Авикипедиа abwiki https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%85%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%83_%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D2%9F%D1%8C%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Амедиа Цастәи Ахцәажәара Алахәыла Алахәыла ахцәажәара Авикипедиа Авикипедиа ахцәажәара Афаил Афаил ахцәажәара Амедиавики Амедиавики ахцәажәара Ашаблон Ашаблон ахцәажәара Ацхыраара Ацхыраара ахцәажәара Акатегориа Акатегориа ахцәажәара TimedText TimedText talk Амодуль Амодуль ахцәажәара Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета Аубла бызшәа 0 9945 118313 118309 2022-08-12T14:01:11Z Apsaros1921 17026 /* Аҿырԥшы */ wikitext text/x-wiki '''Аубла бызшәа'''<ref>{{Аурыс-аԥсуа жәар (2016)|3|381}}</ref><ref>{{Аԥсуа-аурыс жәар (2005)}}</ref> (tʰʷaχəbza, Ҭәахыбза) == Алфавит == === Алаҭин алфавит === {| | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |А а | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ә ә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |B b | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Bḫ bḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |C c | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ç ç | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ç' ç' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Č č |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Čw čw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Č' č' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Čw' čw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ċ ċ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ċ' ċ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |D d | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Dw dw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ḑ ḑ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ḋ ḋ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ď ď | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |E e | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |F f | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |G g | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Gw gw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Gy gy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ğ ğ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ġ ġ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |H h | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ḣ ḣ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |I ı | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |İ i | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |J j | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Jw jw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |K k |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Kw kw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ky ky | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |K' k' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Kw' kw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ky' ky' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |L l | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ł ł | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ł' ł' |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |M m | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Mƹ mƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |N n | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |O o | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ö ö | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |P p | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Pḫ pḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |P' p' |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Pḫ' pḫ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Q q | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qw qw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qy qy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qƹ qƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qḫw qḫw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Q' q' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qw' qw' |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qy' qy' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qḫ' qḫ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qḫw' qḫw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |R r | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ř ř | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řw řw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řy řy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řḫ řḫ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řƹw řƹw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |S s | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ş ş | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Şw şw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Š š | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Šw šw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ṡ ṡ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |T t |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |T' t' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Tw' tw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ţ ţ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ţ' ţ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |U u | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ü ü | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |V v | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Vḫ vḫ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |W w | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Wƹ wƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |X x | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xw xw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xy xy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xḫ xḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xḫw xḫw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Y y |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Z z | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ž ž | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Žƹ žƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |ḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |' | | | | | |} == Аграматика == ===Абжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа=== * [aː] '''аа''' * [a] '''а''' * [ə] '''ы''' * [e̞] '''е''' ← [je̞] '''ие''' ← [ja] '''иа''' * [e̞] '''е''' ← [e̞j] '''еи''' ← [aj] '''аи''' * [i] '''и''' ← [əj] '''и''' '''/''' [jə] '''и''' * [o̞] '''о''' ← [wo̞] '''уо''' ← [wa] '''уа''' * [o̞ː] '''оо''' ← [o̞w] '''оу''' ← [aw] '''ау''' * [u] '''у''' ← [əw] '''у''' '''/''' [wə] '''у''' ===Аҵыбжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа=== {| + class="wikitable" style="text-align: center;" |+ class="nowrap" | Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа ! rowspan=2 colspan=2 | ! colspan=2 | Ақьышәнтә ! colspan=3 | Ахаԥыцшь. ! colspan=2 | Ашьҭахаԥыц. ! colspan=2 | Арԥшқара. ! rowspan=2 | Ретфлекс. ! colspan=4 | Велиар. ! colspan=5 | Увулиар. ! rowspan="2" | Ахәлым. |- class=small ! лас. ! фар. ! лас. ! лаб. ! сиб. ! лас. ! лаб. ! лас. ! лаб. ! пал. ! лас. ! лаб. ! фар. ! пал. ! лас. ! лаб. ! фар. ! лаб. + фар. |- ! colspan=2 | Аԥынҵатә | {{IPA|[m]}} '''м''' | {{IPA|[mˤ]}} '''м'''' | {{IPA|[n]}} '''н''' | | | | | | | | | | | | | | | | | |- ! rowspan=3 | Алаӷәымынтә ! <small>ада.</small> | {{IPA|[pʰ]}} '''ԥ''' | {{IPA|[pˤʰ]}} '''ԥ'''' | {{IPA|[tʰ]}} '''ҭ''' | {{IPA|[tʰʷ]}} '''ҭә''' | | | | | | | {{IPA|[kʰʲ]}} '''қь''' | {{IPA|[kʰ]}} <span style="color:blue;">'''қ'''</span> | {{IPA|[kʰʷ]}} '''қә''' | | {{IPA|[qʲ]}} '''ӄь''' | {{IPA|[q]}} '''ӄ''' | {{IPA|[qʷ]}} '''ӄә''' | {{IPA|[qˤ]}} '''ӄ'''' | {{IPA|[qˤʷ]}} '''ӄ'ә''' | |- ! <small>арҵ.</small> | {{IPA|[b]}} '''б''' | {{IPA|[bˤ]}} '''б'''' | {{IPA|[d]}} '''д''' | {{IPA|[dʷ]}} '''дә''' | | | | | | | {{IPA|[ɡʲ]}} '''гь''' | {{IPA|[ɡ]}} <span style="color:blue;">'''г'''</span> | {{IPA|[ɡʷ]}} '''гә''' | | | | | | | |- ! <small>абр.</small> | {{IPA|[pʼ]}} '''п''' | {{IPA|[pˤʼ]}} '''п'''' | {{IPA|[tʼ]}} '''т''' | {{IPA|[tʼʷ]}} '''тә''' | | | | | | | {{IPA|[kʼʲ]}} '''кь''' | {{IPA|[kʼ]}} <span style="color:blue;">'''к'''</span> | {{IPA|[kʼʷ]}} '''кә''' | | {{IPA|[qʼʲ]}} '''ҟь''' | {{IPA|[qʼ]}} '''ҟ''' | {{IPA|[qʼʷ]}} '''ҟә''' | {{IPA|[qˤʼ]}} '''ҟ'''' | {{IPA|[qˤʼʷ]}} '''ҟ'ә''' | {{IPA|[ʔ]}} <span style="color:blue;">'''ӏ'''</span> |- ! rowspan=3 | Аффрикатқәа ! <small>ада.</small> | | | {{IPA|[tsʰ]}} '''ц''' | | | {{IPA|[tʃʰ]}} '''ч''' | | {{IPA|[tɕʰ]}} '''ць''' | {{IPA|[tɕʰʷ]}} '''цә''' | {{IPA|[ʈʂʰ]}} '''ҽ''' | | | | | | | | | | |- ! <small>арҵ.</small> | | | {{IPA|[dz]}} '''ӡ''' | | | {{IPA|[dʒ]}} '''џь''' | | {{IPA|[dʑ]}} '''ӡь''' | {{IPA|[dʑʷ]}} '''ӡә''' | {{IPA|[ɖʐ]}} '''џ''' | | | | | | | | | | |- ! <small>абр.</small> | | | {{IPA|[tsʼ]}} '''ҵ''' | | | {{IPA|[tʃʼ]}} '''ҷ''' | | {{IPA|[tɕʼ]}} '''ҵь''' | {{IPA|[tɕʼʷ]}} '''ҵә''' | {{IPA|[ʈʂʼ]}} '''ҿ''' | | | | | | | | | | |- ! rowspan=3 | Акылааратә ! <small>ада.</small> | {{IPA|[f]}} '''ф''' | | {{IPA|[ɬ]}} '''ԯ''' | | {{IPA|[s]}} '''с''' | {{IPA|[ʃ]}} '''шь''' | {{IPA|[ʃʷ]}} '''шә''' | {{IPA|[ṡ]}} '''ҫ''' | {{IPA|[ṡʷ]}} '''ҫә''' | {{IPA|[ʂ]}} '''ш''' | | {{IPA|[x]}} <span style="color:blue;">'''х'''</span> | | | {{IPA|[χʲ]}} '''хь''' | {{IPA|[χ]}} '''х''' | {{IPA|[χʷ]}} '''хә''' | {{IPA|[χˤ]}} '''х'''' | {{IPA|[χˤʷ]}} '''х'ә''' | {{IPA|[h]}} '''ҳ''' |- ! <small>арҵ.</small> | {{IPA|[v]}} '''в''' | {{IPA|[vˤ]}} '''в'''' | | | {{IPA|[z]}} '''з''' | {{IPA|[ʒ]}} '''жь''' | {{IPA|[ʒʷ]}} '''жә''' | {{IPA|[ʑ]}} '''ҙ''' | {{IPA|[ʑʷ]}} '''ҙә''' | {{IPA|[ʐ]}} '''ж''' | | {{IPA|[ɣ]}} '''г''' | | | {{IPA|[ʁʲ]}} '''ӷь''' | {{IPA|[ʁ]}} '''ӷ''' | {{IPA|[ʁʷ]}} '''ӷә''' | {{IPA|[ʁˤ]}} '''ӷ'''' | {{IPA|[ʁˤʷ]}} '''ӷ'ә''' | |- ! <small>абр.</small> | {{IPA|[fʼ]}} '''ф'''' | | {{IPA|[ɬʼ]}} '''ԯ'''' | | | | | | | | | | | | | | | | | |- ! colspan=2 | Аппроксимантқәа | | | {{IPA|[l]}} '''л''' | | | | | | | | {{IPA|[j]}} '''и''' | | {{IPA|[w]}} '''у''' | {{IPA|[wˤ]}} '''у'''' | | | | | | |- ! colspan=2 | Аҵысҵысрантә | | | {{IPA|[r]}} '''р''' | | | | | | | | | | | | | | | | | |} * <span style="color:blue">Аиеҵәа</span>: ажәамԥсақәа иҟоу афонемқәа. == Аҿырԥшы == {| class="wikitable" ! Англыз бызшәа !! Аубла бызшәа (акириллица) !! Аубла бызшәа (алаҭин) |- | || Фаахьа задымацьмыҟь задәа зах'ашь азаӷоокьаӷьа шьынан "Шәабла шькәахоо" аҟан, акьанан-аӷәада акәахгьы уаханан адыбраазан аиџьнооҭын амӷьан гьыханан агьыхьаҟан. Афооҭгьы ҽаҟа. Амӷьаӷа закьаӡьа хастана ахьабзҟан. "Иҭананқьа за ауашьыутәоомаала ашькәоома ашьфоо" аҟан, загәыманҭәагәара ауанааутәын аҟааӷын аикьанагьы заҟаала, заҟ'әагәаран ӷаалаҟан. Уазаҟаала уаҟ'әан, аҫақьанан мыџьагьы ацаӷан агәымагьы акәын, ӷагьыцәааб'а ӷаҵанааутәын "ажьжәоо" аҟан-аӷәада, мыџьагьы ацаӷаҟан ԯафажәанан агәыма дыхит заб'ажәгәара аикьагьы абеиаҟа. || |- !rowspan=3|Pronunciation |- ||faːχʲa zadəmatɕʼməqʼʲ zadʷa zaχˤaʃ azajo̞ːkʼʲaʁʲa ʃənan ʃʷabla ʃkʼʷaχo̞ː aqʼan akʼʲanan-aʁʷada akʼʷaχgʲə waxanan adəbraːzan ajdʒno̞ːtʰən amʁʲan gʲəxanan agʲəχʲaqʼan. afo̞ːtʰgʲə ʈʂʼaqʼa. amʁʲaʁa zakʼʲadʑa xastʼana aχʲabzqʼan. jətʰanankʰʲa za awaʃətʼʷo̞ːmaːla aʃkʼʷo̞ːma aʃfo̞ː aqʼan zagʷəmantʰʷagʷara awanaːwtʼʷən aqʼaːʁən ajkʼʲanagʲə zaqʼaːla zaqˤʼʷagʷaran ʁaːlaqʼan. wazaqʼaːla waqˤʼʷan aɕakʰʲanan mədʒagʲə atsʰaʁan agʷəmagʲə akʼʷən ʁagʲətɕʰʷaːbˤa ʁatsʼanaːwtʼʷən aʒʒʷo̞ː aqʼan-aʁʷada mədʒagʲə atsʰaʁaqʼan ɬafaʒʷanan agʷəma dəχəjtʼ zabˤaʒʷgʷara ajkʼʲagʲə abejaqʼa. !rowspan=3|Pronunciation |} ==Азхьарԥшқәа== *[https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B0%D0%B8%D0%BB:Vogt_Dictionnaire_de_la_langue_Oubykh.pdf Hans Vogt, Dictionnaire de la Langue Oubykh, Oslo - 1963] ==Азгәаҭақәа== {{reflist}} {{external links}} [[Акатегориа:Аԥсы абызшәақәа]] [[Акатегориа:Аубла бызшәа| ]] 4en7fit8t4oggyx6bl61g4ok9pzfla1 118314 118313 2022-08-12T14:18:02Z Apsaros1921 17026 /* Алфавит */ wikitext text/x-wiki '''Аубла бызшәа'''<ref>{{Аурыс-аԥсуа жәар (2016)|3|381}}</ref><ref>{{Аԥсуа-аурыс жәар (2005)}}</ref> (tʰʷaχəbza, Ҭәахыбза) == Алфавит == === Акириллица алфавит === {| | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |А а | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Б б | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Б' б' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |В в | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |В' в' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Г г | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Гь гь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Гә гә |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӷ ӷ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӷь ӷь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӷә ӷә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӷ' ӷ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӷ'ә ӷ'ә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Д д | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Дә дә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Е е |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ж ж | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Жь жь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Жә жә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |З з | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҙ ҙ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҙә ҙә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӡ ӡ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӡь ӡь |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӡә ӡә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |И и | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |К к | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Кь кь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Кә кә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Қ қ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Қь қь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Қә қә |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҟ ҟ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҟь ҟь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҟә ҟә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҟ' ҟ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҟ'ә ҟ'ә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӄ ӄ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӄь ӄь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӄә ӄә |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӄ' ӄ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӄ'ә ӄ'ә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Л л | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ԯ ԯ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ԯ' ԯ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |М м | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |М' м' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Н н |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |О о | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |П п | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |П' п' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ԥ ԥ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ԥ' ԥ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Р р | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |С с | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҫ ҫ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҫә ҫә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Т т | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Тә тә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҭ ҭ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҭә ҭә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |У у | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |У' у' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ф ф |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ф' ф' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Х х | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Хь хь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Хә хә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҭә ҭә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Х' х' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Х'ә х'ә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҳ ҳ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ц ц | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ць ць | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Цә цә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҵ ҵ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҵь ҵь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҵә ҵә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ч ч | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҷ ҷ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҽ ҽ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ҿ ҿ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ш ш | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Шь шь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Шә шә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Џ џ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Џь џь | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ӏ ӏ |} === Алаҭин алфавит === {| | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |А а | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ә ә | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |B b | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Bḫ bḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |C c | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ç ç | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ç' ç' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Č č |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Čw čw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Č' č' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Čw' čw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ċ ċ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ċ' ċ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |D d | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Dw dw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ḑ ḑ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ḋ ḋ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ď ď | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |E e | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |F f | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |G g | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Gw gw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Gy gy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ğ ğ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ġ ġ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |H h | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ḣ ḣ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |I ı | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |İ i | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |J j | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Jw jw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |K k |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Kw kw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ky ky | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |K' k' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Kw' kw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ky' ky' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |L l | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ł ł | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ł' ł' |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |M m | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Mƹ mƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |N n | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |O o | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ö ö | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |P p | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Pḫ pḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |P' p' |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Pḫ' pḫ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Q q | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qw qw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qy qy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qƹ qƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qḫw qḫw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Q' q' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qw' qw' |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qy' qy' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qḫ' qḫ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Qḫw' qḫw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |R r | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ř ř | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řw řw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řy řy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řḫ řḫ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Řƹw řƹw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |S s | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ş ş | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Şw şw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Š š | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Šw šw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ṡ ṡ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |T t |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |T' t' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Tw' tw' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ţ ţ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ţ' ţ' | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |U u | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ü ü | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |V v | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Vḫ vḫ |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |W w | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Wƹ wƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |X x | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xw xw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xy xy | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xḫ xḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Xḫw xḫw | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Y y |- | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Z z | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Ž ž | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |Žƹ žƹ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |ḫ | style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" |' | | | | | |} == Аграматика == ===Абжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа=== * [aː] '''аа''' * [a] '''а''' * [ə] '''ы''' * [e̞] '''е''' ← [je̞] '''ие''' ← [ja] '''иа''' * [e̞] '''е''' ← [e̞j] '''еи''' ← [aj] '''аи''' * [i] '''и''' ← [əj] '''и''' '''/''' [jə] '''и''' * [o̞] '''о''' ← [wo̞] '''уо''' ← [wa] '''уа''' * [o̞ː] '''оо''' ← [o̞w] '''оу''' ← [aw] '''ау''' * [u] '''у''' ← [əw] '''у''' '''/''' [wə] '''у''' ===Аҵыбжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа=== {| + class="wikitable" style="text-align: center;" |+ class="nowrap" | Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа ! rowspan=2 colspan=2 | ! colspan=2 | Ақьышәнтә ! colspan=3 | Ахаԥыцшь. ! colspan=2 | Ашьҭахаԥыц. ! colspan=2 | Арԥшқара. ! rowspan=2 | Ретфлекс. ! colspan=4 | Велиар. ! colspan=5 | Увулиар. ! rowspan="2" | Ахәлым. |- class=small ! лас. ! фар. ! лас. ! лаб. ! сиб. ! лас. ! лаб. ! лас. ! лаб. ! пал. ! лас. ! лаб. ! фар. ! пал. ! лас. ! лаб. ! фар. ! лаб. + фар. |- ! colspan=2 | Аԥынҵатә | {{IPA|[m]}} '''м''' | {{IPA|[mˤ]}} '''м'''' | {{IPA|[n]}} '''н''' | | | | | | | | | | | | | | | | | |- ! rowspan=3 | Алаӷәымынтә ! <small>ада.</small> | {{IPA|[pʰ]}} '''ԥ''' | {{IPA|[pˤʰ]}} '''ԥ'''' | {{IPA|[tʰ]}} '''ҭ''' | {{IPA|[tʰʷ]}} '''ҭә''' | | | | | | | {{IPA|[kʰʲ]}} '''қь''' | {{IPA|[kʰ]}} <span style="color:blue;">'''қ'''</span> | {{IPA|[kʰʷ]}} '''қә''' | | {{IPA|[qʲ]}} '''ӄь''' | {{IPA|[q]}} '''ӄ''' | {{IPA|[qʷ]}} '''ӄә''' | {{IPA|[qˤ]}} '''ӄ'''' | {{IPA|[qˤʷ]}} '''ӄ'ә''' | |- ! <small>арҵ.</small> | {{IPA|[b]}} '''б''' | {{IPA|[bˤ]}} '''б'''' | {{IPA|[d]}} '''д''' | {{IPA|[dʷ]}} '''дә''' | | | | | | | {{IPA|[ɡʲ]}} '''гь''' | {{IPA|[ɡ]}} <span style="color:blue;">'''г'''</span> | {{IPA|[ɡʷ]}} '''гә''' | | | | | | | |- ! <small>абр.</small> | {{IPA|[pʼ]}} '''п''' | {{IPA|[pˤʼ]}} '''п'''' | {{IPA|[tʼ]}} '''т''' | {{IPA|[tʼʷ]}} '''тә''' | | | | | | | {{IPA|[kʼʲ]}} '''кь''' | {{IPA|[kʼ]}} <span style="color:blue;">'''к'''</span> | {{IPA|[kʼʷ]}} '''кә''' | | {{IPA|[qʼʲ]}} '''ҟь''' | {{IPA|[qʼ]}} '''ҟ''' | {{IPA|[qʼʷ]}} '''ҟә''' | {{IPA|[qˤʼ]}} '''ҟ'''' | {{IPA|[qˤʼʷ]}} '''ҟ'ә''' | {{IPA|[ʔ]}} <span style="color:blue;">'''ӏ'''</span> |- ! rowspan=3 | Аффрикатқәа ! <small>ада.</small> | | | {{IPA|[tsʰ]}} '''ц''' | | | {{IPA|[tʃʰ]}} '''ч''' | | {{IPA|[tɕʰ]}} '''ць''' | {{IPA|[tɕʰʷ]}} '''цә''' | {{IPA|[ʈʂʰ]}} '''ҽ''' | | | | | | | | | | |- ! <small>арҵ.</small> | | | {{IPA|[dz]}} '''ӡ''' | | | {{IPA|[dʒ]}} '''џь''' | | {{IPA|[dʑ]}} '''ӡь''' | {{IPA|[dʑʷ]}} '''ӡә''' | {{IPA|[ɖʐ]}} '''џ''' | | | | | | | | | | |- ! <small>абр.</small> | | | {{IPA|[tsʼ]}} '''ҵ''' | | | {{IPA|[tʃʼ]}} '''ҷ''' | | {{IPA|[tɕʼ]}} '''ҵь''' | {{IPA|[tɕʼʷ]}} '''ҵә''' | {{IPA|[ʈʂʼ]}} '''ҿ''' | | | | | | | | | | |- ! rowspan=3 | Акылааратә ! <small>ада.</small> | {{IPA|[f]}} '''ф''' | | {{IPA|[ɬ]}} '''ԯ''' | | {{IPA|[s]}} '''с''' | {{IPA|[ʃ]}} '''шь''' | {{IPA|[ʃʷ]}} '''шә''' | {{IPA|[ṡ]}} '''ҫ''' | {{IPA|[ṡʷ]}} '''ҫә''' | {{IPA|[ʂ]}} '''ш''' | | {{IPA|[x]}} <span style="color:blue;">'''х'''</span> | | | {{IPA|[χʲ]}} '''хь''' | {{IPA|[χ]}} '''х''' | {{IPA|[χʷ]}} '''хә''' | {{IPA|[χˤ]}} '''х'''' | {{IPA|[χˤʷ]}} '''х'ә''' | {{IPA|[h]}} '''ҳ''' |- ! <small>арҵ.</small> | {{IPA|[v]}} '''в''' | {{IPA|[vˤ]}} '''в'''' | | | {{IPA|[z]}} '''з''' | {{IPA|[ʒ]}} '''жь''' | {{IPA|[ʒʷ]}} '''жә''' | {{IPA|[ʑ]}} '''ҙ''' | {{IPA|[ʑʷ]}} '''ҙә''' | {{IPA|[ʐ]}} '''ж''' | | {{IPA|[ɣ]}} '''г''' | | | {{IPA|[ʁʲ]}} '''ӷь''' | {{IPA|[ʁ]}} '''ӷ''' | {{IPA|[ʁʷ]}} '''ӷә''' | {{IPA|[ʁˤ]}} '''ӷ'''' | {{IPA|[ʁˤʷ]}} '''ӷ'ә''' | |- ! <small>абр.</small> | {{IPA|[fʼ]}} '''ф'''' | | {{IPA|[ɬʼ]}} '''ԯ'''' | | | | | | | | | | | | | | | | | |- ! colspan=2 | Аппроксимантқәа | | | {{IPA|[l]}} '''л''' | | | | | | | | {{IPA|[j]}} '''и''' | | {{IPA|[w]}} '''у''' | {{IPA|[wˤ]}} '''у'''' | | | | | | |- ! colspan=2 | Аҵысҵысрантә | | | {{IPA|[r]}} '''р''' | | | | | | | | | | | | | | | | | |} * <span style="color:blue">Аиеҵәа</span>: ажәамԥсақәа иҟоу афонемқәа. == Аҿырԥшы == {| class="wikitable" ! Англыз бызшәа !! Аубла бызшәа (акириллица) !! Аубла бызшәа (алаҭин) |- | || Фаахьа задымацьмыҟь задәа зах'ашь азаӷоокьаӷьа шьынан "Шәабла шькәахоо" аҟан, акьанан-аӷәада акәахгьы уаханан адыбраазан аиџьнооҭын амӷьан гьыханан агьыхьаҟан. Афооҭгьы ҽаҟа. Амӷьаӷа закьаӡьа хастана ахьабзҟан. "Иҭананқьа за ауашьыутәоомаала ашькәоома ашьфоо" аҟан, загәыманҭәагәара ауанааутәын аҟааӷын аикьанагьы заҟаала, заҟ'әагәаран ӷаалаҟан. Уазаҟаала уаҟ'әан, аҫақьанан мыџьагьы ацаӷан агәымагьы акәын, ӷагьыцәааб'а ӷаҵанааутәын "ажьжәоо" аҟан-аӷәада, мыџьагьы ацаӷаҟан ԯафажәанан агәыма дыхит заб'ажәгәара аикьагьы абеиаҟа. || |- !rowspan=3|Pronunciation |- ||faːχʲa zadəmatɕʼməqʼʲ zadʷa zaχˤaʃ azajo̞ːkʼʲaʁʲa ʃənan ʃʷabla ʃkʼʷaχo̞ː aqʼan akʼʲanan-aʁʷada akʼʷaχgʲə waxanan adəbraːzan ajdʒno̞ːtʰən amʁʲan gʲəxanan agʲəχʲaqʼan. afo̞ːtʰgʲə ʈʂʼaqʼa. amʁʲaʁa zakʼʲadʑa xastʼana aχʲabzqʼan. jətʰanankʰʲa za awaʃətʼʷo̞ːmaːla aʃkʼʷo̞ːma aʃfo̞ː aqʼan zagʷəmantʰʷagʷara awanaːwtʼʷən aqʼaːʁən ajkʼʲanagʲə zaqʼaːla zaqˤʼʷagʷaran ʁaːlaqʼan. wazaqʼaːla waqˤʼʷan aɕakʰʲanan mədʒagʲə atsʰaʁan agʷəmagʲə akʼʷən ʁagʲətɕʰʷaːbˤa ʁatsʼanaːwtʼʷən aʒʒʷo̞ː aqʼan-aʁʷada mədʒagʲə atsʰaʁaqʼan ɬafaʒʷanan agʷəma dəχəjtʼ zabˤaʒʷgʷara ajkʼʲagʲə abejaqʼa. !rowspan=3|Pronunciation |} ==Азхьарԥшқәа== *[https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B0%D0%B8%D0%BB:Vogt_Dictionnaire_de_la_langue_Oubykh.pdf Hans Vogt, Dictionnaire de la Langue Oubykh, Oslo - 1963] ==Азгәаҭақәа== {{reflist}} {{external links}} [[Акатегориа:Аԥсы абызшәақәа]] [[Акатегориа:Аубла бызшәа| ]] a5zuwhbburhhr77slsom8a1vb8vfg4a