкеледі және еш қиындықсыз өмірге қайта оралады. مَازالَ بـِصِفَاتِهِ قَدِيماً قَبْلَ خَلْقِهِ. يزدد بكونهم لم شيئا لم يكن قبلهم من صفاته, كان بصفاته وكما أزليا كذلك لا يزال عليها أبديا . 13. Ол жаратылғанға дейін әрқашан өзінің сипаттарымен бірге болған. Жаратылыстың пайда болуы оның бұрын болмаған қасиеттеріне ештеңе қоспады. Ол өзінің қасиеттерімен бірге мәңгілікке дейін болған сияқты, ол да шексіз уақыт бойы қалады. لَيْسَ مُنْذُ خَلَقَ الخَلْقَ اسْتَفَادَ اسْمَ الخَالِقِ ، وَلا بـِإِحْدَاثِهِ البَرِيَّةَ اسْتَفَادَسَ 14. Жаратылыс әрекетінен кейін ғана оны «Жаратушы» деп сипаттауға болмады, сонымен қатар ол тек пайда болу актісімен ғана сипатталмады. لَهُ مَعْنى الرُّبوبـِيَّةِ وَلا مَرْبوبٌ ، وَمَعْنى الخَالِقِيَّةِ وَلا مَخْلوقٌ ، 15. Ол ешқашан Иесі болмайтын кезде де Ие болды, ал жаратылыс болмаған кезде де әрқашан Жаратушы болды. وكما أنه محيي الموتى بعدما أحياهم, этот الاسم استحق قبل إحيائهم, كذلك استحق اسم الخالق قبل إنشائهم, 16. Ол «өлілерді тірілтеуші» болғандықтан, оларды алғаш рет тірілткеннен кейін және оларды тірілту алдында осы есімге лайық болғандықтан, ол да «жаратушы» деген атқа лайық. Ол оларды жаратпас бұрын. ذلك بأنه على كل شيء قدير, وكل شيء إليه فقير, وكل أمر عليه يسير, لا يحتاج إلى شيء لـــَيْسَ كَمِثـــْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ 17. Себебі, Оның бәрін жасауға құдіреті бар, бәрі Оған тәуелді, оған бәрі оңай, және Ол ештеңеге мұқтаж емес. «Оған ұқсас ештеңе жоқ және Ол - Естуші, Көруші». (әл-Шура 42:11) خَلَقَ الخَلْقَ بـِعِلْمِهِ ، 18. Ол жаратылысты өз білімімен жаратты. وَقَدَّرَ لَهُمْ أَقْداراً ، 19. Ол жаратқандарына тағдыр жазды. وَضَرَبَ لَهُمْ آجالاً ، 20. Ол оларға бекітілген өмір сүру мерзімін бөлді. لَمْ يَخْفَ عَلَيْهِ شَيْءٌ مِنْ أَفْعَالِهِمْ قَبْلَ أَنْ خَلَقَهُمْ ، وَعَلِمَ مَا هُمْ عَامَامُ 21. Оларды жаратпастан бұрын, олар туралы ештеңе жасырылмады және оларды жаратпас бұрын не істейтіндерін білді. وَأَمَرَهُمْ بـِطَاعَتِهِ وَنَهَاهُمْ عَنْ مَعْصِيَتِهِ ، 22. Ол оларға Оған мойынсұнуды бұйырды және оларға бағынбауға тыйым салды. وكل شىء يجري بتقديره, ومشيئته, ومشيئته تنفذ, لا مشيئة للعباد إلا ما شاء لهم, فما شاء لهم كان, وما لم يشأ لم يكن 23. Барлығы Оның дәрежесі мен еркіне сәйкес болады, және Оның еркі орындалады. Адамдардың жалғыз қалауы - олар үшін қалағаны. Олар үшін Ол қалаған нәрсе орындалады және Ол қаламайтын нәрсе болмайды. يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَيَعْصِمُ وَيُعَافِي مَنْ يَشَاءُ فَضْلاً و وَيُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَتَ 24. Ол кімге қаласа, тура жол көрсетеді, оларды қорғайды және оларды жомарттықтан зияннан сақтайды; және Ол қалағанын адастырады, оларды қорлайды және азаптайды, әділдікпен. وَكُلُّهُمْ يَتَقَلَّبُونَ فِي مَشِيئَتِهِ بَيْنَ فَضْلِهِ وَعَدْلِهِ 25. Олардың бәрі Оның еркіне не жомарттығы арқылы, не әділдігі арқылы бағынады. وَهُوَ مُتَعَالٍ عَنِ الأَضْدَّاد وَالأَنْدَاد 26. Ол бір -біріне қарама -қарсы немесе тең емес. لا رَادَّ لِقَضَائِهِ ، وَلا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ ، وَلا غَالِبَ لأَمْرِهِ ، 27. Ешкім Оның қаулысынан бас тарта алмайды, Оның бұйрығын кешіктіре алмайды немесе Оның істерін жеңе алмайды. آمَنَّا بِذلِكَ كُلِّهِ ، وَأَيْقَنَّا أَنَّ كُلاًّ مِنْ عِنْدِهِ . 28. Біз бұның барлығына сенеміз және барлық нәрсе Одан келетініне сенімдіміз. وإن محمدا صلى الله عليه وسلم عبده المصطفى, ونبيه المجتبى, ورسوله المرتضى, 29. Біз Мұхаммедтің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Оның таңдаған құлы екеніне сенімдіміз және ол ұнатқан пайғамбар мен елші. خَاتِمُ الأَنْبـِيَاءِ وَإِمَامُ الأَتْقِياءِ ، وَسَيِّدُ المُرْسَلِينَ ، وَحَبـِيبُ رَبِّ العَالَم 30. Және ол - пайғамбарлардың мөрі және тақуалардың имамы және барлық елшілердің ең құрметтісі және барлық әлемдердің Раббысының сүйіктісі. وَكُلُّ دَعْوَةِ نُبُوَّةٍ بَعْدَ نُبُوَّتِهِ فَغَيٌّ وَهَوَى ؛ 31. Пайғамбарға одан кейінгі барлық талап-өтірік пен алдау. وَهُوَ المَبْعُوثُ إِلى عَامَّةِ الجِنِّ وَكَافَّةِ الوَرَى ل المَبْعُوثِ بـِالحَقِّ وَالهُدَى 32. Ол - барлық жындарға және барлық адамзатқа ақиқатпен, тура жолмен, нұрмен және жарықпен жіберілген. وإن القرآن كلام الله تعالى, بدأ بلا كيفية قولا, وأنزله على نبيه وحيا, المؤمنون على ذلك وصدقه حقا, وأيقنوا أنه كلام الله تعالى بالحقيقة. ليس بمخلوق ككلام البرية, سمعه فزعم أنه فمن كلام البشر فقد كفر, وقد ذمه الله تعالى وعابه, وأوعده عذابه, حيث قال : سَأُصْلِيهِ سَقَرَ فَلَمَّا أَوْعَدَ اللَّهُ سَقَرَ لِمَنْ قَالَ : إِنْ هَذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ عَلِمْنا أَنَّهُ قَوْلُ خَالِقِ البَشَرِ ، وَلا يُشْبـِهُ قَوْلَ البَشَرِ ، 33. Құран - Алланың сөзі. Ол қалай сөйлеуді айтуға болмай, сөйлеу ретінде келді. Ол оны елшісіне уахи етіп түсірді. Мүміндер оны абсолютті ақиқат ретінде қабылдайды. Олар бұл шын мәнінде Алланың сөзі екеніне сенімді. Ол адамдардың сөзі сияқты жаратылған жоқ, және оны естіп, оны адамдық сөйлеу деп айтатын адам сенбейтін болды. Алла оған: «Мен оны отта күйдіремін», - десе, оны ескертеді, айыптайды және отпен қорқытады. (әл-Муддазтир 74:26) Алла: «Бұл жай ғана адамның сөзі» (74:25) дегендерді отпен қорқытқанда, біз бұл адамзаттың Жаратушысының сөзі екеніне сенімдіміз. адамзаттың сөзі. ومن وصف الله تعالى بمعنى من معاني البشر فقد كفر , فمن أبصر هذا اعتبر, وعن مثل قول الكفار انزجر, وعلم أن الله تعالى بصفاته ليس كالبشر . 34. Кімде -кім Алланы адам ретінде сипаттаса, ол кәпір болды. Осыны түсінгендердің бәрі кәпірлер айтқандай нәрсеге назар аударады және айтудан бас тартады, сонда олар Оның сипаттарында адамдарға ұқсамайтынын біледі. والرؤية حق لأهل الجنة بغير إحاطة ولا كيفية, كما نطق به كتاب ربنا حيث قال : وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نــَّاضِرَةٌ - إِلَى رَبـِّها نَاظِرَةٌ وتفسيره على ما أراده الله تعالى وعلمه, وكل ما көшу сонда ذلك من الحديث الصحيح عن رسول الله صلى الله عليه وسلم وعن أصحابه رضوان الله عليهم أجمعين فهو كما قال, ومعناه وتفسيره على ما أراد, لا ندخل сонда ذلك متأولين بآرائنا ولا متوهمين بأهوائنا, فإنه مَا سَلِمَ فِي دِينِهِ إِلاَّ مَنْ سَلَّمَ لِلَّهِ تَعَالى وَلِرَسُولِهِ صلى الله عليه وسلم; وَرَدَّ عِلْمَ مَا اشْتَبَهَ عَلَيْهِ إِلَى عَالِمِهِ ، 35. Жәннат тұрғындарының Алланы көргені шындық, олардың көзқарасы жан-жақты емес және олардың көзқарасы белгісіз. Раббымыздың кітабында айтылғандай: «Ол күні Раббыларына қараған жүздер нұрлы». (әл-Қияма 75: 22-3) Мұның түсіндірмесі Аллаһ біледі және қалайды. Бұл туралы бізге Пайғамбар, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, шынайы дәстүрлер бойынша келгеннің бәрі, ол айтқандай және ойлағанын білдіреді. Біз мұны терең түсінбейміз, оны өз пікірімізге сәйкес түсіндіруге тырысамыз немесе қиялымызға ерік береміз. Өзін Аллаға, Алла Тағалаға және Оның Елшісіне, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, толық мойынсұнбаса және түсінбейтін нәрселер туралы білімді білетін адамға қалдырмаса, ешкім дінінде қауіпсіз емес. ولا يثبت قدم الإسلام إلا على ظهر التسليم والاستسلام , فمن رام علم ما حظر عليه, ولم يقنع بالتسليم فهمه, حجبه مرامه عن خالص التوحيد, وصافي المعرفة, وصحيح الإيمان, فيتذبذب بين الكفر والإيمان, والتكذيب, والإقرار والإنكار, موسوسا تائها, زائغا شاكا, لاَ مُؤْمِنَاً مُصَدِّقاً ، وَلاَ جَاحِداً مُكَذِّباً . 36. Еркектің исламы бағынуға және берілуге ​​негізделмейінше қауіпсіз емес. Білуге ​​шамасы келмейтін нәрсені білгісі келетін, ал ақыл -ойы берілуге ​​қанағаттанбаған адам, оның қалауы оны Алланың шынайы бірлігі туралы таза түсініктен, айқын білім мен дұрыс сенімнен және оның теріс жолынан тайдыратынын көреді. сенбеу мен сену, растау мен терістеу мен қабылдау мен қабылдамау арасындағы. Ол сыбырлауға мойынсұнып, күмәнға бой алдырады, қабылдайтын сенуші де, бас тартушы да болмайды. يصح الإيمان بالرؤية ولا لأهل دار السلام لمن اعتبرها منهم بوهم, أو تأولها بفهم, كان إذا تأويل الرؤية وتأويل كل معنى يضاف إلى الربوبية ترك التأويل ولزوم التسليم, دين المرسلين وعليه وشرائع النبيين. وَمَنْ لَمْ يَتَوَقَّ النَّفْيَ وَالتَّشْبيهِ زَلَّ و وَلَمْ يُصِبِ التَّنْزِيهَ ؛ فَإِنَّ رَبَّنا جَلَّ وَعَلا مَوْصُوفٌ بـِصِفَاتِ الوَحْدَانِيَّةِ ، مَنْعُوتٌ بـِنُعُوتِ الفَرَدِنَ 37. Бақша тұрғындарының Алланы көретініне сену дұрыс емес, егер ол оның қандай екенін елестетсе немесе оны өзінің түсінігіне сәйкес түсіндірсе, өйткені бұл көріністің түсіндірмесі немесе шын мәнінде кез келгенінің мағынасы. Лордтылық саласындағы нәзік құбылыстар оны түсіндіруден аулақ болу және бағынуды қатаң ұстану болып табылады. Бұл - мұсылмандардың діні. Кімде -кім Алланың сипаттарын жоққа шығарудан немесе Алланы басқа нәрсеге ұқсатудан қорықпаса, адасып, Алланың ұлылығын түсіне алмады, өйткені Раббымыз Даңқты және Бәрін бірлікпен сипаттауға болады. және абсолютті бірегейлік және ешбір жаратылыс оған ұқсас емес. تعالى الله عن الحدود والغايات, والأركان والأدوات, لا تحويه الجهات الست كسائر المبتدعات . 38. Ол өзіне шектеу қоя алмайды, шектелмейді немесе мүшелері мен мүшелері жоқ. Ол сондай -ақ барлық жаратылыстар сияқты алты бағытта қамтылмаған. وَالمِعْرَاجُ حَقٌّ. أسري بالنبي صلى وقد الله عليه وسلم وعرج بشخصه сонда اليقظة إلى السماء, إلى حيث شاء ثم الله تعالى من العلى, وأكرمه الله تعالى بما شاء, فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى (مَا کذب الفواد ما رای) فصلی اللھ علیھ وسلم فِی الاخرۃ و 39. Әл-Миraраж (аспан арқылы көтерілу) ақиқат. Пайғамбарды (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) түнде алып кетіп, дене бітімімен, ояу кезінде аспан арқылы, Алла оған қалаған биіктікке көтерілді. Аллаһ оны ұлықтады және оған ашқанын ашты «және оның жүрегі көргендерінен қателеспеді» (Нәжм 53:11) Алла оған жар болып, оған дүние мен о дүниеде тыныштық берді. وَالْحَوْضُ الَّذِيْ أَكْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَى بـِهِ غِيَاثَاً لأُمَّتِهِ حَقٌّ 40. Әл-Хауд , Аллаһ пайғамбарға қиямет күні өз қауымының шөлін басу құрметі ретінде берген бассейн шындық. وَالشَّفَاعَةُ الَّتِي ادَّخَرَهَا اللَّهُ لَهُمْ كَمَا رُوِيَ فِيْ الأَخْبَارِ 41. Әл-Шафа'а , мұсылмандар үшін сақталған шапағат, хадистерде айтылғандай, ақиқат. وَالْمِيْثَاقُ الَّذِيْ أَخَذهُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ آدَمَ عَلَيْهِ السَّلامُ وَذُرِّيَّتِهِ حَقٌّ . 42. Аллаһ Адам мен оның ұрпақтарымен жасаған келісім шын. علم الله تعالى وقد فيما لم يزل عدد من يدخل الجنة, ويدخل النار جملة واحدة, يزاد сонда ذلك لا العدد ولا ينقص منه; 43. Алла уақыт болмай тұрып, жұмаққа кірушілердің нақты санын және тозаққа кіретіндердің нақты санын білетін. Бұл санды көбейтуге де, төмендетуге де болмайды. وَكَذَلِكَ أفْعَالَهُمْ فِيمَا عَلِمَ مِنْهُمْ أَنْ يَفْعَلُوهُ ، وَكُلٌّ مُيَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ وَالأَعْمَالُ بِالـخَوَاتِيمِ. وَالسَّعِيدُ مَنْ سَعِدَ بِقَضَاءِ اللهِ تَعَالَى ، وَالشَّقِيُّ مَنْ شَقِيَ بِقَضَاءِ اللهِ تَعَاال 44. Дәл солай, адамдар жасаған барлық әрекеттерге де қатысты. Әркім не үшін жаратылғанын жеңілдетеді және бұл оның тағдырын шешетін адамның өмірі мөрмен бекітілген әрекет. Бақытты болғандарға Алланың әмірі бақыт береді, ал бақытсыздарға Алланың әмірімен бақыт келеді. وَأَصْلُ الْقَدَرِ سِرُّ اللَّهِ فِي خَلْقِهِ ، لَمْ يَطَّلِعْ عَلَى ذلِكَ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ ، و و و و والنظر сонда ذلك والتعمق ذريعة الخذلان, وسلم الحرمان, ودرجة الطغيان . فَالْحَذَرَ كُلَّ الْحَذَرِ مِنْ ذلِكَ نَظَراً أَوْ فِكْراً أَوْ وَسْوَسَةً ؛ فإن الله تعالى طوى علم القدر عن أنامه, ونهاهم عن مرامه, كما قال في كتابه : لاَ يُسْأَلُ عَمَّا يـَفْعَلُ وَهُمْ يـُسْأَلــُوْنَ . فَمَنْ سَأَلَ: لِمَ فَعَلَ؟ فَقَدْ رَدَّ حُكْمَ كِتابِ اللَّهِ ، وَمَنْ رَدَّ حُكْمَ كِتابِ اللَّهِ تَعالى كَانَ مِنَ الكافِرن 45. Бұйрықтың нақты сипаты - Алланың жаратуындағы құпия. Арштың қасында періште де, хабар жіберілген пайғамбар да бұл туралы білмеген. Оған терең үңілу және бұл туралы тым көп ойлану тек жойылуға және жоғалтуға әкеледі, және бүлікке әкеледі. Сондықтан бұл мәселеде ойлануға, ойлануға немесе күмән келтіруге абай болыңыз, себебі Аллаһ тағала бұл туралы білуді адамдардан жасырған және оларға бұл туралы білуге ​​тыйым салған және өз кітабында: «Ол сұралмайды. Ол не істейтіні туралы, бірақ олардан сұралады »(әл-Әнбия, 21: 23). Сондықтан кез келген адам: «Алла неге бұлай жасады?» Кітап үкіміне қарсы шықты, ал Кітап үкіміне қарсы шыққан адам - ​​кәпір. فهذه جملة ما يحتاج إليه من هو منور قلبه من أولياء الله تعالى, وهي درجة الراسخين في العلم, لأن العلم علمان: علم في الخلق موجود, وعلم في الخلق مفقود, فإنكار العلم الموجود كفر, وادعاء العلم المفقود كفر, ولا يثبت الإيمان إلا بقبول العلم الـمَوجُودِ وَتَرْكِ طَلَبِ العِلْمِ الـمَفْقُودِ 46. ​​Бұл - Алла Тағаланың жүрегі нұрлы достарының білуі керек нәрселер және бұл білімге берік адамдардың дәрежесі. Өйткені білімнің екі түрі бар: жаратылғанға қол жетімді білім және жаратылғанға қол жетпейтін білім. Қол жетімді білімді жоққа шығару - күпірлік, ал қол жетпейтін білімді талап ету - күпірлік. Сенімділік қол жетімді білім қабылданған кезде және қол жетпейтін нәрсені іздемегенде ғана берік болады. وَنُؤْمِنُ بِاللَّوحِ وَالقَلَمِ وَبِجَمِيعِ مَا فِيهِ قَدْ رُقِمَ. فَلَوِ اجْتَمَعَ الـخَلْقُ كُلُّهُمْ عَلَى شَىْءٍ كَتَبَهُ اللهُ تَعَالَى فِيهِ أَنَّهُ كَائِنر وَلَوِ اجْتَمَعُوا كُلُّهُمْ عَلِ جَفَّ القَلَمُ بِمَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى يَومِ القِيَامَةِ ، وَمَا أَخْطَأَ العَبْدَ لَمْ يَكُنُ، 47. Біз әл-Лавхқа (планшетке) және әл-Қаламға (қалам) және біріншісінде жазылғанның бәріне сенеміз. Тіпті егер барлық жаратылыстар Алла тағала планшетке жазған нәрсені жоқ ету үшін бірігіп жиналса да, олар бұлай жасай алмайды. Ал егер барлық жаратылыстар Алла жазбаған нәрсені бар ету үшін бірігіп жиналса, олар оны жасай алмайды. Қалам Қияметке дейін болатын барлық нәрсені жазып, құрғатып жіберді. . العبد Кіру يعلم وعلى Кіру الله قد سبق علمه сонда كل شيء كائن من خلقه, ذلك بمشيئته تقديرا وقدر محكما مبرما, ليس فيه ناقض ولا معقب, ولا مزيل ولا مغير, ولا محول, ولا زائد ولا ناقص من خلقه في سماواته وأرضه . وَذلِكَ مِنْ عَقْدِ الإِيمانِ وَأُصولِ المَعْرِفَةِ ، وَالاعْتِرافِ بـِتَوْحيدِ اللَّهِ وَرُبوِـِّ كَما قالَ تَعالى في كِتابـِهِ العَزيزِ : وَخَلَقَ كــُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تــَقْدِيــْرَاً وَقالَ تَعالى : وَكَانَ أَمْرُ اللهِ قَدَرَاً مَقْدُورَاً . فويل لمن صار له الله في القدر خصيما, للنظر وأحضر فيه قلبا سقيما, لقد التمس بوهمه في محض الغيب سرا 48. Құлдың білуі керек, Аллаһ Өзінің жаратылысында болатын нәрсенің бәрін біледі және оны егжей -тегжейлі және шешуші түрде белгілеген. Ол көкте де, жерде де оған қайшы келетін, оған қосатын, өшіретін, өзгертуге, төмендетуге немесе көбейтуге ештеңе жаратпаған нәрсе жоқ. Бұл сенімнің негізгі аспектісі және Алланың бірлігі мен Раббылығын тану мен танудың барлық қажетті элементі. Алла Тағала өз кітабында: «Ол бәрін жаратып, оны егжей -тегжейлі жазды», - дейді. (әл-Фурқан 25: 2) Сондай-ақ, ол: «Алланың әмірі әрқашан белгілі бір үкім»,-дейді. (әл-Ахзаб 33: 38) Ендеше, Аллаһпен үкім туралы таласатын және жүрегі ауырған адам осы мәселеге терең үңіле бастаса, қасіретке қалады. وَالعَرْشُ وَالكُرْسِيُّ حَقٌّ 49. Әл-Арш (тақ) және әл-Курси (төраға) шындық. وَهُوَ عَزَّ وَجَلَّ مُسْتَغْنٍ عَنِ العَرْشِ وَما دونَهُ ، 50. Ол Арш пен оның астындағыларға тәуелсіз. مُحيطٌ بـِكُلِّ شَيْءٍ وَبـِما فَوْقَهُ ، قَدْ أَعْجَزَ عَنِ الإِحاطَةِ خَلْقَهُ . 51. Ол барлық нәрсені және жоғарыдағыларды қамтиды, ал жаратқан нәрселер оны қоршауға қабілетсіз. ونقول: إن الله اتخذ إبراهيم خليلا, وكلم موسى تكليما, إيمانا وتصديقا وتسليما . 52. Біз Ибрахимді Алла жақын дос ретінде қабылдағанын және Мұсамен тікелей сөйлескенін сеніммен, қабылдаумен және мойынсұнумен айтамыз. وَنُؤْمِنُ بـِالمَلائِكَةِ وَالنَّبـِيِّـينَ ، وَالكُتُبِ المُنْزَلَةِ عَلى المُرْسَلينَ. وَنَشْهَدُ أَنَّهُم كانوا عَلى الحَقِّ المُبينِ . 53. Біз періштелерге, пайғамбарларға және елшілерге түсірілген кітаптарға сенеміз және олардың бәрі ашық ақиқатты ұстанғанына куәлік береміз. أهل قبلتنا مسلمين ونسمي مؤمنين ما داموا بما көшу به النبي عليه الصلاة والسلام معترفين, بكل ما قال وله وأخبر مصدقين غير مكذبين . 54. Біз Пайғамбарымыздың, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, әкелгенін мойындағанша және ол айтқан және айтқанның бәрін шын деп қабылдайтын болса, біз құбыла тұрғындарын мұсылмандар мен сенушілер деп атаймыз . وَلا نَخوضُ في اللَّهِ ، وَلا نُماري في دينِ اللَّهِ تَعالى . 55. Біз Алла туралы бос сөз айтпаймыз және Алланың діні туралы дауласуға жол бермейміз. وَلا نُجادِلُ في القُرْآنِ ؛ ونعلم أنه كلام رب العالمين, نزل به الروح الأمين, فعلمه سيد المرسلين, صلى محمدا الله عليه وعلى آله وصحبه أجمعين. وَكلامُ اللَّهِ تَعالى لا يُساويهِ شَيْءٌ مِنْ كَلامِ المَخْلوقينَ. وَلا نَقولُ بـِخَلْقِ القُرْآنِ ؛ وَلا نُخالِفُ جَماعَةَ المُسْلِمينَ . 56. Біз Құран туралы дауласпаймыз және бұл бүкіл әлемдердің Раббысының сөзі екеніне куәлік етеміз, ол сенімді Рух түсірді және барлық елшілердің ең ардақтысы Мұхаммедке, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, үйретті. және оған тыныштық беріңіз. Бұл Аллаһтың сөзі және оған жаратылған ешбір адамның сөйлеуі онымен салыстырылмайды. Біз мұны құрылды деп айтпаймыз және мұсылмандардың қауымына (жамағатына) қарсы емеспіз . وَلاَ نُكَفِّرُ أَحَدًا مِنْ أَهْلِ القِبْلَةِ بِذَنْبٍ مَا لَمْ يَسْتَحِلَّهُ 57. Біз бұл құбылысты заңды деп санамайынша, біздің қибладағы адамдардың ешқайсысы дұрыс емес әрекеттер жасағанына сенбейміз. ولا نَقولُ: لا يَضُرُّ مَعَ الإِسْلامِ ذنْبٌ لِمَنْ عَمِلَهُ ؛ 58. Сондай -ақ, сенімі бар адамның дұрыс емес әрекеті оған зиянды әсер етпейді деп айтпаймыз. وَنَرْجو لِلْمُحْسِنينَ مِنَ المُؤْمِنينَ ، وَلا نَأْمَنُ عَلَيْهِمْ ، وَلا نَشْهَدُ لَهُمَ وَنَخافُ عَلَيْهِمْ وَلا نُقَنِّطُهُمْ. 59. Біз Аллаһ мүміндердің арасында әділетті адамдарды кешіреді деп үміттенеміз және оларға Өз мейірімі арқылы жұмаққа кіруге рұқсат береді, бірақ біз бұған сенімді бола алмаймыз және бұл міндетті түрде болатынына және олар болатынына куә бола алмаймыз. бақшада. Біз сенушілердің арасында қателік жасаған адамдар үшін кешірім сұраймыз және олар үшін қорыққанымызбен, олар үшін үміт үзбейміз. وَالأَمْنُ وَالإِياسُ يَنْقُلانِ عَنِ المِلَّةِ ؛ وَسَبيلُ الحَقِّ بَيْنَهُما لأَهْلِ القِبْلَةِ ، 60. Сенімділік пен үмітсіздік екеуі де адамды діннен алыстатады, алайда қыбла халқы үшін ақиқат жолы екеуінің арасында. ولا يخرج العبد من الإيمان إلا بجحود ما أدخله فيه . 61. Адам оған не әкелгенін жоққа шығарудан басқа, сенбейді. وَالإِيمانُ هُوَ الإِقْرارُ بِاللِّسانِ وَالتَّصْديقُ بِالجَنانِ ، 62. Сенім тілмен растау мен жүрекпен қабылдаудан тұрады. وأن جميع ما أنزل الله في القرآن, ما صح عن وجميع النبي صلى الله عليه وسلم من الشرع والبيان كله құқықтары . 63. Пайғамбардың (с.ғ.с.) шариғат пен түсіндірмеге (Құран мен Исламға) қатысты дәлелденгендерінің барлығы шындық. وَالإِيمَانُ وَاحِدٌ، وَأَهْلُهُ فِي أَصْلِهِ سَوَاءٌ وَالتَّفَاضُلُ بَيْنَهُمْ بِالـخَشْيَةِ وَالتُّقَى وَمُخَالَفَةِ الـهَوَى وَمُلَازَمَةِ الأَوْلَى 64. Belief is, at base, the same for everyone, but the superiority of some over others in it is due to their fear and awareness of Allah, their opposition to their desires, and their choosing what is more pleasing to Allah. وَالمُؤْمِنونَ كُلُّهُمْ أَوْلِياءُ الرَّحْمنِ، وَأَكْرَمُهُمْ أَطْوَعُهُمْ وَأَتْبَعُهُمْ لِلْقُرْآنِ 65. All the believers are Friends of Allah and the noblest of them in the sight of Allah are those who are the most obedient and who most closely follow the Qur'an. وَالإِيمانُ: هُوَ الإِيمانُ باللَّهِ وَمَلائِكَتِهِ وَكُتُبهِ وُرُسُلِهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ، وَالبَعْثِ بَعْدَ المَوْتِ، وَالقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ؛ وَحُلْوُهِ وَمُرُّهِ مِنَ اللَّهِ تَعالى. 66. Belief consists of belief in Allah, His angels, His books, His messengers, the Last Day, and belief that the Decree -- both the good of it and the evil of it, the sweet of it and the bitter of it -- is all from Allah. وَنَحْنُ مُؤْمِنونَ بذلِكَ كُلِّهِ، وَلا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ، وَنُصَدِّقُهُمْ كُلَّهُمْ عَلى ما جاءوا بهِ. 67. We believe in all these things. We do not make any distinction between any of the messengers, we accept as true what all of them brought. وأهل الكبائر من أمة محمد صلى الله عليه وسلم сонда النار لا يخلدون إذا ماتوا, وهم موحدون وإن لم يكونوا تائبين بعد Кіру لقوا الله عارفين مؤمنين, وهم сонда مشيئته وحكمه إن شاء غفر لهم, وعفا عنهم بفضله, كما قال تعالى сонда كتابه العزيز : إن اللَّهَ لاَ يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بهِ وَيغْفِرُ مَا دُوْنَ ذلكَ لِمَنْ يشَاءُ وإن شاء عذبهم في النار بقدر جنايتهم بعدله, ثم يخرجهم منها برحمته وشفاعة الشافعين من أهل طاعته, ثم يبعثهم إلى جنته, بأن الله مولى وذلك أهل معرفته, يجعلهم сонда الدارين ولم كأهل نكرته الذين خابوا من هدايته, ولم ينالوا من ولايته. اللَّهُمَّ يا وَلِيَّ الإِسْلامِ وَأَهْلِهِ مَسِّكْنا بالإِسْلامِ حَتَّى نَلْقاكَ بهِ 68. Үлкен күнә жасаған Мұхаммед қауымының мүшелері, егер олар өлмесе және тәубе етпесе де, оның бірлігін растайтын сенушілер ретінде Аллаһпен кездескен жағдайда, мәңгілік емес, тозақта болады. . Олар Оның еркі мен үкіміне бағынады. Егер Ол қаласа, Ол оларды кешіреді және өзінің жомарттығынан кешіреді, бұл туралы Құранда айтылған: « Ол қалағанына кешірімді (ширк) » (Ниса 4) : 116); егер Ол қаласа, оларды әділдігімен тозақта жазалайды, сосын оларды Өз мейірімі арқылы және Өзіне мойынсұнғандардың шапағаты үшін тозақтан шығарады және оларды жұмаққа жібереді. Себебі, Аллаһ Өзін танығандардың Қорғаушысы, әрі ақыретте оларға қарсы болғандарға, Оның басшылығынан айырылған және Оның қорғанысын ала алмаған адамдарға қалай қарайтын болса, оларға да сондай қамқорлық жасамайды. Уа, Алла, сен Ислам мен оның халқының Қорғаушысысың; Сені кездестірген күнге дейін бізді Исламда берік қыл. وَنَرَى الصَّلاَةَ خَلْفَ كُلِّ بَرٍّ وَفَاجِرٍ مِنْ أَهْلِ القِبْلَةِ ، وَعَلَى مَنْ مَاتَ مِنْهم 69. Біз қыбыла тұрғындарының қайсысы болсын дұрыс немесе бұрыс намаз оқысақ, олардың қайтыс болғанында жаназа оқуға келісеміз . ولا ننزل أحدا منهم جنة ولا نارا, ولا نشهد عليهم بكفر ولا بشرك ولا بنفاق ما لم يظهر منهم شىء من ذلك, ونذر سرائرهم إلى الله تعالى 70. Біз олардың кез үзілді Garden немесе алауға, не үшін барады, және біз олардың кез келген айыптауға емес, деп айтуға емес, Кәпір (күпір), ширка (Аллаһтың әріптестердің), немесе nifaq ретінде (екіжүзділік) егер олар бұлардың ешқайсысын ашық көрсетпесе. Біз олардың құпиясын Аллаға тапсырамыз. وَلاَ نَرَى السَّيْفَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَإ 71. Мұхаммед, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, бірде -біреуді өлтіруге келіспейміз, егер мұны істеу шариғатта міндетті болмаса. ولا نرى الخروج على أئمتنا وولاة أمورنا وإن جاروا, ولا ندعو عليهم, ولا ننزع يدا من طاعتهم, ونرى طاعتهم من طاعة الله عز وجل فريضة ما لم يأمروا بمعصية, وندعو لهم بالصلاح والمعافاة 72. Біз имамымызға немесе біздің істерді басқаратындарға әділетсіз болса да қарсы шығуды қабылдамаймыз, оларға жамандық тілемейміз және оларға еруден бас тартпаймыз. Біз оларға мойынсұну - Аллаһ Тағалаға мойынсұнудың бір бөлігі, сондықтан олар күнә жасауға бұйырмаса, міндетті деп санаймыз. Біз олардың дұрыс жол көрсетуін сұрап, қателіктері үшін кешірім сұраймыз. وَنَتَّبعُ السُّنَّةَ وَالجَماعَةَ ، وَنَجْتَنِبُ الشُّذوذ َ وَالخِلافَ وَالفُرْقَةَ 73. Біз Пайғамбардың сүннетін және мұсылмандар қауымын ұстанамыз, ауытқудан, келіспеушіліктер мен алауыздықтан аулақ боламыз. وَنُحِبُّ أَهْلَ العَدْلِ وَالأَمانَةِ ، وَنُبْغِضُ أَهْلَ الجَوْرِ وَالخِيانَةِ 74. Біз әділеттілік пен сенімділікті жақсы көреміз, әділетсіздік пен сатқындықты жек көреміз. وَنَقُولُ اللهُ أعْلَمُ فِيمَا اشْتَبَهَ عَلَيْنَا عِلْمُهُ 75. Егер біз бір нәрсе туралы білімдеріміз түсініксіз болса, біз: «Алла жақсы біледі» дейміз. وَنَرى المَسْحَ عَلى الخُفَّيْنِ في السَّفَرِ وَالحَضَرِ ، كَما جاءَ في الأَثَرِ 76. Хадистерде айтылғандай, сапарға шыққанда да, басқа жағдайда да былғары шұлықты сүртуге (дәретпен) келісеміз. والجهاد فرضان ماضيان والحج مع أولي الأمر من أئمة المسلمين برهم وفاجرهم لا يبطلهما شيء, ولا ينقضهما . 77. Мұсылмандарға басшылық ететін қажылық пен жиһад, мейлі олар дұрыс болсын, мейлі бұрыс болсын, қияметке дейін міндеттемелерді жалғастырады. Ештеңе оларды жоққа шығара алмайды. وَنُؤْمِنُ بالكِرامِ الكاتِبينَ ، وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ جَعَلَهُمْ حافِظينَ 78. Біздің іс -әрекеттерімізді жазатын асыл періштелерге сенеміз, өйткені Алла оларды біздің үстімізге екі қамқоршы етіп тағайындады. وَنُؤْمِنُ بمَلَكَ المَوْتِ المُوَكَّلِ بقَبْضِ أَرْواحِ العالَمينَ . 79. Біз барлық әлемдердің рухтарын қабылдауға жауапты өлім періштесіне сенеміз. وبعذاب القبر لمن كان له أهلا, وسؤال منكر ونكير في قبره عن ربه ودينه ونبيه على ما جاءت به الأخبار عن رسول الله صلى الله عليه وسلم وعن الصحابة رضوان الله عليهم 80. Біз лайық болғандар үшін қабірдегі жазаға және Мұңқар мен Накирдің қабірде Аллаһ Елшісінен келген хадистерде Раббысы, діні мен пайғамбары туралы сұрауына сенеміз. оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, сахабалардың хабарларында Алла олардың бәріне разы болсын. وَالقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِياضِ الجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النَّارِ . 81. Қабір не жұмақ шалғындарының бірі, не от шұңқырларының бірі. ونؤمن بالبعث وبجزاء الأعمال يوم القيامة, والعرض والحساب, وقراءة الكتاب, والثواب والعقاب, والصراط . وَالميزانِ يُوزَنُ بهِ أَعْمالُ المُؤْمِنينَ مِنْ الخَيْرِ وَالشَّرِّ وَالطَّاعَةِ وَالمَعْصِيَةِ . 82. Біз өлгеннен кейін қайта тірілуге ​​және қиямет күні жасаған істерімізге, туындылар көрмесіне, есепке, кітап оқуға, сыйақы немесе жазалар мен Көпір және тепе -теңдік; Мұсылмандардың істеген істері, бағынатындар мен бағынбайтын жамандықтар өлшенеді. وَالجَنَّةُ وَالنَّارُ مَخْلوقَتانِ لا يَفْنَيانِ ، وَلا يَبيدانِ . وَإِنَّ اللَّهَ تَعالى خَلَقَ الجَنَّةَ وَالنَّارَ ، وَخَلَقَ لَهُما أَهْلاً . فمن شاء إلى الجنة أدخله فضلا منه, شاء منهم إلى ومن النار أدخله عدلا منه . وَكُلٌّ يَعْمَلُ لِما قَدْ فُرِغَ مِنْهُ ، وَصائِرٌ إِلى ما خُلِقَ لَهُ . 83. Бақ пен от - ешқашан бітпейтін нәрселер, сондықтан біз оларды Алла жаратқанға дейін жаратқан, содан кейін олардың әрқайсысын мекендейтін адамдарды жаратты деп есептейміз. Кім қаласа, Оның кеңшілігімен жәннатқа барады, ал кім қаласа, әділдігі арқылы тозаққа барады. Әркім өзіне берілген нәрсеге сәйкес әрекет етеді және ол үшін жаратылған нәрсеге қарай жүреді. وَالخَيْرُ وَالشَّرُ مُقَدَّرانِ عَلى العِبادِ ، 84. Адамдарға жақсылық пен жамандық жазылды. التي يجب بها والاستطاعة الفعل من نحو التوفيق الذي لا يجوز Кіру يوصف المخلوق بها تكون مع الفعل, وأما الاستطاعة من الصحة والوسع والتمكن, الآلات وسلامة فهي قبل الفعل, وبها يتعلق الخطاب, كما قال الله وهو تعالى : لاَ يكَلفُ الْلَّهُ نفْسَاً إِلاَّ وُسْعَهَا 85. Құдайдың рақымы мен мейірімі тұрғысынан іс -әрекеттің болуын анықтайтын қабілетті жаратылған болмысқа жатқызуға болмайды. Бұл қабілет іс -әрекеттің ажырамас бөлігі болып табылады, ал іс -әрекеттің қажетті денсаулығы мен қабілетіне, әрекет етуге қабілетті болуына және қажетті құралдарға ие болуына байланысты әрекетте адамда болады. Дәл осы қабілет түрі шариғат өкімінің объектісі болып табылады. Алла Тағала айтады: «Алла тағала адамға шамасына қарай ғана жүктеме жүктейді». (Бақара 2: 286) وَأَفْعَالُ العِبَادِ خَلْقُ اللهِ وَكَسْبٌ مِنَ العِبَادِ 86. Адамдардың әрекетін Алла жаратқан, бірақ адамдар жасаған. ولم يكلفهم الله تعالى إلا ما يطيقون, ولا يطيقون إلا ما كلفهم, وهو تفسير لا حول ولا قوة إلا بالله. نقول: لا حيلة لأحد, ولا حركة لأحد ولا تحول لأحد عن معصية الله إلا بمعونة الله, ولا قوة لأحد على إقامة طاعة الله والثبات عليها إلا بتوفيق الله 87. Аллаһ Тағала адамдарға тек қолдарынан келгенін жүктеді, ал адамдар тек Аллаһ оларға берген нәрсені істей алады. Бұл: «Алладан басқа күш те, күш те жоқ» деген фразаның түсіндірмесі. Біз бұған Алланың көмегінсіз ешкімнің Аллаға бағынбауынан аулақ болудың немесе одан құтылудың ешқандай жолы немесе жолы жоқ екенін қосамыз; Аллаға мойынсұнуды жүзеге асыруға және оған берік болуға ешкімнің күші жетпейді, егер Алла оған мүмкіндік берсе. شيء يجري بمشيئة وكل الله عز وجل وعلمه وقضائه وقدره . غلبت مشيئته المشيئات كلها, قضاؤه وغلب الحيل كلها, يفعل ما شاء وهو غير ظالم أبدا . تَقَدَّسَ عَنْ كُلِّ سُوءٍ ، وَتَنَزَّهَ عَنْ كُلِّ عَيْبٍ وَشَيْنٍ ، لاَ يُسْأَلُ عَمَّا يفْعَلُ وَهُمْ يسْأَلوْنَ 88. Бәрі Алланың қалауымен, білімімен, тағдырымен және үкімімен болады. Оның еркі басқа барлық еріктерді және Оның жарлығы барлық стратагемдерді жеңеді. Ол қалағанын істейді және ешқашан әділетсіздік жасамайды. Ол өзінің тазалығында кез келген зұлымдық пен өлімнен жоғары тұрады және ол кемшіліктер мен кемшіліктерден алыс. «Оның не істегені туралы сұралмайды, бірақ олардан сұралады». (әл-Әнбия, 21:23) وَفي دُعاءِ الأَحْياءِ للأَمْواتِ وَصَدَقَتَهِمْ مَنْفَعَةٌ لِلأَمْواتِ 89. Тірілердің дұғасы мен зекетінде өлгендерге пайда бар. وَاللَّهُ تَعالى يَسْتَجيبُ الدَّعَواتِ ، وَيَقْضي الحاجاتِ ، 90. Алла адамдардың дұғаларына жауап береді және сұрағанын береді. وَيَمْلِكُ كُلَّ شَيْءٍ ، وَلا يَمْلِكُهُ شَيْءٌ ولا يستغنى عن الله تعالى طرفة عين, استغنى عن ومن الله طرفة عين فقد كفر, وصار من أهل الخسران . 91. Алла барлық нәрсені толық басқарады және ешнәрсе оны басқара алмайды. Көзді ашып -жұмғанша ешнәрсе де Аллаға тәуелді бола алмайды, ал кім көзді ашып -жұмғанша өзін Аллаһтан тәуелсіз санайтын болса, имансыздыққа кінәлі болады және жойылатын адамдардың біріне айналады. وَإِنَّ اللَّهَ تَعالى يَغْضَبُ وَيَرْضَى لا كَأَحَدٍ مِنَ الوَرَى 92. Алла ашуланады, риза болады, бірақ кез келген жаратылыс сияқты емес. أصحاب النبي ونحب ولا نفرط сонда حب أحد منهم, ولا نتبرأ من أحد منهم . وَنُبْغِضُ مَنْ يُبْغِضُهُمْ ، وَبغَيْرِ الْحَقِ لا نَذكُرُهُمْ ؛ حبهم ونرى دينا وإيمانا وإحسانا, كفرا وشقاقا ونفاقا وبغضهم وطغيانا . 93. Біз Аллаһ Елшісінің сахабаларын жақсы көреміз, бірақ біз олардың ешқайсысына деген сүйіспеншілігімізден аспаймыз; біз де олардың ешқайсысынан бас тартпаймыз. Біз оларды жек көретін немесе олар туралы жақсы сөйлемейтіндерді жек көреміз және біз тек олар туралы жақсы сөйлейміз. Оларды сүю - исламның бір бөлігі, сенімнің бір бөлігі және тамаша мінез -құлықтың бір бөлігі, ал оларды жек көру - имансыздық, екіжүзділік пен бүлік. الخلافة بعد النبي ونثبت أولا لأبي بكر الصديق رضي الله عنه تفضيلا وتقديما على جميع الأمة, ثم لعمر بن الخطاب رضي الله عنه, ثم لعثمان بن عفان رضي الله عنه, لعلي بن أبي ثم طالب رضوان الله عليهم أجمعين. وهم الخلفاء الراشدون, والأئمة المهديون, قضوا بالحق وكانوا الذين به يعدلون . 94. Біз Алла Елшісі (с.ғ.с.) қайтыс болғаннан кейін халифаттың бірінші болып Әбу Бәкір ас-Сыддыққа өткенін растаймыз, осылайша оның қалған мұсылмандардан артықшылығы мен артықшылығын дәлелдедік; сосын Омар ибн әл-Хаттабқа; содан кейін Османға; сосын Әли ибн Әби Талибке; олардың барлығына Аллаһ разы болсын. Бұл-тура жолдағы халифалар мен тура көсемдер. وَإِنَّ العَشَرَةَ الَّذينَ سَمَّاهُمْ رَسُولُ اللَّهِ . نَشْهَدُ لَهُمْ بالجَنَّةِ كَما شَهِدَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ . وقوله الحق, وهم: بكر وعمر وعثمان Абу وعلي وطلحة والزبير وسعد وسعيد وعبد الرحمن بن عوف وأبو عبيدة بن الجراح, أمين бетті الأمة وهو رضوان الله عليهم أجمعين. 95. Куәлік береміз, Алла Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) есімін берген және оған Жәннат уәде етілген он адам Аллаһтың Елшісі (с.ғ.с.) сияқты бақта болады. сөзі шындыққа жататын адам олардың болатынына куә болды. Ондықтар: Әбу Бәкір, Умар, Осман, Әли, Талха, Зубайр, Саад, Саид, Абдурахман ибн Авф және Абу Убайда ибн әл-Жаррах, оның атауы сенімді адам. осы қауымдастықтан Алла олардың бәріне разы болсын. وَمَنْ أَحْسَنَ القَوْلَ في أَصْحابِ النَّبيِّ وَأِزْوَاجهِ وَذرِّيَّاتِهِ فَقَدْ بَرِئَ مِنا النِ 96. Кімде -кім Аллаһ Елшісінің сахабалары мен оның әйелдері мен ұрпақтары туралы жақсы сөз айтса, олардың бәрі де таза және таза емес. وعلماء السلف من السابقين ومن بعدهم من التابعين أهل الخير والأثر, وأهل الفقه والنظر, لا يذكرون إلا بالجميل ومن ذكرهم بسوء فهو على غير السبيل 97. Алдыңғылардың білімді адамдары, бірінші қауым да, бірден ілескендер де: ізгілікті адамдар, хадистерді айтушылар, заңгерлер мен сарапшылар- олар туралы тек жақсы сөзбен айтуға болады. кім олар туралы жаман айтса, ол дұрыс жолда емес. وَلا نُفَضِّلُ أَحَداً مِنَ الأَوْلِياءِ عَلى أَحَدٍ مِنَ الأَنْبياءِ. وَنَقولُ نَبيٌّ واحِدٌ أَفْضَلُ مِنْ جَميعِ الأَوْلِياءِ ، 98. Біз қауымдағы әулие кісілердің ешқайсысын пайғамбарлардан артық санамаймыз, керісінше, пайғамбарлардың кез келгені барлық әулиелерден жақсы деп айтамыз . وَنُؤْمِنُ بما جاءَ مِنْ كَراماتِهِمْ ، وَصَحَّ عَنِ الثِّقاتِ مِنْ رِوايَتِهِمْ 99. Біз білеміз, қандай иман Карамат немесе кереметі аулия және сенімді көздерден олар туралы шынайы әңгімелер. ونؤمن بأشراط الساعة من خروج الدجال, ونزول عيسى بن مريم عليه السلام من السماء, ونؤمن بطلوع الشمس من مغربها, وخروج دابة الأرض من موضعها 100. Біз Дәжжалдың пайда болуы мен Иса ибн Мәриямның (оған Алланың сәлемі болсын) көктен түсуі сияқты Қиямет белгісіне сенеміз және күннің батқан жерден шығуына сенеміз. және Жыртқыштың жерден шыққан кезде. ولا نصدق كاهنا ولا عرافا, من يدعي ولا شيئا بخلاف الكتاب والسنة وإجماع الأمة . Біз шынайы қандай гадателей және Fortune-кассирлер ретінде қабылдаймыз емес 101. айта, не біз бір, сүннет, және мұсылман қоғамдастықтың консенсус қарсы жүріп ештеңе бекітіледі кім талаптарын қабылдаймын ( приналежность қойылатын умме) . وَنَرى الجَماعَةَ حَقَّاً وَصَواباً ، وَالفُرْقَةَ زَيْغاً وَعَذاباً . 102. Біз бірге тұру - бұл дұрыс және дұрыс жол, ал бөліну - бұл ауытқу мен азап екендігімен келісеміз. وَدِينُ اللَّهِ في السَّماءِ وَالأَرْضِ واحِدٌ وَهُوَ دِينُ الإِسْلامِ ، كَما قالَ اللَّه تَعالى : إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ الْلَّهِ الإِسْلامُ و وَقالَ تَعالى : وَمَنْ يبْتغِ غَيْرَ الإِسْلامِ دِينَاً فَلَنْ يقْبَلَ مِنْهُ و وَقالَ تَعالى : وَرَضِيْتُ لكُمُ الإِسْلامَ دِينَاً 103. Көктер мен жерде Алланың бір ғана діні бар және ол - Ислам діні («бағыну»). Аллаһ айтады: «Расында Алланың алдындағы дін - Ислам». (Әли Имран 3: 19) Сондай -ақ ол: «Мен сендерге дін ретінде Исламды ұнатамын» дейді. (әл-Маида 5: 3) وهو بين الغلو والتقصير, والتشبيه والتعطيل, والجبر والقدر, والأمن واليأس . Артық жиналады және құру үшін Алланың атрибуттары теңелгені арасындағы, төмендеуі қысқа арасындағы 104 Ислам өтірік ( tashbih) мен атрибуттарды Аллаһқа айыру ( ta`til) детерминизм арасындағы және ерікті және sureness және күйініп арасындағы. فَهذا دِينُنا وَاعْتِقادُنا ، ظاهِراً وَباطِناً . وَنَحْنُ نَبْرَأُ إِلى اللَّهِ تَعالى مِمَّنْ خالَفَ الَّذي ذكَرْناهُ ، وَبَيَّناهُ. 105. Бұл - біздің дініміз, біз ішкі және сыртқы жағынан сенетін нәрсеге сенеміз, және біз айтқандарымызға қайшы келетін және ашық айтатын кез келген адаммен Алла алдында кез келген байланыстан бас тартамыз. الله تعالى Кіру ونسأل يثبتنا عليه ويختم لنا به, ويعصمنا من الأهواء المختلطة والآراء المتفرقة, والمذاهب الردية, والجهمية والجبرية كالمشبهة والقدرية وغيرهم ممن خالف السنة والجماعة, واتبع البدعة والضلالة, ونحن منهم براء, عندنا ضلال وهم وأردياء . وَاللَّهُ أَعْلَمُ بالصَّوابِ ، وَإِلَيْهِ المَرْجعُ وَالمَآبُ . Біз Алладан сенімімізге берік болуды және онымен өмірімізді тығыздауды, сондай -ақ Мушаббиха, Мутазила, Джахмия, Джабрия және басқалар сияқты әртүрлі пікірлерден, шашыраңқы пікірлерден және жаман көзқарастардан қорғауды сұраймыз. Кадария және басқалар сүннет пен жамағатқа қарсы шығып, қателікпен одақтасқан. Біз олармен кез келген байланыстан бас тартамыз және біздің ойымызша олар адасуда және жойылу жолында. Біз Алладан бізді барлық жалғандықтардан қорғауын сұраймыз және барлық жақсылықты Оның рақымы мен рақымынан сұраймыз [[Санат:Ақида]] 03ba6zpe17uw2u2qhswx13ps4unxbo8 0 3480 7593 2021-09-08T09:17:53Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: Ханафи ғалымы және хадис Абу Хафс Наджуддин беделі ^Умар бин Ахмад бин Луқман ан-Насафий (461 хижра-537 хижра) былай деді: Ақиқат адамдары былай деді: Заттар шындықта бар және оларды біледі, софистер [2] айтқандарға қайшы [1] бекітілген. Жаратылыстарды білудің себе... wikitext text/x-wiki Ханафи ғалымы және хадис Абу Хафс Наджуддин беделі ^Умар бин Ахмад бин Луқман ан-Насафий (461 хижра-537 хижра) былай деді: Ақиқат адамдары былай деді: Заттар шындықта бар және оларды біледі, софистер [2] айтқандарға қайшы [1] бекітілген. Жаратылыстарды білудің себептері - бұл үш сезімталдық, шынайы жаңалықтар мен ақыл. Сезім - бұл есту, көру, иіс сезу, дәм мен жанасу. Осы сезімдердің әрқайсысымен адам не үшін жаратылғанын кездестіреді. [3] Ақиқат жаңалықтар екі түрлі болады: олардың бірі - Тауатур [4] растайтын жаңалықтар, олардың ақыл -ойы өтірік айту үшін олардың ынтымақтастығын қабылдамайды және қажетті білімді бекітеді [5]. ежелгі дәуірдің алдыңғы патшаларын білу және алыс елдерді білу. Екінші түрі - мұғжиза [6] арқылы расталатын және индикативті білімді бекітетін [7] Пайғамбардың хабары. Бұл туралы расталған білім міндетті түрде расталған білімге сенімділік пен растауға тең және бұл да білімге себеп. [8] Ақылға келетін болсақ [9] бұл да білімнің себебі. Бұл өздігінен расталған нәрсе - бұл қажет нәрсе, мысалы, бәрі өз бөлігінен үлкен екенін білу, ал индикативті түрде расталған - бұл алынған білім. Ақиқат адамдарына шабыт [10] белгілі бір нәрсенің шынайылығын білуге ​​негіз болатын себептердің бірі емес. Әлем өзінің барлық бөліктерімен жаратылған, өйткені ол заттар мен қасиеттерден тұрады [11]. Нысандар-бұл өзіндік ерекшелігі бар заттар, олар не дене тәрізді, не бөлінбейтін бөлігі джавхар-атом тәрізді қосылмаған [12]. Сапа-бұл өзіндік ерекшелігі жоқ, бірақ оның түсі, күйі (бекітілген, бөлінген, қозғалмалы және қозғалмайтын), дәмі мен иісі сияқты денелер мен жауһар атомдарында бар нәрсе. Әлемді жаратушы - Алла [13], Жалғыз болуымен сипатталған, басталуы жоқ, Тірі, Құдіретті, Білімді, Естуші, Көруші, Ерік. Ол сапа немесе дене немесе джавхар атомы емес немесе суреттелген немесе шектеулі немесе есептелген немесе бөлшектері бар немесе шектеулі бөліктерден немесе ұштардан тұрады. Ол қандай да бір жерде немесе уақытқа бағынышты болмысқа немесе ұқсастыққа жатпайды. Оған ұқсамайтын ештеңе жоқ және Оның білімі мен құдіретінен еш нәрсе қашып кетпейді. Оған Оған расталған Мәңгілік және Мәңгілік Атрибуттар [14] жатады. Оның атрибуттары Оның ақиқаты да емес, шындықтан да басқа [15]. Олар-Білім, Күш, Өмір, Кувва-Қуат, Есту, Көру, Ерік, Жасау, Жасау, Тұрақтандыру және Сөйлеу. Ол әріптер мен дыбыстарға жатпайтын мәңгілік және мәңгілік сөзбен сөйлейді, бұл үнсіздік пен кемістікті жоққа шығаратын атрибут. Онымен Алла айтады, бұйырады, тыйым салады және хабарлайды. Құран - Алла Тағаланың сөзі - жаратылмаған, ол біздің Құран кітабымызда жазылған, жүрегімізде сақталған, тілімізбен оқылған, құлағымызбен естілген және оларда бейнеленбеген. Жарату [16] - бұл Алланың Мәңгілік және Мәңгілік сипаты, ол ғаламды және оның барлық бөліктерін олар өмір сүрген кезде құруды білдіреді, ал біз үшін [17] бұл жаратылғаннан басқа. Ерік - Оған расталған Мәңгілік және Мәңгілік Атрибут. Ақылды бағалауда Алла Тағаланы көруге рұқсат етілген және мүміндердің ақыретте Алланы көруі керектігін растайтын мәтіндер мен қолданыстағы мәтіндік дәлелдерге сәйкес болуы керек. Демек, ол орынсыз, бағдарсыз, қарама -қарсы немесе сәулелік байланыссыз немесе көруші мен Аллаһтың арасындағы қашықтықсыз көрінеді. Аллаһ Тағала құлдыққа, сенуге, мойынсұну мен бағынбауына қарамастан, Оның еркімен, үкімімен, жаратуымен және тағдырымен болатын әрекеттердің жаратушысы. Құлдар ерікті істер жасайды, олар үшін марапатталады немесе жазаланады, олардың жасаған жақсылықтарын Алла қабыл етеді, ал олардың арасындағы жеккөрінішті қабылдамайды. Адамдардың қабілеті - бұл іс -әрекеттің нақты қабілеті, ол әрекет кезінде жасалады. Мүмкіндік термині себептердің, құралдардың және аяқ -қолдардың беріктігіне де қатысты және жауапкершілік осы мүмкіндіктің арқасында жарамды [18]. Құл қолынан келмейтіні үшін жауап бермейді. Адамға тигеннен кейін кездесетін ауырсыну мен оны сындырғаннан кейін әйнектің сынуы және оған ұқсас нәрсенің бәрін Алла Тағала жаратқан, ал құл оның ешқайсысын жаратпайды. Өлтірілген адам өлетін уақытқа байланысты өлді, ал өлген адамның өлімі - бұл Алланың жаратылысы, ал құлдың жаратуға да, сатып алуға да ешқандай қатысы жоқ. Өлім уақыты бір [19]. Харам ризық деп аталады және әркім өзінің ризығын адал немесе харам деп жинайды. Адам өз ризығын ішпейді немесе оны басқасы жейді деп түсінілмейді. Алла Тағала қалағанын адастырады, қалағанын тура жолға салады. Құл үшін ең жақсысы Алла Тағалаға міндетті емес [20]. Кәпірлер мен кейбір күнәкар мүміндер үшін қабірдің азапталуы және мойынсұнушылар үшін мұндағы ләззат және Мункар мен Накирдің жауаптары жеткізілген мәтіндердің белгілерімен расталады. Қайта тірілу - шындық, таразы - шындық, кітап - шындық, сұрақ - шындық, бассейн - шындық, көпір - ақиқат, жұмақ - шын, от - шын, екеуі де қазір жаратылған, бар, қалады және жойылмайды. және олардың тұрғындары жойылмайды. Үлкен күнә құлды сенімнен шығармайды және оны күпірлікке итермелемейді. Алла Тағала өзіне серік қосқанды кешірмейді және кішігірім және үлкен күнәлардан кішісін қалағандарына кешіреді. Кішкене күнә үшін жазалауға және үлкен күнәны кешіруге болады, егер адам оларды заңдастырмаса және оларды заңдастыру - күпірлік. Үлкен күнәкарларға елшілер мен таңдаулылардың шапағат етуі көптеген хабарларда расталған. Мүміндердің арасында үлкен күнәкарлар, егер олар өкінбей өлсе де, тозақта мәңгі қалмайды. Сенім - бұл Алла Тағаладан келгенге сену және оған келісу. Іс -әрекеттерге келетін болсақ, олар көбіне өседі, ал сенім артпайды немесе азаймайды [21]. Сенім мен ислам - бұл бір нәрсе, егер ол сенетін және келісетін құлда табылса, онда мен шынайы имандымын деп айтуға болады, ал мен: «Құдай қаласа, сенемін» деп айтпау керек. '[22]. Дұрыс тұрған адам бұрылып, жағдайы нашар болуы мүмкін, ал жағдайы нашар болып көрінген адам бұрылып, жақсы тұруы мүмкін. Өзгеріс жақсы және жаман жағдайға қатысты, алайда, сенуші немесе күпірші ретінде өлуді үкім ету - Алланың сипаты, ал Аллаһ пен оның сипаттары өзгермейді. [23] Елшілерді жіберудің бір даналығы бар, Аллаһ Тағала адамдар арасында адамдарға елшілерді жіберді, олар адамдарға дүниелік және діни мәселелерде оларға қажет нәрсені ескертеді және түсіндіреді және елшілерді ғажайыптармен қолдайды. оқиғалар. Пайғамбарлардың біріншісі - Адам, оған Алланың сәлемі болсын, соңғысы - Мұхаммед, саллаллаһу аләйһи уә сәлләм. Олардың саны Пайғамбарға қатысты айтылған кейбір сөздерде келтірілген; Алайда, оларды Аллаһ Ғафир сүресі, 78 -аятта айтқандықтан, шектемеген дұрыс. Аяттың мағынасы: біз сенен бұрын да елшілер жібергенбіз: олардың арасында біз саған әңгіме айтқандар бар, кейбірі саған қатысты емес. Нөмірді көрсете отырып, олардың арасында жоқ біреуді қосу немесе олардың арасынан біреуін алып тастау қауіпсіз емес, және олардың барлығы Аллаһ Тағаладан жеткізіп, кеңес берді. Пайғамбарлардың ең жақсысы - Мұхаммед, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын. Алланың құлы болып, Оның бұйрығымен қызмет ететін періштелер еркектік пен әйелдікке жатпайды. Аллаһ Тағаланың пайғамбарларына жіберген кітаптары бар, оларда бұйрықтарды, тыйымдарды, уәделер мен қорқытуларды түсіндірді. Алла Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) ұйқыдан тұрғанда аспанға және Алла қалаған жоғарғы биліктің қай биігіне көтерілгені рас. Альвайя карамалары [24] рас, сондықтан Аллаһ қысқа мерзімде алыс қашықтықты кесіп өту, қажет болған кезде тамақ, сусын мен киімнің пайда болуы сияқты оқиғалардың әдеттегі бағытын жоққа шығару арқылы валийлікке арналған караманы ашады. суда жүру, ауада ұшу және жансыз денелер мен жануарлар туралы және басқалары туралы айту. Караманың бұл оқиғасы, өз ұлтының мүшесі үшін карама пайда болған Елшінің кереметі болып табылады, ол өзінің діндарлығы мен діндарлығына қатысты болмаса, валий болмайтынын көрсетеді. елшісінің хабарына келісу. ^ Сәлемі болсын саллаллаһу, біздің Пайғамбарымыздың кейін адамдардың ең үздік, сондай-ақ-Siddiq Абу Бакр, содан кейін ^ Омар әл-Faruq содан кейін ^ Осман Dhun-Nurayn содан кейін ^ Aliyy болып қабылданады бір, Аллаһ барлық істерін қабылдай алады олар Жоғарыда айтылған тәртіп бойынша олардың халифалығы расталды. Халифат [25] отыз жылға созылды, содан кейін билік пен әмірліктер келді. Мұсылмандарға үкім шығарып, олардың жазасын орындауға, шекаралас қалаларын нығайтуға, әскерлерін жабдықтауға, зекетін жинауға, басқыншыларды, ұрыларды және жолдағы топтарды жеңуге, сондай -ақ жұма күндері өтетін жиналыстар мен мерекелерді өткізу үшін имам болуы керек. құлдар арасында туындайтын дауларды тоқтату және құқықтарды куәландыратын куәліктерді қабылдау және қамқоршысы жоқ жас және аз қамтамасыз етілгендердің некесін қию және олжаны тарату және басқаларын бөлу. Имам қатысуы керек және жасырын түрде болмауы керек, бірақ әлі пайда болмайды деп күтілмеуі керек, ол Құрайыш тайпасынан және басқалардан болуға рұқсат етілмеуі керек. Ол тек Хашим ұрпақтары мен Алидің ұлдарына ғана тән емес, Алла оның амалдарын қабыл етсін. Ол мінсіз [26] немесе өз заманындағы адамдардың ең жақсысы болатыны шартты емес. Ол абсолютті және толық тік және басқарушылыққа жататыны шартты. Ол үкім шығаруға, орындауға, Ислам мекенінің шекарасын қорғауға және әділетсіздікке ұшыраған адамға әділдік беруге қабілетті болуы керек. Имам заңсыздыққа немесе әділетсіздікке байланысты жойылмайды [27]. Әрбір зұлымдық жасаушы мен зұлымдық жасаушының артында дұға етуге болады, ал өлген әрбір сауапты пен зұлымдық жасаушыға оқылады. Әдетте, жақсы нәрселерден басқа, сахабалар туралы айтудан аулақ болу керек [28]. Біз Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) жұмаққа қол жеткізгені туралы хабарлаған он адамға жұмақ табуды айтамыз. Біз саяхат кезінде және тұрғын қалада аяқ киімді сүртуге сенеміз. Біз құрмаға малынған суды ішуді заңсыз деп санамаймыз [29]. Бірде -бір уәли пайғамбар дәрежесіне жетпейді, ал құл міндеттемелер мен тыйымдардан босатылатын деңгейге жетпейді. Кітап мәтіндері мен Пайғамбардың сөздері олардың мағыналары бойынша қабылдануы керек [30], ал Батин тұрғындары [31] айтқан басқа мағынаға оралу-бұл атеизм, ал мәтіндерді қабылдамау-күпірлік. . Күнәны заңды деп санау - бұл күпірлік және оның дұрыс үкіміне немқұрайды қарау [32] - күпірлік, ал діннің ережелерін келеке ету - күпірлік және Аллаһтың рақымынан үміт үзу - күпірлік және Алланың жазасынан қауіпсіз болуға келісім беру [33]. күпірлік және күтпеген нәрселер туралы айтатын Көзшіге сену - күпірлік. Жойылған нәрсе бар нәрсе емес. Тірілердің өлілерге жалбарынуы және олардың атынан садақа беруі оларға пайда әкеледі. Алла Тағала сұрауларға жауап береді және қажеттіліктерді қанағаттандырады. Пайғамбар, саллаллаһу аләйһи уә сәлләм, қиямет күні өтетін шарттардың ішінде жалған Мәсіхтің, жердегі жануардың, Яжуж пен Мажужтың пайда болуы және Иса пайғамбардың түсуі сияқты хабарлаған нәрселер. оған көктен және күннің батқан жерден шығуы ақиқат. Мүжтәһид [34] қате және дұрыс болуы мүмкін. Адамдар арасындағы елшілер періштелер мен періштелер арасындағы елшілер жалпы періштелерден (авлиа) және жалпы адамдардан (авлиа) жақсы. __________________________________ Соңғы ескертулер [1] Барлық сенімдер мен топтар софистерден басқа заттардың шынайы өмір сүруіне келіседі. Біздің заманымыздан бұрынғы V ғасырдағы грек фракциясы софистер заттар шындықта жоқ, тек сыртқы келбеті мен сенімі бар адамға ғана қатысты деп есептейді. [3] Біз естіген, көрген, иіс сезген, дәм сезген және ұстаған нәрселер міндетті түрде бар. Дәстүр - біз бір сезіммен бастан кешкен нәрсені басқа сезіммен сезінбейміз; алайда, ақылдың үкімі, егер Алла қаласа, оны басқа сезіммен сезінуге мүмкіндік береді. [4] Бірінші кезекте көптеген адамдар көптеген адамдарға және басқаларға жеткізетін жаңалықтар, олардың бәрі алаңдаушылық тудыратын жаңалықтарды ойлап шығару үшін бірлескенін қабылдамайды. Исаның айқышқа шегеленуі туралы хабар Тауатурдан емес. [5] Бұл білім шегерім мен көрсеткіштерге негізделмейді және Қытай мен Ирактың болуы сияқты белгілі бір білімді бекітеді. [6] Мұғжиза - пайғамбарлық дәрежесін талап ететін адамның шыншылдығын ашуға арналған ерекше мәселе. Талапты жоққа шығару себебінен басқаларға еліктеуге болмайды. Бұл білім, сонымен қатар, оқиғаны естуге немесе көруге негізделген Тауатур таратқан жаңалықтар сияқты анық. [7] Бұл білім дедукция мен индикаторлар процесінде және ондағы дәлелдерді мұқият зерттеу арқылы анықталады. Бұл білім, сонымен қатар, оқиғаны естуге немесе көруге негізделген Тауатур таратқан жаңалықтар сияқты анық. [8] Бұл білім, сонымен қатар, оқиғаны естуге немесе көруге сүйенетін Тауатур жеткізген жаңалықтар сияқты анық. [9] Қолда бар мәселеге қатысты қолданылатын ақылға қонымды пікірлерді білдіреді. [10] Уәлийдің (өте әділ адам) шабыты белгілі бір білімді бекітетін себептердің бірі емес, ал арман одан да аз. [11] Нысандар мен қасиеттер араб тілінде сәйкесінше А^ян және А^рад деп аталады. [12] Джавхар-атом араб тілінде Джавхар немесе әл-Джавхар әл-фард деп аталады және ол бөлінбейтін дененің ең кішкентай бөлігі. [13] Бірі - Алланың серіктері жоқ дегенді білдіреді. [14] Алланың сипаттары басталмайды, аяқталмайды, өзгермейді, дамымайды және жаратылыстың сипаттарына ұқсамайды. Демек, оның өмірі тәнмен де, жанмен де болмайды, ол құлақсыз немесе қарашықсыз естіп, көреді. [15] Оның атрибуттары Оған байланысты емес немесе одан бөлінбейді, керісінше олар Оған бекітілген және ақыл Оның қасиеттерінің болмауынсыз оның шынайылығының бар екенін қабылдамайды. Біз Алланы оның қасиеттерін біле отырып білеміз және Алланың ақиқатын Алладан басқа ешкім білмейді. [16] Мәтінде қолданылған арабша термин-Ат-Таквин, ол бәрін қалай болса солай жасауды білдіреді. [17] Матуридийлерге жатады. [18] Аспаптардың беріктігі адамды жауапкершілікке тартатын әрекетке дейін жасалады. [19] Муазазилиттер Әл-Каабийдің айтқанына қайшы, өлтірілген адамның өлім мен өлімге екі есе бар екенін айтты. [20] Бұл мәлімдеме Аллаға құл үшін ең жақсысын жасауға міндеттенген мутазилиттерді жоққа шығарады. [21] Негізгі сенімді білдіреді және ол көбеймейді немесе кемімейді. [22] Бұл мәлімдеме күпірлікке сенетіндердің күмәнін көрсетеді немесе Аллаға сыпайы деп айтылған жағдайда күмән алдауын көрсетеді, ал мұндай жағдайда айтпаған дұрыс. [23] Егер Аллаһ сенуші немесе күпірші ретінде біреудің өлуін қаласа, ол солай өледі және өзгермейді. [24] Барлық парыздарды орындайтын, барлық күнәлардан аулақ және көптеген нәпіл ғибадаттарды орындайтын, өте әділ мұсылман. [25] Әл-Хасан бен Али халифалығы аяқтаған дұрыс жолға қойылған халифатқа жатады. [26] Имам күнә істеуі мүмкін. [27] Сайид Кутбқа керісінше, ол оны кетіруге шақырады және оны күпірші деп жариялайды. [28] Пайғамбар сияқты олардың біреуіне қатысты ескертуді айтуға болады. [29] Набид әт-Тамрды мас болмай тұрып ішуге болады. [30] Бұл Құран мен Хадистің діни мәтіндеріне басқа мағына шығаруды қажет ететін интеллектуалды немесе мәтіндік дәлелдерсіз мағыналарды жатқызуға болмайды дегенді білдіреді. [31] Әл-Батин тұрғындары мәтіндердің жасырын эзотерикалық және ішкі мағыналары бар деп мәлімдейді. [32] Бұл күнәларды жазаланбайды деп санау немесе жалпыға белгілі үлкен күнәны кіші деп бағалау. [33] Сену үшін Аллаһ ешкімнің күнәларын кешірмейді және ешкімді жазаламайды. [34] Шешім шығару үшін қажетті біліктілікке ие ғалымның озық калибрі. [[Санат:Ақида]] kanr12j6dw6fwpgitm4e1hv31pgue33 0 3481 7594 2021-09-08T09:32:18Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: '''Ибн Тәймия ақидасы''' Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен. Аллаһқа сансыз мақтаулар болсын, ол өз елшісін барлық діндерге үстем ету үшін тура жолмен және ақиқат дінімен жіберді, және куәгер ретінде Алла жеткілікті. Барлық мақтаулар Өзінің елш... wikitext text/x-wiki '''Ибн Тәймия ақидасы''' Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен. Аллаһқа сансыз мақтаулар болсын, ол өз елшісін барлық діндерге үстем ету үшін тура жолмен және ақиқат дінімен жіберді, және куәгер ретінде Алла жеткілікті. Барлық мақтаулар Өзінің елшісін тура дінмен және барлық діндерге таныту үшін жіберген Аллаға тән. Куә болуға Алла жеткілікті. Мен Құдайдан басқа тәңір жоқ екеніне куәлік беремін, Жалғыз, оның серіктесі жоқ, Оны тану үшін және Жалғыздық. Куәлік беремін, жалғыз Аллаһтан басқа ешбір тәңір жоқ, ешбір серігі жоқ, оның бірлігін бекітеді. Мен куәлік етемін, Мұхаммед оның құлы мен елшісі, оған Алланың сәлемі мен сәлемі болсын, оның отбасы мен сахабалары көбірек. Мен куәлік етемін, Мұхаммед оның құлы және елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, оның отбасы мен сахабалары мол тыныштықта. Келесі нәрсеге келетін болсақ, бұл-қиямет сағаты келгенге дейін құтқарылған, жеңген сектанттың сенімі, Ахли сунна уәл-жамағат. Жалғастыру үшін: бұл- Ахл-Сунна вал Джамаа (Пайғамбарлық дәстүрдің халқы мен біріккен қауымдастығы) Қияметке дейін сақталған және жеңіске жеткен топтың ақидасы . Иманның пайда болуы және оның алты тірегі Иман негіздері және оның алты тірегі Бұл - Аллаға, періштелеріне, кітаптарына, елшілеріне, өлгеннен кейін қайта тірілуге ​​сену және тағдырға сену - ең жақсысы. Бұл - Аллаға, періштелеріне, кітаптарына, елшілеріне, өлгеннен кейін қайта тірілуге, жақсылық пен жамандыққа сену. Құдайдың есімдері мен сипаттарына сенудің негізгі ережелері Алланың есімдеріне және Оның сипаттарына сенудің негізгі қағидалары Бұл Құдайға деген сенім, өзінің Азиз кітабында өзін сипаттаған нәрсеге және оның елшісі Мұхаммед с.а.с. Аллаға сенудің бір бөлігі - ол өзінің құрметті кітабында өзін қалай сипаттағанына және елшісі Мұхаммедтің оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бұрмалаусыз және теріске шығармай, «қалай» деп сұрамай немесе оған ұқсамайтынына сену. басқа нәрсеге. Керісінше, олар Құдайға ұқсас ештеңе жоқ екеніне сенеді және Ол-бәрін естуші, бәрін көруші. Керісінше, олар Алла үшін 'Оған ұқсамайтын ешнәрсе жоқ, Ол - Естуші, Көруші' деп сенеді. (42:11) Өзін сипаттаған нәрсені жоққа шығармаңыз, олардың Моадасынан немесе Алланың атымен жазылған сөздерді бұрмаламаңыз, әсіресе аяттарға жатпаңыз және бейімделмеңіз және жаратылған қасиеттерді көрсетпеңіз. Олар Ол сипатталған нәрсені жоққа шығармайды және сөздерді орнынан бұрмаламайды. Олар Алланың есімдері мен оның аяттарына күпірлік етпейді, Оған бір шарт қоймайды, Оның сипаттарын жаратылғандармен салыстырмайды. Өйткені, Оған мадақ, Оның аты жоқ, теңдесі жоқ және Оған тең келмейді. Өйткені, Оған мадақ болсын, ұқсастық, теңеу және серік жоқ. Ол Оның жаратуымен өлшенбейді, Даңқ - Ұлы. Сондай -ақ Ол Өзінің жаратылысына ұқсамайды, ұлық, асқақ. Мен мұны өзім де, басқа біреу де білемін, және жаңадан құрылған Кила, содан кейін адал Маседконнан басқа елшілерінің ең жақсысына сенемін, олар бұл туралы білмейді. Шынында да, Ол Өзін жақсы біледі, сондай -ақ басқаларды. Ол - сөзінде ең шыншыл, жаратылыстарына ең жақсысы. Осылайша, Оның елшілері шыншыл және растайды, олар білмейтін нәрсені айтатындардан ерекшеленеді. Бұл Даңқ Иесі айтқандай, Даңқ Иесі және олар жіберушілерге бейбітшілікті сипаттайды және Аллаға мадақ болсын, ол өзінің елшілері ретінде сипаттаған нәрселерден мақтаныш етеді және олар жіберушілерге тапшылық туралы айтқандарының қауіпсіздігіне тапсырылады. , ақау Сол себепті ол: «Раббың, мәртебелі Раббың, олар жазғандарға мақтау, елшілерге сәлем болсын, барлық мақтау әлемдердің Раббысы Аллаға тән»,- деді (31: 180). 31 182). Ол хабаршыларға қарсы шыққандар суреттегеннен жоғары Өзін дәріптеді. Ол хабаршыларға сәлем берді, өйткені олар Алланы олар үшін талап еткен кемшіліктер мен кемшіліктерсіз сипаттады. Даңқ, Ол сипаттаған және Өзін атаған нәрсені терістеу мен растау арасында біріктірді. Ол, мадақ болсын, жоққа шығару мен растаудың арасында өзі сипаттаған және өзіне ат қойған нәрселерді біріктірді. Сунниттер мен ол әкелгендердің тобын кері қайтармаңыз, жөнелтушілер оларға пайғамбарлардан, әулиелерден, шәһидтерден және тақуалардан бата бергендердің жолын тура жолмен көрсетіңіз. Демек, әһли сунна уәл жамағат хабаршылардың әкелгендерінен ауытқымайды. Шынында да, бұл - Аллаһтың пайғамбарлар арасында шыншылдардың, шәһидтердің және тақуалардың арасында жақсылық жасаған адамдардың тура жолы. Құдай Өз кітабында өзін сипаттаған нәрсеге сену Аллаһ Тағала өзінің кітабында сипаттаған нәрсеге сену Ол бұл сөйлемді Құранның үштен біріне тең адалдық сүресінде Құдай өзі сипаттаған нәрсеге енгізді, онда ол айтады: «Құдай-бір Құдай»,-дейді, Самад туған жоқ және аялдамасы жоқ. Бұған Алла тағала Құранның үштен бір бөлігін құрайтын « Ихләх» сүресінде өзі туралы сипаттаған : «Айт: Ол-жалғыз Алла. Мәңгілік баспана - Алла. Ол туылмайды, Ол туылған жоқ. Және Оған еш теңеу жоқ ». (112: 1-4) Және ол өзін кітаптағы ең үлкен аятта сипаттады, онда Құдай құдай жоқ дейді, бірақ ол өмір сүрмейді, оған бір жыл қажет, оны көкте және жердегілермен ұйықтамайды: онымен кім оның рұқсатынсыз шапағат етеді? Олардың алдында да, артында да және кейбір біліммен қоршалған нәрсе, Ол қалағанын қоспағанда, Оның тағысы аспан мен жерді қамтиды, олардың сақталуы Оған кедергі болмайды, Ол - Ең Жоғары, Ұлы. Және ол өзінің кітабындағы ең үлкен аятта: «Аллаһ, Одан басқа құдай жоқ, тірі, ризық беруші. Оны ұйқышылдық та қабылдамайды, ұйықтамайды да. Көктер мен жердегілер Оған тиесілі. Оның рұқсатынсыз Онымен кім шапағат ете алады? Ол олардың алдындағыларды да, кейінгілерін де біледі, және олар Оның қалауынан басқа еш нәрсені білмейді. Оның табаны аспан мен жерді шарпыған, және олардың сақталуы оны шаршатпайды, өйткені Ол - аса жоғары, құдіретті ». (2: 255) Міне, сондықтан да кім бұл аятты түнде оқыса, оның Құдайдан сақтаушысы болады және оған ешбір жамандық жақындамайды. Осы себепті, кім бұл аятты түнде оқыған болса, Аллаһ оны қорғауды тоқтатпайды және шайтан таң атқанша оған жақындамайды. өмірдің ерекшелігі Өмірдің атрибуты Және Оның: «Даңқ болсын, өлмейтін Тіріге сеніңіз Және Оның мақтау сөзі: «Тірілерге сеніңіз, ешқашан өлмейтін». (25:58) білімнің сын есімі Білім атрибуты Және Оның: «Даңқ ұлық, бірінші және соңғы, сыртқы және ішкі, және Ол бәрін білуші. Және Оның мақтау сөзі: «Ол - Бірінші және Соңғы, Манифест пен Жасырын, Ол барлық нәрсені біледі». (57: 3) Және Ол-бәрін білуші, дана «Ол - Білуші, Дана». (66: 2) Және Ол-Дана, Білуші. Ол - дана, хабардар. Ол жерге не кіретінін, одан не шығатынын, көктен не түсетінін және онда не көтерілетінін біледі ». (34: 1-2) Оның көзге көрінбейтін кілттері бар, бірақ ешкім құрлықта, теңізде не қағаздан құлап жатқанын білмейді және білмейді, тек оған қараңғыда астықты немесе ылғалды және қыртысты үйретпейді, тек анық кітаптан басқа «Ғайыптың кілттері Оның қасында, Одан басқа ешкім білмейді. Ол құрлықта және теңізде не бар екенін біледі. Ешқандай жапырақ түспейді, тек Ол біледі. Ешқандай астық жердің қараңғылығында да, ылғалды да, құрғақ затта да жоқ, тек ол анық жазуда ». (6:59) Сондай -ақ, ешбір әйел Оның хабарынсыз жүкті болмайды және босанбайды «Ешқандай әйел бала көтермейді және босанбайды, тек оны біледі» (41:47). Құдайдың барлық нәрсеге құдіреті жететінін және Құдайдың бәрін біліммен қоршап алғанын білу үшін. «Алланың барлық нәрсеге құдіреті жететінін және Алланың бәрін біліммен қоршап тұрғанын білуің үшін». (65:12) күш сын есімі Күштің атрибуты Оның Құдай - берік күштің сақтаушысы деген сөзі Және Оның: «Расында, Алла - ризық беруші, күш пен қуаттың иесі», - деген сөзі. (51:58) Есту және көру Есту мен көру атрибуттары Және Оның сөзі бұған ұқсамайды, Ол-бәрін естуші, бәрін көруші. Және Оның: «Оған ұқсамайтын ештеңе жоқ, Ол - Естуші, Көруші», - деген сөзі. (42:11) Құдай-сендерге ескертетін нығмет, өйткені Алла бәрін естуші, көруші. 'Расында, Алла сендерге нені ескертеді. Расында, Алла естуші, көруші ». (4:58) ерік сын есімі Ерік атрибуты Егер сен болмасаң, сен өз бақшаңа кіргенде: «Құдай қаласа, Алладан басқа құдірет жоқ», - дедің. «Егер сіз бақшаңызға кіріп:« Алла қалағандай, Алладан басқа құдірет жоқ », - деп айтпаған болар едіңіз бе? (18:39) Егер Құдай қаласа, олар бір -бірімен соғыспас еді, бірақ Алла қалағанын істейді. «Егер Алла қаласа, олар бір -бірімен соғыспас еді, бірақ Алла қалағанын істейді». (2: 253) Сізге аңшылыққа рұқсат етілмеген және сен қасиетті мекен болғаныңды қоспағанда, мал сен үшін харам етілді. «Қажылықта жүргенде аң аулауға рұқсат етілмеген, саған оқылғаннан басқа жайылымдағы малдар сендерге адал. Расында, Аллаһ қалағанынша үкім шығарады ». (5: 1) Алла кімді тура жолға салғысы келсе, кеудесін Исламға ашады, ал кім оны адастыруды қаласа, оның кеудесін сорлы етеді. «Алла кімге тура жол көрсеткісі келсе, оның жүрегін Исламға ашады. Алла кімді адастырғысы келсе, оның жүрегін көкке көтерілгендей қысады ». (6: 125) махаббат сын есімі Махаббат атрибуты Және оның: «Жақсылық жаса, Құдай жақсылық жасаушыларды жақсы көреді. Және Оның: «Жақсылық жаса, өйткені Алла жақсылық жасаушыларды жақсы көреді», - деген сөзі. (2: 195) Бөліп -бөліп төлеңдер, өйткені Алла қарызы барларды жақсы көреді. «Әділ бол, өйткені Алла әділ адамдарды жақсы көреді». (49: 9) Ал егер олар сен үшін тура болса, онда олар үшін тура бол, өйткені Алла тақуаларды жақсы көреді. 'Олар саған тік болғанша, оларға да тура бол. Расында Алла тақуаларды жақсы көреді ». (9: 7) Құдай тәубе етушілерді жақсы көреді және тазаланғандарды жақсы көреді. «Расында Алла тәубе етушілерді жақсы көреді және тазаланғандарды жақсы көреді». (2: 222) Айтыңызшы, егер сіз Құдайды сүйсеңіз, маған еріңіз, сонда Құдай сізді жақсы көреді. Айт: Егер сен Алланы сүйсең, маған ер, сонда Алла сені жақсы көреді. (3:31) Сонда Құдай оларды жақсы көретін және Өзін жақсы көретін халықты әкеледі «Алла жақын арада Өзі сүйетін және олар оны жақсы көретін халықты шығарады». (5:54) Алла Өз жолында берік құрылыс сияқты дәрежеде соғысқандарды жақсы көреді. «Расында, Алла өзінің жолында берік құрылым тәрізді соғысқандарды жақсы көреді». (61: 4) Және Ол - Кешіруші, Сүюші 'Ол - Кешіруші, Сүюші'. (85:14) мейірімділік сын есімі Мейірімділік атрибуты Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен айту Және Оның: «Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен», - деген сөзі. (1: 1) Раббымыз, Сен бәрін мейірімділікпен және біліммен қоршайсың. «Раббымыз, Сен бәрін мейірімділікпен және біліммен қоршап алдың». (40: 7) Және сенушілерге мейірімді болды «Ол мүміндерге мейірімді». (35:43) және менің мейірімділігім барлық нәрсені қамтиды 'Менің мейірімділігім бәрін қоршап тұр'. (7: 156) Раббың өзіне мейірімділік тағайындады «Раббың өзіне мейірімділік парыз етті». Және Ол - Кешірімді, Мейірімді «Ол - Кешірімді, Мейірімді». (10: 107) Құдай - ең жақсы сақтаушы, Ол - мейірімділердің ең мейірімдісі. «Демек, Алла - қамқоршылардың ең жақсысы және мейірімділік танытушылардың ең мейірімдісі». (12:64) қанағаттандырушы сын есім Ләззат атрибуты Және оның: «Алла оларға разы болсын, олар да оған разы болсын» деген сөзі Және Оның: «Алла оларға разы болды, олар да Оған разы болды» деген сөзі. (5: 119) Ашудың, ашу -ызаның, жеккөрушіліктің және жеккөрушіліктің ерекшеліктері Ашудың, наразылықтың, жақтырмаудың және жек көрудің атрибуттары Және оның сөзі: Кім мүмінді қасақана өлтірсе, оның жазасы тозақта, онда мәңгі қалады, Алла оған ашуланады. Және оның: «Кім мүмінді әдейі өлтірсе, оның жазасы - онда тозақта қалу, ал Аллаһ онымен бірге және оған ашулы қарғыс айтты», - деген. (4:93) Себебі олар Алланың ашуын келтірген нәрсеге ерді және Оның ризалығын жек көрді. «Бұл олардың Аллаһқа ұнамайтын нәрсеге еріп, Оның разылығын жек көрулері үшін», - деді. (47:28) Сондықтан біз өкінген кезде, біз олардан кек алдық. «Олар Бізді ашуландырған кезде, біз олардан өш алдық». (43:55) Бірақ Құдай олардың қайта тірілуін жек көрді, сондықтан оларды тежеді. «Қайта, Алла оларды жіберуді ұнатпады, сондықтан оларды ұстады». (9:46) Сіз істемейтін нәрсені айтуыңыз Құдайға өте ұят. «Аллаһтың алдында жеккөрінішті - істемейтін нәрсені айту». (61: 3) Келу мен кетудің ерекшеліктері Келу атрибуты Және оның сөзі: Олар бұлт пен періштелердің көлеңкесінде Алланың келуін күтеді ме? Және Оның: «Олар бұлттың көлеңкесінде Алланың келуін күтеді ме, әлде періштелер ме, мәселе шешіледі ме?» (2: 210) Олар періштелердің келуін немесе Раббыңның келуін немесе Раббыңның кейбір белгілерін әкелуін күтеді ме? 'Олар періштелердің келуін, немесе Раббыңның келуін немесе Раббыңның кейбір белгілерін күтеді ме?' (6: 158) Жоқ, жер біртіндеп қираған кезде, сенің Раббың мен періште дәреже бойынша келеді. «Жоқ, жер қатты соққанда, Раббың мен періштелер қатар -қатар келеді». (89: 21-22) Бұл күні бұлттар ашылып, періштелер түседі «Ал аспан бұлтпен ашылатын күні және періштелер бірінен соң бірі түседі». (25:25) Алла Тағаланың жүзінің сипаты Аллаһтың жүзінің сипаты, Оған мадақ және оның сөзі, және Раббыңның жүзі ұлылық пен құрметке толы болады. Және Оның: «Раббыңның жүзі қалады, ұлылық пен құрметке ие». (55:27) оның жүзінен басқа бәрі тез бұзылады 'Оның жүзінен басқа бәрі жойылады'. (28:88) Құдіреті шексіз Алланың қолын дәлелдеу Алла Тағаланың қолдарын растау Ал мен өз қолыммен жасаған нәрсеге сәжде етуге саған не кедергі болды? Және Оның: «Мен өз қолыммен жаратқан нәрсеге сәжде етуге не кедергі болды?» (38:75) Яһудилер: “Құдайдың қолы шынжырланған, қолдары шынжырланған, олар айтқандары үшін қарғысқа ұшырады, керісінше, оның қолдары созылған”, - деді. «Яһудилер Алланың қолы байланған дейді. Бұл олардың қолдары байланған және олар айтқандары үшін қарғысқа ұшыраған. Керісінше, Оның қолдары жайылған, Ол қалағандай жұмсайды ”. (5:64) Құдіреті шексіз Алланың көзінің дәлелі Алла Тағаланың көзін растау Және айт: Раббыңның үкіміне шыдамды бол, өйткені сен біздің көзіміздесің. Және Оның: «Раббыңның үкіміне сабыр ет, өйткені сен біздің көзіміздесің», - деген. (52:48) Біз оны кәпірлердің жазасы ретінде біздің көз алдымызда аққан тақтайшалар мен шаң үстінде көтердік. «Біз оны жоспарлар мен шегелермен алып жүрдік, бас тартқандардың жазасы ретінде көз алдымызда жүздік». (54: 13-14) Мен саған Өзімнен махаббат сыйладым, және ол менің көзіме жасасын. «Мен саған менің көз алдымда тәрбиеленуді Өзіңнен махаббат сыйладым». (20:39) Аллаһ Тағалаға есту мен көру сипаттары Алла Тағаланың есту мен көрудің сипаттары Оның сөзі: «Құдай сенімен күйеуі туралы дауласып, Құдайға шағымданатын әйелдің сөзін естіді, ал Құдай сенің шағымыңды тыңдайды». Оның сөзі: «Күйеуі туралы сенімен таласатын және оның шағымын Аллаға бағыттайтын адамның сөзін Алла естіді. Алла сенің диалогыңды естиді, өйткені Алла естуші және көруші ». (58: ​​1) Құдай кедей, біз баймыз дегендердің сөзін Құдай естіді. «Алла кедей, бірақ біз баймыз» дегендердің сөзін Алла естіді. (3: 181) Және оның: «Немесе олар бізден олардың құпиялары мен құпияларын естімейміз деп ойлай ма? Расында, олармен бірге келген елшілеріміз жазады. Немесе олар біз олардың құпиялары мен жеке әңгімелерін естімейміз деп ойлай ма? Жоқ, біздің елшілеріміз олармен бірге жазады ». (43:80) Мен сенімен біргемін, естимін және көремін 'Расында мен екеуіңмен біргемін. Мен естимін және көремін ”. (20:46) Құдай көріп тұрғанын білмеді ме? «Ол Алланың көріп тұрғанын білмей ме?» (96:14) Сені көтерілгенде көретін және сені сәждеге айналдыратын, Расында Ол-Естуші, Білуші. «Сен тұрғанда және сен сәждеге барғанда сені көретін адам. Расында, Ол - Естуші, Білуші ». (26: 217) Және де айт: «Еңбек ет, сонда Алла сені, Оның Елшісін және сенушілерді көреді. Және айт: Өзің қалағандай жұмыс істе, өйткені Алла сенің ісіңді Өзінің елшісі және сенушілері ретінде көреді. (9: 105) Құдіреті шексіз Құдайдың ұлылығына сәйкес келетін айлакерлік, зұлымдық және алдау сипаттары Мәртебеліге сәйкес келетін жоспарлау, жоспарлау және ойлаудың атрибуттары Және ол айтты, бұл өте мүмкін емес. Және Оның: «Ол ойдан шығарылған», - деген сөзі. (13:13) Және олар жоспар құрды, ал Алла жоспар құрды, ал Алла - жоспарлаушылардың ең жақсысы. «Олар жоспар құрды, Алла жоспарлады, ал Алла жоспарлаушылардың ең жақсысы». (3:54) Және оның сөзі: Олар алдауды ойластырды, ал біз алдауды ойладық, бірақ олар сезбеді. «Олар жоспар құрды, ал біз жоспар құрдық, бірақ олар оны сезбеді». (27:50) Және олардың сюжет және сенімді сюжет құрып жатқанын айтуы. «Расында, олар керемет жоспар құрды, мен де керемет жоспар құрдым». (86: 15-16) Кешірім, кешірім, мейірімділік, мақтаныш пен қабілеттің атрибуттары Кешірім, кешірім, мейірімділік, құрмет пен күш атрибуттары Оның сөзі: Егер сіз жақсылық жасасаңыз немесе жасырсаңыз немесе жамандықты кешірсеңіз, онда Алла кешірімді, құдіретті. Және Оның: «Егер сен жақсылық жасасаң, жасырсаң немесе қателікті кешірсең, онда Алла кешірімді әрі құдіретті», - деген. (4: 419) Олар кешірсін және кешірсін, сендер де Алла сендерді кешірсін деп тілемейсіңдер ме? Олар кешірсін және елемесін. Алланың сені кешіргенін қаламайсың ба? Алла кешірімді, ерекше мейірімді ». (24:22) Ал ұлылық Аллаға, елшісіне және мүміндерге тән. «Аллаға, Оның елшісіне және мүміндерге». (63: 8) Оның Ібіліс туралы айтқандары Сенің құдіретіңмен мен олардың барлығын азғыратын едім. Оның Иблис (Шайтан) туралы айтқан сөзі: «Сенің құрметіңмен, мен оларды мүлде адастырамын». (38:82) Және оның: «Ұлылық пен құрмет Раббыңның есімі мадақталсын», - деген сөзі. Және Оның: «Ұлылық пен мәртебе иесі Раббыңның есімі мадақталды» деген сөзі. (55:78) Құдайдың трансценденттілігіндегі теріске шығарылған атрибуттардың аяттары және Ол туралы астарлы әңгімелерді теріске шығару Алла Тағаланың шексіздігіне қатысты онша жоққа шығаратын сипаттардың аяттары және онымен салыстыруды теріске шығару Және оның: «Оған ғибадат етіңдер және табынуда шыдамды болыңдар», - деген сөзі оның есімін білесіз бе? Және Оның: «Оған ғибадат етіңдер және Оған құлшылық етіңдер. Оған ұқсас нәрсені білесің бе? (19:65) және оған тең келетін ешкім болмады 'Және Оған ұқсас ештеңе жоқ'. (112: 4) Сондықтан біле тұра Аллаға қарсы шықпа. 'Сондықтан біліп тұрып Аллаға серік қоспаңдар'. (2:22) Адамдардың арасында Алладан басқа теңеулер бар, ол оларды Алланың махаббаты ретінде жақсы көреді. «Адамдардың арасында Аллаһтан басқа серік қосқандар бар, оларды Аллаһты сүйгендей жақсы көреді». (2: 165) Және де айтыңыз: Аллаға мадақ болсын, ол ұл туып, патшалықта серігі болмады және қамқоршысын өсиет етпеді. Айт: «Барлық мақтау Аллаға, ұл таппаған және билікте серіктесі жоқ, әлсіздіктен қамқоршыға мұқтаж емес, сондықтан оны ұлықтап мақта». (17: 111) Көктер мен жердегілердің бәрі Құдайды мадақтайды, билік Оған тән, мадақ Оған тән, Ол барлық нәрсеге құдіретті. «Көктер мен жердегілер Алланы ұлықтайды. Билік пен мақтау Оған тән, Ол барлық нәрсеге құдіретті ». (64: 1) Аспан мен жердің патшасы бар әлемнің белгісі болу үшін Өзінің қызметшісіне Критерийді түсірген және ұлды патшамен серігі жоқ және бәрін тану қабілетімен жаратқан бала бақытты! 'Аспандар мен жердің билігі меншігінде, ұл таппаған және билікте серіктесі жоқ, құлдарына әлемдерді ескерту керектігін айтқан Құранды түсірген Алла бақытты. Ол барлық нәрсені жаратты және оларды дәл өлшеді ». (25: 1-2) Құдайдан алынған нәрсе Құдайдан туды және онымен бірге болды, егер ол барлық Құдайға барса, соның ішінде кейбіреулері ғалаба, олар ғайып әлемді сипаттайтын нәрселермен және асқақтылармен бірге. «Алла ұл таппады және онымен бірге құдай жоқ. Егер солай болса, әр құдай өзінің жаратқанын қабылдап, кейбірі басқаларынан асып түсер еді. Олар сипаттайтын нәрселерден Аллаһ Тағала пәк. Ғайыпты да, көрінбейтінді де білуші, Ол олардың қосқан нәрселерінен жоғары ». (23: 91-92) Құдай туралы астарлы сөздерді келтірмеңіз, өйткені Құдай біледі, сіз білмейсіз. 'Сондықтан Алланы салыстырмаңдар. Расында, Алла біледі, сендер білмейсіңдер ». (27:74) Айтыңызшы, бұл оларды әдепсіздіктен, құрсақтан, күнә мен қысымшылықтан айырды, егер олар билікпен келіп, сен білмейтін нәрсені Аллаға айтпаса, Аллаға серік қос. Айт: «Раббым Аллаһқа уәкілеттік бермеген нәрсені Аллаға серік қосуыңа және Аллаһ туралы не айтқаныңды айтуға рұқсат етілген азғындыққа, олардың ішінде жария болатын нәрселерге, жеке меншікке, күнә мен құқыққа қайшы әрекеттерге тыйым салды. білмеймін '. (7:33) Алла тағаланың тағында Алланың Оның тақтасынан жоғары көтерілуі Және Оның «Аса Мейірімді» деген сөзі тақтың үстінде. Және Оның: «Мейірімді Арштан жоғары көтерілді», - деген сөзі. (20: 5) Және Оның сөзі: «Ол таққа алты жерден көтерілді». Оның: «Ол таққа көтерілді», - деген сөзі (7:54) Құранда алты жерде. Құдайдың жаратылыстарынан асып түсуінің дәлелі Аллаһ Тағаланың жаратылыстарынан жоғары екенін растау Және оның: «Уа, Иса, мен сені алып, Өзіме көтеремін. Және Оның: «Уа, Иса, мен сені алып, Өзіме көтеремін», - дегені. (3:55) Керісінше, Құдай оны Өзіне көтерді «Керісінше, Алла оны өзіне көтерді». (4: 158) Оған жақсы сөздер көтеріледі, ал жақсы істер оларды көтереді. «Оған жақсы сөздер көтеріледі, және Оған әділ істер көтеріледі». (35:10) Уа Хаман, маған аспан себептерін білу үшін маған ғимарат тұрғыз, сонда мен Мұсаның Құдайына қараймын, мен ойлаймын (Перғауын айтты): Ей, Хаман, маған мұнара тұрғыз, мен Мұсаның Құдайын көре аламын, бірақ мен оны өтірікші деп ойлаймын. Сіз аспаннан жер сізді жұтып жіберетініне сендіңіз бе, егер олар құрма болса немесе аспанға Ол сізге елші жіберетініне сендіңіз бе? Жерде сені жұтып қояды, сөйтіп, ол дірілдейді деп сен көктегі Құдайдан қорқасың ба? Әлде сендерге тас жаудыруы үшін көктегі Алладан қорқасыңдар ма? Ескертудің қалай болғанын көп ұзамай білетін боласыңдар! (67: 16-17) Құдайдың жаратылыстармен байланысының дәлелі Алланың жаратылыстарымен бар екенін растау Оның сөзі қайда болсаң да сенімен бірге, ал сенің не істеп жатқаныңды Алла көріп тұр. Және Оның: «Ол қайда болсаң да сенімен бірге, өйткені Алла сенің не істеп жатқаныңды көреді», - деді. (57: 4) Наджва дегеніміз не - үшеуі ғана төртінші, ал бесеуі төмен емес жалғыз Vhm, және олар енді олармен қиямет күні жұмыс істегені туралы хабарлаған жерде ғана болмайды. «Үшеудің жеке сөйлесуі жоқ, тек ол олардың төртіншісі, бесеуі жоқ, бірақ ол олардың алтыншысы, одан кем емес және қай жерде болмасын, олармен бірге. Сосын оларға қиямет күні не істегендерін хабарлайды. Расында, Алла әр нәрсені біледі ». (58: ​​7) Құдай бізбен бірге екеніне ренжімеңіз «Қайғырмаңыз, өйткені Аллаһ бізбен бірге». (9:40) Мен сенімен біргемін, естимін және көремін. 'Мен екеуіңмен біргемін, естимін және көремін'. (20:46) Алла тақуалармен және жақсылық жасаушылармен бірге. «Расында, Алла оны еске алушылармен және жақсылық жасаушылармен бірге». (27: 128) Сабыр етіңіз, өйткені Алла сабырлылармен бірге. «Сабыр ет, өйткені Алла сабырлылармен бірге». (8:46) Кіші топ үлкен топты қалай жеңді, Құдайдың рұқсатымен, және Алла сабырлылармен бірге? 'Аллаһтың рұқсатымен қанша кіші адамдар үлкен топтарды жеңеді? Алла сабырлылармен бірге ». (2: 249) Алла Тағаланың сөзіне дәлел Алланың сөзін растау және оның: «Құдайдан гөрі шыншыл кім бар?» Және Оның: «Сөзінде Алладан шыншыл кім бар?» (4:87) Ал Алладан гөрі шыншыл кім? 'Алладан гөрі шыншыл кім?' (4: 122) Және Алла: «Уа, Мәриям ұлы Иса! «Алла:» Ей, Мәриям ұлы Иса ... «, - дегенде (5: 116) Раббыңның сөзі ақиқат пен әділдікпен орындалады. 'Раббыңның сөзі шындық пен әділдікпен орындалады'. (6: 115) Құдай Мұсаға сөйледі 'Алла Мұсаға шешуші сөз айтты'. (4: 164) Олардың арасында Құдай айтқан адамдар бар 'Олардың ішінде (пайғамбарлардың) ішінде Алла айтқан адамдар бар'. (2: 253) Мұса біздің белгіленген уақытқа келгенде, Раббысы оған былай деді: «Мұса бізге белгіленген уақытта келгенде, Раббысы онымен сөйлесті». (7: 143) Біз оны таудың оң жағынан шақырып, Наджиге жақындаттық. «Біз оны таудың оң жағынан шақырдық, және біз оған жеке жақындадық». (19:52) Раббың Мұсаны: «Залымдарға бар!» - деп шақырған кезде. «Раббың Мұсаны шақырған кезде:» Залымдарға бар! « (26:10) Раббылары оларға: «Мен екеуіңді де осы ағаштан тыйған жоқпын ба? Раббылары екеуін шақырып: «Мен сендерге ағаштан тыйым салмадым ба?» - деді. (7:22) Және сол күні ол оларды шақырады: «Сен елшілерге не деп жауап бердің? «Ол күні оларға:» Сендер елшілерге не деп жауап бердіңдер? « - деп шақырады. (28:65) Ал егер мүшріктердің бірі сенен қорған сұраса, оған Алланың сөзін естігенше қорғауды бер. «Егер мүшріктердің бірі сенен қорған сұраса, оған Алланың сөзін естуі үшін қорған бер». (9: 6) Ал олардың бір тобы бұрын Құдай сөзін естіп, кейін білген соң түсінген соң бұрмалайтын. «Олардың бір тобы Алланың сөзін естіген еді, содан кейін олар оны біле тұра түсінген соң бұрмалап жіберді». (2:75) Олар Құдайдың сөздерін өзгерткісі келеді: «Бізге ермейсің» деп. Құдай бұрын осылай айтқан «Олар Алланың сөзін алмастырғысы келеді. Айтыңыз: ешқашан біздің артымыздан жүрмейсіз. Алла бұны бұрын да айтқан ». (48:15) Раббыңның кітабынан саған түсірілгенді, сөзін өзгертпей оқы. «Раббыңның кітабынан саған түсірілгенді оқы. Оның сөзін өзгертетін ешкім жоқ ». (18:27) Бұл Құран Исраил ұрпақтарына олар туралы ең көп айырмашылығы туралы айтады. «Расында, бұл Құран Исраил ұрпағына олар келіспейтін нәрселердің көбін баяндайды». (27:76) Құранды Алла Тағала түсіргенінің дәлелі Құранды растау Алла Тағаладан түсірілген Ол: «Бұл біз түсірген берекелі кітап. Және Оның: «Бұл біз ашқан берекелі кітап», - деген сөзі. (6:92) Егер біз бұл Құранды тауға түсірген болсақ, сен оның қорыққанынан Құдайдан қорыққанын көресің. «Егер біз бұл Құранды тауға түсірген болсақ, онда оның Алладан қорқуынан кішірейіп, жарылғанын көрер едіңіз». (59:12) Егер біз бір аятты алмастыратын болсақ және Құдай не түсетінін білсе, олар сені алдамшы деп айтады, бірақ олардың көпшілігі Иеміздің Киелі Рухының қадір -қасиетін білмейді, сенетіндерге дәлелдеуі керек. және мен олардың айтқандарын білемін, бірақ бұл адам тілін үйретеді, әсіресе таңқаларлық және бұл таза араб тілін Егер біз басқа жерге бір аятты ауыстырсақ, Аллаһ түсіргенін жақсы біледі, олар: «Расында, сен ойдан шығарушысың! Керісінше, олардың көпшілігі білмейді. Айт: «Раббың Киелі Рухтан иман келтіргендерді нығайту үшін, мұсылмандарға тура жол көрсету және сүйіншілеу үшін түсірді. Біз білеміз: олар: «Расында, оны адам үйретті! Бірақ олар сөйлейтін адамның тілі шетелдік, бұл таза араб тілінде ». (16: 101-102) Мүміндердің қиямет күні Раббыларын көретіндігінің дәлелі Мүміндердің қиямет күні Раббыларына қарағанын растау Оның сол күні жүздері нұрлы болады, Раббыларына қарайды. Және Оның: «Бұл күні жүздері жарқырап, Раббыларына қарайды», - деген сөзі. (75: 22-23) Олар диванға қарайды 'Әдемі безендірілген дивандарда, қарап тұр.' (83:23) жақсылық жасайтындар мен көбейетіндер үшін 'Жақсылық жасағандар үшін ең жақсысы және одан да көп'. (10:26) Оларда қалағандары бар, ал бізде одан да көп. «Оларда онда қалағандары болады, ал бізде одан да көп». (50:35) *** Құдай кітабының осы бөлімінде Құраннан тура жол іздеп ойлайтындардың көпшілігі оларға ақиқат жолы айқын болады. Бұл тақырыпта Аллаһтың кітабында көп нәрсе бар. Кім Құраннан тура жол іздеп ойласа, оған ақиқат жолы түсіндіріледі. Елшінің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, Раббысын сипаттағанына сену Елші, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, Раббысын сипаттаған нәрсеге сену Содан кейін Алла Елшісінде Алланың елшісі (с.ғ.с.) Құран мен сүннетті суреттейді, көрсетеді және оған пайғамбар мен оның Раббысы Асаханың сипаттамасын білдіретінін білуші адамдар қабылдаған сөйлесулер сеніммен қабылданады. Осыдан кейін Аллаһ Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) сүннетінде не бар, өйткені Сүннет Құранды түсіндіреді, түсіндіреді, оған нұсқау береді. Ғылыми адамдар қабылдаған және қабылдаған шынайы пайғамбарлық риуаяттарда Пайғамбар өзінің Құдіретті және Ұлы Раббысы туралы сипаттаған нәрсеге сену міндетті. Құдайдың ең төменгі аспанға түсуінің дәлелі Алланың дүниелік аспанға түсуін растау Бұл бейбітшілік болсын, біздің Раббымыз түннің үштен бір бөлігінде ең төменгі аспанға түседі және ол мені Востагиб деп атайтыны туралы сұрайды, мен Астгверниді кімнен беретінімді сұра, келісемін Оның айтуы бойынша: «Раббымыз әр түннің соңғы үштен бірінде дүниелік аспанға түседі және былай дейді: Маған жауап беру үшін кім мені шақырады? Менен беруімді кім сұрайды? Кім оны кешіруім үшін кешірім сұрайды? Ол келісілген . Құдіреті шексіз Аллаға қуаныштың дәлелі Құдіретті әрі Ұлы Аллаһтың қуанғанын растау Және ол, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, былай деді: «Құдай өз құлының тәубесіне, сенің түйеңе құлап, оны жоғалтқанда жоғалтқаннан гөрі бақытты». Және оған: «Алланың сәлемі мен сәлемі болсын, сенің бірің түйені шөл далада жоғалтқаннан кейін тауып алғаннан гөрі, құлының тәубесі Аллаһты көбірек риза етеді», - деген сөзі. Ол келісілген . Күлкінің дәлелі ретінде Алланың күлкісін растау Оның дұғасы мен сәлемі болсын: «Құдай екі адамға күледі, олардың бірі екіншісін өлтіреді, екеуі де жәннатқа өлі болып кіреді». Және оның: «Аллаһу та'ала:« Аллаһ екі адамға күледі, бірі бірін өлтірді, бірақ екеуі де жұмаққа кіреді », - деді. Ол келісілген . Таңқаларлық дәлел ретінде және басқа да рецепттер Алланың кереметін және басқа сипаттарды растау Ал оған сәлем болсын деп үміттенбеу мен құлдардың қожайыны сізге жақсы көрінеді, Өзлен Гвентин күлкінің өзгермейтінін біледі Faragkm жақсы әңгіме жақында Және оған: «Раббың құлдарының үмітсіздігіне таң қалады, өйткені оның жақсылығы жақын. Ол сізге үмітсіздікпен қарайды, сондықтан ол жақында жеңілдік болатынын біле тұра күледі. Бұл әділ дәстүр . Аяқтың немесе аяқтың дәлелі Алланың аяғы мен аяғын растау Ал оған сәлем айту әлі де тозақ болып табылады, ол былай дейді: «Оның Венуаның романындағы Даңқ Иесі оның аяғын қойды ма, олардың кейбіреулері ешқашан келіспеді. Және оған: «Тозақ тола береді және былай дейді: Тағы бар ма? Ардақты Жаратушы өз аяғын (және басқа аятта) оның үстіне қойғанша және оның кейбір бөліктері бір -бірінен шегініп кеткенде: «Жетеді! Жеткілікті!' Ол келісілген . Сөйлеу мен дыбысты дәлелдеу үшін Алланың сөзі мен дауысын растау Ал, оған Алланың сәлемі болсын, - дейді Алла, Адам ата былай дейді: «Құдай сенің ұрпағыңнан шығуды бұйырады, келісілгенге от жібереді». Және оның, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, «Алла Тағала былай дейді: Ей, Адам! Адам айтады: Мен сенің қуанышыңмен келдім. Дауысы көтеріледі: «Расында, Аллаһ сенің ұрпағыңды тозаққа жіберуді бұйырады». Ол келісілген . Және оның Алланың дұғасы мен сәлемі болсын: «Сізден ешкім жоқ, бірақ Раббысы онымен сөйлеседі және оның арасында аудармашы болмайды». Оның сөзі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын: «Сендердің араларыңда аудармашысыз Раббысы онымен сөйлеседі. ( Келісілген .) Құдайдың биіктігін дәлелдеуде және басқа рецепттерде Алланың ұлылығын және басқа сипаттарды растау Сондай -ақ, қағазда Раббымыз Құдайдың сабырлылығы туралы көкте сенің атыңды көкте және жердегі бұйрығыңды көктегі мейірімділік ретінде қасиетті ет, жердегі мейірімділікті белгіле, Хобина күнәларымызды кешірші, сен Иеміздің мейірімі мен шипасы. Сіздің аурудан айығуыңыз және менің қызметшімнің сөйлеуі Бұл туралы Абу Дауд және басқалар айтқан. Оның науқастарға арналған дұғаларға қатысты: «Раббымыз - көктегі Алла. Сенің есімің қасиетті, Сенің бұйрығың көкте және жерде. Сенің мейірімің көкте болғандықтан, мейіріміңді жерге қой. Біздің қателіктеріміз бен күнәларымызды кешіре гөр. Сіз барлық жақсылардың Иесісіз. Мейірімділігіңнен, шипаңнан шипа бер, бұл аурудың өтуі үшін ». Бұл Әбу Дауд және басқалар айтқан әділ дәстүр . Оның айтқан сөзі: Алланың дұғасы мен сәлемі болсын, мен көкте сенімдімін, сен маған сенбейсің. Және оған: «Аспанда Оған сенім артылғанда, маған сенбейсің бе?» - деген сөзі. Бұл нағыз дәстүр. Оның айтқан сөзі: «Алланың дұғасы мен сәлемі болсын, тақ судың үстінде, ал Құдай тағының үстінде, және ол сенің не істеп жатқаныңды біледі, онымен болған оқиға. Және оған: «Арш - судың үстінде, Алла - Арштың үстінде. Ол сенің не істегеніңді біледі, - деді. Бұл Әбу Дауд және басқалар айтқан әділ дәстүр. Ол, Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, күңге: «Құдай қайда?»,-деді, ол: «Мен кіммін?» Ол: «Сен Алланың елшісісің»,-деді. Және оның күңге: «Алла қайда?» - деген сөзі. Ол: «Аспанда», - деді. Ол: «Мен кіммін?» - деді. Ол: «Сен Алланың елшісісің», - деді. Ол: «Оны босат, өйткені ол иманды», - деді. Ол болды Муслим . Ниеттің дәлелі ретінде Алланың барлығын растау Және ол, Аллаһтың дұғасы мен сәлемі болсын, былай деді: «Сенімнің ең жақсысы - сен қай жерде болсаң да, Құдай сенімен бірге екенін білуің». Және оған: «Имандылықтың ең жақсысы - сенің Аллаһ сенімен бірге екенін білу», - деген сөзі. Бұл әділ дәстүр . Құдайдың табынушының алдында екенін дәлелдеуде Намаз оқитын адамның алдында Алланың бар екенін растау Егер оған Абесгуеннің алдында және оң жағында, Құдайдың алдында, бірақ сол аяғында немесе келісілген түрде дұға етуі сізден болмаса, оған сәлем болсын! Және оған: «Сендердің бірлерің намаз оқуға тұрғанда, не алдыңғы жағына, не оң жақтарына түкірмесін, өйткені Алла оның алдында. Керісінше, солға немесе аяқ астына түкірсін », - деді. Ол келісілген . Биіктікті дәлелдеуде және басқа рецептерде Алланың ұлылығын және басқа сипаттарды растау Ал оған сәлем болсын, о, жеті аспан мен жердің Иесі, Раббымыздың Ұлы Аршының Иесі және барлық нәрселердің Раббысы Торат пен Інжіл мен Құранның сүйіспеншілігі мен өзегінің панасы. Менің жамандықтарым мен әр жаратылыстың зұлымдықтарынан сіз алдымен оның басынан емес, сізден кейін бірдеңе емессіз, және сіз жоқ сияқтысыз, сіздің үстіңізде бірдеңе бар, ал сізде ішкі жансыз, ештеңе жоқ Мен үшін қарызымды төле және мені баяндамаларыммен кедейліктен жырла. Және оған: «Уа, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын,« Уа, Алла, көктің Раббысы, жердің Раббы, Ұлы Арштың Раббысы, біздің Раббымыз және барлық нәрсенің Раббы, астық пен дәннің бөлінушісі. Тауратты, Інжілді және Құранды түсіруші, мен саған өзімнің жамандықтан және сенің маңдайыңды ұстаған барлық жаратылыстың жаманшылығынан пана сұраймын. Уа, Алла, Сен біріншісің, Сенің алдыңда ештеңе жоқ. Сен Соңғысың, сенен кейін ештеңе жоқ. Сіз Манифестсіз, Сізден жоғары ештеңе жоқ. Сіз жасырынсыз, сізден басқа ештеңе жоқ. Менің қарыздарымнан бас тартып, мені кедейліктен байытыңыз, - деді. Ол болды Муслим . Алла Тағаланың жақын екендігін дәлелдеуде Алла Тағаланың жақындығын растау Және сахабалардың дауыстары көтерілгені үшін оған сәлем болсын, адамдар, сендер, саңырау да, жоқ деп те жұмсақтықпен айтасыңдар, бірақ сендер жақында біреулердің мойынына жақындатқандарын көріп, оның келіскенін жақынырақ деп есептейсіңдер. түйе Және оның: «Алланың сәлемі мен игілігі болсын, олар дауыстап:« Ей, адамдар, өздеріңе жұмсақ болыңдар, өйткені сендер саңырау немесе жоқ адамды шақырмайсыңдар. Керісінше, сен Естушіге, Көрушіге шақырасың. Расында, сен шақырған мал саған мінетін малдың мойнынан да жақынырақ », - деді. Ол келісілген . Мүміндердің Раббыларын көретіндігінің дәлелі Мүміндердің Раббыларына қарағанын растау Ал оған сәлем болсын, сен Раббыңды көресің, қалай ай толғанын көресің, оны Тдамонда көрмейсің, егер сіз күн батқанға дейін және күн батқанға дейін дұға етпесеңіз, келісіңіз Және оның: «Расында, сен түнде толған айды көргендей Раббыңды көресің. Оны көру қиын болмайды. Егер сіз күн шыққанға дейін және күн батқанға дейін намазды қалдырудан аулақ болсаңыз, мұны жасаңыз ». Ол келісілген . Үммет тариқаттары арасындағы Ахлус-Сунна уәл-жамағаттың модерациясы Мұсылман ұлтының секталары арасындағы әһли сунна уәл жамағаттың орта жолы Алла Елшісіне оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, Раббысынан келгенін айтатын осы әңгімелерді ұнататындар оған сүнниттерден аман қалған топтың не айтатынын айтады және бұған Құдай өз кітабында айтқан нәрсеге сенетінін айтады. Аллаһ Елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, Раббысынан және Ол туралы хабарлаған бұл дәстүрлерге ұқсас, құтқарылған Ахл-Сунна уәл Джамаа тобы олар сенгендей сенеді. Алла өз кітабында айтып берген нәрселерде бұрмалаусыз, теріске шығарусыз және жаратылысты салыстырмастан. Бірақ олар ұлттық командалардың ортасында, ал ұлт - Жахамияның бұзылған адамдарының арасында Алла Тағаланың сипаттарының есігінің орталығын түсінетін ұлттардың орталығы. ұстау мен фатализм арасындағы Құдайдың әрекеттері Қайта, олар мұсылман ұлтының секталарына қатысты орта жолды ұстанады, өйткені мұсылман ұлты барлық ұлттардың ортасында. Олар Аллаһу та'аланың қасиеттеріне қатысты ортада, теріске шығарушылар ( әл-Джахмия ) мен антропоморфизм ( әл-Мушаббиха ) адамдарының арасында . Олар fatalists (арасындағы, оған Аллаһтың әрекеттеріне орта болып табылады әл-Jabrīyah ) және Провиденс (кім жоққа әл-Qadarīyah ). Ал Мурджия мен әл-Кадария уаидиясының және басқалардың арасындағы Құдайдың уәдесі тарауында. (Сот күні жазалау) Аллаһтың қаупі тақырыбында, олар ірі күнә (зиян кім жоққа арасында әл-Murji'ah ) және Аллаһтың (кешірім кім жоққа әл-Wa'īdīyah ) провиденцияны жоққа шығаратындардың арасында және басқалар. Ал иман мен дін атаулары тарауында Харурия мен Мутазила арасында, Муржия мен Джахмия арасында. Адамдарды сенім мен дін қатарына қосу тақырыбында олар экстремалды литалистер ( әл-Харурия) мен экстремалды рационалисттер ( әл- Мутазила) арасында, ал әрекеттер иман мен діннің бір бөлігі екенін жоққа шығарушылар арасында. детерминизмді растайтындар. Және Алла Елшісінің сахабаларының арасында рафида мен харижиттер арасында Аллаһ Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларына келетін болсақ, олар Муавиядан бас тартқандар мен Әлиге ( әл-Хауариж ) қарсы шыққандар арасында . Ол Аллаһтың Өзінің аспанының үстінде, Әлидің тағында екендігіне сенеді. Аллаға иманның бір бөлігі - Ол Аллаһ Тағала аспанның үстінде Арш үстінде Ал біз Құдайға сену туралы айтқан нәрселер Құдайдың өз кітабында айтқан нәрсеге сенуге кірді және бұл Алла Елшісінен, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, Алланың Елшісі, оған дұға мен сәлем болсын, Біз Аллаға сену туралы айтқандарға Аллаһтың өз кітабында айтқан нәрселеріне, Оның елшісінен, оған Алланың сәлемі мен игілігі болсын, бірауыздан жеткізілгеніне және мұсылман халқының әділ предшестірлері ортақ пікірге келгеніне сену кіреді. Бұл - Оның тағының тегіс жаратылысына дейінгі Құдіретті күш және олар не істеп жатқандарын білетін жерде олармен бірге құдіретті, және оны аспан мен жерді алты күнде жаратқан, содан кейін тақта піскен кім екенін айтады. Жерге не кіреді, олардан не шығады, Ол аспаннан түседі және онда көтерілетіндер қайда болсаңдар да сендермен бірге, ал Алла сендердің істегендеріңді көреді. Оның ішінде, Ол - асқақ, аспанның үстінде, Арштың үстінде, жаратылысынан асып түседі. Және Ол, мадақ, олар қайда болса да олармен бірге. Ол олардың не істеп жатқанын біледі, өйткені бұл туралы: «Ол - аспандар мен жерді алты күнде жаратқан, содан кейін Ол Арштың үстіне көтерілді. Ол жерге не кіретінін, одан не шығатынын, көктен не түсетінін және онда не көтерілетінін біледі. Ол қайда болсаң да сенімен бірге, өйткені Алла сенің не істеп жатқаныңды көреді ». (57: 4) Бұл аралас моральдық сипат емес деп айтпау - бұл тіл емес, ай аспандағы ең кішкентай жаратылыстардың аятоллаларының аяты болды, ол саяхатшының қайда болса да саяхатшының тақырыбы болды. Оның «Ол сенімен бірге» деген сөзі Оның Жаратылыстың ішінде араласып жатқанын білдірмейді, өйткені бұл тілмен қажет емес. Керісінше, ай - Алланың белгілерінің бірі, тіпті жаратылыстарының ең кішісі. Ол аспанда орналастырылған және олар қайда болса да «саяхатшымен немесе тұрғынмен бірге». Ол тақтың үстінде сержантты мадақтады, олардың үстінде Құдайдың басқа мағынаға үстемдік құрғанын және Құдайдың тақтың үстінде және бізбен бірге шындыққа қатысты айтқан барлық сөздерін мақтады. Және Ол, Аллаһ Тағала Өзінің Аршының үстінде, Оның жаратылысын бақылайды, оларды қорғайды және олар туралы біледі, оның ішінде Раббылығының басқа да ерекшеліктері. Алла тағаланың айтқанындай, ол Арштың үстінде және Ол бізбен бірге. Бұрмалаудың қажеті жоқ, бірақ жалған күдіктер үшін сақталған, бұл Захирдің аспанда Цзлх немесе оны алып жүруі туралы айтқанын және бұл ғылыми келісім мен сенімге сәйкес жарамсыз деп ойлады. Ол бұрмалауды қажет етпейді. Керісінше, оның «аспанда» деген сөзінің тура мағынасы - аспанда Оның бар екендігі немесе оны шектейтіндігі туралы жорамал жасайтын жалған жорамалдардан сақталуы керек. Бұл білім мен иманды адамдардың ортақ пікірі бойынша жалған. Құдай аспан мен жердің орындықтарын кеңейтті, аспан мен жерді ұстап тұрған жерді және Тұзланы жерге құлап түсірді, Оның рұқсатымен аспан мен жер Оның бұйрығымен Өйткені Алланың табанының табаны көктер мен жерді қамтиды. Ол аспан мен жердің өтуін және аспанның жерге түсуін сақтайды. Оның белгілерінің ішінде аспан мен жер Оның әмірімен тұрақтанады. Ол Құдайдың жаратылысына жақын екендігіне сенеді Аллаға сенудің бір бөлігі - Оның жаратылысына жақын болуы Егер рұхсат етушілер меннен сұраса, мен жауап бердім, мен сенің түйеңнің мойнынан біріңе жақын деп аталатын және кітапта және жылында айтылған нәрсеге сәлем болсын дедім. Ол өзінің жоғары және артықшылығы туралы айтылғанды ​​жоққа шығармайды, өйткені оның барлық қасиеттерінде оған ұқсас ештеңе жоқ екендігі дәріптеледі. Оның барлығына Оның жақын екендігіне сену мен дұғаларға жауап беру кіреді, өйткені мұның бәрі Оның: «Егер құлдарым сен туралы мен туралы сұраса, мен шынымен жақынмын», - деген (2: 186). Және оған: «Расында, сен шақырған адам саған мінетін малдың мойнынан да жақын», - деген сөзі. Ал кітап пен сүннетте айтылғандар Оның жақындығы мен Оның барлығының бар екендігі туралы, біз Оның ұлылығы мен шыңдылығы туралы айтқандарымызды жоққа шығармайды. Өйткені Ол, мадақ, Өзінің барлық қасиеттерінде ешнәрсеге ұқсамайды. Ол Оның трансценденттілігінде және жақындығында жоғары. Құран - жаратылған емес, түсірілген Құдайдың сөзі екеніне сену Құранға сену - Алланың ашылған, жаратылмаған сөзі Бұл Құдайға деген сенім және Құран Құдай үйінің Сөзі арқылы жазылған деп сену, ол қайта орала бастады және Құдай оған Мұхаммедке с.а.у. оған Құдай сөзі шын мәнінде басқа сөздер емес Аллаға және оның кітаптарына деген сенімнің бір бөлігі - Құран - Алланың сөзі, түсірілген және жасалынбағанына сену. Ол Одан жаралған және Оған қайтып оралады. Мұны айтатын Алла - бұл шындық, Мұхаммедке (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) түсірілген бұл Құран - бұл шын мәнінде Алланың сөзі, басқалардың сөзі емес. Бұл Құдайдың сөзі немесе сөз тіркесі туралы әңгіме деп айтуға болмайды, бірақ егер адамдар Құраннан оқыса немесе жазса, бұл Құдайдың сөзі болып шықпаса да, оның айтқан сөзіне осы сөз қосылады. бастаушы айтылған жетекшінің мөлшеріне емес Мұны Аллаһ сөзінің аллегориясы немесе оның көрінісі деп айтуға болмайды. Керісінше, егер адамдар оны оқыса немесе жазбаша түрде ( әл-Муаф ) жазса , бұл оны шын мәнінде Аллаһ Тағаланың сөзі болуын жоққа шығармайды, өйткені сөйлеу шын мәнінде оны бірінші айтқан адамға ғана тиесілі, бірақ емес. оны кейін жариялаған немесе жариялаған адам. Бұл - Құдай сөзі, оның әріптері мен мағынасы, Құдай сөзі - әріпсіз, әріпсіз мағына емес. Бұл Алланың сөзі, оның әріптері мен мағынасы. Алланың сөзі мағынасыз әріп емес, әріпсіз мағына емес. Мүміндердің қиямет күні Раббыларын көретініне сену Мүміндердің қиямет күні Раббыларын көретініне сену Біз сенім туралы және оның кітаптары мен періштелері мен сенім елшілері туралы айтқанымыздай, сенушілер қиямет күнін көзбен көреді, олар күнді көреді, олар Шавуаны бұлтты емес, айды көргенде ай толық түнде адхамон емес. олар оны көретінін көреді, олар Арсат қайта тірілуде, содан кейін жұмаққа кіргеннен кейін Алла Тағала қалағандай көреді Оған, оның кітаптарына, періштелері мен елшілеріне сену туралы біз айтқан нәрселерде сенушілердің Қиямет күні оны ашық түрде күнді көргендей өз көздерімен көретініне сенімі бар. бұлтсыз күн. Олар түнде толған айды көргендей, оны көруде еш қиындық көрмейді. Олар Оны, ұлықтауды, қайта тірілу алаңында көреді және Алла Тағала қалағандай жұмаққа кіргеннен кейін көреді. Пайғамбардың өлгеннен кейін не болатынын айтқан барлық нәрсеге сену. Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, барлық нәрсеге сену өлгеннен кейін не болатынын хабарлайды Бұл пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, өлгеннен кейінгі барлық сенімдерімен, олар қабір мен азаптың азабы мен батасына сенеді, ал мазардағы адамдар сыналады деп сенеді. Раббыңнан, сенің дініңнен және пайғамбарыңнан келген адам үшін Ақырет күніне сенудің бір бөлігі - Пайғамбардың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, өлгеннен кейін болатын нәрсеге сенуі, сондықтан олар қабірдің сынақтарына, қабірдің жазасына және оның баталарына сенеді. . Сот ісіне келетін болсақ, адамдар қабірлерінде жауап алады . Адамға: «Раббың кім? Сенің дінің қандай? Сіздің пайғамбарыңыз кім? ' Дүниеде де, ақиретте де сенімді сөздермен сенетіндер Аллаһ тағаланың алдында тұрады, - дейді сенуші Раббым Алла мен Ислам діні мен Мұхаммедке Алланың сәлемі болсын, менің Пайғамбарым, ал селк еткендер айтады: Хух, білмеймін, мен адамдардың айтқанын естідім бір нәрсе ұрып жіберді Bmarzbh темір Файсиһтің жылауы бәрін естіді, бірақ егер адам естігенде, ол шошып кетті Allah will keep firm those who had faith in the unshakable word in this worldly life and in the Hereafter. The believer will say, ‘My Lord is Allah, Islam is my religion, and Muhammad, peace and blessings be upon him, is my prophet.’ As for one who doubted, he will say, ‘Oh oh! I do not know! I heard people saying something so I said it!’ Then he will be struck with an iron bar and he will scream. It will be heard by everything except human beings, for if they heard it, they would faint. القيامة الكبرى وأهوالها The Greater Resurrection and its horrors ثُمَّ بَعْدَ هّذِهِ الْفِتْنَةِ إمَّا نَعِيمٌ وَإِمَّا عَذَابٌ إِلَى أَنْ تَقُومَ الْقِيَامَةُ الْكُبْرى فَتُعَادُ الأَرْوَاحُ إِلَى الأجْسَادِ‏‏ Содан кейін бұл сынақтан кейін, мейлі ол мейірімді болсын, мейлі жаза болсын, Үлкен Қайта тірілу орнатылып, жандар өз денелеріне оралады. Құдай оларға өзінің кітабында және Оның Елшісінің аузында айтқан қайта тірілуді мұсылмандар бірауыздан мақұлдады, олар әлемнің Раббысы жалаңаяқ, жалаңаш Грла мен оларға күн мен Алгмех жарысына жақындайды. Vtnsb таразы Vetozn құлдардың жұмысы, ауыр, таразы, олар табысты және жеңіл таразы. Тозақта өздерін жоғалтқандар мәңгі қалады. Қайта тірілу орнайды, оны Алла өз кітабында және елшісінің тілінде жеткізген, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, мұсылмандар бір пікірге келген. Адамдар қабірлерінен Раббыларының алдында жалаңаяқ, жалаңаш және сүндеттелмеген күйде көтеріледі. Күн оларға жақындайды, үстінен тер төгіледі. Содан кейін қызметшілердің амалдары өлшенетін таразылар қойылады: «Кімде -кім таразысы ауыр болса, солар табысты болғандардың қатарында, ал кімнің таразы жарығы болса (жақсы істермен), олар тозақта қалу үшін жанын жоғалтқандар », - деді. (23: 102-103) Ол диуан парақтарын, іскерлік кітапты шығарады, ол оң қолынан, сол қолынан немесе артынан ұстайды, өйткені Құдіреті шексіз Олзимна ұшағындағы әрбір еркек мойнында және қиямет күні онымен бірге кітап шығарылған парақшаны алады Сіздің кітабыңыз бүгін сіз үшін жеткілікті Жазбалар таратылады, олар актілердің жазбаша көшірмелері. Бірі кітабын оң қолына алса, енді бірі кітабын сол қолымен немесе артынан алады. Ол айтқандай, Аллаһ Тағала ұлық болсын: «Біз әрбір адамның тағдырын мойнына артып қойдық, және біз оған қиямет күні ол кездесетін жазбаны шығарамыз. (Айтылады): Кітабыңызды оқыңыз! Сені есепке алу үшін бүгін сенің жаның жеткілікті! ' (17: 13-14) Құдайға есеп беретін жаратылыстар мен дәрменсіз Бабд сақтандырылған Виортюр Бзноппе кітапта сипатталғандай, сүннет пен кәпірлер оның артықшылықтары мен кемшіліктері есепке алынғаны үшін жауап бермейді, бірақ олар үшін жақсы істер жасайды, бірақ олар Vthsy Vioagafon болып табылады және олар туралы шешім қабылдайды. Алла жаратылғандарға есеп береді. Ол өзінің адал қызметшісімен жеке кездесіп, Кітап пен Сүннетте айтылғандай, күнәларын мойындайды. Кәпірлерге келетін болсақ, олар жақсылық пен жамандық теңестірілген адаммен бірдей жауапқа тартылмайды, өйткені олардың жақсы істері мүлде жоқ. Қайта, олардың зұлымдықтары есептеліп, есептелінеді, осылайша олар олардың үстінде тұрып, оларды мойындайды. Арсат қиямет бассейнінде Мород Пайғамбардың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) суы сүттен ақ және бал ыдыстарынан тәтті суы Аспандағы жұлдыздардың саны және бір ай бойы Азмода ешқашан ішпейтін сусын Ал қайта тірілу сарайында Пайғамбарымызға ( с.а.с. ) тиесілі бассейн бар , оның суы сүттен ақ, балдан тәтті. Оның ішетін ыдыстары жұлдыздар сияқты көп, бір айлық саяхаттың ұзақтығы мен ені. Кім одан ішсе, ол ешқашан шөлдемейді. Тозақ тақтасындағы Мансоб жолы, адамдар мен жұмақ пен тозақ арасындағы көпір оны өз жұмысымен қатар өткізеді, кейбіреулері найзағайдан, желден өтеді, ал кейбіреулері Калверс жылқысынан өтеді. Түз және тар жол ( тозақ ) тозақтың үстінде салынған. Бұл жұмақ пен тозақ арасындағы көпір. Адамдар мұны олардың істерінің өлшеміне қарай өтеді. Олардың арасында көзді ашып -жұмғанша өтетіндер де бар, найзағай жарқ етіп өткендер де бар. Олардың арасында жел сияқты өтіп бара жатқандары бар, олардың арасында ержүрек ат сияқты өтіп бара жатқандары бар. Олардың кейбіреулері түйелердің жолаушылары ретінде өтеді, ал олардың кейбірі серуендейді, ал біреулері жорғалайды, ал кейбіреулері ұрланып тозаққа тасталады, бұл көпір адамдарды жұмыстан шығарады. жолдан өткендер жұмаққа кіреді, егер ол аспан мен тозақ арасындағы көпірде тұрса, кейбіреулері, содан кейін олар білім алып, тазартылған кезде оларға жұмаққа кіруге рұқсат беріледі. Олардың арасында түйеге мініп бара жатқандай өтіп бара жатқандар бар, олардың арасында тез жүгіретіндер немесе жылдам жүретіндер немесе ақырын жорғалайтындар бар. Олардың арасында ұсталып, тозаққа тасталғандары бар. Көпірдің үстінде адамдарды істеріне қарай ұстайтын ілгектер бар. Кім тар жолдан өтсе, жәннатқа кіреді. Олар оны жүріп өткенде, олар жұмақ пен тозақ арасындағы арқаға тоқтайды, онда олар бір -бірінің арасындағы дауларды шешеді. Олар жылтыратылып, тазартылған кезде оларға жұмаққа кіруге рұқсат беріледі. Жұмақтың қақпасын бірінші болып ашқан - Мұхаммед Пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, ал жұмаққа басқа ұлттар арасынан бірінші болып оның ұлты кіреді. Жұмақтың қақпасын бірінші болып ашатын - Мұхаммед пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, ал жұмаққа кіргендердің ішінде оның үмметі болады. Қайта тірілуде оған сәлем болсын үш швейт Адамдардың, Нұхтың, Ыбырайымның, Мұса мен Мәриям ұлы Иса пайғамбарлар құлағаннан кейін, олар тек тиесілі нәрселердегі жағдайға бірінші шапағатшы болғанға дейін шапағат ету үшін жойылды. ол аяқталады Ол, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, қайта тірілу кезінде үш шапағат болады. Алғашқы шапағатқа келер болсақ, ол Адам, Нұх, Ыбырайым, Мұса және Мәриям ұлы Иса пайғамбарлардан кейін, олардың араларында мәселелер шешілмейінше, ұсталғандардың атынан шапағат етеді. . Екінші шапағатқа келер болсақ, бұл жәннат тұрғындарының жұмаққа кіруіне шапағат етеді және бұл екі шапағат олар үшін. Екінші шапағатқа келсек, ол жәннатқа кіру үшін жәннат тұрғындарының атынан шапағат етеді. Бұл екі шапағат оған тән. Шапағат үшінші нәрселер тек отқа лайық адамдарға тиесілі, бұл оған және басқа пайғамбарларға, әулиелерге және басқа нәрселерге ғана тиесілі, олар отқа кірмейтіндерге тиесілі және кірістері кіретіндерге шапағат етеді. Құдайдан оттан кейбір адамдар шапағатсыз, мейірімділік пен мейірімділікпен шығады және жұмақта қалады, олардың табыстары осы дүние тұрғындарынан, Құдай оның халқына жұмыс жасайды, және олар жұмаққа кіреді. Үшінші шапағатқа келетін болсақ, ол тозақ отына лайықты адамдар үшін шапағат етеді. Бұл шапағат оған және басқа пайғамбарларға, шыншылдарға және басқаларға арналған. Ол тозаққа лайық болғандарға тозаққа кірмеу үшін шапағат етеді. Ол кіргендерге одан шапағатшы болады, ал Аллаһ адамдарды ешбір шапағатсыз тозақ отынан шығарады. Қайта, бұл тек Оның рақымы мен мейірімінің арқасында. Жәннатта оған осы дүние адамдары кірмейтін бос орын қалады, сондықтан Аллаһ одан да көп адамдарды шығарады және олар жұмаққа кіреді. Ақыреттің мазмұны есеп пен сауап пен жазадан, жұмақ пен тозақтан және оның егжей -тегжейлері аспаннан жүктелген кітаптарда айтылған және пайғамбарлар туралы білетін өсиеттің әсері мен мұрадан алынған білімде. Мұхаммед оған Алланың сәлемі болсын, шипалы болғанның бәрі атасынан кейін қаланады Ақырет үйіне кіретін тақырыптар - есеп, сауап, жаза, жұмақ пен тозақ. Егжей -тегжейлері көктен түсірілген кітаптарда, пайғамбарлар қалдырған білімнің іздерінде және Мұхаммедтен (с.ғ.с.) мұра болған білімде қанағаттанарлық және жеткілікті түрде айтылған. Кім іздесе, оны табады. Алдын ала тағдырға сену жақсы және жаман Провиденцияға сену, оның жақсылығы мен жамандығы Сунниттер мен топтың аман қалған тобына сенеді, олар жақсылық пен зұлымдыққа сенеді және сенімнің дәрежесі екі дәрежеге дейін екі нәрсені қамтиды Ахли Сунна уәл Жамағаттың құтқарылған тобы провиденцияға, оның жақсылығы мен жамандығына сенеді. Провиденцияға сенудің екі аспектісі бар және әр аспектінде екі мәселе бар. Құдайдың бірінші сенімі - Құдіретті Құдіретті дәрежедегі адамгершілік қасиеттерді білетін және оны ескі ғалымдар, олар оны мәңгіліктен сипаттаған және барлық ғибадаттарды, олардың күнә мен өмір сүру шарттары мен уақытын бұзуды білмейді, содан кейін Құдай жазады заң бойынша жаратылыстың көлемі Бірінші аспект - Алланың жаратылысты толық білетініне сену. Олар Оның шексіз және мәңгілік деп сипаттаған Оның мәңгілік білімі бойынша әрекет етеді. Ол олардың мойынсұну, бағынбау, қамтамасыз ету және өмір сүру жағдайларының барлығын біледі. Содан кейін Аллаһ Тағала сақталған планшетке ( әл-лауил-әл-маф ) жаратылыстың тағдырын жазды . Қаламды Құдай жаратқан бірінші нәрсе оған айтты, ол былай деп жазды: мен жазатын нәрсені, қиямет күніне қандай зат екенін жаз, адам ұрған нәрсені сағынбаған және сағындым ауырмады, қаламдар құрғады және Ол айтқандай бүктелген газеттер, Құдайдың кітабында көктер мен жердегілердің Аллаға оңай екенін білетінін білмедіңіз бе және жер бетінде немесе өзіңізде қандай апат болғанын айтты, бірақ Нберохадан бұрын жазылған кітапта бұл оңай. Алла Алла жаратқан алғашқы нәрсе - қалам. Ол: “Жаз!” - деді. Онда: «Не жазайын?» Алла: «Қияметке дейін не болатынын жаз», - деді. Осылайша, адам баласының басына не келсе, оны ешқашан сағынбайды, ал сағынған нәрсеге ешқашан жете алмайды. Қалам көтерілді және парақтар кептірілді, өйткені Ол: «Сендер білесіңдер ме, Алла аспандар мен жердегілерді біледі. Ақиқатында, бұл кітапта және бұл Аллаға оңай »(22:70). Және ол: «Сізге жердегі немесе іштегі апаттардың ешнәрсесі жетпейді, тек ол келместен бұрын кітапта жазылған. Расында, бұл Аллаға оңай ». (57:22) Құдіретті Құдайдың білімінің бұл бағасы бір жерде болады, ол қалағанын жазды, ал егер ұрықтың денесі жан шығарылмай тұрып оған Виамр патшасын жіберсе, оған төрт сөз айту керек: ол үшін және оның жұмысы үшін өмір сүру, бақытты да, бақытсыз да, сондықтан бұл бағалауды бұрын кадария экстремистері жоққа шығарды, ал бүгінде оны жоққа шығаратындар аз. Бұл бұйрық Оның біліміне сәйкес, жалпы және ерекше жағдайларда, Оған мадақ болсын. Ол сақталған планшетке қалағанын жазды. Ол рух түсірмес бұрын денені жаратқанда, періштені жіберіп, оған төрт жарлық жазуды бұйырады. Оған: «Оның ризығын, өмірінің ұзақтығын, істерін, қарғыс атқанын немесе батасын алғанын жаз» және т.б. Бұрын бұл қаулыны бірнеше экстремистік әл-Кадария мәзһабы қабылдамаған, бірақ бүгін оны жоққа шығарады. Екінші категория - бұл Құдайдың еркі - терезе және жан -жақты қабілет, бұл Құдай қалайды және қаламағанына сену, бұл көкте және жерде қозғалыс және тыныштық тек Құдайдың қалауымен ғана қалайды. оның Екінші аспект-Алланың қалауы, оның орындалуы және Оның бәрін қамтитын құдіреті. Бұл - Алла қалағанның бәрі орындалады және ол қаламайтын нәрсе орындалмайды, және көкте немесе жерде не болса да, қозғалыс пен тыныштық тек Алланың қалауымен болады деген сенім. оған. Егер Ол ниет етпесе, Оның билігінде ештеңе болмайды. Құдіреті шексіз барлық нәрсеге Құдіреті шексіз және жер бетінде де, көкте де ешбір жаратылыс жоқ, бірақ Құдіреті шексіз Жаратушы басқаларды да, басқа да жұмыс берушілерді де жаратпайды. күнәдан Және Ол, мадақ, бар және болмайтын барлық нәрсеге құдіретті. Жерде де, көкте де ешнәрсе жоқ, Алла оны жаратқаннан басқа, ұлық. Одан басқа Жаратушы жоқ, Одан басқа Иеміз жоқ. Сонымен қатар, Ол қызметшілерге өзіне бағынуды және елшілеріне бағынуды бұйырды. Ол оларға бағынбауға тыйым салды. Ол Алла Тағаланы, тақуа қайырымдыларды және Альмкстинді жақсы көреді және иман келтіріп, ізгі іс істегендерге разы болады, ал кәпірлерді ұнатпайды, бұзылған адамдардың әдепсіздікке бұйрық бермегеніне, күпірлік құлдарын қанағаттандырмайтынына және жемқорлықты ұнатпайтынына риза. Ол мадақ, әділдерді, жақсылық жасаушыларды және әділдерді жақсы көреді. Иманды болып, ізгі амалдарды жасағандарға риза. Ол кәпірлерді жақсы көрмейді және күнәкар адамдарға риза болмайды. Ол азғындыққа бұйырмады, пенделерінің сенбеуіне риза емес, жемқорлықты жақсы көрмейді. Адамдар өздерінің іс -әрекеттерін Құдай жаратқанын және құл - сенуші, кәпір және әділдік, құдайсыздар, ғибадат етушілер, ораза ұстаушылар және өз қабілеттеріне табынушылар, оларға Құдайдың еркі, Жаратушы, олардың қабілеті мен еркі, ол айтқандай, сіз жөндеуге дайын адамдар үшін және сіз қалаған нәрсені, бірақ Алла әлемдердің Раббысын қалайды. Құлдардың істерін олар жасайды, ал Алла олардың істерін жасайды. Пенде иманды, кәпір, әділ, зұлым, намаз оқитын немесе ораза ұстаушы бола алады. Қызметшілердің іс -әрекеттеріне шамасы жетеді және оларда ерік бар. Алла оларды, олардың қабілеттері мен қалауын жаратты. Алла Тағала айтқандай: «Кім сендердің араларыңда түзу болуды қаласа да, сендер әлемдердің Раббы Алла қаласа ғана тілейсіңдер». (81: 28-29) Тағдырдың мұндай дәрежесі оларды Пайғамбарға Алланың сәлемі болсын деп атаған жалпы фатализмге және адамдар дәлелдеуші адамдардың шектен шығуына себепші болатын осы халықтың данышпандары, тіпті құлдық қабілеті мен таңдауы Құдайдың және оның істері мен таңдауын тонады. оның ережелері мен мүдделерінің ережелері Асыр бұл аспект басым көпшілігі бас тартты әл-Qadarīyah Пайғамбардың атындағы болды, игілігі мен өрт-қызметшілері (сияқты, оған болуы әл-Majūs осы ұлттың). Мұны басқаша растаған кейбір адамдар асыра сілтеп жіберді, олар қызметшіні таңдау құқығынан айырды, сөйтіп Алланың үкімдері мен әрекеттерінен олардың даналығы мен пайдасын алып тастады. Дін мен сенім - сөз бен іс Дін мен сенім - сөздер мен әрекеттер Сүнниттер мен топтың шығу тегі: дін мен сенім жүректің жұмысына, тіліне, жүрегіне және тіліне және жыртқыш тіліне сенеді, ал сенім мойынсұнушылықты арттырады және күнәны азайтады Әһли сунна уәл жамағаттың негіздерінің бірі - дін мен сенім-сөздер мен әрекеттер, жүректегі және тілдегі сөздер, жүректегі, тілдегі және мүшелердегі әрекеттер. Және бұл сенім мойынсұнумен бірге артады және бағынбау арқылы азаяды. Бірақ олар хариджиттер сияқты адамдарды күнә мен абсолютті күнәлар бағытынан бас тартпайды, бірақ күнәмен бекітілген сенім бауырластығының айтуынша, ол ағасынан жақсы нәрсе кешірілді және ізбасарлары: «Егер сенушілердің екі тобы бір -бірімен соғысса. Баггетт бір-бірінен айырмашылығы жоқ, тек Алланың әміріне мойынсұнбайды, олардың арасындағы әділеттілік пен татуластықты қамтамасыз етеді Окстоа Құдай сенушілерді жақсы көреді, ал бауырластар сіздің бауырларыңыз арасында жасайды Және олар, соған қарамастан , бүлікшілер жасағандай абсолютті бағынбаушылық пен үлкен күнәлар үшін Меккеге ( Ахли әл-Қиблаға ) дұға еткендерді қауымнан шығармайды . Керісінше, иманның бауырмалдығы мойынсұнбаушылыққа қарамастан расталады, ол айтқандай: «Кімде -кім бауырына бірдеңе үшін кешірім беріп, оны жақсылықпен орындаса» (2: 178). Және ол: «Егер мүміндерден екі топ бір -бірімен соғысса, онда олардың арасын жарастырыңдар. Егер олардың бірі екіншісіне қарсы болса, онда Аллаһтың әміріне қайтқанға дейін бұзушылармен соғысыңдар. Егер олар қайтып оралса, онда олардың арасында әділдікпен де, әділдікпен де татуласыңдар. Расында Алла әділ адамдарды жақсы көреді. Расында, мүміндер тек бауырлар, сондықтан бауырларыңмен татуласыңдар ». (49: 9-10) Милли сенімінің репродукторының атын мүлде алып тастамаңыз, ал Ахалдуна отта Мутазила дейді, бірақ ренжуші сенім атауына құлыпталған мойынды босатыңыз деп кіреді. Рационалистер айтқандай, олар қыңыр күнәкарды сенім шеңберінен толығымен шығарып тастамайды және оның тозақта мәңгі қалады деп те айтпайды. Керісінше, күнәһар иман қатарына қосылады, ол айтқандай: «Сонда сенуші құлды босат» (4:92). Бұл аяттағыдай абсолютті сенімнің атауына енбеуі мүмкін, бірақ Алла туралы айтылғанда олардың жүректері, егер олар Задм сенімі бойынша аяттарды оқыса және оған сәлем болсын, зинақорлық кезінде иман келтіреді және имандылықты ұрлайды. ұры ұрлайды, ал сенуші алкогольді ішпейді, ал сенуші - Антбх адамдардың құрметіне көзін көтеру құрбанына айналмайды, ал Антбха - сенуші Бірақ ол сөзсіз «сенім» деген атқа енбейді, өйткені Оның Ұлы сөзінде: «Шын мәнінде, мүміндер - Алла туралы айтылғанда, олардың жүректері дірілдеп, олардың аяттары оқылғанда, олар көбейеді» сеніммен »(8: 2). Және оған: «Алланың сәлемі мен игілігі болсын!» Деген сөзі: «Ешқандай зинақор зинақорлық жасамаса, сенуші ретінде істемейді. Ешқандай ұры ұрлық жасамаса, сенуші ретінде істемейді. Ешқандай мас адам шарап ішкенде мұны сенуші ретінде жасамайды. Ешқандай тонаушы, адамдар оны бағалы заттарды тонап жатқан кезде көргенде, сенуші ретінде көреді ». Және олар: «Ол - иманы жоқ мүмін немесе иманына сенуші, ұлылығында бұзушы», - дейді. Олар оны иманы жетіспейтін мүмін немесе сенімі бойынша сенуші, ал үлкендігімен күнәкар дейді. Олар оған «сенім» деген атауды мүлде бермейді және оны одан мүлде ажыратпайды. Аллаһ Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларына қатысты Ахли Сунна ілімінің қысқаша мазмұны Әһли Сүннеттің Алла Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларына қатысты жолының қысқаша мазмұны Сүнниттердің байлығы және Аллаһ елшісінің иелеріне жүректері мен тілдерінің қауіпсіздігі, бұл аятта Алла суреттегендей және олардан кейінгілер: «Раббымыз, бізді және бізді кешір. бізден бұрын сеніммен келген бауырлар және біздің жүрегімізде Құдайға сенетіндер үшін мейірімділік танытпаңыз Негіздері арасында Ахл әл-Сунна Wal Jamā'ah Аллаһ Тағала ның сөздері, «Бұл оларды сипатталғандай оған Аллаһтың ризашылығы болсын, сахабалары қатысты олардың жүректері мен олардың тілден тазалығы, игілігі мен, оған болуы олардың артынан келді: «Раббымыз, бізді және бізден бұрын иманмен келген бауырларымызды кешір және иман келтіргендерге жүрегімізге өшпенділік кіргізбесін. Раббымыз, сен ғана мейірімдісің, ерекше мейірімдісің ». (59:10) Пайғамбарға (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) мойынсұну: «Менің қолымдағы серіктерімді қорламаңыз, егер сіздердің біреулеріңіз осындай алтынды жұмсаған болсаңыздар, ол олардың бірі емес», - деді. және олардың ізгіліктері мен дәрежелерінің консенсусы Олар Пайғамбарға (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Менің серіктерімді қарғама, өйткені менің жаным қолында болғанға ант ет, егер сендердің бірің алтынды Ухуд тауы сияқты қайырымдылыққа жұмсаған болсаңдар, оған бағынады. олардың аз мөлшерінде ғана емес, тіпті олардың жартысында ». Олар өздерінің қасиеттері мен мәртебесі туралы Кітапта, Сүннетте және консенсуспен келгендерді қабылдайды. Құдайбердінің өлтіргеннен кейін жұмсағандарын жеңіп, иммигранттар мен жақтастарға Құдайдың Бадр халқына айтқанына сеніп, үш жүз оннан аз болғанын ұсыныңыз. Мен сені кешірдім. Олар азаттыққа дейін (Алла жолында) жұмсағандарға, яғни Худайбия келісімі, содан кейін жұмсап, соғысқандарға ең жақсы қасиетті жүктейді. Мекке (түскен эмигранттар үшін олар тағайындау үлкен мәртебесі әл-Muhājirūn Мединаға (жылы жақтастары астам) әл-Ансар ). Олар Алла Бадр шайқасында үш жүзден сәл асатын адамдар туралы: «Қалағаныңша әрекет ет, өйткені мен сені кешірдім», - деп айтқанына сенеді. Ол ағаштың астында Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтқандай отқа адалдыққа кірмейді, бірақ мен оларға Алла разы болсын, олар он төрт жүзден асады. Ағаштың астында ант берген ешкім тозаққа кірмейді, Пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) хабарлағандай. Қайта, Алла оларға разы, олар да оған разы. Олардың саны бір мың төрт жүзден асады. Олар Алланың Елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, он, Сабит бин Қайс бин Шаммас пен Ғайб ретінде куәлік еткен жұмаққа куәлік етеді. Олар Жәннат Аллаһтың Елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, сынақтан өткен кісілерге арналған екендігіне куәлік береді, мысалы, жұмаққа уәде еткен он сахаба, Тәбит ибн Қайс ибн Шаммас және басқалар. Және оның тасымалдау жиілігі Адал әмірші Әли бин Әби Талиб, оған және басқаларға разы болсын, бұл үмбеттің пайғамбары Әбу Бәкір мен Омар Афелтон Осман мен Ербон Әлиден кейін Аллаһ оларға разы болсын. әсерлері Османға адалдық кепілдігімен қамтамасыз ету үшін барлық серіктер ретінде көрсетті Олар мүміндердің әмірі Әли ибн Әби Талиб, оған Алла разы болсын, және басқалар туралы бірауыздан айтылған нәрсені растайды, бұл халықтың пайғамбарынан кейінгі жақсылары - Әбу Бәкір, содан кейін Омар, үшіншіден Осман, Төртіншіден, Әли ибн Әбу Талиб, Аллаһ олардың барлығынан разы болсын, бұл риуаяттарда көрініп тұрғандай және сахабалармен Осман уәдесіне басымдық беруде келісілген. Осман мен Әлиде айырмашылығы бар сунниттердің кейбірі Әбу Бәкір мен Омарды беруге келіскеннен кейін, Алла оларға разы болсын, халық Осман мен Әли үндемеді немесе Рбава адамдарға жоғары баға берді, ал адамдар тоқтап қалды. Солай бола тұра, кейбір Әһли сүннет Әбу Бәкір мен Омарға ант бергеннен кейін Осман мен Алиге, Аллаһ оларға разы болсын, келіспеді. Олардың қайсысы жақсы? Кейбір адамдар Османды бірінші орынға қойып, үндемеді, немесе олар Алиді төртінші деп санады, алайда олар Алиді жақсы көрді, ал кейбіреулер бейтарап болды. Бірақ сүнниттер Осман мен Әлидің қамтамасыз етуімен шешіледі, дегенмен бұл Осман мен Әлидің мәселесі, сүнниттердің көпшілігі бұзушыны адастыратын активтердің бірі емес, бірақ мұрагерлік мәселесін жаңылыстырады және олар бұған сенеді Аллаһ Елшісінен кейін халифа, Әбу Бәкір, Омар, одан кейін Осман, содан кейін Әли және кім олардың біреуінің мұрагерлігіне қарсы шықса, оның жазасынан да адасады. Керісінше, мәселені Ахл-Сунна Османға, содан кейін Алиге басымдық беру арқылы шешті . Әһли Сүннеттің көпшілігінің пікірінше, Осман мен Али мәселесі келіспейтіндерді адастыратын негіздердің бірі емес . Дәлірек айтқанда, адасатын нәрсе - халифаттың өз ісі, және олар Алла Елшісінен кейін халифа Әбу Бәкір мен Омар, одан кейін Осман, содан кейін Али болған деп санайды. Олардың біреуінің халифасы ретінде заңдылыққа қарсы шыққан адам өз халқының арасында есектен де адасады. Олар Алла Елшісінің үйінде және оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын адамдарды жақсы көреді және оларға Алла Елшісінің mentل Gh الله عليه وسلم өсиетін сақтайды, онда ол Ғадир Хумда айтқан, Құдай менің үйімді еске түсіреді. ағасы оған Курайш Исзево Бани Хашимнің кейбіреулерінің айтқанына шағымданды, ал менің қолым Құдайға сенбейді, ал Ихбокм Крапти Құдайдың Исмаилдің ұлдарын таңдағанын және Кенайадан таңдалған Исмайлдың ішінен Кенананың Курайш Банидің арасынан таңдалғанын айтты. Хани Хашим мен Астефана They love the household of the Messenger of Allah, peace and blessings be upon him, ally with them, and preserve the bequest of the Messenger of Allah, peace and blessings be upon him, wherein he said on the day of Ghadīr Khum, ‘I remind you of your duty to Allah regarding my family.’ He also said to ‘Abbās his uncle when some of the Quraysh complained to him that they resent the Prophet’s tribe (Banī Hāshim), ‘By the One in whose Hand is my soul, you will not have faith until you love them, for the sake of Allah and for the sake of relationship to me.’ And he said, ‘Verily, Allah chose the children of Ishmael, and He chose Kinānah from the children of Ishmael, and He chose the Quraysh from Kinānah, and He chose Banī Hāshim from the Quraysh, and He chose me from Banī Hāshim.’ وَيَتَوَلَّوْنَ أَزْوَاجَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم أُمَّهَاتِ الْمُؤْمِنِينَ وَيُؤْمِنُونَ بَأَنَّهُنَّ أَزْوَاجُهُ فِي الآخِرَةِ‏‏ خُصُوصًا خَدِيجَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا أُمَّ أَكْثَرِ أَوْلاَدِهِ وَأَوَّلَ مَنْ آمَنَ بِهِ وَعَاَضَدَهُ عَلَى أَمْرِه وَكَانَ لَهَا مِنْهُ الْمَنْزِلَةُ الْعَالِيَةُ‏ وَالصِّدِّيقَةَ بِنْتَ الصِّدِّيقِ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا الَّتِي قَالَ فِيهَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏‏فَضْلُ عَائِشَةَ عَلَى النِّسَاءِ كَفَضْلِ الثَّرِيدِ عَلَى سَائِرِ الطَّعَامِ‏‏ Олар Алла Елшісінің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, әйелдерінің аналарымен одақтас. Олар өздерін ақыреттегі әйелдері деп санайды, атап айтқанда, Хадиджа, оған Алла разы болсын, ол балаларының көпшілігінің анасы болды, оған бірінші болып сенді және бұл мәселеде оны қолдады. Оның бағалауында ол ең жоғары мәртебеге ие болды. Сондай -ақ, шыншыл әйел, шыншыл еркектің қызы, оған Алла разы болсын, Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Әйшәнің барлық әйелдерге қарағанда артықшылығы - оның қасиеті» басқа тағамдардың бәрінен жақсы ас ». Және олар сахабаларды жек көретін және оларды қорлайтын раафидистердің жолын, оларды жек көретін рафидистердің жолын жоққа шығарады. Олар сахабаларды жек көретін және оларға қарғыс айтатын бас тартушылардың , сондай-ақ пайғамбарлық отбасына сөздермен және іс-әрекеттермен зиян келтіретін соғысушылардың (ан -Навашиб ) жолынан бас тартады . Әріптестер арасындағы ағаштарды ұстаңыз және Масевиемдегі бұл суармалы әсерлердің жалған екенін айтыңыз, оның ішінде көбейтілгенін, бетінің жоқтығын және оның құқығын, олар еңбекқор немесе дұрыс деп ақталғанын айтады. қате еңбекқор Олар сахабалар туралы айтыс -тартыстан бас тартады және олар: «Расында, олардың зұлымдықтары туралы айтылған риуаяттар өтірік, олардың арасында толықтырулар, кемшіліктер бар немесе олар контекстінен өзгертілген», - дейді. Ақиқат - олардың пікірі дұрыс болды ма, әлде қателесті ме, олар ақталды. Алайда олар әр сахабаның үлкен күнә мен Сағир үшін қателеспейтініне сенбейді, бірақ олар сөйлемде және олардың прецеденттері мен ізгіліктерінде күнә болуы мүмкін, егер олар кешірілмейінше босатылса, олардың кешірілуін талап етеді. зұлымдықтар олардан кейінгілерді кешірмейді, өйткені олардың жақсы істері олардан кейінгі адамдарға тиесілі емес жамандықтарды жояды Олар, соған қарамастан, сахабалардың әрқайсысын үлкен немесе кіші күнәлардан қателеспейді деп есептемейді. Қайта, олардың жалпы күнә жасауы әбден мүмкін. Олар алдыңғы және ізгілердің қатарында болды, бұл олардың жасаған істерінің кешірілуін талап етеді, егер бірдеңе жасалса, олардың зұлымдықтары кешірілетін дәрежеде, бірақ олардан кейінгілер де дәл осылай кешірілмейді, Өйткені сахабалардың өздерінен кейінгілерден айырмашылығы, олардың жамандықтарын жою үшін көптеген игі істері болған. Алла Елшісінің сөздері оған ең жақсы ғасырлар екендігі және егер олардың сенгені, егер ол сенген алтын таудан жақсы болғанына сенімді болса, және егер ол кінәсінен шығарылған болса, оған дәлел болды. Біреу ол үшін тәубе еткен немесе ізгі қасиеттерді өшіру үшін келген немесе кешіріммен келген, оның алдындағы немесе Мұхаммедтің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) шапағат етуінің арқасында, адамдар оның шапағатына ең лайықты немесе бұл дүниеде апатқа ұшырады, оған сенбеді. Алла Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) олардың ең жақсы ұрпақ екенін және олар берген садақаның аз бөлігі өздерінен кейінгілер берген Ухуд тауындай алтыннан артық екенін растады. Содан кейін, егер олардың біреуі күнә жасаған болса, онда ол тәубе еткен немесе оны өшіру үшін жақсы іс жасаған, немесе оның жетістіктерінің арқасында немесе Мұхаммедтің (с.ғ.с.) шапағат етуімен кешірілді. оған болсын, өйткені олар оның шапағатына лайық немесе олар оны кешіру үшін әлемде сынаққа төтеп берді. Егер бұл күнәларда болса, онда жағдай қалай болғанын түсінгенде, жараланғандарға екі есе сыйақы беріледі, егер олар қателессе, олардың қателіктері - кешірілмеген бір қателік, содан кейін адамдардың ізгіліктері үшін кешірімсіз із қалдырудан бас тартатын тағдыр. Аллаға, Оның Елшісіне және жиһадқа иман келтіру, жеңіс пен пайдалы білім мен ізгі істер Егер бұл нақты күнәларға қатысты болса, онда олар өз пікірлерін айтқан мәселелерде қалай? Егер олар дұрыс болса, оларға екі сыйақы берілді. Егер олар қателессе, оларға бір ғана сыйақы беріліп, қате кешірілді. Сонымен қатар, олардың кейбір істеріндегі зұлымдықтың шамасы шамалы, және олардың Аллаға және Елшісіне иманы , Оның жолында жихад жасауы , Мәдинаға қоныс аударуы, қарыз беру сияқты ізгі қасиеттері мен жақсы қасиеттері ескеріле отырып кешіріледі. Исламды қолдау, пайдалы білім тарату және ізгі амалдар жасау. Бұл Құдайдың білімі мен түсінігі бар адамдардың өмірбаяны болып саналады және олар ізгіліктер бойынша не істегені, олар пайғамбарлар болмағаннан кейін де, жаратылыстың ең жақсысы екендігіне сенімді болды және олар элита екенін Бұл ұлттың ғасырлары, ол ең жақсы халық және Құдайды құрметтейді Кімде -кім бұл адамдардың өмірбаянын терең түсініп, Алла оларға ізгілік нені сыйлағанын зерттесе, олардың пайғамбарлардан кейінгі жаратылыстың ең жақсысы екеніне сенімді болады. Олар сияқты басқа адамдар ешқашан болған емес, болмайды да. Олар - бұл ұлттың таңдаулы ұрпағы, ол барлық ұлттардың ішіндегі ең жақсысы және Алла тағала құрметтейді. Сунниттер ратификациясының активтері Бакрамат әулиелер және Құдайдың ғылымдағы және Алмашифаттағы паранормальды әдеттердегі қасиеттері мен қабілеттілік түрлері мен Калмоторға жоғарыдағы халықтардың үңгірдегі және басқалардағы әсері. Бұл халық шығарған. серіктері мен ізбасарлары және ұлттың басқа да ғасырлары және Қиямет күні қатысады Әһли сүннеттің негіздерінің бірі - әулиелердің кереметтерін ( әл-Әулия ) және Алла олардың қолымен жасайтын нәрселерді растау , мысалы, білім, эпифаниялар, күш түрлері мен әсерлері сияқты керемет ерліктер. Кәһф сүресінде және басқаларында өткен халықтар туралы және осы ұлттың сахабалары, ізбасарлары мен осы ұлттың кейінгі ұрпақтары арасында не болғаны туралы айтылады . Ол олардың арасында Қияметке дейін болады. Әһлу-Сунна уәл-жамағат жолынан және олардың жақсы қасиеттерінен Жолдары арасында Ахл әл-Сунна Wal Jamā'ah және олардың мақтауға сипаттамалары Сунниттер мен топ Расулуллаһтың әсерін іштен де, сырттан да ұстану, бұрынғы алғашқы екі көшіп келушілер мен жақтаушылардың жолын ұстану және Аллаһ Елшісінің peaceل peace الله عليه وسلم өсиетін орындау. Оған сен бол, ол сенің бос екендігіңді және меннен кейін басшылыққа алынған халифтердің сүннетін айтқан кезде, оларға берік бол және бальноадж мүшесі жаңадан ойлап табылған нәрселерден сақ бол, өйткені әрбір жаңалық жаңылыстырушылық болып табылады. Осыдан кейін, Аллаһ Елшісінің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, іштей де, сырттан да жеткізген риуаяттарын ұстану және эмигранттар арасында бірінші және бірінші болып жүргендердің жолымен жүру әһли сунна уәл жамағаттың жолы. Меккеден және Медина жақтастарынан және Алла Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) нұсқауын орындау үшін , ол: «Сіз менің үлгісіме ( сүннетіме ) және меннен кейін тура жолда жүрген халифтердің үлгісіне сүйенуіңіз керек. және оны берік ұстаңыз. Оны азу тістеріңізбен тістеңіз. Жаңадан ойлап табылған әдептен сақ болыңыз, өйткені әрбір діни жаңалық-адасушылық ». Мен білемін, Құдай Сөзін айтуға және ең жақсы нұсқаулық - бұл Мұхаммедтің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) нұсқауы және Құдай Сөзіне басқаларға әсер ету және әркімнің басшылығына Мұхаммедтің (с.ғ.с.) нұсқауын беру. Олар ең шынайы сөйлеу - Алланың сөзі, ең жақсы нұсқаулық - Мұхаммедтің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, екенін біледі және Аллаһтың сөзін басқа адамдардың сөйлеуінен жоғары қояды. Олар Мұхаммедтің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, басқа біреудің басшылығынан басым болады. Сол себепті олар Кітап және Сүннеттің адамдарын және топты атаған адамдарды атады, себебі топ кездесіп, топқа қарсы, бірақ бұл термин сол адамдардың топтық атауына айналды және консенсус - бұл үшінші актив. ғылым мен дінге байланысты Осы себепті олар «Кітап и сүннет иелері» деп аталады, ал олар «біріккен қауымның адамдары» деп аталады, өйткені қауымдастық - бірлік, ал оның қарама -қарсы секталық. «Қауымдастық» сөзі сол біртұтас халықтың атауына айналды, ал консенсус - олар білім мен дінге сенетін үшінші негізгі принцип. Олар өз халқының осы үш активін дінге және олардың артынан жақсы ата болғанын реттейтін консенсусқа қосылған интималды немесе құбылыстардың сөздерінен және әрекеттерінен таразылайды, бұл олардың айырмашылығы мен ұлтқа таралуы. Олар осы үш негіз бойынша (Кітап, Сүннет және келісім) адамдардың дінге қатысы бар ішкі және сыртқы әрекеттері туралы барлық нәрсені өлшейді. Тәртіптік болып табылатын консенсусты бұрынғылар қолданды. Олардан кейін мұсылман халқында көптеген айырмашылықтар болды. Содан кейін олар осы шариғатта жақсылыққа бұйырады және жамандықтан тыяды, қажылық, жиһад, князьдермен мерекелерді әділ немесе вжара деп санап, топтарды қолдайды. Олар ұлт кеңесін айыптайды. Содан кейін олар осы негіздермен қатар заңда ( шариғатта ) талап етілгендей жақсылыққа бұйырады және жамандықтан тыяды . Олар қажылықты, жиһадты , жұма намазын, және мейрамдарды мейірімді немесе зұлым болса да басшылармен бірге тойлауды (міндетті түрде) қарастырады және олар жамағат намаздарын сақтайды. Олар мұсылман халқына шынайы кеңес береді. Мағынасы мен сенімі оған сенеді, сенушілер Калпнян Альмрсос бір -біріне қолын созып, саусақтарының арасына қысып, оған сүйіспеншілікке, мейірімділікке және жанашырлыққа сенетіндер сияқты, егер мүше шағымданса, денесі сияқты оған сәлем болсын дейді, қалғандары дене қызуы көтеріліп, қамтамасыз етіңіз Олар оның: «Шын мәнінде, мүміндер бір -бірін нығайтатын бір құрылым тәрізді», - деген сөзінің мағынасына сенеді, және ол мысал келтіру үшін екі саусағын жоғары көтерді. Және оның: «Мүміндердің бір -біріне деген сүйіспеншіліктері, мейірімділіктері мен жанашырлықтары туралы астарлы әңгіме - дене туралы. Кез келген мүше ауырғанда, бүкіл дене ұйқысыздық пен дене қызуының көтерілуіне жауап береді. Қиындық кезінде сабырлыққа шақырыңыз және гүлдену мен қанағаттанған кезде шүкіршілік етіңіз, BMR әділет органдары және жақсы мораль мен іскерлікті талап етіңіз және оған сәлем айту мағынасына сенушілердің иманы имандылықтың ең жақсы екеніне сеніңіз. Олар қиыншылық кезінде шыдамдылыққа, береке кезінде шүкіршілік етуге және қиыншылықтарға қанағат етуге бұйырады. Олар өзгелерді асыл әдепке және ізгі істерге шақырады және оның: «Иманға сенушілердің ішіндегі ең толықсы - ең жақсы мінезділер», - деген сөзіне сенеді. Және олар сізді кесіп тастайтындарға қосылуды, сізді айыратындарға беруіңізді және сізге ренжігендерді кешіруіңізді сұрайды. Олар сізді үзгендермен жақсы қарым -қатынаста болуға, сізді айыратындарға беруге және сізге зұлымдық жасағандарды кешіруге шақырады. Және олар ата -аналарға мейірімділікке, туыстық байланыстарға, тату көршілікке, жетімдерге, мұқтаждарға және зардап шеккендерге мейірімді болуды бұйырады. Олар ата -аналармен әділдікке, туыстық қатынастарды сақтауға, тату көршілікке, жетімдерге, кедейлерге, саяхатшыларға жақсы қарым -қатынас жасауға және қызметшілерге мейірімді болуға бұйырады. Тәкаппарлық пен мақтаншақтықты, жезөкшелік пен созылуды дұрыс немесе әділетсіз түрде жасаудан аулақ болыңыз. Жоғары мәртебелі этиканы бұйырыңыз және Севсафаға және олардың айтқандарына және мұны істеуге тыйым салыңыз, өйткені ол - кітап пен сүннеттің мтбоны, олардың жолы - дін. Аллаһ оған Мұхаммед с.ғ.с. жіберген Ислам діні Олар тәкаппарлыққа, мақтаншақтыққа, заң бұзушылыққа және жаратылысқа лайық болса да, құрмет көрсетпеуге де тыйым салады. Олар ең жоғары этикаға бұйрық береді және ақымақтыққа тыйым салады. Олардың айтқандары мен істегендерінің бәрі, басқалармен қатар, тек Кітап пен Сүннетті ұстануларының арқасында. Олардың жолы - Ислам діні, ол үшін Аллаһ Мұхаммедті, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, жіберді. Бірақ ол Пайғамбарға (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) оның ұлты Стивтерктің жетпіс үш сектада отта екенін айтты, олармен сұхбаттасқан бір топ, олар менің қазіргі жағдайым сияқты, ал менің серіктерім ислам дінін ұстанатын болды деп айтты. таза бұталар - сүнниттер мен жамағат. Алайда, Пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, оның ұлты жетпіс үш ағымға бөлінетінін хабарлады, олардың әрқайсысы тозақта, бірақ бір, «біріккен қауымдастық». Және пайғамбарлық дәстүр бойынша ол: «Олар - менің және менің серіктерімнің қазіргі жағдайын ұстанатындар», - деді. Адалдықсыз таза, таза исламды ұстанғандар әһли сунна уәл жамағатқа айналды . Ал сол әділдер мен шәһидтер мен әділдер, соның ішінде қараңғылықтың шамдары, қараңғылық Оулу қасиеттері Оларда айтылған сөздер мен ізгіліктер абдаль және мұсылмандар бірауыздан оларды әкелу үшін имамдар, олар пайғамбардың с.а.с. Оның құзырында әлі де менің құқығым бар Мансура оларға тақуалықтан да, қияметке дейін тастап кеткендерден де зиян тигізбейді. Олардың арасында шыншылдар, шәһидтер мен әділдер бар, ал олардың арасынан тура жол белгілері, қараңғылықтағы шамдар, елеулі еңбектері мен есте қаларлық қасиеттері бар адамдар бар. Олардың арасында діннің көшбасшылары ( әл-абдал ) бар, мұсылмандар олардың басшылығы мен эрудициясына келіседі. Олар әрқашан Алланы қолдайтын топ, олар туралы Пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деді: «Менің ұлтымның ақиқатқа сүйенетін және қолдау көрсететін тобы әлі де болады . Қияметке дейін оларға қарсы шыққандар да, тастап кеткендер де оларға зиян тигізбейді ». Қорытынды Қорытынды Сондықтан біз Құдіретті Құдайдан бізді олардың қатарына қосуды сұраймыз. Ол бізге тура жол көрсетіп, бізге Өз мейірімін төгкеннен кейін жүрегімізден жаңылмауымыз керек, расында Ол - Беруші. Әлемдердің Раббысы Аллаға сансыз мадақтар, Пайғамбарымыз Мұхаммедке және оның отбасына, барлық елшілер мен елшілерге салауат пен сәлем болсын. Біз Аллаһ Тағаладан бізді олардың қатарына қосуды, тура жолға түскен соң жүрегімізді басқа жаққа бұрмауды және бізге мейірімін беруін сұраймыз. Ақиқатында, Ол - Жалғыз. Барлық мақтау сөздердің Раббы Аллаға тән. Пайғамбарымыз Мұхаммедке, оның отбасына, барлық елшілер мен пайғамбарларға, әрбір отбасына және барлық жақсылықтарға оның игілігі мен сәлемі болсын. Сәттілік Алладан келеді, Алла жақсы біледі. [[Санат:Ақида]] 03smfy1639g4nb1lms4blpdvgp9o8p1 10 3482 7797 7731 2021-09-12T12:29:21Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Iyelt_kroj|mante=240|uka=#faffff|domuka=#999999}} {{Iyelt_ewavak2 | uka = #bfcbeb | eltayuka = black | yolt = {{{yolt}}} | ewava = {{{ewava}}} | ewavamante = 220px | pebuda = {{{vunduk}}} }} {{Iyelt_taneemacek|white|Blira|{{{blira}}}}} {{Iyelt_emacek|white|Ava|{{{ava}}}}} |-valign="top" | !scope="row" style="border-left-width:0px"| &nbsp;'''Suterind''' |bgcolor="white" style="border-left-width:0px"|{{{suterinda|—}}} {{Iyelt_vexala |uka=#faffff |eltayuka=black |kral=Suterot |vexala={{{suterot}}} }} |} {{Tuveli:Suteroteem teliz|}} <noinclude>[[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]][[Loma:Ebikiyeltteza]]</noinclude> 8zh4o1ao8d2mirt058vmii2778ki19g 10 3483 7596 2021-09-08T11:33:20Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="font-size:12px"> {|width="{{{mante}}}" align="right" border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin:0 0 1em 1em;border-radius:10px;border:1px solid {{{domuka}}};border-right-width:2px;border-bottom-width:2px;background-color:{{{uka}}};" <noinclude> [[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]]</noinclude> <noinclude> <!-- -------- (fr) DEBUT de COMMENTAIRE -- Iyelt_kroj ------------- Ce modèle incorporé constitue un des 5 blocs nécessaires à l'exécution des... wikitext text/x-wiki <div style="font-size:12px"> {|width="{{{mante}}}" align="right" border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin:0 0 1em 1em;border-radius:10px;border:1px solid {{{domuka}}};border-right-width:2px;border-bottom-width:2px;background-color:{{{uka}}};" <noinclude> [[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]]</noinclude> <noinclude> <!-- -------- (fr) DEBUT de COMMENTAIRE -- Iyelt_kroj ------------- Ce modèle incorporé constitue un des 5 blocs nécessaires à l'exécution des modèles supérieurs l'appelant, de la classe IYELT, dont les noms sont sous forme : Template:___iyelt, servant d'infobox pour un certain nombre de domaines. Les 5 blocs constitutifs impératifs ensemble sont, et dans cet ordre : * Template:Iyelt_kroj : entête premier de l'infobox * Template:Iyelt_ewavak : bloc supérieur, avec image et titre * Template:Iyelt_taneemacek : 1ère rangée d'infos, avec libellé et valeur (rangée particulière à cause du raccord avec le bloc au-dessus) * Template:Iyelt_emacek : rangée standard d'infos, avec libellé et valeur * Template:Iyelt_titak : pied et fermeture de l'infobox Le nombre d'instances passées de {{Iyelt_emacek|x|y|z}} n'est pas limité, c'est le modèle supérieur appelant qui les définit. En revanche, il ne peut y avoir qu'une seule instance déclarée des quatre autres blocs. Blocs additionnels : * Template:Iyelt_kuparki : bloc de paragraphe Certains modèles appelants vont également insérer un nombre variable de tels blocs délimitant et identifiant des sous-paragraphes à l'intérieur de la zone principale des infos. --------------------------- FIN de COMMENTAIRE --> </noinclude> p8ght71uydmykyb1f5qlh7nke3wpasq 10 3484 7597 2021-09-08T11:38:07Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: |-valign="top" | !scope="row" style="border-bottom-width:0px;border-left-width:0px"| &nbsp;'''{{{2}}}''' |bgcolor="{{{1}}}" style="border-bottom-width:0px;border-left-width:0px"|{{{3|—}}} <noinclude>[[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]]</noinclude> wikitext text/x-wiki |-valign="top" | !scope="row" style="border-bottom-width:0px;border-left-width:0px"| &nbsp;'''{{{2}}}''' |bgcolor="{{{1}}}" style="border-bottom-width:0px;border-left-width:0px"|{{{3|—}}} <noinclude>[[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]]</noinclude> 6h4z4szv34s3l0yw64v17zw61rog459 10 3485 7802 7800 2021-09-12T12:37:57Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki |-valign="top" !colspan="2" style="background-color:{{{uka}}};border:0px;border-radius:10px;"| {|width="100%" align="center" style="background:{{{uka}}};" |width="100%" align="center"|<font color="{{{eltayuka}}}" size="4">'''{{{yolt}}}'''<br><font color="{{{eltayuka}}}" size="1"> {{#if:{{{file|}}}|[[File:{{{file}}}|{{{ewavamante}}}|alt={{{yolt}}}|{{{pebuda}}}]]|[[File:Defaut avk.png|border|240px]]}} |} <noinclude>[[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]]</noinclude> fe4u8stuehckv7ccote1gv20jjc04u7 10 3486 7698 7599 2021-09-09T13:24:41Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="margin-left:8px; margin-top:{{{1}}};"> {| class="wikitable center" |-border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#ffffff;width:100%;clear:right;font-size:90%;line-height:140%;margin-left:8px;margin-right:8px;" align="center" |- bgcolor=#6495ED | style="text-align:center;font-weight:bold;font-size:110%;background-image: linear-gradient(to right, lightblue, #6495ED);"|[[File:Bookshelf icon (red and blue).svg|24px]]&nbsp; Tuveli icde [[Tuveli:Suteroteem|Suteroteem]]&nbsp; [[File:Bookshelf icon (red and blue).svg|24px]] |} </div><noinclude> [[Loma:Teza]][[Loma:Tuveliteza]]</noinclude> <includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Loma:Tuveli:Suteroteem]]}}</includeonly> kv2qv4qq0p6g40thif8i0wjffjkt0c0 10 3487 7600 2021-09-08T11:46:35Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: |-valign="top" !colspan="2" style="background-color:{{{uka}}};border:0px"| {|width="100%" align="center" style="background:{{{uka}}};" |style="padding:2px"|&nbsp; |width="100%" align="left" style="border-radius:10px;"|<font color="{{{eltayuka}}}" size="2">{{{kral}}}&nbsp;<font color="{{{eltayuka}}}" size="1">{{{vexala}}} |} wikitext text/x-wiki |-valign="top" !colspan="2" style="background-color:{{{uka}}};border:0px"| {|width="100%" align="center" style="background:{{{uka}}};" |style="padding:2px"|&nbsp; |width="100%" align="left" style="border-radius:10px;"|<font color="{{{eltayuka}}}" size="2">{{{kral}}}&nbsp;<font color="{{{eltayuka}}}" size="1">{{{vexala}}} |} qinoaqogryyy2spswszzhalfgo7kfyo 10 3488 7601 2021-09-08T11:57:33Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: |-valign="top" | !scope="row" style="border-bottom-width:0px;border-top-width:0px;border-left-width:0px"| &nbsp;'''{{{2}}}''' |bgcolor="{{{1}}}" style="border-bottom-width:0px;border-top-width:0px;border-left-width:0px"|{{{3|—}}} <noinclude>[[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]]</noinclude> wikitext text/x-wiki |-valign="top" | !scope="row" style="border-bottom-width:0px;border-top-width:0px;border-left-width:0px"| &nbsp;'''{{{2}}}''' |bgcolor="{{{1}}}" style="border-bottom-width:0px;border-top-width:0px;border-left-width:0px"|{{{3|—}}} <noinclude>[[Loma:Teza]][[Loma:Iyeltteza]]</noinclude> njgt6jybnaqtmi4s1cbalpi9kqx98kl 10 3489 8007 7613 2021-09-17T04:41:19Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3490 7636 7634 2021-09-08T19:04:41Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki |style="vertical-align: top;"| {{Өмірбаян |yolt = Boris Jitkov |ewava = Zhitkov_Boris.jpg |vunduk = Boris Jitkov, 1938 |blira = 1882-1938 |ava = [[:Category:Rossiavaf suteroteem|Rossiava]] | suterinda = [[:Category:Berpot|Berpot]] | suterot = <br> *''Виктор Вавич'' (1941) - [[Viktor Vavitc (suterot)|Viktor Vavitc]] }} mnd0rxl2k8jwb8as87bjhu9xy6fis00 0 3491 7623 2021-09-08T17:59:34Z 95.59.121.55 Жаңа бетте: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/Lapis-niger.jpg wikitext text/x-wiki https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/Lapis-niger.jpg cfu7e8kzk5jr9vaf54redjghsftymrs 10 3492 7624 2021-09-08T18:08:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[File:Immanuel Kant.jpg]] wikitext text/x-wiki [[File:Immanuel Kant.jpg]] pt85wneuwgztew88i741dfs7yte1bl2 0 3493 7630 2021-09-08T18:30:27Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[File: Immanuel Kant.jpg|230px]] wikitext text/x-wiki [[File: Immanuel Kant.jpg|230px]] s0706d8fb96mgx5237p5kufgrxlqlf3 10 3494 7635 7633 2021-09-08T18:51:05Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [[File:Immanuel Kant.jpg|220px]] hoew2800iyhbohb0dpcfs9b7uhq8479 10 3495 7637 2021-09-08T19:13:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[File:Zhitkov Boris.jpg]] [[Иса]] wikitext text/x-wiki [[File:Zhitkov Boris.jpg]] [[Иса]] 1424o1hb3b5sus0xfezycfh3z85ev64 10 3496 7641 2021-09-09T05:36:47Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| class="cquote" style="margin:auto; border-collapse: collapse; border: none; background-color: {{{bgcolor|transparent}}}; width: {{#if: {{{wide|}}} | 100% | auto}}; {{#if: {{{bgcolor|}}} | border: 1px solid #AAAAAA;}}" | width="20" valign="top" style="border:none; color:#B2B7F2;font-size:{{#switch:{{{size|{{{2|{{{quotewidth|{{{width|27px}}}}}}}}}}}} |10px=20px |30px=60px |40px=80px |50px=100px |60px=120px |#default=35px}};font-family: 'Times New Roman', serif; font-we... wikitext text/x-wiki {| class="cquote" style="margin:auto; border-collapse: collapse; border: none; background-color: {{{bgcolor|transparent}}}; width: {{#if: {{{wide|}}} | 100% | auto}}; {{#if: {{{bgcolor|}}} | border: 1px solid #AAAAAA;}}" | width="20" valign="top" style="border:none; color:#B2B7F2;font-size:{{#switch:{{{size|{{{2|{{{quotewidth|{{{width|27px}}}}}}}}}}}} |10px=20px |30px=60px |40px=80px |50px=100px |60px=120px |#default=35px}};font-family: 'Times New Roman', serif; font-weight: bold; text-align: left; padding: 10px 10px;" | {{#switch:{{{type|“}}} |1=“ |2=« |#default=“}} | valign="top" style="border: none; padding: 4px 10px;" | ''{{{text|{{{1|Insert the text of the quote here, without quotation marks. <noinclude>{{lorem ipsum}}</noinclude>}}}}}}'' | width="20" valign="bottom" style="border: none; color: #B2B7F2; font-size: {{#switch:{{{size|{{{2|{{{quotewidth|{{{width|27px}}}}}}}}}}}} |10px=20px |30px=60px |40px=80px |50px=100px |60px=120px |#default=35px}}; font-family: 'Times New Roman', serif; font-weight: bold; text-align: right; padding: 10px 10px;" | {{#switch:{{{type|”}}} |1=” |2=» |#default=”}} |- {{#if:{{{4|{{{author|}}}}}}{{{5|{{{source|{{{publication|}}}}}}}}}| {{!}} colspan="3" class="cquotecite" style="border: none; padding-right: 4%" {{!}} {{#if:{{{4|{{{author|<noinclude>Origin</noinclude>}}}}}}|<p style="font-size: smaller; text-align: right;"><cite style="font-style: normal;">{{{4|{{{author}}}}}}{{#if:{{{5|{{{source|{{{publication|<noinclude>Source</noinclude>}}}}}}}}}|, {{{5|{{{source|{{{publication}}}}}}}}}}}</cite></p>}} }} |}<!-- {{subst:FULLPAGENAME}} --> {{#if:{{NAMESPACE}}||{{#if:{{{4|{{{author|}}}}}}{{{5|{{{source|{{{publication|}}}}}}}}}|}}}}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> r3yvbj20qxwevzr3tcffj4pq5ljgdgo 10 3497 7670 7667 2021-09-09T08:04:52Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{#ifexpr:{{{1|1}}}>0|{{lorem/p-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P1|link={{{link|{{{4|no}}}}}}}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>1|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P2}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>2|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P3}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>3|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P4}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>4|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P5}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>5|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P6}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>6|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P7}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>7|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P8}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>8|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P9}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>9|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P10}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>10|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P11}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>11|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P12}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>12|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P13}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>13|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P14}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>14|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P15}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>15|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P16}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>16|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P17}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>17|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P18}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>18|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P19}}{{{3|}}} |}}{{#ifexpr:{{{1|1}}}>19|{{lorem/pb-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}{{{2|}}}{{Lorem ipsum/P20}}{{{3|}}}}}{{lorem/p-end-cond|{{{2|}}}|{{{join|}}}}}<includeonly>{{#ifeq:{{{cat|}}}|no||{{Template:Main other|[[Category:Wikipedia articles containing placeholders]]}}}}</includeonly><noinclude> {{Documentation}} <!-- PLEASE ADD CATEGORIES TO THE /doc SUBPAGE, AND INTERWIKIS TO WIKIDATA, THANKS --> </noinclude> ghanwl3uykfban8ym3d3o0mduwfwglq 10 3498 7644 7643 2021-09-09T05:47:36Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}}{{TOC right}} == Қолданылуы == === Syntax === <pre>{{афоризм|quote text}}</pre> {{афоризм|To be, or not to be.}} <pre>{{афоризм |Фантазия білімнен маңыздырақ. Өйткені білімнің шегі бар. |author=[[Альберт Эйнштейн]] }}</pre> {{cquote|Фантазия білімнен маңыздырақ. Өйткені білімнің шегі бар. |author=[[Альберт Эйнштейн]] }} <pre>{{афоризм |Фантазия білімнен маңыздырақ. Өйткені білімнің шегі бар. |author=[[Альберт Эйнштейн]] |source=баласына жазған хаттан<ref>Walter Isaacson, ''Einstein: His Life and Universe'' (2007), p. 367.</ref> }}</pre> {{афоризм|Фантазия білімнен маңыздырақ. Өйткені білімнің шегі бар. |author=[[Альберт Эйнштейн]] |source=баласына жазған хаттан<ref>Walter Isaacson, ''Einstein: His Life and Universe'' (2007), p. 367.</ref> }} <big>'''Дереккөздер'''</big> <references/> <pre>{{афоризм |Фантазия білімнен маңыздырақ. Өйткені білімнің шегі бар. |type=2 |author=[[Альберт Эйнштейн]] |source=баласына жазған хаттан<ref>Walter Isaacson, ''Einstein: His Life and Universe'' (2007), p. 367.</ref> }}</pre> {{афоризм|Фантазия білімнен маңыздырақ. Өйткені білімнің шегі бар. |type=2 |author=[[Альберт Эйнштейн]] |source=баласына жазған хаттан<ref>Walter Isaacson, ''Einstein: His Life and Universe'' (2007), p. 367.</ref> }} <big>'''Дереккөздер'''</big> <references/> == Тағы қараңыз == * {{tl|start citation}} / {{tl|end citation}} * {{tl|Oq}} <includeonly> [[Санат:Quotation templates|{{PAGENAME}}]] [[en:Template:Cquote]] [[bg:Шаблон:Цитат]] [[cs:Šablona:Citát]] [[cy:Nodyn:Dyfyniad]] [[eo:Ŝablono:Cquote]] [[eu:Txantiloi:Aipu]] [[id:Template:cquote]] [[fr:Modèle:Citation bloc]] [[hy:Կաղապար:Քաղվածք]] [[la:Formula:Locus]] [[ms:Templat:Cquote]] [[mk:Шаблон:Цитатник]] [[ja:Template:Cquote]] [[ko:틀:인용문2]] [[ka:თარგი:Cquote]] [[os:Шаблон:Cquote]] [[pt:Predefinição:Quote2]] [[ro:Format:Cquote]] [[ru:Шаблон:Цитатник]] [[sr:Шаблон:Цитат2]] [[tr:Şablon:Ksöz]] [[sv:Mall:Citat]] [[fa:الگو:نقل قول]] [[uk:Шаблон:Цитата]] [[uz:Andoza:Quote]] [[zh:Template:Cquote]] </includeonly> 6ujzdm3gmjrfwpwkqqs9o0z0ryavkfl 10 3499 7693 7645 2021-09-09T12:28:21Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly>{| style="width:100%; margin-bottom:.5em; font-size:95%; text-align:left; padding:-2px; background:none" cellpadding="0" cellspacing="0" <!-- 1 --> | rowspan="{{ #if:{{{link|}}}|2|1}}" nowrap="nowrap" width="{{ #if:{{{link|}}}|1%"|100 %" colspan="2"}} height="37px" valign="top" style="background:#FFF; border:2px solid #{{#switch:{{{1|}}}|blu=ABCDEF|grigio=CCC|verde=A3BFB1|viola=C2D3FC|arancione=FFBC79|rosso=F26C6C|ABCDEF}}; border-bottom:0; padding:0; padding-right:1em; margin:0; -moz-border-radius-topright:{{ #if:{{{link|}}}|1em|0}}" | [[File:cartella_{{#switch:{{{1|}}}|blu=blu|grigio=grigia|verde=verde|viola=viola|arancione=arancione|rosso=rossa|blu}}.jpg|link=|Фон]] <div style="margin-top:-31px; padding-left:12px">[[File:{{{logo|Nuvola apps kalzium.svg}}}|{{{px|22}}}px]]</div><div style="padding-left:43px; margin-top:-{{{heightpx|{{#expr:{{{px|22}}} + 4}}}}}px; font-size:130%">'''{{{titolo}}}'''</div> <!-- 2 --> | {{#if:{{{link|}}}||class="hiddenStructure noprint"}} height="10px" | |- <!-- 3 --> | class="plainlinks {{#if:{{{link|}}}||hiddenStructure noprint}}" valign="bottom" style="border-bottom:2px solid #{{#switch:{{{1|}}}|blu=ABCDEF|grigio=CCC|verde=A3BFB1|viola=C2D3FC|arancione=FFBC79|rosso=F26C6C|ABCDEF}}; text-align:center"| <div style="float:left; padding:0 .5em 0 .5em; -moz-border-radius-topright:5em; border:1px solid #{{#switch:{{{1|}}}|blu=ABCDEF|grigio=CCC|verde=A3BFB1|viola=C2D3FC|arancione=FFBC79|rosso=F26C6C|ABCDEF}}; border-left:0; border-bottom:0; background:#{{#switch:{{{1|}}}|blu=ECF5FF|grigio=E3E3E3|verde=CEF2E0|viola=EAEAFF|arancione=FFE9D2|rosso=FFD1D1|ECF5FF}}; font-size:85%"> [{{fullurl:{{{link}}}|action=edit}} өңдеу] </div> |- <!-- 4 --> | colspan="{{ #if:{{{link|}}}|2|1}}" style="padding-left:.5em; padding-right:.5em; background:#FFF; border:2px solid #{{#switch:{{{1|}}}|blu=ABCDEF|grigio=CCC|verde=A3BFB1|viola=C2D3FC|arancione=FFBC79|rosso=F26C6C|ABCDEF}}; border-top:0; border-bottom:0" | {{{contenuto}}} |- <!-- 5 --> | colspan="{{ #if:{{{link|}}}|2|1}}" class="radius_bottom" style="background:#{{#switch:{{{1|}}}|blu=ECF5FF|grigio=E3E3E3|verde=CEF2E0|viola=EAEAFF|arancione=FFE9D2|rosso=FFD1D1|FFE9D2}}; height:8px; border:1px solid #{{#switch:{{{1|}}}|blu=ABCDEF|grigio=CCC|verde=A3BFB1|viola=C2D3FC|arancione=FFBC79|rosso=F26C6C|FFBC79}}; border-right:2px solid #{{#switch:{{{1|}}}|blu=ABCDEF|grigio=CCC|verde=A3BFB1|viola=C2D3FC|arancione=FFBC79|rosso=F26C6C|FFBC79}}; border-left:2px solid #{{#switch:{{{1|}}}|blu=ABCDEF|grigio=CCC|verde=A3BFB1|viola=C2D3FC|arancione=FFBC79|rosso=F26C6C|FFBC79}}" | <div style="font-size:0">[[File:pix.gif|1px]]</div> |}</includeonly><noinclude> {{doc}}</noinclude> t6yrasjw1lzqlmt3sgdcxobksq9b8z7 10 3500 7658 7657 2021-09-09T06:50:39Z Hafizman 1798 /* Сипаттамасы */ wikitext text/x-wiki {{docpage}} Шаблон балама дизайнға арналған [[Википедия: порталдар|порталдар]]. = = Пайдалану = = Пайдалану үшін келесі мәтінді көшіріп, параметрлерді толтыру қажет. <div style="float: right; width: 40%"> '''<nowiki>{{cartella</nowiki>|''colore''|'''<br /> '''|titolo='''|<br /> '''|logo='''|<br /> '''|px='''|<br /> '''|heightpx='''|<br /> '''|link='''|<br /> '''|contenuto=<nowiki>}}</nowiki>''' </div> <div style="float: left; width: 40%"> '''<nowiki>{{cartella</nowiki>|'''<br /> '''|titolo='''|<br /> '''|logo='''|<br /> '''|px='''|<br /> '''|heightpx='''|<br /> '''|link='''|<br /> '''|contenuto=<nowiki>}}</nowiki>''' </div>{{clear}} === Сипаттамасы === ;'''colore''' : Үлгінің бірінші параметрі - шаблонның түсі. Қосымша параметр болуы мүмкін:'''arancione, blu, grigio, verde, viola, rosso'''. Әдепкі түс-көк-қызғылт. ;'''titolo''' : Тақырып мәтінін блоктау. ;'''logo''' : Тақырыптың жоғарғы жағында пайда болатын сурет. ;'''px''' : Жоғарғы жолақтың ені пиксельмен. Әдепкі 20 пиксиль. ;'''heightpx''' : Суреттерді реттейді. Қосымша параметр ;'''link''' : Қолданылған төменде қараңыз link=<nowiki>{{FULLPAGENAME}}</nowiki>/''подстраница''| contenuto=<nowiki>{{/</nowiki>''подстраница''<nowiki>}}</nowiki> ;'''contenuto''' : Ішкі беттің мазмұны. == Мысалы == {|style="background:none" width="100%" cellspacing="8" cellpadding="0" |- |width="33%"|{{cartella|arancione|titolo=titolo|logo=Nuvola apps date.svg|contenuto=<nowiki>{{cartella | arancione}}</nowiki>}} |width="33%"|{{cartella|blu|titolo=titolo|logo=Nuvola apps date.svg|contenuto=<nowiki>{{cartella | blu}}</nowiki>}} |width="33%"|{{cartella|grigio|titolo=titolo|logo=Nuvola apps date.svg|contenuto=<nowiki>{{cartella | grigio}}</nowiki>}} |- |width="33%"|{{cartella|verde|titolo=titolo|logo=Nuvola apps date.svg|contenuto=<nowiki>{{cartella | verde}}</nowiki>}} |width="33%"|{{cartella|viola|titolo=titolo|logo=Nuvola apps date.svg|contenuto=<nowiki>{{cartella | viola}}</nowiki>}} |width="33%"|{{cartella|rosso|titolo=titolo|logo=Nuvola apps date.svg|contenuto=<nowiki>{{cartella | rosso}}</nowiki>}} |- |width="33%"|{{cartella|titolo=titolo|logo=Nuvola apps date.svg|link=http://ru.wikipedia.org|contenuto=<nowiki>{{cartella | link=xxx}}</nowiki>}} |} <includeonly> [[Категория:Шаблоны:Оформление порталов:Cartella]] [[fr:Modèle:Cadre1]] [[hy:Կաղապար:Cartella]] [[nl:Sjabloon:Cartella]] [[pt:Predefinição:Quadro]] [[scn:Template:Quatru]] [[th:แม่แบบ:กล่องแฟ้ม]] [[uz:Andoza:Cartella]] [[uk:Шаблон:Cartella]]</includeonly> snchiwzc4ytb979m6680hp8poipyhx7 10 3501 7669 7665 2021-09-09T08:01:14Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly><div id="{{{title|{{{titolo|}}}}}}"> {|style="margin-bottom: .5em; font-size: 95%; text-align: left; padding: -2px; background: none; width:{{{width|100%}}}; {{#if:{{{height|}}}|height:{{{height}}}}}; border-spacing:0;" |- <!-- 1: Tab settings --> | rowspan="2" nowrap="nowrap" style="width:1%; background:#FFF; border:2px solid #{{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|border|user={{{border}}}}}; border-bottom:0; padding:0; padding-right:.5em; margin:0; border-radius: 0 1em 0 0;" | [[File:cartella_{{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|image|user={{{image}}}}}|alt=|link=]] <div style="font-size:130%; margin-top:-33px; padding-left:43px"> '''{{{title|{{{titolo|title}}}}}}'''</div><div style="font-size:130%; margin-top:-16px; padding-left:12px"> [[file:{{#if:{{{logo|}}}|{{{logo}}}|Crystal_Clear_app_xmag.png}}|alt=|link=|{{#if:{{{px|}}}|{{{px}}}|22}}px]]</div> <!-- 2 --> | colspan="2" style="height:10px; border-bottom:0;" | |- <!-- 3: Edit box -->{{#if:{{{link|}}}| {{!}} style="float:left; padding:0 .5em 0 .5em; border-left:0; border-bottom:0; font-size:85%; border-radius: 0 1em 0 0; border:1px solid #{{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|border|user={{{border}}}}}; background:#{{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|background|user={{{background}}}}}; border-left:0; border-bottom:0; text-align:center; font-size:85%" {{!}}<span class="plainlinks">[{{fullurl:{{{link}}}|action=өңдеу}} <span style="color:#002b88">өңдеу</span>]</span> | {{!}} }}<!-- 4: Notch --> | &nbsp;&nbsp;&nbsp; |- <!-- 5: Content space --> | colspan="3" style="padding:4px; background:#FFF; border:2px solid #{{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|border|user={{{border}}}}}; border-bottom:0; width:50%; vertical-align:top;" | {{{content|{{{contenuto|}}}}}} |- <!-- 6: Bottom tray --> | colspan="3" style="border-radius: 0 0 {{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|radius2|user={{{radius2}}}}} {{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|radius2|user={{{radius2}}}}}; background:#{{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|background2|user={{#if:{{{background2|}}}|{{{background2}}}|{{{background}}}}}}}; height:10px; border:2px solid #{{Filefolder/тақырып|{{{1|}}}|border2|user={{#if:{{{border2|}}}|{{{border2}}}|{{{border}}}}}}}; border-top:0;" | {{#if:{{{footer_image|}}}|[[File:{{{footer_image}}}|alt=|link=]]}} |}</div></includeonly><noinclude> {{Filefolder|link = {{FULLPAGENAME}} |title=Мысалы |content={{ақпарат}} |width=50%}} {{Documentation}} </noinclude> c9kc4k2vt8dzhrpvj5hhnepytilumbj 10 3502 7663 7660 2021-09-09T07:32:48Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Filefolder/theme]] бетін [[Үлгі:Filefolder/тақырып]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki {{#switch: {{lc: {{{1}}} }} | blu | blue = {{#switch:{{{2}}} | background = ECF5FF | background2 = ECF5FF | border = ABCDEF | border2 = ABCDEF | image = blu.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} | grigio | gray <!-- same as grey --> | grey = {{#switch:{{{2}}} | background = E0E0E0 | background2 = E0E0E0 | border = CCCCCC | border2 = CCCCCC | image = grigia.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} | verde | green = {{#switch:{{{2}}} | background = CEF2E0 | background2 = CEF2E0 | border = A3BFB1 | border2 = A3BFB1 | image = verde.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} | viola | violet = {{#switch:{{{2}}} | background = EAEAFF | background2 = EAEAFF | border = C2D3FC | border2 = C2D3FC | image = viola.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} | arancione | orange = {{#switch:{{{2}}} | background = FFE9D2 | background2 = FFE9D2 | border = FFBC79 | border2 = FFBC79 | image = arancione.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} | giallo | yellow = {{#switch:{{{2}}} | background = FFFF99 | background2 = FFFF99 | border = FFFF00 | border2 = FFFF00 | image = giallo.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} | rosso | red = {{#switch:{{{2}}} | background = FFD1D1 | background2 = FFD1D1 | border = F26C6C | border2 = F26C6C | image = rossa.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} | user = {{{user}}} | #default = {{#switch:{{{2}}} | background = ECF5FF | background2 = FFE9D2 | border = ABCDEF | border2 = FFBC79 | image = blu.jpg | radius = 0 | radius2 = 1em }} }}<noinclude>{{documentation|content= This sub-template is used to specify the color and image scheme used by {{tl|Filefolder}} it should not be used directly. }}</noinclude> dds95rheec8tnsu0hfzv8gbvy10z2ts 10 3503 7661 2021-09-09T07:18:49Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Documentation subpage}} {{intricate template}} <!-- Categories and interwikis go at the bottom of this page. --> ==Usage== To use the template folder copy the text contained in following box and save. <pre style="width: 20em"> {{Filefolder|default |title= |link= |content= }}</pre> The first parameter (optional) can be: orange, blue, gray, green, violet, red, and (as a default) orange and blue. The edit link only appears if the "link" parameter is set to a no blan... wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} {{intricate template}} <!-- Categories and interwikis go at the bottom of this page. --> ==Usage== To use the template folder copy the text contained in following box and save. <pre style="width: 20em"> {{Filefolder|default |title= |link= |content= }}</pre> The first parameter (optional) can be: orange, blue, gray, green, violet, red, and (as a default) orange and blue. The edit link only appears if the "link" parameter is set to a no blank value. ===Cartella images=== {{Commons category|Cartella}} There are over fifty defined "Cartella" images that can be used. When choosing an undefined image, just use the second part of the name in the '''|image''' field. '''Important''': You must include the file type suffix, e.g. ''.jpg'', ''.svg'' etc.<br> {{divhide|Cartella images}}<gallery heights="30px"> <gallery> File:Cartella grigia.jpg|Cartella grigia.jpg File:Cartella newblue.jpg|Cartella newblue.jpg File:Cartella newred.jpg|Cartella newred.jpg File:Cartella newpurple.jpg|Cartella newpurple.jpg File:Cartella newpink.jpg|Cartella newpink.jpg File:Cartella newgreen.jpg|Cartella newgreen.jpg File:Cartella newbrown.jpg|Cartella newbrown.jpg File:Cartella rossa.jpg|Cartella rossa.jpg File:Cartella arancione.jpg|Cartella arancione.jpg File:Cartella giallo.jpg|Cartella giallo.jpg File:Cartella verde.jpg|Cartella verde.jpg File:Cartella blu.jpg|Cartella blu.jpg File:Cartella viola.jpg|Cartella viola.jpg File:Cartelle acadie.jpg|Cartelle acadie.jpg File:Cartella grigia.jpg|Cartella grigia.jpg. </gallery> {{divhide|end}} ===Examples=== {|style="background:none" width="100%" cellspacing="8" cellpadding="0" |- |width="33%"|{{Filefolder|red|title=title|content={{tlx|Filefolder |red}} }} |width="33%"|{{Filefolder|orange|title=title|content={{tlx|Filefolder |orange}} }} |width="33%"|{{Filefolder|yellow|title=title|content={{tlx|Filefolder |yellow}} }} |- |{{Filefolder|green|title=title|content={{tlx|Filefolder |green}} }} |{{Filefolder|blue|title=title|content={{tlx|Filefolder |blue}} }} |{{Filefolder|violet|title=title|content={{tlx|Filefolder |violet}} }} |- |{{Filefolder|grey|title=title|content={{tlx|Filefolder |grey}} }} |{{Filefolder|title=title|content={{tlx|Filefolder}} }} |- | style="font-weight:bold;" |General guidelines & notes: |- | Footer image |- | style="vertical-align:top;" colspan="3" |{{Filefolder | title = Example 3 | content = {{tlx|Filefolder |footer_image{{=}}NeveFooter.gif}} | footer_image = NeveFooter.gif }} |- | User defined fields |- | style="vertical-align:top;" colspan="3" |{{Filefolder | title = Example 5 | user | logo = Nuvola_apps_date.svg | border = 000 | border2 = CCC | background = CCC | background2 = ABCDEF | image = blu (darker).jpg | link = {{FULLBASEPAGENAME}}/doc | radius2 = 0em | content = <pre style="background:white; border: 0px"> {{Filefolder |user |border = 000 |border2 = CCC |background = CCC |background2= ABCDEF |logo = Nuvola_apps_date.svg |image = blu (darker).jpg |link = Template:Filefolder/doc |radius2 = 0em }} </pre> }} |- | colspan="2" | # When adding images to the ''|image='' and ''|footer_image='' fields, do not include the namespace prefix (''File:''). # When defining image sizes do not include the abbreviation for pixel (''px''}. # User defined colors must be hex. # The gray option can be spelled either as ''gray'' or ''grey''. |- |} ==See also== {{window templates}} <includeonly>{{Sandbox other|| <!-- Categories and interwikis go here: --> [[Category:Folder templates]] }}</includeonly> rlpzd3pssu6bu01xhj0m5lgxy4reywd 10 3504 7662 2021-09-09T07:20:56Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#switch:{{{form|}}} |editnotice = {{editnotice |id = {{{id|}}} |image = [[Image:Ambox warning yellow.svg|40x40px|alt=|link=]] |text = {{Intricate template/text}} |expiry= {{{expiry|}}} }} |#default = {{ombox |type = style |image = [[Image:Ambox warning yellow.svg|40x40px|alt=|link=]] |text = {{Intricate template/text}} }} }}<includeonly>{{#ifeq: {{PAGENAME}} | {{BASEPAGENAME}} | [[Category:Intricate templates]] }}</includeonly><noinclude> {{Doc... wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{form|}}} |editnotice = {{editnotice |id = {{{id|}}} |image = [[Image:Ambox warning yellow.svg|40x40px|alt=|link=]] |text = {{Intricate template/text}} |expiry= {{{expiry|}}} }} |#default = {{ombox |type = style |image = [[Image:Ambox warning yellow.svg|40x40px|alt=|link=]] |text = {{Intricate template/text}} }} }}<includeonly>{{#ifeq: {{PAGENAME}} | {{BASEPAGENAME}} | [[Category:Intricate templates]] }}</includeonly><noinclude> {{Documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> gyx4naclp99bfrrtlwps5l338bsuhsk 10 3505 7664 2021-09-09T07:32:48Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Filefolder/theme]] бетін [[Үлгі:Filefolder/тақырып]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Filefolder/тақырып]] nm8l5my6afxod6uog27jb6wd243rkai 10 3506 7668 2021-09-09T07:58:26Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Lorem ipsum]] бетін [[Үлгі:Ақпарат]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Ақпарат]] d2gnqxcncb3q6ah657w4qh9kp9767xn 10 3507 7671 2021-09-09T08:05:48Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#ifeq: {{{2|{{{join|no}}}}}} | yes | | {{#switch: {{str sub new|x{{{1|}}}|2|2}} | : | # | * = | #default = <p><!-- -->}} }}</p><noinclude>{{Documentation |content= Conditional paragraph begin. Generates a begin p-tag if needed, depending on ''prefix'' and ''join'': * nothing, in the case of joins; * nothing, where prefix metacharacters are present like (<code>*</code>, <code>#</code>, or <code>:</code>) which must sit in column 1; * a begin p-tag b... wikitext text/x-wiki {{#ifeq: {{{2|{{{join|no}}}}}} | yes | | {{#switch: {{str sub new|x{{{1|}}}|2|2}} | : | # | * = | #default = <p><!-- -->}} }}</p><noinclude>{{Documentation |content= Conditional paragraph begin. Generates a begin p-tag if needed, depending on ''prefix'' and ''join'': * nothing, in the case of joins; * nothing, where prefix metacharacters are present like (<code>*</code>, <code>#</code>, or <code>:</code>) which must sit in column 1; * a begin p-tag before the first lorem paragraph, in other cases. == Usage == {{tlc|Lorem ipsum/p-cond|''prefix''|''join''}} }}</noinclude> d73lezkt02qlyaxki0gh54m5bttukhn 10 3508 7672 2021-09-09T08:08:23Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#ifeq: {{{2|{{{join|no}}}}}} | yes | | {{#switch: {{str sub new|x{{{1|}}}|2|2}} | : | # | * = | #default = </p><!-- -->}} }}<noinclude>{{Documentation |content= Conditional paragraph end. Generates an p-tag if needed, depending on ''prefix'' and ''join'': * nothing, in the case of joins; * nothing, where prefix metacharacters are present like (<code>*</code>, <code>#</code>, or <code>:</code>) which must sit in column 1, don't acquire begin-p tags,... wikitext text/x-wiki {{#ifeq: {{{2|{{{join|no}}}}}} | yes | | {{#switch: {{str sub new|x{{{1|}}}|2|2}} | : | # | * = | #default = </p><!-- -->}} }}<noinclude>{{Documentation |content= Conditional paragraph end. Generates an p-tag if needed, depending on ''prefix'' and ''join'': * nothing, in the case of joins; * nothing, where prefix metacharacters are present like (<code>*</code>, <code>#</code>, or <code>:</code>) which must sit in column 1, don't acquire begin-p tags, and therefore don't need an end p-tag; * an end p-tag after the lorem paragraph emitted last, in other cases. == Usage == {{tlc|Lorem ipsum/p-end-cond|''prefix''|''join''}} }}</noinclude> 3rvb444snixe20w9k93yrdq5to25oni 10 3509 7675 7674 2021-09-09T10:20:22Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{#ifeq:{{{link|no}}}|yes|[[Ақпарат]]|Ақпарат}} біршама уақыт өтсе де, олар бір мезгілде жұмыс істейді. Тиісінше, бұл жаттығулардың нәтижесі болып табылады. Ерекшелігі жоқ, бұл өте маңызды. Ерекшелігі жоқ, тек официальды емес, сонымен қатар офистік қызмет көрсетуге болады. <noinclude>{{pp-template}}</noinclude> i23pteh5xpv6wi3qvc5pygk3y9dy2e4 0 3510 7694 7692 2021-09-09T12:29:59Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3511 7680 2021-09-09T11:36:35Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: Jjj wikitext text/x-wiki Jjj 813pxfjx3mz2u7t2efcfqzs50c82lyp 0 3512 7696 2021-09-09T13:14:06Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Өмірбаян | yolt = Albert Camus | ewava = Albert Camus, gagnant de prix Nobel, portrait en buste, posé au bureau, faisant face à gauche, cigarette de tabagisme.jpg | vunduk = Albert Camus | blira = 1913-1960 | ava = [[:Category:Francavaf suteroteem|Francava]] | suterinda = [[:Category:Berpot|Berpot]], [[:Category:Wenya|Wenya]] | suterot = <br> *''Révolte dans les Asturies'' (1936) *''L'Envers et l'Endroit'' (1937) *''Caligula'' (1938) *''Noces'' (1939) *''... wikitext text/x-wiki {{Өмірбаян | yolt = Albert Camus | ewava = Albert Camus, gagnant de prix Nobel, portrait en buste, posé au bureau, faisant face à gauche, cigarette de tabagisme.jpg | vunduk = Albert Camus | blira = 1913-1960 | ava = [[:Category:Francavaf suteroteem|Francava]] | suterinda = [[:Category:Berpot|Berpot]], [[:Category:Wenya|Wenya]] | suterot = <br> *''Révolte dans les Asturies'' (1936) *''L'Envers et l'Endroit'' (1937) *''Caligula'' (1938) *''Noces'' (1939) *''Le Mythe de Sisyphe'' (1942) *''L'Étranger'' (1942) *''Le Malentendu'' (1944) *''La Peste'' (1947) *''L'État de siège'' (1948) *''Les Justes'' (1949) *''Actuelles I, Chroniques 1944-1948'' (1950) *''L'Homme révolté'' (1951) *''Actuelles II, Chroniques 1948-1953'' *''L'Été'' (1954) *''La Chute'' (1956) *''[[:Loma:Divblira is gazaxo|L'Exil et le Royaume]]'' (1957) *''Réflexions sur la peine capitale'' (1957) *''Actuelles III, Chroniques algériennes, 1939-1958'' (1958) <br/> *''[[Ozwaks ke Albert Camus|Ozwaks]]'' }} |}{{Өмірбаян | yolt = Albert Camus | ewava = Albert Camus, gagnant de prix Nobel, portrait en buste, posé au bureau, faisant face à gauche, cigarette de tabagisme.jpg | vunduk = Albert Camus | blira = 1913-1960 | ava = [[:Category:Francavaf suteroteem|Francava]] | suterinda = [[:Category:Berpot|Berpot]], [[:Category:Wenya|Wenya]] | suterot = <br> *''Révolte dans les Asturies'' (1936) *''L'Envers et l'Endroit'' (1937) *''Caligula'' (1938) *''Noces'' (1939) *''Le Mythe de Sisyphe'' (1942) *''L'Étranger'' (1942) *''Le Malentendu'' (1944) *''La Peste'' (1947) *''L'État de siège'' (1948) *''Les Justes'' (1949) *''Actuelles I, Chroniques 1944-1948'' (1950) *''L'Homme révolté'' (1951) *''Actuelles II, Chroniques 1948-1953'' *''L'Été'' (1954) *''La Chute'' (1956) *''[[:Loma:Divblira is gazaxo|L'Exil et le Royaume]]'' (1957) *''Réflexions sur la p{{Өмірбаян | yolt = Albert Camus | ewava = Albert Camus, gagnant de prix Nobel, portrait en buste, posé au bureau, faisant face à gauche, cigarette de tabagisme.jpg | vunduk = Albert Camus | blira = 1913-1960 | ava = [[:Category:Francavaf suteroteem|Francava]] | suterinda = [[:Category:Berpot|Berpot]], [[:Category:Wenya|Wenya]] | suterot = <br> *''Révolte dans les Asturies'' (1936) *''L'Envers et l'Endroit'' (1937) *''Caligula'' (1938) *''Noces'' (1939) *''Le Mythe de Sisyphe'' (1942) *''L'Étranger'' (1942) *''Le Malentendu'' (1944) *''La Peste'' (1947) *''L'État de siège'' (1948) *''Les Justes'' (1949) *''Actuelles I, Chroniques 1944-1948'' (1950) *''L'Homme révolté'' (1951) *''Actuelles II, Chroniques 1948-1953'' *''L'Été'' (1954) *''La Chute'' (1956) *''[[:Loma:Divblira is gazaxo|L'Exil et le Royaume]]'' (1957) *''Réflexions sur la peine capitale'' (1957) *''Actuelles III, Chroniques algériennes, 1939-1958'' (1958) <br/> *''[[Ozwaks ke Albert Camus|Ozwaks]]'' }} |}eine capitale'' (1957) *''Actuelles III, Chroniques algériennes, 1939-1958'' (1958) <br/> *''[[Ozwaks ke Albert Camus|Ozwaks]]'' }} |} 6myel56rlxyhbzhrxqpi73gc7ageysj 0 3513 7750 7749 2021-09-11T16:22:56Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| style="background-color:AliceBlue; border-top: 1px solid #808080; border-left: 1px solid #808080; border-right: 1px solid #808080; border-bottom: 1px solid #808080; padding-left:5px; padding-right:5px; padding-bottom:10px; padding-top:10px;" width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" | {{cartella|blu|titolo=Портал:Еркек|logo =Male1.png|link=Портал:Еркек|contenuto={{/Шап}}}} {{cartella|blu|titolo=Кіріспе|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Кіріспе|contenuto={{/Кіріспе}}}} <div style="float:left; width:64%;"> {{cartella|blu|titolo=Цитаталар|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Цитаталар|contenuto={{Цитаталар}}}} {{cartella|blu|titolo=Таңдаулы мақала|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Таңдаулы мақала|contenuto={{/Таңдаулы мақала}}}} {{cartella|blu|titolo=Сүйікті сурет|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Сүйікті сурет|contenuto={{/Сүйікті сурет}}}} {{cartella|blu|titolo=Таңдалған адам|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Таңдалған адам|contenuto={{/Таңдалған адам}}}} {{cartella|blu|titolo=Мен сізге қалай көмектесе аламын|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Мен сізге қалай көмектесе аламын|contenuto={{/Мен сізге қалай көмектесе аламын}}}} </div> <div style="float:right; width:35%"> {{cartella|blu|titolo=Сіз мұны білесіз бе…|link=Портал:Еркек/Сіз мұны білесіз бе…|contenuto={{/Сіз мұны білесіз бе…}}}} {{cartella|blu|titolo=Санаттар|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Санаттар|contenuto={{/Саннатар}}}} {{cartella|blu|titolo=Жаңа мақалалар|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Жаңа мақалалар|contenuto={{/Жаңа мақалалар}}}} <!-- {{cartella|blu|titolo=Қайта қарау үшін мақалалар|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Қайта қарау үшін мақалалар|contenuto={{/Қайта қарау үшін мақалалар}}}}--> </div> <div style="float:center; width:100%"> <br><br> {{cartella|blu|titolo=Басты мақалалар|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Басты мақалалар|contenuto={{/Басты мақалалар}}}} {{cartella|blu|titolo=Достық порталдар|logo= Male1.png|link=Портал:Еркек/Достық порталдар|contenuto={{/Достық порталдар}}}} {{cartella|blu|titolo=Жобалар|logo=Male1.png|link=Портал:Еркек/Жобалар|contenuto={{/Жобалар}}}} </div> __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ gciqpsj08je1bsk0eq9i3ncuvs38dro 0 3514 7715 7714 2021-09-10T12:42:21Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| style="border-collapse:collapse; background:#ABCDEF; width:100%; border:0; color:SteelBlue; text-align:center;" |- | style="vertical-align:middle; border:0;" | [[File:Aristotle 1.jpg|230px]] | style="vertical-align:middle; border:0;" | [[File:Kant5.jpg|182px]] | style="vertical-align:middle; border:0;" | [[File:Ludwig feuerbach.jpg|179px]] | style="vertical-align:middle; border:0;" | | style="vertical-align:middle; border:0;" | [[File:Baruch Spinoza.jpg|162px]] | style="vertical-align:middle; border:0;" | [[File:Francis Bacon.jpg|202px]] | style="vertical-align:middle; border:0;" | [[File:Muḥammad ibn Isḥāq ibn Yasār ibn Khiyār.jpg|169px]] |} {| style="background-color:AliceBlue" width=100% |width="16%" style="background-color:#ABCDEF; text-align:center"|[[Портал:Еркек|<span style="color:SteelBlue; font-size:120%">Портал:Еркек</span>]] |width="17%" style="background-color:#ABCDEF; text-align:center"|[[Портал:Еркек/Үздік мақалалар|<span style="color:SteelBlue; font-size:120%">Үздік мақалалар</span>]] |width="17%" style="background-color:#ABCDEF; text-align:center"|[[Жобалар:Еркек|<span style="color:SteelBlue; font-size:120%">Жобалар:Еркек</span>]] |width="16%" style="background-color:#ABCDEF; text-align:center"|[[Портал:Еркек/Жаңалықтар|<span style="color:SteelBlue; font-size:120%">Жаңалықтар</span>]] |} k5i0013fbyo64qclcqpj44d9wx9r73w 0 3515 7716 2021-09-10T13:56:23Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: Орташа алғанда, ерлерде бұлшықет массасы әйелдерге қарағанда көп. Ал бұл қаңқа бұлшықеттері жылдам әрі күшті. Бірақ әйелдердің бұлшықеттері тез шаршауға қарсы тұрады және тез қалпына келеді. Фолий - маңызды дәрумен. Демек, бұл ерлер мен әйелдерге қажет. Біра... wikitext text/x-wiki Орташа алғанда, ерлерде бұлшықет массасы әйелдерге қарағанда көп. Ал бұл қаңқа бұлшықеттері жылдам әрі күшті. Бірақ әйелдердің бұлшықеттері тез шаршауға қарсы тұрады және тез қалпына келеді. Фолий - маңызды дәрумен. Демек, бұл ерлер мен әйелдерге қажет. Бірақ бұл бала туу жасындағы әйелдер үшін өте маңызды. Егер олар жүкті болса, әйелдерге нәрестелердің жүйке дамуын қолдау үшін фолий қышқылы жеткілікті. Еркек пен әйел миының құрылымы, ақпаратты өңдеу және химиялық сигналдармен әрекеттесу ерекшеліктері бар. Кейбір мысалдар: ерлерде ақпаратты көп сұр заттар бар, ал әйелдерде мидың әртүрлі бөліктерін байланыстыратын ақ заттар көп. Сонымен қатар, әйелдердің есте сақтау орталықтары ерлерге қарағанда үлкен. Әйелдің циркадиялық ырғағы 24 сағаттық кезеңге жетпеуі ықтимал. (Көбінесе олар толық күнге алты минут жетпейді.) Еркектер көбінесе түнгі үкі болады. Бірақ әйелдер кезеңдерде жақсы жұмыс істеуі ұйқы айыру . Жаттығу кезінде әйелдердің негізгі отыны май болып табылады. Ерлер үшін бұл көмірсулар . Орташа ересек әйелде тестостеронның бір декилитріне (нг/дл) шамамен 15-70 нанограмма бар. Орташа ересек еркек шамамен 270-1070 нг/дл құрайды. Жыл сайын 30 жастан кейін ерлерде тестостерон деңгейі шамамен бір пайызға төмендейді. Әйелдерде бұл болмайды. Бірақ әйелдер менструациядан кейін эстроген деңгейінің төмендегенін көреді. Адамдар Адамның алмасын айтты. Себебі, олардың айналасындағы шеміршекті көбірек жабыстыратын үлкен дауыс ұяшықтары бар. Екі жыныс 30 жастан кейін сүйек массасына жетеді. 40 жасында ерлер мен әйелдер сүйектен айырыла бастайды. Менопауза әйелдердің сүйек жоғалуын тездетеді. Сонымен, 51-70 жастағы әйелдерге сол жастағы ерлерге қарағанда 200 миллиграмм (мг) кальций көбірек қажет. Бұл әйелдерге тәулігіне 1200 мг, еркектерге 1000 мг. Еркектерге арналған тәуліктік калория мөлшері әйелдерге қарағанда жоғары. Мұның бірнеше себептері бар: бұлшықет массасының жоғарылауы, бойы мен базальды метаболизм жылдамдығы. Бір фунт үшін бұлшықеттер майдың калориясынан екі есе көп күйдіреді. Ерлер мен әйелдер денеде әртүрлі мөлшерде май алады. Әйелдердегі майдың жоғары мөлшері - шамамен 10 % - көбінесе репродуктивті физиологияны қолдайды. Бір мысал, әйелдің дене майы тым төмендегенде, ол етеккірін тоқтатады. Әйелдер әдетте майын жамбас пен жамбаста көтереді. Май еркектердің асқазанына жиналады. Ерлер мен әйелдердің мөлшерінің, бұлшықет массасының және калория қажеттілігінің айырмашылығы ерлер әдетте ақуызға бай диетаны қажет етеді . Зерттеулердің бірінде ерлердің жүрек соғу жиілігі әйелдерге қарағанда төмен екені анықталды. Бірақ әйелдерде жүрек соғу жиілігі төмен. Әдетте ерлердің жүрек соғу жиілігі жаттығулар кезінде тез жоғарылайды, содан кейін баяулайды. Әдетте ерлерде эритроциттердің саны көбірек болады (бір микролитрге 4,7–6,1 миллион жасуша, әйелдерде 4,2–5,4 миллион жасуша). Әйелдерде ерлерге қарағанда қан қысымы төмен болады - нәсіліне немесе ұлтына қарамастан. Өмірдің көп бөлігінде ерлер мен әйелдердің Д витаминіне қажеттілігі бірдей . Бірақ егде жастағы әйелдер Д витаминінің мөлшерін жоғарылатуы керек, себебі бұл кальцийдің жақсы сіңуіне ықпал етеді. Ерлер тұрақты түрде медициналық тексеруден өтуге бейім. Дәрігерге барған кезде олар өздерінің белгілерін жасырады немесе өтірік айтады. Мырышқа деген қажеттілік әдетте ерлер мен әйелдерге ұқсас. Бірақ жүкті және менопаузадан кейінгі әйелдерге мырыш көбірек қажет. Екі жыныста да мырыш сүйектерде сақталады, бірақ еркектер простата безінде маңызды минералды сақтайды. Ерлер суық температураға аз сезімтал. Әйелдер иіс пен дәмді жақсы сезінеді. Олардың иіс шығаратын шамдарында тағы 50 жасуша (нейрондар) бар - мидың иісті өңдеуге жауапты бөлігі. Әйелдерде әдетте еркектерге қарағанда дәм сезу мүшелері көп болады. Ерлер мен әйелдердің әлемге көзқарасындағы айырмашылықтар ішінара физикалық. Орташа алғанда, ер адамдар түссіз соқыр болады, бірақ олардың көздері қозғалысты жақсы сезінеді. Әйелдер түс айырмашылығын жақсы ажырата алады. 6esaymejfti3sc2dci7quwiupseuiik 10 3516 7993 7992 2021-09-17T02:58:45Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3517 7720 2021-09-10T18:48:19Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="font-size:85%; margin-top:-1.6em">[[Портал:Діндер|Діндер]] • [[Портал:Діндер - Indice|Индекс]] • [[Портал:Діндер - тізімі|Тізімі]]</div><noinclude>[[Categoria:Template - religione]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <div style="font-size:85%; margin-top:-1.6em">[[Портал:Діндер|Діндер]] • [[Портал:Діндер - Indice|Индекс]] • [[Портал:Діндер - тізімі|Тізімі]]</div><noinclude>[[Categoria:Template - religione]]</noinclude> nkd5r5jyq6a8zuespprj9re24qkfxl7 10 3518 7723 2021-09-10T19:09:11Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><span style="white-space:nowrap;">{{{1}}}</span></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><span style="white-space:nowrap;">{{{1}}}</span></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> plvvib7wd7j0u6otpovviz4wpmj42rp 10 3519 7728 2021-09-11T03:07:46Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <table style="{{#switch:{{lc:{{{kokapena|{{{position|}}}}}}}}|left|left=margin: 4px 1em 4px 0; border-collapse: collapse;|#default=clear: right; float: right; margin: 4px 0 4px 1em;}} width: 233px; font-size: 88%; line-height: 1.25em; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9; {{{estiloa|{{{style|}}}}}}"> <tr> {{#switch:{{{irudia|{{{image|}}}}}} |<!--BLANK-->|no|none={{td}} |#default=<td class="mbox-image">{{{irudia|{{{image}}}}}}</td> }} <td class="mbox-text" sty... wikitext text/x-wiki <table style="{{#switch:{{lc:{{{kokapena|{{{position|}}}}}}}}|left|left=margin: 4px 1em 4px 0; border-collapse: collapse;|#default=clear: right; float: right; margin: 4px 0 4px 1em;}} width: 233px; font-size: 88%; line-height: 1.25em; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9; {{{estiloa|{{{style|}}}}}}"> <tr> {{#switch:{{{irudia|{{{image|}}}}}} |<!--BLANK-->|no|none={{td}} |#default=<td class="mbox-image">{{{irudia|{{{image}}}}}}</td> }} <td class="mbox-text" style="{{{testu_estiloa|{{{textstyle|}}}}}}">{{{text|{{{Жол}}}}}}</td> {{#if:{{{eskubiko_irudia|{{{imageright|}}}}}} | <td class="mbox-imageright">{{{eskubiko_irudia|{{{imageright}}}}}}</td> }} </tr> {{#if:{{{azpialdea|{{{below|}}}}}} | <tr><td colspan={{#if:{{{eskubiko_irudia|{{{imageright|}}}}}}|3|2}} class="mbox-text" style="{{{testuaren_estiloa|{{{textstyle|}}}}}}">{{{azpialdea|{{{below}}}}}}</td></tr> }}</table><noinclude> {{txantiloi dokumentazioa}} </noinclude> tf67paxb4lwrhe81i8zpz93xe7ppt60 10 3520 7729 2021-09-11T03:09:48Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><td style="width:1px;"></td></includeonly><noinclude> {{docpage}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><td style="width:1px;"></td></includeonly><noinclude> {{docpage}} </noinclude> 9tnab0zu6wpqqsgcm1pbzfsmscwm9ql 10 3521 7746 7735 2021-09-11T16:17:44Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Портал:Еркек/Таңдаулы цитата]] бетін [[Үлгі:Портал: Еркек/Афоризм]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki <center> {| class="noprint" border="0" style=" text-align:left; padding: 0; margin: 0; background-color:transparent" |{{#if:{{{image}}}|<div style="float:left;margin-right:1em">[[Ficheiro:{{{imaxe}}}|{{#if:{{{tamaño}}}|{{{tamaño|70px}}}|70px}}|{{{pé}}}]] </div>}}''{{{texto}}}'' <div style="text-align:right; margin-right:10px"> — {{#if:{{{ligazón}}}|'''[[{{{ligazón}}}]]'''}} </div> |} </center> {| class="noprint" width="100%" border="0" style="padding: 0; margin: 0; background-color:transparent" |- |<div style="text-align:left;margin-bottom:0px;">'''[[Портал:Еркек/Афоризм|...]]'''</div>|| |}<noinclude> {{Портал:Еркек/Афоризм | сурет = | өлшемі = | pé = | мәтін = | сілтеме = }} </pre> <noinclude> 3xdbqidadiu1l5p9qgh509ekbmbzy9r 10 3522 7748 7745 2021-09-11T16:19:15Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3523 7743 7738 2021-09-11T16:13:42Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Портал:Еркек/Афоризм | сурет =Современный Коран.jpg | өлшемі =70px | pé = | мәтін =«Еркектер әйелдердің басшысы. Өйткені Аллаһу та'ала кейбір құлдарын кейбірінен үстем етіп жаратқан.» (Ниса 34) | сілтеме = Құран кәрім }} 160zakkul9poydoxlp358c3c7g7rn01 10 3524 7739 2021-09-11T15:59:44Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Портал:Еркек/Афоризм/1]] бетін [[Портал:Еркек/Афоризм/1]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Портал:Еркек/Афоризм/1]] m89xs4znyp0rfxb57vs87rv2xvq884b 0 3525 7744 7742 2021-09-11T16:14:07Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3526 7747 2021-09-11T16:17:44Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Портал:Еркек/Таңдаулы цитата]] бетін [[Үлгі:Портал: Еркек/Афоризм]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Портал: Еркек/Афоризм]] 9q41tuw3pe1uorxmd5ot57hl6ekg7dx 0 3527 7754 7753 2021-09-11T17:04:44Z Hafizman 1798 Hafizman [[Портал:Еркек/Таңдалған адам]] бетін [[Портал:Еркек/Таңдалған адам/Адам]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki <noinclude>Мысалы үлгі: <nowiki>{{/Адам|<Файлдың аты>|<Өлшемі>|<Аты>|<Туылған күні>|<Өлген күні>}}</nowiki> * <Сурет>: сурет * <Өлшем>: Размер фото в px * <Аты>: Адамның аты * <Туылған күні> және <Өлген күні>: Өмір сүрген жылы Бейнесі :<nowiki>{{/Адам|File:Ridolfo Ghirlandaio Columbus.jpg|120|Христофор Колумб|1451|1506}}</nowiki> {| style="width: 100%; border-spacing: 0px; border-collapse: collapse; " | style="text-align: center; padding: 0 10px; font-size: smaller; " | [[File:Ridolfo Ghirlandaio Columbus.jpg|120px]]<br />[[Колумб, Христофор|Христофор Колумб]]<br />1451–1506 | width="100%" | &nbsp; |} ---- </noinclude><includeonly>| style="text-align: center; padding: 0 10px; font-size: smaller; " | [[File:{{{1}}}|{{{2}}}px]]<br />[[{{{3}}}]]<br />{{#if:{{{5|}}}||род.&nbsp;}}{{{4}}}{{#if:{{{5|}}}|—{{{5}}}}}</includeonly> 30r4rddar03wh8cxol25g5ky7t00mwd 0 3528 8466 8465 2021-10-17T06:44:41Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki [[File:SOCRATES.png|180px|left|Бах, Иоганн Себастьян]] '''Сократ''' - бұл әлемнің мәдени және интеллектуалдық дамуын қалыптастырған, онсыз тарих мүлдем өзгеше болатын бірнеше адамдардың бірі. Ол Сократтық сұрақ -жауап әдісімен байланыстыруымен, өзінің білімсіз екендігімен (немесе өзінің білімінің жоқтығынан хабардар болуымен) және зерттелмеген өмір адам үшін өмір сүруге тұрмайды деген пікірімен танымал. Ол батыстың философиялық дәстүрінің негізін қалаушы болып саналатын ойшыл Платонға шабыт болды. Платон өз кезегінде Аристотельдің ұстазы болды, осылайша әйгілі ежелгі философтардың үштігін құрды: Сократ, Платон және Аристотель. Өз заманының және біздің заманымыздың басқа философтарынан айырмашылығы, Сократ ешнәрсе жазбаған, тек қарапайым өмір сүруге және өзінің туған қаласы Афиныдағылардың күнделікті көзқарастары мен танымал пікірлерін сұрауға тырысқан. 70 жасында ол жастарға имандылық пен сыбайлас жемқорлық жасады деген айыппен өз азаматтарының қолынан өлтірілді. Оның сот процесі әлеуметтік және саяси контекстпен қатар тарихшылар мен классиктерге философтардың дәлелдері мен әдістері сияқты емделуге кепілдік берді. 3spv8tfque61d3az2codvzrfktn7bub 0 3529 7762 7761 2021-09-11T17:46:46Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| width="100%" style="border-collapse:collapse;" border="0" cellpadding="5" cellspacing="5" |- | valign="top" style="text-align:center;width:20%;" | <div style="background-color:#afeeee; padding:0.3em;">'''[[:Санат: Алфавиттік тұлғалар|Алфавит бойынша]]'''</div> <div style="padding:0.5em;">[[File:David face.png|center|100px]] [[File:Commons-logo.svg|15px]] [[:Commons:Category:People by alphabet|Сурет]] </div> | valign="top" style="text-align:center;width:20%;" | <div style="background-color:#afeeee; padding:0.3em;">'''[[:Санат:Туған жылы бойынша тұлғалар|Жылдар бойынша]]'''</div> <div style="padding:0.5em;">[[File:Toscanelli firenze.jpg|center|100px]] [[File:Commons-logo.svg|15px]] [[:commons:Category:People|Сурет]]</div> j43kp79mxh63y7diw2vnt54yd5jnhd0 10 3530 8412 7780 2021-10-12T15:20:26Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki [[File:Arthur Schopenhauer Portrait by Ludwig Sigismund Ruhl 1815.jpeg|120px|direita]] <blockquote>«Ерлер мен әйелдердің бір -бірін толықтыратын күшті жақтары бар»</blockquote> — [[Эдвин Эдвин Луи Коул|<span style="color:#000;">'''Эдвин Луи Коул'''</span>]] <div align="right" style="font-size:85%">[[Санат:!Портал Еркек|Arquivo →]]</div><noinclude> [[Санат:!Портал Еркек|Цитаталар/01]] </noinclude> 49q88iwdhrd9she0ex58t1l7myuplk3 10 3531 7767 2021-09-12T09:11:04Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude></noinclude><small class="editlink noprint plainlinks">[{{fullurl:{{{1}}}|action=өңдеу}} {{{2|editar }}}]</small><noinclude> {{documentation}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <noinclude></noinclude><small class="editlink noprint plainlinks">[{{fullurl:{{{1}}}|action=өңдеу}} {{{2|editar }}}]</small><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 04o9fv24gmctplh3y3vv1z44b97b7mw 10 3532 7769 7768 2021-09-12T09:15:48Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="clear:{{{1|both}}};"></div><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 6mk3e4afot6hzu6tzbljxxk83e14xv6 0 3533 8413 8411 2021-10-12T15:21:39Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3534 8410 8409 2021-10-12T15:18:38Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki [[File:Arthur Schopenhauer Portrait by Ludwig Sigismund Ruhl 1815.jpeg|120px|direita]] <blockquote>«Ерлер мен әйелдердің бір -бірін толықтыратын күшті жақтары бар»</blockquote> — [[Эдвин Эдвин Луи Коул|<span style="color:#000;">'''Эдвин Луи Коул'''</span>]] <div align="right" style="font-size:85%">[[Санат:!Портал Еркек|Arquivo →]]</div><noinclude> [[Санат:!Портал Еркек|Цитаталар/01]] </noinclude> 49q88iwdhrd9she0ex58t1l7myuplk3 0 3535 7776 7774 2021-09-12T09:46:53Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 828 3536 7782 2021-09-12T10:51:20Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: local mt = getmetatable(_G) or {} function mt.__index (t, k) if k ~= 'arg' then -- perf optimization here and below: do not load Module:TNT unless there is an error error(require('Modulo:TNT').format('I18n/No globals', 'err-read', tostring(k)), 2) end return nil end function mt.__newindex(t, k, v) if k ~= 'arg' then error(require('Modulo:TNT').format('I18n/No globals', 'err-write', tostring(k)), 2) end rawset(t, k, v) end setmetatable(_G, mt) Scribunto text/plain local mt = getmetatable(_G) or {} function mt.__index (t, k) if k ~= 'arg' then -- perf optimization here and below: do not load Module:TNT unless there is an error error(require('Modulo:TNT').format('I18n/No globals', 'err-read', tostring(k)), 2) end return nil end function mt.__newindex(t, k, v) if k ~= 'arg' then error(require('Modulo:TNT').format('I18n/No globals', 'err-write', tostring(k)), 2) end rawset(t, k, v) end setmetatable(_G, mt) c97z8yozf052db22ecn3j23efi08xxv 10 3537 7783 2021-09-12T11:01:24Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {|style="background-color:#f8f8f8;border:2px solid lavender;padding:5px" cellpadding="3" cellspacing="0" align="right" width="300" |- |valign="top" bgcolor="lavender" colspan="3" style="color:black;font-size:100%" align="center" | '''{{{Nomo|{{PAGENAME}}}}}''' |- {{#if:{{{Imajo|}}}| {{!}} colspan="3" align="center" {{!}} {{{Imajo|[[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg{{!}}180px]]}}}}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Profesiono|}}}|'''Profesiono:'''|}} |valign... wikitext text/x-wiki {|style="background-color:#f8f8f8;border:2px solid lavender;padding:5px" cellpadding="3" cellspacing="0" align="right" width="300" |- |valign="top" bgcolor="lavender" colspan="3" style="color:black;font-size:100%" align="center" | '''{{{Nomo|{{PAGENAME}}}}}''' |- {{#if:{{{Imajo|}}}| {{!}} colspan="3" align="center" {{!}} {{{Imajo|[[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg{{!}}180px]]}}}}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Profesiono|}}}|'''Profesiono:'''|}} |valign="top" colspan="2"|{{#if:{{{Profesiono|}}}|{{{Profesiono}}}|}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Okupeso|}}}|'''Okupeso:'''|}} |valign="top" colspan="2"|{{#if:{{{Okupeso|}}}|{{{Okupeso}}}|}} |-style="font-size:90%" |valign="top"|{{#if:{{{Shablono_lando|}}}|'''Lando:'''|}} |valign="top" colspan="2"|{{#if:{{{Shablono_lando|}}}|{{{Shablono_lando}}}|}} |-style="font-size:90%" |- style="display:{{#if:{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA|dmy}}|normal|none}};" |valign="top" style="font-size:90%" | '''Naskodato:''' |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2" | {{#invoke:Wikidata|getDateValue|P569|FETCH_WIKIDATA|dmy}} |- |valign="top" style="font-size:90%"|{{#if:{{{Nask-urbo|}}}|'''Nasko-loko:'''|}} |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2"|{{#if:{{{Nask-urbo|}}}|{{{Nask-urbo}}}|}} |- style="display:{{#if:{{#invoke:Wikidata|getDateValue|P570|FETCH_WIKIDATA|dmy}}|normal|none}};" |valign="top" style="font-size:90%" | '''Mortodato:''' |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2" | {{#invoke:Wikidata|getDateValue|P570|FETCH_WIKIDATA|dmy}} |- |valign="top" style="font-size:90%"|{{#if:{{{Mort-urbo|}}}|'''Morto-loko:'''|}} |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2"|{{#if:{{{Mort-urbo|}}}|{{{Mort-urbo}}}|}} |- {{#if:{{#invoke:Wikidata|getValue|P856|FETCH_WIKIDATA}}| {{!}}valign="top" style="font-size:90%"{{!}} '''Retoloko:''' {{!}}valign="top" style="font-size:90%"{{!}} {{#invoke:Wikidata|getValue|P856|FETCH_WIKIDATA}}}} |- |valign="top" style="font-size:90%"|{{#if:{{{Premii|}}}|'''Premii qui recevis:'''|}} |valign="top" style="font-size:90%" colspan="2"|{{#if:{{{Premii|}}}|{{{Premii}}}|}} |- |}<noinclude>[[Kategorio:Shabloni|{{PAGENAME}}]]</noinclude> 6oqxds52bo3bb4ah0l1xzzjmaxv0q5y 10 3538 7792 7787 2021-09-12T11:55:08Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3539 7788 2021-09-12T11:42:12Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: 270 wikitext text/x-wiki 270 4ta8kdhc9uz80h4438xgzfyl834c73d 10 3540 7790 7789 2021-09-12T11:46:56Z Hafizman 1798 [[Үлгі:Хабарлама туралы ақпарат]] дегенге айдады wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Үлгі:Хабарлама туралы ақпарат]] by99moc8zar5how52mz8etzsckir4tf 10 3541 7791 2021-09-12T11:54:04Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: __NOEDITSECTION__ <div class="sjabdocnoot" style="color:grey; text-align:center; margin-top:1em;"><small>'''Егер хабар бір жерде жарияланса, бұл хабарламаның сипаттамасы төменде көрсетілгендей көрсетілмейді'''</small></div> <div class="toccolours" style="background: #FFFFEE; border: 1px solid #FFDAB9;font-size:100%;"> {{{1}}} </div> wikitext text/x-wiki __NOEDITSECTION__ <div class="sjabdocnoot" style="color:grey; text-align:center; margin-top:1em;"><small>'''Егер хабар бір жерде жарияланса, бұл хабарламаның сипаттамасы төменде көрсетілгендей көрсетілмейді'''</small></div> <div class="toccolours" style="background: #FFFFEE; border: 1px solid #FFDAB9;font-size:100%;"> {{{1}}} </div> corn9r1qdp5g937hh6ouieu8i5q7alp 10 3542 7793 2021-09-12T12:12:54Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{Инфобокс |дене_стиль = width: 23em; padding:0.2em; |белгі_стиль = padding:0.25em 0.5em; |мәтін_стиль = padding:0.25em 0.5em; |дене_класс = vcard |үсті = {{{company_name|{{{атауы}}}}}} |үсті_класс = fn org |сурет = {{{company_logo|{{{логотипі|}}}}}} |сурет_класс = logo |сурет_стиль = padding: 0.75em 0 |белг... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Инфобокс |дене_стиль = width: 23em; padding:0.2em; |белгі_стиль = padding:0.25em 0.5em; |мәтін_стиль = padding:0.25em 0.5em; |дене_класс = vcard |үсті = {{{company_name|{{{атауы}}}}}} |үсті_класс = fn org |сурет = {{{company_logo|{{{логотипі|}}}}}} |сурет_класс = logo |сурет_стиль = padding: 0.75em 0 |белгі1 = Түрі |мәтін1 = {{{company_type|{{{түрі|}}}}}} |белгі2 = Биржадағы листингі |мәтін2 ={{{листингі|{{{биржадағы листингі|}}}}}} |белгі3 = Қызметі |мәтін3 = {{{company_activity|{{{қызметі|}}}}}} |белгі4 = Компанияның ұраны |мәтін4 = {{{company_slogan|{{{ұраны|}}}}}} |белгі5 = Құрылған жылы |мәтін5 = {{{foundation|{{{құрылды|}}}}}} |белгі6 = Жабылды |мәтін6 = {{{defunct|{{{жабылды|}}}}}} |белгі7 = Жабылуының себебі |мәтін7 = {{{fate|{{{жабылуының себебі|}}}}}} |белгі8 = Ізбасары |мәтін8 = {{{successor|{{{ізбасары|}}}}}} |белгі9 = Бұрынғы атауы |мәтін9 = {{{oldname|{{{бұрынғы атауы|}}}}}} |белгі10 = Құрушы |мәтін10 = {{{founders|{{{құрушы|}}}}}} |белгі11 = Орналасқан жері |мәтін11 = {{{location|{{{орналасуы|}}}}}} |класс11 = adr |белгі12 = Басты адамдары |мәтін12 = {{{key_people|{{{басты адамдары|}}}}}} |белгі13 = Саласы |мәтін13 = {{{industry|{{{саласы|}}}}}} |белгі14 = [[Өнім|Өнімі]] |мәтін14 = {{{products|{{{өнімі|}}}}}} |белгі15 = Меншікті капиталы |мәтін15 = {{{меншікті капиталы|}}} |белгі16 = Қарызы |мәтін16 = {{{қарызы|}}} |белгі17 = [[Айналым қаражаты|Айналым]] |мәтін17 = {{{revenue|{{{айналым|}}}}}} |белгі18 = Даму және Өңдеуге шығындары |мәтін18 = {{{R&D|{{{Даму және Өңдеуге шығындары|}}}}}} |белгі19 = Операциялық кірісі |мәтін19 = {{{operating_income|{{{операциялық кіріс|}}}}}} |белгі20 = [[Таза табыс]] |мәтін20 = {{{net_income|{{{таза табысы|}}}}}} |белгі21 = Қызметкерлер саны |мәтін21 = {{{num_employees|{{{қызметкерлер саны|}}}}}} |белгі22 = Бөлімшелер |мәтін22 = {{{divisions|{{{бөлімшелер|}}}}}} |белгі23 = Басшы компания |мәтін23 = {{{parent|{{{басшы компания|}}}}}} |белгі24 = Еншілес компания |мәтін24 = {{{subsid|{{{бағынышты компания|}}}}}} |белгі25 = Тілдері |мәтін25 = {{{languages|{{{тілдер|}}}}}} |белгі26 = Статусы |мәтін26 = {{{current_status|{{{статус|}}}}}} |белгі27 = Жарнамалаушылар |мәтін27 = {{{advertising|{{{жарнама|}}}}}} |белгі28 = Аудитор |мәтін28 = {{{auditor|{{{аудитор|}}}}}} |белгі29 = Сайты |мәтін29 = {{{homepage|{{{сайты|}}}}}} |класс29 = url }}{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша компаниялар]]{{#if:{{{foundation|}}}{{{құрылды|}}}|{{#iferror:[[Санат:{{#expr:{{уақытқа сілтеме|{{{foundation|{{{құрылды}}}}}}}}}} жылы құрылған компаниялар]]}}}}{{#if:{{{defunct|}}}{{{жабылды|}}}|{{#iferror:[[Санат:{{#expr:{{уақытқа сілтеме|{{{defunct|{{{жабылды}}}}}}}}}} жылы жабылған компаниялар]]}}}}}}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> fxwd47ap96ab5pvig9mbjzhk72nl382 10 3543 7794 2021-09-12T12:14:04Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: == Көшіріп алу үшін == <pre>{{Компания |атауы = |логотипі = <!-- [[Сурет:Example.jpg|200px]]--> |түрі = <!-- компанияның түрі--> |биржадағы листингі = |қызметі = <!-- қандай өнім шығарады--> |ұраны = |құрылды = |жабылды = |жабылуының себебі =... wikitext text/x-wiki == Көшіріп алу үшін == <pre>{{Компания |атауы = |логотипі = <!-- [[Сурет:Example.jpg|200px]]--> |түрі = <!-- компанияның түрі--> |биржадағы листингі = |қызметі = <!-- қандай өнім шығарады--> |ұраны = |құрылды = |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = |басты адамдары = |саласы = <!-- машинақұрылыс--> |өнімі = <!-- Дизельді қозғалтқыш, <br />Металлопрокат --> |айналым = |операциялық кіріс = |таза табысы = |қызметкерлер саны = |басшы компания = |бағынышты компания = |сайты = <!-- [http://www.example.org www.example.org]--> }}</pre> === Қосымша параметрлер === <pre> |бөлімшелер = |статус = |тілдер = |аудитор = |меншікті капиталы = |қарызы = |жарнама = </pre> == Мысалы == {{Компания |атауы = АБ «Ұлттық компания "Қазақстан темір жолы"» |логотипі = [[Сурет:Logo_Kazakh_railway.jpg|300 px]] |түрі = [[Акционерлік қоғам]] |биржадағы листингі = [[Лондон қор биржасы|LSE]], [[Сингапур биржасы|SGX]] |қызметі = теміржол тасымалы |ұраны = |құрылды = 1997 |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Астана]] |басты адамдары = [[Тимур Құлыбаев]] (директорлар кеңесінің төрағасы) <br />[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] (басқарма төрағасы) |саласы = жүк және жолаушы теміржол тасымалы |өнімі = теміржол көлігі |айналым = {{gain}} 583,9 млрд [[қазақстан теңгесі|теңге]] (2010) |операциялық кіріс = {{gain}} 96,0 млрд теңге (2010) |таза табысы = {{gain}} 65,1 млрд теңге (2010) |қызметкерлер саны = 150 073 адам (2009) |басшы компания = [[Самұрық-Қазына|«"Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры»]]&nbsp;(100%) |бағынышты компания = АҚ&nbsp;«Қазтеміртранс», АҚ&nbsp;«Жолаушылар тасымалы», АҚ&nbsp;«Локомотив»,<br />тағы 22 бағынышты компаниялар мен мекемелер |сайты = [http://www.railways.kz Ресми сайты] }} <pre style="width: 415px; overflow:auto;">{{Компания |атауы = АБ «Ұлттық компания "Қазақстан темір жолы"» |логотипі = [[Сурет:Logo_Kazakh_railway.jpg|300 px]] |түрі = [[Акционерлік қоғам]] |биржадағы листингі = [[Лондон қор биржасы|LSE]], [[Сингапур биржасы|SGX]] |қызметі = теміржол тасымалы |ұраны = |құрылды = 1997 |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Астана]] |басты адамдары = [[Тимур Құлыбаев]] (директорлар кеңесінің төрағасы) <br />[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] (басқарма төрағасы) |саласы = жүк және жолаушы теміржол тасымалы |өнімі = теміржол көлігі |айналым = {{gain}} 583,9 млрд [[қазақстан теңгесі|теңге]] (2010) |операциялық кіріс = {{gain}} 96,0 млрд теңге (2010) |таза табысы = {{gain}} 65,1 млрд теңге (2010) |қызметкерлер саны = 150 073 адам (2009) |басшы компания = [[Самұрық-Қазына|«"Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры»]]&nbsp;(100%) |бағынышты компания = АҚ&nbsp;«Қазтеміртранс», АҚ&nbsp;«Жолаушылар тасымалы», АҚ&nbsp;«Локомотив»,<br />тағы 22 бағынышты компаниялар мен мекемелер |сайты = [http://www.railways.kz Ресми сайты] }}</pre> <includeonly>[[Санат:Үлгілер-инфобокстар:Ұйымдар|Компания]] </includeonly> esk1s2h5mzlrnwt5th5ovyg80k96lmh 10 3544 7795 2021-09-12T12:15:29Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{country data {{{1|}}}|flagicon/core|variant={{{variant|{{{2|}}}}}}|size={{{size|}}}}}<noinclude>{{documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{country data {{{1|}}}|flagicon/core|variant={{{variant|{{{2|}}}}}}|size={{{size|}}}}}<noinclude>{{documentation}}</noinclude> dmhm3yz9zkfz2b9aeazgucpbhxz0qqo 10 3545 7796 2021-09-12T12:17:58Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{ {{{1}}} | alias = ? | flag alias = Sin bandera.svg | name = ? }}<noinclude> {{pp-template}} [[Category:Country data templates| ]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {{ {{{1}}} | alias = ? | flag alias = Sin bandera.svg | name = ? }}<noinclude> {{pp-template}} [[Category:Country data templates| ]] </noinclude> 0ub2ox4d2rzueck4io8d01aaqnc0mxc 10 3546 7867 7804 2021-09-14T05:50:47Z Hafizman 1798 Hafizman [[Альберт]] бетін [[Үлгі:Ибн Сина]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:right; margin:0 0 0.5em 1em; width:20em; clear:right;" |- |colspan=2 style="text-align:center; color:blak" | '''''Ибн Сина''' <br />[[File:Avicenna-miniatur.jpg|200px]] |- |align="center" bgcolor="sky blue" colspan=2 style="font-size: small" |'''Толық мәлімет''' |- |colspan=2 style="text-align:center;" | |- |'''Аты:''' || Ибн Сина |- |'''Туылған жылы:''' || Хижраның 370-жыл (б.з. 980) |- |'''Туылған жері:''' || Афшана, Саманид дәуілетті |- |'''Өлген жері:''' || Хамадан, Аббасид халифаты |- |'''Өлген жылы:''' || Хижраның 427-жыл |- |'''Негізгі мүдделері:''' || Метафизика, философия, астрономия, поэзия |} qu770x7gixa0jcz8cy3v1oicm939g01 10 3547 7809 2021-09-13T10:44:08Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{#invoke:Infobox|infobox}}<includeonly>{{template other|{{#ifeq:{{PAGENAME}}|Infobox||{{#ifeq:{{str left|{{SUBPAGENAME}}|7}}|Infobox|[[Category:Infobox templates|{{remove first word|{{SUBPAGENAME}}}}]]}}}}|}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go in the /doc subpage, and interwikis go in Wikidata. --> </noinclude> wikitext text/x-wiki {{#invoke:Infobox|infobox}}<includeonly>{{template other|{{#ifeq:{{PAGENAME}}|Infobox||{{#ifeq:{{str left|{{SUBPAGENAME}}|7}}|Infobox|[[Category:Infobox templates|{{remove first word|{{SUBPAGENAME}}}}]]}}}}|}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go in the /doc subpage, and interwikis go in Wikidata. --> </noinclude> f4hgwrnr11ahhwyo266vcd10dpi92pe 10 3548 7816 7810 2021-09-13T13:00:28Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3549 7812 7811 2021-09-13T12:43:03Z Hafizman 1798 /* Syntaxe */ wikitext text/x-wiki {{Sous-page de documentation}} == Utilisation == : Modèle destiné à être utilisé en tête de portail. == Syntaxe == <pre>{{Портал шаралау | fond-tête = | color = | bordure = | taillebordure = | background = | entête = | portails = | projet = | catégorie = | évaluation = | bibliographie = | discussion = | modification = | degrade = non (si le degradé n'est pas souhaité) }}</pre> == Paramètres == * '''bordure''' = couleur (en hexadécimal, sans le #) des bords * '''taillebordure''' = taille (en pixels, sans le px) des bords * '''color''' = couleur des liens portails * '''background''' = couleur (en hexadécimal, sans le #) du fond * '''fond-tête''' = couleur (en hexadécimal, sans le #) du fond des liens portails * '''entête''' = – Sert à placer une entête entre les super-portails et le sous portails (optionnel) * '''portails''' = Listes des sous portails (potentiellement précédé de {{!}} si un tableau ou le modèle {{m|portail}} avec le parmètre <code>style=liste</code> est utilisé). * '''degrade''' = Mettre le paramètre "non" pour retirer l'effet dégradé. * Les onglets : ** '''portail''' = Lien vers le portail (non wikifié, optionnel : <code><nowiki>{{FULLPAGENAME}}</nowiki></code> par défaut) ** '''nomportail''' = Possibilité de définit un nom différent pour le lien vers le portail (pratique pour changer la couleur pour des raisons d'accessibilité <code><nowiki>| nomportail = <span style="#FFFFFF">Nom du portal</span> </nowiki></code>) ** '''catégorie''' = lien vers la catégorie (wikifié, optionnel) ** '''modification''' = lien vers une page spéciale (wikifié, optionnel) ** '''projet''' = Lien vers le projet (wikifié, optionnel) ** '''évaluation''' = lien vers les évaluations du projet lié (wikifié, optionnel) ** '''bibliographie''' = lien vers une bibliographie lié au portail (wikifié, optionnel) ** '''autre''' = un autre lien (wikifié, optionnel) ** '''discussion''' = page de discussion sur portail (wikifié, '''obligatoire''') Pour des raisons de style, le paramètre "discussion" est obligatoire. == Exemple == * <code><nowiki>{{</nowiki>Navigation portail<nowiki>|paramètre1|nom1param=valeur1}}</nowiki></code> {{Navigation portail}} == Exemple d'en-tête == <pre> {{{!}} width=100% style="#CCCCCC; padding-left:20px;padding-right:20px;" {{!-}} {{!}}valign=middle{{!}}[[Fichier:Illustration.png|120px]] {{!}}valign=middle style="padding-left:20px"{{!}}<font style="font-size:150%;line-height:1em;">Portail du</font><br/> <span style="font-size:270%;line-height:1em; margin-left:1em; ">[[Nom du portail]]</span> {{!}}valign=middle align=right{{!}} « Citation » [[:wikt:auteur|Auteur]] <br /> '''{{Nombre d'articles}}''' sont actuellement liés au portail. {{!}}} </pre> == Voir aussi == * {{m|Navigation projet}} modèle homologue à utiliser sur les projets <includeonly> [[Catégorie:Modèle de l'espace Portail]] </includeonly> bfdeim4y56yal96ebdq0l849btatbtb 10 3550 7817 7813 2021-09-13T13:01:02Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3551 7814 2021-09-13T12:51:22Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>:{{#if:{{NAMESPACE:{{{1}}}}}|{{{1}}}|Modèle:{{{1}}}}}|<nowiki>{{</nowiki>{{#if:{{{subst|}}}|subst:|}}{{{1}}}{{#if:{{{2|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{2|}}}}}{{#if:{{{3|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{3|}}}}}{{#if:{{{4|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{4|}}}}}{{#if:{{{5|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{5|}}}}}{{#if:{{{6|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{6|}}}}}{{#if:{{{7|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{7|}}}}}{{#if:{{{8|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{8|}}}}}{{#if:{{{9|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{9|}}}}}{{#if:... wikitext text/x-wiki <includeonly>[[:{{#if:{{NAMESPACE:{{{1}}}}}|{{{1}}}|Modèle:{{{1}}}}}|<nowiki>{{</nowiki>{{#if:{{{subst|}}}|subst:|}}{{{1}}}{{#if:{{{2|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{2|}}}}}{{#if:{{{3|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{3|}}}}}{{#if:{{{4|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{4|}}}}}{{#if:{{{5|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{5|}}}}}{{#if:{{{6|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{6|}}}}}{{#if:{{{7|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{7|}}}}}{{#if:{{{8|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{8|}}}}}{{#if:{{{9|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{9|}}}}}{{#if:{{{10|}}}|<nowiki>|</nowiki>{{{10|}}}}}<nowiki>}}</nowiki>]]</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> ct18od1yofvn2y4jtalr4dzy9s517jd 0 3552 7815 2021-09-13T12:56:02Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><!-- --><div align="center" style="background-repeat:no-repeat; background-position:-40px -15px; background:#{{#if:{{{background|}}}|{{{background|}}}|transparent}}; vertical-align:top; -moz-border:transparent; border-radius:10px; "> <div class="globegris" style="background-repeat:no-repeat; background-position:-40px -15px; border: {{#if:{{{taillebordure|}}}|{{{taillebordure|}}}|1}}px solid #{{#if:{{{bordure|}}} | {{{bordure|}}} | c2dfff }}; padding: 3px... wikitext text/x-wiki <includeonly><!-- --><div align="center" style="background-repeat:no-repeat; background-position:-40px -15px; background:#{{#if:{{{background|}}}|{{{background|}}}|transparent}}; vertical-align:top; -moz-border:transparent; border-radius:10px; "> <div class="globegris" style="background-repeat:no-repeat; background-position:-40px -15px; border: {{#if:{{{taillebordure|}}}|{{{taillebordure|}}}|1}}px solid #{{#if:{{{bordure|}}} | {{{bordure|}}} | c2dfff }}; padding: 3px 0 3px 0; {{#if:{{{fond-tête|}}}|background-color:#{{{fond-tête|}}};|background:transparent;}} border-radius:10px; margin-bottom:0.4em;"> {{Projets thématiques principaux|color={{{color|}}} }}</div> {{#if:{{{entête|}}} | {{{entête|}}} | }} {{#if:{{{projets|}}} | {{{!}} style="text-align:center; background:none; width:100%;" {{!+}} '''{{nobr|Sous-projets — Projets connexes}}''' {{{projets}}} {{!}}} | <div style="height: 0.5em;"></div> }}<!-- -->{{Onglets libres |degrade = {{{degrade|}}} |color = {{{color|}}} |Onglet-1={{#if: {{{portail|}}} | {{{portail|}}} | [[{{FULLPAGENAME}}|Le portail]] }} |Onglet-2={{{catégorie|}}} |Onglet-3={{{modification|}}} |Onglet-4={{{projet|}}} |Onglet-5={{{évaluation|}}} |Onglet-6={{{bibliographie|}}} |Onglet-7={{{autre|}}} |Onglet-8={{{discussion|[[{{TALKPAGENAME}}]]}}}<!-- MERCI DE LAISSER discussion en temps que dernier onglet --> |fond-onglet = {{{fond-tête|}}} |bordure= {{#if:{{{bordure|}}}|{{{bordure|}}}|C2dfff}} |taillebordure= {{#if:{{{taillebordure|}}}|{{{taillebordure|}}}|1}} |alignement onglet=center }}</div></includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> ow7tyjsyxjgbfb9dq2wfciltb1o5pw2 10 3553 7859 7831 2021-09-14T04:12:53Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3554 7852 7851 2021-09-14T04:06:34Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{docpage}} {{эзотерика}} Үлгі шарлау мәзірін бетбелгілер түрінде жасау үшін қолданылады. 8 бетбелгіге дейін қолдау көрсетіледі. <pre> {{Бетбелгілер |Түс_фон = бетбелгілер арасындағы өң түсі (әдепкі — transparent) |Түс_белсенді_фон= белсенді бетбелгі фонының түсі (әдепкі — #a3caff) Бетбелгілер айналасындағы жақтаудың түсі (әдепкі — #a3caff) |Түс_активно_оловка= белсенді бетбелгі тақырыбының түсі (әдепкі — қара) |Түсі_фон= белсенді емес бетбелгілердің өң түсі (әдепкі — #cfe3ff) |Түсі_бетбелгі= белсенді емес бетбелгілер тақырыбының түсі (әдепкі — қара) |Сілтеме1= сілтеме жүргізетін беттің атауы. |Тақырыптар1= сілтеме тақырыбының мәтіні |Сілтеме2= |Айдарлар2= ... |Сілтеме8= |Айдарлар8= }}</pre> Көшіруге арналған дайындама: <pre> {{бетбелгілер |Цвет_фона = |Түс_белсенді_фон = |Түс_рамка = |Түс_белсенлі_тақырып = |Түсі_фон = |Түсі_белгісі= |Сілтеме1 = |Айдарлар1 = |Сілтеме2 = |Айдарлар2 = |Сілтеме3 = |Айдарлар3 = |Сілтеме4 = |Айдарлар4 = }}</pre> == Ішкі беттер== *{{tl|Бетбелгілер/тақырыптар қалталары}} *{{tl|Бетбелгілер/бетбелгі}} *{{tl|Бетбелгілер/Бетбелгі2}} *{{tl|Бетбелгілер/Бетбелгілер}} <includeonly>[[санат:үлгілер:порталдарды безендіру:классикалық]]</includeonly> 9q4ery8jg86d0wwax53kkod4rv1o14b 10 3555 7837 2021-09-14T03:44:44Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{| style="table-layout:fixed; width:100%; border:none; background-color:{{{1}}};" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" |</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{| style="table-layout:fixed; width:100%; border:none; background-color:{{{1}}};" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" |</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 41bc6zlpgq8n30njxel9xc73jglk9nn 10 3556 7838 2021-09-14T03:46:06Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#ifeq:{{{1}}}|{{FULLPAGENAME}}| {{!}} style="padding:0 .3em; background-color:{{{3}}}; border:solid 1px {{{4}}}; border-bottom: 0; text-align:center; font-weight:bold; width:auto;" {{!}} [[{{{1}}}|<span style="color:{{{5}}}">{{{2}}}</span>]] {{!}} style="border-bottom:1px solid {{{4}}}" width="1%" {{!}} &nbsp;{{!}}| {{!}} style="padding:0 .3em; background-color:{{{6}}}; border:solid 1px {{{4}}}; border-bottom: 1; text-align:center; width:auto;" {{!}} {{... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifeq:{{{1}}}|{{FULLPAGENAME}}| {{!}} style="padding:0 .3em; background-color:{{{3}}}; border:solid 1px {{{4}}}; border-bottom: 0; text-align:center; font-weight:bold; width:auto;" {{!}} [[{{{1}}}|<span style="color:{{{5}}}">{{{2}}}</span>]] {{!}} style="border-bottom:1px solid {{{4}}}" width="1%" {{!}} &nbsp;{{!}}| {{!}} style="padding:0 .3em; background-color:{{{6}}}; border:solid 1px {{{4}}}; border-bottom: 1; text-align:center; width:auto;" {{!}} [[{{{1}}}|<span style="color:{{{7}}}">{{{2}}}</span>]] {{!}} style="border-bottom:1px solid {{{4}}}" width="1%" {{!}} &nbsp;{{!}} }}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 253xvv4e747e6c6bzx94tq3oecebsdy 10 3557 7854 7847 2021-09-14T04:08:14Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3558 7858 7840 2021-09-14T04:12:29Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3559 7857 7841 2021-09-14T04:11:57Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3560 7855 7844 2021-09-14T04:10:41Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3561 7848 2021-09-14T04:01:08Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Бетбелгілер/бетбелгілер2]] бетін [[Үлгі:Бетбелгілер/бетбелгі2]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Бетбелгілер/бетбелгі2]] otxv57tfedw80jecy8bndqiduhu12kx 10 3562 7856 7853 2021-09-14T04:11:19Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3563 7868 2021-09-14T05:50:47Z Hafizman 1798 Hafizman [[Альберт]] бетін [[Үлгі:Ибн Сина]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Ибн Сина]] 1hhzqqpltxmkc94n5pv5vbxjpcs5doz 10 3564 8292 7870 2021-09-26T12:13:17Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3565 7873 2021-09-14T06:43:44Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Infobox | bodyclass = vcard | bodystyle = width:23em; | title = {{{name|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} | titleclass = fn | title2 = {{{Анык аты-жөнү|}}} | image = {{#if:{{{Сүрөт|}}}|[[File:{{{Сүрөт}}}|{{#if:{{{Туурасы|}}}|{{{Туурасы|}}}|200px|frameless}}]]}} | caption = {{{Сүрөттүн аталышы|}}} | label1 = Толук аты-жөнү | data1 = {{{Толук аты-жөнү|}}} | label2 = Англис тили... wikitext text/x-wiki {{Infobox | bodyclass = vcard | bodystyle = width:23em; | title = {{{name|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} | titleclass = fn | title2 = {{{Анык аты-жөнү|}}} | image = {{#if:{{{Сүрөт|}}}|[[File:{{{Сүрөт}}}|{{#if:{{{Туурасы|}}}|{{{Туурасы|}}}|200px|frameless}}]]}} | caption = {{{Сүрөттүн аталышы|}}} | label1 = Толук аты-жөнү | data1 = {{{Толук аты-жөнү|}}} | label2 = Англис тилинде | data2 = {{{Англис тилинде|}}} | label3 = Төрөлгөн | data3 = {{br separated entries|{{#if:{{{Төрөлгөн_аты|}}}|<span>{{{Төрөлгөн_аты}}}</span>}}|{{{Төрөлгөн_датасы|}}}|{{{Төрөлгөн_жери|}}}}} | label4 = Көз жумган | data4 = {{br separated entries|{{{Көз жумган_датасы|}}}|{{{Көз жумган_жери|}}}}} | label5 = Доор | data5 = {{{Доор|}}} | label6 = Аймак | data6 = {{{Аймак|}}} | label7 = Мектеп | data7 = {{{Мектеп|}}} | label8 = Кызыккан темалар | data8 = {{{Кызыккан темалар|}}} | label9 = Олуттуу идеялары | data9 = {{{Олуттуу идеялары|}}} | label10 = Уюмдар | data10 = {{{Уюмдар|}}} | data11 = {{#if:{{{Таасир бергендер|}}} | {{Collapsible list | expand = {{{expand|}}} | title = Таасир бергендер | frame_style = border:none; padding:0; | list_style = text-align:center; | 1 = {{{Таасир бергендер}}} }} }} | data12 = {{#if:{{{Таасир алгандар|}}} | {{Collapsible list | expand = {{{expand|}}} | title = Таасир алгандар | frame_style = border:none; padding:0; | list_style = text-align:center; | 1 = {{{Таасир алгандар}}} }} }} | label13 = Колтамгасы | data13 = {{#if:{{{Колтамгасы|}}} |[[Image:{{{Колтамгасы}}}|128px|alt={{{Колтамгасы_alt|}}}]]}} | label14 = Интернет-сайт | data14 = {{{Интернет-сайт|}}} }} </includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 6dccie7bqseeuio4g24esgl2ny4vpxv 10 3566 7915 7914 2021-09-15T14:30:05Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{clr}}<!-- Permet d'éviter le rétrécissement du modèle entre deux colonnes float --><div style="display: flex; flex-direction: row; flex-wrap: wrap;"> {{boîte ombragée | contenu = <div style="float: left;">[[File:Logo portail wikipédia.svg|30px|link=Portail:Accueil|Autres portails.]]</div> <div style="text-align: center; padding: .2em;">'''[[Portail:Accueil|Басқа тақырыптық порталдар]]'''</div> | style = flex: 1 1 20em; {{#if:{{{bord|}}}|border: {{{bord|1}}}px solid;|}} border-color: {{{couleurbord|#aaaaaa}}}; background: {{{couleurfond|#f9f9f9}}}; {{#if:{{{arrondi||}}}|border-radius: {{{arrondi|1}}}px|}}; }} {{boîte ombragée | contenu = <div style="float: left;">[[File:Circle-icons-recycle.svg|30px|link={{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}}|Rafraîchissement.]]</div> <div class="plainlinks" style="text-align: center; padding: .2em;">'''[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}} Бұл бетті жаңартыңыз]'''</div> | style = flex: 1 1 20em; {{#if:{{{bord|}}}|border: {{{bord|1}}}px solid;|}} border-color: {{{couleurbord|#aaaaaa}}}; background: {{{couleurfond|#f9f9f9}}}; {{#if:{{{arrondi||}}}|border-radius: {{{arrondi|1}}}px|}}; }} </div><noinclude> {{Documentation|contenu= == Utilisation == Insère un bandeau générique au pied de chaque portail. Le modèle est paramétré, mais possède des valeurs par défaut, donc tout ou partie des entrées peuvent être négligées. == Syntaxe == <pre><nowiki> {{Қақпа табаны | bord = ''indiquer ici la largeur du cadre'' | couleurbord = ''indiquer ici la couleur du cadre'' | couleurfond = ''indiquer ici la couleur du fond'' | arrondi = ''indiquer l’arrondi ici'' }} </nowiki></pre> ;Pour les couleurs : [[aide:couleurs]] == Voir aussi == * {{m|Pied de projet}} }} [[Catégorie:Modèle de bandeau de portail]] </noinclude> eup7j0ykfvicp73d0uxlzjs990x6tus 10 3567 7875 2021-09-14T08:08:32Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="clear:{{#switch:{{{1|}}}|gauche|left=left|droite|right=right|both}};"></div><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <div style="clear:{{#switch:{{{1|}}}|gauche|left=left|droite|right=right|both}};"></div><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> k88bsqqycifv974m5jg341yhztm3m5a 10 3568 7876 2021-09-14T08:09:45Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="box-shadow: 0 0 .2em #999; border-radius: .2em; margin: .5em .5em 1em .5em; padding: .5em 1em .5em 1em; background: {{#if: {{{contenu-couleur-fond|}}} | {{{contenu-couleur-fond}}} | #F8F9FA}}; {{{style|}}};">{{{contenu}}}</div><noinclude> {{documentation}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <div style="box-shadow: 0 0 .2em #999; border-radius: .2em; margin: .5em .5em 1em .5em; padding: .5em 1em .5em 1em; background: {{#if: {{{contenu-couleur-fond|}}} | {{{contenu-couleur-fond}}} | #F8F9FA}}; {{{style|}}};">{{{contenu}}}</div><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 4dgi77edn5nqjoy55wsel6hexpso8e2 10 3569 7879 7878 2021-09-14T08:34:30Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly><nowiki />{{#tag:indicator|<div class="nopopups">[[Fichier:{{{image|Fairytale bookmark.png}}}|{{{taille|20}}}px|link={{#if:{{{lien|}}}|{{fullurl:{{{lien}}}|{{{paramètre|}}}}}}}|alt={{{texte|exemple de texte}}}|{{{texte|exemple de texte}}}|class=noviewer]]</div>|name={{{id|{{#switch:{{NAMESPACENUMBER}}|2|3={{{image|Fairytale bookmark.png}}} }} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{id|}}}||[[Catégorie:Page utilisant une icône de titre sans identifiant]]}}</includeonly><noinclude> {{Documentation}} </noinclude> sdm2btmxsqi6ocpy7h1ex9hs9nhjrh2 10 3570 7880 2021-09-14T08:35:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Sous-page de documentation}} {{Avertissement méta-modèle}} == Utilisation == Ce modèle permet d’apposer une icône discrète à droite du titre de la page dans laquelle il est placé. == Syntaxe == <pre>{{Icône de titre | id = | lien = | texte = | image = | taille = }}</pre> {{Icône de titre|id=exemple}} == Paramètres == * <code>id</code> : Identifiant de l'icône (obligatoire, par exemple <code>mon-icone1</code>). Cet identifiant n'apparaît p... wikitext text/x-wiki {{Sous-page de documentation}} {{Avertissement méta-modèle}} == Utilisation == Ce modèle permet d’apposer une icône discrète à droite du titre de la page dans laquelle il est placé. == Syntaxe == <pre>{{Icône de titre | id = | lien = | texte = | image = | taille = }}</pre> {{Icône de titre|id=exemple}} == Paramètres == * <code>id</code> : Identifiant de l'icône (obligatoire, par exemple <code>mon-icone1</code>). Cet identifiant n'apparaît pas directement dans la page, mais est utilisé pour générer l'attribut <code>id</code> de l'élément HTML contenant l'icône. Il est recommandé de ne pas y insérer d'espaces ni de caractères spéciaux. Une page ne doit pas contenir plusieurs icônes ayant le même identifiant, sinon seule la dernière est affichée. Deux modèles affichant des icônes de titre ne doivent pas utiliser le même identifiant, à moins d'être mutuellement exclusifs. Les icônes sont triées par ordre alphabétique de leur identifiant. * <code>lien</code> : La page sur laquelle un clic sur l’icône dirigera (facultatif). * <code>paramètre</code> : Paramètres à ajouter à l'url ("action=edit", "uselang=fr", "oldid=123456", etc... (facultatif, rien par défaut) * <code>texte</code> : Le texte de l’info-bulle qui doit apparaître (facultatif, ''exemple de texte'' par défaut). Éviter les caractères wiki, à savoir les |, }} etc. * <code>image</code> : Le nom sans préfixe de l’image à afficher (facultatif, ''Fairytale bookmark.png'' par défaut). L’image peut être située sur Commons. * <code>taille</code> : La taille (sans l’unité ''px'') de l’image (facultatif, ''20'' par défaut). Note : * Ce sous-modèle ne doit pas être utilisé directement dans l’espace encyclopédique. * Les images utilisées doivent être dans le domaine public ou sinon listées dans [[Wikipédia:Crédits graphiques]], car le modèle insère un lien sur l'image empêchant celle-ci d'avoir un lien vers la page indiquant les droits associés à l'image. == Voir aussi == * [[:Catégorie:Page utilisant une icône de titre sans identifiant]] * {{M|Méta bandeau d'avertissement}} * [[mw:Help:Page status indicators/fr]] <includeonly> [[Catégorie:Modèle ajoutant une icône de titre| ]] [[Catégorie:Méta-modèle|Icone de titre]] </includeonly> kr40a2k9uyn0ehmmrpwwvkt74p80aim 10 3571 7881 2021-09-14T08:38:07Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#ifexist:Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} |{{Тақырып белгісі | id = son-projet{{#if:{{{clé de tri|}}}|-{{{clé de tri|}}}|{{#ifeq:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|{{PAGENAME}}||-{{{1|}}}}}}} | lien = Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} | texte = Le projet « {{{1|{{PAGENAME}}}}} » lié à ce portail | image = Circle-icons-tools.svg | taille = 20 }} |<!-- [[Catégorie:Portail sans projet|{{PAGENAME}}]] --> }}<nowiki/></includeonly><noinclude>{{Document... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifexist:Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} |{{Тақырып белгісі | id = son-projet{{#if:{{{clé de tri|}}}|-{{{clé de tri|}}}|{{#ifeq:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|{{PAGENAME}}||-{{{1|}}}}}}} | lien = Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} | texte = Le projet « {{{1|{{PAGENAME}}}}} » lié à ce portail | image = Circle-icons-tools.svg | taille = 20 }} |<!-- [[Catégorie:Portail sans projet|{{PAGENAME}}]] --> }}<nowiki/></includeonly><noinclude>{{Documentation}} </noinclude> 1te8jm0fdmntrhjyw0wx93mc6nekwek 10 3572 7882 2021-09-14T08:41:07Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Sous-page de documentation}} {{Тақырып белгісі | id = son-projet | lien = Modèle:Son projet | texte = Exemple de restitution | image = Icon tools.svg | taille = 20 }} == Utilisation == À utiliser dans les portails, ce modèle place dans la barre de titre une icône comme celle affichée en haut à droite de cette page-ci et qui crée un lien vers le projet associé. Il permet de faciliter la navigation entre projet et portail. == Syntaxe... wikitext text/x-wiki {{Sous-page de documentation}} {{Тақырып белгісі | id = son-projet | lien = Modèle:Son projet | texte = Exemple de restitution | image = Icon tools.svg | taille = 20 }} == Utilisation == À utiliser dans les portails, ce modèle place dans la barre de titre une icône comme celle affichée en haut à droite de cette page-ci et qui crée un lien vers le projet associé. Il permet de faciliter la navigation entre projet et portail. == Syntaxe == <code><nowiki>{{</nowiki>{{PAGENAME}}<nowiki>|</nowiki>''projet''|clé de tri=<nowiki>}}</nowiki></code> * <code>''projet''</code> — <small>(Optionnel)</small> Le nom du projet sans le préfixe <code>Projet:</code> (nécessaire seulement si les noms de page du projet et du portail diffèrent) * <code>''clé de tri''</code> — <small>(Optionnel)</small> Si le modèle est utilisé plusieurs fois dans la page, ce paramètre permet d'ajuster l'ordre dans lequel les icônes sont triées. == Exemple == * Voir [[Portail:Religions et croyances]]. == Voir aussi == * {{m|Icône de titre}} * {{m|Son portail}} <includeonly> <!-- Catégories pour le modèle --> [[Catégorie:Modèle d'icône de titre]] [[Catégorie:Modèle de l'espace Portail]] </includeonly> 2kqg6f64t6iv88732nj25rdxyqpx9aa 0 3573 7883 2021-09-14T15:39:42Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Сыртқы бөлімдер |Onglet-1=<span style="color:#FF0">'''Portail'''</span> |URL-1=Portail:Star Wars |fond onglet-1=#000 |Onglet-2=<span style="color:#FF0">'''Projet'''</span> |URL-2=Projet:Star Wars |fond onglet-2=#000 |Onglet-3=<span style="color:#FF0">'''Discussion'''</span> |URL-3=Discussion Projet:Star Wars |fond onglet-3=#000 |bordure=#00D0F0 solid 1px |fond cadre=#000000 |arrondi=5em |alignement onglet=center }} <!-- PRÉCAUTIONS : Ce portail utilise... wikitext text/x-wiki {{Сыртқы бөлімдер |Onglet-1=<span style="color:#FF0">'''Portail'''</span> |URL-1=Portail:Star Wars |fond onglet-1=#000 |Onglet-2=<span style="color:#FF0">'''Projet'''</span> |URL-2=Projet:Star Wars |fond onglet-2=#000 |Onglet-3=<span style="color:#FF0">'''Discussion'''</span> |URL-3=Discussion Projet:Star Wars |fond onglet-3=#000 |bordure=#00D0F0 solid 1px |fond cadre=#000000 |arrondi=5em |alignement onglet=center }} <!-- PRÉCAUTIONS : Ce portail utilise un modèle pour chaque section. Vous ne devez donc pas (sauf exception) éditer cette page directement, mais le modèle concerné. La liste des modèles est disponible avec leur correspondance dans le portail, sur la page de discussion. --> {{son projet}} <center><font color="#FFFF00">[[File:Portail Star Wars.png|300px|Star Wars|link=Star Wars]]</font> <br /> {| | bgcolor="#000000" | <font color="#00D0F0">{{nobr|Il y a bien longtemps, dans une galaxie}}<br />{{nobr|lointaine, très lointaine....}} </font></div></div></center> |} {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Introduction</center></big> |logo= |contenu=Portail:Star Wars/Introduction }} <div style="width:50%;float:left;"> <!-- DEBUT PARTIE GAUCHE --> {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Lumière sur</center></big> |logo=Nuvola apps ktip.png |contenu={{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Lumière sur }} {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Citation au hasard</center></big> |logo=Megaphone.svg |contenu=Portail:Star Wars/Citation }} {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Arborescence</center></big> |logo=Open book 01.svg |contenu={{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Arborescence }} </div> <!-- FIN PARTIE GAUCHE --> <div style="width:49%;float:right;"> <!-- DEBUT PARTIE DROITE --> {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Image au hasard</center></big> |logo=Gnome-emblem-photos.svg |contenu={{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Image au hasard }} {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Articles distingués</center></big> |logo=Cscr-featuredtopic gold.svg |contenu={{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Articles distingués }} </div> <!-- FIN PARTIE DROITE --> {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Index</center></big> |logo=Feather.svg |contenu={{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Index }} {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Chronologie</center></big> |logo=Crystal Clear app clock.svg |contenu={{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Chronologie }} {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#000000 |tourtexte =#000000 |tourext=#000000 |fondint=#000000 |tourint=#000000 |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=#FFFF00 |titre=<big><center>Portails connexes</center></big> |logo=Sw_stub.png |contenu={{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Portails connexes }} {{Pied de portail}} {{Bon portail|vote=BA|oldid=106251908|date=27 août 2014}} [[Catégorie:Portail:Star Wars|*]] [[Catégorie:Page de portail ou de projet thématique]] 5tmpcvec4ckiu5tz03kuce90rm6elmr 10 3574 7884 2021-09-14T15:42:32Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly><span class="nowrap">{{{1}}}</span></includeonly><noinclude>{{Documentation}} <!-- métadonnées et interwikis dans la documentation --> </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly><span class="nowrap">{{{1}}}</span></includeonly><noinclude>{{Documentation}} <!-- métadonnées et interwikis dans la documentation --> </noinclude> tmy0cp635fz1karn52z64kj2gz3z6ot 10 3575 7885 2021-09-14T15:44:36Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Sous-page de documentation}} <includeonly>{{Protection}}</includeonly> == Utilisation == Le modèle {{m|nobr}} rend insécable l’affichage de son texte en paramètre (uniquement via [[Feuilles de style en cascade|CSS]]). Il simplifie l’écriture en évitant d’utiliser explicitement des [[espace insécable|espaces insécables]] (<code>&amp;nbsp;</code>), mais sémantiquement, il ne les remplace cependant pas (le rendu attendu ne sera pas obtenu sans la prise en... wikitext text/x-wiki {{Sous-page de documentation}} <includeonly>{{Protection}}</includeonly> == Utilisation == Le modèle {{m|nobr}} rend insécable l’affichage de son texte en paramètre (uniquement via [[Feuilles de style en cascade|CSS]]). Il simplifie l’écriture en évitant d’utiliser explicitement des [[espace insécable|espaces insécables]] (<code>&amp;nbsp;</code>), mais sémantiquement, il ne les remplace cependant pas (le rendu attendu ne sera pas obtenu sans la prise en charge de ces styles CSS). Il fonctionne lorsque le texte en paramètre contient des images (par exemple un drapeau), ou des liens, contrairement à l’espace insécable, qui est inefficace pour les images et casse les liens. ''Nobr'' est l'abréviation de l'anglais ''{{langue|en|no break}}'', « pas de rupture ». == Syntaxe == <code><nowiki>{{nobr|</nowiki></code>''texte à rendre insécable et pouvant contenir des images''<code><nowiki>}}</nowiki></code> '''Remarques :''' * si le texte contient un signe « = », il faut soit l’inclure avec le modèle {{m|1==}}, soit utiliser la forme : <code><nowiki>{{nobr|</nowiki>1=</code>''texte contenant un signe « = » à rendre insécable''<code><nowiki>}}</nowiki></code> ; * si le texte contient un signe « | », il faut le remplacer par le modèle {{m|!}} ou l'encadrer par les [[Aide:Syntaxe#Afficher le wikicode en lecture - empêcher l'interprétation MediaWiki|balises « nowiki »]]. {{Boîte déroulante/début|titre=templatedata}} <templatedata> { "params": { "1": { "label": "Texte", "description": "Texte à rendre insécable et pouvant contenir des images", "type": "string", "required": true, "suggested": true, "example": "texte à rendre insécable" } }, "description": "Ce modèle rend insécable l’affichage de son texte en paramètre. Il simplifie l’écriture en évitant d’utiliser explicitement des espaces insécables." } </templatedata> {{Boîte déroulante/fin}} == Exemple == Dans les paragraphes suivants, formés de blocs <code><nowiki>{{nobr|Un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}}</nowiki></code>, les retours à la ligne ne doivent apparaître qu'après le mot « neuf » dans toutes les mises en page possibles : :{{nobr|Un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}}. :<big>{{nobr|Un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}}.</big> :<big><big>{{nobr|Un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}} {{nobr|un deux trois quatre cinq six sept huit neuf}}.</big></big> <includeonly> [[Catégorie:Modèle de formatage]] </includeonly> jkcbpxaujid9wm2afg5fsbxt3vshjqt 10 3576 7886 2021-09-14T15:47:42Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{#ifexist:Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} |{{Icône de titre | id = son-projet{{#if:{{{clé de tri|}}}|-{{{clé de tri|}}}|{{#ifeq:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|{{PAGENAME}}||-{{{1|}}}}}}} | lien = Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} | texte = Le projet « {{{1|{{PAGENAME}}}}} » lié à ce portail | image = Circle-icons-tools.svg | taille = 20 }} |<!-- [[Catégorie:Portail sans projet|{{PAGENAME}}]] --> }}<nowiki/></includeonly><noinclude>{{Documentation}} </noin... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifexist:Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} |{{Icône de titre | id = son-projet{{#if:{{{clé de tri|}}}|-{{{clé de tri|}}}|{{#ifeq:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|{{PAGENAME}}||-{{{1|}}}}}}} | lien = Projet:{{{1|{{PAGENAME}}}}} | texte = Le projet « {{{1|{{PAGENAME}}}}} » lié à ce portail | image = Circle-icons-tools.svg | taille = 20 }} |<!-- [[Catégorie:Portail sans projet|{{PAGENAME}}]] --> }}<nowiki/></includeonly><noinclude>{{Documentation}} </noinclude> hxq5y98nomfjv8uifsvywwfbzeu2lie 10 3577 7887 2021-09-14T15:50:18Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Sous-page de documentation}} {{Icône de titre | id = son-projet | lien = Modèle:Son projet | texte = Exemple de restitution | image = Icon tools.svg | taille = 20 }} == Utilisation == À utiliser dans les portails, ce modèle place dans la barre de titre une icône comme celle affichée en haut à droite de cette page-ci et qui crée un lien vers le projet associé. Il permet de faciliter la navigation entre projet et portail. == Syntaxe == <code><n... wikitext text/x-wiki {{Sous-page de documentation}} {{Icône de titre | id = son-projet | lien = Modèle:Son projet | texte = Exemple de restitution | image = Icon tools.svg | taille = 20 }} == Utilisation == À utiliser dans les portails, ce modèle place dans la barre de titre une icône comme celle affichée en haut à droite de cette page-ci et qui crée un lien vers le projet associé. Il permet de faciliter la navigation entre projet et portail. == Syntaxe == <code><nowiki>{{</nowiki>{{PAGENAME}}<nowiki>|</nowiki>''projet''|clé de tri=<nowiki>}}</nowiki></code> * <code>''projet''</code> — <small>(Optionnel)</small> Le nom du projet sans le préfixe <code>Projet:</code> (nécessaire seulement si les noms de page du projet et du portail diffèrent) * <code>''clé de tri''</code> — <small>(Optionnel)</small> Si le modèle est utilisé plusieurs fois dans la page, ce paramètre permet d'ajuster l'ordre dans lequel les icônes sont triées. == Exemple == * Voir [[Portail:Religions et croyances]]. == Voir aussi == * {{m|Icône de titre}} * {{m|Son portail}} <includeonly> <!-- Catégories pour le modèle --> [[Catégorie:Modèle d'icône de titre]] [[Catégorie:Modèle de l'espace Portail]] </includeonly> 8hm3ot15n7844ngn2uot7s4rr8xvuwm 0 3578 7923 7921 2021-09-15T16:54:57Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!-- Сыртқы бөлімдер --> <div style="width:100%;" cellpadding="1" cellspacing="1"> {{Сыртқы бөлімдер |Onglet-1=<font color="black">'''Портал'''</font> |URL-1=Портал:Ибн Сина |fond onglet-1=#000000 |Onglet-2=<font color=white>'''Жоба'''</font> |URL-2=Жоба:Ибн Сина |fond onglet-2=#000000 |Onglet-3=<font color=white>'''Талқылау'''</font> |URL-3=Талқылау Жоба:Ибн Сина |fond onglet-3=#000000 |Onglet-4=<font color=white>'''Ыстық заттар'''</font> |URL-4=:Санат:Портал:Ибн Сина/Ыстық_заттар |fond onglet-4=#000000 |bordure=1px solid #aaa |fond cadre=#FFFFFF |arrondi=4em |alignement onglet=center }} <!-- Атауы және таңбасы --> {|width="100%" |<div align="center"> <div style="position: fixed; left:-1px; bottom:250px; display:block; height:260px; width:170px;">[[File:Avicenna portrait.jpg|150px|link=Портал:Ибн Сина|]]</div> <br>[[File:Avicenna portrait.jpg|center|200px|link=Портал:Ибн Сина|Ибн Сина]]<br> <div cellpadding="5" cellspacing="5" style="background:black; border:1px solid #708090; border-style:ridge; border-width:3px;"> <div align="center" style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size:140%;"> '''<font color=White><big>Ибн Сина</big> порталы</font> ''' </div></div> </div> <div style="width:100%";> <!-- Кіріспе --> {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#696969 |tourext=black |fondint=black |tourint=black |fondtexte=#FFFFFF |couleurtitre=white |titre=Кіріспе |logo=Nuvola apps khexedit.png |contenu=Портал:{{PAGENAME}}/Кіріспе }}</div> <div style="width:49%; display:block; float:left; align:left;"><!-- БАСҚАРУ БАСТАУЫ 1 ОҢ --> {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#696969 |tourext=black |fondint=black |tourint=black |couleurtitre=white |titre=<span id="Таңдаулы афоризм">Афоризм</span> |logo=Favorite Quote.png |editonly=Портал:Ибн Сина/Афоризм |contenu=Портал:Ибн Сина/Афоризм }} </div><!-- СОЛ жақтаудың соңы --> <div style="width:50%; display:block; float:right; align:right;"><!-- DÉBUT DU CADRE 1 DROITE --> {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#696969 |tourext=black |fondint=black |tourint=black |couleurtitre=white |titre=<span id="Таңдаулы сурет">Таңдаулы сурет</span> |logo=Nuvola apps digikam.png |editonly=Портал:Ибн Сина/Сурет |contenu=Портал:Ибн Сина/Сурет }} </div><!-- Шығармалары --> <div style="width:100%;float:right;"><!-- DÉBUT DU CADRE 2 --> {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#696969 |tourext=black |fondint=black |tourint=black |couleurtitre=white |titre=<span id="Шығармалары">Шығармалары</span> |editonly=Портал:Ибн Сина/Шығармалары |contenu=Ибн Сина/Шығармалары }} {{3D бөлім |tailletour=1px |fondext=#696969 |tourext=black |fondint=black |tourint=black |couleurtitre=white |titre=<span id="Сіз білесіз бе?">Сіз білесіз бе?</span> |editonly=Портал:Ибн Сина/Сіз білесіз бе? |contenu=Портал:Ибн Сина/Сіз білесіз бе? }} so0pbucf656tljv7drkulohwl4kv2g1 10 3579 7896 2021-09-15T12:37:38Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: ✒️Авиценна туралы қызықты деректер: •Авиценна өмірінің бір ғана өмірбаяны бар, оны бір шәкірті жазып алған, ал басқа мәтіндерсіз оның қаншалықты дәл екенін білу мүмкін емес. Өмірбаянына сәйкес, ол біздің заманымыздың 980 жылдың жазында қазіргі Өзбекстандағ... wikitext text/x-wiki ✒️Авиценна туралы қызықты деректер: •Авиценна өмірінің бір ғана өмірбаяны бар, оны бір шәкірті жазып алған, ал басқа мәтіндерсіз оның қаншалықты дәл екенін білу мүмкін емес. Өмірбаянына сәйкес, ол біздің заманымыздың 980 жылдың жазында қазіргі Өзбекстандағы ауылда дүниеге келген. •Оның әкесі осы аймақта губернатор және ғалым болды, бұл Авиценнаға өте жақсы білім алуға әкелді, ол өзінің ақылдылығы мен таңғажайып есте сақтау қабілетімен ерекшеленді. Бұл естелік оның он жасқа дейін бүкіл Құранды жаттап, жаттап алу қабілетіне әкелді. •Авиценна әлі жасөспірім кезінде Аристотель шығармаларын кешенді түрде зерттеп, әл-Фарабидің ілеспе түсініктемесін алды; бұл оның философияға деген қызығушылығын тудырды және ол шешілгенге дейін қиын қиындықтарда мешітте намаз оқуды әдетке айналдырды. •16 жасында ол медицинаны зерттей бастады және 18 жасында дәрігер болды, медицинаны зерттеу мен түсінуді математикаға немесе басқа салаларға қарағанда түсіну қиынға соқты. Ол пациенттерді емдеуге қабілеттілігімен танымал болды және көбінесе оның қызметі үшін ақы талап етпеді. •997 жылға қарай Авиценна эмир Нух II -ні қауіпті аурудан емдеп, сауықтырды, сондықтан оның жеке дәрігері болып тағайындалды. Бұл позиция оған корольдік кітапханаға, сондай -ақ оған жиі баратын оқырмандарына шексіз кіруге мүмкіндік берді. •Саманидтер әулеті құлағаннан кейін, Авиценна келесі жылдар бойы оқу мен жазуға мүмкіндік іздеп, лауазымнан қызметке ауысады. Ол өмірінде 450 -ге жуық шығарма жазғаны белгілі, оның 240 -қа жуығы сақталған. Авиценнаның қалған жазбаларының ішінде бұл еңбектердің екі жүзге жуығы философия мен медицинаға арналған. •Авиценна медицинаның анықтамалық каталогы ретінде қызмет еткен «Емдеу кітабы» атты үлкен ісімен есте қалды. Ол сонымен қатар медициналық канонды жазды, ол өз кезіндегі медициналық түсініктің жалпы бейнесін берді. Оның мәтіндері ортағасырлық ғылыми мекемелердегі медициналық оқу орындарында қолданылды және 1650 жылдың аяғында медициналық оқулық ретінде қолданылды. frq255h8128bmrk2b7ljk1m8wek5rai 0 3580 7897 2021-09-15T12:40:39Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: ✒️Авиценна туралы қызықты деректер: •Авиценна өмірінің бір ғана өмірбаяны бар, оны бір шәкірті жазып алған, ал басқа мәтіндерсіз оның қаншалықты дәл екенін білу мүмкін емес. Өмірбаянына сәйкес, ол біздің заманымыздың 980 жылдың жазында қазіргі Өзбекстандағ... wikitext text/x-wiki ✒️Авиценна туралы қызықты деректер: •Авиценна өмірінің бір ғана өмірбаяны бар, оны бір шәкірті жазып алған, ал басқа мәтіндерсіз оның қаншалықты дәл екенін білу мүмкін емес. Өмірбаянына сәйкес, ол біздің заманымыздың 980 жылдың жазында қазіргі Өзбекстандағы ауылда дүниеге келген. •Оның әкесі осы аймақта губернатор және ғалым болды, бұл Авиценнаға өте жақсы білім алуға әкелді, ол өзінің ақылдылығы мен таңғажайып есте сақтау қабілетімен ерекшеленді. Бұл естелік оның он жасқа дейін бүкіл Құранды жаттап, жаттап алу қабілетіне әкелді. •Авиценна әлі жасөспірім кезінде Аристотель шығармаларын кешенді түрде зерттеп, әл-Фарабидің ілеспе түсініктемесін алды; бұл оның философияға деген қызығушылығын тудырды және ол шешілгенге дейін қиын қиындықтарда мешітте намаз оқуды әдетке айналдырды. •16 жасында ол медицинаны зерттей бастады және 18 жасында дәрігер болды, медицинаны зерттеу мен түсінуді математикаға немесе басқа салаларға қарағанда түсіну қиынға соқты. Ол пациенттерді емдеуге қабілеттілігімен танымал болды және көбінесе оның қызметі үшін ақы талап етпеді. •997 жылға қарай Авиценна эмир Нух II -ні қауіпті аурудан емдеп, сауықтырды, сондықтан оның жеке дәрігері болып тағайындалды. Бұл позиция оған корольдік кітапханаға, сондай -ақ оған жиі баратын оқырмандарына шексіз кіруге мүмкіндік берді. •Саманидтер әулеті құлағаннан кейін, Авиценна келесі жылдар бойы оқу мен жазуға мүмкіндік іздеп, лауазымнан қызметке ауысады. Ол өмірінде 450 -ге жуық шығарма жазғаны белгілі, оның 240 -қа жуығы сақталған. Авиценнаның қалған жазбаларының ішінде бұл еңбектердің екі жүзге жуығы философия мен медицинаға арналған. •Авиценна медицинаның анықтамалық каталогы ретінде қызмет еткен «Емдеу кітабы» атты үлкен ісімен есте қалды. Ол сонымен қатар медициналық канонды жазды, ол өз кезіндегі медициналық түсініктің жалпы бейнесін берді. Оның мәтіндері ортағасырлық ғылыми мекемелердегі медициналық оқу орындарында қолданылды және 1650 жылдың аяғында медициналық оқулық ретінде қолданылды. frq255h8128bmrk2b7ljk1m8wek5rai 0 3581 7898 2021-09-15T12:52:01Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[File:Portrait of Avicenna.jpg|thumb|230px]] wikitext text/x-wiki [[File:Portrait of Avicenna.jpg|thumb|230px]] brhkr07tzhu01h1lvlk9zxjkgb6p1vn 10 3582 7911 7910 2021-09-15T14:18:11Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <center>'''Ибн Сина''' (шамамен 980-1037)-араб дәрігері және философы. Ол классикалық диктаны 12 - 17 ғасырдың аяғынан бастап еуропалық медициналық ойда үстемдік ететін ұтымды, бірізді жүйеге айналдырды. Бұхара ауданындағы Афшанада туылған, Авиценна немесе Абу Али аль-Хусаин ибн Аддулла ибн Сина, мемлекеттік қызметкердің ұлы болған. Көп ұзамай отбасы провинцияның астанасы Бұхара қаласына қоныс аударды және бүкіл ислам әлемінде білім мен мәдениеттің орталығы ретінде танымал болды. Онда Ибн Сина оқуды бастады және 16 жасында тек жаратылыстану мен қарапайым метафизиканы ғана емес, сонымен қатар медициналық теорияны да меңгерді, осы тақырып бойынша жазылған барлық кітаптарды өз есебінен оқыды. Медицинаның теориялық түсінігіне қанағаттанбаған ол емделушілерді емдей бастады, осылайша эмпирикалық білімдерге қол жеткізді, сонымен қатар керемет емдерді қолдана бастады. Бұхара сұлтаны Ибн Синаны өзінің дәрігерлерінің бірі етіп тағайындады, содан кейін ол сұлтанның үлкен кітапханасына қол жеткізді. 18 жасында Ибн Сина барлық кітаптарды оқып үлгерді. Сина жазған алғашқы еңбек математикадан басқа барлық білім салаларын қамтитын энциклопедия болды; ол 20 томға шықты. Ибн Сина сұлтан өлгеннен кейін күнкөріс табу қиынға соқты, ал 22 жасында Бұхарадан шығып, батысқа қарай қаңғып кетті. Каспий теңізі маңындағы Джурджанда Ибн Сина логика мен астрономиядан дәріс оқыды және өзінің ең маңызды медициналық жұмысы Канонның бірінші бөлігін жазды . Содан кейін ол Рэйге көшті (қазіргі Тегеранға жақын), онда ол медициналық практиканы орнатты. Онда ол өзінің 30 -ға жуық қысқа шығармаларын жазды деп саналады. [[Ибн Сина|'''''(толығырақ ...)''''']]</center> <noinclude> [[Санат:Портал:Ибн Сина]] </noinclude> {{clear}} s61m8ihzdineocu2aul0yl9mmu9ub35 10 3583 7908 7907 2021-09-15T14:00:07Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [[File:АвиценнаБехзада.jpg|right|90px]] {{Афоризм|Ақылсыздықтың сан алуан түрлері бар.}} ^{<center>'''Ибн Сина'''</center>} t8nxg06v8zm3ul0he1clj3hnvuvxvp3 10 3584 7904 2021-09-15T13:38:08Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[File:Portrait of Avicenna.jpg|400px|center]] <center>Ибн Синаның суретті</center> <noinclude>[[Санат:Портал:Ибн Сина|Таңдаулы сурет]]</noinclude> wikitext text/x-wiki [[File:Portrait of Avicenna.jpg|400px|center]] <center>Ибн Синаның суретті</center> <noinclude>[[Санат:Портал:Ибн Сина|Таңдаулы сурет]]</noinclude> hwdey0ccuplhchtb0eanus63vdgdmf3 10 3585 7906 2021-09-15T13:49:49Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{{{{subst|}}}#time:s}}<noinclude> ---- Этот шаблон извлекает текущую секунду, представленную 2 цифрами (между 00 и 59) из текущего UTC-времени, установленного на Wikimedia-сервере). Показанная величина должна совпадать с самой правой частью {{CURRENTTIMESTAMP}}. ; Синтаксис: : <nowiki>{{</nowiki>{{PAGENAME}}<now... wikitext text/x-wiki {{{{{subst|}}}#time:s}}<noinclude> ---- Этот шаблон извлекает текущую секунду, представленную 2 цифрами (между 00 и 59) из текущего UTC-времени, установленного на Wikimedia-сервере). Показанная величина должна совпадать с самой правой частью {{CURRENTTIMESTAMP}}. ; Синтаксис: : <nowiki>{{</nowiki>{{PAGENAME}}<nowiki>}}</nowiki> : Используйте {&#123;subst:{{PAGENAME}}|subst=subst:&#125;} для замены текущей секунды. ; Формула: : <nowiki>{{#time:s}}</nowiki> : {&#123;subst:{{PAGENAME}}&#125;} копирует этот код, готовый для [[Help:Подстановка#Дополнительные подстановки|Дополнительной подстановки]] (возможной замены) в других шаблонах. ; Предупреждение: : Страницы, запрашивающие текущую секунду, также частенько нуждаются и в прочих частях {{evaldemo|CURRENTTIMESTAMP|s==}} и различных "текущих" шаблонах. Переменные могут включать различные временны́е метки в формате чч:мм:59. ; См. также: : {{tl|CURRENTHOUR}} : {{tl|CURRENTMINUTE}} : {{tl|CURRENTSECOND}} [[Категория:Шаблоны:Дата и время]] </noinclude> g1bfqedmk9uerh4bhsahfq0pwy9vrkz 10 3586 7922 2021-09-15T16:23:07Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <center>'''Ибн Сина''' (шамамен 980-1037)-араб дәрігері және философы. Ол классикалық диктаны 12 - 17 ғасырдың аяғынан бастап еуропалық медициналық ойда үстемдік ететін ұтымды, бірізді жүйеге айналдырды. Бұхара ауданындағы Афшанада туылған, Авиценна немесе Абу Али аль-Х... wikitext text/x-wiki <center>'''Ибн Сина''' (шамамен 980-1037)-араб дәрігері және философы. Ол классикалық диктаны 12 - 17 ғасырдың аяғынан бастап еуропалық медициналық ойда үстемдік ететін ұтымды, бірізді жүйеге айналдырды. Бұхара ауданындағы Афшанада туылған, Авиценна немесе Абу Али аль-Хусаин ибн Аддулла ибн Сина, мемлекеттік қызметкердің ұлы болған. Көп ұзамай отбасы провинцияның астанасы Бұхара қаласына қоныс аударды және бүкіл ислам әлемінде білім мен мәдениеттің орталығы ретінде танымал болды. Онда Ибн Сина оқуды бастады және 16 жасында тек жаратылыстану мен қарапайым метафизиканы ғана емес, сонымен қатар медициналық теорияны да меңгерді, осы тақырып бойынша жазылған барлық кітаптарды өз есебінен оқыды. Медицинаның теориялық түсінігіне қанағаттанбаған ол емделушілерді емдей бастады, осылайша эмпирикалық білімдерге қол жеткізді, сонымен қатар керемет емдерді қолдана бастады. Бұхара сұлтаны Ибн Синаны өзінің дәрігерлерінің бірі етіп тағайындады, содан кейін ол сұлтанның үлкен кітапханасына қол жеткізді. 18 жасында Ибн Сина барлық кітаптарды оқып үлгерді. Сина жазған алғашқы еңбек математикадан басқа барлық білім салаларын қамтитын энциклопедия болды; ол 20 томға шықты. Ибн Сина сұлтан өлгеннен кейін күнкөріс табу қиынға соқты, ал 22 жасында Бұхарадан шығып, батысқа қарай қаңғып кетті. Каспий теңізі маңындағы Джурджанда Ибн Сина логика мен астрономиядан дәріс оқыды және өзінің ең маңызды медициналық жұмысы Канонның бірінші бөлігін жазды . Содан кейін ол Рэйге көшті (қазіргі Тегеранға жақын), онда ол медициналық практиканы орнатты. Онда ол өзінің 30 -ға жуық қысқа шығармаларын жазды деп саналады. [[Ибн Сина|'''''(толығырақ ...)''''']]</center> <noinclude> [[Санат:Портал:Ибн Сина]] </noinclude> {{clear}} s61m8ihzdineocu2aul0yl9mmu9ub35 10 3587 7944 7924 2021-09-16T08:23:41Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3588 7925 2021-09-16T05:17:13Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{| style="table-layout:fixed; width:100%; border:none; background-color:{{{1}}};" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" |</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{| style="table-layout:fixed; width:100%; border:none; background-color:{{{1}}};" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" |</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 41bc6zlpgq8n30njxel9xc73jglk9nn 10 3589 7946 7926 2021-09-16T08:24:29Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3590 7933 7932 2021-09-16T05:40:45Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Тиркеме | Фондун активдүү түсү = #FFDEAD | Жээктин түсү = #BC8F8F | Башжазуунун активдүү түсү = #800 | Фондун активдүү эмес түсү = #FFEFD5 | Башжазуунун активдүү эмес түсү = #800 | Шилтеме1 = Портал:Опера | Башжазуу1 = Портал | Шилтеме2 = Портал:Опера/Статьи | Башжазуу2 = Лучшие статьи | Шилтеме3 = Портал:Опера/Списки | Башжазуу3 = Списки | Шилтеме4 = Портал:Опера/Словарь | Башжазуу4 = Словарь | Шилтеме5 = Проект:Опера | Башжазуу5 = Проект:Опера }} 8ti3puwanrti3k16kxx40tzmchm6bja 0 3591 7937 7936 2021-09-16T05:53:40Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Тиркеме | Фондун активдүү түсү = #FFDEAD | Жээктин түсү = #BC8F8F | Башжазуунун активдүү түсү = #800 | Фондун активдүү эмес түсү = #FFEFD5 | Башжазуунун активдүү эмес түсү = #800 | Шилтеме1 = Портал:Опера | Башжазуу1 = Портал | Шилтеме2 = Портал:Опера/Мақала | Башжазуу2 = Үздік мақала | Шилтеме3 = Портал:Опера/Тізім | Башжазуу3 = Тізім | Шилтеме4 = Портал:Опера/Сөздік | Башжазуу4 = Сөздік | Шилтеме5 = Жоба:Опера | Башжазуу5 = Жоба:Опера }} {| width=100% style="background: #FDF5E6; border: ridge 2px #F5DEB3;" | valign=top style="padding: 0; margin: 0;" | {{/Intro-box-header | Опера | Портал:Опера/Кіріспе }} {{/Кіріспе}} {{box-footer}} <div style="float: left; width: 35%"> <!-- Левая колонка --> {{/box-header |Коллекция сцен |Портал:Опера/Избранное изображение }} {{/Избранное изображение}} {{box-footer}} {{/box-header | Коллекция цитат | Портал:Опера/Избранная цитата }} {{/Избранная цитата}} {{box-footer}} {{/box-header |Юбилеи года |Портал:Опера/Юбилей }} {{/Юбилей}} {{box-footer}} {{/box-header |Памятные даты месяца |Портал:Опера/Памятные даты }} {{/Памятные даты}} {{box-footer}} {{/box-header |Категории |Портал:Опера/Категории }} {{/Категории}} {{box-footer |[[:Категория:Опера|Другие категории…]] }} {{/box-header |Ссылки |Портал:Опера/Навигация }} {{/Навигация}} {{box-footer}} </div> <!-- /Левая колонка --> <div style="float: right; width: 64%;"> <!-- Правая колонка --> {{/box-header |Опера — это… |Портал:Опера/Вводный текст }} {{/Вводный текст}} {{box-footer |<small>''Подробнее в статье «[[Опера]]»''</small> }} {{/box-header |Новости |Портал:Опера/Новости }} {{/Новости}} {{box-footer |<small>''[[Портал:Опера/Новости/Архив|Архив новостей]]''</small> }} {{/box-header |Анонсы |Портал:Опера/Анонсы }} {{/Анонсы}} {{box-footer |<small>''[[Портал:Опера/Анонсы/Архив|Архив анонсов]]''</small> }} {{/box-header |action=view |Коллекция статей |Портал:Опера/Избранная статья }} {{/Избранная статья}} {{box-footer}} {{/box-header |Коллекция портретов |Портал:Опера/Избранная личность }} {{/Избранная личность}} {{box-footer}} {{/box-header |Путеводитель по театрам |Портал:Опера/Оперные театры }} {{/Оперные театры}} {{box-footer}} {{/box-header |Знаете ли вы |Портал:Опера/Знаете ли вы }} {{/Знаете ли вы}} {{box-footer}} </div> <!-- /Правая колонка --> {{/box-header |Новые статьи |Портал:Опера/Новые статьи }} {{/Новые статьи}} {{box-footer}} {{/box-header |Как я могу помочь |Портал:Опера/Как я могу помочь }} {{/Как я могу помочь}} {{box-footer}} {{Избранный список или портал|тип=портал}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ [[Категория:Портал:Опера| ]] [[Категория:Опера|*]] q56kq32vwvtfe2odgsbnio2x9eytzq9 10 3592 7945 7935 2021-09-16T08:24:03Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3593 7938 2021-09-16T05:58:06Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {| align=center style="padding: 20px;" |- | rowspan=2 | [[File:Maska Lira.png|60px|left|link=]] | rowspan=2 width=400px | [[File:Опера заголовок.png|center|180px|link=]] | bgcolor=#b88 | [[File:Флеминг иконка.jpg|50px|безрамки|link=Флеминг, Рене]] | bgcolor=#b88 | [[File:Кауфман иконка.jpg|50px|безрамки|link=Кауфман, Йонас]] | bgcolor=#b88 | File:Терфель иконка.jpg|50px|без... wikitext text/x-wiki {| align=center style="padding: 20px;" |- | rowspan=2 | [[File:Maska Lira.png|60px|left|link=]] | rowspan=2 width=400px | [[File:Опера заголовок.png|center|180px|link=]] | bgcolor=#b88 | [[File:Флеминг иконка.jpg|50px|безрамки|link=Флеминг, Рене]] | bgcolor=#b88 | [[File:Кауфман иконка.jpg|50px|безрамки|link=Кауфман, Йонас]] | bgcolor=#b88 | [[File:Терфель иконка.jpg|50px|безрамки|link=Терфель, Брин]] | bgcolor=#b88 | [[File:Юровский иконка.jpg|50px|безрамки|link=Юровский, Владимир Михайлович (дирижёр)]] | bgcolor=#b88 | [[File:Квадрика иконка.jpg|50px|безрамки|link=Большой театр]] | bgcolor=#b88 | [[File:Вебер иконка.jpg|50px|безрамки|link=Вебер, Алоизия]] | bgcolor=#b88 | [[File:Vienna 2011-01-17 'Da bin ich jetzt supernackt' 079 Ioan Holender (cropped).jpg|50px|безрамки|link=Холендер, Иоан]] |- | bgcolor=#b88 | [[File:Аида иконка.jpg|50px|безрамки|link=Аида]] | bgcolor=#b88 | [[File:Бернстайн иконка.jpg|50px|безрамки|link=Бернстайн, Леонард]] | bgcolor=#b88 | [[File:Сазерленд иконка.jpg|50px|безрамки|link=Сазерленд, Джоан]] | bgcolor=#b88 | | bgcolor=#b88 | [[File:Паваротти иконка.jpg|50px|безрамки|link=Паваротти, Лучано]] | bgcolor=#b88 | [[File:Giuseppe Verdi (detail) by Bice Lombardini.jpg|50px|безрамки|link=Верди, Джузеппе]] | bgcolor=#b88 | [[File:Флорец иконка.jpg|50px|безрамки|link=Флорес, Хуан Диего]] |} 8i6v8fyqq3ygp6b58ycztctvozroxv4 0 3594 7939 2021-09-16T06:00:33Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Intro-box-header | title = | editpage = | border = RosyBrown | background = PapayaWhip | foreground = #000 | titlebackground = PapayaWhip }} wikitext text/x-wiki {{Intro-box-header | title = | editpage = | border = RosyBrown | background = PapayaWhip | foreground = #000 | titlebackground = PapayaWhip }} te0iwp0zo3u47aiekn91hqqw71mfv8h 10 3595 7940 2021-09-16T08:01:22Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{{Box-header |1={{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}}} |2={{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}}} |title={{{title|}}} |action={{{action|edit}}} |editpage={{{editpage|}}} |border={{{border|#a3caff}}} |titleforeground={{{titleforeground|black}}} |titlebackground={{{titlebackground|#cfe3ff}}} |background={{{background|white}}} |foreground={{{foreground|black}}} |intro=1 }}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Box-header |1={{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}}} |2={{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}}} |title={{{title|}}} |action={{{action|edit}}} |editpage={{{editpage|}}} |border={{{border|#a3caff}}} |titleforeground={{{titleforeground|black}}} |titlebackground={{{titlebackground|#cfe3ff}}} |background={{{background|white}}} |foreground={{{foreground|black}}} |intro=1 }}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> pniqyy9gfr1dox3denplb5rs625ihhw 0 3596 7942 7941 2021-09-16T08:17:10Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{box-header |title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=RosyBrown <!-- This is the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=Maroon <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=NavajoWhite <!-- This is the color of the Box Section Title Bar --> |background=PapayaWhip <!-- This is the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> b5cr8qkgsbxz49iddzbpgop1eoiucgt 10 3597 7943 2021-09-16T08:20:26Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFB1A3 <!-- H30 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#D9AD82 <!-- H30 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFAF5 <!-- H30 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFB1A3 <!-- H30 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#D9AD82 <!-- H30 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFAF5 <!-- H30 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> lr89whvtzi71orf8lct3npgjmsyhbjk 10 3598 7947 2021-09-16T08:44:58Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#F2F2F2 <!-- H0 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H0 S0 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#F2F2F2 <!-- H0 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H0 S0 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 4vxv98ygjcv3m2mv8hu0tf9vrb49v7h 10 3599 7948 2021-09-16T08:46:25Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#D9D9D9 <!-- H0 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H0 S0 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#D9D9D9 <!-- H0 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H0 S0 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 3wev504bkwsoi1bsjfjnv69a6mcaban 10 3600 7949 2021-09-16T08:47:31Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#BFBFBF <!-- H0 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H0 S0 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#BFBFBF <!-- H0 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H0 S0 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 2g48b03vapi4f6aoq9obqmk69en7fk8 10 3601 7950 2021-09-16T08:48:41Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFB1A3 <!-- H30 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#F2E0CE <!-- H30 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFAF5 <!-- H30 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFB1A3 <!-- H30 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#F2E0CE <!-- H30 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFAF5 <!-- H30 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> sjczya9gqeo5og5pbqr4fzbkpk5jxrm 10 3602 7951 2021-09-16T08:49:47Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFB1A3 <!-- H30 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFF2E6 <!-- H30 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFAF5 <!-- H30 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFB1A3 <!-- H30 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFF2E6 <!-- H30 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFAF5 <!-- H30 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 3ft8yvv1l74echnu3azn4td77i10ez0 0 3603 7952 2021-09-16T09:15:11Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ {|cellpadding="5" cellspacing="10" style="width:100%;background:silver; border-style:solid; border-width:1px; border-color:black;" | width="100%" valign="top" style="padding: 2; margin:4;" | |- | bgcolor="white" | <center><font size="6" face="Georgia, Trebuchet MS, Tahoma, Tempus Sans ITC"><span style="color:grey; font-variant:small-caps; text-transform:capitalize; letter-spacing:.2em">'''Портал Кант'''</span></font></center> |- | b... wikitext text/x-wiki __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ {|cellpadding="5" cellspacing="10" style="width:100%;background:silver; border-style:solid; border-width:1px; border-color:black;" | width="100%" valign="top" style="padding: 2; margin:4;" | |- | bgcolor="white" | <center><font size="6" face="Georgia, Trebuchet MS, Tahoma, Tempus Sans ITC"><span style="color:grey; font-variant:small-caps; text-transform:capitalize; letter-spacing:.2em">'''Портал Кант'''</span></font></center> |- | bgcolor="white"|{{/Кіріспе}} |- | <div style="float:left; width:58%"> {{/box-header|Таңдаулы мақалалар|Портал:Кант/Таңдаулы мақалалар}} {{/Таңдаулы мақалаға}} {{/box-footer}} {{/box-header|Таңдау тұлғасы|Портал:Кант/Таңдау тұлғасы}} {{/Таңдау тұлғасы}} {{/box-footer}} {{/box-header|Таңдаулы сурет|Портал:Кант/Таңдаулы сурет}} {{/Таңдаулы сурет}} {{/box-footer}} {{/box-header|Сен білесің бе?|Портал:Кант/Сен білесің бе}} {{/Сен білесің бе}} {{/box-footer}} </div> <div style="float:right; width:40%"> {{/box-header|Мақала|Портал:Кант/Мақала}} {{/Мақала}} {{/box-footer}} {{/box-header|Санат|Портал:Кант/Санат}} {{/Санат}} {{/box-footer}} {{/box-header|Қатысты порталдар|Портал:Кант/Қатысты порталдар}} {{/Қатысты порталдар}} {{/box-footer}} </div> |} <noinclude> [[Санат:Портал Кант]] </noinclude> mhostpmfg3imrnj3ab4327n0tb16pn8 0 3604 7953 2021-09-16T09:16:48Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Portal-Box-footer}} wikitext text/x-wiki {{Portal-Box-footer}} n120utf9v30zny1c0q4h896xjzc2ecy 10 3605 7954 2021-09-16T09:19:36Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div class="noprint" style="text-align:right; margin:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; padding:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em;"><b>{{{1|}}}</b></div><div style="clear:both;"></div></div><noinclude> [[Kategori:Templat Portal]] </noinclude> wikitext text/x-wiki <div class="noprint" style="text-align:right; margin:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; padding:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em;"><b>{{{1|}}}</b></div><div style="clear:both;"></div></div><noinclude> [[Kategori:Templat Portal]] </noinclude> 125sa8azuqgjpwchji167sqgpwoq6ks 0 3606 7956 7955 2021-09-16T09:25:03Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFBF <!-- H0 S0 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#D9D9D9 <!-- H0 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFFF <!-- H0 S0 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 3wev504bkwsoi1bsjfjnv69a6mcaban 0 3607 7979 7978 2021-09-16T13:11:07Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| style="border:solid gray 2px; -moz-border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; border-radius:10px;" cellpadding="6px" cellspacing="6px" width="100%" |- | [[File:Kant Springer.tif|kiri|200px|Кант]] | valign="middle"| Қазіргі батыс философиясының Иммануил Канттың әсеріне төтеп бермейтін аспектісі жоқ. Философ өзінің туған Кенигсберг қаласының маңынан ешқашан кетпей -ақ, этика, моральдық философия, метафизика мен эстетиканың бағытын өзгертті. Кант 1724 жылы Кенигсбергте, сол кездегі Шығыс Пруссияда, қазіргі Ресейдің құрамында, қарапайым құрал-жабдықтар жасаушысында дүниеге келген. Бала кезінде Кант ерте білім алу үшін пиетистер мектебіне жіберілді. Он алты жасында ол Альбертина деп аталатын Кенигсберг университетіне оқуға түсіп, философияға қызығушылық танытты.[[Кант|'''Толығырақ оқу...''']] {|cellpadding="0" cellspacing="10" align="center" | {{2 басыңыз || Image=Kant im Arbeitszimmer.jpg | W=100px | H=50px | Link=Таза ақылға сын |}} | {{2 басыңыз || Image=MattiaPretiBoecePhilosophie.jpg | W=100px | H=50px | Link=Практикалық ақылға сын |}} | {{2 басыңыз|| Image=Энциклопедический словарь.jpg | W=100px | H=50px | Link=Мораль метафизикасы |}} | {{2 басыңыз|| Image=Kant in Königsberg.jpg | W=100px | H=50px | Link=Мәңгілік бейбітшілік |}} |- valign="top" |align="center"|'''[[Таза ақылға сын]]''' |align="center"|'''[[Практикалық ақылға сын]]''' |align="center"|'''[[Мораль метафизикасы]]''' |align="center"|'''[[Мәңгілік бейбітшілік ]]''' |} </small><noinclude> [[Санат:Портал:Кант]] </noinclude> | [[File:Immanuel Kant signature.svg|ka|150px|Mitos]] |} fok1tv5d4ve0dngyia91rivhpjqky72 10 3608 7965 7963 2021-09-16T11:41:17Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="position: relative; z-index: 0; height: {{{H}}}; width: {{{W}}}; overflow: hidden;"> <div style="position: absolute; top: 0; left: 0; z-index: 0;">[[File:{{{Image}}}|{{{W}}}|link={{#if:{{{Link|}}}|{{{Link}}}}}]]</div> <div style="position: absolute; font-size: {{{H}}}; line-height: {{{W}}}; top: -1px; left: -1px; z-index: 1;">{{#if:{{{Link|}}}|[[:{{{Link}}}|___]]}}</div> </div><noinclude>[[Kategori:Templat pautan]]</noinclude> 9idmro72khqdzkn9jmu1u8ojjs8msdq 0 3609 7968 7966 2021-09-16T11:46:25Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3610 7980 2021-09-16T13:44:15Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3BFA3 <!-- H120 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#82D982 <!-- H120 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5FFF5 <!-- H120 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3BFA3 <!-- H120 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#82D982 <!-- H120 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5FFF5 <!-- H120 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> put4lar3ulwgy4rvesr81c1gup9aeg8 10 3611 7981 2021-09-16T13:46:33Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#B1BFA3 <!-- H90 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#E0F2CE <!-- H90 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FAFFF5 <!-- H90 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#B1BFA3 <!-- H90 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#E0F2CE <!-- H90 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FAFFF5 <!-- H90 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 9jkxj7pbo53cv9zz7fl19slxup2zxge 10 3612 7982 2021-09-16T13:47:57Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3BFA3 <!-- H120 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#CEF2CE <!-- H120 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5FFF5 <!-- H120 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3BFA3 <!-- H120 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#CEF2CE <!-- H120 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5FFF5 <!-- H120 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> bwpcyx67mz6fk5fqaevfzmrqrjh0hwa 10 3613 7983 2021-09-16T13:48:53Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3BFA3 <!-- H120 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#E6FFE6 <!-- H120 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5FFF5 <!-- H120 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3BFA3 <!-- H120 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#E6FFE6 <!-- H120 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5FFF5 <!-- H120 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> a49van0gtab2ml840q563u7qk0u9tnt 10 3614 7984 2021-09-16T13:50:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#B1BFA3 <!-- H90 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#F2FFE6 <!-- H90 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FAFFF5 <!-- H90 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#B1BFA3 <!-- H90 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#F2FFE6 <!-- H90 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FAFFF5 <!-- H90 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 1ccyfvxlfnttfmdxj0ta91p50bl4d4b 10 3615 7985 2021-09-16T13:51:41Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#B1BFA3 <!-- H90 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#ADD982 <!-- H90 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FAFFF5 <!-- H90 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#B1BFA3 <!-- H90 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#ADD982 <!-- H90 S40 V85 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FAFFF5 <!-- H90 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> m54skbzdvugjxc4y05fb4xdz125x0iq 10 3616 7986 2021-09-16T13:53:24Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFA3A3 <!-- H0 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFE6E6 <!-- H0 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFF5F5 <!-- H0 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of th... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFA3A3 <!-- H0 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFE6E6 <!-- H0 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFF5F5 <!-- H0 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> e0lutudorlih45p5ivk76beibr32yqb 10 3617 7987 2021-09-16T13:54:32Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFA3 <!-- H60 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFFF99 <!-- H60 S40 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FEFFF5 <!-- H60 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFA3 <!-- H60 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFFF99 <!-- H60 S40 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FEFFF5 <!-- H60 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> rml6fymrncpbm35kbmq0vl6c2rbi5mx 10 3618 7988 2021-09-16T13:56:01Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFA3 <!-- H60 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFFFD9 <!-- H60 S15 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFF5 <!-- H60 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFA3 <!-- H60 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFFFD9 <!-- H60 S15 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFF5 <!-- H60 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> r1vi197iqsp2eyathgtgcrfktp4j5dm 10 3619 7989 2021-09-16T13:57:56Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFA3 <!-- H60 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFFFE6 <!-- H60 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFF5 <!-- H60 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#BFBFA3 <!-- H60 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#FFFFE6 <!-- H60 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#FFFFF5 <!-- H60 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 2vfqz7sp40ofr94cpuwv9gfrnryv5er 10 3620 7990 2021-09-16T14:21:46Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3A3BF <!-- H240 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#CECEF2 <!-- H240 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5F5FF <!-- H240 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3A3BF <!-- H240 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#CECEF2 <!-- H240 S15 V95 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5F5FF <!-- H240 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> 4y77igdm04oxgqakqek2a8rzjp6n7b2 10 3621 7991 2021-09-16T14:22:58Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3A3BF <!-- H240 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#E6E6FF <!-- H240 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5F5FF <!-- H240 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color... wikitext text/x-wiki {{Үлгі:Box-header{{{watch|}}} | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#A3A3BF <!-- H240 S15 V75 the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=black <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#E6E6FF <!-- H240 S10 V100 the color of the Box Section Title Bar --> |background=#F5F5FF <!-- H240 S4 V100 the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> pke1mrrzoru9zzfy9opppr73nxdrijg 10 3622 7998 7994 2021-09-17T03:26:20Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <table class="infobox {{{класс_тела|}}}" style="{{{стиль_тела|}}}" {{#if:{{{имя|}}}|{{#ifeq:{{{имя|}}}|-||data-name="{{{имя}}}"}}}} {{#if:{{{from|}}}|{{#ifeq:{{{from|}}}|-||data-from="{{{from}}}"}}}}><!-- Вверху0 -->{{#if:{{{вверху0|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс_вверху0|}}}" style="text-align:center; {{{стиль_вверху0|}}}">{{{вверху0}}}</td></tr>}}<!-- Вверху -->{{#if:{{{вверху|}}}|<tr><th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-above {{{класс_вверху|}}}" style="{{{стиль_вверху|}}}">{{{вверху}}}</th></tr>}}<!-- Вверху2 -->{{#if:{{{вверху2|}}}|<tr><td colspan="2" class=фу"{{{класс_вверху2|}}}" style="text-align:center; {{{стиль_вверху2|}}}">{{{вверху2}}}</td></tr>}}<!-- Вверху3 -->{{#if:{{{вверху3|}}}|<tr><td colspan="2" class="{{{класс_вверху3|}}}" style="text-align:center; {{{стиль_вверху3|}}}">{{{вверху3}}}</td></tr>}}<!-- Изображение -->{{#if:{{{изображение|}}}|<tr><td colspan="2" class="infobox-image {{{класс_изображения|}}}" style="{{{стиль_изображения|}}}"> {{{изображение}}} {{#if:{{{подпись|}}}| <div class="media-caption" style="{{{стиль_подписи|}}}">{{{подпись}}}</div>}}</td></tr>}}<!-- Изображение2 -->{{#if:{{{изображение2|}}}|<tr><td colspan="2" class="infobox-image {{{класс_изображения2|}}}" style="{{{стиль_изображения2|}}}"> {{{изображение2}}} {{#if:{{{подпись2|}}}| <div class="media-caption" style="{{{стиль_подписи2|}}}">{{{подпись2}}}</div>}}</td></tr>}}<!-- Изображение3 -->{{#if:{{{изображение3|}}}|<tr><td colspan="2" class="infobox-image {{{класс_изображения3|}}}" style="{{{стиль_изображения3|}}}"> {{{изображение3}}} {{#if:{{{подпись3|}}}| <div class="media-caption" style="{{{стиль_подписи3|}}}">{{{подпись3}}}</div>}}</td></tr>}}<!-- Строки -->{{#invoke:Infobox|renderLines}}<!-- Внизу -->{{Карточка/внизу| стиль_внизу_общий={{{стиль_внизу|}}}| класс_внизу={{{класс_внизу|}}}| внизу={{{внизу|}}}}}<!-- Внизу N -->{{#invoke:Transclude|npc|Карточка/внизу| стиль_внизу_общий={{{стиль_внизу|}}}| стиль_внизу=| класс_внизу=| внизу=}} </table><includeonly><!-- статьи -->{{#if:{{NAMESPACE}}||<!-- -->{{#if:{{{имя|}}}||[[Категория:Статьи с шаблонами-карточками без имени]]}}<!-- -->{{#ifeq:{{{имя|}}}|{{subst:PAGENAME}}|[[Категория:Статьи с шаблонами-карточками без имени]]}}<!-- -->}}<!-- шаблоны -->{{#ifeq:{{NAMESPACENUMBER}}|10|<!-- -->{{#if:{{{имя|}}}||[[Категория:Шаблоны-карточки без имени]]}}<!-- -->{{#ifeq:{{{имя|}}}|{{subst:PAGENAME}}|[[Категория:Шаблоны-карточки без имени]]}}<!-- -->{{#if:{{{название|}}}{{{стиль_названия|}}}|[[Категория:Шаблоны с использованием параметра «название» в шаблоне «Карточка»]]}}<!-- -->{{#if:{{{подпись|}}}{{{стиль_подписи|}}}{{{подпись2|}}}{{{стиль_подписи2|}}}{{{подпись3|}}}{{{стиль_подписи3|}}}|[[Категория:Шаблоны с использованием параметра «подпись» в шаблоне «Карточка»]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_тела|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_названия|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_вверху|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_вверху2|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_вверху3|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_подписи|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_подписи2|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_подписи3|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_заголовков|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_меток|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_текста|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifexpr:{{#invoke:Color_contrast|styleratio|{{{стиль_внизу|}}}}} < 4.5|[[Категория:Потенциально нечитаемые карточки]]}}<!-- -->{{#ifeq:{{{имя|}}}|{{PAGENAME}}|<!-- -->[[Категория:Шаблоны-карточки по алфавиту|{{ucfirst:{{без начала|{{PAGENAME}}|Карточка }}}}]]<!-- -->{{#if:{{{стиль_тела|}}}{{{стиль_вверху|}}}{{{стиль_заголовков|}}}{{{стиль_внизу|}}}|[[Категория:Википедия:Шаблоны-карточки с явным указанием стилей]]}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- любое пространство имён -->{{#if:{{{название|}}}{{{стиль_названия|}}}|[[Категория:Википедия:Страницы с использованием параметра «название» в шаблоне «Карточка»]]}}<!-- -->{{#if:{{{подпись|}}}{{{стиль_подписи|}}}{{{подпись2|}}}{{{стиль_подписи2|}}}{{{подпись3|}}}{{{стиль_подписи3|}}}|[[Категория:Википедия:Страницы с использованием параметра «подпись» в шаблоне «Карточка»]]}}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> p2mf2ltxts0zuqq7m5xwlwwvbcjikv3 10 3623 7996 7995 2021-09-17T03:25:39Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Карточка/внизу]] бетін [[Үлгі:Картарус/внизу]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{внизу|}}}|<tr><td colspan="2" class="infobox-below {{{класс_внизу|}}}" style="{{{стиль_внизу_общий|}}};{{{стиль_внизу|}}}">{{{внизу|}}}</td></tr>}}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> 2n4yi2r414u9k8js75ji5uuxdal0lfz 10 3624 7997 2021-09-17T03:25:39Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Карточка/внизу]] бетін [[Үлгі:Картарус/внизу]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Картарус/внизу]] bfumhtkaxbluavf18kmt9mo628e20w8 828 3625 7999 2021-09-17T03:29:27Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: local p={} -- Вызывает внутренний шаблон с аргументами объемлющего шаблона function p.call(frame) local template = frame.args[1] local args = frame:getParent().args return frame:expandTemplate{ title=template, args=args } end -- Общая реализация для forall и call local function forallImpl(args, separator, conjunction, func) -- нумерованные ключи из args local keys = {}... Scribunto text/plain local p={} -- Вызывает внутренний шаблон с аргументами объемлющего шаблона function p.call(frame) local template = frame.args[1] local args = frame:getParent().args return frame:expandTemplate{ title=template, args=args } end -- Общая реализация для forall и call local function forallImpl(args, separator, conjunction, func) -- нумерованные ключи из args local keys = {} -- перебор в произвольном порядке, даже для нумерованных ключей for key, value in pairs(args) do if type(key) == 'number' and value and value ~= '' then table.insert(keys, key) end end table.sort(keys) local results = {} for _, key in ipairs(keys) do local value = func(args[key]) table.insert(results, value) end return mw.text.listToText(results, separator, conjunction) end -- Вызывает внутренний шаблон, передавая ему нумерованные параметры объемлющего шаблона по-одному function p.forall(frame) local template = frame.args[1] local separator = frame.args.separator or '' local conjunction = frame.args.conjunction or separator local args = frame:getParent().args local func = function(value) return frame:expandTemplate{ title = template, args = {value} } -- или другой frame? end return forallImpl(args, separator, conjunction, func) end -- Берёт нумерованные аргументы объемлющего шаблона и склеивает их в единую строку function p.join(frame) local separator = frame.args[1] or '' local conjunction = frame.args[2] or separator local args = frame:getParent().args local func = function(value) return value end return forallImpl(args, separator, conjunction, func) end -- Служебная функция: удаляет дубликаты из отсортированного массива с нумерованными индексами local function deleteDuplicates(args) local res = {} for key, value in pairs(args) do if args[key+1] ~= value then table.insert(res, value) end end return res end -- Вызывает внутренний шаблон несколько раз, передавая в него блоки аргументов объемлющего шаблона function p.npc(frame) local args = frame:getParent().args local templateFrame = frame:getParent() local template = frame.args[1] -- определение, блоки аргументов с какими номерами нужны: -- если в объемлющем шаблоне есть "параметр12" и в вызове модуля есть "параметр", то вызывается 12-й блок local nums = {} for key, _ in pairs(args) do local main, num = string.match(key, '^(.-)%s*(%d*)$') num = tonumber(num) -- учитывать "параметр12", только если задано "параметр" if num and frame.args[main] then table.insert(nums, num) end end table.sort(nums) nums = deleteDuplicates(nums) -- проходить по нужным номерам блоков по возрастанию и однократно -- подставлять в шаблон: -- 1. общие аргументы данного модуля -- 2. аргументы объемлющего шаблона вида "параметр12" как "параметр" в 12-й блок local results = {} for _, blockNum in ipairs(nums) do -- общие аргументы модуля, которые передаются в каждый блок local blockArgs = mw.clone(frame.args) -- metatable ломает expandTemplate setmetatable(blockArgs, nil) for key, value in pairs(args) do local main, num = string.match(key, '^(.-)%s*(%d*)$') num = tonumber(num) -- передавать "параметр12" как "параметр" в 12-й блок, только если есть "параметр" в вызове модуля if blockNum == num and frame.args[main] then blockArgs[main] = value end end local blockText = templateFrame:expandTemplate{ title=template; args=blockArgs } table.insert(results, blockText) end return table.concat(results) end -- Действует аналогично forall по числовой переменной, изменяющейся (по умолчанию, от 1) до f.args[2]. function p.cycle(f) local tf,ac,op=f:getParent(), {}, f.args.output or 'inline'; local sep=''; if op == 'newline' then sep='\n'; end for p,k in pairs(f.args) do if type(p)=='number' then if p>2 then ac[p-1]=k end else ac[p]=k end end local s,fh = f.args[2]:match('^%s*(%-?%d+)%s*%.%.') or 1, f.args[2]:match('%.%.%s*(%S.*)%s*$') or f.args[2] or ''; fh=tonumber(fh) or fh:match('^%s*(.-)%s*$'); s=tonumber(s); local acr={}; if not s then error('Начало цикла «'..s..'» — не число') end local function dc(order) local r=tf:expandTemplate{ title=f.args[1]; args={s,unpack(ac)} } if order == 'desc' then s=s-1; else s=s+1; end if r~='' then table.insert(acr,r); return r end end if type(fh)=='number' then if fh > s then while s<=fh do dc('asc') end else while s>=fh do dc('desc') end end elseif fh~='' then while tf:expandTemplate{ title=fh; args={s,unpack(ac)} } do dc('asc') end else while dc('asc') do end end return table.concat(acr, sep) end return p mlnnbo1tkt1r5tqoulm2jy3q36pnhp5 10 3626 8293 8001 2021-09-26T12:13:55Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3627 8002 2021-09-17T04:09:18Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <div style="background:#F0F8FF;border:1px dotted #8BCBFF;padding:10px;margin-top:10px">__NOEDITSECTION__ <div style="float:right;padding-right:1em;"><span class=plainlinks style="font-size:11px"><nowiki>[</nowiki>[[{{{1}}}|просмотр]]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{{1}}}|action=edit}} править]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{{1}}}|action=history}} история]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;<nowiki>[</nowiki>[{{fullu... wikitext text/x-wiki <div style="background:#F0F8FF;border:1px dotted #8BCBFF;padding:10px;margin-top:10px">__NOEDITSECTION__ <div style="float:right;padding-right:1em;"><span class=plainlinks style="font-size:11px"><nowiki>[</nowiki>[[{{{1}}}|просмотр]]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{{1}}}|action=edit}} править]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{{1}}}|action=history}} история]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|action=purge}} обновить]<nowiki>]</nowiki></span></div><span style="font-size:11pt;line-height:11pt;">[[File:information.svg|20px|Документация]]&nbsp;Документация</span> ----<noinclude> [[Категория:Википедия:Шаблоны для шаблонов|{{PAGENAME}}]] </noinclude> pomc5ooa370po17j42gmuboe2klbrb4 10 3628 8003 2021-09-17T04:12:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: </div><noinclude>См. [[Template:template doc begin]]. [[Category:Википедия:Шаблоны для шаблонов|Template doc end]] </noinclude> wikitext text/x-wiki </div><noinclude>См. [[Template:template doc begin]]. [[Category:Википедия:Шаблоны для шаблонов|Template doc end]] </noinclude> gsrerkr1ickibbztfpye6d6b1izifj7 10 3629 8004 2021-09-17T04:19:29Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; clear: right; wikitext text/x-wiki float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; clear: right; nk8orm1inow76wy6v0fg1f362knkiti 10 3630 8047 8041 2021-09-17T07:19:34Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly>[[Категори:Намтар]]</includeonly> {{Карточка |стиль_тела = width:23em; {{Float right}} border-style:solid; border-width:1px; border-color:#6E6E6E; |класс_тела = vcard |название = |стиль_названия = |вверху = {{{Аты}}} |стиль_вверху = background:#eee; |класс_вверху = fn |вверху2 = {{{уугуул_нэрэ|}}} |стиль_вверху2 = |класс_вверху2 = nickname |изображение = {{wikidata|p18[1]|{{{Сурет|}}}|size={{{width|}}}|alt={{{image description|portrait}}}|description={{{image description|}}}}} |стиль_изображения = |подпись = {{{image_caption|}}} |стиль_подписи = |стиль_заголовков = font-weight:normal; |стиль_меток = text-align:right; background:#eee; vertical-align:top; |стиль_текста = |заголовок1 = {{{описание|}}} <!-- не совсем понятно для чего нужен этот параметр --> |метка2 = Түрэһэн нэрэ: |текст1 = {{{Еден|}}} |викиданные1 = p21 |метка2 = Өмір кезеңі: |текст2 = {{{Өмір кезеңі|}}} |метка3 = Атауды түсіндіру: |текст3 = {{{Атауды_түсіндіру|}}} |класс3 = note |метка4 = Басқа тілдерде атауы: |текст4 = {{br separated entries | {{#if: {{{Греческое написание|}}} | {{lang-el|{{{Греческое написание|}}}}} }} | {{#if: {{{Латинское написание|}}} | {{lang-la|{{{Латинское написание|}}}}} }} | {{{Имя на других языках|}}} }} |метка5 = Түрэһэн газар: |текст5 = {{wikidata|p19|{{{түрэһэн_газар|}}}}} |метка6 = Эрхэтэнэй харьяалал: |текст6 = {{wikidata|p27|{{{Эрхэтэнэй харьяалал|}}}}}<!--{{#if:{{{иргэн|}}}|<span class="country-name">{{{иргэн}}}</span>}}--> |класс6 = adr <!--|метка7 = Эрхэтэнэй харьяалал: |текст7 = {{wikidata|p27|{{{подданство|}}}}}--> |метка8 = Наһа бараһан үдэр: |текст8 = {{wikidata|p570|{{{наһа_бараһан_үдэр|}}}|{{{түрэһэн_үдэр|}}}}} |метка9 = Наһа бараһан газар: |текст9 = {{wikidata|p20|{{{наһа_бараһан_газар|}}}}} |метка10 = Әке: |текст10 = {{{Әкесі|}}} |викиданные10 = p22 |метка11 = Ана: |текст11 = {{{Анасы|}}} |викиданные11 = p25 |метка12 = Бағыт: |текст12 = {{{Бағыты|}}} |метка13 = Балалар: |текст13 = {{{Балалары|}}} |викиданные13 = p40 |метка14 = Туылған күні: |текст14 = {{{Туылған күні|}}} |метка15 = Ша: |текст15 = {{#if:{{{шагнал|}}}|<div> {{{шагнал}}} </div>}} |метка16 = Несімен белгілі: |текст16 = {{{Несімен белгілі|}}} |метка17 = Қатысты кейіпкерлер: |текст17 = {{{Қатысты кейіпкерлер|}}} |метка18 = Өлген күні: |текст18 = {{{Өлген күні|}}} |метка19 = Қатысты кейіпкерлер: |текст19 = {{{Қатысты кейіпкерлер|}}} |метка20 = Атрибуттар: |текст20 = {{{Атрибуттар|}}} |метка21 = Қолы: |текст21 = {{{Қолы|}}} |метка22 = Каллиграфия: |текст22 = {{{Каллиграфия|}}} |метка23 = |текст23 = |метка24 = Сайт: |текст24 = {{{Сайт|}}} |метка25 = Гарай үзэг: |текст25 = {{wikidata|p109|{{{гар|}}}|size={{{signature width|}}}}} |метка26 = Символ: |текст26 = {{{Символ|}}} |метка27 = Ескертулер: |текст27 = {{{Ескертулер|}}} |стиль_внизу = border-top:1px solid #DDD; background:#eaeaea; |внизу = }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> cjy48ao8vvvt2wmgddcsofgum7rmv7l 0 3631 8009 2021-09-17T04:43:36Z Hafizman 1798 Hafizman [[Aldar]] бетін [[Үлгі:Karta]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Karta]] chj6h6bx23kbbahr1t6beeph03qxyok 828 3632 8039 2021-09-17T06:59:13Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: -- Property configuration for Wikidata module return { ['global'] = { ['separator'] = ',&#32;', ['conjunction'] = '&#32;и&#32;', }, ['presets'] = { [',br'] = { ['separator'] = ',<br>', ['conjunction'] = ',<br>', }, [';br'] = { ['separator'] = ';<br>', ['conjunction'] = ';<br>', }, ['br'] = { ['separator'] = '<br>', ['conjunction'] = '<br>', }, ['from-to'] = { ['property-module'] = 'Wikidata/date', ['property-function'] = 'fo... Scribunto text/plain -- Property configuration for Wikidata module return { ['global'] = { ['separator'] = ',&#32;', ['conjunction'] = '&#32;и&#32;', }, ['presets'] = { [',br'] = { ['separator'] = ',<br>', ['conjunction'] = ',<br>', }, [';br'] = { ['separator'] = ';<br>', ['conjunction'] = ';<br>', }, ['br'] = { ['separator'] = '<br>', ['conjunction'] = '<br>', }, ['from-to'] = { ['property-module'] = 'Wikidata/date', ['property-function'] = 'formatDateIntervalProperty' }, ['country'] = { ['claim-module'] = 'Wikidata/Places', ['claim-function'] = 'formatCountryClaimWithFlag', ['separator'] = '<br>', ['conjunction'] = '<br>', }, ['link'] = { ['value-module'] = 'Wikidata/link', ['value-function'] = 'fromModule', }, ['place'] = { ['claim-module'] = 'Wikidata/Places', ['claim-function'] = 'formatPlaceWithQualifiers', ['separator'] = '<br>', ['conjunction'] = '<br>', }, ['quantity (date)'] = { ['claim-module'] = 'Wikidata/number', ['claim-function'] = 'formatQuantityWithDateClaim', ['separator'] = ',<br>', ['conjunction'] = ',<br>', }, }, ['datatypes'] = { ['commonsMedia'] = { ['limit'] = 1, ['references'] = false, ['size'] = '267x400px', }, ['external-id'] = { ['references'] = false, }, ['globecoordinate'] = { ['references'] = false, }, }, ['properties'] = { ['P17'] = { ['preset'] = 'country', }, ['P19'] = { ['preset'] = 'place', }, ['P20'] = { ['preset'] = 'place', }, ['P27'] = { ['preset'] = 'country', }, ['P41'] = { ['size'] = '150x200px', }, ['P57'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P58'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P69'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P94'] = { ['size'] = '100x200px', }, ['P86'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P106'] = { ['claim-module'] = 'Wikidata/item', ['claim-function'] = 'formatEntityWithGenderClaim', ['conjunction'] = ',&#32;', }, ['P108'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P109'] = { ['size'] = '150x150px', }, ['P117'] = { ['size'] = '290x300px', }, ['P119'] = { ['preset'] = 'place', ['thisLocationOnly'] = 'true', }, ['P154'] = { ['size'] = '220x80px', }, ['P159'] = { ['preset'] = 'place', }, ['P161'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P162'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P166'] = { ['value-module'] = 'Wikidata/Medals', ['value-function'] = 'formatMedalValue', ['before'] = '<div style="text-align:justify">', ['after'] = '</div>', ['separator'] = '&#32;', ['conjunction'] = '&#32;', ['references'] = false, }, ['P212'] = { ['preset'] = 'link', }, ['P225'] = { ['preset'] = ';br', ['claim-module'] = 'Wikidata/Biology', ['claim-function'] = 'formatTaxonNameClaim', }, ['P242'] = { ['size'] = '300x300px', }, ['P247'] = { ['formatter'] = 'http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftOrbit.do?id=$1', }, ['P267'] = { ['preset'] = 'link', }, ['P296'] = { ['formatter'] = 'http://osm.sbin.ru/esr/esr:$1', }, ['P344'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P345'] = { ['preset'] = 'link', }, ['P348'] = { ['preset'] = ',br', ['property-module'] = 'Wikidata/Software', ['property-function'] = 'formatVersionProperty', }, ['P373'] = { ['value-module'] = 'Wikidata/media', ['value-function'] = 'formatCommonsCategory', ['limit'] = 1, }, ['P495'] = { ['preset'] = 'country', }, ['P512'] = { ['property-module'] = 'Wikidata/P512', ['property-function'] = 'formatAcademicDegree', }, ['P551'] = { ['preset'] = 'place', }, ['P569'] = { ['claim-module'] = 'Wikidata/date', ['claim-function'] = 'formatDateOfBirthClaim', }, ['P570'] = { ['claim-module'] = 'Wikidata/date', ['claim-function'] = 'formatDateOfDeathClaim', }, ['P685'] = { ['formatter'] = 'https://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?mode=Info&id=$1', }, ['P721'] = { ['preset'] = 'link', }, ['P764'] = { ['preset'] = 'link', }, ['P957'] = { ['preset'] = 'link', }, ['P1082'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['unit'] = 'чел.', }, ['P1098'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['unit'] = 'чел.', }, ['P1128'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['unit'] = 'чел.', ['property-module'] = 'Wikidata/number', ['property-function'] = 'formatPropertyWithMostRecentClaimAndIndicator' }, ['P1195'] = { ['value-module'] = 'Wikidata/Software', ['value-function'] = 'formatExtension', ['conjunction'] = ' или ', }, ['P1477'] = { ['preset'] = 'br', ['monolingualLangTemplate'] = 'lang', }, ['P1532'] = { ['preset'] = 'country', }, ['P1559'] = { ['preset'] = 'br', ['monolingualLangTemplate'] = 'lang', }, ['P1621'] = { ['size'] = '300x300px', }, ['P1809'] = { ['preset'] = 'br', }, ['P2031'] = { ['preset'] = 'from-to', ['to'] = 'P2032', }, ['P2043'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', }, ['P2046'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', }, ['P2137'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['property-module'] = 'Wikidata/number', ['property-function'] = 'formatPropertyWithMostRecentClaimAndIndicator' }, ['P2139'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['property-module'] = 'Wikidata/number', ['property-function'] = 'formatPropertyWithMostRecentClaimAndIndicator' }, ['P2295'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['property-module'] = 'Wikidata/number', ['property-function'] = 'formatPropertyWithMostRecentClaimAndIndicator' }, ['P2403'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['property-module'] = 'Wikidata/number', ['property-function'] = 'formatPropertyWithMostRecentClaimAndIndicator' }, ['P2910'] = { ['size'] = '100x80px', }, ['P3362'] = { ['preset'] = 'quantity (date)', ['property-module'] = 'Wikidata/number', ['property-function'] = 'formatPropertyWithMostRecentClaimAndIndicator' }, }, }; pyt9qpmryxbrj5cuw9f1h9phj3opybq 828 3633 8040 2021-09-17T07:01:05Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: local i18n = { ["errors"] = { ["rank-not-valid"] = "Некорретное значение приоритета (rank)", ["cant-parse-condition"] = "Не удалось разобрать условие" } } local validRanks = { 'best', 'preferred', 'normal', 'deprecated' } --[[ Internal function for error message Input: key in errors table Output: error message ]] local function throwError( key ) error( i18n.errors[key] ) en... Scribunto text/plain local i18n = { ["errors"] = { ["rank-not-valid"] = "Некорретное значение приоритета (rank)", ["cant-parse-condition"] = "Не удалось разобрать условие" } } local validRanks = { 'best', 'preferred', 'normal', 'deprecated' } --[[ Internal function for error message Input: key in errors table Output: error message ]] local function throwError( key ) error( i18n.errors[key] ) end local p = {} --[[ Main function for parse selectors and filter statements Input: statements table, selector string Output: filtered statements table ]] function p.filter( allClaims, propertySelector ) propertySelector = mw.text.trim( propertySelector ) -- Get property ID from selector local propertyId = mw.ustring.match( propertySelector, '^[Pp]%d+' ) if not propertyId then propertyId = '' end local initPos = #propertyId + 1 propertyId = string.upper( propertyId ) if ( not allClaims ) then return nil end local allPropertyClaims = allClaims[propertyId] if ( not allPropertyClaims ) then return nil end -- Gathering rules rules = p.matchSelectors( propertySelector, initPos ) -- If there is no rank filter, than default rank is 'best' local isRanked = false for i, subRules in ipairs( rules ) do for j, rule in ipairs( subRules ) do if rule['type'] == 'rank' then isRanked = true break end end end if not isRanked then table.insert( rules, 1, { { type = 'rank', value = 'best' } } ) end -- Execute rules allPropertyClaims = p.applyRules( allPropertyClaims, rules ) return allPropertyClaims end --[[ Match and gather selector rules Input: string with selectors rules, start position Output: rules table ]] function p.matchSelectors( selectorsString, initPos ) local rules = {} local rawRulePattern = '^%s*%[%s*[^%[%]]+%s*%]%s*' local rulePattern = '^%s*%[%s*([^%[%]]+)%s*%]%s*$' if not initPos then initPos = 1 end local rawRule = mw.ustring.match( selectorsString, rawRulePattern, initPos ) while rawRule do initPos = initPos + #rawRule rule = mw.ustring.match( rawRule, rulePattern ) rule = mw.text.trim( rule ) local subRules = mw.text.split( rule, '%s*,%s*' ) local commands = {} local comm for i, subRule in ipairs( subRules ) do local isInversed = false if mw.ustring.match( subRule, '^!' ) then isInversed = true subRule = mw.ustring.match( subRule, '^!%s*(.+)$' ) end -- p123[1] if mw.ustring.match( subRule, '^%d+$' ) then table.insert( commands, { type = 'position', value = subRule, inversed = isInversed } ) -- p123[rank:preferred] elseif mw.ustring.match( subRule, '^rank%s*:%s*(%a+)$' ) then rank = mw.ustring.match( subRule, '^rank%s*:%s*(%a+)$' ) table.insert( commands, { type = 'rank', value = rank, inversed = isInversed } ) -- p123[language:xx] elseif mw.ustring.match( subRule, '^language%s*:%s*([%a-]+)$' ) then value = mw.ustring.match( subRule, '^language%s*:%s*(%a+)$' ) table.insert( commands, { type = 'language', value = value, inversed = isInversed } ) -- p123[language!:xx] elseif mw.ustring.match( subRule, '^language%s*!:%s*([%a-]+)$' ) then value = mw.ustring.match( subRule, '^language%s*!:%s*(%a+)$' ) table.insert( commands, { type = 'language', value = value, inversed = not isInversed } ) -- p123[unit:q789] elseif mw.ustring.match( subRule, '^unit%s*:%s*[^%[%],:]+$' ) then value = mw.ustring.match( subRule, ':%s*([^%[%],:]+)$' ) table.insert( commands, { type = 'unit', value = value, inversed = isInversed } ) -- p123[unit!:q789] elseif mw.ustring.match( subRule, '^unit%s*!:%s*[^%[%],:]+$' ) then value = mw.ustring.match( subRule, '!:%s*([^%[%],:]+)$' ) table.insert( commands, { type = 'unit', value = value, inversed = not isInversed } ) -- p123[p456] elseif mw.ustring.match( subRule, '^[Pp]%d+$' ) then qualifier = mw.ustring.match( subRule, '^[Pp]%d+' ) table.insert( commands, { type = 'qualifier', qualifier = qualifier, value = nil, inversed = isInversed } ) -- p123[p456:q789] elseif mw.ustring.match( subRule, '^[Pp]%d+%s*:%s*[^%[%],:]+$' ) then qualifier = mw.ustring.match( subRule, '^([Pp]%d+)%s*:?' ) value = mw.ustring.match( subRule, ':%s*([^%[%],:]+)$' ) table.insert( commands, { type = 'qualifier', qualifier = qualifier, value = value, inversed = isInversed } ) -- p123[p456!:q789] elseif mw.ustring.match( subRule, '^[Pp]%d+%s*!:%s*[^%[%],:]+$' ) then qualifier = mw.ustring.match( subRule, '^([Pp]%d+)%s*!:?' ) value = mw.ustring.match( subRule, '!:%s*([^%[%],:]+)$' ) table.insert( commands, { type = 'qualifier', qualifier = qualifier, value = value, inversed = not isInversed } ) -- p123[q456] elseif mw.ustring.match( subRule, '^[Qq]%d+$' ) then value = mw.ustring.match( subRule, '^[Qq]%d+' ) table.insert( commands, { type = 'value', value = value, inversed = isInversed } ) else throwError( 'cant-parse-condition' ) end end if #commands then table.insert( rules, commands ) end rawRule = mw.ustring.match( selectorsString, rawRulePattern, initPos ) end return rules end --[[ Intercept statements with selector rules Input: statements table, selector rules Output: filtered statements table ]] function p.applyRules( claims, rules ) for i, subRules in ipairs( rules ) do local newClaims = {} for j, rule in ipairs( subRules ) do if rule['type'] == 'rank' then table.insert( newClaims, p.filterByRank( claims, rule['value'], rule['inversed'] ) ) elseif rule['type'] == 'language' then table.insert( newClaims, p.filterByLanguage( claims, rule['value'], rule['inversed'] ) ) elseif rule['type'] == 'unit' then table.insert( newClaims, p.filterByUnit( claims, rule['value'], rule['inversed'] ) ) elseif rule['type'] == 'position' then table.insert( newClaims, p.filterByPosition( claims, rule['value'], rule['inversed'] ) ) elseif rule['type'] == 'qualifier' then table.insert( newClaims, p.filterByQualifier( claims, rule['qualifier'], rule['value'], rule['inversed'] ) ) elseif rule['type'] == 'value' then table.insert( newClaims, p.filterByValue( claims, rule['value'], rule['inversed'] ) ) end end claims = {} --[[ Merge all claims TODO: It's not good ]] for j, newSubClaims in ipairs( newClaims ) do for k, newClaim in ipairs( newSubClaims ) do local isNew = true for l, oldClaim in ipairs( claims ) do if oldClaim['id'] == newClaim['id'] then isNew = false break end end if isNew then table.insert( claims, newClaim ) end end end end return claims end --[[ Filter statements by rank Input: claims table, rank value, inversion Output: filtered statements table ]] function p.filterByRank( claims, rank, inversed ) if not inversed then inversed = false end if not rank then rank = 'best' end -- Check if rank value is valid local isValidRank = false for i, validRank in ipairs( validRanks ) do if rank == validRank then isValidRank = true break end end if not isValidRank then throwError( 'rank-not-valid' ) end -- Find the best rank if rank == 'best' then rank = 'normal' -- default rank (don't use deprecated even if it's no more claims) -- If we have at least one preferred rank, mark it as best for i, statement in pairs( claims ) do if (statement.rank == 'preferred') then rank = 'preferred' break end end end local resultClaims = {}; for i, statement in pairs( claims ) do if ( statement.rank == rank ) ~= inversed then table.insert( resultClaims, statement ) end end return resultClaims end --[[ Filter statements by language of value Input: claims table, language, inversion Output: filtered statements table ]] function p.filterByLanguage( claims, language, inversed ) if not inversed then inversed = false end local resultClaims = {} for i, statement in ipairs( claims ) do isMatchLanguage = false if statement['mainsnak'] and statement['mainsnak']['datavalue'] and statement['mainsnak']['datavalue']['value'] and statement['mainsnak']['datavalue']['value']['language'] and statement['mainsnak']['datavalue']['value']['language'] == language then isMatchLanguage = true end if isMatchLanguage ~= inversed then table.insert( resultClaims, statement ) end end return resultClaims end --[[ Filter statements by unit of value Input: claims table, unit, inversion Output: filtered statements table ]] function p.filterByUnit( claims, unit, inversed ) if not inversed then inversed = false end unit = 'http://www.wikidata.org/entity/' .. string.upper( unit ) local resultClaims = {} for i, statement in ipairs( claims ) do isMatchUnit = false mw.log(statement['mainsnak']['datavalue']['value']['unit']) if statement['mainsnak'] and statement['mainsnak']['datavalue'] and statement['mainsnak']['datavalue']['value'] and statement['mainsnak']['datavalue']['value']['unit'] and statement['mainsnak']['datavalue']['value']['unit'] == unit then isMatchUnit = true end if isMatchUnit ~= inversed then table.insert( resultClaims, statement ) break end end return resultClaims end --[[ Filter statements by position Input: claims table, position, inversion Output: filtered statements table ]] function p.filterByPosition( claims, position, inversed ) if not inversed then inversed = false end local resultClaims = {}; for statementPosition, statement in ipairs( claims ) do if ( statementPosition == tonumber( position ) ) ~= inversed then table.insert( resultClaims, statement ) break end end return resultClaims end --[[ Filter statements by qualifier existance or it's value Input: claims table, ID of qualifier's property, qualifier's value, inversion Output: filtered statements table ]] function p.filterByQualifier( claims, qualifierId, value, inversed ) if not inversed then inversed = false end qualifierId = string.upper( qualifierId ) local resultClaims = {} for i, statement in ipairs( claims ) do if statement['qualifiers'] and statement['qualifiers'][qualifierId] then if value == nil then if ( #statement['qualifiers'][qualifierId] > 0 ) ~= inversed then table.insert( resultClaims, statement ) end else local isQualifierFound = false for j, qualifier in ipairs( statement['qualifiers'][qualifierId] ) do local qualifierValue = qualifier['datavalue']['value'] if qualifier['datavalue']['type'] == 'wikibase-entityid' then qualifierValue = 'Q' .. qualifierValue['numeric-id'] value = string.upper( value ) end if qualifierValue == value then isQualifierFound = true break end end if isQualifierFound ~= inversed then table.insert( resultClaims, statement ) end end elseif inversed then table.insert( resultClaims, statement ) end end return resultClaims end --[[ Filter statements by it's values Input: claims table, value, inversion Output: filtered statements table ]] function p.filterByValue( claims, value, inversed ) if not inversed then inversed = false end local resultClaims = {} for i, statement in ipairs( claims ) do local statementValue = statement['mainsnak']['datavalue']['value'] if statement['mainsnak']['datavalue']['type'] == 'wikibase-entityid' then statementValue = 'Q' .. statementValue['numeric-id'] value = string.upper( value ) end if ( statementValue == value ) ~= inversed then table.insert( resultClaims, statement ) end end return resultClaims end return p c72g8gb886nxv93khc2syzkn1008wcl 828 3634 8045 8042 2021-09-17T07:13:15Z Hafizman 1798 Scribunto text/plain local p = {}; local u = require('Module:Sources-utils') local i18nDefaultLanguage = 'kk'; local i18nEtAlDefault = ' et al.'; local i18nEtAl = { kk = ' және басқалары', } local i18nEditors = { fr = '', de = 'Hrsg.: ', es = '', en = '', it = '', kk = 'өңделуде ', } local i18nVolume = { de = 'Vol.', fr = 'Vol.', es = 'Vol.', en = 'Vol.', it = 'Vol.', kk = 'Т.', } local i18nIssue = { en = 'Iss.', kk = 'орындалды', } local i18nPages = { fr = 'P.', de = 'S.', es = 'P.', en = 'P.', it = 'P.', kk = 'С.', } local i18nNumberOfPages = { en = 'p.', kk = 'с.', } local i18nTirage = { en = 'ed. size: %d', kk = '%d саны', } local monthg = {'қаңтар', 'ақпан', 'наурыз', 'сәуір', 'мамыр', 'маусым', 'шілде', 'тамыз', "қыркүйек", "қазан", "қараша", "желтоқсан"}; local PREFIX_CITEREF = "CITEREF_"; local options_commas = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = function( src ) return src end, nolinks = false, preferids = false }; local options_commas_short = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = function( src ) return src end, nolinks = false, preferids = false, short = true }; local options_commas_nolinks = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = function( src ) return src end, nolinks = true, preferids = false }; local options_commas_it = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = function( src ) return "''" .. src .. "''" end, nolinks = false, preferids = false }; local options_commas_it_short = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = function( src ) return "''" .. src .. "''" end, nolinks = false, preferids = false, short = true }; local options_commas_it_nolinks = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = function( src ) return "''" .. src .. "''" end, nolinks = true , preferids = false }; local options_citetypes = { separator = ' ', conjunction = ' ', format = function( src ) return 'citetype_' .. src end, nolinks = true , preferids = true }; local options_commas_authors = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = personNameToAuthorName, nolinks = false, preferids = false }; local options_commas_responsible = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = personNameToResponsibleName, nolinks = false, preferids = false }; local options_arxiv = { separator = '; ', conjunction = '; ', format = function( id ) return '[http://arxiv.org/abs/' .. id .. ' arXiv:' .. id .. ']' end, nolinks = true, preferids = false }; local options_doi = { separator = '; ', conjunction = '; ', format = function( doi ) return '[http://dx.doi.org/' .. doi .. ' doi:' .. doi .. ']' end, nolinks = true, preferids = false }; local options_issn = { separator = '; ', conjunction = '; ', format = function( issn ) return '[https://www.worldcat.org/issn/' .. issn .. ' ' .. issn .. ']' end, nolinks = true, preferids = false }; local options_pmid = { separator = '; ', conjunction = '; ', format = function( pmid ) return '[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=' .. pmid .. ' PMID:' .. pmid .. ']' end, nolinks = true, preferids = false }; function renderSource( context, src ) options_commas_authors.format = personNameToAuthorName; options_commas_responsible.format = personNameToResponsibleName; context.lang = getLangCode( getSingle( src.lang ) ) or i18nDefaultLanguage; preprocessPlaces( src, context.lang ); src.title = src.title or getSingle( src.url ) or '\'\'(unspecified title)\'\'' if ( src.sourceId and not src.url ) then local entity = getEntity( context, src.sourceId ); if ( entity.sitelinks and entity.sitelinks[ context.lang .. 'wikisource'] ) then src.url = ':' .. context.lang .. ':s:' .. entity.sitelinks[ context.lang .. 'wikisource' ].title; end end if ( not src.year and src.dateOfPublication ) then local date = getSingle( src.dateOfPublication ); src.year = mw.ustring.sub( date, 2, 5 ); end if ( not src.year and src.dateOfCreation ) then local date = getSingle( src.dateOfCreation ); src.year = mw.ustring.sub( date, 2, 5 ); end local result; if ( src.author ) then result = getPeopleAsWikitext( context, src.author, options_commas_authors ); end if ( not isEmpty( result )) then result = '<i class="wef_low_priority_links">' .. result .. '</i> '; else result = ''; end if ( src.part ) then if ( src.url ) then result = result .. wrapInUrl( src.url, toString( context, src.part, options_commas_nolinks ) ); else result = result .. toString( context, src.part, options_commas ); end result = result .. ' // ' .. toString( context, src.title, options_commas ); else -- title only if ( src.url ) then result = result .. wrapInUrl( src.url, toString( context, src.title, options_commas_nolinks ) ); else result = result .. toString( context, src.title, options_commas ); end end if ( src.subtitle ) then result = result .. ": " .. toString( context, src.subtitle, options_commas ); end if ( src.originaltitle ) then result = result .. ' = ' .. toString( context, src.originaltitle, options_commas ); end if ( src.publication ) then if ( type( src.publication.title or '') ~= 'string' ) then error('type of src.publication.title is not string but ' .. type( src.publication.title ) ) end; result = result .. ' // ' .. toString( context, src.publication, options_commas_it_short ); if ( src.publication.subtitle ) then result = result .. ': ' .. toString( context, src.publication.subtitle, options_commas_it_short ); end end result = result .. '<span class="wef_low_priority_links">'; if ( src.editor ) then local prefix = i18nEditors[ context.lang ] or i18nEditors[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ' / ' .. prefix .. getPeopleAsWikitext( context, src.editor, options_commas_responsible ); end if ( src.edition ) then result = result .. ' — ' .. toString( context, src.edition, options_commas ); end if ( src.place or src.publisher or src.year ) then result = result .. ' — '; if ( src.place ) then result = result .. toString( context, src.place, options_commas_short ); if ( src.publisher or src.year ) then result = result .. ': '; end end if ( src.publisher ) then result = result .. toString( context, src.publisher, options_commas_short ); if ( src.year ) then result = result .. ', '; end end if ( src.year ) then result = result .. toString( context, src.year, options_commas ); end result = result .. '.'; end if ( src.volume or src.issue ) then result = result .. ' — '; if ( src.volume ) then local letter = i18nVolume[ context.lang ] or i18nVolume[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.volume, options_commas ); if ( src.issue ) then local letter = i18nIssue[ context.lang ] or i18nIssue[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ', ' .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.issue, options_commas ) .. '.'; else result = result .. '.'; end else local letter = i18nIssue[ context.lang ] or i18nIssue[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.issue, options_commas ) .. '.'; end end if ( src.pages ) then local letter = i18nPages[ context.lang ] or i18nPages[ i18nDefaultLanguage ]; local strPages = toString( context, src.pages, options_commas ); strPages = mw.ustring.gsub( strPages, '[-—]', '–' ); result = result .. ' — ' .. letter .. '&nbsp;' .. strPages .. '.'; end if ( src.numberOfPages ) then local letter = i18nNumberOfPages[ context.lang ] or i18nNumberOfPages[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ' — ' .. toString( context, src.numberOfPages, options_commas ) .. '&nbsp;' .. letter; end if ( src.bookSeries ) then result = result .. ' — (' .. toString( context, src.bookSeries, options_commas ) if ( src.bookSeriesVolume or src.bookSeriesIssue ) then result = result .. '; '; if ( src.bookSeriesVolume ) then local letter = i18nVolume[ context.lang ] or i18nVolume[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.bookSeriesVolume, options_commas ); if ( src.bookSeriesIssue ) then local letter = i18nIssue[ context.lang ] or i18nIssue[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ', ' .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.bookSeriesIssue, options_commas ); else result = result; end else local letter = i18nIssue[ context.lang ] or i18nIssue[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.bookSeriesIssue, options_commas ); end end result = result .. ')'; end if ( src.tirage ) then local tirageTemplate = i18nTirage[ context.lang ] or i18nTirage[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ' — ' .. toString( context, src.tirage, { separator = '; ', conjunction = ';', format = function( data ) return mw.ustring.format(tirageTemplate, data) end } ); end if ( src.isbn ) then result = result .. ' — ISBN ' .. toString( context, src.isbn, options_commas ); end if ( src.issn ) then result = result .. ' — ISSN ' .. toString( context, src.issn, options_issn ); end if ( src.doi ) then result = result .. ' — ' .. toString( context, src.doi, options_doi ); end if ( src.pmid ) then result = result .. ' — ' .. toString( context, src.pmid, options_pmid ); end if ( src.arxiv ) then result = result .. ' — ' .. toString( context, src.arxiv, options_arxiv ); end if ( src.sourceId ) then if ( src.type and src.sourceId ) then -- wrap into span to target from JS result = '<span class="wikidata_cite ' .. toString( context, src.type, options_citetypes ) .. '" data-entity-id="' .. getSingle( src.sourceId ) .. '">' .. result .. '</span>' else result = '<span class="wikidata_cite citetype_unknown" data-entity-id="' .. getSingle( src.sourceId ) .. '">' .. result .. '</span>' end end if ( src.accessdate ) then local date = getSingle( src.accessdate ); local pattern = "(%-?%d+)%-(%d+)%-(%d+)T"; local y, m, d = mw.ustring.match( date , pattern ); y,m,d = tonumber(y),tonumber(m),tonumber(d); result = result .. " <small>Тексерілді " .. tostring(d) .. " " .. monthg[m] .. " " .. tostring(y) .. ".</small>"; end result = result .. '</span>'; -- append invisible links to all elements used by source for tracking purposes local result = result .. '<div style="display:none">'; for key, entity in pairs( context.cache ) do result = result .. '<a href="https://wikidata.org' .. mw.uri.localUrl('Track:' .. key).path .. '"></a>'; end result = result ..'</div>' return {text = result, code = src.code}; end function renderShortReference( src ) context = { cache = {}, lang = getSingle( src.lang ) or i18nDefaultLanguage; }; src.title = src.title or '\'\'(unspecified title)\'\'' local result = '[[#' .. PREFIX_CITEREF .. src.code .. '|'; if ( src.author ) then result = result .. toString( context, src.author, options_authors_nolinks ); else result = result .. toString( context, src.title, options_commas_it_nolinks ); end result = result .. ']]' if ( src.year ) then result = result .. ', ' .. toString( context, src.year, options_commas ); end if ( src.volume ) then local letter = i18nVolume[ context.lang ] or i18nVolume[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ' — ' .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.volume, options_commas ) .. '.'; end if ( src.issue ) then local letter = i18nIssue[ context.lang ] or i18nIssue[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ' — ' .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.issue, options_commas ) .. '.'; end if ( src.pages ) then local letter = i18nPages[ context.lang ] or i18nPages[ i18nDefaultLanguage ]; result = result .. ' — ' .. letter .. '&nbsp;' .. toString( context, src.pages, options_commas ) .. '.'; end end function getPeopleAsWikitext( context, value, options ) if ( type( value ) == 'string' ) then return options.format( value ); elseif ( type( value ) == 'table' ) then if ( value.id ) then -- this is link if ( options.preferids ) then return value.id; else if ( options.nolinks ) then return getPersonNameAsLabel( context, value.id, value.label, options ); else return getPersonNameAsWikitext( context, value.id, value.label, options ); end end end local resultList = {}; for i, tableValue in pairs( value ) do local nextWikitext = getPeopleAsWikitext( context, tableValue, options ); if ( not isEmpty( nextWikitext ) ) then table.insert( resultList, nextWikitext ); if ( #resultList == 4 ) then -- even 4 is too much, but we preserve 4th to mark that "it's more than 3" break; end end end local resultWikitext = ''; for i, wikitext in pairs( resultList ) do if ( i == 4 ) then resultWikitext = resultWikitext .. ( i18nEtAl[ context.lang ] or i18nEtAlDefault ); break; end if ( i ~= 1 ) then resultWikitext = resultWikitext .. ', '; end resultWikitext = resultWikitext .. wikitext; end return resultWikitext; end return options.format( '(unknown type)' ); end function getPersonNameAsWikitext( context, entityId, customLabel, options ) local personName = getPersonNameAsLabel( context, entityId, customLabel, options); if ( personName == nil ) then return nil; end local link = getElementLink( context, entityId, nil ); return wrapInUrl( link, personName ); end function getPersonNameAsLabel( context, entityId, providedLabel, options ) -- would custom label provided we don't need to check entity at all if ( not isEmpty( providedLabel ) ) then mw.log( 'Custom label provided for ' .. entityId ); return options.format( providedLabel ); end local entity = getEntity( context, entityId ); if ( not entity ) then return '\'\'(entity ' .. entityId .. ' is missing)\'\'' end; local personName = nil; -- support only labels so far if ( entity.labels[ context.lang ] ) then personName = entity.labels[ context.lang ].value; mw.log('Got person name of ' .. entityId .. ' from label: «' .. personName .. '»' ) end if ( not isInstanceOf( entity, 'Q5' ) ) then mw.log( 'Entity ' .. entityId .. ' is not a person' ); return personName; end if ( isEmpty( personName ) ) then return '\'\'(not translated to ' .. context.lang .. ')\'\''; else return options.format( personName ); end end function personNameToAuthorName( fullName ) if ( not fullName ) then return fullName; end local f, i, o = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)\,%s(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)%s*$' ); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «Fa, I. O.» match' ); return f .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. mw.ustring.sub( o, 1, 1 ) .. '.'; end local f1, f2, i = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)\,%s(%a[%a\-]*)%s*$' ); if ( f1 ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «Fa Fa, I» match' ); return f1 .. '&nbsp;' .. f2 .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.'; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a)\.%s(%a)\.%s(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «I. O. Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. i .. '.&nbsp;' .. o .. '.'; end local i1, i2, i3, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a)\.%s(%a)\.%s(%a)\.%s(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «I. O. ?. Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. i1 .. '.&nbsp;' .. i2 .. '.&nbsp;' .. i3 .. '.'; end -- Joel J. P. C. Rodrigues local i1, i2, i3, i4, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a)[%a\-]+%s(%a)\.%s(%a)\.%s(%a)\.%s(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «I. O. ?. Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. i1 .. '.&nbsp;' .. i2 .. '.&nbsp;' .. i3 .. '.&nbsp;' .. i4 .. '.'; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)%s(%a)\.%s(%a[%a\-]*)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «Im O. Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. o .. '.'; end local i1, i2, i3, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)%s(%a)\.%s(%a)\.%s(%a[%a\-]*)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «Im I. I. Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i1, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. i2 .. '.&nbsp;' .. i3 .. '.'; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «Im Ot Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. mw.ustring.sub( o, 1, 1 ) .. '.'; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]+)%s(%a[%a\-]+)%s+оглы%s+(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «Im Ot оглы Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. mw.ustring.sub( o, 1, 1 ) .. '.'; end local i1, i2, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]+)%s(%a[%a\-]+)%s+de%s+(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «I1 I2 de Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i1, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i2, 1, 1 ) .. '.'; end local i, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-\']+)%s(%a[%a\-\']+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToAuthorName: «' .. fullName .. '»: have «Im Fa» match' ); return f .. '&nbsp;' .. mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.'; end mw.log( 'Unmatched any pattern: «' .. fullName .. '»' ); return fullName; end function personNameToResponsibleName( fullName ) if ( not fullName ) then return fullName; end local f, i, o = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)\,%s(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)%s*$' ); if ( f ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «Fa, I. O.» match' ); return mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. mw.ustring.sub( o, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. f; end local f1, f2, i = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)\,%s(%a[%a\-]*)%s*$' ); if ( f1 ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «Fa Fa, I» match' ); return mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '&nbsp;' .. f1 .. '&nbsp;' .. f2; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a)\.%s(%a)\.%s(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'v: «' .. fullName .. '»: have «I. O. Fa» match' ); return i .. '.&nbsp;' .. o .. '.&nbsp;' .. f; end local i1, i2, i3, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a)\.%s(%a)\.%s(%a)\.%s(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «I. O. ?. Fa» match' ); return i1 .. '.&nbsp;' .. i2 .. '.&nbsp;' .. i3 .. '.&nbsp;' .. f; end -- Joel J. P. C. Rodrigues local i1, i2, i3, i4, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a)[%a\-]+%s(%a)\.%s(%a)\.%s(%a)\.%s(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «I. O. ?. Fa» match' ); return i1 .. '.&nbsp;' .. i2 .. '.&nbsp;' .. i3 .. '.&nbsp;' .. i4 .. '.&nbsp;' .. f; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)%s(%a)\.%s(%a[%a\-]*)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «Im O. Fa» match' ); return mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. o .. '.&nbsp;' .. f; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)%s(%a[%a\-]*)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «Im Ot Fa» match' ); return mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. mw.ustring.sub( o, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. f; end local i, o, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-]+)%s(%a[%a\-]+)%s+оглы%s+(%a[%a\-]+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «Im Ot оглы Fa» match' ); return mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. mw.ustring.sub( o, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. f; end local i, f = mw.ustring.match( fullName, '^%s*(%a[%a\-\']+)%s(%a[%a\-\']+)%s*$'); if ( f ) then mw.log( 'personNameToResponsibleName: «' .. fullName .. '»: have «Im Fa» match' ); return mw.ustring.sub( i, 1, 1 ) .. '.&nbsp;' .. f; end mw.log( 'Unmatched any pattern: «' .. fullName .. '»' ); return fullName; end function p.renderSource( frame ) p.currentFrame = frame; local arg = frame.args[1]; local refAnchor = frame.args['ref']; local refAnchorYear = frame.args['ref-year']; local args = {}; args.part = frame.args['part']; args.parturl = frame.args['parturl']; args.pages = frame.args['pages']; args.refAnchor = frame.args['ref']; args.refAnchorYear = frame.args['ref-year']; args.url = frame.args['url']; return p.renderSourceImpl( mw.text.trim( arg ), args ); end function p.renderSourceImpl( entityId, args ) args = args or {}; local snaks = {}; snaks.P248 = { toWikibaseEntityIdSnak( 'P248', entityId ) }; snaks.P805 = { toWikibaseEntityIdSnak( 'P805', entityId ) }; copyArgsToSnaks( args, snaks ); local rendered = renderReferenceImpl( mw.wikibase.getEntity(), { snaks = snaks }, args.refAnchor, args.refAnchorYear ); if ( rendered ) then return rendered.text end; end function p.renderReference( frame, currentEntity, reference ) p.currentFrame = frame; -- template call if ( frame and not currentEntity and not reference ) then local args = frame.args; if ( #frame.args == 0 ) then args = frame:getParent().args; end local snaks = {}; if ( args[1] ) then snaks.P248 = { toWikibaseEntityIdSnak( "P248", args[1] ) }; snaks.P805 = { toWikibaseEntityIdSnak( "P805", args[1] ) }; end copyArgsToSnaks( args, snaks ); currentEntity = mw.wikibase.getEntity(); reference = { snaks = snaks }; end local rendered = renderReferenceImpl( currentEntity, reference ); if ( not rendered ) then return ''; end local result; local code = rendered.code or rendered.text; -- Хештеу алгоритм таңдағанда [[Module:Hash]] қараңыз. Астын сызу белгісін басында -- қатені жібермеуге тырысады, егерде сілтеме атауы — қандай да хештер болмаса да, таза сандық атау болады. result = frame:extensionTag( 'ref', rendered.text, { name = '_' .. mw.hash.hashValue('fnv164', code) } ) .. '[[Category:Уикипедия:Уикидата қайнарынан алынған мақалалар]]'; return result; end function renderReferenceImpl( currentEntity, reference, refAnchor, refAnchorYear ) if ( not reference.snaks ) then return nil; end -- мазмұн, кеш элементтерден тұрады local context = { cache = {}, } -- библиографиялық анықтама бойынша келісілген мағлұматтар қарапайып форматта local data = {}; -- reference мәлімет алу populateDataFromClaims( context, nil, reference.snaks, data ) -- update ref name with ref-specific properties if ( data.code ) then if ( data.part ) then data.code = data.code .. '-' .. getSingle( data.part ) end if ( data.pages ) then data.code = data.code .. '-' .. getSingle( data.pages ) end if ( data.volume ) then data.code = data.code .. '-' .. getSingle( data.volume ) end if ( data.issue ) then data.code = data.code .. '-' .. getSingle( data.issue ) end if ( data.url ) then data.code = data.code .. '-' .. getSingle( data.url ) end end expandSpecials( context, currentEntity, reference, data ); local sourceEntity = nil; if ( data.sourceId ) then sourceEntity = getEntity( context, data.sourceId ); if ( sourceEntity ) then populateSourceDataImpl( context, sourceEntity, data ); end end if ( data.publication ) then expandPublication( context, sourceEntity, data ); end expandBookSeries( context, data ); if ( next( data ) == nil ) then return nil; end local rendered; if ( p.short ) then rendered = renderShortReference( data ); if ( mw.ustring.len( rendered.text ) == 0 ) then return nil; end else rendered = renderSource( context, data ); if ( mw.ustring.len( rendered.text ) == 0 ) then return nil; end if ( refAnchor ) then local anchorValue = 'CITEREF' .. refAnchor .. ( coalesce( refAnchorYear, data.year ) or '' ); rendered.text = '<span class="citation" id="' .. mw.uri.anchorEncode( anchorValue ) .. '">' .. rendered.text .. '</span>'; end end return rendered; end return p; lg0zfmrnnxbt1ainzg9ayk5wwuqdfdg 828 3635 8043 2021-09-17T07:09:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: local p = {}; local i18nDefaultLanguage = 'ru'; p.i18nDefaultLanguage = i18nDefaultLanguage; local NORMATIVE_DOCUMENTS = { Q20754888 = 'Закон Российской Федерации', Q20754884 = 'Закон РСФСР', Q20873831 = 'Распоряжение Президента Российской Федерации', Q20873834 = 'Указ исполняющего обязанности Президента Российской Федерации', Q206122... Scribunto text/plain local p = {}; local i18nDefaultLanguage = 'ru'; p.i18nDefaultLanguage = i18nDefaultLanguage; local NORMATIVE_DOCUMENTS = { Q20754888 = 'Закон Российской Федерации', Q20754884 = 'Закон РСФСР', Q20873831 = 'Распоряжение Президента Российской Федерации', Q20873834 = 'Указ исполняющего обязанности Президента Российской Федерации', Q2061228 = 'Указ Президента Российской Федерации', } local monthg = {'января', 'февраля', 'марта', 'апреля', 'мая', 'июня', 'июля', 'августа', "сентября", "октября", "ноября", "декабря"}; local options_commas_nolinks = { separator = ', ', conjunction = ', ', format = function( src ) return src end, nolinks = true, preferids = false }; -- utility functions function appendSnaks( allSnaks, snakPropertyId, result, property, options ) -- do not populate twice if ( result[property] ) then return result end; if ( not allSnaks ) then return result; end; local selectedSnakes = allSnaks[ snakPropertyId ]; if ( not selectedSnakes ) then return result; end; local hasPreferred = false; for k, snak in pairs( selectedSnakes ) do if ( snak and snak.mainsnak and snak.mainsnak.datavalue and snak.rank == 'preferred' ) then --it's a preferred claim appendImpl( snak.mainsnak.datavalue, snak.qualifiers, result, property, options ); hasPreferred = true; end end if ( hasPreferred ) then return result; end; for k, snak in pairs( selectedSnakes ) do if ( snak and snak.mainsnak and snak.mainsnak.datavalue and snak.rank ~= 'deprecated' ) then --it's a claim appendImpl( snak.mainsnak.datavalue, snak.qualifiers, result, property, options ); elseif ( snak and snak.datavalue ) then -- it's a snak appendImpl( snak.datavalue, nil, result, property, options ); end end end function appendImpl( datavalue, qualifiers, result, property, options ) if ( datavalue.type == 'string' ) then local statedAs = getSingleStringQualifierValue(qualifiers, 'P1932'); local value; if ( statedAs ) then value = statedAs; else value = datavalue.value; if ( options.format ) then value = options.format( value ); end end appendImpl_toTable( result, property ); table.insert( result[property], value); elseif ( datavalue.type == 'monolingualtext' ) then local value = datavalue.value.text; if ( options.format ) then value = options.format( value ); end appendImpl_toTable( result, property ); table.insert( result[property], value); elseif ( datavalue.type == 'quantity' ) then local value = datavalue.value.amount; if ( mw.ustring.sub( value , 1, 1 ) == '+' ) then value = mw.ustring.sub( value , 2 ); end if ( options.format ) then value = options.format( value ); end appendImpl_toTable( result, property ); table.insert( result[property], value); elseif ( datavalue.type == 'wikibase-entityid' ) then local value = datavalue.value; appendImpl_toTable( result, property ); local toInsert = { id = 'Q' .. value["numeric-id"], label = getSingleStringQualifierValue(qualifiers, 'P1932') -- stated as }; table.insert( result[property], toInsert ); elseif datavalue.type == 'time' then local value = datavalue.value; if ( options.format ) then value = options.format( value ); end appendImpl_toTable( result, property ); table.insert( result[property], tostring( value.time )); end end function appendImpl_toTable(result, resultProperty) if ( not result[resultProperty] ) then result[resultProperty] = {}; elseif ( type( result[resultProperty] ) == 'string' or ( type( result[resultProperty] ) == 'table' and type( result[resultProperty].id ) == 'string' ) ) then result[resultProperty] = { result[resultProperty] }; end end function appendQualifiers( claims, qualifierPropertyId, result, resultProperty, options ) -- do not populate twice if ( not claims ) then return result end; if ( result[resultProperty] ) then return result end; for i, claim in pairs( claims ) do if ( claim.qualifiers and claim.qualifiers[ qualifierPropertyId ] ) then for k, qualifier in pairs( claim.qualifiers[ qualifierPropertyId ] ) do if ( qualifier and qualifier.datavalue ) then appendImpl( qualifier.datavalue, nil, result, resultProperty, options ); end end end end end function assertNotNull( argName, arg ) if ( (not arg) or (arg == nil) ) then error( argName .. ' is not specified' ) end end function coalesce( arg1, arg2, arg3, arg4 ) if ( not isEmpty( arg1 ) ) then return arg1 end if ( not isEmpty( arg2 ) ) then return arg2 end if ( not isEmpty( arg3 ) ) then return arg3 end if ( not isEmpty( arg4 ) ) then return arg4 end return nil; end function copyArgsToSnaks( args, snaks ) if ( not isEmpty( args.part ) ) then snaks.P958 = { toStringSnak( 'P958', tostring( args.part ) ) } end if ( not isEmpty( args.pages ) ) then snaks.P304 = { toStringSnak( 'P304', tostring( args.pages ) ) } end if ( not isEmpty( args.issue ) ) then snaks.P433 = { toStringSnak( 'P433', tostring( args.issue ) ) } end if ( not isEmpty( args.volume ) ) then snaks.P478 = { toStringSnak( 'P478', tostring( args.volume ) ) } end if ( not isEmpty( args.url ) ) then snaks.P953 = { toUrlSnak( 'P953', tostring( args.url ) ) } end end local LANG_CACHE = { Q150 = 'fr', Q188 = 'de', Q1321 = 'es', Q1860 = 'en', Q652 = 'it', Q7737 = 'ru', } function getLangCode( langEntityId ) if ( not langEntityId ) then return; end -- small optimization local cached = LANG_CACHE[ langEntityId ]; if ( cached ) then return cached; end local langEntity = mw.wikibase.getEntity( langEntityId ); if ( not langEntity ) then mw.log( '[getLangCode] Missing entity ' .. langEntityId ); else if ( langEntity.claims and langEntity.claims.P424 ) then for _, claim in pairs( langEntity.claims.P424 ) do if ( claim and claim.mainsnak and claim.mainsnak.datavalue and claim.mainsnak.datavalue.value ) then return '' .. claim.mainsnak.datavalue.value; end end end end return; end function findClaimsByValue( entity, propertyId, value ) local result = {}; if ( entity and entity.claims and entity.claims[propertyId] ) then for i, claim in pairs( entity.claims[propertyId] ) do if ( claim.mainsnak and claim.mainsnak.datavalue ) then local datavalue = claim.mainsnak.datavalue; if ( datavalue.type == "string" and datavalue.value == value or datavalue.type == "wikibase-entityid" and datavalue.value["entity-type"] == "item" and tostring( datavalue.value["numeric-id"] ) == mw.ustring.sub( value, 2 ) ) then table.insert( result, claim ); end end end end return result; end function expandBookSeries( context, data ) local bookSeries = data.bookSeries; if ( not bookSeries ) then return end; -- use only first one if ( type( bookSeries ) == 'table' and bookSeries[1] and bookSeries[1].id ) then data.bookSeries = bookSeries[1]; bookSeries = data.bookSeries; end if ( not bookSeries ) then return end; if ( not bookSeries.id ) then return end; local bookSeriesEntity = getEntity( context, bookSeries.id ); appendSnaks( bookSeriesEntity.claims, 'P123', data, 'publisher', {} ); appendSnaks( bookSeriesEntity.claims, 'P291', data, 'place', {} ); appendSnaks( bookSeriesEntity.claims, 'P236', data, 'issn', {} ); end function expandPublication( context, sourceEntity, data ) local publication = data.publication; -- use only first one if ( type( publication ) == 'table' and publication[1] and publication[1].id ) then data.publication = publication[1]; publication = data.publication; end if ( not publication ) then return end; if ( not publication.id ) then return end; if ( sourceEntity ) then -- do we have appropriate record in P1433 ? local claims = findClaimsByValue( sourceEntity, 'P1433', publication.id ); if ( claims and #claims ~= 0 ) then for _, claim in pairs( claims ) do populateDataFromClaims( context, sourceEntity, claim.qualifiers, data ); break; end end end local titleWerePresent = not (not data.title); local pubEntity = getEntity( context, publication.id ); populateSourceDataImpl( context, pubEntity, data ); if ( titleWerePresent and isEmpty( data.publication.label ) ) then appendSnaks( pubEntity.claims, 'P1160', data, 'publication-title', {} ); -- obsolete data.publication.label = getSingle( data['publication-title'] ); end if ( titleWerePresent and isEmpty( data.publication.label ) ) then appendSnaks( pubEntity.claims, 'P357', data, 'publication-title', {} ); -- obsolete appendSnaks( pubEntity.claims, 'P1476', data, 'publication-title', {} ); appendSnaks( pubEntity.claims, 'P1680', data, 'publication-subtitle', {} ); data.publication.label = getSingle( data['publication-title'] ); data.publication.subtitle = getSingle( data['publication-subtitle'] ); end end -- Expand special types of references when additional data could be found in OTHER entity properties function expandSpecials( context, currentEntity, reference, data ) if ( reference.snaks.P248 and reference.snaks.P248[1] and reference.snaks.P248[1].datavalue and reference.snaks.P248[1].datavalue.value["numeric-id"]) then local sourceId = "Q" .. reference.snaks.P248[1].datavalue.value["numeric-id"]; data.sourceId = sourceId; -- Gemeinsame Normdatei -- specified by P227 if ( sourceId == 'Q36578' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P227', data, 'part', { format = function( gnd ) return 'Record #' .. gnd; end } ); appendSnaks( currentEntity.claims, 'P227', data, 'url', { format = function( gnd ) return 'http://d-nb.info/gnd/' .. gnd .. '/'; end } ); data.year = '2012—2016' expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P227', data ); end -- BNF -- specified by P268 if ( sourceId == 'Q15222191' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P268', data, 'part', { format = function( id ) return 'Record #' .. id; end } ); appendSnaks( currentEntity.claims, 'P268', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb' .. id; end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P268', data ); end -- Union List of Artist Names -- specified by P245 if ( sourceId == 'Q2494649' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P245', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=' .. id end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P245', data ); end -- imdb.com -- specified by P345 if ( sourceId == 'Q37312' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P345', data, 'part', { format = function( id ) return 'Person Profile' end } ); appendSnaks( currentEntity.claims, 'P345', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.imdb.com/name/' .. id .. '/' end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P345', data ); end -- wtatennis.com -- specified by P597 if ( sourceId == 'Q14580067' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P597', data, 'part', { format = function( id ) return 'Player Profile' end } ); appendSnaks( currentEntity.claims, 'P597', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.wtatennis.com/players/player/' .. id end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P597', data ); end -- Find a Grave -- specified by P535 if ( sourceId == 'Q63056' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P535', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=' .. id; end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P535', data ); end -- Unique Ingredient Identifier -- specified by P652 if ( sourceId == 'Q6593799' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P652', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://fdasis.nlm.nih.gov/srs/srsdirect.jsp?regno=' .. id end } ); appendSnaks( currentEntity.claims, 'P652', data, 'publication', { format = function( id ) return { id='Q6593799', label='FDA Substance Registration System — Unique Ingredient Identifier'} end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P652', data ); end -- Gran Enciclopèdia Catalana -- specified by P1296 if ( sourceId == 'Q2664168' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P1296', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.enciclopedia.cat/enciclop%C3%A8dies/gran-enciclop%C3%A8dia-catalana/EC-GEC-' .. id .. '.xml'; end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P1296', data ); end -- Encyclopædia Britannica online -- specified by P1417 if ( sourceId == 'Q5375741' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P1417', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://global.britannica.com/' .. id; end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P1417', data ); end -- do we have appropriate record in P1433 ? local claims = findClaimsByValue( currentEntity, 'P1343', sourceId ); if ( claims and #claims ~= 0 ) then for _, claim in pairs( claims ) do populateDataFromClaims( context, sourceId, claim.qualifiers, data ); end end -- Electronic Jewish Encyclopedia (Elektronnaja Evrejskaja Entsiklopedia) -- specified by P1438 if ( sourceId == 'Q1967250' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P1438', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.eleven.co.il/article/' .. id; end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P1438', data ); end -- sports-reference.com -- specified by P1447 if ( sourceId == 'Q18002875' ) then appendSnaks( currentEntity.claims, 'P1447', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/' .. id .. '.html'; end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P1447', data ); end -- Dizionario Biografico degli Italiani -- specified by P1986 if ( sourceId == 'Q1128537' ) then if ( not data.lang ) then data.lang = { id = 'Q652' } end; appendSnaks( currentEntity.claims, 'P1986', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.treccani.it/enciclopedia/' .. id .. '_%28Dizionario_Biografico%29/' end } ); expandSpecialsQualifiers( context, currentEntity, 'P1986', data ); end end end function expandSpecialsQualifiers( context, entity, propertyId, data ) if ( entity.claims ~= nil and entity.claims[propertyId] ~= nil ) then for _, claim in pairs( entity.claims[propertyId] ) do populateDataFromClaims( context, nil, claim.qualifiers, data ); end end end function isEmpty( str ) return ( not str ) or ( str == nil ) or ( #str == 0 ); end function isInstanceOf( entity, typeEntityId ) if ( not entity or not entity.claims or not entity.claims.P31 ) then return false; end for _, claim in pairs( entity.claims.P31 ) do if ( claim and claim.mainsnak and claim.mainsnak.datavalue and claim.mainsnak.datavalue.value and claim.mainsnak.datavalue.value["numeric-id"] ) then local actualTypeId = 'Q' .. claim.mainsnak.datavalue.value["numeric-id"]; if ( actualTypeId == typeEntityId ) then return true; end end end return false; end function getElementLink( context, entityId, entity ) -- fast sitelink lookup, not an expensive operation local link = mw.wikibase.sitelink( entityId ) if ( link ) then return ':' .. link end if ( not entity and entityId ) then entity = getEntity( context, entityId ) end if ( entity ) then -- link to entity in source context language local projectToCheck = context.lang .. 'wiki'; if ( entity.sitelinks and entity.sitelinks[ projectToCheck ] ) then return ':' .. context.lang .. ':' .. entity.sitelinks[ projectToCheck ].title; end end if ( entityId ) then return ':d:' .. entityId end; -- if ( entityId ) then return 'https://tools.wmflabs.org/reasonator/?q=' .. entityId .. '&lang=ru' end; return nil; end function getEntity( context, entityId ) assertNotNull( 'context', context ); assertNotNull( 'entityId', entityId ); local cached = context.cache[ entityId ]; if ( cached ) then return cached; end; local result = mw.wikibase.getEntity( entityId ); if ( result ) then context.cache[ entityId ] = result; end return result; end function getNormativeTitle( entity ) if ( not entity or not entity.claims or not entity.claims.P31 ) then return; end for _, claim in pairs( entity.claims.P31 ) do if ( claim and claim.mainsnak and claim.mainsnak.datavalue and claim.mainsnak.datavalue.value and claim.mainsnak.datavalue.value["numeric-id"] ) then local classId = 'Q' .. claim.mainsnak.datavalue.value["numeric-id"]; local title = NORMATIVE_DOCUMENTS[ classId ]; if ( title ) then return title; end end end return; end function getPlaceName( lang, placeId ) -- ГОСТ Р 7.0.12—2011 if ( lang == 'ru' ) then if ( placeId == 'Q649' ) then return toTextWithTip('М.', 'Москва'); end if ( placeId == 'Q656' ) then return toTextWithTip('СПб.', 'Санкт-Петербург'); end if ( placeId == 'Q891' ) then return toTextWithTip('Н. Новгород', 'Нижний Новгород'); end if ( placeId == 'Q908' ) then return toTextWithTip('Ростов н/Д.', 'Ростов-на-Дону'); end end return nil; end function getSingle( value ) if ( not value ) then return; end if ( type( value ) == 'string' ) then return value; elseif ( type( value ) == 'table' ) then if ( value.id ) then return value.id; end for i, tableValue in pairs( value ) do return getSingle( tableValue ); end end return '(unknown)'; end function getSingleStringQualifierValue( allQualifiers, qualifierPropertyId ) if ( not allQualifiers ) then return end if ( not allQualifiers[qualifierPropertyId] ) then return end for k, qualifier in pairs( allQualifiers[qualifierPropertyId] ) do if ( qualifier and qualifier.datatype == 'string' and qualifier.datavalue and qualifier.datavalue.type == 'string' and not isEmpty( qualifier.datavalue.value ) ) then return qualifier.datavalue.value; end end return; end function populateDataFromClaims( context, entityId, claims, data ) appendSnaks( claims, 'P50', data, 'author', {} ); appendSnaks( claims, 'P2093', data, 'author', {} ); appendSnaks( claims, 'P407', data, 'lang', {} ); appendSnaks( claims, 'P364', data, 'lang', {} ); appendSnaks( claims, 'P958', data, 'part', {} ); if ( not data.title ) then if ( not isEmpty( entityId ) ) then local optionsAsLinks = { format = function( text ) return { id = entityId, label = text } end }; appendSnaks( claims, 'P357', data, 'title', optionsAsLinks ); -- obsolete appendSnaks( claims, 'P1476', data, 'title', optionsAsLinks ); else appendSnaks( claims, 'P357', data, 'title', {} ); -- obsolete appendSnaks( claims, 'P1476', data, 'title', {} ); end appendSnaks( claims, 'P1680', data, 'subtitle', {} ); end appendSnaks( claims, 'P953', data, 'url', {} ); appendSnaks( claims, 'P1065', data, 'url', {} ); appendSnaks( claims, 'P854', data, 'url', {} ); -- temp disable, use only for current entity, see Q22338048 for example of incorrect work -- appendSnaks( claims, 'P856', data, 'url', {} ); appendSnaks( claims, 'P98', data, 'editor', {} ); appendSnaks( claims, 'P655', data, 'translator', {} ); appendSnaks( claims, 'P1433', data, 'publication', {} ); appendSnaks( claims, 'P393', data, 'edition', {} ); appendSnaks( claims, 'P123', data, 'publisher', {} ); appendSnaks( claims, 'P291', data, 'place', {} ); if ( claims and claims.P361 ) then for c, claim in pairs( claims.P361 ) do if ( claim and claim.mainsnak and claim.mainsnak.datavalue and claim.mainsnak.datavalue.value and claim.mainsnak.datavalue.value["numeric-id"] ) then local possibleBookSeriesEntityId = 'Q' .. claim.mainsnak.datavalue.value["numeric-id"]; local possibleBookSeriesEntity = getEntity( context, possibleBookSeriesEntityId ); if ( isInstanceOf( possibleBookSeriesEntity, 'Q277759' ) ) then appendImpl_toTable( data, 'bookSeries' ); table.insert( data.bookSeries, { id = possibleBookSeriesEntityId } ); appendQualifiers( { claim }, 'P478', data, 'bookSeriesVolume', {} ); appendQualifiers( { claim }, 'P433', data, 'bookSeriesIssue', {} ); end end end end appendSnaks( claims, 'P478', data, 'volume', {} ); appendSnaks( claims, 'P433', data, 'issue', {} ); appendSnaks( claims, 'P571', data, 'dateOfCreation', {} ); appendSnaks( claims, 'P577', data, 'dateOfPublication', {} ); appendSnaks( claims, 'P304', data, 'pages', {} ); appendSnaks( claims, 'P1104', data, 'numberOfPages', {} ); appendSnaks( claims, 'P1114', data, 'tirage', {} ); appendSnaks( claims, 'P212', data, 'isbn', {} ); -- ISBN-13 appendSnaks( claims, 'P957', data, 'isbn', {} ); -- ISBN-10 appendSnaks( claims, 'P236', data, 'issn', {} ); -- web -- appendSnaks( claims, 'P813', data, 'accessdate', {} ); -- docs appendSnaks( claims, 'P1545', data, 'docNumber', {} ); -- other appendSnaks( claims, 'P31', data, 'type', {} ); appendSnaks( claims, 'P818', data, 'arxiv', {} ); appendSnaks( claims, 'P356', data, 'doi', {} ); -- JSTOR appendSnaks( claims, 'P888', data, 'url', { format = function( id ) return 'http://www.jstor.org/stable/' .. id end } ); return src; end function populateSourceDataImpl( context, entity, plainData ) populateDataFromClaims( context, entity.id, entity.claims, plainData ); local normativeTitle = getNormativeTitle( entity ) if ( normativeTitle ) then local y, m, d = mw.ustring.match( getSingle( plainData.dateOfCreation ) , "(%-?%d+)%-(%d+)%-(%d+)T" ); y,m,d = tonumber(y),tonumber(m),tonumber(d); local title = toString( { lang='ru' }, plainData.title, options_commas_nolinks ); plainData.title = { normativeTitle .. " от&nbsp;" .. tostring(d) .. "&nbsp;" .. monthg[m] .. " " .. tostring(y) .. "&nbsp;г. №&nbsp;" .. getSingle( plainData.docNumber ) .. ' «' .. title.. '»' } end if ( not plainData.title ) then if ( entity.labels and entity.labels.ru and entity.labels.ru.value ) then plainData.title = { entity.labels.ru.value }; end end return plainData; end function preprocessPlaces( data, lang ) if ( not data.place ) then return; end; local newPlaces = {}; for index, place in pairs( data.place ) do if ( place.id ) then local newPlaceStr = getPlaceName(lang, place.id) if ( newPlaceStr ) then newPlaces[index] = newPlaceStr; else newPlaces[index] = place; end else newPlaces[index] = place; end end data.place = newPlaces; end function renderLink( context, entityId, customTitle, options ) if ( not entityId ) then error("entityId is not specified") end if ( type( entityId ) ~= 'string' ) then error('entityId is not string, but ' .. type( entityId ) ) end if ( type( customTitle or '' ) ~= 'string' ) then error('customTitle is not string, but ' .. type( customTitle ) ) end local title = customTitle; if ( isEmpty( title ) ) then local entity = getEntity( context, entityId ); -- ISO 4 if ( isEmpty( title ) ) then if ( entity.claims and entity.claims.P1160 ) then for _, claim in pairs( entity.claims.P1160 ) do if ( claim and claim.mainsnak and claim.mainsnak.datavalue and claim.mainsnak.datavalue.value and claim.mainsnak.datavalue.value.language == context.lang ) then title = claim.mainsnak.datavalue.value.text; mw.log('Got title of ' .. entityId .. ' from ISO 4 claim: «' .. title .. '»' ) break; end end end end -- official name P1448 -- short name P1813 if ( isEmpty( title ) and options.short ) then if ( entity.claims and entity.claims.P1813 ) then for _, claim in pairs( entity.claims.P1813 ) do if ( claim and claim.mainsnak and claim.mainsnak.datavalue and claim.mainsnak.datavalue.value and claim.mainsnak.datavalue.value.language == context.lang ) then title = claim.mainsnak.datavalue.value.text; mw.log('Got title of ' .. entityId .. ' from short name claim: «' .. title .. '»' ) break; end end end end -- person name P1559 -- labels if ( isEmpty( title ) and entity.labels[ context.lang ] ) then title = entity.labels[ context.lang ].value; mw.log('Got title of ' .. entityId .. ' from label: «' .. title .. '»' ) end end local actualText = title or '\'\'(untranslated)\'\''; local link = getElementLink( context, entityId, entity); return wrapInUrl( link, actualText ); end function toTextWithTip( text, tip ) return '<span title="' .. tip .. '" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap">' .. text .. '</span>'; end function toString( context, value, options ) if ( type( value ) == 'string' ) then return options.format( value ); elseif ( type( value ) == 'table' ) then if ( value.id ) then -- this is link if ( type( value.label or '' ) ~= 'string' ) then mw.logObject( value ); error('label of table value is not string but ' .. type( value.label ) ) end if ( options.preferids ) then return options.format( value.id ); else if ( options.nolinks ) then return options.format( value.label or mw.wikibase.label( value.id ) or '\'\'(untranslated title)\'\'' ); else return options.format( renderLink( context, value.id, value.label, options ) ); end end end local resultList = {}; for i, tableValue in pairs( value ) do table.insert( resultList, toString( context, tableValue, options ) ); end return mw.text.listToText( resultList, options.separator, options.conjunction); else return options.format( '(unknown type)' ); end return ''; end function toStringSnak( propertyId, strValue ) assertNotNull('propertyId', strValue) assertNotNull('strValue', strValue) local snak = { snaktype = "value", property = propertyId, datatype = 'string'}; snak["datavalue"] = { value = strValue, type = 'string' }; return snak; end function toUrlSnak( propertyId, strValue ) assertNotNull('propertyId', strValue) assertNotNull('strValue', strValue) local snak = { snaktype = "value", property = propertyId, datatype = 'string'}; snak["datavalue"] = { value = strValue, type = 'url' }; return snak; end function toWikibaseEntityIdSnak( propertyId, entityId ) assertNotNull('propertyId', entityId) assertNotNull('entityId', entityId) if ( mw.ustring.sub( entityId, 1, 1 ) ~= 'Q' ) then error( 'Incorrect entity ID: «' .. entityId .. '»' ); end; local value = {}; value["entity-type"] = 'item'; value["numeric-id"] = mw.ustring.sub( entityId , 2); local snak = { snaktype = "value", property = propertyId, datatype = 'wikibase-item'}; snak["datavalue"] = { value = value, type = 'wikibase-entityid' }; return snak; end function wrapInUrl( urls, text ) local url = getSingle( urls ); if ( string.sub( url, 1, 1 ) == ':' ) then return '[[' .. url .. '|' .. text .. ']]'; else return '[' .. url .. ' ' .. text .. ']'; end end return p; f60zypcmz2n2tplz18j9h85uv554r1d 10 3636 8483 8067 2021-12-07T00:35:15Z Kwamikagami 2702 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{docpage}}</noinclude> <pre>{{Шайтан |Аты = |Лақап ат = |сурет = |сурет ені = |сурет атауы = |Еден = |Қатысты ұғымдар = |Символ = |Қатысты кейіпкерлер = |Түпнұсқа емле = |Басқа мәдениеттерде = |азаматтығы = |белсенді жылдары = |бағыты = |киностудия = |марапаттары = |imdb_id = |сайты = |ортаққор = }}</pre> == Сипаттама == * <code>мамандығы</code> — параметрінде мынандай үлгілерді қолданған дұрыс {{tl|актер}}, {{tl|актриса}}, {{tl|оператор}}, {{tl|кинорежиссёр}}, {{tl|кинопродюсер}}, {{tl|сценарийші}}. Осы параметрлер қойылса, «АҚШ актерлары» деген сияқты санат жазбау керек. Ол автоматты түрде қойылады == Мысалы == {{Шайтан |Аты = Шайтан |Лақап ат = شيطان |сурет = Shaitanwallpaper.png |сурет ені = 230 px |сурет атауы = Ібілістің каллиграфиясы |Қатысты кейіпкерлер = '''[[Ібіліс]]''','''[[Жын]]''' |Сан = '''666''' |Еден = Еркек |Түпнұсқа емле = |Символ = [[File:Black sulfur symbol.svg|130px]] |мамандығы = {{актер|АҚШ}} |Басқа мәдениеттерде = [[Сатан]]; (Сатан,Сатанизм) |Атауды түсіндіру = Зұлым рух = }} </pre> <includeonly> [[Санат:Үлгілер-инфобокстар:Тұлғалар|Кинематограф]] [[Санат:Үлгілер:Кинематограф]] </includeonly> cvljqea6xi80cedztmo9gad5005vcif 0 3637 8075 2021-09-17T12:48:57Z 178.91.20.60 Абай дың өлендері wikitext text/x-wiki ... cxfmna2yexenai48cxqml72x4i4ee6e 10 3638 8087 8086 2021-09-18T17:55:43Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Инфобокс |дене_класс = vcard |дене_стиль = width:23em; {{Float right}} border-style:solid; border-width:1px; border-color:#6E6E6E; |үсті = <span class="fn">{{#if: {{{Аты|}}} | {{{Аты}}} | {{PAGENAME}} }}</span>{{#if: {{{Лақап ат|}}} | <br /><small style="font-weight: normal;"><i class="nickname">{{{Лақап ат}}}</i></small>}} |үсті_стиль = background:#FFCC33; |үсті_класс = fn |үсті2 = |үсті_стиль2 = nickname |сурет = {{#if:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|[[Сурет:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|{{#if:{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|250x350px}} px|Сурет]]}} |сурет_атауы = {{{Сурет атауы|}}}{{{сурет атауы|}}} |белгі_стиль = min-width:9em; text-align:left; background:#eee; |тақырыпша_стиль = background:#FFCC33; |тақырыпша1 = жалпы ақпарат |белгі2 = Авторы |мәтін2 = {{{авторы|}}}{{{Авторы|}}}}} |белгі3 = Серия |мәтін3 = {{{серия|}}}{{{Серия|}}}}}} |белгі4 = алдыңғы |мәтін4 = {{{алдыңғы|}}}{{{Алдыңғы|}}}}}} |белгі5 = келесі |мәтін5 = {{{келесі|}}}{{{келесі|}}}}}} |белгі6 = Серия |мәтін6 = {{{серия2|{{{Серия2|}}}}}} |бегі9 = түрі |текст9 = {{{типі|}}}{{{Типі|}}}}}} |бегі10 = [[әдеби жанрлар|Жанры]] |мәтін10 = {{{жанр|}}}{{{Жанр|}}}}}} |викидан10 = p136 |тақырып 11 = {{#if: {{{түпнұсқа атауы|}}} {{түпнұсқа тілі|}}} {{түпнұсқа атауы|}}} {{түпнұсқа тілі|}}} {{түпнұсқа тілі|}}}|түпнұсқа нұсқасы}} |бег12 = атауы |мәтін12 = {{{түпнұсқа атауы|{{{түпнұсқа атауы|}}}}}} |викидан12 = p1476 |бег13 = Тіл |мәтін13 = {{{түпнұсқа тілі|{{{түпнұсқа тілі|{{{тіл|}}}}}}}}} |викидан13 = p407 |бег14 = Жарияланған орны |мәтін14 = {{{басылым түпнұсқасы|{{{басылым түпнұсқасы|}}}}}} |бег15 = баспа |мәтін15 = {{{түпнұсқа баспасы|{{{түпнұсқа баспасы|}}}}}} |викидан15 = p123 |бег16 = Шығарылған жылы |мәтін16 = {{{түпнұсқаның шыққан жылы|{{{түпнұсқаның шыққан жылы|}}}}}} |бег17 = беттер |мәтін17 = {{{түпнұсқадағы беттер|{{{түпнұсқадағы беттер|}}}}}}} |бег18 = Тираж |мәтін18 = {{{түпнұсқаның тиражы|{{{түпнұсқаның тиражы/}}}}}} |бег19 = [[халықаралық стандартты кітап нөмірі |ISBN]] |мәтін19 = {{#if: {{{ISBN түпнұсқа|}}}| |[қызмет: кітап көздері|{{{isbn түпнұсқа|}}}/{{{isbn түпнұсқа|}}}]]}} |тақырып 20 = {{#if: {{{түпнұсқа атауы|}}} {{түпнұсқа тілі|}}} {{түпнұсқа атауы|}}} {{түпнұсқа тілі|}}} {{түпнұсқа тілі|}}}|орыс нұсқасы}} |бег21 = өңделген |мәтін21 = {{{редакциясымен|{{{редакциясымен|}}}}}} |белгі22 = Аудармашы |мәтін22 = {{{аудармашы|{{{Аудармашы/}}}}}||| |викидан22 = p655 |белгі23 = құрастырушы |мәтін23 = {{{құрастырушы|{{{құрастырушы|}}}}} |бегі24 = алғы сөздің авторы |мәтін24 = {{{автор предисловий|{{{Автор предисловий|}}}}}} |асты_стиль = background:#FFCC33; |асты = {{#if:{{{ортаққор|}}}|<div>'''[[commons:Category:{{{ортаққор}}}{{!}}{{#if:{{{есімі|}}}|{{{есімі}}}|{{{ортаққор}}}}}]]''' [[Ортаққор]]да</div>}} }} {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша кітаптар]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> hxbgrqxra6nwk7wf61049q7x95uvoov 10 3639 8080 8079 2021-09-18T16:41:33Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki == Көшіру == <pre> {{Инфобокс кітап | Атауы = Этика | Басқа атаулары = | Сурет = | Сурет атауы = | Ені = | Авторы = Спиноза | Ел = | Жанры = | Тілі = | Түпнұсқа атауы = | Түпнұсқа баспасы = | Түпнұсқа топтамасы = | Түпнұсқаның басылған орны = | Түпнұсқаның басылған уақыты = | Түпнұсқа кітаптар қатары = | түпнұсқа типі = | Түпнұсқа безендіруші = | Түпнұсқа мұқабасын салған = | Түпнұсқа беттері = | Түпнұсқа isbn = | Түпнұсқаның шыққан уақыты = | Түпнұсқа директоры = | Тұпнұсқа жарияланған орын = | Түпнұсқа сериясы = | Аудармашы = | Баспасы = | Топтама = | Басылған орны = | Басылған уақыты = | Кітаптар қатары = | Типі = | Безендірген = | Мұқабасын салған = | Беттері = | isbn = | asin = | Жарияланған уақыты = | Директоры = | Жарияланған орны = | Сериясы = | Алдыңғы = | Келесі = | Алдыңғы жылы = | Келесі жылы = }} </pre> <includeonly> </includeonly> g1c9mzoc9q0faz09b3srvzxs9d0rly0 0 3640 8093 8091 2021-09-20T07:56:32Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3641 8092 2021-09-20T07:56:05Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>{| style="float:center; background:#EEE8AA; border-left:3px solid #3030A0; border-right:3px solid #3030A0; border-top:10px solid #3030A0; border-bottom:7px solid #3030A0; text-align:left; margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:0.3em; margin-right:0.3em" | <div style="border:solid 5px #3030A0; background:#3030A0; width:{{{dimensioni immagine}}}; margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:auto; margin-right:auto">Image:{{{immagine}}}|center|{{{d... wikitext text/x-wiki <includeonly>{| style="float:center; background:#EEE8AA; border-left:3px solid #3030A0; border-right:3px solid #3030A0; border-top:10px solid #3030A0; border-bottom:7px solid #3030A0; text-align:left; margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:0.3em; margin-right:0.3em" | <div style="border:solid 5px #3030A0; background:#3030A0; width:{{{dimensioni immagine}}}; margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:auto; margin-right:auto">[[Image:{{{immagine}}}|center|{{{dimensioni immagine}}}]]</div><div style="border-top:3px solid #3030A0"></div> |- | <div style="font-size:90%">{{{testo}}}</div> |- | <div style="text-align:right">''[[{{{titolo}}}|'''Leggi la voce...''']]''</div> |}</includeonly><noinclude>{{Template complesso}}[[Categoria:Componenti tecnici del Portale Cristianesimo|1]]</noinclude> c7pq33g4wmq5y3wvo54m745233gfla1 0 3642 8098 8094 2021-09-20T11:54:22Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3643 8097 8096 2021-09-20T11:53:22Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3644 8616 8393 2022-03-05T07:14:57Z Minorax 2212 fix lint wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {| width="100%" style="background:#BCD982; padding:6px; margin-top:5px; margin-bottom:5px; margin-left:3px; margin-right:3px; border:3px solid green" cellspacing="7px" cellpadding="5px" |- | width="100%" height="50px" bgcolor="green" colspan="2" align="center" style="font-size:240%; font-family:Georgia; border:2px solid lightgreen; letter-spacing:.2em; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px; -border-radius:10px;"| <span style="color:#E6F2CE;">'''Құран порталы'''</span> |- | heifht="5px" align="center" colspan="2" style="font-family:Tahoma; font-size:120%;"|<span style="color:green;">'''Құран порталына''', қош келдіңіз</span> |- | width="100%" colspan="2" align="center" style="border:2px solid green; background-color:#E6F2CE;"| {{{{FULLPAGENAME}}/Кіріспе}} |- | colspan="2" valign="top" bgcolor="#e6f2ce"| |- | style="width:50%; background-color:#E6F2CE;" valign="top"| {{/box-header|Дәйексөз|{{FULLPAGENAME}}/Дәйексөз|Symbol draft class.svg|left|right}} {{{{FULLPAGENAME}}/Дәйексөз}} {{/box-footer|}} {{/box-header|Таңдаулы тұлға|{{FULLPAGENAME}}/Таңдаулы тұлға|Symbol star gold.svg|left|right}} {{{{FULLPAGENAME}}/Таңдаулы тұлға}} {{/box-footer|}} {{/box-header|Таңдаулы сурет|{{FULLPAGENAME}}/Таңдаулы сурет|Human-emblem-photos.svg|left|right}} {{{{FULLPAGENAME}}/Таңдаулы сурет}} {{/box-footer|}} {{/box-header|Сіз білесіз бе|{{FULLPAGENAME}}/Сіз білесіз бе|Circle-question-purple.svg|left|right}} {{{{FULLPAGENAME}}/Сіз білесіз бе}} {{/box-footer|}} | valign="top" style="background-color:#E6F2CE; width:50%"| {{/box-header|Қатысушылар|{{FULLPAGENAME}}/Қатысушылар|Terrestrial globe.svg}} {{{{FULLPAGENAME}}/Қатысушылар}} {{/box-footer|}} {{/box-header|Kategori|{{FULLPAGENAME}}/Kategori|Terrestrial globe.svg}} {{{{FULLPAGENAME}}/Kategori}} {{/box-footer|}} {{/box-header|Artikel|{{FULLPAGENAME}}/Artikel|Terrestrial globe.svg}} {{{{FULLPAGENAME}}/Artikel}} {{/box-footer|}} |- | valign="top" colspan="2" style="background-color:#E6F2CE; width:100%"| {{/box-header|Жобалар|{{FULLPAGENAME}}/Уикимедиа|Wiki bronze medal.svg}} {{{{FULLPAGENAME}}/Уикимедиа}} {{/box-footer|}} {{/box-header|Қатысушылар|Үлгі: Қатысушылар|Logo portail wikipédia.svg}} {{Қатысушылар}} {{/box-footer|}} {{/box-header|Порталдар|Үлгі:Порталдар|Symbol portal.svg}} {{Порталдар}} {{/box-footer|}} |} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ 49cqhp7wh9uyd4pi9bvwhtvxa1wzya7 10 3645 8105 8104 2021-09-20T17:58:48Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="position: relative; z-index: 0; height: {{{H}}}; width: {{{W}}}; overflow: hidden;"> <div style="position: absolute; top: 0; left: 0; z-index: 0;">[[File:{{{Image}}}|{{{W}}}|link={{#if:{{{Link|}}}|{{{Link}}}}}]]</div> <div style="position: absolute; font-size: {{{H}}}; line-height: {{{W}}}; top: -1px; left: -1px; z-index: 1;">{{#if:{{{Link|}}}|[[:{{{Link}}}|___]]}}</div> </div><noinclude></noinclude> n7hr198ojr6dpt6lhu2l9pv4h3m1bvx 10 3646 8115 8114 2021-09-20T18:41:45Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| |[[File:Jama Masjid, Reading Quran, Delhi, India.jpg|ka|150px]] [[File:Современный Коран.jpg|ka|150px]] | width="10px"| | align="justify"|'''Қасиетті Құран туралы 10 факт:''' 1-Қасиетті Құранда 114 сүре, ал Құранда 30 бөлім бар 2-уахи қасиетті Рамазан айында басталды 3-Құран 23 жыл бойы түсірілген: 13-і Меккеде, 10-ы Мәдинада 4-Кім Құранның бір әрпін оқыса, 10 сауап алады 5-Бақара-ең ұзын сүре, бірақ Кәусар-ең қысқа сүре 6-Құран Мұхаммед пайғамбарға Жәбірейіл періште арқылы түсірілген 7-Пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) оған Құранның бірінші аяты түскен кезде 40 жаста еді 8-Құранның тура мағынасы-«оқылатын нәрсе» 9- 25 Құран Кәрімде пайғамбарлар туралы айтылған 10-Құран Қиямет күні оны оқыған адамдарға шапағат етеді | width="10px"| | [[File:الله جل جلاله.png|150px|kiri]] [[File:Folio from a Koran (Sura Al-Fatiha 2).jpg|kiri|150px]] |} r6g7utadnsf4rhhvc731dq9honmw26v 0 3647 8116 2021-09-20T18:43:46Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: </div > |} wikitext text/x-wiki </div > |} dea9p9launudzs2u1np96w8l4tx85nt 0 3648 8118 8117 2021-09-20T19:03:03Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| style="padding:5px; background:#e6f2ce; width:100%;" |- | <div style="height:22px; border-bottom:1px solid #E6F2CE; padding:0px; background:green; color:#e6f2ce; text-align:center; font-family:georgia; font-weight:bold; font-size:100%; margin-bottom:5px;margin-top:0;margin-left:-5px;margin-right:-4px;"><!-- --><div style="float:{{{4|right}}};">&nbsp;&nbsp;[[File:{{{3|Font Awesome 5 solid quran.svg}}}|{{{6|30px}}}|link=]]&nbsp;&nbsp;</div><!-- --><div style="float:{{{5|left}}};">&nbsp;<span class="plainlinks" style="font-color:#ccccff; font-size:60%">[{{fullurl:{{{2}}}|action=edit}} <font color="#ccccff">өңдеу</font>]</span>&nbsp;</div><!-- --><center>{{{1}}}</center></div> l5ufok1ovua3iyucv70lr834l8i07c3 10 3649 8131 2021-09-21T05:50:09Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {|width="100%" align="center" border="0" cellpadding="4" cellspacing="5" style="background-color: transparent" |- valign="top" align="left" | [[Сурет:Commons-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[:en:commons:Category:Quran|'''Уикиқор''']]</br> Суреттер | [[Сурет:Wikisource-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [https://wikisource.org/wiki/Category:Құран '''Уикиқайнар''']</br> Мәтіндер | Сурет:Wikiquote-logo.svg|35px|<... wikitext text/x-wiki {|width="100%" align="center" border="0" cellpadding="4" cellspacing="5" style="background-color: transparent" |- valign="top" align="left" | [[Сурет:Commons-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[:en:commons:Category:Quran|'''Уикиқор''']]</br> Суреттер | [[Сурет:Wikisource-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [https://wikisource.org/wiki/Category:Құран '''Уикиқайнар''']</br> Мәтіндер | [[Сурет:Wikiquote-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[q:Special:Search/Құран|'''Уикидәйек''']]</br> Дәйектер |} {{clear}} kcl9nubyeekkrtcjtibuvgnw41iodro 10 3650 8136 8135 2021-09-21T06:42:43Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="display: flex; flex-direction: row; flex-wrap: wrap; text-align: center; align-items: center"> <div style="display: flex; flex-direction: column; flex: 1 1 5em;">[[File:Open bible 01 01.svg|35px|link=Портал:Інжіл]]<br>'''[[Портал:Інжіл|Інжіл]]'''</div> <div style="display: flex; flex-direction: column; flex: 1 1 5em;">[[File:Open book 01.svg|70px|link=Портал:Забур]]<br>'''[[Портал:Забур|Забур]]'''</div> <div style="display: flex; flex-direction: column; flex: 1 1 5em;">[[File:Font Awesome 5 solid torah.svg|37px|link=Портал:Тәурат]]<br>'''[[Портал:Тәурат|Тәурат]]'''</div> <div style="display: flex; flex-direction: column; flex: 1 1 5em;">[[File:Devil codex Gigas.jpg|35px|link=Портал:Кодекс гиганс]]<br>'''[[Портал:Кодекс гиганс|Кодекс гиганс]]'''</div> </div> </div> cwgfvi27yne25b7nmnzylu88iiuk0nz 10 3651 8143 8138 2021-09-21T11:08:54Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3652 8140 8139 2021-09-21T11:03:19Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <span style="color:black"> opk9op4au1vdtqywrlf8t9k26xwqu45 10 3653 8149 8148 2021-09-21T12:22:48Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki <div style="width: 100%; height: 200px; overflow: auto; background-color:#E6F2CE;"><div><br> {| style="width: 100%; border-spacing: 0px; border-collapse: collapse; background:#E6F2CE;; color:white;" |style="text-align:center; width:20%; "|[[File:Мұхамеджан Амангелді.jpg|125x125px]]<br>[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|{{Портал:Құран/Түс}}Мұхамеджан Амангелді]]<br>([[Қатысушы|{{Портал:Құран/Түс}}Қатысушы]]) |style="text-align:center; width:20%"|[[File:Wallpaper-1.jpg|125x125px]]<br>[[Қатысушы:Hafizman|{{Портал:Құран/Түс}} Хафизман]]<br>([[Қатысушы|{{Портал:Құран/Түс}}Қатысушы]]) |style="text-align:center; width:20%"|[[File:Blue question mark DW.png|125x125px]]<br>[[Қатысушы:Polat Alemdar|{{Портал:Құран/Түс}}Polat Alemdar]]<br>([[Қатысушы|{{Портал:Құран/Түс}}Қатысушы]]) |style="text-align:center; width:20%"|[[File:Blue question mark DW.png|125x125px]]<br>[[Қатысушы:Бауыржан Жақсылық|<span style="color:black">Бауыржан Жақсылық</span>]]<br>([[Қатысушы|{{Портал:Құран/Түс}}Қатысушы]]) |} </div></div> dt94bvmm9s0jf6kj2ezg1y4bbj0i4d2 10 3654 8154 8153 2021-09-21T13:05:23Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki [[File:Quran Kareem.svg|right|90px]] {{Афоризм|Шын мәнінде біз Аллаға тәнбіз және Оған қайтушымыз }} ^{<center>'''Құран, 156 аят'''</center>} epigv4addsqvnw9jllryh5q3ne7126t 0 3656 8161 8160 2021-09-22T13:07:40Z Hafizman 1798 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3657 8323 8242 2021-09-28T17:13:03Z CommonsDelinker 15 Removing [[:c:File:Iblisarabic.jpg|Iblisarabic.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Infrogmation|Infrogmation]] because: prompt uploader request. wikitext text/x-wiki {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" height="10" {{Портал:Ібіліс/TabsTop}} {{Портал:Ібіліс/Tab1}} {{Портал:Ібіліс/Tab2}} {{Портал:Ібіліс/Tab3}} {{Портал:Ібіліс/TabsBottom}} |} {| width="100%" style="background-color:#0047AB;color:white;" cellpadding="0" cellspacing="0" | {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#660066; " | valign="top" style="padding: 2; margin:0;" | <center> <font face="Georgia" color="#660066" size="6"> </font> </center> |} | width="100%" style="padding:10px;" valign="top" | Қош келдіңіз! <div style="color:white;font-size:250%;">Ібіліс порталы</div> | |} {| border="0" cellpadding="10" style="border:solid 1px #0047AB; background-color:#F5F5DC;" | colspan="3" | {{Портал:Ібіліс/Мәзір}} |-valign="top" | {{Портал:Ібіліс/Санат}} {{Портал:Ібіліс/Сіз білесіз бе?}} | width="33%" | {{Портал:Ібіліс/Ібіліс}} {{Портал:Ібіліс/Таңдаулы афоризм}} {{Портал:Ібіліс/Таңдаулы сурет}} | width="33%" | {{Портал:Ібіліс/Жаңа мақалалар}} {{Портал:Ібіліс/Мен қалай көмек көрсете аламын}} </div><!-- |-valign="top" | &nbsp; | {{Portal-head3|2px|CF9953|Artikel}} {{Portal:Kristen/Artikel-artikel}} | {{Portal-head3|2px|CF9953|Struktur dan organisasi}} {{Портал:Ібіліс/Ұйым}} --> |-valign="top" |- | colspan="3" align="center" | <div style="border-top:2px solid #CF9953;"> '''Жобалар'''<br /> {{Жобалар}} |- | colspan="3" align="center" | <div style="border-top:2px solid #CF9953;"> |- | colspan="3" align="center" | <div style="border-top:2px solid #CF9953;"> '''Бауырлас порталдар'''<br /> {{Бауырлас порталдар}} </div> |} [[Санат:Портал:Ібіліс| ]] [[Санат:Ібіліс| ]] 66ecigw7ox92asj6r0ecd0u5x5vkhq8 10 3658 8168 8167 2021-09-22T14:14:26Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {|cellpadding="0" cellspacing="10" align="center" | {{Klik2 || Image=SignOfSatanism.jpg | W=100px | H=50px | Link=Шайтан інжілі |}} | {{Klik2 || Image=Codex Gigas facsimile.jpg | W=100px | H=50px | Link=Алып кітап |}} | {{Klik2 || Image=Necronomicon prop.jpg | W=100px | H=50px | Link=Некрономикалық |}} |- valign="top" |align="center"|'''[[Шайтан інжілі]]''' |align="center"|'''[[Алып кітап]]''' |align="center"|'''[[Некрономикалық]]''' |} </small><noinclude> [[Санат:Портал:Ібіліс]] </noinclude> c0gcbbh621ubv3bhp7bc24ti085sw0s 10 3659 8472 8471 2021-10-31T06:49:22Z Хайкал 2655 Қатені түзедім wikitext text/x-wiki {|width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |style="background-color: #FFFFFF; font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 100%; border: 1px solid #CCCCCC; text-align: center; padding-left: 7px; padding-top: 1px; padding-bottom: 1px; -moz-border-radius:2px"| <div style="float:left;">'''Негізгі санаттар'''</div><div style="float:right;">[[File:Oxygen480-categories-system-help.svg|15px]]</div> |} <categorytree depth=2 showcount=on style="font-size:10px;" depth=1>Ібіліс</categorytree> <categorytree mode=parents hideroot=on style="font-size:10px;">Ібіліс</categorytree><noinclude> [[Санат:Портал:Ібіліс]] </noinclude> cnp8t73tvg8qmhxxkof8sgq4ntro7sg 10 3660 8474 8175 2021-10-31T07:11:58Z Хайкал 2655 Мәлемет қостым wikitext text/x-wiki {|width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |style="background-color: #FFFFFF; font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 100%; border: 1px solid #CCCCCC; text-align: center; padding-left: 7px; padding-top: 1px; padding-bottom: 1px; -moz-border-radius:2px"| <div style="float:left;">'''Сіз білесіз бе?'''</div><div style="float:right;">[[File:Commons-plain-question-book-green.svg|15px]]</div> |} <div style="text-align: letf; font-size: 85%;" class="noprint"> 1. Шайтан - құлаған періште емес, түтінсіз оттан Алла жаратқан жын. Және (есіңде) періштелерге: «Адамға сәжде етіңдер», - дедік. Сондықтан олар Іблестен (Шайтаннан) басқа сәждеге жығылды. Ол Джиндердің бірі болды; ол Раббысының әміріне бағынбады ... (Құран 18:50) 2. Шайтан Адамға өзінен жақсы деп ойлап, бас иуден бас тартты. (Шайтан): «Мен одан (Адамнан) жақсымын. Сен мені оттан, ал оны балшықтан жараттың», - деді. (Құран 38:76) 3. Шайтан Адам мен Хауамен бірге жұмақтан қуылды, бірақ олардан айырмашылығы өкінбейді. Олар (Адам мен Хауа ана): «Раббымыз! Біз өзімізге зұлымдық жасадық. Егер сен бізді кешірмесең және бізге мейіріміңді бермесең, әрине, біз зиянға ұшыраушылардан боламыз», - деді. (Алла): «Төменге түсіңдер, бір -біріңе дұшпан (шайтан адамзатқа дұшпан). Жер бетінде сендердің баспаналарың және мәңгілік рахат боласыңдар», - деді. (Құран, 7: 23-24) 4. Шайтанның ақырет күніне дейін өмірі бар, бірақ Алла оны Иблис сияқты қарғысқа ұшыратады. (Алла): «Олай болса, бұл жерден кетіңдер, сендер қуылдыңдар. Расында, менің қарғысым сендерге Қияметке дейін», - деді. (Шайтан): «Раббым! Маған өлілер қайта тірілетін күнге дейін уақыт бер», - деді. (Құран, 38: 77-79) 5. Шайтан - адамзатты өмір бойы адастыратын жау, ол тозаққа мүмкіндігінше көп адамдарды тартуға тырысады. Расында, шайтан сендерге дұшпан, сондықтан оған дұшпан болыңдар. Ол өзінің ізбасарларын жалындаған тозақтың тұрғындары болуға шақырады. (Құран, 35: 6) 6. Шайтанның су үстінде тағысы бар, ол легиондарын зұлым жындардан жібереді. «Иблестің тағысы мұхит үстінде және ол адамдарды соттау үшін отрядтарды (Жердің әртүрлі бөліктеріне) жібереді ...» (Хадис) 7. Шайтан өтірікші және адамдарды Аллаға қарсы ширк жасағанды ​​жақсы көреді. «... Пұттардың атаулары (мысалы, Вадд, Сува және т. Б.) Бұрын Нұх қауымының кейбір тақуа адамдарына тиесілі еді, ал олар өлгенде шайтан өз адамдарын (бұрынғы жерлерге пұттарды дайындап, орналастыруға) шабыттандырды. отырыңыз және сол пұттарды өз аттарымен атаңыз ... » (Хадис) 8. Шайтан адамдарды тұзақтарымен күнәға итермелейді. (Шайтан): «Уа, Раббым! Сен мені адасқаның үшін, мен жер бетінде олар үшін адасу жолын безендіремін және олардың барлығын адастырамын. Олардың арасынан Сенің таңдаған құлдарыңнан басқа. « (Құран, 15: 39-40) 9. Шайтан әлсіз және Құранды оқу сияқты Алланы еске алу арқылы жеңіліске ұшырайды. Егер сіз Құран оқығыңыз келсе, қуылған (қарғысқа ұшыраған) шайтаннан Алладан пана сұраңыз. Расында, ол иман келтіріп, Раббыларына ғана тәуекел еткендерге билік етпейді. (Құран, 16: 98-99) 10. Шайтан тозақта мәңгілікке жазаланады. (Алла) (Иблиске): «Бұл (жәннаттан) масқараланып, қуылған жерден шығыңдар. Олардың ішінен кім сендерге ерсе, мен сендерге тозақты толтырамын» деді. (Құран, 7:18) 14hrc0gvdhh0pbirehlvm97cy00dn9y 10 3661 8470 8207 2021-10-31T06:32:21Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {|width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |style="background-color: #FFFFFF; font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 100%; border: 1px solid #CCCCCC; text-align: center; padding-left: 7px; padding-top: 1px; padding-bottom: 1px; -moz-border-radius:2px"| <div style="float:left;">'''Ібіліс'''</div><div style="float:right;">•</div> |}<div style="text-align: left; font-size: 85%;" class="noprint"> Исламда құлаған періште ретінде қарастырылған және Құранда жын (жын) және періште ретінде сипатталған. Ібліс إبليس сөзі Құранда 11 аятта 11 рет айтылған. </div> [[Ібіліс|'''Толығырақ...''']] [[Санат:Портал:Ібіліс]] sj5uut8tvzm2hyds1qhitqs05gjzvkf 10 3662 8473 8194 2021-10-31T06:57:57Z Хайкал 2655 Мәлемет қостым wikitext text/x-wiki {|width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |style="background-color: #FFFFFF; font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 100%; border: 1px solid #CCCCCC; text-align: center; padding-left: 7px; padding-top: 1px; padding-bottom: 1px; -moz-border-radius:2px"| <div style="float:left;">'''Таңдаулы афоризм'''</div><div style="float:right;">[[File:Quote Mining Fallacy Icon Black.svg|15px]]</div> |} {| style="width:100%;padding:.5em;background-color:transparent" |- | style="width:100%;"| [[File:Tap (démon).png|pus|220px]] |- | style="padding-top:.5em;text-align:center;" | [[File:George Carlin 1975 (Little David Records) Publicity.jpg|right|90px]] {{Афоризм|Біз Шайтанның да өз кереметтері бар екенін есте ұстауымыз керек.}} ^{<center>'''Джордж Карлин'''</center>} </small> |- | style="padding-top:.5em;text-align:center;" | [[File:NSRW George Eliot.jpg|right|90px]] {{Афоризм|Ібіліс бізді азғырмайды, өйткені біз оның шеберлігіне қарап, оны азғырамыз.}} ^{<center>'''Джордж Элиот'''</center>} </small> |} <noinclude> [[Санат:Портал:Ібіліс]] </noinclude> npsk2ovvn01wkcqkujkhvrw84dkbp1p 10 3663 8475 8198 2021-10-31T07:21:35Z Хайкал 2655 Мәлемет қостым wikitext text/x-wiki {|width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |style="background-color: #FFFFFF; font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 100%; border: 1px solid #CCCCCC; text-align: center; padding-left: 7px; padding-top: 1px; padding-bottom: 1px; -moz-border-radius:2px"| <div style="float:left;">'''Таңдаулы сурет'''</div><div style="float:right;">[[File:Human-emblem-photos.svg|15px]]</div> |} [[File:Dictionnaire Infernal - Demon.jpg|pus|300px]] <center>'''Ібілістің суретті'''</center> </br> rnkw7qlvmli5kw2v9bk2gkc2cq0la0x 10 3664 8205 8204 2021-09-23T12:00:22Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {|width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |style="background-color: #FFFFFF; font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 100%; border: 1px solid #CCCCCC; text-align: center; padding-left: 7px; padding-top: 1px; padding-bottom: 1px; -moz-border-radius:2px"| <div style="float:left;">'''Таңдаулы тұлға'''</div><div style="float:right;">[[File:Satanism1.png|15px]]</div> |}<div style="text-align: letf; font-size: 85%;" class="noprint"> [[File:Abdulalhazred.jpg|jmpl|150px|ka|Абдул Әл-Хазред]] '''Абдул әл-Хазред''' - мистик және араб жазушысы.Ол ойдан шығарылған кейіпкер емес.Әл-Хазред Йеменде дүниеге келді.730 жылы әл-Хазред Дамаскіде тұрғанда араб тілінде «Аз-Азиф» атты зұлымдық туралы кітап жазды , ол кейіннен Некрономикон деп аталды . [[Абдул Әл-Хазред|'''Толығырақ...''']]<br> <div style="text-align: right; font-size: 90%; font-weight: bold;" class="noprint"> </div><noinclude> [[Санат:Портал:Ібіліс]] </noinclude> g57rojo9n3j4obb5szlk3qy3x09ahvh 10 3665 8211 2021-09-23T12:47:12Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {|width="100%" align="center" border="0" cellpadding="4" cellspacing="5" style="background-color: transparent" |- valign="top" align="left" | [[Сурет:Commons-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[:en:commons:Category:Иблис|'''Уикиқор''']]</br> Суреттер | [[Сурет:Wikisource-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [https://wikisource.org/wiki/Category:Ібіліс '''Уикиқайнар''']</br> Мәтіндер | Сурет:Wikiquote-logo.svg... wikitext text/x-wiki {|width="100%" align="center" border="0" cellpadding="4" cellspacing="5" style="background-color: transparent" |- valign="top" align="left" | [[Сурет:Commons-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[:en:commons:Category:Иблис|'''Уикиқор''']]</br> Суреттер | [[Сурет:Wikisource-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [https://wikisource.org/wiki/Category:Ібіліс '''Уикиқайнар''']</br> Мәтіндер | [[Сурет:Wikiquote-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[q:Special:Search/Ібіліс|'''Уикидәйек''']]</br> Дәйектер |} {{clear}} awbi3kj3rbaxl9l5uke900epc2iksil 10 3666 8214 2021-09-23T15:12:43Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: [[Портал:{{{1}}}|{{{1}}}]]<noinclude> [[Категория:Википедия:Шаблоны:Внутренние ссылки|{{PAGENAME}}]] [[Категория:Википедия:Шаблоны:Ссылки на порталы| ]] </noinclude> wikitext text/x-wiki [[Портал:{{{1}}}|{{{1}}}]]<noinclude> [[Категория:Википедия:Шаблоны:Внутренние ссылки|{{PAGENAME}}]] [[Категория:Википедия:Шаблоны:Ссылки на порталы| ]] </noinclude> 3qmehvgkjafw5vsdjyzlsjo8gmabxdf 10 3667 8220 8219 2021-09-24T05:14:51Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {| style="width:100%; border:0; background:transparent; text-align:center; padding:0; padding-top:1em;" cellspacing="0" |style="width:25%;" | <imagemap>Image:Angelwallpaper.svg|50px|Портал:Періште default [[Портал:Періште]] desc none</imagemap> |style="width:25%;" | <imagemap>Image:Al-Jinn.svg|50px|Портал:Жын default [[Портал:Жын]] desc none</imagemap> |- !{{П|Періште}} !{{П|Жын}} |} ed2f54prkovmrfjgrc5kzj0fe3ew0g3 10 3668 8224 8223 2021-09-24T05:38:13Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {|width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |style="background-color: #FFFFFF; font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 100%; border: 1px solid #CCCCCC; text-align: center; padding-left: 7px; padding-top: 1px; padding-bottom: 1px; -moz-border-radius:2px"| <div style="float:left;">'''Мен қалай көмектесе аламын'''</div><div style="float:right;">[[File:Satanism1.png|15px]]</div> |}<div style="text-align: left; font-size: 85%;" class="noprint"> * [[Мақала]]лардағы қателерді түзетіп, [[Уикикітап]]тың жалпы сапасын көтеруге үлес қосыңыз. * Мәтінде кездесетін қызыл сілтемелерді толтырып, мақалалар санын көбейтіңіз: ** * Бар мақалаларға толықтырулар енгізіп, [[Уикикітап:Санаттар|санаттар]] мен [[Уикикітап:Үлгілерді қолдану|үлгілер]] арқылы портал орамдылылығын күшейтіңіз: ** </div> [[Санат:Портал:Ібіліс]] 0w3y4m9s8jb5s77y9l1pbypb5mmt23r 10 3669 8228 2021-09-24T06:27:03Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" | wikitext text/x-wiki __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" valign="top" border="0" | qabdgru90o0xyklwlxmnwyt6oyzmhe0 10 3670 8229 2021-09-24T06:30:56Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{|</noinclude> | style="padding:0 .3em; background-color:{{{1|#FFFFFF}}}; border:solid 1px #937557; border-bottom:solid 0px #08457E; text-align:center" width="31.5%" | [[Портал:Ібіліс|<span style="color: {{{2|#937557}}};">'''Үй'''</span>]] | style="background-color:#FFFFFF; border-bottom:0px solid #937557" width="1.5%" | &nbsp;<noinclude> |}</noinclude> wikitext text/x-wiki <noinclude>{|</noinclude> | style="padding:0 .3em; background-color:{{{1|#FFFFFF}}}; border:solid 1px #937557; border-bottom:solid 0px #08457E; text-align:center" width="31.5%" | [[Портал:Ібіліс|<span style="color: {{{2|#937557}}};">'''Үй'''</span>]] | style="background-color:#FFFFFF; border-bottom:0px solid #937557" width="1.5%" | &nbsp;<noinclude> |}</noinclude> ilsjqvmh8d87vp4nu6l58jbxkpc2uz5 10 3671 8230 2021-09-24T06:34:14Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{|</noinclude> | style="padding:0 .3em; background-color:{{{1|#FFFFFF}}}; border:solid 1px #937557; border-bottom:solid 0px #ABCDEF; text-align:center" width="31.5%" | [[Портал:Ібіліс/Қатысушылар|<span style="color: {{{2|#937557}}};">'''Қатысушылар'''</span>]]<noinclude> |}</noinclude><noinclude> wikitext text/x-wiki <noinclude>{|</noinclude> | style="padding:0 .3em; background-color:{{{1|#FFFFFF}}}; border:solid 1px #937557; border-bottom:solid 0px #ABCDEF; text-align:center" width="31.5%" | [[Портал:Ібіліс/Қатысушылар|<span style="color: {{{2|#937557}}};">'''Қатысушылар'''</span>]]<noinclude> |}</noinclude><noinclude> 9zjao528qf2m5a0wju160psbiqe789n 10 3672 8231 2021-09-24T06:37:34Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <noinclude>{|</noinclude> | style="padding:0 .3em; background-color:{{{1|#FFFFFF}}}; border:solid 1px #937557; border-bottom:solid 0px #ABCDEF; text-align:center" width="31.5%" | [[Портал:Ібіліс/Жаңалықтар|<span style="color: {{{2|#937557}}};">'''Жаңалықтар'''</span>]]<noinclude> |}</noinclude><noinclude> wikitext text/x-wiki <noinclude>{|</noinclude> | style="padding:0 .3em; background-color:{{{1|#FFFFFF}}}; border:solid 1px #937557; border-bottom:solid 0px #ABCDEF; text-align:center" width="31.5%" | [[Портал:Ібіліс/Жаңалықтар|<span style="color: {{{2|#937557}}};">'''Жаңалықтар'''</span>]]<noinclude> |}</noinclude><noinclude> hfw9qsxmchclphyqf0desxoak27oefd 10 3673 8232 2021-09-24T06:38:49Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: <includeonly>|}</includeonly> wikitext text/x-wiki <includeonly>|}</includeonly> lz1n3um12icw7aymlc4ufvewo5vof2u 10 3674 8239 8237 2021-09-24T07:02:05Z Hafizman 1798 wikitext text/x-wiki {{#invoke:Икемді бағандары|main}}<noinclude>{{Documentation}}</noinclude> scts33751ejpi0wpw0hho17aj5u359k 10 3675 8238 2021-09-24T07:01:03Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Flex бағандары]] бетін [[Үлгі:Икемді бағандары]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Икемді бағандары]] sgd64vp42sfr0gw3fqqx41xjthdnagb 828 3676 8240 2021-09-24T07:03:33Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: local p = {} local function setCleanArgs(argsTable) local cleanArgs = {} for key, val in pairs(argsTable) do if type(val) == 'string' then val = val:match('^%s*(.-)%s*$') if val ~= '' then cleanArgs[key] = val end else cleanArgs[key] = val end end return cleanArgs end p.main = function(frame) local parent = frame.getParent(frame) local output = p._main(parent.args) return frame:extensionTag{ name='templatestyles', args = { src='Module:Fl... Scribunto text/plain local p = {} local function setCleanArgs(argsTable) local cleanArgs = {} for key, val in pairs(argsTable) do if type(val) == 'string' then val = val:match('^%s*(.-)%s*$') if val ~= '' then cleanArgs[key] = val end else cleanArgs[key] = val end end return cleanArgs end p.main = function(frame) local parent = frame.getParent(frame) local output = p._main(parent.args) return frame:extensionTag{ name='templatestyles', args = { src='Module:Flex columns/styles.css'} } .. frame:preprocess(output) end p._main = function(_args) local args = setCleanArgs(_args) local ii = 1 local container = mw.html.create('div') :addClass('flex-columns-container' ) while args[ii] do local column = container:tag('div') :addClass('flex-columns-column' ) :wikitext(args[ii]) if args['flex'..ii] then column:css('flex', args['flex'..ii]) end ii = ii + 1 end return tostring(container) end return p 1mr04c0glac1uxz1x7e6qccw220u8qu 10 3677 8577 8373 2021-12-23T12:34:01Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3678 8246 2021-09-25T05:35:30Z Hafizman 1798 Жаңа бетте: {{sort|1|[[Сурет:gold medal icon.svg|alt=1|link=]]}} <noinclude>[[Санат:Үлгілер:Марапаттар:Спорт|1]]</noinclude> wikitext text/x-wiki {{sort|1|[[Сурет:gold medal icon.svg|alt=1|link=]]}} <noinclude>[[Санат:Үлгілер:Марапаттар:Спорт|1]]</noinclude> fmc1myu4xwc2knq1oxcnmwkham2oa4s 10 3679 8257 2021-09-25T09:38:07Z Hafizman 1798 Hafizman [[Үлгі:Құрандағы кейіпкер]] бетін [[Үлгі:Құрандағы кейіпкерлер]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Үлгі:Құрандағы кейіпкерлер]] tq9pwk7gnmnp8d97h42ygh5id4tvr9s 10 3680 8298 2021-09-26T13:07:35Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{#ifeq: {{SUBPAGENAME}} | doc || {{#if: {{#if: {{yesno|{{{nocat|}}}}} | x }}{{#switch: {{NAMESPACE}} | {{ns:10}} | {{ns:828}} = | x }} || {{{1|}}} }} }}<noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki {{#ifeq: {{SUBPAGENAME}} | doc || {{#if: {{#if: {{yesno|{{{nocat|}}}}} | x }}{{#switch: {{NAMESPACE}} | {{ns:10}} | {{ns:828}} = | x }} || {{{1|}}} }} }}<noinclude>{{doc}}</noinclude> pgr5iujahczasxng9gkk78t9l6vcnuv 10 3681 8299 2021-09-26T13:25:56Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> == Қолданылуы == {{tc|Nowrap|''аралары бөлінбей тұрған мәтін''}}<br/> или<br/> {{tc|s|''сол мәтін''}} <includeonly>[[Санат:Үлгілер:Типографика]]</includeonly> wikitext text/x-wiki {{Құжаттама беті}} <!-- ТӨМЕНГЕ ҮЛГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ ҚОЛДАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ ЖАЗЫҢЫЗ. --> == Қолданылуы == {{tc|Nowrap|''аралары бөлінбей тұрған мәтін''}}<br/> или<br/> {{tc|s|''сол мәтін''}} <includeonly>[[Санат:Үлгілер:Типографика]]</includeonly> d3q2caw7nlacfva9uwsgyau42r38j1j 10 3682 8300 2021-09-26T13:27:27Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <code>&#123;{{{#if: {{{1|}}} | {{{1}}} | {{lcfirst:{{#titleparts:{{PAGENAME}}|1}}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{2|x}}}|{{{2|}}}| &#124;{{{2}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{3|x}}}|{{{3|}}}| &#124;{{{3}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{4|x}}}|{{{4|}}}| &#124;{{{4}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{5|x}}}|{{{5|}}}| &#124;{{{5}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{6|x}}}|{{{6|}}}| &#124;{{{6}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{7|x}}}|{{{7|}}}| &#124;{{{7}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{8|x}}}|{{{8|}}}| &#124;{{{8}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{9|x}... wikitext text/x-wiki <code>&#123;{{{#if: {{{1|}}} | {{{1}}} | {{lcfirst:{{#titleparts:{{PAGENAME}}|1}}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{2|x}}}|{{{2|}}}| &#124;{{{2}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{3|x}}}|{{{3|}}}| &#124;{{{3}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{4|x}}}|{{{4|}}}| &#124;{{{4}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{5|x}}}|{{{5|}}}| &#124;{{{5}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{6|x}}}|{{{6|}}}| &#124;{{{6}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{7|x}}}|{{{7|}}}| &#124;{{{7}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{8|x}}}|{{{8|}}}| &#124;{{{8}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{9|x}}}|{{{9|}}}| &#124;{{{9}}} }}<!-- -->{{#ifeq:{{{10|x}}}|{{{10|}}}| &#124;''и т. д.'' }}}}</code><noinclude>{{doc}}</noinclude> q89haa4je8qwzlcj7diycly2pftkq98 10 3683 8307 2021-09-26T17:18:33Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <table class="infobox {{{класс|}}} {{{дене классы|}}}" <!-- -->style="<noinclude>width:13.0em;</noinclude> margin:0 0 1.0em 1.0em; border-spacing:0.4em 0; text-align:center; line-height:1.4em; font-size:88%; {{{стиль|}}} {{{дене стилі|}}}" <!-- -->cellspacing="{{{cellspacing|0}}}" <!-- -->cellpadding="{{{cellpadding|0}}}"><!-- ------------------------------ сыртқы тақырып ------------------------------- -->{{#if:{... wikitext text/x-wiki <table class="infobox {{{класс|}}} {{{дене классы|}}}" <!-- -->style="<noinclude>width:13.0em;</noinclude> margin:0 0 1.0em 1.0em; border-spacing:0.4em 0; text-align:center; line-height:1.4em; font-size:88%; {{{стиль|}}} {{{дене стилі|}}}" <!-- -->cellspacing="{{{cellspacing|0}}}" <!-- -->cellpadding="{{{cellpadding|0}}}"><!-- ------------------------------ сыртқы тақырып ------------------------------- -->{{#if:{{{сыртқы тақырып|}}} | <caption class="{{{сыртқы тақырып классы|}}}" style="padding-bottom:0.2em; font-size:145%; line-height:1.15em; font-weight:bold; {{{сыртқы тақырыптар стилі|}}}">{{{сыртқы тақырып}}}</caption><!-- -->}}<!-- ------------------------- жоғарғы сурет -------------------------- -->{{#if:{{{жоғарғы сурет|}}} | <tr><td class="{{{жоғарғы сурет классы|}}}" style="padding:0.4em 0; {{{жоғарғы сурет стилі|}}}">{{{жоғарғы сурет}}}<!-- -->{{#if:{{{жоғарғы сурет анықтамасы|}}} |<div style="padding-top:0.2em; font-size:85%; line-height:1.2em; {{{жоғарғы сурет анықтамасының стилі|}}}">{{{жоғарғы сурет анықтамасы}}}</div>}}<!-- --></td></tr>}}<!-- --------------------------- тақырып----------------------------- -->{{#if:{{{кірме тақырып|}}} | <tr><td style="{{#if:{{{кірме тақырып|}}} |padding-top:0.2em; |padding-top:0.4em;}} font-size:85%; line-height:1.2em; {{{кірме тақырыптар стилі|}}}">{{{кірме тақырып}}}<!-- --></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып|}}} | <tr><td class="{{{тақырып классы|}}}" style="padding:0.2em 0.4em 0.2em; {{#if:{{{кірме тақырып|}}} |padding-top:0;}} font-size:145%; line-height:1.15em; font-weight:bold; {{{тақырып стилі|}}}">{{{тақырып}}}<!-- --></td></tr>}}<!-- --------------------------- сурет ------------------------------ -->{{#if:{{{сурет|}}} | <tr><td class="{{{сурет классы|}}}" style="padding:0.2em 0 0.4em; {{{сурет стилі|}}}">{{{сурет}}}<!-- -->{{#if:{{{анықтама|}}} |<div style="padding-top:0.2em; font-size:85%; line-height:1.2em; {{{анықтама стилі|}}}">{{{анықтама}}}</div>}}<!-- --></td></tr>}}<!-- ------------------------------- кіріспе ----------------------------------- -->{{#if:{{{кіріспе|}}} |<tr><td style="padding:0.3em 0.4em 0.3em; font-weight:bold; {{{кіріспе стильі|}}}">{{{кіріспе}}}<!----></td></tr>}}<!-- --------------------------- 1—4 бөлімдері ----------------------------- -->{{#if:{{{тақырып1|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; {{#if:{{{сурет|}}} |padding-top:0.4em;}} font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі1|}}}"><!-- -->{{{тақырып1}}}<!-- --></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін1|}}} |<tr><td style="{{#if:{{{тақырып1|{{{heading|}}}}}} | |padding-top:0.2em;}} padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі1|}}}"><!-- -->{{{мәтін1}}}<!-- --></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып2|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі2|}}}">{{{тақырып2}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін2|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі2|}}}">{{{мәтін2}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып3|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі3|}}}">{{{тақырып3}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін3|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі3|}}}">{{{мәтін3}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып4|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі4|}}}">{{{тақырып4}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін4|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі4|}}}">{{{мәтін4<noinclude>|................</noinclude>}}}<!----></td></tr>}}<!-- --------------------------- section 5 onward ---------------------------- -->{{#if:{{{тақырып5|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі5|}}}">{{{тақырып5}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін5|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі5|}}}">{{{мәтін5}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып6|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі6|}}}">{{{тақырып6}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін6|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі6|}}}">{{{мәтін6}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып7|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі7|}}}">{{{тақырып7}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін7|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі7|}}}">{{{мәтін7}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып8|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі8|}}}">{{{тақырып8}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін8|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі8|}}}">{{{мәтін8}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып9|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі9|}}}">{{{тақырып9}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін9|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі9|}}}">{{{мәтін9}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып10|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі10|}}}">{{{тақырып10}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін10|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі10|}}}">{{{мәтін10}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып11|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі11|}}}">{{{тақырып11}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін11|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі11|}}}">{{{мәтін11}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып12|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі12|}}}">{{{тақырып12}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін12|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі12|}}}">{{{мәтін12}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып13|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі13|}}}">{{{тақырып13}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін13|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі13|}}}">{{{мәтін13}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып14|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі14|}}}">{{{тақырып14}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін14|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі14|}}}">{{{мәтін14}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып15|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі15|}}}">{{{тақырып15}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін15|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі15|}}}">{{{мәтін15}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып16|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі16|}}}">{{{тақырып16}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін16|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі16|}}}">{{{мәтін16}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып17|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі17|}}}">{{{тақырып17}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін17|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі17|}}}">{{{мәтін17}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып18|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі18|}}}">{{{тақырып18}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін18|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі18|}}}">{{{мәтін18}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып19|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі19|}}}">{{{тақырып19}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін19|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі19|}}}">{{{мәтін19}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып20|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі20|}}}">{{{тақырып20}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін20|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі20|}}}">{{{мәтін20}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып21|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі21|}}}">{{{тақырып21}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін21|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі21|}}}">{{{мәтін21}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып22|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі22|}}}">{{{тақырып22}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін22|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі22|}}}">{{{мәтін22}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып23|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі23|}}}">{{{тақырып23}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін23|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі23|}}}">{{{мәтін23}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып24|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі24|}}}">{{{тақырып24}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін24|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі24|}}}">{{{мәтін24}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып25|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі25|}}}">{{{тақырып25}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін25|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі25|}}}"> {{{мәтін25}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып26|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі26|}}}">{{{тақырып26}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін26|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі26|}}}">{{{мәтін26}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып27|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі27|}}}">{{{тақырып27}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін27|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі27|}}}">{{{мәтін27}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып28|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі28|}}}">{{{тақырып28}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін28|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі28|}}}">{{{мәтін28}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып29|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі29|}}}">{{{тақырып29}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін29|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі29|}}}">{{{мәтін29}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып30|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі30|}}}">{{{тақырып30}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін30|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі30|}}}">{{{мәтін30}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып31|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі31|}}}">{{{тақырып31}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін31|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі31|}}}">{{{мәтін31}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып32|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі32|}}}">{{{тақырып32}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін32|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі32|}}}">{{{мәтін32}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып33|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі33|}}}">{{{тақырып33}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін33|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі33|}}}">{{{мәтін33}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{тақырып34|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі34|}}}">{{{тақырып34}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін34|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі34|}}}">{{{мәтін34}}}<!----></td></tr>}}<!-- ---------------------------- соңғы бөлім ------------------------------ -->{{#if:{{{тақырып35|}}} |<tr><td style="padding-top:0.2em; font-weight:bold; {{{тақырыптар стилі|}}} {{{тақырып стилі35|}}}">{{{тақырып35}}}<!----></td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{мәтін35|}}} |<tr><td style="padding-bottom:0.2em; {{{мәтіндер стилі|}}} {{{мәтін стилі35|}}}">{{{мәтін35}}}<!----></td></tr>}}<!-- -------------------------------- аяқтау ---------------------------------- -->{{#if:{{{аяқтау|}}} |<tr><td style="padding:0.3em 0.4em 0.3em; font-weight:bold; {{{аяқтау стилі|}}}">{{{аяқтау}}}<!----></td></tr>}}<!-- ------------------------------- tnavbar --------------------------------- -->{{#switch:{{{tnavbar|}}} |none |off= |#default=<tr><td style="{{{tnavbarstyle|}}}">{{Tnavbar |{{{атауы|{{PAGENAME}}}}} |mini=1 |{{{tnavbaroptions|}}}<!---->}}<!-- -->}} </table>{{#if:{{{nocat|}}}||{{namespace detect|template=[[Санат:Уикипедия:Тік навигациялық үлгілер]]}}}}<noinclude> {{Doc}} <!—Санаттар мен интеруикилерді бұл жерге еңгізбеңіздер / Құжаттамаға еңгізу қажет! --> </noinclude> 4698yg3oa98eibg1pk18efqnzj93rb9 10 3684 8327 2021-09-29T05:32:35Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: •[[Ібіліс, оның өмірі, адамгершілігі мен адам істеріне араласуы]] wikitext text/x-wiki •[[Ібіліс, оның өмірі, адамгершілігі мен адам істеріне араласуы]] sf89i270keu7nhz6r49j5i2jyrl33ts 0 3685 8330 8329 2021-09-29T07:25:52Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki '''ІБІЛІС,ОНЫҢ ӨМІРІ МЕН АДАМДЫҚ НӘРСЕЛЕРГЕ ҚАТЫСУЫ''' ==Кітаптың авторы== ''Шарль Луандр'' Олай болса, өткеннің барлық көкжиектерін айналып өтетін адам, жылан немесе айдаһар деген қараңғылық рухы қандай? Көкте ол періштелермен тіл тигізеді және ұрысады; жер бетінде ол адамды «еркіне сай, мінетін ат ретінде пайдаланады; Ол оны қинайды, азаптайды, күнә жасауға итермелейді, ал тұңғиықта оны күнә жасады деп жазалайды. Ол еврейлермен бірге орта ғасырдың қараңғы қалаларының бұрылысты қиылысында тұрады; ол үкі сияқты, монастырлардың ұшты төбесінде отырады, түнде монахтардың камерасына еніп кетеді, сиқыршыларды табақшада, сүйектерде ұрлауға барады. Әулиелер одан қорқады, Құдай оған сенбейді. Гримуар оны қалай туғызатынын, оны қалай аулау керектігін үйретеді. Шіркеу оны қарғайды, сиқыршылық оны жақсы көреді. Бұл қараңғылық рухы - теологияның жыны, Орта ғасырлар шайтаннан қорқады, бұл туралы ақылға қонымды түрде айта алмайды. Біз үшін, есірткісі жоқ немесе иесі жоқ (және, әрине,өкінішке орай! монахтар мен әулиелерден біздің жалғыз артықшылығымыз), мүмкін, біз Шайтанды сиқыршылар сияқты бақытқа, ғылымға, уайымсыз және көз жасына қарамай, адам жететін барлық нәрсеге ұмтылмай, оның пайда болуына қызығушылық танытатын шығармыз. бірақ жай ғана бізге өз тарихын айтып беруін сұрау, бұл көптеген күндерден басталатын күрделі және қиын тарих, арманның қараңғы өмірбаяны, оны арманнан кейін қалпына келтіру керек. Бұл өмірбаян, алдымен шығу тегінің жұмбағын анықтайық. Ібіліс туралы жиі айтылатын Жазбада заттардың авторы оны қашан және неге жоқтан шығарғаны айтылмайды. Оның есімін атаған және пайғамбарларының үнімен қарғыс айтқан Құдай оның жасына үндемейді; бірақ, Құдай үндемегенде, адам әлі де болжағысы келеді. Шіркеудің алғашқы ғасырларында дуализм дәстүрлерінен шабыт алған манихеан бардесесандар шайтанды себеп идеясына көтерді және ол оны жақсылық қағидасына қарсы болатын өзінше болмыстың түріне айналдырды. Присциллиан оны хаос пен қараңғылықтан туады; Татьян, зат пен зұлымдық сәулесінен [1]. -Яһудеяда, Әулие Жером кезінде, кейбіреулер оған әкесі ретінде теңіздің ұлы айдаһары Левиафанды береді; басқалары су тасқыны алдында адамдардың қыздарымен біріктірілген періштелердің бастығы. - Әулие Августиннің айтуы бойынша, Құдай жақсы және жаман рухтарды өз шығармашылығының әдемілігін ашу үшін оған антитеза егетін ақын сияқты жаратқан болар еді; алайда, епископ епископының беделі мен оның жұмбақтарды ашатын барлық нәрсеге енуі қаншалықты керемет болса да, бұл әлемді жасаған мәңгілік суретші оған риторикалық қиял арқылы зұлымдықты енгізуі екіталай. -Догматикалық дәстүр бойынша Шайтан мен оның періштелері, жазықсыз және таза, жаратылыстың алғашқы жемістері сияқты жоғары интеллект класына жататын. Олар жарық пен тыныштықты мекендеген, және Құдай оларды өзінің даналығының құпияларына енгізді, бірақ олар көп ұзамай зұлым еркінің шабытына бағынып, жоғары дәрежелерінен түсті. Олар мақтаныш пен санасыздыққа бой алдырды: мақтаныш арқылы, өздерін жоғарылатуға ұмтылу және рақымның көмегінсіз, мәңгілік ләззат алу үшін, құдаймен билік билігін таласу, бас тартқан вассалдар сияқты сенім мен құрмет актісінен бас тарту. Олар нәпсіқұмарлықтан құлап, еркек қыздарынан таза рухтар білмеуі керек еркелетулер мен ләззат сұрады. Құдай оларды жазалау үшін оларды қарғыс айту арқылы оның қасынан шығарып жіберді, ал Сент Джон айтқандай, енді олардың орны көктен табылмады. бірақ олар көп ұзамай зұлым еркінің шабытына мойынсұнып, өздерінің жоғары дәрежелерінен құлдырады. Олар мақтаныш пен санасыздыққа бой алдырды: мақтаныш арқылы, өздерін жоғарылатуға ұмтылу және рақымның көмегінсіз, мәңгілік ләззат алу үшін, құдаймен билік билігін таласу, бас тартқан вассалдар сияқты сенім мен құрмет актісінен бас тарту. Олар нәпсіқұмарлықтан құлап, еркек қыздарынан таза рухтар білмеуі керек еркелетулер мен ләззат сұрады. Құдай оларды жазалау үшін оларды қарғыс айту арқылы оның қасынан шығарып жіберді, ал Сент Джон айтқандай, енді олардың орны көктен табылмады. бірақ олар көп ұзамай зұлым еркінің шабытына мойынсұнып, өздерінің жоғары дәрежелерінен құлдырады. Олар мақтаныш пен санасыздыққа бой алдырды: мақтаныш арқылы, өздерін жоғарылатуға ұмтылу және рақымның көмегінсіз, мәңгілік ләззат алу үшін, құдаймен билік билігін таласу, бас тартқан вассалдар сияқты сенім мен құрмет актісінен бас тарту. Олар нәпсіқұмарлықтан құлап, еркек қыздарынан таза рухтар білмеуі керек еркелетулер мен ләззат сұрады. Құдай оларды жазалау үшін оларды қарғыс айту арқылы оның қасынан шығарып жіберді, ал Сент Джон айтқандай, енді олардың орны көктен табылмады. құдіретті билікті Құдаймен таластыру арқылы, бас тартқан вассалдар сияқты сенім мен құрмет актісінен бас тарту арқылы. Олар нәпсіқұмарлықтан құлап, еркек қыздарынан таза рухтар білмеуі керек еркелетулер мен ләззат сұрады. Құдай оларды жазалау үшін оларды қарғыс айту арқылы оның қасынан шығарып жіберді, ал Сент Джон айтқандай, енді олардың орны көктен табылмады. құдіретті билікті Құдаймен таластыру арқылы, бас тартқан вассалдар сияқты сенім мен құрмет актісінен бас тарту арқылы. Олар нәпсіқұмарлықтан құлап, еркек қыздарынан таза рухтар білмеуі керек еркелетулер мен ләззат сұрады. Құдай оларды жазалау үшін оларды қарғыс айту арқылы оның қасынан шығарып жіберді, ал Сент Джон айтқандай, енді олардың орны көктен табылмады. Ібіліс, адам сияқты, тек құлаған жаратылыс. Ол құлаған күннен бастап ол жер бетінде жаңа және қаңырап бос өмірді бастайды, және өзінің мәңгілік жер аударылуының мекенінде ол өзінің көлеңкесі мен құпиясына оранған, сондықтан ол жиі кездесетініне және көптеген адамдардың куәліктеріне қарамастан. оны көрген, оның адамын беру мүмкін емес нақты сипаттама. Бұл органдар қызмет ететін барлау ма? Бұл дене ме, әлде ақыл ма? Бұл рух емес, өйткені мектеп анықтамасы бойынша, рух - бұл көз көре алмайтын, құлақ естімейтін нәрсе. Енді біз шайтанды көреміз, біз оны естиміз, ол сөйлейді. Бұл дене емес, өйткені оны материалдық түрде ұстауға болмайды және ол ойдың жылдамдығымен қашықтықты кесіп өтеді. Ол - анықталмайтын және дерлік жеке тұлға; бұл ежелгі Протеус өзінің ең таңқаларлық метаморфозаларында. Көршілес пұтқа табынушылық заманда қазіргі заман мен ескі әлемнің шексіз шекарасында ол Олимптың киімін киеді: ол мифологияның ертегі жануарларынан, айдаһардан, иппоцентаардан, олардың фантастикалық формаларынан қарыз алады., фаундар мен орманға ешкінің аяғы мен олардың құмарлық жалыны. Ет дәмін тату үшін Анхисаның қабірінен кеткен ашкөз данышпан сияқты, ол құрбанның етін жалауды, құрбанның қанын иісті жақсы көреді, сондықтан ол ұзақ уақыт бойы жартылай пұтқа табынған елес болып қала береді. Жерден немесе эфирлік заттың ең ірі бөліктерінен шығатын булардан құралған оның денесі - ежелгі философияның екінші конвертін еске түсіретін симулятор, бұлт тәрізді жіңішке симулятор, бірақ жебе мен семсер адам сияқты өртеніп, күлге айналатын ауыр әсер қалдырады. Ол елес, ол әлі құбыжық емес. Бірақ, орта ғасырлар арқылы ырымның өзі нашарлайды; шайтан материализацияланады, және өзінің сансыз метаморфозаларында ол жаратылыстың бүкіл ауқымынан өтеді. Пішіні жоқ және аяқталмаған адам, ергежейлі немесе алпауыт, ол әжім тәрізді, түкті, моль тәрізді соқыр, қара күйе жағылған ұсталар сияқты қара; оның жолбарыстар сияқты тырнақтары, жабайы қабандар сияқты азу тістері бар: ол өзінің қалауы бойынша аюға, бақаға, қарғаға, үкіге, жыланға айналады, өйткені ол өзінің алғашқы жеңісін еске түсіретін пішінді жақсы көреді. кем емес оғаш, бұзау құйрығында[2] . Кейде демограф Пселлустың айтуынша, ол өзін балық тәрізді қабыршақтармен көмкергенін көрсетеді және ол ауамен осы таразылар арқылы жұтылады. Діни қызметкерлер мен монахтарды күнәға итермелегісі келгенде, ол әйелден өзінің рақымының азғырылуын, жылтыр және қызыл түсті келбетін, рыцарьларды баурап алған сымбатты саусақтарды, Киелі кітап қарғаған арқа доғасын алады, себебі бұл адам үшін өлімге әкеледі. Тағы бар; 1121 жылы ол премонстратов монахтардың үш басшыларымен пайда, оған былай деді: Мен Trinity, мені ОБОЖАЮ сенімдімін [3]. 16 ғасырда ол айқыш ағаш түрінде пайда болды; кейде ол тонус пен сакердотальды киімдерді алады, ал, епископтық алаяқ, басындағы митра, оның жолында тізе бүккен діндарларға батасын береді; ол тіпті Клэрвау шіркеуінде висперлерді ән айтқан деп айтыладыСент -Бернард дұға еткен сол шіркеу. Біз таң қалуымыз керек пе? Шіркеу өзі есектер мен жындылардың артқы бөлігін ұрлап, сөмкемен жауып тастағанда, шайтан паллиумда киінуі мүмкін. Қараңғы табиғаттың көлеңкелері мен қатпарларында Шайтан өзінің сыртқы өзгерістерінен кем емес талдаудан қашады. Күндер өтеді, жылдар жиналады; бәрі өзгереді; адамның өзі жақсылыққа бет бұрады, соңғы күндері, бәлкім, зұлымдықтың дәрменсіздігінен, бірақ оның не маңызы бар? Шайтан ғана өзінің өзгермейтін бұзықтығын сақтайды. Ол зұлымдыққа жамандық іздейтін қуанышқа өкінгені үшін өзін жұбатқысы келеді, және бұл бұрыс қуаныштар оған тек өткеннің ащысы мен болашақ қорқынышын қалдырады. Ол қызғаншақ, мақтаншақ, таза емес және адамға деген жеккөрушілігі соншалықты терең, біз оның бір күні жұмаққа қайта оралғаннан гөрі қарғыс атқан жанмен тозаққа оралуды жөн көргенін айтқанын естідік [ 4]. Еврейлер оған денені және пышақты өлтіретін қару -жарақ пен әшекей ойлап тапты. Севереялықтар оның жыланның әкесі екенін, жылан әйелмен бірігіп, жүзім шығарғанын және жүзім өзінің қатал бабасының бұралаң табиғатын және жүзім дәндерін әлі күнге дейін еске түсіретінін айтты. жылан сол жерде қалдырған у тамшылары, оның жемістерінен мас болу керек адамдарды алдау мен ашу -ызаға ұшырату үшін [5]. Киелі рух пайғамбарды ағартсын, Шайтан ересек адамды шабыттандырады - бұл Ариустың аузынан сөйлеген және қасиетті адамдардың көрінісін көрсетіп, адамдарды адасқан қасиетті адамдардың белгісі Манеске жатқызған адам. Пұтқа табынушылық, адамзаттың басты қылмысы, Лактантиус айтқандай, пұтқа табынушылықтың пиғылдары оның айла -амалының тереңдігін және имандылығын көрсетеді. Біз оның дауысын Додонаның пайғамбарлық емендерінде, сибилдердің, Мемфис өгізінің және Арсиног қолтырауындарының дауысында танимыз. Әлі болмаған күндерде осылай оқу үшін жын періштелер сияқты Құдайдың еркінің құпиясына ене ме? ол таза рухтармен бөлісетін жоғары білімді сақтады ма? Жоқ Одан өзгермейтін және мәңгілік нәрселер жасырылады: ол болашақты білмейді, бірақ ол мұны өткеннің ұзақ тәжірибесімен, адамдар мен оқиғаларды үнемі бақылау арқылы болжайды. Мысалы, монах монахтың қасынан өтеді; монах оның қарқынын баяулатады және сырттай, төмен қараған көзбен қарайды; монах күрсінеді. Эмоцияны таң қалдырған Шайтан құлдырау туралы хабарлайды, ал мұндай шешендіктерде қателесу мүмкіндігі сирек кездеседі. Оның ғылымы жетіспеген кезде, ол оқу жетіспейтін анықтықты толтыруға тырысады; ол астрологтарда, Аристотельде, Әулие Августинде зерттеулер жүргізеді және өз даналығының құпиясы, кітаптардың даналығы сияқты білімсіздерге айтады. ол эмоцияны таң қалдырды, құлдырауды жариялайды және мұндай шешендіктерде қателесу мүмкіндігі сирек кездеседі. Оның ғылымы жетіспеген кезде, ол оқу жетіспейтін анықтықты толтыруға тырысады; ол астрологтарда, Аристотельде, Әулие Августинде зерттеулер жүргізеді және өз даналығының құпиясы, кітаптардың даналығы сияқты білімсіздерге айтады. ол эмоцияны таң қалдырды, құлдырауды жариялайды және мұндай шешендіктерде қателесу мүмкіндігі сирек кездеседі. Оның ғылымы жетіспеген кезде, ол оқу жетіспейтін анықтықты толтыруға тырысады; ол астрологтарда, Аристотельде, Әулие Августинде зерттеулер жүргізеді және өз даналығының құпиясы, кітаптардың даналығы сияқты білімсіздерге айтады. Христиандық шайтанды жиі дуализмнің жаман принципімен салыстырады, ал Мысыр теогониясында бұл принципті Тифонмен салыстырады. Ахриман мен Тифон шын мәнінде Шайтан сияқты қылмыс, ауру мен өлім, қараңғылықтың жарыққа қарсы, өтіріктің ақиқатқа қарсы күресін еске түсіреді. Символдар әрең ерекшеленеді: шаян - Тайфонның эмблемасы, ал жылан - шайтанның эмблемасы; әлі де христиандық дәстүрлердің құлаған періштесі мен шығыс нанымдарының қара рухы арасында алшақтық бар. Ахриман жақсы Құдаймен бірге мәңгілік, ол сияқты шығармашылық күші бар; ол онымен әлем империясы туралы дауласады; кейде ол тіпті оны басып алуға да үлгереді. Тайфун сонымен қатар Осиристі жеңеді. Христиандық дәстүрде, керісінше, шайтан ешқашан жеңілгеннен артық болмайды; Құдай құдіретті сақтайды, және егер ол кейде аяусыз тоқтаған бұл өтірік рухқа құлаған басқа жаратылысты азаптауға тырысса, Мүмкін зұлым, бірақ ол ұлының қаны үшін сатып алған, адам тәжін шайқаспен жеңіп алуы керек деп жазылған. Шайтан бізді зұлымдыққа итермелейді; ол бізді ешқашан бұған мәжбүрлей алмайды. Оның қаһары, мұхит сияқты, Жаратқан Ие белгілеген шектерде тоқтайды және жиі құм түйіршіктеріне қарсы шығады. Орта ғасырдың жиі араласатын және қосылатын теологиясы, философиясы, сиқырлығы экстремалды және әр түрлі уақытта шайтанның шығу тегі, ыдырауы, адамы мен сипаты туралы үйретті. Біз бұл түсініксіз дереккөздерден оның өмірін бірінші әйел оның айлакерлігімен жеңілген күннен бастап, ол өз кезегінде Вольтердің сарказмына бой алдырған сәтке дейінгі өмірін баяндайтын боламыз. Біз оның балалық шағы, жастық шағы, кемеңгерлігі, бір сөзбен айтқанда, оның қоғамдық және ресми өмірінің барлық кезеңдерінде біртіндеп жүретін боламыз. Осылайша, Мәсіхтің келуіне дейін, ол күшті және езуші қарсылас сияқты, Құдаймен халықтардың ғибадатына таласады; жаңа заңның пайда болуымен ол пұтқа табынушылардың әлемінің құрбандықтарын қорғайды; орта ғасырлар арқылы, азғырушы мен өлімші, ол монахтар мен әулиелерге құмар болады және барлық қылмыстардың серіктесі болады, барлық апаттардың сәулетшісі болады; он алтыншы ғасырда ол барлық дауларға, барлық дауларға қатысты; ол папа, лютеран, кальвинист, мазақ және мазақшы болады, сол ұлы және циник дәуірінің буржуазиялары сияқты. Бұл, Оливье Майлард айтқандай, біздің сөзіміздің зұлым рухқа тиетін бірінші нүктесі болады. II. Ібілістің жер бетіне бірінші рет келгеніне алты мың жыл болды, және біз әлі күнге дейін осы қорқынышты көріністің салдары ретінде қылмыс пен азаптан зардап шегеміз. Хауа жердегі жұмақтың көгалдарында әрең тұрды, ал жын оны алдау үшін оған қарап тұрды. Ол оған жақындады, ол азғырғысы келетін әйелге жақындады, еркелететін сөздермен, оның сұлулығын мақтап, оны Милтон айтқандай, өлім мен өліммен алмадағы күнәға жеуге мәжбүр етті. Бұған жігерленді бірінші жеңіс, мәңгілік жау бұл әлемнің істеріне зұлымдыққа араласудың барлық мүмкіндігін бақылады. Белзебуб, Баал, Белфегор, Адрамелех деген атпен ол шынайы Құдаймен халықтардың ғибадатына таласты; Вавилонда ол табыну үшін тірі айдаһардың бейнесін алды; бірақ Даниел пайғамбар оған улы тұшпара лақтырып, оны ақымақтықпен жеп, уланып өлді. Әйүп пен Сара еврей халқының арасында оның жеккөрушілігінен зардап шегуі керек еді. Ол Әйүптің үйіріне көктен от түсіріп, үйіне дауыл жіберді. Ол келін бөлмесінде Сараның алғашқы жеті күйеуін буындырып өлтірді. Шынымен де ерекше нәрсе! бұл өлімге әкелетін оқиғаларда ол ешқашан Құдайдың рұқсатынсыз әрекет етпеді. Неліктен Құдай оған әрекет етуге рұқсат берді? Біз бұл әңгімеде қиылысамыз, жұмбақ пен белгісіз; Мен болжауға тырыспай -ақ айтамын және тек тырнақшалардың дұрыстығына кепілдік беремін. Әйел шайтанның азапты құлдығына бағынған әлем әйелдің еңбегімен өзін құтқаруға мәжбүр болды. Мәсіх жерге анасы ежелгі жыланның басын сындырғанын хабарлайды. Ібіліс тақтан тайдырылатын патша сияқты империяға қарсы шығу үшін өзінің барлық батылдығымен және барлық айлаларымен қаруланады. Ол тырысады, бірақ бекерден -ақ жақын арада өлімге айналатын құдайға жем болуға; ол тіпті азғыруға тырысады, өйткені ол кейін адамдарды байлық пен билікпен азғырады. Бұл құдайсыз күрес оның ұятына айналады. Ет астына оралған құдай көп ұзамай өлмейтін жарқылмен жарқырайды. Таңырқап, жеңілген Шайтан тұңғиыққа жылап оралады: Уа, Назареттік Иса, сен мені жоюға келдің! Бірақ құлап жатқан пұтқа табынушылар әлемінің барлық құрбандықтарын соңғы және қорқынышты күшпен қорғау үшін жерге қайта оралу көп уақытты қажет етпейді. Аполлон Дельфиден кетті; Балағам өзін ғибадатханаларынан қуып жіберді; Анубис үруді тоқтатты, Апис шыңғыруды тоқтатты. Шайтан болашақтың жеңімпазына қарсы өткенді жеңгендердің барлығымен күш біріктіреді және олардың өліп бара жатқан пұттарын шынайы өмірмен тірілтеді, өйткені ол кейін мәйіттерді тірілтеді. Ол бірнеше қайғылы жеңіске жеткен табанды күрес! Шайтандықтар Мәсіхтен бас тартып, жындарын өз құдайлары үшін таңдайды. Мессиандықтар өздерін құлаған періштеге қарсы шексіз күресті қолдауға шақырды деп санайды және өз өмірін өзіне қауіп төндіретін жауға қарсы жебе көрсетуге дайын садақшы ретінде өткізеді. Бесінші ғасырда да политеизмнің ұзақ қарсылығынан зардап шеккен Сальвиен қайғылы айқайлады: Жын барлық жерде (ubique демоны); өйткені ол Әулие Августинмен, алғашқы шіркеумен сенген еді. Шығыс шіркеуінде жаңа сенім мен ежелгі сенімдердің күресі кезінде христиандардың ең қатал жауы - Цезарь емес, ол шайтан. Император Тебайдтағы анкориттерді ұмытады; бірақ көрінбейтін әлемнің мәңгілік жауы әлі күнге дейін оларды жалғыздықтың тереңдігіне дейін қуып келеді. Ол олардың жанын өкінішпен, тілекпен және өкінішпен ауыртады, бұл оларды Құдайдың жақсылығынан үмітсіз етеді және шексіз қайғы, аккедия, ол көкбауырға ұқсайды.монахтар; қайғы соншалықты терең, олар кейде өздерін тұншықтыруға тырысады. Ол олардың денесін Әйүпті еске түсіретін азаптар мен жаралармен ауыртады. Күніне жеті жүз намаз оқитын қыздар, бір жыл бойы тамақ ішпейтін монахтар оның шабуылынан қорғануда қиындықтарға тап болады. Интерьер гимндерінің құдайлық үйлесімі мистикалық лирадағыдай солитирлердің рухында жаңғыртылған кезде, олардың айналасында шатасқан дыбыстар пайда болады; біз арыстанның шыңғырғанын, иттердің үргенін естиміз; кешке олар асығыс төсеніштеріне жатқанда, асығыс оларды жанып, өртеп жібереді; олар шөлдеген кезде бұлақтар еріндеріне тиіп кеуіп қалады. Симеон Стилиттерді құрттар тірідей жейді, ал денесінен қанды бөлініп шыққан бұл құрттар бағананың басынан қызыл жаңбыр сияқты түседі. Бұл бедел, бұл азаптар Шайтанның ісі. Ол барлық әлсіздіктерді азғыру үшін, барлығын батылдықпен жеңуге барлау жасайды. Ол әрқайсысының құмарлықтарына сәйкес алтынға, әйелдерге, ғылымға немесе даңққа уәде береді. Ол Әулие Пелагияны, өкінген сыпайы әйелді, білезіктерді, сақиналарды, жастық шағы гүлденген кезде әйелдердің сүйіспеншілігін төлейтін барлық асыл тастарды көрсетеді. Сент -Энтони, ең алдымен, өзінің артықшылығының арқасында, оның жеккөрушілігі мен өткір құмарлығының объектісі болып табылады. Антуан дұға еткісі келеді: Шайтан кітаптарын жасырады. Энтони қолын бүгіп, тізерлеп, қоңырау шалады, тазартатын медитация мен үнсіз экстазияны рақыммен: Шайтан, оның мазасын алу үшін, Забур жырларын айтады. Басқа уақытта ол оған мейірімді қару -жарақпен шабуыл жасайды және қорқытумен оны құлата алмайды. ол оны ойлы және сыпайылықпен азғыруға тырысады: ол шамды жағады немесе көрші субұрқақтардан су алу үшін барады. Пайдасыз фокустар! Энтони дұға немесе крест белгісімен жауап береді, ал шайтан өзін жеңілгенін көріп тістерін қысып, ашулы бала сияқты аяғын басады, кейде тіпті тізе бүгіп, кешірім сұрайды.[6]. Бұл табандылықтың жамандыққа қарсы, табандылыққа қарсы көтерілісшілдікке, жеккөрушілікке қарсы жұмсақ күрес, батылдық пен отставка туралы жоғары ілімді жасырады, және Әулие Афанасий мұны грек данышпанының шабытымен байланыстырды, деп Әулие Энтонидің өзі айтты. Бұл оның шәкірттеріне мәңгілік жаумен соғысқа дайындалу үшін, кіші де, жақсылықта да әлі де ұзақ шайқастар болған. Бірақ, өкінішке орай! Ғасырлар бойы бұл мистикалық эпос, барлық қасиетті нәрселер сияқты, оғаш жала жабу мен грек патриархының прозасында енді іздемейтін Әулие Энтонидің азғыруына ұшырауы керек еді, бүгінде оның даңқы театрлар жәрмеңкелері мен гротескке қарыз. Каллоттың суреттері. - Бір кеште Александриядағы шіркеуде, жердің барлық жындары кездескен бұл таза емес қала, Әулие Макариус монахтардың арасында анда -санда жүгіріп жүрген эфиопиялық балалар кейпіндегі жындарды көрді. Кейбіреулер ұйықтап қалу үшін қолдарын ақырын жалғыз қабақтардың үстінен жүгірттіЕскіру үшін саусақтарын аузына қойыңыз, және күн сайын, қызмет уақытында, дәл осы эфиопиялық балалар ойынды қайта бастады және кінәлі алаңдаушылықпен жанды ұстады. Жынның әсерінен болған қорқыныш соншалықты күшті болды, сондықтан монахтар түні бойы күзетші ретінде тұрып, ұйықтамайтын осы жауға қарап дұға ету арқылы қорғану үшін тұрды. Қараңғы монастырьлердің тынығуында Батыс онша сенбейді және қорқады. Мистика әлемнің толқуларына дұға етудің панасы болып табылатын қасиетті цитадельдердің бірін құрсын, шайтан оянып, денені негізін қалаушы мен шәкірттерді қабылдайды. Ол Әулие Бенедикт бұйрығы тозақтан көптеген субъектілерді алып тастау керектігін біледі және ол өзінің ең қатыгез шабуылдарын тойлайды. Аббе -де -Клуни тақуалық сапарлар мен қасиетті жеңістерге аттанады: шайтан оны аңдып, түлкі кейпін киіп, жолда буктурмаға түсіп, оны тұншықтырып өлтіреді. Сульпис-ле-Пие түнде шіркеуге барады, оның алдында шамды алып жүрген бала бар, ал шайтан, Бойсрудтың қолындағы жарықты сөндірген Лектерндегі үкі сияқты, шамның үстіне қатты дыбыспен түседі.[7]. Дискорд сияқты қылмыстары бар қара, ол тек бір монастырды қалдырып, екіншісіне тап болады. Әулие Норберт кезінде ол премонстратенцийлерге шабуыл жасады; ол олардың асханаларына түскі астарын улау үшін барады, ал олар ішкісі келгенде, олардың тостағандарының түбінде улы ісік бар үлкен бақа түрінде көрінеді. Citeaux -та ол монахтардың балықтарына тұздықтың орнына жылқының көңін себеді, ал ораза күндері оларға хош иіспен азғыруға және ережені қатаң сақтауға кедергі жасау үшін қуырылған қаздарға қызмет етеді. 12-ші ғасырда ол Ногент-сюр-Сенадағы монастырьде Аббе Гуибертті азаптайды және әр түнде өзінің камерасына, төсегінің түбіне, зорлықпен өлген ерлердің мәйіттерін әкеледі. Кейінірек, Флоренция Доминикандарының арасында ол Савонароланы қастерледі; батыл уағыздаушы кешті айналдырған кезде, зұлым рух оның айналасына қалың буды жинады, сондықтан Доминикан бұлт түрмесінде қамалып қалды, ал ұйықтағысы келгенде, шайтан оны оятып: Савонарола! Савонарола! және оның есімінің айтылуы әр уақытта өзгереді. Орта ғасырдың сол түнінде, елеске толы адамдар, шайтанның қаһарына тек монахтар ғана емес, бүкіл адамзат кірді. Шайтанның зұлымдығы адам жанының ең жасырын тереңдігінде көтеретін бұл дауылдар, сонымен қатар, элементтерде де күшейеді. Жел қатты соғып, егін жинап, шіркеулердің төбесін жабатын қорғасын қалақтарын өлі жапырақтардай айналдырады: бұл шайтанның жөтелуінен. Жер дірілдейді: бұл шайтанның тозақта қозғалуынан; от көшелерден өтедітар қалалар: Шайтан, Илионның соңғы түніндегі Ерыс сияқты, жалынды желдету үшін қоқыстардың арасында жүгіреді. Мен солтүстіктегі ескі муниципалды қалада 15 ғасырдағы әдемі суретке ұқыпты аударылған бұл аңызды көрдім. ғасыр Соңғы ұшақтардың қашықтығында, теңіздегі аспан астында, шпильді мұнаралармен қоршалған қоршау; Ұрыстарда мұнара тәрізді бастары ауылға қарайды, ал қоршаудың сыртында монахтар мен алдермендердің ұзын шіркеуі тәрізді релизі бар. Бұл резиденция Сент -Фоиланға тән: өрт қала маңында енді ғана пайда болды, ал ортағасырларда жәдігерлер помпаның орнын басады, алдермендер, ақ монахтармен қоршалған, діни қызметкерлер, хорлит балалар, олардың священниктерімен бірге жүрді. апат болған жерге қасиетті. Қастерлі жалын ескерткіштердің алдында сөндіріледі, ал шеру Құдайға батасын беру үшін қалаға оралады. Алайда оның кетуін күтіп тұрған шайтан шығып бара жатқан үйлерге қайта оралады; Үлкен соғыс сильфондарымен жабдықталған, ол барлық қолдарымен тигельде құйманың кристалданғанын көрген алхимиктің жалынымен күлге үреді. Суретші жанып жатқан қалаларда шайтанның қоңыраулары әулиелердің сүйектерінен де күшті екенін көрсеткісі келген сияқты, қайтадан жанып тұрады. Мұнда жын жанып тұр; басқа жерде ол - қастандық жасаушы, уландырушы, өлтіруші, рецидиц. 1340 жылы ол Роберт Англий мен неміс монахтарының Филипп де Валуаның өміріне қарсы жасаған жоспарымен Парижге кірді. - 1118 жылы Уго де Креси туысы Мирон де Монтлхерини буындырып өлтірді; - Филипп Берттен бас тартады және Бертрейдті ұрлайды; - Жан-Сан-Пур Орлеан герцогын өлтірді:- өлтіру мен неке адалдығын қалаған шайтан; ол Жан-Сан-Пюр, Гюг және Филиптен гөрі кінәлі. Христиандықтың алғашқы күндерінен бастап, ол адамзатты ақырзаманға дейін жоқтауы керек қылмыстарға малынған деп айыптады: Әулие Джастиннің айтуынша, ол Сократтың судьяларын шабыттандырған болар еді, ол кейінірек Мәсіхке және Джастинге шабыт берді. өзінің ашулануында, оны данышпанды құдайдың айыптауы сияқты қатты ашуланғаны үшін айыптайды. Алайда, алғашқы қауым Шайтанға жүктейтін зұлымдық үшін жауапкершілік ешбір жағдайда адамның жауапкершілігін әлсіретпейді. Орта ғасырлар, керісінше, оның стимулдарын жеңілдететін жағдайлар деп атайды, ал тағдырдың орнын басатын шайтан кінәлілердің ақтауына айналады. Әзірге біз шайтаннан тек көктегі қаһардың құрбаны, қылмыспен қуанатын зұлым адамды көрдік; бірақ ешқашан көрінбейтін әлемнің жоғары шенеуніктерінің арасында демиургтер әр түрлі жұмыс орындарын жинамады. Оны айыптаған судьяның бұйрығы бойынша шайтан илаһи әділеттіліктің жоғары жұмыстарын орындауға міндеттенеді; ол зұлымдыққа кеңес береді және оны бұл дүниеде де, ақыретте де тірілерге де, өлілерге де жазалайды, осылайша ол өзін православие қорғаушысы, Сент -Доминик пен инквизицияның серіктесі етеді. Орта ғасыр сержанттары мен садақшылары сияқты, ол өлгендердің төсегінде эксплуатация жасайды және олардың шығуында жанын ұстайды.тозаққа бар. Приходтың қоңырауы азап шеккенде, жындар түпсіз магистральдың шақыруымен тұңғиыққа жиналады және олар өліп бара жатқан адамның қасына үйірмен келеді. Олар оған өзінің қателіктерін еске салады және оған мәңгілік азаптар туралы айтады, осылайша үмітсіздіктен өлімге әкелетін сағатты алға шығарады және өкінудің алдын алады деп үміттенеді; бірақ күнәкарларды ешқашан тастамайтын періштелер өз кезегінде келеді, ал жындардың алдында өздерін жақсы істерін еске алып өлгендерді жұбатады. Біз оларды әлі күнге дейін өліктер табытының қасынан табамыз. Міне, 12 ғасырда Саксонияда болған оқиға ғасыр Құдаймен мойындау арқылы татуласқан сүтқордың мәйіті монастырь капелласында қойылған. Шіркеу жану рәсімдерінде жарық қараңғылық рухтарынан аулақ болу үшін жағатын шамдар [8], марқұмның жанында өртелді, және төрт монах оның жаны үшін дұға етті. Кенеттен табыттың оң және сол жағында төрт қара шайтан мен төрт жарық періште тұрды. Ібіліс әр Забур өлеңін оқығаннан кейін бір уақытта: «Егер Құдай әділ болса, егер оның сөзі шындық болса, бұл адам біздікі болуы керек», - деп айқайлады. «Періштелер өз кезегінде төрт аятты қайталап, бір уақытта:« Тыныштық, аруақтар! Сіз бұл жанды жазалайтын сөздерді шақырасыз, біз оны жұбататын сөздерді шақырамыз. Бұл өлген адам кешірім кесесінен ішті, ол тәубеге келгендіктен көз жасына мас болды, ол мәңгілік нұрды көреді. Бұл сөздермен қуанышты жан жұмаққа ұшып кетті. Ібіліс, безгегі немесе кәрілік үшін адамды келесі дүниеге апару үшін жазалауды күтпейді, ал зұлымдардың жанынан тезірек рахат алу үшін, ол өзінің меншігі деп санайды. жиі оны өзінің тәндік түрмесінен босатады. Біз оны шіркеудің алғашқы ғасырларынан бастап Константинопольде шығыс әдеті бойынша дұға етіп жүрген философ Будасты үйінің тұғырынан ұстап алып, көшеге лақтырып, қателіктерді насихаттады деп қорлағанын көрдік. Манес [9] . Бұл қара нәсілділік болды, өйткені Манес өзінің құдіретті күшіне жарату таяқшасын қалпына келтіруге тырысты. Буддадан бірнеше ғасырлар өткен соң, ол әлі де өлтіру арқылы казуистер мен уағыздаушылардың рецептілерін қорғайтын көрінеді: 1562 жылы 27 мамырда, кешкі жетілер шамасында, ол Антверпен қаласында жас келіншекті буындырып өлтірді. үйлену тойына тоғыз тәжден жасалған биязы зығырдан жасалған құлпынай [10] . Шіркеу оған маңызды және жағымды қызметтері үшін бірнеше есе көп рахмет айтуға мәжбүр болды: ол ондық төлемейтін шіркеулерді, монастырьларды өз еріктерінде ұмытып кеткен лордтарды, оннан бас тартқан патшаларды жазалау үшін тырнақтарын жиі қайрады. 'тонзураның алдында тәжді қорлаңыз. Бірақ, осылайша жұмыс істеу арқылы көбейту керекДіни қызметкерлердің байлығы, шайтан, білікті дипломат ретінде, бұл дінбасылар өршіл болып, қайырымдылықтан, мұрадан, биліктен алатын барлық нәрселерін жоғалтады және оған өзінің уақытша мүдделері үшін қызмет етеді деп болжады. , бәрі тозақ үшін пайда болды. Ол тірілерді жазалағанда, Шайтан олардың жазалау формасын адам заңдарынан алады. Өлім мінсіз болғанша, жазалаушы кінәліні жағасына іліп қояды; Шайтан оларды тұншықтырады. Басқа әлемде, өлгендерге жазалау әлдеқайда қорқынышты, Құдай оған шексіз күштің азаптауы үшін берілген. Мен мұнда мәңгілік көз жасының аңғарындағы жындардың тапқырлықпен қатыгездігі туралы баяндамаймын. Данте оларды ән айтты. Ол арман көзімен тозақ империясының шеңберлерін іздеді; ол үш басы бар құбыжық Люциферді көрді, оның үштік аузында пұтқа табынушылық пен христиандық әлемнің ең үлкен күнәкарлары Кэсси, Брут пен Яһуданы, опасыздар мен сатқындарды құшақтап алды; ол қараңғы патшаның бағынғандардың қарғыс атқанын көрді, мысық тырнақ астындағы тінтуірді жыртқанда немесе оны асфальт толқынына ащы таяқпен итеріп жібергенде және осы қорқынышты көріністен қатып қалған кезде флоренциялық теңізден лақтырылғандай біраз уақыт қалды. өмір. Тез барайық, тамсанып, дірілдейік. Ақын ән айтқан кезде мәтіндер мен жазбаларды жинаушы тыңдап, үндемеуі керек. Орта ғасырларда ирония әрқашан ұлы нәрселермен қатар болды; Дантенің тозағының қасында Табушылардың тозағы бар. Бұл қыңыр әңгімешілердің қаламымен Шайтан өзінің қараңғы және қорқытатын мінезін жойды: ол енді әулиелерді айналдыратын арсылдаған арыстан емес, діни қызметкерлер мас болып, ішуге баратын уақытты бақылайтын серік. ондағы шарапты қызметші қыздарымен бірге. Колин Мусет пен Рутебеудің лайықты замандасы, ол христиандарды тырнақ астына түсіретін барлық қуанышты жамандықтардың үлгісін береді. Ол ән айтады, көңіл көтереді және ішеді, аббесстерді азғырады және мендиан ағайындылармен пальто мен жылқыны гиппокрас немесе клейр шарапына қарсы ойнайды. Тозақтың өзі жасырылған: апокалиптикалық және Дантескалық көріністерде армандаған азаптарға, от өзендеріне, күкірт жаңбырларына, мұз тоғандарында, жонглер, нағыз мафтер сияқты, өз өмірінің әдеттен тыс әдеттерінен алынған гротеск азаптауды алмастырады. Қарғыс атқандардың қайғылы отаны - бұл үлкен тавернадан басқа ештеңе жоқ, онда шайтан ас қазанына ұқсап, зұлымдарды үлкен шелектерде пісіреді, ал өсімқорлар мен адасқан қыздарды вержуис немесе сарымсақ соусымен жейді. XVI ғасырда Шайтан рөлдерді өзгертіп, теолог болды. Ол иврит тілін үйренеді және жақсы дәлелдеу үшін логикасын ашады. Женевада ол Кальвинге арналған жылтырларды түсіндірді; Германияда ол Лютермен Киелі кітап пен кеңестер туралы түсініктеме береді: мақтаныш пен көтерілістің жанашыры реформатор мен шайтанды біріктіретін сияқты. Құрт монахы жазса да, медитация жасаса да, ол қарап тұрса да, ұйықтаса да, шайтан оны қастерлейтін, ашкөздікке бөлейтін, Сент -Томас, Скотт немесе Әулие Полдың дәлелдері арқылы жақтырады. Бұл теологиялық конференциялардың артықшылығы қаладыжиі шайтанға; тіпті бір күні Лютер қарсыласының сөзіне не деп жауап берерін білмей, оның бетінде оның жазу үстелі, дәлелдері мен мәтіндерінің жоқтығынан ұрысқаны, ал Вартбург бөлмесінде олар ұзақ уақыт бойы сөйлескенін көрсетті. Қабырғалар дауды еске салатын сия дақ. Көптеген жаңа идеялардың дау -дамайының ортасында, ежелгі дәстүрлер мен қазіргі скептицизмнің күресінде, шайтан барлық тараптардың арасында тартыншақтайды, және ол жиі Эразмус сияқты екі орындықтың арасында отырады. Кейде ол Лютерді соғысқа шақырады; кейде ол дайындап жатқан қирандылардан шошып кеткендей, оған тыныштық туралы кеңес береді және ащы қорлаумен сұрайды: Лютер, сен билікпен не істедің? Бұл реніштер арқылы ол реформатордың жанына күмән азабын, белгісіздік қайғысын жібереді. реформатор католик әлемінің санасына лақтырды. Шайтанды растау үшін Рим Папасы мен әулиелерді жоққа шығаруға тұрарлық еді; Өткеннің қараңғылығына қайта оралып, орта ғасыр дәрігерлерінен гөрі, дінге жат қылықтары сенімге нұқсан келтіргеннен гөрі, қазіргі заман рухын оятуға тұрарлық еді. Лютер үшін шайтан - абсолютті қожайыны, қоржынында әлемдегі барлық дәріханалардан гөрі улы заттар көп. Ол - жердің әміршісі; ол барлық жерде, біз дем алатын ауада, біз жейтін нанда. Шайтан ежелгі ыдырауынан оянды және ол тек Құдайға тиесілі барлық жерде жеңіске жеткен сияқты. Осылайша, барлық ұлылық пен барлық бақытсыздық бір уақытта бір адамда шатастырылады. Орта ғасырдың ең қараңғы кезеңінде шектен тыс айуандық шектен шыққан қайырымдылыққа тиеді; он алтыншы ғасырда ең батыл скептицизм ең ессіз сенімділікке тиеді. Агриппа «Ғылымның жоқтығы» трактатын да, жасырын философия туралы кітапты да жазады; Éloge de la Folie авторы өзінің бүргелерін ұстау арқылы өзін жын ұстайтынын елестетеді; - егжей -тегжейі үшін мені кешіріңіз[11] ; - Лютер өзінің Інжіліне және мұрнына қонған шыбын -шіркейлерден шайтанды таниды деп ойлайды, тіпті оны фундуктан табады. Созылмалы күйге өткен адам санасының ескі аурулары бір күнде емделе алмады, ал он алтыншы ғасырдың ойшылдары, көңілі қалған қарттар, сенімдерін тек медбикелердің ертегілеріне ғана сақтағандай болды. Шайтанның өзі, бұл наным -сенімнің хаосында, барлық тараптардың арасында жүзіп жүреді. Францияда, Италияда ол папа; ол Германияда еретик; Папаға қарсы шыққан монах Құдайға қарсы шыққан періштеден қарыз алады, шіркеуге қарсы дәлелдер, шіркеу, өз кезегінде, өтірік рухының куәлігіне негізделген ақиқаттарға негізделеді және шайтанды мәжбүрлейді. қасиетті және нақты қатысуы туралы өзін түсіндіру. Шындығында, бұл XVI ғасырдағы шайтанның жеке сипаты: метаморфоз аяқталды; ол өзінің сұмдық және хайуандық формаларын алып тастады, ол соңғы үлгіде киінеді, лента тағады, қылыш пен плюра ұстайды: ол соттың қожайынына ұқсайды. Қазіргі қоғамның бұл шешілмейтін шегінде оның аңызы өткеннің барлық қорқыныштарын, барлық иронияларын жинақтайды; алғашқы күндердің бұл қараңғы және қатерлі есімдері, мәңгілік жаудың, жыланның есімдері бупондық лақап аттармен ауыстырылды, ал тұңғиықта жеңілгендер кондитер -аспаз, Ачерон аспазшысы. Мазасыздық кезінде, шығарылғандар өздерінің толып жатқан қарындарын ұрып, приходтық діни қызметкерге: Қараңдаршы, анатема сізді арықтатпайды! Ібіліс, имандылық тұрғысынан, мазақ ететін буржуазияға мойынсұнбайды, тіпті қасиетті суды мазақ етеді. Рабле, өз кезегінде, шайтан мен тозақты мазақ етеді. Сонымен қатар, таңғажайып қарама -қайшылықпен, керемет скептицизм пайда болған сәтте, кетіп бара жатқан дәстүрлер қайта оянуда, біз Лютердің мысалында көргеніміздей, бесінші ғасырда друидизм дәстүрлері кеңінен таралған. құлағанның, өлетін адамның және өшкен идеяның күшсіз әрекеті! Патшасы тақылдап тұрған патша, Шайтан өзінің билігі мен қызметшілерін соңғы сәтсіздікке дейін сақтайды; бірақ соңғы сәтсіздік көп ұзамай келеді, түпкілікті. XVI ғасырда бірінші болып демонограф Вьер логикасыз кітапшада шайтанға шабуыл жасады; екі ғасыр өткен соң, Вольтер, Шайтан сияқты ақылды, оған қаламымен монахтардың щеткасынан гөрі қорқынышты соғысын оқыды; ал Вольтер папалық үйлену тойын өткізгеннен кейін, Беренжер шайтанның өлімін жырлады. Бірақ, өкінішке орай! шайтан өлді деген рас па? Бұл тез арада Шайтанның қоғамдық өмірі мен оның әлемді басқарудағы ресми рөлі туралы әңгіме. Азаптау, алдау, азғыру және жазалау - бұл оған Құдайдың өзі жүктеген миссия, және бұл миссия, біз көргеніміздей, ол оны адал орындады. Енді оны жеке өмірінде, былайша айтқанда, қарастыру біз үшін қалады; оның әдептілігін, ер адамдармен жақын қарым -қатынасын, байланысын, достығын зерттеу. III. Адам өміріндегідей шайтанның өмірінде махаббат маңызды эпизод болып табылады. Ежелгі уақытта Филиппен Олимпиаданың төсегін бөліскен жоғары және жұмбақ тірі Августтың анасына барған айдаһар орта ғасырларда инкубус пен сукубусқа, яғни еркек пен әйелге айналады. Ібіліс сүйіктісі, күйеуі мен әкесі, және оның ерліктері көптеген куәліктермен расталған. Сонымен қатар, бұл ыңғайлы сенім болды және ол монастырьлердегі жанжалдан көп нәрсені құтқарды, күйеулерге ауыртпалықтан құтқарды, олар Менот айтқандай жиі өз үйінде жинауға болады. Ол приключенияларды жүгіргенде жын жынысын өзгертеді, өйткені оның көрінісінде ол формасын өзгертеді. Кейде түсініксіз елес, ол ұйқыны пайдаланып, өз қалауы бойынша таңдаған әйелдердің тәтті ұрлықтарын ұрлайды; кейде, армандар мен көбелектер сияқты жеңіл, олар сияқты мылқау, ол қыздардың төсегіне қонады, ал ерік -жігердің сергектігі ұйқыға кеткенде, ол ең таза табиғатты ортағасырлық азаппен жазаланған атаусыз қылмыстармен ластайды. Құдай тозақта жазалағандай. Гностиктердің пайымдауынша, Ілияс пайғамбар аспанға көтерілгенде, бұлттар мен жұлдыздардың арғы жағында әйел аруақпен кездесіп, отты күймесін тоқтатып, оған: Ілияс, сен не істедің? Мен саған жер бетінде берген балалармен? Өзінің отбасының әкесі екенін білмеген пайғамбар қатты таң қалды; бірақ жын, ұзақ әңгімеде, біз оны қайталамаймыз, себебі оны Бэйл қайталаған [12], ол өзіне көптеген ұрпақ басшысы ретінде тануға мәжбүр болған осындай оғаш жұмбақтарды ашты. Құдайдың таңдаулыларының ұйқысын бұзған бұл алғашқы жын орта ғасырларда және бүкіл Еуропада өзінің интригаларының жанжалын көтерді. 12 ғасырда ол Гиберт де Ноженнің анасын қалған қасиетті түндерінде азаптады, ал бұл христиандық пәк және Рим матронындай мықты ана, егер оған күтім жасайтын періште күтпеген жанды берген болса, өліп кетуі мүмкін еді. келуші үлгілі түзету [13]. XVI ғасырда Шайтан қазан мен қасықпен өмір сүрді, олар айтқандай, діни қызметкерлер мен монахтармен. Ермелиннің атымен және қызғылт және толқынды жас қыз түрінде ол Германияда отыз жылға созылған қарым -қатынастан кейін ескі камералық қызметшісінен қарт діни қызметкердің жүрегі мен мұрасын алады. Нантта, Сент -Бернард кезінде, ол өзін солдат киімін киіп, сол қаладағы саудагерге ұсынды, әйелін азғырды және келуіне күдіктенбеген күйеуінің жанында ұйықтау үшін әр кеш сайын қайтып келді [14].. Брабантта, дәл сол уақытта, ол монастырьге тағайындалған жоғары туған жас ханымға үйленуді ұсынды, және ол өзінің өтінішін айтпас бұрын, алдын алу шарасы ретінде жуынудан бастады. Бұл жолы ол әшекейлеу құны, мақтаулары мен декларациясы үшін; оны ұқыпты киінгені үшін жақсы отбасының жігіті етіп алған жас ханым, satis decenter vestitus оған қарапайым жауап берді: «Әдемі әйелдердің арасынан әйел іздеңіз; Мен ерлер арасынан таңдалған күйеуім үшін құдайлыққа сатқындық жасамаймын. « Ақша тапшы Шотландияда шайтан махаббатты сатып алып, он бес фунт төледі, бірақ ол әрқашан жалған ақшамен төледі; соған қарамастан таулы жерлердің әйелдері қатыгез болды: Уолтер Скотт келіседі және таң қалмайды. Бұл Данаенің ескі әңгімесі Олимптың ескі дөңгелегі алтынға айналған кезде жақсы сапада болды. Италияда неғұрлым батыл шайтан серенада берді және гүл жіберді. Германияда ол ұзақ билеттер жазды және Вертерде гастрольде болды; біз бұған Кельн маңындағы Назарет монастырында жас жаңадан келген сентиментальды хатта дәлел келтірдік. Бұл корреспонденцияны режиссер таңқалдырды, өйткені ол қызғаныштан өзін сергек және қатал көрсетті, дәл осы сәтте жас монах өзінің мәңгілік сүйіктісінен оны қақпа кедергілерінен құтқаруды өтінді [15] . Бақытты мәртебе! Шайтан сүйікті болу үшін әрқашан сүйкімді болуға міндетті емес еді. Көбінесе, азғыру үшін, ол тіпті ең қорқынышты көріністерді киеді, оны әлі де жақсы көреді, оның қожайындары адал болды: Fliina in illius amore delectantur, бұл туралы Аббе Сезар д'Гейстербах айтады. Оның сыры неде еді? Мен білмеймін. Бірақ кейде адамның нәзіктігінде солай емес пе? Ал таңдаулылар, ең бақытты, ең жақсысы лайық па? Әрқашан өзінің қыңырлығына құмар, шайтан әсіресе жақсы үйдің қыздарына шабуыл жасайды және ол өзінің ең таза және ең әдемі әйелдері туралы Құдаймен таласады. Оның қасына құлап түскен әйелге қасірет! ол құқық бойынша жазалаушыға тиесілі. Осылайша, 1640 жылы ол Кальяриде жас және әдемі мұрагермен кездесті. қаладағы ең жақсы отбасылардың біріне тиесілі. Бірнеше айлық адалдық пен сүйкімді жақындықтан кейін, құлағы ашық инквизиция бұл жанжал туралы хабардар болды, ал отқа сотталған бейшара қыз өлімші сүйіктісін соңғы демі келгенше күтті. Шайтан шынымен де жанды алу үшін келді. Дантестің айтуынша, ол анасы сияқты оңай алдау үшін Хауаның қыздарын кірлетуге келгенде, бұзық не іздейді? Оған нәзіктік керек пе, жек көруді ғана білетін адамға? Жоқ Ол тек жасырын байланыста ерлердің еліктірулерінен қашып кететін және мінсіз махаббат оларды ластамай витражды терезеден күн сәулесі сияқты енетін таза және сирек кездесетін жандарға жамандық пен күнәны ашқысы келеді; ол бір жағынан адамзатпен, екінші жағынан жабайы аңдармен, арыстанмен, жолбарыстармен және аюлармен қиылысу арқылы оны өз мәнінде өзгерткісі келеді және оған жаңсақтық микробтарын салуды қалайды. Бұл қайғылы одақтардан туған балалар ерлердің балаларына ұқсамайды, олар арық және ауыр, және олар өз жанында да, тәнінде де әкесінен жоғары немесе қорлайтын табиғатты сақтайды. Олар ергежейлер немесе алыптар, ғылым кереметтері немесе зұлымдық. Бұл епископ Гуйчард, оны Париж епархиясының халқы қорқынышпен инкубустың ұлы деп атады.[16] . Бұл сиқыршы Мерлин немесе Нормандиялық Роберт, бұл Аттила және ғұндардың бүкіл ұлты. Идеалды әлемдегі немесе шынайы әлемдегі көпбалалы отбасылардың ішінде бір емес бірнеше ағаштың тамыры бартозақта; Тек, біртүрлі аберациямен, феодалдық ақымақтық өзінің елтаңбасын ұлғайту үшін осы нанымды қабылдады, ал өздері шайтанның кепілі болып табылатын перілерден түсуді мақтан тұтқан Ягеллон отбасы оның эмблемасын оның қолында алып жүрді. Сондықтан әрқашан зұлымдық, әрқашан өшпенділік, тіпті махаббат. Аурудан зардап шегетін және көп нәрседен қорқатын Адамның осы қайғылы отбасының балаларына оны біріктіретін, инкубациялайтын немесе бағынатын бұл өтпелі байланыстың бұзылуы жеткіліксіз. Оларды өзінің еркелетулерімен қинап қана қоймай, оларды қоян-қолтық күресте қинап қана қоймай, олардың ішіне еніп, олардың болмысына сіңіп кетеді және өзінің іс-әрекетін, әрекетін, қалауын пышақтың еркімен алмастырады. Меншіктің шынайылығы, біз білетіндей, Жазбада, Герасьян жерінде жын -шайтан легионына ие болған адамды жеткізген Мәсіхтің өзі куәландырады. Адамзаттың барлық құпиясын ашатын сынақ пен өтеу доктринасына сүйене отырып, біз шіркеуге ақыл -ойды жоғалтпай сене алатын сияқтымыз.[17] . Бірақ сиқырлық Шайтанның сығанның, қойшының немесе кемпірдің бұйрығымен кедей және жазықсыз жас қыздың немесе бейбіт буржуазияның денесінде орналасу үшін тұңғиықтың түбінен кететінін айтқан кезде тозақпен жасаңыз, онда скептицизм заңды, және біз 1598 жылы доктор Марескоттың айтқанын есімізде сақтаймыз. Мартер Броссиер, Роморантиннің иесі, Вольтер күлді: Натура мульта, плура фанта. Әйелдердің денесінде шайтанның болуын табиғи себептермен түсіндіру өте оңай! Бұл күшті одақ қалай пайда болады? Еврей тарихшысы Иосиф Флавийдің айтуынша, өлгендердің жанын трансфузиялау арқылы тірі заттағы мәңгілік азаптауға ұшыраған. [18] ; неғұрлым жалпы және неғұрлым аккредиттелген пікір бойынша, шайтанның өзі құю арқылы, не ол денеге енгенде көрінбейтін болып қалады, не оған шыбын, жәндік немесе басқа жануар түрінде кіреді. Екінші активті принциптің үстірт болуы организмнің түбінде қорқынышты бұзылуды тудырады, ал христиандықтың алғашқы күндерінен бастап XVII ғасырдың соңғы жылдарына дейін бұл адамнан тыс қайғы -қасіреттің белгілері барлық жерде бірдей. . Ақылсыздар, гректердің ликантроптары сияқты, адам қоғамынан бас тартып, зираттарға, тіпті қабірлердің түпкірлеріне жер аударылады: олар ауыртпалықсыз жылайды, жоқтайды. Олардың беті - балқарағайдың түсі, цедринус түсі; олардың аяқ -қолдары қатты және ауыр,бастары, тілдері иегіне ілінген конус тәрізді айналды [19]. Конвульсиялық қозғалыстар оларды жердің бірнеше футына дейін бір -ақ көтереді және олар жарақаттанбай бастарына құлап түседі. Феликс де Ноль шіркеулердің астындағы шыбын тәрізді жүргендерді көрді. Сент -Мартин басқаларды білді, олар бірнеше сағат бойы аспанда, аяғы аспанға бұрылып, қарапайымдылыққа ренжімеді. Қасиетті нәрселердің болуы немесе олардың байланысы олардың қайғы -қасіретін екі есе арттырады. Оларға қасиетті су берілгенде, еріндері оларды ажырата алмай, ыдысқа жабысып қалады. Үй иесінің алдына қойылған олар шеңбер бойымен бүктеледі, ал аяқ -қолдары сынған кезде өлі ағаш сынықтары сияқты жарылады. Табиғаттың әмбебап және терең шайқалуына қарамастан, ақыл -ойдың ақыл -ойы кейде жарқын сәулемен жарқырайды. Олар өткен мен болашақты біледі; олар барлық тілдерді үйренбестен сөйлейді, және одан да таңқаларлық нәрсе! ерніңізді қозғамай. Бірақ олардың жаны қаншалықты мазасыз болса да, оның мәні өзгермейді. Тән шайтанға, жан Құдайға тиесілі. Шіркеу, сонымен қатар, бұл ыңғайсыз қонақты ығыстыру үшін жұмбақ формулаларды, қорқынышты шақыруларды білді. Кейде ол науқастарды нағыз гигиеналық емдеуден өткізді. «Энергумен, - дейді Сент -Мартин, оның есімімен аталатын эксорцизм кезінде, - энергия 40 күн мен қырық түн ораза ұстайды; бірінші аптада ол күлге пісірілген суық нанды жейді және қасиетті су ішеді; келесі бес аптада ол шарап іше алады, бекон жейді, бірақ ол мас болмауға тырысады, және ол шаян мен жыланбақтан аулақ болады (күмәнсіз, өйткені жылан жыланды еске түсіреді, ол жынды еске түсіреді). Егер ол аяғын, бетін немесе дененің басқа бөлігін жуса, ол тек қасиетті сумен жуылады. Ол өлтірмейді және өлтіруді көрмейді; ол мәйіттерге қарап көзін ластамауға тырысады, ал діни қызметкер оны қуып шығаруға ұсынған кезде жусан, әдеттегі құсық ішеді.[20] . Әулие Пачомиустың тағы бір рецепті болды: ол құрмаларға жасырылған кішкене бөліктерге кесілген нанды жеуге мәжбүр етті. Сент -Хуберт ваннаға тапсырыс берді, және 1080 жылы оның бұйрығымен суық суға салынған бөшкеге салынған ессіз адам, оның аузынан шыға алмайтын шайтан әуе күшімен зорлық -зомбылықпен кетіп қалды. кішкене су бұру, және бөшкені сындырды [21] . Бақсылық, шіркеу сияқты, меншікке араласқан; ол шайтан шақыру өнерін үйретті, оны қуу өнерін үйретті. Бірақ шіркеу өзінің сенімділігінде, ауруды емдейтін жалғыз құрал ретінде сенім, үміт пен жүрек тазалығын көрсете отырып, адамды жақсылыққа бұру үшін қорқыныш пен азапты қалай пайдалану керектігін білді. Сиқыршылық,керісінше, ол ақылдылықтың соңғы жарқылдары сөнген түсініксіз тәжірибеге көшті; ол иесінің үйіне валерианы іліп қоюға немесе табалдырықты қара иттің қанымен себуге егеменді құрал ретінде тағайындалды, және бұл абсурдтық рәсімдер артықшылық ретінде қабылданды, өйткені шөпті асып кету оңайырақ. христиандықтың қатал өртеуіне көтерілгеннен гөрі, иттің тырнағы немесе өлтіруі. Барлық уақытта меншікті шайтан осындай жағдайда пайда болады. Египетте немесе Францияда, Сент-Энтони үңгірінде немесе Нотр-Дам-де-Лаон шіркеуінде, Нерон немесе Генрих IV кезінде, ол грек немесе француз тілдерінде сөйлесе де, бұл тұңғиықтың заңсыздығы. үнемі намыссыз, мазақ және мазақ болады; ол өзінің сарказмымен, циникалық батылдығымен, шіркеумен, әулиелермен, діни қызметкерлермен, тіпті Мәсіхпен. Біз онда ортағасырларда таныс сатираның жанама процесін, жауапкершілігі қашып, ешкімге қайтарылмайтын тұспалдауларды мойындаймыз. Құдайсыздар анатемадан немесе бағандардан қорқатын кезде, Шайтан қандай да бір жолмен өзін барлық құдайсыздықтың жариялаушысына айналдырады. Міне, экстремалды күндерден кездейсоқ алынған екі мысал. - Бір күні Сент -Энтониға жабайы аң тәрізді көбіктеніп, өзіне жақындауға батылы барларды тістерімен жұлып алған, есі бар жас жігіт ұсынылды. Әулие дұға ете бастады және жынға: Бұл адамнан шығыңдар деді. -Ескі қарттар, -деп жауап берді Шайтан, ескі ашкөз, ескі жалқау, қанағаттанбайтын монах, саған менің үстімнен осылай тирания жасауға кім құқық берді? Мен шықпаймын. - Әулие қой терісін алды да, жындылардың арқасын қағып: Мен қалағаным үшін сыртқа шығыңыз. Содан кейін шайтан жылай бастады, балағаттады, күлді. - Жақсы! - деп жауап берді әулие, сен бағынудан бас тартқандықтан, мен Иса Мәсіхке айтамын. Ол дереу кетіп бара жатып, таудың басында, пештің жалынынан да жарқын күннің астында тізе бүкті. Тас сияқты қозғалыссыз, ол Құдай зұлым рухқа құрбанын жіберуді бұйырғанша, ол жерде тамақ ішпестен қалуға ант берді. Бұйрық көп күттірмеді, өйткені Құдай Әулие Энтониді ренжіту үшін оны қатты жақсы көрді, және біз көп ұзамай жетпіс шынтақ ұзын айдаһар кейпіндегі Шайтанды маньяктың аузынан шығарып алып, айналасына ілініп бара жатқанын көрдік. Қызыл теңіз. Оның таразы жез жыртылғандай күйіп кеткен жартастарда шырқалды. Мұнда, кем дегенде, драманың іздері әлі де бар; бірақ, біздің күндеріміз жақындаған сайын, иелену - бұл парадтан басқа ештеңе емес. Шайтан барлық резервтен бас тартады; бұл итальяндық арлекин, жәрмеңкедегі орындық. Мен өз мәтіндерімді келтіремін [22] . 1565 жылы қайтыс болған күні Лаон маңындағы Вервинстен келген Николь Обры өз отбасының қабіріне дұға етуге барды. Жерленген адам кейпіндегі бір елес оның алдында тұрып, оған: «Мен сенің атаңмын, мойындамай өлгенмін, мен сенен қалған өмірімді сұраймын», - деді. Арман бірнеше күн қатарынан қайта пайда болды, ал жас қыз бұл елес өзін өлім азабына түсірді, айқайлады, көбіктенді және жерге домалақ болды. Көп ұзамай олар оның жын екенін білді де, оны шіркеуге шығарып жіберді. Теология ғылымдарының докторы, шебер Луи Сурба сиқырларды бастады; бірақ қоймаларға орнатылған шайтан көмекшілердің басына тас лақтыра бастады, ал шебер Луи Сурба кетуге мәжбүр болды. Франция герцогы мен құрдасы Лаон архиепископы өз кезегінде приключенияны көргісі келді. - Аа! бұл сен, мырзам! - деді оған алғашқы сөзінде зұлым рух; Сіз маған тым құрмет көрсетесіз, және сізді дұрыс қабылдау үшін мен бұл қыздың денесіне он тоғыз шайтан шақырдым. - Монсейнер үнсіз қалды, ал шайтан күліп жалғастырды: Мен және менің достарым, біз сіздің және Жан Лебланктің (Жан Лебланк, шайтанның жаргонында Иса Мәсіхтің аты болған) мықты екеніңізді мазақ етеміз. Егер сіз мені қуып жібере алсаңыз, мен сізді кардиналға, тіпті папаға айналдырамын; бірақ, әзірге мен сізге ұйықтауға кеңес беремін: сіз тамақтану кезінде тым көп мас болдыңыз. - Архиепископ талап етпеді. Прелаттың келеңсіз оқиғасына шайтанмен бірге күлген гугеноттар өздерін өз кезегінде көрсетті. Турневеллер мен Конфланс, реформаланған министрлер Николь Обриге барды. - Сен кімсің ? -Сен қай жақтансын ? Сені кім жіберді? жын олардан сұрады. Ал қашаннан бері бір шайтан екіншісін қуа алады? - Мен шайтан емеспін, - деді Турневелл, - бірақ Мәсіхтің қызметшісі. -Мәсіхтің қызметшісі! - деп жауап берді Шайтан; бірақ шындығында, Турневеллес, сіз қателестіңіз; сен менен нашарсың. - Конфланс, Турневеллеге ұялудан шығуға көмектесу үшін, не деп жауап берерін білмей, Мароттың забурларын оқи бастады. - Сіз мені сүйкімді етемін деп ойлайсыз ба, деді Шайтан оған сіздің жағымды әндеріңізбен? Мен оларды жасадым. Бақытымызға орай, Бикеш бұл іске қатысты; ол Шайтанды шақырды, ол оған мойынсұнды; бірақ, Николь Обриден кеткен соң, ол кек алу үшін шіркеуді жабатын барлық тақтайшаларды сындыруға, қазынашының бақшасындағы барлық гүлдерді жыртып тастауға кетті, содан кейін ол реформаның мүддесі деп аталатын Женеваға кетті. . Бұл ұзын меншік драмасы, бұл айуандық драма, ортағасырлық жұмбақтар сияқты, Людовик XIV ұлы ғасырының табалдырығында азаптау арқылы шешілуі керек еді. 1634 жылы Серафим [23] шайтандарының бастығы Лоудун мен Астароттың монахтарының куәліктері бойынша Урбен Грандье отқа жазаланды, ал Лаубардемонт белсенді болған бұл қайғылы және әйгілі іс. Шайтанның иелері өздеріне қалған несиені жоғалтуына себепші болды. Осылайша бәрі тозақ, күлкі мен көз жасы, гротеск пен қорқыныш, мистика мен имансыздық туралы аңыздарда араласады және біріктіріледі. Адам шайтаннан қорқады, бірақ шайтан адамнан қорықпайды. Оған қамшының әсерін тигізетін дұғалар бар, және ол адамдарды күнә жасаудан гөрі, есекті Равеннадан Миланға құйрығынан сүйреп апару оңай болғанын мойындауға мәжбүр. Біз монахтардың оны байлап отырғанын көрдіколарды байсалды ит сияқты байлаңыз; Қыздар оны дистафпен қуып жібергені байқалды: бұл - қозылар жеңген қасқыр. Осы жеңілістерден ұялған Шайтан кейін қатты шатасады; бірақ оның әдепсіздігі соншалықты үлкен, ол өзін адамзатты бағындыруға болмайтын құқығы бар деп санайды, ол кейде жер бетінде болған сәтсіздіктер туралы Құдайдың өзіне шағымдануға барады. Заңды кеңес Бартоле Иса Мәсіхтің алдында оның билігін елемеген адамдарға қарсы жасаған үндеу туралы айтады; Сент -Джон кеңсе қызметкері, Богородицы, адвокат функцияларын орындады. Ібіліс өз ісінен айырылды, ал оның өтінішін қабылдамаған қаулыны естігенде, ол айқайлап, киімін жыртып қашып кетті; бірақ періштелер, Осы уақытқа дейін адам мен жынның қарым -қатынасы тарихында біз жынның адамды қуып келе жатқанын және оған қарамастан оның империясына және оның қыңырлығына бағынғанын көрдік: енді рөлдер өзгеруде. Адам өз кезегінде Шайтанмен кездесуге өз бетімен барады; ол оны шақырады және шақырады, оның қызметі үшін оның жанын ұсынады және белгілі бір формулалардың көмегімен оны өз бұйрықтарына бағындыруға және одан құпиясын ұрлауға тырысады. Қасиетті нәрселерге құрбандықпен пародия, сиқырлық жұмбақ жоралғыларды құрды, Шайтанды өзінің білімін көрсетуге мәжбүрлеу үшін, дінде ғибадат ету рақымдылықты көрсету үшін құрылған; Ғылым өз көзімен уланған және ащы мен ақымақтықты алып жүреді, өйткені шіркеу жариялағандай, жарықты тек Құдайға бет бұру арқылы іздеуге болмайды. Бірақ шіркеуге қарамастан, Әрбір сиқыршы, шайтанмен бірігу арқылы, қызметіне айырбас ретінде оған жанын сату арқылы, өз армандарының орындалуына немесе құмарлыққа ұмтылады. Ақылсыздар одан даналық сұрайды; Альберт-ле-Гранд, табиғат құпиясының сөзі; Trytheim аббаты, 14 ғасырда, адам құпиясының сөзі; Фауст, әмбебап ғылым. Корнил Агриппа, бұл күмәнді сиқыршы, алхимиктердің қараңғы шамы сияқты, қараңғы ғибадатханалар мен жалғыздықта, Корнил Агриппа оған жұмбақ философияның мәселелерін сұрайды, бұл демалыс тек ол үшін басталмады. Тулузадағы Кордель шіркеуінің төсемінде. Фальстафф жақсы жұмада жанын бір бөтелке ескі шарап пен капон аяғы үшін сатады. Луи Гауфреди, Марсельден, Әйелдерге махаббат сезімін ұялату үшін оларды шайтанға береді. 1778 жылы ақшалай құмар ойынынан айырылған Париждегі лакей жаңа пакетке ие болу үшін он кронды сатты, және сол уақытта Ланкаширде ең жақсы биші болғысы келетін ағылшын Ричард Дугдат сатады. би сабағы. Христианның өлмейтін жаны, Мәсіхтің қанымен құтқарылған жанадам мен жын он тәжді бағалады, яғни маған өте ащы ирония сияқты! Алайда, шайтанға да әділ болайық: ол адаммен келісім жасағанда, Шайтан өз міндеттерін жеке ар -ожданмен орындайды. Тамаша өзінің ежелгі мақтанышын жояды; ол өзін кеудеге, жәшіктерге қамауға мүмкіндік береді; оны бөтелкеге ​​салуға да болады. Папа Сильвестр, Симон-сиқыршы, Фауст оны қара иттің денесіне кіруге, оларға қызмет етуге айыптады, және ол осы формада және бірнеше жыл бойы бекітілген мырзаның атымен көрінді. Агриппа адамына. Мәңгілік азаппен төлеуге тура келетін бір күндік қайғылы қанағат! өйткені Шайтан өзін бермеді, өзін сатты және өзін қымбат сатты. Оны сатып алған бақытсыз адам өзінің тапсырысына жазылып, билеті көзіне қайтарылады, және белгілі бір уақыт ішінде ол жан мен тәннен бас тартуға міндеттенеді. Тозақ аймағындағы бұл қорқынышты бағыну азаматтық өмірдің келісімшарттары сияқты, оның заңгерлігі мен стиліне де ие болды. Бұл кешіктірусіз және мейірімсіз дененің нақты шектеуі болды. Эвтичян армандаған және ХІІІ ғасырға Симеон-Метафраст пен Гандерсхайм монахы тапқан Теофил туралы аңыз мәңгілік келісімге бұл сенім христиандықтың бастауына жататынын дәлелдейді. Бақытымызға орай, шіркеу экзоризмнің көмегімен жиі жынды қарызының атағынан бас тартуға мәжбүрледі, ал жандардың қозғалысы кезінде еврейлер сияқты өсімқорлыққа ұшыраған барлық банкирлер, олар сияқты бірнеше рет басынан өткерді. банкроттық Бұл кешіктірусіз және мейірімсіз дененің нақты шектеуі болды. Эвтичян армандаған және ХІІІ ғасырға Симеон-Метафраст пен Гандерсхайм монахы тапқан Теофил туралы аңыз мәңгілік келісімге бұл сенім христиандықтың бастауына жататынын дәлелдейді. Бақытымызға орай, шіркеу экзоризмнің көмегімен демонды қарызының атағынан бас тартуға мәжбүрледі, ал жандардың қозғалысында еврейлер сияқты өсімқорлыққа ұшыраған барлық банкирлер, олар сияқты бірнеше рет басынан өткерді. банкроттық Бұл кідіріссіз және мейірімсіз дененің нақты шектеуі болды. Эвтичян армандаған және ХІІІ ғасырға Симеон-Метафраст пен Гандерсхайм монахы тапқан Теофил туралы аңыз мәңгілік келісімге бұл сенім христиандықтың бастауына жататынын дәлелдейді. Бақытымызға орай, шіркеу экзоризмнің көмегімен жиі жынды қарызының атағынан бас тартуға мәжбүрледі, ал жандардың қозғалысы кезінде еврейлер сияқты өсімқорлыққа ұшыраған барлық банкирлер, олар сияқты бірнеше рет басынан өткерді. банкроттық Біз мұны көре аламыз: манихейліктер қуыста жоғалған қайғы мен үмітсіздіктің көз жасынан туды деп айтқан қайғы мен қайғы елінде Шайтанның қожайындары да, құлдары да, табынушылары да, табылмайтын жаулары да, отбасы мен көптеген вассалдары болды. Бұл қорқынышты патша, әлемнің барлық патшалықтарындағы феодалға ие болған қуатты сузерен, ортағасырлық патшалар мен барондар сияқты, жалпы сот пен әділеттілік төсегін ұстады. Жыл сайын, Сент -Джон түнінде, әр апта сайын, бейсенбіден жұмаға дейін, ол салтанатты мерекелерге, дінсіз кеңестерге, неке адалдығын бұзушыларға, қызғаныштарға, адасушыларға, еврейлерге, адасқан әйелдерге, адасқысы келетін қыздарды шақырды. және тозаққа тағайындалған зұлымдар әлемнің түкпір -түкпірінен осы қараңғы жиындарға келді, демалыс күндері атымен әйгілі. Ібіліс қонақтарына саяхаттың шаршауын аямау үшін оларға сиқырлы жақпа берді, оның көмегімен олар ой үстінде сыпырғышпен ат үстінде ғарыштан өтті. Кейде ол тіпті олардың иығына қарыз берді; Бірақ бұл көлік түрі еш қауіп төндірмеді, өйткені көбінесе жолдың ортасында зұлым рух, жамандық жасауды ойлап, еріксіз ат сияқты өсіп, аттан түсетін шабандоздар тұрды. бұлт аймағынан құлаған кезде денені сындырды. Бұл түнде саяхаттаған әйелдердің капитализаторларында айтылады ауа арқылы жынды Дианумға бару. Бұл Францияда сенбі туралы ең алыс және бірінші еске алу: бірақ бұл белгісіз және егжей -тегжейлі емес. Он үшіншіден он алтыншы ғасырға дейін ақпарат мол. Бұл фантастикалық драмаларда уақыт пен жердің бірлігі қатаң сақталады; оқиға түнде, орманда, зираттарда, қирандылардың жанында және адам өлтіру ластанған жалғыз жерлерде орын алады. Шайтан басқарады, тақта отырады және әрқашан қорқынышты түрде: бұл жүнмен немесе қауырсынмен жабылған құрбақа, қаз тұмсығы бар құбыжық, Пан құдайын да, Азазельді де еске түсіретін ақсақ ешкі, қарғысқа ұшыраған ешкі. Исраил халқының заңсыздықтарына толы шөл дала; ол ақ және мөлдір адам, мұзды тынысы қалтырайды. Майсыз шам, шейіттердің қабірлерінде жанып тұрған мәңгілік шамдар сияқты, дірілдейтін және қараңғы жарық береді. Көмекшілердің еріндерінде күпірлік, ал жүректерінде арамдық бар; пұтқа табынушылар масса дейді және үй иесіне түкіреді; Шайтан құдайсыздық пен күнә туралы уағыздайды; біз оған күлу үшін Інжілді оқимыз, әкелерді сенімін қорлау үшін оқимыз; ежелгі заманның ұятсыз жұмбақтары католиктік литургиямен бірігеді, ал дененің барлық бейнеқосылғылары көтеріліп, жеңіске жетті. Демалыс шіркеуден бас тартуды бұйыратын мерекелер түнінде кездескенде, Шайтан шіркеуді ашу үшін керемет тамақ береді; көмекшілер тосттарды сенімнің бұзылуына, бидғатқа, христиан алдындағы христиандарға және ұйқысыз үй иелеріне көтеріп, қонақтардың көңілін көтереді, ән айтады, Барондар жеген жонглерлер сияқты, ол тозақ шежіресінен қарыз алатын ескі күндердің әңгімелері. XVI ғасырдың алғашқы жылдарындағы фламандиялық сенбіліктерде шайтан кейде дәретхана жалаңаш болатын үлкен шарларды берді. Кәрі түрік биді жас монахпен ашты; Біз сиқыршыларды көрдік, олар түні бойы дүрбелеңмен көтеріліп, дірілдеп, көзге көрінбейтін сүйіспеншілікпен күресіп жүрді, ал той аяқталған соң, олар шайтанға тізе бүктіру арқылы төледі, бұл сұмдық қиял армандаған. Кәрі түрік биді жас монахпен ашты; Біз сиқыршыларды көрдік, олар түні бойы дүрбелеңмен көтеріліп, дірілдеп, көзге көрінбейтін сүйіспеншілікпен күресіп жүрді, ал той аяқталған соң, олар шайтанға тізе бүктіру арқылы төледі, бұл сұмдық қиял армандаған. Кәрі түрік биді жас монахпен ашты; Біз сиқыршыларды көрдік, олар түні бойы дүрбелеңмен көтеріліп, дірілдеп, көзге көрінбейтін сүйіспеншілікпен күресіп жүрді, ал той аяқталған соң, олар шайтанға тізе бүктіру арқылы төледі, бұл сұмдық қиял армандаған. Орта ғасырдың еркектері бұл қараңғы органдардан не іздеді? Бұл фантастикалық әлемнің жұмбақтарына деген қайғылы және табанды ұмтылыс сол варварлық кезеңдегі қасіреттің қаншалықты терең екенін дәлелдеуге жеткілікті емес пе? Сенетіндер мен үміттенетіндер, бірақ соған қарамастан өз сенімдерінен бақыт таба алмайтындар, қуаныш пен көріністен, қуаныш пен аспан жарығынан паналайды. Күмән келтіретіндер, күпірлік ететіндер мен азап шегетіндер, Құдай әрдайым дұға етпейтін күнделікті наны жоқтар, қылмыс туралы армандаған зұлымдар, бұл дүниеден ләззат алуды армандайтын арам жандар да ұшады. белгісіз аймақтарға, бірақ басқа полюске бұрылып, ортағасырлық заң бұзушылар дүние олардан бас тартатын тауарларға шыңыраудың заңын сұрайды, Құдайдан сұрауға батылы бармайтын кінәлі қуаныш. Демек, қос экстази, қосарланған көрініс, бірі жұмақта, екіншісі тозақта. Шіркеу анатемамен және өліммен қылмыстық келісімдерді сәтсіз жазаладыШайтанмен аяқталды; сол брендпен бекер ол еретиктер мен сиқыршылардың оттарын күйдіреді: бұл репрессия қатеге жаңа қасиетті қосады; катединдер пұтқа табынушыларды катакомбалардың жұмбақтарын мойындағандай, стадиандықтар мен ваудоидар католиктік азаптауға дейін сенбі күнінің құпияларын мойындады. Арман азаптаудың шындығына қарамастан сақталады және имидж сияқты имансыздық, ақылсыздық олардың мартирологиясына ие. Енді гримейрді жабайық: ваде ретро, ​​Шайтаналар, және соңғы және одан да ауыр мотивация біздің алдымызда шайтанның барлық кепілдігі, мейірімді елестер, гоблиндер, феялар, сильфалар мен ақылдылар, ескі христиандық жындардың азайтылған және тазартылған ұрпағы пайда болады. ол осы керемет шеберлердің дәстүрлерін пұтқа табынушы мифологиясы мен аңыздарымен Скандинавия әлемінен біріктіреді. - Артур мен Мерлинмен таяқшаны бөлісетін бұл фантастика патшалығында феялар тек жақсы күш қолданады. Көңілді және қыңыр патшайымдар олар таяққа піл сүйегінен таяқшаны алып жүреді, ал көктем әдемі күндерді, гармониялық күндерді қайтарғанда, олар көбелектер сүйретілген інжу-маржан қабығында ауаның мөлдір жазықтарында жүреді. . Барлық гүлдейді, күледі және ән айтады, гүлдер, әйелдер мен құстар оларды тартады және тартады. Жұлдызды түнде олар жапырақтардың астындағы ұяларды шайқайтын жеңіл желдерді оятады; олар лалагүл жапырақтарына сұйық інжу егеді немесе лалагүлден де ақ қыздарға махаббат туралы алғашқы армандарды әкеледі. Біз оларды жиі үйлену тойларында немесе тұңғыштарын шомылдыру рәсімінен өткенде көрдік, олар ән мен өлеңді айтады, өйткені олар музыканы және поэзияны жақсы көреді, ал фантастикалық әлемнің көптеген субъектілерінің арасында олар өнер мен әріптерді дамытады. . Бірақ, өкінішке орай! күші тек әсем әрекеттермен ашылатын бұл қайырымды перілер, адам сияқты, өлім заңдарына бағынады. Зұлымдық үшін өмір сүретін Шайтан өлмейді; жақсылық үшін өмір сүретін перілер, олар жұбататын жердегі тез және шектеулі күндерді ғана сана. Олар осылайша ортақ тағдырды бастан кешіреді, және олар ең таңғажайып нәрселер сияқты, олар бір таңға жарқырайды, сол сарайлар сияқты, су сәулесі астында су көпіршігі тәрізді буланып кететін қыңырлығының әлсіз ескерткіштері. Күн. Бақытымызға орай, перілер үшін адам үшін бәрі де қабірде аяқталмайды, сонымен қатар олардың жұмақтары бар, ол Аваллон жерінде орналасқан. Жоқ, сіз ескі әлемнің апатында толығымен өлмедіңіз, Гораций балаларына қамқорлық жасау үшін Апенниннен келген ошақ қорғаушыларын, елдік құдайшылықты жазалайсыз! Орта ғасырларда сіздің құрбандық үстелдеріңізді қиратқан кезде, мен сізді жаңа атаулармен, орманда, өзендердің жағасында, дыбыс беретін шұңқырлардың түбінде әлі тірі деп білемін. Кабалдың қарапайым рухтары табиғаттың өндіргіш күштерінің күлімсіреген бейнесі тәрізді осы ежелгі құдайлардың мұрасын жинады. Сатиралар мен сильвандардың тікелей ұрпақтары болып табылатын сильфалар ормандар мен аңғарлардың жалғыздығына қоныстанды, ал гүлді жолдар бойында олар жас адамдарды ренжітеді.қыздары, өздерінің құмар ата -бабалары сияқты, нимфаларды ренжітті. Найниндер наядтардың асығыс төсектерінде, бұлақтардың шетінде, олардың салқын патшалықтарында жатты. Аласторлар жолдарды, аңғарларды гномдар бақылайды. Әр халықтың, әр елдің, әр ауылдың өзінің таныс рухы бар, өйткені ежелгі уақытта әр үйдің өз құдайы болған. Германияда Сократтың жыны фоллетке айналады; Шотландияда ол гоблинге айналады; және сонда, қаламы нағыз сиқыршы таяқшасы болып табылатын әңгімеші айтқандай, «оның жұмбақ өмірі қойшының саятшасымен байланысты; ол үй ошағында, Каминнің күйе жағымен және қабырғадағы ойықтарда, үйлесімді крикет ұяшығының жанында тұрады. Жұмсақ және пайдалы, бірақ бұзылған бала сияқты ақылды, қорадағы сиырларды сауады, тауларда немесе егін жинауда отарды күзетеді, ол қорғайтын отбасы үшін, егістікте астықтың құлағын ұмытады. Германияда ол ормандарда балтаға қарсы тұратын ескі ағаштарды кесуге ағаш кесушілерге көмектеседі; ол шахталарға кіреді, жалаңаш қолдары мен былғары алжапқышы арқасына мықтап оралған, краншыларды шахтерлерге бұрып, оларды мәңгілік тұңғиықты бақылайтын көкшіл жалынмен генийден қорғайды. Кіші Плиниге, босатылған Маркусқа түнде қырынуға және тарауға келген римдік рухтан гөрі ақылшы үйдің ең қарапайым күтіміне қамқорлық жасайды және поэзиядан прозаға дейін қанағатшылдықпен түседі. ормандарда ағаш кесушілерге балтаға қарсы тұратын ескі ағаштарды кесуге көмектеседі; ол шахталарға кіреді, жалаңаш қолдары мен былғары алжапқышы арқасына мықтап оралған, краншыларды шахтерлерге бұрып, оларды мәңгілік тұңғиықты бақылайтын көкшіл жалынмен генийден қорғайды. Кіші Плиниге, босатылған Маркусқа түнде қырынуға және тарауға келген римдік рухтан гөрі ақылшы үйдің ең қарапайым күтіміне қамқорлық жасайды және поэзиядан прозаға дейін қанағатшылдықпен түседі. ормандарда ағаш кесушілерге балтаға қарсы тұратын ескі ағаштарды кесуге көмектеседі; ол шахталарға кіреді, жалаңаш қолдары мен былғары алжапқышы арқасына мықтап оралған, краншыларды шахтерлерге бұрып, оларды мәңгілік тұңғиықты бақылайтын көкшіл жалынмен генийден қорғайды. Кіші Плиниге, босатылған Маркусқа түнде қырынуға және тарауға келген римдік рухтан гөрі ақылшы үйдің ең қарапайым күтіміне қамқорлық жасайды және поэзиядан прозаға дейін қанағатшылдықпен түседі. Ескі күндердің ертегілеріне сүйіспеншілікпен қарайтын бұл арманшыл Германия өзінің ақылды балаларына қонаққа келген басқа рухтардың есі мен есімін жылнамасында сақтап қалды. Ол отыз жыл бойы епископтық түскі асқа көкөністерді тазартқан архиепископтың эльфі Хейдекиндті әлі де есінде сақтайды: ол жас парақ түрінде өзін он жыл бойы «сквер» ретінде қызмет еткен осы жынды есінде сақтайды. барон. Ешқашан Рейн жағалауында, құлыптардың ескі залдарында, қару ретінде сенімдірек және ынталы бет болған жоқ. Барон аңға кетіп бара жатқанда, гоблин үзеңгіні ұстады да, қыңыр атқа тізгінді қатайтты. Барон соғысқа шыққан кезде, гоблин жолды жарықтандыру үшін оның алдында жүрді; бұл Каледтің Лараға деген махаббаты еді. Бір күні, рыцарьдың әйелі ауырып қалды, ал гоблин оны жақпадан сүртті, ол бірден денсаулығын қалпына келтірді. - Сонда сен кімсің, - деп сұрады барон, ризашылықпен, - сен Құдай маған серік ретінде берген әйелді өлімнен еске алдың ба? - Мен жынмын. Рыцарь крест белгісін жасады. Эльф күлімсіреп, былай деп қосты: -Өзіңізді тыныштандырыңыз, маған қалған жалғыз бақыт -ер адамдармен өмір сүру және оларға пайдалы болу. - Періште немесе шайтан, рыцарь сөзін жалғастырды, сен кім болсаң да, саған сыйақы қарызмын, мен саған тауарымның жартысын ұсынамын. - Заттарыңды сақта, бірақ маған бес соль бер. - Бес сол, - деді рыцарь таңданып, және мұндай сомамен не істегіңіз келеді? - Мен гоблинге жауап бердім, кішкентай қоңырау сатып алып, сенушілерді жексенбіде қызметке шақыруды осы кедей шіркеуге қойғым келеді. -Рыцарь бес солды берді, ал жын оның қоңырауын сатып алды. -Мен әлі де бұл жұмбақ хосттар туралы ұзақ және оғаш әңгімелерді білемін; бірақ кімТитания әнін айтқан Шекспирден кейін гоблиндер мен перілер туралы айтуға батылы барады; Нодиерден кейін, кім Аргайл эльфінің оқиғаларын айтып берді? Біздің заманымыздың жарығына дейін жоғалып кеткен шайтан әлемі, күн сәулесінде жоғалып кеткен Моргананың сарайлары сияқты, оның фантастикалық және әр түрлі аспектілерінде. Құдайдың қаһарынан аспаннан қуылған, адамдардың скептицизмімен жерден қуылған Шайтан қайтадан өзінің қараңғылығына батып кетті, бірақ біз әлі де Сальвиан заманындағыдай айта аламыз: ubique демоны, өйткені оның естелігі барлық жерде, ертегілерде , поэзияда, өнерде. Біз аңыздардан оқимыз, ол әлемнен жоғалмас бұрын, ол адамдар арасында өзінің ізінің ізін қалдырғысы келді және ол өзінің естеліктерін сақтау үшін Cecrops сияқты өшпес ескерткіштерді көтерді. Англияда ол Кроуленд Эббиін салды; Германияда ол Кельн соборының жоспарын жасады. Тозақтың өзі күмән туғызатын ғасыр балалары, біз бір күні біздің ортақ қожайынымыз болатын бұл көрінбейтін жау туралы әрең ойлаймыз; және егер оның қорқынышты есімі біздің аузымызға қайта орала берсе, ол тақтан тайған құдайлар поэзияны паналағандай, таныс тілді паналағаны үшін. Құдай сөзі, бұл қасиетті сөз, біздің аузымыздан тек салтанатты уақытта, үлкен қауіп -қатерде, үлкен қайғыда, соңғы сәтте шығады және көбінесе күпірлік сияқты. Ібіліс сөзі, керісінше, одан қашанда қашып кетеді, ал леп, салыстыру термині, үстеу немесе зат есім кезегімен бізге әлемнің барлық жерлерінде таныс орындар арқылы жынның өткенін еске салады. Осы ескі кітаптарды оқымай -ақ ашайық, оның аты әр бетте. Әкелер мен мұғалімдер, мектептің барлық періштелері, оған кем дегенде бір тарауды арнаңыз, ал оның психологиясы теодицаның қосымшасына ұқсайды. Проклус пен Александриандықтар оның субстанциясымен, Пселлуспен жұмбақ операциялармен, Әулие Томаспен бүкіл тағдырымен айналысады; Торквемада, Михаэлис, Майдонат, өзінің зұлымдығы мен айлакерлігі үшін; Пьер де Ланкре өзінің тұрақсыздығы үшін. 17 ғасырда ағылшын Жан Ди Оксфорд кітапханасына өзінің конференцияларының тарихын өсиет рухпен өсиет етті; Англия Джеймс І Шайтанның жағдайымен күресу үшін өзінің патшалығына қамқорлық жасауды ұмытады; Делрио мен сиқыршыларды силлогизмдерін растау үшін өртейтін инквизиторлар шайтаннан бас тарту-бұл Құдайға күмән келтіру деп мәлімдейді, ал бұл жындық юрисконсульттер, Бельцебубтың бас прокурорлары, оларды Вольтер атайды, тозақтың әдеттегі заңын жазады. Біздің әкелеріміздің әдепсіз және мистикалық театрында Шайтан Рим императорларымен, әулиелермен және Богородицамен, сахнаның құрметімен бөліседі, және, мүмкін, ирониялық күпірлікті жасыратын жалғыз нәрсе, көбінесе оның үлкен жұмысы бар. Оның жеккөрушілігі - бұл іс -әрекеттің түйіні, өйткені махаббат - классикалық трагедияның түйіні, ал Құдай қосымша рөлге дейін төмендетілген, Олимптың құдайлары сияқты драмалық мелодияға бейтаныс болып қала береді. оған қатыспай -ақ, әсер етпестен, адам көз алдында ойнаған көз жасымен араласқан буфундық драма. Орта ғасырларда буржуазия мен саудагерлер үшін шайтанның кейіпкерін ойнау үлкен бақыт, нағыз муниципалды құрмет болды, және бұл рөлге айрықша артықшылықтар берілді. Осылайша, Чаумонтта оны толтырған актерлер сегіз күн ішінде өз қалауы бойынша елде өмір сүре алады. Осы кең таралған сөз: «Егер бұл Құдайға, Богородицы мен Сент -Джон мырзаға ұнамаса, мен шайтан боламын және қарыздарымды өтеймін». Шайтан тіпті он алтыншы ғасырда драмаларда үлкен орынға ие болғандықтан, шайтан атауы белгілі пьесаларға берілді. Кішкентай шайтанды екі кейіпкер, үлкенін төрт адам бейнелеген: бұл мақал -мәтелдің сыртында: Төрт шайтанмен ойнау. - Эпоста Шайтан әлі де басты рөлдерді сақтап қалады. Дантеде ол орта ғасырлар армандағандай, сұмдық және пішінсіз болып көрінеді. Милтонмен бірге ол өзгеріп, өзінің алғашқы сұлулығын қайтарады; ол Гомердің құдайлары сияқты шешен, кейде олар сияқты сөйлейтін. Мүсінші, ақын сияқты, жыннан шабыттанған; өлеңдегідей тас үстінде ол әрқашан бір типті, қорқынышты және қараңғы типті, зұлымдық жағдайынан құбыжық жануарлар дәрежесіне дейін төмендеген табиғат символы: оның мүйізі, ешкі аяғы, кейде бетіне немесе денесінің кез келген басқа жеріне маска киеді, бұл оның табиғатының екіжүзділігін куәландырады. 12 ғасырда біз оны христиандық шіркеулерде көреміз, Мысырдың тозақ құдайлары сияқты, таразы басының жанында тұрып, өлгендердің істерін өлшеп, бассейндерді оның жағына бұруға тырысады. Тозақ пен Ақырзаман сахналарында ол жазалаушылар сияқты азаптау құралдарымен қаруланған көрінеді; Чартрес соборындағы барельефте, ол қарғыс атқан айдаһардың үлкен аузына итереді. Дагоберт қабірінде ол оған жаман қылық көрсете отырып, Вулканиядағы Вулкания үйіне, осы патшаның ластанған жанына апарады. Мүсін мен витражды жылтырату мен уағыздауды үйрететін шіркеу, осылайша аңызды қорқынышпен, жақсылық жолында адалды сақтап қалу үшін сақтайды. Уго де Сент-Виктор бізге көрсеткен адамдар сияқты, романтикалық астаналарда бұралатын және мүсіркейтін гротеск және толық емес фигуралардағы күнә бірікпеген мүшелерін жинау үшін босқа. Мұнда өнер шайтанның адамды жеңгенін білдірді; басқа жерде ол басқа символдар астында білдіреді періште мен адамның шайтанды жеңуі. Әулие Джордж немесе бас періште Майкл өлтірген айдаһар Шайтанның эмблемасынан басқа ештеңе емес. Литургия өзінің ырымдарында зұлым рухтың жеңілгенін еске түсіреді. Гаргойлдар, таррастар, базиликтер, белгілі бір қалаларда салтанатты шерулермен серуендеуге шыққан, ал лақтырылған барлық сұмдық жануарлар содан кейін есектерді жерлеуге, шығарылған сияқты, бәрібір шайтан ерді, римдік жеңістердегі тұтқындар сияқты шынжырмен байланған, оны жеңген әулиенің религиясы. IV. Орта ғасырлар бойы біз жын туралы ежелгі және қараңғы аңызды ұстанған кезде, жүрек тұнып қалады, ақыл қайғыға батады, және біз адамның ақыл -ойы мақтанышпен ойдан шығарылған бос сөз емес пе деп ойлаймыз. Мистика мен имансыздық, қорқынышты және гротеск араласатын және біріктірілетін бұл қастерлемелерді түсіндіру үшін біз алдымен уақыттың надандығы мен айуандығын шақырамыз; бірақ, пациенттің рефлексиясы бұл қараңғы тарихты қазып алған кезде, кеңірек көкжиектер ашылады, және біз барлық ырымның өзінің бұрынғы себептері мен мотивтері бар екенін мойындаймыз. Осылайша ревантанттарға деген сенім өлместік догмасының нәтижесі ғана. Екінші өмір, христиан діні көрсеткендей, біз үміттенеміз, бірінші өмірдің естелігі мен сүйіспеншілігімен жалғасады; сондықтан, неге жерді еске алатын жан, жан азаттықтан босатылғанда, ол өзінің өлетін конвертін сақтайтын бұл елге қайтып оралмай ма? Бұл өлімнің жұмбақтарында бізді күлдіретін сенімділік бізді жұбататын ең қымбат үміттердің тікелей нәтижесі болып табылады. Астрологияға деген сенімнің де негізі ғылымда. Астрология аспандағы болашақ заттардың құпиясын іздейді; біз оның үкімдеріне сенеміз; Неге? Себебі бірнеше нүктелердегі сенімділікті есептей отырып, ол кейде ғарышта болатын революцияларды болжады. Ол болашақты шексіз болжады; сондықтан оған өмір мен әлемнің тар шеңберінде қатаңырақ болжауға тура келді. Адам, тіпті ол абсурдқа бой алдырса да, әрқашан сенуге қандай да бір себептері болады және өзінің арманына ұтымды нәрселерден тірек іздейді. Қателікке сену - бұл әмбебап ақыл -ойдың тұтылуының өтпелі нәтижесі емес, ол осындай сәтте басталып, екіншіде аяқталады; қателік адамның немесе ғасырдың айрықша әрекеті емес, Орта ғасырлар шайтанның дүние істеріне белсенді және үзіліссіз араласуына сенді және бұл сенімнің пайдасына әмбебап дәстүрді, жалғандыққа да қатысты мектептің семод, квод убикесін шақырды. шындығында. Себебі, бүкіл адамзат, және алғашқы күндерден бастап, Шайтан туралы ұғымды өзінің басына түскен зұлымдықтардың санасымен ойлап тапты. Орта ғасырда сатаниліктер мен воудоистарда қайтадан өмір сүретін Бардесанес, Манес, Присциллендер шайтанды себеп туралы идеяға көтереді.және бұл жолмен оны бұл әлемнің құдіретті вице-министрі етеді, олар догманы барлық илаһи жақсылықтардан құтқаруға тырысады, сөйтіп олар күпірліктен құтылу үшін өздерін қайтадан бидғатқа тастайды. Нағыз таңқаларлық және қайғылы оқиға! бұрын-соңды болмаған ырымдар собордың етегіндегі күрек тәрізді догманың айналасында үйіліп жатыр, ал емтиханның рухы бүлік шығарғанда, ол догмаға шабуыл жасайды және ырымдарды құрметтейді! Осылайша, бидғат өз кезегінде Мәсіхтің құдайлығын, Богородистің тазалығын, қасиеттіліктерді, Інжілдің адамгершілігін жоққа шығарады; бірақ ол шайтанды құрметтейді, оның ұлылығын жоғарылатады, тіпті Лютермен бірге оның империясының шегін шегіндіреді. Жанды өлтіретін жеті күнәмен өмір сүрген Шайтан жаратылыстағы екінші құдайға, зұлымдардың, өршіл, сараңдардың құдайына ұқсайды. Ғибадат бір түрде бөлінеді және мистика Құдайдан іздейді, ал бұл өмірден демалыс, абсолютті білім, барлық өлмейтін тауарлар, бақсылық жыннан денсаулық, күш, ғылым іздейді. сәттілік, махаббат, барлық тез бұзылатын тауарлар. Бұл шайтанның ежелгі және қараңғы аңызы - барлық уақытта және барлық нәрселерде болатын шексіз қайғы -қасіреттің ең ащы символы, жамандықтың тұқымы, жанның түбінде орналасқан белгісіз зұлымдық инстинкті. , өзінің ақылсыздығына, өзінің имандылығына қарамастан, ол өткенге пайдалы әсер етті. Бұл өмірде, бір мезгілде өтеу мен сынақ, христиандар, өзіне ашуланған бұл дұшпанға қарсы, әрқашан шайқасқа қаруланған және шайқасты сенімді түрде қолдайды, өйткені ол Шайтанның оны жеңе алмайтынын біледі. кім жеңіске жетсе: ол маңызды емес. Әулиелердің күресі мен олардың жеңістері, батылдық пен күш -жігердің үлгісімен, оның әлсіреуге дайын, және ең аңғал аңыздарда адам бостандығының бейнеленбейтін догмасы жаңа қасиетті алады. Он сегіз ғасырға жуық созылған бұл ұзақ билік кезінде Шайтан Құдайдың сүйіспеншілігінен гөрі үрей тудырды; бірақ дәл осы қорқыныш арқылы ол адамға жақсылық үшін күш пен сенімділік берді, ол әрқашан сенімнен алынбайды, және біреуден артық әулие оған өзінің гало мен құтқарылуына қарыздар. Джозеф де Майстр дұрыс болар ма еді? Орындаушы бүкіл адамзат қоғамының іргетасы болып табылады ма? және осы тәртіпсіз және дүрбелеңді әлемді күзетіп тұру үшін, Құдайға, бағынбаған патшалар сияқты, жазалаушы қажет пе? Шайтан Құдайдың сүйіспеншілігінен гөрі үрей тудырды; бірақ дәл осы қорқыныш арқылы ол адамға жақсылық үшін күш пен сенімділік берді, ол әрқашан сенімнен алынбайды, және біреуден артық әулие оған өзінің гало мен құтқарылуына қарыздар. Джозеф де Майстр дұрыс болар ма еді? Орындаушы бүкіл адамзат қоғамының іргетасы болып табылады ма? және осы тәртіпсіз және дүрбелеңді әлемді күзетіп тұру үшін, Құдайға, бағынбаған патшалар сияқты, жазалаушы қажет пе? Шайтан Құдайдың сүйіспеншілігінен гөрі үрей тудырды; бірақ дәл осы қорқыныш арқылы ол адамға жақсылық үшін күш пен сенімділік берді, ол әрқашан сенімнен алынбайды, және біреуден артық әулие оған өзінің гало мен құтқарылуына қарыздар. Джозеф де Майстр дұрыс болар ма еді? Орындаушы бүкіл адамзат қоғамының іргетасы болып табылады ма? және осы тәртіпсіз және дүрбелеңді әлемді күзетіп тұру үшін, Құдайға, бағынбаған патшалар сияқты, жазалаушы қажет пе? 2q30qhzkk5w3w8miua7seiiuq488ipp 10 3686 8336 2021-09-30T21:13:12Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly><!-- Merci de laisser le saut de ligne qui suit cette ligne : il sert à l’extension bilingue --> <!-- merci. --><!-- --><div id="headertemplate" class="ws-noexport" style="width:98%;margin:auto"><!-- --><div class="headertemplate" style="border:1px solid #CCCC99;background:#F0F0E0;padding:0.5em;line-height:1.2;text-align:center"><!-- --><div id="ws-author" class="headertemplate-author" style="padding:0.5em 0;font-size:110%;font-weight:bold">{{#if:... wikitext text/x-wiki <includeonly><!-- Merci de laisser le saut de ligne qui suit cette ligne : il sert à l’extension bilingue --> <!-- merci. --><!-- --><div id="headertemplate" class="ws-noexport" style="width:98%;margin:auto"><!-- --><div class="headertemplate" style="border:1px solid #CCCC99;background:#F0F0E0;padding:0.5em;line-height:1.2;text-align:center"><!-- --><div id="ws-author" class="headertemplate-author" style="padding:0.5em 0;font-size:110%;font-weight:bold">{{#if:{{{2|}}}|{{{2|}}}|Anonyme}}</div><!-- --><div id="ws-title" class="headertemplate-title" style="padding:0.5em 0;font-size:125%;font-weight:bold">{{#if:{{{1|}}}|{{{1|}}}|{{PAGENAME}}}}</div><!-- -->{{#if:{{{3|}}}|<div class="headertemplate-reference" style="padding:0.5em 0;font-size:110%">{{{3|}}}</div>}}<!-- --></div><!-- --></div><!-- -->{{#if:{{{nocat|}}}||<!-- -->{{#if:{{{4|}}}|{{DEFAULTSORT:{{{4}}}}}|{{Classement|{{PAGENAME}} }}}}<!-- -->{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | | [[Catégorie:Livres]] | }}<!-- -->}}<!-- --></includeonly><noinclude> {{Documentation}} </noinclude> j52inj7ddr1p6c8ez3rl8ta4a2zznr4 10 3687 8363 2021-10-06T17:13:30Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты { position: relative; } .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты .icon { display: flex; align-items: center; position: absolute; top: 0; bottom: 0; left: 0; } .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты .icon img { display: block; } .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты .label { margin: 0 2em; } @media (min-width: 720px) { .ts_Құрандағы кейіпкерлер_... sanitized-css text/css .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты { position: relative; } .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты .icon { display: flex; align-items: center; position: absolute; top: 0; bottom: 0; left: 0; } .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты .icon img { display: block; } .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты .label { margin: 0 2em; } @media (min-width: 720px) { .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты { margin: .15em; } } body.skin-minerva .ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты { margin: 0; } /* [[Санат:Үлгі:CSS]] */ 3rk42b52vrc95cipwtoi2i59av54ji5 10 3688 8369 8368 2021-10-06T17:38:18Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {{#if: {{{белгіше|}}} | <templatestyles src="Үлгі:Құрандағы кейіпкерлер/аты/styles.css" /><div class="ts_Құрандағы кейіпкерлер_аты"><div class="icon" style="{{{Белгіше стилі|}}}">[[File:{{{белгіше|}}}|{{{белгіше ені|20px}}}|{{{подпись|}}}]]</div><div class="label">{{инфобокс/Есім|{{{1|}}}}}</div></div> | {{инфобокс/Есім|{{{1|}}}}} }}<noinclude> {{doc}} </noinclude> fus6jwzas9u3ir6n2auiogbqzo75xa5 10 3689 8370 2021-10-07T04:30:09Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly> {{#if: {{{жанр|}}}{{{тақырыбы|}}}{{{қозғалысы|}}}{{{дәйексөз|}}}{{{әсер ету|}}}{{{Ұлты|}}}{{{белгілі жұмыстар|}}}{{#invoke:Wikidata|шағым|P800}}| ! colspan="2" style="background-color:#DDDDDD;" {{!}} Жазамын }} |- {{#if:{{{жанр|}}}| {{!}} '''[[Әдеби жанр|жанрлар]]''' {{!}} {{{жанр|}}} }} |- {{#if:{{{тақырыбы|}}}| {{!}} '''Тақырыптар''' {{!}} {{{т... wikitext text/x-wiki <includeonly> {{#if: {{{жанр|}}}{{{тақырыбы|}}}{{{қозғалысы|}}}{{{дәйексөз|}}}{{{әсер ету|}}}{{{Ұлты|}}}{{{белгілі жұмыстар|}}}{{#invoke:Wikidata|шағым|P800}}| ! colspan="2" style="background-color:#DDDDDD;" {{!}} Жазамын }} |- {{#if:{{{жанр|}}}| {{!}} '''[[Әдеби жанр|жанрлар]]''' {{!}} {{{жанр|}}} }} |- {{#if:{{{тақырыбы|}}}| {{!}} '''Тақырыптар''' {{!}} {{{тақырыбы|}}} }} |- {{#if:{{{қозғалысы|}}}| {{!}} '''[[:Санат:Мектеп әдебиеті/әдеби қозғалыс]]''' {{!}} {{{қозғалысы|}}} }} |- {{#if: {{{белгілі жұмыстар|}}}{{#invoke:Wikidata|шағым|P800}}| {{!}} '''Жұмыс істейді''' {{!}} {{#if: {{{белгілі жұмыстар|}}}|{{{белгілі жұмыстар|}}}|{{#invoke:Wikidata|шағым|P800|параметр=link|list=&nbsp;❦<br/>}} {{Жесір|P800}}}} }} |- {{#if:{{{дәйексөз|}}}| ! colspan="2" style="border-top: 1px solid #C0C0C0;" {{!}} }} |- {{#if:{{{дәйексөз|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align:center;" {{!}} ''„{{{дәйексөз|}}}“'' }} |- {{#if: {{{әсер ету|}}}| {{инфобокс/+/html|белгі=+|мәтін=Influintoj|стиль=1|қаріп салмағы=700|набивка=0.2em; text-align:left}} ! Influintoj <!--қолданбаңыз {{!}} вики грасигомен. әйтпесе, бұл абайсыз--> {{!}} {{{әсер ету|}}} {{инфобокс/+/html|белгі=*}} }} |- {{#if: {{{ұлты|}}}| {{инфобокс/+/html|белгі=+|мәтін=Influitoj|стиль=1|қаріп салмағы=700|набивка=0.2em; text-align:left}} ! Influitoj <!--қолданбаңыз {{!}} вики грасигомен. әйтпесе, бұл абайсыз--> {{!}} {{{ұлты|}}} {{инфобокс/+/html|белгі=*}} }} |- {{#switch: {{аккредитив:{{{көрсету порталы|}}}}} |Ия|j=! colspan="2" style="text-align:center;border-top: 1px solid #C0C0C0;" {{!}} [[File:Portal.svg|20px]] [[Әдебиет порталы |Литературный портал]] }} |-</includeonly> <noinclude>{{-}} {{doc|жоғарғы өріс=0}} [[Санат:үлгі:инфобокс/кейіпкер]] </noinclude> izb0evf9qyfjhq5epsytpsaahqbx1m0 10 3690 8372 8371 2021-10-07T06:42:22Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 3691 8405 8404 2021-10-12T13:21:01Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki Ересек ер адам - ​​еркек. Қарсы жыныс - әйел . «Адам» ұғымының ғылыми тілде, қоғамда және психологияда өз орны бар және әр түрлі мағынаға ие. Оны эмоция, үлгі, еркектік деп те түсінуге болады . Ер адамның белгілі бір физикалық ерекшеліктері бар, олардың кейбіреулері көбеюге байланысты. Орташа алғанда, ер адам әйелден ерекшеленеді, мысалы: Еркектер бұлшықетті. Ерлер дененің жоғарғы бөлігінде әйелдерге қарағанда екі есе дерлік, ал дененің төменгі бөлігінде 50 пайызға артық күшке ие. Ерлер орта есеппен әйелдерге қарағанда биік. АҚШ -та ерлердің орташа ұзындығы 175,8 сантиметр. Еркектер әйелдерге қарағанда орташа ауыр. АҚШ -та ерлер орта есеппен 88,8 келі. Ер адамның денесінде май аз. Ер адамның жамбасы тар. Ер адамның дауысы төмен. Адамның көмейдің тудыратын, үлкенірек ретінде белгілі жұлдыру сөз Адам атаның алма . Ер адамның көзінің бұрыштары, бет сүйектері мен иегі күшті және бұрыштық болады. Ер адамның бетінде шаш пен сақалдың өсуі көбірек болады . [2] Ата -ана ретінде кейбір ер адамдар таз болады . Жалпы алғанда, меланин көбірек : тері, көз, қастар мен шаштар қараңғы. Қалың және қатал тері . Ер адамның кеудесі жоқ . Алайда, еркектің емізікшесі болады , себебі емшек емуіне жауапты гендер құрсақта гендерлік айырмашылыққа жауапты гендердің алдында қызмет етеді. Ер миының қыртысы пропорционалды және абсолютті үлкен, жалпы ми сияқты. c2y04ugsdzawxstzdj9lc3q9d98b7l9 0 3692 8416 8415 2021-10-12T15:56:32Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki <center>[[File:Maome.jpg|centre|700px]] '''Мұхаммед пайғамбар''' </center> 4swctlvsxmqmync4qsf5bb8un1c248i 10 3693 8458 8457 2021-10-14T18:47:06Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Инфобокс |дене_класс = vcard |дене_стиль = width: 20em; {{Float right}} border-style:solid; border-width:1px; border-color:#6E6E6E; |үсті = <span class="fn">{{#if: {{{аты|}}} | {{{аты}}} | {{PAGENAME}} }}</span>{{#if: {{{Арабша атауы|}}} | <br /><small style="font-weight: normal;"><i class="nickname">{{{Арабша атауы}}}</i></small>}} |үсті_стиль = background:#FFCC33; |үсті_класс = fn |үсті2 = |үсті_стиль2 = nickname |сурет = {{#if:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|[[Сурет:{{{Сурет|}}}{{{сурет|}}}|{{#if:{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|{{{Сурет ені|}}}{{{сурет ені|}}}|250x350px}} px|Сурет]]}} |сурет_атауы = {{{Сурет атауы|}}}{{{сурет атауы|}}} |белгі_стиль = min-width:9em; text-align:left; background:#eee; |тақырыпша_стиль = background:#FFCC33; |тақырыпша1 = Сипаттама |белгі2 = Атауды түсіндіру |мәтін2 = {{{Атауды түсіндіру|{{{Атауды түсіндіру|}}}}}}{{{Атауды түсіндіру|{{{Атауды түсіндіру|}}}}}} |белгі3 = Басқа тілдердегі атауы |мәтін3 = {{{Басқа тілдердегі атауы|{{{Басқа тілдердегі атауы|}}}}}}{{{Басқа тілдердегі атауы|}}}{{{Басқа тілдердегі атауы|}}} |белгі4 = Ескертулер |мәтін4 = {{{Ескертулер|}}}{{{ескертулер|}}} |белгі5 = Латынша жазу |мәтін5 = {{{Латынша жазу|}}}{{{Латынша жазу|}}} |белгі6 = Орысша жазу |мәтін6 = {{{Орысша жазу|}}}{{{орысша жазу|}}} |белгі7 = Санат |мәтін7 = {{{Санат|}}}{{{санат|}}} |белгі8 = Мәтіндер |мәтін8 = {{{Мәтіндер|}}}{{{мәтіндер|}}} |белгі9 = Еврейше жазу |мәтін9 = {{{Еврейше жазу|}}}{{{еврейше жазу|}}} |белгі9 = Грекше жазу |мәтін9 = {{{Грекше жазу|}}}{{{грекше жазу|}}} |белгі10 = Әр түрлі |мәтін10 = {{{Әр түрлі|}}}{{{Әр түрлі|}}} |тақырыпша13 = {{{Сайты|}}}{{{сайты|}}} |асты_стиль = background:#FFCC33; |асты = {{#if:{{{ортаққор|}}}|<div>'''[[commons:Category:{{{ортаққор}}}{{!}}{{#if:{{{есімі|}}}|{{{есімі}}}|{{{ортаққор}}}}}]]''' [[Ортаққор]]да</div>}} }} {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша тұлғалар]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> tartx994wky5tvm6wbhaf4nmnxzwsq4 10 3694 8433 8432 2021-10-14T12:14:49Z Хайкал 2655 /* Көшіріп алу үшін */Қатені түзедім wikitext text/x-wiki == Көшіріп алу үшін == <pre>{{Аллаhтың 99 есімі |Аты = |Арабша атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Фон = |Санат = |Орысша жазу = |Латынша жазу = |Мәтіндер = |Атауды түсіндіру = |Ескертулер = |Басқа тілдердегі атауы Басқа тілдердегі атауы = |Еврейше жазу = |Исламда = |Ортаққор = }}</pre> qi7lkawbkigkzgfm5q5dikbnv277j33 0 3695 8460 8459 2021-10-15T12:12:28Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {{Аллаhтың 99 есімі |Аты = Әл-Бари |Арабша атауы = {{Lang-ar|الباري}} |Санат = Құдай |сурет = Al-bari-asmaul-husna.png |сурет ені = 230 px |сурет атауы = [[File:12-al-bari.ogg]]Жаратушы, Продюсер, Эволюционер, Жоқтан бар Жаратушы |Еврейше жазу = אל בארי |Грекше жазу = Αλ-Μπάρι |сайты = }} «Жоқтан бар етуші Иелеріңе тәубе етіңдер» (Бақара, 54) Ол - Алла, жаратушы, барлық нәрсені ойлап шығарушы, формаларды беруші. Ең жақсы есімдер Оған тиесілі. Көктер мен жердегілердің бәрі Оны дәріптейді. Және Ол-Құдіретті, Дана. ( Хашр сүресі 59:24) 3j17idit8crbhpwoyml5tlnl6wfhuhy 0 3696 8453 8452 2021-10-14T18:34:25Z Хайкал 2655 /* Араб алфавиті */ wikitext text/x-wiki '''Араб тілі''' әдетте әлемдегі негізгі тілдердің алғашқы алтылығына кіреді. Исламның қасиетті кітабы Құран тілі ретінде ол бүкіл мұсылман әлемінде кеңінен қолданылады. Ол Эфиопияның негізгі тілі - еврей және амхар тілдерін қамтитын семит тілдерінің тобына жатады. Араб диалектілері көп. Классикалық араб тілі - Құран тілі - бастапқыда қазіргі Сауд Арабиясында Меккенің диалектісі болды. Мұның қазіргі стандартты араб тілі деп аталатын бейімделген түрі кітаптарда, газеттерде, теледидар мен радиода, мешіттерде және әр түрлі елдерден келген білімді арабтар арасындағы әңгімеде қолданылады (мысалы, халықаралық конференцияларда). Жергілікті диалектілер айтарлықтай ерекшеленеді және мароккалықтар бір тілде сөйлесе де, ирак тілін түсінуде қиындықтарға тап болуы мүмкін. Араб елдері араб тілінде сөйлейтін жалғыз тіл емес. Азшылықтардың екі негізгі тілі. Амазигтің бірнеше сорттарын Солтүстік Африка берберлері пайдаланады , ал Ирак пен Сирияның кейбір жерлерінде күрд тілінде сөйлейді. Араб тілінің әлемдік тілдер лигасы кестесіндегі нақты орны қолданылған әдіснамаға байланысты өзгереді. Лингвисттердің веб -сайты, Ethnologue, оны өзінің бірінші тілі ретінде қолданатын адамдардың саны бойынша төртінші орынға қояды . Басқа рейтингтер араб тілін үшіншіден жетіншіге дейін орналастырды. Қиындықтардың бірі - нақты деректерді жинау мүмкін емес. Сондай -ақ, тіл мамандары арасында бір тілде сөйлеушілерді, атап айтқанда, «арабша» сөйлеушілерді қалай анықтау керектігі туралы пікірталастар бар. Көптеген арабтар, мысалы, қазіргі стандартты араб тілін жетік білмейді. Күрделіліктер Джордж Вебердің мақаласында талқыланады. ==Араб алфавиті== Араб тілі оңнан солға қарай жазылады. Әріптердің 18 формасы бар, олар олардың алдында немесе кейін басқа әріпке қосылғанына байланысты аздап өзгереді. «Бас әріптер» жоқ. 28 әріптен тұратын толық алфавит осы фигуралардың кейбірінің үстіне немесе астына нүктелердің әр түрлі комбинациясын қою арқылы құрылады. ( Алфавиттің анимациялық нұсқасы қаламды жылжытудың дұрыс жолын көрсетеді). Үш ұзын дауысты дыбыс жазбаша сөздерге қосылады, бірақ үш қысқа дауысты дыбыс әдетте алынып тасталады, бірақ оларды басқа әріптердің үстінде және астындағы белгілермен көрсетуге болады . Араб тілін оқу мен жазу туралы қосымша ақпаратты мына жерден қараңыз: Әліпбиді үйрену Біз білетін араб алфавиті өте ерекше болып көрінгенімен, латын, грек, финикия, арамей, набат алфавиттері ортақ ата -бабаларға ортақ болуы мүмкін . Басқа тілдерде - мысалы, парсы, урду және малай тілдерінде араб жазуы бейімделген.<ref>Al-Bab.com сайтындағы мақала</ref> 4qkq6snpet28easrabis4bliha01us3 0 3699 8576 8575 2021-12-23T12:30:16Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс өмірбаян |Есім = Қонысбай Орынғали Сағитжанұлы |Сурет = Oryngali qonysbai.png |Туған кездегі есімі = Қонысбай Орынғали Сағитжанұлы |Туған күні = 25.05.1992 }} '''Орынғали Сағитжанұлы''' - 1992 жылы 25 мамырда Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы Ырғыз ауылында дүниеге келген. Ұлты-қазақ. 2014 жылы Алматы Экономика және статистика академиясын "құқық" мамандығы үйбойынша бітірген. Еңбек қызметі 2010 жылы "Мәртөк аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі" ММ Жастар практикасынан басталды. Кейін мемлекеттік қызметте түрлі қызметтер атқарды. Соңғы жылы Мәртөк ауылдық округі әкімінің орынбасары лауазымында қызмет атқарды. Мәртөк ауданы әкімінің 2021 жылғы 30 сәуірдегі № 101 өкіміне сәйкес Қонысбай Орынғали Сағитжанұлы болды. == Дереккөздер == <ref>Қазақ энциклопедиясы</ref> [[Санат:Мәртөк ауданы тұлғалары]] 2k6533g5mwctsv8h2brx9gs2ul81pco 10 3700 8497 2021-12-20T23:50:23Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>{{Инфодок|colspan={{{3|2}}}|color={{{2|AAAAAA}}}|сілтеме={{{1|}}}}}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Өңдеу батырмасы]]</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Инфодок|colspan={{{3|2}}}|color={{{2|AAAAAA}}}|сілтеме={{{1|}}}}}</includeonly><noinclude>{{Doc}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|Инфобокс/Өңдеу батырмасы]]</noinclude> 1puagv8wlyzaqt8q48bycdv2wis7a3o 10 3701 8498 2021-12-20T23:52:11Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>{{#switch: {{{1|}}} | Елбасы | елбасы = 198cf7 | Мемлекет басшысы | Президент | президент | мемлекет басшысы = 0033CC | Үкімет басшысы | үкімет басшысы = 6688FF | Швейцарияның федерация кеңесі | швейцарияның федерация кеңесі = FF0000 | Халықаралық | халықаралық = 4b92db | Губерн... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch: {{{1|}}} | Елбасы | елбасы = 198cf7 | Мемлекет басшысы | Президент | президент | мемлекет басшысы = 0033CC | Үкімет басшысы | үкімет басшысы = 6688FF | Швейцарияның федерация кеңесі | швейцарияның федерация кеңесі = FF0000 | Халықаралық | халықаралық = 4b92db | Губернатор | губернатор = B0C4DE | Монарх | монарх = 0058CC | Перғауын | перғауын = AAAA80 | Қазақ ханы | қазақ ханы = 0053DD | ислам | халиф = 48b03a | #default = 4682B4 }}</includeonly><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> 6r61j352gemgi6oi59q6dvnnmmaawif 10 3702 8499 2021-12-20T23:53:38Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly><td class="navigation-only" colspan="{{#if: {{{colspan|}}}|{{{colspan}}}|2}}" style="border-top: 2px #{{#if:{{{color|}}}|{{{color}}}|C5C9E6}} solid; font-size: 80%; background:{{#if: {{{color|}}}|inherit|#eeeeff}}; text-align: right;"><span class="plainlinks" style="float:left;">[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit&section=0}}<span style="color:#555;">өңдеу</span>]</span>&nbsp;{{Үлгіге сілтеме|link=Үлгі:{{#if: {{{сілтеме|}}}|... wikitext text/x-wiki <includeonly><td class="navigation-only" colspan="{{#if: {{{colspan|}}}|{{{colspan}}}|2}}" style="border-top: 2px #{{#if:{{{color|}}}|{{{color}}}|C5C9E6}} solid; font-size: 80%; background:{{#if: {{{color|}}}|inherit|#eeeeff}}; text-align: right;"><span class="plainlinks" style="float:left;">[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit&section=0}}<span style="color:#555;">өңдеу</span>]</span>&nbsp;{{Үлгіге сілтеме|link=Үлгі:{{#if: {{{сілтеме|}}}|{{{сілтеме}}}|Инфодок}}}}</td></includeonly><noinclude>{{Documentation}}[[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|{{PAGENAME}}]]</noinclude> fyu88528zi2grgp4wasvzq86unee0jn 10 3703 8500 2021-12-20T23:55:16Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <noinclude> {{doc-inline}} ''Осы үлгі {{[[Үлгі:Мемлекеттік қайраткер|Мемлекеттік қайраткер]]}} үлгісінің бөлшегі.'' </noinclude><includeonly> {{#if:{{{Азаматтығы|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Азаматтығы {{!}} {{{Азаматтығы}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Діні|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"... wikitext text/x-wiki <noinclude> {{doc-inline}} ''Осы үлгі {{[[Үлгі:Мемлекеттік қайраткер|Мемлекеттік қайраткер]]}} үлгісінің бөлшегі.'' </noinclude><includeonly> {{#if:{{{Азаматтығы|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Азаматтығы {{!}} {{{Азаматтығы}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Діні|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Діні {{!}} {{{Діні}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Туған күні|{{{Туған жері|}}}}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Дүниеге келуі {{!}} {{wikidata/p569|{{{Туған күні|}}}|{{{Қайтыс болған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}}{{#if:{{{Туған жері|}}}| {{#if:{{{Туған күні|}}}|<br />}} {{{Туған жері}}}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Қайтыс болған күні|{{{Қайтыс болған жері|}}}}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Қайтыс болуы {{!}} {{wikidata/p570|{{{Қайтыс болған күні|}}}|{{{Туған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}}{{#if:{{{Қайтыс болған жері|}}}| {{#if:{{{Қайтыс болған күні|}}}|<br />}} {{{Қайтыс болған жері}}}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Жерленді|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Жерленді {{!}} {{{Жерленді}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Династия|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Династия {{!}} {{{Династия}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Туған кездегі есімі|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Туған кездегі есімі {{!}} {{{Туған кездегі есімі}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Әкесі|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Әкесі {{!}} {{{Әкесі}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Анасы|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Анасы {{!}} {{{Анасы}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Жұбайы|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Жұбайы {{!}} {{{Жұбайы}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Балалары|}}}|<!--then:--> !style="text-align: left; background:#F9F9F9; width:40%;"{{!}}Балалары {{!}} {{{Балалары}}} {{!-}} }} </includeonly><noinclude> [[Санат:Үлгілер:Үлгілер үшін|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 6uoem5e2p1xza1ugw1v1c8oqanaj6j3 10 3704 8509 8507 2021-12-21T09:39:39Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:Алфавит бойынша кейіпкерлер]]}}</includeonly> {{Инфобокс |дене_стиль = width: 20em; {{Float right}} border-style:solid; border-width:1px; border-color:#6E6E6E; | тақырыпша_стиль = background:#4B0082; color:white | асты_стиль = color: darkslategray; |мәтін_стиль = | үсті_стиль = background:#4B0082; color:white |дене_класс = {{#if: {{{Атауы|}}}{{{Логотипі|}}}{{{Логотиптің ені|}}}{{{Сурет|}}}{{{Сурет ені|}}}{{{Сурет тақырыбы|}}}{{{Шынайы есімі|}}}{{{Толық аты|}}}{{{Сайты|}}}|vcard|noprint}} |үсті = <span class="fn">{{#if: {{{Есімі|}}} | {{{Есімі}}} | {{PAGENAME}} }}</span>{{#if: {{{Атауы|}}} | <br /><small style="font-weight: normal;"><i class="nickname">{{{Атауы}}}</i></small>}} |сурет = {{#if:{{{Сурет|}}} | [[Сурет:{{{Сурет}}}|{{#if:{{{Сурет ені|}}}|{{{Сурет ені}}}|220px}}|Сурет]]}} |сурет_атауы = {{#if:{{{Сурет тақырыбы|}}} | <small>{{{Сурет тақырыбы}}}</small>}} |тақырыпша1 = Жалпы мәлімет | белгі2 = Туған кездегі есімі | мәтін2 = {{{Туған кездегі есімі|}}} |класс2 = nickname |белгі3 = Туған күні |мәтін3 = {{wikidata/p569|{{{Туған күні|}}}|{{{Қайтыс болған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} | белгі4 = Туған жері | мәтін4 = {{{туған жері|}}} | белгі5 = Қайтыс болған күні | мәтін5 = {{wikidata/p570|{{{қайтыс болған күні|}}}|{{{туған күні|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} | белгі6 = Қайтыс болған жері | мәтін6 = {{{қайтыс болған жері|}}} | белгі7 = Азаматтығы | мәтін7 = {{{азаматтығы|}}} | белгі8 = Тұратын мекені | мәтін8 = {{{тұратын мекені|{{{тұрушылық|}}}}}} | белгі9 = Мамандығы | мәтін9 = {{{мамандығы|{{{қызмет түрі|}}}}}} | белгі10 = Белсенді жылдары | мәтін10 = {{{белсенді_жылдары|{{{белсенді жылдары|{{{белсендіжылдары|}}}}}}}}} | белгі11 = Бойы | мәтін11 = {{{бойы|}}} | белгі12 = Лақап аты | мәтін12 = {{{лақап аттары|{{{лақап аты|}}}}}} | белгі13 = Жұбайы | мәтін13 = {{{жұбайы|{{{жұбайы|}}}}}} | белгі14 = Сайты | мәтін14 = {{{сайты|{{{Сайты|}}}}}} | мәтін15 = {{#if:{{{қолтаңбасы|}}}|[[Сурет:{{{қолтаңбасы|}}}|{{#if:{{{қолтаңбаның ені|}}}|{{{қолтаңбаның ені}}}|180px}}|қолтаңбасы]]}} |асты_стиль = background:#eaecf0; |асты = {{#if:{{{Ортаққор|}}}|<div>'''[[commons:Category:{{{Ортаққор}}}{{!}}{{#if:{{{Есімі|}}}|{{{Есімі}}}|{{{Ортаққор}}}}}]]''' [[Ортаққор]]да</div>}} }}<noinclude> {{doc}} </noinclude><includeonly></includeonly> eu79cu4rdn95lgrp0tivga9rjgmbfjx 12 3705 8565 8504 2021-12-23T12:11:21Z Хайкал 2655 Хайкал [[Үлгі:Үлгіні шақыруда қабатталып тұрған аргументтер қолданған беттер]] бетін [[Анықтама:Белгісіз авторлар]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 828 3706 8571 8569 2021-12-23T12:20:56Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 828 3707 8511 2021-12-21T09:43:53Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: local infocards = {}; local calculateAge = true; function infocards._getParameters( frame_args, arg_list ) local new_args = {}; local index = 1; local value; for i,arg in ipairs( arg_list ) do value = frame_args[arg] if value == nil then value = frame_args[index]; index = index + 1; end new_args[arg] = value; end return new_args; end function infocards.isBlank( someString )... Scribunto text/plain local infocards = {}; local calculateAge = true; function infocards._getParameters( frame_args, arg_list ) local new_args = {}; local index = 1; local value; for i,arg in ipairs( arg_list ) do value = frame_args[arg] if value == nil then value = frame_args[index]; index = index + 1; end new_args[arg] = value; end return new_args; end function infocards.isBlank( someString ) return someString == nil or mw.ustring.match(someString, '^%s*$') ~= nil; end function infocards.isDate ( frame ) local new_args = infocards._getParameters( frame.args, {'s', 't', 'f'} ); local s = new_args['s'] or ''; local t = new_args['t'] or ''; local f = new_args['f'] or ''; local result = infocards.isDateImpl ( s ) if (result) then return t else return f end end function infocards.isDateImpl ( s ) local converted = infocards.convertToDate ( s ); return converted ~= nil end function infocards.dateOfBirth( frame ) local new_args = infocards._getParameters( frame.args, {'dateOfBirth', 'dateOfDeath', 'nocat'} ); local dateOfBirth = new_args['dateOfBirth'] or ''; local dateOfDeath = new_args['dateOfDeath'] or ''; local nocat = new_args['nocat'] or mw.title.getCurrentTitle().nsText; return infocards.dateOfBirthImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ); end function infocards.dateOfBirthImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ) local appendToCategory = infocards.isBlank( nocat ); if ( infocards.isBlank( dateOfBirth ) ) then if ( appendToCategory ) then return '[[Санат:Туған жылы белгісіздер]]' else return '' end end if ( mw.ustring.match( dateOfBirth, '^%s*белгісіз.%s*$' ) ~= nil or mw.ustring.match( dateOfBirth, '^%s*%?%s*$' ) ~= nil ) then if ( appendToCategory ) then return "''белгісіз''[[Санат:Туған жылы белгісіздер]]" else return "''белгісіз''" end end local appendAge = calculateAge and infocards.isBlank( dateOfDeath ); local parsedDate = infocards.convertToDate ( dateOfBirth ) if ( parsedDate == nil ) then local bDateStart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P569">' local bDateEnd = '</span>' if ( appendToCategory ) then return bDateStart .. dateOfBirth .. bDateEnd .. '' else return bDateStart .. dateOfBirth .. bDateEnd end end local result = infocards.formatDateImpl ( parsedDate, 'bday', appendToCategory and 'туғандар' or nil ) if ( appendAge ) then local age = infocards.age ( parsedDate, os.date("*t") ) if ( age and age > 0 and age < 125) then result = result .. ' <span class="nowrap">(' .. age .. ' ' .. mw.language.new( 'kk' ):plural( age, 'жас') .. ')</span>' end if ( appendToCategory ) then if ( age and age > 100 ) then result = result .. '[[Санат:Ұзақ өмір сүргендер]]' elseif ( age or ( parsedDate and parsedDate.year and os.date('*t').year - parsedDate.year <= 100 ) ) then result = result .. '[[Санат:Тірі тұлғалар]]' end end end return result end function infocards.dateOfDeath( frame ) local new_args = infocards._getParameters( frame.args, {'dateOfBirth', 'dateOfDeath', 'nocat'} ); local dateOfBirth = new_args['dateOfBirth'] or ''; local dateOfDeath = new_args['dateOfDeath'] or ''; local nocat = new_args['nocat'] or mw.title.getCurrentTitle().nsText; return infocards.dateOfDeathImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ); end function infocards.dateOfDeathImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ) if ( infocards.isBlank( dateOfDeath ) ) then return '' end local appendToCategory = infocards.isBlank( nocat ); if ( mw.ustring.match( dateOfDeath, '^%s*белгісіз%s*$' ) ~= nil or mw.ustring.match( dateOfDeath, '^%s*%?%s*$' ) ~= nil ) then if ( appendToCategory ) then return "''белгісіз''[[Санат:Қайтыс болған жылы белгісіздер]]" else return "''белгісіз''" end end local parsedDateOfBirth = infocards.convertToDate ( dateOfBirth ) local parsedDateOfDeath = infocards.convertToDate ( dateOfDeath ) if ( parsedDateOfDeath == nil ) then local dDateStart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P570">' local dDateEnd = '</span>' if ( appendToCategory ) then return dDateStart .. dateOfDeath .. dDateEnd .. '' else return dDateStart .. dateOfDeath .. dDateEnd end end local result = infocards.formatDateImpl ( parsedDateOfDeath, 'dday', appendToCategory and 'қайтыс болғандар' or nil ) if ( calculateAge ) then local age = infocards.age ( parsedDateOfBirth, parsedDateOfDeath ) if ( age and age > 0 ) then result = result .. ' <span class="nowrap">(' .. age .. ' ' .. mw.language.new( 'kk' ):plural( age, 'жас') .. ')</span>' end local unixAvailable, unixDateOfDeath = pcall(function() local r = os.time(parsedDateOfDeath) if ( r ~= os.time() ) then return r end error() end) if ( unixAvailable and os.time() - unixDateOfDeath < 31536000 and appendToCategory ) then result = result .. '[[Санат:Соңғы жылы қайтыс болғандар]]' end end return result end function infocards.age( parsedBirthDate, parsedFinishDate ) if ( parsedBirthDate == nil or parsedFinishDate == nil ) then return nil end local bd = parsedBirthDate["day"] local bm = parsedBirthDate["month"] local by = parsedBirthDate["year"] local dd = parsedFinishDate["day"]; local dm = parsedFinishDate["month"]; local dy = parsedFinishDate["year"]; if ( bd and bm and by and dd and dm and dy ) then if ( dm > bm or ( dm == bm and dd >= bd ) ) then return dy - by else return dy - by - 1 end else return nil end end local genitivusMonthes = {'қаңтар', 'ақпан', 'наурыз', 'сәуір', 'мамыр', 'маусым', 'шілде', 'тамыз', 'қыркүйек', 'қазан', 'қараша', 'желтоқсан'} local genitivusMonthes2 = {'қаңтарда','ақпанда','наурызда','сәуірде','мамырда','маусымда','шілдеде','тамызда','қыркүйекте','қазанда','қарашада','желтоқсанда'} function infocards.nominativeYear( year ) if ( year >= 0 ) then return '[[' .. year .. ' жыл|' .. year .. ' ]]' else return '[[б. з. д. ' .. ( 0 - year ) .. ' жыл |б. з. д. ' .. ( 0 - year ) .. ' ]]' end end local suffixes = { "", "", "", "", "", "", "", "", "", [0] = "", [10] = "", [20] = "", [30] = "", [40] = "", [50] = "", [60] = "", [70] = "", [80] = "", [90] = "" } local function ordinal(number) local suffix if number % 1000 == 0 then suffix = "" elseif number %100 == 0 then suffix = "" elseif number %10 == 0 then local rem = number % 100 suffix = suffixes[rem] end if not suffix then rem = number %10 suffix = suffixes[rem] end return number .. "" .. suffix end local function inYear( year ) if year >= 0 then return ordinal(year) else year = -year return 'Б. з. д. ' .. ordinal(year) end end function infocards.formatDateImpl( parsedDate, infocardClass, categoryNamePrefix ) local nd = parsedDate["day"]; local nm = parsedDate["month"]; local ny = parsedDate["year"]; local od = parsedDate["osday"]; local om = parsedDate["osmonth"]; local oy = parsedDate["osyear"]; local template = (nd ~= nil and "1" or "") .. (nm ~= nil and "2" or "") .. (ny ~= nil and "3" or "") .. (od ~= nil and "4" or "") .. (om ~= nil and "5" or "") .. (oy ~= nil and "6" or "") local datePart = '<span class="nowrap">' if (infocardClass == "bday") then datePart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P569">' elseif (infocardClass == "dday") then datePart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P570">' end if (template == "12") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s]]", nd, genitivusMonthes[nm] ) elseif (template == "3") then datePart = datePart .. infocards.nominativeYear( ny ) elseif (template == "123") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s]] %s", nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) elseif (template == "124") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s|%d (%d) %s]]", nd, genitivusMonthes[nm], od, nd, genitivusMonthes[nm] ) elseif (template == "1234") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s|%d (%d) %s]] %s", nd, genitivusMonthes[nm], od, nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) elseif (template == "1245") then datePart = datePart .. string.format( "%d %s ([[%d %s]])", od, genitivusMonthes[om], nd, genitivusMonthes[nm] ) elseif (template == "12345") then datePart = datePart .. string.format( "%d %s ([[%d %s]]) %s", od, genitivusMonthes[om], nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) elseif (template == "123456") then datePart = datePart .. string.format( '%d %s %d</span> <span class="nowrap">([[%d %s]] %s)', od, genitivusMonthes[om], oy, nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) else datePart = datePart .. 'форматы дұрыс емес' end datePart = datePart .. '</span>' local infocardTemplate = (nd ~= nil and "1" or "") .. (nm ~= nil and "2" or "") .. (ny ~= nil and "3" or "") if (infocardTemplate == "123") then datePart = datePart .. string.format('<span style="display:none">(<span class="%s">%04d-%02d-%02d</span>)</span>', infocardClass , ny , nm , nd ) elseif (infocardTemplate == "23") then datePart = datePart .. string.format('<span style="display:none">(<span class="%s">%04d-%02d</span>)</span>', infocardClass , ny , nm ) elseif (infocardTemplate == "3") then datePart = datePart .. string.format('<span style="display:none;">(<span class="%s">%04d</span>)</span>', infocardClass , ny ) end if ( categoryNamePrefix ~= nil ) then if ( nd ~= nil and nm ~= nil) then datePart = datePart .. '[[Санат:' .. nd .. ' ' .. genitivusMonthes2[nm] .. ' ' .. categoryNamePrefix .. ']]' end if ( ny ~= nil) then datePart = datePart .. '[[Санат:' .. inYear( ny ) .. ' жылы ' .. categoryNamePrefix .. ']]' end end return datePart end function infocards.convertToDate( possibleDateString ) possibleDateString = mw.ustring.gsub( possibleDateString, '−', '-') local simpleDate = mw.ustring.match(possibleDateString, '^%s*([%-%d%.]+)%s*$', 0) if ( simpleDate ) then return infocards.convertToDateNewStylePart( simpleDate ); end local complexDate1, complexDate2 = mw.ustring.match(possibleDateString, '^%s*([%-%d%.]+)%s*%(([%-%d%.]+)%)%s*$', 0) if ( complexDate1 and complexDate2) then local table1 = infocards.convertToDateNewStylePart( complexDate1 ); local table2 = infocards.convertToDateOldStylePart( complexDate2 ); if ( table1 and table2 ) then return { year = table1["year"], month = table1["month"], day = table1["day"], osyear = table2["year"], osmonth = table2["month"], osday = table2["day"] } else return nil end end return nil end function infocards.convertToDateNewStylePart( possibleDateString ) local ny = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%-?%d+)$', 0) if (ny ~= nil) then return {year = tonumber(ny)} end return infocards.convertToDateCommonPart( possibleDateString ) end function infocards.convertToDateOldStylePart( possibleDateString ) local nd = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%-?%d+)$', 0) if (nd ~= nil) then return {day = tonumber(nd)} end return infocards.convertToDateCommonPart( possibleDateString ) end function infocards.convertToDateCommonPart( possibleDateString ) local nd, nm = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%d?%d)%.(%d?%d)$', 0) if (nd ~= nil and nm ~= nil) then return {day = tonumber(nd), month = tonumber(nm)} end local nd, nm, ny = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%d?%d)%.(%d?%d)%.(%-?%d+)$', 0) if (nd ~= nil and nm ~= nil and ny ~= nil) then local ndn = tonumber(nd) local nmn = tonumber(nm) local nyn = tonumber(ny) if (ndn > 0 and ndn < 33 and nmn > 0 and nmn < 13) then return {day = ndn, month = nmn, year = nyn} end end return nil end return infocards 8yhn5kknwrgrb7e9u4sknylug4k8ex1 828 3708 8512 2021-12-21T09:49:14Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: == dateOfBirth функция мысалдары == * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|-382|−336}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|-382|−336}} * <nowiki>{{#invoke:Infocardslocal infocards = {}; local calculateAge = true; function infocards._getParameters( frame_args, arg_list ) local new_args = {}; local index = 1; local value; for i,arg in ipairs( arg_list ) do value = frame_args[arg] if value == nil then... wikitext text/x-wiki == dateOfBirth функция мысалдары == * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|-382|−336}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|-382|−336}} * <nowiki>{{#invoke:Infocardslocal infocards = {}; local calculateAge = true; function infocards._getParameters( frame_args, arg_list ) local new_args = {}; local index = 1; local value; for i,arg in ipairs( arg_list ) do value = frame_args[arg] if value == nil then value = frame_args[index]; index = index + 1; end new_args[arg] = value; end return new_args; end function infocards.isBlank( someString ) return someString == nil or mw.ustring.match(someString, '^%s*$') ~= nil; end function infocards.isDate ( frame ) local new_args = infocards._getParameters( frame.args, {'s', 't', 'f'} ); local s = new_args['s'] or ''; local t = new_args['t'] or ''; local f = new_args['f'] or ''; local result = infocards.isDateImpl ( s ) if (result) then return t else return f end end function infocards.isDateImpl ( s ) local converted = infocards.convertToDate ( s ); return converted ~= nil end function infocards.dateOfBirth( frame ) local new_args = infocards._getParameters( frame.args, {'dateOfBirth', 'dateOfDeath', 'nocat'} ); local dateOfBirth = new_args['dateOfBirth'] or ''; local dateOfDeath = new_args['dateOfDeath'] or ''; local nocat = new_args['nocat'] or mw.title.getCurrentTitle().nsText; return infocards.dateOfBirthImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ); end function infocards.dateOfBirthImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ) local appendToCategory = infocards.isBlank( nocat ); if ( infocards.isBlank( dateOfBirth ) ) then if ( appendToCategory ) then return '[[Санат:Туған жылы белгісіздер]]' else return '' end end if ( mw.ustring.match( dateOfBirth, '^%s*белгісіз.%s*$' ) ~= nil or mw.ustring.match( dateOfBirth, '^%s*%?%s*$' ) ~= nil ) then if ( appendToCategory ) then return "''белгісіз''[[Санат:Туған жылы белгісіздер]]" else return "''белгісіз''" end end local appendAge = calculateAge and infocards.isBlank( dateOfDeath ); local parsedDate = infocards.convertToDate ( dateOfBirth ) if ( parsedDate == nil ) then local bDateStart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P569">' local bDateEnd = '</span>' if ( appendToCategory ) then return bDateStart .. dateOfBirth .. bDateEnd .. '' else return bDateStart .. dateOfBirth .. bDateEnd end end local result = infocards.formatDateImpl ( parsedDate, 'bday', appendToCategory and 'туғандар' or nil ) if ( appendAge ) then local age = infocards.age ( parsedDate, os.date("*t") ) if ( age and age > 0 and age < 125) then result = result .. ' <span class="nowrap">(' .. age .. ' ' .. mw.language.new( 'kk' ):plural( age, 'жас') .. ')</span>' end if ( appendToCategory ) then if ( age and age > 100 ) then result = result .. '[[Санат:Ұзақ өмір сүргендер]]' elseif ( age or ( parsedDate and parsedDate.year and os.date('*t').year - parsedDate.year <= 100 ) ) then result = result .. '[[Санат:Тірі тұлғалар]]' end end end return result end function infocards.dateOfDeath( frame ) local new_args = infocards._getParameters( frame.args, {'dateOfBirth', 'dateOfDeath', 'nocat'} ); local dateOfBirth = new_args['dateOfBirth'] or ''; local dateOfDeath = new_args['dateOfDeath'] or ''; local nocat = new_args['nocat'] or mw.title.getCurrentTitle().nsText; return infocards.dateOfDeathImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ); end function infocards.dateOfDeathImpl( dateOfBirth, dateOfDeath, nocat ) if ( infocards.isBlank( dateOfDeath ) ) then return '' end local appendToCategory = infocards.isBlank( nocat ); if ( mw.ustring.match( dateOfDeath, '^%s*белгісіз%s*$' ) ~= nil or mw.ustring.match( dateOfDeath, '^%s*%?%s*$' ) ~= nil ) then if ( appendToCategory ) then return "''белгісіз''[[Санат:Қайтыс болған жылы белгісіздер]]" else return "''белгісіз''" end end local parsedDateOfBirth = infocards.convertToDate ( dateOfBirth ) local parsedDateOfDeath = infocards.convertToDate ( dateOfDeath ) if ( parsedDateOfDeath == nil ) then local dDateStart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P570">' local dDateEnd = '</span>' if ( appendToCategory ) then return dDateStart .. dateOfDeath .. dDateEnd .. '' else return dDateStart .. dateOfDeath .. dDateEnd end end local result = infocards.formatDateImpl ( parsedDateOfDeath, 'dday', appendToCategory and 'қайтыс болғандар' or nil ) if ( calculateAge ) then local age = infocards.age ( parsedDateOfBirth, parsedDateOfDeath ) if ( age and age > 0 ) then result = result .. ' <span class="nowrap">(' .. age .. ' ' .. mw.language.new( 'kk' ):plural( age, 'жас') .. ')</span>' end local unixAvailable, unixDateOfDeath = pcall(function() local r = os.time(parsedDateOfDeath) if ( r ~= os.time() ) then return r end error() end) if ( unixAvailable and os.time() - unixDateOfDeath < 31536000 and appendToCategory ) then result = result .. '[[Санат:Соңғы жылы қайтыс болғандар]]' end end return result end function infocards.age( parsedBirthDate, parsedFinishDate ) if ( parsedBirthDate == nil or parsedFinishDate == nil ) then return nil end local bd = parsedBirthDate["day"] local bm = parsedBirthDate["month"] local by = parsedBirthDate["year"] local dd = parsedFinishDate["day"]; local dm = parsedFinishDate["month"]; local dy = parsedFinishDate["year"]; if ( bd and bm and by and dd and dm and dy ) then if ( dm > bm or ( dm == bm and dd >= bd ) ) then return dy - by else return dy - by - 1 end else return nil end end local genitivusMonthes = {'қаңтар', 'ақпан', 'наурыз', 'сәуір', 'мамыр', 'маусым', 'шілде', 'тамыз', 'қыркүйек', 'қазан', 'қараша', 'желтоқсан'} local genitivusMonthes2 = {'қаңтарда','ақпанда','наурызда','сәуірде','мамырда','маусымда','шілдеде','тамызда','қыркүйекте','қазанда','қарашада','желтоқсанда'} function infocards.nominativeYear( year ) if ( year >= 0 ) then return '[[' .. year .. ' жыл|' .. year .. ' ]]' else return '[[б. з. д. ' .. ( 0 - year ) .. ' жыл |б. з. д. ' .. ( 0 - year ) .. ' ]]' end end local suffixes = { "", "", "", "", "", "", "", "", "", [0] = "", [10] = "", [20] = "", [30] = "", [40] = "", [50] = "", [60] = "", [70] = "", [80] = "", [90] = "" } local function ordinal(number) local suffix if number % 1000 == 0 then suffix = "" elseif number %100 == 0 then suffix = "" elseif number %10 == 0 then local rem = number % 100 suffix = suffixes[rem] end if not suffix then rem = number %10 suffix = suffixes[rem] end return number .. "" .. suffix end local function inYear( year ) if year >= 0 then return ordinal(year) else year = -year return 'Б. з. д. ' .. ordinal(year) end end function infocards.formatDateImpl( parsedDate, infocardClass, categoryNamePrefix ) local nd = parsedDate["day"]; local nm = parsedDate["month"]; local ny = parsedDate["year"]; local od = parsedDate["osday"]; local om = parsedDate["osmonth"]; local oy = parsedDate["osyear"]; local template = (nd ~= nil and "1" or "") .. (nm ~= nil and "2" or "") .. (ny ~= nil and "3" or "") .. (od ~= nil and "4" or "") .. (om ~= nil and "5" or "") .. (oy ~= nil and "6" or "") local datePart = '<span class="nowrap">' if (infocardClass == "bday") then datePart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P569">' elseif (infocardClass == "dday") then datePart = '<span class="no-wikidata" data-wikidata-property-id="P570">' end if (template == "12") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s]]", nd, genitivusMonthes[nm] ) elseif (template == "3") then datePart = datePart .. infocards.nominativeYear( ny ) elseif (template == "123") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s]] %s", nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) elseif (template == "124") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s|%d (%d) %s]]", nd, genitivusMonthes[nm], od, nd, genitivusMonthes[nm] ) elseif (template == "1234") then datePart = datePart .. string.format( "[[%d %s|%d (%d) %s]] %s", nd, genitivusMonthes[nm], od, nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) elseif (template == "1245") then datePart = datePart .. string.format( "%d %s ([[%d %s]])", od, genitivusMonthes[om], nd, genitivusMonthes[nm] ) elseif (template == "12345") then datePart = datePart .. string.format( "%d %s ([[%d %s]]) %s", od, genitivusMonthes[om], nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) elseif (template == "123456") then datePart = datePart .. string.format( '%d %s %d</span> <span class="nowrap">([[%d %s]] %s)', od, genitivusMonthes[om], oy, nd, genitivusMonthes[nm], infocards.nominativeYear( ny ) ) else datePart = datePart .. 'форматы дұрыс емес' end datePart = datePart .. '</span>' local infocardTemplate = (nd ~= nil and "1" or "") .. (nm ~= nil and "2" or "") .. (ny ~= nil and "3" or "") if (infocardTemplate == "123") then datePart = datePart .. string.format('<span style="display:none">(<span class="%s">%04d-%02d-%02d</span>)</span>', infocardClass , ny , nm , nd ) elseif (infocardTemplate == "23") then datePart = datePart .. string.format('<span style="display:none">(<span class="%s">%04d-%02d</span>)</span>', infocardClass , ny , nm ) elseif (infocardTemplate == "3") then datePart = datePart .. string.format('<span style="display:none;">(<span class="%s">%04d</span>)</span>', infocardClass , ny ) end if ( categoryNamePrefix ~= nil ) then if ( nd ~= nil and nm ~= nil) then datePart = datePart .. '[[Санат:' .. nd .. ' ' .. genitivusMonthes2[nm] .. ' ' .. categoryNamePrefix .. ']]' end if ( ny ~= nil) then datePart = datePart .. '[[Санат:' .. inYear( ny ) .. ' жылы ' .. categoryNamePrefix .. ']]' end end return datePart end function infocards.convertToDate( possibleDateString ) possibleDateString = mw.ustring.gsub( possibleDateString, '−', '-') local simpleDate = mw.ustring.match(possibleDateString, '^%s*([%-%d%.]+)%s*$', 0) if ( simpleDate ) then return infocards.convertToDateNewStylePart( simpleDate ); end local complexDate1, complexDate2 = mw.ustring.match(possibleDateString, '^%s*([%-%d%.]+)%s*%(([%-%d%.]+)%)%s*$', 0) if ( complexDate1 and complexDate2) then local table1 = infocards.convertToDateNewStylePart( complexDate1 ); local table2 = infocards.convertToDateOldStylePart( complexDate2 ); if ( table1 and table2 ) then return { year = table1["year"], month = table1["month"], day = table1["day"], osyear = table2["year"], osmonth = table2["month"], osday = table2["day"] } else return nil end end return nil end function infocards.convertToDateNewStylePart( possibleDateString ) local ny = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%-?%d+)$', 0) if (ny ~= nil) then return {year = tonumber(ny)} end return infocards.convertToDateCommonPart( possibleDateString ) end function infocards.convertToDateOldStylePart( possibleDateString ) local nd = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%-?%d+)$', 0) if (nd ~= nil) then return {day = tonumber(nd)} end return infocards.convertToDateCommonPart( possibleDateString ) end function infocards.convertToDateCommonPart( possibleDateString ) local nd, nm = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%d?%d)%.(%d?%d)$', 0) if (nd ~= nil and nm ~= nil) then return {day = tonumber(nd), month = tonumber(nm)} end local nd, nm, ny = mw.ustring.match(possibleDateString, '^(%d?%d)%.(%d?%d)%.(%-?%d+)$', 0) if (nd ~= nil and nm ~= nil and ny ~= nil) then local ndn = tonumber(nd) local nmn = tonumber(nm) local nyn = tonumber(ny) if (ndn > 0 and ndn < 33 and nmn > 0 and nmn < 13) then return {day = ndn, month = nmn, year = nyn} end end return nil end return infocards dateOfBirth|11.1|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|11.1|}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|24.12.3|15.01.69}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|24.12.3|15.01.69}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|23.09.-63|19.08.14}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|23.09.-63|19.08.14}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|42|9.6.42}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|42|9.6.42}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|870|13.8.900}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|870|13.8.900}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth||22.01.984}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth||22.01.984}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|16.06.1066|қайтыс болған күні белгісіз}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|16.06.1066|қайтыс болған күні белгісіз}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|8.2.1834 (27.1)|2.2.1907 (20.1)}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|8.2.1834 (27.1)|2.2.1907 (20.1)}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|29.06.1844 (17)|28.10.1883 (16)}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|29.06.1844 (17)|28.10.1883 (16)}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|19.7.1893 (7)|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|19.7.1893 (7)|14.4.1930}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|3.10.1895 (21.9)|28.12.1925}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|3.10.1895 (21.9)|28.12.1925}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|4.10.1916|8.11.2009}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|4.10.1916|8.11.2009}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|09.06.1942|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|09.06.1942|}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|1955|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|1955|}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|29.02.1984|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|29.02.1984|}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth||}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth||}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfBirth|4.1.1885 (23.12.1884)|17.5.1951}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfBirth|4.1.1885 (23.12.1884)|17.5.1951}} == dateOfDeath функциясының мысалдары == * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|-382|−336}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|-382|−336}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|24.12.3|15.01.69}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|24.12.3|15.01.69}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|23.09.-63|19.08.14}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|23.09.-63|19.08.14}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|42|9.6.42}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|42|9.6.42}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|870|13.8.900}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|870|13.8.900}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath||22.01.984}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath||22.01.984}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|16.06.1066|қайтыс болған күні белгісіз}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|16.06.1066|қайтыс болған күні белгісіз}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|8.2.1834 (27.1)|2.2.1907 (20.1)}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|8.2.1834 (27.1)|2.2.1907 (20.1)}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|29.06.1844 (17)|28.10.1883 (16)}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|29.06.1844 (17)|28.10.1883 (16)}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|19.7.1893 (7)|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|19.7.1893 (7)|14.4.1930}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|3.10.1895 (21.9)|28.12.1925}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|3.10.1895 (21.9)|28.12.1925}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|4.10.1916|8.11.2009}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|4.10.1916|8.11.2009}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|09.06.1942|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|09.06.1942|}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|1955|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|1955|}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath|29.02.1984|}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath|29.02.1984|}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|dateOfDeath||}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|dateOfDeath||}} == isDate функциясының мысалдары == * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate||TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate||TRUE|FALSE}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate|-382|TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate|-382|TRUE|FALSE}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate|−336|TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate|−336|TRUE|FALSE}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate|24.12.3|TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate|24.12.3|TRUE|FALSE}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate|19.7.1893 (7)|TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate|19.7.1893 (7)|TRUE|FALSE}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate|19.7.67.18/93 (7)|TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate|19.7.67.18/93 (7)|TRUE|FALSE}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate|13 желтоқсан 2005|TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate|13 желтоқсан 2005|TRUE|FALSE}} * <nowiki>{{#invoke:Infocards|isDate|қайтыс болған күні белгісіз|TRUE|FALSE}}</nowiki> → {{#invoke:Infocards|isDate|қайтыс болған күні белгісіз|TRUE|FALSE}} 8doxc7nwliplrak8soyzrvgmg4fquw0 0 3709 8513 2021-12-21T09:51:09Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Жыл үшін навигация|-381}} == Оқиғалар == == Туғандар == ''Тағы қара: [[:Санат:Б. з. д. 382 жылы туғандар]]'' == Қайтыс болғандар == ''Тағы қара: [[:Санат:Б. з. д. 382 жылы қайтыс болғандар]]'' == Тағы қараңыз == {{commonscat|382 BC}} {{Санат ағашы|{{PAGENAME}}}} == Түсініктемелер == <references/> {{Year-stub}} Санат:Б... wikitext text/x-wiki {{Жыл үшін навигация|-381}} == Оқиғалар == == Туғандар == ''Тағы қара: [[:Санат:Б. з. д. 382 жылы туғандар]]'' == Қайтыс болғандар == ''Тағы қара: [[:Санат:Б. з. д. 382 жылы қайтыс болғандар]]'' == Тағы қараңыз == {{commonscat|382 BC}} {{Санат ағашы|{{PAGENAME}}}} == Түсініктемелер == <references/> {{Year-stub}} [[Санат:Б. з. д. 382 жыл|*]] cru3f0c4u7tcgfajfc54f49ipmqttiu 10 3710 8514 2021-12-21T09:52:34Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>{| class="standard" width="30%" style="{{float right}} text-align: center; font-size: 90%;" ! [[Жыл]]дар |- | {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 4}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 3}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 2}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 1}} }} {{#ifexpr: {{{1}}} = 1 | <br /> | — }} '''{{Жыл | {{{1}}} }}''' {{#ifexpr: {{{1}}} = 0 | <br /> | — }} {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} + 1}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} + 2}} }... wikitext text/x-wiki <includeonly>{| class="standard" width="30%" style="{{float right}} text-align: center; font-size: 90%;" ! [[Жыл]]дар |- | {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 4}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 3}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 2}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} - 1}} }} {{#ifexpr: {{{1}}} = 1 | <br /> | — }} '''{{Жыл | {{{1}}} }}''' {{#ifexpr: {{{1}}} = 0 | <br /> | — }} {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} + 1}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} + 2}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} + 3}} }} · {{Жыл | {{#expr: {{{1}}} + 4}} }} |- ! [[Онжылдық]]тар |- | {{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 4.5) / 10 round 0) - 2}} }} · {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 4.5) / 10 round 0) - 1}} }} — '''{{Онжылдық | {{#expr: ({{{1}}} - 4.5) / 10 round 0}} }}''' — {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 4.5) / 10 round 0) + 1}} }} · {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 4.5) / 10 round 0) + 2}} }} | {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 6.5) / 10 round 0) - 2}} }} · {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 6.5) / 10 round 0) - 1}} }} — '''{{Онжылдық | {{#expr: ({{{1}}} - 6.5) / 10 round 0}} }}''' — {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 6.5) / 10 round 0) + 1}} }} · {{Онжылдық | {{#expr: (({{{1}}} - 6.5) / 10 round 0) + 2}} }} }} |- ! [[Ғасыр]]лар |- | {{Ғасыр | {{#expr: (({{{1}}} + 49.5) / 100 round 0) - 1}} }} — '''{{Ғасыр | {{#expr: ({{{1}}} + 49.5) / 100 round 0}} }}''' — {{Ғасыр | {{#expr: (({{{1}}} + 49.5) / 100 round 0) + 1}} }} |} {{#if:{{NAMESPACE}}||{{ #ifexpr: {{#expr: {{{1}}} >0 }} | [[Санат:{{{1}}} жыл| ]] | [[Санат:Б. з. д. {{#expr:1-{{{1}}}}} жыл| ]] }}}}</includeonly><noinclude>{{doc}} [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт|Жылдар]] </noinclude> do8odqy8y52o147uli10e4hvd420xpb 10 3711 8515 2021-12-21T09:56:34Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>{{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | [[{{{1}}} жыл|{{{1}}}]] | [[Б. з. д. {{#expr: 1 - {{{1}}} }} жыл|б.&nbsp;з.&nbsp;д.&nbsp;{{#expr: 1 - {{{1}}} }}{{#if: {{{2|}}} | |}}]] }}</includeonly><noinclude> {{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | [[{{{1}}} жыл|{{{1}}}]] | [[Б. з. д. {{#expr: 1 - {{{1}}} }} жыл|б.&nbsp;з.&nbsp;д.&nbsp;{{#expr: 1 - {{{1}}} }}{{#if: {{{2|}}} | |}}]] }}</includeonly><noinclude> {{doc}}</noinclude> qlih99endy6f0awu415i3mjtgrlini3 10 3712 8516 2021-12-21T09:58:38Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>{{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{nobr|[[{{#expr: {{{1}}} * 10}} жж.|{{#expr: {{{1}}} * 10}}{{#ifeq: {{{3|}}}|0||&nbsp;{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|жж.}}}}]]}} | [[Б. з. д. {{#expr: (-1 - {{{1}}}) * 10}} жж.|б.&nbsp;з.&nbsp;д.&nbsp;{{nobr|{{#expr: (-1 - {{{1}}}) * 10}}{{#ifeq: {{{3|}}}|0||&nbsp;{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|жж.}}}}}}{{#if: {{{2|}}} | |}}]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{nobr|[[{{#expr: {{{1}}} * 10}} жж.|{{#expr: {{{1}}} * 10}}{{#ifeq: {{{3|}}}|0||&nbsp;{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|жж.}}}}]]}} | [[Б. з. д. {{#expr: (-1 - {{{1}}}) * 10}} жж.|б.&nbsp;з.&nbsp;д.&nbsp;{{nobr|{{#expr: (-1 - {{{1}}}) * 10}}{{#ifeq: {{{3|}}}|0||&nbsp;{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|жж.}}}}}}{{#if: {{{2|}}} | |}}]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}}</noinclude> entzo1muwz1uilmzmg7eb8gfoxabikr 10 3713 8517 2021-12-21T10:00:23Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{commons | position = {{{position|}}} | cat = медиа санаты <!-- {{#if:x|}} strips whitespace from parameter 1, in case it is fed like this: {{Commonscat| Some cat }}. --> | Category:{{#if:x| {{{1| {{PAGENAME}} }}} }} | {{{2| {{{1| {{PAGENAME}} }}} }}} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> wikitext text/x-wiki {{commons | position = {{{position|}}} | cat = медиа санаты <!-- {{#if:x|}} strips whitespace from parameter 1, in case it is fed like this: {{Commonscat| Some cat }}. --> | Category:{{#if:x| {{{1| {{PAGENAME}} }}} }} | {{{2| {{{1| {{PAGENAME}} }}} }}} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> c1doey2rfc43a3gse3nmt6juibxakuo 10 3714 8518 2021-12-21T10:01:18Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{sister | position = {{{position|right}}} | project = commons | text = [[Ортаққор]]да бұған қатысты {{{cat|медиа файлдар}}} бар: '''''{{sec link auto| commons | {{{1| Special:Search/{{PAGENAME}} }}} | {{{2| {{{1| {{PAGENAME}} }}} }}} }}''''' }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> wikitext text/x-wiki {{sister | position = {{{position|right}}} | project = commons | text = [[Ортаққор]]да бұған қатысты {{{cat|медиа файлдар}}} бар: '''''{{sec link auto| commons | {{{1| Special:Search/{{PAGENAME}} }}} | {{{2| {{{1| {{PAGENAME}} }}} }}} }}''''' }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> jt91ekpmkanmdrqz6rk3wp3mlrd19jo 10 3715 8519 2021-12-21T10:02:15Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Side box | position = {{{position|}}} | image = {{#switch: {{{image|}}} | none = <!-- "image=none", do nothing --> | = <!-- No image fed, select an image --> Image:{{#switch: {{lc: {{{project|}}} }} | commons = Commons-logo.svg | meta|metawiki|m = Wikimedia Community Logo.svg | wikibooks|wbk|wb|b = Wikibooks-logo-en-noslogan.svg | wikiquote|quote|wqt|q = Wikiquote-logo-en.svg | wikipedia|wp|w... wikitext text/x-wiki {{Side box | position = {{{position|}}} | image = {{#switch: {{{image|}}} | none = <!-- "image=none", do nothing --> | = <!-- No image fed, select an image --> [[Image:{{#switch: {{lc: {{{project|}}} }} | commons = Commons-logo.svg | meta|metawiki|m = Wikimedia Community Logo.svg | wikibooks|wbk|wb|b = Wikibooks-logo-en-noslogan.svg | wikiquote|quote|wqt|q = Wikiquote-logo-en.svg | wikipedia|wp|w = Wikipedia-logo-v2.svg | wikisource|source|ws|s = Wikisource-logo.svg | wiktionary|wkt|wdy|d = Wiktionary-logo-en.svg | wikinews|news|wnw|n = Wikinews-logo.svg | wikispecies|species = Wikispecies-logo.svg | wikiversity|wvy|v = Wikiversity-logo.svg | mediawiki|mw = Mediawiki.png | outreachwiki|outreach = Wikimedia Outreach.png | #default = Wikimedia-logo.svg }}|40x40px|link=|alt= ]] | #default = {{{image|}}} }} | text = {{{text}}} | below = {{{below|}}} | imageright = {{{imageright|}}} | class = plainlinks }}<noinclude> {{Documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> htovmh6k1co9kzfsjde26o838c2cyug 10 3716 8520 2021-12-21T10:03:08Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <table class="infobox sisterproject" style="width: 240px; float: {{{position|right}}}; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9; {{{style|}}}"> <tr> {{#switch:{{{image|}}} |<!--BLANK-->|none={{td}} |#default=<td class="mbox-image"><div style="margin-left: 5px;">{{{image}}}</div></td> }} <td class="mbox-text" style="font-size: 95%; {{{textstyle|}}}"> <div style="margin-left: 5px;">{{{text}}}</div> </td> {{#if:{{{imageright|}}} | <td class="mbox-imageright">{{{imag... wikitext text/x-wiki <table class="infobox sisterproject" style="width: 240px; float: {{{position|right}}}; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9; {{{style|}}}"> <tr> {{#switch:{{{image|}}} |<!--BLANK-->|none={{td}} |#default=<td class="mbox-image"><div style="margin-left: 5px;">{{{image}}}</div></td> }} <td class="mbox-text" style="font-size: 95%; {{{textstyle|}}}"> <div style="margin-left: 5px;">{{{text}}}</div> </td> {{#if:{{{imageright|}}} | <td class="mbox-imageright">{{{imageright}}}</td> }} </tr> {{#if:{{{below|}}} | <tr><td colspan={{#if:{{{imageright|}}}|3|2}} class="mbox-text" style="font-size: 95%; {{{textstyle|}}}"> <div style="margin-left: 5px;">{{{below}}}</div> </td></tr> }} </table><noinclude> {{Documentation}} </noinclude> ndvuiujpatuzliq21zxfjhdjvkdv1r2 10 3717 8521 2021-12-21T10:04:59Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{#ifeq: {{SERVERNAME}} | secure.wikimedia.org | {{#switch: {{lc: {{{padlock|}}} }} | yes <!--Supress CSS icon, to not get double icon--> | no = <span class="plainlinks"> }}[{{sec link/secure url | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | lang = {{{lang|}}} | query = {{{query|}}} | anchor = {{{anchor|}}} }} {{sec link/text | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | text = {{{3|}}} | lang = {{{lang|}}} | query = {{{query|}}} | anchor... wikitext text/x-wiki {{#ifeq: {{SERVERNAME}} | secure.wikimedia.org | {{#switch: {{lc: {{{padlock|}}} }} | yes <!--Supress CSS icon, to not get double icon--> | no = <span class="plainlinks"> }}[{{sec link/secure url | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | lang = {{{lang|}}} | query = {{{query|}}} | anchor = {{{anchor|}}} }} {{sec link/text | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | text = {{{3|}}} | lang = {{{lang|}}} | query = {{{query|}}} | anchor = {{{anchor|}}} }}]{{#switch: {{lc: {{{padlock|}}} }} | no = </span> | yes = </span>[[File:Lock icon blue.gif|16x13px|link=]] }} | <!--Not on the secure server, make a normal link--> {{#if: {{{query|}}} {{{lang|}}} | <!--Make a full url link, needed when query or lang--> <span class="plainlinks">[{{sec link/normal url | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | lang = {{{lang|}}} | query = {{{query|}}} | anchor = {{{anchor|}}} }} {{sec link/text | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | text = {{{3|}}} | lang = {{{lang|}}} | query = {{{query|}}} | anchor = {{{anchor|}}} }}]</span> | <!--Make a normal link--> [[:{{sec link/normal link | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | anchor = {{{anchor|}}} }}|{{sec link/text | project = {{{1|}}} | pagename = {{{2|}}} | text = {{{3|}}} | anchor = {{{anchor|}}} }}]] }} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> 2xa69pq0ulnlit57udi41zacg2pkrgs 10 3718 8522 2021-12-21T10:05:55Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{#if: {{{text|}}} | {{{text}}} | {{#if: {{{project|}}} | {{{project}}}:{{#if: {{{lang|}}} | {{{lang}}}: }}{{{pagename|}}} | <!--No project, so a local link--> {{#if: {{{pagename|}}} | {{{pagename}}} | {{MediaWiki:Mainpage}} <!--Main page name at the local project--> }} }}{{ #if: {{{query|}}} | ?{{{query|}}} | {{#if: {{{anchor|}}} | &#35;{{{anchor}}} }} }} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwiki... wikitext text/x-wiki {{#if: {{{text|}}} | {{{text}}} | {{#if: {{{project|}}} | {{{project}}}:{{#if: {{{lang|}}} | {{{lang}}}: }}{{{pagename|}}} | <!--No project, so a local link--> {{#if: {{{pagename|}}} | {{{pagename}}} | {{MediaWiki:Mainpage}} <!--Main page name at the local project--> }} }}{{ #if: {{{query|}}} | ?{{{query|}}} | {{#if: {{{anchor|}}} | &#35;{{{anchor}}} }} }} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> hk7eu1e7z1ko86l3qlhxl2dk7bnk6rq 10 3719 8523 2021-12-21T10:06:57Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{#if: {{{project|}}} | {{{project}}}:{{#if: {{{lang|}}} | {{{lang}}}: }}{{{pagename|}}} | <!--No project, so a local link--> {{#if: {{{pagename|}}} | {{{pagename}}} | {{MediaWiki:Mainpage}} <!--Main page name at the local project--> }} }}{{#if: {{{anchor|}}} | &#35;{{{anchor}}} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> wikitext text/x-wiki {{#if: {{{project|}}} | {{{project}}}:{{#if: {{{lang|}}} | {{{lang}}}: }}{{{pagename|}}} | <!--No project, so a local link--> {{#if: {{{pagename|}}} | {{{pagename}}} | {{MediaWiki:Mainpage}} <!--Main page name at the local project--> }} }}{{#if: {{{anchor|}}} | &#35;{{{anchor}}} }}<noinclude> {{documentation}} <!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> ar6qnvwmaqdcz2o1wzb6onfrduqc4nf 10 3720 8524 2021-12-21T10:09:01Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Stub-meta | article = [[жыл]] туралы | category = Жылдар туралы | image = Year template.png | size = | alt = Жыл }}<noinclude> [[Санат:Үлгілер:Тарих бойынша аяқталмаған мақалалар|{{PAGENAME}}]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {{Stub-meta | article = [[жыл]] туралы | category = Жылдар туралы | image = Year template.png | size = | alt = Жыл }}<noinclude> [[Санат:Үлгілер:Тарих бойынша аяқталмаған мақалалар|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 0igrsfzn60xp2mzjdn7a521i9aqx0m5 10 3721 8525 2021-12-21T10:10:06Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {| style="background:none; text-align:left; padding: 2px 0" class="metadata" | style="padding-right:4px" | {{{texticon|[[Сурет:{{{image|Wiki letter w.svg}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{size}}}}}|{{{size}}}|{{{size}}}px}}|40px}}|{{{alt|Мақала бастамасы}}}]]}}} |''<span style="white-space:nowrap">Бұл —{{#if:{{{article|}}}|&nbsp;{{{article}}}}} мақаланың [[Уикипедия:Мақалаға бастама|бастамасы]].... wikitext text/x-wiki {| style="background:none; text-align:left; padding: 2px 0" class="metadata" | style="padding-right:4px" | {{{texticon|[[Сурет:{{{image|Wiki letter w.svg}}}|{{#if:{{{size|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{size}}}}}|{{{size}}}|{{{size}}}px}}|40px}}|{{{alt|Мақала бастамасы}}}]]}}} |''<span style="white-space:nowrap">Бұл —{{#if:{{{article|}}}|&nbsp;{{{article}}}}} мақаланың [[Уикипедия:Мақалаға бастама|бастамасы]].</span> <span style="white-space:nowrap">Бұл мақаланы <span class="plainlinks">[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} толықтырып, дамыту]</span> арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.</span>''{{#if:{{{specification|}}}|<br /><small>Бұл ескертуді [[{{{specification}}}|дәлдеп]] ауыстыру қажет.</small>}} |}<includeonly>{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}} |<!-- үлгіде болса--> Бұл үлгі мақалаларды автоматты түрде {{c|{{#if:{{{category|}}}|{{{category}}} аяқталмаған мақалалар|Аяқталмаған мақалалар}}|б}} қосады. {{#ifeq:{{SUBPAGENAME}}|Документация||[[Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар:Барлық|{{PAGENAME}}]]}}{{#if:{{{specification|}}}|[[Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар:Дәлдеу қажет|{{PAGENAME}}]]}} |<!-- мақалада болса -->{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Санат:{{{category|}}} аяқталмаған мақалалар]]{{#if:{{{specification|}}}|[[Санат:Үлгісін дәлдеу қажет аяқталмаған мақалалар]]}}}} }}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 2dfz9sjjvr5vi10jyi4ts6bf3iydkd1 10 3722 8526 2021-12-21T10:11:46Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Documentation subpage}} == Қолданылуы == === Қарапайым үлгі === <pre> {{Stub-meta | article = | category = | image = | size = | alt = }} </pre> === Анықтауды қажетететін тақырыптық үлгі === <pre> {{Stub-meta | article = | category = | image = | size = | alt = | specification = }} </pre> === Мәтідік иконасы бар үлгі === <pre> {{Stub-meta | art... wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} == Қолданылуы == === Қарапайым үлгі === <pre> {{Stub-meta | article = | category = | image = | size = | alt = }} </pre> === Анықтауды қажетететін тақырыптық үлгі === <pre> {{Stub-meta | article = | category = | image = | size = | alt = | specification = }} </pre> === Мәтідік иконасы бар үлгі === <pre> {{Stub-meta | article = | category = | texticon = }} </pre> == Қолданылуы == === Қарапайым үлгі === {{Stub-meta | article = [[ауыл шаруашылығы]] туралы | category = Ауыл шаруашылығы туралы | image = Watermelon.svg | size = 32 | alt = Қарбыз }} <pre> {{Stub-meta | article = [[ауыл шаруашылығы]] туралы | category = Ауыл шаруашылығы туралы | image = Watermelon.svg | size = 32 | alt = Қарбыз }} </pre> === Анықтауды қажет ететін тақырыптық үлгі === {{Stub-meta | article = [[география]] бойынша | category = География бойынша | image = Globe_template.gif | size = | alt = Жер ғаламшары | specification = :Санат:Үлгілер:География бойынша аяқталмаған мақалалар }} <pre> {{Stub-meta | article = [[география]] бойынша | category = География бойынша | image = Globe_template.gif | size = | alt = Жер ғаламшары | specification = :Санат:Үлгілер:География бойынша аяқталмаған мақалалар }} </pre> '''Еске алыңыз!''' Дәлдеуге арналған тізім ретінде санат қолданса, «''':'''» қоюды ұмытпаңыз. === Қарапайым үлгі === {{Stub-meta | article = «[[Вавилон-5]]» сериалы туралы | category = «Вавилон-5» сериалы туралы | texticon = <span style="font: bold 28px Arial; color:orange">B5</span> }} <pre> {{Stub-meta | article = «[[Вавилон-5]]» сериалы туралы | category = «Вавилон-5» сериалы туралы | texticon = <span style="font: bold 28px Arial; color:orange">B5</span> }} </pre> <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Аяқталмаған мақалалар| ]] [[ar:قالب:صندوق رسالة بذرة]] [[dsb:Pśedłoga:ZarodkowyTyp]] [[en:Template:Asbox]] [[hsb:Předłoha:Zarodk po předmjeće]] [[sv:Mall:Stubbmall]] </includeonly> r5l78zjzfm2auhl0svuws9dl1ta2got 10 3723 8527 2021-12-21T10:13:50Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>[[{{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | {{#time: xrU | 1970-1-1 + {{{1}}} second}} ғасыр | б. з. д. {{#time: xrU | 1970-1-1 + {{#expr: 1 - {{{1}}} }} second}} ғасыр}}]] </includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>[[{{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | {{#time: xrU | 1970-1-1 + {{{1}}} second}} ғасыр | б. з. д. {{#time: xrU | 1970-1-1 + {{#expr: 1 - {{{1}}} }} second}} ғасыр}}]] </includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> rhcxdzcooo8i9c0w5f6qgrnoto6wxtk 10 3724 8528 2021-12-21T10:15:05Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Құжаттама беті}} == Мысалдар == {| class="standard" ! Код ! Нәтижесі |- | <code><nowiki>{{ғасыр|21}}</nowiki></code> | {{ғасыр|21}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|20}}</nowiki></code> | {{ғасыр|20}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|7}}</nowiki></code> | {{ғасыр|7}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|1}}</nowiki></code> | {{ғасыр|1}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|0}}</nowiki></code> | {{ғасыр... wikitext text/x-wiki {{Құжаттама беті}} == Мысалдар == {| class="standard" ! Код ! Нәтижесі |- | <code><nowiki>{{ғасыр|21}}</nowiki></code> | {{ғасыр|21}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|20}}</nowiki></code> | {{ғасыр|20}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|7}}</nowiki></code> | {{ғасыр|7}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|1}}</nowiki></code> | {{ғасыр|1}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|0}}</nowiki></code> | {{ғасыр|0}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|-1}}</nowiki></code> | {{ғасыр|-1}} |- | <code><nowiki>{{ғасыр|-8}}</nowiki></code> | {{ғасыр|-8}} |} 975pux8pip3j7viqte75vm0031bpm61 10 3725 8529 2021-12-21T10:17:05Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <noinclude>{{protected template}}</noinclude>{{#categorytree:{{{1}}}|mode=pages|depth={{{2}}}}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Санаттар үшін|{{PAGENAME}}]] [[cv:Шаблон:Статьясен йывăçĕ]] [[ru:Шаблон:Дерево статей]] </noinclude> wikitext text/x-wiki <noinclude>{{protected template}}</noinclude>{{#categorytree:{{{1}}}|mode=pages|depth={{{2}}}}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Санаттар үшін|{{PAGENAME}}]] [[cv:Шаблон:Статьясен йывăçĕ]] [[ru:Шаблон:Дерево статей]] </noinclude> hn6kx0nniaszscobkizkjaobpl4v5qp 14 3726 8530 2021-12-21T10:29:31Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{үлгілер санаты}} {{Commonscat|Time, date and calendar templates}} [[Санат:Үлгілер:Безендіру|Дата және уақыт]] wikitext text/x-wiki {{үлгілер санаты}} {{Commonscat|Time, date and calendar templates}} [[Санат:Үлгілер:Безендіру|Дата және уақыт]] bz9ejemxp4kln3b93u8fhon2ctw23cq 10 3727 8531 2021-12-21T10:30:49Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <noinclude>{{protected template}}</noinclude><div class="messagebox {{#if:{{{small|}}}|small}}" style="background-color:#e0f0f9; text-align:center; font-size:94%; width:90%;">Бұл [[Уикипедия:Санаттау|санатқа]] үлгілер атау кеңістігіндегі беттер кіреді. <div style="font-size:94%;">Ол [[Уикипедия:Мақала|мақалаларды]] санаттауға немесе басқа атау кеңіс... wikitext text/x-wiki <noinclude>{{protected template}}</noinclude><div class="messagebox {{#if:{{{small|}}}|small}}" style="background-color:#e0f0f9; text-align:center; font-size:94%; width:90%;">Бұл [[Уикипедия:Санаттау|санатқа]] үлгілер атау кеңістігіндегі беттер кіреді. <div style="font-size:94%;">Ол [[Уикипедия:Мақала|мақалаларды]] санаттауға немесе басқа атау кеңістігі беттерінде қолданбауы тиіс. <div style="text-align: left">{{#if:{{{help|}}}|{{#ifeq:{{{help}}}|no||{{{help}}}}}| <hr /> Бұл санатқа үлгі қосқыныз келсе, ол үлгінің соңына келесіні жазыңыз <code style="font-size:110%;"> :<nowiki><noinclude></nowiki> :<nowiki>[[</nowiki>{{FULLPAGENAME}}<nowiki>|{{PAGENAME}}]]</nowiki> :<nowiki></noinclude></nowiki></code> * Назар аударыныз: ашылатын тег <code>&lt;noinclude&gt;</code> үлгі кодының соңғы символынан кейін тұру керек, әріптердің арасындағы бос орындарсыз және жаңа жолдан басталмауы тиіс (әйтпесе бүкіл беттердегі қолданылған үлгілерде әріптердің арасындағы бос орындармен жаңа жолдар қойылады). Егер үлгі мәтінде <code>&lt;noinclude&gt;</code> және <code>&lt;/noinclude&gt;</code> тегтері бар болса, онда санатқа сілтемені олардың арасына қою керек, қосымша <code>&lt;noinclude&gt;</code> және <code>&lt;/noinclude&gt;</code> жақша-тегтер керек емес. * Үлгі бетінің атынан басқа (<code><nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki></code> айнымалы көмегімен көрсетіледі), санат ішіндегі үлгіні басқа да кілттермен сұрыптауға болады. Тиянақтылығын осында қараңыз [[Уикипедия:Жоба:Үлгілер/Санаттау|Санаттау нұсқаулығы]].}}</div> </div> </div> {{{description|}}}<noinclude> {{doc}} <!-- Санатты және интеруики қосыныз келсе /doc бет астына қосылуы қажет, осында емес! --> </noinclude> jfuplvrtoabkn2svp5wfamj7zur4dpw 10 3728 8532 2021-12-21T10:32:11Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Documentation subpage}} <!-- PLEASE ADD CATEGORIES AND INTERWIKIS AT THE BOTTOM OF THIS PAGE --> <noinclude>{{docpage}}</noinclude>Үлгіні {{tl|үлгілер санаты}} санат бетінің жоғарғы жағында орналыстырыныз, содержащих страницы из [[Уикипедия:Үлгілер тетігі|атаулардың кеңістік атаулары]] (мысалы, {{c|Үлгілер:Санаттар үші... wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} <!-- PLEASE ADD CATEGORIES AND INTERWIKIS AT THE BOTTOM OF THIS PAGE --> <noinclude>{{docpage}}</noinclude>Үлгіні {{tl|үлгілер санаты}} санат бетінің жоғарғы жағында орналыстырыныз, содержащих страницы из [[Уикипедия:Үлгілер тетігі|атаулардың кеңістік атаулары]] (мысалы, {{c|Үлгілер:Санаттар үшін}}). Егер параметр <code>help</code> қойылмаса, үлгі автоматты түрде оқырманға, үлгіні қалай санатқа қалай қосуға болатының көрсетеді.Сіздің өз анықтама нұсқаулығынызды көрсетуі,алғашқы жағдайына(по умолчанию) алмастырады. Сіз солай-ақ санаттың арнайы сиппаттамсын көрсете аласыз, сипаттама хабарлардың астында орналасады: <pre>{{үлгілер санаты | description = | help = }}</pre> Бұл <code>small</code> параметр міндетті емес (бұның ішінде әрбір шаманы көрсетуге болады) хабардың әріптерін кішкентай қылып хабардың мәтінің оң жағына орналастырады == Сондай-ақ қараныз == * {{tl|Санаттарға арналған навигация}} <includeonly> [[Санат:Үлгілер:Санаттар үшін|{{PAGENAME}}]] </includeonly> n98vlmtwsbsl57eg8lp9dwxpi7uz73l 10 3729 8533 2021-12-21T10:33:52Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <div class="messagebox {{#if:{{{small|}}}|small}}" style="background-color:#F0F0F0; text-align:{{#if:{{{small|}}}|right|center}}; font-size:94%; width:90%;"><div class="standard" style="float: right">{{{nav|}}}</div>Бұл [[Уикипедия:Санаттау|санат]] {{#switch: {{{space|{{{кеңістік|}}}}}} | t = [[Уикипедия:Үлгілер механизмі|үлгілер атауларының кеңістігі]] | i = Уикипедия:Сур... wikitext text/x-wiki <div class="messagebox {{#if:{{{small|}}}|small}}" style="background-color:#F0F0F0; text-align:{{#if:{{{small|}}}|right|center}}; font-size:94%; width:90%;"><div class="standard" style="float: right">{{{nav|}}}</div>Бұл [[Уикипедия:Санаттау|санат]] {{#switch: {{{space|{{{кеңістік|}}}}}} | t = [[Уикипедия:Үлгілер механизмі|үлгілер атауларының кеңістігі]] | i = [[Уикипедия:Сурет қою|суреттер кеңістігі]] | a = [[Уикипедия:Мақала|мақалалардың негізгі кеңістігі]] | d = [[Уикипедия:Талқылау беттері|талқылау беттерінің кеңістігі]] | w = [[Уикипедия:Анықтама|Уикипедияның қызметтік кеңістігі]] | u = [[Уикипедия:Қатысушының жеке беті|қатысушының жеке бет кеңістігі]] | ub= [[Уикипедия:Юзербокстар|қатысушылар үлгілерінің кеңістігі]] | p = [[Уикипедия:Жобалар|жобалар кеңістігі]]| | <span style{{Eq}}"color: red; text-decoration: blink"><«кеңістік» параметрі көрсетілмеген></span>}}ндегі беттерінен тұрады. {{catmain|{{#if:{{{catmain|}}}|{{{catmain|}}}|{{{topic|}}}}}}} <div style="font-size:94%;text-align: left" align="left">Ол басқа атаулар кеңістігінің беттерінің санатталуына қолданылмау керек. {{#if: {{{templates|}}}{{{articles|}}}{{{files|}}}{{{commons|}}}{{{wikipedia|}}}{{{users|}}}|'''{{{topic|{{PAGENAME}}}}}''' тақырыптағы басқа кеңістіктегі беттер үшін келесі санаттарды қараңыз: <!-- -->{{#if:{{{articles|}}}|* Мақалалар: {{cl|{{{articles}}}|1}}}}<!-- -->{{#if:{{{templates|}}}|* Үлгілер: {{cl|{{{templates}}}|1}}<!-- мүмкін керегі жоқ <div style="text-align: left">{{#if:{{{help|}}}|{{#ifeq:{{{help}}}|no||{{{help}}}}}| ---- Бұл санатқа үлгі қосу үшін, үлгі соңында <br /><code style="font-size:110%;"><nowiki><noinclude>[[</nowiki>{{FULLPAGENAME}}<nowiki>|{{PAGENAME}}]]</noinclude></nowiki></code> деп жазыңыз. * Назар аударыңыз: ашушы тег <code>&lt;noinclude&gt;</code>тек үлгі кодының ең соңғы символынан кейін бос орынсыз жазылуы тиіс (әтпесе, ол бос орын үлгі еңгізілген, барлық мақалаларда солай көрсетіліп тұрады.). Егер мәтінде <code>&lt;noinclude&gt;</code> және <code>&lt;/noinclude&gt;</code> тегтері бар болса, онда санатқа арналған сілтемені олардың арасына қосымша тег-жақша <code>&lt;noinclude&gt;</code> және <code>&lt;/noinclude&gt;</code> қоюдың қажеті жоқ. * Үлгі бетінің атауынан басқа (мета-үлгі <code><nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki></code> арқылы көретіледі), үлгіні санатқа басқа кілттермен сұрыптауға болады. Толығырақ [[Уикипедия:Санаттау]] бетінен қараңыз}}</div>-->}}<!-- -->{{#if:{{{files|}}}|* Сурет: {{cl|{{{files}}}|1}}}}<!-- -->{{#if:{{{wikipedia|}}}|* Қызметтік беттер: {{cl|{{{wikipedia}}}|1}}}}<!-- -->{{#if:{{{users|}}}|* Қызығушылық танытқан қатысушылар: {{cl|{{{users}}}|1}}}}<!-- -->{{#if:{{{userboxes|}}}|* Қатысушы үлгілері: {{cl|{{{userboxes}}}|1}}}}<!-- -->{{#if:{{{commons|}}}|{{Commonscat-inline|{{{commons}}}|{{{topic}}}}}}} }} </div> </div> {{{description|}}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Санаттар үшін|{{PAGENAME}}]] [[Санат:Үлгілер:Сілтемелер|{{PAGENAME}}]] </noinclude> qf6ddgna58mnpakuemi6xyqc34oqnmu 10 3730 8534 2021-12-21T10:35:13Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: == Параметрлер == Негізгі параметр&nbsp;— <code>topic</code>&nbsp;— әр түрлі кеңістіктегі санаттардың негізігі ортақ мақаласын көрсету үшін қолданылады. Егер негізгі мақаланың атауы санаттың атауына өзгеше болса, <code>catmain</code> параметрін қолданады. <code>space</code> ағымдағы сан... wikitext text/x-wiki == Параметрлер == Негізгі параметр&nbsp;— <code>topic</code>&nbsp;— әр түрлі кеңістіктегі санаттардың негізігі ортақ мақаласын көрсету үшін қолданылады. Егер негізгі мақаланың атауы санаттың атауына өзгеше болса, <code>catmain</code> параметрін қолданады. <code>space</code> ағымдағы санаттың кеңістігін көрсетеді (мақалалар — ''a'', үлгілер — ''t'', суреттер — ''i'', уикипедияішілік — ''w'', қатысушылар — ''u'', юзербокстар — ''ub''). <!-- Егер <code>help</code> параметрі көрсетілмесе, үлгі автоматты түрде қатысушыға сантты қалай қосу керектігін көрсетеді. Сіз сондай-ақ санаттың қосымша сипаттамаларын көрсете аласыз, ол хабарлама астында көрсетіліп тұрады. : <pre>{{Үлгілер санаты | description = | help = }}</pre> --> Міндетті емес параметр <code>small</code> (бұл жерде кез-келген анықтама жазуға болады) хабарламаны кішкентай және оң жаққа тұратындай етеді. Тегінде, сілтемелер тұру қажет санаттар келесі параметрлермен беріледі: * '''templates'''&nbsp;— үлгілер * '''articles'''&nbsp;— мақалалар * '''files'''&nbsp;— суреттер және басқа да медиа-файлдар * '''commons'''&nbsp;— [[Ортаққор]]дағы санаты * '''users''' — қатысушы беттерінің санаттары * '''wikipedia'''&nbsp;— қызметтік беттер * '''userboxes''' — юзербокстар == Көшіріп алуға арналған дайындама == <pre><nowiki>{{Санаттарға арналған навигация | catmain = | topic = керек | space = керек | small = | help = | templates = | articles = | files = | users = | userboxes = | commons = | wikipedia = }}</nowiki></pre> == Толтырылған үлгінің мысалы == 1-мысал <pre><nowiki>{{Санаттарға арналған навигация | topic = Математика | space = a | small = 1 | articles = Математика | templates = Үлгілер:Математика | users = Уикипедия:Қызығушылық:Математика | commons = Mathematics }}</nowiki></pre> Нәтижесінде: {{Санаттарға арналған навигация | topic = Математика | space = a | small = 1 | articles = Математика | templates = Үлгілер:Математика | users = Уикипедия:Қызығушылық:Математика | commons = Mathematics | кеңістік = а }} 76jeo7ttic3boikkqlylfls4j5xc9sf 0 3731 8538 8535 2021-12-21T11:05:50Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki {| style="float:right;" |- |{{Мамыр күнтізбесі}} |} '''Мамырдың 25''' — [[Григориан күнтізбесі]]нде жылдың 145-ші күні (кібісе жылдарда 146-шы). Жылдың аяғына 220 күн қалады. == Мерекелер == Өзін-өзі басқармайтын аумақтар халықтарымен ынтымақтастық ап­та­лығы (мамырдың 25-31-і аралығы). * {{KAZ}} - Халықаралық мектептің соңғы қоңырау күні. == Оқиғалар == == Туғандар == [[Сағадат Нұрмағамбетов]] (1924) – Халық Қаһарманы, Кеңес Ода­ғының Батыры, Армия генералы; Рауза Қонаева – (1934) – биология ғылымының докторы, про­фес­сор; Валерий Темірбаев (1941) – Мәскеу қаласында тұратын қазақ­стан­дық ардагерлер кеңесінің төрағасы, қоғам қайраткері, Төтенше және өкілетті елші; Раушан Елемесов (1942) – экономика ғылымының докторы, ака­де­мик; Дарико Хасанғалиева (1943) – Қызыл Жарты Ай қоғамының Алма­тыдағы өкілдігінің бастығы; Гүлбарам Наурызбаева (1954) – Павлодар облыстық балалар құқы­ғын қорғау департаментінің директоры; Ақжігіт Исабеков (1955) – генерал-майор; Серік Шілікбаев (1962) – Төтенше жағдайлар министрлігі Ішкі бақы­лау және аудит департаментінің бастығы; Дарын Тұяқов (1969) – «Қазақтелеком» АҚ басқарушы дирек­то­ры; Бағдат Қожахметов (1973) – «Қазақстан Халық банкі» АҚ Қоғам­мен байланыс департаментінің директоры; Данияр Ақышев (1976) – Ұлттық банкі төрағасының орын­ба­са­ры. == Қайтыс болғандар == == Сыртқы сілтемелер == {{commons|Category:25 May}} {{months}} [[Санат:25 мамыр]] a6nzrt0g1hc3ty92j175no6ptp1yqn9 10 3732 8536 2021-12-21T11:01:34Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Calendar/Жек1шіАйБастаушы{{#time:D|{{{year|{{LOCALYEAR}}}}}0501}} |float={{{float|none}}} |titlestyle={{#if:{{{color|}}}|background-color:{{{color}}};}} |weekstyle={{#if:{{{color2|}}}|background-color:{{{color2}}};}} |cur_month= {{{curr_month| [[{{{1a|{{{1|}}}}}}Мамыр]] [[{{{3|{{{year|{{LOCALYEAR}} жыл}}}}}}]] }}} |prev_month={{{prev_month| [[{{{1a|{{{1|}}}}}}Сәуір|<<]] }}} |next_month={{{next_month| [[{{{1a|{{{1|}}}}}}Маусым|>>]] }}}... wikitext text/x-wiki {{Calendar/Жек1шіАйБастаушы{{#time:D|{{{year|{{LOCALYEAR}}}}}0501}} |float={{{float|none}}} |titlestyle={{#if:{{{color|}}}|background-color:{{{color}}};}} |weekstyle={{#if:{{{color2|}}}|background-color:{{{color2}}};}} |cur_month= {{{curr_month| [[{{{1a|{{{1|}}}}}}Мамыр]] [[{{{3|{{{year|{{LOCALYEAR}} жыл}}}}}}]] }}} |prev_month={{{prev_month| [[{{{1a|{{{1|}}}}}}Сәуір|<<]] }}} |next_month={{{next_month| [[{{{1a|{{{1|}}}}}}Маусым|>>]] }}} |01=[[{{{1|}}}1 мамыр{{{4|}}}|1]] |02=[[{{{1|}}}2 мамыр{{{4|}}}|2]] |03=[[{{{1|}}}3 мамыр{{{4|}}}|3]] |04=[[{{{1|}}}4 мамыр{{{4|}}}|4]] |05=[[{{{1|}}}5 мамыр{{{4|}}}|5]] |06=[[{{{1|}}}6 мамыр{{{4|}}}|6]] |07=[[{{{1|}}}7 мамыр{{{4|}}}|7]] |08=[[{{{1|}}}8 мамыр{{{4|}}}|8]] |09=[[{{{1|}}}9 мамыр{{{4|}}}|9]] |10=[[{{{1|}}}10 мамыр{{{4|}}}|10]] |11=[[{{{1|}}}11 мамыр{{{4|}}}|11]] |12=[[{{{1|}}}12 мамыр{{{4|}}}|12]] |13=[[{{{1|}}}13 мамыр{{{4|}}}|13]] |14=[[{{{1|}}}14 мамыр{{{4|}}}|14]] |15=[[{{{1|}}}15 мамыр{{{4|}}}|15]] |16=[[{{{1|}}}16 мамыр{{{4|}}}|16]] |17=[[{{{1|}}}17 мамыр{{{4|}}}|17]] |18=[[{{{1|}}}18 мамыр{{{4|}}}|18]] |19=[[{{{1|}}}19 мамыр{{{4|}}}|19]] |20=[[{{{1|}}}20 мамыр{{{4|}}}|20]] |21=[[{{{1|}}}21 мамыр{{{4|}}}|21]] |22=[[{{{1|}}}22 мамыр{{{4|}}}|22]] |23=[[{{{1|}}}23 мамыр{{{4|}}}|23]] |24=[[{{{1|}}}24 мамыр{{{4|}}}|24]] |25=[[{{{1|}}}25 мамыр{{{4|}}}|25]] |26=[[{{{1|}}}26 мамыр{{{4|}}}|26]] |27=[[{{{1|}}}27 мамыр{{{4|}}}|27]] |28=[[{{{1|}}}28 мамыр{{{4|}}}|28]] |29=[[{{{1|}}}29 мамыр{{{4|}}}|29]] |30=[[{{{1|}}}30 мамыр{{{4|}}}|30]] |31=[[{{{1|}}}31 мамыр{{{4|}}}|31]] |EndNote={{{EndNote|'''[[{{{year|{{LOCALYEAR}}}}}|{{#time:xrY}}]]'''}}} }} <noinclude>{{Documentation}}</noinclude> h3a60dea8i044v7u4805qiuxynpem8c 10 3733 8537 2021-12-21T11:02:52Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {| class="toccolours" style="float:{{{float|none}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- class="navbox-title" style="{{{titlestyle|}}}" |{{{prev_month|}}} |colspan="5" style="text-align: center;"| '''{{{cur_month|Ай}}}''' |{{{next_month|}}} |- class="navbox-title" style="border: none; {{{weekstyle|}}}" |width="14%"| Жек |width="14%"| Дүй |width="14%"| Сей |width="14%"| Сәр |width="14%"| Бей |width="14%"| Жұм |width="1... wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:{{{float|none}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- class="navbox-title" style="{{{titlestyle|}}}" |{{{prev_month|}}} |colspan="5" style="text-align: center;"| '''{{{cur_month|Ай}}}''' |{{{next_month|}}} |- class="navbox-title" style="border: none; {{{weekstyle|}}}" |width="14%"| Жек |width="14%"| Дүй |width="14%"| Сей |width="14%"| Сәр |width="14%"| Бей |width="14%"| Жұм |width="14%"| Сен |- |- | || || || || || ||{{{01}}} |- |{{{02}}}||{{{03}}}||{{{04}}}||{{{05}}}||{{{06}}}||{{{07}}}||{{{08}}} |- |{{{09}}}||{{{10}}}||{{{11}}}||{{{12}}}||{{{13}}}||{{{14}}}||{{{15}}} |- |{{{16}}}||{{{17}}}||{{{18}}}||{{{19}}}||{{{20}}}||{{{21}}}||{{{22}}} |- |{{{23}}}||{{{24}}}||{{{25}}}||{{{26}}}||{{{27}}}||{{{28}}}||{{{29|}}} |- {{#if:{{{30|}}}{{{31||}}}| {{!}}{{{30|}}}{{!}}{{!}}{{{31|}}}{{!}}{{!}} {{!}}{{!}} {{!}}{{!}} {{!}}{{!}} {{!}}{{!}} }} |- class="navbox-title" style="{{{titlestyle|}}}" {{#if:{{{EndNote|}}}|{{!}}colspan="7"{{!}}{{{EndNote}}} }} |- class="navbox-title" style="{{{titlestyle|}}}" {{#if:{{{year|}}}|{{!}}colspan="7"{{!}}<b>[[{{{year}}}]]</b>}} |}<noinclude> [[Санат:Күнтізбе үлгілері|{{PAGENAME}}]] [[en:Template:Calendar/Sun1stMonthStartSat]] [[hi:साँचा:कैलिन्डर/रवि 1 महीना शुरु शनि]] [[or:ଛାଞ୍ଚ:Calendar/Sun1stMonthStartSat]] [[km:ទំព័រគំរូ:Calendar/Sun1stMonthStartសៅរ៍]] [[si:සැකිල්ල:Calendar/Sun1stMonthStartසෙන]] [[sh:Šablon:Calendar/Sun1stMonthStartсуб-sub]] [[ur:سانچہ:Calendar/Sun1stMonthStartSat]] </noinclude> 7kxlj38vbj9nr1a81akdm1yt7bbz736 10 3734 8539 2021-12-21T11:07:30Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {| border="0" class="toccolours" style="margin: 0 auto" align="center" |align="center"| |- | colspan="2" | <center>'''Жыл айлары мен күндері'''</center> |- {{MonthsSource}} |}<noinclude> [[Санат:Айлар]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {| border="0" class="toccolours" style="margin: 0 auto" align="center" |align="center"| |- | colspan="2" | <center>'''Жыл айлары мен күндері'''</center> |- {{MonthsSource}} |}<noinclude> [[Санат:Айлар]] </noinclude> ow2yyufybhpleuel5633gkkf3nj6sph 10 3735 8540 2021-12-21T11:11:58Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: | [[Қаңтар]] | [[1 қаңтар|1]] [[2 қаңтар|2]] [[3 қаңтар|3]] [[4 қаңтар|4]] [[5 қаңтар|5]] [[6 қаңтар|6]] [[7 қаңтар|7]] [[8 қаңтар|8]] [[9 қаңтар|9]] [[10 қаңтар|10]] [[11 қаңтар|11]] [[12 қаңтар|12]] [[13 қаңтар|13]] [[14 қаңтар|14]] [[15 қаңтар|15]] [[16 қаңтар|16]] [[17 қаңтар|17]] [[18 қаңтар|18]] [[19 қаңтар|19]] [[20 қаңтар|20]] 21 қаң... wikitext text/x-wiki | [[Қаңтар]] | [[1 қаңтар|1]] [[2 қаңтар|2]] [[3 қаңтар|3]] [[4 қаңтар|4]] [[5 қаңтар|5]] [[6 қаңтар|6]] [[7 қаңтар|7]] [[8 қаңтар|8]] [[9 қаңтар|9]] [[10 қаңтар|10]] [[11 қаңтар|11]] [[12 қаңтар|12]] [[13 қаңтар|13]] [[14 қаңтар|14]] [[15 қаңтар|15]] [[16 қаңтар|16]] [[17 қаңтар|17]] [[18 қаңтар|18]] [[19 қаңтар|19]] [[20 қаңтар|20]] [[21 қаңтар|21]] [[22 қаңтар|22]] [[23 қаңтар|23]] [[24 қаңтар|24]] [[25 қаңтар|25]] [[26 қаңтар|26]] [[27 қаңтар|27]] [[28 қаңтар|28]] [[29 қаңтар|29]] [[30 қаңтар|30]] [[31 қаңтар|31]] |- | [[Ақпан]] | [[1 ақпан|1]] [[2 ақпан|2]] [[3 ақпан|3]] [[4 ақпан|4]] [[5 ақпан|5]] [[6 ақпан|6]] [[7 ақпан|7]] [[8 ақпан|8]] [[9 ақпан|9]] [[10 ақпан|10]] [[11 ақпан|11]] [[12 ақпан|12]] [[13 ақпан|13]] [[14 ақпан|14]] [[15 ақпан|15]] [[16 ақпан|16]] [[17 ақпан|17]] [[18 ақпан|18]] [[19 ақпан|19]] [[20 ақпан|20]] [[21 ақпан|21]] [[22 ақпан|22]] [[23 ақпан|23]] [[24 ақпан|24]] [[25 ақпан|25]] [[26 ақпан|26]] [[27 ақпан|27]] [[28 ақпан|28]] [[29 ақпан|(29)]] |- | [[Наурыз]] | [[1 наурыз|1]] [[2 наурыз|2]] [[3 наурыз|3]] [[4 наурыз|4]] [[5 наурыз|5]] [[6 наурыз|6]] [[7 наурыз|7]] [[8 наурыз|8]] [[9 наурыз|9]] [[10 наурыз|10]] [[11 наурыз|11]] [[12 наурыз|12]] [[13 наурыз|13]] [[14 наурыз|14]] [[15 наурыз|15]] [[16 наурыз|16]] [[17 наурыз|17]] [[18 наурыз|18]] [[19 наурыз|19]] [[20 наурыз|20]] [[21 наурыз|21]] [[22 наурыз|22]] [[23 наурыз|23]] [[24 наурыз|24]] [[25 наурыз|25]] [[26 наурыз|26]] [[27 наурыз|27]] [[28 наурыз|28]] [[29 наурыз|29]] [[30 наурыз|30]] [[31 наурыз|31]] |- | [[Сәуір]] | [[1 сәуір|1]] [[2 сәуір|2]] [[3 сәуір|3]] [[4 сәуір|4]] [[5 сәуір|5]] [[6 сәуір|6]] [[7 сәуір|7]] [[8 сәуір|8]] [[9 сәуір|9]] [[10 сәуір|10]] [[11 сәуір|11]] [[12 сәуір|12]] [[13 сәуір|13]] [[14 сәуір|14]] [[15 сәуір|15]] [[16 сәуір|16]] [[17 сәуір|17]] [[18 сәуір|18]] [[19 сәуір|19]] [[20 сәуір|20]] [[21 сәуір|21]] [[22 сәуір|22]] [[23 сәуір|23]] [[24 сәуір|24]] [[25 сәуір|25]] [[26 сәуір|26]] [[27 сәуір|27]] [[28 сәуір|28]] [[29 сәуір|29]] [[30 сәуір|30]] |- | [[Мамыр]] | <small>[[1 мамыр|1]] [[2 мамыр|2]] [[3 мамыр|3]] [[4 мамыр|4]] [[5 мамыр|5]] [[6 мамыр|6]] [[7 мамыр|7]] [[8 мамыр|8]] [[9 мамыр|9]] [[10 мамыр|10]] [[11 мамыр|11]] [[12 мамыр|12]] [[13 мамыр|13]] [[14 мамыр|14]] [[15 мамыр|15]] [[16 мамыр|16]] [[17 мамыр|17]] [[18 мамыр|18]] [[19 мамыр|19]] [[20 мамыр|20]] [[21 мамыр|21]] [[22 мамыр|22]] [[23 мамыр|23]] [[24 мамыр|24]] [[25 мамыр|25]] [[26 мамыр|26]] [[27 мамыр|27]] [[28 мамыр|28]] [[29 мамыр|29]] [[30 мамыр|30]] [[31 мамыр|31]]</small> |- | [[Маусым]] | <small>[[1 маусым|1]] [[2 маусым|2]] [[3 маусым|3]] [[4 маусым|4]] [[5 маусым|5]] [[6 маусым|6]] [[7 маусым|7]] [[8 маусым|8]] [[9 маусым|9]] [[10 маусым|10]] [[11 маусым|11]] [[12 маусым|12]] [[13 маусым|13]] [[14 маусым|14]] [[15 маусым|15]] [[16 маусым|16]] [[17 маусым|17]] [[18 маусым|18]] [[19 маусым|19]] [[20 маусым|20]] [[21 маусым|21]] [[22 маусым|22]] [[23 маусым|23]] [[24 маусым|24]] [[25 маусым|25]] [[26 маусым|26]] [[27 маусым|27]] [[28 маусым|28]] [[29 маусым|29]] [[30 маусым|30]]</small> |- | [[Шілде]] | <small>[[1 шілде|1]] [[2 шілде|2]] [[3 шілде|3]] [[4 шілде|4]] [[5 шілде|5]] [[6 шілде|6]] [[7 шілде|7]] [[8 шілде|8]] [[9 шілде|9]] [[10 шілде|10]] [[11 шілде|11]] [[12 шілде|12]] [[13 шілде|13]] [[14 шілде|14]] [[15 шілде|15]] [[16 шілде|16]] [[17 шілде|17]] [[18 шілде|18]] [[19 шілде|19]] [[20 шілде|20]] [[21 шілде|21]] [[22 шілде|22]] [[23 шілде|23]] [[24 шілде|24]] [[25 шілде|25]] [[26 шілде|26]] [[27 шілде|27]] [[28 шілде|28]] [[29 шілде|29]] [[30 шілде|30]] [[31 шілде|31]]</small> |- | [[Тамыз]] | <small>[[1 тамыз|1]] [[2 тамыз|2]] [[3 тамыз|3]] [[4 тамыз|4]] [[5 тамыз|5]] [[6 тамыз|6]] [[7 тамыз|7]] [[8 тамыз|8]] [[9 тамыз|9]] [[10 тамыз|10]] [[11 тамыз|11]] [[12 тамыз|12]] [[13 тамыз|13]] [[14 тамыз|14]] [[15 тамыз|15]] [[16 тамыз|16]] [[17 тамыз|17]] [[18 тамыз|18]] [[19 тамыз|19]] [[20 тамыз|20]] [[21 тамыз|21]] [[22 тамыз|22]] [[23 тамыз|23]] [[24 тамыз|24]] [[25 тамыз|25]] [[26 тамыз|26]] [[27 тамыз|27]] [[28 тамыз|28]] [[29 тамыз|29]] [[30 тамыз|30]] [[31 тамыз|31]]</small> |- | [[Қыркүйек]] | <small>[[1 қыркүйек|1]] [[2 қыркүйек|2]] [[3 қыркүйек|3]] [[4 қыркүйек|4]] [[5 қыркүйек|5]] [[6 қыркүйек|6]] [[7 қыркүйек|7]] [[8 қыркүйек|8]] [[9 қыркүйек|9]] [[10 қыркүйек|10]] [[11 қыркүйек|11]] [[12 қыркүйек|12]] [[13 қыркүйек|13]] [[14 қыркүйек|14]] [[15 қыркүйек|15]] [[16 қыркүйек|16]] [[17 қыркүйек|17]] [[18 қыркүйек|18]] [[19 қыркүйек|19]] [[20 қыркүйек|20]] [[21 қыркүйек|21]] [[22 қыркүйек|22]] [[23 қыркүйек|23]] [[24 қыркүйек|24]] [[25 қыркүйек|25]] [[26 қыркүйек|26]] [[27 қыркүйек|27]] [[28 қыркүйек|28]] [[29 қыркүйек|29]] [[30 қыркүйек|30]]</small> |- | [[Қазан]] | <small>[[1 қазан|1]] [[2 қазан|2]] [[3 қазан|3]] [[4 қазан|4]] [[5 қазан|5]] [[6 қазан|6]] [[7 қазан|7]] [[8 қазан|8]] [[9 қазан|9]] [[10 қазан|10]] [[11 қазан|11]] [[12 қазан|12]] [[13 қазан|13]] [[14 қазан|14]] [[15 қазан|15]] [[16 қазан|16]] [[17 қазан|17]] [[18 қазан|18]] [[19 қазан|19]] [[20 қазан|20]] [[21 қазан|21]] [[22 қазан|22]] [[23 қазан|23]] [[24 қазан|24]] [[25 қазан|25]] [[26 қазан|26]] [[27 қазан|27]] [[28 қазан|28]] [[29 қазан|29]] [[30 қазан|30]] [[31 қазан|31]]</small> |- | [[Қараша]] | <small>[[1 қараша|1]] [[2 қараша|2]] [[3 қараша|3]] [[4 қараша|4]] [[5 қараша|5]] [[6 қараша|6]] [[7 қараша|7]] [[8 қараша|8]] [[9 қараша|9]] [[10 қараша|10]] [[11 қараша|11]] [[12 қараша|12]] [[13 қараша|13]] [[14 қараша|14]] [[15 қараша|15]] [[16 қараша|16]] [[17 қараша|17]] [[18 қараша|18]] [[19 қараша|19]] [[20 қараша|20]] [[21 қараша|21]] [[22 қараша|22]] [[23 қараша|23]] [[24 қараша|24]] [[25 қараша|25]] [[26 қараша|26]] [[27 қараша|27]] [[28 қараша|28]] [[29 қараша|29]] [[30 қараша|30]]</small> |- | [[Желтоқсан]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; | <small>[[1 желтоқсан|1]] [[2 желтоқсан|2]] [[3 желтоқсан|3]] [[4 желтоқсан|4]] [[5 желтоқсан|5]] [[6 желтоқсан|6]] [[7 желтоқсан|7]] [[8 желтоқсан|8]] [[9 желтоқсан|9]] [[10 желтоқсан|10]] [[11 желтоқсан|11]] [[12 желтоқсан|12]] [[13 желтоқсан|13]] [[14 желтоқсан|14]] [[15 желтоқсан|15]] [[16 желтоқсан|16]] [[17 желтоқсан|17]] [[18 желтоқсан|18]] [[19 желтоқсан|19]] [[20 желтоқсан|20]] [[21 желтоқсан|21]] [[22 желтоқсан|22]] [[23 желтоқсан|23]] [[24 желтоқсан|24]] [[25 желтоқсан|25]] [[26 желтоқсан|26]] [[27 желтоқсан|27]] [[28 желтоқсан|28]] [[29 желтоқсан|29]] [[30 желтоқсан|30]] [[31 желтоқсан|31]]</small> gtkex7rbigws9y7tb6vv4cjk9rdo5lh 0 3736 8541 2021-12-21T11:21:55Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{alsonumber|1992}} {{Жыл үшін навигация|1992}} {{Ғасыр үшін навигация|20}} {{Басқа күнтізбелер|1992}} {{Жыл туралы|1992}} == Оқиғалар == == Туғандар == ''Тағы қараңыз: [[:Санат:1992 жылы туғандар]]'' == Қайтыс болғандар == ''Тағы қараңыз: [[:Санат:1992 жылы қайтыс болғандар]]'' == Тағы қараңыз == {{commonsca... wikitext text/x-wiki {{alsonumber|1992}} {{Жыл үшін навигация|1992}} {{Ғасыр үшін навигация|20}} {{Басқа күнтізбелер|1992}} {{Жыл туралы|1992}} == Оқиғалар == == Туғандар == ''Тағы қараңыз: [[:Санат:1992 жылы туғандар]]'' == Қайтыс болғандар == ''Тағы қараңыз: [[:Санат:1992 жылы қайтыс болғандар]]'' == Тағы қараңыз == {{commonscat|1992}} {{Санат ағашы|{{PAGENAME}}}} == Түсініктемелер == <references/> {{Жыл күнтізбесі|1992}} [[Санат:1992 жыл|*]] {{Year-stub}} ekek278rmqzt9ypm9o9sjhj16pz90qo 10 3737 8542 2021-12-21T11:23:40Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>{| border="0" width="30%" style="{{float right}}; text-align: center;" | {{Мыңжылдық|{{#expr:({{{1}}} + 4.5) / 10 round 0}} }} |- | {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} - 2}} }} — {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} - 1}} }} — {{#ifexpr: {{{1}}} <= 0 | <br/>}} '''{{Ғасыр|{{{1}}} }}''' — {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} + 1}} }} — {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} + 2}} }} |- | align="center" | {{Онжылдықтар және ғасыр жылдар... wikitext text/x-wiki <includeonly>{| border="0" width="30%" style="{{float right}}; text-align: center;" | {{Мыңжылдық|{{#expr:({{{1}}} + 4.5) / 10 round 0}} }} |- | {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} - 2}} }} — {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} - 1}} }} — {{#ifexpr: {{{1}}} <= 0 | <br/>}} '''{{Ғасыр|{{{1}}} }}''' — {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} + 1}} }} — {{Ғасыр|{{#expr: {{{1}}} + 2}} }} |- | align="center" | {{Онжылдықтар және ғасыр жылдары | {{{1}}} }} |- |align="right"| |}</includeonly><noinclude>{{doc}} [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт|Ғасырлар]] </noinclude> syh5187cfo1belq7z3sl15cq22yj6vl 10 3738 8543 2021-12-21T11:24:40Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Құжаттама беті}} == Мысалдар == {| class="standard wide" ! Код || Нәтижесі |- | <code><nowiki>{{Ғасыр үшін навигация|21}}</nowiki></code> || {{Ғасыр үшін навигация|21}} |- | <code><nowiki>{{Ғасыр үшін навигация|0}}</nowiki></code> || {{Ғасыр үшін навигация|0}} |} wikitext text/x-wiki {{Құжаттама беті}} == Мысалдар == {| class="standard wide" ! Код || Нәтижесі |- | <code><nowiki>{{Ғасыр үшін навигация|21}}</nowiki></code> || {{Ғасыр үшін навигация|21}} |- | <code><nowiki>{{Ғасыр үшін навигация|0}}</nowiki></code> || {{Ғасыр үшін навигация|0}} |} s79tkyxitt2mlgmnldm24rcc8lcfkdm 10 3739 8544 2021-12-21T11:26:59Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>[[{{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | {{#time:xrY|01-01-{{padleft:{{{1|}}}|4}}}}&nbsp;мыңжылдық |Б.&nbsp;з.&nbsp;д. {{#time:xrY|01-01-{{padleft:{{#expr: 1 - {{{1}}} }}|4}}}}&nbsp;мыңжылдық}}]]</includeonly><noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт]] </noinclude> wikitext text/x-wiki <includeonly>[[{{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | {{#time:xrY|01-01-{{padleft:{{{1|}}}|4}}}}&nbsp;мыңжылдық |Б.&nbsp;з.&nbsp;д. {{#time:xrY|01-01-{{padleft:{{#expr: 1 - {{{1}}} }}|4}}}}&nbsp;мыңжылдық}}]]</includeonly><noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт]] </noinclude> m3pd2t12f3233883r03t51p83r7al6n 10 3740 8545 2021-12-21T11:29:12Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly> {| class="standard" style="font-size: 90%; text-align: center;" |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 11}} | 1 }} |- | style="height: 0.1em;" colspan="11" | |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 10}} | | 2 }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 9}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 8}} }} |- {{Онжылд... wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="standard" style="font-size: 90%; text-align: center;" |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 11}} | 1 }} |- | style="height: 0.1em;" colspan="11" | |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 10}} | | 2 }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 9}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 8}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 7}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 6}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 5}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 4}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 3}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 2}} }} |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 1}} | | | 3 }} |- | style="height: 0.1em;" colspan="11" | |- {{Онжылдық және жылдар | {{#expr: 10 * {{{1}}} - 0}} | | | | 4}} |}</includeonly><noinclude>{{doc}} [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт|{{PAGENAME}}]] </noinclude> bncfdaytsse3rqxrhk8yx6iphzenjiz 10 3741 8546 2021-12-21T11:31:07Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly> ! {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}} | {{Онжылдық | {{{1}}}}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{3|}}} | {{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | class="shadow" style="font-size: 80%;"}} }}{{#if: {{{5|}}} | {{#ifexpr: {{{1}}} < 0 | class="shadow" style="font-size: 80%;"}} }} | {{#ifexpr: {{{1}}} = 0 | | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10... wikitext text/x-wiki <includeonly> ! {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}} | {{Онжылдық | {{{1}}}}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{3|}}} | {{#ifexpr: {{{1}}} > 0 | class="shadow" style="font-size: 80%;"}} }}{{#if: {{{5|}}} | {{#ifexpr: {{{1}}} < 0 | class="shadow" style="font-size: 80%;"}} }} | {{#ifexpr: {{{1}}} = 0 | | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} }} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 2 }} }} | 0}} }} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 1}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 3 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 2}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 4 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 3}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 5 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 4}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 6 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 5}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 7 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 6}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 8 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 7}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 9 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} |class="shadow" style="font-size: 80%;"}}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 8}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 10 }} }} | 0}} | {{#if: {{{2|}}} | {{#ifexpr: {{{1}}} >= -1 | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} }}{{#if: {{{4|}}} | {{#ifexpr: {{{1}}} < -1 | class="shadow" style="font-size: 80%;"}} }}{{#if: {{{5|}}} | class="shadow" style="font-size: 80%;" }} | {{#ifexpr: {{{1}}} = -1 | | {{Жыл | {{#ifexpr: {{{1}}} >= 0 | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 9}} | {{#expr: 10 * {{{1}}} + 11 }} }} | 0}} }} </includeonly><noinclude>{{doc}} [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт|{{PAGENAME}}]] </noinclude> omk60rhkq9exlkwkzcln2cq47g8npif 0 3742 8547 2021-12-21T11:33:27Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Centurybox|19}} == Онжылдықтар және жылдар == <!--{{DecadesAndYears}}--> {{Centuries}} [[Санат:Ғасырлар]] [[Санат:XIX ғасыр| ]] [[Санат:2-мыңжылдық]] wikitext text/x-wiki {{Centurybox|19}} == Онжылдықтар және жылдар == <!--{{DecadesAndYears}}--> {{Centuries}} [[Санат:Ғасырлар]] [[Санат:XIX ғасыр| ]] [[Санат:2-мыңжылдық]] pj13m4q1uruueyzbwn7j8u3btio6cpr 10 3743 8548 2021-12-21T11:34:35Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {| class="infobox" |- style="background-color:#f0f0f0" | align="right" | <small>'''[[Мыңжылдықтар]]:'''</small> | align="center" | [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}<10|1|{{#expr:(({{{1|2}}}/10 - 0.55) round 0)+1}}}}{{#switch:{{#ifexpr:{{{1|2}}}<10|1|{{#expr:(({{{1|2}}}/10 - 0.5) round 0)+1}}}}|1|2|3|4|5|7|8|11|12|13|14|15|17|18|21|22|23|24|25|27|28|31=-ші|6|9|10|16|19|20|26|29|30=-шы}} мыңжылдық]] |- | align="right" | <small>'''[[Ғасырлар]]:'''</sma... wikitext text/x-wiki {| class="infobox" |- style="background-color:#f0f0f0" | align="right" | <small>'''[[Мыңжылдықтар]]:'''</small> | align="center" | [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}<10|1|{{#expr:(({{{1|2}}}/10 - 0.55) round 0)+1}}}}{{#switch:{{#ifexpr:{{{1|2}}}<10|1|{{#expr:(({{{1|2}}}/10 - 0.5) round 0)+1}}}}|1|2|3|4|5|7|8|11|12|13|14|15|17|18|21|22|23|24|25|27|28|31=-ші|6|9|10|16|19|20|26|29|30=-шы}} мыңжылдық]] |- | align="right" | <small>'''[[Ғасырлар]]:'''</small> | align="center" | [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}<1|1|{{#expr:(({{{1|2}}} - 0.55) round 0)}}}} ғ. {{#ifexpr:{{{1|2}}}<1|ЗБ|}}|{{#ifexpr:{{{1|2}}}<1|1|{{#expr:(({{{1|2}}} - 0.55) round 0)}}}} ғ. {{#ifexpr:{{{1|2}}}<1|<small>ЗБ</small>|}}]] — '''[[{{{1|2}}} ғ.]]''' — [[{{#expr:{{{1|2}}}+1}} ғ.]] |- |- style="background-color:#f0f0f0" | align="right" | <small>'''[[Онжылдықтар]]:'''</small> | align="center" | {{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||[[{{#expr:{{{1|2}}}-1}}00 жж.]]}} [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}10 жж.]] [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}20 жж.]] [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}30 жж.]] [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}40 жж.]]<br />[[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}50 жж.]] [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}60 жж.]] [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}70 жж.]] [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}80 жж.]] [[{{#ifexpr:{{{1|2}}}=0||{{#expr:{{{1|2}}}-1}}}}90 жж.]] |- |- style="background-color:#f0f0f0" | align="right" | <small>'''Санаттар:'''</small> | align="center" | [[:санат:{{PAGENAME}}да туғандар|Туғандар]] — [[:Санат:{{PAGENAME}}да қайтыс болғандар|қайтыс болғандар]]<br />[[:Санат:{{PAGENAME}}да пайда болғандар|Пайда болғандар]] — [[:Санат:{{PAGENAME}}да ғайып болғандар|Ғайып болғандар]] |}<noinclude> __NOTOC__ This template is for use on decade articles AD. You use it by writing <nowiki>{{Decadebox|Decade number}}</nowiki> where ''Decade number'' are the digits of the decade, except for the last one. For example, if you use it on the 40s, simply write <nowiki>{{Decadebox|4}}</nowiki> or if you use it on the 220s, write <nowiki>{{Decadebox|22}}</nowiki>. </noinclude> 879reyenqrn76iazt4v6aufuaro07qe 10 3744 8549 2021-12-21T11:36:01Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Centuries/table|nasp={{{1|{{NAMESPACE}}}}}}}<noinclude></noinclude> wikitext text/x-wiki {{Centuries/table|nasp={{{1|{{NAMESPACE}}}}}}}<noinclude></noinclude> 0wgj1hrjbnru0ag9bh51xi1s8w75g58 10 3745 8550 2021-12-21T11:37:54Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly><div style="clear: both; width: 70%; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 1px; border:1px solid #8888aa;" class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#ccf;">{{Tnavbar|Centuries|mini=1|style=position: absolute; top: 0; left: 3px;}} '''[[:{{{nasp}}}:Ғасырлар|Ғасырлар]] және [[:{{{nasp}}}:Мыңжылдықтар|мыңжылдықтар]]'''</div> <div class="NavContent" style="font-size: 100%;"> {| ! style="b... wikitext text/x-wiki <includeonly><div style="clear: both; width: 70%; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 1px; border:1px solid #8888aa;" class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#ccf;">{{Tnavbar|Centuries|mini=1|style=position: absolute; top: 0; left: 3px;}} '''[[:{{{nasp}}}:Ғасырлар|Ғасырлар]] және [[:{{{nasp}}}:Мыңжылдықтар|мыңжылдықтар]]'''</div> <div class="NavContent" style="font-size: 100%;"> {| ! style="background-color:#efefef; width: 10%"| Мыңжылдықтар || align="center" colspan="10" style="background-color:#efefef; width: 90%" | Ғасырлар |- ! style="background-color:#ccf; align="center" colspan="11" | Заманымыздан бұрынғы (ЗБ) |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:4-ші мыңжылдық ЗБ|4-ші]]''': | align=left | [[:{{{nasp}}}:40 ғ. ЗБ|40]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:39 ғ. ЗБ|39]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:38 ғ. ЗБ|38]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:37 ғ. ЗБ|37]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:36 ғ. ЗБ|36]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:35 ғ. ЗБ|35]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:34 ғ. ЗБ|34]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:33 ғ. ЗБ|33]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:32 ғ. ЗБ|32]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:31 ғ. ЗБ|31]] |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:3-ші мыңжылдық ЗБ|3-ші]]''': | align=left | [[:{{{nasp}}}:30 ғ. ЗБ|30]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:29 ғ. ЗБ|29]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:28 ғ. ЗБ|28]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:27 ғ. ЗБ|27]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:26 ғ. ЗБ|26]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:25 ғ. ЗБ|25]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:24 ғ. ЗБ|24]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:23 ғ. ЗБ|23]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:22 ғ. ЗБ|22]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:21 ғ. ЗБ|21]] |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:2-ші мыңжылдық ЗБ|2-ші]]''': | align=left | [[:{{{nasp}}}:20 ғ. ЗБ|20]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:19 ғ. ЗБ|19]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:18 ғ. ЗБ|18]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:17 ғ. ЗБ|17]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:16 ғ. ЗБ|16]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:15 ғ. ЗБ|15]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:14 ғ. ЗБ|14]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:13 ғ. ЗБ|13]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:12 ғ. ЗБ|12]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:11 ғ. ЗБ|11]] |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:1-ші мыңжылдық ЗБ|1-ші]]''': | align=left | [[:{{{nasp}}}:10 ғ. ЗБ|10]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:9 ғ. ЗБ|9]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:8 ғ. ЗБ|8]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:7 ғ. ЗБ|7]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:6 ғ. ЗБ|6]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:5 ғ. ЗБ|5]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:4 ғ. ЗБ|4]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:3 ғ. ЗБ|3]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:2 ғ. ЗБ|2]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:1 ғ. ЗБ|1]] |- ! style="background-color:#ccf; align="center" colspan="11" | {{#if:{{{nasp}}}|Біздің Заманымыздың|[[Біздің Заман]]ымыздың}} (БЗ) |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:1-ші мыңжылдық|1-ші]]''': | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:1 ғ.|1]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:2 ғ.|2]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:3 ғ.|3]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:4 ғ.|4]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:5 ғ.|5]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:6 ғ.|6]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:7 ғ.|7]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:8 ғ.|8]] | align=left | &nbsp;&nbsp;[[:{{{nasp}}}:9 ғ.|9]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:10 ғ.|10]] |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:2-ші мыңжылдық|2-ші]]''': | align=left | [[:{{{nasp}}}:11 ғ.|11]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:12 ғ.|12]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:13 ғ.|13]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:14 ғ.|14]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:15 ғ.|15]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:16 ғ.|16]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:17 ғ.|17]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:18 ғ.|18]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:19 ғ.|19]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:20 ғ.|20]] |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:3-ші мыңжылдық|3-ші]]''': | align=left | [[:{{{nasp}}}:21 ғ.|21]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:22 ғ.|22]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:23 ғ.|23]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:24 ғ.|24]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:25 ғ.|25]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:26 ғ.|26]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:27 ғ.|27]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:28 ғ.|28]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:29 ғ.|29]] | align=left | [[:{{{nasp}}}:30 ғ.|30]] |- | style="background-color:#efefef;" | '''[[:{{{nasp}}}:4-ші мыңжылдық|4-ші]]''': | align=left | [[:{{{nasp}}}:31 ғ.|31]] |}</div> </div></includeonly> jadlf1rmz7lwc0f212qd0514hq5hrmw 10 3746 8551 2021-12-21T11:39:55Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{#ifexist:{{{1}}} (сан)|:''Бұл мақала — [[жыл]] туралы. Тағы қараңыз: [[{{{1}}} (сан)|{{{1}}} саны]].''}}<noinclude> [[Санат:Уикипедия:Үлгілер:Ішкі сілтемелер|{{PAGENAME}}]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {{#ifexist:{{{1}}} (сан)|:''Бұл мақала — [[жыл]] туралы. Тағы қараңыз: [[{{{1}}} (сан)|{{{1}}} саны]].''}}<noinclude> [[Санат:Уикипедия:Үлгілер:Ішкі сілтемелер|{{PAGENAME}}]] </noinclude> forl94xhixqagbkpcqwl86djufj6x4w 10 3747 8552 2021-12-21T11:42:34Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{{{#switch:{{#expr:({{{1|}}}+((({{{1|}}}-1) div 400) mod 400)-((({{{1|}}}-1) div 100) mod 100)+((({{{1|}}}-1) div 4) mod {{{1|}}})) mod 7 }}|0=жексенбі|1=дүйсенбі|2=сейсенбі|3=сәрсенбі|4=бейсенбі|5=жұма|6=сенбі}} күні басталатын, {{#ifeq: {{ #time: L | {{#expr: 2000 + {{{1|}}} }} }} |1||бей}}кібісе жыл |{{{1|}}}}}<noinclude> {{doc}} </noinclude> wikitext text/x-wiki {{{{#switch:{{#expr:({{{1|}}}+((({{{1|}}}-1) div 400) mod 400)-((({{{1|}}}-1) div 100) mod 100)+((({{{1|}}}-1) div 4) mod {{{1|}}})) mod 7 }}|0=жексенбі|1=дүйсенбі|2=сейсенбі|3=сәрсенбі|4=бейсенбі|5=жұма|6=сенбі}} күні басталатын, {{#ifeq: {{ #time: L | {{#expr: 2000 + {{{1|}}} }} }} |1||бей}}кібісе жыл |{{{1|}}}}}<noinclude> {{doc}} </noinclude> 42i124s4p6xmyphmk0fadlxdkjgdkiw 10 3748 8553 2021-12-21T11:43:35Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{esoteric}} Бүл үлгі [[Григориан күнтізбесі]] бойынша бір жылдық күнтізбені жасайды. Қолдануы: '''<nowiki>{{</nowiki>Жылдық күнтізбе|n<nowiki>}}</nowiki>''' : мұнда '''''n''''' — Григориан күнтізбесі бойынша жыл нөмірі. Мысал: '''<nowiki>{{</nowiki>Жылдық күнтізбе|{{CURRENTYEAR}}<nowiki>}}</nowiki>''' {{Жылдық күнт... wikitext text/x-wiki {{esoteric}} Бүл үлгі [[Григориан күнтізбесі]] бойынша бір жылдық күнтізбені жасайды. Қолдануы: '''<nowiki>{{</nowiki>Жылдық күнтізбе|n<nowiki>}}</nowiki>''' : мұнда '''''n''''' — Григориан күнтізбесі бойынша жыл нөмірі. Мысал: '''<nowiki>{{</nowiki>Жылдық күнтізбе|{{CURRENTYEAR}}<nowiki>}}</nowiki>''' {{Жылдық күнтізбе|{{CURRENTYEAR}}}} gwb5k7mdc3zyfpz687ok8m0yo8hv2ry 10 3749 8554 2021-12-21T11:44:49Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{{{#switch:{{#expr:({{{1|}}}+((({{{1|}}}-1) div 400) mod 400)-((({{{1|}}}-1) div 100) mod 100)+((({{{1|}}}-1) div 4) mod {{{1|}}})) mod 7 }}|0=жексенбі|1=дүйсенбі|2=сейсенбі|3=сәрсенбі|4=бейсенбі|5=жұма|6=сенбі}} күні басталатын, {{#ifeq: {{ #time: L | {{#expr: 2000 + {{{1|}}} }} }} |1||бей}}кібісе жыл |{{{1|}}}}}<noinclude> {{doc}} </noinclude> wikitext text/x-wiki {{{{#switch:{{#expr:({{{1|}}}+((({{{1|}}}-1) div 400) mod 400)-((({{{1|}}}-1) div 100) mod 100)+((({{{1|}}}-1) div 4) mod {{{1|}}})) mod 7 }}|0=жексенбі|1=дүйсенбі|2=сейсенбі|3=сәрсенбі|4=бейсенбі|5=жұма|6=сенбі}} күні басталатын, {{#ifeq: {{ #time: L | {{#expr: 2000 + {{{1|}}} }} }} |1||бей}}кібісе жыл |{{{1|}}}}}<noinclude> {{doc}} </noinclude> 42i124s4p6xmyphmk0fadlxdkjgdkiw 14 3750 8556 8555 2021-12-21T11:47:55Z Хайкал 2655 Беттің барлық мағлұматын аластады wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10 3751 8557 2021-12-21T11:49:25Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: <includeonly>'''{{#expr:{{{1|}}}}} жыл''' — [[Григориан күнтізбесі]] бойынша аптаның {{#switch:{{#expr:({{{1|}}}+((({{{1|}}}-1) div 400) mod 400)-((({{{1|}}}-1) div 100) mod 100)+((({{{1|}}}-1) div 4) mod {{{1|}}})) mod 7 }} |0=соңғы күні, яғни [[жексенбі]]де |1=бірінші күні, яғни [[дүйсенбі]]де |2=2-ші күні, яғни [[сейсенбі]]де |3=3-ші күні, яғни сә... wikitext text/x-wiki <includeonly>'''{{#expr:{{{1|}}}}} жыл''' — [[Григориан күнтізбесі]] бойынша аптаның {{#switch:{{#expr:({{{1|}}}+((({{{1|}}}-1) div 400) mod 400)-((({{{1|}}}-1) div 100) mod 100)+((({{{1|}}}-1) div 4) mod {{{1|}}})) mod 7 }} |0=соңғы күні, яғни [[жексенбі]]де |1=бірінші күні, яғни [[дүйсенбі]]де |2=2-ші күні, яғни [[сейсенбі]]де |3=3-ші күні, яғни [[сәрсенбі]]де |4=4-ші күні, яғни [[бейсенбі]]де |5=5-ші күні, яғни [[жұма]]да |6=6-шы күні, яғни [[сенбі]]де}} басталады. [[Кібісе жыл{{#ifeq: {{ #time: L | {{#expr: 2000 + {{{1|}}} }} }} |1||&nbsp;емес}}]]. Бұл [[біздің заман]]ымыздың {{{1|}}} жылы, {{#ifexpr: {{#expr:({{{1|}}} mod 1000)}} = 0 | [[{{Roman|{{#expr:(({{{1|}}} div 1000) mod 1000)}}}} мыңжылдық]]тың 1000 жылы, | [[{{Roman|{{#expr:(({{{1|}}} div 1000) mod 1000 +1)}}}} мыңжылдық]]тың {{#expr:({{{1|}}} mod 1000)}} жылы, }} {{#ifexpr: {{#expr:({{{1|}}} mod 100)}} = 0 | [[{{#expr:(({{{1|}}} div 100) mod 100)}} ғасыр]]дың 100 жылы, | [[{{#expr:(({{{1|}}} div 100) mod 100 +1)}} ғасыр]]дың {{#expr:({{{1|}}} mod 100)}} жылы, }} {{#ifexpr: {{#expr:({{{1|}}} mod 10)}} = 0 | {{#expr:(({{{1|}}} div 100) mod 100)}} ғасырдың {{#ifexpr: {{#expr:({{{1|}}} mod 100)}} = 0 | 10 |{{#switch:{{#expr:(({{{1|}}} div 10) mod 10)}} |1=1-ші |2=2-ші |3=3-ші |4=4-ші |5=5-ші |6=6-шы |7=7-ші |8=8-ші |9=9-шы |10=10-шы}} }} онжылдығының 10 жылы, |{{#expr:(({{{1|}}} div 100) mod 100 +1)}} ғасырдың {{#switch:{{#expr:(({{{1|}}} div 10) mod 10 +1)}} |1=1-ші |2=2-ші |3=3-ші |4=4-ші |5=5-ші |6=6-шы |7=7-ші |8=8-ші |9=9-шы |10=10-шы}} онжылдығының {{#expr:({{{1|}}} mod 10)}} жылы, }} [[{{#expr:(({{{1|}}} div 10) mod 3000 *10)}} жж.|{{#expr:(({{{1|}}} div 10) mod 3000 *10)}}{{#switch:{{#expr:(({{{1|}}} div 10) mod 3000 *10 mod 100)}} |0=-ші |10=-шы |20=-шы |30=-шы |40=-шы |50=-ші |60=-шы |70=-ші |80=-ші |90=-шы}} жылдардың]] {{#ifexpr: {{{1|}}} < 10 | {{#expr:({{{1|}}} mod 10)}} | {{#expr:({{{1|}}} mod 10 + 1)}} }} жылы болып табылады.</includeonly> <noinclude> {{doc-inline}} {{esoteric}} Бұл үлгі [[Григориан күнтізбесі]]нің жылын төмендегі мәтінге айналдырады: ---- {{Жыл туралы|2011}} ---- Қолдану: '''<nowiki>{{</nowiki>Жыл туралы|n<nowiki>}}</nowiki>''' : мұндағы '''''n''''' — грегориан күнтізбесінің жылы. [[Санат:Үлгілер:Дата және уақыт|{{PAGENAME}}]] [[ru:Шаблон:Год начинающийся]] </noinclude> tdi32t1xkjg1102yz2w61hkjq69k1a0 0 3752 8563 8562 2021-12-21T12:14:24Z Хайкал 2655 wikitext text/x-wiki [[File:Gregory XIII.jpg|miniaturadeimagen|250px|[[Григориан XIII]]]] Григориан күнтізбесі болып табылады күнтізбелік туындай Еуропа өзінің промоутері атындағы Қазіргі дерлік бүкіл әлемде ресми пайдаланылатын, Рим Папасы Григорий XIII бұқа арқылы өз пайдалануды жарияланбаған, Inter Gravissimas . 1582 жылдан бастап ол әр түрлі елдерде Юлий күнтізбесін біртіндеп ауыстырды, Юлий Цезарь оны б.з.б. 46 жылы орнатқаннан бері қолданылды . C. Джулиан күнтізбесі негізінен Мысыр күнтізбесі болды, жыл ұзақтығын 365,25 күн деп белгілеген алғашқы белгілі күн күнтізбесі . Григориан күнтізбесі 1515 жылы Саламанка университетінің ғалымдары жүргізген бірінші зерттеуден , ал екіншіден 1578 жылы пайда болды . Біріншісі еленбеді, екіншісі, ең соңында, несие басқа кейіпкерлерге жатқызылғанымен, ағымдағы әлемдік күнтізбе пайда болды. 1 Ағымдағы күнтізбені бірінші болып қабылдаған елдер Король II Фелипенің Испан монархиясына тәуелді елдер болды , яғни Испания және оның Америкадағы вице- корольдіктері , Филиппин аралдары , Италия түбегінің штаттары (қазіргі Италия ) және Португалия , содан кейін де оның астындағы мемлекеттер. испан тәжі, сондай-ақ 1582 жылы Киелі Таққа тәуелді итальяндық мемлекеттер. Алайда Ұлыбритания Корольдігі мен оның американдық колониялары 1752 жылға дейін болды. ==Күнтізбе мәселелері== Григориан күнтізбесі секірудің жалпы ережесін әр төрт жыл сайын өзгерту арқылы бұл кешігуді реттейді және 100-ге еселік жылдарды қоспағанда, ерекшелік, өз кезегінде, кібісе жылдар болған 400-ге еселік жылдардың басқа бір ерекшелігі болды. Кібісе жылдарға арналған жаңа ереже былай тұжырымдалған: жылдың негізгі ұзақтығы 365 күн; бірақ 4-ке бөлінетін жылдар секіріс болады (яғни оларда 366 күн болады), 100-ге еселіктерді қоспағанда (1700, 1800, 1900 ..., олар секіріс болмайды), олардан да бөлінетіндер қоспағанда өз кезегінде уақыт 400 (1600, 2000, 2400 ..., олар секіріс болады). Григориан күнтізбесі жыл ұзақтығын 365,2425 күнге реттейді, бұл қателік жылына 0,000300926 күн айырмашылықты қалдырады, яғни ол алға жылжиды.жыл сайын шамамен 1/2 минут (жыл сайын шамамен 26 с ), бұл әрбір 3300 жыл сайын бір күндік реттеу қажет дегенді білдіреді. Бұл айырмашылық Жердің Күнді айналуы Жердің өз осін айналуының нақты күндерімен сәйкес келмейтіндігінен туындайды. Жердің центрі Күнді бір толық айналып өтіп, бұрынғы жылдағыдай «салыстырмалы жағдайға» оралғанда, 365 күн және тәуліктің төрттен бір бөлігінен сәл аз уақыт аяқталды (0, Нақтырақ айтсақ 242189074). Жылды бүтін күндер санына сәйкестендіру бірнеше жыл сайын кезеңді түзетулерді талап етеді. Дегенмен, 3300 жыл сайынғы қатені бір күнде түзететін ереже құру әрекеті күрделі. Осындай ұзақ уақыт ішінде Жер айналу жылдамдығын бәсеңдетеді (және аударма қозғалысы да баяулайды) және бұл түзетуді қажет ететін жаңа айырмашылықты тудырады. Толқындар тудырған эксцентриктілікке байланысты Ай бұл айналу жылдамдығына лаг әсерін тигізеді. Бұл эксцентриктіліктен туындаған айналдыру жылдамдығының төмендеуі фризбиге аздап құм қосу арқылы айналдырған кезде болатын жағдайға ұқсас .төменгі жиектің бір жағында дымқыл: цимбалды айналдырғанда, оның айналу жылдамдығы мұндай эксцентристік болмаған кездегіге қарағанда әлдеқайда баяу. Бұл әсер әлі күнге дейін ғылыми әлемде талдау мен өлшеуде, сонымен қатар ережелерді дәлдікпен анықтауды қиындататын басқа әсерлер бар. Бұл қате миллионға бір ғана бөлікті құрайды. Ең практикалық нәрсе, айырмашылық айтарлықтай болғанда, яғни ол бір күнге айналғанда, келесі кібісе жыл емес деп жарияланады. Қалай болғанда да, бұл түзету қажет болғанға дейін екі мың жылға жуық талдау мен талқылау бар. ==Анықтама== <ref>Никея кеңесі император Константин шақырған христиан әлемінің алғашқы ұлы кеңесі болды.</ref> [[Санат:Григориан күнтізбесі]] ks2zt43dsqto59qfw6g3vbzjko8l63y 10 3753 8566 2021-12-23T12:11:21Z Хайкал 2655 Хайкал [[Үлгі:Үлгіні шақыруда қабатталып тұрған аргументтер қолданған беттер]] бетін [[Анықтама:Белгісіз авторлар]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Анықтама:Белгісіз авторлар]] o7o52n2p4hrb4bwy0tqrouq2h0yie3o 14 3754 8570 2021-12-23T12:20:36Z Хайкал 2655 Хайкал [[Санат:Үлгіні шақыруда қабатталып тұрған аргументтер қолданған беттер]] бетін [[Module:Үлгіні шақыруда қабатталып тұрған аргументтер қолданған беттер]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Module:Үлгіні шақыруда қабатталып тұрған аргументтер қолданған беттер]] c1862o1m3i41gh761z4vnsqokvjyhdk 10 3755 8573 2021-12-23T12:26:21Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{Db-meta|{{{1|}}}}}<includeonly>{{{category|[[Санат:Жедел жоюға ұсынылғандар]]}}}</includeonly><noinclude>[[Санат:Үлгілер:Жедел жою|*]] </noinclude> wikitext text/x-wiki {{Db-meta|{{{1|}}}}}<includeonly>{{{category|[[Санат:Жедел жоюға ұсынылғандар]]}}}</includeonly><noinclude>[[Санат:Үлгілер:Жедел жою|*]] </noinclude> d4aupu5gxqgw8m7hshr3d0tl14mhjkq 10 3756 8574 2021-12-23T12:27:42Z Хайкал 2655 Жаңа бетте: {{ambox | type = serious | image = [[Сурет:Mail-mark-junk red.svg|48px|Жедел жойылсын!]] | style = background:#FEE; | text ='''Бұл бет [[Уикипедия:Жедел жою сынбағалары|жедел жоюға]] ұсынылған.'''<br /> <small>{{#if:{{{1|}}}|''Себебі:'' {{{1}}}.|<span style="color:#E30;">'''Себебі келтірілмеген'''.</span> '''''Уикипедия:Жедел жою сынбағалары|... wikitext text/x-wiki {{ambox | type = serious | image = [[Сурет:Mail-mark-junk red.svg|48px|Жедел жойылсын!]] | style = background:#FEE; | text ='''Бұл бет [[Уикипедия:Жедел жою сынбағалары|жедел жоюға]] ұсынылған.'''<br /> <small>{{#if:{{{1|}}}|''Себебі:'' {{{1}}}.|<span style="color:#E30;">'''Себебі келтірілмеген'''.</span> '''''[[Уикипедия:Жедел жою сынбағалары|Жедел жою сынбағаларына]]''' лайықты себебін келтіріңіз.''}} {{{2|}}} * Егер бұл бет [[Уикипедия:Жедел жою сынбағалары|жедел жою сынбағаларына]] лайықты болмаса, немесе бұны жақсартуға өзіңіз даярлансаңыз, бұл белгілемені өшіріңіз, бірақ '''өзіңіз жасаған беттерден''' бұл белгілемені өшірмеңіз. * Егер бұл бетті өзіңіз жасасаңыз, және де жедел жою ұсынысымен келіспесеңіз, '''жедел жойылсын''' үлгісінің астына <tt>'''{{tl|қарсылық}}'''</tt> үлгісін {{editthis|қосыңыз}} және де {{#switch: -{{SUBJECTSPACE}}- | -- = бұл мақаланың | -Санат- = бұл санаттың | -Үлгі- = бұл үлгінің | -Сурет- = бұл суреттің | #default = бұл беттің}} неге жойылмауы керек екенін {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{TALKSPACE}}|бетте |[[{{TALKSPACE}}:{{PAGENAME}}|талқылау бетінде]]}} '''түсіндіріңіз'''. ---- {{Last edited by}}<br /> ''{{Админдерге|{{{1|Жедел жойылсын}}}}}''</small> | imageright = {{{imageright|}}} }} <noinclude> {{documentation}} [[Санат:Үлгілер:Жедел жою|!]] </noinclude> q1ady5m9b7og04evqnyxyeyn1xohaxb